Altıncı hastalık

Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
HHV-6 ve HHV-7 ENFEKSİYONLARI
Roseola Infantum; Ekzantema Subitum; Altıncı Hastalık
EPİDEMİYOLOJİSİ
ICD-10 B08.2
Human Herpes Virüsü (HHV) -6 ve -7, betaherpesvirüs alt ailesinde yer alır ve benzer
klinik tablolara neden olurlar. HHV-6’nın A ve B olmak üzere iki varyantı vardır. HHV-6B
ve HHV-7, küçük çocuklarda yüksek ateş ve makülopapüler döküntülerle karakterize ılımlı
bir hastalık olan “Roseola infantum” ve ateşli konvülsiyonlara neden olur.
Tüm dünyada yaygın görülen virüslerdir. İlk karşılaşmadan sonra vücutta kemik iliği ve
periferik kan mononükleer hücrelerinde latent kalan virüs zaman zaman reaktive olarak
tükürük ile yayılır.
HHV-6B ile karşılaşma genellikle 2 yaşın altında olur ve erişkinlerde seroprevalansı %90100’e ulaşır. Bulaşma tükürük aracılığı ile olur.
KLİNİK
ÖZELLİKLERİ
Primer enfeksiyon - genellikle 6 ay-2 yaş arası çocuklar etkilenir. Roseola infantumda 3-5
günlük 39-40C ateşli dönemi izleyen ve 1-3 gün süren, ense ve gövdede, pembe renkte
makulopapüler döküntüler görülür.
Kendini sınırlayan ılımlı bir hastalıktır. Bazen döküntüsüz yüksek ateş, febril konvülsiyon
ve ensefalopatiye neden olur. Olguların %5’i asemptomatiktir.
Erişkinlerde primer enfeksiyon nadirdir; lenfadenopati, mononükleoz benzeri sendrom ve
menenjit/ensefalit tabloları görülebilir.
Reaktivasyonlar - sağlıklı kişide klinik belirti olmaksızın replikasyon olması ve tükürük ile
virüs yaymaya başlaması şeklindedir. İmmün baskılı kişilerde reaktive olan virüs posttransplantasyon doku reddine, ateş, döküntü, hepatit, kemik iliği supresyonu ve
ensefalite neden olabilir.
Tanı; serolojik yöntemlerle özgül antikorların ve nükleik asit amplifikasyon testi (NAAT)
ile viral DNA’nın gösterilmesine dayanır.
HHV-6 ve HHV-7 ENFEKSİYONLARI TANISI İÇİN LABORATUVAR İNCELEMESİ
Laboratuvara ne tür
klinik örnekler
gönderebilirim?
Serolojik tanı için – serum
Virüs izolasyonu için – tam kan (heparinli)
Nükleik asit amplifikasyon testleri (NAAT) için – serum, plazma, tükürük
Örnek almak için en
uygun zaman nedir?
Serolojik tanı için, akut ve konvalesan faz olmak üzere en az iki hafta ara ile alınan çift
serum örneği gönderilmelidir!
NAAT için; viral replikasyondan şüphelenildiğinde örnek gönderilmelidir.
Örnekle birlikte
göndermem gereken
özel bir form var mı?
Ek-4’de verilen veya benzeri bir “Laboratuvar Bilgi Formu” mutlaka ve eksiksiz olarak
doldurulmalı ve örneklerle birlikte laboratuvara gönderilmelidir. Formda ön tanı mutlaka
not edilmelidir.
[HHV-6 ve HHV-7 ENFEKSİYONLARI]
Sayfa 1
Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
Örnek almak için
gerekli malzemeler
nelerdir? Nasıl temin
edebilirim?*
Klinik örnekleri hastadan nasıl almalıyım?
Gerekiyorsa, hangi işlemleri uygulamalıyım?
Şehir içi
Şehirlerarası
(kısa mesafe)
(uzun mesafe)
taşıma
süre-sıcaklık
taşıma
süre-sıcaklık
Antikoagülansız, jelli
vakumlu, serum tüpü
Serum: Hastadan önerilen tüpe 5 ml kan alınır; 5-6 kez
yavaşça alt üst edilerek karıştırılır. Çalkalama işleminden
kesinlikle kaçınılmalıdır. 15-20 dk bekledikten sonra santrifüj
edilir ve laboratuvara gönderilir.
≤1 s; OS
≤48 s; +4C
>1 s; +4C
NAAT için
>48 s; kuru
buz içinde
(-70C)
≤1 s; OS
≤48 s; +4C
>1 s; +4C
NAAT için
>48 s; kuru
buz içinde
(-70C)
≤1 s; OS
<18 s; +4C
DİKKAT: ağzı pamuk tıkaçlı
veya flasterli bir tüp, asla
kullanılmaz!
EDTA veya ACD içeren
vakumlu kan alma tüpü,
DİKKAT! Heparinli tüp
kullanılmaz!
NAAT (PCR v.b.) için
plazmayı ayırmada
kullanılacak nükleaziçermeyen vida kapaklı
özel tüp
Laboratuvara ulaşma süresi >48 saat ise (ya da jel içermeyen
kan tüpü kullanılmış ise) serum kısmı santrifüj sonrası
hemen steril bir tüpe ayrılmalıdır. Bu serum en fazla 5 güne
kadar buzdolabında saklanabilir; örneğin gönderilmesi daha
uzun sürecek ise örnek -20C’ye veya -70C’ye kaldırılmalı;
çözülmeden kuru buzda laboratuvara ulaştırılmalıdır.
Tam kan (plazma için): Hastanın kanı EDTA ya da ACD içeren
bir tüpe alınır. En az 2 ml kan alınmalıdır. Pıhtı oluşmaması
için kan alınır alınmaz tüp 5-6 kez yavaşça alt üst edilerek
karıştırılır ve mümkünse hemen laboratuvara gönderilir.
Çalkalama işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır.
Örnek, kan alındıktan sonraki 1 saat §içinde testin yapılacağı
laboratuvara ulaşamayacaksa NAAT için plazma kısmı
nükleaz-içermeyen vida kapaklı özel tüpe alınmalıdır. İşlem
moleküler testler için uygun malzeme ve şartlar sağlanarak
(eldiven, steril filtreli-pipet ucu) yapılmalıdır.
Örnek 48 saat içinde laboratuvara ulaşamayacaksa -70C’ye
kaldırılmalı ve kuru buzda taşınmalıdır.
§
Heparinli vakumlu kan
alma tüpü
Tam kan (viral kültür için): En az 5 ml hasta kanı heparinli
bir tüpe alınır. Pıhtı oluşmaması için kan alınır alınmaz tüp 56 kez nazikçe alt üst edilerek karıştırılır ve laboratuvara
gönderilir. Kültür için 24 saat içinde laboratuvarda Ficollgradient işlemine tabii tutulması gerektiğinden taşıma süresi
buna göre ayarlanmalıdır!
Steril silgiç, dacron veya
rayon uçlu,
Tükürük örneği: HHV-6 veya -7’nin PCR ile saptanması için
ağız sürüntüsü veya boğaz sürüntüsü steril silgiç ile alınıp
steril SF içeren tüpe konur.
Steril, vida kapaklı
(sızdırmaz) tüp veya kap
§
Alternatif olarak hastanın tükürük vermesi istenir ve steril
geniş ağızlı bir kaba konur.
>1 s; +4C
≤1 s; OS
≤48 s; +4C
>1 s; +4C
>48 s; kuru
buz içinde
(-70C)
Kısaltmalar - s: saat; dk: dakika; OS: oda sıcaklığı; EDTA: etilen diamin tetra asetik asit; ACD: asit sitrat dekstroz;
NAAT: nükleik asit amplifikasyon testleri; PCR: polimerase chain reaction
* Tabloda önerilen örnekleme malzemesini -ayrıca belirtilmedikçe- hastanenizin laboratuvarından temin edebilirsiniz.
§ Testin çalışılacağı laboratuvara örneğin alınması ve gönderilmesi ile ilgili özel bir uyarılarının olup olmadığını sormanız önerilir.
Güvenlik önlemleri
nelerdir? Kendimi
nasıl koruyabilirim?
En ciddi risk kan alma işlemi esnasında personele kan-kaynaklı patojenlerin (özellikle HIV
ve hepatit etkenleri) bulaşma riskidir. Kan alma, serum ayırma gibi işlemler yapılırken
kesinlikle eldiven giyilmeli, standart güvenlik önlemleri uygulanmalıdır. Ayrıca her türlü
klinik örnek “enfeksiyöz” kabul edilmeli ve örnekleri alırken, dokunurken, çalışırken
standart güvenlik önlemleri alınmalı, uygun kişisel koruyucu ekipman giyilmelidir.
Örnekleri hangi
laboratuvara
gönderebilirim?
HHV-6 ve -7 enfeksiyonlarının tanısı için incelemeler rutin laboratuvarlarda yapılmaz. Bu
nedenle örnekleri Viroloji Birimi bulunan ve/veya bu testleri yaptığı bilinen size en yakın
Üniversite Hastanesi veya Eğitim Araştırma Hastanesi laboratuvarına gönderiniz.
Hangi durumlarda
örnekler
laboratuvara kabul
edilmez?
Şu örnekler laboratuvara kabul edilmez:
Sayfa 2







hemolizli veya lipemik serum örnekleri (hatalı sonuç verebilir);
NAAT için uygun tüplere konmamış örnekler (viral DNA gösterilemeyebilir);
ağzı pamuk veya flaster ile kapatılmış tüp içinde gönderilmiş örnekler;
taşıma kabı hasar gördüğü için kabın dışına sızmış örnekler;
önerilen süre içerisinde ve uygun sıcaklıkta gönderilmemiş örnekler;
örneği içeren tüp/kap üzerinde hasta bilgileri yazılı olmayan örnekler;
hastaya ait uygun bir istek formu düzenlenmemiş örnekler.
[HHV-6 ve HHV-7 ENFEKSİYONLARI]
Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
Hangi laboratuvar
incelemelerini
isteyebilirim?
Sonuçları ne
kadar zamanda
alabilirim?
Sonuçları nasıl yorumlamalıyım?
Seroloji – ELISA veya
IFA (IgM)
1 gün*
Serolojik incelemede HHV-6’nın A ve B varyantları ile HHV-7 ve
kısmen CMV arasında çapraz reaksiyon görülebileceği
hatırlanmalıdır.
IgM pozitifliği güçlü bir şekilde akut enfeksiyonu düşündürür.
Yalnızca IgM’in pozitif bulunması tek başına yeterli değildir. HHV-6
IgM’in primer enfeksiyon sırasında 5-7. günde pozitifleştiği, 2-3
haftada pik yaptığı ve iki ayda kaybolduğu hatırlanmalıdır.
Seroloji – ELISA veya
IFA (IgG)
1 gün*
IgG pozitifliği tek serum örneğinde saptanmış ise virüs ile daha önce
karşılaşıldığını gösterir.
Primer enfeksiyon veya reaktivasyonun güvenilir tanısı için akut ve
konvalesan dönemde alınan iki serum örneğinde serokonversiyonun
veya IgG titresinde ≥4 kat artışın gösterilmesi gerekir.
IgG pozitifliği 7-10. günden sonra saptanır.
NAAT
1-2 hafta*
İmmün baskılı vakalarda tanı için kan ve doku örneklerinde, ensefalit
varsa BOS örneklerinde viral DNA’nın gösterilmesi gerekir.
NAAT ile pozitif bulgu aktif viral replikasyon göstergesidir. HHV-6
DNA’sı, primer enfeksiyondan sonra bir ay kadar kanda saptanabilir.
* Laboratuvar örnek birikimine göre çalışıyor olabilir. Sonucun çıkış süresi için laboratuvar ile bağlantı kurunuz!
Daha fazla bilgi için önerilen kaynaklar:
1.
Pellett PE, Tipples G. İnsan Herpesvirusler 6, 7 ve 8. (In: Manual of Clinical Microbiology. Murray PR, Baron EJ,
Jorgensen JH, Landry ML, Pfaller MA eds) Klinik Mikrobiyoloji, 9. Baskı. Çeviri editörü: Başustaoğlu A, Atlas
Kitapçılık, Ankara, ISBN 978-975-7175-84-1. 2009; s. 1574-1588
2.
Ward KN, Clark DA. Roseoloviruses: Human Herpesviruses 6A, 6B and 7. In: Principles and Practice of Clinical
Virology. Zuckerman AJ, Banatvala JE, Schoub BD, Griffiths PD, Mortimer P, eds. 6th Ed., John Wiley & Sons, Ltd.,
Sussex, UK, 2009; s. 223-244.
[HHV-6 ve HHV-7 ENFEKSİYONLARI]
Sayfa 3

Download Report