İSTANBUL
TİCARET ODASI
FtRE VE ZAYIAT
NlSBETLERt
İSTANBUL
Eylül, 1977
ÖNSÖ
Kanunun Odalar'a verdiği görevler arasında, ticaret ve sanayi
mesleklerinin icrasında ihtlyaeları olabilecek her eeşit bilgiyi müracaatları halinde kendilerine vermek, ticaret ve sanayie ait her türlü incelemeleri
yapmak ve derlemak hususları da yer almaktadır,
5590
Sayılı
erbabınm
Üyelerimiz ve resmi mereiler tarafından, fire ve zaylat oranları ile ilgili müracaatları gözönüne alan Oda'mız, mezkar konuda Meslek Komitelerince tesbit
edilmiş ve Yönetim Kurulunca onaylanmış bulunan nisbetleri 1977 Eylül ayı itibariyle alfabetik sıraya göre derlemiş olup, ilişlkta ilgililerin istifadesine sunmaktadır.
jstanbul Tıcaret Odası
içiNDEKilER
-A~
Sahife
AHŞABIN EMPRENYESi .
1
AKARYAKıT
1
AKÜ
2
ALTIN
2
ALÜMiNYUM
2
ALÜMiNYUM MUTFAK EŞYASı
3
AMBALAJ MALZEMESi
Torba ve Branda
Cuval
Kutu
3·
4
ANTiFiRiz
5
AYCICEGi
5
AYNA
5
3
4
~B~
BAGIRSAK
6
BAHARAT
Karabiber
Karanfil
6
6
7
1
7
8
Tarcın
Kimyon
MOhlep
BAKıR
LEVHA
8
BAKKALIYE
8
BALIK
Sudak Balıkları
Yayın Balığı .
9
9
9
Hamsi
Yılan
10
Balığı
.
11
-v-
Sahlfe
BORU
BOYA
'.
11
..
.
11
-cçCAM.
13
CAM EŞYA.
14
öANLI HAYVAN.
15
CIVATA
16
•
CIVATA - SOMUN - PIM REFOR - PUL
16
CADIR BEZI •
17
CANTA
17
CAY
.
17
,
CELIK
17
CiMENTO
"
Civi .
17
18
-DDEMIR
19
DERI.
21
23
24
DERI KAZıNTıLARı
DÖKÜM (PIK VE BRONZ)
•
24
DUVAR KAGITLARI .
-E FECZAHANE
.
ECZAHANE VE ECZA DEPOLARı
EKMEK
.
.
ELEKTRIK MALZEMELERI
.
25
25
25
28
EMAYE LINYIT SOBASı .
29
ET
29
30
.
FAYANS .
-vı~
Sahile
-G...GIDA MADDELERI (KURU) •
Fasulye.
Yeşil Mercimek .
Nohut
31
• ,32
32
32
GÖZLÜK CAMI •
32
GOL YAGI
33
GÜMÜŞ
33
•
-HHALAT
34
HALlFLEX
HAYVAN YEMLERI
HELVA •
34
•
HUBUBAT
35
35
36
Buğday
•
Kendir Tohumu .
Küspe
Celtlk
HURDALAR •
HURDA DEMIR
•
31
31
31
31
31
38
ITRlvAT DEPOLARıNDA •
IC- CAMAŞl RI
leKILI LOKANTA. ._
40
INŞAAT MALZEMESI
41
41
41
Kireç
Kiremit
.
40
41
IPEK DÖKÜNTÜSO •
42
IPLIK
42
43
Sentetik Iplik
Sahife
45
Yün Iplikte ,
Sentetik.lplikte .
45
=
K.;....,
46
47
48
48
48
48
48
KAGIT
KAHVE
KAUCUK •
a} Stecrin
bL Asvalt
c} Sentetik Kauçuk,
d) Tabii Kaucuk .
KECE
KEMER
.
49
.
49
KERESTE
KIMYEVI-MADDELER
49
51
51
52
KiTAP
54
.
KEREViT (TATlı SU ISTAKOZU)
KIL
KREMA
55
•
56
KUMAŞ
.
Perdelik Kumaşlar
Döşemelik Kumaş
57
.
58
Montoluk
Pardesülük .'
KURU YEMIŞ
58
58
KOlONYA VE LOSYON •
60
KONFEKSIYON .
Sun' iplikten mamul konfeksiyon
Pamuk ipliğinden mamul konfeksiyon .
Yün ipliğinden mamUl konfeksiyon .
Sentetik iplikten mamul konfeksiyon •
60
61
59
KONTRAPLAK, SUNTA, DURALiT, FORMIKA
KÖMÜR •
LInyit Kömürü
61
62
62
•
•
KÖSELE MAKiNA KAYIŞI KETEN VE PAMUK HORTUMLAR
62
62
68
63
Sayfa
-L64
LASTiK
M
65
MADENLER
Kolay
65
~n~
M
MANIFATURA (FANTAZI MANIFATURA VE EMPRiME TOPLARI) •
66
MAKARNA
MANTAR LEVHA
61
61
MECMUA BAYiliGINDE .
.67
MERMER
67
MEŞRUBAT
69
69
."
MICIR
~NNIŞASTA
70
ODUN
71
OTO DÖŞEMESi .
71
OTO LASTiK KAPLAMA .
71
PLASTIK AYAKKABı.
12
PLASTiK OYUNCAK.
72
PLASTIK BIDON VE CEŞiTLERi .
72
PLASTiK HAMMADDELERI
72
PEYNIR .
Beyaz Peynir
Koşar Peyniri
74
Tulum Peyniri
74
75
75
PİRİNÇ
76
PİRİNÇUNU
76
PORSELEN EŞYA
76
PUDRA ŞEKERİ
76
— R—
RADYO
77
- S | SALAM
81
SALYANGOZ .
.
,
81
SARIMSAK
81
SIHHİ TESİSAT MALZEMESİ
82
SİZAL - İP - HALAT
82
SUCUK
.
SUDKOSTİK .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
83
SUN'İ GÜBRE
SÜT
.
.
.
82
83
.
.
.
.
.
83
SÜTTOZU
.
ŞEKER
83
84
ŞEKERLİ MADDELER
84
ŞİŞE
. 8 4
TAHİN
86
TARTI FARKLARI
.
86
TEBEŞİR TOZU
.
86
TEL
.
86
TEMİZLEME (KURU SİSTEM) .
.
.
.
TEMİZLİK MADDELERİ .
.
.
.
.
.
;
.
.
.
Sabun
.
Deterjan
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 8 7
.
88
88
88
TURŞU
.
TUTKAL
TUZ .
.
.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
S9
^
.
89
— uü—
UN
ÜSTÜPÜ .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
•
•
•
•
90
•
•
•
'
•
•
90
— VY^
YAPAK
Yapak, Tiftik, Keçi Kıiı
91
91
YAĞ .
.
Likit Yağlar
Tereyağ
Ayçiçeği Yağı
Soya Yağı
92
92
92
92
93
YAŞ MEYVE VE SEBZE .
93
VER KAROLARI
93
YOĞURT
94
YTONG
95
YUMURTA
.
95
-z —
ZEYTİN
ZEYTİNYAĞI
ZÜCCACİYE
96
•
•
96
96
A
AHŞABIN
EMPR.ENYESİ
Ahşabın emprenyesi sırasında muhtelif sebeplerle wolmanit CB. Emprenye
maddesinde ortalama % 2,5 civarmda fire husule gelebilir.
. A.KARYAKIT
Akaryakıt ana depodan alınarak perakende satıcılarının bulunduğu pompa
depolarına nakli ve satışı esnasında ortalama olarak;
Gazda (% 0.7 1/2) binde yedi buçuk,
Motorinde (% 0.6) binde altı,
Fuel-Oilde (% 0.5) binde beş
nisbetinde fire ve zayiat verebilir.
Benzin istasyonlarında satışı yapılan benzin, gaz yağı Fuel Oil ve makine
yağlarının satışları sırasında veya tahmil, tahliye anında depolamadan müte­
vellit ortalama fire nisbetleri;
Benzin % 0.10 (binde on),
Gazyağı % 0.7,5 (binde yedibuçuk),
Motorin % 0.6 (binde altı),
Fuel-Oil % 0.5 (binde beş).
Makine yağı % 0.5 (binde beş)
olup, bu nisbetler tatbikatta hadisenin şekline göre;
Benzin % 0.20 (binde yirmi).
Gazyağı % 0.15 (binde onbeş).
Motorin % 0.10 (binde on).
Fuel-Oil % 0.7,5 (binde yedibuçuk).
Makine yağı % 0.10 (binde on)
nisbetierine kadar yükselebilir.
Benzin, süper benzin, gaz ve motorin satışı litre esasına göre yapılmakta
olup, uzun depolama süreleri içinde % 04 nisbetinde fire ve zayiat verebilir­
ler.
AKÜ
Sadece hurda olarak alım satım esnasında verebilecekleri fire nisbeti;
Akü
: % 5
Akü toprağı
: % 5
ALTIN
Altının işlenirken verdiği fire, işleme şekillerine göre değişir.
1) 22 ayar bilezikler, bunlar el kalemi veya makina kalemi ile işlenir.
Eğe ile tesviyeleri az olduğundan, kiloda 1,5 ile 2 gr. arasında fire verir. 22
ayar tel işi bilezikler kiloda 2 - 4 gr. arası fire verir.
2) Alyanslar, bunlar eğe ile tesviye edilir. Sonra zımpara ve sonra da cila
yapıldığından fire miktarı yüz gramda 3 - 4 gr. arasındadır.
3) Diğer ince işlerde, yani sadekâr işlerinde bu miktar daha fazlalaşır.
Yüzde 10'a kadar çıkar, çünkü bunlar eğeden çıkma işlerdir, sonra da cilada
olduğu için firesi fazladır.
(Y.K.K. 22.2.1972)
ALÜMİNYUM
'
Alüminyum potada eritilip platina kalıplarına kepçe ile dökülmesi esasına
göre levha imali için platina dökümünde kullanılmış kap kaçak hurdasından
% 8 - 1 2 fire, % 15-20 rimat ve toz husule gelir.
Külçe alüminyum, döner ocaklarda eritilip kalıplara dökülerek silindirlerde
plaka haline getirilmesinden sonra plakaların müşteri talebine göre muhtelif
ebad ve kalınlıklarda yuvarlak halde makaslarla kesilmesi esnasında % 2-5
civarında fire verebilir.
Alüminyumun sadece hurda olarak alım satım esnasmdo verebileceği fire
nlsbeti % 1,5'-2'dir
ALÜMİNYUM
MUTFAK
EŞYASİ
Alüminyum disk'ten başlıyarak alüminyum mutfak eşyası imalâtında firma­
ların yaptıkları imalâtın nevine ve çalışma tarz ve imkânlarına nazaran fire nisbeti % 2 ile % 5 arasında değişebilir
AMBALAJ
MALZEMESİ
Torba ve Branda
1) Naylon torba imalâtında, standart polietilende % 5'e, sup standart polietilende % 8'e kadar fire verebilir.
Standart polietilende % 15'e, sup standart polietilende % 25'e kadar za­
yiat verebilir
2) Naylon branda imalâtında, standart polietilende % 4'e, sup standart
polietilende % 6'ya kadar fire verebilir
Standart polietilende % 10'a, sup standart polietilende % 20'ye kadar za­
yiat verebilir
(Y.K.K, 15 Ekim 1971)
F-12 tipindeki polietilenden film çekerek muhtelif ebadlarda naylon torba
imâlinde genel olarak polietilen ham maddesinin % 8 civarında, G03 tipindeki
polietilenden aynı şartlarla torba imalinde polietilenin % 9 nisbetinde fire ver­
mesi normal görülmüştür
Plâstik kanaviçeden imâl edilen torba, çuval ve hararlarda dikiş fire nisbeti % 2 civarındadır
(Y.K.K.1J0.1974)
Polietilenden plastik torba, brandalık, sulama hortumu imalâtı esnasında
% 10 civarında fire ve zayiat olabilir
(Y.K. Kararı 24.6.1976-49 sayı)
Kerevit ihracında kullanılan ambalaj malzemesinin ihracatla ilgili hazırlık
safhasında isimleri aşağıda bildirilen malzemelerin pastörizasyon odalarında,
vakum makinalarında dondurulma tünellerinde ani değişen ısı farkından dolayı,
âyhca paketleme
esnasında manipülasyon
hatasından meydana
gelecek firâ
Tiisbetleri malzeme cinslerine göre şöyledir:
Yazılı resimli karton kutu
Plastik torba
Plastik kap
Kâğıt kapak
Plastik bant
Kâğıt etiket
Büyük mukavva kutu
%
%
%
%
%
%
%
13
10
5
36
3
1
1
Çuval:
UN fabrikalarından şehir dahilindeki fırınlara sevk edilen 10 onsluk kanaviçe un çuvalları zaman zaman tamir ve bakımı yapılmak suretiyle 6 ilâ 8 defa
kullanılabilir.
(Y.K.K. 17.3.1970)
Hurda olarak alınıp gerekli tamir ve düzeltmeler yapıldıktan sonra satışa
arzedilen hurda çember ve çuvalların bu ameliyeler esnasında verebileceği fire
ve zayiat nisbetleri esnasında;
Hurda çemberde % 5 (yüzde beş),
Hurda çuvalda % 10 (yüzde on)
civarında fire ve zayiat verebilir.
(Y.K.K. 27 Kasım 1973)
Satılan plastik ve kanaviçe çuvallardan özürlü olanların müşteri tarafından
iadesi halinde yenileriyle değiştirilmesi gerektiği ve bu özürlü çuvalların toplam
satış üzerinden oranının % 1 civarında olması uygundur.
Ambalaj malzemelerinde:
A) G-03-5 Standard polietilenden branda çekme esnasında % 8 civarında,
B) F-2-12 Standard polietilenden naylon torbalık çekme esnasında % 8
dolayında fire olabilir.
(Y.K.K. 28.2.1977)
Kutu ı
Oluklu mukavva ve karton kutu imalâtında fire yüzdesinin % 10 olması nor­
maldir.
A N T İ F İ R İ Z
Batı Almanya'dan 1-1,5-3 ve 3.5 litrelik plâstik kaplarda ve 3,5-50 ve 200
litrelik saç kaplarda ithâl edilen antifiriz ve özel sınaî yağların ithâli, depolan­
ması ve bilâhare satışı sıralarında kapların hırpalanmasından mütevellit sızma­
lar neticesi % 07 (binde yedi) nisbetinde fire ve zayiat vermesi normaldir.
(Y.K.K. 7.4.1975)
AYÇİÇEĞİ
1) Yağ elde edilecek ayçiçekleri imale sevk edilmeden önce % 3'e ka­
dar yabancı madde firesi verir.
(YKK-. 29.6.1973)
a) Presyon suretiyle ayçiçeğinden çıkarılabilinecek yağ nisbeti ortalama '
olarak % 38 ilâ % 38,5'dur.
b) Presyon suretiyle ayçiçeği tohumundan elde edilecek küspe nisbeti
ortalama olarak % 38 ilâ % 40'dır.
c) Ayçiçeği tohumunun ambar firesi, nakliye firesi, tartı farkı ve rutubet
firesi olarak ortalama % 1 ilâ % 1,5'dur.
d) Ayçiçeği tohumunda imalât esnasında çıkabilecek işe yaramaz çıkıntı
miktarı, bu tohumlarda ortalama olarak % 2,5 ilâ % 3 nisbetinde yabancı mad­
dedir.
e) Ayrıca ayçiçeği tohumundan ortalama olarak % 19.5 ilâ % 17,5 nisbe­
tinde kabuk çıkabilir ve bu kabuklar umumiyetle fabrikalarda yakacak olarak
kullanılır.
(Y.K.K. 1.7.1976)
AYNA
Ayna, imalâtta % 5 civarında fire verebilir.
„
'
.
B—
•BAĞİRSAK
' ^
1) Mahalli mezbahalarda kesimi yapılan küçükbaş hayvanların bağırsağı,
karnından alınır.
2) Bu bağırsakların içindeki pislik temizlenir.
3) Şehir haricinde bulunan işyerlerinde bu bağırsaklar hamlatılır (tava ge^
tirilir).
4) Kamışlama işlemi ile içindeki kaba et kısmı ve dışındaki çenber (dürent) ayrılır.
Bu işlemleri gören bağırsak tuzlanır ve orijinal bağırsak ismini alır.
Normal sayılan bu işlem tarzı, vilâyetlerin belediye veya Et Balık Kurumu
mezbahalarında yapılmaktadır.
Bu işlemde bağırsakların cinslerine göre verdikleri fire nisbeti 12 ay orta­
laması itibariyle aşağıda görüldüğü gibidir:
^
ı
Karaman bağırsağı
Dağlıç bağırsağı
Kıvırcık
»
Kuzu
»
Kara keçi »
Tiftik keçi
%
%
%
%
%
%
2=3
3=5
8-10
10-12
8^10
12-15
(Y.K. Kararı 10.7.1975 tarih, 259 sayı)
BAHARAT
Karabiber:
Üç cins karabiber vardır: Saravak, Malabar, Lampon.
Saravak menşeli karabiberin ihraç limanı Singapur olursa, fire nisbeti % 4 = 6
arasındadır, Avrupa limanlarından yükleme olursa, % 3'e kadardır.
Hindistan menşeli Malabar karabiber, hangi limandan yüklenirse yüklensin,
fire nisbeti % 1'e kadardır. Zira bu mal kalburlanmış ve fırınlanmıştır.
Malezya menşeli Lampon karabiber menşeinden yüklenirse % 3'e kadar fire mevzubahis olabilir. Menşeinden yüklenmeyip de Avrupa limanlarından yüKîendiği takdirde % 2'ye kadar fire verebilir.
ra nf I h
, .
,
;.
Madagaskar ve Zanzibar menşeli karanfiller menşeinden yüklenirse % 8'e
kadar fire ve zayiat verebilir. Avrupa limanlarından yüklenirse bu nisbeti % 3'e
kadardır.
Tarçın:
Çin menşeli tarçın, balyalı olarak Honkong limanından yüklenirse, % Ve ka­
dar fire verebilir. Avrupa limanlarından yüklenirse % ya run'a kadar fire mev­
zubahistir.
Endenozya menşeli tarçın, Endonezya limanından yüklenirse % 2'ye kadar
fire ve zayiat verebilir. Avrupa limanlarından yüklendiği takdirde % 1'e kadar
fire ve zayiat normal kabul edilebilir.
(Y.K.K. 2.1.1973)
Karabiber:
Kimyon
Tarçın
Ambar firesi % 0,5 île % 1 arasında,
— Yabancı maddelerden ayrılma % 0,5'e kadar,
— Öğütme ve eleme firesi % 3 - % 4 arasında,
— Paketleme firesi % 2'ye kadar.
Not: Paketler 5, 10, 20, 30 gramlıktır.
:
—
—
—
~
~
Ambar firesi (yoktur),
Yabancı maddelerden ayrılma firesi % 8 = 12 arasında,
Yıkama, kurutma firesi % 2 - 3 arasında,
Kavrulma firesi % 8 -10 arasında,
Öğütme firesi % 3'e kadar,
Paketleme firesi % 2Ve kadar.
—
—
—
—
Ambar firesi % Ve kadar,
Yabancı maddelerden ayrılma firesi % 1'e kadar,
Fırınlama firesi % 10'a kadar,
Öğütme firesi % 5'e kadar,
Paketleme firesi % 2'ye kadar.
-
:
M ah I e p
Mahlep'in şehirden şehire nal<liye firesi % 0,5'e kadar, mu^
hafaza firesi % 2'ye kadar, perakendeci firesi % 2'ye ka­
dardır.
(Y.K.K. 5.6.1973)
BAKIR
LE¥HA
İmalât sırasında tahassül edecek kendi arayişinin kullanılması suretiyle
bakır levha imalâtında ham madde bazına göre fire ve tali madde yüzde nis­
betleri :
% Nisbetl
Mamulün Cinsi
1)
2)
3)
Elektroliz ameliyesinden başlayan tesislerde elektrolitik
bakır külçeden levha imalâtında toplam fire nisbetl
(0.50 - 0.99 mm. kalınlıkta)
Bu imalâtta tahassül eden küllü değirmen arayişi.
7,5
12,4
Rafine bakır külçeden levha imalâtından toplam fire
nisbetleri (0.50 - 0.99 mm.) (daha kalın levhalarda bu
fire % 3'e kadar olabilir.)
Bu imalâtta tahassül eden küllü değirmen arayişi.
6,3
10,5
Kalaylı veya kalaysız hurda bakırdan levha imalâtında
toplam fire nisbetleri.
Bu imalâtta tahassül eden küllü değirmen arayişi.
9-12
10,5
BAKKALİYE
Konserve
Pirinç
Yeşil mercimek
Nohut
Bulgur
Nişasta
Şehriye
Qay
Pirinç unu
Tuz
Toz şeker
% 1 - 2 civarında zayiat verebilir.
Toptan satışta % 1 - 2, perakende satışta % 3'e
kadar fire ve zayiat verebilir.
% 1 - 2'ye kadar (perakende satışta).
% 1'e kadar (perakende satışta).
% 2 - 3'e kadar (perakende satışta),
(Çuvalda) % 3'e kadar (perakende satışta).
% r e kadar,
(Pakette fire vermez).
(Çuvalda) % 3'e kadar.
% 1 - 5'e kadar.
%1
Un
Patates
Tereyağ
Beyaz peynir
Dil peyniri
Kaşar peyniri
Tulum peyniri
Gravyer peyniri
Mağlıç peyniri
Zeytin
Salço
Arap sabunu
Sabun tozu
Vinerize edilmiş ayçlçek yağı
Toz deterjan
Krem deterjan ^
% 1 - 2 ' y e kadar.
3 aydan fazla depolanması halinde % 5'e kadar,
daha kısa depolanmalarda % 3'e kadar.
% 2'ye kadar.
Perakende satılması halinde % 10.
Fazla tahammüllü olan bir peynir çeşidi değil­
dir. En fazla 10 gün dayanır ve bu süre içinde
% 10 civarında fire verebilir.
Sıra malı orta kalite kaşerler % 4 - 5, daha İyi
kalite Balkan tipi kaşerler % 6 - 8 civarında.
% 5 - 8 civarında.
% 4 - 8 civarında.
% 10 civarında.
Perakendeci firesi % 1 civarında.
Rutubeti normal olan salçaların açık kaplarda
tabiî olarak firesi % 10 civarındadır.
% 4 civarında.
% 15 civarında,
% 10 civarında.
5 kg. ve daha büyük polietilen torbalarda satıl­
dığında % 1 - 2, içi karton dışı oluklu mukavva
kutularda satıldığında ise % 01 - % 02 civarında
fire ve zayiat verebilir.
% 01 civarında fire ve zayiat verebilir.
(Y.K.K. 6.1.1977)
Sudak Balıkları:
700 gramdan aşağı sudak balıklarının pullarının temizlenmesi, baş ve kuy
ruğunun atılması, içinin temizlenmesi ve kılçığının çıkarılması ve iki parça ha­
linde dondurulmasından mütevellit fire nisbeti % 60-65'dir.
Yayın Balığı
1-5 kiloya kadar yayın balığının fileto imalâtı esnasında verebileceği fire
nisbeti % 40-50'dir.
İhraç etmek maksadiyle stok yapılarak dondurulan balıkların tuzlama ame­
liyesi sonunda verebileceği fire nisbeti:
Sazan balığı
Yayın başsız temizlenmiş
300-1.000 grama kadar
1500-300 grama kadar
% 30-40
% 25-30
Dondurulmuş balığın Avrupa'ya nakli esnasında % 2'ye, Amerika'ya nakli
esnasında % 3'e kadar fire kabulü normaldir.
(Y.K.K. 17.5.1977-133)
Dondurulmuş balıklarda dondurulmadan ötürü fire ve zayiat:
— İlk üç ay Içfn % 2
— 6 ay için % 3
— 1 sene ve yukarısı için % 4 civarındadır.
Taze balıklarda fire ve zayiat:
— Olduğu gibi bir kaç gün için buzhanede buzla muhafaza edilip ihraç
edilen balıklarda % 1-2.
— İçleri temizlenmiş, derileri yüzülmüş ve kafası atılmış balıklarda % 50-60
civanndadır.
Karides satışı ve İhracatında İse ortalama % 1 civarında fire verebilir.
(Y.K.K.-24.5.1974)
Hamsi:
'
/
''
Hamsi balığı tuzlanması ameliyesinde sarfedilen tuz miktarı:
1 — Paçal (Büyük fıçı ve depolama) dökme olarak yapılan tuzlama saf­
hasında tuz miktarı % 25 dir.
2 — Birinci safhadaki depolardan daha küçük depolana istif edilerek yeni­
den yapılan tuzlamada da % 25 tuz sarfedilebilir.
3 — Bu şekilde tuzlanan balıklar baskı altında günde iki kere salamurası
tamamlanmak sortiyle mevsime ve ihraç edilecek memleket talep şekline gö­
re 6-8 ay süreyle bu şekilde bakıma tabî tutulur.
Bu bakımdan esnasında 1 yıl süreli bir muamele için asgarî % 150 nis­
betinde tuz sarf edilir.
Canlı hamsiden salamura hamsi imali neticesinde, verebileceği fire :
1 — Temizlenmemiş hamsi balıklarında (tuzlu) % 30,
2 — Kafaları kesilmiş hamsi balıklarında inlerde % 35, ufaklarda % 40
(Bu cins hamsilere tuzlu Ançuez balığı denilmektedir.)
3 — Kafaları kesilmiş, karınları da boşaltılmışlarda
hamsilere barsaksız tuzlu Ançuez balığı denilmektedir).
% 40 - % 45 (Bu cins
Yılan Balığı:
'"^
'.
-
; ., T;. .
L'-41:111
a) Yılan balığının üretimi, içinde yabûricı maddeler bülurtmöyüfı bir avld*
ma sistemiyle yapılır, yani avlanan yılan balıkları içinde başka tür balık yok­
tur.
b) Yılan balığının cildinde tutulduğu zaman leze tabir edilen bir tabaka
mevcuttur. Bu tabaka kaygandır ve balık tutulduktan sonra silinerek atılır, bun­
dan dolayı ambalajlanmadan evvel % 1 civarında fire verir.
c) Balığın ambalajlanması sırasında alıcıların isteklerine göre büyüklü ve
küçüklü gruplara ayrılması mümkündür, bu operasyon sırasında fire daima mev­
cuttur. Bu gibi manipülasyonlarda % 10 kadar fire meydana gelebilir. Değerlen­
dirilemeyen kısımlar vardır, bunlara çıkma balık tabir edilir.
d) Dondurulmada da % 3 ila % 5 civarında fire vermektedir. (Bu nisbet
buzhanede kalma müddetine göre değişir.)
(Y.K.K. 28.3.1977 = 119)
. B O R U
Boru fabrikalarından satınalınan, toptan ve perakende satılan siyah ve gal­
vanizli su borularının satışından ötürü alış ve satışı arasında binde üç ölçü fi­
resi normaldir.
(Y.K.K. 9.3.1973)
Sert plâstikten (PVC) ve polietilenden boru çekim esnasında % 5 civarında
fire olabilir. '
(Y.K.K. 2.2.1976)
,
BOYA
İnşaat ve Sanayi Boyaları ve
Malzemeleri İmalâtında Verilebilecek
Fire ve Zayiat Miktariarı
İmalâtta
Dolgu maddesi İhtiva eden boyar maddeler
Tinerler
a) Sentetik (karışım halde)
b) Sellülozik
Yaldız boyalar
%
2-4
%
%
%
3-5
5-7
5-7
Alım-Satımda
% 0,5-2
,
% 1-2
% 2-3
% 0,5-1
imalâtta
Müstahzar boyalar (Sellülözik hariç)
Pasta boyalar
Sellülözik boyalar
Vernik
a) Soğukta eritme usulü ile
(Sellülözik hariç)
b) Sellülözik soğukta eritme usulü ile
c) Sıcakta eritme usulü ile
Cevherden imâl edilen boyayıcı
topraklar ve dolgu maddeleri
Sellülözik macunlar
Mayi Skatif
Cam macunu
Organik ve inorganik pigmentler
Alım=Satımda
3-5
2-4
8-10
% 0,5-1
% 0,5
4-6
7-9
8-10
% 0,5-1
% 0,5-1
% 12-20
% 0,5=2
%
%
%
%
%
%
%
%
%
5-7
8-10
2-3
(X)
% 0,5-1
% 0,5-1
%
%
%
%
0,5-1
0,5-1
1 -3
0,5-2
(Y.K.K. 17.5.1977 = 133)
Toz boya, tiner, yaldız boya, sülyan ve renkli boya ile sentetik pasta boya­
ların imalinde kullanılan ham madde ile neticede mamullerin verdiği fire nis­
beti:
1)
Dolgu maddesi ihtiva eden karışım toz boyaların imalinde % 2-4 civarında,
2)
Tinerler: a) sentetik tinerler (karışım halde) % 3-5 civarında
b) Sellülözik tinerler % 5-7 civarında
3)
4)
5)
Yaldız boyalar % 5-7 civarında,
Müstahzar boyalar % 3-5 civarında,
Pasta boyalar
% 2-4 civarında fire vermesi normaldir.
(Y.K.K. 2.4.1974)
Yağlı boya ve plâstik boyaların imalâtta % 3-5 toptan ve perakende sa­
tışlarda ise % 0,5 - % 1 civarında fire ve zayiat vermesi normaldir.
, (Y.K.K. 30.4.1974)
(*)
İ m a l nev'i ve şekilleri değişik kimyevî usullere dayandığından, imalâttaki fire mik­
t a r ı tesbit edilememiştir.
İthâl malı arnuva camında ithalâtçıda % 7'ye kadar ve toptancıda % 3'e
kgdor kırık çıkması normaldir. İthalâtçı ve toptancılık halinde her ne kadar
ithalâtçı ve toptancı aynı firma ise de ithalâtta zuhur eden kırık menşeinden
gümrük depolarına kadar geçen zaman esnasında, yani tahmil-tahliye ve nak­
liye anında meydana gelen kırıktır.
Gümrükten firmanın deposuna nakli, depoda indirme bindirme ve nakliye
ambarına sevk husule gelen kırık da toptancı kırığı olarak mütalâa edilmekle
iki rakamın toplamı olan % 10'un toptan ve ithalâtı birleştiren firma için nor­
mal kırık kabul edilmesi icap eder. Bazı hallerde bu kırığın çok daha yüksek
olduğu hadiseler bulunmakla beraber ortalama rakkamın % 10 olarak kabul
edilmesi Icabeder. Yerine montajdaki fire ise % 2,5 nisbetindedir.
(Y=K.K, 9=4.1974) '
/
Oto camı imalâtında,
2 ve 3 mm.İlk pencere camlarının toptancıdan imalât mahalline şevkinde
verebileceği fire nisbeti % 1, bu pencere camlarından oto camı imâl edilirken,
imalât safhasındaki fire nisbeti ise % 10 - % 12 arasındadır.
' (Y.K=K. iai2=1975)
Gayırova cam fabrikasından açık ve çıplak alınan muhtelif
kalınlıktaki
camların taşıma, yükleme, indirme ve depolama dahil müşteriye intikâline ka­
dar azamî % 2 zayiat vermesi normaldir.
(Y.K.K. 18=4.-1972)
Kelebek ve kapı camları,
Bombeli oto camlarının fire nisbetleri:
Mikoiı ve Sekürit camlarda
imolcWen depoya
Depolarda stok esnasında
Tahmil, tahliye esnasında
Vasıtaya montaj esnasında
%2
%2
%2
%4
İmalciden montaj sonuna kadar bu nisbet azamî % lû'dur. Bunun üstü­
ne çıkmaz.
Camın muhtelif safhalarda verebileceği fire nisbetleri aşağıda gösterilmiştir^
20 = 30m^1ik
kâğıtlı
sandıklarda
Paletli 40m^1ik
sehpalı
kağıtsız
veya blok
sandıklarda halinde
1) Toptancıda (Fabrikadan İstanbul ve
Interlandına) naklinde
%2
%3
%4
2) Toptancıdan perakendecinin mağa­
zasına naklinde
%1
%1
%2
3) Mağazada istifleme ve manipülas­
yon
%2
4) İmalâtta (Ayna, sehpa v.s. kesim
neticesinde eb'adlardan doğan (ke­
silip atılan)
% 10
% 10
5) İnşaat mahalline nakil ve müşteri­
ye teslimde
%2
%2
%3
6) Yerine yerleştirilmesi ve takılma­
sında
% 2,5
% 2,5
% 2,5
(Y.K.K. 3 Mart 1977/112)
•
CAM
E Ş Y A
Avize camlan ve züccaciyenin toptancıda % 3 = 4 (yüzde üç - dört). peraken=
decide % 2 - 3 (yüzde iki - üç) arasında zayiat (kınk payı) vermesi normaldir.
(Y.K.K. 13 Kasım 1973)
Avize camları, ^ ambalaj sandıklarından çıkarılırken,
— boyama ameliyesi sırasında,
— fırınlama ameliyesinde,
— buzlama ameliyesinde,
— mamul hâle .gelmiş camların ambalajı sırasında,
— nakil esnasında
% 10'a kadar fire ve zayiat verilebilir.
(Y.K.K. 7.11,1974)
Çeşitli cam eşya üzerinde zımpara taşı ve boya usulü ile yapılan dekor ve
tezyinat işlerinde :
a) Taşlama usulüyle dekor yapımında,
b) Fırınlama usulüyle elişi baskı yapımında, verilecek fire ve zayiat nis­
betl % 5 civarında olabilir.
(Y.K.K. 10.5.1976)
CANLI
Canlı hayvan kantar ağıriiğından
için % 5, kuzu için % 3'tür.
HAYVAN
indirilmesi gereken fire yüzdesi koyun
(Y.K.K. 12.1.1974)
Taze koyun, kuzu, sığır ve dana etleri dükkâna gelişinden satışına kadar
geçen sürede bekletilmesinden dolayı % 1,5 - 2,5 civarında fire ve zayiat ve­
rebilir.
(Y.K.K. 17.6.1976)
1) Canlı Hayvanlar (koyun, kuzu, sığır, manda)
talama;
Sığır
Kıvırcık ve Karayaka
Karaman, Dağlıç
'
Kuzu (Baş ve ciğerler)
Kuzu (6 Mayısa kadar başsız ve ciğersiz)
Kuzu (6 Mayıstan sonra başsız ve ciğersiz)
Sucukluk Manda
Kasaplık Manda (Yem kelik olarak)
Sosislik Manda
nisbetinde randıman verebilir.
kesilmeleri halinde or­
„
%44"46
% 40 «42
% 43 = 45
% 56-59
% 46 - 49
% 41 - 44
% 52 - 54
% 46 - 48
% 37-39
2) Komisyoncudan almip soğuk hava depolarına saklanan etler,
cins,
kalite ve bekleme sürelerine göre değişik nispetlerde fire ve zayiat verece­
ğinden bu konuda kesin bir rakam verilememektedir.
3) Mezbahada kesilip, soğuk hava depolarına
konulmadan,
doğrudan
doğruya kasaplara gönderilerek satılan etler; kan akması, rutubet zayii, işlet­
me ve tartı sebebiyle % 1-3 arasında fire ve zayiat verebilir.
4) Küçük baş hayvan etleri memleketimizde kemikli olarak satılmaktadır.
Büyük baş hayvanlarda ortalama % 25 kemik payı çıkabilir.
5) Kümes hayvanlarından kesilmiş tavuk perakende satışta % 10-12 ci­
varında fire vo zayiat verebilir.
(Y.K.K. 30.9.1976)
CIVATA
Sıcak baskı sistemi ile demir ve çelik civataların imalât safhasındaki orta­
lama firesi % 20 ilâ % 25 nisbetindedlr.
(Y.K.K. 6.1.1975)
Civûtalık kütükten civata imalinde meydana gelebilecek fire ve zayiat nis­
beti ortalama % 3 - 5 civarında olabilir.
(Y.K.K. 3.7.1975)
CIVATA — SOMUN — PİM
RE F O R — P U L
Cıvata, somun, pim refor, pul ile montaj sanayi standartlarına uygun ola­
rak imal edilen aynı çeşitlerin imalâtından doğacak fire nisbeti, imalât sırasında
imalât bozukluğu firesi
% 0,8 - % 01
kesme firesi
% 0,8 - % 01
imalât firesi
% 25
- % 30
imalât bozukluğu firesi
% 5
- % 10
% 30,8 - % 41
olmak üzere cem'an
arası normaldir.
ÇADIR
BEZİ
Çadır bezi bulunduğu yerin rutubet ve sühunet derecesine göre bir sene
içinde % 2 - % 3 nisbetinde çekebilir. Buna % 2 makas payı da ilâve edildiğin­
de, çekme ve makas payı olarak % 5 tolerans normaldir.
(Y.I<.K. 18.2.1954/298)
ÇANTA Kadın çantası imalâtında % 10 = 12 civarında fire meydana gelir.
1975 yılı moda ölçülerine göre orta boy bir kadın çantası imalâtı için or­
talama 60 - 70 dm^ deri gerekir.
(Y.K.K. 10.6.1976)
ÇAY
Çay pakette fire vermez.
(Y.K.K. 29.7.1976)
ÇELİK
Piyasada alıcı arzusuna göre kesmek suretiyle satılan çelikte bu işlem ne­
ticesinde verebileceğ if i re ve zayiat nisbeti için, çeliğin hangi metod ve vası­
talarla kesildiğinin bilinmesi gerekir. Buna rağmen böyle bir işlemde ortalama
olarak % 2 ilâ % 4 arasında fire ve zayiat normal bulunmuştur.
Ç5MENT0
Çimentonun patlama ve dökülmesinden % 1'e kadar fire vermesi normal­
dir.
(Y.K.K. 5.5.1972)
Çimentonun fabrikadan tesliminden sonra motor veya kamyonla nakledil­
mesi, depoya boşaltılması, tekrar yüklenmesi sırasında % 5 (yüzde beş) e ka­
dar zayiat vermesi (nakliye ve depolama zayiatı beraber), toptan veya para-
kende alım satımında depolamadaki zayiat nisbetinin ise % 1 (yüzde bir) e ka­
dar (yalnız depolama) normal kabul edilebilir.
(Y.K.K. 28 Temmuz 1970)
çîvi
1)
2)
3)
Çatal çivide tel firesi % 2 olup.
Çatal çivide presbant firesi % 10 civarındadır.
Çubuk tel çekimi ve belirli boylara bölümünde tel firesi yoktur.
(Y.K.K. 14.2.1977)
'
•
Çivinin toptan sandıklı satışlarında fire söz konusu olamaz.
(Y.K.K. 30 Haziran 1970)
Çivinin depolama ve perakende satışlarında zayiat ve tartı farkından mü­
tevellit % 2 (yüzde iki) ye kadar fire verebilir.
(Y.K.K. 8 Eylül 1970)
^
—
DEMİR
İthal malı çubuk demir, oluklu düz galvanizli saç, çinko levha, gemi saç­
ları, siyah ince soba saçları ve profil demirlerin gerek ambalajlarının sökülme­
sinde, gerekse bir mahalden diğer mahalle naklinde ve perakende satışları es­
nasında kantarlanmasmdan mütevellit ne nisbette fire verebileceği konusunda
yapılan incelemede:
Avrupa'da tatbik edilen siklet tesbiti usulleriyle memleketimizdeki usuller
arasında bir fark bulunduğu bildirilerek, perakende olarak yapılan her türlü
düz galvanizli saç ve her çeşit demir ve çinko levha, teneke ve emsali eşya
satışlarında orijinal Avrupa faturalarındaki vezinlere nazaran % 5'e kadar bir
noksanlık vaki olabileceği, tesbit edilmiştir.
İthal malı yuvarlak demirlerin limanlarımızda FOB tesellüm edilerek yur­
dun muhtelif yerlerine kamyon veya trenle şevkleri sırasında:
a) İki memleket arasmdaki hava basınçları sebebiyle tartı farkı ve oksldasyon neticesi % 1 ila 1,5 nisbetinde,
b) Her birisi için ayrı olmak üzere, toptancı ve perakendecilerde ise tartı
farkından mütevellit yüzde yarım nisbetinde fire ve zayiat olabilir.
(Y.K.K. 17.5.1977/133)
Anlaşmalı ve APA memleketlerinden kütük ithal ederek sanayici hadde­
hanelerine teslim edilen bahse konu kütüklerin depoda kesilmeleri ve tartılma­
ları esnasında zuhur edecek noksanlık % 1/2 (yüzde yarım)'a kadar normal
addolunabilir.
(Y.K.K. 17.5,1977/133)
Saç, profil demir, teneke ve çinko levha, çinko külçe firesi:
Aşağıda isimleri yazılı emteanın muhtelif tarihlerde ithallerinde vapur ve
yoldö 2ayiî, depoda tûrtı ve oksîdasyûn neticesinde husule gelebilecek
nisbetleri:
fire
İthalatçıda Toptancıda Perakendecide
ithal mail otomat çeliği yuvarlak ve altı
köşe
ithal malı yuvarlak İmalat çeliği 10 mm.
den 100 mm.'ye kadar
Halitalı çelikler
10 mm. den 150 mm. ye kadar demirler
1 mm. kadar siyah saç
1 mm. kadar galvanizli saç
• ^
Teneke levha
Çinko levha
%2
% 0,5
% 0,5
%2
%2
%2
%2
%2
%3
%3
%
%
%
%
%
% 0,5
% 0,5
%0,5
% 0,5
% 0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
%1
%1
(Y.K.k. 17.5.1977/133)
Dökümü aşağıda gösterilen malzeme için nevine göre % 5 ila 10 nisbetinde
fire verir, çok hususî bir imalât olursa bu nisbet % 15'e kadar yükselebilir.
32'lik boru,
25'lik boru,
211ik boru,
191uk boru,
16'lık boru,
•
13'lük boru,
8'lik boru,
40 X 40 X
25 X 25 X
30 X 30 X
Galvanizli
4 ebadında köşebent demir,
5 ebadında köşebent demir,
3 ebadında köşebent demir,
çember.
(Y.K.K. 17.5.1977/133)
İthal malı elektrolitik ve kok tenekelerin toptan satışlarında, ambalaj fark­
larından, tartı farklarından, ithal edilen bu nevi malların libreden kiloya tahvili sı­
rasında % 2'ye kadar eksilme zuhur edebilir.
(Y.K.K. 17.5.1977/133)
İthâl malı ve Karabük kütüklerinden, inşaat demiri imali esnasında % 6 fire
ve hadde bozuğu, 130'luk yerli izabe kütüklerden inşaat demiri imali esnasında
ise % 10 nisbetinde fire ve hadde bozuğu normal görülmüştür.
(Y.K.K. 21.9.1972)
Pik 1Û'ar tonluk partiler halinde satın alınıp, 50Û ilâ 1.000 kiloluk perakende
satışlarında tartı, çapak ve tozlardan mütevellit % 1'e kadar fire vermesi nor­
maldir.
(Y.K.K. 114.1972)
İnşaatta kullanılan muhtelif eb'attaki demirlerin alış, satış arasındaki fire
nisbeti bekleme müddeti, pas vaziyeti ve kantar farkı gözönünde tutularak % 1'e
kadar normal kabul edilebilir.
(Y.K.K. 17.3.1972)
Galvanizli saçların fabrikada veya mağazada satışı esnasında tartıdan mü­
tevellit % 05 (binde beş)e kadar kantar farkı normal kabul edilebilir.
(Y.K.K, 28 Aralık 1970)
Yuvarlak inşaat demirinin Karabük ve Istanbuldaki haddehanelerden kam­
yonla nakli ve satışa arzı sebebiyle fire durumu:
Demirde nakliye firesi yoktur.
Demir satışlarında toptancı ve perakendecide ayrı ayrı olmak üzere tartı
farkından mütevellit % 1/5 (yüzde yarım) fire verebilir.
(Y.K.K. 22 Mayıs 1870)
Yuvarlak çubuk demirler toptan ve perakende alım satımlarda bekleme müd­
detleri, pas vaziyetleri ve vezin farkları göz önünde bulundurularak % 1 (yüzde
bfr)e kadar fire verebilir.
(Y.K.K. 30 Haziran 1970)
Perakende oluklu galvaniz saç satışlarında % 5'e kadar, DKP saç levhalarda
% 5'e kadar noksanlık vaki olabilir.
Siyah saçın yerli ve oksidasyondan mütevellit toptancı ve perakendecide
ayrı ayrı olmak üzere % 0,5 (yüzde yarım) fire vermesi normaldir.
(Y.K.K. 25 Ağustos 1970)
15 mm saç, 20 mm saç. 25 mm saç, 30 mm saç, 40 mm saç. 50 mm saç. 60
mm saç, 70 mm saç, 80 mm saç, 90 mm saç, 100 mm kalınlığındaki saçlar oksijen
ile kesimlerinde beher metre boyda ve beher milimetre kalınlık için 72 gr. fire
ve zayiat verebilir.
(Y.KX. 18 Eylül 1970)
DERİ
Büyük baş olan manda ve sığır derilerinin fire nisbeti yaş ve taze olarak ke­
sim yerinden depoya kadar % 1=2 arasındadır.
Bu deriler yaş ve tazeden salamuraya % 20, salamuradan salamuraya % 4
nisbetinde fire vermektedir. Cem'an fire nisbetl % 25-26 arasındadır. Manda
derilerinin fire nisbeti % 30'a kadar da çıkar.
Anadoludan gelen salamura derileri, tam salamura olmayıp, havuz malı ol­
masından dolayı, bunların firesi % 5-8 arasında değişmektedir.
(Y.K.K. 18.6.1971)
Rugan ve vidala derilerinin ayakkabı imalinde verebileceği fire nisbetleri;
Rugan deri :
Vidala deri :
% 25 - 30 arası,
% 20 - 25 arasızdır.
(Y.K.K. 4.6.1971)
Büyük baş hayvan derilerinde :
% 3
%20
% 5
Yaş olarak alınıp, yaş olarak satıldığı takdirde
Yaş olarak alınıp, salamuna olarak satıldığı takdirde
Salamura olarak alınıp, yine salamura olarak satıldığında
nisbetinde fire verebilir.
Küçük baş hayvan (koyun, keçi, kuzu) derilerinde:
Yaş olarak alınıp yaş olarak satıldıkları takdirde adetle satıldığından fire
mevzuubahis değildir.
Yaş olarak alınıp, tuzlu kuru satıldığı takdirde
Yaş olarak alınıp, hava kurusu olarak satıldığında
Tuzlu kuru alınıp, tuzlu kuru satıldığında
Hava kurusu olarak alınıp, hava kurusu olarak satıldığında
% 15 - 20
% 30 - 40
% 10
%
5
nisbetinde fire verebilir.
(Y.K.K. 30.9.1976)
Muhtelif cins derilerde bir yıl zarfındaki fire nisbetleri ile sonradan tuzlanmış
olarak alman ham derilerdeki fire nisbetleri arasında farklılıklar vardır.
Yaş: Mezbaha sığır
ve süt danası
derisi
1 — Salamura
2 — Tuzlu kurusu
3 — Hava kurusu
Umumî Zayiat
fire nisbetl
% 25'e kadar
% 37'ye kadar
% 52'ye kadar
İhzarlarımda
fire nisbeti
% 20'ye kadar
% 35'e kadar
% 50'ye kadar
Toptancıda
1 ncî
2 nci
% 3'e
% 1'e
% 1'e
% 2'ye kadar
% 1'e
kadar
% 1'e
kadar
Yaşı Manda' m malak derisi
% 2'ye
% 1'e
% 1'e
kadar
kadar
kadar
% 30'a kadar
% 42'ye kadar
% 52'ye kadar
% 23'e kadar
% 40'a kadar
% 52'ye kadar
% 3'e
% 1'e
% 1'e
% 45'e
% 58'e
kadar
kadar
% 40'a
% 55'e
kadar
kadar
% 3'e
% 2'ye kadar
% 1,5'a % 1,5'a kadar
% 40'a
% 58'e
kadar
kadar
% 35'e
% 55'e
kadar
kadar
% 3'e
% 2'ye kadar
% 1,5'a % 1,5'a kadar
% 40'a
% 53'e
kadar
kadar
% 35'e kadar
% 50'ye kadar
% 3'e
% 2'ye kadar
% 1,5'a % 1,5'a kadar
1 — Tuzlu kurusu % 40'a kadar % 35'e kadar
2 — Hava kurusu % 53'e kadar % 50'ye kadar
(Y.K. 21.8.1964 tarih ve 68 sayılı toplantı)
% 3'e
% 2'ye kadar
% 1,5'a % 1,5'a kadar
1 — Salamura
2 — Tuzlu kurusu
3 — Hava kurusu
Yaş: Koyun derisi
1 — Tuzlu kurusu
2 — Hava kurusu
Yaş: Keçi derisi
1 — Tuzlu kurusu
2 — Hava kurusu
Yaş: Kuzu derisi
1 — Tuzlu kurusu
2 — Hava kurusu
Yaş: Oğlak derisi
DERİ
KAZINTILARI
Kemik ve deri kazıntılarının rutubet ve yabancı maddelerden dolayı % 1.5
oranında firesi normaldir.
(Y.K.K. 17.12.1954 tarih 11 sayı)
1) Küçükbaş ham-mamul deri randıman ilişkileri :
î adet kuzu derisi hava kurusu
1 kg.'a tekabül eder.
1 »
»
»
tuzlu kuru
1.5 »
»
»
1 »
»
»
yaş olursa
2 »
»
»
1 adet koyun derisi hava kurusu 2 »
»
»
1 »
»
» tuzlu kuru
3 »
»
»
1 »
»
» yaş olursa
4 »
»
»
1 adet kuzu derisi
30 dm- mamul verir.
1 »
koyun derisi
60 dm- mamul verir.
2) Deri konfeksiyon için (ortalama olarak)
a)
Erkek
Erkek
Erkek
Erkek
Erkek
yelek
ceket
ceket
Turvakar
Palto
Boy (cm)
Zlg Napa, Süet dm^
Kuıu kürk adet
55/62
59/65
65/80
76/92
95/115
150/200
280/320
300/420
420/480
500/640
4/5
7/9
8/10
9/12
11/16
b) Kadın giyim eşyaları imalinde erkeklere oranla ortalama % 5-6 arası
noksan deri sarfedildiği gözönünde tutulmalıdır.
(Y.K.K. 28.2.1977)
D Ö K Ü M
( P İ K ¥ 6 BRONZ)
Pompa imalatı ile ilgili olarak pik ve bronz dökümünde fire nisbeti, döküm
kalitesi işleme tezgahı ve sistemlerine göre değişmekle birlikte pik ve bronz
dökümünde % 7-10, taşlamada % 1-2, diş açılma esnasında ise % 2-3 civarın­
da olabilir.
DUVAR
KÂĞITLAR!
Gofreli veya kalın duvar kâğıtları kaplamasında (pia ve masüz gibi) met­
rekareye ortalama 50-70 gr. glotolin tutkal kullanılır.
Diğer kâğıtlarda ise metrekareye ortalama 30-50 gr. glotolin tutkal kullanılır.
Büyük desenli kâğıtlarla metrekare hesabiyle kaplama yapıldığında % 12,
ufak veya düz desenli kâğıtlarda ise % 6 civarında fire verilebilir.
(Y.K.K. 1.3.1976)
Her nevi duvar kâğıtları ve duvar kâğıdı tutkallan tatbikat esnasında % î
civarında fire ve zayiat verebilir.
(Y.K.K. 27.12.1976)
^ EF
ECZAHANE
Eczahanelerde perakende satılan tıbbı müstahzarat ve veteriner ilâçlarının
miadı geçmiş olması, bekletilme, yeni ilâçların çıkması ile elde kalma, nakil
anında kırılma, imalat esnasında dökülme gibi nedenlerle % 3-5 civarında fire
ve zayiat verebilir.
ECZAHANE
VE
ECZA
DEPOLARI
Eczane ve ecza depolarında, toptan ve perakende satılan muhtelif cins
emtianın (tümü üzerinden ve miadı geçip ladesi mümkün olmayan ve büyük
bir yekûn tutan mühtahzorlar da gözönünde tutularak) fire ve zayiat nisbeti or­
talama % 2 (yüzde iki) dir.
Şekerden mamul kıldökücü müstahzarda fire nisbeti:
İmalat esnasında % 10 (bütün macunlarda), ambalaj plâstik kap ise % 5,
cam ise % 10 olanak kabul edilebilir.
(Y.K.K. 8 Artîlık 1970)
Ecza depolarında satılan maddeler alelıtlak % 5 fire ve zayiat verebilir.
Uçucu maddeler muhafaza edildikleri ambalajın cinsine göre daha yüksek fire
verebilir.
(Y.K.K. 26 Aralık 1972)
-
EICM.EK .
Safi 71,5 kilo standart ağırlıktaki bir çuval ekmeklik undan elde edilen ek­
meğin imalât safhasından toptan veya perakende hazır bir vaziyete gelinceye
kadar verebileceği fire ve zayiat nisbeti, şehrimiz Belediyesince yapılan mali-
yet hesapları sırasında % 2,5 (yüzde iki buçuk) ilâ % 3 (yüzde üç) arasında
kabul edilmiştir.
(Y.K.K. 23.1.1970)
Ekmek imalinde bayat ve bozuk ekmek miktarının imalâtın yüzde kaçı ola­
bileceği konusunda yapılan tetkikte, Gıda Maddeleri Mevzuatı'nm 310. madde=
sinde belirtilen husus hariç olmak üzere ekmek imalâtında normal çalışan bir
fırında bayat ve bozuk nlsbetinin o fırının günlük imalâtının % 1'i olduğu, azamî
nisbetin % 1,5'u geçemiyeceğl neticesine varılmıştır.
(Y.K.K. 23,6,1975)
1) İsanbul'da halen meri ekmek rejiminde, İl Koordinasyon Komitesi ve
Belediye Encümeni tarafından maliyet hesabına 28 çuval için (fırınlarda bayat
ve yanık zayiatı) karşılığı olarak günde 10.— lira masraf kabul edilmiş bulun­
maktadır.
2) 30 Kasım 1973 tarih ve 14728 sayılı Resmî Gazetenin 10. sayfasında
Fiyat Kontrol Komitesi Başkanlığından yapılan 3 Sayılı tebliğin 2. maddesinde
«unun fırına girişinden mamulün çıkışma kadar geçen kademelerde % 3 fire
olabileceği gözönüne alınacaktır.» denilmekte olmasına nazaran maliyet hesa­
bında bir çuval undan çıkan ekmek adedi üzerinden ayrıca % 3 nisbetinde İma­
lat firesi düşülmektedir. Bir çuval undan elde edilecek gelir bu tenzilattan son­
ra hesaplanmaktadır. Bu hususta yürüriükte olan Belediye Encümeni kararının
genel masraflar kısmına ait liste aşağıda gösterilmiştir.
3) Ayrıca Gıda Maddeleri Tüzüğünün 310. maddesinin ikinci bendinde (ek­
meklerin pişirilerek satışa arzı sırasında bunlarda % 3'e kadar tartı noksanlığı
kabul edilir.) denilmiş olmasına göre maliyet hesabına girmeksizin sadece sa­
tış sırasındaki gramaj noksanlığında uygulanacağı, aynı maddenin müteakip
hükümlerinden anlaşılmaktadır.
Ganel İşletme Masrafları
TL
1 — Un nakliyesi 250 kuruş + un tahliyesi 100 kuruş
2 — Tuz 28 çuval için kilosu 75 kuruştan çuval başına 1.000
gram
: :
3 — Yakıt
: : :
4 — Tazyik edilmiş fenni maya (1 çuvala 750 gram kilosu 10.50
kuruş
'
:
5 — Su (imaliye ve temizlik için)
.
6 — Elektrik
7 — İşçi ekmeği (şahıs başına günde 1,5 kilo 16 işçi için
24 X 450
. :
98.—
21.—
280.—
220,50
15.—
20 —
108.—
8 — İşçilere gömlek, takke, terlik, önlük, takunya, sürahi, bar­
dak, ecza dolabı, yatak çarşafı, yorgan sabun, süpürge,
ampul, a D. T .
. . . '
. : . :
9 — Kira
10 — Etiket
11 — Muhasip, katip ve muhabere, fatura defteri, telefon ücreti vs.
: :
12 — Pasa bezleri ve pasa tahtası
13 — Badana
14 — Makina yedek aksamı ve motor amortismanı ., . . . .
15 — Motor ve makina bakımı, tamirat, yağ, kayış v.s
16 — Pasa bezleri, çarşaf ve çamaşırların yıkanması
17 — Bayat ve yanık zayiatı
18 — Her nevi fırın küreği
19 — Fabrika fonu
20 — Ekmek nakliye masrafı (hayvan araba amortismanı, yem
bedeli)
: : :
21 — İbreli terazi bedeli: 4.000.—/9.125
22 — C. vitamini çuval başına 75 kuruş
. . . . . . . . .
21—
130.-2,-^
21.™
10.—
10.—
10.—
10.—
10.-10.—
10.—
2.80
50.—
0.44
21.—
1.080J4
İşçi giderleri
Genel Masraflar
Un bedeli 250.60 X 28
Imolci safi kan % 5
Bayi ücreti 4844x3/4 = 3633x20
2.752.64
1.080.74
7.016.80
542.50
726.60
12,119,28
12.119,28/28 = 432,83 Bir çuval için yapılan masraf.
Gıda maddeleri tüzüğü hükümlerine göre imal edilen ekmeklerden rutubet
miktarı % 37 olacağına göre, bu esaslarla yapılan tetkiklerde 71,5 kilo gelen bir
çuval undan yanık ve fire hariç 96 kilo ekmek çıktığı anlaşılmaktadır.
432=83/96 = 450,86
Kuruş
Gram
450,86
250
1.000
X
1000 gram ekmeğin fiyatı.
.
. '
X = 250x1.000/450.86 = 554.49
takriben
555 gram.
.
•
Çıplak 71,5 kilo unun % 14 rutubeti haiz kuru maddesi . . .
Bir çuval una katılan tuzun gıda maddeleri tüzüğünegöre he­
saplanan kuru maddesi
Bir çuval una katılan fenni mayanın gıda maddeleri tüzüğüne
göre hesaplanan kuru maddesi
61.49Û kg.
0.670 kg.
0.188 kg.
62.348 kg.
% 37 rutubeti 55 gram ekmeğin kuru maddesi 349,65 gram 62.348/349,65 = 178,31
adet ekmek (bir çuval undan elde edilen nazari ekmek adedi)
178.31-5.31 = 173 adet ekmek (nazarî ekmek adedinden fire payı düşürül­
düğünde bir çuval undan elde edilen fiili ekmek adedi)
555 gram vezninde ve fenni maya kullanılarak imal edilen % 37 rutubeti muh­
tevi bir adet ekmeğin narh fiyatı 250 kuruş olur.
Not ; İşbu maliyet unsurlarına ve hükümlerine riayet etmeyenler hakkında 1608 Sayıh
Kanun ile 151 Sayılı Kanun hükümleri tatbik olunur.
(Y.K.K. 14.3.1977/115)
ELEKTRİK
MALZEMELERİ
Elektrik Kablosu
11/2 mm^ ile 10 mm^ arasındaki kesitlerde plâstik izoleli bakır elektrik kab­
losu imalinde bakır ve plastiğin verebileceği fire % 2 ilâ % 3 (yüzde iki - yüz­
de üç) arasında olabilir.
(Y.K.K. 14 Temmuz 1970)
Aşağıda isimleri yazılı elektrik malzemelerinin perakende ve toptan satışla­
rında verilebilecek bozuk ve tartı fireleri hizalarında gösterilmiştir:
Kapalı fiş
Balast
Spiral Kromllkel
Tablo Sigortası
ÜÜtü
Spiral Telefon kordonu
Elektrik Buşonu
Mikanik
Starter
%
%
%
%
%
%
%
%
%
1
1
1
3
1
1
3
1
3
EMAYE
LİNYİT
SOBASI
Emaye Linyit Sobasmın yapılışma ait proses ve plânlar (imalat hazırlığı,
imale sevkedilen saç miktarı, işlemlerin adedi ve mahiyeti) ve nihaî mamulün
plânları incelenmeden imalat safhasındaki firenin tesbitine imkan yoktur.
İmalat sonrası «emayeleme» safhasında azami fire % 1 olabilir.
Emayelenmiş mamul sobanın sevkiyat öncesi ambarda, ambalajlanma sı­
rasında veya muhafaza edildiği esnadaki fire oranı % 0,5 olabilir.
Mamulün sevkiyatı esnasındaki (kamyon veya trenle) fire ise % 2,5-3 civa­
rında bulunabilir.
(Y.K.K. 7.4.1977/122)
• •
ET
1 — Müşteriye verilen etlerin hayvandan kesilmesi parçalanması ve tar­
tılması sırasında kopup fırlamaları ve müşteri lehine atılan kemikler dolayısıyle
ortalama terazi fire nisbeti % 2-2,5 (Yüzde iki-iki buçuk) arasındadır.
2 — Mezbahada kesilip tartıldıktan sonra kasap dükkanına teslim edilen
etlerin kurumasından, sidik torbası ve göt bağırsaklarının atılmasından, hayva­
nın karnının yarılmasından ve mezbaha kilosuna dahil olan su ve pisliklerin ak­
masından etlerin kokma ve bozulma gibi haller karşısında imha edilmesinden
ortalama olarak koyun-kuzu-sığır-dana-süt dana ve keçideki sair fire nisbeti;;
İstanbul Canlı hayvan Borsası alım satım teamüllerine göre canlı baskül
kilolarında:
a)
b)
c)
Koyun ve keçide
Kuzularda
Sığır ve danalarda
% 5 (yüzde beş)
% 3 (yüzde üç)
% 8 (yüzde sekiz)
tokluk firesi düşülmektedir. Ayrıca kesim yapıldıktan kasap dükkâna gidinceye
kadar, ikinci pa nag rafta zikredilen maddelerin atılmasından dolayı % 5 - 6 (yüzde
beş - altı) nisbetinde fire verebilir.
3 — Kesimi yapılmış yaş danası ve sığırdaki azamî ve asgarî kemik nis­
beti % 25-35 (yüzde yirmibeş-otuz beş)
4 — Kesimi yapılmış yaş danası ve sığırdaki adet başına azamî ve asgarî
iç yağ miktarı;
Kış mevsimi mallarında % 4-8 (yüzde dört-sekiz) yaz mevsimi mallarında
% 1-4 (yüzde bir-dört) nisbetinde iç yağı hesaplanmaktadır.
(Y=K=K. 17.1=1970)
Perakendeci kasap dükkânlörıhda satılan hör cins etlerin bekiöme ve müş­
teriye satış yapıldığı esnadaki fire ve zayiat nisbeti % 3'dür.
Kasap dükkânlarında satılan dana, tosun, öküz, inek malak ve manda etlerinin mevsim ve kalitelerine göre, kemiksiz satılması halinde % 25-35 arasında
kemik payı çıkar ki, safi olarak % 65 - 75 nisbetinde kalır.
(Y.K.K. 3.3.1972)
Tavuk çiftliklerinde kesilen piliç ve tavuk etlerinin çok dondurulmuş olarak
perakende satış yerlerine gelişleri ve bunların satışa verilmesinden önce çözülen
buzdan dolayı piliç ve tavukların % 1 ilâ % 3 oranında fire vermesi normaldir.
(Y.K.K. 13.4.1973)
FAYANS
Fayans toptan satışlarındaki fire nisbeti % 0,2 — perakende satışlarında
ise % 3 olabilir.
(Y.K.K. 30.4.1974)
_ G
GIDA
-
MADDELERİ
(KURU)
Yoz aylarında
fire nisbetleri
Kış aylarında
fire nisbetleri
Kuru barbunya
% Ve kadar
% 0,5'a kadar
Bulgur
% 1'e kadar
% 0,5'a kadar
Kuru mercimek
% 1'e kadar
% 0,5'a kadar
Makarna
% Ve kadar
% 0.5'a kadar
Nohut
% r e kadar
% 0,5'a kadar
Pirinç
% 1 'e kadar
% 0,5'a kadar
Kuru soğan
% 5'e kadar
% 2'ye kadar
Patates
% 5'e kadar
% 2'ye kadar
(Y.K.K. 22.8.1972)
Pirinç ve bakliyat gibi emtia, taşıma, bekleme, tahmil ve tahliye esnasında
normal şartlar altında % Ve kadar fire ve zayiat vermesi normaldir.
(Y.K.K. 25.7.1972)
Nohut ve fasulyenin nakliye firesi % 1,5'dur. Muhafaza firesi de 6 ay için
% 1 civarındadır. Şayet muhafaza 6 aydan az olduğu takdirde % 1 firenin oran­
tıya göre ayarlanması gerekir.
Fasulye;
1)
Bekletilmeden toptan satışlarda fasulyenin fire durumu, yetiştirildiği böl­
geye göre değişik durum arzeder. Karadeniz havalisi (Düzce ve Adapa­
zarı dahil) mahsulü yumuşak fasulyede % 1 - 2 nispetinde fire olur. Ana­
dolu havalisi mahsulü olan sert fasulyede fire olmaz.
2)
4 ay bekletildikten sonra yapılan toptan fasulye satışlarında;
a) Karadeniz havalisi mahsulünde % 2 - 3,
b) Anadolu havalisi mahsulünde
%1
nisbetinde fire olur.
.
Yeşil Mercimek
1)
Bekletilmeden toptan satışta fire söz konusu değildir.
2)
4 ay bekletilmesi halinde % 05 - 1 fire olur.
Nohut:
1)
Bekletilmemesi halinde fire söz konusu değildir.
2)
4 ay bekletilmesi halinde % 05 fire olur.
Kalburlanma esnasındaki fire durumu:
1)
Fasulyede % 3-4 nispetinde,
2) Pirinç arızi halde kalburlanır, içindeki yabancı maddeye göre fire duru­
mu değişir, % 5-10 nisbetinde olur.
3) Yeşil mercimek, Ankara havalisi mahsulünde % 6-8 Yozgat ve Kayseri
ve Kayseri havalisi mahsulünde % 3-5 nisbetinde fire olur.
4)
Nohutta % 3-4 nisbetindedir.
(Y.K.K. 20.5.1976)
GÖZLÜK
Gözlük
Gözlük
Gözlük
Gözlük
camı İthalinde
camı toptan satışında
çerçevesi ithalinde
çerçevesi toptan satışında
nisbetlerinde fire vermesi normaldir.
(Y.K.K. 12 Haziran 1973)
CAMİ
%2-3
%2
%2
%2
Gözlük camı ve çerçevesi için kabul edilen fire her envanterde (yıl sonu
yapılan sayım) nazarı itîbare alınır.
(Y.K. Kararı 11.11.1976/80 Sayı)
©ÜL
YAĞI
Müstahsillerden alınan gülyağının ihracı için yapılan filtraj ve bunların muh­
telif ölçülerdeki ambalajlanması sırasında gülyağı % 2'ye kadar fire verebilir.
(Y.K.K. 17.5.1977- 133)
GÜMÜŞ
Ham gümüş olarak tepsi, tabak, şekerlik, vazo, şamdan, kaşık v.s. fason
yaptırıldığında polisaj esnasında % 4 ile % 6 civarında fire ve zayiat meydana
gelebilir.
(Y.K.K. 18.3.1976)
— H
HALAT
Katranlı halat (kordö) depoda bekletilme süresinde (ilk 6 aylık devrede)
% 7 İlâ % 10 civarında fire verebilir. Bu süre sonunda kordonm tamamen kuru­
muş olması nedeniyle herhangi bir fire ve zayiat vermesi mümkün değildir.
(Y.K.K. 10.10.1974)
HALI
Makina halılarının döşenmesinden mütevellit % 5-6 (yüzde beş-altı) nisbe­
tinde zayiat vermesi normaldir.
(Y.K.K. 9.2.1973)
Halıların müşteriye teşhiri esnasında açılıp, kapatılması, sıcak yerde kalma­
sı, yerde serili durmasında herhangi bir şekilde fire vermesi bahis konusu de­
ğildir.
Ancak metre ile alınıp satılan halıların yıkanmaları sonucu % 1 ilâ % 2 nis­
betinde fire vermesi mümkündür.
(Y.K.K. 30.1.1975)
HALI FLEX
Holifleks yer döşemesinde döşenen yerin şekline göre % 2-3 civarında fire
ve zayiat verilebilir.
(Y.K.K. 10.5.1976)
HAYVAN
YEMLERİ
Aşağıda isimleri yazılı hayvan yemlerinin satın alınmasından, işletmeye ge­
linceye kadar ve satılması sırasında meydana gelebilecek fire oranlan hizaların­
da gösterilmiştir
Razmol
Kepek (Kırmızı)
Kepek (Kuru)
Kepek (Çıplak)
Kepek
Yağlı küspe
Arpa
Yulaf
Kırıntı
Kırma
Toz
Keten Küspesi
Tavuk yemi pelet
Piliç yemi pelet
Civciv yemi pelet
Süt İneği yemi pelet
CİVCİV yemi toz
Piliç yemi toz
Tavuk yemi toz
Ex. Ex un (Çuval)
Lux un (Çuval)
Tekkulak (kırmızı)
Süt ineği yem toz
% 0.3
% 0.3
% 0.1
% 0.7
% 0.3
% 0.5
% 0.2
% 0.2
% 0.2
% 0.2
% 1
% 2
% 0.3
% 0.3
% 0.3
% 0.3
% 0.2
% 0.2
%0.2
% 0.2
% 0.2
% 0.3
% 0.2
Ancak bunlar normal firelerdir. Nakliyenin yapıldığı vasıta, ambalajlama
ve nakil esnasında gösterilen ihtimama göre normal fire nisbetlerlnde değiş­
meler olabilir.
(Y.K.K. 16.12.1976)
HEL¥A
Helva imalinde kullanılan glikozun verebileceği fire nisbeti % 15-18 (yüz­
de onbeş-onsekiz) arasındadır.
Her nevi helvanın her mevsimde perakende satışında husule gelen zayiat
nisbeti İse % 2 - 3 (yüzde iki-üç) arasında bulunmaktadır.
{Y.K,K/62.1970)
HUBUBAT
B u ğ d' a f ;
1) Buğdayın temizlenme
esnasında
bünyesindeki yabancı maddelerin
miktarı kadar fire ve zayiat verir. Bunun dışında öğütülme esnasında her hangi
bir fire ve zayiat bahis konusu olmayıp buğdayın nem kazanması suretiyle ağır­
lığı artabilir.
2) Un ve irmik imalinde yabancı maddeler taş, toprak, fiğ, karamıl v.s. den
oluşur.
3) Buğdayın fabrikalarda un haline gelirken yıkanma ameliyesi esnasında
almış olduğu nem ve ayrıca sert buğdaylara verilen sudan mütevellit ağırlık artı­
şı buğdayın cinsine ve bünyesindeki rutubet miktarına göre değişebilmekle bera­
ber ortalama olarak % 1 - 2 civarında bir artış meydana gelebilir.
1 — Aşağıdaki yüzdeler, buğday bünyesindeki yabancı madde nisbetine ve
buğdayın normal veya fazla kırıklı olmasına göre değişir.
2 — Temizlenmiş buğdaydan % 80 un (80 randımanlı), % 21 kepek, razmol
alınır. 80 randımanlı unlarda ekseriyetle bonkalite çekilmez. Arzu edilirse % 1 ci­
varında alınabilir. (Bu piyasada çift sıfır tek sıfır tabir edilir o takdirde buğdayın
cinsi ve verimine göre % 79 - 95,5 un ve % 1 -1,5 bonkalite alınabilir.
Bonkalite alındığı takdirde, takriben % 79,5 un ve 21,5'e kadar razmol ve ke­
pek alınır (yani 100 kg.), temizlenmiş buğdaydan rutubet farkı ile beraber 101 kg.
civarında un ve tali hasılat alınabilir.
3 — Buğdayın cinsi ve kalitesine göre: temizlenmiş buğdaydan % 74 - 76
takriben 74/76 randımanlı un, % 5 bonkalite, % 21 razmol kepek elde edilir.
4 — Gıda nizamnamesine göre; çavdar nisbeti, buğdayın bünyesindeki çav­
darla birlikte % 10 nu aşamaz. Buğdayla beraber kırılır. Ayrıca bir yan ürün ve­
ya fire mevzuu bahis değildir.
5 — Un 74/76 randımanla çekildiğinde takriben 80 randımana kadar (yani
% 5 - 6) ikinci kalite un verir, buna bonkalit denir.
Un fabrikalarında imalâta verilmek üzere dökme olarak kamyonla sevkedilen buğday ve çavdarın, doldurma-boşaltma ve nakli sırasında normal şartlar ve­
rebileceği fire nisbeti % V\ geçmez.
(Y.K.K. 11.4.1972)
Buğday, kepek ve razmolun yıllık fire ve zayiat nisbeti takriben % 0,5 ilâ %
1 civarmdadır. Ancak bu oran, bahsi edilen emtianın muhafaza edildiği yerin du­
rumuna, muhafaza süresi içindeki hava şartlarına göre değişebilir.
Buğday, kepek ve razmolun normal şartlarla doldurma, boşaltma ve nakil
sırasında verebilecekleri fire ve zayiat nisbetleri ise nakil vasıtasının cinsine
(kamyon, traktör, demir ve deniz yolu) hava şartlarına, nakliyenin dökme veya
çuvallı oluşuna göre değişmekle birlikte, bu orönm da % 1*e kadar olması nor­
maldir.
(Y.K.K. 202=1975)
Buğday:
Normal ve bazen çift aktarma suretiyle nakliye esnasında ve açıkta depola­
ma sebebiyle buğdayın verebileceği fire ve zayiat oranı % 1,5 ilâ % 2'ye kadar
normal kabul edilebilir.
(Y.K.K. 17.5.1977-133)
KendirTohumu:
Kendir tohumu azami % 3'e kadar, İstanbul'da deniz kenarındaki bir depo­
da çuvallı olarak muhafaza edilen kendir tohumu ise, Ağustos-Eylül ayları içinde
daha fazla fire vereceğinden, böyle yerlerdeki fire nisbeti % 5'e kadar yüksele­
bilir.
(Y.K.K. 17.5.1977 - 133)
Küspe:
İstihsal edildiği ilk ayda % 3, müteakip aylarda % 1-1,5 orasında, mal aynı
yerde kalıp üzerinden bir yaz geçerse % 5'e kadar fire verir. Ancak bütün yekûn
nisbeti % 10'u geçemez.
(Y.K.K. 17.5.1977-133)
Çeltik:
Herhangi bir suretle ıslatılmış çeltikler kurutulduktan sonra % 15-25 oranın­
da fire verir ve eski durumuna göre evsafından kaybedeceği için, alacağı şekle
göre değeri de % 20-40 oranında düşer.
(Y.K.K. 17.5.1977- 133)
HURDALAR
.
Hurda emtianın oksidasyon (pas) kurum, toprak ve kireçlenme, yükleme, bo­
şaltma, nakliye v.s. aşağıda bildiren durumlar neticesi verebileceği fire nisbetle­
ri:
1)
2)
3)
Hurda bakır (mutfak eşyası, tencere, kazan v.s.)
Hurda alüminyum (mutfak eşyası, tencere, kap-kacak,
otomobil karoserlerinden ve muhtelif motor ve makinalordan çıkma)
Hurda sarı (pirinç) ve tornadan çıkma sarı talaş
% 1,5-2
% 1,5-2
% 1 -1,5
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
Hurda kızıl (bronz) ve tornadan çıkma kızıl talaş
Hurda pik (döküm)
Hurda teneke (çöplükten toplanmış muhtelif teneke,
boya ve konserve kutuları)
Hurda demir
Hurda kursun
Hurda çinko
Hurda amtimuan (ordubozan)
Hurda akûmülatör
Hurda naylon (plastik ayakkabı eskileri)
%1
%1
-1,5
%5
%2
% 1,5
% 2,5
%5
%5
%7
(Y.K.K. 15.6.1973)
Teneke hurdası, çelik ve pik talaşı, köylü toplama hurdası, kaporto parça­
ları, eski sobalar, eskimiş variller ve ithâl hurdaların ark ocaklarında işlenmek
üzere fabrika dahiline gelinceye kadar ve fabrika dahilinde aşağıda hizalarında
gösterilen miktarlarda fire verebilir.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Boşaltma, yükleme ve taşıma firesi
Tufal firesi
'
Stoktaki hurdaların oksidasyon firesi
Toprağa karışma firesi
Ocağa geri verme firesi
o) İmalât firesi
b) Metal olmayanlarda (plastik, çöp, paçavra)
% 01
% 02
% 02
% 01
% 01
% 01
% 03
(Y.K.K. 18.10.1976)
H U R D A D E M İ R
1) Hurda demirin dış kenarlarının uygun pres ve makas kullanılarak kesil­
mesi sınasında arta kalan parçaların şekil ve büyüklüğü çok değişik olacağı ci­
hetle ortaya çıkacak arayış hakkında her vakit geçerli bîr rakam verilmesi müm­
kün değildir. Her parti hurdanın ayrı incelenmesi gerekir.
2) Kenarları uygun pres ve makas kullanarak kesilen saçların soğuk düzel­
tilmesi sırasında silme ameliyesinde kayda değer bir fire söz konusu değildir.
3)
Sıcak haddeleme suretiyle silme yapıldığında:
a)
Hurda demirin üzerindeki oksit tabakası kalınlığına bağlı olarak de­
ğişmek üzere % 10 civannda tufal firesi ortaya çıkar.
b)
Standart boyda (6 mt) imalata teşebbüs edildiğinde % 15-20 civa­
rında ıskarta çıkabilir. Bu artık demirler esas demir fiyatının 1/3'üne
satılabilir ve izabede değerlendirilebilir.
4) Saç levhaların depoya alınışı ile satışı sırasında normal şartlar altında
ortaya bir fire çıkmaz. Sadece tartı farkı olabilir.
(Y.K.K. 21.11.1972)
İnşaat demiri, kalın saç, profil, mil gibi hurda demirler imalatta kullanılma­
dan satılırsa % 1 ila % 2 nisbetinde fire ve zayiat verir. İmalatta kullanılırsa bu^
nun tesbiti imkansızdır. Çünkü % 5 fire ve zayiat verdiği gibi İmalatın şekline gö­
re % 25 hatta % 40 dahi fire ve zayiat olabilir. İmalattan artan fire halindeki hur­
da demirler hurda bedelinden % 30 eksiğine değerlendirilir.
(Y.K.K. 17.5.1977/133)
„
I I- „
I T R Î Y A T D E P O L A R I N D A
Itriyat depolarında toptan ve perakende satılan muhtelif cins emtianın (miad=
İl, emtia olmadığı için) ortalama % 1 (yüzde bir) e kadar fire ve zayiat vermesi
normal kabul edilebilir.
(Y.K.K. 22.5.1970)
İÇ
ÇAMAŞIRI
Fanila, don, kaşkorsenin dışarıda yaptırılmasında kasar ve ütü firesi % 3
ilâ % 6, konfeksiyon firesi % 10 ilâ % 20 oranında olması normaldir. Sakat du­
rumlarda ise kumaşın dokunduğu makina ve kullanılan ipliğe göre değişir. Bu
miktar piyasada % 5 ilâ % 10'a kadar kabul edilir.
(Y.K.K. 7.5,1974)
Pamuk ipliğinden fanila imal edilirken numaraları aşağıda belirtilen pamuk
iplikleri hizalarında gösterilen miktarlarda fire ve zayiat verebilirler.
6/1 no.lu iplik ortalama
12/1
»
»
»
16/1
»
»
»
20/1
»
»
»
24/1
»
»
»
30/1
»
»
»
36/1
»
»
»
40/1
»
»
»
50/1
»
»
»
%
%
%
%
%
%
%
%
%
6 -7
5^6
5-6
5-6
4-5
4-5
4-5
4-5
3-4
İÇKİLİ
LOKANTA'
•
İçkili
1 —
2 ~
3 —
4 —
5 —
ve müzikli bir lokantada içki ve yemek firesi mevcuttur.
Hazırlanan mezelerin yenmeyîp bozulması.
Bazı müşterilerin parasını ödemeden kaçması,
Çarpışma sebebiyle bardak kırılması veya içkilerin dökülmesi,
Bazı sebeplerle müşterilerin iadesi,
Garsonun bahşiş temini için fazla içki vermesi sebebiyle hem içkide
hem de yemekte fire vardır. Bunlardan yemek firesinin % 5-8 ara­
sında, içki firesinin ise % 5-10 arasında olması normaldir.
(Y.K.K. 7.3.1973)
İNŞAAT
MALZEMESİ
Kum, çakıl, torba kireç, toğla, asmolen, biriket ve künk, depolama dahil
satış mahalline teslime kadar asgarî ve azami:
Kum, çakıl
'
Torba kireç
Tuğla, asmolen, biriket, künk
nisbetinde fire verebilir.
(Y.K.K. 5.5.1972)
%5- %6
%2- %3
%2- %4
Kireç:
Öğünmüş kireş toptan satışlarda % 5, perakende satışlarda % 10 civa­
rında fire ve zayiat verebilir.
' (Y.K.K. 15.11.1976)
Kiremit:
Kiremidin depolama ve satışından mütevellit verebileceği zayiat nisbeti % B'e
(sekiz) kadar normal kabul edilebilir.
(Y.K.K. 4 Mayıs 1973)
t
İmal edilen tuğla, kiremit ve asmolenlerin imalatında % 10 (yüzde on)
fabrika ve depolardan mağazaya nakli esnasındaki zayiatın delikli tuğla, kire­
mit ve asmolenlerde % 6 (yüzde altı), dolu ve presse tuğlalarda ise % 3 (yüzde
üç) e kadar normal kabul edilir.
Nakliyeden mütevellit zayiat tatbikat ve teamüle göre daima alıcıya aittir.
Toptan ve perakende satışlarda, depolama zayiatı % 5 (yüzde beş)e kadar
normaldir.
(Y.K.K. 7.8.1970)
İPEK
DÖKÜNTÜSÜ
İpek döküntüsü nevilerinden olan (kamçıbaşı) ve (kelebek) veya (delik koza)n(n ihraç maksadiyle prese makineleri ile ambalajlandıklarında,
bunlara
% 5 ilâ % 6 nisbetinde su verilmesi zaruridir. Verilen bu rutubet malın pres­
lenmesinden itibaren gideceği yere kadar nakli esnasında azalıp zayi olur.
(Y.K.K. 17.5.1977-133)
]
'
'
İPLİK
Ham pamuk ipliğinden kaşarlanarak imal edilen bir havlunun firesi tak­
riben % 18 ilâ % 20 arasındadır. Yani 100 kg. kaşarlı iplik fabrikaya veril­
diğinde 80 kg. kadar mamul mal elde edilebilir. Firede kaybolan kısımlar şun­
lardır:
1) Boya ve sargı firesi
2) Çözgü firesi
3) Atkı firesi
4) İmalat firesi
5) Konfeksiyon firesi
(Y.K.K. 17.5.1977 - 133)
Karde imalâtında kullanılan 100 kilo akala 1 pamuğundan 84 kilo safi ip­
lik, 15 kilo döküntü ve 1 kilo uçuntu ve rutubet hasıl olur.
Ayrı ayrı ifadesi lâzım gelirse, fire miktarı takribi olarak :
Hallaç altı
Torak altı
Kirii meydan
Üstüpü
Hava zayiatı
%
%
%
%
%
4,7
4,8
2,5
1.5
2,5'tür.
(Y.K.K. 17.5.1977 - 133)
1)
2)
3)
4)
Bobinden bobine sarılırken yün ve sentetik İplikte %2 nisbeinde,
Rutubet kaybı sebebiyle yün ve sentetik iplikte % 1 nisbetinde,
Tüylenme sebebiyle yalnız yünde % 3, sentetik iplikte yoktur.
Makinede çalışmada hasıl olan sakat nisbeti yün ve sentetik iplikte %2-3
arasında,
5) Aprede yün ve sentetik iplikte % 2 nisbetinde fire normaldir.
(Y.K.K. 12.2.1971)
1)
Kundura bagı imalinde kullanılan ekrü pûmuk ipliğinin boyatılmosı ha­
lindeki bu renkler siyah, beyaz, kahverengidir; fire nisbeti % 8 (yüzde
sekiz),
2) Mezkûr boyanmış ipliklerin makaraya aktarılması ameliyesinde vereceği
fire nisbeti % 3 (yüzde üç),
3) Sarılmış makara halinde bulüaan boyalı ipliklerin dokunma ameliyesinde vereceği fire nisbeti % 2 (yüzde iki),
4) Dokunmuş olan bu bağların bilâhare kundura bağı haline getirilmesini
temin için yapılan ameliyeden mütevellit fire nisbeti ise % 2 olarak tes­
bit edilmiştir.
(Y\KX 17 Kasım 1970)
Sentetik
İplik:
Poliester tekstürize poliamid orlon vb. sentetik iplikler gerek tabii yün ge­
rekse pamuk iplikleri ile karştırılarak örüldüğünde pratik olarak % 3-5 civannda
fire verir. Top boyama, fiksaj terbiye veya yalnız fiksaj terbiye ameliyeleri sırasın­
da ortalama olarak % 4 fire verir.
Trikotaj makinalarında sentetik ipliğin rahatça çalışması için yağlanması ge­
rekir, bu yağ da yıkamada zayi olur. Burada % 5 - 6'lık bir kayıp meydana gelir,
ancak bu kaybın fire olarak kabulü mümkün değildir.
(Y-.K=K. 25 Eylül 1973)
Dikiş ipliklerinde meydana gelebilecek fire nisbeti söz konusu ipliğin kalite­
sine göre değişmekte olup, genel olarak 24/2.26/2 numara.
Tek kat ipliğin katlanarak çift kat haline getirilmesinde
Bükümünde
Gaze yapılmasında
Merserize yapılmasında
Kaşarlanmasında
Boya ameliyesinde
•
.
Çileden bobin yapılmasında
Bobinden makara ve masura yapılmasında
%3
%3
%5
%5
%8
%4
%4
%3
civarında fire ve zayiat meydana gelebilir.
Naylon ve yün iplik olarak işletmeye girip örgü ve forma işlemleri yapılarak
çorap olarak işletmeden çıkması halinde naylon iplik % 3, yün iplik ise % 5 ci­
varında fire ve zayiat verebilir.
{YKK. 6.1.1977)
Dünya normlarına göre, kamgarn iplikler % 18.25 rutubetli olarak fabrika­
dan satışa arz edilir. Dolayisiyle toptancı firmalara bu norma göre teslim edil­
miş olması lâzımdır.
Kış aylarında normal hava rutubetine göre bu iplikler % 2 (yüzde iki) oranın­
da, yaz aylarında da % 4-5 (yüzde dört-beş) oranında rutubet kaybetmesi nor­
maldir.
Kamgarn (yün ve orlon) ipliklerin toptancı depolarında vasatı olarak % 3
(yüzde üç) ve % 4 (yüzde dört) rutubet kaybetmesi ile ağırlığından bu nisbette
fire vermesi mümkündür.
(YX.K. 19.2.1973)
1) Yün eldiven imalâtında kullanılan iplikler, örme atölyelerine sargılı ola­
rak geldiğinden bu konuda herhangi bir sargı firesi bahis konusu değildir. Bu­
nunla birlikte yumaklar ambalajlı olarak tartıldığından, atılan ambalaj malzeme­
sinden dolayı, ayrıca sargılı yumaklar üzerindeki yağ ve rutubetin zamanla uç­
ması sonucu % 1-2 civarında,
2)
3)
4)
5)
Örme safhasında % 3-4 civarında,
Monte safhasında % 1-2 civarında,
Tüylendirme safhasında % 1-2 civarında fire meydana gelir.
Ütü safhasında bir fire söz konusu değildir.
Bu belirtilen fire miktarlarına sakat ve parçalar dahil değildir.
(Y.K.K. 20.2.1975)
Sentetik elyafın (naylon muz) muhtelif safhalarda verebileceği fire ve za­
yiat nisbetleri :
İplik boyanırken
iplik sarılırken
İplik dokunurken
(Y.K.K. 14.11.1974)
%1
%2
%2-3
civarındadır.
Türk standartlarına ait 240-UDK/677.orde tayin edilen standart atmosfer
şartları altında normal kondisiyonlu ve rutubetli yün ipliklerinden imal edilen mal­
lar için dokumada iplik firesi :
a)
Hazırlama safhasında (çözgü çözümünde) :
Kamgarn kumaşlarda
% 1-1,5
Straygarn kumaşlarda
% 1,5-2
b)
Dokuma safhasında :
Kamgarn kumaşlarda
Straygarn kumaşlarda
% 2-3
% 3-5
civarındadır.
Terbiye Safhasında:
a) Tamamen yün, normal bükümde kamgam ipliklerden mamul, yalnız bo­
ya ve apre muamelesi yapılan kumaşlarda fire % 4 - 7 arasında,
b) Yünden krep, onde, bukle, frize ve mümasili fazla bükümlü kamgarn,
straygran veya bunların karışımı ipliklerden imal edilip, yalnız boya ve apre fi­
resi % 8-12.
0) Tamamen yün straygarn ipliklerden imal edilip dink ve şardonile bera­
ber boya ve apre yapılan kumaşlarda fire % 8-15 olabilir.
Toptan orlon satışında % 0,5 -1,5 civarında fire vermesi mümkündür.
(Y.K.K. 11.3.1976)
Yüo
1)
Iplikteı
a — Dokumada iplikteki rutubet kaybından (kondisyonman) mütevellit
%3-4,
b — Bobin üzerinde değerlendirilmeyen iplik artıklarından ve işleme fi­
resi olarak % 3,
c — Boyada % 4,
d — Fikse (Apre'de) % 4 civarında fire olabilir.
Sentetik
iplikte:
2)
a — Rutubet yoktur. Bunun yerine yağ kaybı olarak % 3,
b — Bobin üzerinde değerlendirilmeyen iplik artıklarından ve işleme fi­
resi olarak % 2 - 4 ,
c — Boyada % 4,
d — Fikse (Apre'de) % 4 civarında fire olabilir.
(Y.K=K. 28.2.1977)
1 — Piyasadaki ticari teamüle göre bobin darası pamuk ipliklerinde düşülmekte, Straygarn ipliklerinde düşülmektedir. Bu konuda kesin bir kaide bulunma­
yıp alınan bu ipliklerden bobin daralarının düşülüp düşülemeyeceği tarafların an­
laşmasına bağlıdır.
Sentetik ipliklerde ise, iplik, pamuk tesisinde çekilmiş ise bobin darası dü­
şülmez, yün tesisinde çekilmiş ise bobin danası düşülebilir.
2 — Dokuma firesi, kullanılan ipliğin ve imal edilen kumaşın cins ve kalite­
lerine göre değişmektedir. Bununla birlikte ortalama % 5 civarında fire verme­
si mümkündür.
Yün ipliğinin nem kaybından dolayı verebileceği fire miktarı takriben % 6-10,
orlon ipliklerinde ise % 2 civarında olabilir.
KAĞİT
Farmakopi bastırılmasında kâğıt sarfiyatında matbaacı lehine % 2 fire hak­
kı tanınır.
-
Matbu evrakın basım ve cilt işinde tesbit edilebilen kâğıt fire nisbeti, o işin
mahiyetine, şekline, rengine ve teknik hususiyetine göre % 2 ilâ 10 arasında de­
ğişebilir.
(Y.K.K. 17.5.1977 = 133)
İmalatçıların jzmitten bobin olarak aldıkları kağıtların konca yarası, patlak
veya kesme firesi:
Nakliyede normal şartlarda ambalaj durumuna göre % 3 kadar fire olabilir.
Ancak, ambalaj parçalanmasında, ambalaja konca geçmesinde, yükleme ve bo­
şaltmada iyi sarılmodığı için yağmurlu havalarda firenin çok yüksek nisbetlere
çıkması muhtemel ise de bu normalin dışındaki özel durumlar için özel bir zabıt
tesbiti gerekir.
Bobin halindeki sülfit, birinci hamurdan kağıt, karton kroft, hutbak, yağ ka­
ğıtlarının kesilip paketler haline getirilmesi sırasında % 1 ilâ % 1,5 nisbetinde
fire olabilir, bobinler hasarlı olduğu takdirde bu hasarın özel bir zabıtla tesbit
edilmesi gerektiği gibi bu hasardan doğan eksilme fire soyılomıyacoktır.
(Y.K.K. 13.1.1977)
Karton fabrikasında hammadde olanak kırpıntı kâğıt kullanıldığında, imalât
sırasında bu kırpıntı kâğıtların % 10'a kadar fire vermesi normaldir.
(Y.K.K. 12.5.1972)
Ambalaj kâğıdı, basılması anında % 3 - 5 oranında, fire verir.
•
Mumlu kâğıt imalinde ise, ambalaj kâğıdının mumlanması sırasında % 3 - 5
a lasında fire verir. Mumlu kâğıtlar, mumlandıktan sonra üzerine aldığı mum veya
parafin nisbetinde de ağırlaşırlar.
(Y.K.K. 11.4.1972)
Toptan kâğıt ticareti yapanlarda, kâğıtların iş yerine nakli ve ufak kolilere
bölünmelerinde verebileceği fire nisbetinin % 4 olması normaldir.
(Y.K.K. 6.3.1975)
1. ve 2. hamur biletlik kağıtlar için % 2-3 fersude payı, pelür kâğıtlar için ise
% 5 - 6 bozuk payı fire ve zayiat olarak' kabul edilebilir.
(Y.K.K. 19.8.1976)
Kâğıt ve karton, gününde yapılan tartıda, yani malın alındığı günde yapılan
tartıda fire yoktur. Kâğıt ve kartonun, dükkânda veya depoda bekleme süresinde
bir fire meydana gelir. Malın rutubetini kaybetmesinden husule gelen ve zaman­
la orantılı olarak artan bu fire nisbeti % 3 kadardır.
(Y.K.K. 31.3.1977/120)
İC A H ¥ E
Kavrulan ve öğütülen kahve, taze olduğu takdirde % 21'e kadar ve eski ol­
duğu takdirde % 18-19 arasında fire verir. Ancak kahveciler arasında kavrulma
ve öğütülme firesi ortalama % 20 olarak kabul edilir.
Bir kg. çiğ çekirdek kahve bulunduğu yere göre sıfırdan, azami % 3'e kadar
fire verebilir.
Kahve, bütün çekirdeklerde olduğu gibi su ihtiva eden bir maddedir. Suyu­
nu kaybetmesinden mütevellit fire vermesi de tabiidir. Sıcak havalarda kamyonla
nakledilen kahvelerin mesafenin uzun veya kısa oluşuna, hararet derecesine gö­
re ve bilhassa rüzgârın tesiriyle % 1'den aşağı olmamak üzere azamî % 2'ye
kadar fire vermesi normal kabul edilebilir.
(Y.K.K. 17.5.1977- 133)
Bir kilo çiğ kaiıve kavrulduğu zaman 180 (yüzseksen) gram fire verir.
Bir kilo kavrulmuş kahve, çekildiği zaman bir gram fire verir.
(Y.K.K. 15 Aralık 1970)
KAUÇUK
o)
Stearin:
Dış memleketlerden ithal yolu ile memleketimize gelen Stearin 25 - 50 kilo­
luk kâğıt ve bez ambalajlıdır. İmalâtçıya intikaline kadar, nakliye anında yükle­
me, indirmede, yırtılma, patlama neticesinde dökülmeden ve yağlı madde olması
hasabiyle % 3 civarında fire - zayiat verebilir.
b)
As¥0lts
Yurdumuzda üretilmektedir. Kauçuk sanayiinde umumiyetle 10/20 tipi kul­
lanılmakta ve bu da sert ve kartona sarılıdır. Tahmil, tahliye ve nakliye esnasın­
da, ufalanma, erime, akma nedeniyle % 6 civarında zayiat olabilir.
c)
Sentetik Kauçuk:
1976 yılına kadar doğu ve batı bloklarından ithal edilmekte idi. 1976 yılında
Petkim üretmeye başladı. Bir memleketin malı, diğer bir memleketin malı ile kilo
standardı bakımından aynı değildir. Yurda gelişleri birer tonluk palet içinde 30,
33, 35, 40, 44 adet torbalar halindedir. Bu torbalar standard olmayıp, tümü bir
tondur. Yaz aylarında sıcaktan eriyip birbirine yapışmadan, etrafa akma gibi se­
beplerden takribi olarak % 2,5 oranında zayiat olabilir.
d)
Tabii Kauçuk ı
Memleketimize Londra Borsası kanaliyle Singapur (Malezya);dan 240, 245,
250 libre esasına göre balyalar halinde gelir. Bütün balyalar tip ve dış görünüş
itibariyle birbirlerine benzerler. Dış düzeylerinde koruyucu bir tabaka olsun diye
tebeşir tozu gibi bir madde ile kaplıdırlar. Yurda gelirken aynı gemide bir kaç
firmanın kauçuğu vardır ve böyle gümrüğe girer. Burada firmaların malları ta­
mamen birbirine karışır. Birbirine benzer olduğundan ayırmak mümkün değildir.
Bazı balyaların üzerindeki koruyucu maddenin ayrılması, kaybolması neticesin­
de ve kantar tartı farkı olarak % 2 civarında fire - zayiat olabilir.
KEÇE
Presli yuvarlak polisaj keçeler yurdumuza ithâl yolu ile gelmektedir, ithâl
edilen keçelerin çıkış memleketlerinin havası soğuk ve rutubetlidir (Batı Al­
manya, Fransa, İsviçre, Avusturya, Doğu Almanya gibi). Buralardan İstanbul'a
gelen keçeler kuruma farkı olarak % 3 ilâ % 4 fire verir. Anadolu, özellikle Gü­
neydoğu . Anadolu'da iklim nedeniyle bu fire oranı % 5'e kadar çıkabilir.
(Y.K.K. 20.2.1975)
"KEMER
Sun'î deriden kemer imalâtında % 5 ilâ % 6 civarında fire verilmesi nor­
maldir.
(Y.K.K. 10.2.1975)
KERESTE
1 m^ tomruktan kereste biçilmesi halinde elde edilen kereste miktarı, ge­
riye kalan odun.ve hasıl olan fire nisbetleri şöyledir:
III. sınıf meşe tomruğunun 1 metreküpü biçildiğinde 0.650 dm^ kereste alınır,
bakiyesi odun olur, % 5 fire verir.
III. sınıf kayının 1 metreküpü biçildiğinde aynı miktar kereste, odun ve fire
verir.
III. sınıf kızılaçağ'ın 1 metreküpü biçildiğinde aynı miktar kereste, odun ve
fire verir.
III. sınıf sazlı meşenin 1 metreküpü biçildiğinde aynı miktar kereste, odun
ve fire verir.
II. sınıf meşe tomruğunun 1 metreküpü biçildiğinde 0,700 Dm^ kereste alı­
nır, gerisi odun olur, % 5 fire verir.
Düşük evsaf meşe tomruğunun 1 metreküpünden 0.550 Dm^ kereste alı­
nır, gerisi odun olur, % 5 fire verir.
(Y.K.K. 18.2.1972)
Mamul kereste ticaretinde, toptancı firesi % 5, perakendeci firesi de % 8'dir.
(Y.K.K. 29.3.1974)
Koltuk, kanepe, diven ve İskemle iskeletlerinin imalinde kullanılan keres­
tenin cins ve kalitesine göre % 25 ilâ % 50 arasında, mobilya (büfe, yemek
masası, gardrop, sehpa ve şifonyer) imalinde yine kullanılan kerestenin cins ve
kalitesine göre % 20 ilâ % 40 arasında fire ve zayiat vermesi normaldir.
(Y.K.K. 27.3.1973)
Mamul hâle gelmiş çam, köknar ve kaym kerestesi havanın tesiriyle kemi­
yet ve keyfiyetinden kaybeder. Özellikle çam ve köknar kerestesinde kurumadan
mütevellit fire % 5 - 8, kayın kerestesinde ise % 7 - 1 0 arasındadır.
(Y.K.K. 16.2.1976)
Köknar ve Çam:
Geniş ve çok geniş kuturlu tomruklar
% 30-35
Orta ve ince kuturlu tomruklar
% 35-40 zayiat verirler.
Bazı mıntıkaların 111. sınıf çam tomruklan % 5 fazla zayiat verebilirler.
Yukarıdaki nispetlerin değerlendirilmesi:
% 10-12 Talaş
Kilosu 10-15 kuruş
% 10-12 Kırıntı
»
20-25 »
% 8-10 Kapak
»
20-25 »
Kapaklar işlenebildiği kadar işlenir, bakiyesi kırıntı kalır.
Yukarıda bahsettiğimiz firelerin fiatları mevsim ve bölgelere göre % 15-20
nisbetinde değişebilir.
Pazarlama imkânı olmayan yerlerde ise talaşlardan ve bir kısım kırıntıdan
istifade edilemez.
(Y.K.K. 29.9.1976)
Kereste zayiat ve firesine amil olan başlıca sebepler:
1 — Aktarmalarda zayiat:
Mebdeinden müşteriye intikal edinceye kadar keresteler birrçok aktarma
ameliyesine maruzdur. Bunların neticesi olarak kaybolma, kırılma gibi sebep­
lerle % 4 kadar zayiat verir.
İzahı:
— Kereste fabrikalarından nakil vasıtalarının bulunduğu mahallere (Mah­
reç istasyon ve iskeleler gibi) naklinde,
— Buralardan gemi ve trenlere tahmilinde,
— Gemilerden vinçle ve trenlerden mavuna veya kara vasıtalarına aktarıl­
malarında,
— Bu vasıtalardan kereste mağazalarına tahliyelerinde.
— Vasıtaların istolyaya girmemesi için mağazalarda evvel iğretiye konan
kerestelerin bilahare çeşitlerine istif edilmesinde,
— Ekseriya yaş olarak istife girmiş kerestelerin kurutulmak için isgaro edi­
lip tekrar istife alınmasında.
— Nihayet müşterilerin vasıtalarına yüklenmesinde.
2 — Tesirati haricice zayiatı:
Kereste, havanın tesiriyle kemiyet ve keyfiyetinden kaybeden bir maddedir.
Bu sebeble % 5 kadar zayiat verir.
İzohi!
— Mağazaların kapalı kısımları umumiyetle ihtiyaca kafi gelmediğinden,
keresteler açık yerlerde istif edilmekte ve yağmur, güneş ve rüzgârın tesiriyle
kurumak, çatlamak ve çürümek suretiyle evsafından ve ebadından kaybetmek­
tedir.
Açık depolarda fazla olan bu zayiat, kapalı depolarda daha az olur.
3 — Bağ Zayiatı:
Kereste istiflerinin yıkılmaması için istif aralanna sık sık bağ konur. Nor­
mal kerestenin kırılıp, bağ haline gelmesinden % 2'ye kadar zayiat olabilir.
4 — Çürük, kapak ve yalpak zayiatı:
Çürüklü, kapaklı ve yalpaklı kerestelerin bı kısımları ölçüden düşülerek sa­
tıldığından:
— Bu kabil keresteler yanında olan yalpak,
— Sathında olan kapak
— Ve her iki tarafındaki çürüklük derecesine göre % 10 ile % 15'e kadar
zayiat verir.
5 — Çap düşüklüğünden mütevellit zayiat:
Çap düşüğü olan kerestelerin satışı hakiki ölçüsü üzerinden yapıldığı ci­
hetle % 5 e kadar zayiat verir.
KEREVİT
(TATLI SU İSTAKOZU)
Canlı kerevitlerin av yerinden (300/800 kg. mesafeden) imalathaneye tes­
limine kadar ölü ve ağırlığından kaybı dolayısıyle verebileceği fire nisbeti % 20
ye kadar, ayrıca canlı tesellümden sonra imalatın muhtelif safhalarında (haşla­
madan dondurulmasına kadar) azami % 10 kadar fire ve zayiat hesaplanması
uygundur.
KIL
Tiftik, keçi kılı ve kıl altı emteasının toptan alım satımındaki depo firesi,
kırkım ve kirli mallar için tiftikte % 2,5 — keçi kılında % 3,5'a kadardır. Kıl altı
ve tabak keçi kılları firelerinin umumî şekilde tesbiti kabil değildir. Ancak ki-
reo ve rutubet nisbetlerine göre % 5 ile % 20 arasında fire verebilir, bu emti­
ada manipülâsyon ameliyesi mutattır.
(Y.K.K. 23.3.1971)
•
. ^
KİMYEVİ
MADDELER
1) Gölden çıkarılan kristal haldeki sodyum sülfat 10 molekül billur suyu
İhtiva eder. (Glaubersaltz Krist.)
Tam kurutma halinde bünyesindeki suyu tamamen kaybederek Kalsine Sod­
yum Sülfat'a dönüşür. Kütleden % 56'sını kaybetmiş olur.
Ancak, güneş altında zamana bırakılmış kurutulma halinde ortalama % 50
kütle kaybına uğrayabilir.
2) Açıkta bırakılmış Sodyum Sülfat ister kuru, ister kristal halinde olsun,
suda kolay erdiğinden yağmur altında müddete bağlı olarak bir miktar kütle
kaybına uğrar.
Kuru holde bulunan sodyum sülfatın tekrar gölden çıktığı gibi kristal hâle
dönüşmesi, ancak doymuş mahlOrierinin uygun kaplarda soğukta billurlondırılmoya bırakılması ile kabildir.
Açıkta bulunan kütlede yağmur ve kor altında tamamen eski hâle dönüş
beklenemez.
(Y.K.K. 20.9.1976)
Aşağıda odları yazılı kimyevi maddelerin nakliyesinde, depoda ve depo­
dan müşteriye kadar olan sevkiyotındo verebileceği fire nisbetleri hizalarında
gösterilmiştir.
Sabunluk yağlar
Kostik (sodyum hidroksit)
Sabun esansları
Hidrojen peroksit
Sodyum klorit
Tasfiye toprağı (Tonsil FF)
Sodyum karbonat (Solvey)
Sodyum Bi Karbonat
Çinko Oksit
Sodyum nitrat
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
1-2
1-2
1-2
1-2
1-2
1-2
2,5
2
1-2
1-2
Asetik Asit
% 1-2
civarında fire ve zayiat verebilir.
(Y.K.K. 19.1.1976)
Metonol ve üre depolama ve nakliye sırasında % 2,5 nisbetinde fire ve­
rebilir.
(Y.K.K. 29.7.1976)
Tahmil, tahliye ve nakliye sırasmda taşıyıcılarm dikkatsizliği ve ambalâjlarm da çuval oluşu nedeniyle :
Boraks
Solvey
Gliserinin de
% 3
% 2,5
% 2
nisbetinde fire vermesi normaldir.
(Y.K.K. 26.3.1974)
Aşağıda odları yazılı kimyevî maddelerin bir yıl içinde verebilecekleri fire
nisbetleri:
Kalıp nisadır
Toz nisadır
Bikarbonat de sud
Boncuk tutkal
Şap
Boraks
Hiposülfit
Magnezyum sülfat
Anason
Kitre
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
2
3
2
0,5
3
3
2
2
3
2
(Y.K.K. 4 . 6 . 1 9 7 4 )
Metilolkol (methanol) toptan alım satımlarda % 2, perakende alım satım­
larda % 3 nisbetinde fire verir.
(Y.K.K. 7.1.1974)
Esans ve tutti-fruttinin depolanma ve muhafazasındaki fire nisbeti % 3,
orange, donyağı, parafın, vazelin, hintyağı ve düz mum do ise % 2 civarındadır.
(Y.K.K. 1 4 . 8 . 1 9 7 4 )
Boya ve muhtelif sanayilerde eritici ve inceltici olarak kullanılan solventlerin özel demiryolu sarnıçları ile Halkalı istasyonuna getirilip, oradan kamyon
tankerlerle firmalara getirilip 200 litrelik saç varillere doldurulurken ve daha
sonra buharlaşma dolayisiyle,
Aseton,
Toluol,
.
Butu,
Asetat,
Etil asetat,
İsabutanoL
Butanol,
^
İsabutil asetat.
Metil etil keton.
Triklor etilen
Perkloretilen % 2 nisbetinde fire verir.
Soiventler:
Tiner imalâtında kullanılan aşağıda isimleri yazılı solventlerin 180 Kg.lık
fıçılarla piyasaya arzedilmesindeki ameliye esnasında % 3 nisbetinde fire ver­
mesi normaldir.
Etil Asetat
Butil Asetat
Butenol
İzopropil Alkol
Metanol
Aseton
Toluol
Ksilol
(Y.K.K. 19.2.1974)
Gıda esansı imalinde kullanılan uçan yağlar aldehitler-asedotlar-Butiratn
lar-alkol ve glikollerin muhtelif tip ve nevilerinin mamulün nevine göre yapıla­
cak karışım ve ısıtma neticesi imalât safhasında toplam fire oranının % 2,5 ol­
ması normaldir.
KİTAP
Her firmada muhafaza ediliş ambalaj tarzı ve sair sebeplerin farklılık arzetmesi nedeni ile bu hususta ortalama bir nisbetin tayinine imkan görüleme­
mekle birlikte, bedava dağıtımın ve telif olmanın tevsik ve tesbiti halinde bu
husus nazara arınabileceği gibi basım ve dağıtıma hazır olan kitabın sayımı sı­
rasında bozuk olanlar da dikkate alınır. Ancak bu durumda fire ve zayiat nis­
betl % 3,5 civarında olabilir.
Okul kitaplarının piyasa basımevlerinde bastırılmasında meydana gelebile­
cek fire nisbetlerinin tesbitinde baskı adedi, renk adedi ve kâğıt cinsi büyük
rol oynar. Bu sebeplerle meydana gelebilecek fire ve zayiat nisbetlerinin tak­
ribi miktarları:
1)
4 renkli ofset makinalarında kullanılan :
a) 68 X 100 80 gr. 1. hamur kâğıtlarında
%2- %5
b) 68 X 100 60 gr. okultığı (ebad) kâğıtlarında
% 2- % 8
(İzmit kâğıdında fire nisbeti % 8'în de üstüne çıkabilir.)
2) 4 renkli Web ofset makinatarında kullanılan aynı cins bobin kâğıtlarında
ise baskı süresindeki fire onanı: % 5'dir. Kâğıt firesi işçiliğe göre değiştiğinden
bir rakam tesbiti mümkün değildir.
KREMA
Kremanın toptan alış ve satışında :
I — 1)
Nakil farkları (Yükleme, nakliye, boşaltma, yazın sıcaktan patlama,
2)
Çekim farkları (Tek tek veya toplu olarak tartılma)
3)
Buzhane farkları (Bekleme müddeti içinde tenekelerin hava alması
ve paslanması ile suyun ve sütün dipte toplanması) gibi nedenlerle
% 3 nisbetinde fire vermesi,
II — Ayrıca işleme tekniği randımanlar farklarından dolayı da % 2 nisbetinde
fire vermesi normaldir.
(Y.K. Karan 8.7.1976/53 sayı)
1 — Kremada randıman denilince, kaç kg. kremadan ne kadar tereyağ
elde edileceği anlaşılır. Meselâ 65 randıman krema denildiğinde; 100 kg. krema­
dan 65 kg. tereyağ elde edilebileceği anlaşılır
2 — İnek sütünden imal edilen kremada randıman ortalama % 5, manda
sütünden imal edilen kremada ise randıman, ortalama % 10'dur.
3 — Kremadan tereyağ imalinde artık madde kalmaz.
Krema, randıman ve fii'e nisbetleri, aşağıda detaylı olarak verilmiştir.
1 — Krema imalatı
100 litre koyun sütünden 10 ilâ 14 kg. krema
keçi
"
\
7 kg. krema
inek
"
5
manda
"
10
"
"
elde edilir.
Bunlar ortalama rakamlardır. İstisnaî olarak büyük numune çiftliklerde iyi
bakılmış manda ve koyun sütlerinden % 14'e kadar krema alınabilir.
Bu kremalann randımanı ortalama 60-65 dir. Yani 100 kg. kremadan orta­
lama 60-65 kg. tereyağ elde edilebilir.
KUMAŞ
1) Tekstüre polyester ve viskon terilen ipliklerin ortalama dokuma firesi
% 2 ile % 3,5; bunlardan dokunan kumaşların toptan satış firesi ise % 1 ilâ
% 1.5 dur.
2) Pamuk ipliği, naylon ipliği ve sentetik polyester tekstüre renkli ve ham
ipliklerden dokunmuş kumaşlarda satış firesi % 1 ilâ % 1,5 — jarse kumaşlarda
ise bu firenin % 2 ye çıkabilmesi normaldir.
Fabrikalardan toptan alınan 30 mt. — 40 mt.'lik kumaşlar, müşterilere kos­
tümlük olarak 2.50-2.80 ve 5.20-5.60 metrelik partilere kesilerek satılmasında
% 1 zayiat, parçalanma adedi yani bir top 5 veya daha ziyade parçalara bölü­
nürse bu miktar % 1,8-2'ye kadar çıkabilir.
(Y.K.K. 17.3.1972)
Kumaş toplarının baş ve sonlarında işe yaramayan top başı ve top sonu
zayiatları % 1 ilâ 2'dir. (Bu fire imalâtçıya aittir.)
Terilen yün kumaşların top halinde uzun müddet stokta kalmasından dola
yı (çekme) fireleri % 1 ilâ 1,5'dir.
a) Yünlü kumaş imalinde ham kumaş, gramaj ve iplik numarasının bilin­
mesi halinde de ham kumaş dokuma firesinin kesinlikle tayinine imkân yok­
tur. Çünkü dokuma örgüsünün sıklığı, iplik mukavemeti, iplik karmasının ter­
kibi, çok değişik dokuma firelerine sebebiyet verir. Buna rağmen iplik ve ham
kumaşın rutubetleri aynı farz edildiği takdirde dokuma fireleri normal şartlar­
da: 1.000-1.100 gr. Strayhgarn paltolukta
% 7-10
850- 900 »
550- 600 »
(Y.K.K. 18.1.1974)
»
»
pardesülükte
Blazerde
% 6-9
% 5-8
civarında olur.
Yünlü muline ham kumaşlarda boya ve apre muameleleri esnasında hasıl
olan boya ve apredeki çekme firesi % 4 - 7 (yüzde dört - yedi), boya ve apreden
gelen kumaşların top başları ile işe yaramaz kısımlar firesi % 1 (yüzde bir) delik
ve apre kırığı firesi % 1 (yüzde bir) ve anbar satış firesi % 1 (yüzde bir) nisbe­
tindedlr.
(Y.K.K. 21.4.1970)
İmal edilen malların kalite, cins, desen ve imalinde kullanılan ham madde
evsaf ve harmanlarına göre fire nisbetleri değişebilir. Hatta aynı parti içinde
muameleye tabi tutulan kumaşların topları arasında dahi fire nisbetleri değişik
olabileceği gibi, apre fabrikalarının kendi hususiyetleri ve muamele tarzları ile
dokuma gramaj ve şekli dahi boya ve apre firesine tesir eden faktörlerdendir.
Ur^'imiyetle bu fireler şöyle hülasa edilebilir.
1 — Tamamen yün kamgarn ve normal bükümlü olup yalnız boyo ve apre
muamelesi yapılan kumaşlarda boya-apre firesi % 4-7 (dört-yedi)
2 — Yünden krep, onde, frize, bukle ve mümasili kamgarn, stoygorn veya
bunların karışımı ipliklerle imal edilip yalnız boya-apre muamelesi yapılan ku­
maşlarda boya-apre firesi % 8-12 (sekiz - on iki)
3 — Tamamen yün straygarn ipliklerle imal edilip dink şarton ile beraber
boya ve apre yapılan kumaşlarda boya-apre firesi % 8 -18 (sekiz - onsekiz) ola­
bilir
(Y.K.K. 13 Ekim 1970)
Terllenli ve yünlü erkek kumaşlarının toptan satışlarında muhtelif sebepler­
le husule gelen fire ve zayiat nisbetleri:
1) Topun parçalanmasından mütevellit zayiatlar % 1 (bir) parçalanma ade­
di yani bir top 5 ve daha ziyade parçalara bölünürse bu miktar % 1,5-2 (bir bu­
ç u k - iki) ye kadar çıkar.
2 — Topların baş ve sonlarında işe yaramayan top başı ve top sonu zayiat­
ları % 1 (bir) ilâ 2 (iki) (bu fire imalâtçıya aittir).
3 — Terilen yün kumaşların top halinde uzun müddet stokta kalmasından
dolayı (çekme) fireleri % 1 (bir) ilâ 1,5 (bîr buçuk) dur.
4 — Sakat ve abrajlardan dolayı kayıplar imalâtçılar tarafından toptancıya
bırakılır. (Bu fire imalâtçıya aittir).
Perdelik
Kumaşlar:
Ambar satış firesi
Delik ve apre kırığı firesi
Perakende satış firesi
Top uzunluğu firesi
%
%
%
%
1 ciyorında
2
»
1
»
1
»
(Bir topun birden fazla parçaya bölünmesi halinde)
Perde
Rayı:
% 1 civarında fire verebilir.
Türk standartlarına ait 240-UDK / 677.01 de tayin edilen standart atmosfer
şartları altında normal kondisiyonlu ve rutubetli yün ipliklerinden imal edilen
mallar için dokumada iplik firesi:
a)
Hazırlanma safhasında (çözgü çözümünde) :
Kamgarn kumaşlarda
% 1 -1,5
Straygarn kumaşlarda
% 1,2-2
b)
Dokuma safhasında :
Kamgarn kumaşlarda
Straygarn kumaşlarda
% 2-3
% 3-5
Terbiye saflıasında :
a) Tamamen yün, normal bükümde kamgorn ipliklerden mamul, yalnız bo­
ya ve apre muamelesi yapılan kumaşlarda fire % 4-7 orasında.
b) Yünden krep, onde, bukle, frize ve mümasili fazla bükümlü kamgarn
stroygorn veya bunların karışımı ipliklerden imal edilip yalnız boya ve apre mua­
melesi yapılan kumaşlarda fire % 8 -12,
o) Tamamen yün straygarn ipliklerden İmal edilip dink ve şardonlle beraber
boya ve apre yapılan kumaşlarda fire % 8 -15 olabilir.
Döşemelik
Ku ma ş :
Mobilya sanayiinde kullanılan döşemelik kumaşların imalinde sarfedilen sen­
tetik ve pamuk ipliklerinde imalât firesi nisbeti kullanılan ipliklerin numara ve ev­
safına göre değişmekle beraber vasati olarak % 5 -10 civarındadır.
Mantoluk:
Beyaz krep iplikten yapılan, yıkanıp kaynatılan, boyanan şordon yapılan ma­
kas ve lekatür muamelelerine tabi tutulan mantoluk kumaşın boydan çekme mik­
tarı normal şortlar altında % 4 - 8 civarındadır,
Pardesülük:
Sofi yün olmıyan iplikten dokunacak pardesülük kumaşın genel olarak boy­
dan çekme miktarı % 2,5 arasındadır.
Yünlü kumaş imali neticesinde elde edilen kumaşlar; son apre muameleleri
olan pres yapılmasından mütevellit kumaşlarda tabi olmayan bir uzama hasıl
olur, bilahare havadan normal rutubetini almaya başlayan kumaş stokta kaldığı
müddetçe cinsine göre metroimda bir kısalma meydana gelirki, buna normal
çekme firesi denir. Bu firenin ortalaması, yün terilen kumaşlarda % 1-1,5 tur.
Kati bir çekme firesi rokkamı verebilmek için imal edilen kumaşın cinsi, evsaf
kalitesi ve örgü şeklinin ayrıca ham maddesinin evsaf ve kaltesinin ve dahi, ta­
bi tutulduğu boyo-opre muamelelerinin bilinmesi gerekir.
Topların boş ve sonlarında işe yaramayan topbaşı ve top sonu zayiatları %
1 ilâ % 2 dir. (Bu fire imalatçıya aittir)
Sakat ve obnajlordan dolayı metraj Iskontosu yapılması, sakat ve obrojlı mal­
ların satışını temin için gerekli ve şarttır. (Bu indirim sakat ve obrajın durumuna
göre tayin edilir. Bu fire imalâtçıya aittir).
Bazı hallerde metraj Iskontosu yerine fiat indirimi yapılır. Bu takdirde fire
toptancıya ait olur. Toptan kumaş satıcısında stokta beklemeden mütevellit çek­
me firesi olabilir.
Bir de kumaşların toplarını muhtelif parçalara bölmekten mütevellit bir sa­
tış firesi vardır ki % 1 dir. Top çok parçalara bölünmüşse bu fire artar. % 1,5 - 2
olabilir.
Toptan kumaş satıcılarında topların parçalara bölünmesi sonunda elde ka­
lan son parça normal ölçü birimlerine uygun olmayabilir. Böyle parçalara foskup
denir. Böyle ölçü birimlerine uygun olmayan parçaların satışı içinde bir miktar
iskonto yapılması ticarî usuldendir. Bu firenin miktarı yıllık ortalama olarak % 0,5
% 1 olabilir.
KURU
;Y E M İ Ş
Toptancı ve perakendeci tarafından çiğ olarak mubayaa edilen:
İç badem fırın veya kavurma motorlarında beyazlaştırılırsa
' Çift kavurma yapılırsa
İç fındık fırın veya kavurma motorlarında beyazlaştırılırsa
Çift kavurma yapılırsa
Kabuklu şam fıstığı (Antep fıstığı) kavrulduğu zaman tuz dahil
İç şom fıstığı (Antep fıstığı) kavrulduğu zaman
Fıstık içi (yer fıstığı: Araşit tohumu) tuzlu kavrulduğu zaman
tuz dahil
'
Fıstık içi (yer fıstığı: Araşit tohumu) tuzsuz kavrulduğu zaman
Kabuklu fıstık (yer fıstığı: Araşit tohumu) kavrulduğu zaman
Ayçekirdeği tuzlu kavrulduğu zaman tuz dahil
Ayçekirdeği tuzsuz kavrulduğu zaman
Kabak çekirdeği motlrlama, kalburlama ve kavurma yapıldığı zaman
% 4- 5
% 7- 8
% 6- 7
% 10 -13
% 10
% 12
% 10
% 15
% 13
% 6
% 10
% 15
fire verir. Perakendeci firesi ise % 15'dir.
Kuru erik,
Kuru üzüm,
yaz aylarında % 2'Ve kadar, kış aylarında % l'e kadar
"
Kuru kayısı,
Kuş
üzümü,
"
"
% 2Ve
"
% 2'ye
"
"
/'
"
% 2'ye
"
"
"
% 1'e
% l'e
"
% Ve
"
fire verebilir.
Kuru yemişler, yarı otomatik makinalarda 100 gramlık paketlemede fire nis­
beti % 2'dir.
a)
Toptan satışlarda % 1, perakende satışlarda % 2
b) İstihsal bölgelerinden İstanbula gelinceye kadar, çiğ olanlarda % 0,5,
kavrulmuş olanlarda % 0,8,
c) Kuruyemiş satışında çiğ olanlarda % 2, kavrulmuş olanlarda % 2 nis­
betinde fire verebilir.
Kabuklu Amerikan fıstığı kavrulma esnasında % 14-18 nisbetinde fire vere­
bilir.
Kuru üzüm alım satımları FOB ve CİF üzerinden yapılmakta olup. teslimatta
bir firenin olmadığı, bununla beraber senenin Kasım ve Aralık aylarında çuvallı
yeni mahsûl kuru üzümün bir ay zarfında azami % 1 nisbetinde fire vermesi nor­
maldir.
(Y.K.K. 17.5.1977^133)
KOLONYA
VE
LOSYON
Kolonya ve losyon imalatı için yüzde yarım nisbetinde fire ve zayiat normal­
dir.
(Y.K.K. 31 Temmuz 1970)
Kolonya filitrasyon ameliyesi yani imalât esnasında % 3, şişeleme ve dol­
durma esnasında % 3 ve şehirlerarası nakliye sırasında ise % 3 nisbetinde fire
verebilir..
(Y.K.K. 20.8.1974)
Kolonya ve losyon imalatında:
1)
2)
3)
4)
Alkolde % 2 (yüzde iki)
Esansta % 5 (yüzde beş)
100 gr.dan daha büyük şişelerde % 5 (yüzde beş)
100 gr.a kadar olan şişelerde % 7 (yüzde yedi) fire miktarı normaldir.
(Y.K.K. 6.2.1973)
KONFEKSİYON
Hazır giyim eşyası alım ve satımında maruz kalınan kayıp, fire olmayıp zayiat
anlamını taşıyabilir, bu da % 01-02 (binde bir-binde iki) nisbetinde düşünülebilir.
Giyim eşyasının stokta kalmaktan mütevellit moda geçişi ve diğer faktörler za­
yiata sebebiyet vermeyip, ancak değer ölçüsünü düşürebilir.
(Y.K.K. 4 Mayıs 1973)
Deri konfeksiyon imalâtında bir adet kadın paltosu için 3 ile 3.20 metre clvarında astar kullanılmaktadır. Ayrıca kapitone için bir fire söz konusu değildir.
(Y.K.K. 2.7.1974)
Askerî başlık İmaİînde kurianıian yün moher, örgü ve dikiş esnasmdo
civarında fire ve zayiat verebilir.
(Y.K=K= 20.5.1976)
Örgü, kasar-boya, emprime, konfeksiyon kesim, konfeksiyon dikim fire nis­
betleri dokuma şekillerine göre şöyledir:
Mayöz ve suprem makinalarda
Düz interlok makinalardg
Örgü
Boya ve kasar
Emprime hazırlığı
için kenar kola
Emprime
Kesim hazırlığı
İçin kenar kola
Konfeksiyon kesim
ve dikim
Örgü
%
Boya ve kasar
%
Emprime
%
Konfeksiyon kesim
ve dikim
%
5
5
13
% 3
5
5
3
15-18
% 13
% 15-18
(Y.K.K. 5.8.1976)
Konfeksiyon imalatında
meydana gelecek fire nisbetleri, kumaşın kilosu
sözkonusu olduğu takdirde cinsine ve ycfpılacak modele göre % 15 ila % 2 5 ara­
sında değişiklik arzedebilir.
,
(Y.K.K. 28.2.1977)
Sun'I
İplikten
mamul
konfeksiyon:
1)
İplik boyanırken
% 2-3 arası
2)
iplik sarılırken
% 4
3)
İplik dokunurken
% 2-3 arası
4)
Kumaş konfeksiyon haline gelişinde, takma kolda % 15, reglanda % 5,
pantolonda % 10 -15 arası, kaşkol İmalinde % 5 - 8 arası fire verebilir.
Pamuk
1)
ipliğinden
İplik boyanırken
mamul
ko n f e k s i y o n
% 2-3 arası
2)
İplik eanlırken
% 2
3)
İplik dokunurken
% 2-3 arası
4)
Kumaş konfeksiyon haline gelişinde, takma kolda % 15, reglanda % 5,
pantolonda % 10-15 orası, kaşkol imalinde % 5 - 8 arası fire verebilir.
Yün
1)
2)
3)
4)
İpliğinden
konfeksiyondan
İplik boyanırken
% 2-3 arası
İplik sarılırken
% 2
İplik dokunurken
% 2-3 arası
Kumaş konfeksiyon haline gelişinde takma kolda % 15, reglanda % 5,
pantolonda % 10-15 arası, kaşkol İmalinde % 5-8 arası fire verir.
Sentetik
1)
2)
3)
4)
mdmul
iplikten
mamul
konfeksiyonda:
İplik boyanırken
% 1
İplik sarılırken
% 2
İplik dokunurken
% 2-3 arası
Kumaş konfeksiyon haline gelişinde takma kolda % 15, reglanda % 5,
pantolonda % 10-15 arası, kaşkol imalinde % 5-8 arası fire verir.
(Y.K.K. 26 Aralık 1972)
K O N T R A PL AK, S U N T A ,
FORMİKA
DURALÎT
Kontraplak, sunta, duralit, özellikle formikanın tahmil, tahliyesinde ve ma­
ğazalardaki aktarmasında kırılma, çatlama ve patlamaya maruz kaldığından, bu
nedenle % Ve kadar toptan, % 2'ye kadar perakende satışlarında fire verebilir.
(Y.K.K. 2 Haziran 1972)
K a p i a m a:
1
Ağaç kaplamanın nakliyesi, depolanması, toptan ve perakende olarak satı­
şı esnasında, paketlerdeki kaplama tabakalarının bir kısmının yırtılma, kopma,
bozulma gibi sebeplerle % 5 nisbetinde fire ve zayiat vermesi normaldir.
(Y.K.K. 15.2J974) '
_
'
, ]
KÖMÜR
Maden kömürleri arasında linyit kömürlerinin muhtelif cinsleri bulunduğun­
dan her cins için havadaki nem dolayısıyle ağırlıkları değişmektedir.
Yalnız rutubet miktarının iklim ve mevsime göre değişmesi kömür ağırlığına
tesir eden faktörlerdendir.
Stokda kalan maden kömürlerinde yığının muhtelif yer ve seviyelerinde bir­
birinden farklı olarak, karbon ve hidrojen nisbetlerinin zamanla azalmasına mu­
kabil oksijen nisbeti cüz'i artmakta ve kül nisbeti ziyadeleşmektedir.
Yukarda izah edilen bütün bu değişkenler nedeniyle kömürler için fire nis­
beti evvelden tayin edilememektedir.
(Y.K.K. 1.3.1970)
Linyit
Kömürü :
Soma-Dikişi-Zonguldak-Gönen ve civanndon kamyon ve motorlarla İstan­
bul'da fabrikalara, kaloriferli binalar vesair müşterilere dağıtılan linyit ve başka
kömürlerin nakliyesinde % 2 fire, % 1 kantar farkı ayrıca şehir içinde yapılan
dağıtım neticesinde % 3 ila % 5 arasında fire ve zayiat vermesi normaldir.
Kok kömürü, linyit ve taş kömürleri gibi zamanla rutubetten kaybetme ve
ufalanıp tozlanma neticesinde yükleme ve boşaltmalarda uçarak zayi olması
mevzubahis değildir. Aksine yağmur mevsiminde sikleti artmaktadır. Tartıda dik­
kat edildiği takdirde zayiat vermemesi gerekir. Belirtilen şeraitte tartı farkı ola­
rak azamî % 2 fire normal kabul edilir.
KÖSELE
MAKİNA
KAYIŞI
KETEN
VE
PAMUK
HORTUMLAR
Yurda ithâl edilmekte olan kösele makina kayışı ile keten ve pamuk hor­
tumlarda takriben ,% 1 nisbetinde görülen fazlalık ticarette müteameldir. Bu ima­
lâtçı firmalar tarafından fire ve ameliye payı olarak bırakılır ve karşılığı faturaya
ilâve edilmez.
(Y.K.K. 17.5.1977- 133)
LASTİK
Tel lastik, dört köşe makarna lastik, muhtelif şerit, kauçuk paspas, paçalık,
yanak ve çivili paspas imalatında meydana gelecek takribi fire nisbetleri:
Madde İsmi
İmalât esnasında
fire nisbeti
1 — Dörtköşe tel lastik
%
2 — Dörtköşe makarna lastik
% 15
3 _
% 15
Muhtelif şerit
5
4 — Kauçuk paspas
% 25
5 — Paçalık
% 25
6 — Yanak
% 20
7 — Çivili paspas
% 30
— M —
MADENLER
Taş ve toprak halindeki kaolin, talk, üstübeç, tebeşir ve omyont'ın fırınlana­
rak toz haline gelmesi ameliyesi esnasında verecekleri fire nisbetleri aşağıdadır.
Bahis konusu maddeler ocaklardan rutubetli geldiğinden bunların kurutul­
ması icobetmektedir. Ayrıca, ezme esnasında tozların uçması ve dağılması yü­
zünden zayiat hasıl olmaktadır. Bu itibarla mezkûr maddelerden kaolin, talk, üs­
tübeç, tebeşir ve amyont'tan toz istihsali ve ambolâjlanmaya (çuvollonmaya) ka­
dar geçen ameliye esnasında % 7-12 arasında zayiat ve fire vermeleri normal ka­
bul edilmektedir.
(Y.K.K. 17.5.1977-133)
Kalay:
,
,
_
,
Külçe kalaylar dökümde % 1'e kadar fire verebilir.
Yalnız AID yoluyla ve Amerikan hükümetinin milli stokundan ithâl edilen kül­
çe kolaylarda binde 7,5'a kadar fire kabulü uygundur.
(Y.K.K. 17.5.1977- 133)
Çinken
Toptan alınıp perakende olarak satılan çinkonun tartı, ambalaj ve kireçlen­
meden mütevellit % 3 nisbetinde fire vermesi normaldir.
(Y.K.K. 17.5.1977/133)
Pirinç (sarı döküm) imalâtında, bakır, çinko ve kurşun metalleri kullanılmak­
tadır. Çubuklu malzeme % 1-3 kurşun, % 57-59,5 bakır ve geri kalan kısmı çinko
olacak şekilde dökülür. Bu alaşım MS-58 diye adlandırılmaktadır.
Levha ve şerit elde etmek üzere yapılacak sarı döküm: % 62-65 bakır ve ge­
risi çinkodan meydana gelmektedir. Bu alaşım da MS-63 olanak tanınmaktadır.
Eritilmek üzere potaya atılan bu maddelerin eritildikten sonra ilk ağırlıkla­
rından kaybettikleri fire miktarı ise:
Bilister'de
Hurda bakırda
Tutya (çinko) külçede
Hurda çinkoda
Kalayda
% 2-3
% 5-10
% 3-5
% 5-10
% 4-6 civarındadır.
Ancak imalâtçının kullandığı ham madde nevi ve nisbetleri ile mamulün cin­
sine göre firelerde de değişiklik olabilir.
(Y.K.K. 26.3.1974)
Madenin ocaktan çıkarılmasından sonra kırma, eleme ön kurutma işlemleri­
ni takriben kamyonla limana şevki ve ihracı halinde fire bir hiç mesabesindedir.
Torba yırtılması sebebiyle binde beş fire olabilir. Madenin istihsali basit bir ayık­
lama işlemini takiben liman sahasında stok ve sonra dökme olarak ihracında fire
oranı yüzde üç buçuk ila beş anasında olabilir.
(Y.K.K. 30.3.1973)
Aşağıda adları yazılı madenlerin alım ve satımında verebilecekleri fire miktariarı hizalarında gösterilmiştir:
Demir oksit, barit ve florit alım satımında:
1)
2)
3)
4)
Mütecanis parçalı sert cevherierde fire
Gevrek ve İrili ufaklı cevherierde
Toz halindeki cevherierde
Dökme halinde toz cevherierde
% 0,5 - 1
%2 - 3
%3
% 5
kadar fire kabul edilebilir.
(Y.K.K. 20.2.1975)
MANİFATURA
(FANTAZÎ MANİFATURA VE EMPRİME TOPLARI)
1 — Fabrika ve boyahanelerden satın alınan fantazi manifatura ve empri­
me toplarında imalat tekniği yüzünden top başları ve top sonlarında istihlak edilemiyecek ve satılamıyacdk derecede layık ve boyasız çıkması,
2 — Büyük top halinde gelen fantazi malların toptan satışının müşterilere
seri yapabilecek şekilde 10'ar veya 15'er metre kesilerek satıldığında, piyasa
adetlerine göre kesimlerde bırakılan makas payı,
3 — Bazı sentetik kumaştan İmal edilen malların (krep, bükümlü mallar) raf­
ta durdukça çekmesi,
4 — Fantazi manifaturaların servis yapılırken, istif edilirken tozlanma ve
solması,
5 — Mevsim başlarında malın piyasaya tanıtılması İçin toplardan müşterile­
re numuneler verilmesi gibi nedenlerle % 1,5 civarında fire vermesi normaldir.
MAKARNA
Makarna, nakliyede zayiat hariç, firesi yoktur. Muhafaza firesi % 1/2'ye ka­
dardır.
•
• •
^
Perakendeci firesi ambalajlı mallar için sıfırdır. Perakende dökme mallarda
% 1'e kadar fire verebilir.
(Y.K.K. 5.6.1973)
MANTAR
LEVHA
Normal sühunette yani 20-22 dereceyi aşmayan hallerde mantar levhanın
normal bir depolama sırasında firesi mevzubahis değildir.
Açık depolarda ve 25 derecenin üzerinde güneşe maruz bırakılan yerlerde
mezkûr maddenin verebileceği fire nisbetl en fazla % 2 (yüzde iki) civarında ola­
bilir.
(Y.K.K. 4.5.1973)
MECMUA
B A Y İ L İ Ğ İ N D E ;
Mecmualar iade sırasında yırtılıp parçalanma ve ıslanmadan mütevellit % Ve
(bir) kadar bayi zayiatı verebilir.
(Y.K.K. 16 Ekim 1970)
M ERM ER •
Mozaik imâl etmek için mermer taşlarını pirinç büyüklüğünde kırmak sure­
tiyle malzeme hazırlanırken, mermerin dağılma ve tozlanma neticesinde % 10'a
kadar zayiat vermesi normaldir.
Levha halindeki mermerlerin kenar kesme makinesinde düzeltilmesi, t pas­
lanması ve ölçülere göre kesilmesinden mütevellit fire ve zayiat nisbeti % 5-8'e
kadar normal addolunur
(YKK.
17.5=1977 = 133)
katrak makinaiarmda işlemek üzere bir metreküp beyaz Marmara Merme­
ri için istihsal edilecek levha kalmlığma göre % 10 ilâ % 25 arası, Somaki Mer­
merde % 20 ilâ % 30 orası fire vermesi normaldir.
Kenar kesme zayiatı umumiyetle yukarıda bildirilen miktara dahildir. Ancak
bazı ahvalde bilhassa renkli mermerlerde kenar kesme zayiatı munzam olarak
% 5'e kadar normal kabul edilebilir.
Zayiat miktarı ve levha kalınlığı malûm olduğuna göre elde edilecek met=
re kare miktarı kendiliğinden ortaya çıkar
(Y.K.K. 2 Haziran 1972)
Tomruk mermerin plaka haline gelmesinde (plakanın kalınlığına göre) %
20-33, plaka mermerin temizlenme ile inşaat ölçülerine göre kesiminde ve in­
şaata monte edilmesi sınasındo % lO'no kadar fire verir.
(Y.K.K. 23.3.1973)
Muayyen eb'otlordo kesilmiş ve parlatılmış mermerlerin inşaatlara montajjı
sırasında verebileceği fire nisbeti % 2 ilâ % 3'tür.
Fire sonunda ortaya çıkan kırık mermer parçalarının muhtelif safhalarda
değerlendirilmesi mümkündür.
(Y.K.K. 14.11.1974)
1 nf blok mermerden 32 plaka 2'lik çıkar
» »
» 24 » 3
»
»
4
19
»
»
6
14
» »
9
» 10
» »
»
» 15
6
» »
»
A — Ko t r a k
FIrelerh
Beyaz blok mermerlerde ortalama levha firesi % 25, renkli somaki blok mer­
merlerde ortalama % 35'dir.
B — Kenar
Kesme
ve
Silme
Fireleri:
Beyaz levha mermerlerde ortalama % 20, renkli somaki levha mermerlerde
ortalama % 30 dur.
C — İnşaat
Monte
Fireleri:
Beyaz levhadan belirli ölçülerde kesilen mermerlerin fireleri % 5, renkli so­
maki levhadan belirli ölçülerde kesilen mermerlerin fireleri % 10 dur.
Beyaz levha mermerlerin fireleri hiçbir şekilde değerlendirilemez. Renkli so­
maki mermerlerin fireleri % 50 nisbetinde paladyen olarak değerlendirilir.
Oniks (Onyx)lerde, plaka imâli ile alâkalı işlemlerde toplam fire miktarı %
35-40 dır.
(Y.K.K. 31=3.1977/120)
MEŞRUBAT
Meşrubat imalinde, yükleme ve dağıtım sırasında, dolu şişelerin patlaması
ve kırılmasından, ayrıca bayie tevzi edilmiş olanların zamanında satılamayıp uzun
müddet beklemesi neticesi bozulanların geri alınarak imhg edilmesinden dolayı
husule gelecek zayiat nisbeti % 3'e kadar normal kabul edilebilir.
(Y.K.K. 16.5.1972)
Maden suyu ve sodasının nakil, depolama ve şehir içi tevzii esnasında, şi­
şelerin kırılma ve patlamasından mütevellit meydana gelecek zayiat nisbeti, bir
yılda % 2 ye (yüzde iki) kadar normal kabul edilebilir.
(Y.K.K. 17 Kasım 1970)
MICIR
'
• '.
•
Yol asfalt kaplama işinde kullanılan mıcır'ın tesellühn, inşa sahasına teslim
ve kullanma devrelerindeki toplam fire nisbeti % 2'dir.
(Y.K.K. 7.5.1974)
m—
N
NİŞASTA
Buğday nişastası anbar firesi % 1 ile % 5 arasında, paketleme firesi % 1
ile % 2 arasındadır.
(Y.K.K. 7.3.1972)
Nişastada, fabrika veya imalâthaneden toptancıya nakliye firesi % 1 ve pe­
rakendecide açık olarak satılan nişasta perakendeci firesi % 2,5'dur. Bunun için
ayrıca nakliye firesi düşülmez.
(Y.K.K. 5.6.1973)
0 0 -
ODUN
Odun mutad olarak yıllardan beri kesilmeden kantara doldurulur. Kesildik­
ten sonra tekrar tartılmadan kamyonlara yüklenip müşteriye sevk edilir. Bugün
depolarda tatbik edilen şekil böyledir. Zira odun depolarını işletenler odunu ke­
silmeden tartarak alırlar.
Odun yaş. kuru. ince veya kalın olsun kesim sonunda çekide 8 Kg. civarında
fire verebilir.
(Y.K.K. 12.1.1974)
1) Karışık cins yakacak odunlar, bir yaz mevsimi depoda bekletilmesi ve
kesilerek satışı esnasında ortalama % 12 nisbetinde fire ve zayiat verebilir.
2) Meşe azmanı odun, bir yoz mevsimi depoda bekletilmesi ve kesilerek
satışı esnasında ortalama % 20 nisbetinde fire ve zayiat verebilir.
3) Tomruk parçalanarak satışı esnasında ortalama % 25 nisbetinde fire
ve zayiat verebilir.
4) Kesilmiş odun olım-sotımı ile iştigâl eden mohrukatçılorda, satın alınıp
depoya konmuş olan kesilmiş odunların miktarları ile aynı odunların satılan mik
tarlan anasında kuruma vesoir sebeplerle fire farkı olur. Bu fire farkı ve zayiat
asgarî % 10, azamî % 15 ve ortalama % 12 nisbetindedir.,
OTO
DÖŞEMESİ
Oto döşemeciliği İmalatında kullanılan suni deri ve naylon kadifelerin süngerleme ameliyesi esnasında % 5'e kadar fire vermesi normaldir.
OTQ
LASTİK
KAPLAMA
Oto lâstik kaplama müesseselerinin (atölyelerinin) kullanmakta bulunduklan ve mamul olarak memleketimize ithâl edilegelmekte olan «Comelbock»,
«Tread Gum» ve «Cushion Cum» gibi lâstik mamulleri bulunduklon depolarda
bir seneden fazla koldıklon takdirde niteliklerini kaybederler.
(Y.K.K. 17.5.1977- 133)
_
p
PLASTİK
_
AYAKKABI
P.V.C. hamuru İmalâtı esnasında % 3 ve bu hamurdan plâstik ayakkabı ima­
lâtı, esnasında ise % 5 civarında fire olabilir.
(Y.K.K. 2.2.1976)
PLASTİK
OYUNCAK
Plâstikten mamul oyuncak imalâtında, şişirmelerde umumiyetle % 15 civa­
rında, hidrolik enjeksiyonda % 7 civarında fire olmakla beraber, kalıbın ve ham
maddenin özelliğine göre bu fire durumları değişebilir.
(Y.K.K. 5.8.1976)
PLASTİK
BİDON
VE
ÇEŞİTLERİ
Yüksek kapasiteli plastik hammaddesi kullanılmak suretiyle imal edilen
plâstik bidon ve çeşitlerinin imalat safhasında polietilenin % 15 civarında fire
vermesi normaldir.
PLASTİK
HAMMADDELERİ
Plastik hammaddeleri ithal, tahmil, tahliye, nakliye, dahili toptan satış, de­
polama ve perakende satışlarında cem'an % 2 nisbetinde. fire ve zayiat vermesi
normaldir.
50,100 ve 125 gramlık plâstik enjeksiyon makinaları ile el preslerinde işle­
nen aşağıda kayıtlı plastik hammaddelerinin verebileceği fire nisbetleri, hizala­
rında gösterilmiştir.
Polietilen
Polistren
Antişok
Derlin
P.V.S.
Naylon
Moblen
%5
%5
%5
%7
%5
%6
%5
(yaklaşık olarak)
"
(Y.K.K. 20.12.1976)
PVC ham maddesi Petkim'den temin edilmektedir. Petkim'in bugünkü am­
balajlamasının bozuk olması nedeniyle torba ağızlarından akıntı olmaktadır.
Torbaların zayıf yapıda bulunması nakliye anında, yükleme ve boşaltma sıra­
sında torba patlamaları sebebiyle toplam olarak % 1 civarında bir zayiat ola­
bilir.
(Y.K.K. 13.12,1976)
Bakalit tozu, antişok, polietilen ve moblen kullanılarak imal edilen baka­
lit ve plâstik eşyaların imalâtı esnasında bakalit tozunun % 15, polistren, poli­
etilen ve propilenin % 10 civarında fire vermesi normaldir.
(Y.K.K. 12.1.1974)
Polistiren-antişok, moblen, elteks ve plâstik boyalar kullanılarak imal edi­
len pil kutusu, radyo malzemesi, plâstik baskılar v.s. eşyaların imalât vetiresi
esnasında polistren, propilen ve polietilenlerin % 10 civarında fire vermesi nor­
maldir.
(Y.K.K. 12.1.1974)
Pirinç çubuk, poliester, antişok, alkaten, PVC ve plâstik boya kullanılarak
imal edilen radyo düğmesi, nikâh şekeri kutusu ve benzeri plâstik eşyanın ima­
lât vetiresi esnasında polistren, polietilen, propilen ve polivinilklorürün % 10
civarında fire vermesi normaldir.
(Y.K.K. 26.2,1974)
Yüksek dansiteli plâstik ham maddesi kullanılmak suretiyle imal edilen
plâstik bidon ve çeşitlerinin imalât safhasında polietilenin % 15 civarında fire
vermesi normaldir.
(Y.K.K. 26.2.1974)
ithal malı plâstik ham maddesinin tahmil-tahliyesi sırasmda ambalajlarm
patlama ve yırtılmasından mütevellit ve dahili piyasadan subayaa edilen malın
nakliye, depolama ve perakende satışları sırasında paket patimasından meyda­
na gelebilecek fire nlsbetinin % 2 y e kadar normal kabul edilebilir.
(Y.K.K. 13.4.1973)
PEYNİR
Peynir İmalat!;
3,5 kg.
6 kg.
4,5 kg.
5 kg.
7 kg.
10 kg.
8,5 kg.
9 kg.
(Y.K.K.
- 4 kg.
- 6,5 kg.
- 5 kg.
- 5,5 kg.
- 7,5 kg.
- 11 kg.
- 9
kg.
- 10 kg.
31.12.1976)
Koyun sütünden
İnek sütünden
Manda sütünden
Keçi sütünden
Koyun sütünden
İnek sütünden
Manda sütünden •
Keçi sütünden
1
1
1
1
1
1
1
1
kg.
kg.
kg.
kg.
kg.
kg.
kg.
kg.
Beyaz Peynir
//
//
//
Kaşar Peynir
//
//
//
//
//
elde edilebilir,
Peynir imalinde randıman nisbetleri sütün kaynama derecesine, mayalan­
masına taze veya boyat olmalarına göre değişiklik arzeder. Bu konuda kati su­
rette tesbit olunmuş randıman nisbetleri bulunmamakla birlikte aşağıda göste­
rilen neticelerin alınması normaldir. 1 teneke peynir imal etmek için aşağıda
gösterilen cins ve miktoriardo süte ihtiyaç vardır.
Süt cinsi
Ortalama Süt miktarı (litre)
Koyun sütü
İnek sütü
Montafon inek sütü
Keçi sütü
Yarısı koyun, diğer yansı muhtelif süt karışımı
(Y.K.K. 27.3.1973)
60
95
110
75
70-75
Beyaz Peynir \
Beyaz peynir, bünyesi itibariyle devamlı olarak soğuk hava depolarında
saklanması iktiza eder. Soğuk hava deposundan hariç yerierde muhafaza edil­
mesi mümkün değildir. Aksi holde peynir tenekeleri şişer, patlar ve bu suret-
le susuz kalacağından evsafını tamamen kaybetmiş olur. Bu gibi yerlere konan
peynirlerdeki fire nisbeti kesin olarak tesbit edilemez. Ancak soğuk hava depo­
su bulunan yerlerde normal sühunette ( + 3 - 5 derecede) söz konusu madde­
nin verebileceği fire nisbeti % 10'a kadar normal kabul edilir.
(Y.K.K. 22.8.1972)
İnek ve koyun sütünden olmak üzere salamuradan çıkartılıp tenekeye ko­
nan 15 kg. İlk beyaz peynir, imalinden satımına kadar 5 ay müddetle buzhanede
bekletildiğinde % 20 (yüzde yirmi) ye kadar eksilebilir. Satışa arzedildiğinde sa­
tıcının buz dolabı varsa % 5'e (yüzde beş), yoksa % 10'a (yüzde on) kadar fire
verebilir.
(Y.K.K. 21.4.1970)
Kaşar Peyniri :
İmalatçı veya toptancının buzhaneye koyduğu taze koşar peynirinin yıllık
buzhane firesi % 9 kadardır.
Bir yıl buzhanede kalmış koşar peynir ikinci yılda buzhanede kaldığı ve
buzhanenin çalışmasında bir aksaklık olmadığı ve konduğu yerde kaldığı tak­
dirde yukarda bildirilen fire nisbetinde bir değişiklik olmaz.
İmalât hatası ile buzhanenin çalışmasında bir aksaklık olduğu takdirde, zu­
hur edecek fire nisbeti bu fireye dahil değildir.
(Y.K.K. 27.3.1973)
Koşar peynirleri buzhanelerde muhafaza edilmeleri halinde genellikle 3
ayda % 4, 6 ayda % 6, 9 ayda % 9, bir yılda % 9 civarında fire verebilir.
9 oydan sonra genellikle bu konuda firenin bahis konusu edilemiyeceği
nedeniyle bir yıllık fire olarak % 9 gösterilmiştir,
Tulum Peynir! •
,
İmalatçı veya toptancının buzhanede muhafaza edilmek kaydiyle. tulum
peyniri, buzhanenin çalışmasında bir aksaklık olmadığı takdirde, % 5 - 8 civarın­
da fire verebilir.
(Y.K.K. 31.12.1976)
Fazla tahammülü olmayan ve en çok on gün dayanabilen dil peyniri, bu sü­
re içinde % 10, koşar ve gravyer peyniri % 4 - 8, tulum peyniri % 5 - 8, mağlıç
peyniri % 10 civarında fire ve zayiat verebilir.
(Y=K.K. 15=1.1976)
PİRİN Ç
Muhtelif kırık pirinçler atölyelerde paçal yapılarak satılması esnasında te­
mizleme ve kalburlama ameliyesi sonucu % 1,5 ilâ 2 nisbetinde fire verir.
(YX=K, 27.3.1973)
P İRi N ÇUN U
Pirinç ununun;
— Anbar firesi % 1 ile 3 arasında (Rutubet firesi)
— Temizleme ve yabancı ınaddelerden ayrılma firesi % 1 ile % 5 arasında,
— Fırınlama firesi % 2 ile % 7 arasında,
— Zınpara ve ilk elek firesi % 3 ile % 7 arasında,
— Öğütme firesi % 3 ile % 6 arasında,
— Paketleme firesi % 1 ile "% 2 arasındadır.
Not: Paketler 200, 250, 400 gramlıktır.
(Y.K.K. 7.3.1972)
P O RS EL EN
EŞY A
A) Bilûmum porselen sofra eşyasının fabrikadan kamyona yüklenmesi
nakli, depoya boşalması esnasında husule gelecek kırık payı % 0 , 5 - 1 ,
B) Depoya boşaJan porselen eşyanın tasnifi, sayılması, yerleştirilmesi ve
diğer toptancılara satılmasına kadar geçen müddet zarfında husule gelecek kı­
rık payı %1.5-2,
C) Depodan mal alan diğer toptancıların perakendecilere satışına kadar
geçen müddet zarfında husule gelecek kırık payı % 1 -1,5, toptancıdan mal alan
perakendecilerin porselen eşyayı müstehlike satışına kadar geçen müddet zcfrfında husule gelecek kırık payı dö % 2 - 3 nisbetinde olabilir.
(Y.K=K, 26.2=1969)
PUDRA
ŞEKERİ
Pudra şekeri imalâtında, rutubet derecesine göre de değişmek
takriben % 1,5 ilâ % 2 arasında fire ve zayiat vermesi normaldir.
(Y=K=K. 22=1.1974)
^
7Q
^
suretiyle
RADYO
Radyo imalâtındaki fire nisbeti:
Elektronik cihazlar için kullanılan ham ve yarı mamul maddeler şunlardır:
I — Elektronik komponentler (transsistör, diot, kondansatör, direnç,
self vs.)
II — Plâstik malzeme ve ham maddeleri,
III — Pertinaks ve bakirli pertinaks,
IV — Bobin telleri
V — İrtibat telleri ve kabloları,
VI — Vida, somun, rondela, vesoir tesbit malzemeleri,
VII — Saç, alüminyum, pirinç, fosfor, bronz, ve bakır levhalar,
VIII — Ağaç ve sunta malzemeleri,
IX — Karton kutu, emniyet yastıkları vs. ambalaj malzemesi,
,
Kullanılan ham ve yarı mamul maddelerin imalât esnasında bozulmaları,
parça ve kırpıntı gibi kalıntılarla sair sebeplerden meydana gelen firelerin bir
kısmı toplanarak değerlendirilebilmekte, bir kısmı da toplanamadığından ve toplansa da bir kıymeti olmadığından değerlendirilememektedir. Değerlendirilemiyen firenin zayiat olarak nazarı itibara alınması gerekir. Değerlendirilebilen fire
kısmı değer ifade edeceğinden defter kayıtlarında gösterilmesi zorunlu olaca­
ğı gözönüne alınarak imalâtda meydana gelen firenin değerlendirilebilen ve
değerlendirilemiyen kısımlarına ait % de oranlarının ayrı ayrı gösterilmesi uygun
görülmüştür.
I — Elektronik komponentlerdeki fireler:
Transistörler, diotlar, kondansatörler ve saire gibi elektronik komponentlerde
meydana gelen fireler iki safhada oluşmaktadır.
1 — Yarı mamul olarak alınan komponentlerden bir kısmının hatalı ve
arızalı olmasından meydana gelen fireler, bunda azamî fire oranı % 2 olarak
tesbit edilmiştir.
2 — Komponentîerin montajı esnasında, lehim yanığı, uç tertibat tellerinin
kırılması gibi nedenlerle meydana gelen fireler. Azami fire oranı % 2 olarak
tesbit edilmiştir.
Sonuç olarak komponentlerde meydana gelen toplam azamî fire;
% 2 + % 2 = % 4'dür. Bu firenin tümü değerlendirilemediğinden zayiat olarak ka­
bul edilmesi gerekeceği kanaatine varılmıştır.
fl _
Plâstik maileme ve ham maddeJerîridekl fireler:
Plâstik işleme sanayi kolunda kullanılan değişik sınıf, tip ve kalitedeki ham
maddeler ve bunların değişik işleme usulleri işçinin ehliyet, maharet ve dikka­
ti, işyerinin durumu gibi faktörler karşısında plâstik işlemesinde her türlü ima­
lâta kabili tatbik bir standart firenin söz konusu olamayacağından kat'i bir fire­
nin tesbiti mümkün görülememektedir.
[il _
Pertinaks ve bakirli pertinaks levhalardaki fireler:
Bunlar cihazlarda emprenye devre şasileri ve izole tutucu şasilerin imalinde
kullanılmaktadır. Pertinaks ve bakirli pertinaks levhalarda ayrı ayrı üç safhada
fireler meydana gelmektedir.
, 1 — Levhaların kesiminden arta kalan parçalar ve kırpıntılardan meydana
gelen fireler, fire oranı azami % 3 olarak tesbit edilmiştir.
2 — Kesme ve delme esnasında hatalı kesme ve delme oranı azami % 1,5
olarak tesbit edilmiştir.
3 — Kesilen pertinaks şasi üzerinde montaj esnasında kırılma ve çatla­
malardan meydana gelen fireler, fire oranı azami % 0.5 olarak tesbit edilmiştir.
Sonuç olarak pertinaks ve bakirli pertinaks levhalarda meydana gelen top­
lam azami fire, % 3 + % 1.5 + % 0.5 = % 5 dir.
Bu firenin tümü değerlendirilemediğinden zayiat olarak kabul edilebileceği
kanısına varılmıştır.
İV — Bobin tellerindeki fireler:
Bobin telleri cihazlardaki her türlü bobinlerin
Bunlarda üç safhada fire meydana gelmektedir,
imalinde
kullanılmaktadır.
1 — Alınan bobin telinde izolasyon hatası veya kopuk olmasından dolayı
meydana gelen fire. azamî fire oranı % 0.5 olarak tesbit edilmiştir.
2 — Bobin sarımı esnasında tel kopmalarından meydana gelen fire, azami
fire oranı % 1 olarak tesbit edilmiştir.
3 — Bobin sarımından sonra ölçü ve muayenede hatalı bobinlerden ve bo­
bin teli uçlarının irtibatlanmasından meydana gelen fire. azami fire % 2 olarak
tesbit edilmiştir.
Sonuç olarak bobin imalinde bobin tellerinde meydana gelen toplam aza­
mi fire % 0.5 4= % 1 + % 2 — % 3.5'dır.
Bu firenin % 0.5'i toplcınamayıp değerlendirilemediğinden zayiatı ve geri
kalan % 3 kısmı değerlendirilebilen fireyi teşkil ettiği tesbit edilmiştir.
V — İrtibat telleri ve kablolardakr fireler .İrtibat telleri ve kablolar cihazlarda devre irtibatları için kullanılmaktadır.
Bunlarda fire iki safhada meydana gelmektedir.
. 1 — İrtibat uçlarından artan parçalardan meydana gelen fire, azami fire
oranı % 1 olarak tesbit edilmiştir.
2 — Kablolarda izolasyon hatası veya kopukluklar bulunması ve makara­
ların sonunda ortan ve kısa olduğu için kullanılamayan parçalara ait fire. Azami
fire % 1 olarak tesbit edilmiştir.
Sonuç olarak irtibat telleri ve kablolarda meydana gelen toplam azami fi­
re, % 1 -f % 1 = % 2'dir. Bu firenin % 0.25'i toplonamoyıp değerlendirilemedi­
ğinden zayiatı ve geri kolon % 1.75 kısmı değerlendirilebilen fireyi teşkil ettiği
tesbit edilmiştir.
^
VI — Vida, Somun, rondeia vesair tesbit malzemelerine ait fireler:
Vida, Somun, rondeia ve sair malzeme cihazlarının imalinde tesbit malze­
mesi olarak kullanılmaktadır. Bunlarda fire iki safhada oluşmaktadır.
1 — Alınan vida, somun vesairenin bir kısmında başların, dişlerin vesair
kısımların bozuk olmasından kullanılamaması neticesi meydana gelen fire. Aza­
mi fire % 1,5 olarak tesbit edilmiştir.
2 — İmalât esnasında kırılan veya ayrılan ve bozulanlardan meydana ge­
len fire. Azami fire oranı % 1 olarak tesbit edilmiştir.
Sonuç olarak vida, somun, rondeia vesair tesbit malzemesinde meydana
gelen toplam azami fire, % 1,5 + % 1 = % 2,5 dır.
Bu firenin % 0,5'i toplonamoyıp değerlendirilemediğinden zayiatı ve geri ko­
lan % 2'si değerlendirilebilen fireyi teşkil etmektedir.
VII — Saç, Alüminyum, pirinç, fosfor, bronz ve bakır levhalardaki fireler:
Madenî levhalar, hoparlör gövdesi, irtibat ve dağıtım için muhtelif şekil ve
boyutta terminal gövdeleri ile cihazların yüzeylerindeki süs, plâka vesair mak­
satlarla tesbit edilen parçaların imalinde kullanılmaktadır. Bunlarda fire üç saf­
hada oluşmaktadır.
1 — Levhalar şerit halinde kesilirken artan kısımlardan meydana gelen fi­
re, azami fire oranı % 1 olarak tesbit edilmiştir.
2 — Şeritlerden preste kalıplarla parça kesilirken çıkan kırpıntılarla diğer
ortan parçalardan meydana gelen fire. Azami fire oranı % 12 olarak tesbit edil­
miştir.
3 — Kalıp hatası vesair sebeplerden dolayı imalât bozuğu hatalı parçaların
meydana getirdiği fire. Azami fire onanı % 2 olarak tesbit edilmiştir.
Sonuç olarak madeni levhalarda meydana gelen toplam azami fire,
% 1 + % 12 + % 2 = % 15 olarak tesbit edilmiştir.
Bu firenin % 2 kısmı toplanamayıp değerlendirilemediğinden zayiatı ve geri
kalan % 13 kısmı değerlendirilebilen fireyi teşkil ettiği tesbit edilmiştir.
VIII — Ağaç ve sunta malzemelere ait fireler:
Fabrikada imal edilen elektronik cihazların ahşap möble kısımları (kabinetler) yan sanayide yaptırılmaktadır. Akşap möbleler İçin kullanılan ham madde­
nin değişik tip, ve kalitede olması, bunların işlenmesindeki usullerin değişik ol­
ması, işyerinin durumu ile işçinin ehliyet ve kabiliyeti gibi faktörler fire oranına
birinci derecede müessir olduğundan standart bir oranın tesbiti mümkün görü­
lememektedir.
IX — Karton kutu, emniyet yastıkları gibi ambalaj malzemelerine ait fireler:
İmal edilen cihazların ambalajlanmasında kullanılan fireler iki safhada mey­
dana gelmektedir.
1 — Ambalaj malzemelerinin fabrikaya nakli ve anbarda depolanması es­
nasında meydana gelen fire, azami fire oranı % 2 olarak tesbit edilmiştir.
2 — İmal edilen cihazların ambalajlanması esnasında kırılma ve yırtılma­
lardan meydana gelen fire, azami fire oranı % 2 olarak tesbit edilmiştir.
Sonuç olarak karton kutu ve emniyet yastıkları vesair ambalaj malzemesin­
de meydana gelen azamî fire % 2 -F % 2 = % 4 olarak tesbit edilmiştir. Bu
firenin % 0.5 kısmı değerlendirilemeyen malzemeden ibaret olduğundan zayiatı
ve geri kalan % 3,5 kısmı değerlendirilebilen fireyi teşkil eder.
(Y.K.K. 13.1.1977)
SALAM
Salam imalâtmda kullanılan kemikli ette:
a) Kemik ve sinir firesi
% 20-25'tlr.
b) Yağlı kısımlar ve zayiat
% 15-20'dir.
Bu durumda kemikli et hamura girinceye kadar % 35-45 fire verir.
İmalâta verilen kemikli ete göre, elde edilen kıyma hamuru fırınlanarak
imâl edilen ince salamlarda fire nisbeti % 30-35 ve kaim salamlarda ise
% 15-20'dir. Ancak elde edilecek salam miktarı hesaplanırken imalâtta kullanılıp
fire vermeyen baharat ve diğer yardımcı malzeme kilosunun firell ete ilâvesi
gerekmektedir.
Fire farklarına tesir eden belli başlı faktörler, hayvanın yetişme tarzı, yetiş­
tiği mıntıka, besi farklılıkları ve salam imalâtında kıymanın içine konulan diğer
yardımcı maddelerdir.
(Y.K.K. 17.5.1977- 133)
SALYANGOZ
Canlı salyangoz teknik şartları haiz sundurmalarda beklemeden mütevellit
% 8 ilâ 10'u normal ölü firesi, normal çift kaynamada % 22 ilâ % 25 randıman
verir. Elde edilen etin azami % 40-50'sl oranında yıkanmış, temizlenmiş ve ayık­
lanmış kırıksız kabul elde edilebilir. Buna mukabil, Bartın ve Kandına gibi bazı
mıntıkaların kabuk randımanı hemen yok denecek kadar azdır.
(Y.K. Kararı: 20.9.1976)
SARIMSAK
.
Konsinyasyon suretiyle gönderilen demet halindeki kuru sarımsak % 15 nis­
betinde, nakliye ve anborlomo geciktiği takdirde % 5'e kadar fire ve zayiat
verebilir.
(Y.K.K. 12.2.1970)
SIHHÎ
TESİSAT
MALZEMESİ
Sıhhi tesisat malzemesi alım satımında:
1) Musluk ve bataryalarda zayiat bahis konusu değildir.
2) P.V.C. plastik su borularında toptan satışta % 2, perakende satışta % 4,
3) Lavabo, evye, klozet ve benzerlerinde toptan satışta % 1, perakende sa­
tışta % 2 fire normaldir.
(Y.K.K. 24.3.1975)
Aşağıda zikredilen mallar için hizalarında gösterilen fire ve zayiat nisbet­
leri ticarî usul olarak kabul edilmiştir.
Galvaniz ve siyah borular, boru teferruatı ve benzerleri
Pik döküm pis su boruları ve tereffuatı
. . . . . .
P.V.C. boruları
. . . . . . . . . :
Musluk, Valf ve bateriler
. .
Döküm, emaye banyo küvetleri, helâ taşları, lavabolar
ve benzerleri
. .
Saç emaye küvetler ve evyeler
: Zayiat Yoktur.
: Azami % 2
% 2 — %4
: Zayiat Yoktur,
; Zayiat Yoktur.
: Zayiat Yoktur.
(Y.K.K. 28.3.1977/119)
SİZAL — İ P
—HALAT
Sızan, ip ve halatlar ile 6/6 numaralı pamuk ipliğinin (ambalaj ipliği) toptan
alım satımında ortalama % 3-5 arasında bir fire-zayiat nisbetinin kabulü uy­
gundur.
(Y.K.K. 1 7 . 5 . 1 9 7 7 / 1 3 3 )
SUCUK
İmâl edilip, uzun süre satılmayarak imalâtçıda stok olarak kalmış bulunan
sucuk firesi % 12'ye kadardır.
İmalâtçıdan alınıp perakendeciye satmakta bulunan toptancıların sucuk fi­
resi % 7'ye kadardır.
Toptancıdan alınıp müstehlike satılmakta olan sucukların bakkal ve mezeci firesi % 12'ye kadardır.
(Y.K.K. 5.6.1973)
Sucuk, salam, pastırma gibi yiyecek maddelerinin alış ve satış müddetleri
içinde verebileceği fire nisbeti asgarî % 3, azamî % 8'dir.
(Y.K.K. 13.4.1971)
Et ve balık kurumunun aşağıda isimleri yazılı mamullerinin perakendeci ba-
yilerde satılmak üzere beklemesi sırasında verdikleri
gösterilmiştir:
Sosis
Salam
Sucuk
Dil
,
İşkembe
(Y.K.K. 17.6.1976)
fire nisbetleri hizalarında
%
%
%
%
%
7-10
7-10
5-10
20-30
5
SUDKOSTİK
Sudkostiğin ambalajının bozulma ve delinme gibi nedenlerle hava ile te­
mas etmesi neticesinde ithalatçı ve toptancıda müştereken % 2 nisbetinde fire
vermesi normaldir.
(Y.K.K. 26.6.1973/58)
Sudkostik ve tuzruhunun toptan ve perakende ticaretinde % 1 nisbetinde fi­
re ve zayiat vermesi normaldir.
(Y.K.K. 29.3.1974)
SUN'!
GÜBRE
İthalattan sonra satışına kadar kompoze sun'i gübrenin zayiatı % 1 dir.
(Y.K.K. 8 Aralık 1 9 7 0 )
SÜT
Sütten yoğurt yapılmasında 90 derecede sütün % 6'ya kadar fire vermesi
normal görülmüştür.
(Y.K.K. 4 . 8 . 1 9 7 2 )
Tam yağlı inek sütünün kaynatılmasında takriben % 5 ila % 10 civarında su
kaybından mütevellit fire ve zayiat olabilir.
(Y.K.K. 2 6 . 4 . İ 9 7 4 )
SÜT
TOiy
Süt tozu imalinde randıman, işlenen sütün İçindeki kuru madde miktarına
bağlıdır. Kuru madde miktarı ise, sütlerde her zaman aynı seviyede olmayıp, sa-
ğlian hayvanın cins ve ırkına, laktaslonun başı veya sonu oluşuna ve yedirilen
yemin çeşidi gibi faktörlere bağlı olduğundan, sabit bir rakkam vermek mümkün
olmamaktadır. Ancak, yağlı inek sütünden süttozu yapıldığı takdirde randıman
% 1 -12 arasında yukarıdaki faktörlere göre değişmektedir.
(Y.K.K. 26.4.1975)
ŞEKER
Perakende satışlarda şeker % 0,5 (yanm) nisbetinde fire ve zayiat verir.
(Y.K.K. 26.4.1975)
ŞEKERLİ
MADDELER
1 — Lokumun tam mamul hale gelebilmesi için terkibinde bulunan ham, ya­
rı mamul ve mamul maddelerin işlenmesi neticesinde % 8-10 arasında içindeki
şeker nisbetinde artış husule gelmektedir. Fire mevzubahis değildir. Şayet bu
imalâtta bir miktar glikoz kullanılmış ise, kullanılan glikoz miktarı üzerinden
% 12 -17 arasında fire mevzubahisdir.
2 — Jölenin tam mamul hale gelebilmesi için terkibinde bulunan ham, yarı
mamul ve mamul maddelerin işlenmesi neticesinde % 6-8 arasında artış husu­
le gelmektedir. Bu imalatta kullanılan glikoz miktarı üzerinden % 12-17 arasında
fire mevzubahisdir.
3 — Şekerlemenin tam mamul hale, gelebilmesi için terkibinde bulunan ham,
yon mamul ve mamul maddelerin işlenmesi neticesinde içinde bulunan glikoza
göre % 12-17 arasında fire verebilir.
(Y.K.K. 31.3.1970)
Pekmez:
Pekmez kapalı alınıp satıldığından, bir fire mevzubahis değildir. Zayiat olaolabilir. Bu da bir zabıtla tesbit ettirilebilir.
(Y.K.K. 31.12.1976)
ŞİŞE
Coca-Cola şişelerinin istanbul fabrikasından diğer şehirlere nakli ve -buralar­
daki bayilik deposunda istifi, bu istiften sonra da bayilere araba ile nakil ve ba­
yilerden boş şişelerin araba ile toplanıp tekrar merkez bayilik deposunda topla-
nan boş şişelerin lstanbul'dal<i fabrikaya teslim İçin nakli esnasında verebileceği
fire ve zayiat nisbeti % 2-3 arasındadır.
(Y.K.K. 10.3.1970)
Paşabahçe rakı-isplrto fabrikaları ile Mecidiyeköy likör ve konyak fabrikala­
rından depolara alınan bilahare kamyonlarla tekelin standart içki sandıkları için­
de bayi ve satış yerlerine tevzii ameliyesi neticesi aktarma-naklıye ve depolama
esnasında dolu alkol şişeleri % 0.2 ile % 0,3 civarında fire ve zayiat verebilir.
(Y.K.K. 17.5.1974)
— as —
TAHİN
Bir l<ilo susamdan elde edilen tahin için randıman nisbeti, takribi olarak
% 7 8 - 8 1 , fire nisbeti ise % 19-22 civarında olup, fire neticesi kalan mal hiçbir
işe varamamaktadır.
Randımana tesir eden faktörler arasında en mühimi susam ekiminde kuv­
vetli tarlaların kullanılmamasıdır.
(Y.K=K= 20=8=1974)
TARTI
FARKLARI
Emteanm tesbiti ve tesellümünde kamyon, torba vesair dana haricinde kan­
tarlar arasındaki tartı farkı % 1 oranında normaldir.
TEBEŞİR
TOZU
Tebeşir tozu imalatındaki fire azami % 2 nisbetindedir.
(Y.K.K. 11.4.1977/123)
TEL
Bobinajda kullanılmak üzere pamuk ipliği ile izole edilmekte olan bakır tel­
lerin imalatı esnasında izole edici penye pamuk ipliğindeki fire nsbeti % 3-5 ara­
sındadır. Buna mukabil aynı imalat esnasında bakır tellerde fire nisbeti mevzu­
bahis değildir.
Bununla beraber bir miktar bakır, muhtelif imalât bozuklukları dolayısıyle
hurdaya çıkabilir. Bu miktar toplam bakırın % 12 si kadardır. Yani imalathaneye
giren 100 l<ilo bal<ırdan 12 kg, hurda çıkar, hurdaya çıl<an bu 12 kg. bal<ır günün
hurda rayiç fiatı üzerinden değerlendirilir.
(Y.K.K. 20.1.1970)
Dikenli tel perakende satışlarında tartı farkından dolayı % 1,5 (yüzde bir
buçuk)a kadar fire verebilir.
(Y.K.K, 8 Eylül 1970)
Nalburiarca alım satımı yapılmakta olan tavlı telin alım satımında tartı far­
kından mütevellit % 1,5 civarında fire husule gelir.
Kangal
Kesme
İmalât
İmalât
(Y.K.K.
halindeki telden imal edilen civato, vida ve perçinlerin;
firesi
% 0,8 İlâ % 01
firesi
% 25 ilâ % 30
bozukluğu firesi
% 5 ilâ % 10'dur,
31.7.1973)
TEMİZLEME
(KURU SİSTEM)
25 kilo kapasiteli VEB marka sterilizasyon tertibatlı kuru sistem temizleme
makinalarında kullanılan % 50 perklor etilen, % 50 triklor etilen karışımının kul­
lanılabilecek ilaç miktarı ile harcanan veya zayiat miktarları ve su ile yıkanma­
da kullanılan Arpol veya deterjan miktarları nisbet dahilinde aşağıda belirtilmiş­
tir.
a) Yapılan tesbitte 10 adet giyim eşyası tartılarak ağırlık miktarı 10'a tak­
sim edilmiş ve ortalama ağırlık bulunmuştur.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Erkek ceketi
"
pantolonu
palto
Kadın manto
"
etek
"
elbise
1.600
550
2.000
1.500
400
1.000
gr.
"
r
ilâç zayiatı
//
//
n
//
"
/f
"
If
İt
% 15
% 15
% 15
% 15
% 15
% 15
240 gr.
80 "
300 "
225 "
60 "
150 "
Kuru sistem temizleme ameliyesinde kullanılan ilaç makinaya göre depolara
doldurulur. Bu miktar 25 kiloluk makinalarda bir ton civarında olup, yukarıda gös­
terildiği gibi her eşya için ortalama bu nisbette zayiat vererek ilaç azalır ve yeni­
den ilavesiyle işe devam edilir. Bu tür eski makinalarda eşyanın ağırlığına göre
% 20'ye kadar zayiat vermesi olağandır.
b) Halı temizlemesi tamamen su ile olduğundan kullanılan temizleyici mad­
deler m^ için 300 ila 400 gr. olarak hesaplanır.
c) Su İle yıkamada ağırlığın % 5'i kadar deterjan veya alpol kullanılır,
(Y.K.K. 22.8.1972)
TEMİZLİK
Beyaz sabun
Mayi arap sabun
Toz sabun
Oomoşır sodası
MADDELERİ
Yaz aylarında tire
nisbetl
% 2'ye kadar
Açık olduğu takdirde
% 2'ye kadar
Açık olduğu takdirde
% 2'ye koda r
% 10'a kadar
Kış aylarında fire
nisbeti
% 1'e kadar
Açık olduğu takdirde
% 1'e kadar
Açık olduğu takdirde
% l'e kadar
% 5'e kadar
(Y.K.K. 22.8.1972)
S 0 b u n:
1 — Beyaz sabun çuvallı ambalaj nakliye firesi % 2, çuvallı ambalaj ile de­
poda muhafaza firesi (altı oy) İçin % 4, perakendeci firesi (nakliye firesi dahil)
% 10 a kadar olabilir.
2 — İkinci nevi İse pirine sabunlarında yukarıdaki nisbetlerden % 1 daha
fazla fire kabul edilebilir.
Penakende satışta arap sabunu % 4. sabun tozu % 15 civarında fire ve za­
yiat verebilir.
Deterjan:
Likit-toz ve krem deterjanın toptan ve perakendeciye tohmil-tahllye, nakliye
ve depolama işlemi esnasında her birinde ayrı ayrı verebilecekleri fire ve zayiat
oranları aşağıdadır.
İçi karton dışı oluklu
5 Kg. ve daha büyük
mukavva kutularda
polîetilen torbalarda
% 0,1 = 0.2 civarında.
% 1= 2
Toz deterjan
Likit deterjan
Krem Deterjan
civarında fire verebilir.
(Y.K.K. 16.7.1974)
Cam Şişe
% 0.1 - 0.2
% 1
Plâstik Şişe
% 0.1 -0.2
y>
En iptidai tarzda, beton havuzda insan gücü ile HYPO CLORÎD karıştırılarak
yine hortumlarla basit şekillerde şişelere doldurulan çamaşır suyunun bu tür ima­
lâtında HYPO CLORİD ham maddesinin % 0.2 nisbetinde fire ve zayiat vermesi
normaldir.
(Y.K.K. 6.3.1975)
TURŞU
17-6 kiloluk teneke kutularda ve 1/4 kg. naylon torbalarda muhafaza edilen
turşuların toptan satışlarında % 2 (yüzde ikiye) kadar zayiat nisbeti normaldir.
(Y.K.K. 5.5.1970)
TUTKAL
Soğuk tutkalın toptan satışlarında fire ve zayiat olmaz. Perakende satışlar­
da kopalı kutularda satılıyor ise yine fire ve zayiat bahis konusu değildir. Toz
halindeki açık perakende satışlarda % 1 nisbetinde fire ve zayiat verebilir.
(Y.K.K. 2.6.1972)
TUZ
Çamoltı tuzlasından dökme olanak nakledilen ham tuzların (yükleme, nakil
ve boşaltma) ameliyesi esnasında % 0,10; açıkta depoda 15 ilâ 30 gün bekletil­
mesi esnasında % 0,2 nisbetinde fire vermesi normaldir.
Ham tuzun yıkanıp, kurutulup, öğütülerek yemek tuzu haline getirilmesi s ı - '
fasında % 15-20 orasında fire ve zayiat vermesi normaldir.
(Y.K.K. 24.7.1975)
u ü
UN
Ecnebi maddelerden arı temizlenmiş 100 kilo buğday imale sevk edilmeden
önce kuru ve yaş temizlenmesi esnasında buğdayın bünyesindeki kırık miktarı­
na göre % 1/2 (yüzde yarım) ilâ % 1,5 (yüzde bir buçuk) orasında fire verebilir.
Bu kırıklar bilahare ecnebi maddenin bir kısmı ile birlikte tavuk yemi olarak sa­
tılabilir.
Gıda maddeleri tüzüğüne göre temizlenmiş (ecnebi maddelerden arı) 100 kg.
buğdaydan, buğdayın cinsine ve piyasa şartlarına göre:
a) 84/86 randımanlı un imoledlldiğinde, takriben yukarıdaki randımanlar­
dan % 1/2 (yüzde yarım) aşağı veya yukarı un elde edilir.
Bakiye rutubet farkı ile birlikte 101 ilâ 101,5 o kadar olan kısmı kepek ve
razmoldur.
b) 74/76 ilâ 80 orasında 5 ilâ 6 kilo (bon kalite) tabir edilen adî vasıfta bir
un elde edilir. Bakiye 80 ilâ 101 -101,5 kısmı kepek ve razmoldur.
c) Bir de 65/70 arasında randımanlı ekstra ekstra kalite (lüks) börek ve
baklava v.s. yapılan un vardır. Bu un da takriben 10-15 arasında (bon kalite) un
elde edilir. Geri kolon kısmı kepek ve razmoldur.
Randıman yükseldikçe unun kalitesi düşer. Bu husus yukarıda tofsilen be­
lirtilmiştir.
(Y.K.K. 28.7.1970/63)
ÜSTÜPÜ
Torak makinelerinden geçen üstüpülerin fire miktarları :
1)
2)
Beyaz üstüpü
Renkli üstüpü
% 3 - 5 nisbetinde
% 6 - 8 nisbetinde.
„ V Y
YAPAK
Yaprak yün 1 yıl içinde % 1'e kadar fire verebilir. Bu fire nisbeti ambalaj
içinde olanlara da şamildir. Yün ve yapraklar ambalajlardan çıkarıldığı ve işlen­
diği takdirde fire % 2,5'e kadar yükselir. Kırkım, kuzu ve güz yününün bir yıl için­
de % 1'e kadar fire verebilir, işlendiğinde % 2,5 fire görülebilir. Tabak yün 1
yıl içinde % 2'ye kadar fire verebilir. Kireçli ve tuzlu olan işbu malların ambalaj
değiştirilmediği takdirde % 4, hatta fazla kireçli olduğu takdirde % 6-7'ye kadar
firesi artabilir.
Anadolu'dan veya Trakya'dan mubayaa edilip, İstanbul'a gelinceye kadar;
Tiftik'de
Yapak'dd
Keçi Kılında
% 1
% 1
% 1,5
%1
%1
%2
Yol firesi.
İstanbul'da işlenmesi halinde
işleme firesi.
% 0,5
% 0,5
% 0,5
Normal şartlarda depoda
beklemesi halinde, altı aya kadar
(işlenmiş veya notürel olarak).
Yukarıdaki fireler, kırkım ve kirli mallara ait olup, yıkanmış olan mallar için
evsaf ve taşıdığı rutubet nazarı dikkate alınarak, fire tayın edilir. Bunun umumî
bir şekilde tesbiti mümkün olmayıp, mala göre değişir.
(Y.K.K. 17.5.1977 -133)
Ortalama 8 0 - 9 kiloluk balyalar halinde depolarda duran kirli yapaklarda
bir yıl içinde % 2,5-3 civarında fire olabilir.
(Y.K.K. 22.11=1976)
YAG
Toptan varilli, tenekeli ve kolili pamuk yağı ile çiçekyağı satışlarında veri­
lebilecek fire ve zayiat oranı % 0,5 (binde beş) civarındadır.
(Y.K.K. 29.3.1974)
Ham ayçiçek yağı rafine edildiği zaman % 5-8 fire verir.
Orta kalitede, yani 2 asitlik ve 9-10 renge kadar olan 100 Kg. soya yağının
rafine edilmesi neticesinde 91,5 92,5 Kg. rafine vinterize soya yağı elde edilip,
% 7,5 - 8,5 civarında fire verilebilir.
(Y.K.K. 17.6.1976)
Ayçiçek ve pamuk yağı (1,2,5,10,17 kiloluk) teneke ve varillerde tedarik,
depolama ve satış sırasında % 0,5 civarında fire verebilir.
(Y.K.K. 31.12.1976)
Lîklt
Yağlar
Ambalajlı olarak perakende satışlarında delinme ve
% 0,5 (binde beş) kadar fire ve zayiat verebilir.
patlama
sebebiyle
Tereyağ:
100 kgr. piyasa kremasından ortalama 60-70 kgr. tereyağ alınabilir.
(Y.K.K. 12.7.1974-164)
Ayçiçeği
Yağu
1 — 1970-1971-1972-1973 tarım yıllarında Trakya mıntıkasında yetişen me­
lez ayçiçeklerinden otomatik preslerle % 38-42 natural yağ % 40-42 küspe elde
edilmiştir.
2 — a) Ham yağda asit miktarı ne olursa olsun % 1-1.5 rutubet ve yaban­
cı madde verilir.
b) Asit miktarı 0,50 ilâ 2.5 olan yağlar, rafine edildiğinden % 5 - 8 fire
vermektedir. Ancak bu fireden % 2 - 4 yan ürün (asit yağı) alınmaktadır.
3 — Küspede sonradan meydana gelen fire miktarı ise; depolama
depolama zamanı ve sühunete göre değişiklik gösterir.
şekli
a) Presyon sureti ile ayçiçeğinden çıkarılabilinecek yağ nisbeti ortalama
olarak % 38 ila % 38,5
b) Presyon sureti ile ayçiçeği tohumundan elde edilecek küspe nisbeti or­
talama olarak % 38 ila % 40
c) Ayçiçeği tohumunun anbar firesi olarak nakliye firesi tartı farkı ve ru­
tubet firesi olarak ortalama % 1 ila % 1,5
d) Ayçiçeği tohumunda imalat esnasında çıkabilecek işe yaramaz çıkıntj
miktarı olarak bu tohumda ortalama olarak % 2,5 ila % 3 nisbetinde yabancı
madde.
e) Ayrıca ayçiçeği tohumunda ortalama olarak % 19,5 ile % 17,5 nisbe­
tinde kabuk çıkabileceği ve kabuklarında umumiyetle fabrikalarda yakacak ola­
rak kullanılabileceği tesbit edilmiştir.
Soya
Yağı:
Soya yağının tankerle yapılan nakliyatında zabıtla tesbit edilecek zayiatın
dışında tanker cidarlarına yapışma ve hortum kullanılma nedeniyle binde yarım
% O - 0,5 civannda fire vermesi normaldir.
YAŞ
MEYVE
VE
SEBZE
istihsal bölgelerinden kamyonlarla getirilen kavun ve karpuzun olıcılonna
tesliminde (boşaltılması, tasnif edilmesi, satılırken parça parça tartılması, elden
ele verilirken düşürülmesi, ezilmesi veya bekletilmeden mütevellit çürümesi) gibi
hallerden dolayı verebileceği fire ve zayiat nisbeti % 12'ye kadardır.
(Y.K.K. 1 7 . 5 . 1 9 7 7 - 133)
Yaş meyveler: Portakal, mandalina, muz, elma, armut, üzüm, şeftali, erik,
kiraz, vişne, incir v.s. % 5'e kadar.
Yaş sebzeler: Lahana, pırasa, ıspanak, kereviz, fasulye, patlıcan, biber, be­
zelye, marul, salatalık, soğan, kovun, karpuz v.s. % 10'a kadar.
Soğuk hava tertibatı bulunmayan ticarethanelerde doğrudan, doğruya müs­
tehlike perakende olarak satış esnasında. Halden ticarethane nakillerinde, dö­
külme, çürüme ve bozulma gibi nedenlerle yaş meyve ve sebzelerde yukondo
gösterilen oranlarda fire verirler.
Soğuk hava depolonndo muhafaza edilen elma ve ayva için buzhaneye nor­
mal rutubet verildiği takdirde fire ve zayiat nisbeti mevzubahis olamaz. Şayet
buzhaneye normal rutubet verilmezse, bahse konu maddelerdeki fire nisbeti % 5
ilâ % 10 orasında olabilir.
(Y.K.K. 2 5 Eylül 1973)
.
YER
KAROLARI
Marley ve marley tipi korolann ambalajsız olarak gerek şehir içi, gerekse
şehir dışı nakliyatında yüklenmesi ve indirilmesi sebebiyle % 1'e kadar, döşeme
esnasında ise kenarlara isabet eden kesinti zayiatı olarak do yine % 1'e kadar
zayiat vermesi normaldir.
(Y.K.K. 17.5.1977-133)
Vinyl asbest termoplostik yer karolon döşemesinde metrekareye ortalama
300 gr. yopıştıncı konulabilir.
Aynı yer karolon döşemesinde % 2 - 3 civannda fire ve zayiat verir.
(Y.K.K. 1.3.1976)
Her nevi marleyler, her nevî yer parkeleri, yer döşeme tutkallan tatbikat es­
nasında % 1 civannda fire ve zayiat verebilir.
(Y.K.K. 27.12.1976)
YOĞURT
Yoğurdun:
1) 200-400-600 gramlık plâstik kaplara konulması esnasında, kapların kı­
rı ima ve delinme nisbeti % 8-10,
2) 9 Kg.İlk büyük teneke kutulara konulması esnasında, kutuların ezilme
ve delinme nisbeti % 0,5 (9 Kg.lık teneke kutularda işlenilen yoğurt, konserve
yoğurdu olarak tâbir edilir. Konserve yoğurdun kışın satılmak üzere 6 - 7 ay
için soğuk hava depolarına konulmasmda, soğuk hava deposunun çalışma şartı
yetersizliğinden veya yoğurdun ekşime yapmasından mütevellit meydana gelen
patlamalar neticesinde husule gelecek fire miktarı, bu orana dahil değildir.)
3) Bütün bu el ile yapılan doldurma ameliyesi esnasında meydana gelen
yoğurt firesi % 3 - 4 civarındadır.
Bu orana ^sütün pişirme esnasında, koyun, inek sütü gibi karışık sütle iş­
lenmesi halinde verebileceği fireyi de ilâve edersek, yukarıda zikredilen oranın
% 10'a kadar çıkması normaldir.
(Y.K.K. 19.3.1974)
Yoğurt Imaîoti:
Tam Yağlı:
Koyun Sütü İnek Sütü Manda Sütü
8 litre
9 litre
, Silivri tipi karavana yoğurdu
e litre
(1 karavana - 6,5 kg)
10 »
11 »
10 »
Konserve yoğurdu (10 kg)
Yarım Yağlı:
8.5 »
9.5 »
8.5 »
Karavana Yoğurdu
11 »
12 »
11 »
Konserve Yoğurdu
Ayrıca sütte fire söz konusu değildir.
Yoğurt imalatında keçi sütü genellikle harmanlama (karıştırma) olarak kul­
lanılır.
(Y.K.K. 31.12.1976)
a) 90 derecede kaynamış sütten yoğurt yapıldığı zaman süt % 10 kadar
fire verebilir.
b) Sütün kesilmesi halinde tamamı zayi olur.
c) Yoğurt karavanaları tahmil - tahliye esnasında % 2'ye kadar,
d) Sütlerin yoğurt imalathanelerine nakli esnasında % 1'e kadar fire ver­
mesi normaldir.
1 — Karovanalardaki yoğurt koyun sütünden yapıldığı takdirde, süt miktarı
8.000 - 8.200 gr.'a kadar,
2 — Bu yoğurtlar karışık sütten (inek, koyun, keçi, manda) yapıldığı takdir­
de, süt miktarı 8.700 gr.'a kadar çıkabilir.
3 — Sütten yoğurt İmalâtı sırasında % 10 kadar fire kabul edilebilir.
4 — Konserve şeklinde imal edilen kutu yoğurtları 10 kgr. sütten yapılmak­
ta olup, piyasaya teamülüne göre bunlar tam yağlı olarak işlenmekte ve bir mik­
tar yağı almayarak kutu üzerindeki etikette evsaf gösterilir.
™ 94 _
B) 1 — Yoğult karavanalarının tahmil ve tahliyesi esnasında % 2'ye kadar fire
ve zayiat normaldir.
2 — Sütlerin yoğurt imalâthanesine nakli esnasında % Ta kadar fire ver­
mesi normaldir.
C} Tam yağlı inek sütünden yoğurt imalinde sütün kaynatılmasından mütevel­
lit fire yüzdesi ile bu yoğurttan yapılacak ayran içine karıştırılabilecek su
yüzdesi nisbetleri :
1 — Tam yağlı inek sütünün kaynatılmasında takriben % 5 ila % 10 civa­
rında su kaybından mütevellit fire ve zayiat olabilir.
2 — Ayran imalinde ise, yoğurda 1/3 nisbetinde su karıştırma normal ka­
bul edilir.
YTÖNS
Ytong tabir edilen hafif beton yapı malzemesi I S 453 standartına uygun
olarak (Donatılı Ytong) ve (Donatışız Ytong) olmak üzere iki türde ve muhte­
lif kalınlık ve ebadlarda İmal edilmekte ve piyasaya sürülmektedir.
Donatılı Ytong malzemesinde demir teçhizat mevcuttur. Mezkûr malzemeler
Ytong Sanayii A.Ş. fabrikalarında imal edilerek, özel paletlerle depo edilmekte
ve kamyonlara paletler üstünde farliftierle, donatısızlar bazı ahvalde bilhassa İs­
tanbul dışına sevkiyatta elle paletsiz yüklenerek müşterilere sevkedilmekîedir.
Malzemenin depolanması, nakliyesi, tahmil ve tahliyesinde dikkat gösterilmemesi
halinde, tuğlalarda olduğu gibi, Ytong malzemesinde de kırılma meydana gele­
bilir. Ancak, bu zayiatın, malzemenin kalınlığına, depolanmasına, vasıtalara yük­
lenmesine, nakliye ve mesafesine, yol durumuna ve vasıtadan indirilmesinde
gösterilecek dikkate bağlı bulunmaktadır.
Ayrıca, Ytong malzemesinin imalât safhasında, pazarlamasında, o\m - sa­
tımında ve şantiyede kullanılması safhalarında da zayiat miktar ve nisbetleri­
nin değiştiği, bu unsurlar nazarı dikkate alındığı takdirde Ytong yapı malzeme­
sinin alım ve satımıyla iştigal eden firmalarda;
Donatsız Ytong malzemelerindeki fire nisbeti % 1 ilâ % 5.
Donatılı Ytong malzemelerinde fire nisbeti azami % 3 olabilir.
YUMURTA
İşlenmiş olarak Kütahya, Akşehir, Afyon, Eskişehir Vezirköprü mıntıkala­
rından gelen yumurtalar, buzhanede muhafaza edilip satışa çıkarıldığı zaman,
toptan ve penakende satışlarındaki fire nisbeti % 3 - 5 (yüzde üç - beş), diğer
mıntıkalardan gelen yumurtalarda ise % 8 -10 (yüzde sekiz-on) arasındadır.
(Y.K.K. 13 Ekim 1970)
Piyasadan mubayaa edilip toptan ve perakende satılan yumurtalarda (buz­
hane yumurtası hariç) zuhur eden fire ve zayiat nlsbetinin ilkbaharda Mart, Ni­
san, Mayıs oylarında kırık, çatlak ve çürüklük sebebile, 1440 adetlik sandıklar­
da 50 (elli), diğer aylarda ise 100 (yüz) adet olarak normal kabul edilir.
(Y.K.K. 8 Mayıs 1970)
z
-
ZEYTİN
Antalya menşeli taze zeytinlerin salamura edilip yenebilir lıale dönüşünceye
kadar geçen devre zarfında verebileceği azamî fire nisbeti % 18, asgarî fire nis­
beti de % 12'din
(YKK. 9.6.1972)
Zeytin firesi umumiyetle mevsime, zeytinin menşeine, kalitesine, mahsul
senesine, ambalaj şekline ve bekleme müddetine göre değişmektedir. Bu se­
beple bahis konusu zeytinlerin küfeli toptan satışları esnasında yaz aylarında
takriben (2 - 3 ay) % 6 ilâ % 8, kış aylarında ise % 4 ilâ % 6 nisbetinde fire ver­
mesi normaldir.
(Y.K.K. 13.4.1971)
1) Gemlik, Mudanya, Orhangazi, Trilya, Aydın, Akhisar zeytinlerinde tuz­
lanıp depolanma esnasında % 10'a kadar fire ve zayiat olabilir. Edincik ve An­
talya bölgelerinde yetişmekte olan su zeytinlerinde ise aynı muamele esnasın­
da bu orarm % 15'e kadar çıkabilmesi normaldir.
2) Salamura zeytin havuzdan çıkarılıp ambalajlanma yerine gelene kadar
geçen zaman içinde % 3'e kadar fire ve zayiat verebilir.
(Y.K.K. 24.6.1976)
Salamura siyah zeytinin toptan ve perakende satışında verebileceği fire
oranı % 1 civarındadır.
ZEYTİNYAĞI
1 7 - 5 - 2 - 1 kiloluk teneke ambalajlardaki zeytinyağının toptan satışlarında
verebileceği zayiat nisbeti % 1 (yüzde bire) kadar normaldir.
(Y.K.K. 5.5.1970)
ZÜCCACİYE
Camdan mamul çay, su ve limonata bardağı, çay tabağı, sürahi gibi züccaciye eşyasının toptan % 3 - % 4, perakendecide % 2 - % 3 arasında zayiat
(kınk payı) vermesi normaldir.
Ulaşım ve ambalajmanın toptancı firesinde; tanzim ve satışın, perakendeci
firesinde mütalaa edilmesi uygundur.
— 96 —

Kazakistan Cumhuriyeti Sanayi ve Yeni Teknolojiler Bakanlığı

Beton Teknolojisi-2 [Uyumluluk Modu]

itm_news_TR copy

Halfeti

bağırsak

Orta- Doğu Ülkeleri Hakkında Genel Bir Etüd

Pancar Alım Fiyatı ile ilgili Bilgi Notu

farklı türkiye mermer türlerinin toplam alfa ve

aDoç. Dr., Pamukkale Üniversitesi, Denizli Teknik Bilimler Meslek

11.Taraxacum - Ziraattube

Yüklemek İçin Tıklayınız - TC Karabük İl Özel İdaresi

kapalı zarfla teklif alma, açık eksiltme ve pazarlık

Maliyet Muhasebesi - Memurlar.Net

Tarih 24.06.2014

MERKO GIDA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 01 OCAK–31 ARALIK

türk gıda kodeksi gıda ile temas eden madde ve malzemeler

1 DÖKÜMHANELERDE MAÇA FİRELERİNİN

ortalama kar hadlerı

Untitled - TÜRKTOB

1 - ITO

Lojistik Ekipmanlar Dergisi 21

ESCHERICHIA COLI VE BACILLUS THURINGIENSIS TÜRLERİNİN