Naučnom veću Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu Izveštaj komisije za ocenu i odbranu doktorske disertacije kandidata Ediba Ahmetaševića: “Razvoj kreativne industrije kroz kulturnu politiku i redefiniranje sustava audiovizuelne djelatnosti u Republici Hrvatskoj”. Naučno veće Fakulteta dramskih umetnosti formiralo je komisiju za ocenu i odbranu doktorske teze kandidata Ediba Ahmetaševića u sastavu: dr Biserka Cvjetičanin, naučna savetnica – emeritus u Institutu za razvoj i međunarodne odnose u Zagrebu, dr Milena Dragićević Šešić, redovni profesor Fakulteta dramskih umetnosti, dr. Divna Vuksanović, redovni profesor Fakulteta dramskih umetnosti, dr Predrag Cvetičanin, docent Fakulteta za sport i turizam u Novom Sadu i dr Vesna Đukić, redovni profesor Fakulteta dramskih umetnosti (mentor). Komisija saopštava sledeći zaključak: Kandidat je podneo prijavu disertacije na 475 strana, uključujući spisak korišćene literature i priloge. Sam tekst disertacija je strukturisan u 9 poglavlja i napisan na 359 strana teksta. Nakon uvodnog dela u kojem je postavljen metodološki okvir istraživanja, rad predstavlja teorijske osnove istraživanju definisane teme. Naredno poglavlje se bavi analizom modela upravljanja u audiovizuelnim delatnostima, načinima odlučivanja i ulogama javnog, privatnog i civilnog sektora, kao i samih umetnika i menadžera u kulturi. Poglavlje o kreativnim industrijama sagledava mogućnosti za razvoj ove industrijske grane u tranzicionim zemljama kao što je Hrvatska u periodu pristupanja Evropskoj Uniji i procesu harmonizacije sa standardima zemalja članica. Takođe, analizom načina finansiranja, podele filmskih audiovizualnih delatnosti, uticaja novih tehnologija, problematike oko intelektualnog vlasništva, konzumiranja proizvoda audiovizuelne kinematografske delatnosti, nastoji da definiše nove strategije za mogući razvoj kreativne industrije u budućnosti. U poglavljima - diskusija i zaključak, evaluirane su spoznaje sprovedenog kvalitativnog empirijskog istraživanja kroz interpretiranje dobijenih rezultata u svetlu postavljenih teorijskih okvira koje omogućavaju bolje razumevanje problematike u kojoj se nalazi audiovizuelna delatnost Republike Hrvatske koju karakteriše činjenica da postojeći model odlučivanja i upravljanja u oblasti kulturnih i kreativnih industrija, audiovizuelne delatnosti skoro u potpunosti prepušta tržištu budući da je zasnovan delom na neoliberalnim teorijama, a delom na kritici masovne proizvodnje. Identifikacijom problemskih elemenata otvorene su i mogućnosti za redefinisanje „sustava”, tj. strukture svrhovito uređene funkcionalne celine audiovizuelnih deelatnosti kroz donošenje konkretnih mera kulturne politike usmerene ka efikasnom i efektivnom razvoju kreativne industrije u budućnosti zasnovanom na teorijama političke filozofije koje se mogu primeniti u oblasti kulturne politike. Biografski podaci kandidata Edib Ahmetašević, rođen je u Zagrebu 1971.godine. Akademiju dramske umjetnosti u Zagrebu, smer Filmsko i TV snimanje završava 1998. godine. Tokom studija odlazi na usavršavanje na program JCZ Computer Lab – World Ort Union, London, na kojem 1997. Završava poseban obrazovni program u području informacionih tehnologija. 1 Od 1999. radi na Hrvatskoj radio televiziji kao snimatelj. Član je Hrvatskog društva filmskih djelatnika. Profesionalni rad Ediba Ahmetaševića obuhvata snimanje većeg broja igranih, dokumentarnih i komercijalnih, namenskih filmova. Sarađivao je na mnogim regionalnim projektima (u Bosni i Hercegovini i Srbiji), svetskim projektima (Indija, koprodukcija USA, Danska), te radio s eminentnim autorima među kojima ističemo Oskarom nagrađenog Danisa Tanovića, kao i druge nagrađivane autore: Aida Begić, Ursula Meier, Bobo Jelčić, Ole Christian Madsen, Arsen Ostojić, Mirjana Karanović. Član je Vijeća bošnjačke nacionalne manjine Grada Zagreba u dva mandata 2007.-2011., 2011.-2015., a u okviru njega aktivan je u Odboru za Programsko djelovanje, informiranje i izdavaštvo. Organizator je i umetnički direktor međunarodne manifestacije “Dani BiH filma u Zagrebu” od 2008. do 2012. godine. Od 2010. studira Doktorske naučne studije na Fakultetu dramskih umetnosti – program Menadžment kulture i medija, na kojem je stekao neophodan zakonski uslov za obranu teme doktorske disertacije. Objavio je dva rada: prikaz knjige: Država i kultura - Studije suvremene kulturne politike dr. Vesne Đukić u glasilu Culturelink C-News (u broju 63/September 2011., engl.izdanje), i prošireni prikaz iste knjige u naučnom časopisu Croatian International Relations Review - Instituta za međunarodne odnose u Zagrebu (u broju 62, VoI.XVI, November 201l. eng). Pored toga, priredio je za objavljivanje još dva naučna rada: 1. originalni naučni rad „Milutin Čekić - upravitelj narodnog kazališta u Zagrebu“ – Zbornik radova FDU – (Institut FDU, recenziran i odobren tekst), te 2. naučni članak “Razvoj kreativne industrije kroz kulturnu politiku i redefiniranje sustava audiovizuelne djelatnosti u RH” na engleskom jeziku u naučnom časopisu Culturelink/Croatian International Relations Review, izdavač Instituta za međunarodne odnose u Zagrebu (čime je ostvaren uslov za polaganje ispita na doktorskim strudijama na osnovu potvrde Redakcije časopisa da će naučni članak biti objavljen). Predmet i ciljevi doktorske disertacije Predmet rada je kulturna politika na području audiovizuelnih delatnosti u Republici Hrvatskoj i njeno sprovođenje u praksi. Opšti cilj rada je da na osnovu eksplorativno-deskriptivnog i projektno-modelskog pristupa naučnom istraživanju odabrane teme, definiše set teorijskih modela strategija i instrumenata neophodnih za efektivno i efikasno vođenje javne kulturne politike u oblasti audiovizuelne delatnosti, te redefiniše postojeći model kulturne politike Republike Hrvatske. Ciljevi doktorske disertacije su da pokaže kako i na koji način je u tranzicionom periodu kulturna politika svedena na ekonomski „racio“, te kako se može uspostaviti efektivna ravnoteža između „kulturnih dualizama“, koji trenutno egzistira kao paralelizam dva sistema vrednosti (pri čemu jedan podrazumeva zahteve za uspostavljanjem tržišta u kulturi, a drugi odgovornost države za budžetsko finansiranje kulture). U tom smislu, ciljevi rada su strukturisani u tri grupe (navode se u originalu na hrvatskom jeziku): Eksplorativno-deskriptivni: • • • kroz analizu javne kulturne politike istražiti i definirati stvarne probleme u audiovizualnoj djelatnosti Republike Hrvatske, definirati uspostavljeni koncept kulturne javne politike na području audiovizualne djelatnosti, istražiti i definirati (napraviti tipologije, periodizacije i klasifikacije) postojećih strategija i instrumenata kulturne politike. 2 Projektno-modelski (primjenjeni ciljevi istraživanja): • predložiti nove strategije i instrumente neophodne za promjenu javne politike na području audiovizualne djelatnosti Republike Hrvatske, s ciljem integracije u Evropske kulturne tokove, ali istovremeno podstičući posebnost vlastitog identiteta. Teorijski (znanstveni) ciljevi istraživanja: • definirati teorijski model kulturne politike koji omogućava ravnopravno sudjelovanje privatnog i civilnog sektora u donošenju odluka na području audiovizualne djelatnosti, • sagledavanje globalnih tokova industrijalizacije kulture u svrhu prilagođavanja kreativne industrije – tj. audiovizualne djelatnosti Republike Hrvatske svjetskim tokovima na ovome području, • predložiti teorijski model hibridnog oblika „value chain“ – konstrukcija modela kulturne politike između starog državnog, tranzicijskog i paradržavnog, te socio-kulturnog ciklusa kreativne industrije audiovizualne djelatnosti, koji bi bio na razmeđu između državnih potpora i tržišta, a u kome bi učestvovala sva tri sektora posebno u donošenju strateških odluka (što bi trebalo da omogući očuvanje umjetničke komponente - vrijednosti audiovizualnog proizvoda), da ne bi, kao proizvod kulturne industrije, postao samo „ekonomska vrijednost”. Osnovne hipoteze elaborirane u radu Naučni problem od kojeg polazi ova disertacija se sastoji u antagonizmu nastalom zbog dualizma između estetskih i tržišnih vrednosti na području audiovizuelne delatnosti, zbog čega je neophodno redefinisanje tranzicionih kulturnih politika u ovom domenu. To se posebno odnosi na modele odlučivanja i upravljanja, a naročito na potrebu uspostavljanja socijalnog dijaloga između svih zainteresovanih strana: države, privatnog i civilnog sektora, uzimajući u obzir integrativnu teoriju društvenog ugovora, odnosno savremeni koncept društvene odgovornosti i društveno odgovornog poslovanja, kao i teoriju pravednosti. Za prevladavanje antagonizma između estetskih i tržišnih vrednosti audiovizuelnog proizvoda, država može efikasno i efektivno da postiče sve zainteresovane strane na ispunjenje društvenih očekivanja, a naročito privatni sektor unutar kojeg se i odvija najveći broj aktivnosti. To je moguće ostvariti učešćem svih zainteresovanih strana u demokratskom procesu donošenja i sprovođenja strategije razvoja audiovizuelne delatnosti kao osnovnog organizacionog instrumenta kulturne politike kojom se u vrednosno-idejnom smislu uravnotežuje postojeći disbalans i smanjuje antagonizam, tj. uspostavlja ravnoteža između estetskih i tržišnih vrednosti audiovizuelne delatnosti. U skladu s tako definisanim naučnim problemom, kandidat je postavio i svoju osnovnu naučnu pretpostavku: „Na području audiovizualne djelatnosti u Republici Hrvatskoj uslijed nastanka novog oblika kulturnog inženjeringa nije moguć razvoj kreativne industrije bez uravnoteženja djelovanja strateških dilema kulturne politike, te na taj način uspostave ravnoteže između estetskih i tržišnih vrijednosti audiovizualne djelatnosti“. 3 Tako formulisana opšta pretpostavka ove doktorske disertacije podržana je čitavim nizom posebnih pretpostavki formulisanih u skladu s teorijom uravoteženja delovanja (polazne pretpostavke se navode u originalu na hrvatskom jeziku): S aspekta okvirnih dilema kulturne politike • Ako se uslijed pritiska kulturne politike audiovizualna djelatnost okrene samo zahtjevima tržišta izgubiće svoju umjetničku vrijednost, jer kulturna politika definira parametre područja djelovanja kulture. • Za uspješno provođenje kulturne politike na području audiovizualne djelatnosti neophodno je političku koncepciju provođenja kulturne politike orijentirati prema kulturnoj demokraciji. • Društvena uloga audiovizualne djelatnosti ne može biti isključivo samoopravdavajuća zanemarujući razvojni karakter. • Da bi kulturna politika na području audiovizualne djelatnosti bila efikasna i efektivna nije dovoljno da ima samo razvojni karakter, potrebno je istodobno razvijanje i njene umjetničke vrijednosti. • Razvojna uloga audiovizualne djelatnosti koju ima u društvu neizbježno uvjetuje priroda njene upotrebe i ona ne može biti samo uvjetovana društvena aktivnost, dok uz širu društvenu podršku vrednovanja umjetnosti može biti i javno dobro. S aspekta društvenih promjena • Kulturna politika na području audiovizualne djelatnosti ne smije zanemarivati kulturne razloge u korist ekonomskih pokazatelja. • Izostanak kulturnog pluralizama, zaštite intelektualnog vlasništva, suvremene tehnologije i tolerancije osnovni su razlozi ne razvijanja kreativnih industrija. S aspekta implemetacijskih dilema • Zagovaranje visoke kulture, elitnih programa i prestižne kinematografije kao kulturne društvene aktivnosti na uštrb šire zajednice ne smije biti strateški pristup razvoja audiovizualne djelatnosti. • Kulturna politika na području audiovizualne djelatnosti s aspekta upravljanja, odlučivanja, ali i raspodjele sredstava pod direktnom je kontrolom države. • Potpuna integriranost audiovizualne djelatnosti u financijski sustav države realna je opasnost političkog miješanja, odnosno prekomjerne kontrole sredstava za proizvodnju i distribuciju audiovizualnog proizvoda, što dovodi do gušenja kreativnosti. • Razvoj audiovizualne djelatnosti u Republici Hrvatskoj prema kulturnoj industriji, odnosno kreativnoj industriji zahtijeva konceptualizaciju novih političko-pravnih instrumenata 4 kulturnih politika, ali i ekonomskih instrumenata kroz uključivanje tržišnog i mješovitog načina financiranja audiovizualne djelatnosti. • Država ne može provoditi kulturnu politiku dajući podršku samo javnom sektoru, jer najveći dio potrošnje i veći dio proizvodnje funkcionira u privatnom sektoru audiovizualne djelatnosti. • Nije moguće efikasno razvijati audiovizualnu djelatnost bez državne pomoći privatnom sektoru kroz porezni sustav i olakšice za umjetnike, ali i savjetovanja, informiranja, obrazovanje i edukacije. • Za uspješnu implementaciju kulturne politike neophodno je partnerstvo Ministarstva kulture, civilnog i privatnog sektora audiovizualne djelatnosti kroz njihovo aktivno sudjelovanje, a ne samo informiranje. • Za razvoj audiovizualnih djelatnosti prema kreativnoj industriji s obzirom na usvojeni model kulturne politike na tome području država treba djelomično prenjeti nadležnosti po pitanjima pravnog, političkog i financijskog autoriteta na Hrvatski audiovizualni centar, a zadržati u svojoj ingerenciji donošenje Zakona i strateških odluka, tj. izolirati funkcioniranje audiovizualne djelatnosti od politike, a zadržati direktnu kontrolu u vezi strateškog nacionalnog plana razvoja audiovizualne djelatnosti. • Učešće u međunarodnoj audiovizualnoj djelatnosti i kulturna razmjena esencijalni su elementi za razvoj nacionalne audiovizualne djelatnosti. S aspekta upravljačkih dilema • Praksa europskih zemalja pokazuje da usluge proizvodnje i distribucije audiovizualne djelatnosti obavlja privatni sektor, te zbog toga iziskuje jasnije definiranje odnosa između javnog i privatnog sektora, naročito jer on nije definiran na tržišnim osnovama već kao intervencija države zbog potrebe održivosti audiovizualne djelatnosti. • Strateški razvoj audiovizualne djelatnosi potrebno je planirati kroz socijalni dijalog između audiovizualnih umjetnika, civilnih i profesionalnih udruženja i države (Vlade Republike Hrvatske), kojega u obliku ugovora, odnosno zakona, treba usvojiti Hrvatski sabor kao zakonodavno tijelo,tako će postati obavezujući za sve sudionike u provođenju audiovizualne djelatnosti. • Kroz socijalni dijalog, uzimajući u obzir integrativnu teoriju društvenog ugovora, odnosno suvremeni koncept društvene odgovornosti i društveno odgovornog poslovanja, kao i teoriju pravednosti uspostaviti javno-privatno partnerstvo, a tako bi se postiglo i društveno odgovorno ponašanje profitno-orijentiranog privatnog sektora. • Ravnotežu između raspodjele sredstava i planiranja programa na području audiovizualne djelatnosti moguće je uspostaviti odvojenim upravljanjem infrastrukturom i podrškom određenim aktivnostima, a kako infrastrukturni projekti apsorbiraju velika financijska sredstva potrebna je ravnoteža između forme i sadržaja. 5 • Za efikasno i efektivno provođenje audiovizualne djelatnosti potrebno je uključivanje vanjskih pružalaca usluga u kreativne aktivnosti, jer se na taj način potiče razvoj novih ideja, novih pristupa i kreativnije stvaralaštvo. • Filmske audiovizualne kreativne industrije koje su danas 80% u privatnom sektoru ne mogu da se razvijaju bez podrške i pomoći javnog i civilnog sektora, a s aspekta našeg društvenopolitičkog trenutka podrška je neophodna zbog estetske dimenzije audiovizuelne djelatnosti, koja je društveno korisna vrijednost. • Aktivno sudjelovanje audiovizualnih umjetnika, civilnih i profesionalnih udruženja u definiranju kulturne politike s jedne strane i države s druge strane daje kulturnoj politici mogućnost da bude uspješnija u praksi, te će takva kulturna politika biti kreativnija, jer nastaje u krugu znatno šireg razmišljanja i dijaloga, a ne samo unutarnjeg planiranja. • Eksploatacija ekonomskog i socijalnog kapitala nije moguća bez efektivnog upravljanja, za što je potrebno školovanje menadžera za kulturu. • Za uspješnu međuresornu suradnju u razvoju audiovizualne djelatnosti, kao kreativne industrije potrebna je transparentna i nedvosmislena podrška javnosti u razvijanju javnih kulturnih politika. • Neophodno je uspostaviti ravnotežu između potrebe provođenja sustavne decentralizacije kulturne politike, koja donosi promociju značaja koje lokalne zajednice pridaju kulturi, entuzijazam i samopouzdanje, tepostojeće centralizacije kulturne politike, koja osigurava očuvanje strateške pozicije i standarda audiovizualne djelatnosti. Ravnoteža stvara uvjete za razvoj kreativne industrije, a strategije je potrebno prilagoditi kompleksnosti područja audiovizualne djelatnosti. • Uspješnost na području audiovizualne djelatnosti nije moguća bez uravnotežene podrške i promocije kako institucija audiovizualne djelatnosti tako i umjetnika. S aspekta dilema socijalnog razvoja • Audiovizualna djelatnost ne može se razvijati bez promocije kulturnog identiteta i stvaralaštva kao principa suvremenih kulturnih politika i to na način demokratskog pluralizma kroz kulturnu politiku spriječavanja diskriminacije kreativnog izraza manjinskih zajednica. • Audiovizualna djelatnost u Republici Hrvatskoj dugoročno zahtjeva donošenja posebne javne kulturne politike na osnovu novih pristupa kulturnoj različitosti kao jednom od osnovnih principa suvremenih kulturnih politika (multikulturalizma, interkulturalizma i transkulturalizma) kojim bi se različite kulture, koje će ulaskom u EU tvoriti zajednicu, postavile u ravnopravan položaj, ali i zaštitile. • Kulturna politika na području audiovizualne djelatnosti bez promocije učešća u kulturnom životu ne može stvoriti nove partnerske odnose na različitim područjima društvene aktivnosti 6 i na taj način razviti: gospodarske odnose kako domaće tako i na međunarodnom nivou kroz međuresornu i međunarodnu suradnju. • Ako kulturna politika ne bude podjednako njegovala hrvatsku audiovizualnu baštinu i razvijala suvremeno audiovizualno stvaralaštvo neće postići zavidan nivo razvoja kreativne industrije, jer kultura predstavlja život, razvoj i promjene. • Aktiviranjem određenih strategija kulturne politike audiovizualna djelatnost može postati dohodovna djelatnosti, ostvarivši tako socio-ekonomski razvoj, a ne samo kulturni razvoj društva, jer stvara nova radna mjesta. S aspekta ekonomskih dilemma • Bez jasno postavljenih ciljeva, koji su mjerljivi i na osnovu kojih rezultata je moguće napraviti preciznu evaluaciju indikatora funkcioniranja audiovizualnog sektora, nije moguće donjeti odluku po kojoj osnovi javna sredstva treba dodijeliti određenom projektu. • Razvoj audiovizualne djelatnosti nije moguć bez državne pomoći kroz sufinanciranje. • Ekonomski profit i umjetnička vrijednost ne mogu biti primarni elementi kulturne politike na području audiovizualne djelatnosti pri odabiru prioriteta između proizvodnje i potrošnje. S aspekta obrazovanja i podrške stvaralaštvu. • Podrška kreativnosti, umjetničkom stvaralaštvu kao drugi princip suvremenih kulturnih politika neophodna je za razvoj audiovizualnih djelatnosti u Republici Hrvatskoj, jer kreativnost stvara nove umjetničke forme, otkriva i promovira nove talente, te tako stvara preduvjete za razvoj kreativne industrije i uključivanja u program Kreativna Europa. • Osim što država podržava audiovizualnu umjetnost – djelatnost, zbog potrebe za održivošću, za razvoj djelatnosti neophodno je uvođenje principa podrške uspješnim umjetnicima na osnovu mjerljivih rezultata. • Priroda audiovizualne djelatnosti uslijed složenosti provođenja aktivnosti zahtjeva stručno obrazovane kadrove, tako da strateški važan element u definiranju javne kulturne politike na ovome području predstavlja obrazovanje, jer ono stvara ljudski kapital, kroz investiciju u znanje postiže se veća društvana dobit. Metodologija izrade rada - metode primenjene u istraživanju, prikupljanju i obradi građe U ovom naučno-istraživačkom radu korišćene su različite metode i tehnike teorijskog i empirijskog kvalitativnog i kvantitativnog istraživanja koje su kandidatu omogućile da prikupi, klasifikuje i obradi građu, te formuliše odgovarajući naučno utemeljeni zaključak u definisanom interdisciplinarnom području istraživanja. Empirijsko istraživanja obuhvatilo je kabinetsko i terensko istraživanje. Kabinetski deo podrazumeva teorijsko istraživanje zasnovano na interdisciplinarnom pristupu temi, polazeći od teorijskog kategorijalnog aparata vezanog za 7 teoriju kulture, pravno-političke teorije, teoriju suvremene kulturne politike i menadžmenta u kulturi i sociologiju umjetnosti i filma. Rad u biblioteci koncipiran je na prikupljanju informacija o ranijim istraživanjima na području kulturne politike; o rezultatima tih istraživanja; o upotrebljenim metodama i instrumentima istraživanja. Kabinetsko istraživanje je takođe obuhvatilo i analizu sprovođenja strategija kulturne politike RH, kao i analizu iskustava suvremenih svetskih praksi kulturne politike na području audiovizuelne djelatnosti. Određeni statistički pokazatelji kao i metoda komparacije u odnosu na svetsku praksu poslužili su da se formulišu zaključci o procesima i njihovim efektima koji se na ovom području dešavaju u Hrvatskoj. Empirijsko istraživanje stanja audiovizualnih djelatnosti u ovoj zemlji, zasnovano je na prikupljanju, sistematizaciji i evidenciji iskustvenih činjenica i instrumenata, koji su prema teorijskim izvorima relevantni za definisanje problema audiovizualnih djelatnosti u Republici Hrvatskoj. Osim teorijskog dela istraživanja, opšta empirijska metodologija zasnovana je na neeksperimentalnom istraživanju. Sprovedeno je terensko istraživanje koje je koncipirano na prikupljanju podataka korišćenjem tehnika: neposrednog promatranja, usmene i pismene komunikacije (polustrukturisani razgovor - intervju i upitnik anketa), analiza policy-dokumenata, literature, dostupnih podataka i statističkih pokazatelja. Neposredno posmatranje pojava u prirodnim uslovima audiovizuelne delatnosti, odnosi se na preprodukciju, produkciju i postprodukciju audiovizualnih proizvoda. Posmatranje je sprovedeno usmereno, planski, strukturisano i registrovano. Neposrednim posmatranjem narativno je utvrdjen način funkcionisanja audiovizuelne djelatnosti, kroz spoznaju o odlučivanju, sprovođenju odluka i izveštavanju o sprovedenim odlukama Hrvatskog audiovizualnog centra, kao i Hrvatskog društva filmskih djelatnika. Takođe, kroz terenski rad na brojnim projektima u kojima su učestvovali „zakonski obaveznici” realizacije audiovizuelne djelatnosti neposrednim promatranjem došlo se do spoznaja koje su iznete u ovome radu. Usmena i pismena komunikacija obuhvatila je razgovore sa naučnicima i ekspertima koji imaju dobar uvid u problem ovog naučnog istraživanja. Razgovar je vođen s bivšim ministrom kulture Republike Hrvatske Antunom Vujićem, jednim od učesnika donošenja dokumenta: „Strategija kulturnog razvoja Hrvatske u 21. stoljeću.“, kao i urednicom istog dokumenta dr.sc. Biserkom Cvjetičanin. Razgovor s njima ima značaj za ovaj rad jer su kao učesnici donošenja tako važnog dokumenta za Republiku Hrvatsku iskazali svoje razmišljanje o budućnosti razvoja audiovizuelne delatnosti u Republici Hrvatskoj. Takođe su obavljeni i polustrukturisani dubinski razgovori sa audiovizualnim stvaraocima u odnosu na 21. stratešku dilemu u kulturnoj politici, te je sa njima sprovedena i anketa o strateškim dilemama savremenih kulturnih politika. Kombinovanom metodom razgovora i ankete dobijeni su rezultati koji sumiraju njihova iskustva, mišljenja i stavove, a koji su od naročite važnosti prilikom donošenja neophodnih mera za dalji razvoj audiovizuelne delatnosti Republike Hrvatske. Anketa je za svaku dilemu obuhvatila dva stajališta: prvo koje se odnosi na trenutno stanje naspram svake dileme, i drugo koje uzima u obzir stavove i mišljenja ispitanika o “polaritetu” svake dileme kulturne politike u proučavanom području. Kako uzorak učesnika razgovora i ankete ne bi bio jednoobrazan, zastupljeni su: iz državne uprave bivši ministar kulture i nakladnik dokumenta „Strategija kulturnog razvoja Hrvatske u 21. stoljeću.“, urednica istoga dokumenta, rukovoditelj odjela odabira programskih sadržaja javne radiotelevizije, filmski reditelji, profesori na visokoškolskim ustanovama, scenaristi, glumci, direktori fotografije, nezavisni producenti, tonski snimatelji, menadžeri u kulturi, te menadžeri za odnose s javnošću. Slojevit uzorak postignut je tako što su obuhvaćeni i pojedini filmski radnici iz regije, pa i šire, koji su sarađivali na sprovođenju audiovizuelne djelatnosti u Republici Hrvatskoj ili su indirektno učestvovali kroz manjinske koprodukcije. 8 Rezultati intervjua i anketa grafički su prikazani na kombinovanoj numeričkoj i deskriptivnoj lestvici bipolarnih vrednosti budući da su posmatrane dihotomije u odnosu na svaku pojedinu stratešku dilemu u kulturnoj politici. Obrada podataka ankete podrazumevala je deskriptivnu statističku analizu izračunavanja učestalosti odgovora ispitanika na svako pitanje, te je mnoštvo dobijenih podataka prikazano u prikladnoj i razumljivoj formi. Međutim, kako kandidat i sam ističe, numeričke lestvice od 10 podeoka s naznačenom pozicijom ostvarenom u sadašnjoj situaciji nisu rezultat tačnog merenja. One služe boljoj preglednosti ostvarenog stepena uravnoteženja delovanja, a pouzdanije modelovanje može započeti tek nakon javnih rasprava i razrade strategije audiovizuelne delatnosti u Hrvatskoj. Konačno, relacijska analiza dobijenih, klasifikovanih i obrađenih podataka omogućila je testiranje postavljenih pretpostavki rada i kroz tu analizu donošenje konačnih zaključaka istraživanja. Korišćena literatura i izvori Priloženi obiman spisak korišćene literature napisan je na 22 strane, a spisak korišćenih javno publikovanih dokumenata na 4 strane. Korišćena literatura na srpskom, hrvatskom i engleskom jeziku je u skladu s interdisciplinarnim i multiperspektivnim pristupom proučavanom fenomenu i obuhvata različite oblasti društveno-humanističkih nauka. Najzastupljenija je oblast kulturne politike i menadžmenta u kulturi kao osnovna naučna oblasti u kojoj je situiran predmet naučnog istraživanja (Cvjetičanin, B; Dragićević Šešić, M; Dragojević, S; Đukić, V; Varbanova, L; Molar, K.; Landry, C.; Meinhof, Ulrike Hanna and Triandafyllidou, Anna; Matarasso F; Pick, J; Throsby, D. i drugi). Poseban akcenat je stavljen na literaturu u oblasti kreativne industrije shvaćene kao domen ekonomije ali i kulturne politike (Flew, T., Florida, Richard; Hartley, John; Hesmondhalgh, D; Howkins, John i dr). Pored ovih, zastupljene su i druge naučne discipline izborom reprezentativnih teoretičara i naučnih studija: sociologija (Adorno, T. i Horkheimer M; Bourdieu, P; Katunarić, V; Primorac, Jaka, Švob Đokić, Nada i dr), politička filozofija (Kasirer, E; Koštunica, V; Rawls, John; Rousseau, Jean-Jacque). Pored teorijske literature, u radu su korišćeni i relevantni javno publikovani strateški dokumenti povezani s proučavanom temom disertacije (Strategija kulturnog razvitka, Hrvatska u 21. stoljeću; Strateški okvir za razvoj 2006. – 2013 - Program Vlade Republike Hrvatske i dr), zakonski i podzakonski dokumenti (Zakon o audiovizualnim djelatnostima; Zakon o ratifikaciji Europske konvencije o filmskoj koprodukciji br. 147 iz 1992., s konačnim prijedlogom zakona; Zakon o financiranju javnih potreba u kulturi; Uredba o objavi Ugovora o filmskoj koprodukciji između Vlade Republike Hrvatske i Vlade Talijanske Republike i brojni drugi u oblasti kulture i fiskalne odgovornosti). Ostvaren naučni doprinos disertacije Naučni doprinos i osnovna naučna vrednost ove doktorske disertacije ogleda se u njenom doprinosu proširivanju i razvoju teorija kulturne politike u oblasti kreativne industrije i audiovizuelnih delatnosti. Doprinos je ostvaren kroz multiperspektivni pristup interdisciplinarnom proučavanju relevantnih naučnih teorija iz polja društveno-humanističkih nauka i prikupljenih empirijskih činjenica koje omogućavaju razumevanje i naučno tumačenje proučavanog kompleksnog fenomena. Imajući u vidu da interdisciplinarnost jednog istraživanja zavisi od obuhvata različitih materija iz više oblasti iz istog naučnog polja, ovo istraživanje obuhvata materiju različitih oblasti društveno-humanističkih nauka, počev od kulturne politike i 9 menadžmenta u kulturi, preko nauka o kulturi i umetnosti, političke filozofije do sociologije kulture. Interdisciplinarnim pristupom povezujući integrativnu teoriju društvenog ugovora i teoriju o strateškim dilemama savremenih kulturnih politika ukazuje se na važnost društveno odgovornog ponašanja svih zainteresovanih strana javnog, civilnog i privatnog sektora koji deluju u području audiovizuelne delatnosti, a posebno privatnog sektora koji ima veliku ulogu u razvoju filmske industrije. U tom smislu, profitno orjentisanom privatnom sektoru koji posluje na području filmske industrije profit ne može da bude jedino merilo, već se on mora podsticati da, u okviru svoje poslovne etike, u poslovne procese organizacije uključi aktivnosti koje imaju cilj ispunjavanje društvenih očekivanja. S druge strane, država je ta koja mora tako da uredi sistem audiovizuelnih delatnosti da on efikasnije i efektivnije ispunjava očekivanje društva koja se pre svega odnose na zahtev da estetske vrednosti filma kao dela audiovizuelnih delatnosti budu ekonomski održive. U civilnom sektoru ona to može da postigne primenom teorije pravednosti gde se pomoću načela pravednosti uređuju osnovne društvene institucije kao što je Hrvatski audiovizualni centar, tako što modeluje sistem u kojem sama nečela moraju proisteći iz saglasnosti ”racionalnih djelatnika” u pravednim okolnostima. Takođe, u oblasti samog umetničkog stvaralaštva koje generiše društveno korisnu estetsku vrednost osnovnog sadržaja audiovizuelne delatnosti, poseban naučni doprinos rada predstavlja i primena teorije estetskog ugovora u sagledavanju umetnikovog znanja, autoriteta i iskustva, ali i njegovog položaja koji karakterišu kako umetnička ograničenja tako i umetničke slobode. U tom smislu u ovom radu se proučava način vrednovanje umetničkog dela putem javnog mišljenja, koje umjetniku daje društveni kredibilitet oslobođen svih vrsta ”pogodovanja” i na taj način stvara konkurentnu okolinu za umetnički rad. Konačno, budući da je kulturna politika primenjena nauka koju pored interdisciplinarnosti, karakteriše rešavanje problema i normativnost, društvena opravdanost teme ove doktorske disertacije, kao i njena aktuelnost, proizilazi iz potrebe da se pronađe efikasno i efektivno rešenje za konfuzije i dileme tranzicione praktične kulturne politike koju na području audiovizuelnih delatnosti karakteriše antagonizam između estetske i ekonomske dimenzije kulturne i kreativne industrije. U tom smislu, dobijene naučne spoznaje omogućiće kreiranje novog modela kulturne politike u oblasti audiovizuelne delatnosti koji će redefinisati ulogu strateškog planiranja kao organizacionog instrumenta kulturne politike i funkcionalno izmeniti postojeći model odlučivanja i upravljanja u oblasti kulturnih i kreativnih industrija koji audiovizuelne delatnosti skoro u potpunosti prepušta tržištu budući da je zasnovan delom na neoliberalnim teorijama, a delom na kritici masovne proizvodnje. Zaključak Rezultati teorijskih i empirijskih istraživanja Ediba Ahmetaševića daju podstrek teorijskom razvoju onih modela kulturne politike i menažmenta u kulturi koji, zasnovani na procesu demokratizacije društva i kulturne demokratije, podstiču inventivnost, dinamičnost, disperzivnost i participaciju svih zainteresovanih strana koje deluju u oblasti audiovizuelnih delatnosti, te predstavljaju okosnicu razvoja kreativne industrije. Identifikacijom problemskih elemenata otvorene su i mogućnosti za redefinisanje „sustava”, tj. strukture svrhovito uređene funkcionalne celine audiovizuelnih delatnosti kroz projektno modelovanje strukturnih elemenata 10
© Copyright 2024 Paperzz
