Temel Anatomi Terimleri İsim takımı tamlaması İsimlerde anlamca

giris
• Temel Anatomi Terimleri
• İsim takımı tamlaması
• İsimlerde anlamca küçülme
• Fiilden türeyen isimler
• Sıfatlarda karşılaştırma
• Sıfat tamlaması
• Tekil – çoğul yapısı
• Kısaltmalar
• Tıp terminolojisinde sık kullanılan ön ekler
• Tıp terminolojisinde sık kullanılan son ekler
• Anatomi
• Anatomik pozisyon ve düzlemler
• Anatomik eksenler
• Genel anatomik terimler
• İnsan vücudunun bölgeleri
• Ekstremitelerin bölümleri
• Kemik tipleri
• Kemiklerin toplam sayısı
• Kafatası kemikleri
• Omurga kemikleri
• Üst ekstremitedeki kemikler
• Alt ekstremitedeki kemikler
• Toraks (göğüs) kemikleri
• Eklem tipleri
• Junctura fibrosa
• Junctura cartilaginea
• Kas tipleri
2
Temel anatomi terimleri
Tıp terimleri, esas olarak Latince ve Grekçe’den köken alır
ve uluslararası özellik taşır. 7500-8000 kadar özel tıp terimi vardır. Bu terimlerin büyük bölümü (%75) anatomide geçer. Sonuç olarak, tıp terimlerinin büyük bölümü Anatomi’de
öğrenilir ve kullanılır. Anatomi, tıp terminolojisinin temelini oluşturur.
Nomina anatomica, anatomik isimler anlamına gelir. Nomen, isim veya ad demektir. Nomenculature ve terminologia ifadeleri de adlandırma, bir şahıs veya zumre tarafından kullanılan kelimeler olarak ifade edilebilir. Terminologia
Anatomica, Anatomi’de kullanılan terimleri içeren uluslararası bir listedir. Bu liste, kısa adı FCAT (Federative Committee on Anatomical Terminology) olan bir komite tarafından
zaman zaman düzenlenir.
İsim takımı tamlaması
Anatomi terimlerinin büyük çoğunluğu isim takımı, sıfat takımı şeklindedir.
İsim takımı: iki ya da daha fazla ismin biraraya gelmesinden
meydana gelir.
Biri belirten (tamlayan) diğeri belirtilendir (tamlanan). Örneğin; costa - eye kemiği, caput - baş, caput costa - eye kemiğinin başı. Türkçedekinin tersine ifade edilir.
İsimlerde anlamca küçülme
Türkçe’deki “-cik, -cık, -cuk” şeklindeki ekler “ol,ul,el” şeklindedir. Örneğin;
Tubus (tüp) ……………………………… Tubulus (tüpcük)
Fossa (çukur) ………………. Fossula (küçük çukur, çukurcuk)
Arteria (atardamar) ………………… Arteriola (küçük atardamar, atardamarcık)
Canalis (kanal) ………….. Canaliculus (küçük kanal, kanalcık)
Nucleus (çekirdek) …………… Nucleolus (küçük çekirdek,
çekirdekçik)
3
Fiilden türeyen isimler
İsim fiil olarak da ifade edilebilir. Örneğin; abductor (uzaklaştıran), abductio (uzaklaştırma).
Sıfatlarda karşılaştırma
Sıfatlar, eşitlik artıklık üstünlük derecesine göre farklı şekilde ifade edilir. Örneğin;
Eşitlik derecesi
Artıklık derecesi
Üstünlük derecesi
Exterus; dış
Exterior; daha dış
Extremus; en dış
Interus; iç
Interior; daha iç
Intimus; en iç
Anterus; ön
Anterior; daha ön
Anticus; en ön
Posterus; arka
Posterior; daha arka
Postremus; en arka
Superus; üst
Superior; daha üst
Supremus; en üst
Inferus; alt
Inferior; daha alt
Infimus; en alt
Latus; geniş
Latior; daha geniş
Latissimus; en geniş
Longus; uzun
Longior; daha uzun
Longissimus; en uzun
Magnus; büyük
Major (maior); daha büyük
Maximus; en büyük
Parvus; küçük
Minor; daha küçük
Minimus; en küçük
Sıfat tamlaması
Biri belirten (tamlayan) diğeri belirtilendir (tamlanan). Örneğin; labium – dudak, superior – üst, labium superior -üst dudak. Türkçedekinin tersine sıfat isimden sonra gelecek şekilde ifade edilir.
4
Tekil – çoğul yapısı
Arteria; atardamar, arter
Arteriae; atardamarlar
Articulatio; eklem
Articulationes; eklemler
Cartilago; kıkırdak
Cartilagines; kıkırdaklar
Fibra; lif
Fibrae; lifler
Ganglion; düğüm
Ganglia; düğümler
Glandula; bez
Glandulae; bezler
Gyrus; kıvrım
Gyri; kıvrımlar
Labium; dudak
Labia; dudaklar
Ligamentum; bağ
Ligamenta; bağlar
Meninx; beyinzarı
Meninges; beyin zarları
Musculus; kas
Musculi; kaslar
Nervus; sinir
Nervi; sinirler
Organum; organ
Organa; organlar
Pilus; kıl
Pili; kıllar
Radix; kök
Radices; kökler
Ramus; dal
Rami; dallar
Regio; bölge
Regiones; bölgeler
Septulum; bölmecik
Septula; bölmecikler
Truncus; gövde
Trunci; gövdeler
Vena; toplardamar
Venae; toplardamarlar
Kısaltmalar
Tıp terminolojisinde sık kullanılan terimlerin kısaltmaları;
-Arteria (atardamar); A., -Arteriae (atardamarlar); Aa., -Articulatio (eklem); Art.,
-Cartilago (kıkırdak); Cart., -Ganglion (düğüm); Gang., -Glandula (bez); Gl.,
-Glandulae (bezler); Gll., -Ligamentum (bağ); Lig., -Ligamenta (bağlar); Ligg.,
-Musculus (kas); M., -Musculi (kaslar); Mm., -Membrana (zar); Membr., -Nervus (sinir); N., -Nervi (sinirler); Nn.,
-Nucleus (çekirdek); Nuc., -Plexus (ağ); Pl.,
-Processus (çıkıntı); Proc., -Protuberentia (tümsek); Prot.,
5
-Proximalis (merkeze yakın); Prox., -Ramus (dal); R., -Rami
(dallar); Rr., -Truncus (gövde); Tr., -Trigonum (üçgen); Trig.,
-Tuberculum (küçük tümsek); Tuberc., -Vena (toplardamar);
V.,
-Venae (toplardamarlar); Vv.
Tıp terminolojisinde sık kullanılan ön ekler
Tıp terimlerinin türetilmesinde önemli olan ön ekler, genellikle bir ya da iki hecelidirler.
Tıp terminolojisinde sık kullanılan son ekler
Tıp terimlerinin türetilmesinde önemli yere sahip olan son
ekler, türetilen sözcüğün son hecelerini oluştururlar. Genellikle isimlerin sonuna gelerek onları sıfat yaparlar.
Anatomi
Anatomi; vücudun normal şekil ve yapısı ile vücudu oluşturan organları ve bu organlar arasındaki komşuluğu ve fonksiyonel ilişkiyi inceleyen bilim dalıdır. Ana + Tome denilen iki
sözcüğün birleşmesinden oluşan Anatomi, Yunanca’dır. Sözcük anlamı; “kesme, doğrama”dır.
Anatomi eğitiminin esası olan kadavra (cadaver), ”solucana
verilecek et” anlamına gelir.
Cadaver, üç sözcüğün ilk hecelerinden türetilmiştir;
CADAVER = CARO (et) + DATA (vermek) + VERMIS (solucan)
6
Anatomik pozisyon ve düzlemler
İnsan vucudu ile ilgili yapılan tüm tanımlamalar belirli sabit
bir pozisyonda duran insan üzerinde yapılır. Bu duruşta kişi
ayakta ve gövdesi dik, üst ekstremiteleri yanlarda ve aşağı doğru sarkık, ayakları bitişik, avuç içleri, yüzü ve gözleri karşıya bakar durumdadır. Bu duruş pozisyonuna da normal anatomik pozisyon (situs) denir. Situs, organların ve belirli noktaların tanımlanmasında önemlidir.
Bütün anatomik tarifler, anatomik pozisyondaki bir insanın
vücudundan geçen hayali düzlemlerle ilişkisine göre yapılır.
Planum medianum (median düzlem); vücudun tam ortasından geçerek, vücudu sağ ve sol iki eşit yarıma ayıran düzlemdir.
Planum sagittale (sagittal düzlem); planum medianuma parelel olan düzlemlerdir. Vücudu sağ ve sol iki parçaya ayırırlar.
Planum frontale (planum coronale, frontal düzlem); yukarıdan aşağıya ve alına parelel olarak geçen düzlemlerdir. Vücudu eşit olmayan ön ve arka bölümlere ayırırlar. Frontal kemiğe (ya da sutura coronalis’e) paralel oldukları için bu isimle anılırlar.
Planum horizontale (planum transversum, horizontal düz-
7
lem); yere parelel olarak geçen bu düzlemler, vücudu üst ve
alt iki parçaya ayırırlar.
Planum subcostale; costaların altından geçen transvers
düzlemdir.
Planum transpyloricum; pilor (mide çıkışı) seviyesinden geçen transvers düzlemdir.
Planum umbilicale; umbilicus (göbek) seviyesinden geçen
transvers düzlemdir.
Anatomik eksenler
Axis verticalis; yukarıdan aşağıya yani baştan ayaklara doğru inen, yere dik eksendir.
Axis transversalis; yere parelel olarak sağdan sola ya da soldan sağa geçen eksendir.
Axis sagittalis; yere parelel olarak önden arkaya yada arkadan öne geçen eksendir.
8
Genel anatomik terimler
Dexter (dextra); sağ. Sinister (sinistra); sol.
Ventralis; ön, önde. Dorsalis; arka, arkada.
Medialis; iç yan. Lateralis; dış yan.
Medianus; tam ortada bulunan. Intermedius; iki şeyin ortasında.
Foramen; delik. Fovea; sığ çukur. Processus; çıkıntı. Sulcus; oluk.
Apicalis; tepe. Basilaris; taban.
Centralis; merkez. Periferalis; uzak.
Proximal; merkeze yakın. Distal; merkezden uzak.
Vertical; dikey. Horizontal; yatay.
Superficialis; yüzeyel. Profundalis; derin.
Flexion; bükme, bükülme. Extention; germe, gerilme.
Abduction; vücut orta hattından uzaklaştırma. Adduction;
vücut orta hattına yaklaştırma.
Circumduction; flexion, extention, abduction ve adduction
hareketlerinin beraber yapılması.
Rotation; dönme, döndürme.
External rotation; dışa döndürme. Internal rotation; içe
döndürme.
Supination; ön kolun dışa döndürülmesi. Pronation; ön kolun içe döndürülmesi. Invertion; ayak tabanının içe döndürülmesi. Evertion; ayak tabanının dışa döndürülmesi.
Elevation; yukarı doğru kaldırma. Depression; aşağı doğru bastırma.
Oppositio; başparmak pulpasının diğer parmak pulpalarına
değdirildiği harekettir. Kalem tutarken ya da parmaklar arasında bir obje kıstırılırken kullanılır.
Repositio; oppositio hareketinin tersi olan harekettir.
9
İnsan vücudunun bölgeleri
Caput
Cervix (collum)
Corpus
Thorax
Abdomen
Dorsum
Membri
Perineum
Regio
Superior
Inferior
: Baş
: Boyun
: Gövde
: Göğüs
: Karın
: Sırt
: Ekstremite
: Apış arası
: Bölge
: Üst
: Alt
10
Ekstremitelerin bölümleri
Brachium
Antebrachium
Cubitus
Carpus
Manus
Femur
Genu
Crus
Tarsus
Pedis
: Kol
: Önkol
: Dirsek
: El bileği
: El
: Uyluk
: Diz
: Bacak
: Ayak bileği
: Ayak
11
Kemik tipleri
Kemiklerin toplam sayısı
12
Kafatası kemikleri
3 çift kulak kemikçiği + 22 Kranyum kemiği = 28 kafatası kemiği
13
Omurga kemikleri
Omurga kemikleri; toplam 26 kemiktir (24 tane vertebra, 1
sakrum ve 1 koksiks). Ancak 33 omurdan oluşur. Sakrum 5,
koksiks de 4 tane omurun birleşmesinden oluşur.
14
Üst ekstremitedeki kemikler
Her bir ekstremitenin serbest bölümünün kemik sayısı
30’dur.
Bir üst ekstremitedeki kemik sayısı 32’dir (30+köprücük
kemiği+kürek kemiği).
15
Alt ekstremitedeki kemikler
Bir alt ekstremitedeki kemik sayısı 31’dir (30+kalça kemiği).
Kalça kemiği = Ilium + Pubis + Sacrum
16
Toraks (göğüs) kemikleri
17
Eklem tipleri
Synarthrosis (oynamaz eklem); Junctura fibrosa ve junctura cartilaginea olmak üzere iki bölümden oluşur.
Junctura fibrosa; Sutura, syndesmosis ve gomphosis olmak üzere üç bölümden oluşur.
Junctura cartilaginea; Symphysis (sekonder kartilaginöz
eklem) ve synchondrosis (primer kartilaginöz eklem) olmak
üzere iki bölümden oluşur.
Diarthrosis (articulationes synoviales) (oynar eklem); Diğer eklemlerden ayıran en önemli özellik eklem kapsülüdür.
Eklem yüzlerini örten eklem kıkırdağı sternoklavikular eklem, akromioklavikular eklem ve temporomandibular eklem fibröz kıkırdak, bunun dışındaki oynar eklemler hiyalin
kıkırdak yapısındadır.
Sinovyal eklemlerde hareketler; üç ana eksende yapılır.
Transvers eksende; fleksiyon ve ekstensiyon, vertikal eksende; iç rotasyon ve dış rotasyon, sagittal eksende; abdüksiyon ve addüksiyon.
18
Junctura fibrosa
Sutura; kafa kemikleri arasında bulunan eklemlerdir.
Gomphosis; diş kökleri ile çene kemikleri arasındadır.
Junctura cartilaginea
19
Kas tipleri
1-İskelet kası (çizgili kas, istemli kas); Vücudun en uzun
kası m.sartorius, en kısa ve küçük kası m.stapedius, en kalın kası m.gluteus maximus, en büyük kası m.quadriceps femoris, en geniş kası ise m.latissimus dorsi’dir.
2-Düz kas (çizgisiz kas, otonom kas); Organ ve damar duvarlarında bulunurlar.
3-Kalp kası (çizgili ve otonom kas)

Download Report