www.gidahatti.com
İ ç i n dek i ler
Veril er
Başkandan 4
IV. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NDE AR-GE
37
Önsöz
6
4-1 Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE Harcamaları 38
I. BÖLÜM: AVRUPA BİRLİĞİ GIDA ve İÇECEK SANAYİ
7
4-2 Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamalarının Dağılımı 39
1-1 AB Gıda ve İçecek Sanayi’nde Önemli Göstergeler 8
4-3 Gıda ve İçecek Sanayi’nde AR-GE Harcamalarının Dağılımı
40
1-2 AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin Yapısı 9
4-4 AR-GE Faaliyetlerinde İstihdam
41
1-3 AB Dış Ticareti (2012)
10
V. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NDE BAZI EKONOMİK GÖSTERGELER
42
1-4 Hanehalkı Harcamaları ve Gıda ve İçecek Ürünleri
12
5-1 Büyüme
43
1-5 Gıda Tedarik Zinciri
13
5-2 Fiyat Endeksleri 47
1-6 Dünya Trendleri
13
5-3 Sanayi Üretim Endeksleri
51
II. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NE AİT BAZI EKONOMİK VERİLER
15
5-4 Kapasite Kullanımı 54
2-1 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İşletme Sayıları 16
5-5 Yatırım Teşvikleri
56
2-2 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İstihdam 18
5-6 Üretimde Ücret ve Kazanç Endeksleri 58
2-3 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Toplam Üretim 20
VI. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NDE DIŞ TİCARET VERİLERİ
62
Yayıncı: Comart Kurumsal İletişim Hizmetleri Ltd. Şti.
2-4 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Satış Ciroları
22
6-1 İhracat ve İthalat
63
Derleme - Düzenleme: Dr. İsmail Mert, Tuğba Eracar,
2-5 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Katma Değer 24
6-2 Dış Ticaret Dengesi 75
2-6 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş Gücü Verimliliği 26
VII. BÖLÜM: KÜRESEL GIDA PAZARINA AİT BAZI EKONOMİK GÖSTERGELER
77
2-7 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yoğunlaşma 28
7-1 Buğday
78
2-8 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yabancı Sermaye 30
7-2 İri Daneli Tahıllar (Kaba Tahıllar) 79
7-3 Pirinç
80
Hazırlayan: Prof. Dr. Adem ŞAHİN - TOBB-ETÜ Öğretim Üyesi
ücretsiz özel ekidir.
Metin Ertunç, Ali Reşat Yılmazbilen, Kıvanç Yarangümeli, Mehmet Ali Çıtak
Grafik Tasarım: İsmail Hakkı Eser
Bu kitabın tüm hakları Comart Kurumsal İletişim Hizmetleri Ltd. Şti.'ne aittir.
III. BÖLÜM: TÜRKİYE’DE HANEHALKI TÜKETİM HARCAMALARI İÇİNDE
İşletme sayısı
39.583
adet
Dış ticaret fazlası
5.806
milyon dolar
%14,4
Uluslararası
yatırım girişi
342
milyon dolar
%84,5
GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NİN YERİ 32
7-4 Şeker 80
hiçbir yöntemle kopya edilemez, çoğaltılamaz, yayımlanamaz.
İstihdam
3-1 Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı
33
7-5 Yağlı Tohum
81
3-2 Hanehalkı Gıda ve İçecek Harcamaları
34
7-6 Et ve Et Ürünleri 82
411.435
3-3 Hanehalkı Harcamaları İçinde Gıda ve İçecek Harcamalarının Yeri
34
7-7 Süt ve Süt Ürünleri 83
3-4 Gıda ve İçecek Harcamalarının Bölgelere Göre Dağılımı
35
7-8 FAO Fiyat Endeksleri
84
YÖNETİCİ ÖZETİ
85
Birinci Basım: 10 Mayıs 2014 Ankara
3-5 Gıda ve İçecek Sanayi’nin Ana Harcama Gruplarına ve Ülkelere Göre Fiyat Düzeyleri 36
Faaliyete geçen yabancı
sermayeli firma
kişi
%7
GSYİH
içindeki pay
%18,6
%11,1
Kaynak gösterilmeksizin kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz,
Basım ve Cilt: Elma Teknik Basım Matbaacılık
13 adet
İhracat
11.858
289.666
milyon dolar
milyon dolar
%10,7
İthalat
6.052
milyon dolar
%7,4
İçecek Sanayi
toplam üretim
5,508
milyon TL
%14.7
Dış ticaret
karşılama oranı
%195,9
Gıda Sanayi
toplam üretim
97.469
milyon TL
%22,6
AR-GE
harcaması
82.434
milyon dolar
Başkan ’d a n
M akr o Ekon omi k V e r i l e r
Dünya nüfusu hızla artmaya devam ediyor. Dolayısıyla gıda üretimi giderek daha stratejik bir alana dönüşüyor; daha fazla ham madde, daha fazla enerji ve her şeyin daha fazlası… Daha fazlasının önündeki en büyük zorluğu ise küresel ısınma ve iklim değişikliği kaynaklı sorunlar oluşturuyor.
Diğer yandan küresel ticaretin rengi değişiyor. Birbiri ardına imzalanmaya başlayan büyük çaplı
serbest ticaret anlaşmaları, bazı ülkeler için ticareti kolaylaştırırken, bazılarının ticareti önünde
engel teşkil ediyor. Tüm bunlar bize bir tek şeyi anlatıyor: Dünya yeni bir düzene doğru yol alıyor.
Bu nedenle gelecek için atacağımız adımlar daha bir önem kazanıyor. 2023 hedeflerini bir kez
daha hatırlayalım: 2 trilyon dolar gayri safi milli hasıla, 500 milyar dolar ihracat, kişi başına 20 bin doların üzerinde milli
gelir, 150 milyar dolar tarımsal hasıla ve 40 milyar dolar gıda ve içecek ihracatı. Bu hedeflere ulaşmak imkânsız değil. Ancak
bunu başarmak için değişimin devam ettiği bugünkü dünya düzeninde nasıl konumlanacağımıza iyi karar vermeliyiz. Bugün
hepimiz, 2023 hedefine kenetlenmiş durumdayız. Küresel krizle başlayan süreç bize şunu gösterdi; sanayisi güçlü olan ülkeler
krizlere daha dayanıklıdır. Bu nedenle ülke olarak ana stratejimiz, özellikle üretim sanayimizi güçlendirmek olmalı.
Türk Gıda ve İçecek Sanayi, 290 milyar liraya yaklaşan cirosu ve kriz zamanında bile yüzde 7 arttırdığı istihdamı neticesinde
412 bine ulaşan çalışanı ile Türkiye ekonomisinin bel kemiğini oluşturmaktadır. Doğal olarak sanayimizi, Türkiye 2023 Vizyonu doğrultusunda sürdürülebilir ve kapsamlı bir gelişimin sağlanmasında önemli bir rol sahibi olarak görüyoruz. Dış ticaretimiz geçen yıl 5,8 milyar dolar fazla verdi. 2012 yılına kıyasla yüzde 14,4 oranında artan pozitif bir dengeye ve sürdürülebilir
bir dış ticarete sahibiz. İhracatta yüzde 10,7’lik bir büyüme kaydederek, 11,8 milyar dolar ihracata ulaştık. Bu yıl 8.’incisini
yayınladığımız TGDF Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2013, tüm küresel zorluklara karşın sanayimizin inatla büyümeye devam ettiğini gösteren benzer ekonomik verileri içeriyor. Ancak bu envanteri hazırlamamızdaki en önemli amacımız; sadece
göstermiş olduğumuz ilerlemeyi anlatmak değil, bu verilerden yola çıkarak sektörümüz adına doğru politikaların oluşturul-
Ba ş kan’da n
Ş e m s i Ko pu z
T G DF Y ö n e t i m Ku ru l u B aş kan ı
GSYİH + %10,2 Cari fiyatlarla büyüme 1.561.510 milyon
TÜFE + %7,49 On iki aylık ortalamalara göre artış
TÜFE + %7,40 Bir önceki yılın aynı ayına göre artış
ÜFE + %4,48 On iki aylık ortalamalara göre artış
ÜFE + %6,97 Bir önceki yılın aynı ayına göre artış
İhracat - %0,4 İhracat 151.869 milyon dolara geriledi
İthalat + %6,4 İthalat 251.651 milyon dolara yükseldi
Özelleştirme + %173,22 8.253 Milyon Dolar
Yatırım teşvikleri 93.785 milyon TL
masını sağlamaktır. Bu nedenle, envanterimizin hazırlanması sürecine destek veren TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adem Şahin’e ve emeği geçen herkese teşekkürü bir borç biliyorum.
Saygılarımla
4
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
5
Ö ns öz
A B Gı d a v e İ çe ce k S a n a y i
Dünyadaki politik, ekonomik ve sosyal gelişmelerin en hızlı etki gösterdiği alanların başında tarım, gıda ve içecek sektörleri
Birbirini tetikleyen bu etkileşim bizlere, aslında bu sektörlerin stratejik açıdan ne derece önemli olduğu gerçeğini gösteriyor.
Ö ns ö z
Ön
geliyor. Benzer şekilde bu sektörlerdeki gelişmeler de politik, ekonomik ve özellikle sosyal alanda büyük etkiler yaratıyor.
Bu tespiti, günümüz dünyasının gerçekleri ile bütünleştirdiğimizde, stratejik öneme haiz bu alanlara geçmişteki gibi popülist
politikalarla yaklaşamayacağımızı görmek durumundayız.
B ö l üm:1
AB G ı da v e İ ç e c e k S anay i *
Türk Gıda ve İçecek Sektörünün “sürdürülebilir geleceğine” ilişkin doğru kararlar alabilmek için; global düzeyde bilimsel ve
bütüncül ortak bir yaklaşım ortaya koymaya, politika ve regülasyonlarımızı bilimsel verilere dayandırmaya ve karar alıcılar,
bilim, medya ve sektör arasında yapıcı işbirliği anlayışını benimsemeye her zamankinden daha fazla ihtiyacımız olduğu bir
dönemdeyiz. Ancak doğru strateji, doğru kararlar gerektirir ve doğru kararları alabilmeniz için, elinizde doğru ve güncel
veriler olması gerekir. TGDF Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri, bunu sağlayacak güncel bir bilgi kaynağı niteliği taşımaktadır.
Ancak envanter, kayıtlı olanı vermektedir. Sektörün karşısına çıkan en temel sorunlardan biri olan kayıt dışı üretimi ise görmezden gelmek mümkün değildir. Zira kayıtdışı üretim, haksız rekabetten tutun da gıda güvenliği açısından toplum sağlığını tehdit
etmeye kadar bu ülkenin önündeki en büyük sorunlardan biridir. Bununla beraber sektör, uzun yıllar boyunca kayıtlı olanın
dahi yorumunu yapamaz durumdaydı. Bu önemli sorun da TGDF Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri ile birlikte artık geride kaldı.
Gıdahattı; gıdaya erişimi ve gıda güvenliğini “evrensel insan hakkı” olarak görmekte ve gıda ve içecek sektörünün tüm paydaşları da dahil olmak üzere, standartların yükseltilmesi adına atılacak her türlü adımın destekçisi ve takipçisi olmaya devam
etmektedir. Yıllardır yayınlarıyla sektörün standartlarının yükseltilmesine sorumlu bir paydaş olarak katkıda bulunan Gıdahattı,
Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri’ni okur ve paydaşlarına her yıl ücretsiz ulaştırıyor.
Bu değerli çalışmanın ortaya çıkmasında yılların verdiği bilgi birikimini ve desteklerini esirgemeyen TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adem Şahin’e ve emeği geçen herkese içten teşekkürlerimizi sunuyoruz.
* Bu bölümdeki bilgiler,
Avrupa Birliği Gıda ve İçecek Endüstrileri Konfederasyonu (FoodDrinkEurope), Data & trends of the
European Food and Drink Industry, 2013 raporundan derlenmiştir.
6
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
7
1-1 AB Gıda ve İçecek Sanayi’nde Önemli Göstergeler
İş Hacmi
Çalışan sayısı
1,048 milyar avro
4,2 milyon kişi
Küresel ihracat
pazarında AB payı
%16,1
1-2 AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin Yapısı
Sektör içerisinde
KOBİ’lerin payı*
Gıda ve İçecek
Sanayi iş hacmi
+%3,1
2011’e göre
%14,6 pay ile AB’nin
en büyük üretim sektörü.
İhracat
+%0,4
2011’e göre
%15,5 pay ile AB,de en fazla
istihdama sahip sektör.
İthalat
86,2 milyar avro
+%13,2
2011’e göre
-%4,4
2002’ye göre
63,2 milyar avro
2011’e göre
KOBİ’lerin payı
%51,6
2002 yılında bu oran
%20,5 idi.
Dış ticaret
dengesi
+%0,4
içerisinde
Gıda ve İçecek Sanayi’nde
net ihracatçı
%0,27*
İmalat sanayinde
iş hacmi payı (%)
İmalat sanayinde
katma değer payı (%)
İmalat sanayinde
istihdam payı (%)
* 2010 yılı verisi
Faaliyet gösteren
Gıda ve İçecek Sanayi
işletme sayısı
Makine ve Ekipman
286.000*
Metal Ürünler
Kok Kömürü ve Petrol Ürünleri
* 2011 yılı verisi
Otomativ
Diğer
Tüketim
Gıda ve İçecek
Sanayi istihdamı
içerisinde
KOBİ’lerin payı
+23 milyar
avro
ARGE
%64,3
Ka yna k : E ur o st a t 2011 (S BS )
%14,6*
* Hanehalkı tüketimine oranla
Katma değer üretimi
%1,8*
* AB GSYİH’sine oranla
• AB’nin iş hacmi, katma değer ve istihdam açısından en büyük
sektörü olan Gıda ve İçecek Sanayi; 286.000 işletme, 1,048 milyar
avro iş hacmi ve 100 milyar avronun üzerinde dış ticaret büyüklüğü
• Toplam iş hacminin %20’sini temsil eden
et sektörü, iş hacmi açısından AB Gıda ve
İçecek Sanayi’nin en büyük alt sektörüdür.
• Fırıncılık ürünleri ve unlu mamuller, et
İ ş Ha cmi, İ stihd a m, Ka tma D eğer ve İ şl etme S a yısının Al t S ek tö rl er B a zınd a D a ğıl ımı
İş hacmi (%)
İstihdam (%)
Katma değer (%)
İşletme sayısı (%)
sektörü, süt ve süt ürünleri ve içecekler alt
sektörleri AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin
temel sektörleridir ve diğer gıda ürünleri
kategorisiyle birlikte toplam iş hacminin
%75'ini ve toplam çalışan ve şirket sayısının
beşte dördünden fazlasını temsil etmektedir.
ile 4,2 milyon kişiye istihdam sağlamaktadır.
Et Ürünleri
İçecek
Fırıncılık Ürünleri ve Unlu Mam.
İşlenmiş Meyve ve Sebze
Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ür.
Diğer Gıda Ürünleri
Süt ve Süt Ürünleri
Hayvan Yemi
Katı ve Sıvı Yağlar
Balık Ürünleri
Ka yna k : E ur o st a t 2011 (S BS )
8
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
9
1-3 AB Dış Ticareti (2012)
• AB Gıda ve İçecek Sanayi ticaret dengesi,
• AB’nin en fazla ihracat yaptığı ilk on ülke
• Bölgeler bazında NAFTA (Kuzey Amerika
• Alt sektörler itibarı ile en fazla ihracat
• AB gıda ve içecek ithalatında ise en büyük
2012 yılında 23 milyar avroya ulaşarak
arasında en yüksek büyüme oranları Çin
Serbest Ticaret Bölgesi) AB’nin en büyük
büyümesi sıvı ve katı yağlar, alkollü
artışlar işlenmiş çay ve kahve, maden suları
rekor kırmıştır. 2012 yılında 2011 yılına
(%30), Avustralya (%18), Suudi Arabistan
ticaret ortağı olmayı sürdürürken bu bölgeyi
içkiler, hazır hayvan yemleri ve fırıncılık
ve alkolsüz içecekler, sıvı ve katı yağlar alt
göre ithalat neredeyse aynı kalırken ihracat
(%16) ve Japonya’da (%15) elde edilmiştir.
EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Alanı) ve
ürünleri ve unlu mamuller alt sektörlerinde
sektörlerinde gerçekleşmiştir.
MERCOSUR bölgeleri takip etmektedir.
gerçekleşmiştir.
%13,2 oranında artmıştır.
• Gıda ve içecek ithalatında ise en
Bölg e le re Gö r e AB D ı ş T i car eti
İhracat
İthalat
CIS:1,733
CIS:9,245
NAFTA:5,525
NAFTA:16,943
Akdeniz ül: GCC:4,418
4,966
Andean Grup:
924
Akdeniz ül:
2,024
ASEAN:5,117
ACP:9,130
MERCOSUR:1,544
BREZİLYA
7,358
ARJANTİN
4,757
İSVİÇRE
4,900
ABD
4,318
ÇİN
4,595
İSVİÇRE
3,904
JAPONYA
4,265
ÇİN
3,845
İçecek
NORVEÇ
2,886
ENDONEZYA
3,196
Diğer Gıda Ürünleri
HONG KONG
2,732
TAYLAND
2,643
Et Ürünleri
KANADA
2,571
TÜRKİYE
2,273
Süt ve Süt Ürünleri
AVUSTRALYA
2,039
MALEZYA
2,114
İşlenmiş Sebze ve Meyve
S.ARABİSTAN
1,953
NORVEÇ
2,029
(% ) (2 0 1 1 )
GCC:117
Balık Ürünleri
ASEAN:9,598
Hayvan Yemi
Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ürün.
Andean Grup:
2,035
13,580
7,959
Fırıncılık Ürünleri ve Unlu Mamül.
Balkanlar:1,119
Balkanlar:2,457
İthalat
Katı ve Sıvı Yağlar
EFTA:6,888
EFTA:7,996
ACP:5,914
MERCOSUR:12,632
K a y na k : E u r os t a t , C om e x t
(2 0 1 2 ) (Mi ly o n A v ro )
RUSYA
A B Gıda ve İç e c e k İh raca tınd a Al t S ek tö rl erin Pa yı
(2 012) ( Mil y o n Avro )
İhracat
ABD
güçlü büyüme oranı Rusya, Ukrayna ve
Malezya’da gözlenmiştir.
AB ’nin En Fa zl a Tica ret Ya p tığı İ l k 10 Ül k e
Ka yna k : E ur o st a t , C o m e x t
S ek tö rl er B a zınd a İ hra ca t
(Mi ly o n A v ro )
2011
2012
2012/2011 (%)
İçecekler
22,325
25,706
15
Diğer gıda ürünleri
16,457
18,661
13
Et ürünleri
10,382
11,249
8
Süt ve süt ürünleri 8,787
9,488
8
Çikolata ve şekerleme
4,644
5,235
13
İşlenmiş sebze ve meyve
4,377
4,981
14
Katı ve sıvı yağlar
3,673
4,538
24
Balık ürünleri
2,970
3,419
15
Kayn ak : Eu ro stat, Comex t
Fırıncılık ürünleri ve unlu mamüller 2,968
3,498
18
ACP: Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri; Andean Group: Bolivya, Kolombiya, Ekvator, Peru ve Venezuela; ASEAN: Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği; Balkanlar: Arnavutluk, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Kosova, Makedonya, Karadağ, Sırbistan;
Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ürünleri
2,614
2,828
CIS/Bağımsız Devletler Topluluğu: Ukrayna, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Rusya, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan; EFTA: Avrupa Serbest Ticaret Alanı; GCC: Kuveyt, Bahreyn, Katar, Birleşik Arap
Hayvan yemi 2,451
2,883
8
18
Emirlikleri, Umman, Suudi Arabistan; MERCOSUR: Brazilya, Arjantin, Uruguay ve Paraguay; NAFTA: Kanada, ABD, Meksika
Ka yna k : E ur o st a t , C o m e x t
10
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
11
1-3 AB Dış Ticareti (2013)
1-5 Gıda Tedarik Zinciri
• AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı,
Milletleri Birliği), EFTA ve Mercosur
2013 yılının ilk yarısında, 2012 yılındaki
ticaret bloklarında hızlı bir şekilde arttığı
aynı döneme göre %4 oranında artmıştır.
görülmektedir.
İthalat değerinin ise neredeyse aynı kaldığı
görülmektedir.
AB Dış Ticareti
• İhracat büyümesinde çikolata ve
şekerleme, hazır yemekler, balık ve deniz
• AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının
ürünleri alt sektörlerinin ön plana çıktığı
Balkanlar, ASEAN (Güneydoğu Asya
görülmektedir.
( mil yo n av r o ) ( 2012- 2013)
İhracat
İthalat Dış Ticaret Dengesi ( %) ( 2012)
Gıda ve İçecek
Sanayi
Gıda ve Tarım
Ürünleri
Toptancılığı
Gıda ve İçecek
Perakendeciliği
2012 2013 2013/2012 (%)
40,620 42,435
4
İş hacmi (milyar avro) 392
1,016
1,100
1,110
1
Katma değer (milyar avro) 204
206
93
156
11,9
4,2
1,8
6,1
11,5571
286
250
839
30,890 31,203
9,730 11,231
İstihdam (milyon) 1-4 Hanehalkı Harcamaları ve Gıda ve İçecek Ürünleri
H a n e h a l kı T ü ke t i m H a r c a m a l a r ı
(2 0 1 1 )
Tarımsal
İşletmeler
K a y na k : E u r os t a t , C om e x t
• 2012 yılında hanehalkı harcamaları
Gıda Te darik Zin c iri
Ocak-Temmuz
1-6 Dünya Trendleri
İşletme sayısı (1000)
Ka yna k : E ur o st a t
(1 ) 2 0 1 0 v e r i s i
Han e h alkı Tü ke t im Harc amaları
( %) ( 2000) - ( 2012)
içinde gıda ve alkolsüz içeceklerin payı
%14,6 olarak gerçekleşmiştir. Hanehalkı
• 2011 yılında gıda tedarik zincirinde 24
• AB gıda zinciri, 3,5 trilyon avroyu aşan iş
milyon kişi istihdam edilmiştir.
hacmi ile yaklaşık 650 milyon avroluk katma
değer üretmektedir.
harcamaları içinde gıda ve alkolsüz
içecek harcamaları “konut, su ve enerji”
harcamalarından sonra ikinci sırada yer
almaktadır.
En B üyük İ hra ca tçı ve İ tha l a tçı Ül k el er
İhracat
(2 0 1 2 ) (Mi ly a r D o la r)
İthalat
Avrupa Birliği 98.7
ABD 89.7
ABD 73.7
Avrupa Birliği
85.9
Çin 46.4
Japonya 53.6
Brezilya 45.8
Çin 41.4
Tayland 29.9
Rusya 25.7
Endonezya 28.1
Kanada 25.5
Hindistan 27.9
Güney Kore 16.6
Arjantin 26.8
Hong Kong 15.6
Malezya 25.6
Meksika 15.1
Kanada 24.1
Hindistan
13.2
Yeni Zelenda
18.8
Malezya
11.7
Avustralya
17.0
Avustralya
11.4
Meksika
12.0
Endonezya
9.6
Türkiye
9.6
Singapur
9.5
Şili
9.6
Tayland
9.1
Ka yna k : UN C OMTRADE
Ekonomik kriz döneminde yaşanan
dalgalanmalar sonrasında gıda ve içecek
harcamalarının payının 2000 yılındaki
seviyelere ulaştığı buna karşın “Konut, su ve
enerji” harcamalarının yıllar içinde arttığı
görülmektedir.
Taşıma
Gıda ve İçecekler
Konut, Su ve Enerji
Konut, Su ve Enerji
Eğlence ve Kültür
Gıda ve İçecekler
Restoran ve Otel
Taşıma
Diğer
K a y na k : E u r os t a t
• AB, global gıda ticaretindeki payı her
• Buna karşın Brezilya, Tayland, Endonezya
geçen yıl azalmasına karşın, dünyanın en
ve Hindistan gibi ülkelerin son zamanlarda
büyük gıda ve içecek ürünleri ihracatçısı
ihracat pazar paylarını sürekli olarak artırdığı
olarak liderliğini sürdürmektedir.
görülmektedir.
• Küresel ihracat payındaki azalmanın ABD,
• AB’nin geleneksel pazarlardaki pazar
Kanada ve Avustralya’yı da içeren tüm
payını ve Brezilya, Çin, Japonya ve
geleneksel ihracatçılar için geçerli olduğu
gelişmekte olan ülkelerde olumlu görünen
görülmektedir.
büyüme beklentilerini tekrar elde ettiği
görülmektedir.
K ay n ak: E u ro s tat
12
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
13
1-5 Dünya Trendleri
Tü r k Gı d a v e İ çe ce k S a n a y i ’ n e Ai t B a z ı E k o n o m i k V e r i l e r
• Dünya’da Gıda ve İçecek Sanayi’ne
• İmalat Sanayi içindeki pay bakımından
bakıldığında AB, ABD ve Çin’in öne
Yeni Zelanda (%46), Meksika (%23) ve
çıktığı görülmektedir. AB önde gelen gıda
Avustralya’nın (%22) ön plana çıktığı
ve içecek üreticisi olarak önemli bir rol
görülmektedir.
oynamaktadır. AB Gıda ve İçecek Sanayi iş
hacminin ABD ve Çin’in iki katından daha
büyük olduğu görülmektedir.
Düny ada G ı da v e İ çecek S an ayi
( 2011-2012)
Toplam imalat
Toplam Satış
(milyar Avro)
Avustralya sanayi satışı
İstihdam
içindeki pay (%)
(1000 kişi)
72
22
200
Brezilya 167
-
1,621
Kanada 73
16
290
Çin 447
11
6,740
AB
1,016
15
4,222
Hindistan 95
-
1,700
Japonya1 202 10
1,455
Meksika 97 23
791
Yeni Zelanda 22 46
80
Rusya2 72 19
1,300
Güney Kore1
42 5
200
478 15
1,524
ABD1 ( 1) 2010 veri si
( 2) 2009 veri si
14
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
B ölüm:2
T ürk G ı d a ve
İ ç e c e k S a na y i ’ ne
Ait Bazı
Ek o no m i k Ve ri le r
K ay n ak: F o o dD ri n kE u ro pe
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
15
2-1 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İşletme Sayıları
G ı da v e İçec ek S a n a y i’ n d e İ ş l e tme S ayı l arı ( 2 0 0 5 -2 0 1 1 )
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Alt Sektörler Bazında İşletme Sayıları
2005
307.949
2.532
2.958
302.459
30.717
30.429
288
SANAYİ
Madencilik ve Taşocakçılığı
Enerji
İmalat Sanayi
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2006
314.920
2.164
2.915
309.841
36.728
36.321
407
2007
321.682
2.244
2.842
316.596
31.069
30.635
434
2008
326.804
2.442
2.710
321.652
34.781
34.315
466
2009
326.429
2.393
3.221
320.815
40.077
39.579
498
2010
305.862
2.663
3.271
299.928
35.631
35.172
459
2011
340.334
3.195
3.851
333.288
39.583
39.101
482
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
“Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun
2013 yılında açıklamış olduğu
“Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri
2011” verilerine göre; 2005
yılında 30.717 olan Gıda ve
İçecek Sanayi işletme sayısı, 2011
yılında 8.866 adet artarak (%28,9)
39.583’e ulaşmıştır. İşletmelerin
39.101’i Gıda Sanayi’nde, 482’si
ise İçecek Sanayi’nde faaliyet
göstermektedir.”
• Gıda Sanayi’ndeki işletme sayısı 2011
yılında, 2005 yılına göre 8.672 adet
(%28,5) artarken, İçecek Sanayi’ndeki
işletme sayısı 194 adet (%67,4) artmıştır.
Başka bir ifade ile işletme sayılarındaki
artış hızı bakımından İçecek Sanayi’ndeki
büyüme, Gıda Sanayi’ne göre daha yüksek
oranda gerçekleşmiştir.
• Sanayi sektöründe 2005 yılında faaliyet
gösteren işletme sayısı 307.949 iken, 2011
yılına kadar bu sayı 32.385 adet artarak
340.334’e yükselmiştir. Sanayi sektörüyle
aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde
ise bu sayı 302.459’dan 333.288’e
yükselirken, madencilik ve taşocakçılığı
sanayinde 2.532’den 3.195’e, enerji
sektöründe de 2.958’den 3.851’e
yükselmiştir.
• 2008-2009 küresel finansal kriz nedeniyle
2010 yılında görülen işletme sayılarındaki
azalmanın ardından 2011 yılında
gerçekleşen işletme sayılarındaki artış,
sektörün krizi atlattığını ve 2009 yılındaki
rakamları yakaladığını göstermektedir.
16
İşletme Sayılarındaki Yıllık Değişimler
(% ) (2006-2011)
K ay n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u r u m u
50,0
41,3
40,0
30,0
20,0
19,4
15,3
12,0
10,0
2,3
11,2
7,4
6,6
2,1
11,3
6,9
5,0
1,6
0,0
-0,1
-6,3
-7,8
-10,0
-11,1
-15,7
-20,0
2006
2007
2008
Sanayi
2009
2010
201 1
2010
2011
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
35.631
39.583
Gıda Sanayi
35.172
39.101
Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı
410
452
Etin işlenmesi ve saklanması 176
202
Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması
43
46
Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı
191
204
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
56
54
Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
1.476
1.522
Patatesin işlenmesi ve saklanması
21
23
Sebze ve meyve suyu imalatı
104
117
Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması
1.351
1.382
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı
777
852
Sıvı ve katı yağ imalatı
773
847
Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı
4
5
Süt ürünleri imalatı
1.502
1.608
Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı
1.174
1.243
Dondurma imalatı
328
365
Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
3.925
3.494
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı
3.913
3.483
Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
12
11
Fırın ve unlu mamuller imalatı
25.498
29.327
Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı
23.940
27.301
Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı
1.525
1.984
Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı
33
42
Diğer gıda maddelerinin imalatı
1.242
1.489
Şeker imalatı
69
63
Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
819
1.005
Kahve ve çayın işlenmesi
143
165
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı
125
155
Hazır yemeklerin imalatı
3
20
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı
18
12
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı
65
69
Hazır hayvan yemleri imalatı
286
303
Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı
279
296
Ev hayvanları için hazır gıda imalatı
7
7
İçecek Sanayi
459
482
Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması
7
7
Üzümden şarap imalatı
93
92
Bira imalatı
4
4
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi
355
379
• Alt gruplar itibarıyla en fazla
yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı
grubunda gerçekleştiği, en az işletmeye
sahip alt grubun ise balık, kabuklu deniz
hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve
saklanması olduğu görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi’nde faaliyet
gösteren işletmelerin gerek sanayi gerekse
de imalat sanayi işletmeleri içindeki payının
en yüksek olduğu yıl 2009 yılı olurken, bu
oranın en düşük olduğu yıl ise 2007 yılıdır.
• 2005 yılında, Gıda ve İçecek Sanayi
işletmelerinin sanayi sektörü içindeki payı
%10 iken, 2008 ve 2009 yıllarında
gerçekleşen artışlardan sonra, bu pay
2010 ve 2011 yıllarındaki azalmaya
rağmen %11,6'ya çıkmıştır. Gıda ve İçecek
Sanayi’nin imalat sanayi içindeki payı 2005
yılında %10,2 iken, bu oran 2011 yılında
%11,9’a yükselmiştir.
Gıda ve İçecek Sanayi İşletme Sayılarının
Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı ( %) ( 2 0 0 5 -2 0 1 1 )
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
14,0
12,0
10,0
12,3
11,9
11,7
10,8
10,6
10,0 10,2
9,7 9,8
12,5
11,6
11,9
11,6 11,9
8,0
6,0
4,0
2,0
0,0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Sanayi içindeki pay
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
17
2-2 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İstihdam
G ı da v e İçec ek S a n a y i’ n d e İ s tih dam ( 2 0 0 5 -2 0 1 1 )
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2.765.172 2.875.573 2.973.232 3.052.609 2.817.329 3.105.928 3.430.123
85.123
93.956
97.627
97.742 101.411 113.383 124.416
96.302
97.377
99.302
96.382 131.145 140.193 154.688
2.583.747 2.684.240 2.776.303 2.858.485 2.584.773 2.852.352 3.151.019
290.810
315.196
311.791
328.653
349.135
384.484
411.435
280.210 304.572 301.108 317.713 337.176 371.624 397.679
10.600
10.624
10.683
10.940
11.959
12.860
13.756
SANAYİ
Madencilik ve Taşocakçılığı
Enerji
İmalat Sanayi
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
“Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri
2011 yılı sonuçlarına göre; 2005
yılında Gıda ve İçecek Sanayi’nde
290.810 olan çalışan sayısı, 2011
yılında 120.625 (%41,5) artarak
411.435 kişi olmuştur. Çalışanların
397.679’unun Gıda Sanayi’nde,
13.756’sının ise İçecek Sanayi’nde
olduğu görülmektedir.Gıda
Sanayi’nde çalışan sayısı 2005
yılına göre 117.469 kişi (%41,9)
artarken, İçecek Sanayi’nde çalışan
sayısı 3.156 kişi (%29,8) artmıştır.”
18
• Sanayi sektöründe 2005 yılında istihdam
edilenlerin sayısı 2.765.172 iken, 2008
yılına kadar bu sayı her yıl düzenli olarak
artarak 3.052.609’a ulaşmış, ancak
yaşanan küresel ekonomik kriz nedeniyle
2009 yılında bu sayı 2.817.329 kişiye
düşmüş, 2011 yılında ise 3.430.123
kişiye yükselmiştir. İmalat sanayinde 2008
yılında 2.858.485 olan çalışan sayısı
2009 yılında 2.584.773 kişiye gerilerken,
2011 yılında 3.151.019 kişiye yükselmiştir.
Madencilik ve taşocakçılığı sektöründe
2005 yılında 85.123 olan çalışan sayısı,
2011 yılında 124.416 kişiye ulaşırken,
enerji sektöründe bu sayı 96.302’den
154.688’e yükselmiştir.
• Çalışan sayısındaki yıllık değişimler
incelendiğinde; Sanayi ve İmalat sanayinin
aksine, 2008 yılına göre, 2009 yılında
çalışan kişi sayısı Gıda Sanayi’nde %6,1,
İçecek Sanayi’nde ise %9,3 artmıştır.
Gıda Sanayi, 2007 yılı hariç, artış eğilimi
göstermiş, İçecek Sanayi'nde ise çalışan
sayısı devamlı artmıştır.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
Çalışan Sayılarındaki Yıllık Değişimler
(% ) (2006-2011)
K ay n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u r u m u
12,0
10,0
9,3
8,7
8,0
5,5
6,0
4,0
2,0
4,0
0,2
3,4
0,6
6,1
10,2 10,2
10,4
7,0
7,5
7,0
2,7
2,4
0,0
-2,0
-1,1
-4,0
-6,0
-8,0
-7,7
-10,0
2006
2007
Sanayi
2008
2009
2010
2011
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Alt Sektörler Bazında İstihdam
2010
2011
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
384.484
411.435
Gıda Sanayi
371.624
397.679
Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı
33.435
38.464
Etin işlenmesi ve saklanması 3.985
5.999
Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması
22.963
26.410
Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı
6.487
6.055
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
4.814
4.899
Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
45.274
49.030
Patatesin işlenmesi ve saklanması
2.274
2.906
Sebze ve meyve suyu imalatı
2.730
3.057
Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması
40.270
43.067
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı
11.891
12.472
Sıvı ve katı yağ imalatı
10.885
11.453
Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı
1.006
1.019
Süt ürünleri imalatı
31.104
33.795
Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı
26.105
28.650
Dondurma imalatı
4.999
5.145
Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
28.279
24.854
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı
27.423
23.872
Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
856
982
Fırın ve unlu mamuller imalatı
147.197
158.063
Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı
124.809
131.515
Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı
19.641
23.187
Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı
2.747
3.361
Diğer gıda maddelerinin imalatı
62.474
67.514
Şeker imalatı
18.849
19.627
Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
21.972
25.349
Kahve ve çayın işlenmesi
13.386
12.799
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı
3.159
3.891
Hazır yemeklerin imalatı
(*)
865
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı
(*)
785
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı
3.970
4.198
Hazır hayvan yemleri imalatı
7.156
8.588
Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı
7.009
8.432
Ev hayvanları için hazır gıda imalatı
147
156
İçecek Sanayi
12.860
13.756
Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması
(*)
(*)
Üzümden şarap imalatı
841
1.069
Bira imalatı
(*)
(*)
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi
10.042
10.734
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde;
çalışan sayıları bakımından en fazla
yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı
grubunda gerçekleştiği, istihdamın en az
olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz
hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve
saklanması olduğu görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde istihdam
edilenlerin hem sanayi istihdamı hem
de imalat sanayi istihdamı içindeki payı
2011 yılında 2010 yılına göre az da
olsa düşme gözlenmiştir. Gıda ve İçecek
Sanayi istihdamının sanayi sektörü içindeki
payı 2005 yılında %10,5 iken; 2011
yılında %12'ye yükselmiştir. 2009 ve
2010 yılındaki %12,4’lük pay inceleme
dönemindeki en yüksek değer olurken, en
düşük değer %10,5 ile 2005 ve 2007
yıllarında elde edilmiştir.
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Çalışanların
Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı ( %) ( 2 0 0 5 -2 0 1 1 )
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
16,0
14,0
12,0
13,5
13,5
13,1
12,4
12,4
12,0
11,7
11,3 11,0
11,2 10,811,5
10,5
10,5
10,0
8,0
6,0
4,0
2,0
0,0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Sanayi içindeki pay
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
19
2-3 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Toplam Üretim
G ı da v e İçec ek S a n a y i’ n d e Ü r eti m ( 2 0 0 5 -2 0 1 1 )
Gıda ve İç e c e k San ayi’ nd e Al t S ek tö rl er B a zınd a Üretim
( Mil y o n TL)
2005
363.219
7.999
43.334
311.885
46.006
42.876
3.130
SANAYİ
Madencilik ve Taşocakçılığı
Enerji
İmalat Sanayi
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2006
439.039
10.563
49.261
379.215
50.075
46.860
3.215
2007
482.026
11.609
55.684
414.733
56.406
52.617
3.789
2008
567.025
15.078
74.810
477.137
66.732
62.244
4.488
2009
517.821
13.924
83.516
420.381
69.504
64.664
4.840
2010
633.151
18.200
90.482
524.469
84.984
79.476
5.508
2011
830.068
25.315
108.389
696.364
103.784
97.469
6.315
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
Üretimdeki Yıllık Değişimler
“TÜİK, Yıllık Sanayi İstatistikleri’ne
göre; Gıda ve İçecek Sanayi’nde
faaliyet gösteren işletmelerin
toplam üretimi 2005 yılında 46
milyar TL iken, 2011 yılında
%125,6 artarak 103,8 milyar
TL olarak gerçekleşmiştir. Gıda
Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki
alt grupta incelendiğinde; Gıda
Sanayi üretim değeri, 2005 yılına
göre, 2011 yılında 54,6 milyar
(% ) (2006-2011)
K ay n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u r u m u
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet
gösteren işletmelerin üretim değeri 20052011 yılları arasında, yıllara göre artış
eğilimi gösterirken, sanayi sektörünün geneli
için de 2009 yılı hariç aynı eğilim söz
konusudur.
• 2005 yılında sanayi sektörü üretim değeri
363,2 milyar TL iken, bu sayı 2009 yılı
hariç her yıl düzenli olarak artarak 2011
yılında 830,1 milyar TL’ye yükselmiştir.
Üretim değeri bakımından sanayi sektörüyle
aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde ise
bu değer 2011 yılında 696,4 milyar TL
olarak gerçekleşmiştir.
35,0
31,1
30,0
25,0
20,9
22,9
20,0
17,8
15,0
12,3
10,0
5,0
0,0
-5,0
9,3
18,5
18,3
22,3
22,6
14,7
17,6
7,8
13,8
9,8
2,7
2006
3,9
2007
-10,0
2008
2009
-8,7
-15,0
Sanayi
2010
2011
( M il yo n T L) ( 2010- 2011)
2010
2011
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
84.984
103.784
Gıda Sanayi
79.476
97.469
Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı
10.358
12.034
Etin işlenmesi ve saklanması 1.358
2.015
Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması
6.614
7.910
Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı
2.386
2.109
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
944
1.186
Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
12.518
17.675
Patatesin işlenmesi ve saklanması
802
1.103
Sebze ve meyve suyu imalatı
834
1.349
Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması
10.882
15.223
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı
7.360
9.758
Sıvı ve katı yağ imalatı
(*)
7.995
Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı
(*)
1.763
Süt ürünleri imalatı
10.774
11.636
Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı
(*)
(*)
Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (*)
(*)
10.034
11.731
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı
9.434
10.979
18,0
Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
600
751
16,0
Fırın ve unlu mamuller imalatı
9.583
11.648
Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı
5.595
6.450
Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı
2.920
3.709
12,0
Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı
1.068
1.490
Diğer gıda maddelerinin imalatı
14.693
17.224
10,0
Şeker imalatı
5.050
5.266
Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
5.244
6.683
6,0
Kahve ve çayın işlenmesi
2.420
2.606
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı
588
1.124
4,0
Hazır yemeklerin imalatı
(*)
(*)
(*)
(*)
1.128
1.223
Hazır hayvan yemleri imalatı
3.212
4.576
TL’ye, İçecek Sanayi üretim değeri
Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı
3.156
4.497
de aynı yıllarda 3,2 milyar TL
Ev hayvanları için hazır gıda imalatı
56
78
İçecek Sanayi
5.508
6.315
(%101,8) artarak 6,3 milyar TL’ye
Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması
(*)
(*)
yükselmiştir.”
Üzümden şarap imalatı
145
228
Bira imalatı
(*)
(*)
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi
3.936
4.482
20
Gıda ve İçecek Sanayi Üretiminin
Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı
TL (%127,3) artarak 97,5 milyar
• Gıda ve İçecek Sanayi'ndeki üretim
değerinin gerek sanayi gerekse imalat
sanayi üretimi içindeki payı 2011 yılında
2010 yılına göre azalmıştır.
Dondurma imalatı
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı
• 2005 yılında, Gıda ve İçecek Sanayi
üretiminin sanayi sektörü içindeki payı
%12,7 iken bu pay, 2009 ve 2010
yıllarında %13,4'e kadar yükselmiş, 2011
yılında ise %12,5’e gerilemiştir. 2011
yılındaki bu pay 2005 yılındaki değerden
daha düşük olurken, inceleme dönemindeki
en düşük değer %11,4 ile 2006 yılında
elde edilmiştir.
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; üretim
değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın
sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
grubunda gerçekleştiği, üretim değerinin en
az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz
hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve
saklanması olduğu görülmektedir.
( %) ( 2 0 0 5 -2 0 1 1 )
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
14,0
16,5
14,8
12,7
13,2
11,4
14,0
13,6
11,7
13,4
16,2
13,4
11,8
14,9
12,5
8,0
2,0
0,0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Sanayi içindeki pay
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
21
2-4 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Satış Ciroları
G ı da v e İçec ek S a n a y i’ n d e S a tış C i rol arı ( 2 0 0 5 -2 0 1 1 )
Gıda ve İç e c e k San ayi’ nd e Al t S ek tö rl er B a zınd a S a tış Ciro l a rı
( Mil y o n TL)
2005
380.033
7.814
43.438
328.781
48.155
45.041
3.114
SANAYİ
Madencilik ve Taşocakçılığı
Enerji
İmalat Sanayi
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2006
457.665
10.521
49.227
397.917
52.410
49.208
3.202
2007
502.704
11.121
55.690
435.893
58.306
54.490
3.816
2008
589.185
15.152
74.602
499.431
69.918
65.420
4.498
2009
546.096
13.222
83.417
449.457
73.446
68.524
4.921
2010
662.519
18.758
90.989
552.772
88.767
83.229
5.537
2011
865.789
24.224
108.622
732.943
109.873
103.646
6.228
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
“TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri
sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek
Sanayi’nde faaliyet gösteren
işletmelerin yapmış olduğu toplam
ciro 2005 yılında 48,2 milyar TL
iken; 61,7 milyar TL (%128,2)
artarak 2011 yılında 109,9 milyar
TL olarak gerçekleşmiştir.”
• Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak
iki alt grupta incelendiğinde; Gıda
Sanayi'ndeki cironun 2005 yılına göre
58,6 milyar TL (%130,1) artarak 2011
yılında 103,6 milyar TL'ye, İçecek Sanayi
cirosunun ise aynı yıllarda 3,1 milyar TL
(%100) artarak 6,2 milyar TL'ye yükseldiği
görülmektedir.
• Sanayi sektörünün geneli için ciro değeri
2005 yılında 380 milyar TL iken, 2009 yılı
hariç her yıl düzenli olarak artarak 2011
yılında 865,8 milyar TL'ye yükselmiştir. Ciro
değeri bakımından sanayi sektörüyle aynı
eğilimi gösteren imalat sanayinde bu değer,
2011 yılında 732,9 milyar TL, madencilik
ve taşocakçılığı sanayinde 24,2 milyar TL,
enerji sektöründe ise 108,6 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet
gösteren işletmelerin yapmış oldukları
ciro değeri 2005-2011 yılları arasında,
yıllara göre artış eğilimi gösterirken, sanayi
sektörünün geneli için de 2009 yılı hariç
aynı eğilim söz konusudur.
22
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
Satış Cirolarındaki Yıllık Değişimler
(% ) (2006-2011)
K ay n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u r u m u
35,0
30,7
30,0
25,0
20,0
20,4
10,7
9,3
5,0
0,0
-5,0
17,2
12,5
9,4
12,5
9,8
4,7
2,8
2006
24,5
21,3
17,9
15,0
10,0
19,2
21,5
20,1
2007
2008
2009
-7,3
-10,0
Sanayi
2010
2011
( M il yo n T L) ( 2010- 2011)
2010
2011
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
88.767
109.873
Gıda Sanayi
83.229
103.646
Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı
10.339
12.482
Etin işlenmesi ve saklanması 1.339
2.220
Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması
6.546
8.026
Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı
2.454
2.236
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
990
1.266
Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
13.468
18.304
Patatesin işlenmesi ve saklanması
824
1.162
Sebze ve meyve suyu imalatı
972
1.309
Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması
11.672
15.832
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı
7.718
10.932
Sıvı ve katı yağ imalatı
(*)
9.141
Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı
(*)
1.790
Süt ürünleri imalatı
11.226
12.754
Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı
(*)
(*)
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; ciro
değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın
sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
grubunda gerçekleştiği, ciro değerinin en az
olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz
hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve
saklanması olduğu görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'ndeki ciro
değerinin gerek sanayi gerekse imalat
sanayi cirosu içindeki payı, 2011 yılında
2010 yılına göre azalmıştır.
Gıda ve İçecek Sanayi Satış Cirolarının
Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı Dondurma imalatı
(*)
(*)
Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
11.000
13.306
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı
10.313
12.420
Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
687
886
Fırın ve unlu mamuller imalatı
10.000
12.216
14,0
Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı
5.776
6.701
Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı
2.969
3.852
12,0
18,0
1.255
1.664
10,0
14.899
17.351
Şeker imalatı
4.986
5.249
8,0
Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
5.432
6.993
Kahve ve çayın işlenmesi
2.469
2.397
4,0
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı
603
1.162
Hazır yemeklerin imalatı
(*)
(*)
2,0
(*)
(*)
1.137
1.223
Hazır hayvan yemleri imalatı
3.589
5.035
Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı
3.533
4.957
Ev hayvanları için hazır gıda imalatı
56
78
İçecek Sanayi
5.537
6.228
Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması
(*)
(*)
Üzümden şarap imalatı
138
192
Bira imalatı
(*)
(*)
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi
3.986
4.516
16,3
16,0
Diğer gıda maddelerinin imalatı
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı
( %) ( 2 0 0 5 -2 0 1 1 )
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı
• 2005 yılında, Gıda ve İçecek Sanayi
cirosunun sanayi sektörü içindeki payı
%12,7 iken; bu pay, 2009 ve 2010
yıllarında %13,4'e çıkmış; 2011 yılında
ise %12,7’ye gerilemiştir. Bu pay 2005 yılı
değeri ile aynı seviyelerde gerekleşirken, en
düşük değer %11,5 ile 2006 yılında elde
edilmiştir.
14,6
12,7
13,4
13,2
11,5
14,0
11,6
13,4
16,1
13,4
11,9
15,0
12,7
6,0
0,0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Sanayi içindeki pay
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
23
2-5 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Katma Değer
G ı da v e İçec ek S a n a y i’ n d e K a tma D eğer ( 2 0 0 5 -2 0 1 1 )
Gıda ve İç e c e k San ayi’ nd e Al t S ek tö rl er B a zınd a Ka tma D eğer
( Mil y o n TL)
2005
73.906
2.910
10.751
60.245
7.381
6.591
790
SANAYİ
Madencilik ve Taşocakçılığı
Enerji
İmalat Sanayi
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2006
87.038
3.945
8.295
74.798
8.001
7.192
808
2007
92.062
4.551
8.512
79.000
9.165
8.190
975
2008
110.318
7.246
9.269
93.804
10.984
9.819
1.165
2009
105.221
5.519
14.967
84.735
11.856
10.571
1.285
2010
126.004
7.363
19.413
99.229
13.043
11.631
1.412
2011
157.785
10.113
18.721
128.950
14.700
13.228
1.472
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
“TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri
sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek
Sanayi’nde faaliyet gösteren
işletmelerin yaratmış oldukları
toplam katma değer, 2005 yılında
7,4 milyar TL iken, 2011 yılında
%99,1 oranında artarak 14,7
milyar TL olarak gerçekleşmiştir.”
• Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki
alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi'nin
2011 yılında yarattığı katma değerin
13,2 milyar TL, İçecek Sanayi'nin katma
değerinin ise yaklaşık 1,5 milyar TL olduğu
görülmektedir. Gıda Sanayi'ndeki katma
değer, 2005 yılına göre 6,6 milyar TL
(%100,7) artarken, İçecek Sanayi'ndeki
katma değer 682 milyon TL (%86,3)
artmıştır.
• 2005-2011 yılları arasında Gıda
ve İçecek Sanayi’nde faaliyet gösteren
işletmelerin yaratmış oldukları katma değer
yıllara göre sürekli olarak artan bir eğilim
gösterirken, sanayi ve imalat sanayinde
2009 yılında bir düşüş söz konusu olmuştur.
• 2005 yılında sanayi sektörünün geneli
için katma değer 73,9 milyar TL iken, 2009
yılı hariç 2011 yılına kadar her yıl düzenli
olarak artarak 157,8 milyar TL'ye ulaşmıştır.
Yaratılan katma değer bakımından sanayi
sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat
sanayinde ise bu değer, 2011 yılında
129 milyar TL, madencilik ve taşocakçılığı
sanayinde 10,1 milyar TL, enerji sektöründe
ise 18,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
24
Katma Değer Yıllık Değişimler
(% ) (2006-2011)
K ay n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u r u m u
30,0
25,2
25,0
20,6
20,0
17,8
13,9
15,0
10,0
19,7
19,8
19,6
10,3
9,1
5,0
0,0
19,9
2,3
2006
7,7
5,8
2007
-5,0
2008
2009
-4,6
-10,0
Sanayi
10,0
13,7
9,8
4,2
2010
2011
( M il yo n T L) ( 2010- 2011)
2010
2011
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
13.043
14.700
Gıda Sanayi
11.631
13.228
Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı
1.523
1.346
Etin işlenmesi ve saklanması 119
128
Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması
1.159
987
Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı
245
230
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
186
237
Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
1.299
1.790
Patatesin işlenmesi ve saklanması
(*)
(*)
Sebze ve meyve suyu imalatı
(*)
(*)
Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması
978
1.303
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı
502
694
Sıvı ve katı yağ imalatı
(*)
523
Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı
(*)
171
Süt ürünleri imalatı
1.439
1.595
Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı
882
1.092
Dondurma imalatı
557
503
Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
863
993
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı
723
827
Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
140
166
Fırın ve unlu mamuller imalatı
2.189
2.443
Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı
1.449
1.605
Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı
622
710
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde
ise katma değer bakımından en fazla
yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri
imalatı grubunda gerçekleştiği, yaratılan
katma değerin en az olduğu alt grubun
ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve
yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
olduğu görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nin yaratmış
olduğu katma değerin gerek sanayi gerekse
imalat sanayi katma değeri içindeki payı,
Gıda ve İçecek Sanayi Katma Değerinin
Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
12,0
10,0
118
128
8,0
3.331
3.706
Şeker imalatı
1.301
1.317
6,0
Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
944
1.295
4,0
Kahve ve çayın işlenmesi
559
487
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı
116
191
2,0
Hazır yemeklerin imalatı
(*)
(*)
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı
(*)
(*)
327
323
298
424
Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı
290
413
Ev hayvanları için hazır gıda imalatı
8
11
İçecek Sanayi
1.412
1.472
Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması
(*)
(*)
Üzümden şarap imalatı
31
51
Bira imalatı
(*)
(*)
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi
751
820
14,0
14,0
Diğer gıda maddelerinin imalatı
Hazır hayvan yemleri imalatı
( %) ( 2 0 0 5 -2 0 1 1 )
16,0
Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı
2009 yılından sonra azalmaya başlamıştır.
2005 yılında, Gıda ve İçecek Sanayi
katma değerinin sanayi sektörü içindeki
payı %10 iken; bu pay, 2011 yılında
%9,3 ile inceleme dönemindeki en düşük
ikinci değerini almıştır. Bu payın inceleme
döneminde en düşük değerini aldığı yıl
ise %9,2 ile 2006 yılı olmuştur. En yüksek
değer ise %11,3 ile 2009 yılında elde
edilmiştir.
12,3
10,0
10,7
9,2
11,7
11,6
10,0
11,3
10,0
13,1
10,4
11,4
9,3
0,0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Sanayi içindeki pay
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
25
2-6 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş Gücü Verimliliği
Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş Gücü Verimliliği (2005-2011) ( TL)
2005
26.727
34.187
111.634
23.317
25.382
23.523
74.538
SANAYİ
Madencilik ve Taşocakçılığı
Enerji
İmalat Sanayi
Gıda ve İçecek Sanayi
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Alt Sektörler Bazında İş Gücü Verimliliği
2006
30.268
41.990
85.188
27.865
25.383
23.615
76.083
2007
30.964
46.614
85.714
28.455
29.395
27.201
91.235
2008
36.139
74.134
96.167
32.816
33.421
30.904
106.529
2009
37.348
54.422
114.126
32.782
33.958
31.352
107.450
2010
40.569
64.939
138.473
34.788
33.923
31.298
109.798
2011
46.000
81.284
121.027
40.923
35.728
33.262
107.009
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
“TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri
sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek
Sanayi’nde iş gücü verimliliği
(çalışan başına katma değer) 2005
yılında 25.382 TL iken, 2011
yılında %40,8 oranında artarak
35.728 TL olarak gerçekleşmiştir.”
• Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak
iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi
verimlilik değerinin 2011 yılında 33.262
TL olduğu; buna karşın İçecek Sanayi'nin
verimlilik değerinin ise 107.009 TL ile 3,2
kat daha fazla olduğu görülmektedir. Bir
başka ifade ile çalışan başına yaratılan
katma değer, İçecek Sanayi’nde 2010
yılına göre azalmış olmasına rağmen daha
yüksektir. Gıda Sanayi'ndeki verimlilik,
2005 yılına göre %41,4 oranında, İçecek
Sanayi'nde ise %43,6 oranında artmıştır.
• 2005-2011 yılları arasında sanayi
sektörü verimliliği yıllara göre sürekli olarak
artış eğilimi gösterirken, Gıda ve İçecek
Sanayi’nin verimliliği de 2010 yılı hariç
benzer bir eğilim göstermiştir. Gıda ve
İçecek Sanayi iş gücü verimliliği 2010
yılında %0,1 oranında, az da olsa bir düşüş
göstermiştir.
• 2005 yılında sanayi sektörünün geneli
için iş gücü verimliliği 26.727 TL iken,
2011 yılında 46.000 TL’ye yükselmiştir.
İmalat sanayinde ise bu değer 23.317 TL
seviyesinden 40.923 TL’ye yükselmiştir.
Madencilik ve taşocakçılığı sanayinde
34.187 TL’den 81.284 TL’ye, enerji
sektöründe ise 111.634 TL’den 121.027
TL’ye yükselmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi işgücü verimliliği
imalat sanayi işgücü verimliliği ile
kıyaslandığında, genel olarak Gıda ve
İçecek Sanayi’nin daha iyi olduğunu
söylemek olasıdır. Sektör, 2005, 2007,
2008 ve 2009 yıllarında imalat sanayine
göre daha verimli çalışırken, 2006, 2010
ve 2011 yıllarında daha verimsiz çalışmıştır.
( T L) ( 2010- 2011)
GIDA VE İÇECEK SANAYİ
2010
2011
33.923
35.728
Gıda Sanayi
31.298
33.262
Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı
45.550
34.998
Etin işlenmesi ve saklanması 29.945
21.401
Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması
50.462
37.383
Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı
37.748
38.063
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
38.541
48.281
Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
28.694
36.503
Patatesin işlenmesi ve saklanması
(*)
(*)
Sebze ve meyve suyu imalatı
(*)
(*)
Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması
24.286
30.257
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı
42.217
55.657
Sıvı ve katı yağ imalatı
(*)
45.686
Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı
(*)
167.723
Süt ürünleri imalatı
46.264
47.194
Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı
33.787
38.102
Dondurma imalatı
111.422
97.826
Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
30.517
39.953
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı
26.365
34.633
Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
163.551
169.294
Fırın ve unlu mamuller imalatı
14.871
15.457
Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı
11.610
12.204
Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı
31.668
30.625
Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı
42.956
38.080
Diğer gıda maddelerinin imalatı
53.318
54.892
Şeker imalatı
69.022
67.115
Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
42.964
51.083
Kahve ve çayın işlenmesi
41.760
38.058
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı
36.720
49.085
Hazır yemeklerin imalatı
(*)
(*)
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı
(*)
(*)
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı
82.368
76.854
Hazır hayvan yemleri imalatı
41.643
49.366
Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı
41.375
48.998
Ev hayvanları için hazır gıda imalatı
54.422
69.288
İçecek Sanayi
109.798
107.009
Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması
(*)
(*)
Üzümden şarap imalatı
36.861
47.708
Bira imalatı
(*)
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi
26
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde
2011 yılında çalışan başına katma değer
tutarının en yüksek olduğu alt sektörün
bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların
imalatı sektörü, çalışan başına katma değer
tutarının en düşük olduğu alt sektörün ise fırın
ve unlu mamuller imalatı grubunun olduğu
görülmektedir.
2009 yılındaki %0,9 oranı elde edilen en
düşük artış oranıdır. Bu grubun verimliliği
2011 yılında %2,5 oranında azalmıştır.
Gıda Sanayi’nde de en yüksek oranlı
verimlilik artışı %15,2 ile 2007 yılında elde
edilirken, 2010 yılında %0,1 oranında
düşüş yaşanmıştır. 2011 yılındaki verimlilik
artış oranı ise %6,3 olmuştur.
• İnceleme döneminde iş gücü verimliliğinin
İçecek Sanayi’nde en yüksek oranda artış
gösterdiği yıl %19,9 ile 2007 olurken,
İş Gücü Verimliliğinde Yıllık Değişimler ( %) ( 2 0 0 6 -2 0 1 1 )
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
(*)
74.786
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
27
2-7 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yoğunlaşma
• Türkiye İstatistik Kurumu, 2013 yılında
"Sanayi ve Hizmet Sektöründe Yoğunlaşma
Çalışması" 2011 yılı sonuçlarını açıklamıştır.
Bu çalışmada temel alınan yoğunlaşma
oranı (CR4), bir ekonomik sınıftaki en büyük
4 girişimin ciroları toplamının, o ekonomik
sınıftaki toplam ciro değerine bölünmesiyle
elde edilmiştir. (CR8) ise bir ekonomik
sınıftaki en büyük 8 girişimin ciroları
toplamının, o ekonomik sınıftaki toplam ciro
değerine bölünmesiyle elde edilmiştir.
“2011 yılı CR4 değerlerine
göre Gıda ve İçecek Sanayi alt
sektörlerinin 10’u çok yüksek, 7’si
yüksek, 7’si orta ve 5’i de düşük
derecede yoğunlaşma oranına
sahiptir. ”
• İçecek Sanayi'nde yer alan alt sektörler
genelde yüksek ve çok yüksek derecede
yoğunlaşma oranına sahipken, Gıda
Sanayi'nde yer alan alt sektörler daha
çok orta ve düşük derecede yoğunlaşma
segmentinde yer almaktadır. Başka bir ifade
ile İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren
işletme sayıları daha az olduğundan, bu
sektördeki yoğunlaşma oranları daha yüksek
çıkmaktadır.
G ı d a ve İ ç e c e k Sa n a y i ’ n d e A l t Se kt ör l e r Ba z ı n da Yoğ u n laş ma Oran ları
CR8
"Girişim
Sayısı"
CR4
( 2011)
"Yoğunlaşma
Derecesi"
• Bira ve damıtılmış alkollü içeceklerin
imalatı sektörleri gibi işletme sayıları oldukça
az olan alt sektörler en yüksek yoğunlaşma
oranlarına sahipken, işletme sayıları oldukça
fazla olan ekmek, taze pastane ürünleri ve
kek imalatı ve öğütülmüş hububat ve sebze
ürünleri imalatı sektörlerindeki yoğunlaşma
oranları ise oldukça düşük seviyelerdedir.
Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde Yoğunlaşma Oranları (2011)
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
Bira imalatı
99,94
100,00
6
Çok yüksek
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı
98,83
99,84
12
Çok yüksek
Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması
98,35
100,00
7
Çok yüksek
Dondurma imalatı
96,10
98,35
366
Çok yüksek
Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı
91,44
100,00
6
Çok yüksek
Ev hayvanları için hazır gıda imalatı
90,37
100,00
7
Çok yüksek
Patatesin işlenmesi ve saklanması
90,08
96,89
25
Çok yüksek
Hazır yemeklerin imalatı
89,79
96,41
26
Çok yüksek
Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
83,34
99,29
12
Çok yüksek
Şeker imalatı
80,87
90,69
68
Çok yüksek
Kahve ve çayın işlenmesi
65,54
76,45
175
Yüksek
Üzümden şarap imalatı
57,01
70,07
93
Yüksek
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi
56,14
67,47
387
Yüksek
Etin işlenmesi ve saklanması
53,84
66,01
227
Yüksek
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı
51,54
74,99
81
Yüksek
Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı
51,37
72,43
2.130
Yüksek
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
51,33
65,65
58
Yüksek
Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı
44,61
68,01
45
Orta
Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması
44,51
73,06
47
Orta
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı
42,35
54,93
157
Orta
Sebze ve meyve suyu imalatı
42,12
62,27
119
Orta
Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
39,48
62,24
1.176
Orta
Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı
38,49
55,29
223
Orta
Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı
33,27
44,55
1.423
Orta
Sıvı ve katı yağ imalatı
28,54
42,89
965
Düşük
Yüksek
Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı
22,66
31,82
324
Düşük
Orta
Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması
14,94
21,51
1.402
Düşük
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı
11,58
18,10
3.524
Düşük
Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı
7,84
11,59
27.897
Düşük
• İşletme sayısı 100'ün üzerinde olmasına
rağmen, dondurma imalatı sektöründeki
yoğunlaşma oranının çok yüksek seviyelerde
çıkması, bu sektörde ilk dört firmanın
piyasaya yön verdiğini göstermektedir.
Yine aynı şekilde peksimet, bisküvi imalatı,
dayanıklı pastane ürünleri ve kek imalatı
sektöründeki %51,37'lik yoğunlaşma
oranı da sektörde faaliyet gösteren çok
sayıda işletme olmasına rağmen, ilk dört
firmanın piyasada ne derece etkili olduğunu
göstermektedir.
Çok Yüksek
Düşük
Kay n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u ru mu
Düşük derecede yoğunlaşma (CR4<30)
Orta derecede yoğunlaşma (30<CR4<50)
Yüksek derecede yoğunlaşma (50<CR4<70
Çok yüksek derecede yoğunlaşma (CR4>70)
28
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
29
2-8 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yabancı Sermaye
G ı d a ve İ ç e c e k Sa n a y i ’ n d e Y a b a n c ı Se r m a y e l i Firma Sayıs ı
“T.C. Merkez Bankası verilerine
göre; Gıda ve İçecek Sanayi’nde
faaliyet gösteren yabancı sermayeli
firmaların sayısı 1954-2007 yılları
arasında kümülatif olarak 310 adet
iken, 2008-2013 yılları arasında
226 adet (%72,9) artarak 536’ya
yükselmiştir. ”
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde, 2008-2013
yılları arasında en fazla yabancı sermayeli
firmanın faaliyete geçtiği yıl 64 firma ile
2010 yılı olurken, en az yabancı sermayeli
işletmenin faaliyete geçtiği yıl 13 firma ile
2013 yılı olmuştur.
Tarım Sektörü
Sanayi Sektörü
Madencilik ve Taşocakçılığı
İmalat Sanayi
Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
Elektrik, Gaz ve Su
Hizmetler Sektörü
Toplam
238
3.543
290
3.057
310
196
12.302
16.083
49
621
86
433
32
102
2.345
3.015
52
562
72
369
51
121
2.187
2.801
61
625
81
422
64
122
2.587
3.273
70
701
102
463
45
136
3.592
4.363
55
487
19
317
21
151
3.731
4.273
32
376
13
240
13
123
2.734
3.142
557
6.915
663
5.301
536
951
29.478
36.950
• Gıda ve İçecek Sanayi'nin yabancı
yatırım girişlerinden en az yararlandığı yıl
124 milyon dolarla 2010 olmuştur. Sektöre
yabancı yatırım girişlerinin en az olduğu
2010'da, Gıda ve İçecek Sanayi'ne ait
yabancı sermaye girişinin imalat sanayi
içindeki payı, %13,4 gibi düşük bir
seviyededir. En yüksek yatırım girişinin
olduğu 2012 yılında %50,7 olan bu pay,
2013 yılında ise %17 seviyesine kadar
gerilemiştir.
Uluslararası Yatırım Girişimlerinin Aylara Göre Dağılımı 100
44, 9
90
(2 0 1 3 )
50,0
92
89
45,0
80
73
34, 1
70
30,0
50
25,0
18, 8
40
30
40,0
35,0
60
20,0
14, 6
11, 0
20
10
19
10, 0
18
5, 5
10
4
14, 1
11, 3
9
2
2, 2
3, 7
3
12
5, 211
15,0
10,0
5,0
0
0,0
Oca k
K a y n ak: T .C. M e rke z B an kas ı
M a rt
Nisan
H a ziran
Tem muz
Ey lül
Ekim
Tutar (Milyon $) (Sol eksen)
Uluslararası Yatırım Girişimlerinin Ülkelere Göre Dağılımı • İmalat sanayinde, 2013 yılı sonu
itibarıyla faaliyet gösteren yabancı sermayeli
firmaların (5.301 adet) %10,1'i Gıda ve
İçecek Sanayi'nde (536 adet) faaliyet
göstermektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi’nde faaliyet
gösteren 536 yabancı sermayeli işletmenin
100'ü (%18,7) Almanya menşeilidir. Bir
başka ifade ile sektörde faaliyet gösteren her
beş yabancı sermayeli firmanın neredeyse
biri Almanya kökenlidir. Sektörde en fazla
yabancı sermayeli işletmeye sahip ülkeler
sıralamasında Hollanda 47 firma ile ikinci
sırada yer alırken, bu ülkeyi Fransa (30),
ABD (29) ve İtalya (26) takip etmektedir.
30
1954-2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013 1954-2013
(Birikimli)
Toplam
• 2009-2013 arasında Gıda ve İçecek
Sanayi'ndeki uluslararası yatırım giriş
istatistikleri tutar olarak incelendiğinde; en
fazla yatırım girişinin 2,2 milyar dolarla
2012'de gerçekleştiği görülmektedir.
İmalat sanayinde de uluslararası yatırım
girişlerinin en yoğun olduğu yıl 4,3 milyar
dolarla yine 2012'dir. 2012 yılında 2011
yılına göre 3,3 kat artarak 2,2 milyar
dolar olarak gerçekleşen Gıda ve İçecek
Sanayi uluslararası yatırım girişi, 2013
yılında 2012 yılına göre %84,5 oranında
azalarak 342 milyon dolar seviyesine kadar
gerilemiştir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
( 2013)
K a y na k : T. C . M e r k e z B a nk a s ı
Se kt örle r Baz ın da U lu s la ra ra sı Ya tırım G irişiml eri
( M il yo n D o l ar ) ( 2009- 2013)
Tarım Sektörü
Sanayi Sektörü
Madencilik ve Taşocakçılığı
İmalat Sanayi
Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
İmalat Sanayi İçindeki Pay (%)
Elektrik, Gaz ve Su
Hizmetler Sektörü
Toplam
2009
48
3.887
89
1.640
219
13,4
2.158
2.331
6.266
2010
2011
2012
2013
81
32
43
37
2.887 8.037 5.479 4.810
136
146
213
250
924 3.596 4.342 2.008
124
649 2.201
342
13,4
18,0
50,7
17,0
1.827 4.295
924 2.552
3.288 8.067 5.237 5.342
6.256 16.136 10.759 10.189
Ka yna k : T. C . Me r k e z Ba nk a sı
• 2013 yılında Gıda ve İçecek Sanayi'ne
gelen yabancı sermayenin aylara göre
dağılımı incelendiğinde, en yüksek yabancı
yatırım girişinin 92 milyon dolarla Mart
ayında gerçekleştiği, en düşük olduğu
ayın ise 2 milyon dolarla Ağustos olduğu
görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'ne yabancı
yatırım girişlerinin, imalat sanayi yabancı
yatırımları içindeki payının en yüksek olduğu
ay %44,9 ile Mart 2013 ayı olurken, en
düşük pay %2,2 ile Ağustos 2013 ayında
gerçekleşmiştir. Ayrıca Haziran 2013
ayındaki %34,1’lik yüksek oran da dikkat
çekmektedir.
K a y na k : T. C . M e r k e z B a nk a s ı
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
31
Tü r k i y e ’d e H an eh al kı Tü ketim Ha rca ma la rı İçind e Gıd a ve İçecek Sa nay i ’ni n Y e r i
3-1 Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı
Yıllar Bazında Hanehalkı Tüketim Harcamalarının
Tüketim Harcamaları Araştırması
15,1
17,2
17,2
0,0
yüksek pay ise konut, su, elektrik ve
diğer yakıtlar harcamalarına aittir.”
• 2008 yılında %22,8 olan gıda ve içecek
harcamalarının toplam harcamalar içindeki
payı, 2009 yılında çok az da olsa artarak
%23,3 seviyesine yükselmiştir. 2010 ve
2011 yıllarında azalan pay, 2012 yılında
ise %19,9 değerine gerileyerek inceleme
dönemindeki en düşük değerini almıştır.
• Gıda ve içecek harcamaları payındaki
bu azalma, gıda harcamaları payındaki
azalmadan kaynaklanmıştır. Zira, inceleme
döneminde alkollü ve alkolsüz içecek
harcamaları paylarında çok fazla bir
değişiklik olmamıştır.
• Gıda ve içecek harcamalarının toplam
harcamalar içindeki payı, inceleme dönemi
başı ve sonu itibarıyla 2,9 puan azalırken,
ulaştırma harcamalarının payı 3,1 puan
artmıştır. Toplam harcamalar içinde en
yüksek paya sahip olan konut, su, elektrik
ve diğer yakıtlar harcamalarının payı
ise 3,3 puanlık azalışla %25,8 olarak
gerçekleşmiştir.
32
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
3,7
4,3
4,2
içecek harcamaları almaktadır. En
5,4
5,7
5,8
5,0
Lokanta ve oteller
dönemindeki tüm yıllarda, gıda ve
2,0
2,0
2,3
10,0
2,8
2,7
3,2
15,0
4,1
4,0
3,9
en yüksek ikinci payı, inceleme
20,0
2,1
1,9
1,8
olduğu harcamalar içerisinde
30,0
25,0
2012
6,2
6,4
6,7
göre; hanehalklarının yapmış
2011
(% ) (2 0 1 0 -2 0 1 2 )
27,1
25,8
25,8
2008-2012 yılları sonuçlarına
2010
5,1
5,2
5,4
T ür ki y e ’ d e H a n e h a lk ı
T üket i m H a rc a m a la rı
İç i nde G ı d a v e İ ç e c e k
Sanay i ’ n i n Y e ri
Harcama Gruplarına Göre Dağılımı 22,0
21,0
19,9
Bölü m:3
“TÜİK tarafından yapılan Hanehalkı
Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı
(% ) (2 0 0 8 -2 0 1 2 )
Harcama Türleri
2008
2009
2010
2011
2012
Gıda ve alkolsüz içecekler Gıda
Alkolsüz içecekler
Alkollü içecekler, sigara ve tütün
Alkollü İçecekler
GIDA VE İÇECEKLER
Giyim ve ayakkabı
Konut, su, elektrik ve diğer yakıtlar
Mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri
Sağlık
Ulaştırma
Haberleşme
Eğlence ve kültür
Eğitim hizmetleri
Lokanta ve oteller
Çeşitli mal ve hizmetler
TOPLAM
22,6
21,1
1,5
3,8
0,2
22,8
5,4
29,1
5,8
1,9
14,1
4,4
2,5
2,0
4,4
4,1
100,0
23,0
21,4
1,6
4,1
0,3
23,3
5,1
28,2
6,2
1,9
13,6
4,2
2,6
1,9
5,2
4,0
100,0
21,8
20,3
1,5
4,5
0,2
22,0
5,1
27,1
6,2
2,1
15,1
4,1
2,8
2,0
5,4
3,7
100,0
20,7
19,3
1,4
4,1
0,3
21,0
5,2
25,8
6,4
1,9
17,2
4,0
2,7
2,0
5,7
4,3
100,0
19,6
18,2
1,4
4,2
0,3
19,9
5,4
25,8
6,7
1,8
17,2
3,9
3,2
2,3
5,8
4,2
100,0
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
33
2012 yılında 2008 yılına göre
%26,9 oranında artarak 371
TL’den 471 TL’ye yükselmiştir. ”
• Söz konusu yıllar arasında toplam aylık
hanehalkı tüketim harcaması ise %45,5
oranında artarak 1.626 TL’den 2.366
TL’ye yükselmiştir. Başka bir ifade ile toplam
• Alkollü içecekler harcamalarında iki kata
yakın bir artış gerçekleşirken, aylık alkolsüz
içecek harcamaları 25 TL’den 33 TL’ye
yükselmiştir.
hanehalklarına göre gıda ve içecek
harcamalarına iki kata yakın daha
fazla pay ayırmaktadır.”
• Gelire göre sıralı %20'lik gruplar
itibarıyla tüketim harcamalarının dağılımı
incelendiğinde; 2012 yılında gelirden
en az pay alan beşinci %20'lik grupta
yer alan hanehalklarının, gıda ve içecek
harcamasına ayırdıkları pay %33,9 iken,
gelirden en fazla pay alan birinci gruptaki
hanehalklarının ayırdığı payın %17,5 olduğu
görülmektedir.
• Bir başka önemli bulgu ise; 2002 ve
2012 yılları arasında gıda ve içecek
harcamalarının toplam harcamalar içindeki
payının tüm gelir gruplarında azalmakta
olduğudur. 2002 yılında %43,2 olan
beşinci gruba ait bu pay, 2011 yılında
%36,3’e, 2012 yılında da %33,9’a
gerilemiştir. Yine aynı şekilde en yüksek
gelire sahip olan birinci gelir grubunda da
%22,3 olan payın, 2011 yılında %19,2’ye,
2012 yılında ise %17,5’ye gerilemiş olduğu
görülmektedir.
Yı llar İt i bar ı yl a Ayl ı k H an eh al k ı G ı d a ve İ ç e c e k H a r c a m a l a r ı
Gıda ve Alkolsüz İçecek Harcamalarının
( T L ) ( 20 08 - 20 12 )
Gelir Gruplarına Göre Dağılımı GIDA VE İÇECEKLER
Gıda
Alkolsüz içecekler
Alkollü İçecekler
TOPLAM HANEHALKI HARCAMALARI
2008 2009 2010 2011 2012
371
392
407
445
471
343 362
375
410 431
25
26
28
29
33
3
4
4
6
7
1.626 1.688 1.843 2.120 2.366
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
K ay n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u r u m u
İstanbul
Batı Marmara
Ege
İzmir
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Ankara
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
20,7
25,8
23,0
19,9
23,3
22,5
26,6
31,2
21,0
30,0
29,0
32,2
33,8
39,6
20,6
23,6
23,1
21,1
23,3
21,8
25,8
29,3
20,3
28,4
27,8
29,7
32,0
39,3
19,3
23,2
23,2
21,5
22,1
20,6
24,5
27,4
19,9
28,3
26,1
29,6
29,3
37,5
* Ye ni nü fu s p r oj e k s i y onl a r ı na d a y a nm a k t a d ır .
“TÜİK Bölgesel Hanehalkı
( %) ( 2002- 2012)
Tüketim Harcamaları Araştırması
sonuçlarına göre; 2010-2012
ortalaması olarak hanehalklarının
yapmış olduğu toplam tüketim
harcamaları içerisinde gıda ve
alkolsüz içecek harcamaları
payının en yüksek olduğu coğrafi
2007-09 (*)
20,7
26,6
24,3
19,8
25,2
22,7
28,1
30,8
20,4
32,2
30,6
34,8
34,3
38,4
18,9
22,8
23,8
22,0
22,2
20,4
24,5
26,1
19,5
27,1
26,8
29,2
27,1
33,1
2010-12 (*)
(alkollü ve alkolsüz) harcaması
hanehalkları, yüksek gelirli
2009-11 (*)
ortalama aylık gıda ve içecek
• Aylık gıda ve içecek harcamalarının
oransal olarak en yüksek artış gösterdiği
yıl %14,2 ile 2008 yılı olurken, en düşük
oranlı artış %3,8 ile 2010 yılında elde
edilmiştir. Toplam hanehalkı aylık tüketim
harcamalarında en yüksek oranın elde
edildiği yıl da %19,2 ile yine 2008 yılı
olurken, en düşük oran %3,8 ile 2009
yılında elde edilmiştir.
Üç Büyükşehrin Gıda ve Alkolsüz İçecek
Harcamaları Payları 2008-10 (*)
sonuçlarına göre, hanehalkı başına
sonuçlarına göre; düşük gelirli
(% )
Gıda ve Alkolsüz İçecekler
2006-08 (*)
Tüketim Harcamaları Araştırması
Harcamaları Araştırması
Bölgelere Göre Gıda ve Alkolsüz İçecek Harcamalarının Payları
2005-07
her yıl yapılan Hanehalkı
“TÜİK Hanehalkı Tüketim
• Gelirden almış olduğu paya göre
dördüncü sırada yer alan grubun gıda ve
içecek harcamaları için ayırmış olduğu pay
%29,6 iken, ikinci ve üçüncü gruplarda
bu pay %24,3 ve %27’dir. Bu bulgu
gelir seviyesi düştükçe gıda ve içecek
harcamalarının toplam harcamalar içindeki
payının daha da artmakta olduğunu
göstermektedir.
3-4 Gıda ve İçecek Harcamalarının Bölgelere Göre Dağılımı
2004-06
“TÜİK tarafından düzenli olarak
hanehalkı tüketim harcamaları, gıda ve
içecek harcamalarından daha yüksek
oranda artmış, bunun sonucunda da gıda
ve içecek harcamalarının toplam hanehalkı
tüketim harcamaları içindeki payı giderek
azalmıştır.
3-3 Hanehalkı Harcamaları İçerisinde Gıda
ve İçecek Harcamalarının Yeri
2003-05
3-2 Hanehalkı Gıda ve İçecek Harcamaları
17,9
23,0
22,4
20,3
21,3
20,0
24,4
25,8
19,0
26,8
26,8
30,3
26,8
30,0
17,6
21,1
21,9
20,1
20,8
19,4
23,8
25,1
18,4
26,1
26,8
29,7
25,1
28,1
16,6
19,5
19,9
18,4
19,9
18,7
22,3
23,6
17,6
25,2
25,1
28,1
24,7
27,4
(% )
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
• Bu bölgeyi %27,4'lük payla Güneydoğu
Anadolu Bölgesi takip ederken, üçüncü
sırada %25,2'lik payla Batı Karadeniz
Bölgesi yer almıştır.
• İstanbul bölgesi %16,6'lık gıda ve alkolsüz
içecek harcaması payıyla en düşük paya
sahip olan bölge olurken, Batı Anadolu
ve Batı Marmara Bölgeleri de %18,7 ve
%19,5'lik paylarla son sıralarda yer alan
bölgeler olmuşlardır.
• Üç büyük ilimizin gıda ve alkolsüz
içecek harcamaları payı incelendiğinde ise
2010-2012 dönemi ortalaması olarak en
yüksek payın %18,4 ile İzmir'e ait olduğu
anlaşılmaktadır. Bu ili %17,6'lık payla
Ankara, %16,6'lık payla da İstanbul takip
etmektedir.
• Bu bulgulardan da anlaşılabileceği üzere,
refah seviyesi yüksek ve göreceli olarak
daha gelişmiş olan bölgelerde, gıda ve
alkolsüz içecek harcamalarının toplam
harcamalar içindeki payı, diğer az gelişmiş
ve geri kalmış bölgelere göre daha düşük
seviyelerde seyretmektedir.
bölge, %28,1’lik payla Kuzeydoğu
Anadolu Bölgesi olmuştur. ”
34
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
35
3-5 Gıda ve İçecek Sanayi’nin Ana Harcama Gruplarına ve
Ülkelere Göre Fiyat Düzeyleri
Tü r k Gı d a v e İ çe ce k S a n a y i ’ n d e AR - G E
A n a H a r c a m a G r u p l a r ı n a ve Ü l ke l e r e G ör e F i y at Dü ze yle ri
Ülkeler
“Gıda ve Alkolsüz İçecekler
grubunda 37 ülke içinde Norveç
186’lık endeks değeri ile en pahalı
ülke olurken, Makedonya 58’lik
endeks değeri ile en ucuz ülkedir.
Türkiye’nin Gıda ve Alkolsüz
İçecekler grubundaki fiyat düzeyi
endeksi 88 olup, bu grupta AB
ortalamasından daha ucuzdur. ”
• EUROSTAT ve OECD iş birliğiyle
yürütülen 2012 yılı “Gıda ve İçki Satınalma
Gücü Paritesi” çalışmasında, 37 ülkeye
ait karşılaştırmalı fiyat düzeyi endeksleri
verilmektedir.
• Türkiye'nin gıda grubundaki fiyat düzeyi
endeksi 87 olup, bu grupta yer alan “süt,
peynir ve yumurta”, “bitkisel ve hayvansal
yağlar” ve “diğer gıdalar” alt gruplarında
fiyat düzeyinin, AB ortalamasından daha
yüksek olduğu görülmektedir.
• Diğer taraftan, Türkiye'nin en yüksek
fiyat düzeyi 205 endeks değeri ile alkollü
içecekler grubunda olup, AB ortalamasının
oldukça üzerindedir. Türkiye, alkollü
içecekler fiyat seviyeleri bakımından, 37 ülke
arasında Norveç ve İzlanda’nın ardından
en pahalı üçüncü ülke konumundadır. Bu
durum alkollü içecekler üzerindeki ağır
vergi yükünün bir sonucu olarak ortaya
çıkmaktadır.
36
Norveç
İsviçre
Danimarka
İsveç
Avusturya
Lüksemburg
Finlandiya
İzlanda
İrlanda
İtalya
Belçika
Fransa
Güney Kıbrıs
Almanya
Yunanistan
İngiltere
AB27
Slovenya
Malta
Hollanda
İspanya
Hırvatistan
Portekiz
Türkiye
Estonya
Letonya
Slovakya
Çek Cumhuriyeti
Macaristan
Litvanya
Karadağ
Bosna-Hersek
Sırbistan
Bulgaristan
Romanya
Arnavutluk
Polonya
Makedonya
Gıda ve
alkolsüz
içecekler
186
155
143
124
120
116
119
118
118
111
110
109
109
106
104
104
100
97
98
96
93
92
90
88
87
87
87
84
81
77
76
76
71
68
67
68
61
58
Gıda
184
159
139
124
121
119
118
117
117
113
110
110
109
106
104
102
100
98
97
97
94
90
90
87
86
85
85
82
80
75
75
75
70
67
67
66
60
58
Ekmek
ve
tahıllar
183
148
159
135
134
117
130
130
110
114
108
106
121
104
115
89
100
101
90
94
111
94
98
70
84
82
80
74
74
72
75
73
64
57
63
66
58
54
Et
179
221
132
126
132
129
119
119
110
115
118
123
89
128
91
100
100
93
117
80
83
75
75
77
79
71
75
73
72
67
63
69
64
59
57
52
55
55
Balık
144
168
125
112
120
121
108
99
109
115
119
109
118
110
114
96
100
102
104
103
88
96
81
88
87
100
80
101
87
77
73
75
78
73
68
78
67
58
Süt,
Peynir ve
yumurta
214
133
117
112
101
119
114
112
119
126
111
100
141
92
132
107
100
101
93
113
95
97
105
122
88
97
96
91
88
77
90
78
81
92
93
84
63
67
( AB 27=100) ( 2012)
Bitkisel ve
hayvansal
yağlar
177
155
155
114
121
113
110
92
103
104
114
99
118
99
123
105
100
121
81
115
87
103
97
117
113
119
116
103
101
102
103
91
96
99
93
92
74
72
Sebzeler
ve
Meyveler
178
148
134
141
124
120
121
122
138
105
104
120
92
109
79
119
100
92
98
99
96
87
88
77
87
88
86
85
78
76
74
74
65
61
59
61
55
49
Diğer
Gıdalar
Alkolsüz
İçecekler
216
141
172
117
113
108
115
127
118
116
109
102
124
96
122
103
100
108
89
115
103
110
114
106
96
96
99
97
98
95
87
92
89
88
86
85
73
73
204
116
190
126
113
101
128
124
131
90
104
96
114
104
111
118
100
91
109
90
85
108
95
99
98
111
104
98
87
100
85
84
77
79
74
91
79
65
Alkollü
İçecekler
288
120
140
161
96
90
175
212
162
98
97
88
110
82
131
143
100
101
109
96
87
103
89
205
102
111
91
96
79
94
95
84
78
67
75
72
93
65
B ölüm:4
T ürk G ı d a ve
İ ç e c e k S a na y i ’ nd e
A R- G E
K ay n ak: N e w s R e le as e , 99/ 2013, A vru pa B i rli ğ i İ s tati s ti k Of i s i ( E U R OST A T ) 2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
37
4-1 Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE Harcamaları
4-2 Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamalarının Dağılımı
Yıllar Bazında AR-GE Harcamaları
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
1.185.734
72,8
24,4
59.997
5,1
103,9
1.629.088
25,5
1.714.012
68,2
44,6
46.967
2,7
-21,7
2.513.487
54,3
1.954.471
64,1
14,0
60.754
3,1
29,4
3.048.503
21,3
2.014.640
62,3
3,1
75.253
3,7
23,9
3.235.272
6,1
2.035.381
51,6
1,0
60.859
3,0
-19,1
3.942.908
21,9
2.569.482
53,3
26,2
75.734
2,9
24,4
4.817.272
22,2
3.124.160
53,0
21,6
82.434
2,6
8,8
5.891.215
22,3
İmalat Sanayi
Toplam İçindeki Pay (%)
Değişim (%)
Gıda ve İçecek Sanayi
İmalat Sanayi İçindeki Pay (%)
Değişim (%)
Ticari Kesim Ar-Ge Toplamı
Değişim (%)
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
“Türkiye İstatistik Kurumu AR-GE
Faaliyetleri Araştırması sonuçlarına
göre; 2006 yılında 59,9 milyon
TL olan Gıda ve İçecek Sanayi
AR-GE harcamalarının, 2012
yılında %37,4 oranında artarak
82,4 milyon TL’ye yükseldiği
görülmektedir.”
38
Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamaları
( 2006- 2012) ( B in T L)
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
• Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamaları
2007 yılında bir önceki yıla göre %21,7
oranında, 2010 yılında ise %19,1 oranında
düşüş göstermiştir. İnceleme dönemindeki
diğer yıllarda ise AR-GE harcamaları artış
gösterirken, 2006 yılında elde edilen
%103,9’luk artış inceleme dönemindeki en
yüksek oranlı artış olmuştur.
• İmalat sanayinde yapılan AR-GE
harcamaları, 2012 yılında, bir önceki yıla
göre %21,6 oranında artarken; Gıda ve
İçecek Sanayi %8,8 ile daha düşük bir
oranda artış göstermiştir. Bu bulgu, 2009
kriz yılından sonra gelen 2010 yılında
azalan sektöre ait AR-GE harcamalarının
2011 ve 2012 yıllarında tekrar artmaya
başlamış olduğunu göstermesi bakımından
dikkate değer bir bulgudur.
• Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE
harcamalarının, imalat sanayi AR-GE
harcamaları içerisindeki payı 2006 yılında
%5,1 iken 2007 yılında %2,7 seviyesine
gerileyen pay, 2008 yılında %3,1’e, 2009
yılında ise %3,7'ye yükselerek imalat sanayi
içindeki payını az da olsa arttırmıştır.
• Takip eden yıllarda azalmaya başlayan
bu pay; 2010 yılında %3, 2011 yılında
%2,9 ve 2012 yılında ise %2,6 seviyelerine
kadar gerilemiştir.
“2006 yılında, Türkiye’de yapılan
AR-GE harcamaları toplamı 1,6
milyar TL seviyesinde iken, 6 yıl
Sektörler
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
361.518
562.270
682.012
848.700
878.647
1.106.534
1.322.948
144.315
346.525
284.585
223.512
178.518
397.897
443.773
17.280
94.781
88.460
30.967
45.026
52.343
70.106
662.621
710.437
899.414
911.460
933.191
1.012.708
1.287.333
1.185.734
1.714.012
1.954.471
2.014.640
2.035.381
2.569.482
3.124.160
Gıda ve İçecek Sanayi
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
13.956
22.469
25.663
28.134
28.969
37.783
40.045
6.612
5.171
12.509
14.378
7.817
11.364
14.434
432
1.367
2.383
2.211
190
1.213
1.121
38.998
17.961
20.199
30.531
23.883
25.373
26.834
59.998
46.968
60.754
75.254
60.859
75.734
82.434
TOPLAM
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
606.620
967.007
1.228.327
1.489.760
1.857.154
2.310.950
2.937.207
175.921
400.854
353.040
335.803
297.054
603.645
620.179
24.069
158.963
186.773
72.999
229.482
122.866
99.711
822.477
986.663
1.280.362
1.336.710
1.559.219
1.779.811
2.234.117
1.629.087
2.513.487
3.048.502
3.235.272
3.942.908
4.817.272
5.891.215
artarak 2012 yılında 5,9 milyar TL
düzeyine kadar yükselmiştir.”
• Toplam AR-GE harcamaları içerisinde
en yüksek paya sahip harcama kalemi,
2006-2008 yıllarını kapsayan dönemdeki
tüm yıllarda diğer cari harcamalar kalemi
olurken; 2009-2012 dönemindeki yıllarda
en yüksek pay personel harcamaları
kalemine ait olmuştur. Bu kalemleri sırasıyla
makine-teçhizat ve sabit tesis harcamaları
takip etmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi’nin toplam AR-GE
harcamaları içerisindeki payı, 2006 yılında
%3,7 oranında iken, daha sonraki yıllarda
azalmaya başlamış, 2012 yılında ise %1,4
seviyesine kadar gerilemiştir.
Makine-
Teçhizat
Sabit Tesis
Diğer Cari
TOPLAM
İmalat Sanayi
içinde yaklaşık 3,6 kattan fazla
• İnceleme dönemindeki tüm yıllarda yapılan
AR-GE harcamaları içerisinde en yüksek
payı alan sektör, imalat sanayi olmuştur. Bu
sektörü sırasıyla hizmetler, madencilik ve
tarım sektörleri izlemiştir.
Yıl
Personel
(2 0 0 6 -2 0 1 2 ) (B i n T L )
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
39
4-3 Gıda ve İçecek Sanayi’nde AR-GE Harcamalarının Dağılımı
“2012 yılında 2006 yılına
göre yaklaşık 1,3 kat artarak
82,4 milyon TL’ye yükselen
Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE
harcamalarının 26,8 milyon TL’si
diğer cari, 40 milyon TL’si personel,
14,4 milyon TL’si makine ve teçhizat
ve 1,1 milyon TL’si de sabit tesis
harcamalarından oluşmuştur. ”
AR-GE Harcamalarının Dağılımı
• 2006 yılında 59,9 milyon TL seviyesinde
olan Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE
harcamalarının 38,9 milyon TL'si diğer cari
harcamalardan, 13,9 milyon TL'si personel
harcamalarından, 6,6 milyon TL'si makine
teçhizat ve 432 bin TL'si ise sabit tesis
harcamalarından oluşmuştur.
• Başka bir ifade ile 2006 yılında %23,3
olan Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE
harcamaları içindeki personel harcamaları
payı, 2012 yılında %48,6’ya yükselmiş;
personel harcamalarının aldığı pay yaklaşık
2 kat artmıştır.
• Diğer cari AR-GE harcamalarının payı
yarı yarıya azalarak %65'ten %32,6'ya
düşerken, AR-GE ile ilgili olarak yapılan
makine ve teçhizat harcamalarının payı 6,5
puan artarak %11'den %17,5'e yükselmiş,
sabit tesis AR-GE harcamalarının payı ise
%0,7’den %1,4 seviyesine yükselmiştir.
4-4 AR-GE Faaliyetlerinde İstihdam
4-4-1 AR-GE Faaliyetler inde İstihdam Edilen İnsan Gücü
“Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE
faaliyetinde çalışanların sayısı
2006 yılında 473 iken, %62
K ayna k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
Sanayi AR-GE çalışmalarında
istihdam edilenlerin 473’ü (%61,8)
araştırmacı olarak görev yaparken,
766’ya yükselmiştir. ”
220’si (%28,7) teknisyen ve 73’ü
Sektörlere Göre İstihdam Edilen AR-GE Personeli
Yıl Araştırmacı Teknisyen
İmalat
Sanayi
ve İçecek Sanayi
Gıda
TOPLAM
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
“2012 yılında Gıda ve İçecek
oranında artarak 2012 yılında
40
• Türkiye'de AR-GE faaliyetlerinde istihdam
edilen eleman sayısı 2006 yılında 18.030
kişi iken, 2012 yılında yaklaşık 3 kat artarak
52.233’e; imalat sanayinde çalışanların
sayısı ise yaklaşık 2,3 kat artarak 10.949
kişiden 25.640'a yükselmiştir.
Sektörler
( %) ( 2006- 2012)
4-4-2 Gıda ve İçecek Sanayi’nde AR-GE Faaliyetinde Çalışanlar
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
(2 0 0 6 -2 0 1 2 )
Diğer Destek
Personel
Toplam
(%9,5) de diğer destek personeli
• İnceleme döneminin başlangıç yılı olan
2006 yılında ise araştırmacı olarak görev
yapanların oranı %62,4 iken, teknisyen
olarak görev yapanların oranı %28,1,
diğer destek personelinin oranı da %9,5
seviyesindedir. İki dönem arasında; diğer
destek personeli dağılımı değişmezken,
araştırmacı olarak çalışanların payı az
da olsa azalmış, teknisyen olarak AR-GE
faaliyetinde bulunanların payı ise artmıştır.
olarak görev yapmaktadır. ”
AR-GE Personelinin Dağılımı
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
6.100
8.405
9.467
13.085
13.242
13.706
15.090
3.149
4.228
4.246
7.371
8.120
7.101
8.035
1.700
1.909
2.030
2.989
3.226
2.272
2.515
10.949
14.542
15.742
23.445
24.588
23.079
25.640
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
295
344
385
514
540
385
473
133
157
165
252
267
315
220
45
119
87
97
88
80
73
473
620
637
863
895
780
766
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
11.242
15.293
18.025
24.523
29.800
30.404
35.034
4.718
6.374
6.550
9.949
11.589
11.259
12.861
2.070
2.594
2.886
4.185
4.533
3.745
4.338
18.030
24.261
27.461
38.657
45.922
45.408
52.233
70,0
(% )
62,4 61,8
60,0
50,0
40,0
30,0
200 6
28,1 28,7
201 2
20,0
9,5
10,0
9,5
0,0
Teknisyen
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
41
Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi’nde Bazı Ekonomik Göstergeler
5-1 Büyüme
5-1-1 Cari Büyüme
Bölü m:5
5-1-1-1 GSYİH ve Gıda İçecek Sanayi’nde Büyüme
(% ) (c a ri f i y a t la rla ) (1 9 9 9 -2 0 1 3 )
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
T ür ki y e G ı d a v e
İç ec ek S a n a y i ’ n d e
B azı Ek o n o m i k
Gös t er g e le r
“2013 yılında GSYİH cari fiyatlarla
%10,2 oranında büyürken Gıda
ve İçecek Sanayi büyümesi %3,9
olarak gerçekleşmiştir. ”
42
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
• 2010 ve 2011 yıllarındaki çift haneli
yüksek oranlı büyüme oranlarından sonra,
2012 yılında büyüme oranı gerek GSYİH
gerekse de Gıda ve İçecek Sanayi’nde tek
haneli oranlara gerilemiştir. 2013 yılında ise
büyüme oranları daha da gerileyerek Gıda
ve İçecek Sanayi için %3,9 seviyelerine
kadar düşmüştür. Söz konusu yılda Türkiye
GSYİH değeri ise cari fiyatlarla %10,2
oranında artmıştır.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nin cari olarak
en yüksek oranlı büyüme hızını yakalamış
olduğu yıl, %53,1 ile 2000 yılı olurken; en
düşük büyüme oranı %3,9 ile 2013 yılında
gerçekleşmiştir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
43
5-1-1-2 H arcamalar Yöntemiyle GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi Büyüklükleri
Cari Fiyatlarla GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi
Milyon TL
70.203
104.596
166.658
240.224
350.476
454.781
559.033
648.932
758.391
843.178
950.534
952.559
1.098.799
1.297.713
1.416.798
1.561.510
Milyon TL
15.031
21.595
33.056
48.855
72.864
98.080
113.674
130.660
145.616
160.436
179.875
187.803
221.394
255.578
278.699
289.666
Değişim (%)
-
43,7
53,1
47,8
49,1
34,6
15,9
14,9
11,4
10,2
12,1
4,4
17,9
15,4
9,0
3,9
Pay (%)
21,4
20,6
19,8
20,3
20,8
21,6
20,3
20,1
19,2
19,0
18,9
19,7
20,1
19,7
19,7
18,6
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
Gıda ve İçecek Sanayi’nin GSYİH İçindeki Yeri
( 1998- 2013) ( %)
K ay na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
“TÜİK’in harcamalar yöntemine
göre açıklamış olduğu GSYİH
verileri çerçevesinde, 1998-2013
yılları arasında Türkiye ekonomisi
cari fiyatlarla 22,2 kat büyüyerek
70 milyar TL’den 1.562 milyar
TL’ye yükselmiştir. Söz konusu
dönemde Gıda ve İçecek Sanayi
19,3 kat artarak 15 milyar TL’den
290 milyar TL’ye yükselmiştir.”
• Gıda ve İçecek Sanayi'nin GSYİH içindeki
payı 1998 yılı başında %21,4 iken, 2013
yılı sonunda söz konusu pay %18,6'ya
kadar gerilemiştir. 2013 yılındaki bu pay
inceleme döneminde elde edilen en düşük
değer olurken, payın en yüksek olduğu yıl
%21,6 ile 2003 olmuştur.
• 2009 ve 2010 yıllarında GSYİH içindeki
payını arttırma başarısı gösteren Gıda ve
İçecek Sanayi’nin payı izleyen yıllarda
azalma trendine girerek 2013 yılında
%18,6 seviyesine gerilemiştir.
44
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
(1 9 9 8 f i y a t la rı y la ) (% ) (1 9 9 9 -2 0 1 3 )
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
Gıda ve İçecek Sanayi
Değişim (%)
-
49,0
59,3
44,1
45,9
29,8
22,9
16,1
16,9
11,2
12,7
0,2
15,4
18,1
9,2
10,2
5-1-2-1 GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi’nde Büyüme
( cari f iyat l ar l a) ( 1998- 2013)
GSYİH
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
5.1.2 Sabit Fiyatlarla Büyüme
“2013 yılında Gıda ve İçecek
Sanayi, %1,9’luk büyüme oranı ile
%4’lük Türkiye ekonomisi büyüme
oranına göre daha düşük bir
büyüme performansı göstermiştir. ”
• 1999-2013 dönemini kapsayan yıllık
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ve Gıda
ve İçecek Sanayi sabit fiyatlarla büyüme
rakamları incelendiğinde, 2002 yılı hariç
diğer tüm yıllarda Gıda ve İçecek Sanayi’nin
büyüdüğü görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi, 1998 yılı sabit
fiyatlarıyla, en yüksek yıllık artış oranını
%8,7 ile 2005 yılında elde ederken, 2000
yılında elde edilen %0,7 oranı, inceleme
dönemindeki en düşük artış oranı olmuştur.
• Gıda ve İçecek Sanayi inceleme
döneminde sadece 2002 yılında %0,3
oranında bir küçülme yaşamış, diğer
tüm yıllarda değişen oranlarda büyüme
sağlamıştır. Bu yılda Gıda ve İçecek
Sanayi'nin küçülmesine karşın, Türkiye
GSYİH’sı %6,2 oranında büyümüştür.
• 2011 ve 2012 yıllarında ülke ekonomisi
%8,8 ve %2,1 oranında büyürken, Gıda
ve İçecek Sanayi büyümesi %6,6 ve %2,6
olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında ise
sektör %1,9’luk büyüme oranı ile %4’lük
Türkiye ekonomisi büyüme oranına göre
daha düşük bir büyüme performansı
göstermiştir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
45
5-2 Fiyat Endeks leri
5-1-2-2 H arcamalar Yöntemiyle GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi
Sabit Fiyatlarla GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi
( 1998 y ıl ı fiyat l ar ıyl a) ( 1998- 2013)
GSYİH
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Milyon TL
70.203
67.841
72.436
68.309
72.520
76.338
83.486
90.500
96.738
101.255
101.922
97.003
105.886
115.175
117.625
122.388
5-2-1 Üretici Fiyat Ende ksleri (ÜFE)
Gıda ve İçecek Sanayi
Değişim (%)
-
-3,4
6,8
-5,7
6,2
5,3
9,4
8,4
6,9
4,7
0,7
-4,8
9,2
8,8
2,1
4,0
Milyon TL
15.031
15.379
15.485
15.687
15.643
16.702
16.981
18.454
19.172
19.581
20.011
20.214
20.649
22.007
22.585
23.015
Değişim (%)
-
2,3
0,7
1,3
-0,3
6,8
1,7
8,7
3,9
2,1
2,2
1,0
2,1
6,6
2,6
1,9
Pay (%)
21,4
22,7
21,4
23,0
21,6
21,9
20,3
20,4
19,8
19,3
19,6
20,8
19,5
19,1
19,2
18,8
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
Gıda ve İçecek Sanayi’nin GSYİH İçindeki Yeri
( 1998- 2013) ( %)
K ay na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
46
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
“TÜİK’in harcamalar yöntemine
göre açıklamış olduğu veriler
çerçevesinde; 1998-2013 yılları
arasında Türkiye ekonomisi
sabit fiyatlarla yaklaşık 1,7 kat
büyüyerek 70 milyar TL’den 122
milyar TL’ye yükselmiştir. Aynı
“Gıda ve İçecek Sanayi’nde 2013
yılının sadece son iki ayında elde
edilen yıllık ÜFE değerleri, 2012
yılına göre daha yüksek seviyede
• 2013 yılının ikinci yarısındaki bazı aylar
hariç diğer tüm aylarında Gıda ve İçecek
Sanayi ÜFE değerleri, genel, sanayi ve
imalat sanayi ÜFE değerlerinden daha
yüksek değerlerde gerçekleşmiştir.
gerçekleşirken, geri kalan on ayda
ise 2013 yılının daha düşük yıllık
ÜFE değerleri aldığı görülmektedir.”
dönemde Gıda ve İçecek Sanayi
büyümesi 1,5 kat artarak 15
milyar TL’den 23 milyar TL’ye
yükselmiştir.”
• Kriz yılları olan 1999, 2001 ve 2009
yıllarında ülke ekonomisi daralırken, Gıda
ve İçecek Sanayi çok az da olsa büyüme
başarısı göstermiştir.
• 2002 yılında ülke ekonomisi %6,2
oranında büyürken, bunun tam tersine
Gıda ve İçecek Sanayi %0,3 ile inceleme
dönemindeki tek küçülmesini yaşamıştır.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nin GSYİH içindeki
payı sabit fiyatlarla 1998 yılı başında
%21,4 iken, 2013 yılı sonunda söz konusu
pay %18,8 seviyelerine kadar gerileyerek
inceleme dönemindeki en düşük değerini
almıştır. Bu payın en yüksek olduğu yıl %23
ile 2001 kriz yılı olurken, 2009 yılından
sonra gelen yıllarda paydaki azalmalar
dikkate değerdir.
Bir Önceki Yılın Aynı Ayı na Göre Değişim
Aylar
Genel
• Yılsonu itibarıyla (Aralık 2013) Gıda
ve İçecek Sanayi’ne ait %8,26’lık ÜFE
değeri; %6,85'lik sanayi ve %6,97'lik
genel ÜFE değerlerinden daha yüksek
oranda gerçekleşirken, %8,45’lik imalat
sanayi ÜFE değerinden daha düşük bir
seviyede gerçekleşmiştir. Başka bir ifade ile
2013 yılında genel olarak Gıda ve İçecek
Sanayi'nde ÜFE, imalat sanayi dışında söz
konusu diğer gruplara göre daha yüksek
oranda artmıştır.
Sanayi
(2 0 0 3 = 1 0 0 ) (% ) (2 0 1 1 -2 0 1 3 )
İmalat Sanayi
Gıda ve İçecek Sanayi
2011
2012
2013
2011
2012
2013
2011
2012
2013
2011
2012
2013
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
10,80
10,87
10,08
8,21
9,63
10,19
10,34
11,00
12,15
12,58
13,67
13,33
11,13
9,15
8,22
7,65
8,06
6,44
6,13
4,56
4,03
2,57
3,60
2,45
1,88
1,84
2,30
1,70
2,17
5,23
6,61
6,38
6,23
6,77
5,67
6,97
9,93
10,44
9,98
9,09
9,84
11,09
12,13
13,91
15,23
16,56
15,54
13,92
11,71
9,37
8,66
8,92
8,13
6,87
5,12
3,29
2,55
1,59
4,49
3,83
3,86
3,72
4,00
3,56
3,78
5,41
7,08
7,59
8,26
8,03
5,89
6,85
8,89
10,98
10,51
9,65
11,27
12,58
13,85
15,86
17,03
17,93
16,41
14,59
12,08
9,54
8,97
9,02
7,49
5,97
4,46
2,82
2,18
1,68
1,64
1,27
1,46
2,13
2,08
1,77
1,97
3,85
5,16
6,09
6,66
6,18
7,58
8,45
7,02
7,66
7,14
6,91
7,81
7,51
7,95
9,57
10,17
11,30
12,12
12,00
10,63
9,79
10,33
9,85
10,59
10,39
9,61
8,82
7,70
7,11
5,99
5,19
5,19
5,84
5,26
5,91
5,11
6,04
5,68
6,57
5,43
5,42
6,42
8,26
Ka yn a k : T ü rk iye İs ta tis tik Ku ru m u
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
47
5-2-1 Üretici Fiyat Endeksleri (ÜFE)
5-2-1-1 Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörleri İtibarıyla Yıllık ÜFE
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
Gıda ve İçecek Sanayi Yıllık ÜFE Oranları
14, 0
12, 0
10, 63
9, 79
10, 0
8, 0
7, 02
7, 66
10, 33
7, 14
9, 85
10, 59 10, 39
7, 81
6, 91
4, 0
5, 19
5, 84
5, 26
5, 91
9, 61
7, 51 7, 95
6, 04
6, 0
11, 30
5, 68
9, 57
8, 82
6, 57
7, 70
8, 26
7, 11
5, 99
yağlar imalatı alt sektöründe ÜFE
tüm alt sektörlerde ÜFE değerleri
5, 19
artmıştır. ”
• 2013 yılında en yüksek oranlı yıllık artış
%25,64 ile sebze ve meyvelerin işlenmesi ve
muhafazası sektöründe görülürken, en düşük
oranlı artışlar ise %1,02 ve %2,15 ile hazır
hayvan yemleri ve içecekler sektörlerinde
gerçekleşmiştir.
2, 0
0, 0
20 11
“2011-2013 yılları incelendiğinde,
Gıda ve İçecek Sanayi yıllık ÜFE
değerleri bakımından en düşük fiyat
artışlarının elde edildiği yılın 2013
olduğu, en yüksek değerlerin ise
2011 yılında gerçekleşmiş olduğu
anlaşılmaktadır.”
bitkisel ve hayvansal sıvı&katı
%1,05 oranında azalırken, diğer
6, 42
5, 42
“2013 yılında Gıda ve İçecek
Sanayi alt sektörlerinde, sadece
10, 17
5, 43
5, 11
12, 1212, 00
20 12
• 2011 yılının ikinci yarısında artan bir
eğilim gösteren Gıda ve İçecek Sanayi
ÜFE değerleri, 2012 yılının ikinci yarısında
ise azalma trendine girmiş ve tek haneli
seviyelere kadar gerilemiştir. Gıda ve İçecek
Sanayi ÜFE'si, 2013 yılının Ocak-Eylül
döneminde inişli çıkışlı bir eğilim gösterirken,
yılın son üç ayında sürekli olarak artan bir
eğilim göstermiştir.
20 13
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde, 2011-2013
yıllarının tüm aylarını kapsayan inceleme
döneminde, en yüksek değer %12,12 ile
2011 yılı Kasım ayında, en düşük değer
ise %5,19 ile 2012 yılı Aralık ve 2013 yılı
Ocak aylarında elde edilmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi alt sektörlerinde
gerçekleşen ÜFE değerlerini 20092013 yılları itibarıyla kümülatif olarak
incelediğimizde; en düşük fiyat artışlarının
gerçekleştiği sektörlerin diğer gıda maddeleri
ve bitkisel ve hayvansal sıvı&katı yağlar
imalatı sektörlerinin olduğu görülmektedir.
• Diğer gıda maddeleri sektöründe fiyatlar
2009 yılından 2013 yılı sonuna kadar
son beş yılda %20,58 oranında artarken;
bitkisel ve hayvansal sıvı&katı yağlar imalatı
grubundaki artış %27,01 olmuştur.
Alt Sektörler İtibarıyla 2009-2013 Yılları Arası
Kümülatif ÜFE Artışları
(2 0 0 3 = 1 0 0 ) (% )
61,51
46,04
44,33
Et ve et ürünleri
37,64
34,26
Süt ürünleri ve dondurma
30,40
27,01
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde 2009-2013
yıllarında fiyatlar %35,59 oranında artarken;
alt sektörlerde fiyatların en fazla arttığı
sektör, %61,51 hazır hayvan yemleri sektörü
olmuştur.
20,58
35, 59
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörleri İtibarıyla Yıllık ÜFE
Gıda ve İçecek Sanayi
Et ve et ürünleri
Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve muhafazası
Bitkisel ve hayvansal sıvı&katı yağlar imalatı
Süt ürünleri ve dondurma
Öğütülmüş tahıl ürünleri ve nişasta
Hazır hayvan yemleri
Diğer gıda maddeleri
İçecekler
(2 0 0 3 = 1 0 0 ) (% ) (2 0 0 9 -2 0 1 3 )
2009
2010
2011
2012
2013
2013/2009
8,58
31,83
27,46
-3,23
4,54
-2,40
-2,44
2,52
10,64
6,31
4,95
2,37
7,01
2,34
17,30
15,65
3,05
13,35
12,00
9,06
43,31
11,72
8,07
6,22
18,92
5,40
8,11
5,19
11,88
-20,77
7,38
8,21
7,98
16,25
5,97
7,26
8,26
7,48
25,64
-1,05
8,96
7,27
1,02
4,76
2,15
35,59
37,64
46,04
27,01
30,40
44,33
61,51
20,58
34,26
K a yna k: Tür ki ye İsta ti sti k K ur um u
48
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
49
5.3 Sanayi Üretim Endeksleri
5-2-2 Tüketici Fiyat Endeksleri (TÜFE)
5-3-1 Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde Yıllık Ortalama Sanayi Üretim Endeksi
Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim Genel
“Gıda ve alkolsüz içecekler
grubunda yıllık TÜFE değerleri,
2013 yılında; bir önceki yılın aynı
aylarına göre genelde daha yüksek
değerlerde gerçekleşmiştir. ”
• Alkollü içecekler grubunda 2013 yılının
son üç ayı hariç tüm aylık değerler 2012'ye
göre daha düşük olmuştur. 2011 yılı
sonunda %12,21 olan gıda ve alkolsüz
içecekler grubundaki TÜFE değeri, 2012'de
%3,90'a kadar gerilemiş, 2013 sonunda ise
%9,67’ye kadar yükselmiştir. 2013 yılında
gıda ve alkolsüz içecekler grubuna ait yıllık
TÜFE değerleri özellikle yılın son iki ayında
düşüş eğilimi gösterirken, alkollü içecekler
grubuna ait değerler de yılın son üç ayında
azalan bir eğilim göstermiştir.
• 2011 sonunda %18,50 gibi yüksek bir
seviyede olan alkollü içecekler TÜFE değeri,
2012'de gerileyerek %0,98 seviyelerine
kadar inmiş, 2013'de ise tekrar artarak
%10,52'ye kadar yükselmiştir.
• İnceleme döneminde, gıda ve alkolsüz
içecekler grubunda en düşük yıllık değer
%1,76 ile Ekim 2011'de, en yüksek değer
ise %12,88 ile Haziran 2013'de elde
edilmiştir. Alkollü içecekler grubunda ise
en yüksek TÜFE değerinin elde edildiği ay
%18,88 ile 2012 yılının Eylül ayı olurken,
en düşük değer de 2012'nin Kasım ayındaki
50
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
2011
4,90
4,16
3,99
4,26
7,17
6,24
6,31
6,65
6,15
7,66
9,48
10,45
2012
10,61
10,43
10,43
11,14
8,28
8,87
9,07
8,88
9,19
7,80
6,37
6,16
%0,97'lik değerdir. 2011 yılı Şubat-Eylül
döneminde ise yıllık TÜFE değerleri negatif
değerlerde gerçekleşmiş, bir başka ifade
ile bu dönemde yıllık fiyat azalmaları
gerçekleşmiştir.
• 2013 yılının ilk iki ayında (Ocak-Şubat)
gıda ve alkolsüz içecekler grubuna ait TÜFE
değerleri Türkiye genel TÜFE değerlerinden
daha yüksek değer almış, geri kalan
on ayda ise daha düşük değerlerde
gerçekleşmiştir. Ancak alkollü içecekler
TÜFE'sindeki tüm aylık değerler, Türkiye
genel TÜFE değerlerinden daha yüksektir.
• Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda
fiyatlar 2013 yılında %9,67 oranında
artarken; alkollü içecekler grubundaki yılsonu
fiyat değişimi %10,52 ile daha yüksek bir
seviyede gerçekleşmiştir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
Gıda ve Alkolsüz İçecekler
2013
7,31
7,03
7,29
6,13
6,51
8,30
8,88
8,17
7,88
7,71
7,32
7,40
Alt Sektörler Bazında Değişim Oranları
( 2003=100) ( %) ( 2011- 2013)
2011
7,06
4,53
3,47
2,83
12,61
8,13
7,65
6,00
2,23
1,76
7,11
12,21
2012
11,67
11,17
11,25
11,65
4,07
7,38
9,06
9,14
10,39
7,87
4,32
3,90
2013
6,85
5,60
8,10
6,83
7,07
12,88
12,72
10,25
8,73
11,13
9,77
9,67
Alkollü İçecekler*
2011
2,15
-1,51
-1,49
-1,51
-1,51
-1,50
-1,50
-1,50
-0,29
15,05
18,56
18,50
2012
18,53
18,51
18,47
18,53
18,70
18,69
18,69
18,67
18,88
4,68
0,97
0,98
2013
15,35
16,31
16,31
16,25
16,09
16,09
15,99
16,01
15,69
14,30
13,55
10,52
K ay na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u * B u gr u p t a k i fi y a t l a r a " t ü t ü n" gr u b u fi y a t l a r ı d a d a hi l d i r .
Gıda ve Alkolsüz İçecekler ve Alkollü İçecekler
Yıllık TÜFE Oranları
( %) ( 2013)
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
“Yıllık üretim endeksi değişim
oranları incelendiğinde; 2013
yılında sanayi ve imalat sanayi
(% ) (2 0 0 7 -2 0 1 3 )
2007
2008
Sanayi
7,0
İmalat
6,7
Gıda Sanayi
2009
2010
2011
2012
2013
2005-2013
-0,6
-9,9
12,9
10,1
2,5
3,0
3,8
-1,5
-11,4
14,5
10,5
2,3
4,0
3,8
3,1
3,3
-0,3
10,7
6,9
3,6
5,3
4,8
Et ve Et Ürünleri
11,0
2,9
4,5
12,5
12,6
2,8
-2,1
5,9
artarken, Gıda Sanayi %5,3 artmış,
Balık Ürünlerinin İşlenmesi ve Saklanması
17,4
-24,0
-3,3
-7,8
7,6
-7,0
7,5
0,5
İçecek Sanayi ise %2,2 oranında
Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması
4,9
5,1
-7,1
6,4
10,7
0,9
1,7
4,8
-10,2
-7,9
3,7
4,8
2,0
1,2
9,5
1,1
7,6
8,4
0,0
25,5
3,6
9,3
1,6
8,0
sırasıyla %3 ve %4 oranlarında
düşmüştür.”
Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağlar
Süt Ürünleri İmalatı
• Küresel finansal krizin başladığı 2008
yılında sanayi ve imalat sanayinde üretim
daralması yaşanırken, Gıda Sanayi ve
İçecek Sanayi'nde üretim sırasıyla, %3,3 ve
%7,4 oranlarında artmıştır. Krizin giderek
daha da şiddetlendiği 2009 yılında
ise sanayi ve imalat sanayinde üretim
daralmaları artarak devam etmiş; Gıda ve
İçecek sanayilerindeki üretim daralmaları ise
%0,3 ve %2 gibi oldukça düşük seviyelerle
sınırlı kalmıştır.
Öğütülmüş Tahıl Ürünleri ve Nişastalı Ürünler
3,8
1,1
4,3
4,1
5,9
-2,2
3,0
2,6
10,4
-1,5
-3,3
14,7
6,7
8,8
15,6
6,6
Hazır Hayvan Yemleri İmalatı
9,4
5,2
-3,8
23,0
13,4
9,5
4,3
8,2
Diğer Gıda Maddeleri İmalatı
-2,9
9,1
0,8
7,8
4,9
0,6
5,1
3,4
-10,5
14,1
17,9
2,7
-3,2
-3,4
4,4
1,9
7,9
6,0
-5,8
-6,2
13,9
8,0
8,4
4,8
-3,1
14,4
-31,2
-15,1
6,1
-5,6
5,4
-3,6
-11,6
1,1
-7,2
13,0
7,5
4,3
-2,9
1,0
• Son sekiz yılda (2005-2013) Gıda
Sanayi ortalama olarak %4,8 oranında
büyürken, İçecek Sanayi de %3,6 oranında
büyümüştür. Sanayi ve imalat sanayilerindeki
%3,8’lik ortalama yıllık artış oranları dikkate
alındığında, Gıda Sanayi’nin daha olumlu
bir performans gösterdiği, buna karşılık
İçecek Sanayi’nin özellikle 2013 yılındaki
daralmaya bağlı olarak daha düşük
bir performans göstermiş olduğu ortaya
çıkmaktadır.
Fırın ve Unlu Mamuller İmalatı
Şeker İmalatı
Kakao, Çikolata ve Şekerleme
Kahve ve Çayın İşlenmesi
Baharat, Sos, Sirke ve Diğer Çeşni
Hazır Yemeklerin İmalatı
9,5
-8,8
-1,3
-2,6
13,7
5,9
5,8
3,6
Homojenize Gıda Müstahzarları ve Diyetetik Gıdalar
3,8
-19,2
3,3
15,1
21,2
-5,3
6,4
3,9
BYS Diğer Gıda Maddeleri
-0,9
-6,3
1,3
9,3
4,4
2,3
-0,9
1,9
İçecek Sanayi
3,0
7,4
-2,0
11,4
1,9
7,9
-2,2
3,6
Alkollü İçeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması
-0,8
10,2
-0,6
6,7
14,0
1,5
-5,4
2,3
Üzümden Şarap İmalatı
1,8
16,6
-5,1
20,0
-6,4
10,6
-1,4
0,6
Bira İmalatı
1,6
11,9
-2,1
1,5
-0,9
7,0
-8,5
1,3
Maden Suyu ve Alkolsüz İçecek Üretimi
5,4
3,2
-2,1
13,3
2,6
9,6
2,3
5,3
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
51
5-3-2 Sanayi Üretim Endeksi Artış Oranları
İmalat, Gıda ve İçecek Sanayi Aylık Değişim Oranları
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Sanayi Üretim Endeksi Değişim Oranları
( 2003=100) ( %) ( 2013)
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Sanayi
2,2
1,5
0,2
4,8
1,9
3,0
5,9
-1,3
6,4
-0,5
4,6
6,9
İmalat
3,6
3,5
1,0
5,1
2,5
3,9
7,8
-0,9
7,9
-0,5
5,6
7,2
Gıda Sanayi
3,4
0,7
1,0
14,4
7,1
5,9
9,1
-0,7
6,8
1,4
5,6
10,1
Et ve Et Ürünleri
3,8
-5,2
-8,1
1,2
-2,2
-5,4
-2,0
-2,0
6,0
-7,6
-1,9
-2,1
Balık Ürünlerinin İşlenmesi ve Saklanması
8,5
22,2
21,5
16,5
-10,1
12,9
19,3
-18,7
-8,1
2,3
20,1
14,0
22,2
9,2
12,8
23,4
10,0
-0,1
4,5
8,9
-5,0
-16,3
-6,3
-14,0
6,7
8,2
-8,6
-4,9
2,8
26,6
3,0
12,1
21,0
13,7
24,1
16,0
-10,0
3,4
4,1
18,9
8,3
13,8
2,4
-18,0
-12,2
0,7
-0,1
-3,1
1,2
-12,8
-5,2
0,3
-2,5
3,5
2,9
2,8
2,4
6,8
16,7
21,5
Fırın ve Unlu Mamuller İmalatı
11,5
7,5
7,6
33,1
13,8
11,4
26,9
9,9
18,5
13,3
16,5
20,0
Hazır Hayvan Yemleri İmalatı
10,8
-6,5
-5,7
1,9
-1,1
4,9
9,4
1,4
2,0
11,2
11,5
13,9
Diğer Gıda Maddeleri İmalatı
-4,1
-5,7
-3,9
9,8
12,1
2,6
13,4
-6,0
15,5
1,7
3,4
16,8
Şeker İmalatı
-23,6
-75,0
-5,6
12,9
27,6
3,1
25,8
50,0 104,6
1,1
2,5
19,2
Kakao, Çikolata ve Şekerleme
11,9
4,5
0,0
15,8
9,6
3,3
16,0
-7,0
18,9
5,5
7,5
14,3
Kahve ve Çayın İşlenmesi
20,0
1,0
-5,1
19,8
27,5
2,3
15,9
-9,9
-8,1
-9,0
-5,3
11,8
Baharat, Sos, Sirke ve Diğer Çeşni
-2,7
-6,1
-11,5
-8,1
-3,8
10,2
-0,2
-11,6
9,3
4,8
-14,0
-0,1
Hazır Yemeklerin İmalatı
0,5
2,9
2,0
10,3
10,0
4,2
7,2
8,7
9,5
8,9
-0,2
5,2
Homojenize Gıda Müstahzarları ve Diyetetik Gıdalar
-0,7
-0,6
-0,7
3,3
-8,0
-0,9
13,7
8,0
30,0
23,7
24,2
1,6
BYS Diğer Gıda Maddeleri
0,3
-13,9
-13,3
-5,4
-10,0
-1,1
1,5
-1,2
3,5
5,1
14,4
18,1
İçecekSanayi
15,3
0,5
0,6
-2,7
2,9
-2,6
-10,3
-5,1
-4,2
-12,2
-1,2
2,6
Alkollü İçeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması
14,4
-7,3
-4,9
-8,4
-13,5
3,3
-1,6
-11,8
6,0
-24,4
-20,4
12,7
üretim değişim oranları bakımından
Üzümden Şarap İmalatı
2,6
-12,9
-6,0
-4,2
8,6
-3,2
53,4
-4,1
-0,5
-19,0
-11,7
-19,5
bazı aylarda imalat sanayi ile
Bira İmalatı
6,6
-9,7
-13,9
-9,4
-8,1
-9,8
-29,9
11,7
-4,9
-8,1
-9,2
-7,9
23,5
10,6
13,5
3,1
11,8
1,2
-3,2
-10,9
-5,0
-13,0
12,6
12,0
Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması
Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağlar
Süt Ürünleri İmalatı
Öğütülmüş Tahıl Ürünleri ve Nişastalı Ürünler
Maden Suyu ve Alkolsüz İçecek Üretimi
(% ) (2 0 1 3 )
Mayıs Haziran Temmuz Ağustos
“Gıda Sanayi 2013 yılı aylık
üretim endeksi değişim oranları
genelde imalat sanayi ortalama
aylık değişim oranları ile benzer bir
eğilim gösterirken, İçecek Sanayi
ayrışmıştır.”
• 2013 yılının sadece ilk ayında İçecek
Sanayi’ndeki üretim artış oranı Gıda
Sanayi’ndeki artış oranından daha
yüksek olmuş, diğer tüm aylarda ise Gıda
Sanayi’ndeki değişim oranları daha olumlu
seviyelerde gerçekleşmiştir.
• Gıda Sanayi'nde üretim 2013 yılının
sadece Ağustos ayında %0,7 oranında
düşüş yaşarken, diğer tüm aylarda değişen
oranlarda artış gözlenmiştir. İçecek
Sanayi’nde ise sadece Ocak-Mart, Mayıs
ve Aralık aylarını kapsayan beş ayda üretim
artışı görülmüş, geri kalan yedi ayda ise
üretim değişen oranlarda azalmıştır.
• Gıda Sanayi’nde elde edilen en yüksek
oranlı aylık üretim endeksi artış oranı Nisan
ayındaki %14,4'lük değer olurken, İçecek
Sanayi'ndeki en yüksek oranlı artış yılın ilk
ayında gerçekleşen %15,3'lük değerdir.
• Gıda Sanayi’nde elde edilen en düşük
oranlı aylık üretim endeksi değişim oranı
ise Şubat ayındaki %0,7'lik değer olurken,
İçecek Sanayi'ndeki en düşük oranlı artış ise
yine Şubat ayındaki %0,5'lik değerdir.
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
52
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
53
5 -4 Ka pa si te K ul l a n ı m ı
5-4-2 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Kapasite Kullanım Oranları
5-4-1 Gıda ve İçecek Sanayi ile İmalat Sanayi’nde Kapasite Kullanım Oranları
Aylar Bazında İmalat Sanayi ve Gıda ve İçecek Sanayi’nde Kapasite Kullanım Oranları
( %) ( 2013)
Alt Sektörler Bazında Aylık Kapasite Kullanım Oranları
( %) ( 2012- 2013)
K a y na k : T. C . M e r k e z B a nk a s ı
Aylar
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Gıda ve İçecek
Sanayi
2012 2013
71,0
69,0
68,5
67,1
68,0
69,8
70,0
70,4
69,9
74,6
74,0
72,1
70,1
70,2
68,7
68,5
69,4
70,3
70,7
70,7
70,7
73,9
73,4
73,4
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2012
2013
2012
2013
72,2
70,9
69,3
68,6
69,1
71,2
71,3
71,5
71,2
75,3
75,9
73,6
71,5
72,1
70,9
70,0
71,2
70,9
71,1
70,5
71,1
74,4
74,6
74,3
62,8
58,0
56,5
61,9
64,3
70,0
74,0
75,0
74,4
71,4
66,1
65,1
64,8
58,1
57,9
60,0
65,0
68,4
71,9
69,4
66,7
67,1
63,9
63,8
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Kapasite
Kullanım Oranları
( %) ( 2013)
Ka yna k : T. C . Me r k e z Ba nk a sı
K a y na k : T. C . M e r k e z B a nk a s ı
“T.C. Merkez Bankası verilerine
göre; Gıda ve İçecek Sanayi
kapasite kullanım oranları, 2013
yılının tüm aylarında imalat sanayi
kapasite kullanım oranlarından
54
• İmalat sanayi kapasite kullanım oranı tüm
aylarda %70'lerin üzerinde değerler alırken,
Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım
oranı da Mart-Mayıs 2013 dönemi hariç,
%70'lerin üzerinde gerçekleşmiştir. MartMayıs döneminde ise oranlar %70’lerin
altında kalmıştır.
• 2013 yılında kapasite kullanım oranlarının
en yüksek olduğu ay imalat sanayi için
%76,4 ile Ekim ayı olurken; Gıda ve İçecek
Sanayi için de %73,9 ile yine aynı ay
olmuştur. Kapasite kullanımının en düşük
olduğu aylar ise Gıda ve İçecek Sanayi
için %68,5 ile Nisan ayı, imalat sanayi için
%72,2 ile Şubat ayı olmuştur.
“Gıda ve İçecek Sanayi kapasite
kullanım oranlarının 2012
ve 2013 yıllarındaki aylık
değerleri incelendiğinde; 2013
yılı değerlerinin Ocak, Ekim ve
Kasım ayları hariç, geri kalan
dokuz ayda genelde 2012 yılı
daha düşük değerlerde
değerlerinden daha yüksek olduğu
gerçekleşmiştir.”
görülmektedir.”
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
• Son iki yılda Gıda ve İçecek Sanayi
kapasite kullanım oranının en düşük olduğu
ay %67,1 ile 2012 yılı Nisan ayı olurken,
en yüksek değer 2012 yılı Ekim ayındaki
%74,6'lık değerdir.
• 2012 ve 2013 yıllarında Gıda ve İçecek
Sanayi kapasite kullanım oranlarında bu
gelişmeler yaşanırken, Gıda Sanayi alt
sektöründe ise sadece beş ayda (ŞubatMayıs ve Aralık 2013) benzer bir eğilim
söz konusu olmuştur. Bu grupta söz konusu
aylarda 2013 yılı kapasite kullanım oranları,
2012 yılı aylık oranlarına göre daha yüksek
seviyelerde gerçekleşirken, geri kalan yedi
ayda 2012 yılı değerleri daha yüksek
seviyelerde olmuştur.
• Gıda Sanayi’nde 2013 yılı aylık kapasite
kullanım oranlarının 2012 yılına göre en
yüksek oranda artmış olduğu ay %3,1
ile Mayıs ayı olmuştur. İncelenen son iki
yılda Gıda Sanayi'nde en yüksek kapasite
kullanım oranı %75,9 ile 2012 yılı Kasım
ayında, en düşük oran ise %68,6 ile 2012
yılı Nisan ayında elde edilmiştir.
• İçecek Sanayi'nde ise 2013 yılı dört
ayında 2012 yılına göre kapasite kullanım
oranları artmış, diğer sekiz ayda ise
azalmıştır. 2012 yılı aylık kapasite kullanım
oranlarına göre; 2013 yılında en yüksek
oransal artışın görüldüğü ay %3,1 ile Ocak
ayı olurken, en fazla azalma %10,3 ile Eylül
ayında gerçekleşmiştir.
• İnceleme dönemi olan 2012 ve 2013
yılları kapsamında İçecek Sanayi'nde en
yüksek oranlı kapasite kullanım oranı %75
ile 2012 yılı Ağustos ayında, en düşük oran
ise %56,5 ile 2012 yılı Mart ayında elde
edilmiştir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
55
5-5 Yat ırım Teşvikleri
5-5-2 Gıda ve İçecek Sanayi’ne Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgelerinde İlk 10 İl
5-5-1 Gıda ve İçecek Sanayi’ne Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgeleri
Yıllar Bazında Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgeleri
“2008 yılında Gıda ve İçecek
Sanayi’ne tahsis edilen 513 adet
Yıl
belge karşılığında 12.013 kişiye
2008
istihdam olanağı yaratılırken,
2013 yılında 344 belge
karşılığında 11.714 kişiye istihdam
sağlanmıştır.”
• Başka bir ifade ile 2013 yılında Gıda
ve İçecek Sanayi'ne tahsis edilen belge
sayısı 2008 yılına göre %32,9 oranında
azalmasına rağmen, istihdamdaki azalma
çok daha az gerçekleşmiştir. Bu gelişmenin
sonucunda yatırım teşvik belgesi başına
düşen istihdam 23 kişiden, 34 kişiye
yükselmiştir.
513
Sabit Yatırım
(TL)
1.054.459.365
Artış
(%)
1,4
İstihdam
(kişi)
Belge Başına
Sabit Yatırım
12.013
2.055.476
İlk 10 İlde Gıda ve İçecek Sanayi’ne Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgeleri
Belge Başına
İstihdam
2012
Sıralama
23
2013
İller
Tutar (TL)
İller
Tutar (TL)
1
İZMİR
399.038.730
ŞANLIURFA
250.615.413
2
KONYA
179.560.702
İSTANBUL
221.051.036
3
BURSA
149.084.256
BOLU
194.700.000
4
GAZİANTEP
142.788.715
KONYA
186.307.866
2009
429
1.304.944.943
23,8
11.515
3.041.830
27
2010
587
2.361.394.185
81,0
13.922
4.022.818
24
2011
337
2.174.249.459
-7,9
9.465
6.451.779
28
5
MERSİN
133.605.779
GAZİANTEP
169.615.793
2012
280
2.290.994.208
5,4
8.576
8.182.122
31
6
ANKARA
126.584.837
KOCAELİ
164.632.127
7
BALIKESİR
114.189.060
BALIKESİR
128.818.800
8
SAKARYA
103.629.847
BURSA
107.327.180
9
İSTANBUL
100.314.589
ESKİŞEHİR
102.278.195
10
AYDIN
88.491.894
MANİSA
98.165.641
10 İL TOPLAMI
1.537.288.409
10 İL TOPLAMI
1.623.512.051
10 İL BELGE SAYISI
146
10 İL BELGE SAYISI
146
10 İL İSTİHDAM
4.740
10 İL İSTİHDAM
6.184
2013
344
2.883.704.364
25,9
11.714
8.382.862
34
K a y n ak: T .C. E ko n o mi B akan lı ğ ı
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Verilen Yatırım Teşvik Tutarları ve Artış Oranları
• Gıda ve İçecek Sanayi'ne, 2008 yılında
1.054 milyon TL yatırım teşviki yapılırken,
2013 yılında yapılan yatırım teşviki yaklaşık
olarak 2,7 kat artarak 2.884 milyon TL
olmuştur. 2008 yılında belge başına teşvik
tutarı 2,05 milyon TL olurken, 2013 yılında
8,4 milyon TL'ye yükselmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'ne tahsis edilen
yatırım teşvikleri 2013 yılında bir önceki
yıla göre belge adedi olarak %22,9, tutar
olarak %25,9 ve yaratılan istihdam olarak
da %36,6 oranlarında artmıştır.
56
Belge Sayısı
(Adet)
(2008-2013)
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
(2008-2013)
K a y na k : T. C . E k onom i B a k a nl ı ğı
K a y na k : T. C . E k onom i B a k a nl ı ğı
“Gıda ve İçecek Sanayi’ne, 2013
yılında tahsis edilen yatırım
teşviklerinin adedi, ilk 10 il için
146 adet olarak değişmezken; tutar
olarak %5,6’lık artışla 1.537 milyon
TL seviyesinden 2013 yılında 1.624
milyon TL’ye yükselmiştir.”
• İlk 10 il, 2012 yılında Gıda ve İçecek
Sanayi tarafından kullanılan yatırım teşvik
tutarlarının %67,1'ini kullanırken, 2013
yılında bu oran %56,3’e gerilemiştir.
2012 yılında ilk 10 ilin kullanmış olduğu
belge sayısı, 146 adet ve yaratmış olduğu
istihdam 4.740 kişi iken; 2013 yılında
belge sayısı 146 adet ile değişmemiş,
çalışan sayısı ise 6.184 kişiye yükselmiştir.
• İlk 10 il için 2012 yılında belge başına
yatırım teşvik tutarı 10,5 milyon TL ve belge
başına istihdam 32 kişi olurken; 2013
yılında belge başına yatırım teşvik tutarı
11,1 milyon TL'ye, belge başına istihdam
ise artarak 42 kişiye yükselmiştir.
• 2012 yılında 399 milyon TL ile İzmir ilk
sırada yer alırken, 2013 yılında 250,6
milyon TL ile ilk sırada yer alan il Şanlıurfa
olmuştur. İstanbul 2012 yılı sıralamasında
dokuzuncu sırada yer alırken, 2013 yılında
ikinci sıraya kadar yükselmiştir.
• 2012 yılında ilk sırada yer alan İzmir
2013 ilk on sıralamasında yer alamazken,
Balıkesir, Bursa, Gaziantep, Konya ve
İstanbul ise hem 2012 hem de 2013
yıllarında ilk on sıralaması içerisinde yer
almayı başarabilen iller olmuştur.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
57
5-6 Üretimde Ücret ve Kazanç Endeksleri
5-6-2 Üretimde Çalışan Kişi Başına Kazanç Endeksi
5.6.1 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Çalışılan Saat Endeksi
Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi’nde
Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi’nde
( %) ( 2 0 0 9 - 2 0 1 3 )
Çalışılan Saat Endeksi Değişimi
K ay n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u ru mu
“TÜİK’in yayımladığı Sanayide
Çalışılan Saat Endeksi verilerine
göre; 2009-2013 yılları arasında,
bir önceki yıl aynı döneme göre
üretimde çalışılan saatin en yüksek
oranda arttığı dönem, Gıda Sanayi
için %5,9 ile 2011 yılı 1.çeyreği
olurken, İçecek Sanayi için %27,6
ile 2010 yılı son çeyreği olmuştur.”
58
• İncelenen dönemde en düşük artış
oranlarının olduğu dönemler ise Gıda
Sanayi için %1,4 ile 2009 yılı ilk çeyreği,
İçecek Sanayi için de %1,3 ile 2011 yılı
son çeyreği olmuştur.
• Gıda Sanayi'nde çalışılan saat endeksi
%0,8 ile sadece 2009 yılı 2.çeyreğinde
düşüş gösterirken, İçecek Sanayi için birçok
dönemde negatif sonuçlar elde edilmiştir.
İçecek Sanayi'nin en yüksek oranda düşüş
gösterdiği dönem %6,5 ile 2009 yılı üçüncü
çeyreğidir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
Çalışan Kişi Başına Kazanç Endeksi
( %) ( 2009- 2013)
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
• Gıda Sanayi'nde çalışılan saat endeksi,
inceleme dönemindeki tüm yıllarda
artarken; İçecek Sanayi'nde bu eğilim
görülmemektedir. İçecek Sanayi’nde 2009
yılında %3,8 ve 2012 yılında da %2,2
oranında azalan endeks, 2013 yılında ise
%5,1 oranında artmıştır.
• Gıda Sanayi'ne ait çalışılan saat endeksi
artış oranları 2009 ve 2012 yıllarında
İçecek Sanayi’ndeki artış oranlarından daha
yüksek değerlerde gerçekleşirken, 20102011 ve 2013 yıllarında ise bu durum
tersine dönmüştür.
“TÜİK’in yayımladığı Brüt ÜcretMaaş Endeksi verilerine göre;
2009-2013 yılları arasında, bir
önceki yılın aynı dönemine göre
brüt ücret ve maaşların en fazla
arttığı dönem, Gıda Sanayi için
%17,2 ile 2012 yılı ilk çeyreği,
İçecek Sanayi için %56,8 ile 2010
yılı üçüncü çeyreği olmuştur.”
• İncelenen yıllarda İçecek Sanayi'nde en
yüksek oranlı yıllık artış %52,8 ile 2010
yılında elde edilirken, Gıda Sanayi'nde elde
edilen en yüksek oranlı artış 2012 yılında
elde edilen %15'lik oran olmuştur.
• 2010 ve 2012 yıllarında İçecek
Sanayi’ndeki brüt ücret ve maaş artış
oranları, Gıda Sanayi'ndeki artış
oranlarından daha yüksek seviyelerde
gerçekleşirken; 2009, 2011 ve 2013
yıllarında ise tam tersi bir durum söz konusu
olmuştur.
yıla göre azalma göstermemiş; aksine sürekli
olarak artan bir trend göstermiştir.
• 2010 ve 2012 yıllarında Gıda ve
İçecek sanayilerine ait brüt ücret ve maaş
artış oranları, çok açık bir şekilde ayrışmış;
2009, 2011 ve 2013 yıllarında ise
oranlar tekrar birbirine yakın değerlerde
gerçekleşmiştir.
• 2013 yılında İçecek Sanayi brüt ücret ve
maaşlar endeksi %12,1 ile %13,6’lık Gıda
Sanayi’ne ait artış oranından daha düşük bir
seviyede gerçekleşmiştir.
• Gerek Gıda gerekse de İçecek
sanayilerindeki brüt ücret ve maaşlar
incelenen dönemdeki hiçbir yılda bir önceki
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
59
Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi’nde İstihdam Endeksi
5-6-3 İstihdam Endeksi
( %) ( 2009- 2013)
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde İstihdam Endeksi Değişim Oranları
2007
2008
2009
2010 2011
2012
2013
7 yıllık
ortalama
İmalat Sanayi
Gıda Sanayi
Et ve et ürünleri
Balık ve balık ürünleri
Sebze ve meyveler
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar
Süt ürünleri
Öğütülmüş tahıl ürünleri ve nişastalı ürünler
Fırın ve unlu ürünler imalatı
Diğer gıda maddeleri imalatı
Şeker imalatı
Kakao, çikolata ve şekerleme
Kahve ve çayın işlenmesi
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddeleri
Hazır yemeklerin imalatı
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda
BYS diğer gıda maddeleri
Hazır hayvan yemleri imalatı
İçecek Sanayi
Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması
Üzümden şarap imalatı
Bira imalatı
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden suların ve diğer şişelenmiş sular
4,9
5,2
8,9
12,2
4,5
3,7
7,3
6,2
5,4
-0,2
-2,3
1,6
-1,3
1,7
5,5
-4,5
1,4
14,8
0,6
-0,1
-9,1
-1,6
1,8
3,9
4,4
1,5
13,1
6,6
0,5
5,6
3,4
6,2
0,4
-0,4
0,7
-2,8
1,2
3,2
22,1
4,4
3,0
8,8
-1,2
-1,8
3,9
10,8
2,1
4,6
5,3
0,3
1,6
-0,7
5,7
4,8
6,7
1,8
-1,7
6,1
-1,2
5,3
5,3
11,4
3,8
8,1
4,3
5,8
3,0
0,5
5,7
3,7
5,9
5,9
-2,5
1,6
-6,9
5,0
3,4
10,2
4,9
-1,0
12,5
2,3
12,6
12,6
0,2
-0,1
3,9
-3,7
-33,8
-3,7
-0,9
4,1
-0,3
4,6
6,4
-5,7
-4,1
-7,1
5,7
3,6
9,2
1,5
2,0
1,5
-1,6
8,0
-1,0
0,4
7,5
6,5
0,1
-7,3
-4,9
-0,3
2,3
-9,8
1,9
-2,8
-9,0
0,8
-3,8
1,5
3,6
4,8
-0,7
-3,3
-1,2
3,1
-7,1
5,8
-1,5
9,2
2,0
-0,9
-14,7
-3,1
2,0
0,9
4,8
4,8
8,0
2,4
-1,4
-4,7
7,2
6,1
6,4
2,3
-4,1
8,2
0,7
10,0
-1,9
8,8
7,8
12,3
21,5
122,2
14,0
3,6
12,7
K a y n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u ru mu
“TÜİK’in yayımladığı İstihdam
Endeksi verilerine göre; 2007-2013
yılları arasında Gıda Sanayi için
ortalama yıllık istihdam artış oranı
%4,6 iken, bu oran İçecek Sanayi
için %4,3 ile daha düşük olarak
gerçekleşmiştir.”
60
( %) ( 2 0 0 7 - 2 0 1 3 )
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
• Söz konusu dönemde imalat sanayi
istihdamının yıllık artışının %2,1 gibi daha
düşük bir oranda olduğu göz önüne alınırsa,
Gıda ve İçecek sanayilerindeki istihdam
artışının, imalat sanayi istihdam artışından
daha yüksek oranda olduğu anlaşılmaktadır.
6,9
5,0
12,8
7,1
2,2
10,6
5,4
6,9
3,0
3,7
-2,2
7,7
-0,6
14,2
5,8
62,0
2,9
18,5
7,8
-3,0
18,4
-1,1
8,7
• İçecek Sanayi'nde 2007 ve 2009
yıllarında istihdam ortalama olarak %3,7 ve
%0,9 oranlarında azalırken, diğer yıllarda
değişen oranlarda artış olmuştur. Sektördeki
en yüksek oranlı yıllık istihdam artış oranı
%21,5 ile 2010 yılında elde edilirken, Gıda
Sanayi'nde elde edilen en yüksek oranlı
yıllık artış 2007 yılında elde edilen %5,9'luk
orandır.
• Gıda Sanayi'ndeki istihdam artış oranları
inceleme döneminin genelinde, 2010,
2011 ve 2013 yılları hariç, İçecek
Sanayi'ndeki artış oranlarından daha yüksek
seviyelerdedir. 2010 yılında Gıda ve İçecek
sanayilerine ait istihdam artış oranları çok
açık bir şekilde ayrışmış; İçecek Sanayi’nde
istihdam artışı %21,5 ile oldukça yüksek
gerçekleşirken, Gıda Sanayi’nde bu oran
%4,8 seviyelerinde kalmıştır.
• 2013 yılında istihdam endeksi İçecek
Sanayi’nde %8,8 oranında artarak, Gıda
Sanayi’ndeki %4,4’lük artış oranının 2 katı
daha yüksek bir seviyede gerçekleşmiştir.
• 2009-2013 yılları arasındaki dönemde
istihdamın en fazla arttığı çeyrek dönem,
Gıda Sanayi için %6,2 ile 2012 yılı ilk
çeyreği, İçecek Sanayi için ise %27,2 ile
2010 yılı son çeyreği olmuştur.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
61
Tü r k i y e G ıda v e İç ec ek San ayi’nd e Dış T ica ret Verileri
6-1 İ hr a ca t v e İ t ha la t
6-1-1 ihracat
Bölü m:6
T ür ki y e G ı d a v e
İç ec ek S a n a y i ’ n d e
Dı ş Ti c a re t
V er i l eri
6-1-1-1 Değer Olarak İhracat
Yıllar Bazında İhracat
(Mi ly o n D o la r) (2 0 0 2 -2 0 1 3 )
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Türkiye
36.059
47.252
63.166
73.476
85.534
107.273
132.027
102.143
113.883
134.907
152.462
151.869
Sanayi
34.104
44.866
60.292
69.726
81.515
102.911
127.416
97.272
108.335
128.961
146.545
145.348
389
469
648
811
1.145
1.661
2.155
1.683
2.687
2.806
3.161
3.881
33.702
44.379
59.582
68.812
80.245
101.081
125.188
95.449
105.467
126.007
143.194
141.438
1.882
2.648
3.350
4.272
4.340
5.165
6.476
6.710
7.646
10.014
10.707
11.858
13
18
62
103
125
169
73
140
181
149
190
29
Madencilik ve Taş Ocaklığı
İmalat
Gıda ve İçecek Sanayi
Elektrik, Gaz ve Su
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
“Gıda ve İçecek Sanayi’nin 20022013 yılları arasında ihracatı 6,3
kat (%530) artarak 1,9 milyar dolar
seviyesinden 11,9 milyar dolara
yükselirken; aynı dönemde Türkiye
toplam ihracatı ile sanayi ve imalat
sanayi ihracatları ise yaklaşık
olarak 4’er kat artmıştır. ”
62
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
• İnceleme dönemindeki tüm yıllarda Gıda
ve İçecek Sanayi ihracat rakamları bir
önceki yıl almış oldukları değerden yüksek
değerler almış olmasına rağmen Sanayi,
imalat sanayi ve Türkiye toplam ihracatı
2009 ve 2013 yıllarında bir önceki yıl
almış oldukları değerlerden daha düşük
değerlerde gerçekleşmiştir.
• 2013 yılında sanayi, imalat sanayi ve
Türkiye toplam ihracatındaki gerilemenin
aksine, Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı
2012 yılındaki 10,7 milyar dolar
seviyesinden 11,9 milyar dolara yükselmiştir.
• Başka bir ifade ile Gıda ve İçecek Sanayi
ihracatı inceleme döneminde ihracat artış
hızı bakımından Türkiye toplam ihracatı,
sanayi ve imalat sanayi ihracatına göre çok
daha iyi bir performans sergilemiştir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
63
6-1-1-2 Türkiye Toplam İhracatı İçindeki Paylar
6-1-1-3 Yıllık Değişim Oranlarına Göre İhracat
Sanayi Sektörünün Alt Sektörlerinin Yıllar Bazında Türkiye Toplam İhracatı İçindeki Payları
( %) ( 2002- 2013)
Yıllık Değişim Oranlarına Göre İhracat
(% ) (2 0 0 2 -2 0 1 3 )
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Türkiye
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Türkiye
15,1
31,0
33,7
16,3
16,4
25,4
23,1
-22,6
11,5
18,5
13,0
-0,4
Sanayi
94,6
95,0
95,5
94,9
95,3
95,9
96,5
95,2
95,1
95,6
96,1
95,7
Sanayi
16,8
31,6
34,4
15,6
16,9
26,2
23,8
-23,7
11,4
19,0
13,6
-0,8
1,1
1,0
1,0
1,1
1,3
1,5
1,6
1,6
2,4
2,1
2,1
2,6
Madencilik ve Taş Ocaklığı
11,5
20,6
38,2
25,2
41,2
45,1
29,7
-21,9
59,7
4,4
12,7
22,8
93,5
93,9
94,3
93,7
93,8
94,2
94,8
93,4
92,6
93,4
93,9
93,1
İmalat
16,9
31,7
34,3
15,5
16,6
26,0
23,8
-23,8
10,5
19,5
13,6
-1,2
5,2
5,6
5,3
5,8
5,1
4,8
4,9
6,6
6,7
7,4
7,0
7,8
-6,7
40,7
26,5
27,5
1,6
19,0
25,4
3,6
13,9
31,0
6,9
10,7
0,0
0,0
0,1
0,1
0,1
0,2
0,1
0,1
0,2
0,1
0,1
0,0
-38,1
38,5
244,4
66,1
21,4
35,2
-56,8
91,8
29,6
-18,0
27,8
-84,8
Madencilik ve Taş Ocaklığı
İmalat
Gıda ve İçecek Sanayi
Elektrik, Gaz ve Su
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
“2002-2013 yıllarını kapsayan 12
yıllık inceleme döneminde Gıda ve
İçecek Sanayi’nin Türkiye toplam
ihracatı içerisindeki payı 2007
yılına kadar inişli çıkışlı bir trend
göstermiş; bu yıldan sonra 2012
yılı hariç, sürekli olarak artan bir
Elektrik, Gaz ve Su
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
• Gıda ve İçecek Sanayi'nin, Türkiye toplam
ihracatı içindeki payı 2002 yılında %5,2
iken, zaman içinde giderek azalmış ve
2007 yılında %4,8'e kadar gerilemiştir.
2008 yılı ile birlikte az da olsa tekrar
artmaya başlayan pay, %4,9'a yükselmiş,
2009 yılında daha büyük bir sıçramayla
%6,6'ya ulaşmıştır. 2010 yılında ise payın
oranı çok fazla değişmemekle birlikte
%6,7'ye, 2011 yılında 0,7 puan yükselerek
%7,4 seviyesine yükselmiştir.
eğilim göstermiştir.”
64
Gıda ve İçecek Sanayi
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
• 2012 yılında ise ihracat tutar olarak
artmasına rağmen, pay olarak 0,4 azalarak
%7’ye gerilemiştir. 2013 yılında Türkiye
toplam ihracatının azalıp, Gıda ve İçecek
Sanayi ihracatının artmasına paralel olarak
sektörün payı da 0,8 puan artarak %7,8’e
yükselmiştir.
• İnceleme dönemindeki en düşük pay,
%4,8 ile 2007 yılında elde edilirken;
en yüksek değer %7,8 ile 2013 yılında
gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemin
başlangıç ve bitiş yılları itibarıyla, sanayi
sektörü payının %94,6'dan %95,7’ye
yükseldiği, imalat sanayi payının ise
%93,5'den %93,1'e düştüğü görülmektedir.
“Gıda ve İçecek Sanayi’nde
elde edilen yıllık ihracat değişim
oranları, genelde Türkiye, sanayi
ve imalat sanayilerinde elde
edilen oranlara göre daha olumlu
seviyelerde gerçekleşmiştir. ”
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde krizin
başlangıç yılı olan 2008 yılındaki %25,4'lük
artış oranı Türkiye, sanayi ve imalat sanayi
ihracatları yıllık artış oranından daha
yüksek seviyede gerçekleşirken, krizin daha
da derinleştiği 2009 yılında elde edilen
%3,6'lık artış oranı, söz konusu sektörlerdeki
azalış oranlarından daha olumlu olmuştur.
Aynı bulgu, 2013 yılı için de geçerli
olup, Gıda ve İçecek Sanayi'nde elde
edilen %10,7'lik ihracat artış oranı, diğer
sektörlerde elde edilen azalış oranlarından
daha olumludur.
• Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı sadece
2002 yılında %6,7 oranında azalırken,
diğer tüm yıllarda değişen oranlarda
artmıştır. Artış sağlanan yıllar içerisinde en
yüksek oransal artışın gerçekleştiği yıl %40,7
ile 2003 olurken, en düşük oranlı artış %1,6
ile 2006 yılında elde edilmiştir.
• 2006 yılındaki düşük artış oranından
sonra Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı
2007 yılında %19, 2008 yılında ise
%25,4 oranında artarken, küresel krizin
olumsuz etkileri neticesinde 2009 yılında
ancak %3,6 oranında artmıştır. 2009 ve
2010 yıllarındaki artış oranlarına göre
krizin Gıda ve İçecek Sanayi üzerindeki
olumsuz etkilerinin daha sınırlı kaldığını
ve krizden çıkışta sektörün diğer sektörlere
göre az da olsa daha başarılı olduğunu
söylemek olasıdır. Sektörde 2011 ve 2013
yıllarında elde edilen yüksek artış oranları,
kriz sonrası sektörün imalat sanayi ve Türkiye
toplam ihracatından ayrışmasını göstermesi
bakımından da dikkate değerdir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
65
6-1-1-4 Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde İhracat
6-1-1-5 2012-2013 Yılları Aylık Gıda ve İçecek Sanayi İhracatı
Yıllar Bazında Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinin İhracat Rakamları ve Payları
Gıda ve İçecek Sanayi
Et ve Et Ürünleri
Balık Ürünleri
İşlenmiş Sebze ve Meyve
Bitkisel ve Hayvansal Yağlar
Süt Ürünleri
Öğütülmüş Tahıl Ürünleri
Nişasta ve Nişastalı Ürünler
Fırın Ürünleri
Şeker İmalatı
Kakao, Çikolata ve Şekerleme
Makarna, Şehriye, Kuskus vb. Unlu Ürünler
Hazır Yemeklerin ve Yiyeceklerin İmalatı
Başka Yerde Sınıflandırılmamış Gıda Maddeleri
Hazır Hayvan Yemleri
Alkollü Içeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması
Şarap İmalatı
Malt Likörü ve Malt İmalatı
Alkolsüz Içeceklerin Imalatı
2009
Değer
%
2010
Değer
%
6.710
203
154
2.898
526
141
798
5
417
4
628
149
2
583
46
24
8
62
62
100,0
3,0
2,3
43,2
7,8
2,1
11,9
0,1
6,2
0,1
9,4
2,2
0,0
8,7
0,7
0,4
0,1
0,9
0,9
7.646
268
192
3.387
480
168
886
9
487
47
706
186
2
632
16
23
7
68
82
100,0
3,5
2,5
44,3
6,3
2,2
11,6
0,1
6,4
0,6
9,2
2,4
0,0
8,3
0,2
0,3
0,1
0,9
1,1
2011
Değer
( M il yo n D o l ar ) ( 2009- 2013)
%
10.014 100,0
469
4,7
242
2,4
3.841 38,4
1.059 10,6
226
2,3
1.301 13,0
14
0,1
622
6,2
59
0,6
841
8,4
285
2,8
1
0,0
822
8,2
28
0,3
26
0,3
9
0,1
64
0,6
106
1,1
2012
Değer
%
2013
Değer
%
10.707
630
258
3.901
1.230
226
1.216
18
739
26
953
358
2
812
113
28
10
72
118
100,0
5,9
2,4
36,4
11,5
2,1
11,4
0,2
6,9
0,2
8,9
3,3
0,0
7,6
1,1
0,3
0,1
0,7
1,1
11.858
728
311
3.976
1.423
282
1.250
40
878
45
1.098
494
2
889
191
34
12
69
137
100,0
6,1
2,6
33,5
12,0
2,4
10,5
0,3
7,4
0,4
9,3
4,2
0,0
7,5
1,6
0,3
0,1
0,6
1,2
Aylara Göre İhracat Dağılımı
2009/2013
%
76,7
258,3
101,4
37,2
170,7
99,2
56,7
786,6
110,6
973,0
74,9
231,2
31,8
52,5
310,3
42,4
56,2
11,7
119,9
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
“Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı alt
sektörler bazında incelendiğinde,
işlenmiş sebze ve meyve, bitkisel
ve hayvansal yağlar, öğütülmüş
tahıl ürünleri ile kakao, çikolata ve
şekerleme alt sektörlerinin diğer
alt sektörlere göre daha ön plana
çıkmış olduğu görülmektedir.”
66
• İşlenmiş sebze ve meyve sektörünün 2013
yılındaki ihracat tutarı 3.976 milyon dolar
seviyelerinde iken, bitkisel ve hayvansal
yağlar 1.423 milyon dolar, öğütülmüş tahıl
ürünlerinin 1.250 milyon dolar ve kakao,
çikolata ve şekerlemelerin de 1.098 milyon
dolar seviyesinde olduğu görülmektedir.
• 2013 yılında en düşük ihracat tutarlarına
sahip alt sektörler ise şarap ve hazır
yemeklerin ve yiyeceklerin imalatı sanayileri
olmuştur.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
• Alt sektörlerin Gıda ve İçecek Sanayi
ihracatı içindeki paylarına bakıldığında
işlenmiş sebze ve meyve sektörünün 2009
yılında %43,2 olan payı, 2013 yılında
%33,5'e gerilemiştir. Buna rağmen hâlâ
ilk sıradaki yerini açık ara koruduğu
görülmektedir. 2013 yılında %12 ve
%10,5'lik paylarla ikinci ve üçüncü
sırada yer alan sektörler ise bitkisel ve
hayvansal yağlar ve öğütülmüş tahıl ürünleri
sektörleridir.
“Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı
2012-2013 yıllarında aylar
itibarıyla incelendiğinde; 2013
yılının tamamındaki aylık ihracat
değerlerinin, 2012 yılı aylık
değerlerine göre daha yüksek
değerlerde gerçekleşmiş olduğu
anlaşılmaktadır. Diğer bir ifade ile
• 2012 yılındaki en yüksek aylık değer
1.092 milyon dolarla Kasım ayında elde
edilirken; 2013 yılındaki en yüksek aylık
değer de 1.208 milyon dolarla yine Kasım
ayında elde edilmiştir.
• En düşük aylık ihracat değerlerinin ise
2012 yılı için 806 milyon dolarla Ocak
ayında, 2013 yılı için ise 834 milyon
dolarla Ağustos ayında elde edilmiş olduğu
görülmektedir.
• 2013 yılındaki aylık ihracat değerlerinin
2012 yılının aynı aylarına göre değişim
oranları incelendiğinde; 2013 yılındaki
en düşük aylık artış oranının %1,9 ile
Ağustos ayında, en yüksek artış oranının
ise %20,7 ile Mayıs ayında elde edildiği
anlaşılmaktadır.
sektörün ihracatı bakımından 2013
yılı 2012 yılına göre daha başarılı
geçmiştir. ”
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
67
6-1-1-6 Gıda ve İçecek Sanayi İhracatında İlk 10 Ülke
6-1-2 İthalat
2011 - 2013 Yılları İhracatında İlk 10 Ülke
6-1-2-1 Değer Olarak İthalat
2011
2012
2013
Ülkeler
1 Irak Değer (Dolar)
2.126.439.519
Pay (%)
21,2
Ülkeler Değer (Dolar)
Pay (%)
Irak 2.659.469.398 24,8
Ülkeler
Irak
Değer (Dolar)
Pay (%)
2.755.653.028 23,2
2 Almanya
987.644.209
9,9
Almanya
937.009.511
8,8
Almanya
1.011.833.677
8,5
3 İtalya
481.605.538
4,8
İtalya
476.168.071
4,4
İtalya
542.344.642
4 Fransa
428.485.572
4,3
Fransa
406.748.286
3,8
Suriye
5 İngiltere
352.407.522
3,5
İngiltere
353.255.238
3,3
ABD
6 Hollanda
339.340.815
3,4
Hollanda
350.814.560
3,3
7 ABD
295.538.598
3,0
ABD
327.143.140
8 Libya
278.993.224
2,8
Libya
9 Suudi Arabistan
200.176.570
2,0
10 Belçika
174.856.334
1,7
10 Ülke Toplamı
5.665.487.901
Toplam İhracat
10.013.929.613
Yıllar Bazında İthalat
(Mi ly o n D o la r) (2 0 0 2 -2 0 1 3 )
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
4,6
Türkiye
51.554
69.340
97.540
116.775
139.577
170.063
201.964
140.928
185.544
240.842
236.545
251.651
448.062.383
3,8
Sanayi
48.703
64.752
91.444
110.548
132.430
159.274
185.918
131.672
171.320
221.348
218.737
235.353
419.824.641
3,5
7.194
9.020
10.981
16.322
22.034
25.316
35.650
20.625
25.933
37.331
42.247
38.205
Fransa
380.576.323
3,2
3,1
Hollanda
364.899.290
3,1
41.382
55.689
80.447
94.207
110.378
133.937
150.252
111.031
145.367
183.930
176.235
196.814
273.672.561
2,6
İngiltere
355.740.855
3,0
1.361
1.634
1.904
2.114
2.455
2.662
3.763
3.205
3.783
5.270
5.632
6.052
S. Arabistan
233.400.588
2,2
Libya
271.475.046
2,3
127
43
16
19
18
21
15
17
20
87
255
334
İsrail
159.525.730
1,5
S. Arabistan
271.382.456
2,3
56,6
6.177.207.083
57,7
6.821.792.341 57,5
100,0 10.706.674.106 100,0
11.857.991.345 100,0
Madencilik ve Taş Ocaklığı
İmalat
Gıda Ürünleri ve İçecek
Elektrik, Gaz ve Su
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
K ayn ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u ru mu
“Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının
2011-2013 yıllarında ülkelere
göre dağılımı incelendiğinde;
her üç yılda da ilk üç sıradaki
Irak, Almanya ve İtalya’nın
sıralamadaki yerlerinin değişmediği
görülmektedir.”
68
• 2011 ve 2012 yıllarında dördüncü
ve beşinci sıralarda yer alan Fransa ve
İngiltere’nin sıralamadaki yerleri 2013
yılında altıncı ve sekizinci sıralara
gerilemiştir. 2013 yılında bu ülkelerin yerini,
sırasıyla Suriye ve ABD’nin almış olduğu
görülmektedir.
• Her üç yılda da sıralamadaki yerleri
değişmekle birlikte ilk on ülke arasında yer
alan ülkeler ise ABD, Hollanda, Libya ve
Suudi Arabistan olmuştur. 2011 yılında
onuncu sırada yer alana Belçika 2012
ve 2013 yıllarında ilk on ülke arasına
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
giremezken, 2012 yılında son sırada yer
alan İsrail’in de 2011 ve 2013 yıllarında ilk
on ülke arasında olmadığı görülmektedir.
• 2011 ve 2012 yıllarında ilk on ülke
arasında yer alamayan Suriye’nin, 2013
yılında dördüncü sırada listede yer almış
olması dikkate değer bir bulgudur.
• Gıda ve İçecek Sanayi 2011 yılında
toplam ihracatının %21,2'sini Irak'a
yaparken, 2012 yılında %24,8'ini ve
2013 yılında da %23,2'sini yine bu ülkeye
yapmıştır. Başka bir ifade ile 2012 ve
2013 yıllarında Gıda ve İçecek Sanayi’nin
yapmış olduğu ihracatın neredeyse dörtte
biri bu ülkeye gerçekleştirilmiştir. İkinci ve
üçüncü sırada yer alan Almanya ve İtalya'nın
Gıda ve İçecek Sanayi içindeki ihracat
oranları ise azalan bir eğilim göstermiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı içindeki
ilk 10 ülkenin toplam payı, 2013 yılında
2012'ye göre az da olsa azalmış ve %57,5
seviyesinde gerçekleşmiştir.
“Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı,
2002-2013 yılları arasında 4.4 kat
artarak 1,3 milyar dolardan 6,05
milyar dolara yükselirken; aynı
dönemde Türkiye toplam ithalatı 5,
sanayi ve imalat sanayi ithalatları
ise yaklaşık olarak 4.8 kat
• Başka bir ifade ile Gıda ve İçecek Sanayi,
ithalat artış hızı, Türkiye, sanayi ve imalat
sanayi toplam ithalat artış hızlarından daha
düşük gerçekleşmiştir.
milyar dolar seviyesine gerilemiş, krizin sona
ermeye başladığı 2010 yılından itibaren
artmaya başlayarak, 2013 yılında 6,05
milyar dolar seviyelerinde gerçekleşmiştir.
Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, 2002
yılından 2008 yılına kadar sürekli olarak bir
önceki yıl almış olduğu değere göre artmıştır.
2009 kriz yılında ise Gıda ve İçecek
Sanayi'nin yapmış olduğu ithalat, 2008
yılındaki 3,8 milyar dolar seviyesinden 3,2
artmıştır. ”
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
69
6-1-2-2 Türkiye Toplam İthalatı İçerisindeki Paylar
6-1-2-3 Yıllık Değişim Oranlarına Göre İthalat
Sanayi Sektörünün Alt Sektörlerinin Yıllar Bazında Türkiye Toplam İthalatı İçindeki Payları
( %) ( 2002- 2013)
Yıllık Değişim Oranlarına Göre İthalat
(% ) (2 0 0 2 -2 0 1 3 )
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Türkiye
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Türkiye
24,5
34,5
40,7
19,7
19,5
21,8
18,8
-30,2
31,7
29,8
-1,8
6,4
Sanayi
94,5
93,4
93,8
94,7
94,9
93,7
92,1
93,4
92,3
91,9
92,5
93,5
Sanayi
23,5
33,0
41,2
20,9
19,8
20,3
16,7
-29,2
30,1
29,2
-1,2
7,6
Madencilik ve Taş Ocaklığı
14,0
13,0
11,3
14,0
15,8
14,9
17,7
14,6
14,0
15,5
17,9
15,2
Madencilik ve Taş Ocaklığı
9,4
25,4
21,7
48,6
35,0
14,9
40,8
-42,1
25,7
44,0
13,2
-9,6
İmalat
80,3
80,3
82,5
80,7
79,1
78,8
74,4
78,8
78,3
76,4
74,5
78,2
İmalat
26,6
34,6
44,5
17,1
17,2
21,3
12,2
-26,1
30,9
26,5
-4,2
11,7
2,6
2,4
2,0
1,8
1,8
1,6
1,9
2,3
2,0
2,2
2,4
2,4
34,4
20,1
16,5
11,0
16,1
8,4
41,4
-14,8
18,0
39,3
6,9
7,4
0,2
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
0,1
-22,1
-66,1
-62,8
18,8
-5,3
16,7
-26,2
11,4
18,6
322,9
195,0
30,9
Gıda Ürünleri ve İçecek
Elektrik, Gaz ve Su
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
“Gıda ve İçecek Sanayi’nin Türkiye
toplam ithalatı içerisindeki payı,
2002 yılından itibaren 2007 yılına
kadar azalmıştır. 2007 yılında
%1,6 olan pay, 2008 yılında
%1,9’a, 2009 yılında da %2,3’e
yükselmiş; 2010 yılında tekrar
Gıda Ürünleri ve İçecek
Elektrik, Gaz ve Su
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
• Sanayi sektörünün payının 2002-2013
yılları arasında %94,5'ten %93,5’e, imalat
sanayi payının ise %80,3'ten %78,2'ye
gerilemiş olduğu görülmektedir. Gıda ve
İçecek Sanayi ithalatının toplam Türkiye
ithalatı içindeki payının ise başlangıç ve
bitiş yılları itibarıyla, 2,6’dan 2,4’e düştüğü
görülmektedir.
“Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı,
inceleme döneminde sadece 2009
kriz yılında %14,8 oranında
azalmış, 2002-2008 dönemindeki
tüm yıllarda ise değişen oranlarda
artış sağlamıştır. 2010-2013 yılları
da sektör ithalatının artış gösterdiği
azalarak %2’ye gerilemiştir. 2011
bir dönem olmuş ve sektörün ithalatı
yılında %2,2’ye yükselen pay,
2010’da %18, 2011’de %39,3,
2012 ve 2013 yıllarında %2,4
2012’de %6,9 ve 2013’te de %7,4
seviyelerinde gerçekleşmiştir. ”
oranlarında artmıştır.”
70
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
• Artış sağlanan yıllar içerisinde en yüksek
oransal artışın gerçekleştiği yıl %39,3 ile
2011 yılı olurken, en düşük oranlı artış %6,9
ile 2012 yılında elde edilmiştir.
• 2009 kriz yılında Gıda ve İçecek Sanayi
ithalatında görülen düşüş oranı; Türkiye,
sanayi ve imalat sanayi ithalatlarında
görülen yıllık azalış oranından daha düşük
seviyede kalırken, 2011 yılında elde edilen
%39,3’lük artış oranı diğer gruplara göre
daha yüksek olarak gerçekleşmiştir.
• 2013 yılında ise Türkiye’nin toplam ithalatı
%6,4, sanayi ve imalat sanayi ithalatları da
%7,6 ve %11,7 oranlarında artarken, Gıda
ve İçecek Sanayi ithalatının %7,4 oranında
arttığı görülmektedir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
71
6-1-2-4 Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde İthalat
6-1-2-5 2012-2013 Yılları Aylık Gıda ve İçecek Sanayi İthalatı
Yıllar Bazında Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinin İthalat Rakamları ve Payları
Gıda ve İçecek Sanayi
Et ve Et Ürünleri
Balık Ürünleri
İşlenmiş Sebze ve Meyve
Bitkisel ve Hayvansal Yağlar
Süt Ürünleri
Öğütülmüş Tahıl Ürünleri
Nişasta ve Nişastalı Ürünler
Fırın Ürünleri
Şeker İmalatı
Kakao, Çikolata ve Şekerleme
Makarna, Şehriye, Kuskus vb. Unlu Ürünler
Hazır Yemeklerin ve Yiyeceklerin İmalatı
Başka Yerde Sınıflandırılmamış Gıda Maddeleri
Hazır Hayvan Yemleri
Alkollü Içeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması
Şarap İmalatı
Malt Likörü ve Malt İmalatı
Alkolsüz Içeceklerin Imalatı
2009
Değer
%
2010
Değer
%
3.205
231
138
186
1.245
115
194
149
39
35
151
3
2
460
90
43
4
88
31
100,0
7,2
4,3
5,8
38,9
3,6
6,1
4,7
1,2
1,1
4,7
0,1
0,1
14,4
2,8
1,3
0,1
2,7
1,0
3.783
614
185
187
1.174
142
224
157
49
59
186
4
2
516
93
40
7
111
33
100,0
16,2
4,9
4,9
31,0
3,8
5,9
4,1
1,3
1,5
4,9
0,1
0,1
13,6
2,5
1,1
0,2
2,9
0,9
2011
Değer
( M il yo n D o l ar ) ( 2009- 2013)
%
5.270 100,0
1.086 20,6
194
3,7
256
4,8
1.905 36,1
106
2,0
229
4,3
170
3,2
56
1,1
55
1,0
228
4,3
4
0,1
2
0,0
653 12,4
122
2,3
86
1,6
9
0,2
60
1,1
50
1,0
2012
Değer
%
2013
Değer
%
5.632
671
217
276
2.512
111
226
201
63
106
233
5
2
654
126
88
11
83
48
100,0
11,9
3,9
4,9
44,6
2,0
4,0
3,6
1,1
1,9
4,1
0,1
0,0
11,6
2,2
1,6
0,2
1,5
0,9
6.052
546
249
250
2.556
144
348
206
75
96
304
6
2
758
134
108
12
186
71
100,0
9,0
4,1
4,1
42,2
2,4
5,8
3,4
1,2
1,6
5,0
0,1
0,0
12,5
2,2
1,8
0,2
3,1
1,2
2009/2013
%
88,9
136,5
80,1
34,7
105,3
24,3
79,2
38,3
91,6
172,6
101,7
95,1
31,2
64,7
48,6
150,6
193,8
112,8
130,8
yağlar, et ve et ürünleri ve başka
yerde sınıflandırılmamış gıda
maddeleri sektörlerinin diğer alt
sektörlere göre ithalat tutarları
bakımından daha ön plana çıktığı
görülmektedir.”
72
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
“2012-2013 yılları Gıda ve İçecek
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
“2013 yılında bitkisel ve hayvansal
Aylara Göre İthalat Dağılımı • 2013 yılında bitkisel ve hayvansal yağlar
sektörünün ithalat tutarı 2.556 milyon
dolar iken, et ve et ürünleri sektörünün 546
milyon dolar, başka yerde sınıflandırılmamış
gıda maddeleri sektörünün ithalat tutarı ise
758 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
İthalat tutarı en düşük olan alt sektörler ise
hazır yemeklerin ve yiyeceklerin imalatı ile
makarna, şehriye, kuskus vb. unlu ürünler
sektörleridir.
• Gıda ve İçecek Sanayi toplam ithalatı
içinde en yüksek paya sahip olan alt sektör,
%42,2'lik oranla bitkisel ve hayvansal yağlar
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
sektörüdür. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı
içindeki payı bakımından ikinci ve üçüncü
sırada %12,5 ve %9’luk paylarla başka
yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri ve et
ve et ürünleri yer almaktadır.
• Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, 20092013 yılları arasında kümülatif olarak
%88,9 oranında artarken; bitkisel ve
hayvansal yağlar %105,3, et ve et ürünleri
%136,5 ve başka yerde sınıflandırılmamış
gıda maddeleri %64,7 oranında artış
göstermiştir.
• Beş yıllık inceleme döneminde hiçbir alt
sektörün ithalatında azalma görülmezken,
tüm alt sektörlerde değişen oranlarda artışlar
yaşanmıştır. Beş yıllık dönemde en yüksek
ithalat artış oranı ise %193,8 ile şarap
sektöründe gerçekleşmiştir.
Sanayi ithalatının aylara göre
dağılımı incelendiğinde; 2013
yılının Haziran ayı dışındaki on bir
ayda aylık ithalat değerlerinin 2012
yılı aylık değerlerine göre daha
yüksek değerlerde gerçekleştiği
• 2012 yılındaki en yüksek aylık değer 557
milyon dolarla Mayıs ayında elde edilirken,
2013 yılındaki en yüksek aylık tutar ise
584 milyon dolarla Temmuz ayında elde
edilmiştir. En düşük aylık ithalat değerlerinin
ise 2012 yılı için 394 milyon dolarla
Ağustos ayında, 2013 yılı için ise 413
milyon dolarla Haziran ayında elde edildiği
görülmektedir.
• 2013 yılındaki aylık ithalat değerlerinin
2012 yılının aynı aylarına göre değişim
oranları incelendiğinde; 2013 yılındaki
en düşük aylık artış oranının %0,5 ile
Mart ayında, en yüksek artış oranının ise
%23,5 ile Temmuz ayında elde edildiği
anlaşılmaktadır.
anlaşılmaktadır. ”
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
73
6-2 D ı ş Ti ca r e t D e nge si
6-2-1 İhracat ve İthalat Farkı
6-1-2-6 Gıda ve İçecek Sanayi İthalatında İlk 10 Ülke
Yıllar Bazında İhracat ve İthalat Farkı
2011 - 2013 Yılları İthalatında İlk 10 Ülke
2011
2012
Ülkeler
1 Ukrayna
Değer (Dolar)
636.836.919
Pay (%)
12,1
2 Malezya
483.170.866
9,2
3 Almanya
392.102.715
4 ABD
377.990.142
5 Polonya
Ülkeler
Rusya Fed.
2013
Değer (Dolar)
Pay (%)
947.867.265 16,8
Ülkeler
Rusya Fed.
ABD
Değer (Dolar) Pay (%)
838.093.459 13,8
Ukrayna
501.535.743
8,9
638.316.442 10,5
7,4
ABD
441.033.365
7,8
Ukrayna
525.545.850
8,7
7,2
Almanya
396.827.690
7,0
Endonezya
435.392.866
7,2
368.426.615
7,0
Endonezya
350.463.167
6,2
Almanya
305.323.694
5,0
6 Hollanda
262.804.686
5,0
Malezya
313.631.205
5,6
Hollanda
280.787.185
4,6
7 Endonezya
257.973.000
4,9
İspanya
303.528.911
5,4
Malezya
275.786.094
4,6
8 Rusya Federasyonu
254.345.352
4,8
Hollanda
258.633.637
4,6
İtalya
239.583.887
4,0
9 Fransa
207.199.773
3,9
İtalya
180.728.500
3,2
Arjantin
213.858.620
3,5
10 İspanya
169.171.002
3,2
Polonya
172.726.392
3,1
İspanya
202.991.481
3,4
10 Ülke Toplamı
3.410.021.070
64,7
3.866.975.875
Toplam İthalat
5.270.094.878
100,0
68,7
3.955.679.578 65,4
5.632.466.365 100,0
6.052.004.373 100,0
“Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının
2011-2013 yıllarında ülkelere
göre dağılımı incelendiğinde; her
üç yılda da ilk on ülke arasında
yer alan ülkelerin ABD, Almanya,
Endonezya, Hollanda, İspanya,
Malezya, Rusya Federasyonu ve
• 2011 yılında sekizinci sırada yer alan
Rusya’nın, 2012 ve 2013 yıllarında ilk
sıraya yükselmiş olduğu görülmektedir.
Sektörün toplam ithalatı içinde Rusya’nın
payı 2011 yılında %4,8 iken, bu oran
2012 yılında %16,8 ve 2013 yılında da
%13,8 olarak gerçekleşmiştir.
• 2011 yılında %12,1’lik payla ilk sırada
bulunan Ukrayna ise 2012 yılında %8,9’luk
payla ikinci sıraya ve 2013 yılında da
%8,7’lik payla üçüncü sıraya gerilemiştir.
Ukrayna olduğu görülmektedir. ”
74
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Türkiye
-15.495
-22.088
-34.374
-43.299
-54.043
-62.790
-69.937
-38.785
-71.661
-105.935
-84.083
-99.782
Sanayi
-14.599
-19.886
-31.152
-40.822
-50.915
-56.363
-58.502
-34.400
-62.985
-92.387
-72.192
-90.005
Madencilik ve Taş Ocaklığı
-6.805
-8.551
-10.333
-15.511
-20.889
-23.655
-33.495
-18.942
-23.245
-34.526
-39.086
-34.324
İmalat
-7.680
-11.310
-20.865
-25.395
-30.133
-32.856
-25.064
-15.582
-39.900
-57.923
-33.041
-55.376
521
1.014
1.446
2.158
1.885
2.503
2.713
3.506
3.863
4.744
5.075
5.806
-114
-25
46
84
107
148
58
123
161
62
-65
-305
Gıda Ürünleri ve İçecek
Elektrik, Gaz ve Su
K a y na k : Tü r k i y e İ s t a t i s t i k K u r u m u
2013 yılında da %14,4 oranında artarak
5,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
“Gıda ve İçecek Sanayi, Türkiye
dış ticaretinde sürekli olarak dış
K a y n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u ru mu
• 2011 yılında %7,2’lik payla dördüncü
sırada yer alan ABD ise 2012 ve 2013
yıllarında payını sırasıyla %7,8 ve %10,5’e
yükselterek önce üçüncü daha sonra da
ikinci sıraya yükselmiştir.
• 2011 yılı sıralamasında ilk on ülke
arasında yer almayan İtalya, 2012
ve 2013 yıllarında ilk on ülke arasına
yükselirken, 2011 ve 2012 yıllarında
sıralamada yer alan Polonya’nın, 2013
yılında sıralama dışı kaldığı görülmektedir.
• 2011 yılı sıralamasında ilk on ülke
arasında yer alan Fransa, 2012 ve 2013
yıllarında sıralama dışı kalırken; 2011 ve
2012 yılında listede yer almayan Arjantin
ise 2013 yılında dokuzunca sırada listeye
dahil olmuştur.
• İlk 10 ülkenin Gıda ve İçecek Sanayi
ithalatı içindeki toplam payı 2011 yılında
%64,7 iken; bu pay 2012 yılında %68,7'e
yükselmiş, 2013 yılında ise %65,4
seviyesine gerilemiştir.
(Mi ly o n D o la r) (2 0 0 2 -2 0 1 3 )
ticaret fazlası veren ender sektörler
arasında yer almaktadır. 20022013 yıllarını kapsayan inceleme
döneminde Gıda ve İçecek Sanayi,
hiçbir yılda dış ticaret açığı
vermezken, Türkiye toplam dış
ticareti ve imalat sanayi sürekli
olarak dış ticaret açığı veren bir
yapı sergilemektedir.”
• 2009 kriz yılına rağmen %29,2 oranında
artarak 3,5 milyar dolar seviyesinin üstünde
gerçekleşen sektörün dış ticaret fazlası,
• İmalat sanayi daha önceki yıllarda olduğu
gibi 2013 yılında da dış ticaret açığı
vermiş; sektörün 2009 yılında kriz nedeniyle
15,6 milyar dolar seviyesine gerileyen dış
ticaret açığı, 2011 yılında 57,9 milyar
dolara yükselmiştir. 2012 yılında cari
açığı düşürmek için uygulanan para ve kur
politikalarının dış ticaret dengesine olumlu
katkı yapması sonucu 33 milyar dolara
gerileyen imalat sanayinin dış ticaret açığı,
2013 yılında %67,6 oranında artarak 55,4
milyar dolara yükselmiştir. 2013 yılında
Türkiye’nin toplam dış ticaret açığı da 2012
yılına göre %18,7 oranında artarak 99,8
milyar dolara yükselmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nin inceleme
döneminde en az dış ticaret fazlası verdiği
yıl 521 milyon dolarla 2002 yılı olurken,
5,8 milyar dolarla en fazla dış ticaret
fazlasını 2013 yılında vermiştir.
Gıda ve İçecek Sanayi’nin
Dış Ticaret Fazlası ve Değişim Oranları
(2 0 0 2 -2 0 1 3 )
Ka yna k : Tür k iye İst a t ist ik Kur um u
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
75
Kü r e s e l Gı d a Pa za r ı n a Ai t B a z ı E k o n o m i k G ö st e r g e l e r
6-2-2 Dış Ticaret Karşılama Oranları
Yıllar Bazında Dış Ticaret Karşılama Oranları
( %) ( 2002- 2013)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Türkiye
69,9
68,1
64,8
62,9
61,3
63,1
65,4
72,5
61,4
56,0
64,5
60,3
Sanayi
70,0
69,3
65,9
63,1
61,6
64,6
68,5
73,9
63,2
58,3
67,0
61,8
5,4
5,2
5,9
5,0
5,2
6,6
6,0
8,2
10,4
7,5
7,5
10,2
81,4
79,7
74,1
73,0
72,7
75,5
83,3
86,0
72,6
68,5
81,3
71,9
138,3
162,1
175,9
202,1
176,8
194,0
172,1
209,4
202,1
190,0
190,1
195,9
10,2
41,9
387,5
542,1
694,4
804,8
471,2
811,3
886,0
171,9
74,5
8,7
Madencilik ve Taş Ocaklığı
İmalat
Gıda Ürünleri ve İçecek
Elektrik, Gaz ve Su
B ölüm:7
K üre s e l G ı d a Pa z a rı na
A i t B a z ı Ek o no m i k
G ö s te rg e le r
Kayn ak : Tü rk i ye İstat ist ik K urumu
“Dış ticaret karşılama oranlarının
2002-2013 yılları arasındaki
durumu incelendiğinde; Türkiye
toplam, sanayi ve imalat sanayi dış
ticaret karşılama oranlarının sürekli
olarak çok yetersiz seviyelerde
seyrettiği; buna karşın, Gıda ve
İçecek Sanayi dış ticaret karşılama
oranlarının çok iyi seviyelerde
olduğu görülmektedir. ”
• Başka bir ifade ile inceleme dönemindeki
tüm yıllarda, Gıda ve İçecek Sanayi, dış
ticarette sürekli olarak ihracat fazlası veren
bir yapı sergilemektedir.
76
2002 yılında %138,3 olan Gıda ve İçecek
Sanayi dış ticaret karşılama oranı, 2009
yılındaki %209,4'lük en yüksek seviyesine
ulaştıktan sonra, 2011 ve 2012 yıllarında
%190 seviyesine kadar gerilemiştir. 2013
yılında ise 5,8 puan artarak %195,9
seviyesine kadar yükselmiştir.
Türkiye, İmalat ve Gıda ve İçecek
Sanayilerinde Dış Ticaret Karşılama Oranları
( 2002- 2013)
• Türkiye dış ticaret karşılama oranı 2013
yılında %60,3 gibi oldukça düşük bir
seviyede gerçekleşirken, sanayi sektörü
ve imalat sanayi oranları da %61,8 ve
%71,9 gibi son derece düşük seviyelerde
gerçekleşmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi, en yüksek dış
ticaret karşılama oranını %209,4 ile kriz yılı
olmasına rağmen 2009 yılında yakalarken,
en düşük oran %138,3 ile 2002 yılında
elde edilmiştir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
K ay n ak: T ü rki y e İ s tati s ti k K u r u m u
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
77
7-1 Buğday
7-2 İri Daneli Tahıllar(Kaba Tahıllar)
Dünya Buğday Pazarına Bakış
K ay n ak: F A O
2011/12
2012/13
tahmini
2013/14
tahmini
2013/14’e
göre değişim
milyon ton
Dünya Kaba Tahıl Pazarına Bakış
Üretim Kullanım ve Stoklar
milyon ton
Ka yna k : FAO
2011/12
K a y na k : F A O
milyon ton
%
2012/13
tahmini
2013/14
öngörü
2013/14’e
göre değişim
milyon ton
DÜNYA BİLANÇOSU
702,4
659,7
708,5
7,4
Üretim
1 169,1
1 162,4
1 295,1
11,4
Ticaret1
147,5
139,3
142,0
1,9
Ticaret1
133,8
132,2
135,0
2,1
Toplam Kullanım
698,1
686,5
696,1
1,4
Toplam Kullanım
1 162,2
1 173,6
1233,0
5.1
Gıda
470,8
474,9
482,3
1,6
Gıda
199,3
202,9
206,9
2,0
Yem
147,3
133,1
133,9
0,6
Yem
635,9
658,9
700,1
6,3
Diğer
80
78,5
80
1,9
Diğer
327,1
311,8
326,1
4,6
Kapanış stoku
180,1
156,3
166,7
6,7
Kapanış stoku
175,8
166,5
217,2
30,5
Dünya (kg/yıl)
28,5
28,5
28,7
0,7
LIFDC (kg/yıl)
39,5
39,6
39,7
0,3
15,0
13,5
17,4
10,5
7,6
ARZ TALEP GÖSTERGELERİ
Ka yna k : FAO
ARZ TALEP GÖSTERGELERİ
Kişi başına düşen gıda tüketimi:
Kişi başına düşen gıda tüketimi:
Dünya (kg/yıl)
67,1
66,8
66,9
0,1
LIFDC (kg/yıl)
47,6
47,5
48,0
1,1
26,2
22,5
23,6
18,3
13,6
13,8
Dünya stok/kullanım oranı (%)
2
2011
FAO BUĞDAY FİYAT ENDEKSİ3
2012
(2002-2004=100)
214
204
öngörü
2013
Ocak-Ekim
Ocak-Ekim 2012’e göre
değişim
196
“Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım
Örgütü’nün (FAO) Kasım 2013’te
yayınladığı “The Food Outlook
Report” verilerine göre küresel
buğday üretiminin 2013’te %7,4
büyümeyle 708,5 milyon tona
Kullanım (sol eksen)
Üretim (sol eksen)
2
2011
FAO KABA TAHIL FİYAT ENDEKSİ
• Dünya ticaretinin 2013/14’te 142
milyon tonla önceki döneme göre %1,9
daha yüksek gerçekleşeceği tahmin
edilmektedir. Bu artış, Asya’nın yapması
öngörülen ithalatının Avrupa’nın düşen
alımlarını karşılayıp fazla vermesinden
kaynaklanmaktadır. Bunun yanında
özellikle önde gelen ihracatçılardan Rusya
Federasyonu ve Ukrayna’nın ihracat
hacimlerinin sırasıyla 5 milyon ve 3 milyon
ton artması bekleniyor.
• Toplam buğday kullanımının 2013/14’te
önceki döneme göre %1,4 artarak 696,1
2012
(2002-2004=100)
Stoklar (sağ eksen)
-2,1
• Büyüme büyük oranda Bağımsız Devletler
Topluluğu’nda kuraklık nedeniyle düşmüş
olan mahsulün yeniden normal seviyesine
çıkmasından kaynaklanmaktadır. 2014’e
baktığımızda ABD’de ekim alanlarının
genişlediği, Avrupa’da ise özellikle Rusya
Federasyonu ve Ukrayna’da olumsuz hava
şartları nedeniyle ekimde düşüş olduğu
görülmektedir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
Dünya stok/kullanım oranı (%)
Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)
1 Ticaret ortak bir Temmuz/Haziran pazarlama yılına dayanan ihracatı tanımlamaktadır.
2 Önde gelen ihracatçılar Arjantin, Avustralya, Kanada, AB, Kazakistan, Rusya Federasyonu, Ukranya ve ABD’yi içermektedir.
3 Uluslararası Tahıl Konseyi (UTK) buğday endeksinden türetilmiştir.
78
milyon ton
DÜNYA BİLANÇOSU
ulaşması beklenmektedir. ”
milyon ton
%
Üretim
Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)
Üretim Kullanım ve Stoklar
milyon tona çıkması beklenmektedir. Gıda
amaçlı kullanım, bu artışın en önemli nedeni
olarak öne çıkmaktadır. Dünya stoklarının
ise açılış değerlerine göre %6,7 oranında
yükselerek 167 milyon tona ulaşması
beklenmektedir. Bu seviyelerde dünya
stok/kullanım oranı 2013/14 döneminde
%23,6’ya yükselebilir. Ancak önde gelen
ihracatçılardaki stok/tükenme oranının
%13,8 gibi düşük bir seviyede kalması
bekleniyor. Bu da genel olarak buğday
için ihracat olanaklarının daralacağının bir
göstergesi.
277
283
öngörü
13,7
2013
Ocak-Ekim
Ocak-Ekim 2012’e göre
değişim
258
Üretim (sol eksen)
Kullanım (sol eksen)
Stoklar (sağ eksen)
-7,6
1 Ticaret ortak bir Temmuz/Haziran pazarlama yılına dayanan ihracatı tanımlamaktadır.
2 Önde gelen ihracatçılar Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, AB, Rusya Federasyonu, Ukranya ve ABD’yi içermektedir.
“FAO verilerine göre dünya kaba
tahıl üretiminin kuraklık yüzünden
darbe alan ABD mısır tarımının
yeniden toparlanması ve diğer
önde gelen üreticilerin sayesinde
2013’te rekor kırarak %11,4’lük
artışla 1.295 milyon tona ulaşması
beklenmektedir. ”
• Küresel ticaretin 2013/14’te 135 milyon
ton ile rekor kırması beklenmektedir. Bu
sezon en önemli olay ABD mısır üretimindeki
artış ile bu ülkenin ihracatının %44 oranında
artacak olmasıdır.
• Toplam kullanımın da %5 oranında
artarak rekor bir seviyeye, 1.233 milyon
tona ulaşması beklenmektedir. Yem ve diğer
kullanımların artan arz ve düşen fiyatlar
sayesinde güçlü bir büyüme göstermesi
beklenmektedir.
• Küresel stokların 2014 hasat mevsimi
bitiminde bir önceki yıla göre %30 artarak
217 milyon tona ulaşması beklenmektedir.
Bu sayede stok/kullanım oranının
2012/13’teki rekor düşük seviye olan
%13,5 seviyesinden %17,4’e çıkması
öngörülmektedir. Önde gelen ihracatçıların
stok/tükenme oranının da önceki dönem
bulunduğu %7,6 seviyesinden %13,7’ye
fırlayacağı öngörülmektedir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
79
7-3 Pirinç
7-4 Şeker
Dünya Pirinç Pazarına Bakış
K ay n ak: F A O
2011/12
2012/13
tahmini
2013/14
öngörü
milyon ton
7-5 Y ağlı T oh um
Dünya Şeker Pazarına Bakış
K a y na k : F A O
2012/13’e
göre değişim
2011/12
%
DÜNYA BİLANÇOSU
2012/13
tahmini
2013/14
tahmini
milyon ton
2013/14’e
göre değişim
486,1
489,9
494,1
0,9
Üretim
175,2
179,6
180,2
0,29
Ticaret1
38,4
37,6
37,4
-0,5
Ticaret
52,5
50,4
56,7
12,49
Toplam Kullanım
470,6
476,6
489,0
2,6
Toplam Kullanım
169,8
172,1
175,4
1,93
Gıda
395,9
402,4
409,9
1,9
Kapanış stoku
66,1
72,0
74,59
3,53
Kapanış stoku
161,0
174,5
179,8
3,0
Dünya (kg/yıl)
56,9
0,5
LIFDC (kg/yıl)
LIFDC (kg/yıl)
70,1
70,1
70,5
0,6
Dünya stok/kullanım oranı (%)
Dünya stok/kullanım oranı (%)
33,8
35,7
36,0
Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)2
25,2
28,0
28,2
2011
FAO PİRİNÇ FİYAT ENDEKSİ
2012
(2002-2004=100)
251
240
235
en büyük üreticiler olan Çin ve
Hindistan’ın kötüleşen şartları
nedeniyle 2013 yılı dünya pirinç
üretim tahmini 494 milyon tona
düşürülmüştür.”
• Uluslararası pirinç ticaretinin 2013’te
de 2014’te de düşmesi beklenmektedir.
2014’te Endonezya, İran, Kore ve
Filipinler’in yerli arz fazlalığı nedeniyle
80
24,35
24,55
0,81
16,46
16,45
16,76
1,87
38,92
41,86
42,51
(2 0 0 2 -2 0 0 4 = 1 0 0 )
Ka yna k : FAO
bitkisel yağ
502,5
4,4
Üretim
183,6
190,2
199,3
4,8
Arz2
214,7
221,8
232,1
4.6
184,5
190,1
197,9
4,1
98,2
101,9
105,2
3,2
Stok/kullanım oranı (%)
17,1
17,2
17,2
Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)
10,2
9,9
10,1
Üretim
111,2
119,5
126,0
5,4
Arz2
132,3
136,9
143,8
5,1
Kullanım
117,5
118,8
122,5
3,1
Ticaret4
72,7
73,2
78,0
6,7
Stok/kullanım oranı (%)
14,7
15,0
16,8
Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)
5,9
7,5
9,5
KATI VE SIVI YAĞLAR1
3
4
küspe/un
KÜSPE VE UN5
2011
2012
26,0
21,5
2013
Ocak-Ekim
Ocak-Ekim 2012’e göre
değişim
17,80
-19,03
üreticisi olan Brezilya ile sınırlı kalması
beklenmektedir.
2,2
ithalatı kısacakları tahmin ediliyor. Çin'in
ithalatının ise, yerli ve uluslararası fiyatlar
arasındaki makas açılmaya devam
ederse, yüksek seviyede seyredeceği
düşünülmektedir. İhracatçılar arasında
Hindistan 2013’te ve 2014’te sevkiyatı
kısacak gibi durmasına rağmen her iki
yılda da en büyük ihracatçı konumunda
kalması beklenmektedir. Dünya üretiminin
2013/14’te kullanımı geçeceği ve stokların
artmasına yol açacağı, bunun sonucu
olarak stok/kullanım oranının 2014 yılında
%35,7’den %36’ya çıkması beklenmektedir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
24,20
GÜNLÜK FİYAT ORTALAMASI (US cent/lb)
1 Takvim yılı ihracatı (ikinci yıl gösterilmiştir).
2 Önde gelen ihracatçılar Hindistan, Pakistan, Tayland, ABD ve Vietnam.
“Daha önceki tahminlerin aksine,
ISA (Internaional Sugar Agreemant)
2013
Ocak-Ekim
Ocak-Ekim 2012’e göre
değişim
%
481,4
Ticaret
56,6
2013/14’e
göre değişim
454,7
Kişi başına düşen gıda tüketimi:
56,4
2013/14
tahmini
Üretim
Kullanım
2012/13
tahmini
milyon ton
ARZ TALEP GÖSTERGELERİ
Dünya (kg/yıl)
FAO Aylık Uluslararası Fiyat Endeksi
TOPLAM YAĞLI TOHUM
Üretim
Kişi başına düşen gıda tüketimi:
2011/12
%
DÜNYA BİLANÇOSU
ARZ TALEP GÖSTERGELERİ
Dünya Yağlı Tohum Pazarına Bakış
“FAO tahminlerine göre bir önceki
dönem 179,6 milyon ton olan
dünya şeker üretiminin 2013/14’te
180,2 milyon tona ulaşması
öngörülmektedir. ”
• Dünya şeker üretiminin 2013/14
sezonunda çok az artması bekleniyor.
AB, ABD ve Rusya Federasyonu’nun
düşen üretiminin, Tayland, Hindistan ve
Güney Afrika’daki artış ile dengelenmesi,
büyümenin ise dünyanın en büyük
• Geleneksel ithalatçıların gelecek fiyat
dalgalanmalarından etkilenmemek için
stoklarını artırma düşüncelerinin etkisi ile
şeker ticaretinin %12 oranında artması
beklenmektedir. Dünya şeker tüketiminin
ise 2013/14 döneminde gelişmekte
olan ülkelerde yerel fiyatların düşmesi
ile %2 oranında artması beklenmektedir.
Düşük büyümesine rağmen küresel şeker
üretiminin üst üste dördüncü kez tüketimi
geçmesi beklenmektedir. Stokların
artmasını sağlayacak bu üretim fazlasının
ise 4,7 milyon ton civarında olacağı
öngörülmektedir.
2011
FAO FİYAT ENDEKSLERİ (Ocak-Aralık)
2012
(2002-2004=100)
2013
Ocak-Ekim
Ocak-Ekim 2012’ye göre
değişim
yağlı tohum
“Güney Amerika’daki rekor
düzeyde gerçekleşen soya
Yağlı tohum
215
224
207
-7,5
fasulyesi üretimi sonucunda dünya
Küspe/un
197
238
255
7,3
Bitkisel yağ
259
230
192
-16,5
yağlı tohum üretiminin bugüne
1 Bitkisel, hayvansal ve deniz ürünleri kaynaklı katı ve sıvı yağlar içerir.
2 Üretim artı açılış stokları
3 Bilanço kalanı
4 Ticaret verisi ortak bir Ekim/Eylül pazarlama yılına dayanan ihracatı ifade etmekte, yağ ticareti ile yağ bitkilerinin yağ (küspe) eşdeğerinin toplamı olarak (küspe) alınmaktadır.
5 Tüm küspe verileri protein eşdeğeri olarak verilmiştir; küspe ve unlar yağ bitkileri yanında hayvansal ve deniz ürünleri kaynaklı olanları da
içermektedir.
kadarki en yüksek düzeye çıkması
öngörülmektedir.”
• Küresel yağlı tohum ürünleri üretimi üst üste
ikinci yıl da kullanımla aynı seviyede olacak,
ancak küspe bakımından ciddi bir üretim
fazlasından söz edilebilir. Bunun sonucunda
dünya stoklarında, özellikle de küspe
açısından bir tazelenme olacaktır.
• Tahminlere göre küspe stok/kullanım oranı
geçen yıla göre ciddi oranda iyileşecek, katı
ve sıvı yağda ise bu oran aynı kalacak.
• 2013/14 tahminlerine göre küspe fiyatları
nihayet rekor seviyelerden aşağı inecek.
Küspe fiyatlarını düşürecek bir etken de
yemlik tahılların arzında görülmesi beklenen
artış. Sıvı ve katı yağ pazarında ise arz
ve zengin stoklar fiyatların nispeten düşük
seviyelerde sabit kalmasını sağlayacak.
• Bu sezonun tahminleri büyük oranda
Güney Amerika soya üretimindeki
patlamanın gerçekleşeceği varsayımına
dayanmaktadır.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
81
7 -6 E t v e E t Ü r ün l er i
7-7 Süt ve Süt Ürü n l e r i
Dünya Et ve Et Ürünleri Pazarına Bakış
2011/12
K ay n ak: F A O
2012/13
tahmini
2013/14
öngörü
milyon ton
FAO Uluslararası Et fiyat Endeksi
( 2002- 2004=100)
K a y na k : F A O
2012/13’e
göre değişim
%
298,1
304,1
308,3
1,4
Büyükbaş eti
67,3
67,4
67,5
0,2
Kanatlı eti
102,6
104,9
106,8
1,8
Domuz eti
109,2
112,7
114,6
1,7
Küçükbaş eti
13,4
13,4
13,7
1,5
Ticaret
29,0
29,7
30,1
1,1
Büyükbaş eti
7,9
8,1
8,4
Kanatlı eti
12,8
13,1
13,0
Domuz eti
7,3
7,5
7,4
-2,1
Küçükbaş eti
0,8
0,8
1,0
16,3
2011
742,2
765,6
780,3
1,9
49,7
53,4
53
-0,9
Dünya (kg/yıl)
105,2
107,3
108,2
0.8
Gelişmiş (kg/yıl)
4,9
234,6
237,0
236,2
-0,3
Gelişmekte olan (kg/yıl)
-0,4
71,7
74
75,6
2,2
Üretimin ticarette payı (%)
6,7
7,0
6,8
-2,7
42,5
43,0
43,1
0,3
Gelişmiş (kg/yıl)
78,8
79,0
78,8
-0,3
Gelişmekte olan (kg/yıl)
32,5
33,1
33,5
1,0
2012
(2002-2004=100)
yıla göre %1,4 oranında artarak
308,3 milyon tona ulaşması
beklenmektedir. ”
82
183
182
Kişi başına düşen gıda tüketimi:
2011
FAO SÜT FİYAT ENDEKSİ
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
domuz eti
2012
“Dünya süt üretiminin 2013’te
%1,9 ile önceki yıllara benzer bir
• Küresel et ticaretinin 2013’te 30 milyon
ton, yani üretimin %10’u civarında olması
beklenmektedir. Bu seviye önceki yıla göre
%1,1 oranında daha yüksek ancak 2012
yılına göre büyümede düşüş görülmektedir.
Hatta 2010 ve 2011’de %6 ve 7 olan
büyümeye oranlarına göre oldukça düşük
seviyelerde olduğu görülmektedir. Bu
yavaşlama ithalatçı ülkelerde ulusal arzın
iyileşmesinin, ihracatçı ülkelerde ise üretimde
230
194
2013
Ocak-Ekim
Ocak-Ekim 2012’e göre
değişim
240
25
toplam et
1,2
• Et ve et ürünleri fiyatları son iki yıldır
uluslararası düzeyde yüksek seyrediyor.
FAO Et Fiyatları Endeksi Ekim 2013’te bir
önceki yıla göre çok fazla değişmeyerek
184 değerinde gerçekleşti. 2013’te
yem maliyetlerindeki düşüş kanatlı hayvan
fiyatlarında da bir azalmaya yol açtı ancak
büyükbaş ve küçükbaş etinde bir değişim
olmazken, domuz eti fiyatlarında artış
görüldü.
Ka yna k : FAO
ARZ VE TALEP GÖSTERGELERİ
büyük baş
eti
2013
Ocak-Ekim
Ocak-Ekim 2012’e göre
değişim
183
(2 0 0 2 -2 0 0 4 = 1 0 0 )
%
Dünya (kg/yıl)
2011
2012/13’e
göre değişim
Toplam ticaret
(2002-2004=100)
FAO ET FİYAT ENDEKSİ
2013
öngörü
Toplam süt üretimi
Kişi başına düşen gıda tüketimi:
ürünleri üretiminin bir önceki
2012
tahmini
FAO Uluslararası Süt Fiyat Endeksi
DÜNYA BİLANÇOSU
kanatlı eti
ARZ TALEP GÖSTERGELERİ
“FAO verilerine göre et ve et
Ka yna k : FAO
milyon ton
küçük baş
eti
DÜNYA BİLANÇOSU
Üretim
Dünya Süt ve Süt Ürünleri Pazarına Bakış
görülen düşüşün bir sonucu olarak ortaya
çıkmaktadır. Bunun yanında büyükbaş eti
ticaretinde hafif ve küçükbaş eti ticaretinde
ise ciddi artış beklenirken, kanatlı ticaretinin
aynı kalacağı, domuz eti ticaretinin ise
düşeceği öngörülmektedir.
oranda artarak 780 milyon tona
çıkması beklenmektedir. Asya,
Latin Amerika ve Karayipler’in
bu artışa en fazla katkıda
bulunması beklenirken, diğer
bölgelerde büyümenin sınırlı olması
• Dünya süt ve süt ürünleri ticaretinin arz
kısıtlamaları nedeniyle %0,9 oranında
düşerek 53 milyon tona (süt eşdeğeri
bazında) inmesi öngörülmektedir. Bu
durum önceki dört yıl boyunca ortalama
%7 oranında olan artışla kıyaslandığında
dikkate değer bir bulgudur.
• Asya’nın dünya ithalatının %55’i ile süt
ürünleri konusunda ana pazar olmaya
devam etmesi beklenirken, bunu %15’le
Afrika'nın takip etmesi öngörülmektedir.
Bunun yanında Çin, İran, Singapur ve
Pakistan’dan ciddi oranda talep artışı
gelmesi beklenmektedir. Asya’daki diğer
bölgeler, Suudi Arabistan, Birleşik Arap
Emirlikleri, Endonezya, Japonya, Filipinler,
Malezya, Vietnam ve Tayland'ın da önemli
pazarlar olarak kalması, ithalat hacimlerinin
değişmemesi, ancak bazılarının azalması
beklenmektedir.
Karayipler’de Venezuela, Küba, Kolombiya,
Brezilya ve Peru gibi bazı önemli süt tozu
ithalatçıları da yüksek fiyatlar nedeniyle
düşük alımlar gösterebilir. Buna karşın Rusya
Federasyonu’nun ithalatının tereyağı ve
yağsız süt tozuna olan ciddi talep nedeniyle
artacağı öngörülmektedir.
• Artan dünya fiyatlarının ise toplamda
Afrika’nın ithalatını azaltması beklenmektedir.
Bunda etkisi olacak ithalatçılar Nijerya,
Libya ve Güney Afrika’dır. Latin Amerika ve
beklenmektedir. ”
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
83
7 -8 F A O F i y a t E n d ek s l er i
Küresel Gıda Tüketim Fiyat Endeksi ve
Gıda Fiyat Endeksi
Y ön etici Özeti
Gıda Fiyat Endeksi
Gıda Emtia Fiyat Endeksi
(E ki m 2 0 1 0 - E kim 2013)
Şeker
• Toplam iş hacminin %20’sini temsil eden
et sektörü, iş hacmi açısından AB Gıda ve
İçecek Sanayi’nin en büyük alt sektörüdür.
Süt ve süt
ürünleri
• AB Gıda ve İçecek Sanayi ticaret dengesi,
2012 yılında 23 milyar avroya ulaşarak
rekor kırmıştır. 2012 yılında 2011 yılına
göre ithalat neredeyse aynı kalırken ihracat
%13,2 oranında artmıştır.
Tahıl
Bitkisel yağlar
FAO Küresel Gıda
Tüketim Endeksi
Et
FAO Gıda
Fiyat Endeksi
O
Ş
M
N
M
H
T
A
E
E
K
A
E
K
2012
“FAO Küresel Gıda Tüketim Fiyat
Endeksi istikrarlı”
yılın Ekim ayına göre 11 puan (%5,3)
düşük olduğu görülmektedir. Son artış aynı
zamanda 2013 Nisan ayından beri görülen
ilk artış olması bakımından dikkate değerdir.
Bu yükselme daha ziyade şeker fiyatlarındaki
artışla ilişkili olsa da diğer gıdaların
fiyatlarında da artış olduğu görülmektedir.
• Eylül 2012’den beri düşen FAO Küresel
Gıda Tüketim Fiyat Endeksinin bu eğilimi
son 6 ayda ivmelendi. Endeksteki düşüşün
arkasında uluslararası tahıl fiyatlarındaki,
özellikle de ticaretten ziyade tüketimde
büyük pay sahibi olan kaba tahıllar ve
buğdaydaki düşüş yer almaktadır.
• FAO Tahıl Fiyat Endeksi Ekim 2013’te
önceki aya göre 2 puan (%1) artarak
197’ye yükselmesine rağmen bu değerin
2012 yılı Ekim ayına göre %22 oranında
düşük olduğu görülmektedir.
• FAO Gıda Fiyat Endeksi Ekim 2013’te
Eylül’e göre %1,3 artarak 205,8 puan
seviyesine yükselmiştir. Bu seviyenin geçen
• FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi Eylül
ayında 3,7 puan (%2) yükselerek 188
puana yükselmiştir. Güneydoğu Asya’daki
84
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
üretimin tahminlerden az olması ve ciddi
ithalat talebi sonucunda palm yağ fiyatları
%5’in üzerinde bir artış göstermiştir. Diğer
yandan, 2013/14 sezonunda ciddi oranda
artacak stok beklentilerine paralel olarak
soya yağı fiyatları düştü ve Ekim 2011 ve
2012’de görülen seviyelerin aşağısına
sabitlendi.
• FAO Süt ve Süt Ürünleri Fiyat Endeksi
Ekim’de 1 puan artarak 252 puan
olarak gerçekleşmiştir. Özellikle Çin’den
kaynaklanan yağlı süt tozu talebinin halen
güçlü olması ve bu ürünle beraber tereyağı
fiyatları da yüksek seyretmiştir. Buna karşın
yağsız süt tozu fiyatları düşmüş, peynir
fiyatları ise değişmemiştir.
A
Ş
M
N
M
H
T
A
• AB’nin iş hacmi, katma değer ve istihdam
açısından en büyük sektörü olan Gıda ve
İçecek Sanayi; 286.000 işletme, 1,048
milyar avro iş hacmi ve 100 milyar avronun
üzerinde dış ticaret büyüklüğü ile 4,2 milyon
kişiye istihdam sağlamaktadır.
E
E
K
2013
• FAO Et Fiyat Endeksi’nin neredeyse
sabit kalarak 184,2 puanda seyrettiği
görülmektedir. Farklı et kategorilerine
baktığımızda büyükbaş ve küçükbaş hayvan
eti fiyatları yükselirken kanatlı ve domuz eti
fiyatlarının düştüğü görülmektedir.
• FAO Şeker Fiyat Endeksi Ekim’de18,4
puan (%7,4) yükselerek üst üste üçüncü
kez artmıştır. Ekim’deki artış, dünyanın en
büyük üreticisi ve ihracatçısı konumundaki
Brezilya’nın orta ve güney kesiminde
yaşanan kötü hava koşullarının hasadı
geciktirmesi nedeniyle yaşanmıştır.
Toplamda şeker fiyatları, 2013/14 sezonu
için üretim fazlası öngörülmesinin de
etkisiyle Ekim ayı boyunca değişken bir seyir
izlemiştir.
• Alt sektörler itibarı ile en fazla ihracat
büyümesi sıvı ve katı yağlar, alkollü
içkiler, hazır hayvan yemleri ve fırıncılık
ürünleri ve unlu mamuller alt sektörlerinde
gerçekleşmiştir.
• AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı,
2013 yılının ilk yarısında, 2012 yılının
aynı dönemine göre %4 oranında artmıştır.
İthalat değerinin ise neredeyse aynı kaldığı
görülmektedir.
• 2012 yılında hanehalkı harcamaları
içinde gıda ve alkolsüz içeceklerin payı
%14,6 olarak gerçekleşmiştir. Hanehalkı
harcamaları içinde gıda ve alkolsüz
içecek harcamaları “konut, su ve enerji”
harcamalarından sonra ikinci sırada yer
almaktadır.
• AB, global gıda ticaretindeki payı her
geçen yıl azalmasına karşın, dünyanın en
büyük gıda ve içecek ürünleri ihracatçısı
olarak liderliğini sürdürmektedir.
saklanması olduğu görülmektedir.
• Dünya’da Gıda ve İçecek Sanayi’ne
bakıldığında AB, ABD ve Çin’in öne
çıktığı görülmektedir. AB önde gelen gıda
ve içecek üreticisi olarak önemli bir rol
oynamaktadır. AB Gıda ve İçecek Sanayi iş
hacminin ABD ve Çin’in iki katından daha
büyük olduğu görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet
gösteren işletmelerin toplam üretimi 2005
yılında 46 milyar TL iken, 2011 yılında
%125,6 artarak 103,8 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir.
• Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2013
yılında açıklamış olduğu ’Yıllık Sanayi ve
Hizmet İstatistikleri 2011’ verilerine göre;
2005 yılında 30.717 olan Gıda ve İçecek
Sanayi işletme sayısı, 2011 yılında 8.866
adet artarak (%28,9) 39.583’e ulaşmıştır.
İşletmelerin 39.101’i Gıda Sanayi’nde,
482’si ise İçecek Sanayi’nde faaliyet
göstermektedir.
• Alt gruplar itibarıyla en fazla
yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı
grubunda gerçekleştiği, en az işletmeye
sahip alt grubun ise balık, kabuklu deniz
hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve
saklanması olduğu görülmektedir.
• 2005 yılında Gıda ve İçecek Sanayi'nde
290.810 kişi olan çalışan sayısı, 2011
yılında 120.625 (%41,5) artarak 411.435
kişi olmuştur. Çalışanların 397.679'unun
Gıda Sanayi'nde, 13.756'sının ise İçecek
Sanayi'nde olduğu görülmektedir.
• Alt gruplar itibarı ile incelendiğinde;
çalışan sayıları bakımından en fazla
yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı
grubunda gerçekleştiği, istihdamın en az
olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz
hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve
katma değerin en az olduğu alt grubun
ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve
yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
olduğu görülmektedir.
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; üretim
değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın
sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
grubunda gerçekleştiği, üretim değerinin en
az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz
hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve
saklanması olduğu görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet
gösteren işletmelerin yapmış olduğu toplam
ciro 2005 yılında 48,2 milyar TL iken; 61,7
milyar TL (%128,2) artarak 2011 yılında
109,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; ciro
değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın
sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
grubunda gerçekleştiği, ciro değerinin en az
olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz
hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve
saklanması olduğu görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet
gösteren işletmelerin yaratmış oldukları
toplam katma değer, 2005 yılında 7,4
milyar TL iken 2011 yılında %99,1 oranında
artarak 14,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde
ise katma değer bakımından en fazla
yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri
imalatı grubunda gerçekleştiği, yaratılan
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde iş gücü
verimliliği (çalışan başına katma değer)
2005 yılında 25.382 TL iken, 2011 yılında
%40,8 oranında artarak 35.728 TL olarak
gerçekleşmiştir.
• Alt gruplar itibarı ile incelendiğinde 2011
yılında çalışan başına katma değer tutarının
en yüksek olduğu alt sektörün “bitkisel ve
hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı”
sektörü, çalışan başına katma değer tutarının
en düşük olduğu alt sektörün ise “fırın ve
unlu mamuller imalatı” grubunun olduğu
görülmektedir.
• Türkiye İstatistik Kurumu “Sanayi ve
Hizmet Sektöründe Yoğunlaşma Çalışması”
2011 yılı sonuçlarına göre Gıda ve İçecek
Sanayi alt sektörlerinin 10’u çok yüksek, 7’si
yüksek, 7’si orta ve 5’i de düşük derecede
yoğunlaşma oranına sahiptir.
• T.C. Merkez Bankası verilerine göre;
Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren
yabancı sermayeli firmaların sayısı 19542007 yılları arasında kümülatif olarak 310
adet iken, 2008-2013 yılları arasında 226
adet (%72,9) artarak 536'ya yükselmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde, 2008-2013
yılları arasında en fazla yabancı sermayeli
firmanın faaliyete geçtiği yıl 64 firma ile
2010 yılı olurken, en az yabancı sermayeli
işletmenin faaliyete geçtiği yıl 13 firma ile
2013 yılı olmuştur.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
85
Yö ne t i ci Ö z eti
• İmalat sanayinde, 2013 yılı sonu
itibarıyla faaliyet gösteren yabancı sermayeli
firmaların (5.301 adet) %10,1'i Gıda ve
İçecek Sanayi'nde (536 adet) faaliyet
göstermektedir.
• 2012 yılında 2011 yılına göre 3,3 kat
artarak 2,2 milyar dolar olarak gerçekleşen
Gıda ve İçecek Sanayi uluslararası yatırım
girişi, 2013 yılında 2012 yılına göre
%84,5 oranında azalarak 342 milyon dolar
seviyesine kadar gerilemiştir.
• TÜİK tarafından yapılan Hanehalkı Tüketim
Harcamaları Araştırması 2008-2012
yılları sonuçlarına göre; hanehalklarının
yapmış olduğu harcamalar içerisinde en
yüksek ikinci payı, inceleme dönemindeki
tüm yıllarda, gıda ve içecek harcamaları
almaktadır. En yüksek pay ise konut, su,
elektrik ve diğer yakıtlar harcamalarına aittir.
• Gıda ve içecek harcamalarının toplam
harcamalar içindeki payı, inceleme dönemi
başı ve sonu itibarıyla 2,9 puan azalırken,
ulaştırma harcamalarının payı 3,1 puan
artmıştır. Toplam harcamalar içinde en
yüksek paya sahip olan konut, su, elektrik
ve diğer yakıtlar harcamalarının payı
ise 3,3 puanlık azalışla %25,8 olarak
gerçekleşmiştir.
• Hanehalkı başına ortalama aylık gıda ve
içecek (alkollü ve alkolsüz) harcaması 2012
yılında 2008 yılına göre %26,9 oranında
artarak 371 TL’den 471 TL’ye yükselmiştir.
• Gelire göre sıralı %20'lik gruplar
itibarıyla tüketim harcamalarının dağılımı
incelendiğinde; 2012 yılında gelirden
86
Y ön etici Özeti
en az pay alan beşinci %20'lik grupta
yer alan hanehalklarının, gıda ve içecek
harcamasına ayırdıkları pay %33,9 iken,
gelirden en fazla pay alan birinci gruptaki
hanehalklarının ayırdığı payın %17,5 olduğu
görülmektedir.
• TÜİK Bölgesel Hanehalkı Tüketim
Harcamaları Araştırması sonuçlarına
göre; 2010-2012 ortalaması olarak
hanehalklarının yapmış olduğu toplam
tüketim harcamaları içerisinde gıda ve
alkolsüz içecek harcamaları payının en
yüksek olduğu coğrafi bölge, %28,1'lik
payla Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur.
• Üç büyük ilimizin gıda ve alkolsüz
içecek harcamaları payı incelendiğinde ise
2010-2012 dönemi ortalaması olarak en
yüksek payın %18,4 ile İzmir'e ait olduğu
anlaşılmaktadır. Bu ili %17,6'lık payla
Ankara, %16,6'lık payla da İstanbul takip
etmektedir.
• EUROSTAT ve OECD iş birliğiyle yürütülen
2012 yılı “Gıda ve İçki Satınalma Gücü
Paritesi” çalışmasına göre Gıda ve Alkolsüz
İçecekler grubunda 37 ülke içinde Norveç
186’lık endeks değeri ile en pahalı ülke
olurken, Makedonya 58'lik endeks değeri ile
en ucuz ülkedir. Türkiye'nin Gıda ve Alkolsüz
İçecekler grubundaki fiyat düzeyi endeksi 88
olup, bu grupta AB ortalamasından daha
ucuzdur. Türkiye'nin en yüksek fiyat düzeyi
205 endeks değeri ile alkollü içecekler
grubunda olup, AB ortalamasının oldukça
üzerindedir.
• Türkiye İstatistik Kurumu AR-GE Faaliyetleri
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
Araştırması sonuçlarına göre; 2006 yılında
59,9 milyon TL olan Gıda ve İçecek Sanayi
AR-GE harcamalarının, 2012 yılında
%37,4 oranında artarak 82,4 milyon TL'ye
yükseldiği görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE
harcamalarının 26,8 milyon TL'si diğer cari,
40 milyon TL'si personel, 14,4 milyon TL'si
makine ve teçhizat ve 1,1 milyon TL'si de
sabit tesis harcamalarından oluşmuştur.
• Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE faaliyetinde
çalışanların sayısı 2006 yılında 473 iken,
%62 oranında artarak 2012 yılında 766’ya
yükselmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE
çalışmalarında istihdam edilenlerin 473’ü
(%61,8) araştırmacı olarak görev yaparken,
220 ’si (%28,7) teknisyen ve 73’ü (%9,5)
de diğer destek personeli olarak görev
yapmaktadır.
• TÜİK'in harcamalar yöntemine
göre açıklamış olduğu GSYİH verileri
çerçevesinde, 1998-2013 yılları arasında
Türkiye ekonomisi cari fiyatlarla 22,2
kat büyüyerek 70 milyar TL'den 1.562
milyar TL'ye yükselmiştir. Söz konusu
dönemde Gıda ve İçecek Sanayi 19,3
kat artarak 15 milyar TL'den 290 milyar
TL'ye yükselmiştir.2013 yılında GSYİH cari
fiyatlarla %10,2 oranında büyürken Gıda
ve İçecek Sanayi büyümesi %3,9 olarak
gerçekleşmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nin GSYİH içindeki
payı 1998 yılı başında %21,4 iken, 2013
yılı sonunda söz konusu pay %18,6'ya
kadar gerilemiştir. 2013 yılındaki bu pay
inceleme döneminde elde edilen en düşük
değer olurken, payın en yüksek olduğu yıl
%21,6 ile 2003 olmuştur.
sıvı&katı yağlar imalatı alt sektöründe ÜFE
%1,05 oranında azalırken, diğer tüm alt
sektörlerde ÜFE değerleri artmıştır.
• TÜİK'in harcamalar yöntemine göre
açıklamış olduğu veriler çerçevesinde;
1998-2013 yılları arasında Türkiye
ekonomisi sabit fiyatlarla yaklaşık 1,7 kat
büyüyerek 70 milyar TL'den 122 milyar TL'ye
yükselmiştir. Aynı dönemde Gıda ve İçecek
Sanayi büyümesi 1,5 kat artarak 15 milyar
TL'den 23 milyar TL'ye yükselmiştir. 2013
yılında Gıda ve İçecek Sanayi, %1,9’luk
büyüme oranı ile %4’lük Türkiye ekonomisi
büyüme oranına göre daha düşük bir
büyüme performansı göstermiştir.
• 2013 yılında en yüksek oranlı yıllık artış
%25,64 ile sebze ve meyvelerin işlenmesi ve
muhafazası sektöründe görülürken, en düşük
oranlı artışlar ise %1,02 ve %2,15 ile hazır
hayvan yemleri ve içecekler sektörlerinde
gerçekleşmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi’nde 2013 yılının
sadece son iki ayında elde edilen yıllık ÜFE
değerleri, 2012 yılına göre daha yüksek
seviyede gerçekleşirken, geri kalan on
ayda ise 2013 yılının daha düşük yıllık ÜFE
değerleri aldığı görülmektedir.
• 2011-2013 yılları incelendiğinde,
Gıda ve İçecek Sanayi yıllık ÜFE değerleri
bakımından en düşük fiyat artışlarının elde
edildiği yılın 2013 olduğu, en yüksek
değerlerin ise 2011 yılında gerçekleşmiş
olduğu anlaşılmaktadır.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde, 2011-2013
yıllarının tüm aylarını kapsayan inceleme
döneminde, en yüksek değer %12,12 ile
2011 yılı Kasım ayında, en düşük değer
ise %5,19 ile 2012 yılı Aralık ve 2013 yılı
Ocak aylarında elde edilmiştir.
• 2013 yılında Gıda ve İçecek Sanayi alt
sektörlerinde, sadece bitkisel ve hayvansal
• Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık
TÜFE değerleri, 2013 yılında; bir önceki
yılın aynı aylarına göre genelde daha
yüksek değerlerde gerçekleşmiştir.
• Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda
fiyatlar 2013 yılında %9,67 oranında
artarken; alkollü içecekler grubundaki yılsonu
fiyat değişimi %10,52 ile daha yüksek bir
seviyede gerçekleşmiştir. Söz konusu yılda
Türkiye genel TÜFE değeri ise %7,40 ile her
iki gruba göre de daha düşük olmuştur.
bir performans göstermiş olduğu ortaya
çıkmaktadır.
• Gıda Sanayi’nde elde edilen en yüksek
oranlı aylık üretim endeksi artış oranı Nisan
ayındaki %14,4'lük değer olurken, İçecek
Sanayi'ndeki en yüksek oranlı artış yılın ilk
ayında gerçekleşen %15,3'lük değerdir.
• T.C. Merkez Bankası verilerine göre;
Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım
oranları, 2013 yılının tüm aylarında imalat
sanayi kapasite kullanım oranlarından daha
düşük değerlerde gerçekleşmiştir.
• İmalat sanayi kapasite kullanım oranı tüm
aylarda %70'lerin üzerinde değerler alırken,
Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım
oranı da Mart-Mayıs 2013 dönemi hariç,
%70'lerin üzerinde gerçekleşmiştir. MartMayıs döneminde ise oranlar %70’lerin
altında kalmıştır.
• Yıllık üretim endeksi değişim oranları
incelendiğinde; 2013 yılında sanayi ve
imalat sanayi üretimleri sırasıyla %3 ve %4
oranlarında artarken, Gıda Sanayi %5,3
artmış, İçecek Sanayi ise %2,2 oranında
düşmüştür.
• Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım
oranlarının 2012 ve 2013 yıllarındaki
aylık değerleri incelendiğinde; 2013 yılı
değerlerinin Ocak, Ekim ve Kasım ayları
hariç, geri kalan dokuz ayda genelde 2012
yılı değerlerinden daha yüksek olduğu
görülmektedir.
• Son sekiz yılda (2005-2013) Gıda
Sanayi ortalama olarak %4,8 oranında
büyürken, İçecek Sanayi de %3,6 oranında
büyümüştür. Sanayi ve imalat sanayilerindeki
%3,8’lik ortalama yıllık artış oranları dikkate
alındığında, Gıda Sanayi’nin daha olumlu
bir performans gösterdiği, buna karşılık
İçecek Sanayi’nin özellikle 2013 yılındaki
daralmaya bağlı olarak daha düşük
• 2008 yılında Gıda ve İçecek Sanayi'ne
tahsis edilen 513 adet belge karşılığında
12.013 kişiye istihdam olanağı yaratılırken,
2013 yılında 344 belge karşılığında
11.714 kişiye istihdam sağlanmıştır. Başka
bir ifade ile 2013 yılında Gıda ve İçecek
Sanayi'ne tahsis edilen belge sayısı 2008
yılına göre %32,9 oranında azalmasına
rağmen, istihdamdaki azalma çok daha az
gerçekleşmiştir. Bu gelişmenin sonucunda
yatırım teşvik belgesi başına düşen istihdam
23 kişiden, 34 kişiye yükselmiştir.
incelenen dönemdeki hiçbir yılda bir önceki
yıla göre azalma göstermemiş; aksine sürekli
olarak artan bir trend göstermiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi'ne, 2008 yılında
1.054 milyon TL yatırım teşviki yapılırken,
2013 yılında yapılan yatırım teşviki yaklaşık
olarak 2,7 kat artarak 2.884 milyon TL
olmuştur. 2008 yılında belge başına teşvik
tutarı 2,05 milyon TL olurken, 2013 yılında
8,4 milyon TL'ye yükselmiştir.
• TÜİK'in yayımladığı İstihdam Endeksi
verilerine göre; 2006-2013 yılları arasında
Gıda Sanayi için ortalama yıllık istihdam
artış oranı %4,6 iken, bu oran İçecek
Sanayi için %4,3 ile daha düşük olarak
gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde imalat
sanayi istihdamının yıllık artışının %2,1 gibi
daha düşük bir oranda olduğu göz önüne
alınırsa, Gıda ve İçecek sanayilerindeki
istihdam artışının, imalat sanayi istihdam
artışından daha yüksek oranda olduğu
anlaşılmaktadır.
• Gıda ve İçecek Sanayi'ne, 2013 yılında
tahsis edilen yatırım teşviklerinin adedi, ilk
10 il için 146 adet olarak değişmezken;
tutar olarak %5,6’lık artışla 1.537 milyon TL
seviyesinden 2013 yılında 1.624 milyon
TL'ye yükselmiştir.
• İlk 10 il, 2012 yılında Gıda ve İçecek
Sanayi tarafından kullanılan yatırım teşvik
tutarlarının %67,1'ini kullanırken, 2013
yılında bu oran %56,3’e gerilemiştir.
2012 yılında ilk 10 ilin kullanmış olduğu
belge sayısı, 146 adet ve yaratmış olduğu
istihdam 4.740 kişi iken; 2013 yılında
belge sayısı 146 adet ile değişmemiş,
çalışan sayısı ise 6.184 kişiye yükselmiştir.
• 2012 yılında 399 milyon TL ile İzmir ilk
sırada yer alırken, 2013 yılında 250,6
milyon TL ile ilk sırada yer alan il Şanlıurfa
olmuştur. İstanbul 2012 yılı sıralamasında
dokuzuncu sırada yer alırken, 2013 yılında
ikinci sıraya kadar yükselmiştir.
• TÜİK'in yayımladığı Brüt Ücret-Maaş
Endeksi verilerine göre; 2009-2013 yılları
arasında gerek Gıda gerekse de İçecek
sanayilerindeki brüt ücret ve maaşlar
• Gıda ve İçecek Sanayi'nin 2002-2013
yılları arasında ihracatı 6,3 kat (%530)
artarak 1,9 milyar dolar seviyesinden 11,9
milyar dolara yükselirken; aynı dönemde
Türkiye toplam ihracatı ile sanayi ve imalat
sanayi ihracatları ise yaklaşık olarak 4'er kat
artmıştır.
• 2013 yılında sanayi, imalat sanayi ve
Türkiye toplam ihracatındaki gerilemenin
aksine, Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı
2012 yılındaki 10,7 milyar dolar
seviyesinden 11,9 milyar dolara yükselmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi’nin, Türkiye toplam
ihracatın içindeki payı 2012 yılında ihracat
tutar olarak artmasına rağmen, pay olarak
0,4 azalarak %7’ye gerilemiştir. 2013
yılında Türkiye toplam ihracatının azalıp,
Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının artmasına
paralel olarak sektörün payı da 0,8 puan
artarak %7,8’e yükselmiştir.
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
87
Yö ne t i ci Ö z eti
• Gıda ve İçecek Sanayi'nde krizin
başlangıç yılı olan 2008 yılındaki %25,4'lük
artış oranı Türkiye, sanayi ve imalat sanayi
ihracatları yıllık artış oranından daha
yüksek seviyede gerçekleşirken, krizin daha
da derinleştiği 2009 yılında elde edilen
%3,6'lık artış oranı, söz konusu sektörlerdeki
azalış oranlarından daha olumlu olmuştur.
Aynı bulgu, 2013 yılı için de geçerli
olup, Gıda ve İçecek Sanayi'nde elde
edilen %10,7'lik ihracat artış oranı, diğer
sektörlerde elde edilen azalış oranlarından
daha olumludur.
• Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı alt
sektörler bazında incelendiğinde, işlenmiş
sebze ve meyve, bitkisel ve hayvansal
yağlar, öğütülmüş tahıl ürünleri ile kakao,
çikolata ve şekerleme alt sektörlerinin diğer
alt sektörlere göre daha ön plana çıkmış
olduğu görülmektedir. İşlenmiş sebze ve
meyve sektörünün 2013 yılındaki ihracat
tutarı 3.976 milyon dolar seviyelerinde
iken, bitkisel ve hayvansal yağlar 1.423
milyon dolar, öğütülmüş tahıl ürünlerinin
1.250 milyon dolar ve kakao, çikolata
ve şekerlemelerin de 1.098 milyon dolar
seviyesinde olduğu görülmektedir.
• Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı
2012-2013 yıllarında aylar itibarıyla
incelendiğinde; 2013 yılının tamamındaki
aylık ihracat değerlerinin, 2012 yılı aylık
değerlerine göre daha yüksek değerlerde
gerçekleşmiş olduğu anlaşılmaktadır. Diğer
bir ifade ile sektörün ihracatı bakımından
2013 yılı 2012 yılına göre daha başarılı
geçmiştir.
88
• Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının
2011-2013 yıllarında ülkelere göre
dağılımı incelendiğinde; her üç yılda da
ilk üç sıradaki Irak, Almanya ve İtalya'nın
sıralamadaki yerlerinin değişmediği
görülmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi
ihracatı içindeki ilk 10 ülkenin toplam
payı, 2013 yılında 2012'ye göre az
da olsa azalmış ve %57,5 seviyesinde
gerçekleşmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, 20022013 yılları arasında 4.4 kat artarak
1,3 milyar dolardan 6,05 milyar dolara
yükselirken; aynı dönemde Türkiye toplam
ithalatı 5, sanayi ve imalat sanayi ithalatları
ise yaklaşık olarak 4.8 kat artmıştır.
• Gıda ve İçecek Sanayi'nin Türkiye toplam
ithalatı içerisindeki payı, 2002 yılından
itibaren 2007 yılına kadar azalmıştır.
2007 yılında %1,6 olan pay, 2008 yılında
%1,9'a, 2009 yılında da %2,3'e yükselmiş;
2010 yılında tekrar azalarak %2'ye
gerilemiştir. 2011 yılında %2,2’ye yükselen
pay, 2012 ve 2013 yıllarında %2,4
seviyelerinde gerçekleşmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, inceleme
döneminde sadece 2009 kriz yılında
%14,8 oranlarında azalmış, 2002-2008
dönemindeki tüm yıllarda ise değişen
oranlarda artış sağlamıştır. 2010-2013
yılları da sektör ithalatının artış gösterdiği bir
dönem olmuş ve sektörün ithalatı 2010’da
%18, 2011’de %39,3, 2012’de %6,9 ve
2013’te de %7,4 oranlarında artmıştır.
• Gıda ve İçecek Sanayi toplam ithalatı
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
içinde en yüksek paya sahip olan alt sektör,
%42,2'lik oranla bitkisel ve hayvansal yağlar
sektörüdür. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı
içindeki payı bakımından ikinci ve üçüncü
sırada %12,5 ve %9’luk paylarla başka
yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri ve et
ve et ürünleri yer almaktadır.
• 2012-2013 yılları Gıda ve İçecek
Sanayi ithalatının aylara göre dağılımı
incelendiğinde; 2013 yılının Haziran
ayı dışındaki on bir ayda aylık ithalat
değerlerinin 2012 yılı aylık değerlerine
göre daha yüksek değerlerde gerçekleştiği
anlaşılmaktadır.
• Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının 20112013 yıllarında ülkelere göre dağılımı
incelendiğinde; her üç yılda da ilk on ülke
arasında yer alan ülkelerin ABD, Almanya,
Endonezya, Hollanda, İspanya, Malezya,
Rusya Federasyonu ve Ukrayna olduğu
görülmektedir. İlk 10 ülkenin Gıda ve İçecek
Sanayi ithalatı içindeki toplam payı 2011
yılında %64,7 iken; bu pay 2012 yılında
%68,7'e yükselmiş, 2013 yılında ise %65,4
seviyesine gerilemiştir.
sektörün dış ticaret fazlası, 2013 yılında da
%14,4 oranında artarak 5,8 milyar dolar
seviyesinde gerçekleşmiştir.
• Dış ticaret karşılama oranlarının
2002-2013 yılları arasındaki durumu
incelendiğinde; Türkiye toplam, sanayi
ve imalat sanayi dış ticaret karşılama
oranlarının sürekli olarak çok yetersiz
seviyelerde seyrettiği; buna karşın, Gıda
ve İçecek Sanayi dış ticaret karşılama
oranlarının çok iyi seviyelerde olduğu
görülmektedir.
• 2002 yılında %138,3 olan Gıda ve
İçecek Sanayi dış ticaret karşılama oranı,
inceleme döneminde inişli-çıkışlı bir seyir
izlemiş; 2009 yılındaki %209,4'lük en
yüksek seviyesine ulaştıktan sonra, 2010
yılında %202,1’e, 2011 ve 2012 yıllarında
ise %190 seviyesine kadar gerilemiştir.
2013 yılında ise 5,8 puan artarak %195,9
seviyesine kadar yükselmiştir.
• Gıda ve İçecek Sanayi, Türkiye dış
ticaretinde sürekli olarak dış ticaret
fazlası veren ender sektörler arasında
yer almaktadır. 2002-2013 yıllarını
kapsayan inceleme döneminde Gıda ve
İçecek Sanayi, hiçbir yılda dış ticaret açığı
vermezken, Türkiye toplam dış ticareti ve
imalat sanayi sürekli olarak dış ticaret açığı
veren bir yapı sergilemektedir. 2009 kriz
yılına rağmen %29,2 oranında artarak 3,5
milyar dolar seviyesinin üstünde gerçekleşen
2013 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri

Adı Soyadı Baba Adı Sınav İli

TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

Toplumcu DüĢünce Enstitüsü Değerlendirme Raporu TÜRKĠYE

Şartlı Nakit Transferi Programının İyileştirilmesine

dergiler tanitim-2 - PUBLİKA İletişim Hizmetleri Ltd Şti

YAZ 2014 - Orange County

Hibrit Yenilenebilir Enerji Depolama Sistemi Proje Ön Çalışması

İndir

Veri madencili i filetype pdf

EĞİTİM TARİHİ

Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan