Slayt Başlığı Yok - Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi

22.3.2014
BAL ARILARINDA IRK KAVRAMI
 Coğrafi dağılım
 Batı bal arısı (Apis mellifera L.) hayvanlar
aleminin en başarılı türlerinden biridir.
 Batı bal arısı çok geniş bir coğrafyada
evrimleşmiştir.
 Bunun sonucunda çok farklı coğrafi alanlarda
farklı coğrafi ırklar ve ekotipler bulunmaktadır.
H. Vasfi GENÇER
A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü
Ankara
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
 Aynı ırk içinde farklı ekolojik koşullara uyum
sağlayarak ortaya çıkmış tiplere ‘ekotip’ denilir.
 Coğrafi ırklar ya da alttürler doğal yaşam
alanlarında birörneklik gösterirler ve diğer coğrafi
ırklardan başta morfolojik özellikleri ile ayırt
edilirler.
 Farklı coğrafi ırkların kesişme yerlerinde (sınır)
karışık populasyonlara rastlamak olasıdır.
 Çeşitli coğrafi ırkların yoğun olarak ithal edildiği
dünyanın bazı yerlerinde bulunan bal arılarının
birçok coğrafi ırkın karışımı olması olağandır.
 Farklı ya da yakın coğrafyada bulunan 2 coğrafi
ırkın morfolojik özellikleri benzer olsa bile bunların
davranışsal ve fizyolojik özelliklerinde çarpıcı
farklılıklar gözlenir.
BAL ARILARINDA IRK KAVRAMI
 Diğer çiftlik hayvanlarında çeşitli ırklar, uzun
süren planlı ıslah programlarının ürünleridirler.
 Oysa
bal arısı ırkları insanların ekonomik
tercihleri sonucu değil, özgün yaşam alanlarında
doğal seleksiyon etkisi altında ortaya çıkmışlardır.
 Coğrafi ırklar doğal seleksiyon ürünüdürler.
Bunun sonucu olarak;
 1. Bal arılarında ‘ırk’ yerine ‘coğrafi ırk’ ya da
‘doğal ırk’ terimi geçerlidir.
 2. Bal arısı coğrafi ırkları ıslah çalışmaları için
ham materyallerdir.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
3
 Bal arılarında gözlenen genetik çeşitlilik arıcılık
amaçlı seleksiyon çalışmalarında göz önüne
alınmalıdır.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
4
Terminoloji
Taksonomi:
canlıların
sınıflandırılması,
bu
sınıflandırmada kullanılan kural ve ilkeler.
Taksonometri:
fenotipik
benzerlikleri
ve
farklılılarına göre canlıların kantitatif olarak
sınıflandırılması.
Morfoloji: canlıların şekil ve dış yapıları ile
uğraşan bilim dalı.
Morfometri: canlı organizmaların dış yapılarının
ölçümü ve analizi.
Biyometri: canlılara ait her türlü gözleme
uygulanan istatistik yöntemler bütünü.
 Bir çevreye (coğrafi lokasyon) uyum sağlamış
(yerli) bal arıları başka çevreden getirilmiş
(yabancı) bal arılarına göre kendi çevresinde çok
fazla bakım ya da manipulasyon gerektirmeyebilir.
 Bununla birlikte bir çevrenin yerlisi olmayan (ithal)
bal arıları yerli bal arılarından daha verimli ve
entansif arıcılık uygulamalarına daha uygun
olabilir.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
2
5
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
6
1
22.3.2014
 Morfoloji-Morfometri
 Coğrafi ırklar morfolojik (yapısal) özelliklerinin
 Morfolojik özellik setleri; vücut büyüklüğü, vücut
rengi, vücut kıl örtüsü, kanat damarları.
biyometrik yöntemler ile belirlenmesi sonucunda
birbirlerinden ayırt edilebilirler.
 Morfolojik (yapısal) özellikler poligenler tarafından
 Morfolojik özellikler-verim özellikleri arası ilişkiler
determine edilirler ve farklı çevre koşulları altında
büyük değişim göstermezler.
 Bu nedenle morfolojik özelliklerin kalıtım
dereceleri (h2) yüksektir.
 Morfolojik özellikleri etkileyen en önemli çevre
faktörleri:
 Bal arısı ırklarında taksonomik
çalışmalara
1900’lerin ilk yıllarında başlanmış ve ırklar kitin
rengine göre ayırt edilmeye çalışılmıştır.
 Ancak benzer renk desenine sahip ırkların
ayırımında bu özelliğin tek başına yeterli
olmadığı kısa sürede anlaşılmıştır.
 petek gözü büyüklüğü,
 mevsim ve
 beslenmedir.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
7
8
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
 Renk deseninin ayırımda tek başına yeterli
olmaması bazı vücut parçalarının ölçümünü
gerektirmiştir. Ele alınan ilk morfolojik özellik
ise dil uzunluğu olmuştur.
 1916 yılında yapılan ilk morfometrik çalışmada
Rusya’nın çeşitli bölgelerinden bal arılarının dil
uzunlukları ölçülmüştür.
 İşçi arı abdomeninde tergit rengi işaretleri (Ruttner et al., 1978)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
9
 Bu çalışmanın ardından çeşitli Rus araştırıcılar
Sovyetler Birliği’nin birçok bölgesinden bal
arılarının dil uzunluklarını ölçmüşler ve hepsi
de dil uzunluğunun kuzeyden güneye doğru
artış gösterdiğini saptamışlardır.
10
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
 Coğrafi ırkların boyut farklılıkları görsel olarak fark
 Kapsamlı ilk morfometrik çalışma 1929 yılında
edilebilir.
Alpatov tarafından yapılmıştır. Bu çalışmada dil
uzunluğunun yanı sıra , arka bacak eklemlerinin
uzunlukları, kanat uzunluğu ve genişliği, vücut
segmentlerinin uzunluk ve genişlikleri ve tergit
rengi üzerinde durulmuştur.
Boyut farklılıkları
dil, karın segmentleri,
kanatlar ve bacak gibi vücut parçalarının ölçümü ile
net olarak belirlenebilir.
 Genel olarak, kuzeyden güneye doğru gidildikçe
 Dil uzunluğunun yanı sıra, kuzeyden güneye
vücut büyüklüğü küçülürken vücuda oranla vücut
doğru vücut küçülürken arka bacak uzunluğunun
da artış gösterdiği ve aynı dereceli varyasyonun
yükselti ile de değiştiği saptanmıştır.
uzantıları büyümektedir. Örneğin Esmer arı, güney
ırklarından (Karniyol, İtalyan, Kıbrıs arısı vd.) daha
iridir. Afrika ırkları daha küçük yapılıdır.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
11
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
12
2
22.3.2014
 Belli başlı morfolojik özellikler
 A. Baş
 dil uzunluğu
 B. Karın
 üçüncü tergit uzunluğu (T3)
 dördüncü tegit uzunluğu (T4)
 T3+T4
 üçüncü sternit uzunluğu
 üçüncü sternitte mum aynası uzunluğu ve genişliği
 üçüncü sternitte mum aynaları arası uzaklık
 altıncı sternit uzunluğu ve genişliği
 dördüncü tergit tomentum genişliği
 dördüncü tergit parlak zemin genişliği
 Coğrafi ırkların büyüklük farklılıkları (Dietz, 1992)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
 beşinci tergit kıl uzunluğu
13
14
 E. Renk
 ikinci tergit rengi
 üçüncü tergit rengi
 dördüncü tergit rengi
 skutellum rengi
 F. İndeks
 kübital indeks = a/b
 kanat
indeksi
=
(kanat
genişliği/kanat
uzunluğu)X100
 tomentum indeksi = tomentum genişliği/parlak
zemin genişliği
 metetarsus
indeksi
=
(metatarsus
genişliği/metatarsus uzunluğu)X100
 abdomen inceliği (incelik indeksi) = (sternit 6
uzunluğu/sternit 6 genişliği)X100
 C. Bacak
 femur uzunluğu
 tibia uzunluğu
 metatarsus uzunluğu ve genişliği
 arka bacak uzunluğu (femur+tibia+metatarsus)
 D. Kanat
 ön kanat uzunluğu ve genişliği
 kübital hücrenin a damarı uzunluğu
 kübital hücrenin b damarı uzunluğu
 kanat damarı açıları (A4, B4, D7, E9, G18, J10,
J16, K19, L13, N23, O26)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
15
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
16
 Morfolojik çalışmaların aşamaları:
 1. Morfolojik ölçüm için örnek alınacak yerlerin
saptanması
 Tergit rengi skalası (Ruttner
 2. Örnek alma ve saklama
et al., 1978)
 3. Morfolojik özelliklerin ölçümü
 4. Ölçüm değerlerinin analizi
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
17
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
18
3
22.3.2014

Coğrafi ırkların dil uzunlukları bakımından oldukça geniş
bir varyasyon vardır. İki ekstrem örnek olan Kafkas arısı
(A. m. caucasica) ve Mısır arısı (A. m. lamarckii)’nın dil
uzunlukları arasında 1.7 mm fark saptanmıştır.
 Skutellum (Sc) pigmentasyonu: 0 (tamamen siyah), 9 (sarı) ve
mesonotum (K)+metanotum (B) pigmentasyonu (0-5) (Ruttner et
al., 1978)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
19
 Ön kanat: ön kanat uzunluğu, FL; ön kanat genişliği, FB;
kübital hücrenin a damarı uzunluğu, a; kübital hücrenin b
damarı uzunluğu, b (Ruttner et al., 1978)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
21
bacak: femur uzunluğu, Fe; tibia uzunluğu, Ti;
metatarsus genişliği, MT; metatarsus uzunluğu, ML (Ruttner et
al., 1978)
 Arka
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
23
 Dil uzunluğu (Ruttner et al., 1978)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
20
 Arka kanat: arka kanat uzunluğu, LHW; arka kanat genişliği,
WHW; hamuli (kanat kancası) sayısı, NH; hamuli genişliği, EH
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
22
 Üçüncü (T3) ve dördüncü (T4) tergit uzunlukları (Ruttner et
al., 1978)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
24
4
22.3.2014
 Üçüncü sternit: sternit uzunluğu, S3; mum aynası genişliği, W T;
mum aynası uzunluğu, WL; mum aynaları arası uzaklık, W D
(Ruttner et al., 1978)
 Altıncı sternit uzunluğu, L6 ve genişliği, T6 (Ruttner et
al., 1978)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
25
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
26
 Avrupa ırklarının ayırt edilmesinde çok etkili olan
2 özellik seti ise
1930 yılından itibaren
kullanılmaktadır. Bu özellik setlerinden biri kıl
örtüsü, diğeri ise kanat damarlarıdır.
 Kıl örtüsü özellikleri: 5. tergit kıl uzunluğu ve 4.
tergit tomentum genişliğidir.
 Kanat damarları: kanat damarlarının birleşme
noktalarının oluşturdukları açılar (A4, B4, D7, E9,
G18, J10, J16, K19, L13, N13, O26) yalnız
başlarına ya da kanat boyutu ölçüleri (kanat
uzunluğu ve kanat genişliği) ile birlikte kullanılarak
oldukça başarılı ayırım yapılabilmektedir.
 İşçi arı abdomeni: tomentum genişliği, a; parlak zemin
genişliği, b; kıl uzunluğu, h (Ruttner et al., 1978)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
27
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
28
 İşçi arı abdomeni üzerindeki kıl örtüsü (3 abdomen tergiti
üzerinde kıl bandı-tomentum) ve kıl uzunluğu (Dietz,
1992)
 Bazı ırklarda tomentum çok geniştir (sağda Kafkas ve
Karniyol). Abdomen üzerinde en uzun kıl yapısına sahip
olan ırk Esmer arı (solda)’dır. Çoğu ırklarda 0.3 mm olan
kıl uzunluğu Esmer arıda 0.5 mm’dir.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
29
 Ön kanatta hücreler ve standart kanat damarı şeması
(Du Praw, 1965)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
30
5
22.3.2014
 Batı bal arısı (Apis mellifera L.) içinde yer alan






 Ön kanatta damar açıları (Ruttner et al., 1978)
31
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
M
A
C

coğrafi ırklar morfolojik (yapısal) özelliklerinin
biyometrik yöntemler ile analizi (morfometri)
sonucunda sınıflandırılmışlardır.
Bu sınıflandırmaya göre ayırt edilen coğrafi ırklar
(alttür)
4
ana
gruba
(morfogenetik
soy)
dağılmaktadır. Coğrafi ırkların dağıldığı gruplar;
I. Tropikal Afrika (A),
II. Batı Akdeniz ve Kuzeybatı Avrupa (M),
III. Orta Akdeniz ve Güneydoğu Avrupa (C)
IV. Yakın Doğu (O)’dur.
Coğrafi ırklar arasından ekonomik ırk olarak
bilinenleri, Avrupa Esmer, Karniyol, İtalyan ve Kafkas
arısıdır.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
 I. Tropikal Afrika Grubu (A)
 A. m. lamarckii (Cockerell, 1906) (Sinonim: fasciata)
 A. m. yemenitica (Ruttner, 1975) (Sinonim: nubica)
 A. m. litorea (Smith, 1961)
 A. m. scutellata (Lepeletier, 1836)
 A. m. adansonii (Latreille, 1804)
 A. m. monticola (Smith, 1961)
 A. m. capensis (Escholtz,1821)
 A. m. unicolor (Latreille, 1804)
Coğrafi bal arısı ırklarının iki eksen üzerinde dağılımı (Ruttner
et al., 1978)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
 II. Batı Akdeniz ve Kuzeybatı Avrupa Grubu (M)
 a. Kuzey Afrika
 A. m. sahariensis (Baldensprenger, 1922)
 A. m. intermissa (Buttel-Reepen, 1906)
 b. Batı Akdeniz ve Kuzey Avrupa
 A. m. iberica (Goetze, 1964) (Sinonim: iberiensis)
 A. m. mellifera (Linnaeus, 1758) (Sinonim: lehzeni, silvarum)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
 III. Orta Akdeniz ve Güneydoğu Avrupa Grubu (C)
 A. m. sicula (Montagano, 1911) (Sinonim: siciliana)
 A. m. ligustica (Spinola, 1806)
 A. m. cecropia (Kiesenwetter, 1860)
 A. m. macedonica (Ruttner, 1988)
 A. m. carnica (Pollmann, 1879)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
6
22.3.2014
 IV. Yakın Doğu Grubu (O)
 A. m. anatoliaca (Maa, 1953)
 A. m. adami (Ruttner, 1975)
 A. m. cypria (Pollmann, 1879)
 A. m. syriaca (Buttel-Reepen, 1906)
 A. m. meda (Skorikov, 1929)
 A. m. caucasica (Gorbachev, 1916)
 A. m. armeniaca (Skorikov, 1929)

H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara

H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Batı bal arısı (Apis mellifera L.) soylarının oluşumu (Garnery et
al., 1992)

Batı bal arısı (Apis mellifera L.) soylarının oluşumu (Whitfield et
al., 2006)
40

Batı bal arısı (Apis mellifera L.) morfogenetik soylarının oluşumu
(Han et al., 2012)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara

Batı bal arısı (Apis mellifera L.) morfogenetik soylarının
oluşumu (Ruttner et al., 1978)
Batı bal arısı (Apis mellifera L.) soylarının oluşumu (Han et al.,
2012)
41
42
7
22.3.2014
A. m. intermissa
A. m. sahariensis
A. m. yemenitica
A. m. monticola
 Batı bal arısı evrimsel soylarının dağılımı ve
Avrupa’daki alttürler (De la Rua et al., 2009)
A. m. capensis
43
mellifera
carnica
iberica
anatoliaca
armeniaca
sicula
adami
cypria
meda
intermissa
sahariensis
yemenitica
mellifera
carnica
monticola
litorea
macedonica
anatoliaca
armeniaca
scutellata
iberica
sicula
adami
unicolor
cypria
intermissa
sahariensis
capensis
 Ekonomik bal arısı ırkları (soldan sağa): Avrupa Esmer arısı (A. m.
mellifera), İtalyan arısı (A. m. ligustica) ve Karniyol arısı (A. m. carnica)
47
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
8
22.3.2014
Davranış ve fizyoloji özellikleri (Adam, 1987)
Davranış ve fizyoloji özellikleri (Ruttner, 1988)
 Birincil performans özellikleri
Döl verimi
Tarlacılık isteği
Hastalıklara direnç
 Oğul verme eğilimi


 Savunma davranışı ve hırçınlık

 Koloni başına ortalama oğul sayısı
 İkincil özellikler
 Yavru yetiştirme ritmi

 Propolis kullanımı



 Yağmacılık eğilimi


 Oryantasyon ve şaşırma eğilimi


 Çiçek tercihinde kararlılık


 Öğrenme yeteneği

Yaşam uzunluğu
Kanat gücü
Koku alma yeteneği
Savunma içgüdüsü
Dayanıklılık ve kışlama yeteneği
İlkbahar gelişimi
Tutumluluk
Besin stoklama içgüdüsü
Bal stokunu düzenleme
Mum salgılama ve petek işleme
Polen toplama
 Koloni yönetimini etkileyen özellikler
 Hastalıklara duyarlılık
Mizaç
Propolis toplama
Köprü petek yapma
 Temizlik
 Bal sırlama
 Yön belirleme yeteneği

 Latent periyot (yumurtlayan işçi arılar)


49
50
Avrupa Esmer Arısı
Sistematik adı
Apis mellifera mellifera (Linnaeus, 1758)
Sinonimi
A. m. lehzeni (Buttel-Reepen, 1906) (K. Almanya, Hollanda)
A. m. silvarum (Alpatov, 1935) (Orta Rusya)
Selekte edilmiş soyu
Nigra arısı (İsviçre)
Anavatanı
Alplerin kuzeyi ve batısı, Orta Rusya (Ural Dağlarına kadar), Orta
ve Kuzey Avrupa (Fransa, Britanya Adaları, Kuzey Polonya,
Almanya)
Morfolojisi
Genel görünüş
En iri yapılı ırktır.
Abdomen
Geniş (abdomen ind.: 78.6)
Dil uzunluğu
Kısa (5.7-6.4 mm)
Kübital ind.
Küçük (1.5-1.7)
Kitin rengi
Çok koyu ve birörnek, sarı bant yoktur.
2. ve 3. tergitte sarı benekler vardır.
Skutellum rengi siyahtır.
Kıl örtüsü
Vücut kılları uzun ve siyahtır (en uzun kıl örtüsüne sahip ırktır:
0.4-0.5 mm).
Tomentum dar ve dağınıktır.
Erkek arının vücut kıllarının rengi siyahtır.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Davranış
ve
fizyolojisi
Avrupa Esmer Arısı (A. m. mellifera L.)’nın coğrafi dağılımı (Ruttner et al., 1990)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Mizaç
Genellikle açıkta sinirli, petek üzerinden
hemen uçar.
Gelişme
Baharda yavaş gelişir. Koloni gücüne
yaz sonunda ulaşır ve kışa güçlü girer.
Kışlama yeteneği
Yüksektir. Kış stokunu tutumlu kullanır.
Oğul verme eğilimi
Düşüktür.
Propolis kullanımı
Çok kullanır.
Yağmacılık eğilimi
Yoktur.
Şaşırma eğilimi
Yüksektir.
Diğer özellikleri
Yavru hastalıklarına ve mum güvesine
duyarlıdır. Üçgülde yetersizdir. İngiltere
ve Norveç’te funda balı üretiminde
üstündür.
Diğer
ırklar
ile
çiftleştirildiğinde
melezleri
yüksek
yaşama
gücü
ve
performans
göstermektedir.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara

 Avrupa Esmer Arısı ana arı ve bakıcı işçi arıları
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
9
22.3.2014
İtalyan Arısı
Sistematik adı
Apis mellifera ligustica (Spinola, 1806)
Lokal tipleri (ekotipler)
Kösele renkli (kahverengi Ligurya arısı), parlak
sarı renkli, mat limon renkli
Selekte edilmiş soyu
Altın arı-Aurea (A.B.D.)
Anavatanı
Apenin Yarımadası (İtalya)
Abdomen
Morfolojisi
İnce (abdomen ind.: 83.5), Esmer, Karniyol ve
Kafkas arısından küçüktür.
Dil uzunluğu
Nispeten uzun (6.3-6.6 mm)
Kübital ind.
Orta (2.2-2.5)
Kitin rengi
İlk 2-4 tergit sarı bantlıdır.
Sarı bantların genişliğinde varyasyon büyüktür.
Sternum rengi sarıdır.
Skutellum rengi sarıdır.
Kıl örtüsü
Vücut kılları kısa (0.28 mm) ve sarı renklidir.
Tomentum geniş ve yoğundur.
Erkek arının vücut kıllarının rengi sarıdır.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Davranış ve
fizyolojisi
Mizaç
Mellifera’dan daha uysaldır.
sakindir.
Petek üzerinde
Gelişme
Baharda hızlı gelişir. Güçlü koloni oluşturur
ve geç sonbahara kadar yavru alanını geniş
tutar.
Kışlama yeteneği
Kalabalık kadro ile kışlar ve besin tüketimi
yüksektir (oburdur).
Oğul verme eğilimi
Düşüktür.
Propolis kullanımı
Çok az kullanır.
Yağmacılık eğilimi
Yüksektir.
Şaşırma eğilimi
Yüksektir.
Diğer özellikleri
Üçgülden yararlanır. En iyi petekli bal yapan
ırktır. Hızlı petek yapar ve petek gözlerini
beyaz sır ile kapatır.
Alplerin kuzeyinde ve kışı uzun geçen
yerlerde kışlatılması güçtür. Yön belirleme
yeteneği zayıftır. Besin kaynaklarını bulma
yeteneği ise yüksektir.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Karniyol Arısı
Sistematik adı
Apis mellifera carnica (Pollmann, 1879)
Lokal tipleri (ekotipler)
Orijinal Karniyol (Karintiya ve Kuzey Slovenya), Sklenar arısı
(Viyana’nın doğusu-Avusturya), Banat arısı (RomanyaYugoslavya- Macaristan ortak sınırı), Dalmaçya arısı (Mostar ve
Adriyatik sahili), Karpat arısı (Romanya), Troiseck arısı (StyriaAvusturya), Pestar arısı (Sırbistan)
Anavatanı
Avusturya Alpleri’nin güneyi (Karniyol Alpleri; AvusturyaSlovenya sınırının her iki tarafı), Kuzey Balkanlar (Tuna Vadisi);
Macaristan, Romanya, Avusturya, Slovenya, Yugoslavya,
Güney Polonya
Morfolojisi
 İtalyan arısı ana arı ve bakıcı işçi arıları
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Davranış
ve
fizyolojisi
İtalyan arısının grimsi-siyah versiyonudur. Koyu kitin rengi ve
gri tüyleri ile İtalyan arısından ayrılır.
Abdomen
İncedir (abdomen ind.: 83.5), İtalyan arısından biraz iri, Kafkas
arısından biraz küçüktür.
Dil uzunluğu
Uzun (6.4-6.8 mm)
Kübital ind.
Büyük (2.4-3.0)
Kitin rengi
Koyudur, grimsi siyah-kahverengidir.
2. ve 3. tergitte kahverengi benekler ya da bantlar vardır.
Skutellum rengi siyahtır.
Kıl örtüsü
Vücut kılları kısa (0.29 mm), kahverengimsi-gri renklidir.
Tomentum geniş ve yoğundur.
Erkek arının vücut kıllarının rengi gridir.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Mizaç
En uysal ırktır. Petek üzerinden uçmaz.
Gelişme
Yavru yetiştirme ritmi hızlıdır ve baharda
hızlı
gelişir.
Zayıf
polen
akımı
durumunda
yavru
yetiştirmeyi
sınırlandırır. Güçlü koloni oluşturur.
Sonbaharda koloni populasyonu hızla
azalır.
Kışlama yeteneği
Küçük populasyonla ve az besin
tüketerek kışlar. Kışlama yeteneği çok
yüksektir.
Oğul verme eğilimi
Yüksektir.
Propolis kullanımı
Çok az kullanır.
Yağmacılık eğilimi
Yoktur.
Şaşırma eğilimi
Düşüktür.
Diğer özellikleri
Yaşama gücü yüksektir ve dayanıklıdır.
Salgı balı toplama kapasitesi yüksektir.
Yön bulma yeteneği yüksektir.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Genel görünüş
 Karniyol arısı ana arı ve bakıcı işçi arıları
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
10
22.3.2014
Kafkas Arısı
Sistematik adı
Lokal tipleri (ekotipler)
Abhasyan, Mingreliyan, Gürcistan, İmeretiyan
Anavatanı
Orta Kafkasların yüksek vadileri (Abhasya, Gruzniya)
Morfolojisi
Mizaç
Çok uysaldır. Petek üzerinde sakindir.
Gelişme
Güçlü
koloni
oluşturur,
fakat
yaz
mevsiminin başından önce tam koloni
gücüne ulaşmaz.
Kışlama yeteneği
Kuzey bölgelerde kışlama yeteneği zayıftır.
Oğul verme eğilimi
Düşüktür.
Propolis kullanımı
En çok propolis kullanan ırktır.
Yağmacılık eğilimi
Yüksektir.
Şaşırma eğilimi
Vardır.
Diğer özellikleri
Nosemaya duyarlıdır. Üçgülden çok iyi
yararlanır. Düşük sıcaklıkta ve elverişsiz
iklim koşullarında çalışabilir (tarlacılık).
Düzensiz köprü petek yapma eğilimi vardır.
Bal ve sır arasında hava boşluğu
bırakmadığı için balı koyu ve nemli bir
görünüme sahiptir. Diğer ırklar (özellikle
İtalyan ve Karniyol)
ile kombinasyon
kabiliyeti çok yüksektir.
Apis mellifera caucasica (Gorbachev, 1916)
Genel
Görünüşü Karniyol’a çok benzer. Kanat damarları ve
mum aynaları Karniyol’unkinden farklıdır.
Abdomen
Geniştir (abdomen ind: 82.0). Karniyol’dan biraz iridir
(arka bacakları Karniyoldan biraz uzun, kanatları
kısadır). Erkek arıları en iri olan ırktır.
Dil uzunluğu
En uzun dilli ırktır (7.2 mm’ye kadar)
Kübital ind.
Orta (2.0-2.5)
Kitin rengi
Koyudur.
İlk tergitlerinde kahverengi benekler vardır.
Skutellum rengi siyahtır.
Kıl örtüsü
Vücut tüyleri kısadır (0.29 mm) ve kurşuni-gri renklidir.
Tomentum geniş ve yoğundur (Karniyol’unkinden geniş).
Erkek arının göğüs kıllarının rengi siyahtır (tüm ırkların
erkeklerinin vücut kıllarından daha koyudur).
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Davranış ve
fizyolojisi
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Anadolu Arısı
Sistematik adı
Apis mellifera anatoliaca (Maa, 1953)
Anavatanı
Kuzeydoğu ve Güneydoğu Anadolu dışında
tüm Anadolu
İtalyan ile
kıyas
Abdomen ve metatarsus geniştir. Kanatlar
daha incedir ve kanatlar ve bacaklar
vücuduna oranla kısadır.
Dil uzunluğu Uzun (6.4-6.6 mm)
Morfolojisi
 Kafkas arısı ana arı işçi arıları
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Davranış
ve
fizyolojisi
Orta (2.2)
Kitin rengi
Karın halkaları kirli portakal rengindedir.
Karın
ucundaki
dorsal
ve
ventral
segmentlerin rengi kahverengine döner.
Skutellum kirli portakal rengindedir.
Kıl örtüsü
Vücut kılları kısadır.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Mizaç
Çok hırçın değildir. Fakat düşük
sıcaklıklarda oldukça duyarlıdır.
Önlem alınmaksızın soğuk havada
manipule edilemez.
Gelişme
Yavaştır.
Kışlama yeteneği
Yüksektir.
Oğul verme eğilimi
Yüksek değildir?
Propolis kullanımı
Çok kullanır.
Yağmacılık eğilimi
Yoktur.
Şaşırma eğilimi
Yoktur.
Diğer özellikleri
Tutumludur. Besin kaynaklarının
azalması ile yavru yetiştirmeyi
durdurur. Yön belirleme yeteneği
çok
gelişmiştir
(ana
arılarda
çiftleşme kaybı çok düşüktür). Ana
arıları uzun ömürlüdür.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Kübital ind.

Anadolu arısı ana arı ve bakıcı işçi arıları
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
11
22.3.2014

Türkiye bal arılarının sınıflandırılması: (I) A. m. caucasica, (II) A. m.
caucasica / A. m. remipes, (III) A. m. remipes, (IV) belirlenmemiş,
(V) A. m. syriaca, (VI) A. m. syriaca / A. m. remipes (Bodenheimer,
1942)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Özellik
Esmer
İtalyan
Karniyol
Kafkas
Anadolu
0.44
0.28
0.29
0.34
0.29
Dil uzunluğu (mm)
6.05
6.36
6.40
7.05
6.46
Arka bacak
uzunluğu (mm)
8.10
7.97
8.10
8.30
8.10
Ön kanat
uzunluğu (mm)
9.33
9.21
9.40
9.32
9.19
T3+T4 uzunluğu
(mm)
4.64
4.39
4.51
4.55
4.46
78.61
83.48
83.46
82.00
82.60
1.84
2.55
2.59
2.16
2.24
55.59
57.68
57.61
2.04
2.79
2.13
(S6U/S6G*100)
Kübital ind. (a/b)
Basitarsus ind.
(MTG/MTU*100)
Tomentum ind.
(TOM/PZ)
(Ruttner, 1988)
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Kıl uzunluğu (mm)
Abdom. inceliği
 Türkiye bal arısı populasyonlarının sınıflandırılması
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
Kaynaklar
Kaynaklar
 ALPATOV, W W (1929) Biometrical studies on variation and races of the honey
bee (Apis mellifera L). The Quarterly Review of Biology, 4:1-58.
 HAN, F; WALLBERG, A; WEBSTER, M T (2012). From where did the Western
honeybee (Apis mellifera) originate? Ecology and Evolution, 2(8):1949-1957.
 ADAM, B (1987) Breeding the honeybee. Northern Bee Books, Hebden Bridge,
UK, 118
pp.
 RUTTNER, F (1986) Geographical variability and classification. In RINDERER, T
E (ed).
Bee genetics and breeding. Academic Press, Inc.; London, UK.
 BODENHEIMER F S (1942) Studies on the honeybee and beekeeping in
Turkey.
Numune Matbaasi; Istanbul, Turkey. 59 pp.
 DE LA RUA, P; JAFFE, R; DALL’OLIO, R; MUNOZ, I; SERRANO, J (2009).
Biodiversity, conservation and current threats to European honeybees.
Apidologie, 40: 263-284.
 DIETZ, A (1992) Honey bees of the world. In Graham, J M (ed). The hive and
the honey
bee. Dadant & Sons; Hamilton, Illinois, USA. p. 23-71.
 DU PRAW, E J (1965) Non-Linnean taxonomy and the systematics of honey
bees. Syst.
Zool., 14: 1-24.
 GARNERY, L; CORNUET, J-M; SOLIGNAC, M (1992) Evolutionary history of
the honey
bee Apis mellifera inferred from mitochondrial DNA analysis.
Molecular Ecology, 1: 145-154.
 GENÇER, H V; FIRATLI, Ç (1999) Morphological characteristics of the central
Anatolian
(A. m. anatoliaca) and Caucasian (A. m. caucasica) honey
bees. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 23: 107-113.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
71
pp. 23-56.
 RUTTNER, F (1988) Biogeography and Taxonomy of Honeybees. Springer,
Verlag,
Berlin. 283 pp.
 RUTTNER, F (1990) The Dark European Honey Bee. British Isles Bee Breeders
Association, Brighton, Englan. 52 pp.
 RUTTNER, F; TASSENCOURT, L; LOUVEAUX, J (1978) Biometrical-statistical
analysis
of
the
geographical
variability
of
Apis
mellifera L. I. Material and Methods.
Apidologie, (4): 363-381.
 WHITFIELD, C W; BEHURA, S K; BERLOCHER, S H; CLARK, A G ;
JOHNSTON, J S; SHEPPARD, W S; SMITH, D R; SUAREZ, A V; WEAVER, D;
TSUTSUI, N D (2006). Thrice out of Africa: Ancient and recent expansions of the
honey bee, Apis mellifera. Science, 314(5799): 642-645.
H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara
72
12

Download Report