göç ve kentleşme

207
20. YÜZYILDA KUŞADASI NÜFUSU VE KIRSAL YAŞAM:
GÖÇ VE KENTLEŞME
BELEN, Nezehat
TÜRKİYE/ТУРЦИЯ
ÖZET
20. yüzyılın başından günümüze kadar geçen sürede Türkiye’nin hızla
değişen ve gelişen çehresinin en güzel örneklerinden biri olan Kuşadası, kendi
adıyla anılan Körfezin doğusundaki bir burnun kuzeyinde kurulmuştur.
Kuşadası antik çağlardan beri ilgi çeken bir liman şehri olarak gelişimini
sürdürmektedir. 1957 yılına kadar İzmir’in bir ilçesi iken aynı yıl Aydın’a
bağlanmıştır. 1927-2000 yılları arasında bu idari değişiklik dışında nüfus
kaybetmemiş, aksine 1980’li yıllardan sonra turizmin gelişmesi ve ikinci konut
sayısının hızla çoğalması nedeniyle nüfus oldukça hızlı artmıştır. Artan turistik
tesisler ve ikinci konut sayısı gün geçtikçe daha fazla nüfusu ilçeye
çekmektedir. Son yıllarda, nüfus artışı ve özellikle mevsimlik nüfus
yoğunlaşması, bazı altyapı sorunlarına, tarım alanlarının imara açılmasına ve
çevrenin kötü kullanılmasına neden olmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kuşadası, göç, turizm, kırsal, nüfus.
ABSTRACT
Kuşadası Population and Rural Living in the 20th Century: Emigration
and Urbanization.
Kuşadası had been one of the best models of fast changing and growing
aspects of Turkey since the beginning of 20th century to in the recent years.
Kuşadası was established on the North of a cape which was called after its
name. Kuşadası has been an attractive harbour town ever since antiquity. The
town, which once was a county of the city of İzmir, was annexed to the
province of Aydın in 1957. Due to the this administrative alteration the
population of town decreased but stayed stable between the years of 19272000. Espeacially after 1980’s the increase in tourism activities and second
dwelling caused the population inrease rapidly. Tourism and second dwelling
not only have increased the town’s population but also have been effective on
the distribution of population. In the recent years rapid increase in population
and constructions have caused a number of environmental and socio-economic
problems.
Key Words: Kuşadasi, emigration, tourism, rural, population.
208
20. yüzyılın başından günümüze kadar geçen sürede Kuşadası; Türkiye’nin
hızla değişen ve gelişen çehresinin en güzel örneklerinden biridir. Kuşadası,
Anadolu’dan Avrupa’ya açılan Ege Denizi’nin en önemli liman kentlerinden
biri olup aynı adı taşıyan körfezin kıyısında kurulmuştur. Kuzeyinde Selçuk ve
Pamucak, güneyinde Dilek Yarımadası, doğusunda Meryemana’nın evinin
bulunduğu Bülbül Dağı, batısında Ege denizi ile çevrilidir.
Türkiye’nin en batısında yer alan Kuşadası; Türkiye Cumhuriyeti’nin bir
aynası gibidir. Öyle ki 20. yüzyıl boyunca Türkiye Cumhuriyeti’ndeki
gelişmeleri, değişimleri Kuşadası’nda da aynen takip edebilmekteyiz. 1955’lere
kadar bir tarım ülkesi olma özelliğini, şehirlerde % 27 nüfus oranı ve kırsallarda
% 72 nüfus oranı ile oldukça etkili bir şekilde gösteren Türkiye; bu yıllardan
sonra hızla değişmeye başlamıştır. 1955’lerde insanların kullandıkları üretim
biçimlerinin değişmesiyle (tarımda makineleşmeye geçilmesi) başlayan hızlı bir
iç göç sonucunda şehirlerin yapıları değişmeye başlamıştır. 1980’li yıllarda ise
göç; ekonomik, toplumsal hatta siyasal nedenlerle patlama göstermiş özellikle
büyük şehirleri sarsmıştır. Sahil şehirlerinde ise bu duruma ilaveten turizm
endüstrisi dolayısıyla mevsimine göre nüfusun artması ve köylerden, civar
şehirlerden başlangıçta geçici iş için gelenlerin daha sonra tamamen kalması ile
durum farklı bir boyuta sıçramıştır.
1927-2000 dönemi dikkate alındığında, ülkemizde 1985 yılından sonra
şehirlerde bulunan nüfusun köylerde bulunan nüfustan daha fazla olduğu bir
dönemin başladığı görülmektedir. ülkemizde şehirlerde bulunan nüfusun oranı
son on yılda önemli artış göstererek 1990 yılında yüzde 59 iken 2000 yılında
yüzde 64.9’a yükselmiştir. (http://www.die.gov.tr/nüfus-sayım/2000nüfus_
kesin)
Ülke genelindeki şehirleşme, diğer bir ifadeyle tüketici toplum kitlesinin
artışı, Kuşadası’nda da benzer şekilde görülmektedir. İlçe, güzel, sakin bir sahil
kasabasından hem kozmopolit bir metropol hem de Anadolu’nun küçük bir
taşrasını içinde barındırmaya çalışan bir canlı hâline dönüşüvermiştir.
A. Kuşadası Nüfusu
1. Cumhuriyet Öncesi Nüfus (1900-1923)
Kuşadası en erken bildiğimiz XVII. yüzyıldan beri kendine yetebilen, şehrin
ihtiyaçlarını çevre köylerinden sağlayan, hububat, bağcılık, zeytincilik ve
ticaretin geliştiği bir şehirdir. Kuşadası’nın Osmanlı dönemi köy ve şehir
nüfusunun yapısına, dağılışına, niceliğine ve nitelik durumuna baktığımızda; 17.
yüzyılda Müslüman nüfus yanında sadece gayri Müslim nüfus olarak bir miktar
Rum nüfusu bulunmaktaydı. 19. yüzyıla gelindiğinde ise önemli bir Rum
nüfusunun yanında diğer milletlerden Musevi, Tebaa-ı Ecnebiye, Yabancı ve
Ermeni nüfus ile bu milletlere ait konsolosluklarını da görebilmekteyiz. 19.
yüzyılın son çeyreği ile 20. yüzyılın başlarındaki 22 yıllık dönem, nüfus
itibarıyla gayri müslimler, özellikle Rumların lehinde bir gelişme göstermişse
de Kuşadası’nda hâkim ve çoğunluk nüfus daima her devirde Türk-Müslüman
209
nüfusu olmuştur. Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasıyla birlikte nüfus
yapısında önemli bir değişiklik meydana gelmiş ve şehrin Cumhuriyet
dönemindeki nüfusunda gayri Müslim nüfus yok seviyesine inmiştir. Gayri
Müslim nüfusun bir kısmı, Yunan ordusuyla bir kısmı da mübadele yoluyla
Kuşadası’nı terk etmiştir. 1900’lerin başında 17.000’lerde seyreden Kuşadası
nüfusu (Salname-i Vilayet-i Aydın, H. 1317, s. 123) 1920’lerde 20.000’e
ulaşmış (Bilgi, 2001: 256-257) ancak gayrimüslimlerin Kuşadası’nı terk
etmesiyle 1923’te nüfus 10.600’lere inmiştir. (İzmir Vilayeti 1339 Senesi
İstatistiği, s. 4, bkz.: s. 499)
2. Cumhuriyet Sonrası Nüfus (1923-2000)
2.a. İdari Durum
1900’lerde 29 köyü ve Ayasuluğ adlı bir nahiyesi olan Kuşadası’nın 19231957 yılları arası idari durumu; nahiye sayısı Merkez, Akıncılar ve Davutlar
olarak üç’e çıkmıştır. Bu durum devam ederken zaman zaman bu nahiyelere
bağlı köy sayısında değişmeler olmuştur. Bu da Kuşadası ilçesinin
yüzölçümünün değişmesine neden olacaktır. Nitekim 1928 yılında kazanın
yüzölçümü 1.062 km² (İzmir Vilayeti Salnamesi 1927-1928, (1929), s. 184)
iken, 1935 yılında 690 km²ye. (TCBİGD, (1936) Genel Nüfus Sayımı Kati ve
Mufassal Neticeler 20 İlkteşrin 1935 İzmir Vilayeti, s. 6) 1957’de 543 km²
den 264 km²ye (TCDİE, [1963], 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı İl, İlçe,
Bucak ve Köyler İtibariyle Nüfus, s. 182-183) inmiştir. Buna göre; 1923
yılında 33 köy, 1928’de 23 köy, 1930’da 21 köy, 1935-1955 yılları arası 17 köy
Kuşadası ilçesine bağlıdır. 1957 idari değişikliği ile Merkez ve Davutlar adlı 2
nahiyesi 1957-1973 yılına kadar 9 köyü, 1973-2007 de dâhil 8 köyü
bulunmaktadır. (Ek 1: Kuşadası’nın 19. yy. sonu ile 2000 yılları arası köylerini
gösteren tablo)
2.b. 1923-1957 Yılları Arası Nüfus
Kuşadası ilçesinin 1923 yılından itibaren nüfus sayımlarına baktığımızda
nüfusun sürekli arttığını ifade edebiliriz. 1923-1955 döneminde ilçenin nüfusu
10.453’ten 23.229’a yükselmiştir. Bu dönemde 1940-1945 savaş yılları hariç
(çünkü Kuşadası nüfusu 1945’te dibe vurmuştur) Kuşadası nüfusu sürekli
artmıştır. Hatta 1945-1950 döneminde yıllık nüfus artış hızı binde 27.1
olmuştur. diyebiliriz.
Kuşadası için –genel nüfus sayımları itibarıyla– 1955-1960 yılları arası
önemli bir dönüm noktasıdır. Kuşadası, ele aldığımız tarihten 1 Ekim 1957
(T.C. Resmî Gazete 27.06.1957 tarih, 7033 Kanun): yılına kadar İzmir’e
bağlı iken o tarihten günümüze kadar da Aydın’a bağlı bir ilçe konumunu
sürdürmüştür. 1957 yılında Kuşadası’na bağlı Akıncılar Bucağının (bucak
merkezi Selçuk) Acarlar, Belevi, İcadiye-Hayat ve Şirince’nin tamamı ile
Kuşadası’nın Selçuk ‘a yakın Burgaz, Çamlık, Havutçulu, Sultaniye köyleri
Selçuk’a ilave edilerek Selçuk ilçesi, İzmir’e bağlanmıştır. Diğer bir ifade ile
Kuşadası idari olarak Aydın iline bağlanırken, bir parçasını İzmir ili dâhilinde
210
bırakarak, coğrafi bakımdan küçülmüştür. Böylece Kuşadası’nın hem idari
merkezi hem de Kuşadası’nın kendi idari bölünüşü değişmiş; Aynı zamanda
ilçenin yüzölçümü 543 km² den 264 km²e inmiştir. (TCDİE, [1963] 23 Ekim
1960 Genel Nüfus Sayımı İl, İlçe…. s. 82-83 ve 182-183; TCBDİE. [1963] 23
Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı, Türkiye Nüfusu, s. 14)
Yapılan bu idari değişiklik yapay olarak nüfusun azalmasına da neden
olmuştur. Sözgelimi 1955’te toplam nüfus 23.229 iken, 1960’ta bu nüfusun
hemen hemen yarısına tekabül eden 12.043’e düşmüştür.
1923-1955 Yılları Arası Kuşadası (Şehir) Nüfusunun ve Köyler
Nüfusuna Oranı ve % Oranları
Yıllar
1923
1928
1935
1940
1945
1950
1955
Genel
Toplam
Nüfus
Kuşadası
Kuşadası
Kuşadası
Kuşadası
(Şehir) Nüfus
(Şehir)
Nüfus %
Köyler
Köyler
10. 453
14. 246
17. 029
17. 896
17. 819
20. 407
23. 229
5. 015
5. 294
5. 846
5. 765
5. 442
5. 915
6. 396
Nüfusu
47, 9
37, 1
34, 3
32, 2
30, 5
28, 9
27, 5
5.596
8.952
11.183
12. 131
12. 377
14. 492
16. 833
Nüfusu %
53, 5
62, 8
65, 6
67, 7
69, 4
71
72, 4
Kaynak: 1923 Senesi İzmir Vilayeti İstatistiği, (2001) Serçe, E., (Haz. ) s.
31; İzmir Vilayeti 1927-1928 İstatistik Yıllığı, (1929), s. 195; İstatistik Yıllığı
1931-1932, (1933), s. 9; T.C. BİM, Genel Nüfus Sayımı 20 İlk Teşrin 1940
Vilayetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibariyle Nüfus ve Yüzey
Ölçümü, (1944), s. 333, T.C. BİM., 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı, İl,
İlçe, Bucak ve Muhtarlıklar İtibariyle Nüfus, (1948), s. 305-306, T.C. BİM,
22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler
itibarıyla Nüfus (yty), s. 214, 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı, Türkiye
Nüfusu, s. 31. Belen, N., 2004; 117.
2.c. 1960-2000 Yılları Arası Nüfus
1965’te 13.742 olan Kuşadası nüfusu 1985’te 29. 098’e, 1990’da 43.636’a
2000’de ise 65.765’e ulaşarak 1965 nüfusunun 4 katına çıkmıştır. 1950-1975
yılları arasında idari sınır değişikliğinin getirdiği nüfus azalmasından başka bir
nüfus kaybı olmamış ve bu dönemde de Kuşadası nüfusu artmaya devam
etmiştir.
Kuşadası’nın 1960-2000 Yılları Arası Kuşadası (Şehir) ve Köyleri
Nüfusu ve % Oranları
Yıllar
1960
1965
Kuşadası
(Şehir) Nüfus
7.003
7.410
Kuşadası
Kuşadası
(Şehir) Nüfus Köyler
%
Nüfusu
55,3
5.646
53,9
6.332
Kuşadası
Köyler
Nüfusu %
44,6
46
Genel
Toplam
Nüfus
12.649
13.742
211
1970
1975
1980
1985
1990
1997
2000
8.986
10.269
14.734
21.227
31.911
39.265
47. 661
57,8
64,1
69
72,9
73,1
72
72,47
6.541
5.750
6.612
7.871
11.725
15.237
18.104
42,1
35,8
30,9
27
26, 8
27, 9
27,53
15.527
16.019
21.346
29.098
43.636
54.502
65.765
Kaynak: T.C. BDİE, (1963), 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı, Türkiye
Nüfusu, s. 39.; T.C. BDİE (1963), 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı İl, İlçe,
Bucak ve Köyler İtibariyle Nüfus, s. 82-83. T.C. BDİE, Genel Nüfus Sayımı
İdari Bölünüş (İl, İlçe, Bucak ve Köy (Muhtarlık Nüfusları) 24.10.1965 (1968),
s. 82-83, BDİE, Genel Nüfus Sayımı, İdari Bölünüş 25 Ekim 1970 (1973), s. 8;
BDİE, Genel Nüfus Sayımı, İdari Bölünüş 26 Ekim 1975 (1977), s. 8; BDİE,
(1977) Türkiye İstatistik Yıllığı 1977, s. 36, T.C. BDİE, Genel Nüfus Sayımı,
İdari Bölünüş 12. 10.1980, (1981) s. 6; BDİE, Genel Nüfus Sayımı, İdari
Bölünüş 20.10.1985, (1986), s. 8, BDİE, 1997 Genel Nüfus Tespiti İdari
Bölünüş, 09-Aydın (30.11.1997), 1999, s. 8.; http:www.die.gov.tr/nüfussayım/2000nüfus_kesin
1960’lardan 1980’lere, Kuşadası ilçesinin sosyal yapısına ilişkin temel
göstergelerden biri olan nüfustaki değişim, sosyal yapıdaki değişime ilişkin
önemli ipuçları verebilmektedir. 1970 yılına kadar Kuşadası, Batı Anadolu’nun
büyücek sahil kasabalarından biri olarak geçimini deri işlemeciliği, tütün,
zeytin, üzüm, balıkçılık ve kısmen ticaret ile sağlayan, güzel sakin bir belde
iken 1975 yılında, Türkiye genelinde olduğu gibi, köylerin kalabalıklaşması
sonucu artan nüfusun geçim veya eğitim amaçlı şehirlere göçü nedeniyle
nüfusunda büyük bir patlama olmuştur. Bu patlamanın Kuşadası’ndaki
yansıması turizme endeksli gerçekleşmiştir.
1985’lerde hızla artan nüfus Kuşadası’nı Aydın ilinin 1’nci derecede
gelişmiş ilçeler grubuna da sokmuştur. Ülkemizdeki ilçelerin çeşitli sosyoekonomik göstergeler kullanılarak yapılan sosyo-ekonomik gelişmişlik
sıralamasına göre, 1990’lı yıllar itibarıyla Kuşadası, ülke genelindeki 858 ilçe
içinde gelişmişlik bakımından 8. sıradadır. Devlet Planlama Teşkilatı’nın 2000
yılında (DPT) yaptığı çalışmada, sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında
nüfus, mali sektöre, inşaat sektörüne ve tarıma ilişkin çeşitli göstergelerden
yararlanılmıştır. Bu göstergelere göre Kuşadası 1. derecede gelişmiş ilçeler
grubunda yer almakta olup, sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi açısından Aydın
merkez ilçeyi dâhil geride bırakmıştır. Kuşadası’nı Aydın merkez ilçe, Nazilli,
Söke ve Yenihisar izlemektedir.
Kuşadası’nın genel nüfusu ifade ettiğimiz şekilde gelişirken acaba Kuşadası
kırsal nüfusu ne durumdaydı?
212
B. Kuşadası Kırsal Nüfus
Kırsal nüfusa bakıldığında 1927-1950 yılları arasında Kuşadası kırsal nüfus
oranı oldukça fazla olup aynı dönemde ilçenin kırsal nüfusu % 60’ın altına
inmemiş hatta, 1950’de % 70’e çıkmıştır. Kuşadası nüfusunun tarım balıkçılık
ve ticaret olan başlıca geçim kaynakları arasında o dönemde tarımın üstünlüğü
kırsal nüfusu yerinde tutmuş hatta kırsal nüfus artış hızı bu dönem içindeki
maksimum değerine 1945-1950 döneminde yıllık binde 31.6’lık bir artışla
ulaşmıştır.
1955’lere kadar Kuşadası kırsal nüfusu % 72,4 şehir nüfusu ise % 27,5
olarak seyrederken 1957 yılındaki idari değişiklik neticesinde özellikle kırsal
nüfus, oldukça azalmıştır. 1950’de 14.492 hatta 1955’te 16.833 olan kırsal
nüfus miktarı 1960’da 5.646’e, 1965’te 6.232’e, 1970’te 6.541’e ve 1975’te
5.750’ye düşmüştür. Yalnız bu düşüş ne kadar reeldir? Sadece rakamlarla
değerlendirirsek çok yüksek oranda kırsal nüfus kaybı görülücektir. Oysaki
yapılan idari değişiklik ile Kuşadası’nın mevcut yüzölçümüne ve şehir nüfus
oranına baktığımızda 1960-1975 yılları arası halen daha % 60 kentsel nüfus
% 40 kırsal nüfusun varlığı görülecektir. (Bkz.: 1960-1975 Yılları Arası
Kuşadası ve Köyler Nüfusu Tablosu) Ancak bu nüfus düşüşü somut neticesi
Kuşadası’nın sosyol ve ekonomik dayanaklarının 3/1’ini oluşturan Akıncılar/
Selçuk nahiyesi ile merkez nahiyeye bağlı tarım köylerin kaybıdır, diyebiliriz.
1923-1955 Yılları Arası Kuşadası Nahiyelerinin Toplam Nüfusa Oranı
ve % Oranları
Yıllar
1923
1928
1935
1940
1945
1950
1955
Genel
Toplam
Nüfus
Nahiyeler Merkez Nahiyesi
genel
Toplamı
Nüfus
% oran
Davutlar Nahiyesi
Nüfus
% oran
Akıncılar / Selçuk
Nahiyesi
Nüfus
% oran
10. 453
14. 246
17. 029
17. 896
17. 819
20. 407
23. 229
5.596
8.952
11.183
12. 131
12. 377
14. 492
16. 833
1.471
1.909
2. 189
2. 156
1.876
2. 345
2. 653
14
13, 4
12, 8
12
10, 5
11, 4
11, 4
2. 068
4. 666
6. 097
6. 816
7. 137
8. 638
10. 866
2. 057
2. 377
2. 897
3. 159
3. 364
3. 509
3. 314
19, 6
16, 6
17
17, 6
18, 8
17, 1
14, 2
19, 7
32, 7
35, 8
38
40
42, 3
46, 7
Kaynak: 1923 Senesi İzmir Vilayeti İstatistiği, (2001) Serçe, E., (Haz.) s.
31; İzmir Vilayeti 1927-1928 İstatistik Yıllığı, (1929), s. 195; İstatistik Yıllığı
1931-1932, (1933), s. 9; T.C. BDİE, (1977), Türkiye İstatistik Yıllığı 1977, s.
36; T.C. BDİE, (1961), 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı, Türkiye Nüfusu,
s. 31 Belen, 2004: 115.
1970’li yıllarda Bakanlıklararası Turizm Koordinasyon Kurulu kararı ile
birinci derecede önemli “turistik merkez” ve Bakanlıklar arası Turizm
Planlama kurulunca da “Turistik Pilot Bölge” ilan edilen ayrıca Turizm
Bakanlığı’nın kredi ve yatırımlar bakımından öncelik tanıması ile Kuşadası
kırsal nüfusu yeniden, 1975 yılından sonraki yıllarda artmaya başlamıştır.
1985’te 7.871 olan kırsal nüfus miktarı 1990’da 11.725’e yükselerek yaklaşık
213
4.000 civarında artmıştır. Kuşadası Kırsal nüfus miktarı bir önceki dönemin
yarısı kadar artsa da kentsel nüfus daha hızlı arttığı için kırsal nüfus miktarının
oransal olarak büyümesi gerçekleşmemiştir.
Yalnız bu artış kırsal nüfus alanında olsa da nitelik olarak tarımla
geçinenlerin artması değildir. Kuşadası’nda 1985’ten sonra görülen kırsal nüfus
artışı, şehir merkezinde artan turizm ve buna dayalı yapılaşmanın ihtiyacı
karşılayamaması sonucudur. Böylece şehir merkezinde konuşlanamayan nüfus
özellikle tabiat zenginliği ve sağlık turizmi içeren Davutlar-Güzelçamlı
istikametinde yoğunlaşmaya başlamıştır. İşte Kuşadası’ndaki sorun bu
noktada karşımıza çıkmaktadır. Bir zamanların meşhur Davutlar domatesinin
yetiştiği, şeftali bahçelerinin sıralandığı güzel, münbit tarım arazileri artan nüfus
ve yanlış yapılaşma ile betona dönüşü vermiştir. Nüfus grafiklerindeki bizleri
sevindiren kırsal nüfus artışı bir yanılgıdan ibarettir. Çünkü Kuşadası’nın
ciğerleri ve hayat kaynakları olan yeşil alanlar yerini betona çevirmiştir.
1960-1975 Yılları Arası Kuşadası ve Nahiyelerinin Toplam Nüfus ve %
Oranları
Yıllar
1960
1965
1970
1975
Genel
Toplam
Nüfus
12.649
13.742
15.527
16.019
Kuşadası
(Şehir)
Nüfusu
7.003
7.410
8.986
10.269
Merkez Nahiyesi
Nüfus
Davutlar Nahiyesi Nahiyeler
Genel
Toplamı
% oran Nüfus
% oran
2.929
2.965
3.020
2.089
23,1
21,5
19,4
13
2.606
3.267
3.551
3.661
20,6
23,7
22,8
22,8
5.646
6.332
6.541
5.750
Kaynak: BDİE, (1963), 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı İl., s. 83; T.C.
BDİE, (1973) Genel Nüfus Sayımı, İdari Bölünüş, 25 Ekim 1970, s. 19; T.C.
BDİE, (1977), Genel Nüfus Sayımı, İdari Bölünüş, 26 Ekim 1975, s. 16.
C. Göç ve Kentleşme
Genel bir değerlendirme yapıldığında, 1960-1980 dönemi arasında nüfusta
gerçekleşen üç kat artışta kentsel nüfusun artışı belirleyicidir. Nüfustaki
değişimin kentsel alanda kendini daha fazla hissettirmesi büyük ölçüde ilçeye
yönelik göç hareketinin varlığını göstermektedir. Nitekim kentsel nüfus 1960’da
7.008 iken, 1965’te 7.388’e, 1970’de 9.032’ye, 1975’te 10.269’a ve 1980’de
14.734’e ulaşmıştır. Sadece 1975-1980 dönemine bakıldığında bile, kentsel
nüfustaki artış % 43.4 ile dikkat çekicidir. Görüldüğü gibi kentsel nüfusta bu
yıllar arasında yaklaşık olarak yarıya yakın bir artış gerçekleşmiştir.
Kuşadası; Aydın ilinde 1960’dan 1980’e kentsel nüfus artışında, Aydın
merkez ve Çine ile en fazla artış gösteren ilçeler arasındadır. Söz konusu
dönemde Kuşadası ilçesi kentsel nüfusu yüzde 110.2 oranında artmıştır. Buna
karşılık, aynı dönemde kırsal nüfus artış oranı yüzde 22.5 gibi düşük bir
düzeydedir.
214
Kuşadası’nın 1970-1980 yılları arasında emeklilerin dinlenme, ikinci konut
amaçlı geldikleri sahil şehri görüntüsünü 1985’ten sonra tamamen
değiştirmiştir. Kuşadası’nda, istatistiklerden (Bkz.: s. 499) de anlaşılacağı gibi
ilçenin merkez nüfusu, Bucak ve köy nüfusları toplamından daha fazladır.
Şehirsel yerleşme alanındaki yoğunluk ilçenin Türkiye çapında turistik bir bölge
oluşundan, sahil ve liman şehri bulunuşundan ileri gelmektedir.
C.1. Turizmin Etkileri ve Sorunlar
Coğrafî konum olarak kara ve deniz ulaşımında turistik yol güzergâhları
üzerinde bulunan Kuşadası’nın, Yunanistan ve Ege Adalarına gelen turistlerin
uğrak yeri olması turistik kimliğine önemli katkıda bulunmaktadır. Ayrıca ilçe
merkezinde ve yakınında bulunan plajları (Halk plajı, Kadınlardenizi plajı,
Güvercinada plajı, Yılancıburnu plajı, Güzelçamlı ve Kalamaki plajları) gümrük
hizmetleri veren limanı, tarihi-doğal güzellikleri ve en önemlisi dünyaca ünlü
antik Efes kenti ve Meryemana Evi’ne yakınlığı, turizmin ilçenin hayatına
girmesine zemin hazırlamıştır.
Tüm bu gelişmeler, nüfusu artırmakla kalmamış nüfusun dağılışı üzerinde
de etkili olmaya başlamıştır. 1970’lerden sonra ülkemizdeki iç ve dış turizmdeki
gelişmeler doğrultusunda Kuşadası’nda turizm ve ikinci konutlar çoğalmaya
başlayınca, nüfusta hızla artış eğilimine girmiştir. Bu süreç içerisinde Kuşadası
kentsel nüfusu kırsal nüfustan daha hızlı artmıştır. Kuşadası 1990’lardan sonra
Aydın’ın en az kırsal nüfusa sahip ilçelerinden biri olmuştur. Turizmin
gelişmesi Kuşadası nüfusunun dağılışını da etkilemiştir. Özellikle ilçedeki
yapılaşma ve mevsimlik nüfus yoğunlaşmasında kıyıdan ve ana ulaşım
güzergahından uzak, yüksekte bulunan köylerin nüfus dağılışında ilçedeki
turizmin olumsuz etki ettiğini bu köylerin nüfus bile kaybettiğini görmekteyiz.
Mesela kıyıya yakın Davutlar beldesi nüfus kazanırken Davutlara yakın
olmasına rağmen kıyıdan içerde olan Caferli köyünün nüfus kaybetmesi gibi.
(Belen, 2004: 80-83)
Son yıllarda turizm nüfusu artırmakla birlikte nüfusun yapısal özelliklerini
de etkilemiştir. Özellikle turistik faaliyetler Kuşadası nüfusunun ekonomik
faaliyet kollarına göre dağılımı üzerinde önemli rol oynamaktadır. Aydın’ın
ilçeleri arasında kentsel nüfus oranının en yüksek olduğu ilçelerin turistik ilçeler
olması turizmin kentleşmeyi artırdığı görüşünün tesadüf olmadığını
kanıtlamaktadır. Nitekim Kuşadası’nda yapılan araştırma ve gözlemlerde, dış
turizm hareketlerinin yoğunlaşması, ikinci konut sayısının artması ile turistik
işlerin yanı sıra inşaat ve ulaşım ile ilgili işlerde çalışmak üzere, öncelikle ilçe
köylerinden ve Aydın’ın diğer ilçelerinden gelenlerle birlikte, İç Anadolu, Doğu
ve Güneydoğu Anadolu illerinden gelenlerin olduğu belirlenmiştir.
Kuşadası’nda nüfus artışının yanı sıra yukarıda söz edildiği gibi mevsimlik
nüfus yoğunlaşmasının etkileri ya da diğer bir ifadeyle neden olduğu sorunlar
üzerinde durulmalıdır. İlçede “turistik yoğunlaşma” tüm ağırlığını
hissettirmektedir. Turizm talebinin belli bir zaman parçasında belli bir yerde
yoğunlaşması demek olan mevsimlik turistik yoğunlaşma turizmin zamana ve
215
mekâna yayılması konusunda problemlere neden olmaktadır. Birçok turizm
merkezinde bu yoğunlaşma farklı boyutlarda olsa da görülmektedir.
Kıyı şehirlerimizin nüfusla ilgili en önemli sorunları yaz-kış nüfusunun
farklılığından kaynaklanmaktadır. 48.000’e yaklaşan şehir nüfusu yaz aylarında
250-300 bini bulmaktadır. Turistik işlerde çalışmak üzere gelenler, yaşamının
kalan kısmını bir sahil yerleşmesinde geçirmek isteyen emekliler şehir nüfusunu
artırmaktadır. Yaz aylarında kış nüfusunun 6-7 kat artması kış nüfusuna göre
yapılan altyapı hizmetlerinde birtakım sorunlara yol açmaktadır. Yaz aylarında
daha çok su dağıtımında ve çöp toplamada sorunlar artmaktadır. Yaz aylarında
dikkat çeken bir başka sorun da trafik ve park yeri sorunudur. Turistik sezonda
artan nüfus ve turist yoğunluğuna ilçenin sokakları ve yolları yanıt
verememektedir.
Hem artan yaz nüfusunun günlük ihtiyaçlarını karşılamak hem de diğer
turistik işler, ticaret sektörünün gelişmesine neden olmuştur. Otel ve
pansiyonlardaki yatak sayısı yaklaşık olarak 30.000 olup yaz aylarındaki nüfus,
gelen turistlerle 350.000’i bulmaktadır. Turistik eşya ticareti kent ekonomisinde
çok önemli rol oynamaktadır. Yaz aylarında açık olan mağazaların kış aylarında
kapanması nedeniyle bu aylarda yaşanan ekonomik durgunluk dikkat çekicidir.
İstihdam açısından bir başka sorun turistik birtakım işler için gelen
işletmecilerin çoğunun dışarıdan gelmesi ve sezon bitince buradan ayrılması
nedeniyle kış aylarında Kuşadası ekonomik hayatının cansızlaşmasıdır. Ayrıca
satılmak için gelen ürünlerin çoğu ilçe dışından gelmekte ve yöre halkına
ekonomik gelir sağlayamamaktadır. (Emekli, 2001: 63-65)
Artan nüfus baskısı, gelişen turizm hareketi, plansız kentleşme ve
sanayileşme ile gelen kirlilik ilçenin ekolojisini olumsuz yönde etkilemektedir.
ilçedeki nüfusun hızlı bir şekilde artmasıyla konut yapımında da bir artış
görülmektedir. Kooperatiflerin birçoğunun kanalizasyon sistemi yetersiz
olduğundan foseptik kuyulardan toprağa ve suya karışan atıkların insan
sağlığına ve çevresine olumsuz etkileri olmaktadır. Limana gelen turistik
gemilerle, özel yatların yakıt ve diğer atıklarının denizi kirletmesi sonucu
sahillerdeki bitki ve hayvanlar da zarar görmektedir. Ayrıca denizin dip
kısımlarında biriken plastikler önemli bir kirletici unsurudur. Kuşadası
çevresindeki jeotermal enerji üretim özekleri hava kirlenmesi oluşturmakta.
Tarım alanlarının binalara değişimi ile yeşil alanlar her geçen gün azalmaktadır.
Çevredeki ormanlık ve makilik alanlar ise özellikle yaz aylarında çıkan
yangınlarla yok olmaya yüz tutmuştur. Kuşadası civarı ve “Millî Park”taki geniş
çam ormanları yangınlardan nasibini almıştır. Akdeniz ikliminin hüküm
sürdüğü Kuşadası deniz ve karasal ekosistemlerin içice olduğu ve kıyı
ekosisteminin oluşturduğu maki ve orman formasyonları son 15 yıl içinde bu tür
baskılar sonucu yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu nedenle Kuşadası’nın
sahip olduğu zengin bitki örtüsünü korumak ya da yok etmeden
değerlendirebilmek hem millî hem de evrensel vazifemizdir. (Öztürk-Erdem,
1994: 12/4-5)
216
Tarihî yapı ve çevrelerin korunmasında turizm araç olarak ve doğru bir
şekilde kullanıldığında korumaya katkı sağlamaktadır. Aksi durumda, yani
amaç olarak görüldüğünde ise, zaman içerisinde tarihi değerlerin hızla
yıpranması ve yok olması sonucunu doğurmaktadır. Böyle bir olumsuz süreçte,
kişinin bindiği dalı kesmesi örneği, turizm önce tarihi eserlerin, sonra da
kendisinin yok olmasına neden olmaktadır. Anadolu’nun pek çok beldesi bu
olumsuz süreçten kısmen de olsa, etkilenmiştir. Kuşadası da, bunlardan biri
olarak görülebilir. Turizm “altın yumurtlayan tavuk” örneği yöreye çok fazla
ekonomik girdi sağlamakla birlikte, yerleşimin tarihsel mimari dokusunun
büyük ölçüde yok olmasına neden olmuştur. İnsan ve onun yarattığı turizm
doğal çevreye doğrudan bağlıdır. Ancak burada suç turizmde değil, onun
planlanamaması, kontrol ve denetim altına alınamamasındadır.
ÖNERİLER
Kuşadası’nda yaşayan biri olarak Kuşadası’nın artık “deniz-güneş-kum”
sloganı yerine “kongre-sağlık-spor” sloganını kullanmasının zamanının
geldiğini hatta geçmekte olduğunu düşünüyorum.
Davutlar-Güzelçamlı
istikametindeki
kooperatiflerin
yapılacak
düzenlemelerle yurt dışı ve yurt içinden gelecek yaşlı ve hastalara ait dinlenme
merkezine çevrilmesi. Böylece yılın 10 ayı atıl boş duran bu binaların milli
servetimize verdiği zarar telafi edilebileceği gibi istifade edinimimiz de
artacaktır. Ayrıca gene bu istikametteki (Davutlar) kaplıcaların daha
profesyonel tanıtımlarla aktif hale getirilerek buradan yararlanan kitlenin
niteliği ve nicelliği de artırılabilir. Pamucak sahil şeridindeki geniş, ekimi ve
kullanımı olmayan arazilerin golf tutkunlarına uygun bir saha olarak
değerlendirilebilir
En önemlisi ise Kuşadası’nın bir Türk-İslam şehri oluşunu gösterecek; onun
şu anki kişiliksiz ve kimliksiz görüntüsünü silecek bir şehir müzesi ile buraya
gelen yerli-yabancı turistlerin ilgisi arttırılabilir. Temeli 2005 yılında atılan
fakat halen tamamlanmamış olan Kuşadası Kültür Merkezi bu düşüncemizi
destekleyecek planlara sahiptir. Tamamlanınca ulusal ve uluslararası kongre,
konferans , seminer vs. toplantılarla Kuşadası kültürel hayatı canlandırıldığı gibi
gene bu külliyede yapılması düşünülen botanik bahçesi ile ekolojik yaşama hem
katkının sağlanacağı hem de Kuşadası’nı canlandıracağını düşünüyorum.
Sonuç olarak; geçmişteki durum ne olursa olsun, asıl önemli olan konunun
ilçe gelişimi, sürdürülebilir bir ilerleme ve kalkınma yapısına kavuşması ve
ekonomik ve sosyal hayatın oniki ay canlı kalmasının sağlanabilmesi açısından
yapılması gerekenlerin belirlenmesi ve vakit kaybetmeden uygulanmaya
başlanması olduğu asla unutulmamalıdır. Artık sadece mevsimlik kazanç kapısı
olan kısa vadede çok kazanç kazanılması düşünülen bir beldeden, yaşamın 12
ayının paylaşıldığı üretken, sürekli ve daimi canlı bir şehre geçişin geldiğine
inanıyorum.
217
KAYNAKÇA
1. Salname-i Vilayet-i Aydın Hicri 1317, Defa: 20.
2. Salname-i Vilayet-i Aydın Hicri 1319, Defa: 21.
3. Salname-i Vilayet-i Aydın Hicri 1320, Defa: 22.
4. Salname-i Vilayet-i Aydın Hicri 1321, Defa: 23.
5. Salname-i Vilayet-i Aydın Hicri 1323, Defa: 24.
6. Salname-i Vilayet-i Aydın Hicri 1326, Defa: 25.
7. Dâhiliye Nezareti Sicil-i Nüfus İdare-i Umumiyesi Müdüriyeti, Memalik-i
Osmaniye’nin 1330 Senesi Nüfus İstatistiği, Dersaadet 1336.
8. 1333 Senesi Tevellüdat ve Vefiyat İstatistiği, (yty).
9. İzmir Vilayeti 1339 Senesi İstatistiği, İzmir, 1339.
10. A. İhsan, Smyrne Turque, 1919.
11. Alexander Anastasius Pallis, Yunanlıların Anadolu Macerası (19151922), Çev. Orhan Azizoğlu, İstanbul 1995.
12. 1923 Senesi İzmir Vilayeti İstatistiği, Yayına Hazırlayan Erkan Serçe,
İzmir Büyük şehir Belediyesi Kültür Yayını, Ağustos 2001 İzmir, 1. Kitap.
13. İzmir Vilayeti 1927-1928 İstatistik Yıllığı, İzmir 1929.
14. İstatistik Yıllığı 1931-1932 , İzmir 1933.
15. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Genel
Nüfus Sayımı Kati ve Mufassal Neticeler 20 İlkteşrin 1935 İzmir Vilayeti,
İstanbul 1936.
16. T.C. BİM, Genel Nüfus Sayımı 20 İlk Teşrin 1940 Vilayetler,
Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibariyle Nüfus ve Yüzey Ölçümü, Ankara
1944.
17. T.C. BİM., 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı, İl, İlçe, Bucak ve
Muhtarlıklar itibarıyla Nüfus, Ankara 1948.
18. T.C. BİM, 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı Vilayet, Kaza,
Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus (yty).
19. 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı, Türkiye Nüfusu.
20. T.C. Resmî Gazete 27. 06. 1957 tarih: “Kanun no: 7033 Kabul tarihi:
19. 06. 1957 madde 2: İzmir vilayetine bağlı Kuşadası kazası 1.IX.1957
tarihinde mer’i olmak üzere Aydın Vilayetine bağlanmıştır.”
21. T.C. BDİE, 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı İl, İlçe, Bucak ve
Köyler İtibariyle Nüfus, Ankara 1963.
22. T.C. BDİE. 23Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı, Türkiye Nüfusu,
Ankara 1963.
218
23. T.C. BDİE, Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş (İl, İlçe, Bucak ve
Köy (Muhtarlık Nüfusları) 24. 10.1965, Ankara 1968.
24. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Genel Nüfus Sayımı, İdari
Bölünüş 25 Ekim 1970, Ankara 1973.
25. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Genel Nüfus Sayımı, İdari
Bölünüş, 26 Ekim 1975, Ankara 1977.
26. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Türkiye İstatistik Yıllığı 1977,
Ankara 1977.
27. BDİE, Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş, 12. 10.1980, 09-Aydın,
Ankara 1981.
28. BDİE, Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş, 20.10.1985, 09-Aydın,
Ankara 1986.
29. BDİE, 1997 Genel Nüfus Tespiti İdari Bölünüş, 09-Aydın
(30.11.1997), Ankara 1999.
30. Prof. Dr. Münir Öztürk-Doç. Dr. Ümit Erdem, “Kuşadası’nın Kentsel
Ekolojik Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma” Çevre Dergisi, Temmuz-AğustosEylül 1994, Sayı: 12.
31. Bilgi, Nejdet (2001), “Tanzimat’tan günümüze Kuşadası’nın Nüfusu”, A.
Şerifoğlu (Ed.) Geçmişten-Geleceğe Kuşadası Sempozyumu (23-26 Şubat
2000) Bildirileri, İzmir.
32. Nezahat Belen, 1900-1973 Yılları Arasında Kuşadası’nın Sosyal,
Kültürel ve Ekonomik Tarihi, Ege Ünv., Sosyal Bil. Ens. Basılmamış Doktora
tezi, İzmir 2004, s. 117.
33. Gözde Emekli, “Gelişimi Yapısı ve Sorunlarıyla Kuşadası Nüfusu”,
Geçmişten-Geleceğe Kuşadası Sempozyumu (23-26 Şubat 2000) Bildirileri,
Edit. Dr. A. Şerifoğlu, İzmir 2001.
34. http:// www. die. gov. tr/nüfus-sayım/2000nüfus_kesin.
219
EKLER
19. Yüzyıl Sonu ile 1955 Yılları Arası Kuşadası Köyleri ve Nahiyeleri
1897: 29
1923: 33
Kuşadası Merkez Merkez N.
kazaya
(Kuşadası)
1930: 21
Merkez N. (Kuşadası)
1935
Merkez Nahiyesi /
Kuşadası (şehir)
1955
Merkez Nahiyesi /
Kuşadası (şehir
1. Anya
1. Anya Köyü
1. Aziziye köyü
1. Burgaz
1. Burgaz
2. Aziziye
2. Aziziye “
2. Burgaz “
2.Çamlıbel
(Aziziye) Çamlık
2.Çamlıbel
(Aziziye) / Çamlık
3. Burgaz
3. Burgaz “
3. Ç INAR “
3. Çınar
3. Çınar
4. Caferli
4. Çınar “
4. Havuççulu “
4. Havuççulu
4. Havuççulu
5. Havuççilli “
5. Kirazlı “
5. Kirazlı
5. Kirazlı
6. Soğucak “
6. Soğucak (Anya)
6.Soğucak (Anya)
5.Çanlı Hristiyan
6.Çanlı
Çerkes
İslam 6. Kurfal “
7.Çanlı İslam Yerli
7. Kiraslı “
7. Sultaniye “
7. Sultaniye
7. Sultaniye
8. Çınar
8. Sultaniye “
8. Yayla “
8. Yayla
8. Yayla
9. Davud Çerkes
9. Yayla “
9. Yeniköy
9. Yeniköy
9. Yeniköy
10.Damad Yerli*
Davutlar Nahiyesi
Davutlar Nahiyesi
Akıncılar Nahiyesi
Akıncılar Nahiyesi
11.Hamecemili **
1. İslam Çanlı N.
M.
1. Davudlar N. M.
1.Acarlar
(Zeytinalan)
1.Acarlar
(Zeytinalan)
12. Kirazlı
2. Caferli köyü
2. Caferli köyü
2. Belevi
2. Belevi
13. Kurfal
3. Çanlı Çerkes “
3. Güzelçamlı “
3.Selçuk (Ayasuluğ
3. İcadiye
14. Sultaniye
4. Çanlı Rum “
4. Tırha “
4.Şirince
(Çirkince)
4.Selçuk
(Ayasuluğ)
15. Tırha
5. Davud Türk “
16. Yayla
6. Davud Çerkes “
Ayasuluğ nahiyesi
7. Osmaniye “
Davutlar Nahiyesi
Davutlar Nahiyesi
1. Arvalya
8. Tırha “
1. Caferli
1. Caferli
2. Barutçu
Selçuk Nahiyesi
AKINCILAR NAHİYESİ 2. Davudlar
2. Davudlar
3. Belevi
1. Selçuk N. M.
1. Selçuk N. M.
3. Güzelçamlı
3. Güzelçamlı
4. Burhan
2. Arvalya Köyü
2. Acarla- Hamidiye
köy
4. Tırha
5. Cevahir
3. Barutçu “
3. Barutçu
6. Çirkince
4. Belevi “
4. Belevi
7. Hamidiye
5. Burhaniye “
5. Hayriye
8. Hayriye
6. Civanşir “
6. İcadiye
9. İcadiye
7. Çirkince “
7. Kuyumcu
10. Kozpinar
8. Hamidiye “
11. Kuyumcu
9. Hayriye “
12. Pranke
10. İcadiye “
5.Şirince
(Çirkince)
220
13. Şeyhler
Kaynak: Salname-i Vilayet-i Aydın Hicri 1314, Defa: 17, s. 237. 1923
Senesi İzmir Vilayeti İstatistiği, s. 31; Son Teşkilat-ı Mülkiyede
Köylerimizin Adları, s. 260; İzmir Vilayeti Salnamesi 1927-28, s. 195, İzmir
Vilayeti Salnamesi 1930-31, s. 48. Genel Nüfus Sayımı Kati ve Mufassal
Neticeler 20 İlkteşrin 1935 İzmir Vilayeti, s. 14-15. 23 Ekim 1955 Genel
Nüfus Sayımı Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler İtibariyle Nüfus, s. 281-282.
1960-1975 Yılları Arası Kuşadası’nın Nahiye ve Köylerinin Listesi
1960
Merkez
Bucağı/Kuşadası
(şehir)
1. Burgaz
(Gökçealan)
2. Çınar
3. Kirazlı
4. Soğucak (Anya)
5. Yayla
6. Yeniköy
DAVUTLAR BUCAĞI
1. Caferli
2. Davutlar
3. Güzelçamlı
1965
Merkez
Bucağı/Kuşadası
(şehir)
1. Burgaz
(Gökçealan)
2. Çınar
3. Kirazlı
4. Soğucak (Anya)
5. Yayla
6. Yeniköy
DAVUTLAR BUCAĞI
1. Caferli
2. Davutlar
3. Güzelçamlı
1970
Merkez
Bucağı/Kuşadası
(şehir)
1. Burgaz
(Gökçealan)
2. Çınar
3. Kirazlı
4. Soğucak (Anya)
5. Yayla
6. Yeniköy
DAVUTLAR BUCAĞI
1. Caferli
2. Davutlar
3. Güzelçamlı
1975 ve 2000
Merkez
Bucağı/Kuşadası
(şehir)
1. ---2. Çınar
3. Kirazlı
4. Soğucak (Anya)
5. Yayla
6. Yeniköy
DAVUTLAR BUCAĞI
1. Caferli
2. Davutlar
3. Güzelçamlı
Kaynak: 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı il, köy. . . s. 82-83; 23 Ekim
1960 Genel Nüfus Sayımı, Türkiye Nüfusu, Ankara 1963, s. 14, Genel Nüfus
Sayımı İdari Bölünüş 24. 10.1965, s. 97. Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş
25.10.1970, s. 87. Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş 26.10.1975, 09-Aydın,
s. 8.
1975 Sonrası Kuşadası İlçesinin Köylerle Birlikte Nüfusu
Köyler
Kuşadası (şehir)
Merkez Bucağı
Çınarköy
Kirazlı
Soğucak
Yaylaköy
Yeniköy
Merkez Bucağı
Toplamı
Davutlar
Caferli
Güzelçamlı
Davutlar Bucağı
Toplamı
Köyler Toplamı
KAZA TOPLAMI
1975
10.296
1980
14. 734
1985
21.227
1990
31.911
1997
39.265
215
887
490
366
131
2.089
261
888
542
400
172
2.263
264
898
489
424
132
2.207
277
890
512
467
178
2.324
283
895
1.543
474
390
3.585
2.347
174
1.140
3. 661
2.688
161
1500
4.349
3.707
157
1.800
5.664
5.960
152
3.289
9.401
7.200
155
4.297
11.652
5.750
16.019
6.612
21.346
7.871
29.098
11.725
43.636
15.237
54.502
221
Kaynak: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Genel Nüfus Sayımı İdari
Bölünüş İl, İlçe, Bucak ve Köy (muhtarlık) Nüfusları 26.10.1975, Ankara
1977, s. 8; BDİE. Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş 12.10.1980, 09- Aydın,
Ankara 1981, s. 6; BDİE. Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş 20.10.1985, 09Aydın, Ankara 1986, s. 8; T.C. BDİE. 1990 Genel Nüfus Sayımı Nüfusun
Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, İli: 09-Aydın, Ankara 1993, s. 29; T.C. BDİE.
1997 Genel Nüfus Tespiti İdari Bölünüş, 09-Aydın (30.11.1997), Ankara
1999, s. 8.
222

Download Report