III POSMATRANJE BOLESNIKA Posmatranje može biti: *Objektivno

III POSMATRANJE BOLESNIKA
Posmatranje može biti:
*Objektivno i
*Subjektivno
Objektivnim posmatranjem obuhvataju se svi izraženi znaci na bolesniku koje mi
možemo utvrditi preko naših čula.
Subjektivnim posmatranjem zaključujemo izvjesne pojave na osnovu bolesnikovog
iskaza.
U objektivnom posmatranju treba obuhvatiti:
-spoljašnji izgled
-vitalne znake
-prinudne položaje u postelji
-izlučevine
POSMATRANJE SPOLJAŠNJEG IZGLEDA
Posmatranjemspoljašnjeg izgleda bolesnika utvrđuju se sve pojave koje mjenjaju
njegov izgled i dovode do odstupanja od normalnog.Posmatranje se vrši jednim
sistematskim redom i počinje od glave,a završava se na ekstremitetima.
*Posmatranje glave obuhvata:
-oblik
-veličinu
-simetričmost
-stanje fontanele (kod djece)
-gljivična oboljenja
*Posmatranje lica obuhvata:
-boja
-simetrija
-oči
-karakterističan izraz lica kod pojedinih oboljenja
-otoci
*Posmatranje usne duplje obuhvata:
-promjene na usnama
-promjene na jeziku
-stanje zuba i desni
-stanje limfnih žlijezda
-promjene na sluzokoži
*Posmatranje vrata obuhvata:
-pokretljivost
-simetrija
Stanje štitne žlijezde
-stanje vratnih limfnih žlijezda
-izraženost krvnih sudova
*Posmatranje grudnog koša obuhvata:
-simetričnost
-izgled kičme i grudne kosti
-pokreti rebara za vrijeme disanja
-stanje podpazušnih žlijezda
-promjene na dojkama
*Posmatranje trbuha obuhvata:
-promjene na koži
-oblik trbuha
-stanje krvnih sudova
-simetričnost
-lokalizacija masnih naslaga
-obim
-zategnutost mišića
*Posmatranje ekstremiteta obuhvata:
-stanje zglobova i njihova pokretljivost
-otoci
-izraženost krvnih sudova
-oblik
-deformitet
*Prilikom posmatranja bolesnika,odnosno njegovog spoljašnjeg izgleda treba uočiti
još i konstituciju(rast,uhranjenost,razvijenost i dr.) kao i ostale znake
oboljenja:karakterističan hod,razni tikovi,deformitet..
VITALNI ZNACI
Vitalni ili životni znaci su znaci kojima se karakteriše život.Oni su nerazdvojni sa
procesom izmjene materije i energije sa metabolizmom ,koji se neprekidno u
organizmu odvija.To su:
-temperatura
-puls i krvni pritisak
-disanje
TEMPERATURA
Za vrijeme metabolizma,tačnije u njegovoj drugoj fazi,u katabolizmu,stvaraju se
krajnji produkti razgradnje materije:voda,ugljendioksid,amonijak i oslobađa
toplotna energija.Jedan dio toplotne enrgije zadržava se u organizmu ,do određenog
nivoa-stepena,dajući mu jednu od karakteristika života-toplotu.Upravo taj stepen
zagrijanosti koji vlada u čovječijem organizmu naziva se „čovječija temperatura“.U
zdravom čovječijem organizmu oslobođena toplota održava se na jednoj konstantnoj
visini između 36-37 C.To je normalna čovječija temperatura.Nju reguliše centralni
nervni sistem,odnosno centar za termoregulaciju koji je smješten u
hipotalamusu(srednji mozak).Termoregulacioni centar održava ravnotežu između
toplote oslobođene u ćeliji i toplote koju organizam odaje u spoljašnju sredinu.U
patološkim stanjima ta ravnoteža je poremećena,jer se veća količina toplote
zadržava u organizmu,a manja odaje.Zato povišena tjelesna toplota predstavlja znak
oboljenja tj.ukazuje da se u organizmu nešto nenormalno odvija te se kod bolesnika
savjesno kontroliše.Visina tjelesne toplote utvrđuje se utvrđuje se termometrima.
Termometri su instrumenti za mjerenje temperature.Kod nas se za mjerenje
tjelesne temperature koristi Celsiusov termometar.Skala na Celzijusovom
termometru za mjerenje tjelesne temperature čovjeka,graduisana je od 35-42
C.Upravo prema stepenu toplote koju čovjek može da podnese.Računa se da je
gornja granica 42.Viša temperatura dovodi do promjene u sastavu ćelijske
protoplazme,jer pod uticajem toplote(već na 52 C bjelančevine zgrušavaju),a već od
42 Cpripremaju se za zgrušavanje što onemogućava odvijanje fizioloških procesa u
ćeliji što dovodi do smrti.
Mjesta za mjerenje temperature
-Podpazušnoj jami (aksilarno).Najčešće se koristi u medicinskoj praksi.Postoji mali
broj kontraindikacija kao što su jako mršave osobe,zapaljivi procesi u podpazušnoj
jami,mala djeca,invalidnost,nepristupačnost(zbog podtavljenog gipsa ili zavoja).
-Usna duplja(subligvalno).Za ovo mjerenje potreban je individualni termometar.
-Analni otvor(rektalno).Primjenjuje se uglavnom kod novorođenčadi i mlađe
dojenčadi.Razlika u temperaturi kod zdravih ljudi između aksilarne i rektalne
temperature iznosi 0.5-1 C.
*U zdravih ljudi tjelesna temperatura kreće se između 36-37C.Sav višak
proizvedene toplote u organizmu,odaje se u spoljašnju
sredinu,preko:kože(zračenjem),preko pluća(disanjem),preko bubrega(urinom),preko
debelog crijeva(stolicom),preko povraćenih masa(povraćanjem).Najveći procenat
toplote iz organizma se gubi preko kože zračenjem jer koža predstavlja najveću
površinu.
Podjela temperature po visini
-subnormalna(35C do 36 C)
-normalna(36C do 37C)
-subfebrilnu (37C do 38C)
-febrilnu(38C do 39C)
-visokofebrilnu(39C do 42C)
Vrijednosti izmjerene temperature u bolnici unose se specijalne liste –temperaturne
ili bolesničke liste.Temperatura se obilježava tačkom,a zatim se te tačke spajaju
nakon čega se dobije temperaturna krivulja,koja ima praktičan značaj ,ali i
dijagnostički parametar jer je utvrđeno da pojedina oboljenja prati određeni tip
temperaturne krivulje.
*Stalno visoka temperatura –febris kontinua.Tip visoke temperature kod koje su
dnevne oscilacije male,u granicama jednog stepena.Tako visoka temperatura održava
se više dana(7 do 9),a zatim se spušta na normalu.Pad temperature ,od
visokofebrilne na normalu može biti dvojak:nagli kritički(typus crisis) i postepeni
litički(typus lisis).Nagli pad temperature predstavlja teško stanje.To podrazumjeva
da visokofebrilna temperatura u toku 24 h podne na normalu.Stanje bolesnikovo je
teško.On je malaksao,obilno se znoji,blijed je i uplašen,Ponekad se javlja nesklad
između temperature i pulsa.Dok temperatura pada puls ostaje ubrzan.Ovakav
nesklad govori o poremećaju kardiovaskularnog sistema.,do slabe vaskularizacije
vitalnih centara što može prouzrokovati kolapsno stanje bolesnika.Ovom doprinosi i
obilno znojenje ,tj gubitak velike količine vode iz organizma ,a sa njom i
natrijumhlorida,što može dovesti organizam u stanje deficita.Postepeni pad stalne
visoke temperature je mnogo bolji,jer se organizam postepeno prilagođava nastalim
promjenama.
*Iznuravajuća temperatura-febris hektica.Krivulja se karakteriše velikim
kolebanjima,koja se mogu ponoviti nekoliko puta u toku 24 sata.Svaki pad
temperature na normalu,a često i ispod normale praćen je obilnim znojenjem.Ovaj
tip krivulje karakterističan je za jako virulentne uzročnike.
*Septična temperatura-febris remitens .Kod ovog tipa temperaturne krivulje
oscilacije temperature su uvijek veće od jednog stepena,ali minimalna temperatura
nikada ne pada na normalu već je uvijek iznad 37 C.Prati septična stanja po kojima
je i dobila naziv.
*Malarična temperatura-febris intermittens .Ovaj tip temperaturne krivulje prati
sve vrste malarije.Skok temperature prati malaričan napad,a zatim nakon nekoliko
sati se spušta na normalu i u tom nivou ostaje do novog napada.
Kod svih vrsta temperature karakteristično je da je popodnevna odnosno večernja
temperatura veća od jutarnje.Međutim kod nekih oboljenja kao što je tuberkuloza
taj odnos je izmjenjen-ujutro je visoka,a uveče niska.Takav tip temperature naziva
se „typus inversus“.
DISANJE
Dianje reguliše centar koji je smješten u produženoj moždini i naziva se centar za
disanje.Disnje se sastoji iz dvije faze:udisaja(inspirijuma) i izdisaja(ekspirijuma),a
obe faze čine disanje (respiraciju).Kod zdravog čovjeka disanje se odvija lako i
spontano.
-Kod otežanog disanja ili dispneje izmjenjen je kvalitet disanja u pogledu
brzine,dubine i trajanja disajnih faza.
*Brzina ili frekvenca disanja je broj respiratornih pokreta u jedinici vremena(1
minut).Kod zdravog čovjeka taj broj iznosi 16 do 20.Takvo stanje naziva se
eupnoja.Ubrzano disanje naziva se tahipnoja,a usporeno bradipnoja.U fiziološkim
uslovima na brzinu disanja može da utiče:naporan rad,ubrzan hod,psihička
uzbuđenost.Po prestanku tih faktora disanje se normalizuje.Sva oboljenja koja su
praćena nedovoljnim snabdjevanjem organizma s kiseonikom praćena su i ubrzanim
disnjem kako bi se nedostatak kompenzovao.Usporeno disanje je rijeđa pojava i
javlja se kod tumora mozga ili trovanja opijumom.
*Trajanje disajnih faza .I u normalnom disanju trajanje disajnih faza nije
isto.Inspirijum je kraći,a ekspirijum je duži.Ukoliko postoje prepreke u prolasku
vazduha kroz disajne puteve udisaj se produžava.Ova pojava može da bude akutna
kod :akutnog laringitisa,krupa ,pseudokrupa,anafilaktičnog šoka ili može da bude
hronična ako disajni putevi trpe neki pritisak:tumori,proširenje aorte.Otežani
inspirijum naziva se inspiratorna dispneja.
Produženi ekspirijum javlja se kod bronhijalne astme,zbog suženih bronhija i naziva
se ekspiratorna dispneja.
*Dubina disanja -po dubini disanje može biti duboko i površno.Nepravilno disanje
javlja se u tri karakteristična tipa:
*Sheyne Stokesovo disanje je u početku površno i jedva primjetno,ono postaje sve
dublje dok ne postigne maksimum.Zatim dubina postepeno opada i ono postaje sve
površnije ,dok se u jednom momentu postpuno ne izgubi.Prestanak disanja naziva se
apneja.Ona može da traje od 15 do 40 sekundi,a zati se površno disanje ponovo
uspostavlja.Takve disajne faze periodično se pojavljuju.Ovakav tip nepravilnog
disanja prati srčana oboljenja i uremiju.
*Biotovo disanje je potpuno nepravilno disanje i po dubini ,frekvenci kao i pojavama
apnea.Disanje je nekad sporo,nekad brzo,nekad površno,nekad duboko,ali bez
ikakvog stalnog odnosa između dva tipa ,s pauzama koje dolaze poslije nepravilnih
intervala.Javlja se kod bolesnika oboljelih od meningitisa.
*Kusmaulovo disanje je izrazito duboko disanje koje se izvodi uz napor i angažovanje
cjelokupne pomoćne disajne muskulature.Bolesnik ako je u svjesnom stanju veoma je
uplašen takvim disanjem koje nae može da suzbije.Ovakvo disanje javlja se kod
dijabetične kome.
U svim stanjima koja su praćena otežanim disanjem u sobi u kojoj je pacijen treba
da je dovoljno čistog vazduha,postaviti bolesnika u visoki sjedeći položaj,a masažom
pojačavati perifernu cirkulaciju krvi ,kojom će rasterati plućni krvotok u kojem se
javlja staza.
PULS
*Puls je odraz srčanog rada na perifernim arterijama sistemskog krvotoka.Nastaje
potiskivanjem krvi kao posljedica rada lijeve komore.
*Utvrđuje se palpacijom povšinskih
arterija:a.temporalis,a.carotis,a.brahialis,a.radialis,a.femoralis,a.poplitea,a.dorsalis
pedis,a.tibialis posterior.
*Pri palpaciji potrebno je obratiti pažnju na
učestalost(frekvenciju),pravilnost(ritam),punoću,brzinu uspona i širenja pulsnog
talasa(amplitudu)
*Frekvenca pulsa je broj otkucaja (pulsnih talasa)u minuti.Normalan je broj otkucaja je 6080/min(eukardičan),a u novorođenčadi i male djece je brži 100-150/min.
*Bradikardija je usporen puls (manje od 60/min).Može biti fiziološka kod sportaša i kod
teških fizičkih radnika.Patološki se javlja kao znak poremećaja u autonomnom i provodnom
radu srca,hipertireoze,povišenog intrakranijalnog pritiska,podražaja n.vagusa te primjene
nekih lijekova.
*Tahikardija je ubrzan puls (više od 80/min),može biti fiziološka i prolazna pojava pri
naporu i uzbuđenju.Za povišenje temperature za jedan stepen C ,puls se ubrzava 10
otkucaja.U patološkim slučajevima je znak dekompenzacije srca,anemije i hipertireoze ili
posljedica uzimanja simpatikomimetika.Iznenadan napad 130-250 otkucaja
/min(paroksizmalna tahikardija) javlja se nenadano i u intervalima
*Ritam pulsa zavisi od dužine pauza između otkucaja .Ako su te pauze vremenski iste onda
je puls pravilan-ritmički ili regularan.Ako su paze nejednaka ,onda je puls nepravilan
aritmičan ili iregularan.
*Respiratorna aritmija :za vrijeme udisaja puls je ubrzan,a za vrijeme izdisaja puls je
usporen.Javlja se u djece,mladih i vegetativno labilnih osoba.Nije znak bolesti.
*Ekstrasistolija :pravilan ritam pulsa povremeno se prekida u prijevremenim pulsnim
otkucajima koji se mogu javljati pojedinačno,ali u pravilnom slijedu kao svaka
druga,treća,četvrta kontrakcija srca.Često može biti znak trovanja digitalisom.
*Apsolutna aritmija :potpuno nepravilni i nejednako punjeni otkucaji srca,znk su oštećenja
srčanog mišića.
*Punoća ili večličina pulsa je veličina pritiska krvi na zidove arterija za vrijeme sistole ili
dijastole.Ako je taj puls visok naziva se pulsus magnus,a ako je nizak pulsus parvus
KRVNI PRITISAK
Predstavlja pritisak krvi na zidove krvnih sudova za vrijeme obe faze srčanog rada
tj.za vrijeme sistole i dijastole.Postojri arterijski i venski krvni pritisak.
Visina krvnog pritiska zavisi od :
-stanja srca
-količine krvi u organizmu
-gustine krvi
-elasticiteta krvnih sudova
Na veličinu pritiska mogu uticati:dob ispitanika ,pol,aktivnost,doba dana.
Normalan pritisak ovisi o životnoj dobi.Kod ososba starijih od 18 godina normalna
vrijednost krvnog pritiska je od 120/80 mmHg.Hipertenzija je povišen krvni
pritisak,a hipotenzija je snižen krvni pritisak.
Sistolni krvni pritiska -maksimalni .Dijastolni krvni pritisak-minimalni.
*Kongruentan pritisak –odnosi vrijednosti sistolnog i dijastolnog pritiska normalni
su i primjereni dobi.
*Konvergentan pritisak-razlika između pritisaka se smanjuju zbog znatnijeg
povišenja dijastolnog krvnog pritiska(hronične bolesti bubrega).
*Divergentni pritisak-ako se razlika između pritisaka povećeva(hipertireoza).
Mjerenje krvnog pritiska vrši se aparatom po Riva Rocciu koji se sastoji iz živinog
stuba,gumene manžetne i pumpe.Najčešće se mjeri na arteriji brahijalis i manžetna
se postavlja 3 cm iznad bolesnikovog lakta.Bolesnik može da sjedi ili leži.Manžetna
se namota oko nadlaktice i fiksira.Zatim se pumpicom ,koja je spojena sa gumeninm
crijevom za manžetnu ubacuje vazduh u manžetnu.Stetoskop se postavi na
a.brahijalis.Od momenta kada se osjeti puls,pročita se visina živinog stuba i te
vrijednosti predstavljaju maksimalni krvni pritisak,odnosno sistolni pritisak.U tom
trenutku pritisak u manžetni je ravan pritisku krvi koje ona vrši na zid krvnog
suda.Vazduh iz manžetne se i dalje ispušta ,a puls sluša.Onog momenta kad se puls
više ne čuje pročita se vrijednost živinog stuba i to predstavlj dijastolni pritisak.

Download Report