I TÜRK HUKUK TARİHİ Prof. Dr. M. ÂKİF AYDIN II III TÜRK HUKUK TARİHİ Prof. Dr. M. ÂKİF AYDIN İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Gözden Geçirilmiş 12. Basım IV Yayın No : 3150 Hukuk Dizisi : 1546 1. Baskı: İstanbul 1995 2. Baskı: İstanbul 1996 3. Baskı: İstanbul 1999 4. Baskı: İstanbul 2001 5. Baskı: İstanbul 2005 6. Baskı: İstanbul 2007 7. Baskı: İstanbul 2009 8. Baskı: İstanbul 2010 9. Baskı: İstanbul 2012 10. Baskı: İstanbul 2013 11. Baskı: İstanbul 2013 12. Baskı: Ekim 2014 İSTANBUL ISBN 978 - 605 - 333 - 178 - 0 Copyright© Bu kitabın bu basısının Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş.’ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fo tokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : B e t a B a s ı m A . Ş . Baskı -Cilt : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No:3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar 6 İSTANBUL Sertifika No: 12027 Tel: 0212 412 17 77 Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No. 11 Cağaloğlu -İSTANBUL Tel : (0-212)511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com V ON İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ İslamiyet sonrası Türk hukuk tarihi büyük kısmı itibariyle İslam hukuk tarihidir. Bir başka ifadeyle Hz. Peygamberi takip eden asırlar içinde müçtehit hukukçuların Kitap ve Sünnet başta olmak üzere İslam hukuku kaynaklarını kullanarak içtihatlarıyla oluşturdukları hukuki birikimin uygulanma ve gelişim sürecinin tarihidir. Bu süreç bize tek bir mezhebin görüşlerinin gelişim seyrini değil, Hanefi mezhebi başta olmak üzere en azından dört mezhebin gelişim sürecini anlatır. Bu süreçte İslam hukuk birikiminin zenginliğini ortaya koymak için biz bu kitabımızda elden geldiğince dört sünni mezhebin görüşlerini ortaya koymaya çalıştık. Bunu yaparken de tabiatıyla Türk hukuk tarihinin bir anlam da resmi mezhebi olan Hanefi mezhebi görüşlerine ağırlık verdik. Türk Hukuk Tarihi’nde Anayasa hukuk kısmı müstesna dört sünni mezhe bin dışına çıkmadık. Böyle bir tercihte bulunmamızın sebebi Anadolu merkezli Türk hukuk tarihinin hiç bir döneminde Şiî bir hukuk sisteminin uygulanmamış olmasıdır. Anayasa hukuku bölümünde ise İslam hukukunda devlet başkanlı ğının nasıl oluştuğu ve nasıl bir gelişim seyrettiği bu alandaki Sünni-Şiî görüş farklılıkları ve bunun uygulamaya nasıl yansıdığı belirtilmeden ortaya konama yacağı için Şiî görüşlere de yer verdik. Ancak zaman içerisinde öğrencilerimizden daha çok ders kitabı olarak yararlanılan Türk Hukuk Tarihi kitabımızdaki farklı mezhep görüşlerinin azal tılması ve böylece lisans seviyesinde daha kolay öğrenilmesine imkan verilmesi talebi geldi. Gerçekten de hemen her alanda mezheplerin farklı görüşleri bu lunduğu için lisans eğitimi esnasında bunların gereği gibi öğrenilmesi bir kısım öğrencilere ağır gelebilmekteydi. Bu baskıda bu talebi önemli ölçüde yerine getirmeye ve asıl metinde daha çok Hanefi görüşlerine yer vermeye çalıştık, mecbur kalmadıkça Türk hukuk tarihinde uygulanmayan diğer sünni mezhep görüşlerine yer vermedik. Ancak diğer mezhep görüşleri İslam hukuk mirasının zenginliğini ortaya koyduğu Için bütünüyle kaldırılması cihetine de gitmedik. Bu bilgileri dip notlara kaydırdık. Böylece daha ayrıntılı bilgi almak, farklı mezhep görüşlerini öğrenmek isteyenlerin dip notlardaki bilgilerden kolaylıkla VI yararlanmalarına imkan tanıdık. Umarım Türk hukuk tarihine özel ilgi duyanlar bu değişiklikten rahatsız olmazlar. Türk hukuk tarihine yönelik ilginin gerek hukukçu ve tarihçilerde gerekse ilahiyatçılarda gittikçe artmış olması ve gittikçe artan sayıda araştırıcının bu ala na yönelmesi bu sahadaki çalışmaları hem sayı olarak artırmakta hem de içerik olarak zenginleştirmektedir. Biz elimizden geldiğince her baskıda bu zenginliği bir ölçüde kitabımıza yansıtmaya çalışmaktayız. Yeni baskılarda bu zenginliği kitabın hacmini fazla zoramadan daha da artırmak ümidiyle sizi Türk Hukuk Tarihi’nin on ikinci baskısıyla baş başa bırakıyorum. Sevgi ve saygı ile… 21 Ağustos 2014 BEYKOZ VII ÖNSÖZ Hukuk tarihi bugün mevcut olan hukukî kurumların ve kuralların geçmi şini inceleme alanı olarak seçen ve bunların hangi gelişme sürecinden geçerek günümüze kadar geldiğini inceleyen bir ilim dalıdır. Bu yönüyle hukuk tarihi hem hukukî kurum ve kuralların köklerini öğretmek ve hem de hukukî bir for masyon kazandırmak açısından hukukçuya önemli bir yarar sağlar. Hukuk tarihinin özel bölümünde yer alan Türk hukuk tarihi Türkler’in tarih sahnesine çıkmasından Türkiye Cumhuriyeti’ne kadar uzanan çok uzun bir dönemdeki hukuklarını incelemektedir. Bu uzun dönemi iki ana bölüme ayırmak gerekir. Birincisi başlangıçtan İslâmiyetin kabulüne kadar olan dönem dir. Bu dönemde hukukî örf ve adetlerden, kurultaylarda alınan kararlardan ve hakanın fermanlarından oluşan bir hukukî yapı söz konusudur. İslâmiyetin kabulünden sonra ise Türk devletlerinde esas itibariyle İslam hukuku hakim olmuştur. Ancak bu hukuka Türk devletleri kendi dönemlerinin ve şartlarının gerektirdiği yorum zenginliğini de katmışlardır. Bu bakımdan Türk devletleri nin hukukları temelde aynı olmakla birlikte birbirlerinin kopyaları değildir. Geniş bir zaman dilimini ve o ölçüde geniş bir coğrafyayı kaplayan Türk hukuk tarihini incelemek büyük bir ilmî mesaiyi ve çok farklı alanlarda ye tişmişliği gerektirmektedir. İslâmiyet öncesi dönemi incelemek için Çince ve Rusça başta olmak üzere Orta Asya kültür muhitinde konuşulan ve içinde Moğolca’nın da bulunduğu çok sayıda dili bilmek, İslam sonrasındaki dönemi incelemek için ise Arapça ve Farsça’dan ayrı olarak özellikle Hint yarımadasın da kurulan Türk devletleri için Çağatayca ve Hintçe’yi bilmek icap etmektedir. Bunlara Batı dillerinden bir veya ikisini de katarsanız sadece dil bakımından Türk hukuk tarihinin bütün dönemlerini ve bütün bölgelerini incelemenin güç lüğü anlaşılır. Bu sebeple zaruri olarak bir sınırlandırmaya gitmek gerekmek tedir. Biz de objektif ve subjektif imkânsızlıkları ve derslerimizin hacmini göz önüne alarak Orta Asya’dan sonra Anadolu’da kurulan Türk devletleriyle sınırlı bir dönemi inceleme alanı olarak seçtik. İslâmiyet sonrasında bizim inceleme alanı olarak seçtiğimiz dönem de Selçuklu ve Osmanlı dönemleri olarak ikiye ayrılır. Osmanlı dönemi de ken VIII di içinde ikiye ayrılmaktadır: Kuruluştan Tanzimat’a kadar devam eden klasik dönem, Tanzimat dönemi. Tanzimat döneminin ayrıca ele alınmasının sebebi bu dönemin gerek hukukî müesseseler ve gerekse uygulanan hukuk kuralları itibariyle öncekinden esaslı bir biçimde ayrılmasıdır. Elinizdeki kitabın ilk baskısında ancak Türk Hukuk Tarihinin kamu huku ku bölümü işlenebilmişti. İkinci baskısında buna özel hukukun şahıs ve aile hukuku bölümleri eklenmişti. Üçüncü baskıda miras, eşya, arazi ve borçlar hu kuku bölümleriyle Tanzimat sonrasındaki hukukî gelişmeler ele alınıp işlendi. Beşinci baskıda ise kitaba şirketler hukuku bölümü ilave edildi. Diğer bölümler tekrar gözden geçirildi ve kısmi ilaveler yapıldı. Konuların seçimi, işlenişi ve nisbetlerinin tesbitinde Hukuk Fakültesi öğrencilerinin ihtiyaçları ve bilgi sevi yeleri dikkate alınmıştır. Her ilmî çalışma gibi bu kitap da güzele ve doğruya ulaşma çabalarının ürünü olmakla birlikte birtakım eksiklikleri de bünyesinde taşımaktadır. Müellif bunların hoş görü ile karşılanacağı ümidini taşımaktadır. Kitabın bu hale gelmesinde birçok dost ve meslektaşın yardımlarından ya rarlandım. Bunları teker teker saymam mümkün değil. Hepsine şükran borçlu olduğumu ifade etmek isterim. Ayrıca bu baskının okuyucuya iletilmesindeki yardımlarından ötürü BETA Yayıncılık yetkililerine ve nihayet evimizin ve ço cuklarımızın yükünü büyük ölçüde tek başına üstlenerek bana rahat bir çalışma ortamı sağlayan eşime teşekkürü bir borç bilirim. Üsküdar, Şubat 2013 IX İÇİNDEKİLER ON İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ..................................................................................... V ÖNSÖZ.......................................................................................................................VII İÇİNDEKİLER.............................................................................................................. IX KISALTMALAR....................................................................................................... XXIX BİRİNCİ KİTAP İSLÂMİYET ÖNCESİ TÜRK HUKUKU BİRİNCİ BÖLÜM İSLÂMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNE GENEL BİR BAKIŞ § § § § 1. GİRİŞ......................................................................................................................3 2. HUN DEVLETİ......................................................................................................4 3. GÖKTÜRK DEVLETİ.............................................................................................5 4. UYGUR DEVLETİ..................................................................................................7 İKİNCİ BÖLÜM İSLÂMİYET ÖNCESİ TÜRK HUKUKU § 1. GENEL OLARAK...................................................................................................9 § 2. TÜRK DEVLETLERİNİN YAPISI ve İŞLEYİŞİ...................................................... 10 I.HAKAN........................................................................................................ 11 II.KURULTAY.................................................................................................. 13 III.VEZİRLER.................................................................................................... 14 IV.TÖRE........................................................................................................... 14 § 3. CEZA HUKUKU................................................................................................... 15 § 4. ADLÎ YAPI ve YARGILAMA HUKUKU.............................................................. 15 § 5. AİLE HUKUKU..................................................................................................... 16 I. GENEL OLARAK TÜRK AİLESİ.................................................................. 16 II.EVLENME.................................................................................................... 17 X III.KALIN.......................................................................................................... 18 IV.BOŞANMA................................................................................................... 19 V. EVLAT EDİNME.......................................................................................... 19 § 6. MİRAS HUKUKU................................................................................................. 20 § 7. BORÇLAR HUKUKU........................................................................................... 21 İKİNCİ KİTAP İSLÂMİYET SONRASI TÜRK HUKUKU BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKLER VE İSLÂMİYET § 1. TÜRKLER’İN MÜSLÜMAN OLMALARI............................................................... 25 § 2. BU DÖNEMDE KURULAN BAŞLICA TÜRK DEVLETLERİ................................ 27 I. SELÇUKLU DEVLETİ.................................................................................. 27 II. OSMANLI DEVLETİ.................................................................................... 29 İKİNCİ BÖLÜM İSLÂM HUKUKU § 1. GENEL OLARAK................................................................................................. 31 § 2. KAYNAKLARI...................................................................................................... 31 I.KİTAP........................................................................................................... 32 II.SÜNNET....................................................................................................... 33 III.İCMÂ........................................................................................................... 37 IV.KIYAS.......................................................................................................... 38 V.İSTİHSAN.................................................................................................... 39 VI. MASLAHAT (MESÂLİH-i MÜRSELE)........................................................... 40 VII.ÖRF.............................................................................................................. 42 VIII.SAHABE FETVASI....................................................................................... 43 § 3. TEŞEKKÜLÜ........................................................................................................ 43 I. Hz. PEYGAMBER DÖNEMİ....................................................................... 44 II. DÖRT HALİFE ve SAHABE DÖNEMİ........................................................ 46 III. TÂBİİN DÖNEMİ........................................................................................ 49 IV. MEZHEPLERİN TEŞEKKÜL DÖNEMİ........................................................ 52 A.Genel Olarak.......................................................................................... 52 B.Mezhepler.............................................................................................. 53 a.Hanefî Mezhebi................................................................................. 53 b.Mâlikî Mezhebi.................................................................................. 55 c.Şâfiî Mezhebi..................................................................................... 56 d.Hanbelî Mezhebi............................................................................... 57 V. TAKLİD DÖNEMİ....................................................................................... 57 XI VI. KANUNLAŞTIRMA ve YENİ İÇTİHAT DÖNEMİ....................................... 60 § 4. ÖZELLİKLERİ...................................................................................................... 61 I. DİNÎ MENŞELİDİR...................................................................................... 61 II. HUKUKÇULARIN FERDÎ İÇTİHATLARIYLA TEŞEKKÜL ETMİŞTİR......... 62 III. MESELECİ (KAZÜİSTİK) METOTLA DOĞMUŞ ve GELİŞMİŞTİR............. 63 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM OSMANLILAR DÖNEMİNDE HUKUK (OSMANLI HUKUKU) § 1. OSMANLI HUKUKUNUN GENEL YAPISI.......................................................... 65 I. OSMANLI HUKUKUNUN ŞER’Î ve ÖRFİ KARAKTERİ.............................. 65 II. ÖRFİ HUKUK ve KANUN.......................................................................... 67 III. KANUNNÂMELER ve KANUN HÂKİMİYETİ ............................................ 68 IV. ÖRFİ HUKUKUN DOĞUŞ SEBEPLERİ...................................................... 71 V. ŞER’Î ve ÖRFÎ HUKUKUN BİRBİRİYLE İLİŞKİSİ....................................... 73 VI. ŞER’Î ve ÖRFÎ HUKUKUN SAHALARI....................................................... 76 § 2. MAHKEMELER.................................................................................................... 77 I. GENEL OLARAK......................................................................................... 77 II. ŞER’İYYE MAHKEMELERİ.......................................................................... 77 A.Yapısı ve İşleyişi..................................................................................... 77 B.Görevleri................................................................................................ 79 a. Yargı Görevleri................................................................................... 79 b. Diğer Görevleri.................................................................................. 82 C. Kadıların Yardımcıları............................................................................ 83 a.Nâibler................................................................................................ 83 b.Şühûdü’l-hâl....................................................................................... 84 c.Kassâmlar........................................................................................... 84 d.Katipler............................................................................................... 85 III. DÎVÂN-I HÜMÂYUN.................................................................................. 85 IV. VEZİRİÂZAM DİVANLARI.......................................................................... 86 V. KAZASKER DİVANLARI ............................................................................. 87 VI. DİĞER MAHKEMELER................................................................................ 88 § 3. RESMİ MEZHEP................................................................................................... 88 § 4. FETVA ve FETVA - KAZA İLİŞKİSİ..................................................................... 93 I. GENEL OLARAK......................................................................................... 93 II. OSMANLI HUKUKUNDA FETVA’NIN ROLÜ............................................. 94 § 5. YÜRÜRLÜK ve BİLGİ KAYNAKLARI.................................................................. 95 I.KİTAPLAR................................................................................................... 96 II. FETVA MECMUALARI................................................................................. 97 III.KANUNNÂMELER....................................................................................... 98 IV. ŞER’İYYE SİCİL DEFTERLERİ..................................................................... 99 XII DÖRDÜNCÜ BÖLÜM DEVLETİN YAPISI ve İŞLEYİŞİ BİRİNCİ KISIM TEORİK ESASLAR § 1. İSLÂM ve TÜRK HUKUK TARİHİNDE YAZILI ANAYASA UYGULAMASI101 I. İSLÂM HUKUK TARİHİNDE.................................................................... 101 A. Genel Olarak........................................................................................ 101 B.Medine Anayasası................................................................................ 102 II. TÜRK HUKUK TARİHİNDE..................................................................... 104 A.Fatih’in Teşkilat Kanunnâmesi (Kanunnâme-i Âl-i Osman).............. 104 B.Kanûn-i Esâsî (1876)............................................................................ 104 § 2. DEVLETİN YAPISI............................................................................................. 105 I. DEVLET BAŞKANLIĞI (HİLAFET)........................................................... 105 A.Belirlenmesi......................................................................................... 106 a.Sünnî Mezheplerde.......................................................................... 106 1.Seçim......................................................................................... 106 aa. Genel Olarak...................................................................... 106 bb. Seçimin Şekli....................................................................... 106 cc. Seçmenler (Ehlü’l-hal ve’l-akd).......................................... 107 2. Ahd-İstihlaf.................................................................................. 108 b.Şiî Mezheplerde............................................................................... 110 1. Tayinle (Nas)............................................................................... 110 2. Seçimle......................................................................................... 111 B.Devlet Başkanında Aranan Nitelikler.................................................. 111 a.İlim................................................................................................... 111 b.Kureyş Kabilesine Mensup Olması................................................. 112 c. İslâm Toplumunun En Faziletlisi Olması........................................ 112 d. Erkek Olması................................................................................... 113 C.Görevleri.............................................................................................. 113 II. VEZİRLİK (VEZÂRET)............................................................................... 114 III.DİVAN........................................................................................................ 115 § 3. DEVLETİN FONKSİYONLARI........................................................................... 116 I.YASAMA.................................................................................................... 116 II.YÜRÜTME................................................................................................. 117 III.YARGI....................................................................................................... 117 § 4. DEVLETİN TEMEL ÖZELLİKLERİ..................................................................... 118 I. DİNÎ ESASLARA DAYANMASI.................................................................. 118 II. SINIRLI İKTİDAR....................................................................................... 120 III. ŞÛRA PRENSİBİ........................................................................................ 121 XIII BİRİNCİ KISIM OSMANLI DÖNEMİ UYGULAMASI § 1. PADİŞAH........................................................................................................... 123 I.BELİRLENMESİ.......................................................................................... 123 A.Genel Olarak........................................................................................ 123 B.Seçim.................................................................................................... 124 C.Ahd....................................................................................................... 124 D.Zor Kullanma....................................................................................... 125 E. En Büyük Evlat Kuralı (Ekberiyet Usulü)........................................... 126 F. Kardeş Katli Meselesi........................................................................... 126 II. GÖREV ve YETKİLERİ.............................................................................. 132 A.Yasama Alanında................................................................................. 132 B.Yürütme Alanında................................................................................ 132 C.Yargı Alanında..................................................................................... 133 § 2. VEZİRİÂZAM..................................................................................................... 133 § 3. DÎVÂN-I HÜMÂYUN........................................................................................ 134 I. GENEL OLARAK....................................................................................... 134 II. ÜYELERİ......134 A.Veziriâzam............................................................................................ 134 B.Kubbealtı Vezirleri............................................................................... 135 C.Kazaskerler........................................................................................... 135 D.Nişancı.................................................................................................. 136 E. Defterdar............................................................................................... 137 F. Rumeli Beylerbeyi................................................................................ 137 G.Kaptan-ı Deryâ..................................................................................... 138 H.Yeniçeri Ağası...................................................................................... 138 III. GÖRDÜĞÜ İŞLER..................................................................................... 138 IV. ÇALIŞMA ESASLARI.................................................................................. 139 A.Divânın Toplanması............................................................................. 139 B.Arza Çıkma........................................................................................... 140 BEŞİNCİ BÖLÜM GAYRİMÜSLİMLER § 1. ZİMMİLER.......................................................................................................... 141 I. CAN ve MAL GÜVENLİĞİ........................................................................ 141 II. DİN ve VİCDAN HÜRRİYETİ................................................................... 142 A.Genel Prensip...................................................................................... 142 B.Kapsamı................................................................................................ 142 a.İnanç Hürriyeti................................................................................. 142 b.Dinî Âyin ve İbadet Hürriyeti.......................................................... 143 c.Dinlerini Öğretme Hürriyeti............................................................ 144 XIV III. ZİMMİLERİN HUKUKÎ ve KAZÂÎ STATÜSÜ........................................... 144 § 2. MÜSTE’MENLER................................................................................................. 150 ALTINCI BÖLÜM CEZA HUKUKU BİRİNCİ KISIM TEORİK ESASLAR § 1. GİRİŞ.................................................................................................................. 153 § 2. SUÇ.................................................................................................................... 154 I.TARİF......................................................................................................... 154 II.KISIMLARI................................................................................................. 154 A.Had-Kısas-Ta’zir Suçları....................................................................... 154 B.Allah (İslâm Kamu) Haklarına Yönelik Suçlar - Kul (Şahıs) Haklarına Yönelik Suçlar..................................................................... 156 III. UNSURLARI157 A.Kanunî Unsur....................................................................................... 158 a.Genel Olarak................................................................................... 158 b.Ceza Hukukunun Zaman Bakımından Uygulanması.................... 160 c.Ceza Hukukunun Yer Bakımından Uygulanması.......................... 161 d.Ceza Hukukunun Kişi Bakımından Uygulanması.......................... 162 aa. Devlet Başkanı.......................................................................... 162 bb.Zimmîler................................................................................... 163 cc.Köleler....................................................................................... 163 B.Maddî Unsur........................................................................................ 163 a.Genel Olarak................................................................................... 163 b.Teşebbüs.......................................................................................... 165 c.Suçtan Vazgeçme ve Tövbe............................................................ 166 C.Hukuka Aykırılık.................................................................................. 167 a.Hakkın Kullanılması........................................................................ 167 b.Meşrû Müdafaa................................................................................ 167 c.Görevin İfası.................................................................................... 167 D.Mânevî Unsur....................................................................................... 168 a.Cezaî Ehliyet.................................................................................... 168 aa. Genel Olarak............................................................................. 168 bb. Cezaî Ehliyeti Ortadan Kaldıran veya Azaltan Sebepler........ 169 1. Akıl Hastalığı....................................................................... 169 2. Akıl Zayıflığı (Ateh).............................................................. 170 3. Uyku ve Bayılma.................................................................. 170 4. Sarhoşluk.............................................................................. 170 b.Kusur................................................................................................ 171 XV c.İkrah ve Mânevî Unsurun Oluşmasına Etkisi................................. 172 § 3. CEZA.................................................................................................................. 173 I. TANIMI ve MAHİYETİ.............................................................................. 173 II.ÖZELLİKLERİ............................................................................................ 174 A.Kanunîliği............................................................................................. 174 B.Şahsiliği................................................................................................ 174 C.Genelliği............................................................................................... 175 III.ÇEŞİTLERİ................................................................................................. 175 A.Aslî - Fer’î - Tamamlayıcı Cezalar....................................................... 175 a.Aslî Cezalar...................................................................................... 175 b.Fer’î Cezalar..................................................................................... 176 c.Tamamlayıcı Cezalar........................................................................ 176 B.Bedeni, Ruhî ve Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar..................................... 176 a.Bedenî Cezalar................................................................................. 176 b.Ruhî Cezalar..................................................................................... 176 c.Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar.............................................................. 176 C.Malî Cezalar.......................................................................................... 177 a.Para Cezaları.................................................................................... 177 b.Müsâdere.......................................................................................... 177 IV. CEZAYI DÜŞÜREN veya AZALTAN SEBEPLER....................................... 177 A.Mağdurun Rızası.................................................................................. 178 B.Af.......................................................................................................... 178 C.Tövbe.................................................................................................... 179 D.Zamanaşımı.......................................................................................... 179 § 4. SUÇLAR............................................................................................................. 179 I. HAD SUÇLARI........................................................................................... 179 A. Hırsızlık................................................................................................ 180 a.Tanımı.............................................................................................. 180 b.Unsurları........................................................................................... 180 aa. Çalınan Mal Belirli Bir Değerde Olmalı.................................. 180 bb. Başkasına Ait Olmalı............................................................... 180 cc. Gizlice Alınmış Bulunmalı...................................................... 181 dd. Koruma (Hırz) Altında İken Alınmış Olmalı.......................... 181 c.Kovuşturulması................................................................................ 181 d.Cezası............................................................................................... 182 B.Yol Kesme - Silahlı Gasp ve Soygun (Hırâbe)................................... 182 a.Tanımı.............................................................................................. 182 b.Unsurları........................................................................................... 183 aa. Silah veya Kuvvet Kullanma.................................................... 183 bb. Şehirlerarası Yolda Olma......................................................... 183 cc. Erkek Olma............................................................................... 183 c.Cezası............................................................................................... 183 XVI d.Tövbenin Cezaya Etkisi................................................................... 184 C.Zina...................................................................................................... 184 a.Tanımı.............................................................................................. 184 b.Unsurları........................................................................................... 185 aa. İlişki Bir Kadınla Erkek Arasında Olmalı............................... 185 bb. Muhsan Olmalı......................................................................... 185 c.Özel İsbat Şartı................................................................................ 185 d.Cezası............................................................................................... 186 D.Zina İftirası (Kazf)................................................................................ 186 a.Tanımı ve Unsurları......................................................................... 186 b.Kovuşturulması................................................................................ 187 c.Cezası............................................................................................... 187 E. Şarap İçme - Sarhoşluk........................................................................ 188 a.Tanımı ve Unsurları......................................................................... 188 b.Cezası............................................................................................... 188 F. İsyan (Bağy)......................................................................................... 189 a.Tanımı.............................................................................................. 189 b.Unsurları........................................................................................... 189 aa. İsyan Meşrû Devlet Başkanına Karşı Olmalı.......................... 189 bb. İsyan Esnasında Kuvvet Kullanılmalı..................................... 189 cc. Kendilerince Haklı Bir Sebebe Dayanmalı.............................. 189 dd. İsyan Suçu Topluca İşlenmelidir.............................................. 190 c.Cezası............................................................................................... 190 G.İrtidat.................................................................................................... 190 a.Tanımı ve Unsurları......................................................................... 190 b.Cezası............................................................................................... 191 c.İrtidat Suçu ve Din ve Vicdan Hürriyeti......................................... 191 II. KISAS ve DİYET SUÇLARI........................................................................ 192 A.Adam Öldürme.................................................................................... 192 a.Kasten Adam Öldürme.................................................................... 193 b.Kasıt Benzeri (Şibh-i Amd) İle Adam Öldürme............................. 194 c.Hatâen Adam Öldürme................................................................... 194 d.Hata Benzeri İle Adam Öldürme.................................................... 194 e.Sebep Olma Yoluyla Adam Öldürme............................................. 195 B.Müessir Fiiller....................................................................................... 195 a.Kasten Müessir Fiiller...................................................................... 195 b.Hata İle Müessir Fiiller.................................................................... 196 C.Diyet ve Âkile...................................................................................... 196 III. TÂZİR SUÇLARI........................................................................................ 197 A.Genel Olarak........................................................................................ 197 B.Kısımları197 C.Ta’zir Suçlarında Uyulan Esaslar......................................................... 198 XVII İKİNCİ KISIM OSMANLI DÖNEMİ UYGULAMASI § § § § 1. GİRİŞ.................................................................................................................. 199 2. HAD SUÇLARI................................................................................................... 200 3. KISAS ve DİYET SUÇLARI................................................................................ 201 4. TAZİR SUÇLARI................................................................................................. 202 YEDİNCİ BÖLÜM KİŞİLER HUKUKU § 1. GERÇEK KİŞİLER.............................................................................................. 205 I. KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI........................................................................... 205 II. KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ......................................................................... 206 III.EHLİYET.................................................................................................... 208 A.Tanım.................................................................................................... 208 B.Kısımları............................................................................................... 208 a.Vücub Ehliyeti................................................................................. 208 aa. Genel Olarak............................................................................. 208 bb.Kısımları................................................................................... 209 1. Eksik Vücub Ehliyeti............................................................ 209 2. Tam Vücub Ehliyeti............................................................. 209 b.Eda Ehliyeti...................................................................................... 209 aa.Tanım........................................................................................ 209 bb.Kısımları................................................................................... 209 1. Tam Eda Ehliyeti................................................................. 209 2. Eksik Eda Ehliyeti................................................................ 212 C.İnsan Hayatının Ehliyet Bakımından Merhaleleri............................... 212 a.Ceninlik Çağı................................................................................... 213 b.Çocukluk Çağı................................................................................. 213 c.Temyiz Çağı..................................................................................... 214 d.Bülûğ Çağı....................................................................................... 215 e.Rüşt Çağı.......................................................................................... 215 D.Ehliyeti Daraltan veya Ortadan Kaldıran Sebepler (Ehliyet Ârızaları)................................................................................. 216 a.Akıl Hastalığı.................................................................................... 216 b.Akıl Zayıflığı-Bunama (Ateh).......................................................... 217 c.Uyku ve Bayılma............................................................................. 217 d.Ölümle Sonuçlanan Hastalık........................................................... 217 e.Sarhoşluk......................................................................................... 219 f.Sefahet.............................................................................................. 220 g.Borçluluk ve İflas............................................................................. 221 XVIII h.Kölelik.............................................................................................. 221 § 2. HUKUKÎ TEMSİL............................................................................................... 222 I. GENEL OLARAK....................................................................................... 222 II. HUKUKÎ TEMSİLCİDE ARANAN NİTELİKLER........................................ 223 III. HUKUKÎ TEMSİLCİNİN YETKİLERİ......................................................... 223 § 3. TÜZEL KİŞİLER................................................................................................. 224 I. TÜZEL KİŞİLİK ve İSLÂM HUKUKU........................................................ 224 II. TÜZEL KİŞİ OLARAK KABUL EDİLEBİLECEK KURUMLAR................... 225 A. Devlet................................................................................................... 225 B. Devlet Hazinesi (Beytülmal)................................................................ 226 C. Vakıflar.................................................................................................. 226 D. Diğerleri................................................................................................ 227 SEKİZİNCİ BÖLÜM KÖLELİK § 1. TARİHTE KÖLELİK........................................................................................... 229 § 2. İSLÂM’DA KÖLELİK.......................................................................................... 230 I. GENEL OLARAK....................................................................................... 230 II. KÖLELİĞİN KAYNAĞI............................................................................. 231 A.Savaş Esirliği......................................................................................... 231 B.Köleden Doğmuş Olma....................................................................... 232 III. KÖLENİN HUKUKÎ STATÜSÜ.................................................................. 232 A.Aile, Miras ve Borçlar Hukuku Bakımından....................................... 232 B.Ceza Hukuku Bakımından.................................................................. 234 IV. KÖLENİN HAK ve BORÇLARI................................................................. 234 V. KÖLELİĞİN SONA ERMESİ...................................................................... 235 A.Gönüllü Âzat........................................................................................ 236 B.Keffaret Borcu Olarak Âzat................................................................. 237 C.Sözleşme (Mükatebe) Yoluyla Âzat.................................................... 237 D.Mecburi veya Kanunî Âzat.................................................................. 238 E. Ümmü’l-Veled Olma............................................................................ 238 F. Devlet Tarafından Âzat........................................................................ 238 VI. İSLÂM ve TÜRK TARİHİNDE KÖLELER.................................................. 239 DOKUZUNCU BÖLÜM VAKIFLAR § 1. DOĞUŞU - GELİŞMESİ..................................................................................... 241 I.TANIMI...................................................................................................... 241 II.MENŞEİ..................................................................................................... 242 III. GELİŞME SEBEPLERİ................................................................................ 243 XIX § 2. UNSURLARI....................................................................................................... 244 I. VAKFEDEN KİMSE (VÂKIF)..................................................................... 244 II. İRADE BEYANI......................................................................................... 245 III. VAKFEDİLEN MAL (MEVKÛF)................................................................. 247 IV. VAKIFTAN YARARLANANLAR (MEVKÛFUN ALEYH)............................ 249 § 3. KURULUŞU........................................................................................................ 249 § 4. İDARESİ............................................................................................................. 250 § 5. DEĞİŞMESİ (İSTİBDAL).................................................................................... 250 § 6. ÇEŞİTLERİ.......................................................................................................... 251 I. GAYELERİNE GÖRE................................................................................. 251 A.Hayrî Vakıflar....................................................................................... 251 B.Aile Vakıfları (Zürrî-Ehlî Vakıflar)....................................................... 252 II. GERÇEK ANLAMDA VAKIF OLUP OLMAMASINA GÖRE...................... 252 A.Sahih Vakıflar....................................................................................... 252 B.Gayrisahih Vakıflar-İrsâdî Vakıflar-Tahsis Kabilinden Vakıflar.......... 252 III. VAKFA GELİR GETİREN MALLARIN TABİ OLDUĞU STATÜYE GÖRE........................................................................................................ 253 A.Tek Kiralı Vakıflar (İcâre-i Vâhideli Vakıflar)...................................... 253 B.İcareteynli Vakıflar (İki Kiralı Vakıflar)............................................... 254 a.Doğuşu ve Hukukî Statüsü............................................................. 254 b.İcâreteynli Vakfın Devir ve İntikali................................................. 255 c.İcareteynli Vakıfların Tasfiyesi........................................................ 256 C.Mukataalı Vakıflar................................................................................ 256 a.Kuruluşu ve Hukukî Statüsü........................................................... 256 b.Devir ve İntikali............................................................................... 257 c.Mukataalı Vakıfların Tasfiyesi.......................................................... 257 IV. İDARESİNE GÖRE..................................................................................... 257 A.Mazbut Vakıflar.................................................................................... 257 B.Mülhak Vakıflar.................................................................................... 258 ONUNCU BÖLÜM AİLE HUKUKU § 1. GİRİŞ.................................................................................................................. 259 § 2. EVLENME.......................................................................................................... 260 I. EVLENMENİN TARİF ve MAHİYETİ ....................................................... 260 II.NİŞANLANMA........................................................................................... 261 III. EVLENMENİN UNSURLARI (RÜKÜNLERİ).............................................. 261 A.Taraflar.................................................................................................. 261 B. İrade Beyanı......................................................................................... 262 IV. EVLENMENİN ŞARTLARI.......................................................................... 262 A. İnikat Şartları........................................................................................ 263 XX a. Ehliyet............................................................................................... 263 b. Meclis Birliği.................................................................................... 263 c. Evlenme Engelinin Olmayışı .......................................................... 263 d. İrade Beyanını Şartsız Olması......................................................... 264 B.Sıhhat Şartları....................................................................................... 265 a. Şahitler.............................................................................................. 265 b. Evlenme Engelinin Olmayışı........................................................... 265 c. Cebir ve Tazyikin (İkrah) Olmayışı................................................. 265 C. Nefaz Şartları........................................................................................ 266 D. Lüzum Şartları...................................................................................... 266 V.EHLİYET.................................................................................................... 267 A.Genel Olarak........................................................................................ 267 B.Ehliyet Açısınden Kişiler...................................................................... 267 a.Tam Ehliyetliler................................................................................ 267 b.Eksik Ehliyetliler.............................................................................. 268 aa. Mümeyyiz Küçükler.................................................................. 268 bb. Ma’tuhlar ve Köleler................................................................. 268 c.Ehliyetsizler...................................................................................... 268 IV.VELÂYET................................................................................................... 269 A.Genel Olarak........................................................................................ 269 B. Kısımları................................................................................................ 269 a.Zorlayıcı Velâyet (Velâyet-i İcbâr)................................................... 269 b.Zorlayıcı Olmayan Velâyet (Velâyet-i İstihbâb-Nedb/Velâyet-i İhtiyâr)..................................... 270 VII.KEFÂET..................................................................................................... 270 VIII.EVLENME ENGELLERİ / EVLENİLMESİ YASAK OLAN KADINLAR....... 271 A. Daimi Evlenme Engelleri..................................................................... 271 a. Kan Hısımlığı................................................................................... 271 b. Sihrî Hısımlık.................................................................................... 271 c. Süt Hısımlığı..................................................................................... 272 B.Geçici Evlenme Engelleri.................................................................... 272 IX. EVLİLİĞİN ÇEŞİTLERİ ............................................................................. 273 A. Geçerlilik Bakımından......................................................................... 273 a.Geçerli Evlilik (Sahih Evlilik).......................................................... 273 b.Geçerli Olmayan Evlilik.................................................................. 273 aa. Fâsit Evlilik................................................................................ 273 bb. Batıl Evlilik................................................................................. 274 B.Bağlayıcılık (Lüzum) Bakımından....................................................... 274 a.Lâzım Evlilik..................................................................................... 274 b.Gayri Lâzım-Câiz Evlilik.................................................................. 275 C. İşlerlik (Nefâz) Bakımından................................................................. 275 a.Nâfiz Evlilik...................................................................................... 275 XXI b.Mevkuf Evlilik.................................................................................. 275 X. OSMANLILARDA NİKAH AKİTLERİNİN YAPILIŞI.................................. 275 A.Genel Olarak........................................................................................ 275 B.Nikahların Mahkemelerde Kıyılması................................................... 276 C.Nikahların Bir Din görevlisi Tarafından Kıyılması............................. 276 XI. ÇOK EVLİLİK (TEADDÜD-i ZEVCÂT / POLIGAMY) ............................ 278 XII. EVLİLİĞİN SONUÇLARI........................................................................... 278 A.Mehir..................................................................................................... 278 B.Nafaka.................................................................................................. 280 § 3. EVLİLİĞİN SONA ERMESİ ............................................................................... 281 I. GENEL OLARAK....................................................................................... 281 II.TALAK....................................................................................................... 282 A.Tanım.................................................................................................... 282 B.Talakın Şartları..................................................................................... 282 a. Kocaya Ait Şartlar............................................................................ 282 b. Kadına Ait Şartlar............................................................................. 284 C.Talak İçin Kullanılan Sözler................................................................ 284 D.Talakın Adedi....................................................................................... 284 E. Talakın Kısımları.................................................................................. 284 a.Ric’î Talak (Dönülebilir Boşama).................................................... 285 b.Bâin Talak (Ayırıcı Boşama)........................................................... 285 F. Talakın Şarta ve Vadeye Bağlanması.................................................. 286 III.MUHÂLAA................................................................................................. 286 IV.TEFRİK...................................................................................................... 287 A.Hastalık ve Kusur................................................................................. 287 a.Cinsi Hastalıklar............................................................................... 287 b.Akıl Hastalığı, Cüzam ve Baras (Alaca Hastalığı)........................... 287 B. Nafakanın Temin Edilmemesi.............................................................. 288 C. Gâiplik.................................................................................................. 289 D. Fena Muamele ve Geçimsizlik............................................................. 290 V. EVLİLİĞİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI............................................ 290 A.İddet..................................................................................................... 290 a.Tanım............................................................................................... 290 b. Kısımları........................................................................................... 291 aa. Ölüm İddeti............................................................................... 291 bb. Talak veya Fesih İddeti............................................................. 291 B.İddet Nafakası...................................................................................... 291 § 4. DOĞUM ve NETİCELERİ ................................................................................. 292 I.NESEP........................................................................................................ 292 A.Tanım.................................................................................................... 292 B.Nesebin Sübutu.................................................................................... 292 a.Sahih Evlilikte Nesebin Sübutu....................................................... 292 XXII b.Fasit Evlilikte ve Evlilik Şüphesi ile Birleşmede Nesebin Sübutu............................................................................... 293 c.İkrar ile Nesebin Sübutu................................................................. 293 II. EVLAT EDİNME ....................................................................................... 293 III. EMZİRME (RADÂ).................................................................................... 294 IV. ÇOCUĞUN BAKIM ve TERBİYESİ (HIDÂNE) ....................................... 294 V.NAFAKA.................................................................................................... 295 A.Usul-Füru Nafakası.............................................................................. 295 B.Akrabalık Nafakası............................................................................... 295 ON BİRİNCİ BÖLÜM MİRAS HUKUKU BİRİNCİ KISIM ŞER’Î MİRAS HUKUKU § 1. GİRİŞ..................... ........................................................................................... 297 § 2. MİRASÇILIKLA İLGİLİ GENEL HÜKÜMLER..................................................... 298 I. MİRASIN UNSURLARI (RÜKÜNLERİ)...................................................... 298 A.Miras Bırakan (Mûris).......................................................................... 298 B.Mirasçı (Vâris)...................................................................................... 299 C.Tereke (Mevrûs)................................................................................... 299 II. MİRASÇILIK SEBEPLERİ........................................................................... 299 A.Kan Hısımlığı....................................................................................... 299 B.Evlilik Bağı........................................................................................... 299 C.Velâ....................................................................................................... 299 a.Âzatlı Köleye Mirasçı Olma............................................................. 299 b.Anlaşma ile Mirasçı Olma............................................................... 300 III. MİRASIN ŞARTLARI.................................................................................. 300 A.Miras Bırakanın Ölmesi....................................................................... 300 a.Gerçek Ölüm................................................................................... 300 b.Hukuki/Hükmi Ölüm...................................................................... 301 c.Takdiri Ölüm.................................................................................... 301 B.Mirasçıların Sağ Olması....................................................................... 301 C.Miras Engelinin Bulunmaması............................................................. 302 IV. MİRAS ENGELLERİ................................................................................... 302 A.Mirasçının Miras Bırakanını Öldürmesi.............................................. 302 B.Kölelik.................................................................................................. 302 C.Din Farkı.............................................................................................. 303 a.Müslüman ile Gayrimüslim Arasında.............................................. 303 b.İslâmiyet Dışındaki Farklı Din Mensupları Arasında..................... 303 D.Ülke Farkı............................................................................................. 303 XXIII § 3. TEREKE............................................................................................................. 304 I. TARİF ve KAPSAMI................................................................................... 304 II. TEREKE ÜZERİNDEKİ HAKLAR.............................................................. 304 A.Teçhiz ve Tekfin................................................................................... 304 B.Borçlar.................................................................................................. 305 C.Vasiyet.................................................................................................. 305 D.Mirasçıların Hakları.............................................................................. 306 § 4. MİRASÇILAR ve TEREKENİN TAKSİMİ............................................................ 307 I. BELİRLİ PAY SAHİPLERİ (ASHÂBÜ’L-FERÂİZ)........................................ 307 A.Koca...................................................................................................... 307 B. Karı....................................................................................................... 308 C. Baba...................................................................................................... 308 D.Dede..................................................................................................... 309 E.Kız........................................................................................................ 309 F. Oğul Kızı.............................................................................................. 310 G.Ana-Baba Bir Kız Kardeş..................................................................... 311 H.Baba Bir Kız Kardeş............................................................................ 311 I. Ana Bir Kardeş..................................................................................... 313 İ.Anne..................................................................................................... 313 J.Nine...................................................................................................... 314 II.ASABE....................................................................................................... 314 A.Tanım.................................................................................................... 314 B.Kısımları............................................................................................... 315 a.Bi-nefsihî Asabe............................................................................... 315 b.Bi-gayrihî Asabe.............................................................................. 316 c.Asabe Maal-gayr.............................................................................. 316 III. RED ve AVL............................................................................................... 317 A.Genel Olarak........................................................................................ 317 B.Red....................................................................................................... 317 C.Avl......................................................................................................... 318 IV.ZEVİ’l-ERHÂM ......................................................................................... 319 V. SULH-TEHÂRUC ve HACB....................................................................... 321 A.Sulh ve Tehâruc................................................................................... 321 B.Hacb..................................................................................................... 321 İKİNCİ KISIM ÖRFÎ MİRAS HUKUKU § § § § 1. GENEL ESASLAR............................................................................................... 323 2. MİRİ ARAZİDE İNTİKAL................................................................................... 324 3. İCARETEYNLİ VAKIFLARDA İNTİKAL............................................................. 328 4. MUKATAALI VAKIFLARDA İNTİKAL............................................................... 329 XXIV ON İKİNCİ BÖLÜM EŞYA HUKUKU § 1. GİRİŞ.................................................................................................................. 331 § 2. MAL................................................................................................................... 331 I. TARİF ve KAPSAMI................................................................................... 331 II.KISIMLARI................................................................................................. 333 A.Mütekavvim - Gayrimütekavvim Mal.................................................. 333 B.Mislî - Gayrimislî Mal........................................................................... 334 C.Taşınır - Taşınmaz (Menkul-Gayrimenkul) Mal.................................. 335 D.Kullanılan Mal - Tüketilen Mal............................................................ 335 § 3. MÜLKİYET......................................................................................................... 336 I. TARİF ve KAPSAMI................................................................................... 336 II.KISIMLARI................................................................................................. 337 A.Konusu Bakımından............................................................................ 337 a.Ayn Mülkiyeti................................................................................... 337 b.Menfaat Mülkiyeti............................................................................ 338 c.Deyn Mülkiyeti................................................................................ 339 B.Tamlık Bakımından.............................................................................. 340 a.Tam Mülkiyet................................................................................... 340 b.Eksik Mülkiyet................................................................................. 340 C.Sahipleri Bakımından.......................................................................... 341 a.Müstakil Mülkiyet............................................................................ 341 b.Hisseli Mülkiyet............................................................................... 341 III. MÜLKİYETİ KAZANMA YOLLARI............................................................ 341 A. İhraz...................................................................................................... 342 B. Hukukî İşlem........................................................................................ 344 C. Halefiyet............................................................................................... 345 D. Karıştırma ve Birleşme......................................................................... 346 E. Hukukî Tağyir...................................................................................... 347 IV. MÜLKİYET HAKKININ SINIRLANDIRILMASI......................................... 347 A.Genel Olarak........................................................................................ 347 B.Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılma Şekilleri........................................ 348 a.Komşuluk Hakkından Doğan Sınırlamalar..................................... 348 b.İstimlak............................................................................................. 348 c.Şüf’a Hakkı....................................................................................... 349 § 4. İRTİFAK HAKLARI............................................................................................ 350 I. GENEL OLARAK....................................................................................... 350 II. İRTİFAK HAKKININ KURULMASI............................................................ 351 A.Akit Sırasında Şart Koşma.................................................................... 351 B.Akit....................................................................................................... 351 C.İzin........................................................................................................ 352 XXV D.Mahkeme Kararıyla.............................................................................. 352 E.Zamanaşımı.......................................................................................... 352 III. BAŞLICA İRTİFAK HAKLARI.................................................................... 353 A.Geçiş Hakkı (Mürur Hakkı)................................................................. 353 B.Sulama Hakkı (Kaynak Hakkı/Hakk-ı Şirb)....................................... 353 C.Su Geçirme Hakkı................................................................................ 353 D.Üst Hakkı............................................................................................. 354 § 5. REHİN................................................................................................................ 354 I.TARİF......................................................................................................... 354 II.KURULUŞU................................................................................................ 354 III.HÜKMÜ..................................................................................................... 355 IV. SONA ERMESİ........................................................................................... 356 V. REHNİN ÖZEL ŞEKİLLERİ........................................................................ 357 A.Vefâen Satış (Bey’ bi’l-Vefâ’)................................................................ 357 B.Kiralama Şartı ile Satış (Bey’ bi’l-İstiğlâl)............................................ 358 § 6. ZİLYETLİK......................................................................................................... 358 I. TARİF ve KAPSAMI................................................................................... 358 II. DOĞURDUĞU SONUÇLAR...................................................................... 359 III. ZİLYEDLİĞİN KORUNMASI..................................................................... 360 ON ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ARAZİ HUKUKU § 1. GİRİŞ.................................................................................................................. 361 § 2. ARAZİNİN TÜRLERİ.......................................................................................... 362 I. MÜLK ARAZİ............................................................................................. 362 II. MİRİ ARAZİ............................................................................................... 363 III. METRUK ARAZİ........................................................................................ 363 IV. MEVAT ARAZİ........................................................................................... 364 V. VAKIF ARAZİSİ......................................................................................... 364 § 3. MİRİ ARAZİ....................................................................................................... 365 I.GİRİŞ......................................................................................................... 365 II. TASARRUF HAKKI.................................................................................... 365 III. MİRİ ARAZİ ve TIMAR SİSTEMİ............................................................... 367 IV. MİRİ ARAZİNİN TASARRUFU.................................................................. 367 A.Fiilî Tasarruflar (Kullanım Şekilleri).................................................... 367 a. İzne Bağlı Olmayanlar..................................................................... 367 b. İzne Bağlı Olanlar............................................................................ 368 c. Yapılamayan Tasarruflar.................................................................. 369 B.Sözlü Tasarruflar (Hukuki İşlemler).................................................... 369 V. MİRİ ARAZİNİN DEVRİ (FERAĞ)............................................................ 370 VI. MİRİ ARAZİNİN İNTİKALİ........................................................................ 371 XXVI ON DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BORÇLAR HUKUKU § 1. GİRİŞ.................................................................................................................. 373 § 2. BORÇ................................................................................................................. 373 I. TARİF ve KAPSAMI................................................................................... 373 II.UNSURLARI............................................................................................... 374 III.KISIMLARI................................................................................................. 374 A.Kazâen - Diyâneten Borç.................................................................... 375 B.Mutlak Borç - Şartlı Borç..................................................................... 375 C.Peşin Borçlar - Süreli Borçlar.............................................................. 375 D.Basit Borçlar - Müşterek Borçlar......................................................... 376 § 3. BORCUN KAYNAKLARI................................................................................... 376 I. TEK TARAFLI HUKUKÎ İŞLEM................................................................. 377 II.AKİT........................................................................................................... 378 A.Tarifi..................................................................................................... 378 B.Kısımları............................................................................................... 378 a.Meşrûiyet Bakımından..................................................................... 378 b.Sıhhat Bakımından.......................................................................... 379 aa. Sahih Akitler............................................................................. 379 bb. Gayrisahih Akitler.................................................................... 379 1. Batıl Akitler.......................................................................... 379 2. Fasit Akitler.......................................................................... 379 c.Ayna Bağlılık Bakımından.............................................................. 379 d.İşlerlik Bakımından......................................................................... 379 e.Bağlayıcılık Bakımından.................................................................. 380 f. Karşılıklı Olması Bakımından......................................................... 380 g.Şekil Bakımından............................................................................. 381 C.Unsurları............................................................................................... 381 a.Taraflar............................................................................................. 381 b.İrade Beyanı..................................................................................... 381 c.Akdin Konusu.................................................................................. 382 D.Şartları................................................................................................... 382 a. Ehliyet382 b.Akdin Konusunun Elverişli ve Hukuken Geçerli Olması.............. 383 c.İcap ve Kabulün Uyuşması............................................................. 383 d.Meclis Birliği.................................................................................... 383 E. Butlan ve Fesat..................................................................................... 383 F.Hükmü................................................................................................. 385 G.Sona Erdirilmesi................................................................................... 385 III. HAKSIZ FİİLLER........................................................................................ 386 A.Genel Olarak........................................................................................ 386 XXVII B.Kısımları............................................................................................... 386 a.Şahsa Yönelik Olanlar..................................................................... 386 b.Mala Yönelik Olanlar....................................................................... 387 aa.Gasp.......................................................................................... 387 1. Tarifi ve Unsurları............................................................... 387 2.Hükmü................................................................................. 389 bb. İtlaf............................................................................................. 389 1.Tanım................................................................................... 390 2.Çeşitleri................................................................................. 390 3.Unsurları.............................................................................. 390 4.Hükmü................................................................................. 393 cc.Hırsızlık..................................................................................... 393 IV. HAKSIZ İKTİSAP...................................................................................... 393 V.KANUN...................................................................................................... 395 § 4. HÜKMÜ............................................................................................................. 395 § 5. SONA ERMESİ................................................................................................... 396 I.İFA............................................................................................................. 396 II. İFA YERİNE EDİM.................................................................................... 397 III.YENİLEME................................................................................................. 397 IV.TAKAS....................................................................................................... 397 V.İBRA.......................................................................................................... 397 VI. İFANIN İMKANSIZLIĞI............................................................................. 398 VII. ALACAKLI ve BORÇLU SIFATLARININ BİRLEŞMESİ............................... 398 VIII.ZAMANAŞIMI............................................................................................ 398 § 6. İNTİKALİ........................................................................................................... 399 ON BEŞİNCİ BÖLÜM ŞİRKETLER HUKUKU § 1. GİRİŞ.................................................................................................................. 401 § 2. ŞİRKETLERİN TÜRLERİ..................................................................................... 402 § 3. SERMAYE (EMVÂL) ŞİRKETLERİ .................................................................... 403 I. MUFÂVADA ŞİRKETİ................................................................................ 403 II. İNAN ŞİRKETİ........................................................................................... 405 § 4. EMEK-SERMAYE ŞIRKETİ (MUDÂREBE)......................................................... 408 I. GENEL OLARAK....................................................................................... 408 II. UNSUR ve ŞARTLARI................................................................................ 410 III.HÜKÜMLERİ............................................................................................. 412 IV. SONA ERMESİ........................................................................................... 414 XXVIII ON ALTINCI BÖLÜM TANZİMAT SONRASI OSMANLI HUKUKU § 1. TANZİMAT DÖNEMİ ve TÜRK HUKUK TARİHİNDEKİ YERİ....................... 415 § 2. TANZİMAT DÖNEMİNDEKİ HUKUK HAREKETLERİNİ ...................................... DOĞURAN SEBEPLER...................................................................................... 416 I. TİCARÎ ve İKTİSADİ HAYATTAKİ DEĞİŞİKLİKLER................................ 416 II. SOSYAL HAYATTAKİ DEĞİŞİKLİKLER.................................................... 417 III. HUKUKÎ İHTIYAÇ.................................................................................... 417 IV. BATI’NIN TESİR ve BASKISI.................................................................... 418 § 3. ADLÎ TEŞKILAT ALANINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER.............................................. 420 I. MECLİS-i VÂLÂ-yı AHKÂM-ı ADLİYE...................................................... 420 II. TİCARET MAHKEMELERİ......................................................................... 420 III. NİZAMİYE MAHKEMELERİ...................................................................... 421 IV. DİVAN-ı AHKAM-ı ADLİYE veya OSMANLI TEMYİZ MAHKEMESİ............................................................................................. 422 V. ŞÛRA-yı DEVLET...................................................................................... 423 VI. ŞERİYE MAHKEMELERİ ve MECLİS-i TETKİKAT-ı ŞER’İYYE................. 423 VII. ADLİ TEŞKİLAT ALANINDA GÖRÜLEN DİĞER GELİŞMELER............... 424 § 4. KANUNLAŞTIRMALAR....................................................................................... 424 I. MİLLİ KANUNLAR..................................................................................... 425 A.Ceza Kanunları (1840 ve 1851)........................................................... 425 B.Arazi Kanunnâmesi.............................................................................. 426 C.Mecelle-i Ahkam-ı Adliye.................................................................... 427 D.Hukuk–ı Aile Kararnamesi.................................................................. 427 II. BATI MENŞELİ KANUNLAR..................................................................... 428 A. Ticaret Kanunnâmesi (1850)............................................................... 428 B. Ceza Kanunnâmesi (1858)................................................................... 428 C. Usûl-i Muhâkeme-i Ticaret Nizamnamesi (1861)............................... 429 D. Ticaret-i Bahriye Kanunnâmesi (1863)............................................... 429 E. Usul-i Muhakemat-ı Cezaiyye Kanunu (1879).................................... 429 F. Usul-ı Muhakemat-ı Hukukiyye Kanunu (1879).................................. 429 BİBLİYOGRAFYA...................................................................................................... 431 İNDEKS..................................................................................................................... 447 XXIX KISALTMALAR a : Ana bir ab : Ana baba bir age : Adı geçen eser agm : Adı geçen makale agmd. : Adı geçen madde a. mlf. : Aynı müellif AÜDTCFD : Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi AÜİFD : Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi :Dergisi AÜSBFD : Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler : Fakültesi Dergisi b : Baba bir BA : Başbakanlık Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi BSOAS : Bulletin of the School of Oriental and African Studies byy : Baskı yeri yok byty : Baskı yeri ve tarihi yok DİA : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi E :Evrak EI2 : Encyclopaedia of Islam, İkinci neşir H :Hicrî HH : Başbakanlık Arşivi Hatt-ı Hümayun Tasnifi IJTS : International Journal of Turkish Studies İA : İslam Ansiklopedisi İŞS : İstanbul Şer’iyye Sicilleri İTED : İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi İÜHFM : İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası MAA : Mecelle-i Ahkam-ı Adliye XXX MTM OA SI TAD TOEM ts. TSA : Milli Tetebbular Mecmuası : Osmanlı Araştırmaları : Studia Islamica : Türklük Araştırmaları Dergisi : Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası :Tarihsiz : Topkapı Sarayı Arşivi
© Copyright 2024 Paperzz
