ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
Tolstoi, Lev Nikolayevich, 1828-1910
ÁöÝíôçò êáé Äïýëïò êáé Üëëá äéçãÞìáôá / ËÝùí Ôïëóôüé·
Áðüäïóç: ÈÝóêåëïò
ÁèÞíá, ÐÅÍÔÁÄÑÙÍ, 2011
144 ó. 17 x 24 åê.
1. Ñþóéêç Ëïãïôå÷íßá. 2. Ñþóéêï ÄéÞãçìá
É. Tßôëïò
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
ÊÁÉ ÁËËÁ ÄÉÇÃÇÌÁÔÁ
ÁÐÏÄÏÓÇ
ÈÅÓÊÅËÏÓ
ÁÈÇÍÁ
2011
ÁÍÔÉ ÐÑÏËÏÃÏÕ
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
Ôïëóôüé, Ëéåö (ËÝùí) ÍéêïëÜãéåâéôò, êüìçò (1828-1910).
Êïñõöáßïò ñþóïò ìõèéóôïñéïãñÜöïò õðÝñìá÷ïò ôçò êïéíùíéêÞò
áíáìüñùóçò –êáôÜ ðïëëïýò áíáñ÷éêüò– áíôéöáôéêÞ ðñïóùðéêüôçôá áôïìéêéóôÞ
áñéóôïêñÜôç, ðïõ ìÜôáéá ðñïóðáèåß í’ áêïëïõèÞóåé ôç æùÞ ôùí ÷ùñéêþí,
ñéæïóðÜóôçò ÷ñéóôéáíüò, çèéêüò óôï÷áóôÞò êáé Ýíáò áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò
åêðñïóþðïõò ôçò ñåáëéóôéêÞò ëïãïôå÷íßáò óå ðáãêüóìéá êëßìáêá. Êáé ïé äýï
ãïíåßò ôïõ áíÞêáí óå ðáëáéÝò áñéóôïêñáôéêÝò ïéêïãÝíåéåò.
Ï ìåãÜëïò óõããñáöÝáò ãåííÞèçêå óôç ÃéÜóíáãéá ÐïëéÜíá, åðáñ÷ßá ôïõ
êõâåñíåßïõ ôçò Ôïýëá, óôéò 28 Áõãïýóôïõ ôïõ 1828, êé åêåß Ýæçóå ôá ðáéäéêÜ ôïõ
÷ñüíéá áðïêôþíôáò ðïëýôéìá âéþìáôá. Óå çëéêßá äýï ÷ñïíþí ðÝèáéíå ç ìçôÝñá
ôïõ, óôçí ïðïßá üðùò ðïëëÝò öïñÝò ï ßäéïò áíáöÝñåé, ÷ñùóôïýóå ðïëëÝò áðü ôéò
éäéüôçôåò ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ, êáèþò êáé ôçí êëßóç ôïõ ðñïò ôç ëïãïôå÷íßá. Óôá
åííéÜ ôïõ ÷ñüíéá ÷Üíåé êáé ôïí ðáôÝñá ôïõ. Ôçí áíáôñïöÞ ôïõ ìéêñïý Ëéåö êáé
ôùí äõï ìåãáëýôåñùí áäåëöþí ôïõ ÍéêïëÜé êáé ÓåñãêÝé áíÝëáâå ç ìáêñéíÞ
óõããåíÞò ôïõò Åñãêüëóêáãéá, ç ïðïßá ôïõ åìöýóçóå ôçí éäÝá ôçò Þóõ÷çò æùÞò
ìáêñéÜ áðü ôçí êïóìéêüôçôá êáé ôçí ôýñâç ôçò ðïëõêïóìßáò. ¼ìùò êé áõôÞ ç
áãáðçìÝíç ôïõ èåßá èá ðåèÜíåé ôï 1840 êáé ôçí áíáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí èá
óõíå÷ßóåé ìéá Üëëç óõããÝíéóóá, ç Ãéïýóêïâá, ðïõ åðßóçò åðçñÝáóå ôçí
äéáìüñöùóç ôùí êïéíùíéêþí áíôéëÞøåùí ôïõ Ôïëóôüé ùò ðñïò ôï äéêáßùìá íá
æåé êÜðïéïò ðëïýóéá üôáí ãýñù ôïõ ïé Üëëïé ðåéíïýí.
Ãåñìáíïß êáé ÃÜëëïé ïéêïäßäáóêáëïé äßäáîáí óôá ðáéäéÜ ôéò ãëþóóåò ôïõò
êáé áñêåôÝò ãíþóåéò ôçò åðï÷Þò. ¼ìùò ï Ôïëóôüé ïöåßëåé óôïí Ãåñìáíü
äÜóêáëü ôïõ Öéïíôüñ ÊÝóåë ôçí åðáöÞ ôïõ ìå ôç ãåñìáíéêÞ öéëïóïößá. Ï ßäéïò
ðáñáäå÷üôáí áñãüôåñá üôé ôá ïõóéáóôéêüôåñá ðñÜãìáôá ôá Ýìáèå áðü ôïí
áõôïäßäáêôï äïõëïðÜñïéêü ôïõ ãåñï-Ãêñßóá.
Óå çëéêßá 16 åôþí, ôï 1844, ï Ôïëóôüé ãñÜöôçêå óôç öéëïóïöéêÞ ó÷ïëÞ ôïõ
ðáíåðéóôçìßïõ ôçò ðüëçò ÊáæÜí ãéá öéëïóïöéêÝò êáé íïìéêÝò óðïõäÝò, ÷ùñßò
üìùò éäéáßôåñç èÝñìç. Ôá öïéôçôéêÜ ôïõ ÷ñüíéá óöñáãßóôçêáí áðü ôï äé÷áóìü
áíÜìåóá óôçí ðáñüñìçóç íá ëáìâÜíåé ìÝñïò óå îÝöñåíá ãëåíôïêüðéá êáé óôéò
åíáãþíéåò ðñïóðÜèåéÝò ôïõ íá æÞóåé âßï åíÜñåôï. ÈÝëïíôáò íá õðåñíéêÞóåé ôéò
áâåâáéüôçôåò êáé áíáóöÜëåéåò ôïõ áíáæçôåß óôÞñéãìá óôçí Áãßá ÃñáöÞ êáé óôá
Ýñãá ôïõ Æáí-Æáê Ñïõóóþ.
ÄïêéìÜæåé ôéò äõíáôüôçôåò ôïõ óôï ãñÜøéìï üðùò áíáöÝñåé óôï Çìåñïëüãéü
ôïõ, ôï ïðïßï Üñ÷éóå ôç ÷ñïíéÜ åêåßíç, äçëáäÞ ôï 1847, êáé ôï ïðïßï óõíÝ÷éóå ùò
ôï èÜíáôï ôïõ ìå ìéêñÝò äéáêïðÝò. Åãêáôáëåßðåé ôï ðáíåðéóôÞìéï êáé
îáíáãõñßæåé óôç ÃéÜóíáãéá ÐïëéÜíá, üðïõ èá áíáëÜâåé ôç äéá÷åßñéóç ôçò
ìåãÜëçò ïéêïãåíåéáêÞò êôçìáôéêÞò ðåñéïõóßáò. Äåí Üíôåîå üìùò ôï
ðáñáöïñôùìÝíï ðñüãñáììá äïõëåéÜò, ðïõ åðÝâáëå óôïí åáõôü ôïõ êé Ýôóé ôçí
ÐÑÏËÏÃÏÓ
åðüìåíç ÷ñïíéÜ ðÞãå óôç Ìüó÷á êáé ìåôÜ óôçí Ðåôñïýðïëç, üðïõ
áðïðåéñÜèçêå íá óõíå÷ßóåé ôéò íïìéêÝò óðïõäÝò ÷ùñßò ïõóéáóôéêü áðïôÝëåóìá.
Ôçí ôñéåôßá 1848-51 êáôáóðáôáëÞèçêå óå êïóìéêÝò áðïëáýóåéò, ÷áñôïðáéîßåò,
ãëåíôïêüðéá ìå ôóéããÜíïõò óôçí Ðåôñïýðïëç êáé óôçí Ôïýëá.
¸íá ìÝñïò ôïõ ÷ñüíïõ ôïõ ôï äéÝèåôå êáé ãéá ôï êõíÞãé, üðïõ êáèþò
âñéóêüôáí ìÝóá óôç öýóç áðïìïíùìÝíïò áðü óõíôñïöéÝò, îõðíïýóáí Ýíôïíá ïé
ôýøåéò ðïõ åß÷å ãéá ôïí Üóùôï âßï ôïõ êáé äõíÜìùíå ç äéÜèåóÞ ôïõ íá áó÷ïëçèåß
ìå ôç óõããñáöÞ. ¸ôóé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 1851 ãñÜöåé ôï áöÞãçìá Áíéóôüñçóç Ôçò
×èåóéíÞò ÌÝñáò êáé ôï ðñþôï áðü ôá ôñßá áõôïâéïãñáöéêÜ ôïõ âéâëßá ÐáéäéêÜ
×ñüíéá, Åöçâåßá, ÍåáíéêÜ ×ñüíéá ðïõ ðñùôïäçìïóéåýôçêå ôï 1852.
Ôï 1851 áðïöÜóéóå íá êáôáôáãåß óôï óôñáôü, üðïõ Þäç õðçñåôïýóå ï
áäåëöüò ôïõ ÍéêïëÜé ìå óêïðü íá õðï÷ñåþóåé ôïí åáõôü óôç äïêéìáóßá ôçò
áðÜñíçóçò ôçò ðñïçãïýìåíçò æùÞò ôïõ.
Ç ôñéåôÞò äéáìïíÞ ôïõ óôïí Êáýêáóï, êáôÜ ôçí ïðïßá åðÝäåéîå áíäñåßá óôéò
ìÜ÷åò åíáíôßïí äéÜöïñùí ïñåóßâéùí öõëþí, óôÜèçêå ìéá ðåñßïäïò ðñáãìáôéêÞò
ìáèçôåßáò óôç æùÞ ôïõ. Ç Ýíôïíç âßùóç ôùí óõíèçêþí êáé ôùí ðåñéóôáôéêþí,
ðïõ Ýâëåðå ãýñù ôïõ, ç ïéêåßùóç ôùí ðñáãìÜôùí êáé ï îáíáóôï÷áóìüò ôçò
ðåñáóìÝíçò æùÞò ôïí êáèïäÞãçóáí ü÷é ìüíï íá âñåé ôç öõóéêüôçôá êáé ôçí
áëÞèåéá, ðïõ ÷ñüíéá áíáæçôïýóå áëëÜ êáé ôïõ öáíÝñùóáí ôï õëéêü ãéá ìéá
óåéñÜ áöçãÞóåéò, ìåñéêÝò áðü ôéò ïðïßåò åßíáé óùóôÜ äéçãÞìáôá üðùò
ÅðéäñïìÞ, Ðþò ÐÝèáíå Ç ÁãÜðç, Ôï Ðñùéíü Åíüò ÃáéïêôÞìïíá ê.Ü.
Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 1854 ï Ôïëóôüé æÞôçóå êáé ôïí ìåôÝèåóáí óôçí ðïëéïñêçìÝíç
Óåâáóôïýðïëç. Åêåß Ýëáâå ìÝñïò ùò ãåííáßïò ìá÷çôÞò áëëÜ êáé ùò
áìåñüëçðôïò ðáñáôçñçôÞò. Ëïãïôå÷íéêüò êáñðüò áõôÞò ôçò ðïëéïñêßáò åßíáé ç
óýíôïìç ôñéëïãßá Ç Óåâáóôïýðïëç Ôï ÄåêÝìâñç Ôïõ 1854, Ç Óåâáóôïýðïëç Ôï
ÌÜç ôïõ 1855 êáé Ç Óåâáóôïýðïëç ôïí Áýãïõóôï Ôïõ 1855, Ýñãï ðïõ
åíèïõóßáóå áêüìç êáé ôïí ßäéï ôïí ÔóÜñï ÁëÝîáíäñï ´.
ÌåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Óåâáóôïýðïëçò ìåôáôÝèçêå óôçí Ðåôñïýðïëç, üðïõ ïé
êïóìéêïß êáé ëïãïôå÷íéêïß êýêëïé ôïí õðïäÝ÷ôçêáí èåñìÜ. ¹äç ôïí èåùñïýóáí
ùò Ýíáí áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò Ñþóïõò óõããñáöåßò. Ìå ôçí åõêáéñßá áõôÞò
ôçò êáôáîßùóçò ï Ôïëóôüé åðéôÝèçêå ìå ïîýôçôá óôéò êáôåóôçìÝíåò áíôéëÞøåéò
áõôþí ôùí êýêëùí, ðïõ äåí óõìöùíïýóáí ìå ôéò ðñïóùðéêÝò ôïõ ðåðïéèÞóåéò.
Èåùñïýóå áìÜñôçìá ôï íá åßíáé êÜðïéïò éäéïêôÞôçò ãáéþí üôáí ïé áêôÞìïíåò
áãñüôåò ëéìïêôïíïýóáí, êáèþò åðßóçò ôï íá õðï÷ñåþíåé êÜðïéïò, Üëëïõò íá
äïõëåýïõí ãéá ëïãáñéáóìü ôïõ, ëüãù ôïõ üôé áõôüò åßíáé ðëïýóéïò åíþ ïé Üëëïé
ü÷é. ÈÝëïíôáò íá åßíáé óõíåðÞò ìå ôéò áðüøåéò ôïõ, ðÞãå óôç ÃéÜóíáãéá
ÐïëéÜíá, ìå óêïðü íá áðåëåõèåñþóåé ôïõò äïõëïðÜñïéêïýò ôïõ. Ôï ó÷Ýäéï ôïõ
üìùò óõíÜíôçóå ôçí Üñíçóç ôùí ÷ùñéêþí, ïé ïðïßïé ðßóôåõáí üôé ç ôóáñéêÞ
êõâÝñíçóç èá Ýäéíå óôï ðñüâëçìÜ ôïõò ëýóç ïõóéáóôéêüôåñç áðü áõôÞí ðïõ
ðñüôåéíå ï áöÝíôçò ôïõò. Áð’ ôç ÷ñïíéÜ áõôÞ, ôï 1856, ÷ñïíïëïãïýíôáé ôá Ýñãá
ÁíáìíÞóåéò Åíüò ÓçìåéùôÞ Ôïõ ÌðéëéÜñäïõ, ÏéêïãåíåéáêÞ Åõôõ÷ßá, ÓõíÜíôçóç
Ó' ¸íáí Áðüóðáóìá Ì' ¸íáí Ãíùóôü Ìïó÷ïâßôç, Ïé Äýï ÏõóÜñïé êáé Ôï
6
ÐÑÏËÏÃÏÓ
ÂÜóáíï. Ôç ÷ñïíéÜ åêåßíç åñùôåýôçêå ôç ÂáëÝñéá ÁñóÝíéåâá áëëÜ ôï óýíôïìï
åéäýëëéï äåí êáôÝëçîå óå ãÜìï.
Ôï 1857 ï Ôïëóôüé ðáñáéôÞèçêå áðü ôï óôñáôü êáé ôáîßäåøå óôï åîùôåñéêü,
Ðáñßóé êáé Åëâåôßá, ïé èåóìïß üìùò ôçò äõôéêÞò Åõñþðçò, êáèþò êáé ï ôñüðïò
æùÞò ôùí áíèñþðùí ôùí ÷ùñþí áõôþí, äåí ôïõ Üñåóáí äéüëïõ. Óå Ýîé ìÞíåò
åðÝóôñåøå óôç Ñùóßá êáé éäñýåé óôç ÃéÜóíáãéá ÐïëéÜíá Ýíá ó÷ïëåßï ãéá ðáéäéÜ
êáé ìåãÜëïõò, üðïõ ï ßäéïò äéäÜóêåé ìå äéêÝò ôïõò ðáéäáãùãéêÝò ìåèüäïõò. Ôï
1857 ãñÜöåé ôç ËïõêÝñíç êáé ôï 1858 ôïí ÁëâÝñôï êáé ôïõò Ôñåéò ÈáíÜôïõò. Ôï
1860 ãñÜöåé ôïí Ðïëçêïýóêá, ðïõ áðïôåëåß ôçí ðñþôç ôïõ áðüðåéñá íá ãñÜøåé
äéÞãçìá ìå ðåñéå÷üìåíï êáèáñÜ ëáúêü. Ôï 1860 ï ËÝùí Ôïëóôüé ôáîéäåýåé ãéá
äåýôåñç öïñÜ óôï åîùôåñéêü åðéóêåðôüìåíïò ðÜëé ôç Ãáëëßá, ôç Ãåñìáíßá, ôï
ÂÝëãéï, ôçí Áããëßá, ôçí Éôáëßá êáé ôçí Åëâåôßá, ìå óêïðü íá ðëïõôßóåé ôéò
ðáéäáãùãéêÝò ôïõ ãíþóåéò. ¼ôáí åðÝóôñåøå óôç ÃéÜóíáãéá ÐïëéÜíá óõíÝ÷éóå
ôç äéäáóêáëßá óôï ó÷ïëåßï ðïõ åß÷å éäñýóåé, åêäßäïíôáò ìÜëéóôá êé Ýíá
ðåñéïäéêü. ¼ìùò Ýíá áðïôñüðáéï ðåñéóôáôéêü, óôï ïðïßï Ýôõ÷å íá ðáñåõñåèåß
êáôÜ ôç äéÜñêåéá óôñáôéùôéêþí ãõìíáóßùí, ôïí Ýöåñå óå ôÝôïéá áðüãíùóç,
þóôå áðïöÜóéóå íá áõôïåîïñéóôåß ãéá Ýíá äéÜóôçìá óôç ÓáìÜñá. Óôï ôáîßäé ôïõ
áõôü ãíþñéóå ôç äåêáåöôÜ÷ñïíç Óïößá (Óüíéá) ÁíôñÝãéåâíá Ìðåñò, ôçí ïðïßá
êáé ðáíôñåýôçêå. Ï ãÜìïò ôïõ ðñüóöåñå ìéá ìáêñü÷ñïíç ðåñßïäï åõôõ÷ßáò
êïíôÜ óôçí íåáñÞ ãõíáßêá ôïõ, ìå ôçí ïðïßá êáé áðÝêôçóå äåêáôÝóóåñá ðáéäéÜ.
Ôçí ðåñßïäï áõôÞ ãñÜöåé ôïõò ÊïæÜêïõò, Ýñãï ðïõ åêäüèçêå ôï 1863 êáé
ãíþñéóå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá.
Áðü ôï 1856 ï Ôïëóôüé åß÷å áñ÷ßóåé íá ãñÜöåé Ýíá ìõèéóôüñçìá ìå èÝìá ôçí
åðÜíïäï åíüò åîüñéóôïõ ÄåêåìâñéóôÞ, áëëÜ óýíôïìá Ýíéùóå ôçí áíÜãêç íá
ðëáôýíåé ÷ñïíïëïãéêÜ ôçí ðëïêÞ ðïõ ðñáãìáôåýåôáé. ¸ôóé Ýöôáóå óôç óýëëçøç
åíüò áð’ ôá ìåãáëýôåñá áñéóôïõñãÞìáôá ôçò ðáãêüóìéáò ëïãïôå÷íßáò, ðïõ åßíáé
ôï ìõèéóôüñçìá Ðüëåìïò Êáé ÅéñÞíç.
Óôá ÷ñüíéá 1870-71 ï Ôïëóôüé ñß÷íåôáé ìå ðÜèïò óôç ìåëÝôç ôùí áñ÷áßùí
åëëçíéêþí êáé åêöñÜæåôáé ìå ìåãÜëï èáõìáóìü ãéá ôïí ¼ìçñï. Ôï 1873 åêäßäåé
Ýíá ÁëöáâçôÜñéï ìå ðáéäáãùãéêü èÝìá.
Áðü ôï 1870 åß÷å áñ÷ßóåé íá ó÷åäéÜæåé Ýíá êáéíïýñéï Ýñãï ìå êåíôñéêü
ðñüóùðï ìéá áîéüëïãç êáé êáëÞ ãõíáßêá, ðïõ üìùò åßíáé Ýíï÷ç ìïé÷åßáò. Ôï
Ýñãï áõôü ðáñÜ ôá ìåãÜëá ðñïâëÞìáôá ðïõ ðñïÝêõøáí óôï óõããñáöÝá êáôÜ ôç
äéÜñêåéá ôçò óõããñáöÞ ôïõ ¢ííá ÊáñÝíéíá, áðïôåëåß Ýíá áðü ôá êáõ÷Þìáôá ôçò
ñþóéêçò ëïãïôå÷íßáò.
ÌåôÜ ôçí ¢ííá ÊáñÝíéíá ï Ôïëóôüé èá ðåñÜóåé ìéá âáñéÜ êñßóç ðïõ ôïí
Ýöåñå óôá ðñüèõñá ôçò áõôïêôïíßáò. ¸ôóé èá áíáæçôÞóåé äéÝîïäï óå ìéá
èñçóêåõôéêÞ ðßóôç äéêÞò ôïõò äéáôýðùóçò. ÈÝëåé íá æåé áðáëëáãìÝíïò áðü
óõìâáôéêüôçôåò êáé áíÝóåéò, áðïêçñýóóïíôáò ôçí êáëïðÝñáóç, ôçí øåõôïðñüïäï êáé ôïí øåõôï-ðïëéôéóìü. Õðïóôçñßæåé üôé ôá êýñéá óôïé÷åßá ôïõ âßïõ
ðñÝðåé íá åßíáé ç åíáñìüíéóç ìå ôç öýóç, ç áãÜðç, ç áëÞèåéá êáé ç åñãáóßá ðïõ
êáëýðôåé ôéò âáóéêÝò âéïôéêÝò áíÜãêåò. Áó÷ïëåßôáé ôþñá ï ßäéïò ìå ôçí
7
ÐÑÏËÏÃÏÓ
êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò íôýíåôáé üðùò ïé ìïõæßêïé, öôéÜ÷íåé ôá ðáðïýôóéá ôïõ êáé
êçñýôôåé ôçí ðñáüôçôá êáé ôçí ÷ñéóôéáíéêÞ ñÞóç ðùò: «áí êÜðïéïò óå ñáðßóåé
óôñÝøå êáé ôçí Üëëç óïõ ðáñåéÜí».
Ôéò áíôéëÞøåéò ôïõ áõôÝò ãéá ôç èñçóêåßá ôéò åêèÝôåé óå ìá óåéñÜ âéâëßùí
üðùò: ÊñéôéêÞ Ôçò ÄïãìáôéêÞò Èåïëïãßáò (1880), Ìéá Åîïìïëüãçóç (1882), Óå
Ôé Óõíßóôáôáé Ç Ðßóôç Ìïõ (1884), Ëïéðüí Ôé ÐñÝðåé Íá ÊÜíïõìå; (1885-86), Ç
Âáóéëåßá Ôïõ Èåïý Åßíáé ÌÝóá Óáò (1891-93), Ðþò Íá ÄéáâÜæåôáé Ôï
ÅõáããÝëéï Êáé Ðïý âñßóêåôáé Ç Ïõóßá Ôïõ (1896), Ç ×ñéóôéáíéêÞ Äéäáóêáëßá
(1897) Ôï ÌÝãá ÁìÜñôçìá (1905), Äåí Ìðïñþ íá ÓéùðÞóù (1908) ê.Ü.
Ôï 1888 áðïöÜóéæåé íá ìïéñÜóåé ôá êôÞìáôÜ ôïõ óôïõò ÷ùñéêïýò ôïõ, ðñÜîç
ðïõ ðñïêÜëåóå âáèýôáôç ñÞîç óôéò ó÷Ýóåéò ôïõ ìå ôç óýæõãü ôïõ, ç ïðïßá ôïí
ðßêñáíå óôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ.
ÐáñÜëëçëá ìå ôéò öéëïëïãéêÝò, öéëïóïöéêÝò êáé èåïëïãéêÝò éäÝåò ôïõ ï
Ôïëóôüé åß÷å äéáìïñöþóåé ìéá íÝá áíôßëçøç êáé ãéá ôçí ôÝ÷íç, óýìöùíá ìå ôéò
éäÝåò ôïõ ðïõ ôçí åîÝöñáóå óôá äïêßìéá ôïõ Ôé Åßíáé ÔÝ÷íç (1897) êáé Ï
Óáßîðçñ Êáé Ç ÄñáìáôéêÞ ÔÝ÷íç.
¢ëëåò åöáñìïãÝò áõôÞò ôçò áíôßëçøçò óõíáíôïýìå óôá çèéêïý ðåñéå÷üìåíïõ
äéçãÞìáôá ôïõ, ðïõ áíáöÝñïíôáé óôéò óõíèÞêåò æùÞò ôùí ÷ùñéêþí, ôÝôïéá åßíáé:
Ìå Ôé Æïõí Ïé ¢íèñùðïé (1881), ¼ðïõ ÕðÜñ÷åé ÁãÜðç Åßíáé Åêåß Ï Èåüò
(1885), Ôñßá ÃåñïíôÜêéá (1886) êôë. ¢ëëá óçìáíôéêÜ ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá ôïõ
áõôÞò ôçò åðï÷Þò åßíáé ôï çìéôåëÝò Ýñãï Óçìåéþóåéò Åíüò Ôñåëïý (1884), Ôï
ÊñÜôïò Ôïõ Æüöïõ (1886), èåáôñéêü Ýñãï ðïõ ðáñïõóéÜóôçêå ôï 1888 êé
áðïôåëåß ôï óçìáíôéêüôåñï åðßôåõãìá ôïõ Ôïëóôüé óôïí ôïìÝá áõôü ãéá ôïí
ïðïßï Ýôñåöå éäéáßôåñç åêôßìçóç, Ï ÈÜíáôïò Ôïõ ÉâÜí Éëßôò (1887), Ï ÄéÜâïëïò
(1889), Ç ÓïíÜôá Ôïõ Êñþéôóåñ (1889), Ï ÐáôÞñ ÓÝñãéïò (18900-1898) êáé
ÁöÝíôçò Êáé Äïýëïò (1895).
Ôï 1899 ï Ôïëóôüé ãñÜöåé ôï ôåëåõôáßï áðü ôá ìåßæïíá ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá ôïõ
ôçí ÁíÜóôáóç, óôéò óåëßäåò ôïõ ïðïßïõ ï ôõöëüò åãùéóìüò ìåôáôñÝðåôáé óå
õøçëü áëôñïõéóìü. Ãéá ôï Ýñãï ôïõ áõôü üìùò, ç Ïñèüäïîç Ñþóéêç Åêêëçóßá
ôïí áöüñéóå ôï 1901. ÔÝëïò Üëëá Ýñãá ôçò ôåëåõôáßáò ðåñéüäïõ åßíáé Ôï
Æùíôáíü Ðôþìá (1900), ôï çìéôåëÝò Ôï Öùò ÖÝããåé Êáé Óôá ÓêïôÜäéá (18941902), ×áôæÞ ÌïõñÜô (1904), Áëéüóá Ãêïñóüê (1905) ôá ïðïßá äçìïóéåýôçêáí
ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ.
Óå âáèéÜ ãåñÜìáôá ï Ôïëóôüé ÷ôõðéÝôáé ôï 1910 áðü Ýíá êáéíïýñéï
îÝóðáóìá êñßóçò ðïõ ôïí âáóÜíéæå üëá ôá ÷ñüíéá ôçò ùñéìüôçôÜò ôïõ ãéá ôï
åßäïò ôçò æùÞò ðïõ Ýêáíå áëëÜ êé áð’ ôçí åðéäåßíùóç ôùí ó÷Ýóåþí ôïõ ìå ôçí
ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. ¸ôóé êñõöÜ èá åãêáôáëåßøåé óôéò 28 Ïêôùâñßïõ ôï óðßôé êáé ôçí
ïéêïãÝíåéÜ ôïõ ìáæß ìå ôï ãéáôñü êáé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ êüñç ÁëåîÜíäñá, óå
ìéá ôåëåõôáßá ðñïóðÜèåéá íá æÞóåé êïíôÜ óôïí Èåü. ¼ìùò èá ðåèÜíåé áðü
ðíåõìïíßá äÝêá çìÝñåò áñãüôåñá óôéò 7 Íïåìâñßïõ 1910 ìÝóá óôï
óéäçñïäñïìéêü óôáèìü ôïõ ÁóôÜðïâï ôçò åðáñ÷ßáò ÑéáæÜí.
Ì.Ì.
8
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
I
Áõôü óõíÝâçêå óôá 1870 ôçí åðïìÝíç ôïõ ¢é-Íéêüëá ôïõ ÷åéìùíéÜôéêïõ. Ç
åíïñßá ãéüñôáæå êé ï ðñïý÷ïíôáò Âáóßëç ÁíôñÝéôò Ìðñå÷ïõíüâ, Ýìðïñïò
äåýôåñçò ôÜîçò, äå ìðïñïýóå íá ëåßøåé. ¸ðñåðå íá ðÜåé óôçí åêêëçóßá ãéáôß
Þôáíå åðßôñïðïò êé Ýðñåðå óðßôé ôïõ íá äå÷ôåß êáé íá ðåñéðïéçèåß ôïõò
óõããåíåßò êáé ôïõò ößëïõò ðïõ èá Ýñ÷ïíôáí. ¼ìùò üôáí ðéá êé ïé ôåëåõôáßïé
ìïõóáöéñáßïé, Ýöõãáí, åôïéìÜóôçêå, ÷ùñßò íá ÷áóïìåñÞóåé, íá îåêéíÞóåé êáé
íá ðÜåé ßóáìå ôï ãåéôïíéêü êôÞìá, ãéá í' áãïñÜóåé êÜðïéï äáóÜêé ðïõ áðü
êáéñü ôï ðáæÜñåõå ìå ôïí êôçìáôßá. Êáé âéáæüôáí íá ðÜåé, ìçí ôõ÷üí ïé
Ýìðïñïé ôçò ðïëéôåßáò ôïí ðñïëÜâáéíáí êé Ý÷áíå ìéá ôüóï óõìöåñôéêÞ áãïñÜ.
Ï íåáñüò ÷ôçìáôßáò ãýñåõå ãéá ôï äáóÜêé äÝêá ÷éëéÜäåò, ìá ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò ôïõ Ýäéíå ìïíÜ÷á åöôÜ. Êé áõôÝò ïé åöôÜ ÷éëéÜäåò äåí
áíôéðñïóþðåõáí ðáñÜ ìüëéò ôï Ýíá ôñßôï ôçò ðñáãìáôéêÞò áîßáò ôïõ. Ìðïñåß
êéüëáò íá åðÝìåíå áêüìá êáé íá êáôÝâáæå ðéï ðïëý ôçí ôéìÞ ðïõ ðñüôåéíå óôïí
êôçìáôßá ãéáôß ôï äáóÜêé âñéóêüôáí óôá óýíïñÜ ôïõ êé áðü êáéñü åß÷å êëåßóåé
ìéá óõìöùíßá ìå ôïõò åìðüñïõò ôçò ðåñéï÷Þò êáé ôçò åðáñ÷ßáò, ðïý óýìöùíá
ì' áõôÞí, äåí åß÷å ôï äéêáßùìá Ýíáò áðü ôïõò óõìâáëëüìåíïõò í' áíåâÜæåé ôéò
ôéìÝò óôçí ðåñéï÷Þ ôùí Üëëùí. ¼ìùò ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ ðëçñïöïñÞèçêå
ðùò ìéá ïìÜäá äáóÝìðïñïé áðü ôçí ðïëéôåßá óêüðåõáí íá ðÜíå íá
äéáðñáãìáôåõôïýí ôï äáóÜêé áõôü êáé ãéá ôïýôï áðïöÜóéóå íá äåé äß÷ùò
áíáâïëÞ ôïí êôçìáôßá êáé íá êëåßóåé ïñéóôéêÞ óõìöùíßá ìáæß ôïõ. Ãéá ôïýôïõ
Üìá îåìðÝñäåøå ìå ôç ãéïñôÞ êáé ìå ôïõò ìïõóáöéñáßïõò, Ýâãáëå åöôáêüóéá
ñïýâëéá, ó' áõôÜ ðñüóèåóå êáé äõï ÷éëéÜäåò ôñéáêüóéá ôçò åêêëçóßáò, þóôå íá
ãßíïõí ôñåéò ÷éëéÜäåò, êé áöïý ôá ìÝôñçóå êáé ôá îáíáìÝôñçóå ðñïóå÷ôéêÜ, ôá
ôáêôïðïßçóå óôï ðïñôïöüëé ôïõ êáé åôïéìÜóôçêå íá îåêéíÞóåé.
Ï åñãÜôçò ÍéêÞôá, ï ìüíïò áð' üëïõò ôïõò åñãÜôåò ôïõ Âáóßëç ÁíôñÝéôò
ðïõ äåí Þôáíå ìåèõóìÝíïò åêåßíç ôçí çìÝñá Ýôñåîå íá æÝøåé. Ï ÍéêÞôá äåí
Þôáíå ìåèõóìÝíïò ôþñá, ãéáôß, üíôáò ôñïìåñüò ìðåêñÞò, óôéò áðüêñéåò åß÷å
áöÞóåé áìáíÜôé óôï êñáóïðïõëåéü êáé ôï óÜêï ôïõ êáé ôá ðïäÞìáôÜ ôïõ êé
åß÷å ïñêéóôåß íá ìçí îáíáìåèýóåé êáé äõï ìÞíåò ôþñá äåí Ýðéíå óôÜëá êé
áíôéóôÜèçêå çñùéêÜ óôïí ðåéñáóìü ôéò äõï ìÝñåò ôçò ãéïñôÞò, ðïõ Ýâëåðå
åêåßíç ôçí áöèïíßá ôïõ êñáóéïý êáé äåí Ýâáëå ïýôå ìéá ãïõëéÜ óôï óôüìá ôïõ.
Ï ÍéêÞôá Þôáíå Ýíáò ðåíçíôÜñçò ðåñßðïõ, ìïõæßêïò, áðü Ýíá êïíôéíü
÷ùñéü, áíïéêïêýñåõôïò, üðùò Ýëåãáí ãéá äáýôïí, ðïõ ôïí ðéüôåñï êáéñü ôçò
9
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
æùÞò ôïõ, ôïí ðÝñáóå ìáêñéÜ áðü ôï óðßôé ôïõ, õðçñåôþíôáò åäþ êáé åêåß.
Ðáíôïý, óôá ìÝñç ðïõ äïýëåøå, ôïí åêôéìïýóáí ãéá ôçí ðñïêïðÞ ôïõ, ãéá ôçí
êáëÞ êáé ãñÞãïñç äïõëåßá ôïõ êáé ôï êõñéüôåñï ãéá ôïí áãáèü êáé
êáëïðñïáßñåôï ÷áñáêôÞñá ôïõ. ¼ìùò ðïõèåíÜ äåí êáôÜöåñíå íá ðáñáìåßíåé
áñêåôü äéÜóôçìá ãéáôß ìåèïêïðïýóå ìéá-äõï öïñÝò ôï ÷ñüíï –óõ÷íÜ êáé
ðåñéóóüôåñåò– êáé ôüôå åêôüò ðïõ Üöçíå üëåò ôïõ ôéò ïéêïíïìßåò êáé ôïí
ðéüôåñï ñïõ÷éóìü ôïõ óôï êñáóïðïõëåéü, ãéíüôáí ãêñéíéÜñçò êáé êáâãáôæÞò.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êé áõôüò êÜìðïóåò öïñÝò ôïí åß÷å äéþîåé, ìá ýóôåñá ôïí
îáíÜðáéñíå ðÜëé, åêôéìþíôáò ôçí ôéìéüôçôÜ ôïõ, ôçí áãÜðç ôïõ ãéá ôá æþá êáé,
ôï ðéï óðïõäáßï, üôé äåí åß÷å áðáéôÞóåéò ìåãÜëåò üóïí áöïñÜ ôï ìéóèü. Ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò äåí Ýäéíå óôï ÍéêÞôá ôá ïãäüíôá ñïýâëéá ôï ÷ñüíï ðïõ
Ýðáéñíáí ïé üìïéïß ôïõ åñãÜôåò, ìá ìïíÜ÷á óáñÜíôá. Êé áõôÜ ü÷é êáíïíéêÜ ìå
ôï ìÞíá, ðáñÜ ëßãá-ëßãá óå êáðßêéá êáé ðéï ðïëý óå åßäç áðü ôï ìáãáæß ôïõ
ðïõ ôá õðïëüãéæå üóï ðéï áêñéâÜ ìðïñïýóå.
Ç ÌÜñöá, ç ãõíáßêá ôïõ ÍéêÞôá, ðïõ óôá íéÜôá ôçò Þôáíå üìïñöç êáé
æùçñÞ ðïëý, êñáôïýóå ôï óðéôéêü ôçò ìå ôï áãüñé ôçò êáé ôá äýï êïñßôóéá êáé
äåí êáëïýóå ôï ÍéêÞôá íá ìåßíåé ìáæß ôïõò ðñþôá-ðñþôá ãéáôß åäþ êé åßêïóé
÷ñüíéá óõæïýóå ìå êÜðïéïí âáñåëÜ, áðü îÝíï ÷ùñéü, ðïõ ôïí åß÷å íïéêÜñç,
êáé äåýôåñï ãéáôß, ðáñ' üëï ðïõ üôáí ï ÍéêÞôá Þôáíå îåìÝèõóôïò áõôÞ ôïí
Ýêáíå üðùò Þèåëå, ôïí Ýôñåìå ùóôüóï óáí ôç öùôéÜ, üôáí Þôáíå ìåèõóìÝíïò.
ÊÜðïéá öïñÜ ï ÍéêÞôá, ðïõ âñÝèçêå óðßôé ôïõ ìÝèõóå êáé ãéá íá îåèõìÜíåé,
öáßíåôáé, êáé íá ôéìùñÞóåé ôç ãõíáßêá ôïõ ãéá üëç ôçí õðïôáãÞ ðïõ ôçò
Ýäåé÷íå üôáí äåí Þôáíå ìåèõóìÝíïò, Ýóðáóå ôçí êëåéäáñéÜ ôïõ ìðáïýëïõ ôçò,
Ýâãáëå üëá ôá ðéï êáëýôåñÜ ôçò öïñÝìáôá êáé ìå ôï ôóåêïýñé ôá
êáôáêïììÜôéáóå êñáôþíôáò ôá ðÜíù ó' Ýíá êïýôóïõñï. Ôï ìéóèü ðïõ êÝñäéæå
ï ÍéêÞôá, ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ôïí Ýäéíå üëïí óå ÷ñÞìá êáé óå åßäç óôç ãõíáßêá
ôïõ êáé êåßíïò äåí åß÷å ðïôÝ ôçí ðáñáìéêñüôåñç áíôßññçóç. ¸ôóé êáé ôþñá
äõï ìÝñåò ðñéí áðü ôç ãéïñôÞ Þñèå ç ÌÜñöá êáé åöïäéÜóôçêå áðü ôï ìáãáæß
ìå Üóðñï áëåýñé, ôóÜé, æÜ÷áñç êáé êñáóß. ¼ëá áõôÜ ôá õðïëüãéóå ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò ãéá ôñßá ñïýâëéá êáé ôçò Ýäùóå êáé Ýíá ÷áñôïíüìéóìá ôùí ðÝíôå
ñïõâëéþí. ÄçëáäÞ îåìðÝñäåøå üëï-üëï ìå ï÷ôþ ñïõâëÜêéá, ðïõ èá Ýðñåðå íá
Ýäéíå ôï ëéãüôåñï åßêïóé ñïýâëéá ãéá äïõëåìÝíá ìåñïêÜìáôá ôïõ ÍéêÞôá. Ç
ÌÜñöá ùóôüóï õðïêëßèçêå âáèéÜ êé åõ÷áñßóôçóå ô' áöåíôéêü.
– ÓÜìðùò êÜíáìå óõìöùíßåò åìåßò ìå óÝíá; – óõíÞèéæå íá ëÝåé Âáóßëç
ÁíôñÝéôò óôï ÍéêÞôá, óïõ ÷ñåéÜæåôáé êÜôé íá ôï ðÜñåéò. Ôï îåðëçñþíåéò ìå ôç
äïõëåéÜ óïõ. Åãþ äå åßìáé óáí êÜôé Üëëïõò: ðåñßìåíå, íá ëïãáñéáóôïýí, í'
áöáéñÝóïõìå ôá ðñïóôßìáôá. ÎçãçìÝíá êáé ôéìçìÝíá. Ìïõ äïõëåýåéò êáëÜ, êé
åãþ äå èá ó' áöÞóù.
Êáé ëÝãïíôáò áõôÜ ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò Þôáíå åéëéêñéíÜ ðåéóìÝíïò ðùò
åõåñãåôïýóå ôï ÍéêÞôá. Ôüóï ðåéóôéêÜ Þîåñå íá ìéëÜåé êáé ôüóï üëïé ïé
Üíèñùðïé ðïõ åîáñôéüíôáí áðü ôá ëåöôÜ ôïõ, áñ÷éíþíôáò áðü ôïí ÍéêÞôá, ôïí
10
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
õðïóôÞñéæáí ó' áõôÞ ôïõ ôçí ðåðïßèçóç, ðùò ü÷é ìüíï äåí ôïõò åîáðáôïýóå,
ðáñÜ ðùò ôïõò åõåñãåôïýóå ìå ôï ðáñáðÜíù.
– Ôï íéþèù êáëÜ, Âáóßëç ÁíôñÝéôò, öáíôÜæïìáé. Äïõëåýù ìå ïýëá ìïõ ôá
äõíáôÜ íá óáò åõ÷áñéóôÞóù, óáí íá Þóáóôå ðáôÝñáò ìïõ. Ôï íéþèù ðïëý
êáëÜ, áðïêñéíüôáí ï ÍéêÞôá, êáôáëáâáßíïíôáò ðïëý êáëÜ ðÝñá ãéá ðÝñá, ðùò
ô' áöåíôéêü ôïõ ôïí êïñüéäåõå êáé ôïí áäéêïýóå, ìá îÝñïíôáò ôáõôü÷ñïíá ðùò
èá Þôáí ïëüôåëá áíþöåëï íá åðé÷åéñÞóåé íá îçãçèåß ìáæß ôïõ, üóïí áöïñÜ ôéò
áðïëáâÝò ôïõ êáé ãéá ôïýôï Ýðñåðå íá ìåßíåé óôç äïýëåøÞ ôïõ, üóï äåí åß÷å
êáìéÜ åëðßäá íá âñåé êÜðïéá äïõëåéÜ áëëïý êáé íá ðáßñíåé åêåßíá ðïõ èá ôïõ
Ýäéíå.
Ï ÍéêÞôá Üìá ðÞñå ôç äéáôáãÞ ôïõ áöåíôéêïý ôïõ íá æÝøåé Ýôñåîå óáí
ðÜíôá ðñüèõìá êáé ÷áñïýìåíá, ìå âÞìá æùçñü, óôï õðüóôåãï, ðÞñå ôá
÷Üìïõñá ðïõ êñÝìïíôáí óôï êáñöß êé ýóôåñá ìðÞêå óôï óôÜâëï, ðïõ Þôáíå
÷ùñéóôÜ äåìÝíï ôï Üëïãï, ðïõ ðñüóôáîå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò íá ôï æÝøåé.
– Å, ôé Ýêáíå ëÝåé, ìïõ óôåíá÷ùñÝèçêåò, ìðïõíôáëÜ; – Ýëåãå ï ÍéêÞôá
áðáíôþíôáò óôï öéëéêü ÷ëéìßíôñéóìá ðïõ ì' áõôü ôïí õðïäÝ÷ôçêå ôï Üëïãï.
¸ëá, Ýëá Üóå ìå ðñþôá íá óå ðïôßóù, óõíÝ÷éóå êïõâåíôéÜæïíôáò ìå ôï æþï
óáí íá ìéëïýóå ìå ðëÜóìá ëïãéêü ðïõ íá ôïí êáôáëáâáßíåé. Ï Ìïõ÷üñôç, Ýôóé
ôï Ýëåãáí ôï Üëïãï, Þôáí ìÝôñéïò óôï áíÜóôçìá, óêïõñü÷ñùìïò,
êáëïèñåììÝíïò. Ï ÍéêÞôá áöïý ôßíáîå ôéò óêüíåò áðü ôç ñÜ÷ç ôïõ, ðÝñáóå ôï
êáðßóôñé óô' üìïñöï êåöÜëé ôïõ íÝïõ æþïõ êáé ôï ôñÜâçîå íá ôï ðÜåé ãéá
ðüôéóìá.
Ðåñíþíôáò ðñïóå÷ôéêÜ áíÜìåóá áðü ôç óùñéáóìÝíç êïðñéÜ ï Ìïõ÷üñôç
ðáéãíßäéóå êáé ðñïóðïéÞèçêå ðùò Þèåëå ìå ôï ðéóéíü ôïõ ðüäé íá ÷ôõðÞóåé ôï
ÍéêÞôá, ðïõ Ýôñåîå îïðßóù ôïõ êáôÜ ôï ðçãÜäé.
– Ðáéãíßäéá ìïõ èÝëåéò, ìáóêáñÜ, ìïõñìïýñéæå ï ÍéêÞôáò ðïõ Þîåñå êáëÜ
ìå ðüóç ðñïóï÷Þ ï Ìïõ÷üñôç ôßíáæå ôï ðüäé ôïõ ìïíÜ÷á þóðïõ í' áããßîåé ôï
ëéãäùìÝíï êïíôïãïýíé ôïõ Ýôóé ãéá ÷Üäé, äß÷ùò íá ôïí ÷ôõðÞóåé, êé Ýêáíå ðïëý
ãïýóôï áõôü ôï óêÝñôóï.
Óáí Þðéå ôï êñýï íåñü, ô' Üëïãï ðÞñå ìéá âáèéÜ áíÜóá êéíþíôáò ôá
ìïõóêåìÝíá ãåñÜ ÷åßëç ôïõ áð' üðïõ Ýóôáæáí ìÝóá óôç óêÜöç äéÜöáíåò
íåñïóôÜëåò, êé áðüìåéíå êÜðïéá óôéãìÞ áêßíçôï, óÜìðùò êÜôé íá óêåöôüôáí.
¾óôåñá îáöíéêÜ áðüëõóå Ýíá äõíáôü ñïõèïýíéóìá.
– Äå èåò Üëëï; Äå ÷ñåéÜæåôáé. Íá ôï îÝñïõìå. Êáé íá ìçí îáíáãõñÝøåéò
Üëëï, åßðå ï ÍéêÞôá, ì' áðüëõôç óïâáñüôçôá, åîçãþíôáò åìðåñéóôáôùìÝíá óôï
Ìïõ÷üñôç ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ. Êáé îáíáãýñéóå ôñÝ÷ïíôáò óôï óôÜâëï
óÝñíïíôáò áðü ôï êáðßóôñé ôï íåáñü Üëïãï, ðïõ ÷ïñïðçäïýóå ÷áñïýìåíá ó'
üëç ôçí áõëÞ.
Áðü ôïõò åñãÜôåò äå öáéíüôáí êáíÝíáò. ÌïíÜ÷á êÜðïéïò îÝíïò ï Üíôñáò ôçò
ìáãåßñéóóáò, ðïõ åß÷å Ýñèåé áðü ôï ÷ùñéü ôïõ ãéá ôç ãéïñôÞ, ôñéãýñéæå åêåß äá.
– ¢íôå êáëÝ ìïõ, ôïõ åßðå ï ÍéêÞôá, ðÞãáéíå íá ñùôÞóåéò ðïéï Ýëêçèñï
11
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
èÝëåé ô' áöåíôéêü íá æÝøù, ôï ìéêñü ãéá ôï ìåãÜëï.
Ï Üíèñùðïò Ýôñåîå óô' üìïñöï óðßôé ðïõ Þôáíå ÷ôéóìÝíï ðÜíù óå øçëÜ
èåìÝëéá êáé åß÷å ãåñÞ óéäåñÝíéá óêåðÞ, êáé óå ëßãï îáíáãýñéóå ìå ôçí
ðëçñïöïñßá íá æÝøåé ï ÍéêÞôá ôï ìéêñü Ýëêçèñï. Ï ÍéêÞôá åêåßíç ôç óôéãìÞ
åß÷å âãåé áðü ôï óôÜâëï, åöïäéáóìÝíïò ì' üëá ôá áðáñáßôçôá ãéá ôï æÝøéìï êáé
êñáôþíôáò ìå ôï Ýíá ÷Ýñé ôï Üëïãï áðü ôï êáðßóôñé, óôåêüôáí óôï õðüóôåãï
ìðñïóôÜ óôá äõï Ýëêçèñá.
– Áò åßíáé ôï ìéêñü, áöïý Ýôóé èÝëïõíå, åßðå, ìðÜæïíôáò ôï Üëïãï áíÜìåóá
óôá äõï ìáêñéÜ îýëá ôïõ Ýëêçèñïõ ãéá íá ôï æÝøåé, âïçèïýìåíïò áðü ôïí
Üíôñá ôçò ìáãåßñéóóáò.
¼ôáí üëá ðéá Þôáíå Ýôïéìá, ï ÍéêÞôá Ýóôåéëå ôïí Üëëïí óôçí áðïèÞêç íá
öÝñåé Ü÷õñá.
– Íá Ýôóé ôþñá åßíáé üìïñöá êáé êáëÜ, Ýëåãå ï ÍéêÞôá óôñþíïíôáò ìå
ôÝ÷íç ô' Ü÷õñï ìÝóá óôï Ýëêçèñï. Äïò ìïõ ôþñá Üëëç ìéá áãêáëéÜ íá óôñþóù
áêüìá. Íá, Ýôóé äá, Ýôóé äá êáé èá ’íáé áíáðáõôéêÜ íá êÜèåôáé êáíÝíáò, Ýëåãå
áäéÜêïðá, êÜíïíôáò ôáõôü÷ñïíá áõôÜ ðïõ Ýëåãå êáé ÷þíïíôáò ó' üëåò ôéò
ìåñéÝò ðõêíü ôï Ü÷õñï.
– Íá åßóáé êáëÜ, ÷ñéóôéáíÝ ìïõ, óôñÜöçêå óôï âïçèü ôïõ, åõ÷áñéóôþ ðïëý
ðïõ ìïõ ðáñáóôÜèçêåò. Ïé äõï ìáò âëÝðåéò ôá êáôáöÝñáìå ãñÞãïñáãñÞãïñá.
¾óôåñá êÜèéóå óôï êÜèéóìá ôïõ áìáîÜ êáé îåêßíçóå éêáíïðïéþíôáò ôçí
áíõðïìïíçóßá ôïõ Ìïõ÷üñôç, ðïõ äåí Ýâëåðå ôçí þñá íá ðÜñåé äñüìï.
Êáèþò üìùò îåêéíïýóå ôï Ýëêçèñï ãéá íá âãåé áðü ôçí áõëüðïñôá,
áêïýóôçêå êÜðïéá öùíïýëá:
– ÌðÜñìðá ÍéêÞô, ìðÜñìðá ÍéêÞô! ÁíÝâáóå ìå, óå ðáñáêáëþ íá ìïõ
êÜíåéò ìéá âüëôá.
– ¹ôáíå ôï åöôÜ÷ñïíï áãïñÜêé ôïõ Âáóßëç ÁíôñÝéôò, ðïõ îåðåôÜ÷ôçêå
âéáóôéêÜ áðü ôï óðßôé, êé Ýôñå÷å êïõìðþíïíôáò ôï êïíôïãïýíé ôïõ.
Áäõíáôïýôóéêï êáé ÷ëïìü, öïñïýóå Üóðñá, ìÜëëéíá ðïäÞìáôá, æåóôü óêïýöï
êáé ìáýñï êïíôïãïýíé.
– ¸ëá, ðïõëÜêé ìïõ, åßðå ï ÍéêÞôá êáé óôáìáôþíôáò ðÞñå óôï Ýëêçèñï ôï
ðáéäß, ðïõ áêôéíïâüëçóå áðü ÷áñÜ.
Ç þñá Þôáíå êÜðïõ ôñåéò. ¸êáíå ðáãùíéÜ, ßóáìå ìå äÝêá âáèìïýò, Þôáíå
óõííåöéÜ êáé öõóïýóå áñêåôÜ. Ï ìéóüò ïõñáíüò Þôáíå óêåðáóìÝíïò ì' Ýíá
÷áìçëü, ìáýñï óýííåöï. ÌÝóá óôçí áõëÞ äåí Þôáíå áéóèçôÞ ç êáêïêáéñßá.
¼ìùò Ýîù, óôï äñüìï ï áÝñáò öõóïýóå ðéï äõíáôÜ, áðü ôç óêåðÞ ôçò
ãåéôïíéêÞò áðïèÞêçò óçêùíüôáí óýííåöï ôï ÷éüíé êáé óôç ãùíßá, êïíôÜ óôï
ëïõôñü óôñéöïãýñéæå áíåìïóôñüâéëïò. Ìüëéò ï ÍéêÞôá ðÝñáóå ôçí áõëüðïñôá
êáé óôáìÜôçóå ôï Ýëêçèñï ìðñïóôÜ óôçí åßóïäï ôïõ óðéôéïý, Üíïéîå ç ðüñôá
êáé ðñüâáëå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
Ìå ôï ôóéãÜñï óôï óôüìá, êáëÜ ôõëéãìÝíïò óôéò æåóôÝò ãïýíåò ôïõ
12
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
æùóìÝíïò óöé÷ôÜ óôç ìÝóç, ìå ôï æåóôü óêïýöï ôïõ êáé ôá ìÜëëéíá ðïäÞìáôá
ðïõ Þôáíå áðü Ýîù íôõìÝíá ìå äÝñìá, ðñï÷þñçóå ìåñéêÜ âÞìáôá óôï
÷éïíéóìÝíï ðÜôùìá ôïõ åîþóôç, ðïõ óéãüôñéæå êÜôù áðü ôá ðüäéá ôïõ êáé
êïíôïóôÜèçêå. ÔñÜâçîå äõï ôåëåõôáßåò ñïõöçîéÝò ôïõ ôóéãÜñïõ êé ýóôåñá ôï
ðÝôáîå ÷Üìù êáé ôï ðÜôçóå êáëÜ-êáëÜ ãéá íá óâÞóåé. ¾óôåñá, åíþ ï êáðíüò
Ýâãáéíå áêüìá áíÜìåóá áðü ôá ìïõóôÜêéá ôïõ êáé, êáìáñþíïíôáò ô' üìïñöï
Üëïãï ðïõ óôåêüôáí æåìÝíï ìðñïóôÜ óôçí ðüñôá, ôá÷ôïðïßçóå ðñïóå÷ôéêÜ ôï
ãïýíéíï ãéáêÜ ôïõ Ýôóé ðïõ ïé Üêñåò ôïõ íá âñßóêïíôáé ãõñéóìÝíåò ðñïò ôá
ìÝóá êáé íá ìçí õãñáßíïíôáé ìå ôçí áíÜóá.
– Êïßôá êåé ôïí êáôåñãáñÜêï ðïõ ðñüöôáóå êéüëáò! – åßðå âëÝðïíôáò ôï
ðáéäÜêé êáëïêáèéóìÝíï ìÝóá óôï Ýëêçèñï. Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò Þôáíå óôá
ìåãÜëá ôïõ êÝöéá áðü ôï êñáóÜêé ðïõ åß÷å ðéåé ìå ôïõò ìïõóáöéñáßïõò ôïõ êáé
ãéá ôïýôï ðéüôåñï áðü êÜèå Üëëç öïñÜ áéóèáíüôáí ôïí åíèïõóéáóìü ãéá ôï
êÜèå ôé ðïõ Þôáíå äéêü ôïõ êáé ãéá ôï êÜèå ôé ðïõ Ýêáíå. Ç èÝá ôïõ ðáéäéïý
ôïõ, ðïõ ðÜíôá íïåñÜ ôïí ïíüìáæå «ï äéÜäï÷üò ìïõ» ôïõ Ýäéíå ìåãÜëç ÷áñÜ
êáé ôï êïßôáæå ìéóïêëåßíïíôáò ôá ìÜôéá êáé ÷áìïãåëþíôáò.
ÔõëéãìÝíç ðÜíù áðü ôï êåöÜëé êáé ôéò ðëÜôåò ìå ôï æåóôü óÜëé, Ýôóé ðïõ
ìïíÜ÷á ôá ìÜôéá ôçò öáßíïíôáí, ç ãõíáßêá ôïõ Âáóßëç ÁíôñÝéôò óôåêüôáí
ðßóùèÝ ôïõ óôç ìðáóéÜ áðü ìÝóá, ãéá íá ôïí îåðñïâïäßóåé. ¹ôáíå ìéá
ãõíáßêá ëéðüóáñêç, ÷ëïìÞ, ðïõ öáßíåôáé íá õðÝöåñå áðü ôçí åãêõìïóýíç ôçò.
– ÊáëÜ èá Ýêáíåò íá Ýðáéñíåò ìáæß óïõ ôï ÍéêÞôá, åßðå, ðñïâÜëëïíôáò
äåéëÜ ðáñÜ Ýîù.
– Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò äåí ôçò áðïêñßèçêå ôßðïôá êáé óôá ëüãéá ôçò, ðïõ
öáßíåôáé íá ôïí äõóáñÝóôçóáí êáôóïýöéáóå öïõñêéóìÝíïò êé Ýöôõóå.
– Èá Ý÷åéò ôüóá ëåöôÜ ìáæß óïõ, óõíÝ÷éóå ç ãõíáßêá ôïõ ìå ôçí ßäéá
ðáñáðïíéÜñéêç öùíÞ, êé ï êáéñüò óáí ðïëý öïñôùìÝíïò öáßíåôáé.
– Êáé ãéá ðïéï ëüãï ôÜ÷áôåò; Ãéá, ìÞðùò äå îÝñù ôï äñüìï êé Ý÷ù áíÜãêç
áðü êïëáïýæï; – åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò. Ìå êåßíï ôï áöýóéêï ôÝíôùìá ôùí
÷åéëéþí ðïõ Ýðáéñíå üôáí ìéëïýóå ìå ôïõò äéÜöïñïõò ìåôáðñÜôåò êáé ôïõò
áãïñáóôÝò, ðñïöÝñïíôáò îåêÜèáñá êáé óõëëáâéóôÜ ôçí êÜèå ëÝîç.
– ÐÜñå ôïí, óå ðáñáêáëþ, ãéá ôï Èåü! – åðÝìåíå ç ãõíáßêá ôïõ, ôõëßãïíôáò
üóï ðéï óöé÷ôÜ ìðïñïýóå ôï óÜëé ôçò.
– Êïßôá êåé ðïõ ìïõ êïëëÞèçêå óáí ôç âäÝëëá… Êáé ðïõ èá ôïí âÜëù, ìÝóá
ó' áõôü ôï ìéêñü Ýëêçèñï;
– Åßìáé Ýôïéìïò åãþ, Âáóßëç ÁíôñÝéôò, åßðå ÷áñïýìåíá ï ÍéêÞôá, öôÜíåé íá
ôáÀóïõí ô' Üëïãá óôçí þñá ôïõò, óáí èá ëåßðù, ðñüóèåóå ãõñßæïíôáò óôçí
êõñÜ ôïõ.
– ¸ãíïéá óïõ, ÍéêÞôá èá ðù ôïõ Óéåìéüí íá Ý÷åé ôï íïõ ôïõ, ôïí
êáèçóý÷áóå åêåßíç.
– Ôï ëïéðüí, Âáóßëç ÁíôñÝéôò, èá ìå ðÜñåôå ìáæß óáò; – ñþôçóå ï ÍéêÞôá.
– Ôé íá ãßíåé! Êáèþò öáßíåôáé, ðñÝðåé íá ôçí áêïýóïõìå ôç ãñéÜ. ÌïíÜ÷á
13
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
áí èá Ýñèåéò ôñÝ÷á íá íôõèåßò êÜðùò ðéï æåóôÜ, ôïí óõìâïýëåøå ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò, ÷áìïãåëþíôáò êáé ñß÷íïíôáò åéñùíéêÝò ìáôéÝò óôï
êáôáêïõñåëéáóìÝíï êïíôïãïýíé ôïõ ÍéêÞôá.
– Êüðéáóå äù, öþíáîå ï ÍéêÞôá ôïõ Üíôñá ôçò ìáãåßñéóóáò, ðïõ ôñéãýñéæå
óôçí áõëÞ, êáé êñÜôá ôï Üëïãï þóðïõ íá ãõñßóù.
– Åãþ! Åãþ! – öþíáîå ô' áãïñÜêé âãÜíïíôáò ôá îåðáãéáóìÝíá
êáôáêüêêéíá ÷åñÜêéá ôïõ áðü ôéò ôóÝðåò êé áäñÜ÷íïíôáò ìå äáýôá ôá êñýá
÷Üìïõñá.
– ÌïíÜ÷á ìçí áñãïðïñåßò ìå ôçí ôïõáëÝôá óïõ. ÊÜíå ãñÞãïñá, öþíáîå
ôïõ ÍéêÞôá ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Óå ìéá óôéãìÞ Ýöôáóá, åßðå êáôá÷áñïýìåíïò ï ÍéêÞôá êáé ôñÝ÷ïíôáò ìå
ôá ÷éëéïìðáëùìÝíá ìÜëëéíá ðïäÞìáôÜ ôïõ ãýñéóå óôçí áõëÞ êáé ìðÞêå óôï
óðéôÜêé ôùí õðçñåôþí.
– ¸ëá ãåéá óïõ, Áííïýóêá, äïò ìïõ ôï ðáíùöüñé ìïõ áð' ôï ðáôÜñé. Èá
öýãù ìå ô' áöåíôéêü, åßðå, ìðáßíïíôáò óôï óðßôé êáé îåêñåìþíôáò ôç æþíç ôïõ
áðü ôï êáñöß.
Ç ìáãåßñéóóá ðïõ åß÷å ÷ïñôÜóåé ôïí áðïãåõìáôéíü ôçò ýðíï êáé ôþñá
åôïßìáæå ôï óáìïâÜñé ãéá ôïí Üíôñá ôçò õðïäÝ÷ôçêå êåöÜôç ôç ÍéêÞôá êáé,
îåóçêùìÝíç áðü ôç âéáóýíç åêåßíïõ, êéíÞèçêå êé áõôÞ ìå ðïëëÞ ãñçãïñÜäá,
Ýöôáóå áðü ôï ðáôÜñé ðïõ ôï åß÷å áðëùìÝíï ãéá íá óôåãíþóåé ôï ðáíùöüñé ôïõ
ðïõ Þôáíå áñêåôÜ ðáëéü êáé öèáñìÝíï êé Üñ÷éóå íá ôï ôéíÜæåé êáé íá ôï
îåæáñþíåé.
– Êé Ýôóé èá Ý÷åéò áðëï÷ùñéÜ, ãéá íá êáëïðåñÜóåéò ìå ôïí äéêü óïõ, ôçò
åßðå ï ÍéêÞôá ðïõ ðÜíôá áðü ìéá êáëïðñïáßñåôç åõãÝíåéá Ýâñéóêå íá ðåé
êÜðïéïí êáëü ëüãï Üìá âñéóêüôáíå ìå êÜðïéïí Üëëïí.
Êé áöïý ðÝñáóå ãýñù óôç ìÝóç ôïõ ôç óôåíïýôóéêç êáé öèáñìÝíç æþíç,
óöß÷ôçêå ìÝóá óôï êïíôïãïýíé ôïõ ì' üëç ôïõ ôç äýíáìç.
– Íá Ýôóé äá, åßðå óôï ôÝëïò, ìéëþíôáò ðéá ü÷é ôçò ìáãåßñéóóáò ìá ôçò
æþíçò ôïõ êáé ÷þíïíôáò ôéò Üêñåò êáëÜ-êáëÜ ìÝóá, Ýôóé äå èá ìïõ îåöýãåéò,
êé áöïý áíáóÞêùóå ìéá äõï öïñÝò êáé êáôÝâáóå ôéò ðëÜôåò ôïõ ãéá íá äþóåé
áÝñá óôéò êéíÞóåéò ôùí ÷åñéþí, ðÝñáóå áðü ðÜíù ôï ðáíùöüñé ôïõ, ôï
ôá÷ôïðïßçóå êé áõôü êáëÜ-êáëÜ óôéò ìáó÷Üëåò êáé óôï ëáéìü, ðÞñå áðü ôï
ñÜöé ôá ãÜíôéá ôïõ êáé ðñüóèåóå: Ôþñá åßìáóôå Ýôïéìïé.
– ÊáëÜ èá Ýêáíåò êÜôé íá ðåñíïýóåò óôá ðüäéá óïõ, ãéáôß ôá ðïäÞìáôÜ óïõ
äåí åßíáé êáé ôüóï ôçò ðñïêïðÞò ôïõ åßðå ç ìáãåßñéóóá.
Ï ÍéêÞôá êïíôïóôÜèçêå óá ãéá íá áíáíïçèåß.
– Íáé, èá Ýðñåðå… ìá äå âáñéÝóáé .. ÐåñíÜù êé Ýôóé. Äå èá ðÜìå ìáêñéÜ.
Êé Ýôñåîå óôçí åßóïäï.
– Äå èá êñõþóåéò, êáçìÝíå ÍéêÞôá, ì' áõôÜ ìüíï ôá ñïý÷á; – ôïõ åßðå ç
êõñßá óáí ôïí åßäå íá Ýñ÷åôáé êïíôÜ óôï Ýëêçèñï.
– Ìðá… Äåí êñõþíù êáèüëïõ, áðïêñßèçêå êåßíïò, ôá÷ôïðïéþíôáò ô'
14
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
Ü÷õñá óôï Ýëêçèñï Ýôóé ðïõ íá ôïõ æåóôáßíïõí ôá ðüäéá ôïõ êáé êñýâïíôáò ôï
Ü÷ñçóôï ãéá ôï êáëü áëïãÜêé ìáóôßãéï áíÜìåóÜ ôïõò.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáèüôáí êéüëáò óôï Ýëêçèñï, ãåìßæïíôáò ìå ôç ñÜ÷ç
ôïõ, êáèþò Þôáíå óöé÷ôïôõëéãìÝíïò óôéò äõï ãïýíåò ôïõ, ó÷åäüí ïëüêëçñï ô'
áìÜîé. ÐÞñå óôá ÷Ýñéá ôïõ ôá ãêÝìéá êáé îåêßíçóå áñãÜ-áñãÜ, åíþ ï ÍéêÞôá
ðïõ Ýöôáóå êåßíç ôç óôéãìÞ âïëåýôçêå óå ìéá ãùíßôóá.
ÉÉ
Ôï êáëü Üëïãï, ìå ìéá åðéäÝîéá óôñïöÞ, Ýóôñéøå êáé ìå æùçñü âÞìá
ðñï÷þñçóå óôïí ðáôçìÝíï äñüìï ôïõ óõíïéêéóìïý.
– Êáé ôïõ ëüãïõ óïõ ðþò ìïõ ôñýðùóåò åäþ ðÝñá; Äïò ìïõ ôï ìáóôßãé,
ÍéêÞôá! Öþíáîå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ìå öáíåñü êáìÜñé óôï äéÜäï÷ü ôïõ, ðïõ
êáèüôáí æáñùìÝíïò êïíôÜ óôï ÍéêÞôá. Íá óïõ äåßîù åãþ! ¢íôå, ôñÝ÷á óôç
ìáìÜ óïõ, äéáïëÜêé!
Ôï ðáéäß ì' Ýíá ðÞäçìá âñÝèçêå Ýîù áðü ôï Ýëêçèñï êé Ýôñåîå óôï óðßôé.
Ï Ìïõ÷üñôç Ýðáéñíå öüñá óéãÜ-óéãÜ þóðïõ ñß÷ôçêå ìå êáëðáóìü óôï äñüìï.
Ï óõíïéêéóìüò Êñåóôß ðïõ âñéóêüôáí ôï óðßôé ôïõ Âáóßëç ÁíôñÝéôò
áðáñôéæüôáí üëï-üëï áðü Ýîé óðßôéá. Ìüëéò ðñïóðÝñáóáí êáé ôï ôåëåõôáßï
óðéôÜêé ðïõ Þôáíå ç êáôïéêßá ôïõ óéäçñïõñãïý, Ýíéùóáí áìÝóùò ðùò ï áÝñáò
Þôáíå ðïëý ðéï äõíáôüò áð' ü,ôé åß÷áíå öáíôáóôåß. Ï äñüìïò, ó÷åäüí äå
äéáêñéíüôáí ðéá. Ô' á÷íÜñéá ð' Üöçíå ôï Ýëêçèñï ôá Ýóâçíå áìÝóùò ç ïñìÞ
ôïõ áÝñá êáé ôï äñüìï ôïí áêïëïõèïýóáí ìïíÜ÷á ãéáôß âñéóêüôáí øçëüôåñá
áðü ôçí õðüëïéðç ðåñéï÷Þ. Ôï ÷éüíé óôñïâéëéæüôáí ðÝñá ãéá ðÝñá êáé äåí
äéáêñéíüôáí êáèüëïõ ç ãñáììÞ êåßíç ðïõ åíþíåé ôç ãç ìå ôïí ïõñáíü. Ôï
äÜóïò ôïõ ÔåëéÜôéíï ðïõ ðÜíôá öáéíüôáí ôüóï îåêÜèáñá ôþñá ìïíÜ÷á êÜðïõêÜðïõ á÷íïìáýñéæå áíÜìåóá áðü ôçí ðõêíÞ ÷éïíüóêïíç. Ï áÝñáò öõóïýóå
áðü ôçí áñéóôåñÞ ìåñéÜ êé Ýóôñéâå ìå ðåßóìá áíôßèåôá ôç ÷áßôç ôïõ Ìïõ÷üñôç
êáé ôçí ðëïýóéá ïõñÜ ôïõ ðïõ ï ÍéêÞôá ôçí åß÷å äÝóåé ó' Ýíá óöé÷ôü êüìðï. Ï
ðëáôýò ãéáêÜò ôïõ ÍéêÞôá, ðïõ êáèüôáí áðü ôç ìåñéÜ ôïõ áÝñá óöéããüôáí
ðÜíù óôï ðñüóùðï ôïõ êáé ôç ìýôç ôïõ.
– Äåí ìðïñåß íá ôñÝîåé ì' üëç ôç öüñá, åîáéôßáò ôïõ êáéñïý, ðáñáôÞñçóå ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò, êáìáñþíïíôáò ôï êáëü Üëïãü ôïõ. ÊÜðïôå ðïõ ðÞãá ìå
äáýôï óôï Ðáóïýôéíï, öôÜóáìå åêåß ðåñÜ óå ìéóÞ þñá.
– ¼,ôé êáé íá ðåéò, ôïýôï ôï Üëïãï åßíáé êáëü ìéá öïñÜ, åßðå ï ÍéêÞôá.
Óþðáóáí ãéá ëßãï. Ìá ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò åß÷å üñåîç ãéá êïõâÝíôá.
– Äåí ìïõ ëåò, Ýêáíá êáëÜ ðïõ ðáñÜããåéëá ôçò íïéêïêõñÜ óïõ íá ìçí
ðïëõêáëïðéÜíåé ôï âáñåëÜ; – åßðå ðÜëé ìå ôç äõíáôÞ öùíÞ ôïõ ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò, ôüóï óßãïõñïò, ðùò ï ÍéêÞôá èá Ýðñåðå íá êïëáêåõüôáí
êïõâåíôéÜæïíôáò ì' Ýíáí ôüóï óçìáíôéêü êáé óïöü êýñéï óáí êé åêåßíïí, êáé
ôüóï åõ÷áñéóôçìÝíï ãéá ôá ðåßñáãìÜ ôïõ, ðïõ ïýôå êáí ôïõ ðÝñáóå áðü ôï íïõ
15
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ðùò ôï èÝìá áõôü ìðïñïýóå íá åßíáé äõóÜñåóôï óôïí Üëëï.
Ï ÍéêÞôá ðÜëé äåí Üêïõóå ôçí ðñþôç öïñÜ ôá ëüãéá ô' áöåíôéêïý ôïõ
êáèþò ôá ðáñÜóõñå ç ïñìÞ ôïõ áÝñá.
¸ôóé ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò åðáíÝëáâå ðéï äõíáôÜ êáé ðéï óõëëáâéóôÜ ôï
ðåßñáãìÜ ôïõ ãéá ôï âáñåëÜ.
– Ï Èåüò ìáæß ôïõò, Âáóßëç ÁíôñÝéôò åãþ äåí áíáêáôþíïìáé ó' áõôÝò ôéò
õðïèÝóåéò. ÖôÜíåé íá ìç ìïõ êáêïìåôá÷åéñßæåôáé ôï ðáéäß. Áëëéþò, ï Èåüò
ìáæß ôçò.
– ÓùóôÜ, ðáñáôÞñçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò. Êáé ëïéðüí ôé áðïöÜóéóåò, è'
áãïñÜóåéò Üëïãï êáôÜ ôçí Üíïéîç; – Üñ÷éóå Üëëï èÝìá ãéá êïõâÝíôá.
– Ìá, äå èá ô' áðïöýãù, áðïêñßèçêå ï ÍéêÞôá, óéÜæïíôáò ôï ãéáêÜ ôïõ
ðáíùöïñéïý ôïõ êáé óêýâïíôáò ðñïò ôï ìÝñïò ôïõ áöåíôéêïý.
– Ôþñá ôï èÝìá êéíïýóå ôï åíäéáöÝñïí ôïõ êáé ãéá ôïýôï äåí Þèåëå íá
÷Üóåé êáìßá ëÝîç.
– Ï ìéêñüò ìåãÜëùóå, ðñÝðåé ôþñá ï ßäéïò íá ïñãþíåé, ãéáôß üëïí ôïí êáéñü
íïéêéÜæïõìå, ðñüóèåóå.
– ÊáëÜ. Áãüñáóå Ýíá áðü ôá äéêÜ ìïõ, äå èá óôï äþóù áêñéâÜ! – îåöþíéóå
ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò íéþèïíôáò êÜðïéá õðåñäéÝãåñóç üôé åîáéôßáò áõôïý èá
êáôÝëçãå óôçí êåñäïóêïðßá, ðïõ Þôáíå ç áãáðçìÝíç ôïõ áðáó÷üëçóç êé
áðïññïöïýóå üëåò ôïõ ôéò ðíåõìáôéêÝò äõíÜìåéò.
– Êé áí ü÷é, ôüôåò ìïõ äßíåôå êáìéÜ äåêáðåíôáñéÜ ñïõâëÜêéá êé áãïñÜæù
Ýíá óôï áëïãïðÜæáñï, åßðå ï ÍéêÞôá ðïõ Þîåñå ðùò êåßíá ôá äåýôåñá Üëïãá
ôïõ áöåíôéêïý ôïõ äåí Üîéæáí ðáñáðÜíù áðü åöôÜ ñïýâëéá ôï Ýíá, ìá ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò ðïõëþíôáò ó' áõôüí Ýíá áðü äáýôá èá ôïõ õðïëüãéæå ßóáìå
åßêïóé ðÝíôå ñïýâëéá êáé ôüôå èá ðåñíïýóå ìéóüò ÷ñüíïò äß÷ùò íá äåé
ðåíôÜñá, ßóáìå ðïõ íá îïöëÞóåé.
– Èá óïõ äþóù Ýíá êáëü Üëïãï. ÍïéÜæïìáé ãéá óÝíá, óáí ãéá ôï ßäéï ôïí
åáõôü ìïõ. Ìå ôï ÷Ýñé óôçí êáñäéÜ. Ï Ìðñå÷ïõíüâ äå è' áäéêÞóåé Üíèñùðï.
Áò æçìéùèþ åãþ, äå óêïôßóôçêá. ¼÷é óáí êÜðïéïõò Üëëïõò. Ìå ôï ÷Ýñé óôçí
êáñäéÜ, îåöþíéóå ìå êåßíï ôï ýöïò, ðïõ êáôÜöåñíå íá ðåßèåé óôá ëüãéá ôïõ
êáé ôïõò ðïõëçôÝò êáé ôïõò áãïñáóôÝò ôïõ, Ýíá Üëïãï ðñþôçò!
– ÐÜåé êáëÜ, ðáñáôÞñçóå áíáóôåíÜæïíôáò ï ÍéêÞôá êáé áöïý ðåßóôçêå
ðùò äå åß÷å ôßðïô' Üëëï í' áêïýóåé, ðáñÜôçóå ôï ãéáêÜ ôïõ êáé ôïí Üöçêå íá
ôïõ óêåðÜóåé ô’ áõôß êáé ôï ðñüóùðï.
ÊÜðïõ ìéóÞ þñá ðñï÷þñçóáí óéùðçëïß. Ï áÝñáò äéáðåñíïýóå ôï ÷Ýñé êáé
ôï ðëåõñü ôïõ ÍéêÞôá åêåß ðïõ ôï êïíôïãïýíé ôïõ Þôáíå óêéóìÝíï. ÆÜñùíå
üóï ìðïñïýóå êé áíÜóáéíå ìÝóá óôï óçêùìÝíï ãéáêÜ ôïõ ðïõ ôïõ Ýêñõâå ôï
óôüìá, ãéá ôçí þñá äåí ðïëõêñýùíå.
– Ôé ëåò; Íá ôñáâÞîïõìå áðü ôï Êáñáìßóåâï Þ íá êüøïõìå ïëüéóá, ñþôçóå
ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
Áðü ôï Êáñáìßóåâï ï äñüìïò Þôáíå ðéï óôñùôüò êáé ðéï ðåñéðïéçìÝíïò ìá
16
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
Ýðåöôå ìáêñýôåñá. Åíþ áí ôñáâïýóáí ßóá Þôáíå ðéï êïíôÜ, üìùò ï äñüìïò ü÷é
ôüóï êáëüò êáé ðïëý ðáñáìåëçìÝíïò.
Ï ÍéêÞôá óêÝöôçêå ëéãÜêé.
– Áðü ôï Êáñáìßóåâï áí êáé ðéï ìáêñéÜ, ìá ï äñüìïò åßíáé ðéï êáëüò, åßðå
óôï ôÝëïò.
– Íáé ìá íá ôñáâÞîïõìå ßóá ìïíÜ÷á ëßãï áí ðñï÷ùñÞóïõìå, äß÷ùò íá
÷Üóïõìå ôï äñüìï, èá âñåèïýìå óôï äÜóïò êé áðü êåé åßíáé êáëÜ, åðÝìåéíå ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò, ðïõ ðñïôéìïýóå íá ôñáâÞîïõí ßóá.
– ¼ðùò ïñßæåôå, Ýêáíå ï ÍéêÞôá êáé ðáñÜôçóå ðÜëé ôï ãéáêÜ ôïõ.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, Ýôóé êé Ýêáíå êé áöïý ðñï÷þñçóå ßóáìå ìéóü âÝñôóé
Ýóôñéøå áñéóôåñÜ.
Ï áÝñáò ôþñá ôïõò åñ÷üôáí êáôÜ ðñüóùðï. Êé Üñ÷éóå íá ÷éïíßæåé åëáöñÜ.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êñáôïýóå ôá ãêÝìéá, öïýóêùíå ôá ìÜãïõëÜ ôïõ êáé
îåöõóïýóå êÜôù áðü ôá ìïõóôÜêéá ôïõ. Ï ÍéêÞôá ìéóïêïéìüôáí.
¸ôóé ðñï÷þñçóáí óéùðçëïß êÜðïõ äÝêá ëåðôÜ. ÎáöíéêÜ êÜôé åßðå ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Å ôé; – ñþôçóå ï ÍéêÞôá áíïßãïíôáò ôá ìÜôéá ôïõ.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò äåí áðïêñßèçêå, ðáñÜ Ýóêõâå êáé êïßôáæå åñåõíçôéêÜ
ðñïò ôá ðßóù êáé ìðñïóôÜ ðÝñá áð' ô' Üëïãï. Ï Ìïõ÷üñôç ðïõ Þôáíå
êáôáúäñùìÝíïò, ðñï÷ùñïýóå áñãÜ.
– Å ôé; – îáíáñþôçóå ï ÍéêÞôá.
– Ôé, ôé; – ôïí êïñüéäåøå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò. Äåí âëÝðù ôá óçìÜäéá ôïõ
äñüìïõ! ×Üóáìå ôï äñüìï öáßíåôáé!
– ÓôáìáôÞóôå ôüôå. Íá êïéôÜîù, íá äù ðïý âñéóêüìáóôå, åßðå ï ÍéêÞôá. Ì'
Ýíá áíÜëáöñï ðÞäçìá âñÝèçêå Ýîù áðü ôï Ýëêçèñï, ôñÜâçîå ôï ìáóôßãé êÜôù
áðü ô' Ü÷õñá, ðïõ ôï åß÷å ÷ùìÝíï, êáé ôñÜâçîå áñéóôåñÜ áðü ôç ìåñéÜ ðïõ
êáèüôáí.
Åêåßíç ôç ÷ñïíéÜ ôï ÷éüíé äåí Þôáíå ðïëý âáèý, êé Ýôóé ìðïñïýóå êÜðïéïò
íá äéáêñßíåé ôï äñüìï, ìá üóï íá 'íáé êÜðïõ-êÜðïõ Ýöôáíå ßóáìå ôï ãüíáôï
êáé ãéüìéæáí Ýôóé ôá ðïäÞìáôá ôïõ ÍéêÞôá. Áõôüò ðñï÷ùñïýóå Ýøá÷íå ìå ôá
ðüäéá êáé ìå ôï ìáóôßãé, ìá äñüìï äåí áíáêÜëõðôå ðïõèåíÜ.
– Ëïéðüí; – ôïí ñþôçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, óáí îáíáãýñéóå êïíôÜ ôïõ.
– Äåí Ý÷åé äñüìï áðü ôïýôç ôç ìåñéÜ. ÐñÝðåé íá ðÜù íá êïéôÜîù áðü ôçí
Üëëç.
– Íá, åêåß äá, êÜôé ìáõñßæåé. ÊáôÜ åêåß ðÞãáéíå íá äåéò ôé åßíáé åßðå ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
Ï ÍéêÞôá ðÞãå êáé êáôÜ åêåß, ðëçóßáóå êåßíï ðïõ ìáýñéæå, ðïõ äåí Þôáí
ðáñÜ ÷þìáôá óùñéáóìÝíá áðü ôá öèéíïðùñéíÜ ïñãþìáôá. Áöïý Ýêáíå Ýíá
ãýñï êé áðü ôç äåîéÜ ìåñéÜ, ï ÍéêÞôá îáíáãýñéóå êïíôÜ óôï Ýëêçèñï, ôßíáîå
ôá ÷éüíéá ðÜíùèÝ ôïõ êáé ìÝóá áðü ôá ðïäÞìáôÜ ôïõ, êáé îáíáêÜèéóå óôç
èÝóç ôïõ.
17
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
– ÐñÝðåé íá ôñáâÞîïõìå áðü ôç äåîéÜ ìåñéÜ, åßðå áðïöáóéóôéêÜ. Ï áÝñáò
ðñùôýôåñá ìïõ åñ÷üôáí áñéóôåñÜ, ìá ôþñá ìïõ Ýñ÷åôáé êáôÜìïõôñá. ÔñáâÜôå
äåîéÜ, ðñüóèåóå.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò õðÜêïõóå êáé Ýóôñéøå äåîéÜ. ¼ìùò äñüìïò ðÜíôá äå
öáéíüôáí. Ðñï÷þñçóáí Ýôóé êÜìðïóç þñá. Ï áÝñáò äõíÜìùíå êáé ôï ÷éüíé
åðßóçò.
– ÊáôÜ ðùò öáßíåôáé, Âáóßëç ÁíôñÝéôò, ÷Üóáìå ïëüôåëá ôï äñüìï,
ðáñáôÞñçóå îáöíéêÜ ï ÍéêÞôá ì' Ýíá ÷áéñÝêáêï ýøïò. Ôé åßíáé åêåßíï, åêåß; –
ðñüóèåóå äåß÷íïíôáò êÜðïéá ìáýñá êïôóÜíéá ðáôÜôáò, ðïõ ðñüâáëáí êáô'
áð' ôï ÷éüíé.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò óôáìÜôçóå ôï Üëïãï ðïõ Þôáíå ðéá êáôáúäñùìÝíï êáé
ìå êüðï ìåôáêéíïýóå ôá ðüäéá ôïõ.
– Ôé åßíáé; – ñþôçóå.
– Åßíáé, ðùò âñåèÞêáìå óôïí êÜìðï ôïõ Æá÷Üñïâóêé. Íá ðïõ
âñéóêüìáóôå.
– ØÝìáôá ëåò, ãêñßíéáóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Äå ëÝù øÝìáôá, Âáóßëç ÁíôñÝéôò. ÁëÞèåéá óïõ ëÝù, åðÝìåéíå ï ÍéêÞôá.
Áõôü íéþèåôå êé áð' ôï Ýëêçèñï áêüìá, ðùò ðåñíÜìå ðÜíù áðü
ðáôáôï÷þñáöá. Íá êé ïé óùñïß ðáñáðÝñá, ðïõ åôïßìáóáí ôá êïôóÜíéá ãéá íá
ôá êïõâáëÞóïõí. Åßíáé ôá ÷ùñÜöéá ôçò öÜìðñéêáò Æá÷Üñïâóêé.
– Ãéá öáíôÜóïõ, ðïõ âñåèÞêáìå! – áðüñçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò. Êáé ôþñá
ôé ãßíåôáé; Ìðïñåßò íá ìïõ ðåéò;
– Ôï ìüíï, íá ðñï÷ùñÞóôå üëï ßóéá êáé êÜðïõ èá ìáò âãÜëåé ç Üêñç. Áí
ü÷é óôç Æá÷Üñïâêá, üìùò ìðïñåß íá âñåèïýìå óôï áñ÷ïíôéêü.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ðáñáäÝ÷ôçêå ôç ãíþìç ôïõ êáé ôñÜâçîå ßóá.
Ðñï÷þñçóáí Ýôóé áñêåôÞ þñá. Ðüôå ðåñíïýóáí áðü ãõìíùìÝíá ÷ùñÜöéá êáé
ôï Ýëêçèñï óêüíôáöôå êáé ôñáìðáëéæüôáí ðÜíù óôïõò ðáãùìÝíïõò óâþëïõò
ôá ÷þìáôá. Ðüôå ðÜëé ðåñíïýóáí áðü ÷ùñÜöéá èåñéóìÝíá ðïõ áíÜìåóá áð'
ôï ÷éüíé äéáêñßíïíôáí ô' áðïìåéíÜñéá ôçò èåñéóìÝíçò öèéíïðùñéÜôéêçò êé
áíïéîéÜôéêçò óðïñÜò, êÜðïéá á÷õñÜêéá ðïõ óôñïâéëßæïíôáí óôçí ðíïÞ ôïõ
áÝñá. Ðüôå ðÜëé ðåñíïýóáí áðü âáèý êáé ðáíôïý ôï ßäéï êáôÜëåõêï êáé
ïìáëü ÷éüíé, ðïõ ôßðïô' Üëëï äå äéáêñéíüôáí áíÜìåóÜ ôïõ.
Ôï ÷éüíé Ýðåöôå áðü ðÜíù êáé êÜðïõ-êÜðïõ õøùíüôáí êáé êÜôùèÝ ôïõò. Ôï
Üëïãï Þôáíå öáíåñü, üôé åß÷å êïõñáóôåß ðéá. Ðíéãüôáí óôïí éäñþôá êáé
ðñï÷ùñïýóå áñãÜ. ÎáöíéêÜ ðáñáðÜôçóå êáé âñÝèçêå ÷ùìÝíï óå êÜðïéá
ëáêêïýâá, Üãíùóôï áí Þôáíå ÷áíôÜêé Þ ñåìáôéÜ. Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò Ýêáíå íá
ôï óôáìáôÞóåé. Ìá ï ÍéêÞôá Ýìðçîå ôéò öùíÝò.
– Ãéáôß ôï óôáìáôÜôå; Ìéá êáé ÷þèçêå êÜðïõ, ðñÝðåé íá äïýìå ôé ãßíåôáé
ôþñá. ¸ëá, Ýëá êáëü ìïõ, Ýëá áãáðïýëá ìïõ! – êáëüðéáóå ìå ÷áñïýìåíç
öùíÞ ô' Üëïãï, êáèþò ì' Ýíá ðÞäçìá âñÝèçêå êïíôÜ ôïõ, êáé ÷þèçêå êé áõôüò
óôï ÷áíôÜêé.
18
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
Ôï Üëïãï ìå ìéá ðñïóðÜèåéá ôñÜâçîå ôï Ýëêçèñï Ýîù áðü ôï ÷áíôÜêé, óôçí
áðÝíáíôé ìåñéÜ.
– Ðïý âñéóêüìáóôå ëïéðüí; – ñþôçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Ôþñá èá ôï ìÜèïõìå! – áðïêñßèçêå ï ÍéêÞôá. ÔñáâÜôå êé üëï êÜðïõ êáé
èá ìáò âãáë' ç Üêñç.
– Ìá íá, åêåßíï êåé ðñÝðåé íá 'íáé ôï äÜóïò ôïõ ÃïñéÜôóêéíï, åßðå ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò, äåß÷íïíôáò êÜôé ðïõ ìáýñéæå áíÜìåóá áð' ôï ÷éüíé ðÝñá.
– ¢ìá êïíôïæõãþíïõìå, èá ôï äïýìå, áõôü ôá äÜóïò, ãêñßíéáóå ï ÍéêÞôá.
Ï ÍéêÞôá Ýâëåðå ðùò áðü ôç ìåñéÜ ðïõ öáéíüôáí êåßíï ðïõ ìáýñéæå, ï
áÝñáò îåðåôïýóå êÜðïéá óôåíüìáêñá öýëëá êé áð' áõôü êáôáëÜâáéíå ðùò äåí
äÜóïò, ìá óõíïéêéóìüò, üìùò äåí åß÷å äéÜèåóç íá ôï ðåé. Êáé ðñáãìáôéêÜ, äåí
ðñüëáâáí í' áðïìáêñõíèïýí ìÞôå äÝêá ïñãéÝò áðü ôï ÷áíôÜêé, üôáí âñÝèçêáí
ìðñïóôÜ óå äÝíôñá ðïõ õøþíïíôáí, êé áíÜäéíáí êÜðïéï ìåëáã÷ïëéêü
èñüéóìá. Ï ÍéêÞôá óùóôÜ ôï åß÷å ìáíôÝøåé. Äåí åðñüêåéôï ãéá äÜóïò, ðáñÜ
ãéá ìéá óåéñÜ øçëÜ äÝíôñá, ðïõ äéáôçñïýóáí áêüìá êÜðïõ-êÜðïõ ìåñéêÜ
öýëëá, ðïõ ðáñÜäåñíáí óôçí ðíïÞ ôïõ áÝñá. Ôá äÝíôñá áõôÜ ðñÝðåé íá ôá
åß÷áí öõôåìÝíá óôï ÷áíôÜêé êÜðïéïõ áëùíéïý. Óáí êïíôïæýãùóáí óôá äÝíôñá
ðïõ ôüóï ìåëáã÷ïëéêÜ âïýéæáí êáèþò ô' áíáôÜñáæå ï ÷åéìùíéÜôéêïò áÝñáò, ôï
Üëïãï óÞêùóå îáöíéêÜ ôá ìðñïóôéíÜ ðüäéá ôïõ øçëÜ, ýóôåñá êáé ôá ðéóéíÜ
êáé ôñÜâçîå ó' Ýíá øÞëùìá ôï Ýëêçèñï, ýóôåñá Ýóôñéøå áñéóôåñÜ êáé
ðñï÷þñçóå äß÷ùò íá ÷þíåôáé óôï ÷éüíé ßóáìå ôï ãüíáôï. Åß÷áíå âñåèåß ðéá óå
äñüìï.
– Íá, ðïõ öôÜóáìå êéüëáò, ìá äåí îÝñïìå ðïý, åßðå ï ÍéêÞôá.
Ôï Üëïãï äß÷ùò íá ðáñáäÝñíåé, ôñÜâçîå óôïí ðáôçìÝíï äñüìï êáé äåí
ðñüëáâáí íá êÜíïõí ìÞôå óáñÜíôá ïñãéÝò, üôáí åßäáí íá ìáõñßæåé ðáñáìðñüò
êÜðïéï ìáêñüóôåíï áìðÜñé ðïõ ç óêåðÞ ôïõ Þôáíå ðÝñá ãéá ðÝñá
ðáóðáëéóìÝíç ìå ðá÷ý óôñþìá ÷éïíéïý, êé ï äõíáôüò áÝñáò äåí ô’ Üöçíå
óôéãìÞ Þóõ÷ï. Óáí ðñïóðÝñáóáí ôï áìðÜñé, ï äñüìïò Ýóôñéâå áðü ôç ìåñéÜ
ôïõ áÝñá êáé ôï Ýëêçèñï âñÝèçêå ðÜíù óå óùñéáóìÝíï ÷éüíé. Ìá ðáñáìðñüò
äéáêñéíüôáí êÜðïéï óôåíü, áíÜìåóá óå äõï óðßôéá êé áõôü óÞìáéíå ðùò ï
áÝñáò åß÷å óùñéÜóåé êåßíï ôï ÷éüíé êé Ýðñåðå íá ôï ðåñÜóïõí. Êáé
ðñáãìáôéêÜ, Üìá ðÝñáóáí ðÜíù áðü ôï ÷éïíïóùñü, âñÝèçêáí óå äñüìï. Óôçí
áõëÞ ôïõ áêñéíïý óðéôéïý Ýìåíáí áðëùìÝíá êáé ðáñÜäåñíáí áðåëðéóôéêÜ óôá
öõóÞìáôá ôïõ áÝñá ñïý÷á ôçò ìðïõãÜäáò: äõï ðïõêÜìéóá, ôï Ýíá Üóðñï êáé
ôï Üëëï êüêêéíï, óþâñáêï, ëïõñßäåò ðáíß ðïõ ôõëßãïõí ôá ðüäéá áíôß ãéá
êÜëôóåò êáé ìéá öïýóôá. Ôá ñïý÷á åß÷áíå ðáãþóåé êáé êïõíéüôáí
ìïíïêüììáôá óôïí áÝñá. Ðéüôåñï áð' üëá ôï Üóðñï ðïõêÜìéóï, ìå ôåíôùìÝíá
ôá ìáêñéÜ ìáíßêéá ôïõ.
– Ãéá êïßôá êåé ôçí ôåìðÝëá ãõíáßêá ðïõ ðáñÜôçóå áðëùìÝíá ôá ñïý÷á
ãéïñôÞ-ìÝñá, ëåò êé áðüèáíå, ðáñáôÞñçóå ï ÍéêÞôá êáèþò áíôßêñéóáí ôá
ñïý÷á.
19
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ÉÉÉ
Óôçí áñ÷Þ ôïõ äñüìïõ öõóïýóå áêüìá êáé ãéá ôïýôï ôï ÷éüíé äå ìðïñïýóå
íá óôñùèåß, ìá óôï êÝíôñï ôïõ ÷ùñéïý Þôáíå Þóõ÷á, æåóôÜ êáé ÷áñïýìåíá. Óå
êÜðïéá áõëÞ ãÜâãéæå Ýíá óêõëß, ó' Üëëç ìéá ãõíáßêá, ìå ôï óÜêï ôçò ñéãìÝíï
ðÜíù áðü ôï êåöÜëé Ýöôáóå ôñÝ÷ïíôáò áðü êÜðïõ êáé ðñïôïý íá ìðåé óôçí
ðüñôá ôïõ óðéôéïý óôÜèçêå ìéá óôéãìÞ íá äåé ôï Ýëêçèñï ðïõ ðåñíïýóå.
Áêïýãïíôáí ôñáãïýäéá êïñéôóéþí áðü ôï êÝíôñï ôïõ ÷ùñéïý.
ÓÜìðùò ìÝóá óôï ÷ùñéü íá Þôáíå ðéï ëßãïò êé ï áÝñáò êáé ôï ÷éüíé êé ç
ðáãùíéÜ.
– Âñå! Ìá ôïýôï åßíáé ôï Ãñßóêéíï, åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– ¼ëï êé üëï, áðïêñßèçêå ï ÍéêÞôá.
Êáé ðñáãìáôéêÜ ôï Ãñßóêéíï Þôáíå. Ôï óõìðÝñáóìá Þôáíå ðùò
ðåñéðëáíÞèçêáí ðñïò ô' áñéóôåñÜ êáé ðñï÷þñçóáí êÜðïõ ï÷ôþ âÝñôóéá ðñïò
ïëüôåëá Üëëç êáôåýèõíóç áðü åêåßíç ðïõ Þèåëáí, ìá üóï íá 'íáé åß÷áíå
êÜðùò ðëçóéÜóåé óôï ìÝñïò ãéá ôï ïðïßï îåêßíçóáí. Ôï Ãñßóêéíï áðåß÷å áðü
ôï ÃïñéÜôóêéíï ìïíÜ÷á ðÝíôå âÝñôóéá.
ÊáôáìåóÞò ôïõ ÷ùñéïý áíôÜìùóáí Ýíáí øçëü Üíôñá ðïõ âÜäéæå ãïñãÜ óôç
ìÝóç ôïõ äñüìïõ.
– Ðïéïò ôñÝ÷åé; – îåöþíéóå ï Üíèñùðïò áõôüò óôáìáôþíôáò ôï Üëïãï êáé
ìïíïìéÜò, êáèþò áíáãíþñéóå ôï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ðéÜóôçêå áðü ôï ñõìü êáé
ãëéóôñþíôáò ôá ÷Ýñéá ôïõ ðÜíù ó' áõôüí, Ýöôáóå ôï Ýëêçèñï êáé êÜèéóå åêåß äá.
Ï Üíèñùðïò áõôüò Þôáíå ï ìïõæßêïò ÇóÜç, ðáóßãíùóôïò ó' üëç ôçí
ðåñéï÷Þ óáí åðéäÝîéïò áëïãïêëÝöôçò, êé ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, ôïí Þîåñå êáëÜ.
– Á, óåéò åßóáóôå Âáóßëç ÁíôñÝéôò! Ãéá ðïý ôï âÜëáôå; – åßðå ï ÇóÜç,
áíáäßíïíôáò äõíáôÞ ìõñïõäéÜ âüôêáò, êáèþò ìéëïýóå.
– Ìá íá, åßðáìå íá ðÜìå ßóáìå ôï ÃïñéÜôóêéíï.
– Ãéá êïßôá êåé ðïý îåðÝóáôå! Ìá èá Ýðñåðå íá ôñáâÞîåôå áðü ôï
ÌáëÜ÷ïâï.
– ¢ëëï æÞôçìá ôé Ýðñåðå êáé äåí Ýðñåðå. Êïßôá ðïõ äåí ôá êáôáöÝñáìå,
ãêñßíéáóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, óôáìáôþíôáò ôï Üëïãï.
– Ôï áëïãÜêé óáò åßíáé êáëü, ðáñáôÞñçóå ï ÇóÜç, óéÜ÷íïíôáò ìå ìéá
åðéäÝîéá êßíçóç ôïõ ÷ùñéïý ôïí êüìðï ôçò ïõñÜò ôïõ áëüãïõ ðïõ åß÷å
îåëáóêÜñåé.
– Êáé ôþñá ôé ëÝôå, èá ðåñÜóåôå åäþ ôç íý÷ôá óáò;
– Á, ìðá áäåñöÜêé. ÐñÝðåé åîÜðáíôïò íá ðÜìå.
– Áöïý ðñÝðåé èá ðåé ðùò åéí' áíÜãêç. Êáé ôïõ ëüãïõ ôïõ ðïéïò åßíáé;
Ìðá! Ï ÍéêÞôá ÓôåðÜíéôò!
– Ðïéïò Üëëïò; – åßðå ï ÍéêÞôá êáé ðñüóèåóå ÷ùñßò íá ÷Üóåé êáéñü. Ðþò
èá ìðïñïýóáìå ôÜ÷áôåò íá ôñáâÞîïõìå áðü äù ðÝñá, äß÷ùò íá ôá
ìðåñäÝøïõìå ðÜëé.
20
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
– Ôï ìüíï åýêïëï! Íá óôñßøåôå ðßóù üëï ßóá áðü ôï äñüìï êé Üìá âãåßôå
áðü ôï ÷ùñéü ôñáâÜôå üëï ßóá. Ìç ôõ÷üí óôñßøåôå áñéóôåñÜ. Êé Üìá öôÜóåôå
óôï ðëÜôùìá, ôüôåò óôñßâåôå äåîéÜ.
– Êáé óôï ðëÜôùìá áðü ðïý íá óôñßøïõìå; Áðü ôïí êáëïêáéñéíü äñüìï, ãéá
áðü ôï ÷åéìùíéÜôéêï; – ñþôçóå ï ÍéêÞôá.
– Áðü ôï ÷åéìùíéÜôéêï. Óáí öôÜóåôå êåé ðÝñá èá äåßôå êÜðïéá ÷áìüäåíôñá
êé áðÝíáíôé ó' áõôÜ ãéá óçìÜäé åßíáé óôçôü Ýíá ÷ïíôñü êïýôóïõñï âáëáíéäéÜò
êáôóáñü-êáôóáñü, áðü êåé èá óôñßøåôå.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò Ýóôñéøå ôï Ýëêçèñï ðñïò ôá ðßóù êáé ôñÜâçîå óýìöùíá
ìå ôéò ïäçãßåò ôïõ ÇóÜç.
Ìá ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò äåí ôïõ áðïêñßèçêå, ìïíÜ÷á âßáæå üóï ìðïñïýóå ôï
Üëïãï. Ôïõ öáéíüôáí, ðùò äåí Þôáíå äá êáé ôüóï äýóêïëï, íá ðåñÜóïõí ôá
ðÝíôå âÝñôóéá ðÜíù óôïí êáëÜ ðáôçìÝíï äñüìï, ðïõ ôá äõï ðåñíïýóáí ìÝóá
áðü äÜóïò, ôüóï ðéï ðïëý, ðïõ óÜìðùò íá åß÷å îåèõìÜíåé ï áÝñáò êáé íá
Ýðáøå êáé ôï ÷éüíé.
Áöïý ðÝñáóáí ôï äñüìï ôïõ ÷ùñéïý êáé ðñïóðÝñáóáí êáé ôçí áõëÞ ìå ôá
áðëùìÝíá ñïý÷á ðïõ áð' áõôÜ ôï Üóðñï ðïõêÜìéóï åß÷å îåöýãåé áðü ôï ó÷ïéíß
êáé êñåìüôáí ìïíÜ÷á áðü ôï Ýíá ìáíßêé, ðïõ Þôáíå îõëéáóìÝíï áðü ôçí
ðáãùíéÜ, êé áöïý Üöçóáí ðßóù ôïõò ôá äÝíôñá ðïõ ôüóï ôñïìåñÜ âïýéæáí,
âñÝèçêáí ðÜëé óôïí áíïé÷ôü êÜìðï. Ç ÷éïíïèýåëëá ü÷é ìüíï äåí åß÷å ðÜøåé
ìá, èáññåßò êáé äõíÜìùíå. Ï äñüìïò Þôáíå ÷éïíéóìÝíïò êáé èá ìðïñïýóå
êÜðïéïò íá ôïí ìáíôÝøåé ìïíÜ÷á áðü ôá äéÜöïñá óçìÜäéá-êïýôóïõñá, ðïõ
Þôáíå óôçìÝíá áðü ôéò äõï ôïõò ðëåõñÝò. ¼ìùò êé áõôÜ ìå äõóêïëßá ôá
îå÷þñéæáí ãéáôß åß÷áíå ôïí áÝñá áðü ìðñïóôÜ ôïõò.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò æÜñùíå ôá ìÜôéá ôïõ, Ýãåñíå ôï êåöÜëé ôïõ ðüôå áðü äù
êáé ðüôå áðü êåé, ðñïóðáèþíôáò íá îå÷ùñßóåé ôá óçìÜäéá, ìá ðéï ðïëý
áöÞíïíôáí óôç äéÜèåóç ôïõ áëüãïõ, ãéáôß åß÷å åìðéóôïóýíç ó' áõôü. Êáé ôï
Üëïãï ðñáãìáôéêÜ ðñï÷ùñïýóå áëÜèçôá, óôñßâïíôáò ðüôå äåîéÜ êáé ðüôå
áñéóôåñÜ, áíÜëïãá ìå ôéò óôñïöÝò ôïõ äñüìïõ, ðïõ ôïí Ýíéùèå êÜôù áðü ôá
ðüäéá ôïõ, ðáñ' üëï ðïõ êáé ôï ÷éüíé êé ï áÝñáò åîáêïëïõèïýóáí íá
äõíáìþíïõí.
Ôï Ýëêçèñï ðñï÷þñçóå Ýôóé êÜðïõ äÝêá ëåðôÜ, üôáí îáöíéêÜ ïëüìðñïóôá
óôï Üëïãï ðñüâáëå Ýíá ìáýñï ðñÜãìá ðïõ êïõíéüôáí êé áõôü ìÝóá óôï ëïîü
äß÷ôõ ðïõ Ýöôéá÷íå ï áÝñáò ìå ôï ÷éüíé ðïõ Ýðåöôå. ÊÜðïéï Üëëï Ýëêçèñï
Þôáíå êé áõôü. Ï Ìïõ÷üñôç ôï ðñüêáíå ðïëý ãñÞãïñá êáé ôá ðüäéá ôïõ ðéá
÷ôõðïýóáí ðÜíù óôï ðßóù êÜèéóìÜ ôïõ.
– Å, óåéò! ÔñáâÜôå ìðñïóôÜ-Ü-Ü! Öþíáæáí áðü ôï ìðñïóôéíü Ýëêçèñï.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò Ýóôñéøå áñãÜ-áñãÜ, ëïîïäñüìçóå ãéá íá ðñïóðåñÜóåé.
ÌÝóá óå êåßíï ôï Ýëêçèñï êÜèïíôáí ôñåéò ìïõæßêïé êáé ìéá ãõíáßêá. Èá
Þôáíå, öáßíåôáé, ìïõóáöéñáßïé óå êÜðïéá ãéïñôÞ êáé ãýñéæáí óðßôé ôïõò. Ï
Ýíáò ìïõæßêïò ÷ôõðïýóå áëýðçôá óôá êáôá÷éïíéóìÝíá íþôá, ôï öôù÷éêü
21
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
áëïãÜêé ìå ìéá âÝñãá. Ïé äõï Üëëïé êïõíïýóáí ôá ÷Ýñéá êáé îåöþíéæáí. Ê' ç
ãõíáßêá ðáóðáëéóìÝíç ìðüëéêï ÷éüíé êáèüôáí êïõêïõëùìÝíç êáé æáñùìÝíç
óôï ðßóù êÜèéóìá.
– Ðïéïé åßóáóôå; –îåöþíéóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Á-á-Ü-óêç! – áêïõãüôáí ìïíÜ÷á.
– Ðïéïé åßóáóôå ëÝù;
– Á-á-Ü-óêç! – îåëáñõããéÜóôçêå Ýíáò áðü ôïõò ìïõæßêïõò ìá êáé ðÜëé äå
ìðüñåóáí ôßðïôá íá êáôáëÜâïõí.
– ÔñÜâá! ÔñÜâá! Ìç óôÝêåóáé! – îåöþíéæå êåßíïò ðïõ êñáôïýóå ôç âÝñãá
êáé åîáêïëïõèïýóå íá ôçí êáôáöÝñíåé óôï áëïãÜêé.
– Áðü êÜðïéá ãéïñôÞ åñ÷üóáóôå, öáßíåôáé;
– ÔñÜâá, ôñÜâá! Óéüìêá ðñï÷þñá! Íá ðñïóðåñÜóïõìå! Ìðñïò!
Ôá Ýëêçèñá óõãêñïýóôçêáí áðü ðëÜãéá ðáñÜ ëßãï íá óêáëþóïõí, üìùò
îåóêÜëùóáí êáé ôüôå åêåßíï ìå ôïõò ìïõæßêïõò Ýìåéíå ðßóù.
Ôï êïéëáñÜäéêï êáé ìáëëéáñü áëïãÜêé ðáóðáëéóìÝíï ïëüêëçñï áðü ôï
÷éüíé, áíÜóáéíå ìå êüðï êé Þôáíå öáíåñü, ðùò âÜíïíôáò ôéò ôåëåõôáßåò
äõíÜìåéò ôïõ ãéá íá áðïöýãåé ôá ÷ôõðÞìáôá ôçò âÝñãáò, êéíïýóå ôá êïíôÜ
ðïäáñÜêéá ôïõ ìÝóá óôï âáèý óôñþìá ôïõ ÷éïíéïý, üóï ìðïñïýóå. Ôï êåöÜëé
ôïõ, ðïõ Ýäåé÷íå ðùò Þôáíå íÝï, ìå ôï êÜôù ÷åßëïò ôåíôùìÝíï, óáí ôïõ øáñéïý,
ìå ôá ñïõèïýíéá öïõóêùìÝíá êáé ôá áõôéÜ æáñùìÝíá áðü ôï öüâï, áêïýìðçóå
êÜðïéá óôéãìÞ óôïí þìï ôïõ ÍéêÞôá, ìá ýóôåñá Üñ÷éóå íá ïðéóèï÷ùñåß.
– ÄÝóôå ôé êÜíåé ôï êñáóß! – ðáñáôÞñçóå ï ÍéêÞôá. Ôï îåèÝùóáí ôï
äõóôõ÷éóìÝíï ô' áëïãÜêé. Óùóôïß áãñéüôïõñêïé!
ÊÜìðïóá ëåðôÜ áêïýãïíôáí ôá ñïõèïõíßóìáôá ôïõ âáóáíéóìÝíïõ æþïõ êé
ïé áãñéïöùíÜñåò ôùí ìåèõóìÝíùí ìïõæßêùí, ìá ýóôåñá ðéá ôßðïôá äåí
áêïõãüôáí, åîüí ðÜëé áðü ôá óöõñßãìáôá ôïõ áÝñá ìÝóá óô' áõôéÜ, êáé êÜðïõêÜðïõ ôï ôñßîéìï ôïõ Ýëêçèñïõ ðÜíù óôéò áíùìáëßåò ôïõ äñüìïõ.
Êåßíï ôï óõíáðÜíôçìá äéáóêÝäáóå êÜðùò ôï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáé ôïõ
Ýäùóå èÜññïò êé Ýôóé ðéï óôáèåñÜ ôþñá ïäçãïýóå ôï Üëïãï óôçñßæïíôáò üëåò
ôéò åëðßäåò ôïõ óôç íïçìïóýíç ôïõ æþïõ.
Ï ÍéêÞôá äåí åß÷å ôé íá êÜíåé, êé üðùò Ýêáíå ðÜíôá, üôáí âñéóêüôáí óå
ðáñüìïéá êáôÜóôáóç, ôï åß÷å êüøåé äßðëá, áíáðëçñþíïíôáò Ýôóé ôïí ýðíï,
ðïõ äåí ÷üñôáéíå üôáí ðíéãüôáí óôéò äïõëåéÝò. ÎáöíéêÜ ôï Üëïãï óôáìÜôçóå
áðüôïìá êé ï ÍéêÞôáò ëßãï Ýëåéøå íá ðÝóåé áðü ôï Ýëêçèñï.
– ÐÜëé äåí ðÜìå êáëÜ, åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Å, ôé;
– Íá, äå âëÝðù ðïõèåíÜ óçìÜäéá, èá ÷Üóáìå ðÜëé ôï äñüìï.
– Êé áí ôïí ÷Üóáìå, èá øÜîïõìå íá ôïí âñïýìå, áðïêñßèçêå êïöôÜ ï
ÍéêÞôá, óçêþèçêå êáé âáäßæïíôáò áíÜëáöñá ìå ôéò óôñáâÝò ðáôïýóåò ôïõ,
ðñï÷þñçóå ìÝóá óôï ÷éüíé.
ÐåñðÜôçóå þñá ðïëëÞ, ðüôå öáéíüôáí, ðüôå åîáöáíéæüôáí êáé óôï ôÝëïò
22
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
îáíáãýñéóå.
– Äåí Ý÷åé äñüìï äù ôñéãýñù ðïõèåíÜ, ìðïñåß íá 'íáé êÜðïõ ðáñáìðñüò,
åßðå, êáèþò ÷ùíüôáí óôï Ýëêçèñï.
¢ñ÷éóå ðéá íá óïõñïõðþíåé áéóèçôÜ. Ç ÷éïíïèýåëëá äåí äõíÜìùíå ìá êáé
äåí õðï÷ùñïýóå.
– Áí áêïýãïíôáí ôïõëÜ÷éóôïí êåßíïé êåé ïé ìïõæßêïé, åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Äåí êáôÜöåñáí íá ìáò ðñïöôÜóïõí. ÐñÝðåé íá Ýìåéíáí ðïëý ðßóù.
Ìðïñåß êéüëáò, íá Ý÷áóáí êé áõôïß ôï äñüìï, ðáñáôÞñçóå ï ÍéêÞôá.
– Êáé ôþñá áðü ðïý íá ôñáâÞîïõìå; – ñþôçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Í’ áöÞóïõìå ô' Üëïãï íá ìáò âãÜëåé ðÝñá. Áõôü èá ôá êáôáöÝñåé. Äþóôå
ìïõ ôá ãêÝìéá.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ðáñÜäùóå ôá ãêÝìéá óôï ÍéêÞôá êáé ìå ðïëëÞ
ðñïèõìßá, ìÜëéóôá, ãéáôß ôá ÷Ýñéá ôïõ, ðáñ' üëá ôá ãïýíéíá ãÜíôéá, Üñ÷éóáí íá
îõëéÜóïõí.
Ï ÍéêÞôá ðÞñå ôá ãêÝìéá êáé ôá êñáôïýóå ìïíÜ÷á, ðñïóðáèþíôáò íá ìçí ôá
êéíåß êáèüëïõ êáé êáìÜñùíå ôçí åîõðíÜäá ôïõ áãáðçìÝíïõ ôïõ áëüãïõ.
ÐñáãìáôéêÜ ôï åõöõÝóôáôï æþï, ãõñßæïíôáò ðüôå áðü äù êáé ðüôå áðü êåé
ôåíôþíïíôáò ðüôå ôï Ýíá êáé ðüôå ôï Üëëï áõôß ôïõ, Üñ÷éóå íá óôñßâåé áñãÜáñãÜ.
– ÖôÜíåé íá ìçí ìéëÜìå, ìïõñìïýñéóå ï ÍéêÞôá. Êïßôá åêåß ôé êÜíåé!
ÔñÜâá, ôñÜâá, óõ îÝñåéò! – Ýôóé ìðñÜâï!
Ï áÝñáò ôþñá ôïõò åñ÷üôáí áðü ðßóù. ¸ôóé ëéãüóôåõå êÜðùò ôï êñýï.
– Ìõáëü ðïõ ôï '÷åé, ôï áöéëüôéìï! – åîáêïëïõèïýóå íá êáìáñþíåé ôï
Üëïãï ï ÍéêÞôá. Ôï Üëëï, ôï Êéñãéæéüíïê åßíáé ðéï äõíáôü, ìá åßíáé êïõôü.
¼ìùò ôïýôï äù, êïéôÜôå, ôé óêáñþíåé ìå ô' áõôéÜ ôïõ ìïíÜ÷á! Äåí Ý÷åé áíÜãêç
áðü ôçëÝãñáöï êáíÝíá, íéþèåé ôé ãßíåôáé ðÝñá áðü Ýíá âÝñôóé êáé ðáñáðÜíù.
Êáé äå åß÷å áêüìá ðåñÜóåé ïýôå ìéóÞ þñá, üôáí ìðñïóôÜ ôïõò ðÝñá,
äéáêñßíáíå êÜôé íá ìáõñßæåé. Íá Þôáíå êÜðïéï äÜóïò Þ êÜðïéï ÷ùñéü; Êé áðü
ôç äåîéÜ ìåñéÜ îå÷þñéóáí êÜðïéá óçìÜäéá äñüìïõ. ¹ôáíå öáíåñü ðùò
âñåèÞêáìå óå äñüìï ðÜëé.
– Ìðá! Ìá ôïýôï äù åßíáé ðÜëé ôï Ãñßóêéíï, åßðå îáöíéêÜ ï ÍéêÞôá.
Êáé ðñáãìáôéêÜ, áñéóôåñÜ ôïõò åßäáíå ðÜëé êåßíï ôï ìáêñüóôåíï áìðÜñé
êáé ðáñáðÝñá ôçí áõëÞ ìå ô' áðëùìÝíá ñïý÷á ðïõ åîáêïëïõèïýóáí ôï ßäéï íá
ðáñáäÝñíïõí óôá öõóÞìáôá ôïõ áÝñá.
ÂñÝèçêáí ðÜëé óôïí êåíôñéêü äñüìï ôïõ ÷ùñéïý, ìÝóá óôçí çóõ÷ßá, óôç
æåóôáóéÜ, óôï êÝöé, Üêïõãáí ðÜëé öùíÝò, ôñáãïýäéá, íá ãáâãßæåé êÜðïéï
óêõëß. Ôï óïýñïõðï ðéá Þôáíå ôüóï ðõêíü, ðïõ óå ìåñéêÜ óðßôéá Üíáâáí
öþôá.
Óôá ìéóÜ ôïõ äñüìïõ ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò Ýóôñéøå êáé ôñÜâçîå ßóá ó' Ýíá
ìåãÜëï óðßôé êáëï÷ôéóìÝíï êáé óôáìÜôçóå ìðñïóôÜ óôçí åßóïäï.
Ï ÍéêÞôá ðÞãå êïíôÜ óôï öùôéóìÝíï ðáñÜèõñï ðïõ Þôáíå êáôá÷éïíéóìÝíï
23
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
êáé ðïõ óôï öùò ôïõ Üóôñáöôáí ïé íéöÜäåò ðïõ ÷ïñïðçäïýóáí êáé ÷ôýðçóå ìå
ôï ìáóôßãé.
– Ðïéïò åßíáé êåé; – ñþôçóáí áðü ìÝóá.
– Áð' ôï Êñåóôß, ï Ìðñå÷ïõíüâ, áãÜðç ìïõ, áðïêñßèçêå ï ÍéêÞôá. ¸âãá
ìéá óôéãìÞ.
– Ï Üíèñùðïò áðïôñáâÞ÷ôçêå áðü ôï ðáñÜèõñï êáé óå ëßãï, áêïõãüôáí
áð’ Ýîù, Üíïéîå ìå êñüôï ç åóùôåñéêÞ ðüñôá ôçò ìðáóéÜò ðïõ Þôáíå êïëëçìÝíç
áðü ôïí ðÜãï, ýóôåñá âñüíôçóå ï ìÜíôáëïò ôçò åîùôåñéêÞò ðüñôáò êáé,
êñáôþíôáò ôçí ãéá íá ìç ôçí êëåßóåé ï áÝñáò, ðñüâáëå Ýíáò øçëüò ãÝñïò ì'
Üóðñç ãåíåéÜäá êáé ìå ôï êïíôïãïýíé ñéãìÝíï óôéò ðëÜôåò ðÜíù áðü ôï Üóðñï
ãéïñôéíü ðïõêÜìéóü ôïõ êáé ðßóùèÝ ôïõ Ýíá ðáëéêÜñé ðïõ öïñïýóå êüêêéíï
ðïõêÜìéóï êáé äåñìÜôéíá ðïäÞìáôá.
– Óõ åßóáé, ÁíôñÝéôò; Ðþò âñÝèçêåò óôá óýíïñÜ ìáò; – ñþôçóå ï ãÝñïò.
– Ìá íá, ÷Üóáìå ôï äñüìï, áäåëöÝ ìïõ, åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, èÝëáìå íá
ðÜìå óôï ÃïñéÜôóêéíï êáé íá, îåðÝóáìå óå óáò. Åß÷áìå ðñï÷ùñÞóåé êáëÜ
êÜðïéá óôéãìÞ, ìá ýóôåñá ðÜëé ôá ìðåñäÝøáìå.
– Ãéá öáíôÜóïõ, ðùò ðåñéðëáíçèÞêáôå! – áðüñçóå ï ãÝñïò, Ðåôñïýóêá,
Üíôå í' áíïßîåéò ôçí áõëüðïñôá, óôñÜöçêå óôï ðáëéêÜñé.
– ÌåôÜ ÷áñÜò, áðïêñßèçêå ï Ðåôñïýóêá, ìå ÷áñïýìåíç öùíÞ êé Ýôñåîå
ðñüèõìá.
– Ìá åìåßò äåí ðñüêåéôáé íá êïéìçèïýìå åäþ, ðáñáôÞñçóå ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò.
– Ðïý èá ðáò íý÷ôá-þñá; Ìåßíå åäþ íá îáðïóôÜóåéò.
– Èá ôï Þèåëá êé åãþ üìùò ðñÝðåé íá ðçãáßíù. Ïé õðïèÝóåéò âëÝðåéò äå ì'
áöÞíïõí.
– ÌáêÜñé, Ýëá íá æåóôáèåßò ëéãÜêé ìÝóá óôï óáìïâÜñé.
– Áõôü ãßíåôáé, ðáñáäÝ÷ôçêå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò. Áñãüôåñá äåí ðñüêåéôáé
íá óêïôåéíéÜóåé ðéüôåñï. Èá âãåé êáé ôï öåããÜñé óå ëßãï êé áõôü èá öÝããåé. Ôé
ëåò êáé óõ, ÍéêÞô íá ìðïýìå íá æåóôáèïýìå ëéãÜêé;
– Ãßíåôáé êé áõôü, åßðå ï ÍéêÞôá, ðïõ Ýíéùèå îåðáãéáóìÝíïò êáé ðïëý èá
Þèåëå íá óõíåöÝñåé ìÝóá óôç æåóôáóéÜ ôïõ óðéôéïý ôá îõëéáóìÝíá ìÝëç ôïõ.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéò ìðÞêå ìáæß ìå ôï ãÝñï óôï óðßôé, êé ï ÍéêÞôá ôñÜâçîå ôï
Ýëêçèñï óôçí áõëüðïñôá ðïõ Üíïéîå ï Ðåôñïýóêá êáé âïçèïýìåíïò áð' áõôüí
Ýóõñå ôï Üëïãï êÜôù áðü ôï õðüóôåãï ôïõ óôÜâëïõ. Ï óôÜâëïò Þôáíå ãåìÜôïò
êïðñéÜ, ðïõ ó÷çìÜôéæå ðá÷ý óôñþìá êÜôù êáé êáèþò Ýêáíå íá ìðåé ôï Üëïãï
ôñáêÜñéóå óôá äïêÜñéá ôçò óêåðÞò. Ïé êüôåò êé ï êüêïñáò, ðïõ åß÷áíå
êïõñíéÜóåé óôï äïêÜñé, áíÞóõ÷á óéãïêáêÜñéóáí êáé êßíçóáí ôá ðïäáñÜêéá
ôïõò ãéá íá óôåñåùèïýí êáé íá ìçí ðÝóïõí. Ôá ðñüâáôá óôçí Üëëç Üêñç
ôáñÜ÷ôçêáí êáé óôñéìþ÷ôçêáí öïâéóìÝíá óôç ãùíéÜ, ðáñáðáôþíôáò ðÜíù óôï
ðáãùìÝíï óôñþìá ôçò êïðñéÜò. ÊÜðïéï óêõëß ãáâãßæïíôáò äõíáôÜ, ìå
ôñïìÜñá êáé êáêßá, õðïäå÷üôáí ðñáãìáôéêÜ óêõëßóéá ôïí îÝíï.
24
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
Ï ÍéêÞôá êïõâÝíôéáóå ìå üëïõò ôïõò Ýíïéêïõò ôïõ óôÜâëïõ: æÞôçóå
óõããíþìç áðü ôéò êüôåò êáé ôéò êáèçóý÷áóå ìå ôçí õðüó÷åóç ðùò äå èá ôéò
åíï÷ëïýóå Üëëï. ÌÜëùóå ãåëáóôÜ ôá ðñüâáôá ðïõ ôñïìÜæïõí ìå ôï
ðáñáìéêñü, äß÷ùò êé áõôÜ íá îÝñïõí ôï ãéáôß. Êáé êáèþò öñüíôéæå óôï
áíáìåôáîý íá äÝóåé ôï Üëïãï äå Ýðáõå íá óõìâïõëåýåé ôï óêõëÜêé.
– Íá, Ýôóé äá êáëÜ èá åßíáé, åßðå ôéíÜæïíôáò ôï ÷éüíéá ðÜíùèÝ ôïõ, êïßôá
êåé ðþò îåëáñõããéÜæåôáé ôï ÷áæü, ðñüóèåóå ãéá ôï óêõëÜêé. Åßðáìå , öôÜíåé
óïõô ðéá! ÖôÜíåé óïõô ÷áæü. Ìç ÷áëÜò ôüóï ôç æá÷áñÝíéá óïõ. Äåí åßìáóôå äá
êëåöôáñÜäåò. Áíèñþðïé äéêïß…
– Áõôïß, üðùò ëÝíå, åßíáé ïé ôñåéò óýìâïõëïé ôïõ óðéôéïý, åßðå ï
Ðåôñïýóêá, óðñþ÷íïíôáò ìå ôï ãåñïäåìÝíï ÷Ýñé ôïõ óáí êáñõäüöëïõäá, ôï
Ýëêçèñï ðáñáìÝóá.
– Ðïéïé åßíáé áõôïß ïé ôñåéò óýìâïõëïé, ðïõ ëåò; – ñþôçóå ï ÍéêÞôá.
– Ìá, íá áõôü ôï ëÝåé ï Ðïýëóïí óôï ôõðùìÝíï âéâëßï ôïõ. Áí êÜðïéïò
êëÝöôçò ðáñáìïíåýåé ãéá íá ìðåé óðßôé óïõ, ôï óêõëß ãáâãßæåé, ðïõ èá ðåé: Ý÷å
ôï íïõ óïõ, ìç ÷áæåýåéò. Ëáëåß ï êüêïñáò ðïõ èá ðåé: óÞêù åßíáé þñá. Íßâåôáé
ç ãÜôá, ðïõ èá ðåé: êÜðïéïò ößëïò èá óïõ Ýñèåé. ÅôïéìÜóïõ íá ôïí
ðåñéðïéçèåßò, áðïêñßèçêå ÷áìïãåëþíôáò ï Ðåôñïýóêá.
Ï Ðåôñïýóêá Þîåñå ëßãá ãñÜììáôá êáé åß÷å ó÷åäüí áðïóôçèßóåé ïëüêëçñï
ôï âéâëßï ôïõ Ðïýëóïí, ôï ìüíï ðïõ åß÷å. Ôïõ Üñåóå ðÜíôá êáé ðéï ðïëý Üìá
âñéóêüôáí ëéãÜêé óôï êÝöé, üðùò êåßíç ôçí çìÝñá, íá îåöïõñíßæåé äéÜöïñá
óõìðåñÜóìáôá ôïõ óõããñáöÝá, ðïõ ôá Ýâñéóêå ôáéñéáóôÜ óôçí ðåñßðôùóç.
– Ðïëý óùóôÜ, óõìöþíçóå ï ÍéêÞôá.
– Èá îåðÜãéáóåò, ìðÜñìðá å;
– ËéãÜêé, êé ïé äõï ôïõò, ðÝñáóáí ôçí áõëÞ êé áðü ôç ìðáóéÜ, ìðÞêáí óôï
óðßôé.
ÉV
Ôï óðßôé ðïõ óôÜèìåõóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò Þôáíå Ýíá áðü ôá ðéï ðëïýóéá
ôïõ ÷ùñéïý. Ç ïéêïãÝíåéá üñéæå ðÝíôå ìåñßäéá ãçò, êáé íïßêéáæå êé Üëëá ãéá
êáëëéÝñãåéá. Åß÷áíå Ýîé Üëïãá, ôñåéò áãåëÜäåò, äõï ÷ñïíéÜñéêá ìïó÷Üñéá,
êáìéÜ åéêïóáñéÜ ðñüâáôá. Åßêïóé äõï íïìÜôïé ìáæåõüíôïõóáí üëïé-üëïé óôçí
ïéêïãÝíåéá: ÔÝóóåñåéò ãéïé ðáíôñåìÝíïé, Ýîé åããüíéá, ðïõ áð' áõôÜ ìïíÜ÷á ï
Ðåôñïýóêá Þôáíå ðáíôñåìÝíïò, äõï äéóÝããïíá, ôñßá ïñöáíÜ êáé ôÝóóåñåéò
íýöåò ìå ôá ìùñÜ ôïõò. Ç ïéêïãÝíåéá áõôÞ Þôáíå áðü ôéò ëéãïóôÝò ðïõ åß÷áíå
áðïìåßíåé äß÷ùò íá êÜíïõí ìïéñáóéÜ. ¼ìùò êáé ó' áõôÞ Üñ÷éóå íá óéãïâñÜæåé
õðïêéíïýìåíç üðùò ðÜíôá áðü ôéò ãõíáßêåò, ç ãñßíéá ôçò äéÜëõóçò, õðüêùöç
ìõóôéêÞ, ðïõ áíáðüöåõêôá ðïëý ãñÞãïñá èá ïäçãïýóå óôç ìïéñáóéÜ. Ïé äõï
ãéïé Ýìåíáí óôç Ìüó÷á, äïõëåýïíôáò óá íåñïêïõâáëçôÜäåò, Ýíáò Þôáíå
óôñáôéþôçò. Óôï óðßôé ìÝóá êåßíï ôï âñáäéíü âñéóêüôáí ï ãÝñïò, ç ãñéÜ, ï
25
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
äåýôåñïò ãéïò, ðïõ åß÷å êé üëç ôçí åõèýíç ôïõ íïéêïêõñéïý, ï ìåãÜëïò ãéïò, ðïõ
åß÷å Ýñèåé áðü ôç Ìüó÷á ãéá ôç ãéïñôÞ, êé üëåò ïé ãõíáßêåò êáé ôá ðáéäéÜ. Åêôüò
áðü ôïõò äéêïýò, Þôáíå áêüìá êé Ýíáò ìïõóáößñçò, êÜðïéïò ãåßôïíáò êáé
êïõìðÜñïò ôáõôü÷ñïíá.
ÐÜíù áðü ôï ôñáðÝæé êñåìüôáí ç ëÜìðá ðïõ Ýñé÷íå ôï æùçñü ôçò öùò ðÜíù
óôá ðéáôéêÜ ôïõ ôóáãéïý, óôç ìðïõêÜëá ìå ôç âüôêá, óôïõò ìåæÝäåò êáé óôïõò
ôïýâëéíïõò ôïß÷ïõò ðïõ óôç ìéá ãùíßá ôïõò êñÝìïíôáí ôá åéêïíßóìáôá,
ðëáéóéùìÝíá êé áðü ôéò äõï ðëåõñÝò ìå äéÜöïñåò æùãñáöéÝò. Óôçí ðñþôç èÝóç
ôïõ ôñáðåæéïý êáèüôáí ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ìå ôï ìáýñï êïíôïãïýíé ôïõ,
ìáóïõëßæïíôáò ôá ðáãùìÝíá ìïõóôÜêéá ôïõ êáé ðåñéöÝñïíôáò ôá ãïõñëùìÝíá
ãåñáêßóéá ìÜôéá ôïõ óôï åóùôåñéêü ôçò êÜìáñáò êáé óôïõò ôñéãõñéíïýò ôïõ.
Ãýñù óôï ôñáðÝæé êáèüôáí áêüìá ï ãÝñïò, ï íïéêïêýñçò ôïõ óðéôéïý,
öáëáêñüò, ìå êÜôáóðñá ãÝíéá. Öïñïýóå Üóðñï öáíôü ðïõêÜìéóï. Êáé êïíôÜ
ôïõ ï ãéïò ôïõ ðïõ åß÷å Ýñèåé áðü ôç Ìüó÷á ãéá ôç ãéïñôÞ, Ýíáò ãåñïäåìÝíïò
Üíôñáò, ðïõ öïñïýóå øéëü ôóßôéíï ðïõêÜìéóï. Êáé êïíôÜ óå åêåßíïí ï ìåãÜëïò
ãéïò ðïõ åß÷å ôçí åõèýíç üëïõ ôïõ íïéêïêõñéïý êáé ðáñáðÝñá ï ãåßôïíáò Ýíáò
ëéðüóáñêïò, êïêêéíïôñß÷çò ìïõæßêïò.
Ïé Üíôñåò åß÷áíå ðéåé êé áðïöÜãåé êé åôïéìáæüíôïõóáí íá ðÜñïõí ôï ôóÜé
ôïõò. Ôï óáìïâÜñé êü÷ëáæå êáé âïýéæå êåé ðïõ ôï åß÷áíå óôçìÝíï êïíôÜ óôç
óüìðá. ÐáéäéÜ öáéíüíôïõóáí óôñéìùãìÝíá óôï ðáôÜñé êáé óôá êñåâÜôéá.
Äßðëá óå ìéá êïýíéá êáèüôáí ìéá ãõíáßêá êáé êïßìéæå ôï ìùñü ôçò. Ç ãñéïýëáíïéêïêõñÜ, ìå ôï ðñüóùðï ôçò áõëáêùìÝíï áðü ôéò ñõôßäåò, ðïõ æÜñùíáí
áêüìá êáé ôá ÷åßëç ôçò, ðåñéðïéüôáí ôï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
Ôç óôéãìÞ ðïõ Ýìðáéíå ï ÍéêÞôá óôï äùìÜôéï ç ãñéïýëá ü,ôé åß÷å óåñâßñåé
óôïí ìïõóáößñç Ýíá ÷ïíôñü ðïôÞñé âüôêá.
– Íá ìáò óõìðáèÜò Âáóßëç ÁíôñÝéôò, ôïõ Ýëåãå, äåí êÜíåé. ÐñÝðåé íá ôï
ðéåéò ãéá ôï êáëü.
Ç èÝá êé ç ìõñïõäéÜ ôçò âüôêáò, óõãêßíçóáí ôñïìåñÜ ôï ÍéêÞôá, ðñï
ðÜíôùí åêåßíç ôç óôéãìÞ, êáèþò Þôáíå îåðáãéáóìÝíïò. ÆÜñùóå ôá öñýäéá ôïõ
êáé ôéíÜæïíôáò ôá ÷éüíéá áðü ôï óêïýöï ôïõ êáé ôï ðáíùöüñé ôïõ, óôÜèçêå
ìðñïóôÜ óôá åéêïíßóìáôá, óá íá ìçí Ýâëåðå êáíÝíá ôñéãýñù, Ýêáíå ôñåéò
öïñÝò ôï óôáõñü ôïõ ìå ìéá âáèéÜ õðüêëéóç, ýóôåñá óôñÜöçêå, õðïêëßèçêå
ðñþôá ìðñïóôÜ óôï ãÝñï-íïéêïêýñç, ýóôåñá óôïõò áðïäÝëïéðïõò êáé
ôåëåõôáßá óôéò ãõíáßêåò ðïõ Þôáíå óôñéìùãìÝíåò êïíôÜ óôç óüìðá,
ìïõñìïõñßæïíôáò «×ñüíéá ðïëëÜ». ÌåôÜ Üñ÷éóå íá âãÜíåé ôá åðáíþñïõ÷Ü
ôïõ, äß÷ùò íá êïéôÜæåé êáôÜ ôï ôñáðÝæé.
– ¸÷åéò äá ùóôüóï ðëïýóéá ðáóðáëéóôåß ìå ôï ÷éïíÜêé, ìðÜñìðá,
ðáñáôÞñçóå ï ìåãÜëïò ãéïò, âëÝðïíôáò ôï êáôá÷éïíéóìÝíï ðñüóùðï, ôá ìÜôéá
êáé ôá ãÝíéá ôïõ ÍéêÞôá.
Ï ÍéêÞôá Ýâãáëå ôï ðáíùöüñé ôïõ, ôï ôßíáîå êáé ôï êñÝìáóå êïíôÜ óôç
óüìðá êé ýóôåñá ðëçóßáóå óôï ôñáðÝæé. Ôïõ ðñüóöåñáí áìÝóùò âüôêá. ¸æçóå
26
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
êÜðïéá óôéãìÞ âáóáíéóôéêÞò ðÜëçò, ðáñáëßãï í' áñðÜîåé ôï ðïôçñÜêé êáé í'
áäåéÜóåé óôï óôüìá ôïõ ôï ìõñùäÜôï êáé äéÜöáíï õãñü. Ìá Ýñéîå ìéá ìáôéÜ óôï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò, èõìÞèçêå ôçí áðüöáóç ðïõ åß÷å ðÜñåé, èõìÞèçêå ôá
ðïäÞìáôá ðïõ ðáñÜôçóå áìáíÜôé óôï êñáóïðïõëåéü, èõìÞèçêå ôï áãüñé ôïõ,
ðïõ ôïõ åß÷å õðïó÷åèåß Ýíá Üëïãï ôçí Üíïéîç, áíáóôÝíáîå êáé äåí Üðëùóå ôï
÷Ýñé ôïõ.
– Äåí ðßíù, åõ÷áñéóôþ ãêáñäéáêÜ, åßðå, êáôóïýöéáóå êáé êÜèéóå ó' Ýíá
ìðÜãêï êïíôÜ óôï äåýôåñï ðáñÜèõñï.
– Ðþò Ýôóé; – áðüñçóå ï ìåãÜëïò ãéïò.
– Äåí ðßíù, áõôü åéí' üëï, áðïêñßèçêå ï ÍéêÞôá, äß÷ùò íá óçêþóåé ôá ìÜôéá
ôïõ, ðáñÜ Ý÷ïíôÜò ôá ÷áìçëùìÝíá êáôÜ ôá áíÜñéá ìïõóôÜêéá êáé ôá ãÝíéá ôïõ
êáé ðñïóðáèþíôáò íá îåêïëëÞóåé ôá êñõóôáëëÜêé ôïõ ðÜãïõ, ðïõ ôï óôüëéæáí.
– ÐñáãìáôéêÜ äåí êÜíåé íá ðéåé, åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ñïêáíßæïíôáò
êÜðïéï êïõëïõñÜêé, áöïý Üäåéáóå ôï ðïôÞñé ôïõ.
– Å, ôüôå Ýíá ôóáãÜêé, åßðå êáëïóõíÜôá ç ãñéïýëá. Èá Ý÷åé îåðáãéÜóåé ï
êáøåñüò. Å åóåßò åêåß äá, êõñÜäåò, ðïõ ðïëåìÜôå ìå ôï óáìïâÜñé, ôé ÷áæåýåôå;
– ¸ôïéìï, áðïêñßèçêå ìéá áðü ôéò íýöåò, êáé ìéóïóêåðÜæïíôáò ìå ôçí
ðïäéÜ ôçò ôï óáìïâÜñé, ðïõ êü÷ëáæå, ôï Ýöåñå ìå êüðï, ôï óÞêùóå êáé ôï
áðßèùóå èïñõâþäéêá ðÜíù óôï ôñáðÝæé.
Óôï áíáìåôáîý ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò äéçãïýôáí ôçí ðåñéðÝôåéÜ ôïõò, ðùò
Ý÷áóáí ôï äñüìï, ðùò îáíáãýñéóáí äõï öïñÝò óôï ßäéï ÷ùñéü, ðùò
ðåñéðëáíÞèçêáí, ðùò áíôÜìùóáí êåßíïõò ôïõò ìåèõóìÝíïõò. Ïé ïéêïäåóðüôåò
áðïñïýóáí, îçãïýóáí ðïõ êáé ãéáôß Ý÷áóáí ôï äñüìï êáé ðïéïé Þôáíå ïé
ìåèõóìÝíïé, ðïõ áíôÜìùóáí êáé äßíáíå ïäçãßåò ãéá ôï ðþò Ýðñåðå íá
ôñáâÞîïõí ãéá íá öôÜóïõí óôïí ðñïïñéóìü ôïõò.
– Åäþ ðÝñá ßóáìå ôçí ÌïëôóÜíïâêá êé Ýíá ìéêñü ðáéäß ìðïñåß íá öôÜóåé
ìéá ÷áñÜ, öôÜíåé íá ðåôý÷åé ôï óôñßøéìï áðü ôá ðëÜôùìá, êÜðïéï ÷áìüäåíôñï
ðïõ öáßíåôáé áðü ìáêñéÜ. Êáé åóåßò äåí ôï êáôáöÝñáôå, Ýëåãå ï ãåßôïíáò.
– ÊáëÜ èá êÜíåôå íá ìåßíåôå óå ìáò ôç íý÷ôá. Ïé êïðÝëåò ìáò èá óáò
åôïéìÜóïõí ôá óôñùóßäéá, óõìâïýëåøå ç ãñéïýëá.
– Êáé ðñùß-ðñùß îåêéíÜôå. Ôï êáëýôåñï ðïõ Ý÷åôå íá êÜíåôå, ôçí
õðïóôÞñéîå ï ãÝñïò.
– Ôùí áäõíÜôùí áäýíáôï, áäåëöÝ ìïõ, ïé õðïèÝóåéò, âëÝðåéò! – åßðå ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò. Ìéá þñá ðïõ èá ÷Üóåéò, äåí ôçí áíáðëçñþíåéò ì' Ýíá ÷ñüíï,
ðñüóèåóå êáèþò Þñèå óôï íïõ ôïõ ôï äáóÜêé êé ïé Ýìðïñïé ôçò ðïëéôåßáò, ðïõ
èá ìðïñïýóáí íá ôïõ ðÜñïõí ìåó' áðü ôá ÷Ýñéá ôïõ áõôÞí ôçí áãïñÜ. Èá ôá
êáôáöÝñïõìå ïðùóäÞðïôå, å; – óôñÜöçêå óôï ÍéêÞôá.
Ï ÍéêÞôá áñãïðüñçóå í' áðïêñéèåß, óÜìðùò íá Þôáíå ôñïìåñÜ
áðáó÷ïëçìÝíïò íá îåêïëëÞóåé ôá êñõóôáëëÜêéá áðü ôá ãÝíéá êáé ôá ìïõóôÜêé
ôïõ.
– ÖôÜíåé ìïíá÷Ü íá ìçí îáíá÷Üóïõìå ôï äñüìï, åßðå êÜðïéá óôéãìÞ
27
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
êáôóïõöéáóìÝíïò.
Ï ÍéêÞôá Þôáíå êáôóïýöçò ãéáôß äéøïýóå ôñïìåñÜ ãéá âüôêá êáé ôï ìüíï
ðïõ èá ìðïñïýóå íá êáôáóéãÜóåé áõôÞ ôïõ ôçí åðéèõìßá Þôáíå ôï ôóÜé, êáé äåí
ôïõ åß÷áíå óåñâßñåé áêüìá.
– Ìá äåí Ý÷ïõìå ðáñÜ íá öôÜóïõìå ßóáìå ôç óôñïöÞ, êé áðü åêåß êáé ðÝñá
äå ÷Üíïõìå ôï äñüìï èá ôñáâÞîïõìå ìåó' áðü ôï äÜóïò ßóáìå ôï ÃïñéÜôóêéíï,
åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Åóåßò îÝñåôå, Âáóßëç ÁíôñÝéôò, óáí èÝëåôå íá îåêéíÞóïõìå, îåêéíÜìå,
áðïêñßèçêå ï ÍéêÞôá ðáßñíïíôáò åðéôÝëïõò ìå ëá÷ôÜñá ôï ðïôÞñé ôï ôóÜé ðïõ
ôïõ ðñüóöåñáí.
– Èá ðéïýìå ôï ôóáãÜêé ìáò êáé ìáñò.
Ï ÍéêÞôá äåí åßðå ôßðïôá, ðáñÜ êïýíçóå ìïíÜ÷á ôï êåöÜëé ãéáôß åðéäüèçêå
óôï ôóÜé ôïõ. Ìå ðñïóï÷Þ Üäåéáóå ëßãï ìÝóá óôï ðéáôÜêé êáé æÝóôáéíå óôïí
á÷íü ôá ÷Ýñéá ôïõ ðïõ ôá äÜ÷ôõëÜ ôïõò Þôáíå ðÜíôá ðñçóìÝíá áðü ôçí ðïëëÞ
äïõëåéÜ. ¾óôåñá äÜãêùóå Ýíá ìéêñïóêïðéêü êïììáôÜêé æÜ÷áñç, õðïêëßèçêå
ìðñïóôÜ óôïõò íïéêïêõñáßïõò ëÝãïíôáò.
– Óôçí õãåéÜ óáò, êáé ñïýöçîå áðïëáõóôéêÜ ôï èåñìáíôéêü õãñü.
– Áí ìðïñïýóå ìïíÜ÷á, íá ìáò óõíüäåõå êÜðïéïò ßóáìå ôç óôñïöÞ, åßðå ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Åýêïëï ðñÜìá. Èá æÝøåé ï Ðåôñïýóêá êáé èá óáò îåâãÜëåé ßóáìå ôç
óôñïöÞ, åßðå ï ìåãÜëïò ãéïò.
– ÊÜíôå ôï êáëü, áäåëöÝ ìïõ. Êé åãþ èá óáò åõ÷áñéóôÞóù êáôÜ ðùò ðñÝðåé.
– Ô' åßíáé áõôÜ, ðïõ ëåò, êáëÝ ìïõ, ðáñáôÞñçóå áìÝóùò ç ãëõêïìßëçôç
ãñéïýëá, ÷ñÝïò ìáò åßíáé, êáé èá ôï êÜíïõìå ì' üëç ôçí êáñäéÜ.
– Ðåôñïýóêá, Üíôå íá æÝøåéò ôç öïñÜäá, ðñüóôáîå ï ìåãÜëïò ãéïò.
– ¸öôáóá êéüëáò! – áðïêñßèçêå ï íÝïò ÷áñïýìåíá, Üñðáîå ôï óêïýöï ôïõ
ðïõ êñåìüôáí ó' Ýíá êáñöß êé Ýôñåîå íá æÝøåé.
Ôçí þñá, ðïõ ï Ðåôñïýóêá âñéóêüôáí óôï óôÜâëï, ç êïõâÝíôá îáíáãýñéóå
óôï óçìåßï, ðïõ åß÷å óôáìáôÞóåé ôç óôéãìÞ ðïõ êáôÝöèáóå ôï Ýëêçèñï ôïõ
Âáóßëç ÁíôñÝéôò. Ï ãÝñïò ðáñáðïíéüôáí óôï ãåßôïíÜ ôïõ, ðïõ Þôáíå êáé
ðñüåäñïò ôïõ ÷ùñéïý, ðùò ï ôñßôïò ãéïò ôïõ äåí Ýóôåéëå êåéíïý ôï ðáñáìéêñü
ãéá ôç ãéïñôÞ, åíþ óôç ãõíáßêá ôïõ Ýóôåéëå Ýíá ïëïìÝôáîï öñáíôóÝæéêï
ìáíôßëé.
– Ïé íéïé óÞìåñá îåöåýãïõí ðéá áðü ôá ÷Ýñéá ìáò, Ýëåãå ï ãÝñïò.
– Êáé ìå ôï ðáñáðÜíù, âåâáßùíå ï ãåßôïíáò. Ðïéïò ôïõò ðéÜíåé! ÃéíÞêáíå
ðïëýîåñïé ðéá êáé äåí áêïýíå êáíÝíá. Íá ï Íôéüìïôóêéí ôéò ðñïÜëëåò,
Ýóðáóå ôï ÷Ýñé ôïõ ðáôÝñá ôïõ. Ïë' áõôÜ áð' ôóç ðïëëÝò ãíþóåéò ðïõ
áðï÷ôÜíå ôåëåõôáßá.
Ï ÍéêÞôá Üêïõãå ìå ðñïóï÷Þ, áõôÜ ðïõ ëÝãïíôáí, ðáñáôçñïýóå ôá
ðñüóùðá êé Þôáíå öáíåñü, ðùò ðïëý èá Þèåëå íá ðÜñåé ìÝñïò óôç óõæÞôçóç,
üìùò Þôáíå ïëïêëçñùôéêÜ áðïññïöçìÝíïò ìå ôï ôóÜé ôïõ êáé ìïíÜ÷á êéíïýóå
28
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
åðéäïêéìáóôéêÜ ôï êåöÜëé ôïõ. ¢äåéáæå ôá ðïôÞñéá ôï Ýíá ýóôåñ' áðü ôï Üëëï
êé Ýíéùèå ïëïÝíá ðéüôåñï íá áðëþíåôáé ìÝóá ôïõ ìéá ðïëý åõ÷Üñéóôç
æåóôáóéÜ. Ç êïõâÝíôá êñÜôçóå ðïëý, üëï ãýñù óôï ßäéï èÝìá óôï êáêü
áðïôÝëåóìá äçëáäÞ, ðïõ Ý÷åé ç ìïéñáóéÜ. Êé Þôáíå öáíåñü, ðùò äåí ôï
óõæçôïýóáí áêáäçìáúêÜ, ìá ðùò åðñüêåéôï ãéá ìïéñáóéÜ ðïõ áöïñïýóå ôï
ßäéï ôï óðéôéêü êáé ðïõ ôçí áðáéôïýóå ï äåýôåñïò ãéïò, ðïõ ãé' áõôü ôï ëüãï
åß÷å Ýñèåé áðü ôç Ìüó÷á êáé êáèüôáí êáôóïýöçò êáé óéùðçëüò. ÊáôáëÜâáéíå
êÜðïéïò ðùò ôï æÞôçìá áõôü áðáó÷ïëïýóå ïäõíçñÜ üëá ôá ìÝëç ôçò
ïéêïãÝíåéáò, ìá äåí Þèåëáí íá îáíïé÷ôïýí ìðñïóôÜ óå îÝíá ðñüóùðá êáé íá
ìéëÞóïõí êáèáñÜ ãéá ôéò ïéêïãåíåéáêÝò ôïõò õðïèÝóåéò. Ìá óôï ôÝëïò ï ãÝñïò
äåí Üíôåîå êáé ìå äÜêñéá óôç öùíÞ ôïõ äÞëùóå ðùò üóï æåé äå èá äå÷ôåß íá
ìïéñáóôåß ç ðåñéïõóßá. Åßðå, ðùò ßóáìå ôá ôþñá äüîá ôù Èåþ ðÜåé ìéá ÷áñÜ
ôï óðéôéêü ôïõ, Ýôóé ðïõ åßíáé, üìùò Üìá ãßíåé ìïéñáóéÜ, êáíÝíáò ôïõò äå èá
Ý÷åé ôßðïôá.
– Íá, óáí ôïõò ÌáôâÝãéåâ, ðáñáôÞñçóå ï ãåßôïíáò. ¹ôáíå Ýíá áðü ôá
ðñþôá óðéôéêÜ, êáé êáèþò êÜíáíå ôç ìïéñáóéÜ ïýëïé ôïõò áðïìåßíáíå
èåüöôù÷ïé.
– Áõôü ðáò íá êÜíåéò êáé óõ ôþñá, åßðå ï ãÝñïò ôïõ ãéïõ ôïõ.
Ï ãéïò äåí áðïêñßèçêå êáé êÜðïéá óôéãìÞ êñÜôçóå ìéá äõóÜñåóôç óéùðÞ.
Ôç óéùðÞ áõôÞ ôç äéÝêïøå ï Ðåôñïýóêá ðïõ åß÷å æÝøåé êáé ðñéí ëßãá ëåðôÜ
ãýñéóå óôï äùìÜôéï, ðÜíôá ãåëáóôüò.
– ¸íá ôÝôïéï ìýèï Ý÷åé ï Ðïýëóïí, åßðå, Ýíáò ðáôÝñáò Ýäùóå óôïõò ãéïõò
ôïõ ôç óêïýðá ãéá íá ôç óðÜóïõí. ¼óï êé áí ðáóêßóáíå óôÜèçêå áäýíáôï íá
ôï êÜíïõí. ¼ìùò, óáí Ýðéáóáí Ýíá-Ýíá ôá âïýñëá ðïõ ôç ó÷çìÜôéæáí ôá
Ýóðáóáí óôï ëåðôü. ¸ôóé åßíáé êáé ôïýôï äù ðñüóèåóå èñéáìâåõôéêÜ. Åéì'
Ýôïéìïò! – äÞëùóå ôáõôü÷ñïíá ó÷åôéêÜ ìå æÝøéìï.
– Óáí åéí' Ýôïéìá, áò ðçãáßíïõìå ôï ãñçãïñüôåñï, åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
¼óï ãéá ôç ìïéñáóéÜ, ðáððïý, êñÜôá êáëÜ. Ìç äå÷ôåßò, ìå êáíÝíáí ôñüðï. Ìå
ôïí êüðï óïõ ôá êÝñäéóåò üëá, äéêÜ óïõ åßíáé. ÁíÜöåñå ôï óôï äéêáóôÞ êáé
êåßíïò èá ôá êáíïíßóåé äßêáéá.
– Ìïõ Ýöáãå ôï ìõáëü ìå ôçí åðéìïíÞ ôïõ, Ýëåãå ðáñáðïíéÜñéêá ï ãÝñïò,
áäýíáôï íá ðÜñåé ìå ôï êáëü. Ëåò êáé ôïí êõñßåøå ï óáôáíÜò!
Ï ÍéêÞôá óôï áíáìåôáîý, óáí áðüðéå ôï ðÝìðôï ðïôÞñé ôóÜé,
åîáêïëïõèïýóå íá ìçí ôï áíáðïäïãõñßæåé ìÝóá óôï ðéáôÜêé, ðïõ èá óÞìáéíå
ðùò äå èÝëåé Üëëï, ìá ôï êñáôïýóå êÜðùò ëïîÜ ìå ôçí åëðßäá ðùò èá ôïõ
óÝñâéñáí êáé Ýêôï. Ìá ôï íåñü ôïõ óáìïâÜñé åß÷å ôåëåéþóåé, ãéá ôïýôï ç
íïéêïêõñÜ äåí ôïõ îáíáÝâáëå êé åêôüò áð' áõôü ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, óçêþèçêå
êáé íôõíüôáí. ÈÝëïíôáò êáé ìç ëïéðüí óçêþèçêå êé ï ÍéêÞôá, Ýâáëå ðßóù óôç
æá÷áñéÝñá ôï êïììáôÜêé ôçò æÜ÷áñçò ðïõ ôïõ ðåñßóóåøå ÷éëéïäáãêùìÝíï áð'
üëåò ôéò ìåñéÝò óêïýðéóå ôïí ßäñùôá áðü ôï êáôáìïõóêåìÝíï ðñüóùðü ôïõ êáé
ðÞãå íá öïñÝóåé ôï ðáíùöüñé ôïõ.
29
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
Óáí íôýèçêå, âáñéáíáóôÝíáîå, åõ÷áñßóôçóå ôïõò ïéêïäåóðüôåò, ôïõò
áðï÷áéñÝôéóå êáé âãÞêå áðü ôï æåóôü êáé öùôåéíü äùìÜôéï, óôç ìðáóéÜ, ðïõ
Þôáíå èåïóêüôåéíç, êáôÜøõ÷ñç êáé êáôá÷éïíéóìÝíç, ãéáôß ï áÝñáò ðïõ âïýéæå
Ýóðñù÷íå ìÝóá áðü üëåò ôéò ÷áñáìÜäåò ôï ÷éüíé êáé ôçí êñõÜäá ôïõ. Áðü åêåß
âãÞêå óôç èåïóêüôåéíç áõëÞ.
Ï Ðåôñïýóêá, ôõëéãìÝíïò óôç ãïýíá ôïõ óôåêüôáí êïíôÜ óôï äéêü ôïõ
Ýëêçèñï êáôáìåóÞò ôçò áõëÞò êáé ÷áìïãåëþíôáò áðÜããåéëå óôß÷ïõò áðü ôï
âéâëßï ôïõ Ðïýëóïí. «Ç èýåëëá êñýâåé ìå êáôá÷íéÜ ôïí ïõñáíü, ïé
÷éïíïóôñüâéëïé ÷ïñïðçäÜíå, êé ï áÝñáò ìéá ïõñëéÜæåé óáí ôï èçñßï, ìéá êëáßåé
óáí ôï ìùñü».
Ï ÍéêÞôá êïõíïýóå åðéäïêéìáóôéêÜ ôï êåöÜëé ôïõ ðáßæïíôáò ôá ãêÝìéá óôá
÷Ýñéá ôïõ.
Ï ãÝñïò êáèþò óõíüäåõå ôï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, êñáôïýóå Ýíá öáíÜñé
áíáììÝíï ãéá íá ôïõ öÝããåé óôç ìðáóéÜ, ßóáìå ôçí îþðïñôá, ìá ï äõíáôüò
áÝñáò ôï Ýóâçóå ìïíïìéÜò. Êáé óôçí áõëÞ áêüìá Þôáíå öáíåñü, ðùò ç
÷éïíïèýåëëá äõíÜìùóå ðéüôåñï.
– Êáéñüò ìéá öïñÜ! – óôï÷Üóôçêå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, æÞôçìá åßíáé áí ôá
êáôáöÝñù íá öôÜóù óôï ÃïñéÜôóêéíï. Ìá äå ìðïñþ íá êÜíù áëëéþò. Ïé
õðïèÝóåéò âëÝðåéò! ¼ìùò ìéá êáé ô' áðïöÜóéóá êáé ôïýôïé äù æÝøáíå ô' Üëïãï
ôïõò ðéá. Å, êÜðïôå èá öôÜóù åêåß ðïõ èÝëù, ðñþôá ï Èåüò!
Êáé ôï êáëü ãåñïíôÜêé óêåöôüôáí ðùò äåí Ýðñåðå íá îåêéíÞóåé ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò, üìùò ôï óõìâïýëåøå ìå ôï ðáñáðÜíù íá ìåßíåé êåßíï ôï âñÜäõ, êé
áõôüò äå èÝëçóå. Íá åðéìåßíåé áêüìá ôï Ýâñéóêå ðåñéôôü, ìéá êé áð' áñ÷Þò äåí
åéóáêïýóôçêå ç ãíþìç ôïõ. «Ìðïñåß, êéüëáò, åãþ íá äåéëéÜæù ôüóï áð' ôá
ãåñÜìáôá, êáé íá Ý÷åé áõôüò äßêéï. Êáé óôï êÜôù-êÜôù äß÷ùò ìïõóáöéñáßïõò,
èá ðÝóïõìå íá êïéìçèïýìå ìå ôçí þñá ìáò. Äß÷ùò öáóáñßåò.».
Ìá ï Ðåôñïýóêá ìÞôå êáí ëïãÜñéáæå ôïí êßíäõíï. ¹îåñå ôüóï êáëÜ ôï
äñüìï êé ïëüêëçñç ôçí ðåñéï÷Þ, êé ýóôåñá êåßíï ôï óôé÷Üêé ðïõ «ïé
÷éïíïóôñüâéëïé ÷ïñïðçäÜíå» Ýêáíå ðéï Ýíôïíï ôï êïõñÜãéï ôïõ ãéáôß
ðáñÜóôáéíå ïëïæþíôáíá êåßíï ðïõ ãéíüôáí Ýîù. Ìá ï ÍéêÞôá äåí åß÷å êáìéÜ
äéÜèåóç íá îåêéíÞóåé, áëëÜ áðü ÷ñüíéá ðïëëÜ åß÷å ðéá óõíçèßóåé íá ìçí Ý÷åé
äéêÞ ôïõ èÝëçóç ðáñÜ íá õðçñåôåß Üëëïõò êé Ýôóé êáíÝíáò äåí åìðüäéóå ôçí
áíá÷þñçóç.
V
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, ðñï÷þñçóå ìå êüðï ìÝóá óôï óêïôÜäé íá âñåé ôï
Ýëêçèñü ôïõ, ìðÞêå ìÝóá, êáé ðÞñå ôá ãêÝìéá.
– ÔñÜâá ìðñïóôÜ! – öþíáîå ôïõ Ðåôñïýóêá.
Ï íÝïò, ãïíáôéóôüò ìÝóá óôï Ýëêçèñü ôïõ, ðÞñå ôï äñüìï. Ï Ìïõ÷üñôç ðïõ
áðü þñá ÷ëéìßíôñéæå íéþèïíôáò ôçí ðáñïõóßá ôçò öïñÜäáò ðáñáìðñüò,
30
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
üñìçóå îùðßóù êé Ýôóé ôá äõï Ýëêçèñá âãÞêáí óôï äñüìï. ÎáíáðÝñáóáí ôïí
êåíôñéêü äñüìï ôïõ ÷ùñéïý, ìðñïóôÜ áðü ôçí áõëÞ ìå ôá áðëùìÝíá ñïý÷á,
ìðñïóôÜ áðü ôï ìáêñüóôåíï áìðÜñé ðïõ ôþñá Þôáíå ó÷åäüí ïëüêëçñï
óêåðáóìÝíï ìå ôï ÷éüíé êé áðü ôçí óêåðÞ ôïõ ï áÝñáò ôï îåóÞêùíå ðõêíü, ðëÜé
áðü êåßíá ôá ßäéá äÝíôñá ðïõ âïýéæáí êáé óöýñéæáí èëéììÝíá êáé ëýãéæáí óôçí
ïñìçôéêÞ ðíïÞ ôïõ êáé îáíáâñÝèçêáí óå êåßíç ôç èÜëáóóá áðü ÷éüíé ðïõ
áíáôáñáæüôáí áêáôÜó÷åôá áðü ðÜíù êé áðü êÜôù. Ï áÝñáò Þôáíå ôüóï
äõíáôüò, ðïõ üôáí åñ÷üôáí ðëÜãéá Ýêáíå ôá Ýëêçèñá ìå ôïõò áíèñþðïõò ìÝóá
íá ãÝñíïõí óôçí ðíïÞ ôïõ, êáèþò êáé ô' Üëïãá. Ï Ðåôñïýóêá ôñáâïýóå
ìðñïóôÜ ìå ãïñãü ñõèìü ÷Üñç óôç ãåñÞ öïñÜäá ôïõ êáé îåöþíéæå ìå êÝöé. Ï
Ìïõ÷üñôç áêëïõèïýóå.
Óáí ðñï÷þñçóáí Ýôóé êÜðïõ äÝêá ëåðôÜ, ï íÝïò óôñÜöçêå êáé êÜôé
îåöþíçóå. Ìá ìÞôå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ìÞôå ï ÍéêÞôá Üêïõóáí ôé åßðå,
ìÜíôåøáí üìùò ðùò èá Ýöôáóáí óôç óôñïöÞ. ÐñáãìáôéêÜ ï Ðåôñïýóêá
Ýóôñéøå äåîéÜ êé ï áÝñáò ðïõ ôïí åß÷áíå ðëÜãéá ôïõò Þñèå öÜôóá êáé
ôáõôü÷ñïíá ðáñ' üëç ôçí êïóìï÷áëáóéÜ ôïõ ÷éïíéïý äéáêñßèçêå êÜôé íá
ìáõñßæåé äåîéÜ ôïõò. ¹ôáíå ôá ÷áìüäåíôñá ôçò óôñïöÞò.
– Êáé ôþñá ï Èåüò ìáæß óáò! – ôïõò öþíáîå ï íÝïò.
– Ó' åõ÷áñéóôïýìå, Ðåôñïýóêá.
– Ç èýåëëá êñýâåé ìå êáôá÷íéÜ ôïí ïõñáíü! – îåöþíéóå ï Ðåôñïýóêá êé
åîáöáíßóôçêå.
– ÐïéçôÞò, ðïõ ìïõ êüðçêå! – ðáñáôÞñçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáé ðñï÷þñçóå.
– Êáëü ðáëéêÜñé, ìïõæßêïò óùóôüò, åßðå ï ÍéêÞôá.
ÔñÜâçîáí ðáñáðÝñá.
Ï ÍéêÞôá êïõêïõëùìÝíïò êáé ìå ôï êåöÜëé ÷ùìÝíï âáèéÜ óôïõò þìïõò, Ýôóé
ðïõ ôá áíÜñéá ãÝíéá ôïõ ôõëß÷ôçêáí óôï ëáéìü ôïõ, êáèüôáí óéùðçëüò,
ðñïóðáèþíôáò íá äéáôçñÞóåé üóï ðéï ðïëý èá ìðïñïýóå ôç æåóôáóéÜ ðïõ
óõãêÝíôñùóå ðßíïíôáò ôï ôóÜé ìÝóá óôï èåñìáóìÝíï äùìÜôéï. ÌðñïóôÜ ôïõ
Ýâëåðå ôéò ßóéåò ãñáììÝò ðïõ ó÷çìÜôéæáí ïé äõï ñõìïß, êáé ðïõ áäéÜêïðá ôïí
îåãåëïýóáí ãéáôß ôéò Ýðáéñíå ãéá ðáôçìÝíï äñüìï, ôá íþôá ôïõ Ìïõ÷üñôç ðïõ
óÜëåõáí êé Ýêáíáí íá êéíåßôáé ðÝñá-äþèå ç ïõñÜ ôïõ óöé÷ôïäåìÝíç óå êüìðï
êáé ðáñáðÝñá ôï êåöÜëé ôïõ æþïõ êáé ôï ëáéìü ìå ôç ÷áßôç ðïõ áíåìéæüôáí.
ÊÜðïõ-êÜðïõ ôý÷áéíå íá äéáêñßíåé êïýôóïõñá óôçìÝíá óôéò ðëáãéÝò ôïõ
äñüìïõ ãéá óçìÜäéá êé Ýôóé êáôáëÜâáéíå ðùò ãéá ôçí þñá ðÞãáéíáí êáëÜ êáé
çóý÷áæå.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êñáôïýóå ôá ãêÝìéá, ìá ðéüôåñï Üöçíå ôï Üëïãï óôç
äéêÞ ôïõ äéÜèåóç ãéá ôï ðïý íá ôñáâÞîåé. Ìá ï Ìïõ÷üñôç ðáñ' üëï ðïõ
îáðüóôáóå ëéãÜêé óôï ÷ùñéü, Ýôñå÷å Üêåöá êáé êÜðïõ-êÜðïõ Ýóôñéâå áðü ôï
äñüìï êé ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò áíáãêáæüôáí íá ôïí äéïñèþíåé êÜìðïóåò öïñÝò.
«Íá äåîéÜ Ýíá óçìÜäé, íá, êé Üëëï, íá, êáé ôñßôï ìåôñïýóå ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò – êáé íá, ðáñáìðñüò ôï äÜóïò – óôï÷Üóôçêå êáèþò îå÷þñéóå êÜôé íá
31
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ìáõñßæåé ðáñáðÝñá. Ìá êåßíï ðïõ ðÞñå ãéá äÜóïò äåí Þôáíå ðáñÜ êÜðïéï
ìéêñü ÷áìüäåíôñï. ÐñïóðÝñáóáí ôï ÷áìüäåíôñï, Ýêáíáí êáìéÜ åéêïóáñéÜ
ïñãéÝò áêüìç, üìùò äåí õðÞñ÷å ìÞôå ôÝôáñôï óçìÜäé, ìÞôå äÜóïò. «¼ðïõ íá
'íáé ðñÝðåé íá âñßóêåôáé ôï äÜóïò äù ôñéãýñù», óêåöôüôáí ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò
êáé îáíáììÝíïò áðü ôç âüôêá êáé ôï ôóÜé, äß÷ùò íá óôáìáôÜåé âßáæå ôï Üëïãï
êáé êåßíï êáëü êáé õðÜêïõï êáèþò Þôáíå óõììïñöùíüôáí ìå ôéò ðñïôñïðÝò
ôïõ êáé ðüôå ðéï ãñÞãïñá, ðüôå ðéï áñãÜ Ýôñå÷å óôçí êáôåýèõíóç ðïõ ôïõ
Ýäéíå, ðáñ' üëï ðïõ Þîåñå ðùò áõôÞ êÜèå Üëëï Þôáíå ðáñÜ åêåßíç ðïõ Ýðñåðå.
ÐÝñáóáí ßóáìå äÝêá ëåðôÜ êáé äÜóïò ðïõèåíÜ äå öáéíüôáí.
– ÐÜëé ôá ìðåñäÝøáìå! – åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáé óôáìÜôçóå ôï Ýëêçèñï.
Ï ÍéêÞôá êáôÝâçêå áìßëçôïò áðü ôï Ýëêçèñï êáé óõãêñáôþíôáò ôï
ðáíùöüñé ôïõ ðïõ ï áÝñáò ðüôå ôïõ ôï êïëëïýóå óôï êïñìß êáé ðüôå êüíôåõå
íá ôïõ ô' áñðÜîåé ðÜíùèÝ ôïõ, ôñÜâçîå øÜ÷íïíôáò ìÝóá óôá ÷éüíéá. Ôñéãýñéóå
áðü ôç ìéá ìåñéÜ, ôñéãýñéóå áðü ôçí Üëëç. Äõï ôñåéò öïñÝò åß÷å ïëüôåëá
åîáöáíéóôåß. ÔÝëïò ãýñéóå êáé ðÞñå ôá ãêÝìéá áðü ôá ÷Ýñéá ôïõ Âáóßëç
ÁíôñÝéôò.
– ÄåîéÜ ðñÝðåé íá ôñáâÞîïõìå, åßðå ìå ýöïò áõóôçñü êé áðïöáóéóôéêü êáé
Ýóôñéøå ôï áìÜîé.
– ÐÜåé êáëÜ, ôï ëïéðüí. ÔñÜâá äåîéÜ, óõìöþíçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò
ðáñáäßíïíôáò ôá ãêÝìéá êáé êñýâïíôáò ôá ÷Ýñéá ôïõ, ðïõ åß÷áíå îåðáãéÜóåé,
ìÝóá óôá ìáíßêéá ôïõ.
Ï ÍéêÞôá äåí áðïêñßèçêå.
– ¸ëá öéëáñÜêï ìïõ, âÜëå ôá äõíáôÜ óïõ, öþíáîå óôï Üëïãï, ìá åêåßíï
ðáñ' üëç ôç ðáñüñìçóç ðïõ ôïõ Ýêáíáí ôá ãêÝìéá, ðñï÷ùñïýóå ðïëý áñãÜ.
ÊÜðïõ-êÜðïõ ôï ÷éüíé Ýöôáíå ßóáìå ôï ãüíáôï, êé áõôü äõóêüëåõå ðïëý ôç
ìåôáêßíçóç ôïõ Ýëêçèñïõ.
Ï ÍéêÞôá ðÞñå ôï ìáóôßãé, ðïõ êñåìüôáí ìðñïóôÜ êáé ôñÜâçîå ìéá ôïõ
áëüãïõ. Ôï êáëü æþï ðïõ äåí Þôáí óõíçèéóìÝíï óå ìáóôßãùìá, üñìçóå êáé
ðñï÷þñçóå ôñÝ÷ïíôáò, ìá ôçí ßäéá óôéãìÞ ìåôñßáóå êÜèå ãñçãïñÜäá. ¸ôóé
ðÝñáóáí êÜðïõ ðÝíôå ëåðôÜ. ¹ôáíå ôüóï ôï óêïôÜäé êáé ôï ÷éüíé
óôñïâéëéæüôáí êé áðü ðÜíù êé áðü êÜôù ôüóï ðõêíü, ðïõ óõ÷íÜ äå ìðïñïýóáí
íá äéáêñßíïõí ïýôå ôï êåöÜëé ôïõ áëüãïõ. Ðüôå-ðüôå, íüìéæå êÜðïéïò, ðùò ôï
Ýëêçèñï Ýìåíå áêßíçôï êáé ðùò ï êÜìðïò îÝöåõãå ðñïò ôá ðßóù. ÎáöíéêÜ ôï
Üëïãï óôáìÜôçóå áðüôïìá, íéþèïíôáò öáßíåôáé êÜðïéá áíùìáëßá ðáñáðÝñá.
Ï ÍéêÞôá ðÞäçóå ðÜëé áíÜëáöñá êÜôù, ðáñáôþíôáò ôá ãêÝìéá êé Ýôñåîå íá
äåé ôé Ýâëåðå ôï Üëïãï ìðñïóôÜ ôïõ êáé óôáìÜôçóå. ¼ìùò ìüëéò Ýêáíå íá
ðáôÞóåé Ýíá âÞìá ìðñïóôÜ óôï Ìïõ÷üñôç, ôá ðüäéá ôïõ ãëßóôñçóáí êáé
êáôñáêýëçóå ìÝóá óå êÜðïéï ãêñåìü.
– Ãéá óôáìÜôá, ãéá óôáìÜôá, Ýëåãå ìÝóá ôïõ óôïí åáõôü ôïõ, êáèþò Ýðåöôå
êáé ðñïóðáèïýóå íá óôáìáôÞóåé, üìùò äåí êáôüñèùóå ðïõèåíÜ íá êñáôçèåß
êáé óôáìÜôçóå ìïíÜ÷á üôáí óôçñß÷ôçêå ðÜíù óôï ðá÷ý óôñþìá ôïõ ÷éïíéïý
32
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
ðïõ åß÷å óùñéáóôåß ìÝóá óôï ãêñåìü.
Ôï ÷éüíé ðïõ åß÷å óôïéâá÷ôåß óôï ÷åßëïò ôïõ ãêñåìïý, áíáôáñÜ÷ôçêå ìå ôï
ðÝóéìï ôïõ ÍéêÞôá êáé óêïñðßóôçêå ðõêíü ðÜíù óôï óâÝñêï ôïõ.
– Êïßôá åêåß ôé ìïõ óêáñþíåôå! – ðáñáôÞñçóå åðéôéìçôéêÜ ï ÍéêÞôá
ìéëþíôáò óôï ÷éïíïóùñü êáé óôï ãêñåìü êáé ôéíÜæïíôáò ôï ÷éüíé ðÜíùèÝ ôïõ.
– ÍéêÞô! Å, ÍéêÞô! – öþíáæå áðü øçëÜ ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Ìá ï ÍéêÞôá äåí áðïêñéíüôáí.
Äåí åß÷å êáéñü ãéá êïõâÝíôåò. Ôßíáæå ðÜíùèÝ ôïõ ôá ÷éüíéá üóï ìðïñïýóå,
ýóôåñá Ýøá÷íå ãéá ôï ìáóôßãé ðïõ ôïõ Ýöõãå áðü ôá ÷Ýñéá êáèþò Ýðåóå. Áöïý
âñÞêå ôï ìáóôßãé äïêßìáóå íá áíÝâåé ðÜíù áðü ôçí ßäéá ìåñéÜ ðïõ
êáôñáêýëçóå, üìùò óôÜèçêå áäýíáôï. ¼óï êé áí ðñïóðÜèçóå, ìå ôï ðñþôï
âÞìá ðïõ Ýêáíå êïõôñïõâáëïýóå ðßóù êé Ýôóé áíáãêÜóôçêå íá ðñï÷ùñÞóåé
ìÝóá óôï ãêñåìü þóðïõ íá âñåé êÜðïõ ìéá Ýîïäï ãé' áðÜíù. Ìå ìåãÜëï êüðï
êáé óå áðüóôáóç ó÷åäüí ôñåéò ïñãéÝò áðü ôï ìÝñïò ðïõ åß÷å ðÝóåé, êáôÜöåñå
íá âãåé áñêïõäþíôáò óôï øÞëùìá êé áðü êåé, âáäßæïíôáò üëï óôï ÷åßëïò ôïõ
ãêñåìïý, ôñÜâçîå êáôÜ ôï óçìåßï, ðïõ Ýðñåðå íá âñéóêüôáí ôï Ýëêçèñï. Äåí
Ýâëåðå ìÞôå ôï Üëïãï ìÞôå ôï áìÜîé, åðåéäÞ üìùò åß÷å áíôéìÝôùðï ôïí áÝñá,
ðñïôïý ôá äéáêñßíåé, Üêïõóå ôéò öùíÝò ôïõ Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáé ôá
÷ëéìéíôñßóìáôá ôïõ Ìïõ÷üñôç ðïõ ôïí êáëïýóáí.
– ¸öôáóá, Ýöôáóá, å, ðÜøôå ðéá! – öþíáîå ï ÍéêÞôá.
ÌïíÜ÷á óáí Ýöôáóå ðïëý êïíôÜ, åßäå ôï Üëïãï êáé äßðëá óôï Ýëêçèñï,
üñèéï ôïí Âáóßëç ÁíôñÝéôò, ðïõ ôïõ öÜíçêå ôåñÜóôéïò.
– Ðïý óôï äéÜïëï ÷Üèçêåò ôüóç þñá; ÐñÝðåé íá ãõñßóïõìå ðßóù. Áò åßíáé
êáé óôï Ãñßóêéíï, Ýëåãå èõìùìÝíï ô' áöåíôéêü.
– ÊáëÜ èá Þôáí, áí ôï ìðïñïýóáìå. Ìá áðü ðïý íá ðÜìå ôþñá; Åäþ ðÝñá
åéí' Ýíáò ôüóïò âáèýò ãêñåìüò ðïõ óáí ðÝóïõìå ìÝóá ðÜìå ÷áìÝíïé. ÐÞñá ìéá
ôÝôïéá êïõôñïõâÜëá ðïõ åßäá êé Ýðáèá íá âãù.
– Ôé èá ãßíåé ôï ëïéðüí; Äåí ìðïñïýìå âÝâáéá íá óôåêüìáóôå åäþ ðÝñá.
ÊÜðïõ ðñÝðåé íá ðÜìå, åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
Ï ÍéêÞôá äåí áðïêñßèçêå ëÝîç. ÊÜèéóå óôï Ýëêçèñï ìå ôç ñÜ÷ç óôïí áÝñá
Ýâãáëå ôá ðïäÞìáôÜ ôïõ ðïõ åß÷áíå ãåìßóåé ÷éüíé, ôá ôßíáîå êáëÜ-êáëÜ,
ýóôåñá ðÞñå ìéá öïõ÷ôéÜ Ü÷õñï êáé ðñïóðÜèçóå íá öñÜîåé ì' áõôü áðü ìÝóá
ôçí ôñýðá ðïõ åß÷å ôï áñéóôåñü ðüäçìÜ ôïõ.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò óþðáéíå, óÜìðùò ôþñá íá ðáñÜäéíå ðéá êÜèå
ðñùôïâïõëßá óôï ÍéêÞôá. Óáí öüñåóå ôá ðïäÞìáôÜ ôïõ ï ÍéêÞôá, ðÝñáóå ðÜëé
ôá ãÜíôéá ôïõ, ðÞñå ôï ãêÝìéá óôá ÷Ýñéá êáé ïäÞãçóå ôï Üëïãï ðáñÜðëåõñá ìå
ôï ãêñåìü. ¼ìùò äå ðñüöôáóáí íá ðåñÜóïõí ìÞôå åêáôü âÞìáôá êáé ôï Üëïãï
óôáìÜôçóå áðüôïìá ðÜëé. ÌðñïóôÜ ôïõ âñéóêüôáí Üëëïò ãêñåìüò.
Ï ÍéêÞôá êáôÝâçêå ðÜëé êé Ýôñåîå íá øÜîåé ìÝóá óôá ÷éüíéá.
ÐåñéðëáíÞèçêå áñêåôÞ þñá. Óôï ôÝëïò îåðñüâáëå óôçí áíôßèåôç ìåñéÜ áðü
åêåß ðïõ îåêßíçóå.
33
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
– ÁíôñÝéôò, åßóáé æùíôáíüò; – Ýìðçîå ìéá öùíÞ.
– Åäþ! – ôïõ áðïêñßèçêå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò. Ëïéðüí; ËÝãå.
– Ôßðïôá äå ìðïñþ íá îå÷ùñßóù åßíáé óêïôÜäé. Êé üëï êáé êÜôé ñåìáôéÝò,
êÜôé ãêñåìïß. ÐÜëé èá ðñÝðåé íá ôñáâÞîïõìå êáôÜ åêåß ðïõ öõóÜåé.
Îåêßíçóáí ðÜëé, êáé ðÜëé óôáìÜôçóáí, êáé ðÜëé ï ÍéêÞôá ðçãáéíïåñ÷üôáí
Üóêïðá ìÝóá óôá ÷éüíéá êáé äß÷ùò áðïôÝëåóìá. Áõôü åðáíáëÞöôçêå áñêåôÝò
öïñÝò þóðïõ óôï ôÝëïò óôáìÜôçóå áðïóôáìÝíïò êïíôÜ óôï Ýëêçèñï.
– Ëïéðüí; – ñþôçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Áðüóôáóá, äå ìðïñþ Üëëï. Ìá êáé ô' Üëïãï áðüêáíå êé áõôü.
– Êáé ôþñá, ôé èá ãßíåé;
– Ìá íá, óôÜóïõ.
Êé ï ÍéêÞôá áðïìáêñýíèçêå îáíÜ êáé ðïëý óýíôïìá ãýñéóå.
– ÊñÜôá êáëÜ, êé áêïëïýèá ìå! – öþíáîå ï ÍéêÞôá, áäñÜ÷íïíôáò ôï
Ìïõ÷üñôç, áðü ôï êáðßóôñé êáé óÝñíïíôáò ôïí êÜðïõ ðñïò ôá êÜôù ìÝóá óôá
óùñéáóìÝíá ÷éüíéá.
Ôï Üëïãï áíôéóôÜèçêå óôçí áñ÷Þ, ìá ýóôåñá ìå ìéá ìåãÜëç ðñïóðÜèåéá
üñìçóå åëðßæïíôáò íá ôá ðçäÞîåé, üìùò äå ôá êáôÜöåñå ãïíÜôéóå ìÝóá ó' áõôÜ.
– ÐÞäá Ýîù! – öþíáîå ï ÍéêÞôá ôïõ Âáóßëç ÁíôñÝéôò ðïõ åîáêïëïõèïýóå
íá êÜèåôå óôï Ýëêçèñï, êé ýóôåñá Üäñáîå ôï Ýíá îýëï ôïõ ñõìïý êáé
ðñïóðÜèçóå íá öÝñåé ôï Ýëêçèñï ðéï êïíôÜ óôï Üëïãï. Ôá âñÞêáìå êÜðùò
æüñéêá, áäåñöÜêé, óôñÜöçêå óôï Ìïõ÷üñôç, ìá ôé íá ãßíåé! ¸ëá, âÜëå ôá
äõíáôÜ óïõ, íá óå ÷áñþ!
Ôï Üëïãï Ýâáëå ðÜëé ìéá ðñïóðÜèåéá, ôçí åðáíÜëáâå áìÝóùò, ìá êáé ðÜëé
äå ôá êáôÜöåñå êáé îáíáãïíÜôéóå êé áðüìåéíå åêåß äá, óÜìðùò íá Ýêáíå
êÜðïéï õðïëïãéóìü.
– Ðþò ôï Ýðáèåò êáé äåí ôá êáôÜöåñåò, áäåñöÜêé; – Ýëåãå ï ÍéêÞôá ôïõ
Ìïõ÷üñôç, Ýëá êáëÝ ìïõ, Üëëç ìéá öïñÜ!
ÐÜëé ï ÍéêÞôá âïçèïýóå, ôñáâþíôáò ôï Ýíá îýëïõ ñõìïý êé ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò ôï Üëëï. Ôï Üëïãï êßíçóå ôï êåöÜëé ôïõ, ýóôåñá üñìçóå áðüôïìá.
– ¸ëá! ¸ëá! Äåí ðñüêåéôáé íá ðíéãåßò! – ôïõ öþíáæå ï ÍéêÞôá.
– ¸íá ðÞäçìá äåýôåñï, ôñßôï êáé óôï ôÝëïò ôï Üëïãï îåðÞäçóå ôá
óùñéáóìÝíá ÷éüíéá êáé óôáìÜôçóå âáñéáíáóáßíïíôáò êáé ôéíÜæïíôáò ôá ÷éüíéá
ðÜíùèÝ ôïõ. Ï ÍéêÞôá Þèåëå íá ôñáâÞîïõí ðáñáðÝñá ìá ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò
åß÷å ôüóï áðçõäÞóåé ôõëéãìÝíïò óôéò äõï ãïýíåò ôïõ, ðïõ Þôáíå áäýíáôï íá
óõíå÷ßóåé êáé ñß÷ôçêå óôï Ýëêçèñï.
– ¢óå íá ðÜñù áíÜóá, åßðå, ëýíïíôáò ôï ìáíôßëé ðïõ ì' áõôü åß÷å äÝóåé ôï
ãéáêÜ ôçò ãïýíáò ôïõ üôáí îåêßíçóáí áðü ôï Ãñßóêéíï.
– Ìðïñþ ìïíÜ÷ïò ìïõ, ìåßíå îáðëùìÝíïò, åëüãïõ óïõ, åßðå ï ÍéêÞôá êáé
ìå ô' áöåíôéêü îáðëùìÝíï ìÝóá óôï Ýëêçèñï Ýóõñå ôï Üëïãï áðü ôï ÷áëéíü
êáìéÜ äåêáñéÜ âÞìáôá ðñïò ôá êÜôù, ýóôåñá Üëëá ôüóï áíçöïñéêÜ êáé åêåß
ðÝñá óôáìÜôçóå.
34
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
Ôï óçìåßï ðïõ óôáìÜôçóå ï ÍéêÞôá äå âñéóêüôáí óå âáèïýëùìá, ðïõ ç
ïñìÞ ôïõ áÝñá óùñéÜæåé ôï ÷éüíé åêåß ìÝóá ìüíéìá êáé èá êéíäýíåõáí íá
êáôáðëáêùèïýí áð' áõôü ïëüôåëá êé åß÷å ôï ðëåïíÝ÷ôçìá áðü ôç ìéá ðëåõñÜ
íá 'íáé êÜðùò ðñïöõëáãìÝíï ìå ôçí áíçöïñéÜ ðïõ ó÷çìÜôéæå ôï ÷åßëïò ôïõ
ãêñåìïý. ¹ôáíå óôéãìÝò, ðïõ ï áÝñáò óÜìðùò íá çóý÷áæå ëéãÜêé, ìá áõôü äå
äéáñêïýóå ðïëý êáé ëåò óáí, èÝëïíôáò íá áíáðëçñþóåé ôéò óôéãìÝò áõôÝò ôçò
çóõ÷ßáò, ç èýåëëá îåóðïýóå ìåôÜ, ìå äýíáìç äåêáðëÜóéá êáé ìå ðéüôåñç
ìáíßá îÝóêéæå êáé óôñéöïãýñéæå ôá ðÜíôá. Ìéá ôÝôïéá ïñìçôéêÞ ðíïÞ ôïõ áÝñá
îÝóðáóå îáöíéêÜ ôç óôéãìÞ, ðïõ ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò áöïý îáíÜóáíå, âãÞêå
áðü ôï Ýëêçèñï êáé ðëçóßáóå ôï ÍéêÞôá, ãéá íá óõíåííïçèåß ìáæß ôïõ ôé èá
Ýðñåðå íá êÜíïõí. Êé ïé äõï ôïõò áõèüñìçôá óêýøáíå üóï ìðïñïýóáí êé
áðüìåéíáí óéùðçëïß, þóðïõ íá êáôáðñáàíåé ï áÝñáò. Ï Ìïõ÷üñôç êáé êåßíïò
æÜñùíå ì’ áäçìïíßá ô' áõôéÜ êáé ôßíáæå ôï êåöÜëé ôïõ. Ìüëéò êáôáóßãáóå
êÜðùò ç ïñìÞ ôçò èýåëëáò, ï ÍéêÞôá Ýâãáëå ôá ãÜíôéá ôïõ, ôá Ý÷ùóå óôç æþíç
ôïõ, ÷ïõ÷ïýëéóå ôá îåðáãéáóìÝíá ÷Ýñéá ôïõ êé Üñ÷éóå íá îåæåýåé ôï Üëïãï.
– Ôé êÜíåéò åêåß ðÝñá; – ôïí ñþôçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Ôï îåæåýù ôé Üëëï íá êÜíù; Áðüêáìá ðéá, áðïêñßèçêå ï ÍéêÞôá, óÜìðùò
íá æçôïýóå óõãíþìç.
– Äå èá ìðïñÝóïõìå ôÜ÷áôåò, êÜðïõ íá âãïýìå;
– Óßãïõñá ü÷é, ìïíÜ÷á ðïõ èá âáóáíßóïõìå Üäéêá ôï Üëïãï. Ôï êáøåñü
êáôÜíôçóå ÷Üëéá, åßðå ï ÍéêÞôá äåß÷íïíôáò ôá Üëïãï, ðïõ óôåêüôáí åêåß äá
õðÜêïõï êáé ãéá üëá Ýôïéìï êé áò Þôáíå áðïêáìùìÝíï áðü ôçí êïýñáóç êáé
ìïõóêåìÝíï óôïí éäñþôá áðü ôçí õðåñâïëéêÞ ðñïóðÜèåéá ðïõ Ýâáëå üëç ôçí
þñá. ÐñÝðåé íá ðåñÜóïõìå ôç íý÷ôá ìáò ðñüóèåóå ëåò êé åôïéìáæüôáí íá
îåíõ÷ôßóåé óå êÜðïéï ÷Üíé, êáé óõíÝ÷éóå ôç äïõëåéÜ ôïõ.
– Êáé äå èá ðáãþóïõìå; – ñþôçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Êáé ôé ì' áõôü; Áí åßíáé íá ðáãþóïõìå, ü÷é äå èá ðïýìå, åßðå öéëïóïöéêÜ
ï ÍéêÞôá.
VI
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, êáèþò Þôáíå ôõëéãìÝíïò óôéò äõï ãïýíåò ôïõ
áéóèáíüôáí ðïëý æåóôÜ, ðñïðÜíôùí ýóôåñ' áðü ôçí áðáó÷üëçóÞ ôïõ ãéá
îåðÝñáóìá ôçò ÷éïíïóôéâÜäáò. ¼ìùò Ýíá ðáãåñü ñßãïò ðÝñáóå ôçí ðëÜôç ôïõ,
üôáí êáôÜëáâå ðùò ðñáãìáôéêÜ åêåß ðÝñá Ýðñåðå íá ðåñÜóïõí ôç íý÷ôá ôïõò.
Ãéá íá çñåìÞóåé êÜèéóå óôï Ýëêçèñï êé Ýâãáëå ôá ôóéãÜñá ôïõ êáé ôá óðßñôá
ôïõ.
Ï ÍéêÞôá óôï áíáìåôáîý îÝæåõå ôï Üëïãï êáé êÜíïíôáò ìåèïäéêÜ áõôÞ ôç
äïõëåéÜ äåí Ýðáõå íá ìéëÜåé óôï æþï, óÜìðùò ãéá íá ôï åíèáññýíåé.
– ¸ëá, Ýëá Ýâãá, ôïõ Ýëåãå, âãÜæïíôáò ôï áðü ôá äõï îýëá ôïõ ñõìïý. Íá,
èá óå äÝóù åäþ, èá óïõ âÜëù á÷åñÜêé ìðüëéêï êáé èá óïõ âãÜëù ôï êáðßóôñé,
35
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
óõíÝ÷éóå, êÜíïíôáò ôáõôü÷ñïíá åêåßíï ðïõ Ýëåãå. ¢ìá öáò ëéãÜêé èá íéþóåéò
êÜðùò ðéï êáëÜ.
Ìá ï Ìïõ÷üñôç, Þôáíå öáíåñü, ðùò äåí êáèçóý÷áæå ìå ôá ëüãéá ôïõ
ÍéêÞôá êé Ýìåíå ôáñáãìÝíïò. Êéíïýóå áäéÜêïðá ôá ðüäéá ôïõ, êïëëïýóå óôï
Ýëêçèñï, ìå ôç ñÜ÷ç ãõñéóìÝíç óôïí áÝñá êé Ýôñéâå ôï êåöÜëé ôï ðÜíù óôï
ìáíßêé ôïõ ÍéêÞôá.
ÓÜìðùò ìïíÜ÷á ãéá ìç ÷áëÜóåé ôï ÷áôßñé ôïõ ÍéêÞôá, ðïõ ôïõ óÝñâéñå ôï
Ü÷õñï, Üñðáîå ìå ìéá ïñìçôéêÞ êßíçóç ëéãÜêé óôï óôüìá, ìá ôçí ßäéá óôéãìÞ
óêÝöôçêå ðùò åêåßíç ç þñá äåí Þôáíå ãéá ëé÷ïõäéÝò êáé ôï ðÝôáîå áìÝóùò êé
ï áÝñáò ôï Üäñáîå ôï óêüñðéóå, ôï ðÝôáîå ìáêñéÜ êáé ôï óêÝðáóå ìå ôï ÷éüíé.
– Êáé ôþñá èá óôÞóïõìå ôï óçìÜäé, åßðå ï ÍéêÞôá, Ýóôñåøå ôï Ýëêçèñï öÜôóá
óôïí áÝñá áíáóÞêùóå êé Ýóôçóå ïëüñèá ôá äõï ìáêñéÜ îýëá ôïõ ñõìïý êáé ôá
óôåñÝùóå üóï ìðïñïýóå ðéï ãåñÜ óôç âÜóç ôïõò. Êáé ôþñá, óáí ìáò
êáôáðëáêþóåé ôï ÷éüíé, ïé êáëïß ÷ñéóôéáíïß áð' áõôü ôï óçìÜäé èá ïäçãçèïýí
íá ìáò îåèÜøïõí, ðñüóèåóå, ÷áúäåýïíôáò ôá ãÜíôéá ôïõ êáé ðåñíþíôáò ôá óôá
îåðáãéáóìÝíá ÷Ýñéá ôïõ. ¸ôóé äá, ìáò ìáèáßíáíå ïé ãÝñïé.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò óôï áíáìåôáîý, ìÜôáéá ðñïóðáèïýóå í' áíÜøåé ôï
ôóéãÜñï ôïõ. ÐïëëÜ óðßñôá ÷Üëáóå þóðïõ íá ôï êáôáöÝñåé, ãéáôß ï áÝñáò Þ ôïõ
ôá Ýóâçíå Þ ôá Üñðáæå ìåó' áðü ôá ÷Ýñéá êáé ôá ðåôïýóå ìáêñéÜ. ÅðéôÝëïõò
ìðüñåóå í' áíÜøåé êáé íá êñáôÞóåé áíáììÝíï Ýíá óðßñôï ðïõ ìå ôç öëïãßôóá
ôïõ öþôéóå ãéá ìéá óôéãìïýëá ôç ãïýíá ôïõ, ôï ÷Ýñé ôïõ ìå ôï ÷ñõóü äá÷ôõëßäé
óôï äåß÷ôç ðïõ ôïí êñáôïýóå ãõñéóìÝíï ðñïò ôá ìÝóá êáé ôï êáôá÷éïíéóìÝíï
Ü÷õñï ðïõ ðñüâáëå êÜôù áðü ôçí êÜðá, êáé ôï ôóéãÜñï Üíáøå. ÔñÜâçîå ìå
áðëçóôßá ìéá äõï ñïõöçîéÝò ôïí êáðíü, ôïí áìüëçóå áðü ôá ñïõèïýíéá ôïõ,
èÝëçóå íá óõíå÷ßóåé, ìá ï áÝñá ðÝôáîå êáé ôï ôóéãÜñï ìáêñéÜ, üðùò êáé ô'
Ü÷õñï.
¼ìùò êé áõôü ôï ëéãïóôü êÜðíéóìá äéáóêÝäáóå êÜðùò ôïí Âáóßëç
ÁíôñÝéôò.
– Áò îåíõ÷ôßóïõìå ëïéðüí, ìéá êáé äå ãßíåôáé áëëéþò, åßðå. Êáé ôþñá
óôÜóïõ íá óôÞóù êáé ìéá óçìáßá, ðñüóèåóå. ÐÞñå ôï ìáíôßëé ðïõ ðñùôýôåñá
ôï åß÷å ëýóåé áðü ôï ëáéìü ôïõ, Ýâãáëå ôá ãÜíôéá ôïõ, ïñèþèçêå ôåíôþèçêå
üóï ìðïñïýóå êáé ôï Ýäåóå ìå äéðëü êüìðï óöé÷ôÜ-óöé÷ôÜ ðÜíù óå Ýíá áðü
ôá óôçìÝíá êïíôÜñéá.
Ôï ìáíôßëé êõìÜôéóå áðåëðéóìÝíá êáé ðüôå êïëëïýóå ðÜíù óôï êïíôÜñé,
ðüôå îåðåôïýóå ìå ïñìçôéêÜ îåôéíÜãìáôá óôïí áÝñá, ôåíôùíüôáí êé Ýôñéæå.
– Ôï ðÝôõ÷á ìéá ÷áñÜ! – åßðå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáìáñþíïíôáò ôï Ýñãï ôïõ
êáé îáíá÷þèçêå óôï Ýëêçèñï. Èá æåóôáéíüìáóôå êáëýôåñá áí êáèüìáóôå
ìáæß ïé äõï ìáò, üìùò äå ÷ùñÜìå, ðñüóèåóå.
– Åãþ èá âñù êÜðïõ íá âïëåõôþ, áðïêñßèçêå ï ÍéêÞôá. ÌïíÜ÷á ôï
êáêüìïéñï ôï æùíôáíü îåðÜãéáóå ïëüôåëá êáé ðñÝðåé íá ôïõ ñßîù ôçí êÜðá
óôç ñÜ÷ç ôïõ. Ãéá óôÜóïõ, êáé ðëçóéÜæïíôáò ôï Ýëêçèñï ôñÜâçîå Ýîù ôçí
36
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
êÜðá, ðïõ ì' áõôÞí åß÷å óêåðÜóåé ôï óôñùìÝíï Ü÷õñï, áøçöþíôáò ðïõ ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò Þôáíå êáèéóìÝíïò ðÜíù.
Äßðëùóå ôçí êÜðá óôá äýï êáé ôçí Ýñéîå óôç ñÜ÷ç ôïõ Ìïõ÷üñôç.
– ¸ôóé äá, üëï êáé êÜðùò ðéï æåóôÜ èá íïéþèåéò, ìéêñÝ ìïõ ìðïõíôáëÜ,
Ýëåãå ï ÍéêÞôá ðåñíþíôáò ðÜíù áðü ôçí êÜðá ôï óÝëìá êáé ôï êïõëÜíé êáé
óößããïíôáò ôá ëïõñéÜ êáëÜ Ýôóé ðïõ íá ìç êéíäõíåýåé íá ôçí óõíåðÜñåé ç ïñìÞ
ôçò èýåëëáò. Äþóôå ìïõ ôþñá êåßíï ôï êïììÜôé ôï êáíáâÜôóï êáé ëßãï Ü÷åñï
ðñüóèåóå îáíáãõñßæïíôáò êïíôÜ óôï Âáóßëç ÁíôñÝéôò áöïý âüëåøå üóï ðéï
êáëÜ ìðïñïýóå ôï Üëïãï, êáé ðáßñíïíôáò êáé ôï 'íá êáé ô' Üëëï, áðïóýñèçêå
ðßóù áðü ôï Ýëêçèñï Üíïéîå ìå ôá ÷Ýñéá ôïõ ìéá ãïýâá ìÝóá óôï ÷éüíé,
Ýóôñùóå ôï Ü÷õñï, Ý÷ùóå ôï óêïýöï ôïõ üóï ðéï âáèéÜ ìðïñïýóå,
óöé÷ôïôõëß÷ôçêå ìå ôï ðáíùöüñé ôïõ, êïõêïõëþèçêå ìå ôï êáíáâÜôóï êáé
÷þèçêå óôç ãïýâá ìå ô' Ü÷õñï áêïõìðþíôáò óôï ðßóù ìÝñïò ôïõ Ýëêçèñïõ ðïõ
ôïí ðñïöýëáãå êé áðü ôïí áÝñá êé áðü ôï ÷éüíé.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êïõíïýóå ðåñéöñïíçôéêÜ ôï êåöÜëé ãéá ïë' áõôÜ ðïõ
Ýêáíå ï ÍéêÞôá, üðùò ãåíéêÜ ðïôÝ äåí åýñéóêå óùóôÜ ôá êáìþìáôá ôùí
ìïõæßêùí ðïõ Þôáíå áãñÜììáôïé êáé êïõôïß êáé óôï áíáìåôáîý ðñïóðÜèçóå
íá âïëåõôåß êé ï ßäéïò ìÝóá óôï Ýëêçèñï.
Ôá÷ôïðïßçóå üóï ìðïñïýóå ôï Ü÷õñï ðïõ Ýìåéíå, óùñéÜæïíôáò ôï ðéüôåñï
êÜôù áðü ôá ðëåõñÜ ôïõ, Ý÷ùóå ôá ÷Ýñéá ôïõ óôá ìáíßêéá ôçò ãïýíáò ôïõ êé
áêïýìðçóå ôï êåöÜëé ôïõ óôç ìéá ãùíßá ôïõ Ýëêçèñïõ üóï ðéï ÷áìçëÜ
ìðïñïýóå, ãéá íá åßíáé ðñïöõëáãìÝíïò êÜðùò áðü ôç ìáíßá ôïõ áÝñá.
Äåí ôïõ åñ÷üôáí ýðíïò. Êåéôüôáí êáé óêåöôüôáí ðÜíôá åêåßíï ôï ßäéï, ðïõ
áðïôåëïýóå ôï ìïíáäéêü óêïðü, ôç óçìáóßá, ôç ÷áñÜ êáé ôçí ðåñçöÜíéá ôçò
æùÞò ôïõ. Ðüóá äçëáäÞ ëåöôÜ êáôüñèùóå íá êåñäßóåé êáé ðüóá ìðïñåß íá
êåñäßóåé áêüìá. Ðüóá ëåöôÜ êÝñäéóáí êé Ý÷ïõí äéÜöïñïé Üëëïé ãíþñéìïß ôïõ,
ðþò ôá êÝñäéóáí êáé ðþò ôá êåñäßæïõí êáé ðþò åêåßíïò, üìïéá ì' áõôïýò
ìðïñåß ðïëëÜ íá êåñäßóåé áêüìá. Ç áãïñÜ ôïõ ìéêñïý äÜóïõò ôïõ
ÃïñéÜôóêéíï Þôáíå ãé' áõôüí Ýíá æÞôçìá ìåãÜëçò óçìáóßáò. ¸ëðéæå áðü ôï
äáóÜêé áõôü íá êåñäßóåé ìå ôï ðñþôï äÝêá ÷éëéáäïýëåò ôï ëéãüôåñï. Êé Üñ÷éóå
íïåñÜ íá êÜíåé ôç äéáôßìçóÞ ôïõ, êáèþò ôï åß÷å äåé ôï öèéíüðùñï ôüôå ðïõ
ðñüöôáóå íá ìåôñÞóåé üëá ôá äÝíôñá ðïõ óêÝðáæáí ôçí ðåñéï÷Þ áðü äõï
íôåóéáôßíåò.
– Ïé âáëáíéäéÝò èá ðÜíå ãéá âÜóåéò áìáîéþí. Ôá êïõôóïõñÜêéá ÷þñéá. Êáé
êáõóüîõëá ßóáìå ôñéÜíôá ïñãéÝò èá äþóåé ç êÜèå íôåóéáôßíá, óôï÷áæüôáí. Ç
êÜèå íôåóéáôßíá è' áöÞóåé êÝñäïò äéáêüóéá åßêïóé ðÝíôå ñïõâëÜêéá ôï ðéï
ëßãï. ÐåíÞíôá Ýîé íôåóéáôßíåò êáé ðåíÞíôá Ýîé êáôïóôÜñéêá êé Üëëá ðåíÞíôá Ýîé
êáôïóôÜñéêá êé áêüìá ðåíÞíôá Ýîé äåêÜñéêá, êé Üëëá ðåíÞíôá Ýîé äåêÜñéêá, êé
áêüìá ðåíÞíôá Ýîé ðåíôÜñéêá. ¸âëåðå ðùò Ýâãáéíáí ðÜíù áðü äþäåêá
÷éëéÜäåò üìùò äß÷ùò ôï áñéèìçôÞñé äå ìðïñïýóå íá âñåé ðüóï èá Þôáí üëï ôï
ðïóü.
37
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
– ¼ìùò äå èá ôï äþóù äÝêá ÷éëéÜäåò, ìá èá óôáèþ óôéò ï÷ôþ êáé í'
áöáéñåèïýí ôá îÝöùôá. ¢ìá âÜëù óôï ÷Ýñé ôïõ ãåùìÝôñç Ýíá Þ êé åíÜìéóç
êáôïóôÜñéêï, áõôüò èá êáôáöÝñåé íá õðïëïãßóåé ôá îÝöùôá ßóáìå ðÝíôå
íôåóéáôßíåò. Êáé ôüôå èá ìïõ ô' áöÞóåé ï÷ôþ. Êáé ôñåéò ÷éëéáäïýëåò êáðÜñï, èá
ôïí êáôáöÝñù óêåöôüôáí êáé ìå ôçí áíÜóôñïöç ôïõ ÷åñéïý, ÷Üéäåõå ôï
ðïñôïöüëé ôïõ ðïõ ôï åß÷å ÷ùìÝíï âáèéÜ óôçí åóùôåñéêÞ ôóÝðç. Ðþò ôá
êáôáöÝñáìå ùóôüóï íá ÷Üóïõìå ôï äñüìï áðü ôç óôñïöÞ êáé ðÝñá Ýíáò Èåüò
ôï îÝñåé! Åäþ êÜðïõ èá Ýðñåðå íá åßíáé ôï äÜóïò êé ç êáëýâá ôïõ
äáóïöýëáêá. Èá Ýðñåðå í' áêïýãïíôáé óêõëéÜ í' áëõ÷ôÜíå. Ìá èáññåßò êáé
âïõâáßíïíôáé ôá êáôáñáìÝíá, ôüôå áêñéâþò ðïõ ðñÝðåé íá áëõ÷ôÞóïõí.
ÁðïìÜêñõíå ôï ãéáêÜ ôçò ãïýíáò áðü ô' áõôß êé áöïõãêñÜóôçêå. Äåí
áêïõãüôáí ôßðïô' Üëëï åêôüò áðü ôá óöõñßãìáôá ôïõ áÝñá, áðü ôç öáóáñßá
ðïõ Ýêáíå ôï äåìÝíï ìáíôßëé êáèþò ôï ôñÝëáéíå ç ïñìÞ ôçò èýåëëáò êáé åêåßíç
ôïõ ðáãùìÝíïõ ÷éïíéïý ðïõ ÷ôýðáãå ðÜíù óôçí ñÜ÷ç ôïõ Ýëêçèñïõ ðÝöôïíôáò
Üöèïíï. Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êïõêïõëþèçêå ðÜëé ìå ôï ãéáêÜ.
– Íá ôï Þîåñá èá Ýìåíá íá êïéìçèþ óôï Ãñßóêéíï. Ìá ôï ßäéï êÜíåé. Èá
öôÜóïõìå áýñéï. Ìüíï ðïõ Ý÷áóá ìéá çìÝñá. Ìå ôÝôïéï êáéñü ïé Ýìðïñïé ôçò
ðïëéôåßáò äåí ðñüêåéôáé íá îåìõôßóïõí. Êáé èõìÞèçêå ðùò óôéò 9 ôïõ ìÞíá èá
Ýðñåðå íá ôïõ öÝñåé êÜôé ëåöôÜ ï ÷áóÜðçò. Ìïõ åß÷å ðåé ðùò èá åñ÷üôáí ï
ßäéïò êáé åãþ èá ëåßðù. Êåßíç ç ðñïêïììÝíç ç ãõíáßêá ìïõ äå èá íéþóåé íá
ðáñáëÜâåé ôá ëåöôÜ. Åßíáé Ýíá îýëï áðåëÝêçôï. ÌÞôå íá öåñèåß óáí
Üíèñùðïò äåí åßíáé éêáíÞ, óõíÝ÷éóå ôç óêÝøç ôïõ, ãéáôß áíáèõìÞèçêå ðüóï
Üó÷çìá öÝñèçêå óôï áóôõíüìï ôçò ðåñéöÝñåéáò ðïõ åß÷å ðÜåé íá ôïõò
åðéóêåöôåß ÷ôåò, ìå ôçí åõêáéñßá ôçò ãéïñôÞò. Ãõíáßêá, ôé íá ðåéò; ÌÞðùò åßäå
êüóìï, ìÞðùò Ýìáèå öÝñóéìï; Ðïý íá ôá äåé áõôÜ; Óáí óêÝöôïìáé, ðùò Þôáíå
ôï óðéôéêü ìáò üôáí æïýóáí ïé ãÝñïé ìïõ! Ï ó÷ùñåìÝíïò ï ðáôÝñáò ìïõ Þôáíå
Ýíáò ðëïýóéïò ìïõæßêïò, íïéêïêõñåìÝíïò ðïõ êñáôïýóå Ýíá ÷Üíé óôï ÷ùñéü.
Ìá åãþ êïßôá ôé êáôÜöåñá í' áðï÷ôÞóù ìÝóá óå äåêáðÝíôå ÷ñüíéá!
ÌðáêÜëéêï, äõï êáðçëåéÜ, ìýëï, óôáñáðïèÞêåò, äõï ÷ôÞìáôá ìå íïßêé, êáé
óðßôé ìå áðïèÞêç êáé ìå óéäåñÝíéá óêåðÞ, áñÜäéáæå ìå ðåñçöÜíéá. ¼÷é ôá
ðáñáìéêñÜ ôïõ ðáôÝñá ìïõ. Ðïéáíïý üíïìá âñïíôÜåé óÞìåñá ó' üëç ôçí
ðåñéï÷Þ; Ôïõ Ìðñå÷ïõíüâ! Êáé ãéáôß áõôü; Ãéáôß, ôç äïõëåéÜ Ý÷ù ðÜíôá óôï
íïõ ìïõ, ãéáôß áäéÜêïðá ðáó÷ßæù, ü÷é óáí êÜôé Üëëïõò ðïõ ôåìðåëéÜæïõí Þ ôï
ñß÷íïõí Ýîù. Ìá åãþ ðåñíÜù Üãñõðíåò íý÷ôåò. Èýåëëá, îåèýåëëá óôï äñüìï
âñßóêïìáé. Êé Ýôóé ðåôõ÷áßíù ðÜíôá ôéò äïõëåéÝò ìïõ. Íá ìçí öáíôÜæïíôáé
ðùò ôá ëåöôÜ êåñäßæïíôáé ðáßæïíôáò. ¼÷é, êýñéå. ÐñÝðåé íá êïðéÜóåéò, íá
óðÜóåéò ôï êåöÜëé óïõ. Íá Ýôóé äá, íá îåíõ÷ôÜò ÷åéìþíá êáéñü, ìå
÷éïíïèýåëëá ìÝóá óôïí êÜìðï êáé íá áãñõðíÜò íý÷ôåò ïëÜêåñåò. Íá
óôñéöïãõñßæåé ôï ìáîéëÜñé óïõ êáô' áðü ôï êåöÜëé óïõ êáèþò ãõñíÜò áðü äù
êé áðü êåé áãñõðíþíôáò áðü ôéò óêÝøåéò, óôï÷Üæïíôáí ìå ðåñßóóåéá
ðåñçöÜíéá. ÖáíôÜæïíôáé ðùò áðü ôõ÷åñü ôïõò ðåôõ÷áßíïõí óôç æùÞ. Íá ïé
38
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
Ìéñüíïâ, ôþñá ëïãáñéÜæïíôáé åêáôïììõñéïý÷ïé. Êáé ðþò áõôü; Íá
äïõëÝøåéò, íá êïõñáóôåßò. Ôüôåò óïõ äßíåé êé ï Èåüò. ÖôÜíåé ìïíá÷Ü íá 'íáé
õãåßá.
Êé ç óêÝøç ðùò ìðïñïýóå êé áõôüò íá ãßíåé Ýíáò åêáôïììõñéïý÷ïò óáí ôïí
Ìéñüíïâ, ðïõ îåêßíçóå ìå ôï ôßðïôá, ôïí óõãêßíçóå ôüóï ðïëý, ðïõ
áéóèÜíèçêå Ýíôïíç ôçí áíÜãêç íá êïõâåíôéÜóåé ìå êÜðïéïí. ¼ìùò ï
óõíïìéëçôÞò äåí õðÞñ÷å êåßíç ôç óôéãìÞ… Áí êáôÜöåñíáí ôïõëÜ÷éóôï íá
Ýöôáíáí óôï ÃïñéÜôóêéíï, èá ôá Ýøåëíå êáëÜ ôïõ íåáñïý êôçìáôßá êáé èá ôïõ
Ýâáíå ôá ãõáëéÜ.
– Ðù! Ðù! Ôé äõíáôüò áÝñáò åßíáé ôïýôïò; ÊáôÜ ðùò öáßíåôáé èá ôï
óôñþóåé ôüóï ðïëý ðïõ äå èá ìðïñÝóïõìå íá îåêïëëÞóïõìå áðü äù ÷Üìù
ìçäÝ ôï ðñùß, óôï÷Üóôçêå, êáèþò Üêïõãå ôïí øõ÷ñü áÝñá íá öõóïìáíÜåé êáé
ôï ðáãùìÝíï ðõêíü ÷éüíé íá ðÝöôåé ðÜíù óôï óáíßäùìá ôïõ åëêÞèñïõ.
Áíáóçêþèçêå êé Ýñéîå ìéá ìáôéÜ ôñéãýñù: ìÝóá óôçí êÜôáóðñç
ôáëáíôåõüìåíç óêïôåéíéÜ, äéáêñéíüôáí íá ìáõñßæåé ëéãÜêé ôï êåöÜëé ôïõ
Ìïõ÷üñôç, êé ç ñÜ÷ç ôïõ óêåðáóìÝíç ìå ôçí êÜðá êé ç öïõíôùôÞ ïõñÜ ôïõ
äåìÝíç êüìðï. Ïëïýèå, ãýñù, ìðñïóôÜ, ðßóù, áðëùíüôáí ç ßäéá ìïíüôïíç,
ôáëáíôåõüìåíç, êÜôáóðñç óêïôåéíéÜ, ðïõ êÜðïõ-êÜðïõ óáí íá äéáëõüôáí
áäéüñáôá ãéá ìéá óôéãìÞ êé ýóôåñá ðÜëé ãéíüôáí áêüìá ðéï æïöåñÞ.
– ¸óöáëá ðïõ Üêïõóá ôï ÍéêÞôá, óêÝöôçêå, èá Ýðñåðå íá ðñï÷ùñÞóïõìå,
üëï êáé êÜðïõ èá âãáßíáìå. Áêüìá ìðïñïýóáìå íá ðÜìå ðßóù óôï Ãñßóêéíï
êáé íá ðåñÜóïõìå ôç íý÷ôá ìáò óôïõ ÔÜñáò. Íá ôþñá, êÜôóå äù êáé
îåðÜãéáóå ïëïíõ÷ôßò. ÁëÞèåéá, ôé Þôáíå åêåßíï ôï êáëü, ðïõ óêåöôüìïõí
ðñùôýôåñá; Á, èõìÞèçêá. Ðùò ï Èåüò áíôáìåßâåé ôïõò áíèñþðïõò ãéá ôïõò
êüðïõò ôïõò. ÌïíÜ÷á ïé áíèñþðïé ðïõ êïðéÜæïõí óôç æùÞ ôïõò ðñïêüâïõí, êé
ü÷é ïé áëÞôåò, ïé ôåìðåë÷áíÜäåò êé ïé âëÜêåò. Áò êáðíßóù Ýíá ôóéãáñÜêé ôþñá!
ÊÜèéóå, Ýâãáëå ôçí ôóéãáñïèÞêç ôïõ, Ýðåóå ìðñïýìõôá, Üíïéîå ôç ãïýíá ôïõ,
ðñïöõëÜãïíôáò Ýôóé áðü ôïí áÝñá ôï óðßñôï ðïõ èá Üíáâå, ìá ï áÝñáò åýñéóêå
ôñüðï íá åéó÷ùñÞóåé êé Ýóâçíå ôá óðßñôá ðïõ Üíáâáí ôï Ýíá ðßóù áðü ôï Üëëï.
ÌåôÜ áðü ðïëëÝò ðñïóðÜèåéåò êáôÜöåñå í' áíÜøåé ôï ôóéãÜñï ôïõ. Ôï üôé
ðÝôõ÷å êåßíï ðïõ Þèåëå ôïõ Ýäùóå ìåãÜëç ÷áñÜ. Ðáñ' üëï, ðïõ ôï ôóéãÜñï ôï
êÜðíéóå ðéï ðïëý ï áÝñáò, ðáñÜ ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, êáé êåßíåò ïé äõï-ôñåéò
ñïõöçîéÝò, ðïõ ìðüñåóå íá ôñáâÞîåé ôïõ Ýêáíáí êáëü. ÎÜðëùóå ðÜëé óáí êáé
ðñþôá, êïõêïõëþèçêå êé Üñ÷éóå íá áíáèõìéÝôáé êáé íá ïíåéñïðïëåß êáé äß÷ùò
êé ï ßäéïò íá ôï áíôéëçöôåß îáöíéêÜ îå÷Üóôçêå êé áðïêïéìÞèçêå.
Ìá ïëïìåìéÜò óáí êÜôé íá ôïí Ýóðñùîå äõíáôÜ êáé îýðíçóå. Íá åß÷å ôÜ÷á
áíáêéíÞóåé ôï Ü÷õñï êÜôùèÝ ôïõ ï Ìïõ÷üñôç Þ êÜôé ìÝóá ôïõ ôïí áíáôÜñáîå;
Îýðíçóå ùóôüóï êé ç êáñäéÜ ôïõ ÷ôõðïýóå ôüóï äõíáôÜ êáé ôüóï ãñÞãïñá.
¢íïéîå ôá ìÜôéá ôïõ. Ãýñù ôïõ ôá ßäéá Þôáíå ðÜëé, ìïíÜ÷á ðïõ öáéíüôáí
êÜðùò óáí ðéï öùôåéíÜ.
– Áñ÷ßæåé íá öÝããåé, óôï÷Üóôçêå. Äå èá áñãÞóåé, ðñÝðåé íá îçìåñþóåé.
39
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
Ìá ôáõôü÷ñïíá êáôÜëáâå ðùò ôþñá Þôáíå ðéï öùôåéíÜ, ãéáôß åß÷å
áíáôåßëåé ôï öåããÜñé. Áíáóçêþèçêå êáé ðáñáôÞñçóå ðñïóå÷ôéêÜ ôï Üëïãï.
Êåßíï óôåêüôáí ìå ôç ñÜ÷ç ãõñéóìÝíç óôïí áÝñá êáé Ýôñåìå óýãêïñìï. Ç
êÜðá êáôá÷éïíéóìÝíç åß÷å îåöýãåé ðëÜãéá êáé ôþñá äéáêñéíüôáí ðéï êáëÜ ôï
êáôá÷éïíéóìÝíï êåöÜëé ôïõ æþïõ êé ç áíáìáëëéáóìÝíç ÷áßôç ôïõ. Ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò Ýóêõøå ðÜíù áðü ôï ðßóù ìÝñïò ôïõ Ýëêçèñïõ êáé êïßôáîå. Ï
ÍéêÞôá êáèüôáí ðÜíôá ìÝóá óôç ãïýâá ðïõ Üíïéîå, óôçí ßäéá óôÜóç óáí
ðñùôïêÜèéóå. Ôï êáíáâÜôóï, ðïõ ì' áõôü åß÷å óêåðáóôåß êáé ôá ðüäéá ôïõ
Þôáí ðáóðáëéóìÝíá ìå ðá÷ý óôñþìá ÷éïíéïý.
– Ìç îåðáãéÜóåé ïëüôåëá ï ìïõæßêïò. Åßíáé ôüóï êáêïíôõìÝíïò ó÷åäüí
êïõñÝëéá öïñÜåé. Èá Ý÷ù íá äþóù ëüãï ãéá äáýôïí. Íá ôé ôñáâÜåé êÜðïéïò ì'
áõôïýò ôïõò åñãÜôåò. Ëáüò áìüñöùôïò, óêÝöôçêå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáé êÜðïéá
óôéãìÞ åßðå ìÝóá ôïõ, íá ðÜñåé ôçí êÜðá áðü ôï Üëïãï êáé íá óêåðÜóåé ì' áõôÞí
ôï ÍéêÞôá, üìùò èá êñýùíå íá óçêùèåß êáé íá ìåôáêéíçèåß êé åêôüò áð' áõôü
öïâüôáí ìç îåðáãéÜóåé ôï Üëïãï. Êáé ôé Þèåëá íá ôïí êïõâáëÜù ìáæß ìïõ; ¼ëï
áðü ôçí áíïçóßá åêåßíçò! ÓõìðÝñáíå êé áíáèõìÞèçêå ôç ãõíáßêá ôïõ, ðïõ äå ôç
óõìðáèïýóå êáèüëïõ. ÎÜðëùóå ðÜëé ìÝóá óôï Ýëêçèñï. ¸ôóé äá ï ìðÜñìðáò
ìïõ îåíý÷ôéóå êÜðïôå ìÝóá óôá ÷éüíéá, êáé äåí Ýðáèå ôßðïôá. Íáé, ìá ôï
ÓåâáóôéÜí ôïí îÝèáøáí, ôïõ Þñèå áìÝóùò óôï íïõ êÜðïéá Üëëç ðåñßðôùóç, êé
áðüèáíå ôçí ßäéá óôéãìÞ. Åß÷å îõëéÜóåé üëïò, óáí ôïìÜñé ðáãùìÝíï åß÷å ãßíåé.
Áí Ýìåíá íá ðåñÜóù ôç íý÷ôá ìïõ óôï Ãñßóêéíï èá Þôáí ðïëý ðéï êáëÜ.
Êé áöïý ôõëß÷ôçêå ðïëý ðñïóåêôéêÜ, Ýôóé ðïõ ç æåóôáóéÜ ôçò ãïýíáò íá ìçí
ðçãáßíåé ÷áìÝíç, ðáñÜ íá ôïí èåñìáßíåé ðáíôïý êáé óôï ëáéìü, êáé óôá
ãüíáôá, êáé óôéò ðáôïýóåò, Ýêëåéóå ôá ìÜôéá ôïõ, ðñïóðáèþíôáò í'
áðïêïéìçèåß ðÜëé. ¼ìùò üóï êé áí ðñïóðáèïýóå ôþñá, óôÜèçêå áäýíáôï íá
îå÷áóôåß ðáñÜ áðåíáíôßáò Ýíéùèå íá 'íáé áðüëõôá îåíõóôáãìÝíïò êáé
æùçñåìÝíïò. ¢ñ÷éóå ðÜëé íá ëïãáñéÜæåé ôá êÝñäç êáé ôá ëåöôÜ ðïõ ôïõ
÷ñùóôïýóáí ïé äéÜöïñïé, íá áõôïðáéíåýåôáé ìå êáìÜñé ãéá ô’ Üôïìü ôïõ êáé ôç
æçëåõôÞ ïéêïíïìéêÞ ôïõ êáôÜóôáóç, ìá ôþñá üëåò ïé óêÝøåéò áäéÜêïðá
êüâïíôáí áðü êÜðïéï öüâï ðïõ ëÜíèáíå ìÝóá ôïõ, êáé äéáñêþò ìåôÜíéùíå
ãéáôß äåí Ýìåéíå íá ðåñÜóåé ôç íý÷ôá óôï Ãñßóêéíï.
– Áí Ýìåíá åêåß ðÝñá, ôþñá èá Þìïõíá îáðëùìÝíïò ìÝóá óå æåóôÜ
óôñùóßäéá, óôï÷áæüôáí, ìåôáíéùìÝíïò ðéêñÜ.
Ãýñéóå êáé îáíáãýñéóå êÜìðïóå öïñÝò ìÝóá óôï Ýëêçèñï, ðáó÷ßæïíôáò íá
âïëåõôåß ðéï êáëÜ êáé íá âñåé ìéá óôÜóç ðéï Üíåôç êáé ðéï ðñïöõëáãìÝíç áðü
ôïí áÝñá, ìá üëá ôá Ýâñéóêå óôñáâÜ. Îáíáóçêùíüíôáí, Üëëáæå èÝóç, ôýëéãå
ôá ðüäéá ôïõ, Ýêëåéíå ôá ìÜôéá êé áðüìåíå Þóõ÷ïò Ýôóé äá. Ìá åßôå ôá ðüäéá
ôïõ, üðùò ôá êñáôïýóå äéðëùìÝíá êáé êáèþò Þôáíå ÷ùìÝíá ìÝóá óôá ãåñÜ
ìÜëëéíá ðïäÞìáôá, Üñ÷éæáí íá ìïõäéÜæïõí, Þ áðü êÜðïõ ôïí äéáðåñíïýóå ï
ðáãåñüò áÝñáò êé áíáãêáæüôáí ðÜëé íá îáíáóçêùèåß ãéá íá åðé÷åéñÞóåé
êáéíïýñéá ôá÷ôïðïßçóç, ãêñéíéÜæïíôáò ãéáôß äåí Ýìåéíå óôï Ãñßóêéíï íá 'íáé
40
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
åêåßíç ôç óôéãìÞ îáðëùìÝíïò Üíåôá êáé æåóôÜ.
ÊÜðïéá óôéãìÞ ôïõ öÜíçêå ðùò Üêïõóå ìáêñéíü ëÜëçìá ðåôåéíïý. ×Üñçêå
ôüóï ðïëý, ðïõ îåêïýìðùóå ôç ãïýíá ôïõ êé Ýóôçóå ôçí áêïÞ ôïõ ðñïóå÷ôéêÜ.
¼ìùò ìÜôáéá, ãéáôß äåí áêïõãüôáí ôßðïô' Üëëï åêôüò áðü ôá óöõñßãìáôá ôïõ
áÝñá, ôïí ðáñáäáñìü ôïõ ìáíôéëéïý ðÜíù óôï óôçìÝíï êïíôÜñé êáé ôï
ìáóôßãùìá ôïõ ðáãùìÝíïõ ÷éïíéïý óôï óáíßäùìá ôïõ Ýëêçèñïõ.
Ï ÍéêÞôá åîáêïëïõèïýóå íá ìÝíåé óôçí ßäéá óôÜóç, Ýôóé ðïõ êÜèéóå
áðïâñáäßò, áêßíçôïò êé áìßëçôïò, äß÷ùò íá áðïêñßíåôáé óôïí Âáóßëç ÁíôñÝéôò
ðïõ êÜíá äõï öïñÝò ôïõ ìßëçóå.
– Ïýôå êáí ðïõ óêïôßóôçêå áõôüò. ÊïéìÜôáé ôïõ êáëïý êáéñïý, óêåöôüôáí
ìå áäçìïíßá ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, êïéôÜæïíôáò áðü ðÜíù ôï ÍéêÞôá ðïõ Þôáíå
üëïò óêåðáóìÝíïò ìå ðá÷ýôáôï óôñþìá ÷éïíéïý.
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò óçêùíüôáí êáé îáíáðëÜãéáæå, êÜðïõ åßêïóé öïñÝò. Ôïõ
öáéíüôáí ðùò êåßíç ç íý÷ôá äå èá åß÷å ôÝëïò.
– Ôþñá, óßãïõñá ðéá, èá êïíôåýåé íá îçìåñþóåé, óôï÷Üóôçêå êÜðïôå,
êáèþò åß÷å óçêùèåß êáé êïßôáæå ãýñù ôïõ. Íá ñßîù ìéá ìáôéÜ óôï ñïëüé, èá
ðáãþóù íá îåêïõìðùèþ. ¼ìùò Üìá ðåéóôþ, ðùò óýíôïìá èá îçìåñþóåé, üëï
êáé ðéï êáëÜ èá íéþóù, èá áñ÷ßóïõìå íá æåýïõìå..
¹îåñå ðïëý êáëÜ ðùò ôï îçìÝñùìá áñãïýóå áêüìá üìùò Üñ÷éóå ïëïÝíá
êáé ðéï ðïëý íá äåéëéÜæåé êé Þèåëå ôáõôü÷ñïíá êáé íá ðåéóôåß êáé íá ãåëáóôåß.
Îåêïýìðùóå ðñïóåêôéêÜ ôéò êüðéôóåò ôïõ êïíôïãïõíéïý ôïõ êáé ÷þíïíôáò ôï
÷Ýñé óôï êüñöï, Ýøáîå ðïëëÞ þñá þóðïõ íá öôÜóåé ôï ãéëÝêï. Ìå ìåãÜëï
êüðï êáôÜöåñå íá âãÜëåé ôï ñïëüé ôïõ, ðïõ Þôáíå áóçìÝíéï, ìå äéÜöïñá
óôïëßäéá áðü óìÜëôï êáé êïßôáîå. Ìá äß÷ùò öùò äå ìðïñïýóå ôßðïôá íá
îå÷ùñßóåé. ÎáíÜðåóå ìðñïýìõôá üðùò ôüôå ðïõ Þèåëå íá áíÜøåé ôï ôóéãÜñï
ôïõ êé Ýâãáëå ôá óðßñôá. Ìá ôþñá ôá êáôÜöåñå ìåèïäéêÜ, ãéáôß øÜ÷íïíôáò
âñÞêå Ýíá óðßñôï ìå ìåãÜëï êåöáëÜêé êé áõôü Üíáøå ìåìéÜò. Ìå ôç öëïãßôóá
ôïõ öþôéóå ôçí ðëÜêá ôïõ ñïëïãéïý êáé äåí ðßóôåõå óôá ìÜôéá ôïõ… Ç þñá
Þôáíå ìïíÜ÷á äþäåêá êáé äÝêá ëåðôÜ. ÌðñïóôÜ ôïõò áðëùíüôáí ïëÜêåñç ç
íý÷ôá.
– Ù÷, áôÝëåéùôç ðïõ åßíáé ç íý÷ôá! – óôï÷Üóôçêå, íéþèïíôáò íá ðáãþíåé ôï
áßìá ôïõ. Êïõìðþèçêå ðÜëé êáëÜ, êïõêïõëþèçêå êáé æÜñùóå óôç ãùíéÜ ôïõ
Ýëêçèñïõ ìå ôçí áðüöáóç íá ðåñéìÝíåé õðïìïíåôéêÜ. ÎÜöíïõ áíÜìåó' áð' ôç
ìïíüôïíç âïõÞ ôïõ áÝñá Üêïõóå êÜðïéï êáéíïýñéï æùíôáíü Þ÷ï. Ï Þ÷ïò áõôüò
åíôåéíüôáí êáíïíéêÜ êáé óáí Ýöôáóå óôï óçìåßï íá îå÷ùñßóåé ïëüôåëá, ôï ßäéï
êáíïíéêÜ Üñ÷éóå íá áôïíåß. Äå ÷ùñïýóå êáìéÜ áìöéâïëßá. ¹ôáíå êÜðïéïò
ëýêïò. Êé ï ëýêïò áõôüò, ïýñëéáæå ôüóï êïíôÜ ôïõ, ðïõ ìå ôçí ðíïÞ ôïõ áÝñá
áêïõãüôáí ç êßíçóç ðïõ Ýêáíáí ïé ìáóÝëåò ôïõ áëëÜæïíôáò ôïí ôüíï ôçò öùíÞ
ôïõ. Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò îåêïýìðùóå ôï ãéáêÜ ôïõ êé Üêïõãå ðñïóå÷ôéêÜ. Ï
Ìïõ÷üñôç ôï ßäéï åíôáôéêÜ Ýóôçíå ôçí áêïÞ ôïõ, êéíþíôáò ô' áõôéÜ ôïõ êé üôáí
ï ëýêïò Ýðáøå íá ïõñëéÜæåé ìåôáêßíçóå ôá ðüäéá ôïõ êáé ÷ëéìßíôñéóå óáí ãéá
41
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ðñïåéäïðïßçóç. ÌåôÜ áð' áõôü Þôáíå ðéá ïëüôåëá áäýíáôï íá ìðïñÝóåé íá
êïéìçèåß ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, ìá ïýôå êáé íá çóõ÷Üóåé. ¼óï êé áí ðñïóðÜèçóå
íá óêåöôåß ôïõò ëïãáñéáóìïýò ôïõ, ôéò õðïèÝóåéò ôïõ, ôç öÞìç ãéá ôçí áîßá êáé
ôá ðëïýôç ôïõ, ï öüâïò ïëïÝíá êáé ðéï Ýíôïíá ôïí êõñßåõå êáé ðÜíù áð' üëåò
ôéò óêÝøåéò åðéêñáôïýóå êé áíÜìåóÜ ôïõò ìðåñäåõüôáí ç ïäõíçñÞ ìåôáìÝëåéá,
ãéáôß äåí Ýìåéíå íá ðåñÜóåé ôç íý÷ôá ôï Ãñßóêéíï.
– Áò ëåßøåé êáé ôï äÜóïò êáé ôï êáëü ôïõ. Êáé äß÷ùò áõôü ôá êÝñäç äå èá
ìïõ ëåßøïõí, äüîá íá '÷åé ï Èåüò. Á÷, ìïíÜ÷á ôïýôç ç íý÷ôá íá ðåñÜóåé! –
Ýëåãå ìÝóá ôïõ. ËÝíå ðùò ïé ìåèõóìÝíïé äåí áíôÝ÷ïõí óôçí ðáãùíéÜ êáé ôá
êáêáñþíïõí, óôï÷Üóôçêå êÜðïéá óôéãìÞ. Êáé åãþ ôï Ýôóïõîá áñêåôÜ.
Êáé ðñïóÝ÷ïíôáò ôï óõíáßóèçìá ôïõ áõôü áéóèÜíèçêå ðùò Üñ÷éóå íá
ôñÝìåé, ìç îÝñïíôáò êé ï ßäéïò ãéáôß Ýôñåìå: áðü ôï êñýï Þ áðü ôï öüâï ôïõ.
Äïêßìáóå íá êïõêïõëùèåß êáé íá îáðëþóåé óáí ðñùôýôåñá, ìá äå ìðïñïýóå
ðéá íá ôï êÜíåé. Äå ìðïñïýóå íá ìÝíåé åêåß äá, Þèåëå íá óçêùèåß, êáé í'
áðáó÷ïëçèåß óå êÜôé ãéá íá êáôáðíßîåé ôï öüâï ðïõ öïýíôùíå ìÝóá ôïõ êáé
ðïõ Ýíéùèå ôïí åáõôü ôïõ áíßêáíï íá ôïõ áíôéóôáèåß. ÎáíÜâãáëå ôá ôóéãÜñá
êáé ôá óðßñôá ôïõ, ìá ôïõ åß÷áíå ìåßíåé ôñßá óðßñôá üëá-üëá êáé ôá ÷åéñüôåñá,
êé üëá ôñßöôçêáí ìïíá÷Ü äß÷ùò í' áíÜøïõí.
– ¢íôå óôï äéÜïëï, êáôáñáìÝíï, ãêñåìßóïõ áðü äù! – Ýâñéóå äß÷ùò êé ï
ßäéïò íá îÝñåé ðïéïí êáé ðÝôáîå ìáêñéÜ ôï ôóéãÜñï, ðïõ ôï åß÷å êÜíåé ëéþìá,
ìá óôáìÜôçóå Ýãêáéñá ôçí êßíçóç ôïõ ÷åñéïý êáé ôï Ý÷ùóå óôçí ôóÝðç ôïõ. Ç
áíçóõ÷ßá ðïõ ôïí êõñßåøå Þôáíå ôÝôïéá, ðïõ äå ìðïñïýóå ðéá íá ìåßíåé
êáèéóìÝíïò ìÝóá óôï Ýëêçèñï. Óçêþèçêå êáé âãÞêå áðü ô' áìÜîé. ÓôÜèçêå ìå
ôç ñÜ÷ç êáôÜ ôç ìåñéÜ ôïõ áÝñá êáé ôáêôïðïßçóå üóï ðéï êáëÜ êáé ðéï óöé÷ôÜ
ìðïñïýóå ôéò ãïýíåò êáé ôç æþíç ôïõ.
– Ôé íá êÜèïìáé áêßíçôïò êáé íá ðåñéìÝíù ôï èÜíáôï; Èá êáâáëÞóù ôï
Üëïãï êáé ìáñò, ôïõ Þñèå ìéá îáöíéêÞ éäÝá. ÊáâÜëá ô' Üëïãï äåí êïõñÜæåôáé
ðïëý. Êåßíïò êåé, óôï÷Üóôçêå êÜðïéá óôéãìÞ ãéá ôï ÍéêÞôá, êáé íá ðåèÜíåé äå
÷Üèçêå ï êüóìïò. Êáé ôÜ÷áôåò ðïõ æåé ôé êáôáëáâáßíåé; ÌÞôå ðïõ è' áöÞóåé
êáíÝíá âéïò ðßóù ôïõ, ãéá íá ðéêñáßíåôáé. Ìá åãþ, äüîá ôù Èåþ êÜôé Ý÷ù êáé
ðñÝðåé íá ôï ÷áñþ…
Êáé áöïý Ýëõóå ô' Üëïãï, ôá÷ôïðïßçóå ôá ãêÝìéá ãýñù óôï ëáéìü ôïõ êé
Ýêáíå íá êáâáëÞóåé ìá ïé ãïýíåò êáé ôá ðïäÞìáôá ôïõ Þôáíå ôüóï âáñéÜ, ðïõ
äåí ôá êáôÜöåñå. Ôüôå óôÜèçêå ìÝóá óôï Ýëêçèñï ãéá íá êáâáëÞóåé áðü êåé.
¼ìùò ôï áìÜîé ôáëáíôåýôçêå êÜôù áðü ôï âÜñïò ôïõ êáé ðÜëé äå ìðüñåóå.
ÔÝëïò, ôçí ôñßôç öïñÜ, ôñÜâçîå ôï Üëïãï äßðëá óôï Ýëêçèñï, ðÜôçóå ìå ðïëëÞ
ðñïóï÷Þ óôçí Üêñç êáé ðÝôõ÷å íá ðÝóåé ìå ôçí êïéëéÜ ôïõ êÜèåôá óôçí ðëÜôç
ôïõ Ìïõ÷üñôç. ¸ìåéíå ãéá ëßãï ó' áõôÞí ôç óôÜóç, ýóôåñá óýñèçêå ìéá-äõï
öïñÝò ðéï ðÝñá, ðÝñáóå ôï Ýíá ðüäé ôïõ ðÜíù áðü ôç ñÜ÷ç ôïõ áëüãïõ êáé
êáëïêÜèéóå óôçñßæïíôáò ôá ðüäéá ôïõ óôï ëïõñß ôïõ êïõëáíéïý. Ç áðüôïìç
êßíçóç ðïõ Ýêáíå ôï Ýëêçèñï êáèþò îåêïõíÞèçêå ì' üëåò áõôÝò ôéò
42
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
ðñïóðÜèåéåò ôïõ Âáóßëç ÁíôñÝéôò, îýðíçóå ôï ÍéêÞôá, êáé êÜôé åßðå, öáßíåôáé.
– Áì' äå èá ó' áêïýóù äá, êïõôïìüãéá! Ôé, èá êÜôóù Ýôóé äá íá ÷Üóù ôç
æùÞ ìïõ ãéá ôï ôßðïôá; – ôïõ öþíáîå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáé óéÜ÷íïíôáò êÜôù
áðü ôá ãüíáôÜ ôïõ ôéò ðïäéÝò ôçò ãïýíáò ôïõ ðïõ áíåìßæïíôáí, Ýóôñåøå ôï
Üëïãï êáé ôï ïäÞãçóå ðÝñá áðü ôï Ýëêçèñï êáôÜ ôï óçìåßï êåßíï, ðïõ
õðïëüãéóå ðùò Ýðñåðå íá âñßóêåôáé ôï äÜóïò êé ç êáëýâá ôïõ äáóïöýëáêá.
VII
Ï ÍéêÞôá áðü ôç óôéãìÞ ðïõ óôñïããõëïêÜèéóå ìÝóá óôç ãïýâá, ðßóù áðü
Ýëêçèñï êáé êïõêïõëþèçêå ìå ôï êáíáâÜôóï, Ýìåéíå áêßíçôïò. Óáí üëïõò ôïõò
áíèñþðïõò ðïõ æïýíå ìå ôç öýóç êáé îÝñïõí ôçí áíÜãêç, Þôáíå õðïìïíåôéêüò
êáé ìðïñïýóå Þóõ÷á íá ðåñéìÝíåé þñåò ðïëëÝò, áêüìá êáé ìÝñåò äß÷ùò íá
äïêéìÜóåé ìÞôå áíçóõ÷ßá, ìÞôå áäçìïíßá. Åß÷å áêïýóåé ô' áöåíôéêü ôïõ ðïõ ôïõ
öþíáæå, ìá äåí áðïêñßèçêå, ãéáôß äåí åß÷å üñåîç íá êéíçèåß êáé íá ìéëÞóåé.
Ðáñ' üëï ðïõ áéóèáíüôáí áêüìá íá 'íáé æåóôüò áðü ôï ôóÜé ðïõ åß÷å ðéåé êé áðü
ôçí ðïëëÞ êßíçóç ðïõ åß÷å êÜíåé ðáëåýïíôáò áíÜìåóá óôá ÷éüíéá, Þîåñå ðùò ç
æåóôáóéÜ áõôÞ äå èá êñÜôáãå ðïëëÞ þñá êáé ðùò íá æåóôáèåß ìå êáéíïýñãéåò
êéíÞóåéò äå èá ôï ìðïñïýóå ãéáôß Ýíéùèå íá 'íáé ôüóï êïõñáóìÝíïò, üðùò ôï
íéþèåé ôï Üëïãï üôáí áðïóôÜóåé ðéá, êáé äå ìðïñåß íá ðñï÷ùñÞóåé ðáñ' üëï ðïõ
ôï âéÜæåé ìå ôï ìáóôßãé ï íïéêïêýñçò ôïõ êé Ý÷åé áíÜãêç íá öÜåé êáëÜ ãéá íá
ìðïñÝóåé íá äïõëÝøåé. Ôï Ýíá ðüäé ôïõ ìÝóá óôï óêéóìÝíï ðüäçìá åß÷å
îáðáãéÜóåé êé Ýíéùèå áêßíçôï ôï ìåãÜëï äÜ÷ôõëü. Êé åêôüò áð' áõôü Ýíéùèå üëï
ôï êïñìß ôïõ ïëïÝíá êáé ðéï ðïëý íá êñõþíåé. Ç óêÝøç ðùò èá ìðïñïýóå, êáé
ìÜëéóôá Þôáíå ðïëý ðéèáíü, íá ðÝèáéíå åêåßíç ôç íý÷ôá, ôïõ ðÝñáóå áðü ôï
ìõáëü, ìá ç óêÝøç áõôÞ äåí ôïõ öÜíçêå ìÞôå ôüóï äõóÜñåóôç, ìÞôå ôüóï
ôñïìåñÞ. Êáé ôïýôï ãéáôß ïëüêëçñç ç æùÞ ôïõ, äåí õðÞñîå áäéÜêïðï ðáíçãýñé
ðáñÜ áíôéèÝôùò ìéá õðçñåóßá äß÷ùò ôåëåéùìü, ðïõ Üñ÷éóå êéüëáò íá ôïí
êïõñÜæåé. Êé áêüìá ãéáôß õðçñåôþíôáò ó' üëç ôç æùÞ äéÜöïñá áöåíôéêÜ óáí ôï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò, åß÷å ôáõôü÷ñïíá ðÜíôá ôï óõíáßóèçìá, ðùò åîáñôéüôáí áðü ôï
êýñéï áöåíôéêü, áðü êåßíïí ðïõ ôïí Ýóôåéëå óå ôïýôç ôç æùÞ. Êé Þîåñå ðùò êáé
ðåèáßíïíôáò èá Ýìåíå óôçí åîïõóßá ôïõ áöåíôéêïý áõôïý, êáé ðùò ôïýôï ôï
áöåíôéêü äå èá ôïí áäéêïýóå.
– Êñßìá í' áöÞíåé êÜðïéïò üëá ôïýôá ðïõ Ý÷åé æÞóåé, üëá ôïýôá ðïõ Ý÷åé
óõíçèßóåé! Ìá ôé íá ãßíåé; ÐñÝðåé íá óõíçèßóåé êáé óôá êáéíïýñéá. Ïé
áìáñôßåò; – óôï÷Üóôçêå ôá ìåèýóéá ôïõ, ôá ëåöôÜ ðïõ åß÷å îïäÝøåé óôá
êñáóïðïõëåéÜ, ôïõò ôóáêùìïýò ôïõ ìå ôç ãõíáßêá ôïõ, ôéò âñéóéÝò ðïõ
óõíÞèéæå óáí Þôáíå ìåèõóìÝíïò· èõìÞèçêå áêüìá ðïõ äåí ðÞãáéíå óôç
åêêëçóßá, ðïõ äå íÞóôåõå ôéò óáñáêïóôÝò êé üëá êåßíá, ðïõ ãé' áõôÜ ðÜíôá ôïí
ìÜëùíå ï ðáðÜò, óáí ðÞãáéíå íá îïìïëïãçèåß. Å, âÝâáéá, Ý÷ù áìáñôßåò. Ìá
óÜìðùò ôéò Ýöôéáîá îåðßôçäåò; ÔÝôïéïí, öáßíåôáé ì’ Ý÷åé êÜíåé ï Èåüò. Áò
43
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
åßíáé êé ïé áìáñôßåò êïíôÜ óô' Üëëá. Ðïý ìðïñåß íá êñõöôåßò;
ÁõôÜ óêÝöôçêå óôçí áñ÷Þ ó÷åôéêÜ ìå êåßíï ðïõ ìðïñïýóå íá ôïõ óõìâåß
êåßíç ôç íý÷ôá êé ýóôåñá ðéá äåí îáíáãýñéóå óôéò óêÝøåéò áõôÝò, ðáñÜ
ðáñáäüèçêå óôéò äéÜöïñåò áíáìíÞóåéò, ðïõ áðü ìüíåò ôïõò åñ÷üôáí óôï
ìõáëü. Ðüôå áíáèõìüôáí ôïí åñ÷ïìü ôçò ÌÜñöá êáé ôá ìåèýóéá ôùí åñãáôþí
êáé ôç äéêÞ ôïõ áðï÷Þ áðü ôï ðéïôü, ðüôå ôç óçìåñéíÞ ðåñéðëÜíçóç êáé ôï
íïéêïêõñåìÝíï óðéôéêü ôïõ ÔÜñáò êáé ôéò óõæçôÞóåéò ãéá ôç ìïéñáóéÜ, ðïôÝ ôï
ðáéäß ôïõ êáé ôï Ìïõ÷üñôç, ðïõ ôþñá üóï íá 'íáé èá êñýùíå ëéãüôåñï êáèþò
ôï óêÝðáóå ìå ôçí êÜðá, ðüôå óêåöôüôáí ô' áöåíôéêü ôïõ ðïõ Ýêáíå ôï
Ýëêçèñï íá ôñéæïêïðÜåé êáèþò óôñéöïãýñéæå ìÝóá óå äáýôï ãéá íá âïëåõôåß
êáëÜ.
– Èá ôï Ý÷åé ìåôáíéþóåé êáé ìüíïò ôïõ, ï êáøåñüò, ðïõ îåêßíçóå ìå ôÝôïéïí
êáéñü, óêåöôüôáí ï ÍéêÞôá. ¾óôåñá áðü ôüóá õðÜñ÷ïíôá ðïõ Ý÷åé êáé ôüóç
êáëïðÝñáóç, äå èÝëåé íá ðåèÜíåé. ¼÷é óáí êé åìÜò ôïõò öïõêáñÜäåò.
Êáé óéãÜ-óéãÜ ïë' áõôÜ áñ÷ßíçóáí íá ìðåñäåýïíôáé, íá ãßíïíôáé óáëÜôá
ìÝóá óôï ìõáëü ôïõ êé áðïêïéìÞèçêå.
Êáé ôç óôéãìÞ ðïõ ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, ðñïóðáèþíôáò íá êáâáëÞóåé,
ôáñáêïýíçóå ôï Ýëêçèñï, ç ñÜ÷ç ôïõ áìáîéïý, ðïõ ðÜíù ó' áõôÞí áêïõìðïýóå
ï ÍéêÞôá, áíáôÜ÷ôçêå äõíáôÜ êáé ôïí ÷ôýðçóå óôéò ðëÜôåò, îõðíþíôáò ôïí.
Ôüôå, èÝëïíôáò êáé ìç, âñÝèçêå áíáãêáóìÝíïò í' áëëÜîåé èÝóç. Ìå êüðï
ôÝíôùóå ôá ðüäéá ôïõ êáé ôßíáîå ðÜíùèÝ ôïõ ÷éüíéá. ¾óôåñá óçêþèçêå êé
áìÝóùò Ýíéùóå íá ôïí äéáðåñíÜåé óýãêïñìï ìéá ïäõíçñÞ êñõÜäá. ÊáôÜëáâå
ôé Ýôñå÷å êáé èÝëçóå íá ôïõ áöÞóåé ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ôçí êÜðá, ðïõ ôþñá ðéá
Þôáíå Ü÷ñçóôç ãéá ôï Üëïãï, ìéá êáé ôï åß÷å êáâáëÞóåé êáé èá Ýöåõãáí, åíþ
êåéíïý èá ôïõ ÷ñçóßìåõå ðïëý ãéá íá ôõëé÷ôåß. Êáé ôïõ öþíáîå.
Ìá ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò äåí Üêïõóå Þ äå èÝëçóå í' áêïýóåé êé åîáöáíßóôçêå
ìÝóá óôçí ðõêíÞ ÷éïíüóêïíç.
Óáí áðüìåéíå ìïíá÷üò ï ÍéêÞôá ãéá ìéá óôéãìÞ óêÝöôçêå ôé èá Ýðñåðå íá
êÜíåé. Íá îåêéíÞóåé ãéá íá âñåé êÜðïéá êáôïéêßá áíèñþðùí, áéóèáíüôáí ðùò
äåí åß÷å ðéá äõíÜìåéò ãéá ïäïéðïñßá. Íá îáíáêÜôóåé óôçí ðáëéÜ èÝóç äå
ìðïñïýóå ðéá, ãéáôß ç ãïýâá äåí õðÞñ÷å. Ôçí åß÷å ðÝñá ãéá ðÝñá óêåðÜóåé ôï
÷éüíé ðïõ Ýðåöôå. ÊáôáëÜâáéíå ðùò êáé ìÝóá óôï Ýëêçèñï äåí åß÷å åëðßäá íá
æåóôáèåß, ãéáôß äåí åß÷å ìå ôé íá óêåðáóôåß êáé ãéáôß ôþñá êáé ôï êïíôïãïýíé
êáé ôï ðáíùöüñé ôïõ äåí ôïí æÝóôáéíáí ðéá. Êñýùíå ôüóï ðïëý ðïõ ëåò êé åß÷å
ìåßíåé ãäõôüò, ìïíÜ÷á ìå ôï ðïõêÜìéóï. Ôïí êõñßåøå áãùíßá.
– Ù, ÐáíáãéÜ ìïõ! ÈåÝ ìïõ, Ðáíôïäýíáìå! – åßðå äõíáôÜ êáé ôï
óõíáßóèçìá ðùò äåí Þôáíå ìïíá÷üò, ðáñÜ êÜðïéïò ôï Üêïõãå êáé äåí èá ôïí
Üöçíå íá ÷áèåß, ôïí áíáêïýöéóå. ÁíáóôÝíáîå âáèéÜ êáé äß÷ùò íá âãÜëåé ôï
êáíáâÜôóï ðïõ ì' áõôü åß÷å ôõëéãìÝíï ôï êåöÜëé ôïõ, ÷þèçêå óôï Ýëêçèñï
ìÝóá êáé îÜðëùóå óôç èÝóç, ðïõ ðñùôýôåñá îÜðëùíå ôï áöåíôéêü ôïõ.
44
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
Ìá êáé ìÝóá óôï Ýëêçèñï Þôáíå áäýíáôï íá æåóôáèåß. Óôçí áñ÷Þ Ýôñåìå
óýãêïñìïò, ýóôåñá ç ôñåìïýëá Ýðáøå êé Üñ÷éóå óéãÜ-óéãÜ íá ÷Üíåé ôéò
áéóèÞóåéò ôïõ. Äåí Þîåñå áí áõôü Þôáíå èÜíáôïò Þ ýðíïò, ìá Ýíéùèå ôïí åáõôü
ôïõ ôï ßäéï Ýôïéìï êáé ãéá ôï Ýíá êáé ãéá ô' Üëëï.
VIII
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò óôï áíáìåôáîý âßáæå üóï ìðïñïýóå êáé ìå ôá ðüäéá êáé
ìå ôá ãêÝìéá ôï Üëïãï, ðñï÷ùñþíôáò ðñïò ôï óçìåßï ðïõ õðïëüãéæå óßãïõñá üôé
åßíáé ôï äÜóïò êáé ç êáëýâá ôïõ äáóïöýëáêá. Ôï ÷éüíé Ýêáíå ôá ìÜôéá íá
êïëëïýí, êé ï áÝñáò ëåò êé Ýâáíå ðåßóìá íá ôïí óôáìáôÞóåé, üìùò áõôüò,
óêõììÝíïò ìðñïóôÜ êáé ôõëéãìÝíïò áäéÜêïðá óôç ãïýíá ôïõ, Ýôóé ðïõ íá
óêåðÜæåé ôï óÝëìá ðïõ ôïí åíï÷ëïýóå, âßáæå üëç ôçí þñá ôï Üëïãï. Êáé êåßíï,
ðáñ' üëï ðïõ ôï Ýêáíå ìå êüðï, üìùò ôñáâïýóå õðÜêïõï óôçí êáôåýèõíóç ðïõ
ôïõ Ýäéíå.
Ðñï÷þñçóå ßóáìå ðÝíôå ëåðôÜ üëï ßóá ìðñïóôÜ, üðùò öáíôáæüôáí, äß÷ùò
íá âëÝðåé ôßðïô' Üëëï åêôüò áðü ôï êåöÜëé ôïõ áëüãïõ êáé ôçí êÜôáóðñç
åñçìéÜ êáé äß÷ùò í' áêïýåé ôßðïô' Üëëï åêôüò áðü ôá óöõñßãìáôá ôïõ áÝñá
êïíôÜ óô' áõôéÜ ôïõ Ìïõ÷üñôç êáé ãýñù óôï ãéáêÜ ôçò ãïýíá ôïõ.
ÎáöíéêÜ äéÜêñéíå êÜôé íá ìáõñßæåé ðáñáðÝñá. Ç êáñäéÜ ôïõ óêßñôçóå áðü
÷áñÜ êáé êáôåýèõíå êáôÜ åêåß ôï Üëïãï, âëÝðïíôáò êéüëáò ìå ôá ìÜôéá ôçò
öáíôáóßáò ôïõ ôïß÷ïõò óðéôéþí êÜðïéïõ ÷ùñéïý. ¼ìùò áõôü ðïõ ìáýñéæå äå
Ýìåíå áêßíçôï ðáñÜ êïõíéüôáí áäéÜêïðá, êáé äåí Þôáíå ÷ùñéáôüóðéôá, ìá
êÜðïéï áãñéü÷ïñôï, ðïõ åß÷å öõôñþóåé êáé ìåãáëþóåé ðÜíù óå ÷þñéóìá
÷ùñáöéïý êáé ðñüâáëå ìå ôá îåñÜ êïôóÜíéá ôïõ ìåó' áð' ôá ÷éüíéá åíþ ï
äõíáôüò áÝñáò ëåò êé åß÷å âáëèåß íá ôï îåñéæþóåé. Êé Üãíùóôï ãéá ðïéï ëüãï,
ç èÝá åêåßíïõ ôïõ áãñéü÷ïñôïõ, ðïõ ôï âáóÜíéæå áíåëÝçôá ï óêëçñüò áÝñáò
Ýêáíå ôï Âáóßëç ÁíôñÝéôò íá ôáñá÷ôåß êáé áðïìÜêñõíå ô' Üëïãï áðü êåé ðÝñá,
äß÷ùò íá áíôéëçöèåß ðùò ðñùôýôåñá, ìå ôï íá ðñï÷ùñåß êáôÜ êåé, åß÷å ïëüôåëá
áëëÜîåé ôçí áñ÷éêÞ êáôåýèõíóç êáé ôþñá ïäçãïýóå ôï Ìïõ÷üñôç ó' åíôåëþò
áíôßèåôç, ðÜíôá ìå ôçí ðåðïßèçóç ðùò ôñáâïýóå êáôÜ ôç ìåñéÜ ðïõ èá Ýðñåðå
íá 'íáé ç êáëýâá ôïõ äáóïöýëáêá. Ìá ôï Üëïãï üëï Ýóôñéâå äåîéÜ êáé ãéá
ôïýôï ôïí áíÜãêáæå íá ôï ãõñßæåé áäéÜêïðá ðñïò ô' áñéóôåñÜ.
ÐÜëé äéÜêñéíå êÜôé íá ìáõñßæåé ðÝñá, ðáñáìðñüò. Êáôá÷Üñçêå, ðåéóìÝíïò
ðéá óôá óßãïõñá ðùò åðñüêåéôï ãéá ÷ùñéü. Ìá Þôáíå ðÜëé êÜðïéï ÷þñéóìá
÷ùñáöéïý, ìå áãñéü÷ïñôá öõôñùìÝíá óôçí Üêñç ôïõ. Êáé ôïýôá, ôï ßäéï
ðáñÜäåñíáí ìå ôá êáôÜîåñá êïôóÜíéá ôïõò óôç ìáíßá ôïõ áÝñá, ðñÜãìá ðïõ
Üãíùóôï ãéáôß, ðëçììýñéæå ìå ôñïìÜñá ôçí øõ÷Þ ôïõ Âáóßëç ÁíôñÝéôò. Êáé óáí
íá ìçí Ýöôáíå áõôü, äéáêñßíïíôáí åêåß äá êáé ðñüóöáôá ÷íÜñéá áðü ôï
ðÝñáóìá áëüãïõ, ðáñ' üëï ðïõ ï áÝñáò ôá åß÷å ìéóïóâÞóåé. Ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò óôáìÜôçóå, Ýóêõøå êáé êïßôáîå ðñïóå÷ôéêÜ: Þôáíå ðñáãìáôéêÜ
45
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
÷íÜñéá áðü ðÝñáóìá áëüãïõ ìéóïóâçóìÝíá áðü ôïí äõíáôü áÝñá êáé äåí
ìðïñïýóáí íá åßíáé Üëëá, ðáñÜ ôá ÷íÜñéá ôïõ Ìïõ÷üñôç. ¹ôáíå öáíåñü, ðùò
óôñéöïãýñéæå ðÜíôá ìÝóá óôïí ßäéï êýêëï.
– Èå íá ðÜù ÷áìÝíïò Ýôóé äá! – óôï÷Üóôçêå, êáé ãéá íá ìçí êõñéåõôåß áðü
ôï öüâï ðïõ Ýíéùèå ìÝóá ôïõ, âßáæå áêüìá ðéï ðïëý ôï Üëïãï êáé
ðñï÷ùñïýóå, âõèßæïíôáò ôï âëÝììá åíôáôéêÜ óôï êÜôáóðñï ÷éïíÝíéï óýèáìðï,
ðïõ ìÝóá ó' áõôü ôïõ öáéíüôáí óáí íá îå÷þñéóå êÜðïéá ìéêñïýôóéêá öùôåéíÜ
óçìáäÜêéá, ðïõ ÷Üíïíôáé áìÝóùò, ìüëéò Ýêáíå íá ôá êáëïêïéôÜîåé. ÊÜðïéá
öïñÜ ôïõ öÜíçêå óáí íá Üêïõóå óêõëéÜ í' áëõ÷ôÜíå Þ ëýêïõò íá ïõñëéÜæïõí,
üìùò ïé Þ÷ïé áõôïß Þôáíå ôüóï ìáêñéíïß, ðïõ äåí Þîåñå áí ðñáãìáôéêÜ ôïõò
Üêïõãå Þ áí ôïõò îåãåííïýóå ç öáíôáóßá ôïõ êáé ãéá ôïýôï óôáìÜôçóå êáé
ðñïóÞëùóå ôçí áêïÞ ôïõ, üóï ìðïñïýóå.
ÎáöíéêÜ ðïëý êïíôÜ óô' áõôéÜ ôïõ áêïýóôçêå ìéá êñáõãÞ ôñïìåñÞ, ðïõ ôïí
îåêïýöáíå êé üëá ôñåìïýëéáóáí êé áíáôáñÜ÷ôçêáí êÜôùèÝ ôïõ. Ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò ðéÜóôçêå áðü ôï ëáéìü ôïõ áëüãïõ ìéá êé áõôüò ôñáíôáæüôáí êé ç
êñáõãÞ åíôÜèçêå áêüìá ðéï ôñïìåñÞ. Ãéá êÜìðïóá äåõôåñüëåðôá ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò äå ìðïñïýóå íá óõíÝñèåé êáé íá êáôáëÜâåé ôé åß÷å óõìâåß. ¼ôé
äçëáäÞ ï Ìïõ÷üñôç, åßôå äßíïíôáò êïõñÜãéï óôïí åáõôü ôïõ, åßôå êáëþíôáò óå
âïÞèåéá, ÷ëéìßíôñçóå üóï ðéï Üãñéá êáé ðéï äõíáôÜ ìðïñïýóå.
– Öôïõ, ðïõ íá ÷áèåßò! Ìå êáôáôñüìáîåò, êáôáñáìÝíï, åßðå ìÝóá ôïõ ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò. ¼ìùò êé áöïý áíáêÜëõøå ôçí ðñáãìáôéêÞ áéôßá ôçò ôüóçò
ôñïìÜñáò ôïõò, Þôáíå ðéá áíÞìðïñïò íá ôçí êáôáóéãÜóåé.
– ÐñÝðåé íá óõíÝñèù, íá ëïãéêåõôþ, Ýëåãå ìÝóá ôïõ êáé ôáõôü÷ñïíá äå
ìðïñïýóå íá óõãêñáôçèåß êé üëï âßáæå ôï Üëïãï, ÷ùñßò í' áíôéëáìâÜíåôáé, ðùò
ôþñá ðéá åß÷å ôïí áÝñá ðßóù ôïõ êé ü÷é ìðñïóôÜ ôïõ. Ôï êïñìß ôïõ, ðñïðÜíôùí
óôá ãüíáôá, ðïõ äå ôï óêÝðáæáí ïé ãïýíåò êé áêïõìðïýóå óôï óÝëìá, êñýùíå
êáé ðïíïýóå, ôá ÷Ýñéá êáé ôá ðüäéá ôïõ Ýôñåìáí êé áíÜóáéíå ìå êüðï. ¸âëåðå
ðùò ÷áíüôáí ìÝóá óå êåßíç ôçí ôñïìåñÞ ÷éïíÝíéá åñçìéÜ êáé äåí åß÷å êáíÝíá
ìÝóï óùôçñßáò.
ÎáöíéêÜ ôï Üëïãï ôáëáíôåýôçêå êÜôùèÝ ôïõ ãéáôß ðÜôçóå ìÝóá óå êÜðïéï
÷éïíïóùñü, Ý÷áóå ôçí éóïññïðßá, ðñïóðÜèçóå ìÜôáéá íá óôçñé÷ôåß êé Ýðåóå
áãêïìá÷þíôáò âáñéÜ, ðëÜãéá. Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ðÞäçóå êÜôù êáé ìå ôç
êßíçóç áõôÞ Ýóõñå áðü ôç ìåñéÜ ôïõ ôï óÝëìá, ðïõ áð' áõôü êñáôéüôáí ôüóç
þñá. Ìüëéò áðáëëÜ÷ôçêå áðü ôïí áíáâÜôç ôïõ, ï Ìïõ÷üñôç, îáëÜöñùóå,
üñìçóå êáé ìå äõï ðçäÞìáôá âñÝèçêå ïñèüò, ÷ëéìßíôñéóå äõíáôÜ êáé
óÝñíïíôáò ðßóùèÝ ôïõ ôçí êÜðá êáé ôï óÝëìá ðïõ êñåìüíôáí, Ýãéíå Üöáíôïò,
êáé ðáñÜôçóå ôï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáôÜìïíï ìÝóá óôá ÷éüíéá. Êåßíïò üñìçóå
íá ôïí öôÜóåé, ìá ôï ÷éüíé Þôáíå ôüóï âáèý êé ïé ãïýíåò ôïõ ôüóï âáñéÝò, êáé
óôï êÜèå âÞìá ôá ðüäéá ôïõ ÷þíïíôáí ßóáìå ôï ãüíáôï ìÝóá óôá ÷éüíéá,
þóðïõ áöïý ðñï÷þñçóå ü÷é ðáñáðÜíù áðü åßêïóé âÞìáôá, ëá÷Üíéáóå êáé
óôáìÜôçóå.
46
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
– Ôï äáóÜêé, ôá êÝñäç áðü ôïõò ôüêïõò, ôá íïßêéá, ôï ìðáêÜëéêï, ôá
êáðçëåéÜ, ôï óðßôé ìå ôç óéäåñÝíéá óêåðÞ êáé ôï áìðÜñé, ï äéÜäï÷ïò,
óôï÷Üóôçêå. Ôé è' áðïãßíïõí ïë' áõôÜ äß÷ùò åìÝíá; Ìá ô' åßíáé ôïýôï;
Áäýíáôï! – ôïõ ðÝñáóå óáí áóôñáðÞ ç óêÝøç áðü ôï íïõ. Êé Üãíùóôï ãéáôß
áíáèõìÞèçêå êåßíá ôá îåñÜ áãñéü÷ïñôá ðïõ ðáñÜäåñíáí óôïí áÝñá, êáèþò
ôá åß÷å äåé ðåñíþíôáò áðü äßðëá ôïõò äõï öïñÝò êáé ôüóç Þôáíå ç öñßêç ðïõ
ôïí êõñßåøå óôç èýìçóç áõôÞ, ðïõ ôá Ý÷áóå ïëüôåëá êáé äåí Þîåñå ðéá ìÞôå
ðïõ âñéóêüôáí, ìÞôå ôé ôïõ ãéíüôáí. ÓêÝöôçêå:
– ÌÞðùò ïíåéñåýïìáé;
Êáé èÝëçóå íá îõðíÞóåé, ìá äå ìðïñïýóå, ãéáôß áðëïýóôáôá, Þôáíå
îýðíéïò. Áíôéìåôþðéæå ôçí Ýííïéá ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò. Ôïýôï Þôáíå
ðñáãìáôéêü ÷éüíé ðïõ ôïõ ìáóôßãùíå ôï ðñüóùðï êáé ðïõ óôñùíüôáí ðÜíù
ôïõ, êáé ôïõ ìáóôßãùíå ôï äåîß ÷Ýñé ðïõ åß÷å ÷Üóåé ôï ãÜíôé ôïõ. Êáé ôïýôç
Þôáíå ìéá ðñáãìáôéêÞ åñçìéÜ, ðïõ ìÝóá óå äáýôçí áðüìåéíå ôþñá êáôÜìïíïò,
ßäéïò óáí êåßíï ôï áãñéü÷ïñôï ðåñéìÝíïíôáò Ýíá èÜíáôï áíáðüöåõ÷ôï,
ãñÞãïñï êé áíüçôï.
– Ðáíáãßá ÄÝóðïéíá, ðÜôåñ éåñÜñ÷á Íéêüëáå, èõìÞèçêå ôéò ÷ôåóéíÝò
ðáñáêëÞóåéò óôçí åêêëçóßá, êáé ôï åéêüíéóìá ìå ôç ìáýñç ìïñöÞ êáé ôá
ïëü÷ñõóá Üìöéá, êáé ôá êåñéÜ, ðïõ áõôüò óáí åðßôñïðïò, ðïõëïýóå, êé ï
êüóìïò ô’ Üíáâå ìðñïóôÜ óôï åéêüíéóìá êé ïé âïçèïß ôïõ ôçí ßäéá þñá ôïõ ôá
Ýöåñíáí ðßóù óâçóôÜ êáé êåßíïò ôá Ýêñõâå ìÝóá óôï óõñôÜñé, ãéá íá ôá
îáíáðïõëÞóåé. Êáé ôþñá äåüôáí ó' áõôüí ôïí èáõìáôïõñãü ¢é-Íéêüëá íá ôïí
óþóåé êáé ôïõ Ýôáæå ðáñÜêëçóç êáé ëáìðÜäá. ¼ìùò ôáõôü÷ñïíá êáôÜëáâå
ïëïêÜèáñá êé áíáìöéóâÞôçôá ðùò åêåßíï ôï åéêüíéóìá, ôá Üìöéá, ïé
ëáìðÜäåò, ï ðáðÜò, ïé ðáñáêëÞóåéò, ïë' áõôÜ Þôáíå ðïëý åðßóçìá êáé
ôáéñéáóôÜ åêåß ðÝñá, óôçí åêêëçóßá, ìá ðùò åäþ äå ìðïñïýóáí ôßðïôá íá ôïõ
êÜíïõí, ðùò êáìéÜ ó÷Ýóç äåí õðÞñ÷å, ïýôå ìðïñïýóå íá õðÜñîåé áíÜìåóá óå
êåßíåò ôéò ëáìðÜäåò êáé ôéò ðáñáêëÞóåéò êáé óôçí ôùñéíÞ áðåëðéóôéêÞ
êáôÜóôáóÞ ôïõ.
– ÐñÝðåé íá Ý÷ù êïõñÜãéï, óôï÷Üóôçêå, ðñÝðåé í' áêïëïõèÞóù ô' á÷íÜñéá
ôïõ áëüãïõ, ðñïôïý ôá óâÞóåé ç èýåëëá. ÁõôÜ èá ìå óþóïõí. Ìðïñåß êéüëáò,
íá ôï âñù ðáñáðÝñá êáé íá ôï êáâáëÞóù ðÜëé. ÌïíÜ÷á íá ìç âéÜæïìáé, ãéáôß
èá ëá÷áíéÜóù êáé èá ÷áèþ ôñéó÷åéñüôåñá.
¼ìùò, ðáñ' üëç ôçí ðñüèåóÞ ôïõ íá ðñï÷ùñÞóåé óéãáíÜ, üñìçóå ìðñïóôÜ
ôñÝ÷ïíôáò êé áäéÜêïðá Ýðåöôå, óçêùíüôáí êáé îÜíáðåöôå. Ô' á÷íÜñéá ôïõ
Ìïõ÷üñôç óå ðïëëÝò ìåñéÝò äå äéáêñéíüôáí êáëÜ.
– ÐÜù ÷áìÝíïò, óôï÷Üóôçêå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò, êáé ô' á÷íÜñéá ôïõ èá ÷Üóù
êáé ô' Üëïãï äå èá ôï âñù.
Ìá ôçí ßäéá óôéãìÞ êáèþò êïßôáîå ìðñïóôÜ ôïõ, åßäå êÜôé íá ìáõñßæåé. Êé
áõôü Þôáíå ï Ìïõ÷üñôç, êé ü÷é ìïíÜ÷á ï Ìïõ÷üñôç, ðáñÜ êáé ôï Ýëêçèñï, ìå
ôá ïëüóôçôá êïíôÜñéá, êáé ôï ìáíôßëé ãéá óçìáßá. Ôï Üëïãï ìå ôçí êÜðá êáé ôï
47
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
óÝëìá ôñáâçãìÝíá ðëÜãéá óôåêüôáí ôþñá ü÷é óôçí ðñþôç ôïõ èÝóç, ìá ðéï
êïíôÜ óôá êïíôÜñéá êáé êéíïýóå ìå áäçìïíßá ôï êåöÜëé ôïõ, ðïõ ôá
ìðåñäåìÝíá ãêÝìéá ôï ôñáâïýóáí ðñïò ôá êÜôù. Áðïäåß÷ôçêå, ðùò ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò åß÷å ðÝóåé óå êåßíç ôçí ßäéá ñåìáôéÜ ðïõ åß÷å ðÝóåé êáé ðñùôýôåñá ï
ÍéêÞôá, ðùò ôï Üëïãï ôïí êïõâáëïýóå ðßóù, êïíôÜ óôï Ýëêçèñï êáé ðùò
âñßóêïíôáí, üôáí ÷ùñßóôçêáí, ðáñÜ êÜðïõ ðåíÞíôá âÞìáôá ìáêñýôåñá áðü ôï
óçìåßï ðïõ Ýìåíå ôï Ýëêçèñï.
É×
Óáí Ýöôáóå ìðïõóïõëþíôáò ßóáìå ôï Ýëêçèñï, ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò
áäñÜ÷ôçêå áðü äáýôï êé áðüìåéíå ðïëëÞ þñá Ýôóé áêßíçôïò, ðñïóðáèþíôáò
íá çñåìÞóåé êáé íá îáíáóÜíåé. Ï ÍéêÞôá äå öáéíüôáí ðéá óôçí ðñþôç ôïõ
èÝóç, ìá ìÝóá óôï áìÜîé êÜðïéïò Þôáíå îáðëùìÝíïò, óêåðáóìÝíïò ïëüôåëá ìå
ôï ÷éüíé êé ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáôÜëáâå ðùò Þôáí ï ÍéêÞôá. Ç ôñïìÜñá ôïõ
ôþñá åß÷å ðåñÜóåé êé áí öïâüôáí êÜôé, Þôáíå ìïíÜ÷á êåßíç ç öñé÷ôÞ
øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç, óôçí ïðïßá âñÝèçêå óáí áðüìåéíå êáôÜìïíïò ìÝóá
óôï ÷éïíïóùñü. ¸ðñåðå ïðùóäÞðïôå, íá ìçí ôçí îáíáðÜèåé êáé ãéá íá ìçí
ôçí îáíáðÜèåé Ýðñåðå íá êÜíåé êÜôé, í' áðáó÷ïëçèåß óå êÜôé. Êáé ãéá ôïýôï
ðñþôç ôïõ äïõëåéÜ Þôáíå íá ãõñßóåé ìå ôçí ðëÜôç ðñïò ôïí áÝñá êáé íá ëýóåé
ôç ãïýíá ôïõ. ¾óôåñá, áöïý îáíÜóáíå ëéãÜêé, ôßíáîå ôá ÷éüíéá ìÝóá áðü ôá
ðïäÞìáôÜ ôïõ, áðü ô' áñéóôåñü ãÜíôé, (ôï äåîß åß÷å ðéá ÷áèåß êáé óßãïõñá èá
Þôáíå êÜðïõ ðëáêùìÝíï ìå ðá÷ý ÷éüíé) ýóôåñá æþóôçêå óöé÷ôÜ êáé ÷áìçëÜ ôï
æïõíÜñé ôïõ, üðùò óõíÞèéæå ðÜíôá üôáí Ýâãáéíå áðü ôï ìáãáæß ôïõ ãéá í'
áãïñÜóåé ôï óôÜñé ðïõ êïõâáëïýóáí ïé ìïõæßêïé ìå ôá êÜñá ôïõò êé
åôïéìÜóôçêå íá äñÜóåé. Ðñþôá-ðñþôá ðÞãå êáé îåìðÝñäåøå ôá ãêÝìéá ðïõ
âáóÜíéæáí ôï Üëïãï, áðåëåõèÝñùóå ôï ðüäé ôïõ ðïõ ðÜíù ó' áõôü åß÷áíå
ôõëé÷ôåß, ýóôåñá ôï Ýóõñå áðü ôï êáðßóôñé êáé ôï îáíÜäåóå óôçí áñ÷éêÞ ôïõ
èÝóç êáé ðÞãå áðü ðßóù ãéá íá óéÜîåé ôï óÝëìá êáé ôçí êÜðá. Ìá êåßíç ôç
óôéãìÞ åßäå ðù êÜôé óÜëåøå ìÝóá óôï Ýëêçèñï êáé ðñüâáëå ôï
÷éïíïóêåðáóìÝíï êåöÜëé ôïõ ÍéêÞôá. ¹ôáíå öáíåñü, ðùò ï ÍéêÞôá, ðïõ
Üñ÷éóå ðéá íá ðáãþíåé, ìå ìåãÜëç ðñïóðÜèåéá áíáóçêþèçêå êáé êÜèéóå,
êéíþíôáò ïëïÝíá ôï ÷Ýñé ôïõ ìðñïóôÜ óôç ìýôç ôïõ êÜðùò ðáñÜîåíá, ëåò êé
Ýäéù÷íå ìýãåò. Êéíïýóå ôï ÷Ýñé ôïõ êáé êÜôé Ýëåãå, ðïõ ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò äåí
êáôÜëáâå, ãéá ôïýôï ðáñÜôçóå ôçí êÜðá ôïõ êáé ôïí ðëçóßáóå.
– Ôé ôñÝ÷åé; ôïí ñþôçóå. Ôé ëåò;
– Ðå-èáß-íù ãù, íá, ôé ëÝù, ìå ðïëý êüðï êáé ìå êïììÝíç öùíÞ ðñüöåñå ï
ÍéêÞôá. Ôá äïõëåìÝíá ìçíéÜôéêá ìïõ íá ôá äþóåéò ôïõ ðáéäéïý ìïõ, Þ ôçò
ãõíáßêáò, ôï ßäéï êÜíåé;
– Ìá ôé ôñÝ÷åé; Ìðáò êáé îåðÜãéáóåò; – ñþôçóå ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
– Íéþèù ôï èÜíáôü ìïõ… ó÷þñá ìå, ãéá ôï ×ñéóôü… áðïêñßèçêå ï ÍéêÞôá
ìå êëáøéÜñéêç öùíÞ êé åîáêïëïõèïýóå íá äéþ÷íåé ìýãåò.
48
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
Ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò áðüìåéíå óéùðçëüò êÜðïõ ìéóü ëåðôü êé áêßíçôïò,
ýóôåñá, îáöíéêÜ ìå êåßíç áêñéâþò ôçí áðïöáóéóôéêüôçôá êáé ôç óéãïõñéÜ ìå
ôçí ïðïßá Ýóöéããå ôï ÷Ýñé ôïõ ðïõëçôÞ, üôáí êáôÜöåñíå íá ðåôý÷åé êÜðïéá
óõìöåñôéêÞ áãïñÜ, ðéóùðÜôçóå Ýíá âÞìá áíáóêïõìðþèçêå üóï ìðïñïýóå êé
Üñ÷éóå ìå ôá äõï ôïõ ÷Ýñéá í' áöáéñåß ôï ÷éüíé ðÜíù áðü ôï ÍéêÞôá êáé ìÝó'
áðü ôï Ýëêçèñï. Óáí ôåëåßùóå Ýëõóå ôï æïõíÜñé ôïõ, Üíïéîå ôç ãïýíá ôïõ,
îÜðëùóå ÷Üìù ôï ÍéêÞôá ìå ìéá óðñùîéÜ êé ýóôåñá Ýðåóå êé ï ßäéïò áðü ðÜíù
óêåðÜæïíôÜò ôïí ü÷é ìïíÜ÷á ìå ôç ãïýíá ôïõ ðáñÜ ì' ïëüêëçñï ôï æåóôü êáé
îáíáììÝíï êïñìß ôïõ. Áöïý óôåñÝùóå êáëÜ ìå ôá ÷Ýñéá ôïõ ôéò ðïäéÝò ôçò
ãïýíáò ôïõ áíÜìåóá óôç ñÜ÷ç ôïõ áìáîéïý êáé óôïí îáðëùìÝíï ÍéêÞôá êáé
áöïý Ýóöéîå ìå ôá ãüíáôÜ ôïõ ôïí ðïäüãõñü ôçò, áðüìåéíå Ýôóé ðåóìÝíïò
ìðñïýìõôá êáé ìå ôï êåöÜëé ôïõ áêïõìðéóìÝíï óôç ñÜ÷ç ôïõ Ýëêçèñïõ êáé
ôþñá ðéá äåí Üêïõãå ìÞôå ôïõ áëüãïõ ôéò êéíÞóåéò, ìÞôå ôçò èýåëëáò ôá
óöõñßãìáôá ðáñÜ ðñüóå÷å ìïíÜ÷á í' áêïýóåé ôçí áíÜóá ôïõ ÍéêÞôá.
Ï ÍéêÞôá óôçí áñ÷Þ êåéôüôáí þñá ðïëëÞ áêßíçôïò, ìá ýóôåñá áíáóôÝíáîå
äõíáôÜ êé áíáêéíÞèçêå.
– Ôá âëÝðåéò ëïéðüí êýñéå; Êé ýóôåñá ìïõ Ýëåãåò ðùò ðåèáßíåéò. Ìåßíå Ýôóé
äá îáðëùìÝíïò, æåóôÜóïõ êáëÜ. Åìåßò âëÝðåéò… Ýêáíå êÜôé íá ðåé ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò, ìá ðñïò ìåãÜëç ôïõ áðïñßá äå ìðüñåóå íá ìéëÞóåé Üëëï ãéáôß ôá
ìÜôéá ôïõ ðëçììýñéóáí äÜêñõá êáé ôï óáãüíé ôïõ ôñåìïýëéáóå. ¸ðáøå ëïéðüí
íá ìéëÜåé êáé ìïíÜ÷á êáôÜðéíå êåßíá ðïõ ôïõ Ýöñáæáí ôï ëáéìü.
– Áðü ôç ðïëëÞ ôñïìÜñá, öáßíåôáé, ôá Ý÷áóá ïëüôåëá, óôï÷Üóôçêå ãéá ôïí
åáõôü ôïõ. ¼ìùò áõôÞ ôïõ ç åõáéóèçóßá ü÷é ìüíï äõóÜñåóôç äåí ôïõ Þôáíå,
ðáñÜ ôïõ ðñïîåíïýóå êÜðïéá îÝ÷ùñç ÷áñÜ, ðïõ Üëëïôå äåí åß÷å äïêéìÜóåé.
– Åìåßò íá, Ýôóé äá ôþñá, Ýëåãå ìÝóá ôïõ íéþèïíôáò ìéá éäéáßôåñç, êáé êÜðùò
åðßóçìç óõãêßíçóç. ÁñêåôÞ þñá áðüìåéíå Ýôóé îáðëùìÝíïò, êáé, óùðáßíïíôáò,
óöïýããéæå ôá äÜêñõÜ ôïõ ðÜíù óôï ôïß÷ùìá ôçò ãïýíáò ôïõ åíþ ôáõôü÷ñïíá äåí
Ýðáõå íá óêåðÜæåé ôï ÍéêÞôá, ìüëéò ï áÝñáò áíáóÞêùíå ôç âáñéÜ ãïýíá.
¼ìùò ðåèýìçóå æùçñÜ íá ìïéñáóôåß ìå êÜðïéïí Üëëïí ôç ÷áñïýìåíç êåßíç
óõãêßíçóç.
– ÍéêÞôá! – åßðå êÜðïéá óôéãìÞ.
– ÊáëÜ åßìáé, æåóôÜèçêá, ôïõ áðïêñßèçêå ï ÍéêÞôá.
– ÐÞãá íá ÷áèþ, ðïõ ëåò, áäåñöÜêé. Êáé óõ èá îåðÜãéáæåò êáé ãù èå íá…
Ìá ðÜëé ôá ìÜãïõëÜ ôïõ ôñåìïýëéáóáí êáé ôá ìÜôéá ôïõ îáíáðëçììýñéóáí
äÜêñõá êáé äå ìðüñåóå íá ìéëÞóåé Üëëï.
– Å, äåí ðåéñÜæåé, óôï÷Üóôçêå, îÝñù êé áôüò ìïõ ãéá ôïí åáõôü ìïõ êåßíï
ðïõ ôï îÝñù.
Êáé óþðáóå. Áðüìåéíå Ýôóé îáðëùìÝíïò þñá ðïëëÞ.
¸íéùèå æÝóôç êÜôùèÝ ôïõ áðü ôïí îáðëùìÝíï ÍéêÞôá, êáé ðÜíùèÝ ôïõ áðü
ôç ÷ïíôñÞ ãïýíá ôïõ. ÌïíÜ÷á ôá ÷Ýñéá ôïõ, ðïõ ì' áõôÜ óõãêñáôïýóå ôéò
ðïäéÝò ôçò ãïýíáò ôïõ óêåðÜæïíôáò ôïí ÍéêÞôá Üñ÷éóáí íá îåðáãéÜæïõí
49
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
êáèþò êáé ôá ðüäéá ôïõ, ðïõ ï áÝñáò áäéÜêïðá ôá îåóêÝðáæå ìå ôá äõíáôÜ
öõóÞìáôÜ ôïõ. Êáé ðéï ðïëý êñýùíå ôï äåîß ôïõ ÷Ýñé ðïõ Þôáíå äß÷ùò ãÜíôé.
Ìá êåßíïò äå óêåöôüôáí ìÞôå ôá ÷Ýñéá ôïõ, ìÞôå ôá ðüäéá ôïõ, ðáñÜ ìïíÜ÷á
ðùò íá æåóôÜíåé ôïí Üìïéñï ìïõæßêï, ðïõ ðÞãå íá ðåèÜíåé.
Êïßôáîå êÜìðïóåò öïñÝò ôï Üëïãï êé åßäå ðùò ç ñÜ÷ç ôïõ Þôáíå ïëüôåëá
îåóêÝðáóôç ãéáôß ï áÝñáò ôá åß÷å ñßîåé êÜôù ðÜíùèÝ ôïõ: êáé ôçí êÜðá êáé ôï
óÝëìá. Óôï÷Üóôçêå ðùò èá Ýðñåðå íá óçêùèåß êáé íá óêåðÜóåé ôï æþï, üìùò
äåí ôïëìïýóå ìÞôå ãéá Ýíá ëåðôü íá ðáñáôÞóåé ôï ÍéêÞôá êáé íá äéáëýóåé
êåßíç ôç ÷áñïýìåíç êáôÜóôáóç, ðïõ ç öñïíôßäá áõôÞ ôïõ ðñïîåíïýóå. Ôþñá
ðéá äåí áéóèáíüôáí êáèüëïõ öüâï.
– Äå è' áöÞóù íá ôï îáíáðÜèåé, Ýëåãå ìÝóá ôïõ, ðåéóìÝíïò ðùò èá
óõíÝöåñíå ïëüôåëá ôïí ÍéêÞôá, êáé ôï Ýëåãå ìå ôï ßäéï êáìÜñé êáé ôçí ßäéá
óéãïõñéÜ Ýôóé ðïõ ìéëïýóå ãéá ôéò ðåôõ÷çìÝíåò áãïñïðùëçóßåò ôïõ.
¸ìåéíå åêåß äá Ýôóé îáðëùìÝíïò ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò ìéá þñá äýï, ôñåéò. Ìá
ïýôå ðïõ áíôéëáìâáíüôáí ôï êýëéóìá ôïõ ÷ñüíïõ.
Áñ÷éêÜ óôç öáíôáóßá ôïõ óôñéöïãýñéæáí ïé åíôõðþóåéò ôçò èýåëëáò, ôïõ
Ýëêçèñïõ, ôïõ áëüãïõ, ðïõ ôñåìïýëéáæå ìðñïóôÜ óôá ìÜôéá ôïõ êáé ôïõ
îáðëùìÝíïõ ÍéêÞôá. ¾óôåñá Üñ÷éóáí í' áíáêáôþíïíôáé ì' áõôÝò ïé
áíáìíÞóåéò ôçò ãéïñôÞò, ôçò ãõíáßêáò ôïõ, ôïõ áóôõíüìïõ, ôïõ óõñôáñéïý ìå ô'
áãéïêÝñéá êáé ðÜëé ôïõ ÍéêÞôá, ðïõ ôÜ÷á Þôáíå îáðëùìÝíïò êÜôù áðü ôï
óõñôÜñé. ¾óôåñá Üñ÷éóáí íá ðñïâÜëïõí äéÜöïñïé ìïõæßêïé ðïõëçôÝò êé
áãïñáóôÝò êáé ôïß÷ïé ëåõêïß, êáé óðßôéá ìå óêåðÝò óéäåñÝíéåò, ðïõ êÜôùèÝ
ôïõò êåéôüôáí ï ÍéêÞôá. Êáé ìåôÜ, ïë' áõôÜ áíáêáôþèçêáí ìðÞêå ôï Ýíá ìÝóá
óôï Üëëï êé üìïéá ìå ôá ÷ñþìáôá ôçò ßñéäáò ðïõ óõã÷Ýïíôáí ó' Ýíá Üóðñï öùò,
üëåò êåßíåò ïé äéÜöïñåò åíôõðþóåéò åíþèçêáí ó' Ýíá ôßðïôá, êé ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò áðïêïéìÞèçêå. ÊïéìÞèçêå ðïëëÞ þñá äß÷ùò üíåéñá, üìùò ðñéí ôá
îçìåñþìáôá îáíÜñ÷éóáí ôá üíåéñá. Ôïõ öÜíçêå ðùò ôÜ÷á óôåêüôáí êïíôÜ óôï
óõñôÜñé ìå ô’ áãéïêÝñéá êé ç ãõíáßêá ôïõ Ôß÷ïí ãýñåõå íá ôçò ðïõëÞóåé Ýíá
êåñÜêé ôùí ðÝíôå êáðéêéþí ãéá ôç ãéïñôÞ êáé êåßíïò ðñïóðáèïýóå íá ôï öôÜóåé
êáé íá ôçò äþóåé ìá äå ìðïñïýóå íá êéíÞóåé ôá ÷Ýñéá ôïõ ãéáôß Þôáíå ÷ùìÝíá
êáé óöéãìÝíá ìÝóá óôéò ôóÝðåò. ¸êáíå íá ðÜåé áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ ôïõ
óõñôáñéïý, ìá ôá ðüäéá ôïõ äåí êïõíéüôáí, ãéáôß ïé ãáëüôóåò, ïëïêáßíïõñéåò êé
ïëïêÜèáñåò, åß÷áíå êïëëÞóåé ðÜíù óôï ðÝôñéíï ðÜôùìá êáé ìÞôå íá ôéò óçêþóåé
ìðïñïýóå, ìÞôå ôá ðüäéá ôïõ íá âãÜëåé áðü ìÝóá ôïõò ãéíüôáí. Êáé îáöíéêÜ ôï
óõñôÜñé Ýðáøå íá 'íáé óõñôÜñé ãåìÜôï áãéïêÝñéá, Ýãéíå êñåâÜôé êé ï Âáóßëç
ÁíôñÝéôò åßäå ôïí åáõôü ôïõ íá êåßôåôáé ìðñïýìõôá ðÜíù óôï óõñôÜñé, äçëáäÞ
óôï êñåâÜôé ôïõ, ìÝóá óôï óðßôé ôïõ. Êé Ýìåíå Ýôóé îáðëùìÝíïò ðÜíù óôï
êñåâÜôé äß÷ùò íá ìðïñåß íá óçêùèåß, ìïëïíüôé Ýðñåðå íá óçêùèåß ãéáôß üðïõ íá
'íáé èá åñ÷üôáí ï ÉâÜí ÌáôâÝéôò, ï áóôõíüìïò, ðïõ ìáæß èá ðÞãáéíå åßôå íá
äéáðñáãìáôåõèåß ôï äáóÜêé åßôå íá êáëïóêåðÜóåé ôï Ìïõ÷üñôç. Êáé ñùôÜåé ôç
ãõíáßêá ôïõ: «Ëïéðüí, ÌéêïëÜâíá, äåí Þñèå áêüìá;» – «¼÷é, ôïõ áðïêñßèçêå
50
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
êåßíç, äåí Þñèå». Êé áêïýåé ðùò êÜðïéï áìÜîé êïíôïæõãþíåé óôçí åßóïäï. Áõôüò
ðñÝðåé íá åßíáé. Ìá ü÷é. Ôï áìÜîé ðñïóðÝñáóå. «ÌéêïëÜâíá, å ÌéêïëÜâíá! Ôé
óõìâáßíåé; Áêüìá íá öáíåß;» «Áêüìá». Êáé åîáêïëïõèåß íá ìÝíåé îáðëùìÝíïò
óôï êñåâÜôé ôïõ êé üëï äåí ìðïñåß íá óçêùèåß êé üëï ðåñéìÝíåé, êé áõôÞ ç
ðñïóìïíÞ åßíáé êé áãùíéþäéêç êé áðïöáóéóôéêÞ. Êáé îáöíéêÜ ç ðñïóìïíÞ
ðñáãìáôïðïéåßôáé êé ç áíáêïýöéóç ïëïêëçñþíåôáé: êáôáöôÜíåé åêåßíïò ðïõ
ðåñéìÝíåé êáé ðïõ ðéá äåí åßíáé ï ÉâÜí ÌáôâÝéôò, ï áóôõíüìïò, ìá êÜðïéïò
Üëëïò, äçëáäÞ, åêåßíïò, áêñéâþò, ðïõ ðåñßìåíå. ¹ñèå êáé ôïí êáëåß, êé áõôüò,
êåßíïò äçëáäÞ, ðïõ ôïí êáëåß, åßíáé ï ßäéïò ðïõ ôïí êÜëåóå êáé ôïí ðñüóôáîå íá
âïçèÞóåé ôïí ÍéêÞôá. Êé ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò åßíáé êáôá÷áñïýìåíïò, ðïõ áõôüò ï
êÜðïéïò Þñèå íá ôïí ðÜñåé. «¸öôáóá»! – ôïõ öùíÜæåé ïëü÷áñá êé ç öùíÞ áõôÞ
ôïí îõðíÜåé. ¼ìùò îõðíÜåé åíôåëþò áëëéþôéêïò áð' ü,ôé Þôáí óáí
áðïêïéìÞèçêå. ÈÝëåé íá óçêùèåß, êáé äåí ôï ìðïñåß. ÈÝëåé íá êéíÞóåé ôï ðüäé
ôïõ, áäýíáôï! ÈÝëåé íá ãõñßóåé ôï êåöÜëé ôïõ, ìÞôå áõôü. Êé áðïñåß, ìá äåí
äõóáíáó÷åôåß êáèüëïõ ãéá ôïýôï. Êáôáëáâáßíåé ðùò áõôü åßíáé ï èÜíáôïò, ìá
äåí ðéêñáßíåôáé êáèüëïõ óôç äéáðßóôùóç áõôÞ. Êáé èõìÜôáé ðùò åêåß äá
êåßôåôáé ï ÍéêÞôá, ðïõ æåóôÜèçêå êé åßíáé æùíôáíüò êáé ôïõ öáßíåôáé, óÜìðùò
áõôüò íá åßíáé ï ÍéêÞôá êáé ðùò ï ÍéêÞôá åßíáé áõôüò êáé ðùò ç æùÞ ôïõ
âñßóêåôáé ü÷é ìÝóá ó' áõôüí ôïí ßäéï, ðáñÜ ìÝóá óôï ÍéêÞôá. Ôåíôþíåé ôçí áêïÞ
ôïõ êé áêïýåé ôçí áíÜóá ôïõ ÍéêÞôá êáé ìÜëéóôá êáé ôï áíÜëáöñï ñï÷ÜëéóìÜ
ôïõ. «Ï ÍéêÞôá åßíáé æùíôáíüò, ðïõ èá ðåé, ðùò êáé åãþ æùíôáíüò åßìáé», ëÝåé
èñéáìâåõôéêÜ ìÝóá ôïõ.
Êé áðü ôç èýìçóç ôïõ ðåñíÜíå ôá ëåöôÜ, ôá ìáãáæéÜ, ôï óðßôé, ïé
áãïñïðùëçóßåò, êáé ôá åêáôïììýñéá ôùí Ìéñüíïâ êáé äõóêïëåýåôáé ðïëý
êáôáëÜâåé ãéáôß ï Üíèñùðïò áõôüò ðïõ ôïí ëÝãáíå Âáóßëç Ìðñå÷ïõíüâ
êáôáãéíüôáí ìå ôéò áó÷ïëßåò áõôÝò. Êáôáãéíüôáí, ãéáôß äåí Þîåñå ôçí
ðñáãìáôéêüôçôá, óôï÷Üæåôáé ãéá ôïí Âáóßëç Ìðñå÷ïõíüâ. «Äåí Þîåñá, ìá
ôþñá îÝñù. Ôþñá ðéá äß÷ùò íá ëáèÝøù. Ôþñá îÝñù». Êé áêïýåé îáíÜ íá ôïí
êáëåß åêåßíïò ðïõ ôïí êÜëåóå ðñùôýôåñá. «¸öôáóá, Ýöôáóá!», áðïêñßíåôáé
÷áñïýìåíç, áíáãáëëéáóìÝíç, ïëüêëçñç ç ýðáñîÞ ôïõ. Êáé íéþèåé ðùò åßíáé
ëõôñùìÝíïò êáé ðùò ôßðïôá ðéá äåí ôïí åìðïäßæåé.
Êáé ôßðïô' Üëëï ðéá äåí åßäå êáé äåí Üêïõóå êáé äåí áéóèÜíèçêå ó' áõôü ôïí
êüóìï ï Âáóßëç ÁíôñÝéôò.
Ôñéãýñù ç èýåëëá öõóïìáíïýóå ðÜíôá óáí êáé ðñþôá. Ôï ÷éüíé ðïõ
óôñïâéëéæüôáí óêÝðáóå ôç ãïýíá ôïõ íåêñïý Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáé ðÝñá ãéá
ðÝñá ôï Ìïõ÷üñôç ðïõ ôñåìïýëéáæå óýãêïñìïò, êáé ôï Ýëêçèñï, ðïõ ìå êüðï
äéáêñéíüôáí êáé ìÝóá ó' áõôü ï ÍéêÞôá, ðïõ êåéôüôáí îáíáæùíôáíåìÝíïò êáé
æåóôüò êÜôù áðü ôï íåêñü áöåíôéêü ôïõ.
51
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
×
ÊïíôÜ ôá îçìåñþìáôá ï ÍéêÞôá îýðíçóå. Ôïí îýðíçóå ç êñõÜäá, ðïõ
Üñ÷éóå íá íéþèåé í' áðëþíåôáé óôç ñÜ÷ç ôïõ. ¸âëåðå üíåéñï, ðùò ôÜ÷á ãýñéæå
áðü ôï ìýëï ì' Ýíá êÜñï öïñôùìÝíï áëåýñé ôïõ áöåíôéêïý êáé êáèþò
ðåñíïýóå êÜðïéï ñÝìá ôï êÜñï îÝöõãå áðü ôï ãåöõñÜêé êáé âñÝèçêå ìÝóá
óôï ñÝìá. Êé áõôüò ÷þèçêå êáô' áð' ôï êÜñï êáé ðñïóðáèïýóå íá ôï
áíáóçêþóåé ìå ôéò ðëÜôåò ôïõ. Ìá ðñÜãìá ðåñßåñãï! Ôï êÜñï äåí
ìåôáêéíéüôáí, ðáñÜ êüëëçóå ðÜíù óôç ñÜ÷ç ôïõ êáé ðéá äå ìðïñïýóå íá ôï
áíáóçêþóåé, ìÞôå ï ßäéïò íá âãåé êÜôùèÝ ôïõ. Ôï áöüñçôï êåßíï âÜñïò ðßåæå
ïäõíçñÜ ôç ìÝóç ôïõ. Êáé êñýùíå ðïëý! ÏðùóäÞðïôå, Ýðñåðå íá îåìðëÝîåé.
«¸ëá, öôÜíåé ðéá ëÝåé ï ÍéêÞôá êåéíïý, ðïõ ìå ôï êÜñï ôïõ ðßåæå ôçí ðëÜôç.
ÂãÜëå êÜìðïóá óáêéÜ!». ¼ìùò ôï êáñü ôïí ðßåæå üëï êáé ðéï ðáãåñÜ êáé
îáöíéêÜ êÜðïéïò êñüôïò îÝ÷ùñïò áêïýãåôáé êáé ôïí îõðíÜåé. Êé ï ÍéêÞôá
îõðíÜåé êáé ô' áíáèõìÜôáé üëá. Ôï ðáãåñü, âáñý öïñôßï åßíáé ôï íåêñü
áöåíôéêü, ðïõ îåðÜãéáóå, îáðëùìÝíï ðÜíù ôïõ. Êáé êåßíïò ï êñüôïò Þôáíå
äõï ÷ôõðÞìáôá ðïõ êáôÜöåñå ï Ìïõ÷üñôç ìå ôçí ïðëÞ ôïõ ðÜíù óôï Ýëêçèñï.
– ÁíôñÝéôò, å ÁíôñÝéôò! Êáëåß ìå öùíÞ óéãáíÞ êáé ìå ðïëëÞ ðñïóï÷Þ ï
ÍéêÞôá, ðïõ ðñïáéóèÜíåôáé ôçí áëÞèåéá êáé ôåíôþíåôáé.
Ìá ï ÁíôñÝéôò äåí áðïêñßíåôáé, êé ç êïéëéÜ ôïõ êáé ôá ðüäéá ôïõ
ðáãùìÝíá, êáé âáñéÜ óáí óéäåñÝíéá.
– Îåøý÷çóå, öáßíåôáé. Èåüò ó÷ùñÝóôïí óêÝöôåôáé ï ÍéêÞôá.
Ãõñßæåé ôï êåöÜëé ôïõ, áðïìáêñýíåé üóï ìðïñåß ôá ÷éüíéá áðü ìðñïóôÜ ôïõ
êé áíïßãåé ôá ìÜôéá ôïõ. ¢ñ÷éóå ðéá íá îçìåñþíåé. Ôï ßäéï óöýñéæå ï áÝñáò êáé
ôï ßäéï ðÜíôá óáí êáé ðñþôá ÷éüíéæå. Ìå ìüíç ôç äéáöïñÜ ðùò ôþñá ôï ÷éüíé
äåí åýñéóêå ðéá ôç óéäåñÝíéá ñÜ÷ç ôïõ áìáîéïý, ðáñÜ áèüñõâá ôï ðáóðÜëéæå
ïëüêëçñï, êáèþò êáé ô' Üëïãï, óùñéáæüôáí üëï êáé ðéï øçëÜ, ôüóï, ðïõ ìÞôå
êáìéÜ êßíçóç, ìÞôå ç áíÜóá ôïõ æþïõ áêïõãüôáí ðéá.
– Èá ðñÝðåé íá îåðÜãéáóå êé áõôü ôï êáøåñü, óôï÷Üæåôáé ï ÍéêÞôá ãéá ôï
Ìïõ÷üñôç. Êáé ðñáãìáôéêÜ, êåßíá ôá ÷ôõðÞìáôá ðïõ ôïí îýðíçóáí, Þôáí ç
áãùíéþäéêç ðñïóðÜèåéá ôïõ æþïõ, ðïõ ðåèáßíïíôáò, èÝëçóå íá ìðïñÝóåé íá
óôçñé÷ôåß áêüìá óôá îåðáãéáóìÝíá ðüäéá ôïõ êáé ôþñá ðéá Þôáíå áíáßóèçôï.
– ÈåÝ ìïõ ðáíôïäýíáìå, ôþñá öáßíåôáé, èá êáëÝóåéò êáé ìÝíá, åßðå ìÝóá
ôïõ ï ÍéêÞôá. Áò ãßíåé ôï èÝëçìÜ óïõ ôï Üãéï. Ìá ùóôüóï åßíáé ðéêñüò ï
ðüíïò. Ìá ôé íá ãßíåé; Äõï èÜíáôïé äå ãßíïíôáé ðïôÝ êáé ôïí Ýíá äå ìðïñåß äá
êÜðïéïò íá ôïí áðïöýãåé, ëÝåé ç ðáñïéìßá. ÖôÜíåé ìïíÜ÷á íá ìçí áñãïðïñåß…
Êé ï ÍéêÞôá, êñýâåé ðÜëé ôï ÷Ýñé êáé îáíáêëåßíåé ôá ìÜôéá, ðåéóìÝíïò
ðëÝñéá ðùò ôþñá ðéá óßãïõñá èá ðåèÜíåé óô' áëÞèåéá.
Êáé ôï ìåóçìÝñé ðéá ôçò Üëëç çìÝñáò, ïé ìïõæßêïé îÝèáøáí ìå ôá öôõÜñéá
ôï Âáóßëç ÁíôñÝéôò êáé ôï ÍéêÞôá óå ìéá áðüóôáóç 30 ïñãéÝò ðÝñá áðü ôï
äñüìï êé åíÜìéóç âÝñôóé áðü ôï ÷ùñéü.
Ôï ÷éüíé åß÷å óêåðÜóåé ïëüôåëá ôï Ýëêçèñï, ìá ôá êïíôÜñéá êáé ôï äåìÝíï
52
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ
ìáíôßëé óôï Ýíá áð' áõôÜ, äéáêñßíïíôáé áêüìá. Ï Ìïõ÷üñôç ÷ùìÝíïò ßóáìå ôçí
êïéëéÜ ìÝóá óôï ÷éüíé, ìå ôçí êÜðá êáé ôï óÝëìá óôñáâÜ ôñáâçãìÝíá ðÜíùèÝ
ôïõ, óôåêüôáí áêßíçôïò êáé êáôá÷éïíéóìÝíïò ìå ôï êåöÜëé ôïõ óêõììÝíï ÷áìçëÜ.
ÊñõóôáëëÜêéá ðÜãïõ êñÝìïíôáí áðü ôá íåêñÜ ñïõèïýíéá ôïõ êáèþò êé áðü ôá
êëåéóôÜ ìÜôéá ôïõ ðïõ èá Ýëåãå êáíåßò ðùò Þôáíå äÜêñõá. ÌÝóá óôï äéÜóôçìá
ìéáò íý÷ôáò åß÷å ôüóï ðïëý áäõíáôßóåé, ðïõ áðüìåéíå ðåôóß êáé êüêáëá. Ï
Âáóßëç ÁíôñÝéôò êåéôüôáí âáñýò êáé ðáãùìÝíïò. Ôá ðüäéá ôïõ ôåíôùìÝíá
Ýìåíáí áêßíçôá. Ôá ãïõñëùìÝíá, ãåñáêßóéá ìÜôéá ôïõ Þôáíå êëåéóôÜ êáé ôï
ìéóÜíïé÷ôï óôüìá ôïõ, êÜôù áðü ôï øáëéäéóìÝíï ìïõóôÜêé ãåìÜôï ÷éüíé. Ìá ï
ÍéêÞôá Þôáíå æùíôáíüò ðáñ' üëá ôá îåðáãéÜóìáôÜ ôïõ. ¼ôáí ôïí îýðíçóáí åß÷å
ôçí Ýíôïíç åíôýðùóç ðùò ôþñá ðéá ðÝèáíå óô' áëÞèåéá êáé ðùò ïë' áõôÜ ðïõ ôïõ
óõíÝâáéíáí ôþñá, ãßíïíôáé ü÷é óå ôïýôï ôïí êüóìï, ìá óôïí Üëëïí. ¼ìùò üôáí
Üêïõóå ôá îåöùíçôÜ ôùí ìïõæßêùí, ðïõ ôïí îåðáñÜ÷ùíáí ìåó' áð' ôá ÷éüíéá,
êáé ðïõ ðáßñíáíå ðÜíùèÝ ôïõ ôï íåêñü Âáóßëç ÁíôñÝéôò, óôçí áñ÷Þ áðüñçóå
ðïõ êáé óôïí Üëëï êüóìï ôï ßäéï îåöùíßæïõí ïé ìïõæßêïé êáé ðùò ôï êïñìß ôïõ
áíèñþðïõ ðáñáìÝíåé ôï ßäéï. Êáé óáí êáôÜëáâå ìå ôá ðïëëÜ ðùò âñßóêåôáé óå
ôïýôïí ôï êüóìï, ìÜëëïí äõóáñåóôÞèçêå ãé' áõôü áíôßò íá ÷áñåß, ðñïðÜíôùí
üôáí áéóèÜíèçêå íá 'íáé áíáßóèçôá ôá äÜ÷ôõëá êáé ôùí äõï ðïäéþí ôïõ.
Äõï ìÞíåò Ýìåéíå ï ÍéêÞôá óôï íïóïêïìåßï. Ïé ãéáôñïß ôïõ áêñùôçñéÜóáí
ôñßá äÜ÷ôõëá, ìá ôá õðüëïéðá èåñáðåýôçêáí êé Ýôóé ìðïñïýóå áêüìá íá
äïõëÝøåé. ¸æçóå êáé äïýëåøå Üëëá åßêïóé ÷ñüíéá. Áñ÷éêÜ óáí åñãÜôçò, êáé
óôá ãåñÜìáôÜ ôïõ óáí öýëáêáò. Êáé ìïíÜ÷á öÝôïò ðÝèáíå óðßôé ôïõ, Ýôóé ðïõ
ôï ðåèõìïýóå, êÜôù áðü ôá åéêïíßóìáôá êáé ì' áíáììÝíï ô' áãéïêÝñé óôá ÷Ýñéá
ôïõ. Ðñïôïý îåøõ÷Þóåé, æÞôçóå óõãíþìç áðü ôç ãñéÜ ôïõ êáé ìå ôç óåéñÜ ôïõ
ôç óõ÷þñåóå ãéá ôï âáñåëÜ, áðï÷áéñÝôéóå ôï ãéï ôïõ êáé ô' åããüíéá ôïõ êáé
ðÝèáíå êáôåõ÷áñéóôçìÝíïò ðïõ áðÜëëáîå ôï ãéï êáé ôç íýöç ôïõ áðü ôï
öïñôßï ôïõ ðáñáðáíßóéïõ ôñïößìïõ ìá, ôï êõñéüôåñï, ãéáôß ðåñíïýóå áðü
ôïýôç ôç âáñåôÞ æùÞ óå êåßíçí ôçí Üëëç, ðïõ ìå ôïí êÜèå ÷ñüíï êáé ôçí êÜèå
þñá ðïõ ðåñíïýóå ôïõ ãéíüôáí ðéï êáôáíïçôÞ êáé ðéï åëêõóôéêÞ. Íá ôá âñÞêå
ôÜ÷á åêåß ðÝñá ðïõ ðÞãå ôþñá, êáëýôåñá Þ ÷åéñüôåñá ýóôåñ' áðü ôïýôïí, ôïí
ðñáãìáôéêü èÜíáôï; Íá îýðíçóå; Í' áðïãïçôåýôçêå Þ íá âñÞêå êåßíï ðïõ
ðïèïýóå; Áõôü üëïé ìáò ãñÞãïñá èá ôï ìÜèïõìå.
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ÔÑÅÉÓ ÈÁÍÁÔÏÉ
É
¹ôáí öèéíüðùñï. Äýï áñ÷ïíôéêÜ ï÷Þìáôá äéÝó÷éæáí, ìå ãïñãü êáëðáóìü
ôùí áëüãùí, ôï ìåãÜëï äñüìï. Óôï ðñþôï êÜèïíôáí äõï ãõíáßêåò. Ç ìéá Þôáí ç
êõñßá, ëéðüóáñêç êáé ÷ëïìÞ. Ç Üëëç Þôáíå ç êáìáñéÝñá ñïäïêüêêéíç êáé
ðá÷ïõëÞ. Ôá êïíôÜ ìáëëéÜ ôçò îåðåôéüíôáí Üôáêôá êÜôù áðü ôï îåèùñéáóìÝíï
êáðåëÜêé ôçò êáé ôï êüêêéíï ÷Ýñé ôçò ìå ôï ó÷éóìÝíï ãÜíôé ìå âéáóôéêÝò êéíÞóåéò
ôá ôáêôïðïéïýóå êÜèå ôüóï. Ôï ìåóôùìÝíï óôÞèïò ôçò, óêåðáóìÝíï ì' Ýíá
ðïëý÷ñùìï ìáíôßëé Ýìïéáæå íá åßíáé ðëçììõñéóìÝíï õãåßá, ôá ãïñãïêßíçôá
ìáýñá ìÜôéá ôçò ðüôå ðáñáêïëïõèïýóáí áðü ôï ðáñÜèõñï ôïõò êÜìðïõò ðïõ
Üöçíáí ðßóù ôïõò, ðüôå êïßôáæáí äåéëÜ-äåéëÜ ôçí êõñßá, ðüôå áíÞóõ÷á
ðáñáôçñïýóáí ôéò ãùíßåò ôïõ ï÷Þìáôïò. ÌðñïóôÜ óôç ìýôç ôçò êáìáñéÝñáò
ôáëáíôåõüôáí ôï êáðÝëï ôçò êõñßáò, êñåìáóìÝíï óôï äß÷ôõ, ðÜíù óôá ãüíáôÜ ôçò
êåéôüôáí ôï êïõôÜâé, ôá ðüäéá ôçò ìðåñäåýïíôáí ðÜíù óå äéÜöïñåò êáóåôßíåò,
ðïõ Þôáíå áêïõìðéóìÝíåò ÷Üìù êáé êáèþò ôñáíôÜæïíôáí óôá êïõíÞìáôá ðïõ
Ýêáíáí ïé óïýóôåò áíÜäéíáí äéÜöïñïõò êñüôïõò.
Ìå ôá ÷Ýñéá óôáõñùìÝíá ðÜíù óôá ãüíáôá êáé ôá ìÜôéá êëåéóôÜ, ç êõñßá
ëéêíéæüôáí ðÜíù óôá ìáîéëÜñéá ðïõ óôÞñéæáí ôçí ðëÜôç ôçò êáé êñõöüâç÷å, ìå ìéáí
ëáöñéÜ ãêñéìÜôóá. Óôï êåöÜëé ôçò öïñïýóå ëåõêü íõêôéêü ìðïíÝ êáé óôï êÜôù÷ñï
ëåõêü ëáéìü ôçò åß÷å äåìÝíï Ýíá ãáëÜæéï ôóåìðÝñé. Ìéá êáíïíéêÞ ÷ùñßóôñá ðïõ
÷áíüôáí êÜôù áðü ôï ìðïíÝ, ÷þñéæå ôá êïêêéíüîáíèá Ü÷áñá ìáëëéÜ ôçò, ðïõ Þôáíå
ðáóáëåéìÝíá ìðüëéêç ðïìÜäá. Êé åß÷å êÜôé ôï íåêñéêÜ óôåãíü, ç áóðñÜäá ôïõ
äÝñìáôïò åêåßíçò ôçò ðëáôéÜò ÷ùñßóôñáò. Ôï äÝñìá ìáñáìÝíï êáé êéôñéíùðü
áðëùíüôáí îåëáóêáñéóìÝíï ðÜíù óôá ëåðôÜ êé üìïñöá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ
ðñïóþðïõ ì' Ýíá áíÜëáöñï êïêêéíùðü ÷ñùìáôéóìü óôá ìÞëá êáé óôá ìÜãïõëá. Ôá
÷åßëç Þôáíå óôåãíÜ êé áíÞóõ÷á, ô' áíÜñéá ôóßíïõñá ôåíôùìÝíá, ïëüéóéá êé ç
ôáîéäéùôéêÞ ìÜëëéíç ñüìðá ó÷çìÜôéæå ßóéåò ãñáììÝò ðÜíù ó' Ýíá âáèïõëùìÝíï
óôÞèïò. Ðáñ' üëï ðïõ ôá ìÜôéá Þôáíå êëåéóôÜ, ôï ðñüóùðï ôçò êõñßáò öáíÝñùíå
êïýñáóç, áíçóõ÷ßá êáé ôç óõíçèéóìÝíç áãùíßá ôçò áññþóôéáò.
Ï ëáêÝò, ìå ôïõò áãêþíåò óôçñéãìÝíïò óôï êÜèéóìÜ ôïõ, ëáãïêïéìüôáí äßðëá
óôïí áìáîÜ ðïõ ìå æùçñÜ îåöùíçôÜ âßáæå ôá ôÝóóåñá Üëïãá ôïõ ôá÷õäñïìéêïý
ï÷Þìáôïò êáé ðïõ êÜðïõ-êÜðïõ ãýñéæå êé Ýñé÷íå áðü êáìéÜ ìáôéÜ óôï óõíÜäåëöü
ôïõ, ðïõ áêïëïõèïýóå ìå ôï äåýôåñï ü÷çìá. ÐëáôéÜ, ðáñÜëëçëá ß÷íç áðü ôïõò
ôñï÷ïýò áðëùíüôáí ãïñãÜ êáé êáíïíéêÜ, ðÜíù óôçí áóâåóôüëáóðç ôïõ äñüìïõ.
Ï ïõñáíüò Þôáíå ãêñßæïò êáé øõ÷ñüò êáé ìéá êáôá÷íéÜ, âáñéÜ áðü ôçí õãñáóßá,
Ýðåöôå óôïõò êÜìðïõò êáé óôï äñüìï. ÌÝóá óôï êëåéóôü ü÷çìá Þôáíå
áðïðíé÷ôéêÜ êáé ìýñéæå êïëüíéá êáé óêüíç. Ç Üññùóôç ôÝíôùóå ðñïò ôá ðßóù ôï
êåöÜëé êé Üíïéîå ôá ìÜôéá. Ôá ìÜôéá Þôáíå ìåãÜëá, ëáìðåñÜ êé åß÷áíå Ýíá
õðÝñï÷ï óêïýñï ÷ñþìá.
54
ÔÑÅÉÓ ÈÁÍÁÔÏÉ
– ÐÜëé, åßðå, óðñþ÷íïíôáò ìå ìéá íåõñéêÞ êßíçóç ôïõ üìïñöïõ ëéðüóáñêïõ ÷åñéïý
ôçò, ôçí Üêñç ôïõ ðáíùöïñéïý ôçò êáìáñéÝñáò, ðïõ Üããéæå áäéüñáôá ôï ðüäé ôçò, êáé
ôï óôüìá óôñÜâùóå óå ìéá ïäõíçñÞ ãêñéìÜôóá. Ç Ìáôñéüíá óõììÜæåøå ìå ôá äõï
÷Ýñéá ôçò ôï ðáíùöüñé ôçò, áíáóçêþèçêå óôá ãåñÜ ðüäéá ôçò êé áðïôñáâÞ÷ôçêå üóï
ìðïñïýóå ðáñáðÝñá. Ôï äñïóåñü ðñüóùðü ôçò áíáøïêïêêßíéóå æùçñÜ. Ôá üìïñöá
óêïýñá ìÜôéá ôçò Üññùóôçò áêïëïõèïýóáí á÷üñôáãá ôéò êéíÞóåéò ôçò êáìáñéÝñáò.
¾óôåñá áêïýìðçóå êáé ôá äõï ÷Ýñéá ôçò óôï êÜèéóìá êáé èÝëçóå êé áõôÞ í'
áíáóçêùèåß ôï ßäéï ãéá íá êáèßóåé øçëüôåñá, ìá ç ðñïóðÜèåéá áõôÞ Þôáíå áíþôåñç
áðü ôéò äõíÜìåéò ôçò. Ôï óôüìá ôçò óôñÜâùóå êé üëï ôçò ôï ðñüóùðï ðáñáìïñöþèçêå
áðü ìéá Ýêöñáóç áäõíáìßáò, êáêéÜò åéñùíåßáò.
– Íá ìå âïçèïýóåò, ôïõëÜ÷éóôïí åóý!… Á÷! ¼÷é. Áò ëåßðåé! Ìðïñþ êáé ìüíç
ìïõ, ìïíÜ÷á íá ìçí ÷þíåéò ðßóù áðü ôçí ðëÜôç ìïõ ôá äéÜöïñá óáêéÜ óïõ. Íá ìïõ
êÜíåéò ôç ÷Üñç!… ¼÷é, ü÷é. Ìç ì' áããßæåéò, êáëýôåñá, áöïý äå íéþèåéò ôé ðñÝðåé!…
Êé Ýêëåéóå ôá ìÜôéá ôçò, ìá ôçí ßäéá óôéãìÞ ôá îáíÜíïéîå êé Ýñéîå ìéá ãïñãÞ
ìáôéÜ óôçí êáìáñéÝñá. Ç Ìáôñéüíá ôçí êñõöïêïßôáæå êáé äÜãêùíå ôá êüêêéíá
÷åßëç ôçò. ¸íáò âáèýò áíáóôåíáãìüò öïýóêùóå ôï óôÞèïò ôçò Üññùóôçò, ìá
ðñïôïý åîáíôëçèåß, ìåôáâëÞèçêå óå âÞ÷á. Ãýñéóå áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ ôï êåöÜëé,
æÜñùóå ôï ðñüóùðü ôçò êáé ìå ôá äõï ôçò ÷Ýñéá Üäñáîå ôï óôÞèïò ôçò. ¼ôáí ï
âÞ÷áò ðÝñáóå, îáíÜêëåéóå ôá ìÜôéá êé åîáêïëïýèçóå íá êÜèåôáé áêßíçôç. Ôá
äýï ï÷Þìáôá ìðÞêáí ó' Ýíá ÷ùñéü. Ç Ìáôñéüíá Ýâãáëå ôï ãÜíôé áðü ôï ÷ïíôñü
÷Ýñé ôçò êáé óôáõñïêïðÞèçêå.
– Ôé åßíáé åäþ; – ñþôçóå ç êõñßá.
– Ï óôáèìüò, êõñßá.
– Ãéáôß êÜíåéò óôï óôáõñü óïõ, ñùôÜù.
– Åéí' åêêëçóßá, êõñßá.
Ç Üññùóôç ãýñéóå êáôÜ ôï ðáñÜèõñï êé Üñ÷éóå íá óôáõñïêïðéÝôáé áñãÜáñãÜ êïéôÜæïíôáò ìå ìÜôéá ìåãÜëá ôç ìåãÜëç åêêëçóßá ôïõ ÷ùñéïý, ðïõ ìðñïóôÜ
áð' áõôÞí ðåñíïýóå ôï áìÜîé ôçò.
Ôá äýï áìÜîéá óôáìÜôçóáí óôï óôáèìü. Áðü ôï äåýôåñï, âãÞêáí ï Üíôñáò ôçò
Üññùóôçò êé ï ãéáôñüò ðïõ ðëçóßáóáí ôï ðñþôï.
– Ðþò áéóèÜíåóèå; – ñþôçóå ï ãéáôñüò, ðéÜíïíôáò ôï óöõãìü ôçò.
– Ðþò åßóáé áãÜðç ìïõ; Äåí êïõñÜóôçêåò; –ôç ñþôçóå ï Üíôñáò ôçò ãáëëéêÜ,
ìÞðùò èÝëåéò íá âãåéò ëéãÜêé;
Ç Ìáôñéüíá óõììÜæåøå ôá äéÜöïñá ìðïãáëÜêéá êáé æÜñùóå üóï ìðïñïýóå
ðéï ðïëý óå ìéá ãùíßá, ãéá íá ìçí åíï÷ëåß.
– ¼ëï ôá ßäéá, óáí ðÜíôá, áðïêñßèçêå ç Üññùóôç. Äåí ðñüêåéôáé íá âãù.
Ï Üíôñáò ôçò áöïý êïíôïóôÜèçêå ëßãï áêüìá, ôñÜâçîå ãéá ôçí áßèïõóá ôïõ
óôáèìïý. Ç Ìáôñéüíá ðÞäçóå Ýîù áðü ôï êëåéóôü áìÜîé êáé ðáôþíôáò óôéò
ìýôåò, ãéá íá ìç ëáóðþóåé ðïëý ôá ðáðïýôóéá ôçò, Ýôñåîå êáé ÷Üèçêå áðü ôçí
áíïé÷ôÞ áõëüðïñôá.
– ÅðåéäÞ åãþ åéì' Üññùóôç, äå óçìáßíåé ðùò ðñÝðåé êáé óåéò íá ìçí
55
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ðñïãåõìáôßóåôå, åßðå ç Üññùóôç á÷íÜ ÷áìïãåëþíôáò óôï ãéáôñü, ðïõ óôåêüôáí
êïíôÜ óôï ðáñÜèõñï ôïõ áìáîéïý.
– ÊáíÝíáò ôïõò äåí Ý÷åé ôçí Ýãíïéá ôç äéêÞ ìïõ, óôï÷Üóôçêå, ìüëéò åßäå ôï
ãéáôñü, ðïõ åíþ áðïìáêñýíèçêå áðü ôï áìÜîé ìå óéãáíü âÞìá, ôñÝ÷ïíôáò
áíÝâáéíå ôá óêáëïðÜôéá ôïõ óôáèìïý. Êåßíïé åßíáé ãåñïß êáé ãéá ôïýôï
áäéáöïñïýí. Ù, ÈåÝ ìïõ!
– Ëïéðüí ÅíôïõÜñíô ÉâÜíïâéôò, åßðå ï Üíôñáò ôçò, óôï ãéáôñü ì' Ýíá
÷áñïýìåíï ÷áìüãåëï êáèþò ôïí åßäå íá ðëçóéÜæåé. ¸óôåéëá íá öÝñïõí ôï óáêâïõáãéÜæ, íá ôóéìðÞóïõìå êÜôé.
– Áõôü ãßíåôáé, áðïêñßèçêå ï ãéáôñüò.
– Ðþò ôç âñßóêåôå; Ôé ëÝôå; – ñþôçóå áíáóôåíÜæïíôáò, ÷áìçëþíïíôáò ôç öùíÞ
êáé óçêþíïíôáò ôá öñýäéá.
– Óáò ôï åßðá, ðùò ç êõñßá åßíáé áäýíáôï íá ôáîéäÝøåé ü÷é ßóáìå ôçí Éôáëßá
ìá êáé ìÞôå ßóáìå ôç Ìüó÷á áêüìá. Êáé ìÜëéóôá ìå ôÝôïéïõò äñüìïõò
êïõñáóôéêïýò.
– Ôé ðñÝðåé ëïéðüí íá êÜìù; Á÷, ÈåÝ ìïõ! ÈåÝ ìïõ! êé Ýöåñå ôï ÷Ýñé óôá
ìÜôéá ôïõ. Äïò ìïõ ôï íá äù, ðñüóèåóå ãõñßæïíôáò óôïí õðçñÝôç ðïõ Ýöåñå ôï
âáëéôóÜêé.
– Èá Ýðñåðå íá Ýìåíå óðßôé, áðïêñßèçêå ï ãéáôñüò, êéíþíôáò ôéò ðëÜôåò ôïõ.
– Ìá ðÝóôå ìïõ, ôé ìðïñïýóá íá êÜìù; Ôçò ìßëçóá ôüóï ðïëý ãéá íá ìðïñÝóù
íá ôçí êÜìù í' áëëÜîåé ãíþìç. Ôçò åßðá êáé ãéá ôï ïéêïíïìéêü ìÝóï, êáé ãéá ôá
ðáéäéÜ, ðïõ èá åßìáóôå õðï÷ñåùìÝíïé íá ô' áðï÷ùñéóôïýìå, êáé ãéá ôéò äïõëåéÝò
ìïõ, ìá êåßíç ôßðïôá äåí èÝëåé í' áêïýóåé. ÊÜíåé ó÷Ýäéá ãéá ìéá æùÞ óôçí
Åõñþðç óáí íá Þôáíå ãåñÞ. Êáé íá ôçò ðåé êÜðïéïò îåêÜèáñá ðïéá åßíáé ç
êáôÜóôáóÞ ôçò, èá Þôáíå ôï ßäéï óáí íá ôçí óêüôùíå.
– Êé ùóôüóï åßíáé êéüëáò óêïôùìÝíç. Áõôü ðñÝðåé íá ôï îÝñåôå, Âáóßëç
ÍôìÞôñéôò. ¸íáò Üíèñùðïò äå ìðïñåß íá æÞóåé üôáí äåí Ý÷åé ðíåõìüíéá, êáé ôá
ðíåõìüíéá Üìá êáôáóôñáöïýí äåí îáíáãßíïíôáé ðéá. Åßíáé ðïëý èëéâåñü, åßíáé
ðïëý ïäõíçñü, ìá ôé íá ãßíåé; Åìåßò ïé Üëëïé êáé åóåßò Ý÷ïõìå ìïíÜ÷á ôçí
õðï÷ñÝùóç íá íïéáóôïýìå þóôå ôï ôÝëïò ôçò íá Ýñèåé üóï ìðïñåß ðéüôåñï
ãáëçíåìÝíï. Åäþ ÷ñåéÜæåôáé Ýíáò ðíåõìáôéêüò.
– Á÷, ÈåÝ ìïõ! Ìá ðñÝðåé íá êáôáëÜâåôå ôç èÝóç ìïõ, áí èá ìðïñïýóá íá
ôçò èõìßóù áõôü ôï ôåëåõôáßï âÞìá. ¼÷é, ü÷é! Áò ãßíåé ü,ôé ãßíåé, üìùò åãþ äå èá
ôçò ôï ðù áõôü. Ôçí îÝñåôå êáé åóåßò ãéáôñÝ ìïõ, ðüóï êáëÞ åßíáé…
– ÔïõëÜ÷éóôïí íá êÜìåôå ìéá áðüðåéñá ãéá íá ôçí ðåßóåôå íá ðåñéìÝíåé,
þóðïõ íá ÷åéìùíéÜóåé êáé íá ôáêôïðïéçèïýí ïé äñüìïé. Ãéáôß ì' áõôÝò ôéò ëÜóðåò
ôï ôáîßäé åßíáé ðïëý åðßðïíï êáé ìðïñåß íá ÷åéñïôåñÝøåé, åßðå ï ãéáôñüò,
êéíþíôáò ìåëáã÷ïëéêÜ ôï êåöÜëé ôïõ.
– Áîéïýóá, å, Áîéïýóá! – îåöþíéæå ç êüñç ôïõ åðéèåùñçôÞ, ôóáëáâïõôþíôáò
ìÝóá óôéò ëÜóðåò ôçò ðßóù áõëÞò êáé ìå ôï óÜêï ôçò ñéãìÝíï ðÜíù áðü ôï êåöÜëé.
ÔñÝ÷á íá ðÜìå íá äïýìå ôçí êõñÜ áðü ôï Óßóêéíï. ËÝíå ðùò ôçí ðÜíå óôçí
56
ÔÑÅÉÓ ÈÁÍÁÔÏÉ
Åõñþðç, óôïõò ìåãÜëïõò ãéáôñïýò ãéáôß Ý÷åé áññþóôéá óôçèéêéÜ. Êáé åãþ äåí
Ý÷ù áêüìá äåé ðïôÝò ìïõ, ðùò åßíáé áõôïß ïé ôÝôïéïé Üññùóôïé.
Ç Áîéïýóá ðåôÜ÷ôçêå áìÝóùò, êáé ôá äõï êïñßôóéá, êñáôïýìåíá áðü ôá ÷Ýñé,
Ýôñåîáí Ýîù áðü ôçí áõëÞ, óôï ëáóðéÜñéêï äñüìï. ¾óôåñá ìåôñßáóáí ôï âÞìá
ôïõò, Ýêáíáí óéãÜ-óéãÜ ôï ãýñï ôïõ áìáîéïý êé Ýñéîáí ìéá ìáôéÜ óôï
êáôåâáóìÝíï ðáñÜèõñï. Ç Üññùóôç ãýñéóå ðñïò ôï ìÝñïò ôïõò ôï êåöÜëé, ìá
êáèþò áíôåëÞöôçêå ôçí ðåñéÝñãåéÜ ôïõò, êáôóïýöéáóå êáé ãýñéóå áðü ôçí Üëëç
ìåñéÜ.
– Ù, ìá-á-áíïýëá ìïõ! – åßðå ç êüñç ôïõ åðéèåùñçôÞ ãõñßæïíôáò áðü ôçí Üëëç
ìåñéÜ ôï êåöÜëé ôçò. Ðþò êáôÜíôçóå Ýôóé äá; ÁõôÞ ðïõ Þôáíå ìéá ïìïñöéÜ áðü
ôéò ëßãåò. Öñßêç! Ôçí åßäåò; – ôçí åßäåò Áîéïýóá;
– Íáé, óïõ êÜíåé êáêü íá ôçí âëÝðåéò Ýôóé áäýíáôç ðïõ åßíáé, ðñüóèåóå ç
Áîéïýóá. ¸ëá íá ðåñÜóïõìå Üëëç ìéá öïñÜ, íá ôç îáíáäïýìå. Êïßôá ôçí, ðïõ
ãýñéóå áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ ôï êåöÜëé. ¼ìùò ðñüöôáóá êáé ôçí êïßôáîá îáíÜ.
Åßíáé ãéá ëýðçóç, ÌÜóá!
– Êé ïé ëÜóðåò åßíáé áíõðüöåñôåò! – åßðå ç ÌÜóá êáé ôá äõï êïñßôóéá
îáíáãýñéóáí ôñÝ÷ïíôáò óôçí áõëÞ.
– ÐñÝðåé íá Ý÷ù êáôáíôÞóåé ôñïìåñÜ ÷Üëéá, óêåöôüôáí ç Üññùóôç. Íá
öôÜóù ôï ãñçãïñüôåñï óôçí Åõñþðç êáé åêåß áìÝóùò è' áíáëÜâù.
– Ëïéðüí, ðþò åßóáé öéëôÜôç ìïõ; ôç ñþôçóå ï Üíôñáò ôçò ðëçóéÜæïíôáò óôï
ðáñÜèõñï ôïõ áìáîéïý êáé ìáóïõëþíôáò áêüìá êÜðïéá ìðïõêéÜ.
– ÐÜíôá ôçí ßäéá åñþôçóç, óôï÷Üóôçêå åêåßíç êáé óôï áíáìåôáîý ôñþåé üëç
ôçí þñá! ÊáëÜ åßìáé, ôïõ áðïêñßèçêå.
– ÎÝñåéò üìùò, öéëôÜôç ìïõ, öïâÜìáé, ìç ÷åéñïôåñÝøåéò ôáîéäåýïíôáò ì' áõôü
ôïí êáéñü. Ôï ßäéï ëÝåé êé ï ÅíôïõÜñíô ÉâÜíïâéôò. Äåí èá Þôáí êáëýôåñá íá
ãõñßæáìå ðßóù;
Ç Üññùóôç óþðáéíå èõìùìÝíç.
– ÐáñáðÝñá ìðïñåß íá äéïñèùèåß ï êáéñüò, íá óôåãíþóïõí ïé ëÜóðåò óôïõò
äñüìïõò Ýôóé ðïõ íá åßíáé ëéãüôåñï êïðéáóôéêü ôï ôáîßäé, ìðïñåß êáé óõ íá
íéþèåéò êáëýôåñá êáé èá öåýãáìå üëïé ìáæß, óõíÝ÷éóå ï Üíôñáò ôçò.
– Ìå óõã÷ùñåßò. Áí äå ó' Üêïõãá åäþ êáé ôüóïí êáéñü, ôþñá èá âñéóêüìïõí
óôï Âåñïëßíï êáé èá Þìïõí åíôåëþò êáëÜ.
Ôé íá ãßíåé, áãÜðç ìïõ, Þôáíå áäýíáôï. Ôï îÝñåéò. Ìá ôþñá, áí Þèåëåò, Ýíá
ìÞíá áêüìç íá ðåñéìÝíåéò, ç õãåßá óïõ èá âåëôéùíüôáí ìéá ÷áñÜ, êáé åãþ èá
ôÝëåéùíá üëåò ìïõ ôéò äïõëåéÝò êáé èá ðáßñíáìå êáé ôá ðáéäéÜ ìáæß óáò…
– Ôá ðáéäéÜ åßíáé ãåñÜ, ìá åãþ åßìáé Üññùóôç.
– ¼ìùò èá Þèåëá íá ôï êáôáëÜâáéíåò áãÜðç ìïõ, ðùò ì' áõôüí ôïí åëååéíü
êáéñü, áí ÷åéñïôåñÝøåéò óôï äñüìï… åíþ óðßôé ôïõëÜ÷éóôï…
– Ôé èåò íá ðåéò;… Ðþò åßíáé ðñïôéìüôåñï íá ìåßíù óðßôé êáé íá ðåèÜíù; –
Ýêáíå åêåßíç áãáíá÷ôéóìÝíç. Ìá ç ëÝîç íá ðåèÜíù, öáßíåôáé ðùò ôçí ôñüìáîå êáé
êïßôáîå ôïí Üíôñá ôçò åñùôçìáôéêÜ êáé ìå éêåóßá óôï âëÝììá ôçò. Åêåßíïò åß÷å ôá
57
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ìÜôéá ÷áìçëùìÝíá êáé óþðáéíå. ÎáöíéêÜ ôï óôüìá ôçò óôñÜâùóå, ðáñáðïíéÜñéêá
üìùò ôùí ìéêñþí ðáéäéþí êáé ôá äÜêñõá Ýôñåîáí ðïôÜìé áðü ôá ìÜôéá ôçò. Ï
Üíôñáò ôçò Ýöåñå ôï ìáíôßëé ôïõ óôá ìÜôéá ôïõ êé áðïìáêñýíèçêå áðü ôï áìÜîé.
– ¼÷é, ü÷é, èá åîáêïëïõèÞóù ôï ôáîßäé ìïõ åßðå ç Üññùóôç, óôáýñùóå ôá ÷Ýñéá
ôçò êé Üñ÷éóå íá øéèõñßæåé áóõíÜñôçôá ëüãéá. ÈåÝ ìïõ, ÈåÝ ìïõ, ìá ãéáôß; – Ýëåãå
êáé ôá äÜêñõá Ýôñå÷áí ðïôÜìé. ¿ñá ðïëëÞ êáé ìå ìåãÜëç èÝñìç ðñïóåõ÷üôáí, ìá
ìÝóá óôï óôÞèïò ôçò ï ßäéïò äõíáôüò ðüíïò ôçí Ýóöéããå êáé óôïí ïõñáíü, óôïõò
êÜìðïõò êáé ãýñù óôï äñüìï åîáêïëïõèïýóå íá åßíáé áðëùìÝíç ç ßäéá ãêñßæá
êáôá÷íéÜ êáé ôï ßäéï ðç÷ôü óýèáìðï êé ç ßäéá øõ÷ñÞ öèéíïðùñéÜôéêç õãñáóßá
äß÷ùò í' áñáéþíåé, ìá äß÷ùò íá ãßíåôáé ðéï ðõêíÞ ìïýóêåõå óáí êáé ðñþôá ôéò
ëÜóðåò ôïõ äñüìïõ, ôéò óêåðÝò ôùí óðéôéþí, ôá óôáìáôçìÝíá áìÜîéá êáé ôá ñïý÷á
ôùí áìáîÜäùí ðïõ, êïõâåíôéÜæïíôáò êåöÜôá ìå ôéò æùçñÝò öùíÝò ôïõò, Üëåéöáí
ôïõò ôñï÷ïýò êé åôïßìáæáí ô' áìÜîéá ãéá æÝøéìï.
ÉÉ
Ôï ü÷çìá ôçò Üññùóôçò Þôáíå æåìÝíï, Ýôïéìï, ìá ï áìáîÜò ÷ñïíïôñéâïýóå.
Åß÷å ðÜåé óôï óðéôÜêé ôïõ óôáèìïý, ðïõ ÷ñçóßìåõå ãéá ÷Üíé ôùí áìáîÜäùí. Ç
áôìüóöáéñá ìÝóá åêåß, Þôáíå ðïëý æåóôÞ, áðïðíé÷ôéêÞ, âáñéÜ áöüñçôç.
Áíáäéíüôáí ìéá äõíáôÞ ìõñïõäéÜ ÷íùôßëáò, øçìÝíïõ øùìéïý, ëÜ÷áíïõ êáé
ðñïâáôßëáò. ÊÜìðïóïé áìáîÜäåò êÜèïíôáí êáé óéãïêïõâåíôéÜæáí. Ç ìáãåßñéóóá
ðÜëåõå êïíôÜ óôï áíáììÝíï öïýñíï. ÐÜíù óôï ðáôÜñé êåéôüôáí ôõëéãìÝíïò ìÝóá
óå ðñïâéÝò Ýíáò Üññùóôïò.
– ÌðÜñìðá-×âåíôüñ! Å, ìðÜñìðá-×âåíôüñ, åßðå Ýíáò íåáñüò áìáîÜò
ôõëéãìÝíïò óôï ðáíùöüñé ôïõ êáé ìå ôï ìáóôßãé ÷ùìÝíï óôç æþíç ôïõ, ìðáßíïíôáò
ïñìçôéêÜ ìÝóá êáé ìéëþíôáò óôïí Üññùóôï.
– Ôé åíï÷ëåßò ôþñá ôï ãÝñï, óá÷ëáìÜñá; – ðÞñå ôï ëüãï êÜðïéïò áðü ôïõò
áìáîÜäåò ðïõ êïõâÝíôéáæáí. Óå ðñïóìÝíåé ôï æåìÝíï áìÜîé óïõ.
– ÈÝëù íá ôïõ ãõñÝøù ôá ðïäÞìáôÜ ôïõ, ãéáôß ôá äéêÜ ìïõ êïõñåëéÜóôçêáí
áðïêñßèçêå ôï ðáëéêÜñé óéÜ÷íïíôáò ôá ìáëëéÜ ôïõ, ðïõ ôïõ Ýðåöôáí óôá ìÜôéá
êáé ÷þíïíôáò ôá ãÜíôéá ôïõ óôç æþíç. Ìá êïéìÜôáé; Å, ìðÜñìðá-×âåíôüñ! –
îáíáöþíáîå, êáé ðÞãå ðéï êïíôÜ óôï ðáôÜñé.
– Ôé ’íáé; – áêïýóôçêå ìéá áäýíáìç öùíÞ êé Ýíá ðñüóùðï îáíèü ëéðüóáñêï
ðñüâáëå ðÜíù áðü ôï ðáôÜñé. Ôï ðëáôý êïêáëéÜñéêï êáé êáôáêßôñéíï ÷Ýñé, ìå ôï
êïêéíüîáíèï ôñß÷ùìá, ìå êüðï ðñïóðáèïýóå íá êñáôÞóåé ðÜíù áðü ôï ëåñü
ðïõêÜìéóï ðïõ öïñïýóå, ôï óÜêï óôéò ðëÜôåò ôïõ. Äïò ìïõ íá ðéù, áäåëöÜêé. Ôé èåò;
Ôï ðáëéêÜñé ôïõ Ýäùóå Ýíá êýðåëëï ìå íåñü.
– Íá ðïõ ëåò ìðÜñìðá-×âåíôüñ, Þèåëá íá óå ðáñáêáëÝóù. Åëüãïõ óïõ,
ìáèÝò, ôþñá ðéá äåí ðñüêåéôáé íá ðåñðáôÞóåéò êáé äå óïõ ÷ñåéÜæïíôáé ðéá ôá
ðïäÞìáôá. Êé Þèåëá íá óå ðáñáêáëÝóù íá ìïõ ôá äþóåéò åìÝíá, ðïõ ôá äéêÜ ìïõ
ëéþóáíå ïëüôåëá.
58
ÔÑÅÉÓ ÈÁÍÁÔÏÉ
Ï Üññùóôïò åß÷å ãõñßóåé ôï êïõñáóìÝíï êåöÜëé óôï ãõáëéóôåñü êýðåëëï êáé
ìå ôá áíÜñéá, ìáêñéÜ ìïõóôÜêéá ôïõ âïõôçãìÝíá óôï óêïýñï íåñü, Ýðéíå
á÷üñôáãá êáé ìå êüðï. Ôá ìðåñäåìÝíá ãÝíéá ôïõ Þôáíå âñüìéêá êáé ôá
âïõëùìÝíá, èïëÜ ìÜôéá ôïõ óôñÜöçêáí áñãÜ-áñãÜ êáé êïßôáîáí ôï ðáëéêÜñé.
Óáí ðáñÜôçóå ôï íåñü, èÝëçóå íá óçêþóåé ôï ÷Ýñé ôïõ ãéá íá óöïõããßóåé ôá
âñåìÝíá ÷åßëç ôïõ, ìá äåí ôï êáôüñèùóå êáé óöïõããßóôçêå ðÜíù óôï ìáíßêé ôïõ
óÜêïõ ðïõ êñåìüôáí êïíôýôåñá. ÁíÜóáéíå óùðáßíïíôáò ìå ìåãÜëç äõóêïëßá êáé
êñáôïýóå ôá ìÜôéá óôõëùìÝíá óôï ðáëéêÜñé, þóðïõ íá ìðïñÝóåé íá ìéëÞóåé.
– Ìá ìðïñåß êéüëáò íá ôá Ý÷åéò êáíåíïý õðïó÷åèåß åßðå ôï ðáëéêÜñé. Ôï
æÞôçìá åßíáé ðùò êÜíåé ìåãÜëç õãñáóßá Ýîù êáé ìÝíá ìïõ Ýëá÷å êÜðïéá êáëÞ
äïõëåéÜ. Ãéá ôïýôï óêÝöôçêá íá óå ðáñáêáëÝóù íá ìïõ äþóåéò ôá ðïäÞìáôÜ ôïõ.
Ìá áí ôõ÷üí ôá èåò ãéá åëüãïõ óïõ, ðåò ìïõ ôï.
ÌÝóá óôï óôÞèïò ôïõ áññþóôïõ êÜôé Üñ÷éóå íá áíáôáñÜæåôáé êáé íá âñÜæåé.
¸óêõøå êáé ôáñáæüôáí óýãêïñìïò áðü ôï âÞ÷á ðïõ ôïí Ýðíéãå, äß÷ùò íá
îåóðÜóåé áíáêïõöéóôéêÜ.
– Ôé íá ôá êÜíåé áôüò ôïõ ôá ðïäÞìáôá; – îåöþíéóå îáöíéêÜ ç ìáãåßñéóóá üëï
èõìü. Äõï ìÞíåò ôþñá äåí êáôÝâçêå áðü ôï ðáôÜñé. Êïßôá ôïí óáí ôñáíôÜæåôáé.
ÐïíÜíå ôá óùèéêÜ ôïõ áíèñþðïõ áêïýãïíôÜò ôïí ìïíÜ÷á. Ôé íá ôá êÜíåé ôá
ðïäÞìáôá; Äåí ðñüêåéôáé íá ôïí èÜøïõíå ìå êáéíïýñãéá ðïäÞìáôá. Êé ùóôüóï,
áðü êáéñü èá Ýðñåðå íá Ý÷åé ðåèÜíåé. ÈåÝ ìïõ ó÷þñá ìå. ¢êïõ ôïí ðùò
ôõñáãíéÝôáé. ÌáêÜñé íá ìðïñïýóáíå íá ôïí ìåôáöÝñïõíå êÜðïõ áëëïý! ËÝíå ðùò
õðÜñ÷ïõíå óôéò ðïëéôåßåò ôüóá êáé ôüóá íïóïêïìåßá. Ãéáôß êáé ôïýôï êáôÜíôçóå
áíõðüöåñôï. ¸ðéáóå üëï ôï ðáôÜñé ìüíïò ôïõ, äõï ìÞíåò ôþñá. Äåí Ý÷ïõìå ðïý
íá ãõñßóïõìå. Êé áðü ðÜíïõ ìáò âÜíïõí ðüóôá êÜèå ôüóï ãéá ôçí ðÜóôñá.
– Å, Óåñéüãá! ¸ëá óô' áìÜîé óïõ, ô' áöåíôéêÜ ðåñéìÝíïõí, öþíáîå áðü ôçí
ðüñôá ï óôáèìÜñ÷çò.
Ï Óåñéüãá Ýêáíå íá öýãåé äß÷ùò íá ðÜñåé áðÜíôçóç, ìá ï ãÝñïò, ìÝóá óôï
âÞ÷á ôïõ, ôïõ Ýãíåøå ìå ôá ìÜôéá ðùò Þèåëå íá ôïõ ìéëÞóåé.
– ÐÜñôá ôá ðïäÞìáôá, Óåñéüãá, êáôÜöåñå íá ðåé, óáí áðüâçîå êáé îáíÜóáíå
ëéãÜêé. ÌïíÜ÷á, ÜêïõóÝ ìå, í' áãïñÜóåéò ìéá ðÝôñá ãéá ôïí ôÜöï ìïõ, óáí
ðåèÜíù, ðñüóèåóå âñá÷íÜ.
– Ó' åõ÷áñéóôþ, ìðÜñìðá. Ôá ðáßñíù ôï ëïéðüí. Êé üóï ãéá ôçí ðÝôñá, Ý÷åéò
ôï ëüãï ìïõ.
– Ô' áêïýóáôå ïýëïé óáò êáé óåéò ðáéäéÜ, ìðüñåóå íá ðñïóèÝóåé áêüìá ï
Üññùóôïò êáé îáíÜóêõøå ðíéãìÝíïò áðü ôï âÞ÷á.
– ÊáëÜ, êáëÜ. Ô' áêïýóáìå, áðïêñßèçêå Ýíáò áìáîÜò. Êáé óõ, Óåñéüãá, êÜíå
ãñÞãïñá, ãéáôß íá, îáíÜñ÷åôáé ôñÝ÷ïíôáò ï óôáèìÜñ÷çò. Åßíáé âëÝðåéò, åêåßíç ç
Üññùóôç êõñÜ áðü ôï Óßñêéíï.
Ï Óåñéüãá, ìå ìéá ãñÞãïñç êßíçóç, ôñÜâçîå êé Ýâãáëå ôá ðïäÞìáôá ðïõ
öïñïýóå êáé ðïõ Þôáí ðïëý ìåãÜëá ãéá ôï ðüäé ôïõ êáé êáôáîåóêéóìÝíá êáé ôá
ðÝôáîå êÜôù áðü ôïí ðÜãêï. Ôá ïëïêáßíïõñãéá ðïäÞìáôá ôïõ ãÝñïõ ôïõ Þñèáíå
59
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
êïõôß êé áöïý ôá öüñåóå Ýöõãå âéáóôéêÜ, êáìáñþíïíôÜò ôá.
– Ìå ãåéá ôá ðïäÞìáôá! Ìá åßíáé ãéá íá 'íáé, ìùñÝ Óåñéüãá. ¸ëá íá óô'
áëåßøù ëßãï êáôñÜìé, ôïõ åßðå ï óõíÜäåëöüò ôïõ ôïõ Üëëïõ áìáîéïý êáé êáèþò
ôï ðáëéêÜñé áíÝâáéíå óôç èÝóç ôïõ, ôïõ Üëåéøå êáëÜ-êáëÜ. Óôá ÷Üñéóå;
– Ìðáò êáé æÞëåøåò; – Ýêáíå ï Óåñéüãá, ôõëßãïíôáò ìå ôéò ðïäéÝò ôïõ
ðáíùöïñéïý ôïõ ôá ðüäéá ôïõ ðñïôïý íá êáèßóåé. Ìðñïò ôþñá. Å, óåéò, öéëáñÜêïé!
Öþíáîå óô' Üëïãá, êéíþíôáò ôï ìáóôßãé. Êáé ôá äõï ï÷Þìáôá ìå ôïõò åðéâÜôåò, ìå
ôéò âáëßôóåò êáé ôá äÝìáôá, îåêßíçóáí ìÝóá óôç ãêñßæá öèéíïðùñéÜôéêç êáôá÷íéÜ,
êõëþíôáò ãïñãÜ ôéò ñüäåò ôïõò ðÜíù óôï ìïõóêåìÝíï äñüìï.
Ï Üññùóôïò áìáîÜò Ýìåéíå ìÝóá óå êåßíç ôçí áðïðíé÷ôéêÞ áôìüóöáéñá,
îáðëùìÝíïò óôï ðáôÜñé. Ãýñéóå ìå êüðï áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, äß÷ùò íá
êáôïñèþóåé í' áðïâÞîåé êáé æÜñùóå åêåß äá.
ºóáìå ôï âñÜäõ êüóìïò ðïëýò, ìðáéíüâãáéíå, ãåõìÜôéæå, äåéðíïýóå, ìá ï
Üññùóôïò äåí áêïõãüôáí. Ðñïôïý íõ÷ôþóåé ç ìáãåßñéóóá óêáñöÜëùóå óôï
ðáôÜñé ãéá íá ðÜñåé ôï æåóôü óÜêï ôçò.
– Ìç âáñõãêùìÜò Üëëï, ÍáóôÜóéá, ìïõñìïýñéóå ï ãÝñïò, êïíôåýåé ç þñá
ðïõ èá ó' áäåéÜóù ôç ãùíßá.
– ÊáëÜ, êáëÜ. Äåí âáñõãêùìÜù ôïõ áðïêñßèçêå åêåßíç. Ôé óïõ ðïíÜåé
ìðÜñìðá; Ãéá ðåò ìïõ.
– Ëéþóáíå ïýëá ìïõ ôá óùèéêÜ. Ï Èåüò íá âÜëåé ôï ÷Ýñé ôïõ.
– Èá óïõ ðïíÜåé, ðñÝðåé êé ï ëáéìüò, óáí âÞ÷åéò. Å;
– Ïýëá ðïíÜíå. Ï èÜíáôïò ìïõ Ýöôáóå. Áõôü åßíáé. Ù÷, ù÷, ù÷! áãêïìÜ÷çóå.
– Íá Ý÷åéò ôá ðïäÜñéá óïõ Ýôóé äá óêåðáóìÝíá, åßðå ç ÍáóôÜóéá,
óêåðÜæïíôÜò ôïõ ôá ðüäéá êáèþò êáôÝâáéíå.
Ôç íý÷ôá ôï ëáìðÜêé öþôéæå á÷íÜ ôï äùìÜôéï. Ç ÍáóôÜóéá êáé êáìéÜ äåêáñéÜ
áìáîÜäåò êïéìüíôáí îáðëùìÝíïé êáôáãÞò êáé ðÜíù óôïõò ðÜãêïõò ìå Üãñéá
ñï÷áëçôÜ. ÌïíÜ÷á ï Üññùóôïò áãêïìá÷ïýóå óéãáíÜ, óéãüâç÷å êáé
óôñéöïãýñéæå óôï ðáôÜñé. ÊáôÜ ôá îçìåñþìáôÜ çóý÷áóå ïëüôåëá.
– ÐáñÜîåíï üíåéñï ðïõ Ýâëåðá áðüøå óôïí ýðíï ìïõ, Ýëåãå ç ìáãåßñéóóá,
óáí îýðíçóå ôï ðñùéíü. ÓÜìðùò ëÝåé ï ìðÜñìðá-×âåíôüñ íá êáôÝâçêå áðü ôï
ðáôÜñé êáé ðÞãå íá êüøåé îýëá. ¸ëá ÍÜóôéá, ìïõ ëÝåé, íá óå âïçèÞóù. Êáé ðïý
ìðïñåßò åóý, ôïõ ëÝù, íá êüøåéò îýëá. Ìá êåßíïò Üäñáîå ôï ôóåêïýñé, êáé äïò
ôïõ íá êüâåé îýëá, ìå ôÝôïéá ãñçãïñÜäá, ôé íá óáò ðù; Ôá ðåëåêïýäéá
îåðåôÜãïíôáí âñï÷Þ. Ìá óõ, Þóïõíá Üññùóôïò ôïõ ëÝù. ¼÷é, ìïõ ëÝåé. Åßìáé
ãéáôñåìÝíïò ôþñá. Êáé óçêþíåé ìå ìéá öüñá ôï ôóåêïýñé, öïâåñßæïíôÜò ìå, ôüóï
ðïõ Ýìðçîá ìéá öùíÞ áðü ôçí ôñïìÜñá ìïõ êáé îýðíçóá. ËÝôå íá ðÝèáíå ôç
íý÷ôá; ÌðÜñìðá-×âåíôüñ, å ìðÜñìðá!
Ï Üññùóôïò äåí áðïêñéíüôáí.
– Èá Ý÷åé ãïýóôï íá ðüèáíå. Ãéá íá äù, åßðå Ýíáò áðü ôïõò áìáîÜäåò ðïõ
åß÷áíå îõðíÞóåé.
Ôï êïêáëéÜñéêï ÷Ýñé ìå ôï êïêêéíüîáíèï ôñß÷ùìá, ðïõ êñåìüôáí áðü ôï
60
ÔÑÅÉÓ ÈÁÍÁÔÏÉ
ðáôÜñé Þôáíå ðáãùìÝíï êáé êßôñéíï.
– ÐñÝðåé íá ðÜìå íá ôï ðïýìå ôïõ óôáèìÜñ÷ç. Öáßíåôáé íá Ý÷åé ðåèÜíåé,
óõìðÝñáíå ï áìáîÜò.
Ï Üññùóôïò äåí åß÷å óõããåíåßò. Åß÷å îåðÝóåé óå êåßíá ôá ìÝñç, áðü êÜðïéï
ìáêñéíü ÷ùñéü. Ôçí Üëëç ìÝñá ôïí Ýèáøáí óôï êáéíïýñéï íåêñïôáöåßï, ðßóù
áðü ôï äáóÜêé, êé ç ÍáóôÜóéá êÜìðïóåò çìÝñåò åîáêïëïõèïýóå íá äéçãéÝôáé ó'
üëïõò ô' üíåéñü ôçò êáé ðùò åêåßíç ðñþôç êáôÜëáâå ðùò ï Öéïíôüñ ðÝèáíå.
ÉÉÉ
¹ñèå ç Üíïéîç. Óôïõò ìïõóêåìÝíïõò äñüìïõò ôçò ðïëéôåßáò áíÜìåóá óôá
êñõóôáëëÜêéá ôïõ ðÜãïõ, êåëÜñõæáí ãïñãïêßíçôá ñõÜêéá. Ï êüóìïò ðïõ
êõêëïöïñïýóå Þôáíå íôõìÝíïò ìå ñïý÷á áíïé÷ôü÷ñùìá êáé ìéëïýóå ìå öùíÝò
æùçñÝò. ÌÝóá óôá ðåñéâüëéá ðßóù áðü ôïõò öñÜ÷ôåò, ôá êëáñéÜ ôùí äÝíôñùí ìå
ôá öïõóêùìÝíá ìðïõìðïýêéá, áñãïêïõíéüôáí óôï óéãáíü áåñÜêé. Ðáíôïý
Ýôñå÷áí êé Ýóôáæáí äéÜöáíåò íåñïóôáëßäåò… Ôá óðïõñãßôéá ôéôßâéæáí ðáñÜöùíá
êáé ðåôïýóáí ðÝñá-äþèå ìå ôéò ìéêñÝò öôåñïýãåò ôïõò. Óôçí çëéáêÞ ðëåõñÜ ôùí
äñüìùí ðÜíù óôïõò öñÜ÷ôåò, ðÜíù óôá óðßôéá, ðÜíù óôá äÝíôñá, üëá
êïõíéüíôáí, êé üëá Üóôñáöôáí. ×áñÜ êáé íéÜôá áíÜäéíáí êé ï ïõñáíüò, êé ç ãçò,
êé ïé øõ÷Ýò ôùí áíèñþðùí.
Ó' Ýíáí áðü ôïõò êåíôñéêïýò äñüìïõò ìðñïóôÜ ó' Ýíá ìåãÜëï áñ÷ïíôéêü óðßôé,
Þôáíå áðëùìÝíï ðá÷ý óôñþìá áðü öñÝóêï Ü÷õñï. ÌÝóá óôï óðßôé áõôü
âñéóêüôáíå åêåßíç, ç ßäéá Üññùóôç, ðïõ âéáæüôáí íá ðÜåé óôçí Åõñþðç.
Óôï äùìÜôéï ôï óõíå÷üìåíï ìå êåßíï ôçò Üññùóôçò, Þôáíå óõãêåíôñùìÝíïé ï
Üíôñáò ôçò, ìéá îáäÝñöç ôçò, ç ìçôÝñá ôçò êé ï ðáðÜò. Ï Üíôñáò ôçò ìáæß ìå ôçí
çëéêéùìÝíç îáäÝñöç ôçò óôåêüôáí ìðñïóôÜ óôçí êëåéóìÝíç ðüñôá ðïõ Ýöåñíå
óôï äùìÜôéï ôçò. Óôïí êáíáðÝ êáèüôáí ï ðáðÜò, ìå ôá ìÜôéá ÷áìçëùìÝíá êáé
êñáôþíôáò êÜôé ôõëéãìÝíï ìÝóá óôï ðåôñá÷Þëé ôïõ. Óôç ãùíßá êåéôüôáí ÷ùìÝíç
ìÝóá óå ìéá âáèéÜ ðïëõèñüíá ìéá ãñéïýëá, ç ìçôÝñá ôçò êé Ýêëáéãå ìå óðáñáãìü.
Äßðëá ôçò ç êáìáñéÝñá êñáôïýóå ôï ìáíôéëÜêé ãéá íá ôçò ôï äþóåé üôáí èá ôçò ôï
æçôïýóå. Ìéá Üëëç êáìáñéÝñá ôçò Ýôñéâå ìå êÜðïéï öÜñìáêï ôá ìåëßããéá êáé ôçò
öõóïýóå ôï êåöÜëé, áíáóçêþíïíôáò ôï ìðïíÝ ôçò.
– Áò óáò âïçèÞóåé ï ×ñéóôüò, öéëôÜôç – Ýëåãå ï Üíôñáò ôçò Üññùóôçò óôç
ìåóüêïðç îáäÝñöç ðïõ óôåêüôáí ìáæß ôïõ êïíôÜ óôçí êëåéóôÞ ðüñôá – Ý÷åé
åìðéóôïóýíç óå óáò, îÝñåôå ôüóï üìïñöá íá ìéëÜôå ìáæß ôçò. ÊïéôÜîôå ëïéðüí íá
ôçí ðåßóåôå ìå ôï êáëü. ÐåñÜóôå ìÝóá, êé Ýêáíå íá ôçò áíïßîåé ôçí ðüñôá, ìá
åêåßíç ôïí åìðüäéóå ìéá óôéãìÞ, Ýöåñå êÜìðïóå öïñÝò ôï ìáíôéëé óôá ìÜôéá ôçò
êáé ôßíáîå ôï êåöÜëé.
– Íá, ôþñá èáññþ ðùò äå öáßíïìáé ðéá êëáìÝíç, åßðå Üíïéîå ç ßäéá ôçí ðüñôá
êáé ðÝñáóå ìÝóá.
Ï Üíôñáò Þôáíå ôñïìåñÜ ôáñáãìÝíïò êáé öáéíüôáí óáí åß÷å óáóôßóåé
61
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ïëüôåëá. ¸êáíå íá ðÜåé óôçí ðåèåñÜ ôïõ, ìá óôï ìéóü Üëëáîå ãíþìç, óôáìÜôçóå
êé áöïý Ýêáíå ìéá âüëôá ìÝóá óôï äùìÜôéï, ðëçóßáóå ôïí ðáðÜ. Ï ðáðÜò ôïí
êïßôáîå, óÞêùóå ôá öñýäéá ôïõ êé áíáóôÝíáîå. Ôï ðõêíü øáñü ãåíÜêé ôïõ
áíáóçêþèçêå êáé êåßíï êáé îáíÜðåóå.
– ÈåÝ ìïõ! ÈåÝ ìïõ! åßðå ï Üíôñáò ôçò Üññùóôçò.
– Ôé íá ãßíåé; – Ýêáíå áíáóôåíÜæïíôáò ï ðáðÜò êáé ðÜëé ôá öñýäéá êáé ôï
ãåíÜêé ôïõ áíáóçêþèçêáí êáé îáíá÷áìÞëùóáí.
– Êé ç ìçôÝñá åßíáé åäþ! – ó÷åäüí ìå áðüãíùóç ðñüóèåóå ï Üëëïò. Äå èá ôï
áíôÝîåé. Ôçí áãáðÜåé ôüóï, ôçí áãáðÜåé ôüóï ðïõ… êáé åãþ äåí îÝñù. Áí
ìðïñïýóáôå, ðÜôåñ åóåßò íá ôçí êáèçóõ÷Üóåôå ëéãÜêé êáé íá ôçí ðåßóåôå íá
öýãåé áðü äù.
Ï ðáðÜò óçêþèçêå êáé ðëçóßáóå ôç ãñéïýëá.
– Åßíáé áëÞèåéá ðùò ôç ìçôñéêÞ êáñäéÜ êáíÝíáò äåí åßíáé óå èÝóç íá
åêôéìÞóåé, åßðå ï ðáðÜò, ùóôüóï ï Èåüò åßíáé ìåãÜëïò.
¸íáò íåõñéêüò óðáóìüò ðáñáìüñöùóå ôçí ßäéá óôéãìÞ ôï ðñüóùðï ôçò
ãñéïýëáò êáé ôçí Ýðéáóå õóôåñéêüò ëüîéãêáò.
– Ï Èåüò åßíáé ìåãÜëïò, óõíÝ÷éóå ï ðáðÜò, üôáí çóý÷áóå êÜðùò ç ãñéïýëá.
¸÷ù íá óáò ðù, ðùò óôçí åíïñßá ìïõ Þôáíå Ýíáò Üññùóôïò ðïëý ÷åéñüôåñá áðü
ôç Ìáñßá ÍôìÞôñéåâíá êáé ôé íïìßæåôå; ¸íáò áðëüò Üíèñùðïò ôïí ãéÜôñåøå ìå
êÜôé âïôÜíéá óå ðïëý ìéêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Êáé ìÜëéóôá ï Üíèñùðïò áõôüò
âñßóêåôáé ôþñá óôç Ìüó÷á. Ôïõ Ý÷ù ðåé ôïõ Âáóßëç ÍôìÞôñéâéôò. Èá ìðïñïýóå
íá äïêéìÜóåé. Èá Þôáíå ôïõëÜ÷éóôï êÜðïéá ðáñçãïñéÜ ãéá ôçí Üññùóôç. Ãéá ôï
Èåü ôßðïôá äåí åßíáé áäýíáôï.
– Ôï îÝñù êáëÜ. Äåí Ý÷åé ðéá æùÞ åßðå ç ìçôÝñá. Áíôßò íá ðÜñåé åìÝíá ï
Èåüò, ðáßñíåé áõôÞí, êé ï õóôåñéêüò ëüîéãêáò ôçí îáíÜðéáóå ôüóï Ýíôïíïò, ðïõ
ëéðïèýìçóå.
Ï ãáìðñüò ôçò, Ýöåñå êáé ôá äõï ÷Ýñéá óôï ðñüóùðï êé Ýöõãå ôñÝ÷ïíôáò áðü
ôï äùìÜôéï.
Óôï äéÜäñïìï ôñáêÜñéóå ìå ôï åîÜ÷ñïíï áãïñÜêé ôïõ, ðïõ Ýðáéæå êõíçãçôü
ìå ôç ìéêñÞ áäåëöïýëá ôïõ.
– Äå èá ðñÝðåé íá ôá ðÜìå ôá ðáéäéÜ óôç ìáìÜ ôïõò, ãéá ôåëåõôáßá öïñÜ; –
ñþôçóå ìå óåâáóìü ç íôáíôÜ.
– ¼÷é. Åêåßíç äå èÝëåé íá ôá äåé. Èá óõãêéíçèåß ðïëý êáé äåí êÜíåé.
Óôï áíáìåôáîý ç îáäÝñöç êáèüôáí êïíôÜ óôï êñåâÜôé ôçò Üññùóôçò êáé,
öÝñíïíôáò ìå ôñüðï ôçí êïõâÝíôá, ðñïóðáèïýóå íá ôçí ðñïåôïéìÜóåé óôç óêÝøç
ôïõ èáíÜôïõ. Ï ãéáôñüò êïíôÜ óôï ðáñÜèõñï áíáêÜôùíå êÜðïéï öÜñìáêï.
– Á÷, öéëôÜôç ìïõ, åßðå ç Üññùóôç äéáêüðôïíôÜò ôçí êÜðïéá óôéãìÞ, ìç ìå
ðñïåôïéìÜæåôå. Ìç ìå èåùñåßôå ãéá êáíÝíá ðáéäß. Åßìáé ÷ñéóôéáíÞ. Ôá îÝñù üëá.
ÎÝñù ðùò äå ìïõ ìÝíåé ðïëý íá æÞóù. ÎÝñù ðùò áí ì' Üêïõãå ðñùôýôåñá ï
Üíôñáò ìïõ, èá Þìïõíá ôþñá óôçí Éôáëßá êé ßóùò-ßóùò, ü÷é ßóùò, óßãïõñá èá
Þìïõíá êáëÜ. Ôïõ ôï Ýëåãá ðÜíôá áðü ôüôå, ìá åêåßíïò äå ì' Üêïõóå. Ôé íá ãßíåé
62
ÔÑÅÉÓ ÈÁÍÁÔÏÉ
ôþñá! ¸ôóé öáßíåôå ôï Þèåëå ï Èåüò. ¸÷ïõìå üëïé ìáò ðïëëÝò áìáñôßåò, üìùò
åëðßæù óôçí åõóðëá÷íßá ôïõ Èåïý, ðùò èá ôéò óõã÷ùñÝóåé ó' üëïõò ìáò. Óßãïõñá
èá ôéò óõã÷ùñÝóåé. Ðñïóðáèþ íá íéþóù ôïí åáõôü ìïõ. Êáé åãþ åß÷á ðïëëÝò
áìáñôßåò, öéëôÜôç ìïõ. Êáé ãéá ôïýôï, ðüóï õðÝöåñá! Êáé öñüíôéóá ðÜíôá ìå
õðïìïíÞ íá ðåñíþ ôá âÜóáíÜ ìïõ…
– Íá êáëÝóù ëïéðüí ôïí ðáðÜ áãÜðç ìïõ; Èá óå îáëáöñþóåé Üìá
ìåôáëÜâåéò, åßðå ç îáäÝñöç.
Ç Üññùóôç ìå ìéá áäýíáìç êßíçóç Ýäåéîå ðùò äÝ÷åôáé.
– ÈåÝ ìïõ, óõã÷þñåóÝ ìå ôçí áìáñôùëÞ, ìïõñìïýñéóå.
Ç îáäÝñöç âãÞêå êé Ýãíåøå ôïõ ðáðÜ.
– Ç êáçìåíïýëá åßíáé Üããåëïò, åßðå óôïí Üíôñá ôçò Üññùóôçò, ìå ôá ìÜôéá ôçò
ðëçììõñéóìÝíá äÜêñõá. Åêåßíïí ôïí ðÞñáí ôá äÜêñõá. Ï ðáðÜò ðÝñáóå óôï
äéðëáíü äùìÜôéï. Ç ãñéïýëá åîáêïëïýèçóå íá ìÝíåé ëéðüèõìç êé Ýôóé áðëþèçêå
ìéá áðüëõôç óéãáëéÜ ãýñù. ÌåôÜ áðü ðÝíôå ëåðôÜ ï ðáðÜò îáíáãýñéóå êáé
âãÜíïíôáò ôï åðéôñá÷Þëé ôïõ, Ýóéáîå ôá ìáëëéÜ ôïõ.
– Äüîá ôù Èåþ, ôþñá åßíáé ðéï Þóõ÷ç, åßðå, êáé èÝëåé íá óáò äåé.
Ç îáäÝñöç êé ï Üíôñáò ôçò Ýôñåîáí êïíôÜ ôçò. Ç Üññùóôç Ýêëáéãå óéãáíÜ
êïéôÜæïíôáò ôï åéêüíéóìá, ðïõ êñåìüôáí óôçí áíôéêñéíÞ ãùíéÜ.
– ÂïÞèåéÜ óïõ, êáé íá ãßíåéò ãñÞãïñá êáëÜ, ôçò åßðå ï Üíôñáò ôçò.
– Åõ÷áñéóôþ. ÁéóèÜíïìáé ôþñá ôüóï êáëÜ. Íéþèù ìéá áêáôáíüçôç
áíáêïýöéóç, ðïëý-ðïëý ãëõêéÜ, ôïõ áðïêñßèçêå êé Ýíá á÷íü ÷áìüãåëï
ôñåìüðáéæå ðÜíù óôá á÷íÜ ÷åßëç ôçò. Ðüóï óðëá÷íéêüò åßíáé ï Èåüò! Íáé, íáé,
åßíáé óðëá÷íéêüò êáé ðáíôïäýíáìïò.
Êáé îáíáêÜñöùóå ôá ìÜôéá ôçò, ìå èåñìÞ Ýíôïíç éêåóßá, óôï åéêüíéóìá.
¾óôåñá îáöíéêÜ, óáí êÜôé íá èõìÞèçêå ðÜëé, êÜëåóå êïíôÜ ôçò ôïí Üíôñá
ôçò, ìå äéÜöïñá ãíåøßìáôá.
– ÐïôÝ óïõ äåí èÝëåéò íá êÜíåéò åêåßíï ðïõ óå ðáñáêáëþ, ôïõ åßðå ìå öáíåñÞ
äõóáñÝóêåéá óôçí áäýíáìç öùíÞ ôçò, ðïõ ìüëéò áêïõãüôáí.
Êåßíïò ôçí Üêïõãå ìå ôåíôùìÝíï ôï ëáéìü êáé ýöïò õðïôáãìÝíï.
– Ôé ôñÝ÷åé, áãÜðç ìïõ;
– Ðüóåò öïñÝò óôï Ý÷ù ðåé ðùò áõôïß ïé ãéáôñïß äåí îÝñïõí ôßðïôá êáé ðùò
êÜðïéïé áðëïß åìðåéñéêïß ãéáôñåýïõí ìéá ÷áñÜ ôïí êüóìï…Íá, êé ï ðáðÜò ëÝåé..
åßíáé Ýíáò áóôüò… Óôåßëå íá ôïí êáëÝóåéò.
– Ðïéïí áãÜðç ìïõ;
– Á÷, ÈåÝ ìïõ! Ôßðïôá äåí èÝëåé íá êáôáëÜâåé!.. êáé æÜñùóå ó' åÜí ìïñöáóìü
ôï ðñüóùðü ôçò êé Ýêëåéóå ôá ìÜôéá.
Ï ãéáôñüò ðÞãå êïíôÜ ôçò, ôçò Ýðéáóå ôï ÷Ýñé. Ï óöõãìüò üóï ðÞãáéíå ãéíüôáí
êáé ðéï Üôïíïò. Ç Üññùóôç áíôéëÞöôçêå ðùò ï ãéáôñüò êÜðïéá óôéãìÞ Ýãíåøå ôïõ
Üíôñá ôçò êé áìÝóùò ãýñéóå ðåñßôñïìá ôá ìÜôéá ôçò áðü äù êé áðü êåé. Ç
îáäÝñöç ãýñéóå áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ êëáßãïíôáò.
– Ìçí êëáéò, ìç âáóáíßæåóáé êáé ìç âáóáíßæåéò êáé ìÝíá ôçò, åßðå ç Üññùóôç.
63
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
Ôá êëÜìáôÜ óïõ ìïõ áöáéñïýí ôçí ôåëåõôáßá ãáëÞíç.
– Åßóáé Ýíáò Üããåëïò! – åßðå ç îáäÝñöç êáé ôçò ößëçóå ôï ÷Ýñé.
– ¼÷é, ü÷é! ÖßëçóÝ ìå åäþ. ÌïíÜ÷á ôùí íåêñþí öéëïýí ôï ÷Ýñé. ÈåÝ ìïõ! ÈåÝ
ìïõ!
Ôï ßäéï êåßíï âñÜäõ ç Üññùóôç Þôáíå ðéá íåêñÞ êáé ôï óþìá ôçò
ôá÷ôïðïéçìÝíï óôï öÝñåôñï, Þôáíå óôçìÝíï óôï óáëüíé ôïõ ìåãÜëïõ óðéôéïý.
ÌÝóá óôï åõñý÷ùñï óáëüíé ìå ôéò êëåéóôÝò ðüñôåò êáèüôáí Ýíáò êáíïíÜñ÷çò ôçò
ãåéôïíéêÞò åêêëçóßáò êáé äéÜâáæå ìå Ýíñéíç öùíÞ ôïõò øáëìïýò ôïõ Äáâßä. Ôï
æùçñü öùò áðü ôéò áíáììÝíåò ëáìðÜäåò, ðïõ Ýêáéãáí ìÝóá óôá øçëÜ áóçìÝíéá
ìáíïõÜëéá, Ýðåöôå ðÜíù óôï ÷ëïìü ìÝôùðï ôçò íåêñÞò, óôá âáñéÜ êáé êßôñéíá,
óáí êÝñéíá, ÷Ýñéá ôçò êáé óôï ðôõ÷ùìÝíï âáñý óêÝðáóìá ðïõ êÜðùò
áíáôñé÷éáóôéêÜ äéÝãñáöå ïëüêëçñç ôç óéëïõÝôá ðïõ êÜëõðôå. Ï êáíïíÜñ÷çò,
äß÷ùò íá êáôáëáâáßíåé ôá ëüãéá ðïõ ðñüöåñå, äéÜâáæå ìïíüôïíá êáé óéãáíÜ, êé
áõôÜ ðáñÜîåíá áíôç÷ïýóáí êé Ýóâçíáí ìÝóá óå êåßíç ôç óéãáëéÜ. ÊÜðïõ-êÜðïõ
Ýöôáíáí ßóáìå êåé ìÝóá öùíïýëåò ðáéäéþí êáé ðïäïâïëçôÜ áðü ôá ôñåîßìáôÜ
ôïõò ìÝóá óôï äùìÜôéü ôïõò, ðïõ âñéóêüôáí óôçí Üëëç Üêñç ôïõ ìåãÜëïõ óðéôéïý.
Ç ìïñöÞ ôçò íåêñÞò Þôáíå áõóôçñÞ, áôÜñá÷ç êáé ìåãáëüðñåðç. Ôßðïôá,
êáìéÜ êßíçóç, äåí ôÜñáæå ôï åðßóçìï ýöïò ðïõ åß÷å ôï êáèáñü êáé ðáãùìÝíï
ìÝôùðï êáé ôá óöé÷ôïêëåéóìÝíá ÷åßëç. ¹ôáíå üëç ìéá ðëÝñéá ðñïóï÷Þ êáé
áíÜôáóç. Ìá íá êáôáëÜâáéíå ôÜ÷á ôþñá üëá êåßíá ôá ìåãÜëá ëüãéá ôïõ øáëìïý;
ÉV
¸íá ìÞíá ìåôÜ ôï èÜíáôï ôçò Üññùóôçò, ðÜíù áðü ôïí ôÜöï ôçò ÷ôßóôçêå Ýíá
ùñáéüôáôï ðÝôñéíï ðáñåêêëÞóé. ÐÜíù áðü ôïí ôÜöï ôïõ ãÝñïõ áìáîÜ äåí
õðÞñ÷å ôáöüðåôñá êáé ìïíÜ÷á ô' á÷íïðñÜóéíï ãñáóßäé ðïõ óôüëéæå ôï
óùñéáóìÝíï ÷þìá ÷ñçóßìåõå óáí ìïíáäéêü óçìÜäé êÜðïéáò áíèñþðéíçò
ýðáñîçò ðïõ ðÝñáóå.
– Èá Ý÷åéò ôï êñßìá ôïõ, ìùñÝ Óåñéüãá, Ýëåãå êÜðïéá ìÝñá ç ìáãåßñéóóá ôïõ
óôáèìïý óôï íåáñü áìáîÜ áí äåí íïéáóôåßò ãéá ôçí ôáöüðåôñá ôïõ ×âåíôüñ.
Ôüóïí êáéñü Ýâñéóêåò ðñüöáóç ðùò Þôáíå ÷åéìþíáò, ìá ôþñá ôé êÜíåéò; Ãéáôß
äåí êñáôÜò ôï ëüãï óïõ; ¹ìïõíá ìðñïóôÜ êé åãþ. ÊáôÜ ðùò ìïõ Ýëåãåò ôéò
ðñïÜëëåò, ôïí åßäåò óôïí ýðíï óïõ ðùò Þñèå êáé óïõ ãýñåõå ôçí ôáöüðåôñá. Óáí
äåí ôçí ðÜñåéò èá îáíÜñèåé êáé èá ó' áäñÜîåé áðü ôï ëáñýããé.
– Ìá óÜìáôé åãþ áñíÞèçêá ôï ëüãï ìïõ; – áðïêñßèçêå ï Óåñéüãá. Èá ôçí
áãïñÜóù ôçí ôáöüðåôñá, üðùò ôï õðïó÷Ýèçêá, ìéá ôáöüðåôñá ôïõ åíÜìéóç
ñïõâëéïý. Äåí ôï îÝ÷áóá, ìïíÜ÷á ðþò íá ôçí öÝñù áðü ôçí ðïëéôåßá; Ìå ôï
ðñþôï áãþãé ðïõ èá ìïõ ôý÷åé ãéá åêåß ðÝñá, èá ôç öÝñù.
– Íá Ýâáíåò ôïõëÜ÷éóôï, Ýíá óôáõñü ðÜíù óôïí ôÜöï ôïõ, ðÞñå ôï ëüãï Ýíáò
ãÝñïò áìáîÜò. Ãéáôß, ìá ôçí áëÞèåéá åéí' Üóêçìï ðñÜãìá íá ìçí ôçñÜåé êÜðïéïò
ôï ëüãï ôïõ. Ôá ðïäÞìáôÜ ôïõ ôá öïñåßò ùóôüóï.
– Êé áðü ðïý í' áãïñÜóù ôï óôáõñü; Ìðïñåß, ôÜ÷áôåò, íá ãÝíåé Ýíáò óôáõñüò
64
ÔÑÅÉÓ ÈÁÍÁÔÏÉ
áðü êïýôóïõñï.
– Ôé ìïõ ôóáìðïõíÜò ôþñá; Ôï îÝñù êáé åãþ ðùò áðü êïýôóïõñï äå ãßíåôáé
óôáõñüò. ¼ìùò íá ðÜñåéò ôï ìðáëôÜ óïõ êáé íá ðáò ðñùß-ðñùß óôï äáóÜêé íá
êüøåéò êÜðïéï ìéêñü äÝíôñï. Ìå ôï îýëï ôïõ èá öôéÜîåéò ôï óôáõñü. Êáé
ðñùôýôåñá êÝñáóå ìéá âüôêá ôï äáóïöýëáêá. Ãéá ôï ôßðïôá, âëÝðåéò ÷ñåéÜæåôáé
êáé ôï êÝñáóìá. Íá, ôéò ðñïÜëëåò, ðïõ ìïõ Ýóðáóå ï ñõìüò, ðÞãá óôï äÜóïò êé
áðü Ýíá äÝíôñï ðïõ Ýêïøá Ýöôéáîá êáéíïýñéï, ðéï êáëýôåñï.
Ôçí Üëëç ìÝñá, íùñßò ôçí áõãïýëá, ï Óåñéüãá ðÞñå ôï ôóåêïýñé êáé ðÞãå óôï
äÜóïò.
Ðáíôïý Þôáíå áðëùìÝíï ôï êñýï ìïõíôü ÷ñþìá ôçò äñïóéÜò, ðïõ Ýðåöôå
áêüìá êáé ðïõ äå öùôéæüôáí áðü ôïí Þëéï. Ç áíáôïëÞ Ýöåããå áäéüñáôá,
áíôáíáêëþíôáò ôï áäýíáìï öÝããïò ôçò óôï èüëï ô' ïõñáíïý ðïõ Þôáíå
ôõëéãìÝíïò ìÝóá óå ëåðôÜ íôáíôåëùôÜ óýííåöá. Ïõô' Ýíá ÷ïñôáñÜêé êÜôù, ïõô'
Ýíá öõëëáñÜêé óôá øçëÜ êëáñéÜ ôùí äÝíôñùí äåí êïõíéüôáí. ÌïíÜ÷á êÜðïéïé
áíÜñéïé Þ÷ïé áðü öôåñïõãßóìáôá ìÝóá óôçí ðõêíÞ öõëëùóéÜ Þ êÜðïéï óýñóéìï
ðÜíù óôá ÷üñôá ôÜñáæáí ôç óéãáëéÜ ôïõ äÜóïõò. ÎáöíéêÜ Ýíáò ðáñÜîåíïò, îÝíïò
ó÷åôéêÜ ìå ôç öýóç êñüôïò áêïýóôçêå êé Ýóâçóå óôïõ äÜóïõò ôçí ðáñõöÞ. Ìéá
áðü ôéò äåíôñïêïñöÝò ôñåìïýëéáóå ðáñÜîåíá, ôá ïëüäñïóá öýëëá ôçò, êÜôé
øéèýñéóáí êáé ìéá õðïëáÀäá, ðïõ êáèüôáí ó' Ýíá êëáñÜêé, óöõñßæïíôáò ðÝôáîå
ðÝñá-äþèå êáé êéíþíôáò ôçí ïõñÜ ôçò ðÝôáîå ó' Üëëï äÝíôñï.
Ôï ôóåêïýñé êÜôù áêïõãüôáí íá ÷ôõðÜåé üëï êáé ðéï âáèéÜ, Üóðñá
ðåëåêïýäéá, ãåìÜôá ÷õìïýò, ðåôÜãïíôáí ðÜíù óôï ìïõóêåìÝíï áðü ôç äñïóéÜ
ãñáóßäé êáé êÜðïéá óôéãìÞ, ìåó' áðü ôïõò ÷ôýðïõò ôïõ ôóåêïõñéïý, áêïýóôçêå
êáé êÜðïéï á÷íü ôñßîéìï. Ôï äÝíôñï áíáôáñÜ÷ôçêå óýãêïñìï, Ýãåéñå êáé ôçí ßäéá
óôéãìÞ ïñèþèçêå îáíÜ, ôáëáíôåõüìåíï, ðåñßôñïìï óôç ñßæá ôïõ. Ãéá ëßãï üëá
çóý÷áóáí. Ìá ðÜëé îáíÜãåéñå ôï äÝíôñï, Ýíá ôñßîéìï áêïýóôçêå îáíÜ, ìÝóá
óôïí êïñìü ôïõ êáé ôóáêßæïíôáò ôá êëáñéÜ ôïõ ãêñåìßóôçêå ìå ôçí êïñöÞ ôïõ
ðÜíù óôçí õãñÞ ãçò. Óßãçóáí ïé êñüôïé ðïõ Ýêáíáí ôï ôóåêïýñé êáé ôá âÞìáôá
ôïõ áíèñþðïõ. Ç õðïëáÀäá óöýñéîå êé áíåâáßíïíôáò êÜèéóå óå øçëüôåñï êëáñß.
ÊÜðïéï êëáñÜêé ôïõ êïììÝíïõ äÝíôñïõ, ðïõ Üããéæå ìå ôéò öôåñïýãåò ôçò
áñãïêéíÞèçêå ãéá ëßãï êé ýóôåñá áðüìåéíå áêßíçôï, ôï ßäéï êé üëá ô' Üëëá, ì' üëá
ôïõò ôá öýëëá. Ô' Üëëá äÝíôñá öÜíôáæáí êÜðùò ðéï ÷áñïýìåíá óôçí êáéíïýñéá
ôïýôç áðëï÷åñéÜ, ìå ôá ðõêíÜ êëáñéÜ ôïõò êáé ôç öõëëùóéÜ.
Ïé ðñþôåò çëéá÷ôßäåò, äéáðåñíþíôáò ôï óýííåöï, ðïõ âñÝèçêå áíÜìåóÜ ôïõò,
Üóôñáøáí óôïí ïõñáíü êáé öþôéóáí ôá ðÜíôá. Ç êáôá÷íéÜ áñ÷ßíçóå í' áðï÷ùñåß
óå êýìáôá êáé íá ÷Üíåôáé ìÝóá óôá öáñÜããéá. Ç äñïóïóôáëßäåò ôñåìüðáéæáí
ðÜíù óôá ÷ïñôáñÜêéá, ôá äéÜöáíá óõííåöÜêéá ðïõ ðÞñáí Üóðñï ÷þìá, Ýôñå÷áí
âéáóôéêÜ ðÜíù óôï ãáëÜæéï èüëï. Ôá ðïõëÜêéá ÷áëïýóáí ôïí êüóìï ìÝóá óôá
ðõêíÜ öõëëþìáôá êáé ôéôßâéæáí óáí îåôñåëáìÝíá, ëåò êáé äéáëáëïýóáí êÜðïéá
åõôõ÷ßá, ôá äñïóåñÜ öýëëá, óéãáíïêïõâÝíôéáæáí óôéò äåíôñïêïñöÝò êáé ôá
êëáñéÜ ôùí æùíôáíþí äÝíôñùí êéíÞèçêáí áñãÜ, ìåãáëüðñåðá ðÜíù áðü ôï
íåêñü áäåëöü ôïõò ðïõ êåéôüôáí êáôáãÞò.
65
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
ËïõêÝñíç, 8 Éïõëßïõ
×ôåò âñÜäõ Ýöôáóá óôç ËïõêÝñíç êé åãêáôáóôÜèçêá óôï êáëýôåñï
îåíïäï÷åßï, óôï ÓâÝéôóåñãïö.
«Ç ËïõêÝñíç áñ÷áßá ðñùôåýïõóá êáíôïíßïõ, ðïõ êåßôáé óôçí ü÷èç ôçò
ëßìíçò ôåóóÜñùí êáíôïíéþí – ëÝåé ï Murray – åßíáé ìéá áðü ôéò ðéï ñïìáíôéêÝò
ôïðïèåóßåò ôçò Åëâåôßáò. Ó' áõôÞí äéáóôáõñþíïíôáé ôñåéò áðü ôïõò
êõñéüôåñïõò äñüìïõò. Êáé ó' áðüóôáóç ìéáò þñáò ìüíï ìå ôï ðëïßï âñßóêåôáé
ôï âïõíü Righi, áð' üðïõ îáíïßãåôáé ìéá áðü ôéò ìåãáëïðñåðÝóôåñåò èÝåò ôïõ
êüóìïõ».
ÓùóôÜ Þ ü÷é äåí îÝñù, üìùò êé Üëëïé Ïäçãïß ôï ßäéï ëÝíå, êáé ãéá ôïýôï óôç
ËïõêÝñíç êáôáóôáëÜæïõí ðåñéçãçôÝò áð' üëïí ôïí êüóìï óå ìåãÜëï áñéèìü
êáé ðéï ðïëý ÅããëÝæïé.
Ôï ðïëõôåëÝóôáôï êôßñéï ôïõ îåíïäï÷åßïõ ôïõ ÓâÝéôóåñãïö ìå ôá ðÝíôå
ðáôþìáôá ÷ôßóôçêå ôåëåõôáßá êïíôÜ óôçí ü÷èç ôçò ëßìíçò, óôï ßäéï óçìåßï ðïõ
ðáëáéüôåñá õðÞñ÷å ìéá îýëéíç åëéêïåéäÞò ãÝöõñá ìå ðáñåêêëçóÜêéá óôéò
Üêñåò êáé åéêïíßóìáôá ðÜíù óå óôýëïõò. Ôþñá, ÷Üñç óôçí ôåñÜóôéá óõññïÞ
ôùí ÅããëÝæùí, óôéò áðáéôÞóåéò ôïõò êáé óôá ëåöôÜ ôïõò, ïé Åëâåôïß
êáôÝóôñåøáí ôç ãÝöõñá êáé óôç èÝóç ôçò Ýöôéáîáí ìéá éóïðåäùìÝíç êé
ïëüéóéá äß÷ùò ôçí ðáñáìéêñÞ êáìðýëç ðñïêõìáßá, Ý÷ôéóáí ðÜíù ó' áõôÞí
áõôÜ ôá Ü÷áñá ðåíôáþñïöá êôÞñéá, üëá üìïéá óå ó÷Þìá êýâïõ êáé ìðñïò áð'
áõôÜ öýôåøáí äõï óåéñÝò ìéêñÝò öéëýñåò óôïëéóìÝíåò ìå îýëéíá óôçñßãìáôá êé
áíÜìåóá ôïõò, üðùò óõíçèßæåôáé, Ýóôçóáí ðñÜóéíá ðáãêÜêéá. Áõôüò åßíáé ï
ðåñßðáôïò. Åêåß âëÝðåé êÜðïéïò íá ðçãáéíïÝñ÷ïíôáé ìå ñõèìéêü âÞìá
ÅããëÝæïé, öïñþíôáò ôá áðáñáßôçôá åëâåôéêÜ øÜèéíá êáðÝëá êé ïé ÅããëÝæïé ìå
ôá ðñá÷ôéêÜ êáé âïëéêÜ êïóôïýìéá ôïõò, áðïëáâáßíïíôáò ôï Ýñãï ôïõò.
Êáèüëïõ áðßèáíï üëá ôïýôá, ïé ðñïêõìáßåò äçëáäÞ êáé ôá êôÞñéá êé ïé
öéëýñåò êé ïé ÅããëÝæïé, íá åßíáé ðïëý ôáéñéáóôÜ êé üìïñöá êÜðïõ áëëïý ìá ü÷é
åäþ ðÝñá áíÜìåóá ó' áõôÞí ôçí ðáñÜîåíá ìåãáëüðñåðç êáé ôáõôü÷ñïíá
áíÝêöñáóôá áñìïíéêÞ êé áðáëÞ öýóç.
¼ôáí ìðÞêá óôï äùìÜôéü ìïõ êé Üíïéîá ôá ðáñÜèõñá ðñïò ôï ìÝñïò ôçò
ëßìíçò, ç ïìïñöéÜ åêåßíïõ ôïõ íåñïý, åêåßíùí ôùí âïõíþí êé åêåßíïõ ô'
ïõñáíïý ìå èÜìðùóå êõñéïëåêôéêÜ ôçí ðñþôç óôéãìÞ êáé ìå óõãêßíçóå
âáèýôáôá. ÁéóèÜíèçêá ìéá Ýíôïíç åóùôåñéêÞ ôáñá÷Þ êáé ôçí áíÜãêç íá
åîùôåñéêÝøù ìå êÜðïéïí ôñüðï áõôü ðïõ ôüóï îáöíéêÜ ðëçììýñéóå ôçí øõ÷Þ
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
ìïõ. Èá Þèåëá íá ìðïñïýóá í' áãêáëéÜóù êÜðïéïí, íá ôïí áãêáëéÜóù óöé÷ôÜ,
íá ôïí ãáñãáëßóù, íá ôïí ôóéìðÞóù, ì' Üëëá ëüãéá í' áöåèþ ó' Ýíá îÝóðáóìá
áóõíÞèéóôï êáé ãéá ìÝíá êáé ãéá êåßíïí.
Ç þñá Þôáí åöôÜ ôï áðüãåõìá. ¼ëç ôçí çìÝñá Ýâñå÷å êáé ìïíÜ÷á ôþñá
îáóôÝñùíå. Ç ëßìíç áðëùíüôáí ìðñïò óôá ðáñÜèõñá ïëïãÜëáíç óáí öëüãá
èåéáöéïý, áêßíçôç êáé êÜðùò óáí öïõóêùìÝíç áíÜìåóá óôéò ðïëõðïßêéëåò
ðáñü÷èéåò ðñáóéíÜäåò. Åîáöáíéæüôáí óôï óôåíü ðÝñáóìá, ðïõ ó÷çìÜôéæáí
äõï ôåñÜóôéåò áðüêñçìíåò ü÷èåò êáé, óêïõñáßíïíôáò, ðÞãáéíå êé áêïõìðïýóå
êáé ÷áíüôáí ìÝóá óôïí üãêï áðü üëá åêåßíá ôá Üôá÷ôá óùñéáóìÝíá ôï Ýíá
ðÜíù óô' Üëëï êïéëÜäåò, âïõíÜ óýííåöá êáé ðÜãïõò. Ôá íåñÜ ôçò öÜíôáæáí
ðÝñá ãéá ðÝñá áêßíçôá, ãéáôß ôá ìéêñïóêïðéêÜ âáñêÜêéá ðïõ ôá äéÝó÷éæáí äåí
Üöçíáí ß÷íç ðßóù ôïõò. ÁõôÜ ó÷çìáôßæïíôáí êé Ýóâçíáí ôçí ßäéá óôéãìÞ. Óôï
ðñþôï ðëÜíï ðñüâáëáí õãñÝò áíïé÷ôïðñÜóéíåò, óêüñðéåò äåîéÜ êé áñéóôåñÜ
ü÷èåò ìå ôïõò êáëáìéþíåò, ôá ëéâÜäéá, ôá ðåñéâüëéá êáé ôéò âßëåò. ÐáñáðÝñá
ïé óêïõñïðñÜóéíåò ÷ïñôáñéáóìÝíåò áíþìáëåò åêôÜóåéò ìå ôá åñåßðéá ôùí
ðýñãùí. Óôï âÜèïò ôóáëáêùìÝíç ç áóðñïìåíåîåëéÜ èÝá ôùí âïõíþí ìå ôéò
èáìðÝò Üóðñåò âïõíïêïñöÝò ôéò ôüóï ðáñÜîåíá âñá÷þäéêåò. Êé ïë' áõôÜ
ðåñé÷õìÝíá ìå êåßíï ôï ãëõêü, ôï äéÜöáíï ãáëáíü ôçò áôìüóöáéñáò êáé
öùôéóìÝíá ìå ôéò èåñìÝò çëéá÷ôßäåò ôçò äýóçò, ðïõ ðñüâáëáí ìåó' áð' ôéò
ó÷éóìÜäåò ðïõ Üöçíáí ôá óýííåöá ðïõ äéáëýïíôáí. Ïýôå ðÜíù óôç ëßìíç,
ïýôå ðÜíù óôá âïõíÜ, ïýôå ðÜíù óôïí ïõñáíü èá ìðïñïýóå íá Ýâñéóêå
êÜðïéïò ìéá áôüöéá ãñáììÞ, Ýíá ðëÝñéï ÷ñþìá, ìéá óôéãìÞ üìïéá ìå ôçí Üëëç.
Ðáíôïý êßíçóç, áóõììåôñßá ðáñáîåíéÜ, Ýíá áíáêÜôùìá êáé ðïéêéëßá áðü
óêéÝò êáé ãñáììÝò êáé ðáíôïý êáé ó' üëá ãáëÞíç, áðáëüôçôá, åíüôçôá,
ïìïñöéÜ. Êáé áíÜìåóá ó’ üëç åêåßíç ôçí áêáèüñéóôç, ôç ìðåñäåìÝíç, ôçí ðÝñá
ãéá ðÝñá åëåýèåñç ïìïñöéÜ, áêñéâþò ìðñïóôÜ óôï ðáñÜèõñü ìïõ, ïñèùíüôáí
ãåëïéùäÝóôáôá, óáí ðáé÷íßäé ôá÷õäáêôõëïõñãïý, ôï Üóðñï ìðáóôïýíé ôçò
ðñïêõìáßáò, ïé ìéêñÝò öéëýñåò ìå ôá óôçñßãìáôÜ ôïõò êáé ôá ðñÜóéíá
ðáãêÜêéá – öôù÷Ü, ôéðïôÝíéá áíèñþðéíá Ýñãá, ðïõ äåí åîáöáíßæïíôáí óáí
åêåßíåò ôéò ìáêñéíÝò âßëåò êáé ôá åñåßðéá ôùí ðýñãùí ìÝóá óôç ãåíéêÞ áñìïíßá
ôçò ïìïñöéÜò ðáñÜ, áðåíáíôßáò, ðñüâáëáí óáí ìéá ÷õäáßá áíôßèåóç.
ÁäéÜêïðá êáé ÜèåëÜ ìïõ ç ìáôéÜ ìïõ ôñáêÜñéæå ì’ åêåßíç ôç öñé÷ôÜ ïëüéóéá
ãñáììÞ ôçò ðñïêõìáßáò êáé íïåñÜ Þèåëá íá ìðïñïýóá íá ôçí áðïóðñþîù, íá
ôçí êáôáóôñÝøù, Ýôóé óáí êÜðïéï ìáýñï óêïõðéäÜêé ðïõ Ý÷åé êáèßóåé óôç
ìýôç ìïõ êÜôù áðü ôï ìÜôé. Ìéá ç ðñïêõìáßá ìå ôïõò ÅããëÝæïõò ðåñéðáôçôÝò
åîáêïëïõèïýóå íá ðáñáìÝíåé óôç èÝóç ôçò êé åãþ ìÜôáéá ðñïóðáèïýóá íá
âñù Ýíá óçìåßï, áð' üðïõ èá ìðïñïýóá íá ìçí ôç âëÝðù. ÔÝëïò ôï êáôÜöåñá
êé ßóáìå ôï ãåýìá áðïëÜâáéíá êáôÜìïíïò åêåßíï ôï ü÷é ðëÝñéï, ìá ãéá ôïýôï
ðïëý ãëõêýôåñá åîáíôëçôéêü óõíáßóèçìá ðïõ äïêéìÜæïìå üôáí êáôÜìïíïé
áíôéêñßæïõìå ôéò ïìïñöéÝò ôçò öýóçò.
Óôéò åöôÜìéóç ìå êÜëåóáí ãéá ôï ãåýìá. Óôç ìåãÜëç áßèïõóá ìå ôçí
67
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ðïëõôåëÝóôáôç åðßðëùóç, óôï êÜôù ðÜôùìá, Þôáíå óôñùìÝíá äõï ìáêñéÜ
ôñáðÝæéá ôïõëÜ÷éóôï ãéá åêáôü áíèñþðïõò. ÊÜðïõ ôñßá ëåðôÜ ôçò þñáò
óõíå÷ßóôçêå ç óéùðçëÞ óõãêÝíôñùóç ôçò ðåëáôåßáò: óýñóéìï ôùí ãõíáéêåßùí
öïñåìÜôùí, áíÜëáöñá âÞìáôá, óõíåííïÞóåéò ìå ôá ãêáñóüíéá ðïõ üëá åßíáé
åõãåíÝóôáôá êáé ìå óôïëÝò ôçò þñáò. Óå ëßãï ïé äéÜöïñåò èÝóåéò
êáôáëÞöôçêáí áðü Üíôñåò êáé êõñßåò íôõìÝíåò ðëïýóéá êáé ãåíéêÜ åîáéñåôéêÜ
êáèáñÜ. ¼ðùò ãåíéêÜ óôçí Åëâåôßá, ïé ðéï ðïëëïß îÝíïé åßíáé ÅããëÝæïé êáé
ãéá ôïýôï ôï êõñéüôåñï ÷áñáêôçñéóôéêü ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ôá ãåýìáôá óôá
ìåãÜëá îåíïäï÷åßá êáé ðïõ óáí íüìïò Ý÷åé åðéêñáôÞóåé, åßíáé ï áõóôçñüôáôïò
êáèùóðñåðéóìüò, ç Ýëëåéøç êÜèå åðéêïéíùíßáò ìåôáîý ôùí óõíäáéôõìüíùí
ðïõ äåí ðñïÝñ÷åôáé áðü õðåñïøßá, ìá ãéáôß ëåßðåé ç áíÜãêç ôçò êé åßíáé
õðåñáñêåôÞ ç ìïíÞñçò áôïìéêÞ áðüëáõóç áðü ôçí éêáíïðïßçóç ôùí
áðáéôÞóåþí ôïõò. Ðáíôïý ëÜìðïõí ïé êÜôáóðñåò íôáíôÝëåò, ôá êÜôáóðñá
êïëÜñá, ôá êÜôáóðñá öõóéêÜ êáé ôå÷íçôÜ äüíôéá, ôá êÜôáóðñá ðñüóùðá êáé
÷Ýñéá. Ìá ôá ðñüóùðá, ðïõ áð' áõôÜ ðïëëÜ åßíáé ðïëý üìïñöá, åêöñÜæïõí
ìïíá÷Ü ôçí ðëÝñéá óõíáßóèçóç ôïõ ðëïýôïõ ôïõò êáé ôçí áðüëõôç Ýëëåéøç
ðñïóï÷Þò ãéá üëá ãýñù ôïõò, üóá åßíáé Üó÷åôá ìå ôï Üôïìü ôïõò. Êáé êåßíá ôá
êÜôáóðñá ÷Ýñéá ôá óôïëéóìÝíá ìå ôüóá äá÷ôõëßäéá êáé âñá÷éüëéá êïõíïýíôáé
ìïíÜ÷á ãéá íá öéÜ÷íïõí ôá ãéáêáäÜêéá, ãéá íá êüâïõí ôï êñÝáò êáé íá âÜíïõí
êñáóß óôá ðïôÞñéá ôïõò. Óôéò êéíÞóåéò ôïõò äåí äéáêñßíåôáé ç ðáñáìéêñüôåñç
øõ÷éêÞ ôáñá÷Þ. Ïé ïéêïãÝíåéåò êÜðïõ-êÜðïõ áíôáëëÜæïõí ìå ÷áìçëÞ öùíÞ ôç
ãíþìç ôïõò ãéá ôçí åõ÷Üñéóôç ãåýóç êÜðïéïõ öáãçôïý Þ êñáóéïý êáé ãéá ôçí
üìïñöç èÝá ðïõ îáíïßãåôáé áðü ôï âïõíü Righi. ¼óïé áðü ôïõò ðåñéçãçôÝò Þ
ôéò ðåñéçãÞôñéåò ôáîéäåýïõí áóõíôñüöåõôïé êÜèïíôáé êëåéóìÝíïé óôïí åáõôü
ôïõò, ï Ýíáò äßðëá óôïí Üëëï, óéùðçëïß êáé äß÷ùò êáí í' áëëÜæïõí Ýóôù êáé
ìéá ìáôéÜ. Áí óõìâåß êÜðïôå, êáé óðáíéüôáôá, äýï áð' áõôïýò ôïõò åêáôü
áíèñþðïõò íá êïõâåíôéÜóïõí áíáìåôáîý ôïõò, óßãïõñá ôï èÝìá ôïõò èá åßíáé
ï êáéñüò êé ç áíÜâáóç óôï âïõíü Righi. Ôá ìá÷áßñéá êáé ôá ðéñïýíéá
êïõíïýíôáé áèüñõâá ìÝóá óôá ðéÜôá, ôï öáãçôü óåñâßñåôáé óå ìéêñÝò
ðïóüôçôåò, ôá üóðñéá êáé ôá ÷ïñôáñéêÜ ôñþãïíôáé áðïêëåéóôéêÜ ìå ôï ðéñïýíé
êáé ôá ãêáñóüíéá, õðïôáóóüìåíá ÜèåëÜ ôïõò óôç ãåíéêÞ óéùðÞ, ñùôÜíå
øéèõñéóôÜ ôé êñáóß ðñïôéìÜôå. Óå ðáñüìïéá ãåýìáôá, ðÜíôá ìå êõñéåýåé ìéá
ôñïìåñÞ âáñõèõìßá, âáñéÝìáé áöÜíôáóôá êáé óôï ôÝëïò ìåëáã÷ïëþ. ÐÜíôá
åßíáé óáí íá ìïõ öáßíåôáé ðùò Ý÷ù êÜðïéï öôáßîéìï, ðùò åßìáé ôéìùñçìÝíïò,
üðùò üôáí Þìïõí ðáéäß êáé ãéá êÜðïéá áôáîßá ìïõ ìå êÜèéæáí óå ìéá êáñÝêëá
êáé ìïõ Ýëåãáí åéñùíéêÜ: «ÎåêïõñÜóïõ ôþñá öéëáñÜêï ìïõ!». Åíþ åãþ
Ýíéùèá ìÝóá óôéò öëÝâåò ìïõ íá óöýæåé ôï íåáíéêü áßìá êé Üêïõãá ôéò
÷áñïýìåíåò öùíÝò ðïõ Ýâãáæáí ô' áäÝëöéá ìïõ, ðáßæïíôáò óôï Üëëï äùìÜôéï.
Áñ÷éêÜ ðñïóðáèïýóá í' áíôéäñÜóù óôï óõíáßóèçìá áõôü, ôï ôüóï
êáôáðéåóôéêü, ðïõ äïêßìáæá óå ôÝôïéá ãåýìáôá, ìá ìÜôáéá. Ïë' áõôÜ ôá íåêñÜ
ðñüóùðá áóêïýí ìéáí áêáôáìÜ÷çôç åðßäñáóç ðÜíù ìïõ êáé êáôáíôþ êáé ãù
68
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
ôï ßäéï íåêñüò. Êáé ôüôå ôßðïôá äåí èÝëù, ôßðïôá äå óêÝöôïìáé, áêüìá êáé ìÞôå
ðáñáôçñþ ôßðïôá. Óôçí áñ÷Þ äïêßìáóá íá ðéÜóù êïõâÝíôá ìå ôïõò ãåßôïíÝò
ìïõ. Ìá åêôüò áðü êÜðïéåò öñÜóåéò, ðïõ, ðñïöáíþò, èá Ý÷ïõí åðáíáëçöèåß
åêáôü ÷éëéÜäåò öïñÝò óôï ßäéï ìÝñïò êé Üëëåò ôüóåò áðü ôï ßäéï ðñüóùðï, äåí
êáôÜöåñá í' áêïýóù ôßðïôá ðåñéóóüôåñï. Êé ùóôüóï üëïé ôïýôïé ïé Üíèñùðïé
ïýôå çëßèéïé åßíáé, ìÞôå áíáßóèçôïé êáé óßãïõñá êÜôù áðü ôï öáéíïìåíéêü
ðÜãï, ðïõ ðßóù áð' áõôüí êñýâïíôáé, èá õößóôáôáé ìéá åóùôåñéêÞ æùÞ, óáí
êáé åêåßíçí ðïõ íéþèù åãþ ìÝóá ìïõ, êáé ßóùò-ßóùò ðïëý ðéï åíäéáöÝñïõóá
êáé ðéï ðïëõóýíèåôç. Ãéáôß ëïéðüí íá óôåñïýí ôïí åáõôü ôïõò ìéá áðü ôéò ðéï
êáëýôåñåò áðïëáýóåéò ôçò æùÞò, üðùò åßíáé üôáí áðïëáìâÜíåé ï Ýíáò ôïí
Üëëïí, üôáí áðïëáìâÜíåé Ýíáò Üíèñùðïò Üëëïí üìïéü ôïõ;
Ðþò íá ìçí áíáðïëÞóù ôï Ðáñéóéíü ïéêïôñïöåßï ìáò ðïõ åêåß ðÝñá üëïé
ìáò, êáìéÜ åéêïóáñéÜ Üíèñùðïé áðü ôéò äéÜöïñåò åèíéêüôçôåò, ôá ðéï äéÜöïñá
åðáããÝëìáôá êáé ôïõò ðéï äéÜöïñïõò ÷áñáêôÞñåò, êÜôù áðü ôçí åðßäñáóç ôçò
ÃáëëéêÞò êïéíùíéêüôçôáò, ìáæåõüìáóôáí óôçí ôñáðåæáñßá ãéá öáãçôü ìå Ýíá
êÝöé óáí íá åðñüêåéôï ãéá ãëÝíôé. Åêåß ðÝñá ç êïõâÝíôá ôçí ßäéá óôéãìÞ
ãåíéêåõüôáí áðü ôçí ìéáí Üêñç ôïõ ôñáðåæéïý ßóáìå ôçí Üëëç, äéáíèéóìÝíç ìå
äéÜöïñá êáëáìðïýñéá êáé áóôåéüôçôåò, Ýóôù êáé óå ëáíèáóìÝíá ÃáëëéêÜ
ðïëëÝò öïñÝò. Åêåß ðÝñá ï êáèÝíáò, äß÷ùò íá íïéÜæåôáé êáèüëïõ, îåöïýñíéæå
ôï êÜèå ôé ðïõ ôïõ åñ÷üôáí óôï ìõáëü. Åêåß ðÝñá åß÷áìå ôï äéêü ìáò
öéëüóïöï, ôï äéêü ìáò óõæçôçôÞ, ôï äéêü ìáò bell esprit. ¼ëá Þôáíå êïéíÜ. Åêåß
ðÝñá áìÝóùò ìåôÜ ôï öáãçôü áðïôñáâïýóáìå ôï ôñáðÝæé êáé ÷ïñåýáìå la polka óôñáâÜ-êïõôóÜ, üðùò ìáò êÜðíéæå, ßóáìå ôï âñÜäõ. Åêåß ðÝñá ðáñ' üëç ôçí
êïêåôáñßá ìáò, ìðïñåß íá ìçí Þìáóôå ðïëý ìõáëùìÝíïé êáé áîéïóÝâáóôïé
Üíèñùðïé, üìùò åßìáóôå Üíèñùðïé. Êé ç éóðáíßäá êïíôÝóá ìå ôéò ñïìáíôéêÝò
ðåñéðÝôåéåò, êé ï éôáëüò áââÜò ðïõ áðÜããåëëå ôçí «Èåßá Êùìùäßá», ìåôÜ ôï
öáãçôü êé ï áìåñéêáíüò ãéáôñüò ðïõ åß÷å åëåýèåñç åßóïäï óôï Ôéïõëéåñß, êé ï
íåáñüò äñáìáôïõñãüò ìå ôá ìáêñéÜ ìáëëéÜ, êé ç ðéáíßóôá ðïõ åß÷å óõíèÝóåé,
üðùò Ýëåãå ç ßäéá, ôçí êáëýôåñç ðüëêá êé ç äõóôõ÷éóìÝíç üìïñöç ÷Þñá ìå ôá
ôñéðëÜ äá÷ôõëßäéá óôï êÜèå ôçò äÜ÷ôõëï, üëïé ìáò äß÷ùò åîáßñåóç,
óõìðåñéöåñüìáóôå áíáìåôáîý ìáò, ìðïñåß êÜðùò åðéðüëáéá, ìá
áíáìöéóâÞôçôá ìå ôçí êáëýôåñç äéÜèåóç êáé äéáôçñÞóáìå Üëëïò åëáöñÝò êé
Üëëïò åéëéêñéíÜ åãêÜñäéåò áíáìíÞóåéò. Ìá üôáí âñßóêïìáé ó' áõôÜ ôá
ÅããëÝæéêá tables d' hôtes, óõ÷íÜ óêÝöôïìáé, êáèþò êïéôÜæù üëåò áõôÝò ôéò
íôáíôÝëåò, ôéò êïñäÝëåò, ôá äá÷ôõëßäéá, ôá ðïìáäéáóìÝíá ìáëëéÜ êáé ôá
ìåôáîùôÜ öïñÝìáôá, ðüóåò æùíôáíÝò ãõíáßêåò èá Þôáí ðáíåõôõ÷åßò êáé èá
Ýäéíáí êáé ó' üëïõò åõôõ÷ßá áí ôá åß÷áí. Åßíáé ðáñÜîåíï íá óêÝöôåóáé
êÜðïéïò ðüóïé ößëïé êé åñáóôÝò, áðü ôïõò ðéï åõôõ÷éóìÝíïõò ðïõ èá
ìðïñïýóáí íá åßíáé, êÜèïíôáé ï Ýíáò äßðëá óôïí Üëëïí ìðïñåß äß÷ùò íá ôï
õðïðôåýïíôáé. Êáé ðïéïò îÝñåé ãéáôß äåí èá ôï ìÜèïõí ðïôÝ êáé ðïôÝ äå èá
äþóïõí ï Ýíáò óôïí Üëëïí åêåßíç ôçí åõôõ÷ßá ðïõ ôüóï åýêïëá ìðïñïýí íá ôç
69
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
äþóïõí êáé ðïõ ôüóï ôçí ðïèïýí.
Ìåëáã÷üëçóá, üðùò ðÜíôá ôï ðáèáßíù óå ðáñüìïéá ãåýìáôá, êáé ãéá
ôïýôï, äß÷ùò í' áðïôåëåéþóù ôï ãëõêü ìïõ, óçêþèçêá âáñýèõìïò êáé ðÞãá íá
ôñéãõñßóù Üóêïðá óôçí ðïëéôåßá. Ïé óôåíïß âñþìéêïé äñüìïé äß÷ùò öùôéóìü,
ôá ìáãáæéÜ ðïõ Ýêëåéíáí êåßíç ôç âñáäéíÞ þñá, ïé ìåèõóìÝíïé åñãÜôåò ðïõ
áíôÜìùíá, ïé ãõíáßêåò ðïõ ðÞãáéíáí ãéá íåñü Þ åêåßíåò ïé êáðåëùìÝíåò ðïõ
âÜäéæáí êïëëçôÜ óôïõò ôïß÷ïõò êáé áöïý ãýñéæáí êáé êïßôáæáí ôïõò äéáâÜôåò
÷þíïíôáí óôá óôåíÜêéá, ïë' áõôÜ ü÷é ìüíï äåí äéÝëõóáí ôç ìåëáã÷ïëßá ìïõ, ìá
ôçí Ýêáíáí ðéï Ýíôïíç. Åß÷å ðéá åíôåëþò óêïôåéíéÜóåé óôïõò äñüìïõò, üôáí
äß÷ùò íá êïéôÜæù ãýñù ìïõ, äß÷ùò êáìéÜ óêÝøç óôï êåöÜëé, ôñÜâçîá ãéá ôï
îåíïäï÷åßï ìïõ åëðßæïíôáò ìå ôïí ýðíï íá äéáóêåäÜóù ôç âáñõèõìßá ìïõ.
Áéóèáíüìïõíá ìéá öñé÷ôÞ øõ÷éêÞ êñõÜäá, áðïìüíùóç êáé âáñéÜ êáñäéÜ,
üðùò óõìâáßíåé êÜðïôå äß÷ùò ðñáãìáôéêÞ áéôßá, üôáí âñåèïýìå ó' Ýíáí îÝíï
ôüðï.
ÂÜäéæá Ýôóé Üóêïðá ìå ôï âëÝììá ÷áìçëùìÝíï, êáé ôñáâïýóá áðü ôçí
ðñïêõìáßá óôï îåíïäï÷åßï ìïõ, üôáí îáöíéêÜ Ýðëçîáí ôçí áêïÞ ìïõ ïé Þ÷ïé
êÜðïéáò ðáñÜîåíçò ìá åîáéñåôéêÜ åõ÷Üñéóôçò êáé ãëõêéÜò ìïõóéêÞò. Ïé Þ÷ïé
áõôïß ìïíïìéÜò åðÝäñáóáí æùïãïíéêÜ óôçí øõ÷Þ ìïõ. ¹ôáí óáí íá ôç
äéáðÝñáóå êÜðïéï æùçñü êáé ÷áñïýìåíï öùò. Ç äéÜèåóÞ ìïõ Üëëáîå ôçí ßäéá
óôéãìÞ. ¸íéùèá åõ÷áñéóôçìÝíïò, ÷áñïýìåíïò. Ç áðïêïéìéóìÝíç ðñïóï÷Þ ìïõ
îýðíçóå êáé óôñÜöçêå ðÜëé óôá ôñéãõñéíÜ ðñÜãìáôá. Êé ç ïìïñöéÜ ôçò íý÷ôáò
êáé ôçò ëßìíçò, ðïõ ðñùôýôåñá ìïõ Þôáíå ïëüôåëá áäéÜöïñç, îáöíéêÜ, ìïõ
Ýêáíå åíôýðùóç, óáí êÜôé êáéíïýñéï. ¢èåëÜ ìïõ ðñüöôáóá áêáñéáßá íá äù
êáé íá õðïãñáììßóù êáé ôïí ïõñáíü ðïõ áðëùíüôáí óõííåöéáóìÝíïò
ôìçìáôéêÜ êáé ôá ãêñßæá óõííåöÜêéá ðïõ ôïí óêÝðáæáí êé Üöçíáí íá
äéáöáßíåôáé ôüðïõò-ôüðïõò ôï ãáëáíü öüíôï ôïõ ðïõ Üñ÷éóå êáé öáßíåôáé áðü
ôï öåããÜñé ðïõ õøùíüôáí áñãÜ-áñãÜ. Êáé ôç âáèõðñÜóéíç, ëßìíç ìå ôá
Üðåéñá öùôÜêéá ðïõ áíôéöÝããéæáí ìÝóá óôçí áôÜñá÷ç åðéöÜíåéÜ ôçò. Êáé
ìáêñéÜ, ðÝñá, óôï âÜèïò ôá âïõíÜ ðïõ á÷íÜ äéáêñßíïíôáí, êáé ôá âáôñÜ÷éá
ðïõ ÷áëïýóáí ôïí êüóìï óôï Öñéüóåíìðïõñã êáé ôá äñïóåñÜ óöõñßãìáôá ôùí
ïñôõêéþí áðü ôçí áíôéêñéíÞ ü÷èç. Êáé êáôÜìðñïóôÜ ìïõ, óå êåßíï áêñéâþò ôï
óçìåßï, áð' üðïõ áêïõãüôáí ç ìïõóéêÞ êáé ðïõ ó' áõôü Þôáíå êáôÜ êýñéï ëüãï
óõãêåíôñùìÝíç üëç ìïõ ç ðñïóï÷Þ, îå÷þñéóá óôï ìéóïóêüôáäï óôï êÝíôñï
ôïõ äñüìïõ ðëÞèïò êüóìïõ íá ó÷çìáôßæåé Ýíá çìéêýêëéï áóöõ÷ôéêü êáé ðéï
ðÝñá, óå ìéêñÞ áðüóôáóç, Ýíá ìéêñüóùìï áíèñùðÜêï ìå ìáýñá ñïý÷á.
Ðáñáðßóù áðü ôï ìáæåìÝíï åêåßíï ðëÞèïò êáé ôïí áíèñùðÜêï, óôï öüíôï ôïõ
ôìçìáôéêÜ óõííåöéáóìÝíïõ ïõñáíïý õøþíïíôáí åðéâëçôéêÜ êáé ìåãáëüðñåðá
ïé äõï áõóôçñïß ôñïýëïé ôïõ êáèåäñéêïý íáïý êé ïé äåíôñïêïñöÝò ôïõ êÞðïõ
ðïõ ôïí ôñéãýñéæå.
¼óï êïíôïæýãùíá óôï óçìåßï áõôü, ôüóï Üêïõãá ðéï îåêÜèáñá ôç
70
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
ìïõóéêÞ. Ìðïñïýóá ðéá íá îå÷ùñßóù, êáèþò ãëõêÜ ôáëáíôåõüôáí ìÝóá óôç
âñáäéíÞ áôìüóöáéñá ôéò ìáêñéíÝò, ðëÝñéåò óõã÷ïñäßåò êéèÜñáò êáé äéÜöïñåò
öùíÝò, ðïõ äéáäå÷üìåíåò ç ìéá ôçí Üëëç äåí ôñáãïõäïýóáí ðëÝñéï èÝìá, ðáñÜ
ìïíÜ÷á õðïãñáììßæïíôáò ôá ðéï ÷ôõðçôÜ óçìåßá ôïõ Ýêáíáí ôïí áêñïáôÞ íá
ôï áéóèáíèåß. Ôï èÝìá Þôáíå êÜôé ðïõ Ýìïéáæå ìå ãëõêýôáôç êáé ÷áñéôùìÝíç
ìáæïýñêá. Ïé öùíÝò áêïýãïíôáí ðüôå êïíôéíÝò, ðüôå áðüìáêñåò. Ðüôå öùíÞ
ôåíüñïõ, ðüôå öùíÞ ìðÜóïõ, ðüôå êåßíïé ïé ÔõñïëÝæéêïé ëáñõããéóìïß ìå ôéò
åíáëëáãÝò ôïõò. Áõôü äåí Þôáíå Ýíá ôñáãïýäé, ðáñÜ ìéá áíÜëáöñç, ìá
ôå÷íéêüôáôç Üóêçóç ôñáãïõäéïý. Äå ìðïñïýóá íá êáôáëÜâù ôé Þôáíå, üìùò
Þôáíå ðåñßöçìï. ÁõôÝò ïé ãéïìÜôåò çäõðÜèåéá óõã÷ïñäßåò ôçò êéèÜñá, ïé ôüóï
óéãáíÝò, áõôÞ ç ãëõêýôáôç, áíÜëáöñç ìåëùäßá, êé áõôÞ ç êáôÜìïíç óéëïõÝôá
ôïõ ìáõñïíôõìÝíïõ áíèñùðÜêïõ ìÝóá óôï öáíôáóìáãïñéêü ðëáßóéï ðïõ
ó÷çìÜôéæå ç óêïôåéíü÷ñùìç ëßìíç, ôï óêüñðéï öåããáñüöùôï, ïé ôåñÜóôéïé
ôñïýëïé ôïõ íáïý êé ïé ðáíýøçëåò äåíôñïêïñöÝò ðïõ õøþíïíôáí óéùðçëÜ êé
ïëüìáõñá, üëá ôïýôá Þôáíå ðáñÜîåíá, ìá óôïí õðÝñôáôï âáèìü üìïñöá Þ
ôïõëÜ÷éóôïí ôÝôïéá ìïõ öÜíçêáí.
¼ëåò ïé ìðåñäåìÝíåò, ïé áèÝëçôåò åíôõðþóåéò ôçò æùÞò, ðÞñáí îáöíéêÜ ãéá
ìÝíá óçìáóßá êáé èÝëãçôñï. ¹ôáíå óÜìðùò ìÝóá óôç øõ÷Þ ìïõ íá Üíèéóå
ìïíïìéÜò Ýíá ïëüäñïóï, ìïó÷ïâïëçôü ëïõëïýäé. Åêåß ðïõ Ýíá ëåðôü
ðñùôýôåñá, Ýíéùèá êïýñáóç, áöçñçìÜäá êáé ðëÝñéá áäéáöïñßá ãéá üëá óôïí
êüóìï, áéóèÜíèçêá îáöíéêÜ íá ìå ðëçììõñßæåé ìéá áíÜãêç ãéá áãÜðç, ìéá
ðëçñüôçôá åëðßäáò êáé ìéá áíáßôéá ÷áñÜ ôçò æùÞò. Óáí ôé íá èÝëåéò; Óáí ôé íá
ðïèåßò; – áíáñùôÞèçêá Üèåëá ìïõ. Íá ôçí ç ðïßçóç êé ç ïìïñöéÜ ðïõ óå
êõêëþíåé ïëïýèå. Ñïýöçîå ôçí ìÝóá óïõ ìå âáèéÝò åéóðíïÝò, ì' üëç óïõ ôç
äýíáìç, áðüëáõóÝ ôçí. Ôé Üëëï èÝëåéò; ¼ëá åßíáé äéêÜ óïõ, üëá ôá áãáèÜ…
Êïíôïæýãùóá áêüìá ðéï ðïëý. Ï ìéêñüóùìïò áíèñùðÜêïò öáéíüôáí íá
åßíáé ðëáíüäéïò ÔõñïëÝæïò. Óôåêüôáí ìðñïò óôá ðáñÜèõñá ôïõ îåíïäï÷åßïõ
ìïõ, ìå ôï Ýíá ðïäáñÜêé ôåíôùìÝíï, ìå ôï êåöÜëé øçëÜ êáé, ðáßæïíôáò ôçí
êéèÜñá ôïõ, ôñáãïõäïýóå óå äéÜöïñåò öùíÝò ôï ÷áñéôùìÝíï ôñáãïõäÜêé ôïõ.
ÁéóèÜíèçêá ðáñåõèýò ìéá ôñõöåñüôçôá ãéá ôïí Üíèñùðï áõôüí êáé
ôáõôü÷ñïíá åõãíùìïóýíç ãéá êåßíç ôçí áðüôïìç åóùôåñéêÞ ìåôáâïëÞ ðïõ ìïõ
ðñïîÝíçóå. Ï ôñáãïõäéóôÞò, üóï ìðüñåóá íá äéáêñßíù, öïñïýóå Ýíá
ðáëéïýôóéêï ìáýñï óïõñôïýêï, åß÷å êïíôÜ ìáýñá ìáëëéÜ ðïõ ôá óêÝðáæå Ýíá
áðëïýóôáôï êáé áñêåôÜ öèáñìÝíï êáóêÝôï. Ôï íôýóéìü ôïõ äåí åß÷å ôßðïôá ôï
êáëëéôå÷íéêü, ìá êåßíï ôï ðáéäéÜóôéêï ÷áñïýìåíï ýöïò ôïõ, ç áóßêéêç óôÜóç
êé ïé êéíÞóåéò ìáæß ìå ôï ìéêñïóêïðéêü áíÜóôçìÜ ôïõ áðïôåëïýóáí Ýíá èÝáìá
óõãêéíçôéêü êáé äéáóêåäáóôéêü ôáõôü÷ñïíá. Óôçí åßóïäï óôá ðáñÜèõñá êáé
óôá ìðáëêüíéá ôïõ ëáìðñïöùôéóìÝíïõ îåíïäï÷åßïõ óôÝêïíôáí öáíôÜæïíôáò
ìå ôéò ðëïýóéåò ôïõáëÝôåò ôïõò ïé êõñßåò êáé ïé êýñéïé ìå ôá êÜôáóðñá êïëÜñá,
ï èõñùñüò êé Ýíáò õðçñÝôçò ìå ôéò ÷ñõóïóôüëéóôåò ëéâñÝåò ôïõò. Óôï äñüìï
71
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ìÝóá óôï çìéêýêëéï, ðïõ ó÷çìÜôéæå ôï ìáæåìÝíï ðëÞèïò êáé ðáñáðÝñá
áíÜìåóá óôç äåíôñïóôïé÷ßá åß÷áíå óõãêåíôñùèåß êáé ÷Üæåõáí ôá
êïìøïíôõìÝíá ãêáñóüíéá, ïé ìÜãåéñïé ìå ôïõò êÜôáóðñïõò óêïýöïõò êáé ôá
óáêÜêéá ôïõò, êïðÝëåò áãêáëéáóìÝíåò êáé äéÜöïñïé ðåñéðáôçôÝò. ¼ëïé
öáßíïíôáí íá 'íáé êõñéåõìÝíïé áðü ôï ßäéï ìå ìÝíá óõíáßóèçìá. ¼ëïé
óôÝêïíôáí óéùðçëïß ãýñù óôïí ôñáãïõäéóôÞ êé Üêïõãáí ðñïóå÷ôéêÜ. ÓéãáëéÜ
áðüëõôç Þôáíå áðëùìÝíç ãýñù êáé ìïíÜ÷á óôá äéáëåßììáôá ôïõ ôñáãïõäéïý
êÜðïõ ìáêñéÜ áêïõãüôáí êÜðïéïò êáíïíéêüò ÷ôýðïò ðÜíù óôá íåñÜ êé áðü ôï
Öñéüóåíìðïõñãê ïé óêüñðéïé ëáñõããéóìïß ôùí âáôñá÷éþí êé áíÜìåóÜ ôïõò ôá
äñïóåñÜ ìïíüôïíá óöõñßãìáôá ôùí ïñôõêéþí.
Ï áíèñùðÜêïò, ùóôüóï, ìÝóá óôï óêïôÜäé åêåß äá óôï äñüìï, ÷áëïýóå ôïí
êüóìï ôñáãïõäþíôáò ôç ìéá óôñïöÞ ðéó' áð' ôçí Üëëç êáé ôï Ýíá ôñáãïýäé ðéó'
áð' ô' Üëëï. Ðáñ' üëï ðïõ âñÝèçêá ðïëý-ðïëý êïíôÜ ôïõ, ôï ôñáãïýäé ôïõ
åîáêïëïõèïýóå íá ìïõ ðñïîåíåß ìåãÜëç åõ÷áñßóôçóç. Ç ìéêñÞ öùíÞ ôïõ
Þôáíå åîáéñåôéêÜ åõ÷Üñéóôç. Êé ç ëåðôüôçôá, ôï ãïýóôï êáé ôï áßóèçìá ôïõ
ìÝôñïõ ðïõ ì' áõôÜ ôçí êõâåñíïýóå, Þôáíå óðÜíéá êé Ýäåé÷íáí ðùò Þôáíå
ðñïéêéóìÝíïò ðëïýóéá áðü ôç öýóç. Ôá ñåöñÝí ôá ôñáãïõäïýóå äéáöïñåôéêÜ
êÜèå öïñÜ êé Þôáíå öáíåñü ðùò üëåò êåßíåò ïé ÷áñéôùìÝíåò áëëáãÝò ôïõ
Ýñ÷ïíôáí Üêïðá êáé áõôïóôéãìåß.
Êáé ìÝóá óôï ðëÞèïò êáé ðÜíù óôá ðáñÜèõñá êáé óôá ìðáëêüíéá ôïõ
îåíïäï÷åßïõ, êáé óôïí ðåñßðáôï áêïýãïíôáí óõ÷íÜ åðéäïêéìáóôéêïß øßèõñïé
êáé âáóßëåõå ìéá óéùðÞ ãåìÜôç óåâáóìü. Óôá ìðáëêüíéá êáé óôá ðáñÜèõñá
áýîáéíáí ïëïÝíá êáé ðéï ðïëý ïé èåáôÝò, ëáìðñïíôõìÝíïé Üíôñåò êáé ãõíáßêåò
ðïõ öÜíôáæáí ãñáöéêüôáôá, êáèþò óôÝêïíôáí ìÝóá óå åêåßíïí ôïí Üðëåôï
öùôéóìü. ÊïíôÜ ìïõ, êáðíßæïíôáò ðïýñá, åßäá íá óôÝêïíôáé êÜðùò
áðïìáêñõóìÝíïé áð' üëï ôï ðëÞèïò ï áñéóôïêñáôéêüò ëáêÝò êé ï ìÜãåéñïò. Ï
ìÜãåéñïò áéóèáíüôáí Ýíôïíá ôç ãïçôåßá ôçò ìïõóéêÞò êáé óôçí êÜèå õøçëÞ
íüôá êéíïýóå ì' åíèïõóéáóìü êáé êáôÜðëçîç ôï êåöÜëé, ãíÝöïíôáò ôïõ ëáêÝ
êáé ôïí óêïõíôïýóå ìå ôïí áãêþíá ôïõ ìå ìéáí Ýêöñáóç óáí íá Þèåëå íá ôïõ
ðåé: ôñáãïýäé ìéá öïñÜ! Å; Ï ëáêÝò ðïõ áðü ôï ðëáôý ôïõ ÷áìüãåëï
êáôáëÜâáéíå üëç ôçí åõ÷áñßóôçóç ðïõ áéóèáíüôáí, óôá óêïõíôÞìáôá ôïõ
ìÜãåéñá áðïêñéíüôáí êéíþíôáò ôéò ðëÜôåò ôïõ, ðùò êåßíïò äçëáäÞ Ý÷åé
áêïýóåé ðïëý êáëýôåñá áð' áõôü ôï ôñáãïýäé êáé äåí ôïí îéðÜæåé ôßðïôá.
Ó' Ýíá äéÜëåéììá ðïõ ï ôñáãïõäéóôÞò îåñüâç÷å, ñþôçóá ôï ëáêÝ ðïéïò íá
’ôáíå êé áí åñ÷üôáíå óõ÷íÜ óôç ËïõêÝñíç áõôüò ï ìïõóéêüò.
– Íáé, ôá êáëïêáßñéá Ýñ÷åôáé ìéá-äõï öïñÝò, ìïõ áðïêñßèçêå, åßíáé áðü
ôçí ÁñãïâÞ. ¸ôóé, æçôéáíåýåé.
– Êáé ðåñíÜíå ðïëëïß ôÝôïéïé áðü äù; – ñþôçóá.
– Íáé, íáé, áðïêñßèçêå ï ëáêÝò, ðïõ äåí êáëïêáôÜëáâå óôçí áñ÷Þ åêåßíï
ðïõ ôïí ñþôçóá, êáé áìÝóùò ýóôåñá ðñüóèåóå. Ù, ü÷é ðÝñá! Åäþ ðÝñá áõôüí
72
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
ìïíÜ÷á âëÝðïõìå. ¢ëëïé äåí Ý÷ïõí öáíåß.
Åêåßíç ôç óôéãìÞ ï ìéêñïóêïðéêüò áíèñùðÜêïò åß÷å ôåëåéþóåé ôï ðñþôï
ôñáãïýäé, áíáðïäïãýñéóå ì' Ýíá óêÝñôóï ôçí êéèÜñá ôïõ êáé êÜôé åßðå óá íá
ìïíïëïãïýóå, ìå êåßíá ôá ÃåñìáíéêÜ ðïõ óõíçèßæåé ï ëáüò ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ, êáé
ðïõ åãþ äå ìðüñåóá íá êáôáëÜâù, ìá ðñïîÝíçóáí ôá ÷Ü÷áíá ôïõ ðëÞèïõò.
– Ôé ëÝåé; ñþôçóá.
– ËÝåé, ðùò óôÝãíùóå ï ëáéìüò ôïõ êáé èá Ýðéíå ëßãï êñáóÜêé, ìïõ
ìåôÝöñáóå ï ëáêÝò ðïõ óôåêüôáí äßðëá ìïõ.
– Èá ôïõ áñÝóåé öáßíåôáé íá ôï ôóïýæåé, å;
– Ìá üëïé áõôïß ôÝôïéïé åßíáé, ÷áìïãÝëáóå ï ëáêÝò ìå ìéá ðåñéöñïíçôéêÞ
÷åéñïíïìßá ðñïò ôï ìÝñïò ôïõ ôñáãïõäéóôÞ.
Ï áíèñùðÜêïò óôï áíáìåôáîý Ýâãáëå ôï êáóêÝôï ôïõ êáé êñáôþíôáò
ðÜíôá ôçí êéèÜñá ðëçóßáóå óôï îåíïäï÷åßï. Ìå ôï êåöÜëé ôåíôùìÝíï
óôñÜöçêå óôïí êüóìï ðïõ ãÝìéæå ôá ðáñÜèõñá êáé ôá ìðáëêüíéá: «Messieurs
et madames –åßðå ìå ðñïöïñÜ ìéóïúôáëéêÞ êáé ìéóïãåñìáíéêÞ êáé ìå êåßíï ôï
ýöïò ðïõ ïé ôá÷õäáêôõëïõñãïß áðåõèýíïíôáé óôï êïéíü– si vous croyez que je
gague quelque chosse, vous vous trompez; je ne suis qu' un bauvre tiaple»1.
ÓôáìÜôçóå, óþðáóå ãéá ëßãï, êáé êáèþò êáíÝíáò äåí ôïõ Ýäéíå ôßðïôá,
áãêÜëéáóå ôçí êéèÜñá ôïõ êáé åßðå: «Á prisent messieurs et medames, je vous
chanterai l' air du Righi»2. Ï ðëïõóéüêïóìïò óþðáéíå óôá ýøç ôïõ, ìá
åîáêïëïõèïýóå íá óôÝêåôáé, ðåñéìÝíïíôáò ßóùò í' áêïýóåé ôï ôñáãïýäé. ÊÜôù,
áêïýóôçêáí êÜðïéá ãÝëéá áíÜìåóá óôï ðëÞèïò. Öáßíåôáé íá êïñüéäåõáí ôá
ðáñáöèáñìÝíá ãåñìáíéêÜ ôïõ, êáèþò êáé ðïõ äåí ôïõ Ýäùêáí ðåíôÜñá ïé
ÅããëÝæïé ôïõ îåíïäï÷åßïõ. Ôïõ Ýâáëáí ìåñéêÝò äåêÜñåò ìÝóá óôï êáóêÝôï
ðïõ êñáôïýóå ðïõ áõôüò áöïý ôéò Ýðáéîå ìå åðéäåîéüôçôá óôéò öïý÷ôåò ôïõ, ôéò
Ý÷ùóå óôçí ôóÝðç ôïõ, ýóôåñá öüñåóå ôï êáóêÝôï êé Üñ÷éóå íá ôñáãïõäÜåé ôï
ãëõêýôáôï ÔõñïëÝæéêï ôñáãïýäé ðïõ ôï Ýëåãå «l' air du Righi». Ôï ôñáãïõäÜêé
áõôü ðïõ ô' Üöçíå ãéá êáôáêëåßäá Þôáíå ùñáéüôåñï áð' üëá ô' Üëëá êé ïëïýèå
ìåó' áðü ôï ðëÞèïò, ðïõ åß÷å óçìáíôéêÜ ðïëëáðëáóéáóôåß, áêïõãüôáí
åðéäïêéìáóôéêÜ åðéöùíÞìáôá. ÊÜðïéá óôéãìÞ ôï ôñáãïýäé ôÝëåéùóå.
ÎáíáêñÝìáóå óôïí þìï ôçí êéèÜñá, Ýâãáëå ôï êáóêÝôï êáé êñáôþíôáò ôï ìå
ôï ÷Ýñé ôåíôùìÝíï, ðñï÷þñçóå äõï âÞìáôá ðéï êïíôÜ êáôÜ ôá ðáñÜèõñá ôïõ
îåíïäï÷åßïõ, åðáíáëáìâÜíïíôáò ôçí áêáôáíïÞôç öñÜóç ôïõ: «Messieurs et
medames si vous croyez que je gague quelque chosse», ðïõ ôç èåùñïýóå
öáßíåôáé, ðïëý Ýîõðíç êáé ðïëý ðåôõ÷çìÝíç, ìá óôç öùíÞ ôïõ êáé óôéò êéíÞóåéò
1. Êýñéïé êáé êõñßåò áí ðéóôåýåôå ðùò êåñäßæù êÜôé, áðáôÜóèå, åãþ äåí åßìáé ðáñÜ Ýíáò öôù÷üò
äéÜâïëïò. ¸÷åé ôçñçèåß ç ïñèïãñáößá ôïõ ðñùôõôýðïõ, ãéáôß õðïôßèåôáé ðùò Ýôóé
ëáíèáóìÝíá ìéëïýóå ï ðëáíüäéïò ìïõóéêüò.
2. Êáé ôþñá, êýñéïé êáé êõñßåò èá óáò ôñáãïõäÞóù ôïí áÝñá ôïõ âïõíïý Righi.
73
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ôïõ ðáñáôÞñçóá ôþñá êÜðïéï äéóôáãìü êáé êÜðïéá äåéëßá ðáéäéÜóôéêç, ðïõ,
êáèþò Þôáíå ôüóï ìéêñïóêïðéêüò, ÷ôõðïýóáí áìÝóùò óôï ìÜôé. Ï êïìøüò
êüóìïò åîáêïëïõèïýóå ôï ßäéï ãñáöéêÜ íá öáíôÜæåé êáèþò óôåêüôáí óôá
öùôïðåñé÷õìÝíá ðáñÜèõñá, êáé íá èáìðþíåé ôá ìÜôéá ìå ôï ðëïýóéï íôýóéìü
ôïõ. Ìåñéêïß áð' áõôïýò êïõâÝíôéáæáí ìå ÷áìçëùìÝíç öùíÞ áíáìåôáîý ôïõò
êáé ìå ýöïò Üøïãï, óßãïõñá ó÷åôéêÜ ìå ôïí ôñáãïõäéóôÞ ðïõ ì' áðëùìÝíï ôï
÷Ýñé óôåêüôáí ìðñïóôÜ ôïõò. ¢ëëïé êïßôáæáí ðñïóå÷ôéêÜ êáé ìå ðåñéÝñãåéá
êÜôù, ôç ìéêñÞ åêåßíç ìáýñç óéëïõÝôá. Ó' Ýíá ìðáëêüíé áêïýóôçêå ôï ç÷çñü
êáé ÷áñïýìåíï ãÝëéï êÜðïéáò íÝáò êïðÝëáò. ÁíÜìåóá óôï ðëÞèïò, êÜôù,
áêïýãïíôáí ïëïÝíá ðéï äõíáôÜ ïìéëßåò êáé ãÝëéá. Ï ôñáãïõäéóôÞò åðáíÜëáâå
ãéá ôñßôç öïñÜ ôç öñÜóç ôïõ, ìá ìå öùíÞ áêüìá ðéï áäýíáìç êáé, ìÜëéóôá
ðñïôïý ôçí áðïôåëåéþóåé, Üðëùóå îáíÜ ôï ÷Ýñé ôïõ ìå ôï áíáðïäïãõñéóìÝíï
êáóêÝôï êáé ôçí ßäéá óôéãìÞ ôï êáôÝâáóå. Êáé ðÜëé áð' üëïõò åêåßíïõò ôïõò
åêáôü ëáìðñïíôõìÝíïõò áíèñþðïõò äå âñÝèçêå Ýíáò íá ôïõ ñßîåé êÜðïéï
íüìéóìá. Ôï ðëÞèïò ÷á÷Üíéóå áëýðçôá. Ï ìéêñüóùìïò ôñáãïõäéóôÞò, ìïõ
öÜíçêå óáí íá ìßêñõíå áêüìá ðéï ðïëý, ðÞñå óô' Üëëï ÷Ýñé ôçí êéèÜñá, êßíçóå
ðÜíù áðü ôï êåöÜëé ôïõ ôï êáóêÝôï ëÝãïíôáò: «Messieurs et madames, je vous
remercie et je vous souhaite une bonne nuit»1 êáé ôï îáíáöüñåóå. Ôï ðëÞèïò
îÝóðáóå óå ãÝëéá äõíáôÜ êáé ÷áñïýìåíá. Áðü ôá ìðáëêüíéá Üñ÷éóáí íá
öåýãïõí óéãÜ-óéãÜ üëåò åêåßíåò ïé üìïñöåò êõñßåò ìå ôïõò Üíôñåò ôïõò,
êïõâåíôéÜæïíôáò Þóõ÷á áíáìåôáîý ôïõò. Óôçí ðñïêõìáßá îáíÜñ÷éóå ï
ðåñßðáôïò. Ï äñüìïò, ðïõ åß÷å óùðÜóåé ôçí þñá ôçò ìïõóéêÞò, îáíáðÞñå ôçí
áñ÷éêÞ æùçñüôçôÜ ôïõ. ÌïíÜ÷á ìåñéêïß Üíèñùðïé áðüìåéíáí íá óôÝêïíôáé
êÜðùò áðüìåñá êïéôÜæïíôáò ôïí ôñáãïõäéóôÞ êáé ãåëþíôáò. ¢êïõóá ðïõ
áõôüò êÜôé ìïõñìïýñéóå ìïíïëïãþíôáò, óôñÜöçêå êáé, óÜìðùò íá ìßêñõíå
áêüìá ðéï ðïëý, ìå ãñÞãïñá âÞìáôá ôñÜâçîå êáôÜ ôçí ðïëéôåßá. Ïé ãëåíôæÝäåò
ðïõ ôïí ðáñáêïëïõèïýóáí ãåëþíôáò, óôñÜöçêáí êé áõôïß êáé ôïí ðÞñáí áðü
ðßóù ìå áñãü âÞìá, óêáóìÝíá óôá ãÝëéá…
Åãþ ôá åß÷á ÷Üóåé ïëüôåëá. Äåí ìðïñïýóå íá êáôáëÜâù ôé óÞìáéíáí ïë'
áõôÜ. Êáé, êáñöùìÝíïò óôç èÝóç ðïõ âñÝèçêá, êïßôáæá Üóêïðá ôï
ìéêñïóêïðéêü áíèñùðÜêï ðïõ ìå âÞìáôá óåñíÜìåíá âÜäéæå ãñÞãïñá ìÝóá
óôï óêïôÜäé ôñáâþíôáò ãéá ôçí ðïëéôåßá, êáé ôïõò ãëåíôæÝäåò ðïõ, ãåëþíôáò,
ôïí áêïëïõèïýóáí áðü ìáêñéÜ. Ðüíåóá êáé ðéêñÜèçêá êáé, ôï êõñéüôåñï,
íôñÜðçêá ãéá ëïãáñéáóìü ôïõ ðëáíüäéïõ ôñáãïõäéóôÞ, ãéá ôï ðëÞèïò, ãéá
ìÝíá ôïí ßäéï, óÜìðùò åãþ íá åß÷á æçôÞóåé ëåöôÜ êáé äå ìïõ äþóáíå êáé ó'
åðßìåôñï ãåëïýóáí óå âÜñïò ìïõ. Êáé äß÷ùò íá ãõñßóù íá äù ôßðïô' Üëëï ìå
ôçí êáñäéÜ óöéãìÝíç ìðÞêá âéáóôéêÜ óôçí åßóïäï ôïõ ÓâÝéôóåñãïö. Äåí
1. Êýñéïé êáé êõñßåò óáò åõ÷áñéóôþ êáé óáò åý÷ïìáé êáëçíý÷ôá.
74
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
êáôáëÜâáéíá ôé áéóèáíüìïõí, ìá êÜðïéï âÜñïò áíåîÞãçôï ðëçììýñéæå ôçí
øõ÷Þ ìïõ êáé ôçí ðßåæå ïäõíçñÜ.
Óôç ìåãáëüðñåðá öùôéóìÝíç åßóïäï, ï èõñùñüò ðáñáìÝñéóå ìå óåâáóìü
ãéá íá ðåñÜóù. Ìéá ïéêïãÝíåéá ÅããëÝæïé âñßóêïíôáí åêåß äá. Ï Üíôñáò Þôáíå
üìïñöïò, øçëüò, ãåñïäåìÝíïò ìå ìáýñåò åããëÝæéêåò öáâïñßôåò. Öïñïýóå
ìáýñï êáðÝëï êáé êñáôïýóå óôá ÷Ýñéá ôï ðáíùöüñé ôïõ êáé ôï áêñéâü
ìðáóôïýíé ôïõ. Óôï ìðñÜôóï ôïõ óôçñéæüôáí ç ãõíáßêá ôïõ ìå öáíôá÷ôåñü,
ìåôáîùôü öüñåìá êáé ìðïíÝ óôïëéóìÝíï ìå èáõìÜóéåò íôáíôÝëåò êáé
ãõáëéóôåñÝò êïñäÝëåò. Äßðëá ôïõò ðñï÷ùñïýóå ìáæß ôïõò ìéá üìïñöç
ïëüäñïóç äåóðïéíßäá ì' Ýíá ÷áñéôùìÝíï åëâåôéêü êáðÝëï ìå öôåñü a la mousquetaire ðïõ êÜôùèÝ ôïõ ðëáóßùíáí ôï êáôÜëåõêï ðñïóùðÜêé ôçò ìáêñéÝò
÷ñõóüîáíèåò ìðïýêëåò. Ðáñáìðñüò ôïõò ðçäïêïðïýóå Ýíá ñïäïêüêêéíï
êïñéôóÜêé ßóáìå äÝêá ÷ñïíþí ì' ïëïóôñüããõëá ãüíáôá ðïõ äéáöáßíïíôáí
êÜôù áðü ôéò ëåðôÝò íôáíôÝëåò ôïõ öïñÝìáôïò.
– ÈáõìÜóéá íý÷ôá, åßðå ç êõñßá ìå ìéá åõôõ÷éóìÝíç, ãëõêýôáôç öùíÞ, ôç
óôéãìÞ ðïõ ðëçóßáóá.
– Ïhe ìïõñìïýñéóå ôåìðÝëéêá ï Üíôñáò, ðïõ öáßíåôáé, íá Þôáíå ôüóï
åõ÷áñéóôçìÝíïò áðü ôç æùÞ, ðïõ äåí ôïõ Ýêáíå üñåîç ïýôå íá ìéëÞóåé. Êé üëïé
ôïõ öáßíïíôáí íá æïýíå ôüóï Þóõ÷á, âïëéêÜ, ðáóôñéêÜ êé áíÜëáöñá óôïí
êüóìï, óôéò êéíÞóåéò ôïõò êáé óôá ðñüóùðá öáíåñùíüôáí ôüóç áäéáöïñßá ãéá
ïðïéáäÞðïôå îÝíç ýðáñîç êáé ôüóï ðåðïßèçóç ðùò ï èõñùñüò èá ðáñáìÝñéæå
êáé èá õðïêëéíüôáí óôï ðÝñáóìÜ ôïõò êáé ðùò, ãõñßæïíôáò, èá Ýâñéóêáí ôá
ïëïêÜèáñá êáé áíáðáõôéêÜ êñåâÜôéá êáé äùìÜôéá êáé ðùò ïë' áõôÜ Ýôóé
ðñÝðåé íá 'íáé êáé ðùò êåßíïé Ý÷ïõí áðüëõôï äéêáßùìá ãéá ïë' áõôÜ –ðïõ åãþ
îáöíéêÜ, ÜèåëÜ ìïõ, áíôéðáñÜâáëá ì' áõôïýò ôïí ðëáíüäéï ôñáãïõäéóôÞ, ðïõ
êïõñáóìÝíïò, ìðïñåß êáé ðåéíáóìÝíïò, Ýöåõãå ãéá íá êñýøåé ôçí íôñïðÞ ôïõ
ìáêñéÜ áðü ôï ðëÞèïò ðïõ ãåëïýóå– êáé êåßíç ôç óôéãìÞ êáôÜëáâá ôé Þôáíå
êåßíï ðïõ óá âáñéÜ ðÝôñá ðßåæå ôüóç þñá ôçí øõ÷Þ ìïõ êé áéóèÜíèçêá ïñãÞ
áíÝêöñáóôç ãéá üëïõò áõôïýò ôïõò áíèñþðïõò. ¸êáíá äõï âüëôåò áðü êïíôÜ
ôïõò äß÷ùò íá ðáñáìåñßóù êáé ìÜëéóôá ôç äåýôåñç Üããéîá ìå ôïí áãêþíá ìïõ
ôïí ÅããëÝæï, êáé âãÞêá óôï äñüìï ôñÝ÷ïíôáò ðñïò ôï ìÝñïò ôçò ðïëéôåßáò, åêåß
ðïõ åß÷å åîáöáíéóôåß ï ðëáíüäéïò ôñáãïõäéóôÞò.
¼ôáí ðñüêáìá ôñåéò áíèñþðïõò ðïõ ðÞãáéíáí ìáæß, ôïõò ñþôçóá áí ôïí
åßäáí. Êáé êåßíïé ãåëþíôáò ìïõ ôïí Ýäåéîáí ðáñáìðñüò. ÂÜäéæå ìïíÜ÷ïò ìå
âÞìáôá âéáóôéêÜ, êáíÝíáò äåí ôïí ðëçóßáæå êáé ìïõ öÜíçêå ðùò üëç ôçí þñá
êÜôé ìïõñìïýñéæå ìå èõìü. Ôïí Ýöôáóá êáé ôïõ ðñüôåéíá íá ðÜìå êÜðïõ íá
ðéïýìå ìéá ìðïôßëéá êñáóß. Ï áíèñùðÜêïò åîáêïëïõèïýóå ôï ßäéï âéáóôéêÜ íá
âáäßæåé êáé ãýñéóå êáé ìå êïßôáîå ìå öáíåñÞ äõóáñÝóêåéá. Ìá óáí êáôÜëáâå
ôé ôïõ ðñüôåéíá êïíôïóôÜèçêå.
– Äå èá ðù ü÷é, âÝâáéá, áöïý Ý÷åôå ôçí êáëïóýíç, ìïõ åßðå. Íá, åäþ åßíáé
75
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
Ýíá êáöåíåäÜêé ðáñáêáôéáíü, ðñüóèåóå äåß÷íïíôÜò ìïõ ôï ìáãáæÜêé ðïõ
Þôáíå áêüìá áíïé÷ôü.
Ç ëÝîç «ðáñáêáôéáíü» ÜèåëÜ ìïõ ìïõ åíÝðíåõóå ôçí éäÝá íá ìçí ðÜìå óôï
ðáñáêáôéáíü êáöåíåäÜêé, ðáñÜ íá ðÜìå óôï ÓâÝéôóåñãïö, åêåß ðÝñá ðïõ
âñßóêïíôáí üëïé êåßíïé ðïõ ôïí Üêïõóáí íá ôñáãïõäÜåé. Ðáñ' üëï ðïõ áõôüò ìå
êÜðïéá äåéëÞ ôáñá÷Þ áñíÞèçêå êÜìðïóåò öïñÝò íá äå÷ôåß ôçí ðñüôáóÞ ìïõ,
ëÝãïíôáò ðùò óôï ÓâÝéôóåñãïö åßíáé ìåãÜëç ðïëõôÝëåéá, åãþ åðÝìåéíá ôüóï ðïõ
óôï ôÝëïò êÜíïíôáò êáé êåßíïò ôïí îÝãíïéáóôï êáé êéíþíôáò ÷áñïýìåíá ôçí êéèÜñá
ôïõ ìå áêïëïýèçóå. Ìåñéêïß áñãüó÷ïëïé ãëåíôæÝäåò, êáèþò ìå åßäáí íá ðëçóéÜæù
ôïí ôñáãïõäéóôÞ êáé íá ôïõ ìéëÜù, êïíôïæýãùóáí äéáêñéôéêÜ, Üêïõóáí ôé åßðáìå êé
ýóôåñá, óéãáíïêïõâåíôéÜæïíôáò ìåôáîý ôïõò Ýöôáóáí êáôüðé ìáò ßóáìå ôçí åßóïäï
ôïõ îåíïäï÷åßïõ ìå ôçí åëðßäá, öáßíåôáé ðùò ï ÔõñïëÝæïò èá îáíáôñáãïõäïýóå.
Áðü Ýíá ãêáñóüíé ðïõ âñÝèçêå ìðñïóôÜ ìïõ óôï äéÜäñïìï æÞôçóá ìá ìðïôßëéá
êñáóß. Ôï ãêáñóüíé ìáò êïßôáîå ÷áìïãåëþíôáò êáé ðñïóðÝñáóå âéáóôéêÜ. ¸íá
Üëëï ãêáñóüíé áíþôåñï óå âáèìü áðü ôï ðñþôï, üôáí áðïôÜèçêá ó' áõôü ìå ôçí
ßäéá ðáñÜêëçóç, ì' Üêïõóå ìå ìåãÜëç óïâáñüôçôá êé áöïý ðáñáôÞñçóå
ðñïóå÷ôéêÜ áðü ôá íý÷éá ßóáìå ôçí êïñöÞ ôç äåéëÞ óéëïõÝôá ôïõ ôñáãïõäéóôÞ,
ðñüóôáîå áõóôçñÜ ôï èõñùñü íá ìáò ðåñÜóåé óôç óÜëá áñéóôåñÜ. Ç óÜëá áõôÞ
Þôáíå ðñïïñéóìÝíç ãéá ôïí áðëü êüóìï. Óå ìéá ãùíßá ôçò ìéá êáêïöôéáãìÝíç
ñá÷éôéêÞ õðçñÝôñéá Ýðëåíå ôá ðéÜôá êé ç åðßðëùóç áðáñôéæüôáí áðü îýëéíá
ôñáðÝæéá äß÷ùò ôñáðåæïìÜíôéëá êáé îýëéíïõò ðÜãêïõò. Ôï ãêáñóüíé ðïõ Þñèå íá
ìáò óåñâßñåé, ìáò êïßôáæå ÷áìïãåëþíôáò êïñïúäåõôéêÜ êáé ìå ôá ÷Ýñéá ôïõ ÷ùìÝíá
óôéò ôóÝðåò êáé ôáõôü÷ñïíá êïõâÝíôéáæå ìå ôç ëáíôæÝñéóóá. ¹ôáíå öáíåñü, ðùò
ìå ôï ýöïò ôïõ áõôü Þèåëå íá äåßîåé ðùò, íéþèïíôáò ôïí åáõôü ôïõ êïéíùíéêÜ
áíþôåñï áðü ôïí ôñáãïõäéóôÞ, ü÷é ìüíï äåí äõóáíáó÷åôïýóå, ìá áðåíáíôßáò
äéáóêÝäáæå ðïëý óåñâßñïíôÜò ìáò.
– ÊáíÝíá áðëü êñáóÜêé; ìå ñþôçóå ìå ýöïò áíèñþðïõ ðïõ îÝñåé ôç äïõëåéÜ
ôïõ, ãíÝöïíôÜò ìïõ êáôÜ ôç ìåñéÜ ôïõ óõíôñüöïõ ìïõ êáé ðåñíþíôáò ôçí ðåôóÝôá
ðïõ êñáôïýóå áðü ôï Ýíá ÷Ýñé óôï Üëëï.
– ÓáìðÜíéá, êáé áðü ôçí êáëýôåñç, ôïõ áðïêñßèçêá ðñïóðáèþíôáò íá ðÜñù ôï
ðéï õðåñïðôéêü êáé ðéï åðéâëçôéêü ýöïò. Ìá ìÞôå ç ðáñáããåëßá ôçò óáìðÜíéáò,
ìÞôå ôï ôÜ÷á õðåñïðôéêü êáé åðéâëçôéêü ýöïò ìïõ Ýêáíáí åíôýðùóç óôï ãêáñóüíé.
×áìïãÝëáóå, êïíôïóôÜèçêå, êïéôÜæïíôáò ìáò, óõìâïõëåýôçêå ìå êéíÞóåéò áñãÝò
ôï ÷ñõóü ñïëüé ôïõ êáé ìå âÞìáôá óéãáíÜ, óáí íá Ýêáíå ðåñßðáôï, âãÞêå.
Îáíáãýñéóå ðïëý ãñÞãïñá ìå ôï êñáóß êáé ðáñÝá äýï Üëëïõò óõíáäÝëöïõò ôïõ.
Ïé äõï íéüöåñôïé êÜèéóáí êïíôÜ óôç ëáíôæÝñéóóá êáé ìå ÷áñïýìåíç ðñïóï÷Þ êáé
ìéêñï÷áìüãåëá äéáóêÝäáæáí âëÝðïíôÜò ìáò, Ýôóé ðïõ äéáóêåäÜæïõí ïé ìåãÜëïé
óôç èÝá ôùí ìéêñþí ðáéäéþí ðïõ ðáßæïõí. Êáé ìïíÜ÷á ç ñá÷éôéêÞ ëáíôæÝñéóóá äå
ìáò êïßôáæå êïñïúäåõôéêÜ, ðáñÜ ìå ðñáãìáôéêÞ óõìðüíéá. Ðáñüôé Ýíéùèá
âáñõèõìßá êáé ôñïìåñÞ áäåîéüôçôá êé áéôßá Þôáí åêåßíá ôá åðßìïíá âëÝììáôá ôùí
76
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
äõï ëáêÝäùí, óôï íá êïõâåíôéÜæù êáé íá ðåñéðïéïýìáé ôïí ôñáãïõäéóôÞ,
ðñïóðáèïýóá ùóôüóï íá ôï êÜíù üóï ìðïñïýóá Üíåôá. Ôþñá ìå ôá öþôá, ôïí
ðáñáôçñïýóá ðéï êáëÜ. ¹ôáíå Ýíáò ìéêñïóêïðéêüò, üëï íåýñá ìá êáíïíéêÜ
öôéáãìÝíïò Üíèñùðïò, ó÷åäüí íÜíïò. Ôá ìáëëéÜ ôïõ Þôáíå ìáýñá êáé óêëçñÜ, ôá
ìÜôéá ôïõ åðßóçò ìáýñá, äß÷ùò ôóßíïõñá êáé ðÜíôá äáêñõóìÝíá êáé ôï óôïìáôÜêé
ôïõ åîáéñåôéêÜ ãëõêü êáé êáëïãñáììÝíï. Åß÷å ìéêñÝò öáâïñßôåò êáé Þôáíå
íôõìÝíïò áðëïýóôáôá êáé öôù÷éêÜ. ¹ôáíå âñüìéêïò, êïõñåëÞò êé åß÷å ãåíéêÜ ôçí
üøç áíèñþðïõ äïõëåõôÞ. ¸ìïéáæå ðéï ðïëý ì' Ýíá öôù÷ü åìðïñÜêï ðáñÜ ìå
êáëëéôÝ÷íç. ÌïíÜ÷á óôá ëáìðåñÜ ìÜôéá ôïõ, ôá ðÜíôá õãñÜ, êáé óôï óïõöñùìÝíï
óôïìáôÜêé ôïõ ìðïñïýóå íá äéáêñßíåé êÜðïéïò êÜôé ôï îÝ÷ùñï êáé ôï óõãêéíçôéêü.
Öáéíüôáí ßóáìå åéêïóéðÝíôå ÷ñïíþí Þ êáé óáñÜíôá. Ìá ðñáãìáôéêÜ Þôáíå
ôñéáíôáï÷ôþ.
Êáé íá ôé ìïõ äéçãÞèçêå ãéá ôç æùÞ ôïõ, ìå ìéá êáëüêáñäç ðñïèõìßá êáé
öáíåñÞ åéëéêñßíåéá. Êáôáãüôáí áðü ôçí ÁñãïâÞ. Ðáéäß áêüìá Ý÷áóå ôï ðáôÝñá
ôïõ êáé ôç ìçôÝñá ôïõ. ¢ëëïõò óõããåíåßò äåí åß÷å. Ïýôå êáé ôçí ðáñáìéêñÞ
ðåñéïõóßá. Áðü ìéêñüò ìðÞêå ìáèçôåõüìåíïò ó' Ýíá ìáñáãêïýäéêï êé Ýìáèå ôçí
ôÝ÷íç. Ìá óôá åéêïóéäýï ôïõ ÷ñüíéá Ýðáèå ôåñçäüíá óôï Ýíá ÷Ýñé êé Ýôóé äå
ìðïñïýóå ðéá íá äïõëÝøåé óá ìáñáãêüò. ÐÜíôá åß÷å ìåãÜëç êëßóç ãéá ôï ôñáãïýäé
êáé ôï Ýêáìå åðÜããåëìá. Ïé ðåñéçãçôÝò ôïõ Ýäéíáí êÜðïõ-êÜðïõ ëßãá ôá ëåöôÜ.
Áãüñáóå ëïéðüí ìéá êéèÜñá êáé ì' áõôÞí üëá ôïýôá ôá êáôïðéíÜ ÷ñüíéá ãõñßæåé
óôçí Åëâåôßá êáé óôçí Éôáëßá ôñáãïõäþíôáò ìðñïóôÜ óôá îåíïäï÷åßá. ¼ëåò-üëåò
ïé áðïóêåõÝò ôïõ åßíáé ç êéèÜñá ôïõ êáé ôï ðïñôìïíÝ ôïõ ðïõ êåßíç ôçí þñá
ðåñéåß÷å åíÜìéóç öñÜãêï êáé ì' áõôü Ýðñåðå íá öÜåé êáé íá êïéìçèåß ôï âñÜäõ.
ÊÜèå ÷ñüíï ðçãáßíåé óôá êáëýôåñá êÝíôñá ôçò Åëâåôßáò, áõôÜ ðïõ ôñáâïýí ôïõò
ðéï ðïëëïýò ðåñéçãçôÝò: Æõñß÷ç, ËïõêÝñíç, ÉíôåñëÜêåí, ÓáìïõÞ êëð. Áðü ôïí
¢ãéï ÂåñíÜñäï ðåñíÜåé óôçí Éôáëßá êáé îáíáãõñßæåé áðü ôïí ¢ãéï ÃêïôÜñ Þ áðü
ôç ÓáâïÀá. Ìå ôïí êáéñü äõóêïëåýåôáé üëï êáé ðéï ðïëý íá êÜíåé áõôÝò ôéò
ðåæïðïñßåò, ãéáôß áðü ôá êñõïëïãÞìáôá ðïõ Ý÷åé áñðÜîåé ïé ðüíïé óôá ðüäéá ôïõ
ðïõ ôïõò áðïêáëåß ãëéíôåñæïý÷ô, äõíáìþíïõí ïëïÝíá êáé ôáõôü÷ñïíá ç öùíÞ êáé
ôá ìÜôéá ôïõ áäõíáôßæïõí. Ðáñ' ïë' áõôÜ, ôþñá èá ôñáâïýóå ãéá ôïí ÉíôåñëÜêåí,
Áéî-ëå-ìðáéí êé áðü ôï ìéêñü ¢ãéï ÂåñíÜñäï ãéá ôçí Éôáëßá ðïõ ôçí áãáðÜåé
åîáéñåôéêÜ. ÃåíéêÜ üðùò öáéíüôáí, Þôáíå ðïëý åõ÷áñéóôçìÝíïò áðü ôç æùÞ ôïõ.
¼ôáí ôïí åñþôçóá ãéáôß ðÜíôá êáôáëÞãåé íá ãõñßæåé óôï ôüðï ôïõ ìéáò êé üðùò
ìïõ åßðå äåí Ý÷åé åêåß ðÝñá ìÞôå óõããåíåßò, ïýôå óðßôé, ìÞôå ãçò, ôï óôïìáôÜêé
ôïõ óïýöñùóå áêüìá ðéï ðïëý ó' Ýíá ÷áñïýìåíï ÷áìüãåëï êáé ìïõ
áðïêñßèçêå:
– Oui, le sucre est bon, il est doux pour les enfants1 êáé ìïõ Ýãíåøå êáôÜ ôç
1. Íáé, ç æÜ÷áñç åßíáé êáëÞ, åßíáé ãëõêéÜ ãéá ôá ðáéäéÜ.
77
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ìåñéÜ ôùí ëáêÝäùí.
Åãþ äåí êáôÜëáâá ôé åííïïýóå ìå ôç öñÜóç áõôÞ, ìá ôá ãêáñóüíéá
îåêáñäßóôçêáí.
– Äåí Ý÷ù ôßðïôá, áí åß÷á äå èá ãýñéæá âÝâáéá, áðü ðïëéôåßá óå ðïëéôåßá
Ýôóé äá ðïõ ãõñßæù, ìïõ åîÞãçóå, üìùò îáíáãõñßæù ðÜíôá óôïí ôüðï ìïõ, ãéáôß
üóï íá 'íáé, ç ðáôñßäá ìáò ôñáâÜåé ðÜíôá.
Êáé ì' Ýíá ÷áìüãåëï ðïíçñü êáé áõôÜñåóêï åðáíÜëáâå ôç öñÜóç: «Oui, le
sucre est bon» êáé ãÝëáóå êáëüêáñäá. Ôá ãêáñóüíéá Þôáíå
êáôåíèïõóéáóìÝíá êáé îåêáñäßæïíôáí, ìïíÜ÷á ç ñá÷éôéêÞ ëáíôæÝñéóóá êïßôáæå
ôïí áíèñùðÜêï, ìå ôá ìåãÜëá áãáèÜ ìÜôéá ôçò ìå óïâáñüôçôá êé üôáí ôï
êáóêÝôï ôïõ Ýðåóå êÜðïéá óôéãìÞ óôï ðÜôùìá, Ýôñåîå êáé ôïõ ôï óÞêùóå.
¹îåñá ðùò üëïé áõôïß ïé ðëáíüäéïé ôñáãïõäéóôÝò, áêñïâÜôåò êáé
ôá÷õäáêôõëïõñãïß áêüìá, êïëáêåýïíôáé óáí ôïõò áðïêáëïýí êáëëéôÝ÷íåò êé
Ýôóé óõóôÞíïíôáé êé ïé ßäéïé, ãéá ôïýôï êáé åãþ êÜìðïóåò öïñÝò õðáéíß÷ôçêá óôï
óõíïìéëçôÞ ìïõ ðùò åßíáé êáëëéôÝ÷íçò. Ìá êåßíïò äåí ðáñáäå÷üôáí êáèüëïõ
áõôüí ôïí ÷áñáêôçñéóìü ãéá ôï åáõôü ôïõ, ðáñÜ èåùñïýóå ôç äïõëåéÜ ôïõ
áðëïýóôáôá ùò Ýíá âéïðïñéóôéêü åðÜããåëìá. ¼ôáí ôïí ñþôçóá áí ï ßäéïò
óõíèÝôåé ôá ôñáãïýäéá ðïõ ôñáãïõäÜåé áðüñçóå ðïëý ãéá ôçí ðáñÜäïîç
åñþôçóÞ ìïõ êáé åßðå ðùò äåí åßíáé éêáíüò ãéá ôÝôïéá, êáé ôá ôñáãïýäéá ôïõ
åßíáé üëá ðáëéÜ ÔõñïëÝæéêá ôñáãïýäéá.
– Ìá åêåßíï ôï ôñáãïýäé ãéá ôïõ âïõíü Righi, öáíôÜæïìáé ðùò äåí åßíáé
ðáëéü, ðáñáôÞñçóá.
– Íáé. Áõôü åßíáé êÜðïõ äåêáðÝíôå ÷ñüíéá ðïõ ðñùôïâãÞêå. ¸íáò
ãåñìáíüò æïýóå óôï ÌðÜæåë êé áõôüò ôï Ýãñáøå. ¹ôáíå Ýíáò óïöüôáôïò
Üíèñùðïò ï ãåñìáíüò áõôüò. Êé ôï ôñáãïýäé åßíáé ðïëý üìïñöï! Ôï Ýãñáøå
ãéá ôïõò ðåñéçãçôÝò.
Êé Üñ÷éóå ìåôáöñÜæïíôÜò ìïõ ãáëëéêÜ íá ìïõ áðáããÝëíåé ôá ëüãéá ôïõ
ôñáãïõäéïý, ðïõ öáßíåôáé üôé ðïëý ôïõ Üñåóå:
Áí èåò íá ðáò óôï âïõíü Righi
ºóáìå ôï Âåãßò äå óïõ ÷ñåéÜæïíôáé ðáðïýôóéá
(Ãéáôß ðçãáßíïõí ìå ôá âáðüñéá)
Êé áðü ôï Âåãßò ðÜñå ìéá ìåãÜëç ìáãêïýñá
Êáé ðéÜóå ìðñÜôóï ìéá êïðÝëá
Êáé óôÜóïõ íá ðéåéò Ýíá êñáóÜêé
ÌïíÜ÷á ìçí ðéåéò ðïëý,
Ãéáôß üðïéïò èÝëåé íá ðéåé
ÐñÝðåé ðñùôýôåñá íá öáíåß Üîéïò…
– Ù, åßíáé ðåñßöçìï ôñáãïýäé! – óõìðÝñáíå ï áíèñùðÜêïò.
78
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
Ôá ãêáñóüíéá, âñÞêáíå, öáßíåôáé, ðïëý üìïñöï ôï ôñáãïýäé áõôü, ãéáôß Þñèáí
êïíôÜ ìáò.
– ÊáëÜ, êáé ôç ìïõóéêÞ, ðïéïò ôçí Ýãñáøå; – ñþôçóá.
– ÊáíÝíáò, ðáñÜ íá, Ýôóé, ðÜíôá ãéá ôïõò îÝíïõò, ðñÝðåé íá åöåõñßóêåé êÜðïéïò
êÜôé êáéíïýñéï.
¼ôáí ìáò Ýöåñáí ôïí ðÜãï êáé ãÝìéóá ôï ðïôÞñé ôïõ óáìðÜíéá, Ýäåéîå êÜðùò
óôåíï÷ùñçìÝíïò êáé óôñéöïãýñéæå íåõñéêÜ óôïí ðÜãêï ôïõ, ñß÷íïíôáò ìáôéÝò
áíÞóõ÷åò óôá ãêáñóüíéá. Ôóïõãêñßóáìå ôá ðïôÞñéá ìáò óôçí õãåéÜ ôùí
êáëëéôå÷íþí. Êåßíïò Þðéå ôï ìéóü êáé èåþñçóå êáëü í' áðïìåßíåé óêåöôéêüò êáé íá
êéíåß ìå âáèõóôü÷áóôï ýöïò ôá öñýäéá ôïõ.
– ¸÷ù ðïëý êáéñü íá ðéù ôÝôïéï êñáóß, je ne vous dis que ca1. Óôçí Éôáëßá ôï
êñáóß d' Asti åßíáé êáëü, ìá ôïýôï åßíáé ðïëý áíþôåñï. Á÷, ç Éôáëßá! Åßíáé üìïñöá
íá æåé êÜðïéïò åêåß ðÝñá! Ðñüóèåóå.
– Íáé, åêåß ðÝñá îÝñïõí íá åêôéìïýí ôç ìïõóéêÞ êáé ôïõò êáëëéôÝ÷íåò, åßðá
èÝëïíôáò íá êÜíù íýîç ãéá ôçí áðïôõ÷ßá ôïõ ìðñïóôÜ óôï ÓâÝéôóåñãïö.
– ¼÷é, áðïêñßèçêå áìÝóùò, üóï ãéá ìïõóéêÞ åêåß ðÝñá äå ìðïñþ íá
éêáíïðïéÞóù êáíÝíá ãïýóôï. Ïé Éôáëïß åßíáé ïé ßäéïé ìïõóéêïß ðïõ óáí êé áõôïýò
äå âñßóêïíôáé Üëëïé óôïí êüóìï. Ôïõò äéáóêåäÜæù ìïíÜ÷á ìå ôá ÔõñïëÝæéêá
ôñáãïõäÜêéá, ðïõ ãé' áõôïýò åßíáé êÜôé êáéíïýñéï.
– Êáé åßíáé ãåííáéüäùñïò ï êüóìïò åêåß ðÝñá; – óõíÝ÷éóá ãéá íá ôïí áíáãêÜóù
íá óõììåñéóôåß ôçí ïñãÞ ìïõ ãéá ôïõò îÝíïõò ôïõ ÓâÝéôóåñãïö. Óõìâáßíåé êáé åêåß
óáí êáé åäþ ìåó' áðü Ýíá ôåñÜóôéï îåíïäï÷åßï, ðïõ êáôáóôáëÜæïõí ôüóïé
ðáñáëÞäåò, ìåó' áðü åêáôü áíèñþðïõò, íá ìç âñåèåß Ýíáò íá äþóåé óôï ìïõóéêü
ìéá äåêÜñá;…
Ç åñþôçóÞ ìïõ äåí åß÷å ôï áðïôÝëåóìá ðïõ ðåñßìåíá. Ï êáêïìïßñçò ïýôå ðïõ
óêåöôüôáí êáí íá ôá âÜëåé ìå ôïõò ÅããëÝæïõò. Áðåíáíôßáò ôçí ðáñáôÞñçóÞ ìïõ
ôçí ðÞñå ùò áðïäïêßìáóá ãéá ôï ôáëÝíôï ôïõ ðïõ áðïäåß÷ôçêå áíÜîéï ãéá áìïéâÞ
êáé ðñïóðÜèçóå íá äéêáéïëïãçèåß áðÝíáíôß ìïõ.
– Äåí êåñäßæåé êÜðïéïò ðïëëÜ êÜèå öïñÜ, åßðå. Êé ç öùíÞ ÷Üíåôáé, êáé ôõ÷áßíåé
íá 'ìáé êïõñáóìÝíïò. Íá, óÞìåñá, Ýîáöíá åííéÜ þñåò ðåñðÜôçóá êáé ó÷åäüí
ïëüêëçñç ôçí çìÝñá ôñáãïõäïýóá. Åßíáé êïõñáóôéêü. Êé ýóôåñá ïé ìåãÜëïé êýñéïé,
ïé áñéóôïêñÜôåò, ôõ÷áßíåé íá ìçí Ý÷ïõí üñåîç í' áêïýóïõí ôõñïëÝæéêá ôñáãïýäéá.
– ¼óï íá 'íáé, Ýôóé ðÜëé íá ìç äþóïõí ôßðïôá; –åðÝìåéíá åãþ.
Äåí êáôÜëáâå ôçí ðáñáôÞñçóÞ ìïõ Þ Ýêáíå ðùò äåí ôçí êáôÜëáâå.
– Áõôü äåí åßíáé ôßðïôá, åßðå, ôï óðïõäáßï åßíáé ðùò åäþ on est très serrè pour
la police2, ìÜëéóôá. Åäþ, óýìöùíá ì' áõôïýò ôïõò äçìïêñáôéêïýò íüìïõò, äå óïõ
1. Ôïýôï ìïíÜ÷á óáò ëÝù.
2. Åßíáé ðïëëÝò ïé ðéÝóåéò ôçò áóôõíïìßáò.
79
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
åðéôñÝðïõí íá ôñáãïõäÜò, åíþ óôçí Éôáëßá ìðïñåßôå íá ãõñßæåôå üóï èÝëåôå, äß÷ùò
êáíÝíáò íá óáò åíï÷ëÞóåé. Åäþ, óáí èåëÞóïõí íá óáò ôï åðéôñÝøïõí, ôï
åðéôñÝðïõí, ìá óáí äå èåëÞóïõí, ìðïñïýí êáé óôç öõëáêÞ íá óáò êëåßóïõí ìéá
÷áñÜ.
– Ôé ëÝôå;! Êé åßíáé ôÜ÷á äõíáôü(;)!
– ÌÜëéóôá. Áí óáò êÜíïõí ìéá öïñÜ ôçí ðáñáôÞñçóç êáé óåéò äåí
óõììïñöùèåßôå óáò öõëáêßæïõí ìå ôï ðñþôï. Åäþ ðïõ ìå âëÝðåôå, Ý÷ù ìåßíåé ôñåéò
ìÞíåò öõëáêÞ, ðñüóèåóå ÷áìïãåëþíôáò, óÜìðùò ôïýôç íá Þôáíå ìéá áðü ôéò
åõ÷Üñéóôåò áíáìíÞóåéò ôïõ.
– Á÷, ì' áõôü åßíáé öñé÷ôü! –åßðá. Êáé ãéá ðïéï ëüãï;
– ÎÝñù êáé åãþ. Íá, óýìöùíá ìå ôïõò êáéíïýñéïõò íüìïõò ôçò Äçìïêñáôßáò,
óõíÝ÷éæå æùçñåìÝíïò. Êáé äåí èÝëïõí êáí íá ëïãáñéÜóïõí ðùò êé Ýíáò öôù÷üò
Ý÷åé áíÜãêç íá æÞóåé êÜðùò. Áí äåí Þìïõí óáêáôåìÝíïò èá äïýëåõá êáé èá
Ýâãáæá ôï øùìß ìïõ. Êé áí ôñáãïõäÜù, âëÜöôù ôÜ÷áôåò êáíÝíá; Ôé åéí' áõôÜ! Ïé
ðëïýóéïé ìðïñïýí íá æïõí üðùò ôïõò êáðíßóåé ìá un bauvre tiaple1, óáí êáé ìÝíá
äåí ðñÝðåé íá æÞóåé ó' áõôüí ôïí êüóìï. Ôé íüìïé åéí' áõôïß, ïé íüìïé ôçò
Äçìïêñáôßáò; Áí åéí' Ýôóé, äåí ôç èÝëïõìå ôç Äçìïêñáôßá, ìá èÝëïõìå… èÝëïõìå
áðëïýóôáôá… èÝëïõìå, ôá ìÜóçóå êÜðùò, èÝëïõìå íüìïõò öõóéêïýò.
Ôïõ áðïãéüìéóá ôï ðïôÞñé.
– Äåí ðßíåôå, ôïõ åßðá.
ÐÞñå óôá ÷Ýñéá ôïõ ôï ðïôÞñé êáé ìïõ Ýêáíå ìéá õðüêëéóç.
– ÎÝñù ôé èÝëåôå, åßðå ìéóïêëåßíïíôáò ôï Ýíá ìÜôé êáé êéíþíôáò áðåéëçôéêÜ ôï
äá÷ôõëÜêé ôïõ. ÈÝëåôå íá ìå ìåèýóåôå ãéá íá äåßôå ôé èá êÜíù. Áõôü äåí ðñüêåéôáé
íá ôï êáôáöÝñåôå.
– ËÜèïò Ý÷åôå. Äåí Ý÷ù êáíÝíá ôÝôïéïí óêïðü, áðïêñßèçêá. Áðëïýóôáôá, èÝëù
íá óáò ðåñéðïéçèþ.
ËõðÞèçêå, öáßíåôáé ðïõ ìå ðñüóâáëå, ðáñåîçãþíôáò ôçí ðñüèåóÞ ìïõ, ôá
Ý÷áóå, áíáóçêþèçêå êáé ìïõ Ýóöéîå ôïí áãêþíá.
– ¼÷é, ü÷é, åßðå, ìå ýöïò éêåôåõôéêü, êáé ìå ôá õãñÜ ìÜôéá ôïõ êáñöùìÝíá ðÜíù
ìïõ, Ýôóé ôï åßðá, áóôåéåýôçêá.
Êé áìÝóùò îåöïýñíéóå êÜðïéá öñé÷ôÜ ìðåñäåìÝíç ðáìðüíçñç öñÜóç, ðïõ
ðñÝðåé íá óÞìáéíå, êáôÜ ôç ãíþìç ôïõ, ðùò üóï íá 'íáé åßìáé êáëü ðáéäß.
– Je ne vous dis que ca! – óõìðÝñáíå.
ÅîáêïëïõèÞóáìå Ýôóé íá ðßíïõìå ëßãï-ëßãï êáé íá êïõâåíôéÜæïõìå ïé äõï ìáò
êáé ôá ãêáñóüíéá áðïëÜâáéíáí äß÷ùò óõóôïëÞ ôï èÝáìá êáé ìáò êïñüéäåõáí,
èáññþ. Ðáñ' üëï ôï åíäéáöÝñïí ðïõ åß÷áí ãéá ìÝíá ôá ëåãüìåíá ôïõ ðëáíüäéïõ
ôñáãïõäéóôÞ, äå ìðïñïýóá íá ìçí áíôéëáìâÜíïìáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí
ãêáñóïíéþí, ðïõ, ïìïëïãþ, ìïõ Ýäéíå üëï êáé ðéï ðïëý óôá íåýñá. ÊÜðïéá óôéãìÞ
1. ÈÝëåé íá ðåé un pauvre diable äçë. Ýíáò öôù÷üò äéÜâïëïò.
80
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
åí' áð' áõôÜ óçêþèçêå, ðëçóßáóå ôïí ÔõñïëÝæï êáé ÷áìïãåëþíôáò ôïõ ÷Üéäåõå ôçí
êïñöÞ. ÌÝóá ìïõ Ýâñáæå áñêåôü áðüèåìá ïñãÞò ãéá ôïõò îÝíïõò ôïõ
ÓâÝéôóåñãïö, ðïõ äåí ðñüöôáóå íá îåèõìÜíåé êáé ôþñá ôïýôç ç äéáãùãÞ ôùí
ãêáñóïíéþí ìå íåõñßáæå áêüìá ðéï ðïëý. Ï èõñùñüò, äß÷ùò íá âãÜëåé ôï êáóêÝôï
ôïõ, ìðÞêå óôï äùìÜôéï êáé óôñþèçêå äßðëá ìïõ, áêïõìðþíôáò ôïõò áãêþíåò ôïõ
ðÜíù óôï ôñáðÝæé. Ôï ôåëåõôáßï áõôü, êáèþò Ýèéîå ôïí åãùéóìü êáé ôç ìáôáéïäïîßá
ìïõ, ìå öïýñêéóå ôñïìåñÜ êé Ýêáíå íá îåóðÜóåé üëç êåßíç ç ïñãÞ ðïõ áðü ôüóåò
þñåò Ýâñáæå ìÝóá ìïõ. Ãéáôß, üôáí åßìáé ìüíïò, óôçí åßóïäï ï èõñùñüò áõôüò ìå
÷áéñåôÜåé ìå ìéá âáèéÜ õðüêëéóç ðÜíôá êáé ôþñá, åðåéäÞ Ý÷ù ðáñÝá ìïõ ôïí
ðëáíüäéï ôñáãïõäéóôÞ, Þñèå êáé ìïõ óôñþèçêå ìå ôüóç éôáìüôçôá äßðëá ìïõ;
Öïýíôùóá ðÝñá ãéá ðÝñá, ðëçììõñéóìÝíïò áðü åêåßíïí ôïí áíáâñáóìü ôçò ïñãÞò
êáé ôçò áãáíÜêôçóçò, ðïõ ôüóï ì' áñÝóåé íá ôï íéþèù íá ìå êõñéåýåé êáé íá ôïí
åñåèßæù, ìÜëéóôá, ðïëëÝò öïñÝò, ãéáôß åðåíåñãåß êÜðùò êáôåõíáóôéêÜ êáé äßíåé,
Ýóôù ãéá ëßãï, ìéá åîáéñåôéêÞ åõëõãéóßá, åíåñãçôéêüôçôá êáé Ýíôáóç ó' üëåò ôéò
öõóéêÝò êáé ôéò çèéêÝò éêáíüôçôÝò ìïõ.
ÔéíÜ÷ôçêá áðüôïìá óôç èÝóç ìïõ.
– Ãéáôß ãåëÜôå; – îåöþíéóá ôïõ èõñùñïý, íéþèïíôáò ôáõôü÷ñïíá ðùò ôï
ðñüóùðü ìïõ ÷ëüìéáæå êáé ôá ÷åßëç ìïõ óôñÜâùíáí ÜèåëÜ ìïõ.
– Äå ãåëþ, Ýôóé, ìïíÜ÷á, – áðïêñßèçêå êåßíïò, ïðéóèï÷ùñþíôáò.
– ¼÷é, ãåëÜôå êáé êïñïúäåýåôå ôïýôïí ôïí êýñéï. Êáé ôé äéêáßùìá Ý÷åôå í’ ñèåßôå
åäþ êáé íá êÜèåóôå, ôç óôéãìÞ, ðïõ âñßóêïíôáé îÝíïé; Ìçí ôïëìÜôå íá êÜèåóôå!
–Ýìðçîá Ýîáëëïò ìéá öùíÞ.
Ï èõñùñüò êÜôé ìïõñìïõñßæïíôáò óçêþèçêå êáé ðÞãáéíå êáôÜ ôçí ðüñôá.
– Ðþò ôïëìÜôå íá êïñïúäåýåôå áõôüí ôïí êýñéï êáé íá êÜèåóôå äßðëá ôïõ, ôç
óôéãìÞ ðïõ áõôüò åßíáé åðéóêÝðôçò êáé åóåßò Ýíáò èõñùñüò; Ãéáôß äåí êÜíáôå ôï
ßäéï ãéá ìÝíá óÞìåñá, ôçí þñá ôïõ ãåýìáôïò; Ôï êÜíåôå ôþñá ãéáôß áõôüò åßíáé
öôù÷ïíôõìÝíïò êáé ãéáôß ôñáãïõäÜåé óôïõò äñüìïõò; Íáé, áóöáëþò íáé, êáé ãéáôß
åãþ åßìáé êáëïíôõìÝíïò. Áõôüò åßíáé öôù÷üò, ìá åßíáé ÷ßëéåò öïñÝò êáëýôåñüò óáò.
Ãéá ôïýôï åßìáé âÝâáéïò. Ãéáôß áõôüò äåí ðßêñáíå êáíÝíá, åíþ åóåßò ôïí ðéêñáßíåôå.
– Ìá åìåßò ôßðïôá, Ýôóé ìïíÜ÷á– ðáñáôÞñçóå äåéëÜ ôï ãêáñóüíé. ÌÞðùò ôïí
åìðüäéóá íá êÜèåôáé;
Ôï ãêáñóüíé äå ìå êáôáëÜâáéíå êáé ôá ãåñìáíéêÜ ìïõ ðÞãáéíáí ÷áìÝíá. Ï
áõèÜäçò èõñùñüò Ýêáíå íá õðåñáóðéóôåß ôï ãêáñóüíé, ìá åãþ ôïõ åðéôÝèçêá ìå
ôÝôïéá ïñìÞ, ðïõ õðïêñßèçêå, ðùò êé áõôüò äåí êáôáëÜâáéíå ãåñìáíéêÜ êáé
êéíïýóå ìïíÜ÷á ì' áäéáöïñßá ôá ÷Ýñéá ôïõ. Ç ñá÷éôéêÞ ëáíôæÝñéóóá, åßôå ãéáôß
áíôåëÞöèçêå ôçí ÝîáøÞ ìïõ êáé öïâÞèçêå ìçí îåóðÜóåé êáíÝíá óêÜíäáëï, åßôå
ãéáôß óõììåñéæüôáí ôç ãíþìç ìïõ, ðÞñå ôï ìÝñïò ìïõ êáé ðñïóðáèþíôáò íá ìðåé
áíÜìåóá óå ìÝíá êáé ôï èõñùñü, áõôüí ôï óõìâïýëåõå íá ìç ìéëÜåé, ëÝãïíôáò ôïõ
1. Ï êýñéïò Ý÷åé äßêéï, Ý÷åôå äßêéï åóåßò.
81
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ðùò åãþ åß÷á äßêéï êé åìÝíá ìå ðáñáêáëïýóå íá çóõ÷Üóù. «Der Herr hat Recht;
Sie haben Recht»1 Ýëåãå êáé îáíÜëåãå. Ï ôñáãïõäéóôÞò ðáñïõóßáæå ôï ðéï
áîéïèñÞíçôï êáé ðåñßôñïìï ðñüóùðï êáé, ðñïöáíþò, ìçí êáôáëáâáßíïíôáò ãéáôß
öïõñêéæüìïõí ôüóï êáé ôé Þèåëá, ìå ðáñáêáëïýóå íá öýãïõìå ôï ãñçãïñüôåñï
áðü åêåß ìÝóá. ¼ìùò ìÝóá ìïõ öïýíôùíå ïëïÝíá êáé ðéï Ýíôïíá ç ìáíßá íá ôá
îåöïõñíßóù üëá: êáé ãéá ôï ðëÞèïò ðïõ êïñüéäåõå ôïí ôñáãïõäéóôÞ, êáé ãéá ôïõò
áêñïáôÝò ðïõ äåí ôïõ Ýäùóáí ïýôå ìéá ðåíôÜñá êáé äåí åííïïýóá íá óùðÜóù. Êáé
öáíôÜæïìáé ðùò áí ôá ãêáñóüíéá êé ï èõñùñüò äåí Þôáíå ôüóï õðï÷ùñçôéêïß, ìå
ìåãÜëç åõ÷áñßóôçóç èá åñ÷üìïõí óôá ÷Ýñéá ìáæß ôïõò Þ èá Ýäéíá ìéá êáôáêÝöáëá
ìå ôï ìðáóôïýíé ôçò ÅããëÝæáò äåóðïéíßäáò. Áí êåßíç ôç óôéãìÞ âñéóêüìïõíá óôç
Óåâáóôïýðïëç èá ñé÷íüìïõíá íá ñçìÜîù ôçí ÅããëÝæéêç tranchée.
– Êáé ãéá ðïéï ëüãï ìå êïõâáëÞóáôå óå ôïýôç ôç óÜëá êé ü÷é óôçí Üëëç, å; –
ñùôïýóá åðßìïíá ôï èõñùñü, êñáôþíôáò ôïí áðü ôï ÷Ýñé ãéá íá ìç ìïõ îåöýãåé.
Ðïéï äéêáßùìá Ý÷åôå í' áðïöáóßæåôå ìå ôï ìÜôé ðùò ôïýôïò ï êýñéïò ðñÝðåé íá
Ýñèåé óå ôïýôç ôç óÜëá êé ü÷é óôçí Üëëç; ÔÜ÷á üëïé üóïé ðëçñþíïõí äåí åßíáé ßóïé
ó' Ýíá îåíïäï÷åßï; ¼÷é ìïíÜ÷á óôéò äçìïêñáôßåò, ìá ó' üëïí ôïí êüóìï. Ç
äçìïêñáôßá óáò åßíáé óé÷áìÝíç!… Ïñßóôå éóüôçôá! Ôïõò ÅããëÝæïõò äå èá
ôïëìïýóáôå íá ôïõò ðåñÜóåôå åäþ ìÝóá, áõôïýò ôïõò ßäéïõò ôïõò ÅããëÝæïõò, ðïõ
Üêïõóáí äùñåÜí ôï ôñáãïýäé ôïõ êõñßïõ, ðïõ äçëáäÞ ï êáèÝíáò ôïõò ôïõ Ýêëåøå
êé áðü ìåñéêÝò äåêÜñåò êåßíåò ðïõ èá Ýðñåðå íá ôïõ äþóåé. Ðþò ôïëìÞóáôå íá
õðïäåßîåôå ôïýôç ôç óÜëá;
– Ç Üëëç åßíáé êëåéóôÞ.
– ¼÷é, îåöþíéóá, øÝìáôá, äåí åßíáé êëåéóôÞ.
– Ôüôå, åóåßò ôï îÝñåôå êáëýôåñá.
– ¸íá ðñÜìá îÝñù êáëÜ, ðùò ëÝôå øÝìáôá.
Ï èõñùñüò Ýêáíå íá ãõñßóåé áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ.
– Å áò ìç ìéëÜìå ôþñá, ìïõñìïýñéóå.
– ¼÷é «áò ìç ìéëÜìå ôþñá» îåöþíéóá ðÜëé ðáñÜ íá ìáò ðåñÜóôå áìÝóùò óôçí
Üëëç óÜëá!
Êáé ÷ùñßò íá äþóù ðñïóï÷Þ óôéò óõìâïõëÝò ôçò ëáíôæÝñéóóáò êáé óôá
ðáñáêÜëéá ôïõ ôñáãïõäéóôÞ íá ôï äéáëýóïõìå, áðáßôçóá íá äù ôï âïçèü ôïõ ìåôñ
íô'-ïôÝë êáé æÞôçóá áð' áõôüí íá ìáò ðåñÜóåé óôçí Üëëç óÜëá. Ç öùíÞ ìïõ
öáíÝñùíå ôüóç ïñãÞ êáé ôï ðñüóùðï ìïõ ðñÝðåé íá Þôáí ôüóï ôáñáãìÝíï, ðïõ
áõôüò äß÷ùò óõæÞôçóç ðáñÜ ìå ìéá ðåñéöñïíçôéêÞ åõãÝíåéá ìïõ áðÜíôçóå ðùò
ìðïñþ íá ðÜù íá êáèßóù üðïõ èÝëù. Óôï èõñùñü äå ìðüñåóá í' áðïäåßîù ôï
øÝìá ôïõ ãéáôß åîáöáíßóôçêå ðñïôïý ðåñÜóù óôç óÜëá.
Ç óÜëá Þôáíå ðñáãìáôéêÜ áíïé÷ôÞ, öùôéóìÝíç êáé ó' Ýíá áðü ôá ôñáðÝæéá ôçò
êáèüôáí êáé äåéðíïýóáí Ýíáò ÅããëÝæïò ìå ìéá êõñßá. Ðáñüôé ìáò Ýäåéîáí êÜðïéï
éäéáßôåñï ôñáðåæÜêé, åãþ ìå ôïí êáêïíôõìÝíï ôñáãïõäéóôÞ ðÞãá êáé êÜèéóá êïíôÜ
óôïí ÅããëÝæï êáé äéÝôáîá íá ìáò öÝñïõí åêåß ôç ìéóïðéùìÝíç óáìðÜíéá ìáò.
82
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
Ïé ÅããëÝæïé êïßôáîáí óôçí áñ÷Þ ìå áðïñßá êé ýóôåñá ìå êáêßá ôïí áíèñùðÜêï
ðïõ ìéóïðåèáìÝíïò áðü ôç óáóôéìÜñá ôïõ êáèüôáí äßðëá ìïõ. ÊÜôé åßðáí
áíáìåôáîý ôïõò, ìåôÜ ç êõñßá áðüóðñùîå ôï ðéÜôï ôçò, óçêþèçêå êáé óÝñíïíôáò
ôï ìåôáîùôü öüñåìÜ ôçò åîáöáíßóôçêå ìå ôïí Üíôñá ôçò. Áðü ôç ôæáìüðïñôá åßäá
ôïí ÅããëÝæï íá ëÝåé êÜôé ìå èõìü óôï ãêáñóüíé êáé íá ôïõ äåß÷íåé êáôÜ ôï ìÝñïò
ìáò. Ôï ãêáñóüíé Ýóêõøå êáé êïßôáîå. Ðåñßìåíá ìå ÷áñÜ ðùò èá Ýñ÷ïíôáí íá ìáò
âãÜëïõí Ýîù êé Ýôóé èá ìðïñïýóá åðéôÝëïõò íá îåèõìÜíù ãéá êáëÜ. Åõôõ÷þò üìùò,
ì' üëï ðïõ áõôü ìå äõóáñÝóôçóå, ìáò Üöçóáí óôçí çóõ÷ßá ìáò.
Ï ôñáãïõäéóôÞò ðïõ ðñùôýôåñá Ýðéíå ìå ôï æüñé, ôþñá âéáæüôáí í' áäåéÜóåé ôç
ìðïôßëéá ìüíï êáé ìüíï ãéá íá îåìðåñäÝøåé ìéá þñá áñ÷ýôåñá áðü äù ìÝóá.
Ùóôüóï ì' åõ÷áñßóôçóå èåñìÜ üðùò ìïõ öÜíçêå, ãéá ôï ôñáôáìÝíôï. Ôá õãñÜ
ìÜôéá ôïõ äÜêñõóáí êáé ãõÜëéóáí áêüìá ðéï ðïëý êáé ìïõ åßðå ôçí ðéï ðáñÜîåíç
êáé ôçí ðéï ìðåñäåìÝíç öñÜóç ãéá íá åêöñÜóåé ôçí åõãíùìïóýíç ôïõ. ¼óï íá 'íáé
ç öñÜóç áõôÞ ðïõ åííïïýóå ðùò áí üëïé åêôéìïýóáí ôïõò êáëëéôÝ÷íåò, óáí êáé
ìÝíá èá Þôáí ðÜñá ðïëý åõ÷Üñéóôï ãé' áõôüí êáé ìïõ åõ÷üôáí êÜèå äõíáôÞ åõôõ÷ßá,
ç öñÜóç ëÝãù áõôÞ, ì' åõ÷áñßóôçóå ðïëý. ÂãÞêá ìáæß ôïõ óôçí åßóïäï. Åêåß ðÝñá
óôÝêïíôáí ôá ãêáñóüíéá êé ï å÷èñüò ìïõ ï èõñùñüò, ðïõ öáßíåôáé ðùò Ýëåãå ó'
áõôÜ ôá ðáñÜðïíÜ ôïõ ãéá ìÝíá. Êáé, èáññþ, ðùò üëïé ôïõò ìå âëÝðáíå óáí Ýíá
ôñåëü. ¼ôáí ï áíèñùðÜêïò Ýöôáóå êïíôÜ óå êåßíç ôçí ïìÞãõñç óôáìÜôçóá êáé ìå
ôï ìåãáëýôåñï óåâáóìü êáé ôç âáèýôåñç åêôßìçóç ðïõ èá ìðïñïýóá íá öáíåñþóù
ìå ôçí üëç óôÜóç êáé ôï ýöïò ìïõ, Ýâãáëá ôï êáðÝëï ìïõ êáé ôïõ Ýóöéîá ôï ÷Ýñé ìå
ôï áðïíåêñùìÝíï äÜ÷ôõëï. Ôá ãêáñóüíéá êáìþèçêáí ðùò äå ìïõ Ýäéíáí ôçí
ðáñáìéêñüôåñç ðñïóï÷Þ. ÌïíÜ÷á Ýíáò áð' üëïõò ãÝëáóå óáñäüíéá.
¼ôáí ï ôñáãïõäéóôÞò ì' áðï÷áéñÝôéóå êáé åîáöáíßóôçêå óôï óêïôÜäé ôïõ
äñüìïõ, áðïóýñèçêá óôï äùìÜôéï ìïõ èÝëïíôáò ìå ôïí ýðíï íá çñåìÞóù êáé íá
îå÷Üóù üëåò áõôÝò ôéò åíôõðþóåéò êáé ôçí áíüçôç ðáéäéÜóôéêç ïñãÞ ìïõ, ðïõ ôüóï
áðñïóäüêçôá ìå êõñßåøå. ¼ìùò íéþèïíôáò ðùò Þìïõí õðåñâïëéêÜ ôáñáãìÝíïò
ãéá íá ìðïñÝóù íá êïéìçèþ, îáíáâãÞêá óôï äñüìï, ìå ôçí ðñüèåóç íá êÜíù
âüëôåò, þóðïõ íá ìïõ ðåñÜóåé ç ôáñá÷Þ êáé, äåí ôï êñýâù, åêôüò áð' áõôü, ìå ôçí
áêáèüñéóôç åëðßäá íá âñù êÜðïéá åõêáéñßá ãéá íá ôóáêùèþ ìå ôï èõñùñü, ìå Ýíá
ãêáñóüíé Þ ìå ôï ÅããëÝæï êáé íá ôïõò áðïäåßîù üëç ôïõò ôçí áíèñùðéÜ êáé, ôï
êõñéüôåñï, ðüóï Üäéêï åß÷áí. Ìá åêôüò áðü ôï èõñùñü, ðïõ ìüëéò ìå åßäå, ìïõ
ãýñéóå ôçí ðëÜôç, äåí áíôÜìùóá êáíÝíáí Üëëïí, êé Ýôóé êáôÜìïíïò Ýêáíá ôéò
âüëôåò ìïõ óôçí ðñïêõìáßá.
«Íá ôçí ðïéá åßíáé ç ðáñÜîåíç ìïßñá ôçò ðïßçóçò, óêåöôüìïõí êÜðùò ðéï
Þñåìá. ¼ëïé ôç ëáôñåýïõí, ôçí áðïæçôÜíå, áõôÞí ìïíÜ÷á åðéèõìïýí. Êáé øÜ÷íïõí
íá ôç âñïýíå óôç æùÞ êé ùóôüóï êáíÝíáò äåí áíáãíùñßæåé ôç äýíáìç ôçò, êáíÝíáò
äåí åêôéìÜåé üóï ðñÝðåé áõôü, ôï êáëýôåñï áãáèü ôïõ êüóìïõ, äåí åêôéìÜåé êáé äåí
åõãíùìïíåß åêåßíïõò ðïõ ôï ðñïóöÝñïõí óôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõò. ÑùôÞóôå
üðïéïí èÝëåôå áð' üëïõò áõôïýò ðïõ êáôïéêïýí óôï ÓâÝéôóåñãïö, ðïéï åßíáé ôï
83
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ìåãáëýôåñï áãáèü óôïí êüóìï; Êé üëïé ôïõò Þ ïé åíåíÞíôá åííéÜ óôïõò åêáôü, èá
óáò áðïêñéèïýí ì' Ýíá óáñäüíéï ýöïò, ðùò ôï ìåãáëýôåñï áãáèü åßíáé ôá ëåöôÜ.
“Ìðïñåß íá ìç óáò áñÝóåé áõôÞ ç óêÝøç êáé íá ìçí ôáéñéÜæåé ìå ôéò áíþôåñåò éäÝåò
ôéò äéêÝò óáò, èá óáò ðïõí, ìá ôé íá ãßíåé áöïý ç æùÞ ôùí áíèñþðùí åßíáé Ýôóé
öôéáãìÝíç ðïõ ìïíÜ÷á ôá ëåöôÜ íá ôçí êÜíïõí åõôõ÷éóìÝíç. Êáé äå ìðïñþ í'
áðáãïñÝøù óôï ìõáëü ìïõ íá âëÝðåé ôïí êüóìï –èá ðñïóèÝóïõí ôÝôïéï ðïõ åßíáé,
íá âëÝðåé äçëáäÞ ôçí áëÞèåéá”. ÁîéïèñÞíçôï êáé ôï ìõáëü óáò êé ç åõôõ÷ßá ðïõ
ðïèåßôå. Êáé åóåßò äåí åßóáóôå ðáñÜ üíôá äõóôõ÷éóìÝíá ðïõ êé ïé ßäéïé äåí îÝñåôå
ôé óáò ÷ñåéÜæåôáé… Ãéá ðïéï ëüãï üëïé óáò ðáñáôÞóáôå ôçí ðáôñßäá óáò, ôïõò
äéêïýò óáò, ôéò äïõëåéÝò óáò êáé ôéò ïéêïíïìéêÝò åðé÷åéñÞóåéò óáò êáé
êïõâáëçèÞêáôå óå ôïýôç ôç ìéêñÞ åëâåôéêÞ ðïëéôåßá, ôç ËïõêÝñíç; Ãéá ðïéï ëüãï
üëïé óáò óõãêåíôñùèÞêáôå ôï âñáäéíü óôá ìðáëêüíéá êáé ìå óéùðçëü óåâáóìü
áêïýãáôå ôï ôñáãïýäé ôïõ ìéêñïý æçôéÜíïõ; Êé áí áõôüò Þèåëå íá ôñáãïõäÞóåé
áêüìá, èá åîáêïëïõèïýóáôå êáé óåéò íá óôÝêåóôå óéùðçëïß êáé íá ôïí áêïýôå.
ÔÜ÷á ôá ëåöôÜ, ôá åêáôïììýñéá, èá ìðïñïýóáí íá óáò äéþîïõí áðü ôç ðáôñßäá
óáò êáé íá óáò ìáæÝøïõí óå ôïýôç ôç ìéêñÞ ãùíßôóá, ôç ËïõêÝñíç; ÔÜ÷á ôá ëåöôÜ
èá ìðïñïýóáí íá óáò óõãêåíôñþóïõí üëïõò óôá ìðáëêüíéá êáé íá óáò
áíáãêÜóïõí ìéóÞ þñá íá óôÝêåóôå áêßíçôïé êáé óéùðçëïß; ¼÷é! ×ßëéåò öïñÝò ü÷é!
¸íá åßíáé åêåßíï ðïõ óáò áíáãêÜæåé íá åíåñãåßôå Ýôóé, êé áõôü èá óáò ðáñáêéíåß
ðÜíôá åíôïíüôåñá áð' üëá ô' Üëëá êßíçôñá ôçò æùÞò: ç áíÜãêç ôçò ðïßçóçò, ðïõ äåí
ôçí ïìïëïãåßôå, ìá ôçí áéóèáíüóáóôå êáé èá ôçí áéóèáíüóáóôå áéþíéá, üóï
áðïìÝíåé ìÝóá óáò êÜôé ôï áíèñþðéíï. Ç ëÝîç «ðïßçóç» óáò öáßíåôáé ãåëïßá, ôç
ìåôá÷åéñßæåóôå óáí êïñïúäåõôéêü ìÜëùìá, êáé ôçí áãÜðç ôçò ðïßçóçò ôçí
åðéôñÝðåôå óáí êÜôé ðïõ ôáéñéÜæåé ìïíÜ÷á óôá ðáéäéÜ êáé óôá áíüçôá äåóðïéíßäéá,
êáé ðÜëé êé áõôÜ ôá êïñïúäåýåôå. Ãéá ôïí åáõôü óáò áðïæçôÜôå êÜôé ôï èåôéêü. Êé
ùóôüóï ôá ðáéäÜêéá áíôéêñßæïõí ìå ãåñü ìÜôé ôç æùÞ, áõôÜ áãáðïýí êáé îÝñïõí ôé
ðñÝðåé í' áãáðÜåé ï Üíèñùðïò êáé ôé äßíåé ôçí åõôõ÷ßá, åíþ åóÜò ç æùÞ ôüóï óáò
Ý÷åé ìðåñäÝøåé, ôüóï óáò Ý÷åé äéáöèåßñåé, ðïõ êáôáíôÞóáôå íá âñåßôå åêåßíï ðïõ
ìéóåßôå êáé ðïõ áõôü äçìéïõñãåß ôç äõóôõ÷ßá óáò. Óáóôßóáôå óå ôÝôïéï âáèìü, ðïõ
äåí áíôéëáìâÜíåóôå ôçí õðï÷ñÝùóç ðïõ Ý÷åôå áðÝíáíôé óôï öôù÷ü ÔõñïëÝæï ï
ïðïßïò óáò ðñüóöåñå ìéá áãíÞ áðüëáõóç êáé ôáõôü÷ñïíá èåùñåßôå ôïí åáõôü óáò
õðï÷ñåùìÝíï áöéëïêåñäþò êáé äß÷ùò êáíÝíá êÝñäïò Þ êáìéÜ åõ÷áñßóôçóç íá
ôáðåéíþíåóôå ìðñïóôÜ ó' Ýíáí ëüñäï êáé íá èõóéÜæåôå Üóêïðá ôçí çóõ÷ßá óáò êáé
ôï êÝöé óáò. Ôé áíïçóßá, ôé áíåîÞãçôïò ðáñáëïãéóìüò! ¼ìùò äåí Þôáí áõôü ðïõ
ìïõ Ýêáíå ôçí ðéï Ýíôïíç åíôýðùóç áðüøå. ÁõôÞí ôçí Üãíïéá ôïõ ôé åßíáé åêåßíï
ðïõ äßíåé ôçí åõôõ÷ßá áõôÞí ôçí áíáéóèçóßá ãéá êÜðïéá ðïéçôéêÞ áðüëáõóç ó÷åäüí
ôçí êáôáëáâáßíù Þ ìÜëëïí ôçí óõíÞèéóá, ãéáôß óõ÷íÜ ôçí Ý÷ù óõíáíôÞóåé óôç æùÞ.
Êáé ç ÷õäáßá, ç áóõíáßóèçôç áðáíèñùðéÜ ôïõ ðëÞèïõò åðßóçò äåí Þôáíå êÜôé
êáéíïýñéï ãéá ìÝíá. ¼óá êé áí èåëÞóïõí íá ðïýíå ïé õðïóôçñé÷ôÝò ôçò áíôßèåôçò
ãíþìçò, ãéá ìÝíá ï ü÷ëïò, ôï ðëÞèïò, åßíáé ç óõãêÝíôñùóç áíèñþðùí, ðïõ ìðïñåß
84
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
íá 'íáé êáëïß, üìùò óõíôáõôßæïíôáé ìïíÜ÷á ìå ôç êôçíþäéêç, ôç óé÷áìåñÞ ìåñéÜ
ôïõò êáé äåí åêöñÜæåé ðáñÜ ôçí áäõíáìßá êáé ôç óêëçñüôçôá ôçò áíèñþðéíçò
öýóçò. ¼ìùò ðùò åóåßò, ðáéäéÜ åíüò åëåýèåñïõ, áíèñùðéóìÝíïõ ëáïý, ÷ñéóôéáíïß,
Üíèñùðïé ôÝëïò ðÜíôùí, ðùò ìðïñÝóáôå, ëÝãù óôçí áãíÞ áðüëáõóç ðïõ óáò
ðñüóöåñå Ýíáò öôù÷üò óõíÜíèñùðüò óáò, í' áðïêñéèåßôå ìå ôüóç øõ÷ñüôçôá êáé
êïñïúäåýïíôáò; Ìá ü÷é, óôçí ðáôñßäá óáò õðÜñ÷ïõí Üóõëá ãéá ôïõò æçôéÜíïõò.
ÆçôéÜíïé äåí õðÜñ÷ïõí, äåí ðñÝðåé íá õðÜñ÷ïõí êáé äåí õðÜñ÷åé ôï óõíáßóèçìá
ôçò óõìðüíéáò ðïõ ðÜíù ó' áõôü óôçñßæåôáé ç æçôéáíéÜ. Ôïýôïò üìùò ï
ôñáãïõäéóôÞò êïõñÜóôçêå, óáò äéáóêÝäáóå, óáò ðáñáêÜëåóå êÜôé íá ôïõ äþóåôå
áðü ôï ðåñßóåìÜ óáò ãéá ôïí êüðï ôïõ ðïõ åêìåôáëëåõôÞêáôå. Ìá óåéò ôïí
ðáñáêïëïèïýóáôå óáí ðåñßåñãï öáéíüìåíï, ìå ôï øõ÷ñü óáò ÷áìüãåëï, áðü ôá
ëáìðñÜ óáò äéáìåñßóìáôá êé áð' üëïõò åóÜò, ôïõò åõôõ÷éóìÝíïõò, ôïõò
ðÜìðëïõôïõò, äåí âñÝèçêå Ýíáò Þ ìéá ðïõ íá ôïõ ñßîåé êÜôé! ÊáôáíôñïðéáóìÝíïò
Ýöõãå áðü ìðñïóôÜ óáò êáé ôï áíüçôï ðëÞèïò, ãåëþíôáò ôïí ðáñáêïëïýèçóå êáé
Ýâñéæå ü÷é åóÜò, ìá áõôüí ãéáôß äåé÷èÞêáôå øõ÷ñïß, áðÜíèñùðïé êáé Üôéìïé, ãéáôß
ôïõ êëÝøáôå ôçí áðüëáõóç ðïõ óáò ðñüóöåñå áõôüò.
«Óôéò 7 Éïõëßïõ 1857 óôç ËïõêÝñíç ìðñïóôÜ óôï îåíïäï÷åßï ÓâÝéóôåñãïö, ðïõ ó'
áõôü Ýñ÷ïíôáé ïé ðëïõóéüôåñïé ôïõ êüóìïõ, Ýíáò ðëáíüäéïò ôñáãïõäéóôÞò åðß ìéóÞ
þñá ôñáãïýäçóå êé Ýðáéîå êéèÜñá. ÊÜðïõ åêáôü Üíèñùðïé ôïí Üêïõãáí. Ï
ôñáãïõäéóôÞò ôñåéò öïñÝò ôïõò ðáñáêÜëåóå íá ôïõ äþóïõí êÜôé. Ìá êáíÝíáò äåí
ôïõ Ýñéîå ïýôå ìéá ðåíôÜñá êáé ðïëëïß ôïí êïñüéäåõáí».
Áõôü äåí åßíáé öáíôáóôéêü, ìá Ýíá ðñáãìáôéêü ãåãïíüò ðïõ ìðïñåß üðïéïò
èÝëåé íá ôï åîáêñéâþóåé áðü ôïõò ìüíéìïõò êáôïßêïõò ôïõ ÓâÝéôóåñãïö,
ðëçñïöïñïýìåíïò áðü ôéò åöçìåñßäåò ðïéïé Þôáíå ïé îÝíïé ðïõ Ýìåíáí óôï
ÓâÝéôóåñãïö óôéò 7 Éïõëßïõ.
Ïñßóôå Ýíá ãåãïíüò ðïõ ï éóôïñéêïß ôçò åðï÷Þò ìáò ïöåßëïõí íá ôï óçìåéþóïõí
ìå ðýñéíá ãñÜììáôá. Áõôü ôï ãåãïíüò åßíáé ðïëý ðéï óçìáíôéêü êáé ðïëý ðéï
óïâáñü êé Ý÷åé óçìáóßá ðïëý âáèýôåñç áð' üëá êåßíá ðïõ äçìïóéåýïõí ïé
åöçìåñßäåò êáé ðïõ ðåñéãñÜöïõí ïé éóôïñßåò. Ðþò ïé ÅããëÝæïé óêüôùóáí Üëëïõò
÷ßëéïõò ÊéíÝæïõò ãéáôß äåí áãïñÜæïõí ôßðïôá ìå ëåöôÜ êáé ôï êñÜôïõò ôï äéêü ôïõò
áðïññïöÜåé üëá ôá ÷ñõóÜ êáé áñãõñÜ íïìßóìáôá, ðþò ïé ÃÜëëïé óêüôùóáí Üëëïõò
÷ßëéïõò Áöñéêáíïýò ãéáôß ç ÁöñéêÞ Ý÷åé åýöïñåò åêôÜóåéò êáé ãéáôß ï äéáñêÞò
ðüëåìïò óõíôåëåß óôçí êáëÞ åîÜóêçóç ôùí óôñáôåõìÜôùí, ðùò ï Ôïýñêïò ðñÝóâçò
óôçí ÍåÜðïëç äåí ìðïñåß íá åßíáé Åâñáßïò êáé ðùò ï ÁõôïêñÜôïñáò ÍáðïëÝùí
óåñãéáíÜåé ðåæüò óôéò Plombières êáé âåâáéþíåé äéÜ ôïõ ôýðïõ ôïí ëáü ôïõ ðùò
âáóéëåýåé ìïíÜ÷á óýìöùíá ìå ôç èÝëçóç ôïõ ëáïý – ïë' áõôÜ åßíáé ëüãéá ðïõ
êñýâïõí Þ áðïêáëýðôïõí ðñÜãìáôá ãíùóôÜ áðü êáéñü. Ìá ôï ãåãïíüò ðïõ
óõíÝâçêå óôçí ËïõêÝñíç óôéò 7 Éïõëßïõ, ìïõ öáßíåôáé ðùò åßíáé åíôåëþò êáéíïýñéï
êáé ðáñÜîåíï êé Ý÷åé ó÷Ýóç ü÷é ìå ôéò áéþíéåò êáêÝò üøåéò ôçò áíèñþðéíçò öýóçò
85
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ìá ìå ïñéóìÝíç åðï÷Þ ôçò êïéíùíéêÞò åîÝëéîçò. Åßíáé ãåãïíüò ü÷é ãéá ôçí éóôïñßá
ôçò ðñïüäïõ êáé ôïõ ðïëéôéóìïý.
Ãéá ðïéï ëüãï áõôü ôï áðÜíèñùðï ãåãïíüò, ðïõ åßíáé áäýíáôï íá óõìâåß ó' Ýíá
ïðïéïäÞðïôå ÷ùñéü ôçò Ãåñìáíßáò, ôçò Ãáëëßáò Þ ôçò Éôáëßáò, ìðïñåß íá óõìâáßíåé
åäþ ðÝñá, ðïõ ï ðïëéôéóìüò, ç åëåõèåñßá êé ç éóüôçôá Ý÷ïõí áíá÷èåß óôïí õðÝñôáôï
âáèìü êáé óõãêåíôñþíïíôáé óáí ðåñéçãçôÝò ïé ðéï ðïëéôéóìÝíïé Üíèñùðïé ôùí ðéï
ðïëéôéóìÝíùí ÷ùñþí; Ãéáôß áõôïß ïé åîåëéãìÝíïé, ïé êáëïðñïáßñåôïé Üíèñùðïé, ðïõ
äåß÷íïíôáé ôüóï áíåîÜñôçôïé ãéá ôï êÜèå êïéíü, ôßìéï êáé öéëáíèñùðéêü Ýñãï, äåí
Ý÷ïõí êåßíï ôï áíèñþðéíï óõíáßóèçìá ðïõ ðçãÜæåé áðü ôçí êáñäéÜ ãéá ìéá
ðñïóùðéêÞ áãáèÞ ðñÜîç; Ãéáôß áõôïß ïé Üíèñùðïé ðïõ íïéÜæïíôáé ìå ôüóï Ýíèåñìï
æÞëï óôá ÊïéíïâïýëéÜ ôïõò êáé óôéò óõãêåíôñþóåéò ôïõò ãéá ôçí êáôÜóôáóç ôùí
Üãáìùí ÊéíÝæùí óôéò Éíäßåò, ãéá ç äéÜäïóç ôïõ ÷ñéóôéáíéóìïý êáé ôçò ìüñöùóçò
óôçí ÁöñéêÞ, ãéá ôç óõãêñüôçóç êÜðïéïõ óõíáóðéóìïý ðïõ íá öôéÜîåé ñéæéêÜ ôçí
áíèñùðüôçôá ïëüêëçñç, äå âñßóêïõí ìÝóá óôçí øõ÷Þ ôïõò ôï áðëü, ôï ðñùôüãïíï
óõíáßóèçìá ôïõ áíèñþðïõ ãéá ôïí üìïéü ôïõ; Íá ìçí õðÜñ÷åé ôÜ÷á ôï óõíáßóèçìá
áõôü êáé íá ðÞñå ôç èÝóç ôïõ ç ìáôáéïäïîßá, ç öéëïäïîßá êé ï êïñåóìüò ðïõ ôïõò
êáèïäçãïýí óôá ÊïéíïâïýëéÜ ôïõò, óôéò óõãêåíôñþóåéò ôïõò êáé óôéò
óõíáíáóôñïöÝò ôïõò; Ç äéÜäïóç ôÜ÷á áõôïý ôïõ ëïãéêïý, ôïõ åãùéóôéêïý
óõíäÝóìïõ áíèñþðùí ðïõ ôïí áðïêáëïýí ðïëéôéóìü, êáôáóôñÝöåé ôÜ÷á ôçí
áíÜãêç ôïõ åíóôéêôþäéêïõ óõíäÝóìïõ ðïõ ðçãÜæåé áðü ôçí áãÜðç êé åßíáé ôÜ÷á
åíÜíôéüò ôïõò; Êé áõôÞ åßíáé ôÜ÷á êåßíç ç éóüôçôá, ðïõ ãé' áõôÞí Ý÷åé ÷õèåß ôüóï
áèþï áßìá êé Ý÷ïõí ãßíåé ôüóá êáé ôüóá åãêëÞìáôá; Ìðïñïýí ôÜ÷á êé ïé ëáïß, óáí
ôá ðáéäÜêéá, íá 'íáé åõôõ÷éóìÝíïé áêïýãïíôáò ìïíÜ÷á ôç ëÝîç éóüôçò;
Éóüôçò ìðñïóôÜ óôï íüìï; Ìá ìÞðùò ïëüêëçñç ç æùÞ ôùí áíèñþðùí êõëÜåé
ìÝóá óôçí óöáßñá ôïõ íüìïõ; Ôï Ýíá ôçò ÷éëéïóôçìüñéï ìïíÜ÷á õðüêåéôáé óôï íüìï
êé ç õðüëïéðç êõëÜåé Ýîù áð' áõôüí ìÝóá óôç óöáßñá áðü ôá Þèç êáé ôéò áíôéëÞøåéò
ôçò êïéíùíßáò. Êáé ìÝóá óôçí êïéíùíßá Ýíáò ëáêÝò åßíáé íôõìÝíïò êáëýôåñá áðü
Ýíáí ôñáãïõäéóôÞ êáé ôïí âñßæåé áôéìþñçôá. Ï èõñùñüò èåùñåß åìÝíá áíþôåñü ôïõ
êáé ôïí ôñáãïõäéóôÞ êáôþôåñï áð' áõôüí. Êé üôáí Ýêáíá ðáñÝá ìïõ ôïí
ôñáãïõäéóôÞ, èåþñçóå ôïí åáõôü ôïõ ßóïí ìå ìáò êé Ýãéíå èñáóýò. Åãþ äåß÷èçêá
áðüôïìïò óôï èõñùñü êáé êåßíïò èåþñçóå ôï åáõôü ôïõ êáôþôåñü ìïõ. Ôï
ãêáñóüíé äåß÷èçêå èñáóýò óôïí ôñáãïõäéóôÞ êé ï ôñáãïõäéóôÞò èåþñçóå ôï åáõôü
ôïõ êáôþôåñü ôïõ. Êé åßíáé ôÜ÷á áõôü ôï êñÜôïò, êåßíï ðïõ ï êüóìïò ô' áðïêáëåß
èåôéêÜ – åëåýèåñï êñÜôïò, üôáí ôá üñãáíÜ ôïõ ðéÜíïõí êáé öõëáêßæïõí Ýíáí
ðïëßôç ìå ìïíáäéêü ëüãï ðþò äß÷ùò íá åíï÷ëåß êáíÝíá êÜíåé åêåßíï ðïõ ìðïñåß,
ãéá íá ìçí ðåèÜíåé áðü ôçí ðåßíá;
Äõóôõ÷éóìÝíï, áîéïèñÞíçôï ðëÜóìá ï Üíèñùðïò ìå ôéò áíÜãêåò ôïõ ãéá èåôéêÝò
áðïöÜóåéò, êáèþò åßíáé ñéãìÝíïò ìÝóá ó' áõôüí ôïí áðÝñáíôï êáé áäéÜêïðá
êéíïýìåíï ùêåáíü áðü êáëü êáé êáêü, áðü ãåãïíüôá, áðü õðïëïãéóìïýò êáé
áíôéèÝóåéò!
86
ÁÐÏ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏÂ
Áéþíåò ïëüêëçñïõò ðáëåýïõí ïé Üíèñùðïé êáé ìï÷èïýí ãéá íá óõãêåíôñþóïõí
óå ìéá ìåñéÜ êÜèå ôé êáëü, êáé ó' Üëëç êÜèå ôé ìç êáëü. Ïé áéþíåò ðåñíÜíå êé
ïðïõäÞðïôå êé ï,ôéäÞðïôå êé áí ñßîåé ôï áíôéêåéìåíéêü êáé ÷ùñßò ðÜèïò ìõáëü ðÜíù
óôç æõãáñéÜ ôïõ êáëïý êáé ôïõ êáêïý, ç æõãáñéÜ äåí ôáëáíôåýåôáé êáé óôçí êÜèå
ôçò ìåñéÜ ôï âÜñïò ôïõ êáëïý êáé ôïõ êáêïý åßíáé ôï ßäéï. Íá ìðïñïýóå ìïíÜ÷á ï
Üíèñùðïò íá ìÜèåé íá ìçí êáôáêñßíåé êáé íá ìçí óêÝöôåôáé áðüôïìá êáé èåôéêÜ
êáé íá ìçí äßíåé áðáíôÞóåéò óå äéÜöïñá åñùôÞìáôá ðïõ ôïõ äüèçêáí ìïíÜ÷á ãéá
íá ìåßíïõí áéþíéá áíáðÜíôçôá! Íá ìðïñïýóå ìïíÜ÷á íá êáôáëÜâåé ðùò ç êÜèå
ôïõ óêÝøç åßíáé êáé øåýôéêç êáé ôáõôü÷ñïíá óùóôÞ! Øåýôéêç ãéá ôï ìïíüðëåõñü
ôçò, ãéá ôçí áäõíáìßá ôïõ áíèñþðïõ íá áãêáëéÜóåé ïëüêëçñç ôçí áëÞèåéá êáé
óùóôÞ üóï ãéá ôçí Ýêöñáóç ìéáò üøçò ôùí áíèñùðßíùí ôÜóåùí.
ÖôéÜîáíå õðïäéáéñÝóåéò ìÝóá ó' áõôü ôï áéþíéá êéíïýìåíï, ôï áðÝñáíôï, ôï
áðÝñáíôá ìðåñäåìÝíï ÷Üïò ôïõ êáëïý êáé ôïõ êáêïý, ÷Üñáîáí öáíôáóôéêÝò
ãñáììÝò ðÜíù ó' áõôÞí ôç èÜëáóóá êáé ðåñéìÝíïõí ðùò ç èÜëáóóá èá ÷ùñéóôåß
êéüëáò. ÓÜìðùò íá ìçí õðÜñ÷ïõí åêáôïììýñéá Üëëåò õðïäéáéñÝóåéò áðü åíôåëþò
Üëëç Üðïøç êáé ó' Üëëï åðßðåäï. Åéí' áëÞèåéá ðùò ç åðåîåñãáóßá ôùí
õðïäéáéñÝóåùí áõôþí äéåîÜãåôáé åðß áéþíåò ïëüêëçñïõò, ìá êáé áéþíåò ðÝñáóáí
êáé èá ðåñÜóïõí åêáôïììýñéá. Ï ðïëéôéóìüò åßíáé êáëü, ç âáñâáñüôçôá êáêü, ç
åëåõèåñßá åßíáé êáëü, ç óêëáâéÜ êáêü. Íá, áõôÞ áêñéâþò ç ãíþóç ðïõ
öáíôáæüìáóôå ðùò êáôÝ÷ïõíå åßíáé ðïõ êáôáóôñÝöåé ôéò åíóôéêôþäéêåò, ôéò
áãíüôåñåò, ôéò ðñùôüãïíåò áíÜãêåò ôïõ êáëïý ìÝóá óôçí áíèñþðéíç öýóç. Êáé
ðïéïò èá ìïõ ðñïóäéïñßóåé îåêÜèáñá ôé åßíáé ç åëåõèåñßá, ôé åßíáé ï äåóðïôéóìüò,
ôé åßíáé ï ðïëéôéóìüò, ôé åßíáé ç âáñâáñüôçôá; Êáé ðïý åßíáé ôá üñéá ôïõ åíüò êáé
ôïõ Üëëïõ; Ðïéïò åéí' åêåßíïò ðïõ êáôÝ÷åé ìÝóá óôçí øõ÷Þ ôïõ ôüóï áêëüíçôá ôï
ìÝôñï ôïõ êáëïý êáé ôïõ êáêïý, þóôå íá ìðïñÝóåé íá ìåôñÞóåé ì' áõôü ôá ôñÝ÷ïíôá
ìðåñäåìÝíá ãåãïíüôá; Ðïéïò Ý÷åé ôüóï ìåãÜëï ìõáëü, þóôå ôïõëÜ÷éóôïí ìÝóá óôï
áêßíçôï ðáñåëèüí í' áãêáëéÜóåé üëá ôá ãåãïíüôá êáé íá ôá æõãßóåé; Êáé ðïéïò åßäå
ìéá êáôÜóôáóç ðïõ íá ìçí ðåñéÝ÷åé ôï êáëü êáé êáêü ôáõôü÷ñïíá; Êáé ðþò ìðïñþ
íá îÝñù åãþ ðùò âëÝðù ðáñáðÜíù ôïí Ýíá áð' ôï Üëëï, ü÷é ãéáôß äå óôÝêïìáé óôç
èÝóç ðïõ ðñÝðåé; Êáé ðïéïò ìðïñåß ôüóï áðüëõôá í' áðïóðáóôåß íïåñÜ, Ýóôù êáé
ãéá ìéá öåõãáëÝá óôéãìÞ áðü ôç æùÞ, þóôå íá ôçí áôåíßóåé áðü øçëÜ ðëÝïí
áíåîÜñôçôá; ¸íá, ìïíÜ÷á Ýíá, Ý÷ïõíå áëÜèçôï êõâåñíÞôç ôï ðáãêüóìéï ðíåýìá,
ðïõ ìáò äéáðåñíÜåé üëïõò ìáæß êáé ôïí êáèÝíá óá ÷ùñéóôÞ ìïíÜäá êáé åìðíÝåé
óôïí êáèÝíá ôçí ôÜóç ãéá êåßíï ðïõ ðñÝðåé, êåßíï ôï ßäéï ðíåýìá ðïõ ðñïóôÜæåé ôï
äÝíôñï íá ìåãáëþíåé ðñïò ôïí Þëéï, ðïõ ðñïóôÜæåé ôá ëïõëïýäéá íá ðåôÜíå ôïõò
óðüñïõò ôïõò ôï öèéíüðùñï êáé ìáò íá óöéããüìáóôå áóõíáßóèçôá ï Ýíáò ðÜíù
óôïí Üëëï.
Êé áõôÞ ç ìüíç áëÜèçôç êé åõëïãçìÝíç öùíÞ, êáôáðíßãåé üëç ôç èïñõâþäéêç
êáé âéáóôéêÞ åîÝëéîç ôïõ ðïëéôéóìïý. Ðïéïò åßíáé ðéüôåñï Üíèñùðïò êáé ðïéïò
ðéüôåñï âÜñâáñïò; Êåßíïò ôÜ÷á ï ëüñäïò, ðïõ Üìá åßäå ôá ôñéììÝíá ñïý÷á ôïõ
87
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ôñáãïõäéóôÞ Ýöõãå ìáíéáóìÝíïò áðü ôï ôñáðÝæé, ðïõ äåí ôïõ Ýäùóå ãéá ôïí êüðï
ôïõ ìÞôå Ýíá åêáôïóôçìüñéï ôçò ðåñéïõóßáò ôïõ êáé ôþñá ÷ïñôÜôïò, êÜèåôáé ó' Ýíá
ïëüöùôï êáé ðïëõôåëÝóôáôï äùìÜôéï êáé óõæçôåß áôÜñá÷á ãéá ôçí õðüèåóç ôçò
Êßíáò, âñßóêïíôáò ðïëý äßêáéïõò ôïõò óêïôùìïýò ðïõ ãßíïíôáé åêåß ðÝñá, ï
ìéêñüóùìïò ôñáãïõäéóôÞò, ðïõ ìå êßíäõíï íá öõëáêéóôåß ì' Ýíá öñÜãêï óôç ôóÝðç
ôïõ, êÜðïõ åßêïóé ÷ñüíéá ôþñá, äß÷ùò íá âëÜøåé êáíÝíá, ãõñßæåé âïõíÜ êáé
êÜìðïõò, äéáóêåäÜæïíôáò ôïí êüóìï ìå ôï ôñáãïýäé ôïõ êáé ôïí ðåñéöñüíçóáí,
ìüíï ðïõ äåí ôïí Ýâãáëáí Ýîù ìå ôéò êëùôóéÝò, êáé êïõñáóìÝíïò, ðåéíáóìÝíïò,
êáôáíôñïðéáóìÝíïò, ðÞãå íá îáðëþóåé ãéá ýðíï êÜðïõ ðÜíù óå ôßðïôá óáðéóìÝíá
Ü÷õñá;
Êåßíç ôç óôéãìÞ, ìÝóá óôçí áðüëõôç óéãáëéÜ ôçò íý÷ôáò Üêïõóá ìáêñéÜ, ìáêñéÜ
áðü ôçí ðïëéôåßá, ôçí êéèÜñá ôïõ ìéêñüóùìïõ ÔõñïëÝæïõ êáé ôï ôñáãïýäé ôïõ.
¼÷é, åßðá ìÝóá ìïõ ÜèåëÜ ìïõ, äåí Ý÷åéò ôï äéêáßùìá íá ëõðÜóáé áõôüí êáé íá
åîïñãßæåóáé ãéá ôçí åõäáéìïíßá ôïõ ëüñäïõ. Ðïéïò æýãéóå ôçí åóùôåñéêÞ åõôõ÷ßá
ðïõ öùëéÜæåé ìÝóá óôçí øõ÷Þ ôïõ êáèåíüò áðü ôïõò áíèñþðïõò áõôïýò; Íá ôþñá
ï ÔõñïëÝæïò êÜèåôáé, ðÜíù ó' Ýíá âñüìéêï êáôþöëé, êïéôÜæåé ôïí ëáìðåñü
öåããáñïöþôéóôï ïõñáíü êáé ôñáãïõäÜåé ÷áñïýìåíá ìÝóá ó' áõôÞ ôç óéãáëéÜ ôçò
ãåìÜôçò áñþìáôá íý÷ôáò êáé óôçí øõ÷Þ ôïõ äåí õðÜñ÷åé ìÞôå ðáñÜðïíï, ìÞôå
ïñãÞ, ìÞôå ìåôáìÝëåéá. Êáé ðïéïò îÝñåé ôé ãßíåôáé ôþñá ìÝóá óôçí øõ÷Þ üëùí
áõôþí ôùí áíèñþðùí ðßóù áð' áõôïýò ôïõò áñ÷ïíôéêïýò, øçëïýò ôïß÷ïõò. Ðïéïò
îÝñåé, Ý÷ïõí ôÜ÷á ìÝóá ôïõò ôüóç îÝãíïéáóôç, áðëÞ ÷áñÜ ôçò æùÞò êáé áñìïíßá ìå
ôïí êüóìï, üóç âñßóêåôáé ìÝóá óôç øõ÷Þ áõôïý ôïõ áíèñùðÜêïõ; Åßíáé áðÝñáíôç
ç áãáèüôçôá êé ç óïößá êåßíïõ ðïõ åðÝôñåøå êáé äéÝôáîå íá õðÜñ÷ïõí üëåò áõôÝò
ïé áíôéèÝóåéò. ÌïíÜ÷á óå óÝíá, ôï áóÞìáíôï óêïõëÞêé, ðïõ ìå ôï èñÜóïò êé
ïëüôåëá ðáñÜíïìá åðé÷åéñåßò íá åéó÷ùñÞóåéò óôïõò íüìïõò ôïõ, óôéò ðñïèÝóåéò
ôïõ, ìïíÜ÷á óå óÝíá öáßíïíôáé óáí áíôéèÝóåéò. Êåßíïò ìå çñåìßá áôåíßæåé áðü ôá
áðÝñáíôá öùôåéíÜ ýøç ôïõ êáé ÷áßñåôáé ôçí áóýëëçðôç áñìïíßá, ðïõ ìÝóá ó'
áõôÞí üëïé óáò áíôßèåôá êáé áäéÜêïðá êéíåßóôå. ÖáíôÜóôçêåò ìÝóá óôçí
ðåñçöÜíéá óïõ í' áðïóðáóôåßò áðü ôïõò íüìïõò ôïõ ãåíéêïý. Ìá ü÷é. Êáé óõ ìå ôç
ìéêñÞ êáé áèëéïýôóéêç ïñãÞ óïõ ãéá ôá ãêáñóüíéá êáé óõ, ôï ßäéï áíôáðïêñßèçêåò
óôçí áñìïíéêÞ áíÜãêç ôïõ áéþíéïõ êáé ôïõ áðÝñáíôïõ…
88
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
É
– Ïñéóìüò óáò êõñßá! ÌïíÜ÷á, ðùò üóï ãéá ôïõò Íôïõôëüâ, åßíáé êñßìá,
¼ëïé ôïõò åßíáé Ýíáò êé Ýíáò. ÊáëÜ ðáéäéÜ. ¼ìùò óáí äåí ðáñá÷ùñÞóïõìå
ìáêÜñé Ýíáí áðü ôïõò äïýëïõò ôçò áöåíôéÜò óáò, äå ãëéôþíïõí, Ýëåãå ï
åðéóôÜôçò. Áí êáé, áðü ôþñá êéüëáò, üëï ôï ÷ùñéü ó' áõôïýò Ý÷åé óôáìáôÞóåé.
ÐÜëé, êáôÜ ðùò èá ïñßóåé ç áöåíôéÜ óáò êõñßá!
Êé ï åðéóôÜôçò ìåôáêßíçóå ôá ÷Ýñéá ôïõ, Ýâáëå ôï äåîß ðÜíù óô' áñéóôåñü,
êñáôþíôáò êáé ôá äõï ìðñïóôÜ óôçí êïéëéÜ ôïõ, Ýãåéñå ôï êåöÜëé ôïõ áðü ôçí
Üëëç ìåñéÜ, ôñÜâçîå ðñïò ôá ìÝóá ôá ëåðôÜ ÷åßëç ôïõ, ÷áìÞëùóå ôá ìÜôéá êáé
óþðáóå, ìå öáíåñÞ ôçí ðñüèåóç í' áðïìåßíåé óéùðçëüò þñá ðïëëÞ êáé í'
áêïýåé äß÷ùò áíôßññçóç, üëåò êåßíåò ôéò áíïçóßåò, ðïõ èá ôïõ Ýëåãå ðÜíù ó'
áõôü ôï æÞôçìá ç êõñßá ôïõ.
Ï åðéóôÜôçò Þôáí Ýíáò áðü ôïõò äïõëïðÜñïéêïõò ô' áñ÷ïíôéêïý êáé,
öñåóêïîõñéóìÝíïò, öïñþíôáò ôï ìáêñý óïõñôïýêï ôïõ (êïììÝíï êáé ñáììÝíï
óôçí îÝ÷ùñç êåßíç öüñìá ðïõ óõíÞèéæáí ïé åðéóôÜôåò åêåßíïõ ôïõ êáéñïý),
óôåêüôáí ìðñïóôÜ óôç êõñßá êÜðïéï âñÜäõ ôïõ öèéíïðþñïõ, êÜíïíôáò ôçí
åéóÞãçóÞ ôïõ. Ç åéóÞãçóç, êáôÜ ôçí áíôßëçøç ôçò êõñßáò, Ýãêåéôáé óôïí í'
áêïýóåé ôïí áðïëïãéóìü ãéá ôéò äïõëåéÝò ðïõ Ýãéíáí êáé íá äþóåé äéáôáãÝò ãéá
åêåßíåò ðïõ Ýðñåðå íá ãßíïõí. ÊáôÜ ôçí áíôßëçøç üìùò ôïõ åðéóôÜôç, ôïõ
Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò ç åéóÞãçóç Þôáí ìéá ôåëåôÞ, ðïõ óôç äéÜñêåéÜ ôçò, áõôüò
Þôáí õðï÷ñåùìÝíïò íá óôÝêåôáé ïñèüò óôç ãùíßá, ìå ôï ðñüóùðï ãõñéóìÝíï
êáôÜ ôïí êáíáðÝ êáé í' áêïýåé áôÝëåéùôåò öëõáñßåò, Üó÷åôåò ïëüôåëá ìå ôéò
ôñÝ÷ïõóåò äïõëåéÝò, ßóáìå ðïõ ìå êÜðïéåò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ ìå ôñüðï
åéðùìÝíåò í' áíáãêÜóåé ôçí êõñßá íá ôïõ ðåé âéáóôéêÜ êáé íåõñéáóìÝíá:
«ÊáëÜ, êáëÜ, êÜíå, üðùò íïìßæåéò», ðáñáäå÷üìåíç Ýôóé ôç ãíþìç ôïõ ãéá üëá.
Êåßíï ôï âñÜäõ ôï æÞôçìá Þôáí ãéá ôïõò êëçñùôïýò. Áðü ôï Ðáêñüâóêïãéå,
Ýðñåðå íá äþóïõí ôñåéò. Ïé äõï Þôáí, áíáìöéóâÞôçôá, ïñéóìÝíïé áðü ôçí ßäéá
ôç ìïßñá, êáèþò óõíôáßñéáæáí ïé ïéêïãåíåéáêÝò, ïé çèéêÝò êé ïé ïéêïíïìéêÝò
ôïõò óõíèÞêåò. ¼óï ãé' áõôïýò äå ÷ùñïýóå êáíÝíáò äéóôáãìüò êáé êáìéÜ
áìöéóâÞôçóç ìÞôå áðü ôï ìÝñïò ôçò óõíÝëåõóçò ôïõ ÷ùñéïý, ìÞôå áðü ôï
ìÝñïò ôçò êõñßáò, ìÞôå áðü ôï ìÝñïò ôçò êïéíÞò ãíþìçò. Ãéá ôïí ôñßôï üìùò ôï
æÞôçìá Üëëáæå. ÊáíïíéêÜ èá Ýðñåðå íá ðÜåé óôñáôéþôçò Ýíá áðü ôá ôñßá
ðáëéêÜñéá ôçò ïéêïãÝíåéáò Íôïõôëüâ. Ìá ï åðéóôÜôçò åß÷å ôç ãíþìç ðùò èá
Þôáí ðñïôéìüôåñï íá äþóïõí óôç èÝóç ôïõ ôïí äïõëïðÜñïéêï ÐïëçêÝç, ðïõ
åß÷å êáêéÜ öÞìç ãéáôß óõ÷íÜ-ðõêíÜ ôïí åß÷áí ðéÜóåé íá êëÝâåé óáêéÜ,
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
÷Üìïõñá êáé óáíü. ¼ìùò ç êõñßá ôïõ ôý÷áéíå êÜðïõ-êÜðïõ íá ÷áúäåýåé ôá
êïõñåëéáóìÝíá ðáéäéÜ ôïõ ÐïëçêÝç êáé ðïõ ðñïóðáèïýóå ìå äéÜöïñåò
íïõèåóßåò, ðáñìÝíåò áðü ôï ÅõáããÝëéï, íá îáíáöÝñåé ôïí ðáñáóôñáôçìÝíï
óôïí ßóéï äñüìï, äåí Þèåëå ìå êáíÝíá ôñüðï íá ôïí óôåßëåé óôï óôñáôü. Êáé
ôáõôü÷ñïíá äåí Þèåëå êáé ôï êáêü ôçò ïéêïãÝíåéáò Íôïõôëüâ, ðïõ ìÞôå ôçí
Þîåñå, ìÞôå ôçí åß÷å äåé ðïôÝ ôçò. ÁëëÜ äå ìðïñïýóå íá ôï ÷ùñÝóåé ôï ìõáëü
ôçò êé ï åðéóôÜôçò äåí ôïëìïýóå íá ôçò ôï ðåé êáèáñÜ, ðùò áí äåí ðÞãáéíå óôï
óôñáôü ï ÐïëçêÝç, èá Ýðñåðå íá ðÜåé ï Íôïõôëüâ. «Ìá åãþ äå èÝëù êáèüëïõ
ôï êáêü ôùí Íôïõôëüâ» – ôüíéæå ìå áßóèçìá ç êõñßá. «Óáí äåí ôï èÝëåôå, ôüôå
ìåôñÞóôå ôñéáêüóéá ñïýâëéá ãéá ôçí åîáãïñÜ» – áõôüò Ýðñåðå íá ôçò
áðáíôÞóåé ï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò. Ìá ç äéðëùìáôßá äåí ôïõ åðÝôñåðå íá
ìéëÞóåé Ýôóé.
Êáé ãéá ôïýôï, ï åðéóôÜôçò áðüìåéíå Þñåìá óôçí ïñèïóôáóßá ôïõ, êáé
ìÜëéóôá áêïýìðçóå åëáöñÜ óôïí ôïß÷ï, äéáôçñþíôáò ðÜíôá ôçí Ýêöñáóç ôçò
äïõëïðñÝðåéáò óôç ìïñöÞ êáé êÜñöùóå ôï âëÝììá ôïõ ðñïò ôï ìÝñïò ôçò
êõñßáò, êïéôÜæïíôáò ðùò êïõíéüíôáí ôá ÷åßëç ôçò, ðùò ÷ïñïðçäïýóáí ôá
êïñäåëÜêéá ôïõ ìðïíÝ ôçò ìáæß ìå ôïí ßóêéï ôçò ðÜíù óôïí ôïß÷ï, êÜôù áðü ôï
êÜäñï ðïõ êñåìüôáí åêåß äá. Êáé èåùñïýóå ïëüôåëá ðåñéôôü íá åìâáèýíåé
óôçí Ýííïéá ðïõ åß÷áí ôá ëåãüìåíÜ ôçò. Ç êõñßá ìéëïýóå ðïëëÞ þñá êáé Ýëåãå
ðÜìðïëëá. Ï åðéóôÜôçò Ýíéùóå ôç óýóðáóç êÜðïéïõ ÷áóìïõñçôïý íá ôïí
åíï÷ëåß, üìùò ìå ôñüðï ôç ìåôÜôñåøå óå âÞ÷á, Ýêñõøå ôï ðñüóùðü ôïõ ìå ôï
÷Ýñé êáé îåñüâçîå ðñïóðïéçìÝíá. Ðñéí áðü ëßãï êáéñü åß÷á äåé ìå ôá ìÜôéá
ìïõ ôïí ëüñäï ÐÜëìåñóôïí íá êÜèåôáé ìå ôï ðñüóùðï êñõììÝíï ðßóù áðü ôï
êáðÝëï ôïõ üëç ôçí þñá ðïõ êÜðïéï ìÝëïò ôçò áíôéðïëßôåõóçò áãüñåõå
áðåéëþíôáò ôçí ÊõâÝñíçóç êé ýóôåñá íá óçêþíåôáé îáöíéêÜ êáé ìå ìéá
áãüñåõóç ðïõ êñÜôçóå ïëüêëçñåò ôñåéò þñåò í' áðáíôÜåé ó' üëá ôá óçìåßá ôïõ
ëüãïõ ôïõ áíôßðáëïý ôïõ. Ôï åßäá êáé äåí áðüñçóá êáèüëïõ, ãéáôß êÜôé
ðáñüìïéï åß÷á äåé ÷ßëéåò öïñÝò íá óõìâáßíåé áíÜìåóá óôïí Ãéåãêüñ
Ìé÷Üéëïâéôò êáé ôçí êõñßá ôïõ. Äåí îÝñù áí öïâÞèçêå ìÞðùò ôõ÷üí
áðïêïéìçèåß ïñèüò êáèþò óôåêüôáí, Þ áí ôïõ öÜíçêå ðùò ðáñáôñÜâçîå ôï
óêïéíß ç êõñßá, üìùò êÜðïéá óôéãìÞ ìåôáôüðéóå ôï âÜñïò ôïõ êïñìéïý ôïõ áðü
ôï áñéóôåñü ðüäé óôï äåîß êé Üñ÷éóå ì' Ýíá ýöïò ãåìÜôï äéðëùìáôéêü óåâáóìü,
üðùò óõíÞèéæå ðÜíôá íá îåêéíÜåé:
– Ïñéóìüò óáò, êõñßá, ìïíÜ÷á,… ìïíÜ÷á ç óõíÝëåõóç ôþñá âñßóêåôáé Ýîù
áðü ôï ãñáöåßï ìïõ êáé ðñÝðåé íá ðáñèåß ìéá áðüöáóç. Ôï äéÜôáãìá ëÝåé ðùò
ðñéí áðü ôçí ðñþôç ôïõ Ïêôþâñç ðñÝðåé íá âñåèïýí ïé êëçñùôïß óôçí
ðïëéôåßá. Êé áð' ôïõò ÷ùñéáíïýò ìáò üëïé äåß÷íïõí ôïõò Íôïõôëüâ êé ïýôå ðïõ
åßíáé Üëëïò êáíÝíáò êáôÜëëçëïò. Êé ç óõíÝëåõóç äå íïéÜæåôáé ãéá ôá
óõìöÝñïíôá ôçò áöåíôéÜò óáò. Ôçò åßíáé áäéÜöïñï áí Ýôóé êáôáóôñÝöåôáé
áõôÞ ç öáìåëéÜ. Ìá åãþ îÝñù ðïëý êáëÜ ðüóï óêëçñÜ Ý÷ïõí äïõëÝøåé üëïé
ôïõò. ¼ëïí ôïí êáéñü, áðü ôüôå ðïõ ìå äéïñßóáôå åðéóôÜôç, ðáëåýïõí ìå ôç
90
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
öôþ÷éá ôïõò. Êáé ôþñá ü,ôé ìåãÜëùóå ï ðéï ìéêñüôåñïò áíéøéüò ôïõ íá óïõ
ðÜëé ç óõìöïñÜ. Êáé åãþ, üðùò äá ôï îÝñåé ç áöåíôéÜ óáò, íïéÜæïõìáé ãéá ôá
äéêÜ óáò óõìöÝñïíôá ðñþôá áð' üëá. Åßíáé êñßìá, êõñßá. Ìá ðÜëé, êáôÜ ðùò
ç áöåíôéÜ óáò èá ïñßóåé. ÌÞôå óõìðÝèåñïé ìïõ åßíáé ïé Íôïõôëüâ ìÞôå
áäÝëöéá ìïõ, êáé ìÞôå åßäá êáìéÜ äåêÜñá ôïõò ðüôå…
– ÌÞôå öáíôÜóôçêá êÜôé ôÝôïéï ðñÜãìá, Ãéåãêüñ, ôïí äéÝêïøå ç êõñßá êáé
ôáõôü÷ñïíá óêÝöôçêå ðùò óßãïõñá ôïõ åß÷áí âÜëåé áñêåôÜ óôï ÷Ýñé.
– …ÌïíÜ÷á ðùò ó' ïëüêëçñï ôï ÷ùñéü Ðáêñüâóêïãéå, åßíáé ç ðéï
íïéêïêõñåìÝíç öáìåëéÜ. ¢íèñùðïé èåïöïâïýìåíïé, äïõëåõôÞäåò. Ï ãÝñïò
ôñéÜíôá ÷ñüíéá ôþñá åßíáé åðßôñïðïò ôçò åêêëçóßáò, ðéïôü äåí îÝñåé ôé èá ðåé,
ðïôÝò ôïõ äåí áêïýóôçêå íá âëáóôçìÞóåé, Üíèñùðïò ÷ñéóôéáíüò óå üëá ôïõ (ï
åðéóôÜôçò Þîåñå ôï óöõãìü ôçò êõñßáò ôïõ). Êáé ôï êõñéüôåñï ðïõ Ý÷ù íá óáò
ðù ãéá äáýôïí åßíáé ðùò ãéïõò Ý÷åé äõï ìïíÜ÷á, ô' Üëëá ðáëéêÜñéá ôçò
öáìåëéÜò åßíáé áíßøéá ôïõ. Ç óõíÝëåõóç äåß÷íåé áõôüí, ìá êáíïíéêÜ èá
Ýðñåðå íá õðïëïãßóïõí ìïíÜ÷á ôá äõï ðáëéêÜñéá ôïõ. Ðïëëïß Üëëïé ÷ùñéáíïß
ìáò, êáé ìå ôñåéò ãéïõò áêüìá êáôÜöåñáí íá ìåßíïõí áð' Ýîù êáé íá 'íáé êáé
åíôÜîåé, ìá ôïýôïé äù ìå ôéò ôüóåò êáëïóýíåò âñÝèçêáí óôï ôÝëïò êáé
ìðåñäåìÝíïé.
Óå ôïýôï ôï óçìåßï Þôáí ðïõ ç êõñßá äåí êáôáëÜâáéíå ôßðïôá áðü ôá
ëåãüìåíá ôïõ åðéóôÜôç – äåí êáôáëÜâáéíå ôé óÞìáéíå «ðùò åß÷áí ôñåéò ãéïõò»
Þ «ðùò Ý÷ïõí äýï» êëð., Üêïõãå ìïíÜ÷á ôïõò Þ÷ïõò ôçò ïìéëßáò êáé
ðáñáôçñïýóå ôá ðÜíéíá êïõìðéÜ ôïõ óïõñôïýêïõ ôïõ. Ôï ðÜíù, öáßíåôáé, ðùò
ôï êïýìðùíå óðÜíéá êáé ãéá ôïýôï Þôáí óôÝñåá ñáììÝíï, ìá ôï ìåóéáíü åß÷å
ìéóïîçëùèåß êáé êñåìüôáí êé åß÷å áíÜãêç íá îáíáñáöôåß. ¼ìùò, üðùò
îÝñïõìå üëïé, óå ìéá óõíïìéëßá ó÷åôéêÞ ìÜëéóôá, ìå õðïèÝóåéò åßíáé ïëüôåëá
ðåñéôôü íá êáôáëáâáßíåôå åêåßíá ðïõ óáò ëÝíå, ðáñÜ ìïíÜ÷á ðñÝðåé íá Ý÷åôå
ôï íïõ óáò ôï ôé èÝëåôå åóåßò ï ßäéïò íá ðåßôå. Áõôü Ýêáíå êáé ç êõñßá.
– Ðþò äå èÝëåéò íá ôï êáôáëÜâåéò, Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò; – åßðå êÜðïéá
óôéãìÞ. Äåí Ý÷ù êáìéÜ äéÜèåóç íá ðÜåé óôñáôéþôçò ï Íôïõôëüâ. ÖáíôÜæïìáé,
ðùò áð' ü,ôé ìå îÝñåéò, ìðïñåßò íá êñßíåéò, ðùò êÜíù ü,ôé ìðïñþ ðÜíôá ìïíÜ÷á
ãéá íá âïçèþ ôïõò ÷ùñéêïýò ìïõ êáé ðùò ðïôÝò ìïõ äå èÝëù ôï êáêü ôïõò.
ÎÝñåéò ðùò åßìáé ðñüèõìç íá èõóéÜóù ôï ðáí, öôÜíåé í' áðáëëá÷ôþ áð' áõôÞ
ôá èëéâåñÞ áíÜãêç êáé íá ìç óôåßëù óôï óôñáôü ìÞôå ôï Íôïõôëüâ, ìÞôå ôï
×áñéïýóêéí. (Äåí îÝñù áí ðÝñáóå áðü ôï ìõáëü ôïõ åðéóôÜôç ç óêÝøç ðùò ãéá
í' áðáëëá÷ôåß ç êõñßá áð' áõôÞí ôç èëéâåñÞ áíÜãêç äåí õðÞñ÷å ëüãïò íá
èõóéÜóåé ôï ðáí, êé Ýöôáíå ìïíÜ÷á íá ìåôñÞóåé ôñéáêüóéá ñïýâëéá, üìùò ç
óêÝøç áõôÞ åýêïëá ìðïñïýóå íá ôïõ Ýñèåé). ¸íá ìïíÜ÷á óïõ ëÝù: ðùò ìå
êáíÝíáí ôñüðï äå èá óôåßëù ôïí ÐïëçêÝç. ¼ôáí, ýóôåñá áðü êåßíç ôçí
õðüèåóç ôïõ ñïëïãéïý ìïõ ôá ïìïëüãçóå üëá ï ßäéïò, êé Ýêëáéãå êé ïñêéæüôáí
ðùò èá äéïñèùèåß, ìßëçóá ðïëëÞ þñá ìáæß ôïõ êáé ðåßóôçêá ðùò åß÷å âáèéÜ
óõãêéíçèåß êáé ìåôáíüçóå åéëéêñéíÜ. («Ïõ, ôþñá ðÞñå ôïí êáôÞöïñï êáé ðïéïò
91
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ôç óôáìáôÜåé!» – óôï÷Üóôçêå ï åðéóôÜôçò êé Üñ÷éóå íá ðáñáôçñåß ôï ãëõêü ðïõ
ôçò åß÷áí óåñâßñåé ìÝóá ó' Ýíá ðïôÞñé ãéá íá åîáêñéâþóåé áí Þôáí ðïñôïêÜëé
Þ ëåìüíé. «Èá ðéêñïöÝñíåé ðñÝðåé», óõìðÝñáíå. ÐÝñáóáí áðü ôüôå ïëüêëçñïé
åöôÜ ìÞíåò êé ïýôå ìéá öïñÜ äå ìÝèõóå êáé öÝñíåôáé ðïëý êáëÜ. Ç ãõíáßêá
ôïõ ìïõ Ýëåãå ôéò ðñïÜëëåò ðùò Ý÷åé ãßíåé Üëëïò Üíèñùðïò. Êáé ðþò èÝëåéò íá
ôïí ôéìùñÞóù ôþñá ðïõ óùöñïíßóôçêå; Êáé äåí åßíáé áðáíèñùðéÜ íá óôåßëù
óôï óôñáôü Ýíáí Üíèñùðï ðïõ Ý÷åé ðÝíôå ðáéäéÜ íá èñÝøåé; Á, ü÷é, êáëýôåñá
ìç ìïõ îáíáìéëÞóåéò ãé' áõôü ôï æÞôçìá, Ãéåãêüñ…
Êé ç êõñßá ñïýöçîå ìéá ãïõëéÜ áðü ôï ðïôÞñé.
Ï åðéóôÜôçò ðáñáêïëïýèçóå ôï êýëéóìá ôïõ íåñïý óôï ëáñýããé ôçò êé
ýóôåñá åßðå êïöôÜ êáé îåñÜ:
– Ðïõ èá ðåé ïñßæåôå íá óôåßëïõìå ôï Íôïõôëüâ.
Ç êõñßá ÷ôýðçóå ôá ÷Ýñéá ôçò.
– Ðþò äå ìðüñåéò íá ìå êáôáëÜâåéò; ÈÝëù ôÜ÷á åãþ ôï êáêü ôïõ Íôïõôëüâ;
¸÷ù ôÜ÷á ôï ðáñáìéêñü åíáíôßïí ôïõ; ÌÜñôõò ìïõ ï Èåüò ðùò åßíáé ðñüèõìç
íá êÜìù ôï ðáí ãé' áõôïýò. (Ôá ìÜôéá ôçò óôñÜöçêáí óôï êÜäñï ðïõ êñåìüôáí
óôçí Üëëç ãùíßá, ìá èõìÞèçêå ðùò äåí Þôáí åéêüíéóìá: «Å, áäéÜöïñï, ôï ßäéï
êÜíåé, äåí ðñüêåéôáé ãé' áõôü», óôï÷Üóôçêå. Êáé ðñÜãìá, ðåñßåñãï, ìÞôå êáí
óêÝöôçêå ðÜëé ðùò ìðïñïýóå ìå ôñéáêüóéá ñïýâëéá íá îåìðëÝîåé). Ìá ôé èåò
íá êÜíù; ÎÝñù ôÜ÷á ôé êáé ðþò; ÁõôÜ åãþ äå ìðïñþ íá ôá îÝñù. ÊÜíå Ýôóé,
ðïõ üëïé íá ìåßíïõí åõ÷áñéóôçìÝíïé áðü ôï íüìï. Ôé íá ãßíåé; Äåí åßíáé
ìïíÜ÷á áõôïß. Óå üëïõò ôõ÷áßíïõí áíáðïäéÝò êáé äýóêïëåò óôéãìÝò. ÌïíÜ÷á
ôïí ÐïëçêÝç åéí' áäýíáôï íá ôïí ðáñá÷ùñÞóù. ÊáôÜëáâÝ ôï ðùò Ýíá ôÝôïéï
ðñÜãìá èá Þôáí ôñïìåñü áðü ìÝñïõò ìïõ.
Èá ìéëïýóå ðïëëÞ þñá áêüìç êáôÜ ôç öüñá ðïõ åß÷å ðÜñåé, ìá åêåßíç ôç
óôéãìÞ ìðÞêå óôï äùìÜôéï ç ðñþôç êáìáñéÝñá.
– Ôé ôñÝ÷åé; – ñþôçóå ç êõñßá.
– ¸íáò ìïõæßêïò Þñèå êáé ðáñáêÜëåóå íá ñùôÞóù ôï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò
áí ç óõíÝëåõóç ðñÝðåé íá ôïí ðåñéìÝíåé, åßðå ç êáìáñéÝñá êé Ýñéîå ìéá
ïñãéóìÝíç ìáôéÜ óôïí åðéóôÜôç. («Ôé óïõ åßíáé êáé ôïýôïò äù ï åðéóôÜôçò,
óôï÷Üóôçêå, êáôáóýã÷éóå ðÜëé ôçí êõñßá êáé äå èá ì' áöÞóåé íá çóõ÷Üóù
ßóáìå ôéò äõï ç þñá).
– ÐÞãáéíå, ëïéðüí, Ãéåãêüñ, åßðå ç êõñßá êáé êÜíå êåßíï ðïõ åßíáé êáëýôåñï.
– ÌÜëéóôá êõñßá. (Áðüöõãå ðéá í' áíáöÝñåé ãéá ôï Íôïõôëüâ). Êáé ãéá ôá
ëåöôÜ ôïõ ðåñéâïëÜñç, ðïéïí ïñßæåé ç áöåíôéÜ óáò íá óôåßëù;
– Ï Ðåôñïýóêá äå ãýñéóå áêüìá áðü ôçí ðïëéôåßá;
– ¼÷é.
– ÌÞðùò èá ìðïñïýóå íá ðÜåé ï ÍéêïëÜç;
– Ï ìðáìðÜò êåßôåôáé ìå äõíáôïýò ðüíïõò óôç ìÝóç, åßðå ç êáìáñéÝñá.
– ÌÞðùò ïñßæåôáé íá ðåôá÷ôþ åãþ áýñéï; – ñþôçóå ï åðéóôÜôçò.
– ¼÷é. Åóý äåí ðñÝðåé íá ëåßøåéò áðü åäþ, Ãéåãêüñ.). Ç êõñßá áðüìåéíå
92
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
ãéá ëßãï óêåöôéêÞ). Ðüóá ëåöôÜ åßíáé;
– Ôåôñáêüóéá åîÞíôá äýï ñïýâëéá.
– Óôåßëå ôïí ÐïëçêÝç, åßðå ç êõñßá, êïéôÜæïíôáò áðïöáóéóôéêÜ ôïí
åðéóôÜôç êáôÜ ðñüóùðï.
Ï åðéóôÜôçò äß÷ùò í' áíïßîåé ôï óôüìá, ôÝíôùóå ôá ÷åßëç óÜìðùò íá
÷áìïãåëïýóå êáé äéáôÞñçóå ôçí áðÜèåéá óôç ìïñöÞ.
– ÌÜëéóôá, êõñßá.
– Íá ìïõ óôåßëåéò åäþ.
– ÌÜëéóôá, êõñßá, êé ï åðéóôÜôçò ôñÜâçîå ãéá ôï ãñáöåßï.
ÉÉ
Ï ÐïëçêÝç ùò Üíèñùðïò áóÞìáíôïò êáé êáêïöçìéóìÝíïò êáé ó' åðßìåôñï
áðü îÝíï ÷ùñéü äåí åß÷å ôá ìÝóá ìÞôå óôçí ïéêïíüìï, ìÞôå óôïí ìðïõöåôæÞ,
ìÞôå óôïí åðéóôÜôç, ìÞôå êáí óôçí ðñþôç êáìáñéÝñá êáé ãéá ôïýôï ç ãùíéÜ ðïõ
÷ñçóßìåõå ãéá êáôïéêßá ôïõ Þôáí ç ÷åéñüôåñç óôï óðßôé ôùí äïýëùí. Ðáñ' üëï
ðïõ ç öáìåëéÜ ôïõ áðáñôéæüôáí áð' áõôüí, ôç ãõíáßêá ôïõ êáé ðÝíôå ðáéäéÜ,
äçëáäÞ óýíïëï åöôÜ øõ÷Ýò. Ïé ãùíéÝò åß÷áí ÷ôéóôåß áðü ôïí ìáêáñßôç áöÝíôç.
Óôï êÝíôñï ôïõ ðÝôñéíïõ ÷ùñéáôüóðéôïõ ðïõ åß÷å åìâáäüí äÝêá ðÞ÷åò
õøùíüôáí ï öïýñíïò ì' Ýíá óôåíü äéÜäñïìï ãýñù-ãýñù êé áíÜìåóá óôï
äéÜäñïìï êáé ôïõò ôïß÷ïõò Þôáí ÷ùñéóìÝíåò ìå óáíßäéá ïé ãùíéÝò ðïõ
÷ñçóßìåõáí ãéá êáôïéêßåò ôùí äïýëùí. Ï ÷þñïò ôçò êÜèå ãùíéÜò Þôáí êáôÜ
óõíÝðåéá ðïëý ðåñéïñéóìÝíïò, ðñïðÜíôùí óôç ãùíßá ôïõ ÐïëçêÝç ðïõ Þôáí ç
ôåëåõôáßá êïíôÜ óôçí ðüñôá. Ôï êñåâÜôé ôïõ áíôñüãõíïõ ìå ôï ãáæùôü
ðÜðëùìá êáé ôá ìáîéëÜñéá ìå ôï ôóßôéíï íôýìá, Ýíá ôñßðïäï ôñáðåæÜêé ðïõ
÷ñçóßìåõå ãéá ôï ìáãåßñåìá, ãéá ôï óáðïýíéóìá, ãéá í' áêïõìðÜíå ôá äéÜöïñá
ðñÜãìáôá ôïõ óðéôéïý êáé ãéá íá äïõëåýåé ï ÐïëçêÝç (ðïõ Ýöôéá÷íå äéÜöïñá
öÜñìáêá ãéá ô' Üññùóôá Üëïãá). Ôá äéÜöïñá êïõâáäÜêéá êáé ìáóôåëÜêéá, ôá
ñïý÷á ïé êüôåò, ôï ìïó÷áñÜêé êáé ôá åöôÜ ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò ãÝìéæáí
ïëüêëçñç ôç ãùíéÜ êáé äå èá ìðïñïýóáí íá êéíçèïýí áí ôï êïéíü÷ñçóôï
ðáôÜñé ôïõ öïýñíïõ äåí ôïõò ðñüóöåñíå ôï Ýíá ôïõ ôÝôáñôï, ðïõ ðÜíù ó' áõôü
ðëÜãéáæáí ìåñéêïß êáé áðßèùíáí êé ïñéóìÝíá ñïý÷á ôïõò êé áêüìá áí Ýëåéðå
ç åõ÷Ýñåéá íá âãáßíïõí êáé ëéãÜêé óôçí áõëÞ. Ìá ôïýôï ôï ôåëåõôáßï Þôáí
ó÷åäüí áäýíáôï, ãéáôß áðü ôïí Ïêôþâñç áñ÷éíïýóáí ïé øý÷ñåò êáé áðü æåóôÜ
ñïý÷á åß÷áí ìïíÜ÷á Ýíá ðáíùöüñé ãéá üëïõò ôïõò. ¼ìùò ôá ðáéäéÜ
ìðïñïýóáí íá æåóôáèïýí ôñÝ÷ïíôáò êé ï ìåãÜëïé äïõëåýïíôáò, êáèþò åðßóçò
óêáñöáëþíïíôáò êé ïé ìåí êé ïé äå óôï ðáôÜñé ôïõ öïýñíïõ, ðïõ åêåß ðÝñá ç
èåñìïêñáóßá Ýöôáíå ôïõò óáñÜíôá âáèìïýò. Èá öáßíåôáé ßóùò ôñïìåñü ôï íá
æïõí Üíèñùðïé êÜôù áðü ôÝôïéåò óõíèÞêåò, ùóôüóï üìùò ç ïéêïãÝíåéá ôïõ
ÐïëçêÝç êáôÜöåñíå íá æåé. Ç Áêïõëßíá, ìðáíéÜñéæå üðùò ìðïñïýóå ôá
ðáéäéÜ êáé ôïí Üíäñá ôçò, óáðïýíéæå êáé ìðÜëùíå ôá ñïý÷á ôïõò, Ýãíåèå,
93
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ýöáéíå êáé ëåýêáéíå ôá ðáíéÜ, ìáãåßñåõå êáé Ýøçíå ôá øùìéÜ ôïõò óôïí
êïéíü÷ñçóôï öïýñíï, ôóáêùíüôáí êáé êïõôóïìðüëåõå ìå ôïõò ãåßôïíÝò ôçò. Ôá
ôñüöéìá ôïõ ìÞíá, ðïõ ðáñá÷ùñïýóå ôï áñ÷ïíôéêü, Ýöôáíáí ü÷é ìïíÜ÷á ãéá
ôá ðáéäéÜ, ìá áêüìá êáé ãéá ìåæÝ ôçò áãåëÜäáò. Ôá îýëá Þôáí Üöèïíá, êáèþò
êé ç ôñïöÞ ãéá ôá æùíôáíÜ. Êáé ëßãï óáíü üëï ôý÷áéíå íá åîïéêïíïìçèåß áðü
ôïõò óôÜâëïõò. Åß÷áí êáé ìéá ëïõñßäá ëá÷áíüêçðï. Ç ãåëáäßôóá åß÷å
ãåííÞóåé. Åß÷áí ðÝíôå-Ýîé êïôïýëåò. Ï ÐïëçêÝç äïýëåõå óôïõò óôÜâëïõò,
ðåñéðïéüôáí äýï Üëïãá êé üôáí ôïí êáëïýóáí íá ðÜñåé áßìá áðü Üññùóôï
Üëïãï Þ Üëëï æþï ðÜíôá Þôáí ðñüèõìïò. ÊáèÜñéæå ôéò ïðëÝò ôùí æþùí óôï
áñ÷ïíôéêü âïõóôÜóéï, âïçèïýóå óôéò áíôëßåò ôïõ íåñïý, êáé êáôáóêåýáæå
êÜðïéåò åéäéêÝò áëïéöÝò äéêÞò ôïõ åöåýñåóçò. Ãéá üëá ôïýôá êáé ëåöôÜ êáé
ôñüöéìá êÝñäéæå áñêåôÜ. ¸ðåéôá Þôáí êáé ç ðåñßóóéá âñþìç áðü ôïõò
áñ÷ïíôéêïýò óôÜâëïõò, ðïõ ãé' áõôÞí êÜðïéïò ìïõæßêïò óôï ÷ùñéü ôïõ Ýäéíå
ôá÷ôéêÜ åßêïóé öïýíôéá êñÝáò ôï ìÞíá. Èá ìðïñïýóáí íá æïõí åõ÷Üñéóôá áí
Ýëåéðå ç ðßêñá. Êáé ç ðßêñá Þôáí ìåãÜëç ãéá ïëüêëçñç ôç öáìåëéÜ. Ï
ÐïëçêÝç áðü íÝïò äïýëåõå ó' Üëëï ÷ùñéü óôïõò óôÜâëïõò. Ï áñ÷éóôáâëßôçò
åêåß ðÝñá Ýôõ÷å íá åßíáé ï ðñþôïò êëÝöôçò ôçò ðåñéï÷Þò ðïõ óôï ôÝëïò
êáôáäéêÜóôçêå ó' åîïñßá. ÊïíôÜ ó' áõôüí ï ÐïëçêÝç ðÞñå ôá ðñþôá
äéäÜãìáôá êáé êáèþò Þôáí ðïëý íÝïò ôüóï ôá åãêïëðþèçêå, ðïõ áñãüôåñá êé
áí áêüìá èá ôï Þèåëå íá ôá ðáñáôÞóåé üëá åêåßíá ôá ìéêñïðñÜãìáôá, äåí ôï
êáôüñèùóå ðïôÝ. ¹ôáí íÝïò, áäýíáôïò äåí åß÷å ìÞôå ðáôÝñá ìÞôå ìÜíá ãéá íá
ôïí óõìâïõëÝøïõí. Ôïõ Üñåóå íá ôï ôóïýæåé. Êáé äåí ôïõ Üñåóå íá äåé êÜôé
ðïõ íá ôïõ öáíåß óáí ðåñéôôü. Åßôå Þôáí êÜðïéï ëïõñß áðü ôç óôåöÜíç ôïõ
áëüãïõ, åßôå ìéá óÝëá, åßôå Ýíá ëïõêÝôï, åßôå ìéá óöÞíá ôïõ ñõìïý, áêüìá êáé
ï,ôéäÞðïôå Üëëï, Ýóôù êáé ðéï ìåãÜëçò áîßáò, üëá âñßóêáíå ôïí ôüðï ôïõò
÷Üñç ó' áõôüí. Ðáíôïý âñéóêüíôïõóáí Üíèñùðïé ðñüèõìïé, ðïõ äÝ÷ïíôáí ôá
ðñáãìáôáôÜêéá áõôÜ êáé ðëÞñùíáí ìå ëåöôÜ Þ ìå êñáóß, áíÜëïãá ìå ôç
óõìöùíßá. Ôá êÝñäç áõôÜ åßíáé ôá ðéï åýêïëá, üðùò ëÝåé ï ëáüò, ìÞôå ìÜèçóç
áðáéôïýí, ìÞôå ðïëýí êüðï, êáé üðïéïò ìéá öïñÜ ôá äïêéìÜóåé, äå èÝëåé ðïôÝò
ôïõ íá ðéÜóåé Üëëç äïõëåßá. ¸íá ìïíÜ÷á êáêü Ý÷ïõí áõôÜ ôá êÝñäç, ðáñ' üëï
ðïõ óïõ Ýñ÷ïíôáé Ýôóé åýêïëá êáé äß÷ùò êüðï êáé ðåñíÜò åõ÷Üñéóôá ôç æùÞ
óïõ, îáöíéêÜ óïõ ôõ÷áßíåé Ýíáò ãñïõóïýæçò áãïñáóôÞò êáé ôüôå ðëçñþíåéò
ìéá ãéá ðÜíôá êáé êáôáóôñÝöåôáé üëç óïõ ç æùÞ.
ÊÜôé ôÝôïéï ï Ýðáèå ï ÐïëçêÝç. ¼ôáí ðáíôñåýôçêå, öÜíçêå óá íá ôïõ
Ýóôåéëå ï Èåüò ìéá åõôõ÷ßá ìåãÜëç. H ãõíáßêá ôïõ, èõãáôÝñá ôïõ ãåëáäÜñç
ôïõ áñ÷ïíôéêïý, Þôáí ãåñÞ, ìõáëùìÝíç, ðñïêïììÝíç ðïëý. Ôá ðáéäéÜ ðïõ
ãåííïýóå Þôáí ôï Ýíá êáëýôåñï áðü ô' Üëëï. Ï ÐïëçêÝç ùóôüóï äåí
ðáñáôïýóå ôç äïõëßôóá ôïõ êáé ôá ðñÜãìáôá ðÞãáéíáí áñêåôÜ êáëÜ. Ìá
îáöíéêÜ ôïí âñÞêå ç êáêïôõ÷ßá êáé ôïí ôóÜêùóáí ãéá ôï ôßðïôá. Åß÷å êñýøåé
óôï óðßôé êÜðïéïõ ìïõæßêïõ Ýíá æåõãÜñé ãêÝìéá áðü ôá êáëÜ. Ôá âñÞêáí, ôïí
îõëïöüñôùóáí, ô' áíÝöåñáí óôçí êõñßá êé áðü ôüôå ôïí ðáñáêïëïõèïýóáí.
94
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
Áõôüò ôç äïõëåéÜ ôïõ. Ìá ôïí Ýðéáóáí êáé äåýôåñç êáé ôñßôç öïñÜ. Ï êüóìïò
ôïí êïñüéäåõå, ï åðéóôÜôçò ôïí öïâÝñéæå ðùò èá ôïí óôåßëåé éóüâéá óôï
óôñáôü, ç êýñéá ôïõ Ýêáíå áõóôçñÝò ðáñáôçñÞóåéò, ç ãõíáßêá ôïõ Ýêëáéãå êáé
äåñíüôáí áðáñçãüñçôç, üëá Üñ÷éóáí íá ðçãáßíïõí óôñáâÜ êé áíÜðïäá. Ï
ÐïëçêÝç äå Þôáí êáêüò Üíèñùðïò, ìïíÜ÷á åß÷å áäõíáìßåò ðïõ äå ìðïñïýóå
íá ôéò îåêüøåé. Ôïõ Üñåóå ôï ðïôü êáé ôüóï ðïëý ôï óõíÞèéóå, ðïõ ìå êáíÝíáí
ôñüðï äå ìðïñïýóå íá ôï ðáñáôÞóåé. Óáí åñ÷üôáí ìåèõóìÝíïò óðßôé, ç ãõíáßêá
ôïõ áñ÷éíïýóå íá ôïí ìáëþíåé êáé íá ôïí äÝñíåé ðïëëÝò öïñÝò, ìá êåßíïò Ýâáæå
ôá êëÜìáôá. «Åßìáé Ýíáò Üíèñùðïò äõóôõ÷éóìÝíïò, Ýëåãå ôé íá êÜíù; Íá ìïõ
âãïõí ôá ìÜôéá, áí ôï îáíáâÜëù óôï óôüìá». Êé ùóôüóï, äåí ðåñíïýóå ìÞíáò,
êé ï êáëüò óïõ ðÜëé ÷áíüôáí ìéá-äõï ìÝñåò áðü ôï óðßôé ôïõ, ìåèïêïðþíôáò óôá
êáðçëåéÜ. «Áðü êÜðïõ ðñÝðåé íá ôá ðñïìçèåýåôáé ôá ëåöôÜ ãéá íá
ãëåíôïêïðÜåé Ýôóé äá», óêåöôüíôïõóáí ãé' áõôüí ïé ÷ùñéêïß. Ç ôåëåõôáßá ôïõ
åðé÷åßñçóç Þôáí ôï ñïëüé ôïõ ôïß÷ïõ, ðïõ áðü êáéñü Þôáí óôáìáôçìÝíï. ÊÜðïéá
öïñÜ, Ýôõ÷å íá ðåñíÜåé ï ÐïëçêÝç áðü åêåß êïíôÜ, åßäå ôçí ðüñôá ôïõ
ãñáöåßïõ áíïé÷ôÞ, ìðÞêå ìÝóá êáé êáèþò äåí âñÝèçêå êÜðïéïò Üëëïò åêåßíç
ôç óôéãìÞ, Üñðáîå ôï ñïëüé, ðïõ ôïõ ÷ôýðçóå óôï ìÜôé, ÷ùñßò íá ÷Üóåé êáéñü ôï
ðÞãå óôçí ðïëéôåßá êáé åêåß ôï ðïýëçóå. Ãéá êáêÞ ôïõ ôý÷ç, ï ìðáêÜëçò ðïõ ô'
áãüñáóå Þôáí óõìðÝèåñïò ìéáò äïõëïðÜñïéêçò ô' áñ÷ïíôéêïý êé üôáí óå
êÜðïéá ãéïñôÞ, Þñèå íá ôçí åðéóêåöôåß, äéçãÞèçêå ôçí õðüèåóç. Ôá
êïõôóïìðïëéÜ ðÞñáí êé Ýäùóáí, ëåò êáé ôï ðñÜìá ôïõò åíäéÝöåñå ôüóï ðïëý.
Ðéüôåñï áð' üëïõò Þôáí ï åðéóôÜôçò ðïõ äåí ÷þíåõå ôïí ÐïëçêÝç. Áðü óôüìá
óå óôüìá ìáèåýôçêå ç êëïðÞ êé Ýöôáóå ßóáìå ô' áöôéÜ ôçò êõñßáò. Ç êõñßá
êÜëåóå ôïí Ýíï÷ï. Ï ÐïëçêÝç ðáñïõóéÜóôçêå, Ýðåóå ðáñåõèýò óôá ðüäéá ôçò,
êáé ìå âáèéÜ óõãêßíçóç êáé ìåôáìÝëåéá ôá ïìïëüãçóå üëá, üðùò ôïí
óõìâïýëåøå ç ãõíáßêá ôïõ. ¸êáíå ðïëý êáëÜ áðü ìÝñïò ôïõ. Ç êõñßá
äñÜ÷ôçêå áðü ôçí åõêáéñßá íá ôïí íïõèåôÞóåé, åßðå, åßðå, ôïõ Ýøáëå, ôïõ
Ýøáëå, êáé ãéá ôï Èåü, êáé ãéá ôçí áñåôÞ, êáé ãéá ôç ìÝëëïõóá æùÞ, êáé ãéá ôç
ãõíáßêá ôïõ êáé ôá ðáéäéÜ ôïõ, þóðïõ ôïí Ýêáìå íá êëÜøåé. ÔÝëïò ôïõ åßðå:
– Åãþ óå óõã÷ùñþ, ìïíÜ÷á íá ìïõ õðïó÷åèåßò ðùò ðïôÝ ðéá äåí èá ôï
îáíáêÜíåéò.
– ÐïôÝ, ðïôÝ êõñßá, üóï æù äå èá ôï îáíáêÜíù! Íá ìç óþóù! Íá ìïõ
ðáñèïýí ôá ÷Ýñéá! – Ýëåãå ï ÐïëçêÝç êé Ýêëáéãå óðáñáîéêÜñäéá.
Óáí ãýñéóå óôç ãùíéÜ ôïõ åîáêïëïýèçóå êáé åêåß ðÝñá íá êëáøïõñßæåé
ßóáìå ôï âñÜäõ, îáðëùìÝíïò óôï ðáôÜñé ôïõ öïýñíïõ. Áðü ôüôå äåí
îáíáêïýóôçêå íá êëÝøåé. ÌïíÜ÷á ç æùÞ ôïõ êáôÜíôçóå ðïëý èëéâåñÞ. ¼ëïé
ãéá êëÝöôç ôïí èåùñïýóáí êé üôáí êïéíïðïéÞèçêå ôï ÄéÜôáãìá ôçò
óôñáôïëïãßáò, üëï ôï ÷ùñéü áõôüí õðüäåé÷íå ãéá Ýíáí áðü ôïõò êëçñùôïýò.
Ï ÐïëçêÝç, üðùò åßðáìå, Þîåñå íá ãéáôñåýåé ôá Üëïãá. Ðþò Ýôóé îáöíéêÜ
áðü÷ôçóå áõôÞí ôçí åéäéêüôçôá, êáíåßò äåí ôï Þîåñå êáé ðïëý ëéãüôåñï åêåßíïò
ï ßäéïò. Óôïõò óôÜâëïõò ðïõ õðçñÝôçóå áñ÷éêÜ, ìå ôïí áñ÷éóôáâëßôç ðïõ
95
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
åîïñßóôçêå, äåí Ýêáíå êáìéÜ Üëëç äïõëåéÜ åêôüò áðü ôï íá óêïõðßæåé ôá
õðüóôåãá ôçò çìÝñáò êáé ôçò íý÷ôá, íá êïõâáëÜåé íåñü êáé êÜðïõ-êÜðïõ íá
ðåñéðïéåßôáé ôá Üëïãá. Åêåß Þôáí áäýíáôï íá åß÷å äéäá÷ôåß. Áñãüôåñá
äïýëåøå óáí õöáíôÞò, ýóôåñá ôïí Ýâáëáí óôï ëá÷áíüêçðï íá îå÷ïñôáñéÜæåé
ôá äñïìÜêéá, ýóôåñá, ãéá ôéìùñßá, ôïí Ýâáëáí íá óðÜåé ôïýâëá êé áñãüôåñá,
ãõñßæïíôáò ìåñïêáìáôéÜñçò, ðÝôõ÷å íá ìðåé èõñùñüò ó' åíüò Ýìðïñá ôï óðßôé.
Ðïõ èá ðåé, ðùò ìÞôå êé áñãüôåñá åß÷å ôçí åõêáéñßá íá ìÜèåé ôç äïõëåéÜ ôïõ
êôçíßáôñïõ. ¼ìùò ôïí ôåëåõôáßï êáéñü ðïõ Ýìåíå áðïôñáâçãìÝíïò óðßôé ôïõ,
Üñ÷éóå êÜðùò óéãÜ-óéãÜ íá äéáäßäåôáé ç öÞìç ãéá ôçí åîáéñåôéêÞ êáé ìÜëéóôá
êÜðùò õðåñöõóéêÞ åðßäïóÞ ôïõ óôçí êôçíéáôñéêÞ. ¸êáíå ìéá-äõï áöáéìÜîåéò
óôï Üññùóôï Üëïãï, ýóôåñá ôï îÜðëùíå ÷Üìïõ êé Üñ÷éæå íá øá÷ïõëåýåé
Üóêïðá ðÝñá-äþèå ôï êïñìß ôïõ, ýóôåñá äéÝôáæå íá ôï äÝóïõí ìÝóá óôï
óôÜâëï êáé ôïõ ôñáâïýóå ìéá íõóôåñéÜ êÜôù áðü ôçí ïðëÞ ðáñ' üëï ðïõ ôï
äõóôõ÷éóìÝíï æþï äåñíüôáí êáé ìïýãêñéæå. Ìá ï ÐïëçêÝç, ìç äßíïíôáò
ðñïóï÷Þ óå ôßðïôá, áðïöáéíüôáí ìå óôüìöï, ðùò áõôü èá ðåé «áöáßìáîç ôçò
ïðëÞò». ¾óôåñá ðáóÜëåéâå ìå âéôñéüëé ôá óðõñéÜ, Üäåéáæå óå åíôñéâÝò
äéÜöïñá ìðïõêáëÜêéá ìå õãñÜ êáé ôÝëïò ôïõ Ýñé÷íå óôï óôüìá üôé ôïõ êÜðíéæå.
Êé üóï ðéï ðïëý âáóÜíéæå êáé óêüôùíå ô' Üëïãá, ôüóï ðéï ðïëý áýîáéíå ç
ðåðïßèçóç ôùí ÷ùñéêþí ó' áõôüí êáé ôüóï ðéï ðïëý Ýôñå÷áí óôá öþôá ôïõ.
Íéþèù ðùò åìåßò, ïé êýñéïé, áò ðïýìå äåí èá ðñÝðåé íá êïñïúäåýïõìå ôïí
ÐïëçêÝç. Ôá ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóå ãéá íá åìðíÝåé ôçí åìðéóôïóýíç åßíáé
áêñéâþò ôá ßäéá ðïõ åðåíåñãïýóáí óôïõò ðáôÝñåò ìáò, óå ìáò êáé ðïõ èá
åîáêïëïõèÞóïõí íá åðåíåñãïýí êáé óôá ðáéäéÜ ìáò.
Ï ìïõæßêïò, ðïõ ôñÝìåé êáé ëá÷ôáñÜåé ãéá ôç ìïíáäéêÞ ôïõ öïñÜäá, ðïõ äåí
áðáñôßæåé ìïíÜ÷á ôïí ðëïýôï ôïõ, ìá åßíáé ó÷åäüí óáí Ýíá ìÝëïò ôçò
ïéêïãåíåßáò ôïõ êáé ðáñáêïëïõèåß ìå ðßóôç êáé öñßêç êåßíï ôï óçìáíôéêü
êáôóïýöéáóìá ôçò ìïñöÞò ôïõ ÐïëçêÝç êáé ôá ëåðôÜ áíáóêïõìðùìÝíá ÷Ýñéá,
ðïõ ì' áõôÜ óêüðéìá ðéÝæåé ôï ðïíåìÝíï óçìåßï êáé ôïëìçñÜ ìðÞãåé ôï íõóôÝñé
óôç ãåñÞ óÜñêá ìå ôçí êñõöÞ óêÝøç «Å, èá ôá âãÜëïõìå ðÝñá. Ðïý èá ìïõ
ðáò;», êáé äåß÷íïíôáò ìå ôï ýöïò ôïõ ðùò îÝñåé ðïõ åßíáé áßìá, ðïõ åßíáé ðýïí,
ðïõ ç õãñÞ öëÝâá êáé ðïõ ç óôåãíÞ êáé êáèþò êñáôÜåé ìÝóá óôá äüíôéá ôïõ ôï
èåñáðåõôéêü êïõñÝëé Þ ôï ìðïõêÜëé ìå ôï âéôñéüëé – ï ìïõæßêïò áõôüò åßíáé ôùí
áäõíÜôùí áäýíáôï íá âÜëåé ìå ôï íïõ ôïõ, ðùò ôï ÷Ýñé ôïõ ÐïëçêÝç èá ôñáâÞîåé
ôç íõóôåñéÜ óôá êïõôïõñïý. Áõôüò ï ßäéïò äå èá ìðïñïýóå ðïôÝ íá ôï êÜíåé. Êé
üôáí ç íõóôåñéÜ ãßíåé, ðïôÝò ôïõ äå èá ìåôáìåëçèåß ãéáôß Üöçóå íá ðåôóïêüøåé
Üäéêá ôï Üëïãü ôïõ. Äåí îÝñù åóåßò, üìùò åãþ äïêßìáæá áêñéâþò ôï ßäéï, êáèþò
ðáñáêïëïõèïýóá ôï ãéáôñü, üôáí ôïí êáëïýóáí ãéá ðñïóöéëÞ ìïõ ðñüóùðá êé
Ýâëåðá ðùò ôá êáôáôõñáííïýóå. Êáé ôÜ÷á ìÞðùò ôï ìðïõêÜëé ìå ôç äéÜëõóç ôïõ
1. Ôüëìçóå íá îåãåëáóôåßò êáé íá ïíåéñïðïëÞóåéò!
96
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
óïõìðëéìÝ êáé ôï ìá÷áßñé ôïõ ÐïëçêÝç êé ïé öñÜóåéò ðïõ óõíÞèéæå íá ðñïöÝñåé
äåí Þôáí ôï ßäéï óáí ôá: íåýñá, ñåõìáôéóìïß, ïñãáíéóìïß êëð., ðïõ
ìïõñìïõñßæïõí ïé ãéáôñïß; Wage du zu irren und zu träumen1 áõôü äåí ôáéñéÜæåé
ôüóï ðïëý ãéá ôïõò ðïéçôÝò, üóï ãéá ôïõò ãéáôñïýò êáé ôïõò êôçíßáôñïõò.
ÉÉÉ
Ôï ßäéï êåßíï âñÜäõ, ðïõ ç óõíÝëåõóç, åêëÝãïíôáò ôïí êëçñùôü,
èïñõâïýóå Ýîù áðü ôï ãñáöåßï, ìÝóá óôï êñõåñü óêïôÜäé ôçò ïêôùâñéáíÞò
íý÷ôáò ðïõ áðëùíüôáí, ï ÐïëçêÝç êáèüôáí óôçí Üêñç ôïõ êñåâáôéïý, êïíôÜ
óôï ôñáðåæÜêé ôïõ êé Ýôñéâå ìå ìéá ÷ïíôñÞ ìðïôßëéá êÜðïéï öÜñìáêï ãéá ôá
Üëïãá, ðïõ êé áõôüò ï ßäéïò äåí Þîåñå ôé Þôáí. Óôï ðáñáóêåýáóìá áõôü
Ýìðáéíå êáé óïõìðëéìÝ, êáé èåéÜöé, êáé áëÜôé Áããëéêü, êáé êÜðïéï áãñéü÷ïñôï
ðïõ ôï ìÜæåõå ôá÷ôéêÜ ãéáôß öáíôÜóôçêå êÜðïôå, ðùò ùöåëåß óôç äýóðíïéá
ôùí áëüãùí êáé âñÞêå ðùò äå èá Þôáí Üóêïðï íá ôïõò äßíåé êáé óå Üëëåò
ðåñéðôþóåéò. Ôá ðáéäéÜ åß÷áíå ðéá ðëáãéÜóåé: äõï óôï ðáôÜñé ôïõ öïýñíïõ,
äõï ðßóù óôï êñåâÜôé êé Ýíá ìÝóá óôçí êïýíéá ðïõ êïíôÜ êáèüôáí ç Áêïõëßíá
êé Ýãíåèå. Óôï îýëéíï êçñïðÞãéï, ðÜíù óôï ðáñÜèõñï Üíáâå êÜðïéï áðïêáÀäé
áðü ôá ìéóïêáìÝíá êåñéÜ ôïõ áñ÷ïíôéêïý êé ç Áêïõëßíá, ãéá íá ìç äéáêüðôåé
ï Üíôñáò ôçò ôç óïâáñÞ áðáó÷üëçóÞ ôïõ, óçêùíüôáí êÜèå ëßãï êé Ýöôéá÷íå ôï
öéôßëé ôïõ. ¹ôáí ðïëëïß ðïõ èåùñïýóáí ôïí ÐïëçêÝç óáí Ýíá ôéðïôÝíéï
êôçíßáôñï êáé ôéðïôÝíéï Üíèñùðï. Êé Þôáí êé Üëëïé, ïé ðåñéóóüôåñïé, ðïõ ôïí
èåùñïýóáí óáí Üíèñùðï êáêïñßæéêï, ìá óðïõäáßï ôå÷íßôç óôç äïõëåéÜ ôïõ.
¼ìùò ç Áêïõëßíá ðáñ' üëï ðïõ óõ÷íÜ ôïõ Ýìðçãå ôéò öùíÝò îõëïöïñôþíïíôÜò
ôïí ó' åðßìåôñï, ôïí èåùñïýóå áíáìöéóâÞôçôá óáí ôï ðñþôï êôçíßáôñï êáé
óáí ôïí ðñþôï Üíèñùðï ó' üëï ôïí êüóìï. Ï ÐïëçêÝç Ýñéîå êÜðïéá óêüíç óôç
öïý÷ôá ôïõ. (ÆõãáñéÜ äå ìåôá÷åéñéæüôáí ðïôÝ, êáé åéñùíåõüôáí ôïõò
Ãåñìáíïýò ðïõ üëá ôá æýãéæáí. «Ôïýôï åäþ äåí åßíáé öáñìáêåßï», óõíÞèéæå
íá ëÝåé). Áíáêßíçóå ôç öïý÷ôá, ìá óá íá ôïõ öÜíçêå ìéêñÞ ç ðïóüôçôá ôç
äåêáðëáóßáóå. «Èá ôç âÜëù üëç. Ðéï êáëýôåñá èá åßíáé» ìïíïëüãçóå äõíáôÜ.
Ç Áêïõëßíá óôñÜöçêå ãñÞãïñá êáôÜ ôç öùíÞ ôïõ áñ÷çãïý ôçò ïéêïãÝíåéáò,
ðåñéìÝíïíôáò äéáôáãÝò, ìá óáí åßäå ðùò äåí áðïôåéíüôáí ó' áõôÞí êßíçóå ôïõò
þìïõò ôçò. «ÐáñáìéëÜåé, ï óêáóìÝíïò!» – óôï÷Üóôçêå êáé îáíÜðéáóå ôï
ãíÝóéìü ôçò. Ôï ÷áñôÜêé ðïõ ðåñéåß÷å ôç óêüíç, Ýðåóå êÜôù áðü ôï ôñáðÝæé. Ç
Áêïõëßíá äåí Üöçóå íá ôçò äéáöýãåé áõôü.
– Áíéïýôêá, öþíáîå, êïßôá, ôïõ ìðáìðÜ êÜôé ôïõ Ýðåóå, êáôÝâá íá ôïõ ôï
öôÜóåéò.
Ç Áíéïýôêá ðñüâáëå ôá ëéðüóáñêá ãõìíÜ ðïäáñÜêéá ôçò êÜôù áð' ôç
ñüìðá ðïõ ôç óêÝðáæå, ôñýðùóå óáí ôï ãáôÜêé êÜôù áðü ôï ôñáðÝæé êé Ýöôáóå
ôï ÷áñôß.
– ÐÜñôï, ìðáìðÜ, åßðå êáé îáíá÷þèçêå óôï êñåâÜôé ìå ôá ðáãùìÝíá
97
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ðïäáñÜêéá ôçò.
– Ìç ìå óðñþ÷íåéò, ãêñßíéáóå ç ìéêñüôåñç áäåëöÞ ôçò øåõäßæïíôáò êáé ìå
íõóôáãìÝíç öùíÞ.
– Ôþñá èá óáò äåßîù åãþ! – åßðå ç Áêïõëßíá, êáé ðáñåõèýò êáé ôá äõï
êåöÜëéá êñýöôçêáí êÜôù áðü ôç ñüìðá.
– Ôñßá ñïõâëÜêéá èá ìïõ äþóåé, åßðå ï ÐïëçêÝç, âïõëþíïíôáò ôç ìðïôßëéá,
èá ôïõ ãéáôñÝøù ôï Üëïãï. Êáé äåí åßíáé êáèüëïõ ðïëëÜ, ðñüóèåóå. Ôüóç
óêïôïýñá êáé ôüóï ÷áóïìåñéü! Áêïõëßíá ðåôÜîïõ ìéá óôéãìÞ óôïõ ÍéêÞôá óïõ
äþóåé êáðíü. Áýñéï ôïõ ôïí ðëåñþíù.
Êé ï ÐïëçêÝç Ýâãáëå ìåó' áðü ôçí ôóÝðç ôïõ ðáíôáëïíéïý ôïõ ìéá ðáëéÜ
ðßðá áðü îýëï öëáìïõñéÜò ì' Ýíá êïììÜôé âïõëïêÝñé áíôßò ãéá åðéóôüìéï, êé
Üñ÷éóå íá ôçí ôá÷ôïðïéåß.
Ç Áêïõëßíá ðáñÜôçóå ô' áäñÜ÷ôé ôçò êáé âãÞêå, äß÷ùò íá óêáëþóåé
ðïõèåíÜ, ðñÜãìá ðïõ Þôáí áñêåôÜ äýóêïëï. Ôüôå ï ÐïëçêÝç Üíïéîå ôï
íôïõëáðÜêé, Ýâáëå ìÝóá ôç ìðïôßëéá ìå ôï öÜñìáêï, ðÞñå ôç ìðïôßëéá ôçò
âüôêáò êáé ôçí áíáðïäïãýñéóå óôï óôüìá ôïõ. Ìá äåí åß÷å óôÜëá ìÝóá.
Êáôóïýöéáóå ëéãÜêé, ìá üôáí ç ãõíáßêá ôïõ Ýöåñå ôïí êáðíü êáé ãÝìéóå ôçí
ðßðá ôïõ, üôáí ôçí Üíáøå êáé ìå ôçí ðñþôç ñïõöçîéÜ êÜèéóå óôï êñåâÜôé, ôï
ðñüóùðü ôïõ áêôéíïâüëçóå áðü åõ÷áñßóôçóç êáé ðåñçöÜíéá áíèñþðïõ ðïõ
ôåëåßùóå ôï ìü÷èï ôçò çìÝñáò ôïõ. ¢ãíùóôï áí óêåöôüôáí ôÜ÷á ðùò áýñéï èá
Üäñá÷íå ôç ãëþóóá ôïõ áëüãïõ êáé èá ôïõ Ýñé÷íå ìÝóá êåßíï ôï èáõìáóôü
öÜñìáêï, Þ ðùò äåí õðÜñ÷åé Üñíçóç ãéá ôï ÷ñÞóéìï Üíèñùðï êáé íá, ï ÍéêÞôá
ôïõ Ýóôåéëå ìå ôï ðñþôï ôïí êáðíü ðïõ æÞôçóå. Ôï âÝâáéï åßíáé ðùò êåßíç ôç
óôéãìÞ Þôáí êáôåõ÷áñéóôçìÝíïò. ÎáöíéêÜ ç ðüñôá, ðïõ êñåìüôáí ó' Ýíá êñßêï,
Üíïéîå êáé óôç ãùíßá ìðÞêå Ýíá êïñßôóé áðü ðÜíù, ü÷é ôï äåýôåñï, ìá ôï
ôñßôï, ìéá ìéêñÞ ðïõ ôçí åß÷áí ãéá ôá èåëÞìáôá. ÐÜíù üðùò äá ôï îÝñïõìå
üëïé åêåßíá ôá ÷ñüíéá ëåãüôáí ç êáôïéêßá ôùí áöåíôéêþí, áêüìá êé üôáí Þôáí
÷ôéóìÝíç óå ÷áìÞëùìá. Ç Áîéïýôêá, Ýôóé ëåãüôáí ç ìéêñÞ, ðÜíôá Ýôñå÷å óáí
óáÀôá êáé óôï ôñÝîéìïý ôçò ôá ÷Ýñéá ôçò äå ëõãïýóáí, ðáñÜ êïõíéüíôáí
ìïíïêüììáôá, óáí ôï åêêñåìÝò ôïõ ñïëïãéïý, áíÜëïãá ìå ôç öïñÜ ôïõ ôñÝîéìü
ôçò êé ü÷é êÜèåôá óôéò äõï ðëåõñÝò, ìá ìðñïóôÜ óôï êïñìß ôçò. Ôá ìÜãïõëá ôçò
Þôáí ðÜíôá ðéï êüêêéíá áð’ ôï êüêêéíï öïõóôÜíé ôçò êé ç ãëþóóá ôçò
êïõíéüôáí ôï ßäéï ãñÞãïñá, üóï êáé ôá ðüäéá ôçò. ¼ñìçóå ìÝóá óôï äùìÜôéï,
áäñÜ÷ôçêå áðü ôï öïýñíï êé Üñ÷éóå íá êïõíéÝôáé êáé óáí íá Þèåëå íá
îåöïõñíßóåé ìáæùìÝíåò ôéò ëÝîåéò áðü äõï-ôñåéò ìåìéÜò, åßðå
êïíôáíáóáßíïíôáò ôïýôá ôá ëüãéá, ãõñßæïíôáò óôçí Áêïõëßíá.
– Ç êõñßá ðñüóôáîå ï ÐïëçêÝç Çëßôò ôïýôç ôç óôéãìÞ íá Ýñèåé áðÜíù,
ðñüóôáîå… (óôáìÜôçóå êáé ðÞñå ìéá âáèéÜ áíÜóá). Ï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò
Þôáí óôçí êõñßá. Ìéëïýóáí ãéá ôóç êëçñùôïß, áíáöÝñáíå ôïí ÐïëçêÝç Çëßôò…
Ç Áâíôüíéá ÍéêïëÜâíá ðñüóôáîå …(âáèéÜ áíÜóá ðÜëé) ôïýôç ôç óôéãìÞ íá
Ýñèåé…
98
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
¾óôåñá Ýñéîå ìéá ãñÞãïñç ìáôéÜ óôïí ÐïëçêÝç, óôçí Áêïõëßíá, óôá
ðáéäéÜ, ðïõ ðñüâáëáí ôá êåöÜëéá ôïõò êÜôù áðü ôï ðÜðëùìá, Üñðáîå ìéá
êáñõäüöëïõäá ðïõ âñÝèçêå êïíôÜ óôï öïýñíï ôçí ðÝôáîå óôçí Áíéïýôêá êáé
ëÝãïíôáò Üëëç ìéá öïñÜ «Ôïýôç ôç óôéãìÞ íá Ýñèåé» Ýöõãå óáí áóôñáðÞ êáé
ôá åêêñåìÞ, êéíÞèçêáí ìå ôç óõíçèéóìÝíç ãñçãïñÜäá êáôÜ ðëÜôïò ðñïò ôç
ãñáììÞ ôïõ ôñÝîéìïý ôçò.
Ç Áêïõëßíá óçêþèçêå êáé Ýäùóå óôïí Üíôñá ôçò ôá ðáðïýôóéá ôïõ. ¹ôáí
ðáëéÜ óôñáôéùôéêÜ, êïõñåëéáóìÝíá. ÐÞñå ðÜíù áðü ôï öïýñíï ôï êáöôÜíé êáé
ôïõ Ýäùóå äß÷ùò íá ôïí êïéôÜîåé.
– Äå èá áëëÜîåéò ðïõêÜìéóï; – ôïí ñþôçóå.
– Ìðá… ôçò áðïêñßèçêå.
Ç Áêïõëßíá äåí ôïí êïßôáîå óôï ðñüóùðï ïýôå ìéá öïñÜ, üóçí þñá êåßíïò
íôõíüôáí êáé ðïäåíüôáí, êáé Ýêáíå ðïëý êáëÜ, ðïõ äåí ôïí êïßôáîå. Ãéáôß ôï
ðñüóùðü ôïõ ÐïëçêÝç Þôáí êáôÜ÷ëïìï, ç êÜôù ìáóÝëá ôñåìïýëéáæå êáé ôá
ìÜôéá ôïõ åß÷áí êåßíç ôçí êëáøéÜñéêç, ôçí õðïôáãìÝíç êáé âáèýôáôá
äõóôõ÷éóìÝíç Ýêöñáóç, ðïõ Ý÷ïõí ìïíÜ÷á ïé Üíèñùðïé ðïõ åßíáé áãáèïß,
áäýíáìïé êáé öôáß÷ôåò. Ï ÐïëçêÝç ÷ôåíßóôçêå êé Þôáí Ýôïéìïò íá âãåé, ìá ç
Áêïõëßíá ôïí óôáìÜôçóå, ôïõ Ýöôéáîå ôï êïñäüíé ôïõ ðïõêÜìéóïõ ðïõ äåí
Þôáí äåìÝíï êáëÜ êáé ôïõ öüñåóå ôï óêïýöï.
– Ôé ôñÝ÷åé, ÐïëçêÝç Çëßôò; Óáò êÜëåóå ç êõñßá; – áêïýóôçêå åêåßíç ôç
óôéãìÞ ç öùíÞ ôçò ãõíáßêáò ôïõ ìáñáãêïý ðßóù áðü ôï ÷þñéóìá.
Ôï ðñùéíü êåßíçò ôçò çìÝñáò áêñéâþò, ç ìáñáãêßíá åß÷å êáõãáäßóåé ãéá
êáëÜ ìå ôçí Áêïõëßíá, ãéá ìéá êáíÜôá áëéóßâá ðïõ ôçò áíáðïäïãýñéóáí ôá
ðáéäéÜ ôïõ ÐïëçêÝç êáé ôþñá êáôá÷Üñçêå ðïõ Üêïõóå íá ôïí êáëåß ç êõñßá,
óßãïõñá ãéá íá ôïí êáôóáäéÜóåé ðïéïò îÝñåé ãéá ðéá óôñáâïìÜñá ôïõ ðÜëé. Ç
ãõíáßêá áõôÞ Þôáí ìïíáäéêÞ íá óå êüâåé ìå ôï ìðáìðÜêé, ôüóï ëåðôÞ,
äéðëùìÜôá êáé öáñìáêåñÞ ãëþóóá åß÷å. ÊáíÝíáò äåí êáôÜöåñíå êáëýôåñá
áð' áõôÞí íá æåìáôßóåé ôïí Üëëïí ì' Ýíá ëïãÜêé. ¸ôóé ôïõëÜ÷éóôï, íüìéæå ç ßäéá
ãéá ôïí åáõôü ôçò.
– Óßãïõñá èá èÝëïõí íá óáò óôåßëïõí öáßíåôáé óôç ðïëéôåßá ãéá øþíéá
óõíÝ÷éóå. ¸ôóé öáíôÜæïìáé. Êáé ãéá ìéá ôÝôïéá äïõëåéÜ ìïíÜ÷á Üíèñùðï
åìðéóôïóýíçò ìðïñïýí íá óôåßëïõí, ãéá ôïýôï êáëÝóáíå ôïõ ëüãïõ óïõ. Êé áí
åßíáé Ýôóé, ÐïëçêÝç Çëßôò, íá ìïõ ðÜñåôå Ýíá ìéêñü ðáêåôÜêé ôóÜé, óáò
ðáñáêáëþ.
Ç Áêïõëßíá óõãêñÜôçóå ôá äÜêñõá, ðïõ ôçí Ýðíéîáí êáé ôá ÷åßëç ôçò
óöß÷ôçêáí ìå ìéá êáêéÜ Ýêöñáóç. ¸ôóé äá ôçò åñ÷üôáí íá ôçí áñðÜîåé áðü ôá
âñïìåñÜ ìáëëéÜ ôçò áõôÞ ôç óé÷áìåñÞ ìáñáãêßíá. ¼ìùò óáí Ýñéîå ìéá ìáôéÜ
óôá ðáéäéÜ ôçò êáé óôï÷Üóôçêå ðùò è' áðüìåíáí ïñöáíÜ êáé êåßíç ÷Þñá áí
ðÞãáéíå ï Üíôñáò ôçò óôï óôñáôü, ðáñÜôçóå ôç ìáñáãêßíá ìå ôçí ôóïõ÷ôåñÞ
ãëþóóá, Ýêñõøå ôï ðñüóùðü ôçò óôá äõï ôçò ÷Ýñéá êáé Ýãåéñå ôï êåöÜëé óôï
ìáîéëÜñé.
99
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
– Ìå æïýëéîåè, ìáíïýëá, ìïõñìïýñéóå ôï øåõäü êïñéôóÜêé ôçò, ôñáâþíôáò
ôï ñïý÷ï ôïõ êÜôù áðü ôïí áãêþíá ôçò ìÜíáò ôïõ.
– ¢ìðïôå íá ìïõ ðåèáßíáôå üëá óáò! Ãéá ðéüôåñç óõöïñÜ ìïõ óáò ãÝííçóá!
Îåöþíéóå ç Áêïõëßíá êé Ýâáëå êÜôé öùíá÷ôÜ êëÜìáôá, ðïõ äéáóêÝäáóáí
ðïëý ôç ìáñáãêßíá, ãéáôß áêüìá äåí åß÷å îå÷Üóåé ôçí ðñùéíÞ éóôïñßá ìå ôçí
áëéóßâá.
ÉV
ÐÝñáóå ìéóÞ þñá. Ôï ìùñü îåöþíéóå. Ç Áêïõëßíá óçêþèçêå êáé ôï ôÜéóå.
Ôþñá ðéá äåí Ýêëáéãå, ìá áêïõìðþíôáò óôï ÷Ýñé ôçò ôï áäõíáôéóìÝíï ìá
áêüìá üìïñöï ðñüóùðü ôçò, óôýëùóå ôá ìÜôéá óôï êåñß ðïõ ôñåìüóâçíå êáé
óêåöôüôáí ãéáôß ôÜ÷áôåò ðáíôñåýôçêå, ãéáôß ôÜ÷áôåò ÷ñåéÜæïíôáé ôüóïé
óôñáôéþôåò êé áêüìá ìå ôé ôñüðï íá åêäéêçèåß ôç ìáñáãêßíá.
Áêïýóôçêáí ôá âÞìáôá ôïõ ÐïëçêÝç. Ç Áêïõëßíá óöïýããéóå êáëÜ-êáëÜ ô'
áðïìåéíÜñéá ôùí äáêñýùí ôçò êáé óçêþèçêå ãéá íá ôïí áöÞóåé íá ðåñÜóåé. Ï
ÐïëçêÝç ìðÞêå ìå ýöïò. ÐÝôáîå ôï óêïýöï ôïõ ðÜíù óôï êñåâÜôé, îåöýóçîå
êé Üñ÷éóå íá îåêïõìðþíåé ôï ñïý÷ï ôïõ.
– Ëïéðüí; Ãéáôß óå êáëÝóáíå;
– ×ì! Áì. Áõôü ðéá ôï îÝñïõìå. Ï ÐïëçêÝç ìðïñåß íá 'íáé ï ðéï ôåëåõôáßïò
áð' ôïõò ôåëåõôáßïõò áíèñþðïõò, üìùò Üìá ðñüêåéôáé ãéá äïõëåéÜ, ðïéïí èá
êáëÝóïõí; Ôïí Ðïëçêïýóêá.
– Óáí ôé äïõëåéÜ;
Ï ÐïëçêÝç äå âéÜóôçêå í' áðïêñéèåß. ¢íáøå ôçí ðßðá ôïõ, ôñÜâçîå ìéá
ñïõöçîéÜ, êé Ýöôõóå.
– Ìå ðñüóôáîå íá ðÜù óôïí Ýìðïñá ãéá êÜôé ëåöôÜ.
– Íá öÝñåéò ëåöôÜ; – ñþôçóå ç Áêïõëßíá.
Ï ÐïëçêÝç ÷áìïãÝëáóå êáé êßíçóå ôï êåöÜëé.
– Êáé óïõ åßíáé ìéá ìáóôüñéóóá óôá ëüãéá! – “Ý÷åé âãåé, ëÝåé ô' üíïìÜ óïõ
ðùò äåí åßóáé Üíèñùðïò ôçò åìðéóôïóýíçò, ìá åãþ óå åìðéóôåýïìáé
ðáñáðÜíù áðü êÜèå Üëëïí...”. (Ï ÐïëçêÝç ìéëïýóå äõíáôÜ, ãéá íá ôïí
áêïýíå ïé óõãêÜôïéêïé). “Ìïõ õðïó÷Ýèçêåò ðùò èá äéïñèùèåßò êáé íá ç
áðüäåéîç ðùò óå ðéóôåýù. Íá ðáò, ëÝåé, óôïí Ýìðïñá íá ðÜñåéò ôá ëåöôÜ êáé
íá ôá öÝñåéò”. Ôüôåò êáé åãþ ôçò ëÝù: «Åãþ, êõñßá, åìåßò, üëïé ìáò äïýëïé ôçò
áöåíôéÜò óïõ åßìáóôå êáé ÷ñÝïò Ý÷ïõìå Ýôóé ðïõ õðçñåôïýìå ôï Èåü íá
õðçñåôïýìå êáé ôçí áöåíôéÜ óïõ, êáé ãéá ôïýôï íéþèù ôïí åáõôü ìïõ ðùò
äýíáìáé íá êÜíù ôï ðáí ãéá ôçí õãåßá ôçò áöåíôéÜò óïõ êé ïýôå ðùò ìðïñþ íá
ðù ôï ü÷é ãéá ïðïéáäÞðïôå äïõëåéÜ. Êåßíï ðïõ èá ðñïóôÜîåôå èá ôï åêôåëÝóù
ãéáôß åßìáé äïýëïò óáò». (Êáé ðÜíù ó' áõôü ÷áìïãÝëáóå ìå åêåßíï ôï ÷áìüãåëï
ôïõ áãáèïý, ôïõ áäýíáìïõ êáé ôïõ öôáéîéÜñç.) Ôï ëïéðüí, èá ôá êáôáöÝñåéò
óßãïõñá; Ôï íéþèåéò, ëÝåé, ðùò áð' áõôü åîáñôéÝôáé ç ìïßñá óïõ; Ðþò ìðïñþ
100
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
íá ìçí ôï íéþèù, ðþò ìðïñþ íá ìçí ôá êáôáöÝñù; – êé áí âñÝèçêáí Üíèñùðïé
íá ìå êáêïëïãÞóïõí áõôü ìðïñïýí ãéá ôï êáèÝíá íá ôïí êÜíïõí, üìùò åãþ,
èáññþ, ðùò ðïôÝò, ìáò ðïôÝò, äå äéáíïÞèçêá ôï ðáñáìéêñü êáêü åíÜíôéá óôçí
õãåßá ôçò áöåíôéÜò óáò. Êáé ôçò ôá åßðá, ðïõ ëåò, Ýôóé äá üìïñöá, üìïñöá êáé
óôáñÜôá, ðïõ ç êõñÜ ìáò ìáëÜêùóå ïëüôåëá. Êáé ìïõ ëÝåé óôï ôÝëïò: “Åóý èá
åßóáé ï ðñþôïò áíÜìåóá óôïõò áíèñþðïõò ìïõ”. (Óþðáóå ëßãï êáé ôï ßäéï
÷áìüãåëï îáíáöÜíçêå óôï ðñüóùðü ôïõ.) ÂëÝðåéò, åãþ îÝñù ðïëý êáëÜ ìå ôé
ôñüðï ðñÝðåé íá ìéëÜåé êáíÝíáò ìå äáýôïõò. Ôý÷áéíå ðïëëÝò öïñÝò, ôá
ðåñáóìÝíá ÷ñüíéá, íá ìïõ âñßóêåôáé êÜðïéï äýóôñïðï áöåíôéêü, üðùò ðÜíôá
ìå ôá ðåôõ÷çìÝíá ëüãéá ìïõ, êáôÜöåñíá óôï ôÝëïò íá ôïí êÜíù ìåôáîùôü.
– Êé åßíáé ðïëëÜ ôá ëåöôÜ; – ñþôçóå ç Áêïõëßíá.
– Ôñßá ðåíôáêïóÜñéá ñïýâëéá, áðïêñßèçêå ì' áäéáöïñßá ï ÐïëçêÝç.
Ç Áêïõëßíá êßíçóå ôï êåöÜëé.
– Êáé ðüôå öåýãåéò;
– Áýñéï, ðñüóôáîå ç êõñÜ. ÐÜñå, ìïõ ëÝåé Ýíá Üëïãï, üðïéï èÝëåéò, ðÝñíá
áðü ôï ãñáöåßï êáé ôñÜâá ìå ôç âïÞèåéá ôïõ Èåïý.
– Äüîá óïé ï Èåüò, åßðå ç Áêïõëßíá, óçêþèçêå êáé óôáõñïêïðÞèçêå. Ï
Èåüò íá óå âïçèÞóåé, Çëßôò, ðñüóèåóå øéèõñéóôÜ, ãéá íá ìçí áêïõóôåß áð'
ôïõò óõãêÜôïéêïõò êáé ôïí Üäñáîå áðü ôï ìáíßêé ôïõ ðïõêÜìéóïý ôïõ. Çëßôò,
íá ì' áêïýóåéò, ôï êáëü ðïõ óïõ èÝëù, ãéá ôï ×ñéóôü, ìç âÜëåéò âüôêá óõï
óôüìá óïõ åêåß ðïõ èá ðáò. Ößëçóå óôáõñü.
– Äåí ôñåëÜèçêá íá ìðåêñïëïãÞóù, êïõâáëþíôáò ôüóá ëåöôÜ! – ôçí
êáèçóý÷áóå. Êáé êÜðïéïò Ýðáéæå êåé ðÜíù óôï ðéÜíï, ôüóï üìïñöá, ôñÝëá! –
ðñüóèåóå óå ëßãï ÷áìïãåëþíôáò. Ç äåóðïéíßäá, öáßíåôáé. Åãþ, ðïõ ëåò
óôåêüìïõí Ýôóé äá, ìðñïóôÜ óôçí êõñßá, óôï äéêü ôçò äùìÜôéï êé ç äåóðïéíßäá,
ðßóù áðü ôçí êëåéóìÝíç ðüñôá, óôï Üëëï ÷áëïýóå êüóìï ìå ôï ðáßîéìü ôçò.
¢ëëï ðïõ óôï ëÝù. Áñ÷éíïýóå óéãÜ-óéãÜ, êé Ýðáéñíå ìåôÜ ìéá öüñá, ðïõ óïõ
ðéáíüôáí ç áíÜóá! ÅéäéêÜ ìïõ öáéíüôáí, áêïýãïíôÜò ôçí, ðùò êáé åãþ èá
ìðïñïýóá íá ðáßîù ðéÜíï, óáí êáé äáýôç. Ìá ôï Èåü, èá ìðïñïýóá. Åßìáé
åðéäÝîéïò óå êÜôé ôÝôïéá, åãþ ðïõ ìå âëÝðåéò. Áýñéï íá ìïõ äþóåéò ðáóôñéêü
ðïõêÜìéóï.
Êáé ðëÜãéáóáí íá êïéìçèïýí åõôõ÷éóìÝíïé.
V
Ó' áõôü ôï áíáìåôáîý, ç óõíÝëåõóç ÷áëïýóå êüóìï Ýîù áðü ôï ãñáöåßï. Ïé
ìïõæßêïé Þôáí ó÷åäüí üëïé ðáñüíôåò, êé üôáí ï åðéóôÜôçò åðÞãå ãéá ôçí
åéóÞãçóÞ ôïõ óôçí êõñßá, öüñåóáí ôïõò óêïýöïõò ôïõò, êáé ðéüôåñåò öùíÝò
áíáêáôþèçêáí óôç óõæÞôçóç, ðïõ ïëïÝíá äõíÜìùíå êáé ðéï ðïëý. ¸íá
áãêïìá÷çôü áðü âáèéÝò öùíÝò, ðïõ êÜðïõ-êÜðïõ äéáêïðôüôáí ìå ðíé÷ôÜ,
âñá÷íÜ îåöùíçôÜ, ãÝìéæå ôïí áÝñá êáé ôï áãêïìá÷çôü áõôü Ýöôáíå, óáí ôç
101
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
âïõÞ ôçò èáëáóóïôáñá÷Þò, ßóáìå ôá ðáñÜèõñá ôçò êõñßáò ðñïîåíþíôáò ôçò
ìéá íåõñéêÞ ôáñá÷Þ, üìïéá ìå êåßíç ðïõ íéþèåé êÜðïéïò, ìå ôï êïíôïæýãùìá
ôçò ìðüñáò. Ç êõñßá áéóèáíüôáí êÜôé óáí öüâï êáé óáí åíü÷ëçóç. ¼ëï ôçò
öáéíüôáí ðùò üðïõ íá 'íáé ïé öùíÝò èá ãéíüôáí ðéï Ýíôïíåò êáé ðéï ðïëëÝò êáé
êÜôé èá óõíÝâáéíå. «ÓÜìðùò íá ìçí ìðïñïýí íá ãßíïõí ïë' áõôÜ Þóõ÷á-Þóõ÷á,
åéñçíéêÜ, äß÷ùò êáõãÜäåò, äß÷ùò îåöùíçôÜ, óêåöôüôáí, óýìöùíá ìå ôï
÷ñéóôéáíéêü íüìï, ðïõ äéäÜóêåé ôçí áäåëöéêÞ áãÜðç êáé ôçí ðñáüôçôá».
ÐïëëÝò öùíÝò ìßëçóáí ìåìéÜò, ìá ðéüôåñï áð' üëïõò îåöþíéæå ï Öåíôüñ
Ñåæïýí, ï ìáñáãêüò. Áõôüò åß÷å äõï ãéïõò êáé ôá Ýâáæå ìå ôïõò Íôïõôëüâ. Ï
ãÝñïò Íôïõôëüâ ðñïóðáèïýóå íá äéêáéïëïãçèåß. Ðñï÷þñçóå ëéãÜêé áíÜìåóá
óôï ðëÞèïò, åíþ ðñùôýôåñá Þôáí ÷ùìÝíïò êÜðùò ðáñÜìåñá, êáé êéíþíôáò
ðëáôéÜ ôá ÷Ýñéá ôïõ, ôñáâþíôáò ôï ãåíÜêé ôïõ ìéëïýóå ìå êüðï ôüóï ðïëý, ðïõ
óßãïõñá, êé ï ßäéïò èá äõóêïëåõüôáí ðïëý íá êáôáëÜâåé ôá ëåãüìåíÜ ôïõ. Ïé
ãéïé êé ïé áíéøéïß, üëïé ðáëéêÜñéá Ýíá êé Ýíá óôÝêïíôáí êïíôÜ ôïõ Ýôóé ðïõ ôï
Ýêáíáí íá ìïéÜæåé ìå ôçí êëþóá ðïõ ðñïóðáèåß íá óþóåé ôá ðáéäéÜ ôçò áðü
ôï ãåñÜêé ðïõ ôñéãõñßæåé. Ôï ãåñÜêé ðáñÜóôáéíå óå ôïýôç ôçí ðåñßóôáóç ï
Ñåæïýí, êé ü÷é ìïíÜ÷á áõôüò ìá êé üëïé üóïé åß÷áí äõï Þ êáé Ýíá, ó÷åäüí üëç
ç óõíÝëåõóç ðïõ ÷éìïýóå íá ñé÷ôåß óôá ðïõëéÜ ôçò êëþóáò. Ôï æÞôçìá Þôáí
ðùò åäþ êáé ôñéÜíôá ÷ñüíéá ðÞñáí óôï óôñáôü ôïí áäåëöü ôïõ Íôïõôëüâ êáé
ãéá ôïýôï ï ãÝñïò õðïóôÞñéæå ôþñá, ðùò äåí Ýðñåðå íá ôïí ëïãáñéÜæïõí ì'
áõôïýò ðïõ åß÷áí ôñåéò ãéïõò, ðáñÜ õðïëïãßæïíôáò ôç óôñáôéùôéêÞ õðçñåóßá
ôïõ áäåëöïý ôïõ, íá ôïí âÜëïõí ì' áõôïýò ðïõ åß÷áí äõï ãéïõò êé áð' áõôïýò
íá ôñáâÞîïõí êëÞñï, ãéá ôïí ôñßôï êëçñùôü. ¢ëëïé ôÝóóåñåéò Þôáí ôçò
êáôçãïñßáò ôïõ Íôïõôëüâ, ìå ôñåéò ãéïõò. Ìá ï Ýíáò Þôáí ðñüåäñïò ôïõ
÷ùñéïý êé áõôüí ç êõñßá ôïí áðÜëëáîå áðü ôïýôç ôçí õðï÷ñÝùóç. Áðü ôçí
Üëëç ïéêïãÝíåéá ðÞãå êëçñùôüò ôçí ðåñáóìÝíç åðéóôñÜôåõóç. Áðü ôïõò
Üëëïõò äýï ïñßóôçêáí êéüëáò ðïéïé èá ðÞãáéíáí êé ï Ýíáò ìÜëéóôá, ìÞôå êáí
Þñèå óôç óõíÝëåõóç êáé ìïíÜ÷á ç ãõíáßêá ôïõ óôåêüôáí ðéêñáìÝíç óå ìéá
ãùíéÜ, ìå ôçí áêáèüñéóôç åëðßäá ðùò ìðïñïýóå êÜðùò óôï ôÝëïò êÜôé íá
ãéíüôáí êáé íá ãëßôùíå áðü ôïýôç ôçí êáêïôõ÷ßá. Ìá ï Üëëïò ï êïêêéíïôñß÷çò
ÑïìÜí, ìå êïõñåëéáóìÝíï óáêÜêé, ðáñ' üëï ðïõ äåí Þôáí öôù÷üò, óôåêüôáí
êïëëçìÝíïò óôïí åîþóôç êáé ìå óêõììÝíï ôï êåöÜëé óþðáéíå üëç ôçí þñá,
ìïíÜ÷á êÜðïõ-êÜðïõ ãýñéæå êáé êïßôáæå ðñïóå÷ôéêÜ êåßíï ðïõ ìéëïýóå ðéï
äõíáôÜ, ýóôåñá ðÜëé îáíÜóêõâå ôï êåöÜëé ôïõò. Êé üëç ôïõ ç óôÜóç, üëï ôïõ
ôï ýöïò Ýìïéáæáí óáí íá ôïí âñÞêå êéüëáò óõìöïñÜ. Ï ãÝñïò Óéåìéüí
Íôïõôëüâ Þôáí Ýíáò Üíèñùðïò ðïõ ï êáèÝíáò ðïõ ôïí Þîåñå ëéãÜêé èá
ìðïñïýóå ðñüèõìá íá ôïõ åìðéóôåõôåß êáé åêáôïíôÜäåò ñïýâëéá. ¹ôáí Ýíáò
Üíèñùðïò ìåôñçìÝíïò, èåïöïâïýìåíïò, êáëüò íïéêïêýñçò, êáé ó' åðßìåôñï,
÷ñüíéá ôþñá, åðßôñïðïò óôçí åêêëçóßá. Êé' áõôü áýîáéíå ôï êýñïò ôïõ.
Áðåíáíôßáò ï Ñåæïýí ï ìáñáãêüò, Þôáí Ýíáò Üíôñáò øçëüò, ìáýñïò,
êáâãáôæÞò, ìåèýóôáêáò, ôïëìçñüò êé åîáéñåôéêÜ åðéäÝîéïò óôïõò êáõãÜäåò êáé
102
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
óôéò óõæçôÞóåéò üðïõ êé áí ôý÷áéíå: ìá óôç óõíÝëåõóç, ìá óôçí áãïñÜ, êáé ì'
ïðïéïíäÞðïôå, ôüóï ìå ôïõò åñãÜôåò êáé ôïõò åìðüñïõò, üóï êáé ìå ôïõò
ìïõæßêïõò êáé ô' áöåíôéêÜ. Ôþñá Þôáí Þñåìïò, äçêôéêüò êé áð' üëï ôï ýøïò ôçò
êïñìïóôáóéÜò ôïõ, ì' üëç ôçí Ýíôáóç ôçò ç÷çñÞò öùíÞò ôïõ êáé ôï ñçôïñéêü
ôáëÝíôï ôïõ, ðßåæå ôïí åêêëçóéáóôéêü åðßôñïðï ðïõ ìáóïýóå ôá ëüãéá ôïõ êáé
ðíéãüôáí êáé êáôáíôïýóå íá ôá ÷Üíåé êõñéïëåêôéêÜ. Óôç óõæÞôçóç Ýðáéñíáí
ìÝñïò áêüìá ï ÃáñÜóêá Êáðßëïâ Ýíáò áðü ôïõò ïðáäïýò ôïõ Ñåæïýí ðïõ
Üíçêå óôçí íåüôåñç ãåíéÜ êáé äéáêñéíüôáí ðÜíôá ãéá ôçí ôïëìçñÞ ôïõ öñÜóç,
ðïõ ÷Üñç ó' áõôÞ åß÷å êéüëáò áðï÷ôÞóåé êýñïò óôéò óõíåëåýóåéò ôïõ ÷ùñéïý.
Êáèþò êé Öåíôüñ Ìåëíßôóíé, Ýíáò êéôñéíéÜñçò, ëéãíüò, øçëüò ìå êõñôùìÝíåò
ðëÜôåò ìïõæßêïò ìÜëëïí íÝïò, ì' áíÜñéá ãÝíéá êáé ìéêñÜ ìáôÜêéá, ðÜíôá
ãêñéíéÜñçò ðÜíôá êáôóïýöçò, ðïõ ó' üëá åýñéóêå áäéÜêïðá ôçí êáêÞ Üðïøç
êáé óõ÷íÜ Ýöåñíå óå äýóêïëç èÝóç ôç óõíÝëåõóç ìå ôéò áðßèáíåò êáé
áðüôïìåò åñùôÞóåéò ôïõ êáé ôéò ðáñÜîåíåò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ. Êé ïé äõï áõôïß
ïìéëçôÝò Þôáí ìå ôï ìÝñïò ôïõ Ñåæïýí. Åêôüò áð' áõôïýò áíáêáôùíüôáí
êÜðïõ-êÜðïõ êáé äõï öáöëáôÜäåò: ï ×ñéðêüâ, ìå ôçí êáëüêáñäç öÜôóá ôïõ
êáé ôï óôñïããõëü ãåíÜêé ôïõ, ðïõ óõíÞèéæå íá ëÝåé ïëïÝíá «Ýôóé ðïõ ëåò ößëåò
ìïõ áãáðçôÝ» êé ï êïíôïýëç, ìå ôï ðïõëßóéï ìïõôñÜêé Æéíôêüâ, ðïõ óõíÞèéæå
íá ëÝåé «êáé âãáßíåé, áäåñöÜêé ìïõ» êáèþò áðïôåßíïíôáí ãåíéêÜ êáé ìéëïýóå
üìïñöá, ìá ïëüôåëá áôáßñéá÷ôá ìå ôçí ðåñßðôùóç. Áõôïß ïé äýï ðüôå-ðüôå
Ýðáéñíá ôï ìÝñïò ôïõ Ñåæïýí, üìùò êáíÝíáò äåí ôïõò Ýäéíå óçìáóßá. ¹ôáí êé
Üëëïé óáí êé áõôïýò, ìá áõôïß ïé äõï ôñýðùíáí ïëïÝíá áíÜìåóá óôï ðëÞèïò,
îåöþíéæáí ðéï ðïëý áð' üëïõò, ôñïìÜæïíôáò ôçí êõñßá, ëéãüôåñï áð' üëïõò
ôñáâïýóáí ôçí ðñïóï÷Þ êáé, ìåèõóìÝíïé áðü ôç öáóáñßá êáé ôéò öùíÝò,
ðáñáäßíïíôáé ïëüôåëá óôçí áðüëáõóç íá áêïíßæïõí ôç ãëþóóá ôïõò. ¹ôáí êé
Üëëïé ðïëëïß ìïõæßêïé ìå ðïëëïýò êáé äéÜöïñïõò ÷áñáêôÞñåò: ë.÷. ïé
ãêñéíéÜñçäåò, ïé áîéüðñåðïé, ïé áäéÜöïñïé, ïé êáôáôñåãìÝíïé, êáèþò êáé
ðïëëÝò ãõíáßêåò ðßóù áðü ôïõò Üíôñåò ìå ôá ñáâäÜêéá ôïõò. ¼ìùò, ãéá üëïõò
áõôïýò èá óáò äéçãçèþ, áí èÝëåé ï Èåüò, êÜðïéá Üëëç öïñÜ. Ôï äå ðëÞèïò
áðáñôéæüôáí ãåíéêÜ áðü ôïõò ìïõæßêïõò ðïõ óôÝêïíôáí óôç óõíÝëåõóç üðùò
êáé óôçí åêêëçóßá êáé êïõâÝíôéáæáí ðáñáðßóù øéèõñéóôÜ ãéá äéÜöïñá
ðñÜãìáôá ðïõ ôïõò åíäéÝöåñáí, Þ ðåñßìåíáí óéùðçëïß, ðüôå èá Ýðáõáí íá
ãêáñßæïõí ïé öùíáêëÜäåò. ¹ôáí áêüìç êáé ïé ðëïýóéïé, ðïõ ç óõíÝëåõóç äåí
ìðïñïýóå ìÞôå íá ðñïóèÝóåé ìÞôå í' áöáéñÝóåé ôï ðáñáìéêñü óôçí áñ÷ïíôéÜ
ôïõò. ÔÝôïéïò Þôáí ï Ãéåñìßë, ìå ôï ðëáôý ãõáëéóôåñü ðñüóùðï, ðïõ ïé
ìïõæßêïé ôïí Ýëåãáí «êïéëáñÜ», ãéáôß Þôáí ðëïýóéïò. Êé Üëëïò Ýíáò ï
Óôáñüóôéí, ðïõ óôï ðñüóùðü ôïõ Þôáí áðëùìÝíç ç ãåìÜôç áõôïåõ÷áñßóôçóç
Ýêöñáóç ôçò äýíáìçò: «ËÝôå óåéò ü,ôé èÝôå, üìùò åìÝíá êáíÝíáò äåí êïéôÜåé
íá ì' áããßîåé. ÔÝóóåñåéò ãéïõò Ý÷ù, ìá ïýôå Ýíáò äåí ðÜåé óôï óôñáôü».
ÊÜðïõ-êÜðïõ ôïõò åíï÷ëïýóáí êé áõôïýò ïé ôïëìçñïß óáí ôïí Ñåæïýí êáé ôïí
Êáðßëïâ êé áõôïß ôïõò áðïêñßíïíôáí Þñåìá êáé êïöôÜ ì' üëç ôç óõíáßóèçóç
103
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ôçò áôïìéêÞò ôïõò áîßáò. Áí ï Íôïõôëüâ èýìéæå ôçí êëþóá ðïõ åßíáé ãåìÜôç
áãùíßá Üìá îåöáíåß êÜðïéï ãåñÜêé, ôá ðáëéêÜñéá ôïõ, äå èýìéæáí êáèüëïõ ôá
êëùóüðïõëá ôçò ðåñßðôùóçò áõôÞò: ìÞôå ôáñÜæïíôáí ìÞôå îåöþíéæáí, ðáñÜ
óôÝêïíôáí Þóõ÷á-Þóõ÷á ðßóùèÝ ôïõ. Ï ðñþôïò, ï ÉãíÜô Þôáí ðéá ôñéáíôÜñçò.
Ï äåýôåñïò ï Âáóßëç, Þôáí êé áõôüò ðáíôñåìÝíïò, ìá äåí Ýêáíå ãéá
óôñáôåýóéìïò. Ï ôñßôïò, ï áíéøéüò ôïõ Çëéïýóêá, ðïõ ðñéí áðü ëßãï êáéñü åß÷å
ðáíôñåõôåß, îáíèüò êáé ñïäïêüêêéíïò, óôåêüôáí êáëïíôõìÝíïò êáé êïßôáæå ôïí
êüóìï, Ýîõíå êÜðïõ-êÜðïõ ôï óâÝñêï ôïõ êÜôù áð' ôï êáðÝëï ôïõ ìå ìéá
áäéáöïñßá, óÜìðùò êáé íá ìçí åðñüêåéôï ãé' áõôüí, ìïëïíüôé áõôüí áêñéâþò
ìÜôéáæáí í' áðïóðÜóïõí áðü ôçí êëþóá ôá ãåñÜêéá.
– ÅðåéäÞ, äçëáäÞ ï ðáððïýëçò ìïõ ðÞãå óôñáôéþôçò óôïí êáéñü ôïõ,
ðñÝðåé ôþñá êé åãþ íá ãõñÝøù áðáëëáãÞ, Ýëåãå ï Ñåæïýí. ¼÷é, áäåñöÜêé,
ôÝôïéïò íüìïò äåí Ýãéíå áêüìá. Ôçí ðåñáóìÝíç öïñÜ ðÞñáíå ôï Ìé÷Ýéôò, ðïõ
ï ìðÜñìðáò ôïõ, ùóôüóï, áêüìá äå ãýñéóå óðßôé.
– ÅóÝíá ìÞôå ï ìðáìðÜò óïõ, ìÞôå êáíÝíáò áðü ôïõò ìðáñìðÜäåò óïõ
õðçñåôÞóáíå ôïí ôóÜñï, Ýëåãå ôáõôü÷ñïíá ï Íôïõôëüâ, ìá êáé óõ, ìÞôå óô'
áöåíôéêÜ õðçñÝôçóåò, ìÞôå ðïõèåíÜ, ìïíÜ÷á ìåèïêïðÜò êáé ôá ðáéäéÜ óïõ
ðÞñáí ôï êáèÝíá ôï ìåñôéêü ôïõ êáé ÷þñéóáí áðü óÝíá. ÊáíÝíáò äå ìðïñåß íá
êÜíåé ìáæß óïõ. ÌïíÜ÷á íá ìéëÜò îÝñåéò êáé íá ïñìçíåýåéò Üëëïõò, êáé íá
Ý÷åéò ãíþìç ãéá üëá. Ìá åãþ äÝêá ÷ñüíéá Ýêáíá óôï óôñáôü, åðßôñïðïò óôçí
åêêëçóßá åßìáé, äõï öïñÝò êÜçêá, ÷ùñßò íá äù ôçí ðáñáìéêñÞ âïÞèåéá áðü
êáíÝíá. Êáé ôþñá ðÜôå íá ìå êáôáóôñÝøåôå, ãéáôß âëÝðåôå ôï óðéôéêü ìïõ íá
'íáé åéñçíéêü êáé ôéìçìÝíï; Íá ìïõ öÝñåôå ðßóù ôïí áäåëöü ìïõ. Ìðïñåß
êéüëáò, ðïéïò îÝñåé íá Ý÷åé ðåèÜíåé ðéá. Íá êñßíåôå óýìöùíá ìå ôçí áëÞèåéá,
óýìöùíá ìå ôï äßêéï ôïõ Èåïý, ÷ñéóôéáíïß ìïõ, êé ü÷é í' áêïýôå ôá øÝìáôá ôùí
ìåèõóìÝíùí.
Ôáõôü÷ñïíá ï ÃáñÜóêá Ýëåãå óôïí Íôïõôëüâ:
– ¼ëï ãéá ôïí áäåñöü óïõ ìáò êïðáíÜò, üìùò áõôüí äåí ôïí Ýêëåîå ç
óõíÝëåõóç, ìá ãéá ôçí êáêïñéæéêéÜ ôïõ ôïí óôåßëáíå óôï óôñáôü ô' áöåíôéêÜ.
Êé Ýôóé, ðÜøå íá ìáò ôïí ëåò.
Ï ÃáñÜóêá äåí åß÷å áêüìá áðïôåëåéþóåé, êáé ðñïâÜëëïíôáò ìðñïóôÜ ï
øçëüò êáé êéôñéíéÜñçò Öåíôüñ Ìåëíßôóíç, Üñ÷éóå êáôóïõöéáóìÝíïò íá ëÝåé:
– ÐÜíôá êÜðùò Ýôóé ãßíåôáé. Ô' áöåíôéêÜ óôÝëíïõí óôï óôñáôü üðïéïí ôïõò
êáðíßóåé êé ýóôåñá âñßóêåé ç óõíÝëåõóç ôï ìðåëÜ ôçò. Ôþñá ðïõ ç óõíÝëåõóç
üñéóå íá ðÜåé ï ãéïò óïõ êáé óõ äå èåò, ðáñáêÜëåóå ôçí êõñÜ êáé êåßíç ìðïñåß
íá ðñïóôÜîåé íá ðÜù åãþ óôç èÝóç, ðïõ äåí Ý÷ù ìÞôå ðáéäß, ìÞôå óêõëß. Êé
ýóôåñá, Ý÷ïõìå ôï íüìï, óïõ ëÝåé ï Üëëïò, ðñüóèåóå ìå êáêßá, êáé ìå
ðåñéöñïíçôéêÞ êßíçóç ôïõ ÷åñéïý, îáíáðÞñå ôçí ðñþôç ôïõ èÝóç.
Ï êïêêéíïôñß÷çò ÑïìÜí, ðïõ èá Ýðáéñíáí ôï ãéï ôïõ, óÞêùóå ôï êåöÜëé êáé
ìïõñìïýñéóå:
– ÓùóôÜ, óùóôÜ! Êé áðü ôç öïýñêá ôïõ êÜèéóå óôï óêáëïðÜôé.
104
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
¼ìùò áõôÝò äåí Þôáí üëåò ïé öùíÝò ðïõ ìéëïýóáí ôáõôü÷ñïíá. Åîüí áðü
êåßíïõò ðïõ óôÝêïíôáí ðáñáðßóù êáé êïõâÝíôéáæáí ãéá ôéò éäéùôéêÝò ôïõò
õðïèÝóåéò, êé ïé öùíáêëÜäåò äåí îå÷íïýóáí ôï êáèÞêïí ôïõò.
– Íáé, íáé, ÷ñéóôéáíïß ôçò óõíÝëåõóçò Ýëåãå ï êïíôïýëçò Æéôêüâ,
åðáíáëáìâÜíïíôáò ôá ëüãéá ôïõ Íôïõôëüâ, ç áðüöáóç ðñÝðåé íá ðáñèåß
÷ñéóôéáíéêÜ. Ðïõ èá ðåé, áäåñöÜêéá ìïõ, ðñÝðåé ÷ñéóôéáíéêÜ íá êñßíåôå.
– Óýìöùíá ìå ôç óõíåßäçóç ðñÝðåé íá êñßíåé ç óõíÝëåõóç, öéëáñÜêï ìïõ,
Ýëåãå ï êáëüêáñäïò ×ñéðêüâ, õðïóôçñßæïíôáò ôá ëåãüìåíÜ ôïõ Êáðßëïâ êáé
ôñáâþíôáò ôï Íôïõôëüâ áðü ôï ìáíßêé êåßíç ôç öïñÜ Þôáí ôï Ýôóé èÝëù ôùí
áöåíôéêþí êé ü÷é áðüöáóç ôçò óõíÝëåõóçò.
– ÓùóôÜ! ÓùóôÜ! – Ýëåãáí ðïëëïß.
– Ðïéïò åéí' ï ìåèýóôáêáò ðïõ ôóáìðïõíÜåé øåõôéÝò; – áíôßëåãå ï Ñåæïýí.
Ìðáò êáé ìå êÝñáóå ðéïôü åóý, Þ ï ãéïò óïõ, ðïõ ôïí ìáæåýïõí øüöéï áð' ôïõò
äñüìïõò êáé ôþñá ìå ëåò ìåèýóôáêá; Íá ìç ÷Üíïõìå ôçí þñá ìáò, áäÝñöéá.
ÐñÝðåé íá ðáñèåß ìéá áðüöáóç. Áí èÝëåôå í' áðáëëÜîåôå ôï Íôïõôëüâ, ôüôå
ïñßóôå íá ðÜåé êÜðïéïò áðü ôïõò ìïíá÷ïãéïýò, êé ï ãÝñïò èá ôñßâåé ôá ÷åñÜêéá
ôïõ êáé èá êïñïúäåýåé.
– Èá ðÜåé ï Íôïõôëüâ! ÐÜåé ôåëåßùóå!
– ÓùóôÜ! Êåßíïé ðïõ Ý÷ïõí ôñåéò ãéïõò íá ôñáâÞîïõí êëÞñï, áêïýóôçêáí
äéÜöïñåò öùíÝò.
– Íá äïýìå áêüìá ôé èá ðåé ç êõñÜ. Ï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò Ýëåãå ðùò
ìðïñåß íá äþóïõí Ýíáí áðü ôïõò äïõëïðÜñïéêïõò, åßðå êÜðïéïò.
Ç ðáñáôÞñçóç áõôÞ óôáìÜôçóå ãéá ëßãï ôéò ëïãïìá÷ßåò, ìá óå ëßãï
îáíÜñ÷éóáí ìå ðéüôåñç ïñìÞ êáé êáôÜëçîáí êáé ðÜëé óôá ðñïóùðéêÜ.
Ï ÉãíÜô, ðïõ ãé' áõôüí ï Ñåæïýí åß÷å ðåé ðùò ôïí óõììÜæåõáí óôïõðß óôï
ìåèýóé áð' ôïõò äñüìïõò, Üñ÷éóå íá êáôçãïñåß ôïí áíôßðáëü ôïõ ðùò ôÜ÷á åß÷å
êëÝøåé Ýíá ðñéüíé áðü ðåñáóôéêïýò ìáñáãêïýò êáé ðùò îõëïêïðïýóå Üãñéá ôç
ãõíáßêá ôïõ, üíôáò ìåèõóìÝíïò, êÜðïôå ìÜëéóôá êüíôåøå íá ôç óêïôþóåé.
Ï Ñåæïýí áðïêñßèçêå ðùò ôç ãõíáßêá ôïõ ôç äÝñíåé êáé íçóôéêüò êáé
ìåèõóìÝíïò êáé ðÜëé ëßãï ôçò åßíáé, êáé ìå ôá ëüãéá ôïõ áõôÜ ðñïêÜëåóå ôá
ãÝëéá ïëïíþí. Ìá üóï ãéá ôï ðñéüíé, öïõñêßóôçêå áðüôïìá, êïíôïæýãùóå ôïí
ÉãíÜô êáé ôïõ öþíáîå:
– Ðïéïò ôï Ýêëåøå;
– Óõ ôï Ýêëåøåò, áðïêñßèçêå èáññåôÜ ï ãåñïäåìÝíïò ÉãíÜô óéìþíïíôÜò ôïí
ðéüôåñï.
– Ðþò åßðåò; Äåí Þóïõíá óõ; – îåëáñõããéæüôáí ï Ñåæïýí.
– Á, ìðá. Óõ êáé ðÜëé óõ! ÅðÝìåíå ï Üëëïò.
ÌåôÜ ôï ðñéüíé áêïëïýèçóå öéëïíéêßá ãéá êÜðïéï êëåììÝíï Üëïãï, ãéá
êÜðïéá óáêéÜ âñþìç, ãéá êÜðïéá ëïõñßäá ëá÷áíüêçðïõ, ãéá êÜðïéï íåêñü
êïñìß. Êé Þôáí ôüóï ôñïìåñÝò ïé êáôçãïñßåò ðïõ îåóôüìéæáí ïé äõï ìïõæßêïé,
ï Ýíáò óôïí Üëëï, ðïõ êáé ôï Ýíá åêáôïóôü áð' üëåò áí áëÞèåõå, èá Ýðñåðå,
105
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
óýìöùíá ìå ôï íüìï êáé ôïõò äõï íá ôïõò åß÷áí êáôáäéêÜóåé, ôï ëéãüôåñï óå
éóüâéï åêôïðéóìü óôç Óéâçñßá.
Ï ãåñü-Íôïõôëüâ, óôï áíáìåôáîý, âñÞêå êÜðïéïí Üëëï ôñüðï ãéá íá
õðïóôçñßîåé ôçí ÜðïøÞ ôïõ. Äåí ôïõ Üñåóáí ï öùíÝò ôïõ ãéïõ ôïõ.
Ðñïóðáèþíôáò íá ôïí áíáãêÜóåé íá óùðÜóåé ôïõ Ýëåãå êÜèå ôüóï: «ÐÜøå,
åéí' áìáñôßá! ÐÜøå óïõ ëÝù!» êáé ðñïóðáèïýóå í' áðïäåßîåé ðùò äåí
ëïãáñéÜæïíôáé ôñåéò ãéïé ìïíÜ÷á êåßíïé ðïõ ìÝíïõí ìáæß ìå ôçí ðáôñéêÞ
ïéêïãÝíåéá, ìá êáé êåßíïé ðïõ Ý÷ïõí ÷ùñßóåé ôï ìåñôéêü ôïõò. Êáé õðüäåéîå
óáí ôÝôïéïí ôïí ÓôÜñïóôéí.
Ï ÓôÜñïóôéí ÷áìïãÝëáóå åëáöñÜ, îåñüâçîå êáé ÷áúäåýïíôáò ôá ãÝíéá ôïõ,
ìå ôï ýöïò ôïõ ðëïýóéïõ ìïõæßêïõ, áðïêñßèçêå ðùò üóï ãéá ôï æÞôçìá áõôü,
åßíáé óåâáóôÞ ç èÝëçóç ôçò êõñÜò. Ðïõ ãéá íá äïèåß ç äéáôáãÞ íá ìç ìðåé ï
ãéïò ôïõ óôïí êáôÜëïãï ôùí êëçñùôþí, ðÜåé íá ðåé ðùò Þôáí Üîéïò ãéá ôç ÷Üñç
áõôÞ.
Êé üóï ãéá ôéò ÷ùñéóìÝíåò ïéêïãÝíåéåò, ï ÃåñÜóéì áíôÝêñïõóå ôá
åðé÷åéñÞìáôá ôïõ Íôïõôëüâ ìå ôçí ðáñáôÞñçóç ðùò èá Ýðñåðå íá ìçí
åðéôñÝðåôáé ç ìïéñáóéÜ, üðùò äåí åðéôñåðüôáí ôçí åðï÷Þ ðïõ æïýóå ï
ìáêáñßôçò ï áöÝíôçò, áëëéþò èá êáôáíôÞóïõí íá ðáßñíïõí óôï óôñáôü êáé ôá
ìïíá÷ïðáßäéá.
– Ìá ôÜ÷áôåò ìïéñáóôÞêáíå, Ýôóé äá ãéá ãïýóôï; ¸ðñåðå êáé ôï Ýêáíáí.
Ãéá ðïéï ëüãï ôþñá íá ðÜìå íá ôïõò êáôáóôñÝøïõìå; – áêïýóôçêáí äéÜöïñåò
öùíÝò ôùí åíäéáöåñïìÝíùí êáé ôüôå ïé êáâãáôæÞäåò ãßíçêáí õðïóôçñé÷ôÝò
ôïõ.
– Êáé ôïõ ëüãïõ óïõ åîáãüñáóå ôïí êëçñùôü, áí äå ãïõóôÜñåéò íá ôï äåéò
íôõìÝíï. Ôï ðïõãêß óïõ åßíáé ãåñü! Åßðå ï Ñåæïýí óôï Íôïõôëüâ.
Ï Íôïõôëüâ äéðëþèçêå ìå ìéá êßíçóç áðåëðéóßáò óôï êáöôÜíé ôïõ êáé åßðå
ìå êáêßá.
– ÌÝôñçóåò, ðñÝðåé, ôá ëåöôÜ ìïõ óõ, ãéá íá ôï ëåò. Áò ðñïóìåßíïõìå íá
äïýìå ôé èá ðåé ï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò áðü ìÝñïõò ôçò êõñÜò.
VI
ÐñáãìáôéêÜ, êåßíç ôç óôéãìÞ ï åðéóôÜôçò Ýâãáéíå áðü ôï áñ÷ïíôéêü.
ÂéáóôéêÜ-âéáóôéêÜ ïé óêïýöïé ôùí ìáæåìÝíùí ìïõæßêùí Ýâãáéíáí ï Ýíáò ðßóù
áðü ôïí Üëëï áðü ôá êåöÜëéá ôïõò, êáé êáèþò êïíôïæýãùíå ï Ãéåãêüñ
Ìé÷Üéëïâéôò, ðñüâáëáí áõôÜ óôï êÝíôñï êáé óôçí ìðñïóôéíÞ ìåñéÜ
îåóêïýöùôá óå äéÜöïñá ÷ñþìáôá: ãêñßæá, øáñÜ, êïêêéíüôñé÷á, ìáýñá,
îáíèÜ, êáé óéãÜ-óéãÜ ïé öùíÝò ëéãüóôåõáí, þóðïõ ðÜøáíå ïëüôåëá. Ï
åðéóôÜôçò óôÜèçêå óôïí åîþóôç êé Ýäåéîå ðùò Þèåëå íá ìéëÞóåé. Êåßíç ôç
óôéãìÞ, Ýôóé ðïõ óôåêüôáí ìå ôï ìáêñý ôïõ óïõñôïýêïõ êáé ìå ôá ÷Ýñéá êÜðùò
áäÝîéá ÷ùìÝíá óôéò ôóÝðåò, ìå ôï êáóêÝôï êáôåâáóìÝíï ÷áìçëÜ óôï ìÝôùðï
106
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
êáé ìå ôá ðüäéá óôáèåñÜ óôõëùìÝíá óôïí åîþóôç äåóðüæïíôáò ðÜíù áð' üëá
åêåßíá ôá áíáóçêùìÝíá êáé ãõñéóìÝíá ðñïò áõôüí êåöÜëéá, ðïõ ôá ðéüôåñá
Þôáí ãåñïíôéêÜ êáé ôá ðéüôåñá üìïñöá, üðùò öÜíôáæáí ìå ôéò ãåíåéÜäåò ôïõò,
åß÷å ïëüôåëá äéáöïñåôéêÞ üøç êáé ýöïò áðü êåßíç ðïõ åß÷å ìðñïóôÜ óôçí
êõñßá. ¹ôáí ìåãáëüðñåðïò.
– Áêïýóôå, ðáéäéÜ, ôçí áðüöáóç ôçò êõñÜò ìáò: áðü ôï ðñïóùðéêü ôïõ
áñ÷ïíôéêïý äå èÝëåé íá äþóåé êáíÝíáí êáé ãéá ôïýôï èá ðÜåé åêåßíïò, ðïõ
åóåßò èá ïñßóåôå. ÐñÝðåé íá óôåßëïõìå ôñßá ðáëéêÜñéá. ÊáíïíéêÜ ðñÝðåé
äõüìéóé ìá ôï ìéóü èá ëïãáñéáóôåß ïëÜêåñï. Ôï ßäéï êÜíåé: óá äåí ðÜåé ôïýôç
ôç öïñÜ, èá ðÜåé ôçí Üëëç.
– ÓùóôÜ! áõôü áêïýãåôáé! – åßðáí ìåñéêÝò öùíÝò.
– ÊáôÜ ôçí êñßóç ôç äéêéÜ ìïõ, óõíÝ÷éóå ï åðéóôÜôçò, ðñÝðåé íá ðÜåé ï
×áñéïýóêéí êé ï Ìéôéïõ÷ßí ï ÂÜóéá, áõôü ðéá åßíáé ïñéóìÝíï áðü ôïí ßäéï ôï
Èåü.
– ÓùóôÜ, óùóôÜ, åßðáí ðÜëé ìåñéêïß.
– Ãéá ôñßôïò ðñÝðåé íá ðÜåé Þ ï Íôïõôëüâ Þ êÜðïéïò ðïõ íá Ý÷åé äåýôåñï
áäåñöü. Åêåßíï ðïõ è' áðïöáóßóåôå åóåßò.
– Ï Íôïõôëüâ, áêïýóôçêáí öùíÝò. Ïé Íôïõôëüâ åßíáé ôñåéò.
Êáé ðÜëé óéãÜ-óéãÜ, îáíÜñ÷éóáí ïé öùíÝò, ïé ëïãïìá÷ßåò, ãéá ôï ðñéüíé, ãéá
ôç ëïõñßäá ôïõ ëá÷áíüêçðïõ ùò êáé ãéá êÜðïéá áäñÜ÷ôéá, ðïõ êëÝöôçêáí
ôÜ÷á áðü ôï áñ÷ïíôéêü. Ï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò äéåýèõíå ôï êôÞìá åäþ êé
åßêïóé ÷ñüíéá êé Þôáí Üíèñùðïò ìå ìõáëü êáé ðåßñá. ÓôÜèçêå ëßãï, Üêïõóå ôéò
öùíÝò ãéá Ýíá ôÝôáñôï ôçò þñáò êáé îáöíéêÜ ðñüóôáîå íá óùðÜóïõí üëïé êé
ïé Íôïõôëüâ íá ñßîïõí êëÞñï, ðïéïò áðü ôïõò ôñåéò èá ðÞãáéíå. ¸êïøáí êáé
ôýëéîáí ôïõò êëÞñïõò, ï ×ñéðêüâ ôïõò Ýñéîå ìÝóá ó' Ýíá áíáðïäïãõñéóìÝíï
óêïýöï, ôïõò áíáêÜôùóå êáëÜ-êáëÜ, êé Ýâãáëå ôïí êëÞñï ôïõ Çëéïýóá. ¼ëïé
óþðáóáí.
– Ï äéêüò ìïõ åßíáé; Ãéá íá äù; – åßðå ôï ðáëéêÜñé ìå öùíÞ êïììÝíç.
¼ëïé óþðáéíáí. Ï åðéóôÜôçò ðñüóôáîå íá öÝñïõí áýñéï ôá ëåöôÜ ôçò
íüìéìçò öïñïëïãßáò, áðü åöôÜ êáðßêéá ï êáèÝíáò, êé áöïý äÞëùóå ðùò üëá
ôåëåßùóáí, äéÝëõóå ôç óõíÝëåõóç. Ôï ðëÞèïò îåêßíçóå, öïñþíôáò ôïõò
óêïýöïõò ôïõ êé Ýóôñéøå óôç ãùíßá êÜíïíôáò öáóáñßá ðïëëÞ ìå ôá âÞìáôÜ
ôïõ êáé ôéò ïìéëßåò ôïõ. Ï åðéóôÜôçò óôåêüôáí ðÜíôá óôïí åîþóôç âëÝðïíôáò ôï
êüóìï ðïõ áðïìáêñõíüôáí. ¼ôáí ï íåáñïß Íôïõôëüâ Ýóôñéøáí óôç ãùíéÜ ôïõ
äñüìïõ, êÜëåóå ôï ãÝñï, ðïõ êåßíïò åß÷å êïíôïóôáèåß êáé ôïí ðÞñå ìáæß ôïõ
óôï ãñáöåßï.
– Óå ëõðÜìáé, ãÝñï, åßðå ï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò êáèþò ÷ùíüôáí óôçí
ðïëõèñüíá ôïõ ìðñïóôÜ óôï ôñáðÝæé, óå óÝíá Ýðåóå ï êëÞñïò. Ôé ëåò ìðïñåßò
íá ôïí åîáãïñÜóåéò ôïí êëÞñï, íáé Þ ü÷é;
Ï ãÝñïò äåí áðïêñßèçêå, ìïíÜ÷á êïßôáîå óçìáíôéêÜ ôïí åðéóôÜôç.
– Êáé íá èÝëù íá ôïí åîáãïñÜóù ðÜëé äå èá ìðïñïýóá, Ãéåãêüñ
107
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
Ìé÷Üéëïâéôò. ¸÷áóá äõï Üëïãá ôï êáëïêáßñé. ÐÜíôñåøá ôïí áíéøéü ìïõ.
ÔÝôïéá ðñÝðåé íá åßíáé ç ìïßñá ìáò åìÜò, ãéáôß æïýìå ìå ôéìéüôçôá. Êé áêïýìå
êé áðü ðÜíù, üóá óåñí' ç óêïýðá, ðñüóèåóå êáèþò áíáèõìÞèçêå ôá ëüãéá ôïõ
Ñåæïýí.
Ï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò Ýôñéøå ôï ðñüóùðü ôïõ ìå ôï ÷Ýñé ôïõò êáé
÷áóìïõñÞèçêå. Åß÷å öáßíåôáé, âáñåèåß ðéá êé Þèåëå íá ðÜñåé ôï ôóÜé ôïõ.
– Å, ãÝñï ìïõ, ìçí ìïõ êÜíåéò ôïí êïõôü, ìá øÜîå êáëÜ-êáëÜ êáô' áð' ôá
äïêÜñéá ôïõ ðáôþìáôïò, ìðáò êáé âñåéò ôá ôåôñáêüóéá ñïýâëéá ðïõ
÷ñåéÜæïíôáé. Êáé åãþ èá óïõ âñù ôï Üíèñùðï ðïõ èá äå÷ôåß íá ðÜåé óôïí
óôñáôü áíôß ãéá ôïí Çëßá. Ôéò ðñïÜëëåò ìÜëéóôá ìïõ ðáñïõóéÜóôçêå êÜðïéïò.
– Óôçí åðáñ÷ßá; – ñþôçóå ï Íôïõôëüâ, ðïõ, ëÝãïíôáò åðáñ÷ßá åííïïýóå ôçí
ðïëéôåßá.
– Ëïéðüí, ôé ëåò;
– ÌáêÜñé íá ìðïñïýóá, ìá ó' ïñêßæïìáé óô' üíïìá ôïõ Èåïý ðùò…
Ï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò, ôïí äéÝêïøå ìå ýöïò áõóôçñü.
– Áêïýìå ìå, ôï ëïéðüí, ãÝñï, ãéá íá ìçí ðñïöôÜóåé ï Çëéïýóêá êáé ìáò
óêáñþóåé êáìéÜ âñïìïäïõëåéÜ. Ìüëéò óôåßëù ìÞíõìá, óÞìåñá ãéá áýñéï, ôçí
ßäéá óôéãìÞ íá ôïí ðáò óôçí ðïëéôåßá. Óõ ï ßäéïò èá ôïí ðáò êáé óõ èá äþóåéò
ëüãï êé áí, ðïõ íá ìçí ôï äþóåé ï Èåüò, ôïõ óõìâåß êáíÝíá êáêü, èá
åðéóôñáôÝøù ôï ìåãÜëï óïõ ãéï. Ô' áêïýò;
– Ìá äåí êÜíåé üôáí åßíáé äõï ôá ðáéäéÜ, Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò, åßíáé Üäéêï,
åßðå ï Íôïõôëüâ ýóôåñ' áðü óýíôïìç óéùðÞ. Äå öôÜíåé ðïõ ï áäåñöüò ìïõ
ðÝèáíå óôï óôñáôü, ìïõ ðáßñíïõí ôþñá êáé ôï ðáéäß. Ãéáôß, ÈåÝ ìïõ ôÝôïéá
áäéêßá óå ìÝíá; – ðñüóèåóå êëáßãïíôáò ó÷åäüí êé Ýôïéìïò íá ãïíáôßóåé
ìðñïóôÜ óôïí åðéóôÜôç.
– ÊáëÜ, êáëÜ, ôñÜâá ôþñá, ôïõ åßðå åêåßíïò äå ãßíåôáé ôßðïôá. Áõôüò åßíáé
ï íüìïò. Êáé íá ðñïóÝ÷åéò ôïí Çëéïýóêá, óõ èá äþóåéò ëüãï.
– Ï Íôïõôëüâ ôñÜâçîå ãéá ôï óðßôé ôïõ ÷ôõðþíôáò ðïëý óêåöôéêüò ôï ñáâäß
ôïõ ðÜíù óôá ðåôñáäÜêéá ôïõ äñüìïõ.
VII
Ôçí Üëëç çìÝñá ðñùß-ðñùß ìðñïóôÜ óôïí åîþóôç ôïõ õðçñåôéêïý
ðåñßðôåñïõ Þôáí óôáìáôçìÝíï ôï áìáîÜêé ðïõ ì' áõôü Ýâãáéíå êé ï ßäéïò ï
åðéóôÜôçò, æåìÝíï ìå ôï ÷ïíôñïêüêáëï, óêïõñïêüêêéíï Üëïãï, ðïõ äåí îÝñù
ãéá ðïéï ëüãï ôï Ýëåãáí «Ôáìðïýñëï». Ç Áíéïýôêá, ç ìåãáëýôåñç êüñç ôïõ
ÐïëçêÝç ðáñ' üëç ôç âñï÷Þ, ôï ÷éïíüíåñï êáé ôïí øõ÷ñü áÝñá, óôåêüôáí
îõðüëõôç ìðñïóôÜ óôï êåöÜëé ôïõ áëüãïõ, áñêåôÜ ìáêñéÜ êáé ìå öáíåñÞ
ôñïìÜñá. Êñáôïýóå ìå ôï Ýíá ÷Ýñé ôï ÷áëéíÜñé, åíþ ìå ô' Üëëï ðÜó÷éæå íá
óõãêñáôÞóåé ðÜíù óôï êåöÜëé ôçò ôïí êéôñéíïðñÜóéíï óÜêï, ðïõ ìÝóá óôçí
ïéêïãÝíåéá åêôåëïýóå ÷ñÝç ðáðëþìáôïò, ãïýíáò, êåöáëüäåóìïõ, ÷áëéïý,
108
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
ðáëôïý ãéá ôïí ÐïëçêÝç êáé ðïëëÜ Üëëá áêüìç. Óôç ãùíßá ìÝóá, öáóáñßá
ìåãÜëç ãéíüôáí. ¹ôáí áêüìç óêïôåéíÜ. Ôï ðñùéíü öùò ôçò âñï÷åñÞò çìÝñá,
ìüëéò-ìüëéò îå÷þñéæå óôï ðáñÜèõñï, ðïõ ôá ôæÜìéá ôïõ åäþ êáé åêåß Þôáíå
óôïëéóìÝíá ìå ÷áñôéÜ ðïõ Ýöñáæáí ôá óðáóßìáôá. Ç Áêïõëßíá, áöÞíïíôáò
êáôÜ ìÝñïò ôéò êáèçìåñéíÝò áó÷ïëßåò ôçò, ôï íïéêïêõñéü, ôï Üíáììá ôïõ
öïýñíïõ êáé ôá ðáéäéÜ, ðïõ ôá ðéï ìéêñÜ äåí åß÷áí áêüìá óçêùèåß êáé
ôñåìï÷ïõ÷ïýëéæáí, ãéáôß ôïõò åß÷áí ðÜñåé ôï ðÜðëùìÜ ôïõò êáé áíôß ì' áõôü, ôá
åß÷áí óêåðÜóåé ìå ôï ìáíôßëé ðïõ Ýäåíå ôï êåöÜëé ôçò ç ìÜíá ôïõò. Ç
Áêïõëßíá êáôáãéíüôáí áðïêëåéóôéêÜ óôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõ Üíôñá ôçò ãéá ôï
äñüìï. Ôïõ Ýäùóå ôï êáèáñü ðïõêÜìéóï. Ôá ðáðïýôóéá ôïõ ôç óêüôéæáí ðïëý,
ãéáôß Þôáí ðïëý öèáñìÝíá êáé Ý÷áóêáí óå ðïëëÝò ìåñéÝò. ¸âãáëå ôá
ìïíáäéêÜ ÷ïíôñÜ ôóïõñÜðéá áðü ôá ðüäéá ôçò êáé ôá Ýäùóå ôïõ ÐïëçêÝç, êé
ýóôåñá áðü Ýíá êïììÜôé ôóü÷á ðïõ óôñþíïõí êÜôù áðü ôç óÝëá ôïõ áëüãïõ
êáé ðïõ åêåßíïò ôçò ôï åß÷å êïõâáëÞóåé ðñéí äõï ìÝñåò áðü ôï óôÜâëï,
êáôÜöåñå êé Ýöôéáîå Ýíá æåõãÜñé ðÜôïõò ãéá ôá ðáðïýôóéá, Ýôóé ðïõ Ýêëåéóå
üëåò ôéò ôñýðåò ãéá íá 'íáé ôá ðüäéá ðñïöõëáãìÝíá áðü ôá íåñÜ. Ï ÐïëçêÝç,
êáèéóìÝíïò óôï êñåâÜôé, êáôáãéíüôáí íá öïñÝóåé ôï æïõíÜñé ôïõ êáôÜ ôÝôïéïí
ôñüðï, ðïõ íá ìçí Ý÷åé ôçí üøç âñüìéêïõ ó÷ïéíéïý. Êáé ôï øåõäü êïñéôóÜêé,
Ý÷ïíôáò ôï êïíôïãïýíé ðåñáóìÝíï ðÜíù áðü ôï êåöÜëé, ÷ùñßò íá êáôïñèþóåé
ì' áõôü íá ôï êÜíåé íá ìç óÝñíåôáé ÷Üìù, Ýôñåîå óôïõ ÍéêÞôá, íá ãõñÝøåé
äáíåéêü ôï óêïýöï ôïõ. Ôç öáóáñßá ôçí Ýêáíáí ðéüôåñç, ïé äéÜöïñåò
ãõíáßêåò ôçò áõëÞò ðïõ ðçãáéíïÝñ÷ïíôáí íá ðáñáêáëÝóïõí ôïí ÐïëçêÝç
Üëëç íá ôçò öÝñåé âåëüíåò, Üëëç ôóáãÜêé, Üëëç ëáäÜêé, Üëëïò êáðíü. Êé ç
ìáñáãêßíá ãéá íá ôïí êáëïðéÜóåé êáé íá ôçò öÝñåé ôçí ðáñáããåëßá ôçò, Üíáøå
ãñÞãïñá-ãñÞãïñá ôï óáìïâÜñé êáé ôïõ Ýöåñå Ýíá ìåãÜëï öëéôæÜíé æåóôü
ñüöçìá ðïõ áõôÞ ôïõ Ýëåãå ôóÜé. Ðáñ' üëï ðïõ ï ÍéêÞôá áñíÞèçêå íá
äáíåßóåé ôï óêïýöï ôïõ êé áíáãêÜóôçêáí íá ìðáëþóïõí êáé íá
óïõâëïñÜøïõí ôïí êáôáêïõñåëéáóìÝíï óêïýöï ôïõ ÐïëçêÝç, ðáñ' üëï ðïõ ôá
ðáðïýôóéá ìå ôïõò ðÜôïõò ðïõ öéëïôÝ÷íçóå ç Áêïõëßíá äõóêïëåýôçêå ðïëý íá
ôá ðåñÜóåé óôá ðüäéá ôïõ ï ÐïëçêÝç, ðáñ' üëï ðïõ ç Áíéïýôêá îåðÜãéáóå êáé
ðáñÜôçóå ôïí Ôáìðïýñëï êé ç ÌÜóêá ìå ôï óåñíÜìåíï êïíôïãïýíé ðÞãå óôç
èÝóç ôçò êé üôáí ç ÌÜóêá áíáãêÜóôçêå íá âãÜëåé ôï êïíôïãïýíé, ðÞãå êé
Ýðéáóå ôï Üëïãï ç ßäéá ç Áêïõëßíá, ðáñ' üëá áõôÜ, ôï áðïôÝëåóìá, Þôáí ðùò
ï ÐïëçêÝç, áöïý öüñåóå ó÷åäüí üëá ôá ñïý÷á ôçò ïéêïãÝíåéáò, áöÞíïíôáò
ìïíá÷Ü ôïí êéôñéíïðñÜóéíï óÜêï êáé ôéò ðáíôïýöëåò êáé óõãõñßóôçêå,
áíÝâçêå óôï áìáîÜêé äéðëïêïõìðþèçêå, Üíïéîå ôï óáíü, äéðëïêïõìðþèçêå
îáíÜ, ðÞñå ôá ãêÝìéá óôá ÷Ýñéá ôïõ, êÜèéóå üìïñöá-üìïñöá Ýôóé ðïõ êÜíïõí
ïé áîéüðñåðïé íïéêïêõñáßïé êáé îåêßíçóå.
Ô' áãïñÜêé ôïõ ï Ìßóêá ðïõ ðåôÜ÷ôçêå ãéá ìéá óôéãìÞ Ýîù ãýñåøå íá ôïí
ðÜåé Üôá, êáé ôï øåõäü êïñéôóÜêé ðáñáêÜëåóå êáé êåßíï íá ôï ðÜñåé ëßãï óôï
áìÜîé ï ìðáìðÜò êé åßðå ðùò äåí êñýùíå êáèüëïõ ðïõ äå öïñïýóå ôç ãïýíá.
109
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
Ï ÐïëçêÝç óôáìÜôçóå ãéá ìéá óôéãìÞ ôïí Ôáìðïýñëï, ÷áìïãÝëáóå ìå êåßíï ôï
á÷íü ÷áìüãåëü ôïõ, êé ç Áêïõëßíá ôïõ ðáñÜäùóå ôá äõï ðáéäéÜ êáé ìå ôçí
åõêáéñßá áõôÞ, Ýóêõøå êáé øéèýñéóå óô' áöôß ôïõ íá ìç âÜëåé óôÜëá óôï óôüìá
ôïõ þóðïõ íá ãõñßóåé. Ï ÐïëçêÝç Ýêáíå ìéá âüëôá ôá ðáéäéÜ ôïõ ßóáìå ôï
óéäçñïõñãåßï, åêåß óôáìÜôçóå, ôá êáôÝâáóå áðü ôï áìÜîé, êáëïêÜèéóå ðÜíù
óôï óáíü, êáé ìå êáíïíéêü âÞìá îåêßíçóå áðü ôçí áõëÞ. Ç ÌÜóêá êé ï Ìßóêá
ìå ôüóç ïñìÞ êáé ôüóá îåöùíçôÜ ñß÷ôçêáí íá ãõñßóïõí óðßôé ôïõò ôñÝ÷ïíôáò
îõðüëõôá ðÜíù óôï ãõáëéóôåñü êáôÞöïñï ðïõ êÜðïéï óêõëß ôïõ ÷ùñéïý ðïõ
Ýêáíå íá ÷ùèåß óôçí áõëÞ, ôá êïßôáîå êáé ìïíïìéÜò æÜñùóå ôçí ïõñÜ ôïõ êáé
ãáâãßæïíôáò, ãýñéóå ðßóù óôï ÷ùñéü, ðñÜãìá, ðïõ Ýêáíå ôïõò äéáäü÷ïõò ôïõ
ÐïëçêÝç, íá äåêáðëáóéÜóïõí ôá îåöùíçôÜ ôïõò.
Ï êáéñüò Þôáí áðáßóéïò. Ï äõíáôüò áÝñáò ìáóôßãùíå ôï ðñüóùðï ôïõ
ÐïëçêÝç, ðïõ ôï êáôÜâñå÷áí ðüôå ç âñï÷Þ, ðüôå ôï ÷éïíüíåñï, ðüôå ôï øéëü
÷áëÜæé ðïõ Ýðåöôáí ïñìçôéêÜ. Ôá ÷Ýñéá ôïõ Þôáí ìïõóêåìÝíá êáé îõëéáóìÝíá
êáé ìÜôáéá ðÜó÷éæå íá ôá ðñïöõëÜîåé ìáæß ìå ôá ðáãùìÝíá ãêÝìéá ìÝóá óôá
ìáíßêéá ôïõ óÜêïõ ôïõ Þ ðÜíù óôï ãÝñéêï êåöÜëé ôïõ Ôáìðïýñëïõ, ðïõ
æÜñùíå ô' áöôéÜ ôïõ êáé ôá ìÜôéá ôïõ.
¾óôåñá ïëïìåìéÜò îáóôÝñùóå ãéá ìéá óôéãìÞ. Ìðïñïýóå êÜðïéïò íá
äéáêñßíåé ôá ãáëáæùðÜ óýííåöá ðïõ Ýöåñíáí ôï ÷éüíé êé ï Þëéïò óÜìðùò í'
áñ÷éíïýóå íá ðñïâÜëåé, üìùò äåéëéáóìÝíá êáé ìåëáã÷ïëéêÜ, üðùò ôï ÷áìüãåëï
ôïõ ÐïëçêÝç. Ðáñ' üëá ôïýôá üìùò åêåßíïò Þôáí âõèéóìÝíïò ó' åõ÷Üñéóôåò
óêÝøåéò. Áõôüò, ðïõ ðáñáëßãï íá ôïí óôåßëïõí åîïñßá óôç Óéâçñßá, ðïõ ôïí
áðåéëïýóáí üëç ôçí þñá ðùò èá ôïí Ýóôåëíáí óôï óôñáôü, ðïõ ìïíÜ÷á ïé
ôåìðÝëçäåò äåí ôïí Ýâñéæáí êáé äåí ôïí îõëïêïðïýóáí, ðïõ ðÜíôá ôïí Ý÷ùíáí
óôéò ÷åéñüôåñåò áããáñåßåò, áõôüò, ðÞãáéíå ôþñá íá åéóðñÜîåé ÷ñçìáôéêü ðïóü
êáé ìåãÜëï ìÜëéóôá, êé ç êõñßá ôïí åìðéóôåýôçêå êáé ðñüóôáîå íá æÝøïõí ôïí
Ôáìðïýñëï (ðïõ ðïëëÝò öïñÝò ôï æÝâáí êáé óôï äéêü ôçò áìÜîé) óôï áìáîÜêé
ôïõ åðéóôÜôç, êáé îåêßíçóå áðü ô' áñ÷ïíôéêü ì' åðéóçìüôçôá óÜìðùò íá Þôáí
êáíÝíáò åðßóçìïò õðÜëëçëïò. Êáé êïñäùíüôáí üóï ìðïñïýóå ðÜíù óôï
êÜèéóìÜ ôïõ, Ýóéáæå ïëïÝíá ôá ìðáìðÜêéá ðïõ îåðåôéüíôáí áðü ôá óêéóßìáôá
ôïõ óêïýöïõ ôïõ êáé äéðëùíüôáí óôï óÜêï ôïõ. Ùóôüóï, áí ï ÐïëçêÝç
öáíôáæüôáí ðùò Ýìïéáæå ìå åðßóçìï êé áñ÷ïíôéêü õðÜëëçëï, ðëáíéüôáí ïéêôñÜ.
Ç áëÞèåéá åßíáé ðùò áêüìá êáé ôùí äÝêá ÷éëéÜäùí ñïõâëéþí ïé Ýìðïñïé,
îåêéíÜíå ìÝóá óå üìïéá áìáîÜêéá, üìùò… áëëÜ ôá ìÜôéá ôïõ ëáãïý, êé Üëëá ôçò
êïõêïõâÜãéáò. ÂëÝðåéò íá êÜèåôáé óôï áìáîÜêé Ýíáò íïéêïêõñåìÝíïò
áíèñùðÜêïò, ìå ãåíåéÜäá, ôõëéãìÝíïò óôï ìðëå Þ ôï ìáýñï êáöôÜíé ôïõ, ôïí
âëÝðåéò êé áìÝóùò óïõ ñß÷íåôáé óôï ìÜôé áí ôï áëïãÜêé åßíáé êáëïèñåììÝíï, áí
åéí' ï ßäéïò êáëïèñåììÝíïò, áí ô' áìáîÜêé åßíáé ðåñéðïéçìÝíï, ôÝëïò ï ôñüðïò
ðïõ êÜèåôáé ï ßäéïò êáé âãÜæåéò ôï óõìðÝñáóìá áìÝóùò áí ï ìïõæßêïõò áõôüò
êÜíåé ôæßñï ÷éëéÜäåò ñïýâëéá Þ åêáôïíôÜäåò. ¸ôóé ï êÜèå Ýìðåéñïò Üíèñùðïò
ìå ôçí ðñþôç ìáôéÜ ðïõ èá Ýñé÷íå óôïí ÐïëçêÝç áðü êïíôÜ, óôá ÷Ýñéá ôïõ, óôï
110
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
ðñüóùðü ôïõ, óôá ãÝíéá ôïõ, ðïõ äåí Þôáí ðïëý ìåãÜëá, óôï æïõíÜñé ôïõ, óôï
óáíü ðïõ Þôáí óêïñðéóìÝíïò üðùò-üðùò ìÝóá óô' áìáîÜêé, èá êáôáëÜâáéíå
÷ùñßò ðïëý êüðï, ðùò åðñüêåéôï ãéá êÜðïéï öôù÷ü äïõëïðÜñïéêï êé ü÷é ãéá
åìðïñåõüìåíï ìïõæßêï, ïýôå ãéá ìåãáëÝìðïñá, ïýôå ãéá åðßóçìï õðÜëëçëï êáé
ðïõ äåí åß÷å ðåñéïõóßá ü÷é ÷éëéÜäåò, ü÷é åêáôïíôÜäåò ìá ïýôå äåêÜäåò ñïýâëéá.
Ìá êåßíïò äå óêåöôüôáí Ýôóé. Ðëáíéüôáí êáé ìÜëéóôá ðëáíéüôáí ðïëý
åõ÷Üñéóôá· èá Ýöåñíå ôñåéò ðåíôáêïóáñéÝò ñïõâëÜêéá óôïí êüñöï ôïõ. Êé Üìá
ôïõ êÜðíéæå, ìðïñïýóå íá óôñßøåé ôïí Ôáìðïýñëï êáôÜ ôç ìåñéÜ ôçò ÏíôÝóáò
êáé íá ôñáâÞîåé üðïõ èá Þèåëå. Ìá ðïôÝò äå èá ôï Ýêáíå áõôü, ðáñÜ èá Ýöåñíå
ôá ëåöôÜ áôüöéá êáé èá ôá ðáñÜäéíå óôçí êõñÜ êé ýóôåñá èá åß÷å íá ëÝåé ðùò
áõôÜ Þôáí ìéêñïðñÜãìáôá, ìðñïò óô' Üëëá ðïóÜ ðïõ èá ôïõ Ý÷ïõí åìðéóôåõôåß
íá ìåôáöÝñåé. Óáí êïíôïæýãùóáí ôï êáðçëåéü, ôï Ôáìðïýñëï Üñ÷éóå íá
ôñáâÜåé ô' áñéóôåñü ãêÝìé íá êïíôïóôÝêåôáé êáé íá ãõñßæåé êáôÜ åêåß, ìá ï
ÐïëçêÝç, ðáñ' üëï ðïõ åß÷å ëåöôÜ ãéá äéÜöïñåò áãïñÝò ðïõ ôïõ ðáñÜããåéëáí,
ôïí öïâÝñéóå ìå ôï êíïýôï êáé ôï ðñïóðÝñáóå. Ôï ßäéï Ýêáíå êáé óôï äåýôåñï
êáðçëåéü, ðïõ âñéóêüôáí óôï äñüìï ôïõò êáé êáôÜ ôï ìåóçìÝñé óôáìÜôçóå ôï
áìáîÜêé ôïõ êáôÝâçêå, Üíïéîå ôçí áõëüðïñôá ôïõ óðéôéïý ôïõ Ýìðïñá, ðïõ ó'
áõôüí óôÜèìåõáí ïé Üíèñùðïé ôïõ áñ÷ïíôéêïý, ðÝñáóå óôç áõëÞ, îÝæåøå ô'
Üëïãï ôï Ýâáëå íá ôñþåé, ãåõìÜôéóå ìå ôïõò åñãÜôåò ôïõ Ýìðïñá, äåí ðáñÜëåéøå
íá éóôïñÞóåé ôç óðïõäáßá äïõëåéÜ, ðïõ ôïõ áíÜèåóå ç êõñÜ, êáé ôñÜâçîå íá
âñåé ôïí ðåñéâïëÜñç, ìå ôï ãñÜììá ôçò êõñßáò ìÝóá óôï óêïýöï ôïõ. Ï
ðåñéâïëÜñçò Þîåñå ôïí ÐïëçêÝç, ãéá ôïýôï, óá äéÜâáóå ôï ãñÜììá, ìå öáíåñÞ
äõóðéóôßá ôïí ñþôçóå êáé ôïí îáíáñþôçóå, áí ðñáãìáôéêÜ, ðñüóôáîå ç êõñßá
íá ìåôñÞóåé ó' áõôüí ôá ëåöôÜ. Ï ÐïëçêÝç Þèåëå íá äåßîåé ðùò ðåéñÜ÷ôçêå ãé'
áõôÞ ôç äõóðéóôßá, ìá äåí ôá êáôÜöåñå, ðáñÜ ìïíÜ÷á ÷áìïãÝëáóå ìåëáã÷ïëéêÜ.
Ï ðåñéâïëÜñçò îáíáäéÜâáóå ðñïóå÷ôéêÜ ôï ãñÜììá êáé ìÝôñçóå ôá ëåöôÜ. Ï
ÐïëçêÝç, áöïý ôá ðáñÜëáâå, ôá Ýêñõøå óôïí êüñöï ôïõ êáé ôñÜâçîå ãéá ôï
óðßôé ôïõ Ýìðïñá, ðïõ åß÷å óôáìáôÞóåé. ÌÞôå ôá êáðçëåéÜ, ìÞôå ôá ñáêïðïõëåéÜ
ðïõ ôý÷áéíáí óôï äñüìï ôïõ ôïí ôñÜâçîáí. Áéóèáíüôáí Ýíá åõ÷Üñéóôï åñåèéóìü
ó' üëï ôïõ ôï åßíáé êáé ìïíÜ÷á ìðñïóôÜ óôá åìðïñéêÜ ìå ôá äéÜöïñá äåëåáóôéêÜ
åìðïñåýìáôÜ ôïõò, (ðáðïýôóéá, ñïý÷á, óêïýöïõò, ôóßôéá êáé ôñüöéìá) óôÜèçêå
ðïëëÝò öïñÝò. Êé áöïý ôá êáìÜñùíå ìéá óôéãìÞ, áðïìáêñõíüôáí ìå ôï
åõ÷Üñéóôï óõíáßóèçìá ðùò: íá, ìáèÝò üëá ìðïñþ íá ô' áãïñÜóù, üìùò äåí ôï
êÜíù! ÔñÜâçîå óôçí áãïñÜ, áãüñáóå üëåò ôéò ðáñáããåëßåò ðïõ ôïõ åß÷áí äþóåé
êáé ðáæÜñåøå êÜðïéá ãïýíá, ðïõ ãé' áõôÞí ï Ýìðïñáò æçôïýóå åßêïóé ðÝíôå
ñïýâëéá êáé ôïõ ìßëáãå ìå êÜðïéï äéóôáãìü, ãéáôß êñßíïíôáò áðü ôï åîùôåñéêü
ôïõ áãïñáóôÞ, åß÷å áìöéâïëßåò áí èá ìðïñïýóå íá ôçí áãïñÜóåé. Ìá ï
ÐïëçêÝç, ðïõ Ýíéùóå ôï äéóôá÷ôéêü ôïõ ýöïò ôïõ Ýäåéîå ôïí êüñöï ôïõ,
ëÝãïíôÜò ôïõ, ðùò ìå ôá ëåöôÜ ðïõ Ýêñõâå åêåß ìÝóá ìðïñïýóå áí Þèåëå,
ïëÜêåñï ôï ìáãáæß ôïõ íá ô' áãïñÜóåé êáé áðáßôçóå íá ðñïâÜñåé ôç ãïýíá. Óáí
ôç öüñåóå, ôçí ðåñéåñãÜóôçêå áð' üëåò ôéò ìåñéÝò, ÷Üéäåøå ôï ãïõíáñéêü, ôï
111
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
öýóçóå, êáé óôï ôÝëïò, âãÜæïíôÜò ôçí åßðå ì' áíáóôåíáãìü: «Ôá ëåöôÜ ðïõ
æçôÜò åßíáé ðïëëÜ. Áí ìïõ ôçí Üöçíåò ôï åëÜ÷éóôï ãéá äåêáðÝíôå ñïýâëéá». Ï
Ýìðïñáò ìå èõìü Üäñáîå ôç ãïýíá êáé ôçí ðÝôáîå ðÝñá áðü ôçí ðñïèÞêç, åíþ
ï ÐïëçêÝç, êáôåõ÷áñéóôçìÝíïò, ôñÜâçîå ãéá ôá óðßôé. Áöïý äåßðíçóå ðÞãå êáé
ðüôéóå ôïí Ôáìðïýñëï, ôïõ Ýâáëå âñþìç íá ôñþåé, êé ýóôåñá áðïóýñèçêå óôï
äùìÜôéï, áíÝâçêå óôï ðáôÜñé, Ýâãáëå ôï öÜêåëï ìå ôá ëåöôÜ, ôïí êïßôáîå
ðïëëÝò öïñÝò ïëïýèå êáé óôï ôÝëïò ðáñáêÜëåóå ôï èõñùñü ðïõ Þîåñå
ãñÜììáôá íá ôïõ äéáâÜóåé ôç äéåýèõíóç êáé ôá ëüãéá ðïõ Þôáí ãñáììÝíá áð'
Ýîù: «Åóþêëåéóôá ÷ßëéá åîáêüóéá äåêáåöôÜ ñïýâëéá óå ÷áñôïíïìßóìáôá». Ï
öÜêåëïò Þôáí áðü áðëü ÷áñôß êé ïé óöñáãßäåò ðïõ ôïí óôüëéæáí áðü êïêêéíùðü
âïõëïêÝñé ìå ìéá Üãêõñá óôï êÝíôñï. ÐÝíôå Þôáí üëåò-üëåò ïé óöñáãßäåò: ç
ìåóéáíÞ ðéï ìåãÜëç êé ïé ôÝóóåñåéò óôéò ãùíßåò ðéï ìéêñÝò. Êé áêüìá êáé óôá
ðëÜãéá åß÷áí óôÜîåé âïõëïêÝñé. Ï ÐïëçêÝç ôá ðáñáôÞñçóå ðñïóå÷ôéêÜ üëá
ôïýôá êé Ýìáèå áð' Ýîù êé áíáêáôùôÜ ôï åðáíüãñáììá êáé ìÜëéóôá
áëáöñï÷Üéäåøå ìå ô' áêñïäÜ÷ôõëÜ ôïõ ôá äéðëùìÝíá ÷áñôïíïìßóìáôá ðïõ ïé
Üêñåò ôïõò îå÷þñéæáí ìÝóá óôï öÜêåëï. Äïêßìáóå Ýíá åßäïò ðáéäéÜóôéêçò
÷áñÜò, íéþèïíôáò íá êñáôÜåé óôá ÷Ýñéá ôïõ ôüóá ëåöôÜ. ¸÷ùóå ôï öÜêåëï óôï
óêßóéìï ôïõ óêïýöïõ ôïõ áðßèùóå ôï óêïýöï êÜôù áðü ôï êåöÜëé ôïõ êáé
ðëÜãéáóå. Ìá êáé ôç íý÷ôá îýðíçóå ðïëëÝò öïñÝò êáé óéãï÷Üéäåõå ôïí ðïëýôéìï
öÜêåëï. Êáé êÜèå öïñÜ, âñßóêïíôÜò ôïí óôç èÝóç ôïõ, äïêßìáæå ôï åõ÷Üñéóôï
óõíáßóèçìá ôçò äéáðßóôùóçò, ðùò ôÜ÷á, íá, áõôüò, ï ÐïëçêÝç, ï
÷éëéïðåñéöñïíçìÝíïò êáé ÷éëéïêáôáôñåãìÝíïò áõôüò ðáñÜëáâå ôïýôá ôá ëåöôÜ,
êáé èá ôá ðáñáäþóåé åíôÜîåé óôçí êõñßá, ôüóï åíôÜîåé ðïõ ßóùò-ßóùò ïýôå êé ï
åðéóôÜôçò íá ìçí ôï êáôÜöåñíå.
VIII
ÊïíôÜ ôá ìåóÜíõ÷ôá äõíáôïß ÷ôýðïé óôçí áõëüðïñôá êáé öùíÝò ìïõæßêùí,
îýðíçóáí êáé ôïõò åñãÜôåò ôïõ Ýìðïñá êáé ôïí ÐïëçêÝç. ¹ôáí ïé êëçñùôïß
áðü ôï Ðáêñüâóêïãéå. ¼ëïé-üëïé êÜðïõ äÝêá íïìÜôïé: ï ×ïñéïýóêéí, ï
Ìéôéïýóêéí, êé ï Çëßá (ï áíéøéüò ôïõ Íôïõôëüâ) äýï áíôéêáôáóôáôéêïß, ï
ðñüåäñïò ôïõ ÷ùñéïý, ï ãåñï-Íôïõôëüâ êé ïé áãùãéÜôåò. Ôï äùìÜôéï
öùôéæüôáí ìïíÜ÷á áðü ôï êáíôçëÜêé. Ç ìáãåßñéóóá êïéìüôáí óôïí êáíáðÝ,
êÜôù áðü ôá åéêïíßóìáôá. ÔéíÜ÷ôçêå åðÜíù êáé ðÞñå í' áíÜøåé Ýíá
óðáñìáôóÝôï. Ï ÐïëçêÝç, êáèþò îýðíçóå, Ýãåéñå áðü ôï ðáôÜñé, ðïõ Þôáí
îáðëùìÝíïò êáé êïßôáæå ôïõò íéüöåñôïõò. Ïé ìïõæßêïé Ýìðáéíáí êáé êÜèéæáí
óôïõò îýëéíïõò êáíáðÝäåò. ¼ëïé ôïõò Þôáí áðüëõôá Þñåìïé, Ýôóé ðïõ êáíåßò
äå èá ìðïñïýóå íá îå÷ùñßóåé ðïéïé, ðïéïõò Þñèáí íá îåðñïâïäßóïõí,
1. ÆõèïåéäÝò ðïôü ñþóéêçò ðñïÝëåõóçò.
112
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
÷áéñåôïýóáí, ÷ùñÜôåõáí, êïõâÝíôéáæáí, ãýñåõáí öáãçôü. Åßíáé áëÞèåéá ðùò
ìåñéêïß Þôáí óéùðçëïß êáé ìåëáã÷ïëéêïß, üìùò ïé Üëëïé áíôßèåôá öáßíïíôáí
ðïëý êåöÜôïé, ðñïöáíþò èá ôá åß÷áí êïðáíÞóåé. ¸íáò áð' áõôïýò Þôáí êé ï
Çëßá, ðïõ ßóáìå ôüôåò ðïôÝò ôïõ äåí åß÷å âÜëåé âüôêá óôï óôüìá.
– Å, ðáéäéÜ ôé ëÝôå íá äåéðíÞóïõìå Þ íá ðëáãéÜóïõìå êáëýôåñá; – åßðå ï
ðñüåäñïò.
– Íá öÜìå ðñþôá, áðïêñßèçêå ï Çëßá îåêïõìðþíïíôáò ôç ãïýíá ôïõ, êáé
ðñüóèåóå, êáèþò êáèüôáí óôïí êáíáðÝ. Óôåßëå ãéá âüôêá.
– Óïõ öôÜíåé ðéá ç âüôêá ôïõ ðÝôáîå êïöôÜ ï ðñüåäñïò êáé óôñÜöçêå
óôïõò Üëëïõò. ÄåéðíÞóôå ôï ëïéðüí ìå ôï øùìÜêé ðïõ Ý÷åôå ï êáèÝíáò, ðáéäéÜ.
Ôé íá îåóçêþíïõìå ôïí êüóìï ôÝôïéá þñá.
– ÈÝëù âüôêá, îáíÜðå ï Çëßá äß÷ùò íá êïéôÜæåé êáé ìå Ýíáí ôÝôïéï ôüíï,
ðïõ Þôáí öáíåñü, ðùò äå èá õðï÷ùñïýóå åýêïëá.
Ïé ìïõæßêïé õðÜêïõóáí óôç óõìâïõëÞ ôïõ ðñüåäñïõ Ýâãáëáí ôï øùìÜêé
ôïõò áðü ôá äéóÜêéá ðïõ åß÷áí óô' áìÜîé ôïõ ï êáèÝíáò, Ýøáëáí æÞôçóáí áðü
ôç ìáãåßñéóóá áðü Ýíá ðïôÞñé êâáò1 êáé ðëÜãéáóáí, Üëëïé óôï ðáôÜñé êé Üëëïé
óôï ðÜôùìá.
Ï Çëßá åðáíáëÜìâáíå êÜðïõ-êÜðïõ «Äþóôå ìïõ âüôêá óáò ëÝù, äþóôå
ìïõ âüôêá». Êáé îáöíéêÜ åßäå ôïí ÐïëçêÝç.
– Çëßôò, å Çëßôò! Óõ åäþ, öéëáñÜêï; Åãþ ðïõ ëåò, ðÜù óôï óôñáôü. Ôïõò
áðï÷áéñÝôéóá ïëïõíïýò. Ôç ìÜíá ìïõ, ôç íïéêïêõñÜ ìïõ… Ðþò Ýêëáéãå ç
Üìïéñç! Åß÷áíå äåí åß÷áíå ìå óôñéìþîáíå óôï óôñáôü. ÂÜëå âüôêá íá ðéïýìå!
– Äåí Ý÷ù ëåöôÜ áðïêñßèçêå ï ÐïëçêÝç. Ìç ÷ïëïóêÜò áðü ôþñá. Ìðïñåß
ïé ãéáôñïß íá óå âãÜëïõí âïçèçôéêü, ðñüóèåóå ðáñçãïñþíôáò ôïí.
–Ôé ëåò, áäåñöÝ. Åãþ óáí ôçí êáèÜñéá ôç óçìýäá, äåí Ý÷ù äå êáìéÜ
áññþóôéá ðïôÝò ìïõ. Êáé óõ ìïõ ëåò âïçèçôéêüò!
– Ï ÐïëçêÝç Üñ÷éóå íá ôïõ äéçãéÝôáé êÜðïéá éóôïñßá ðùò êÜðïéïò
ìïõæßêïõò óïößóôçêå êáé ðÜóáñå ìå ôñüðï ôïõ ãéáôñïý ëåöôÜ êáé êåßíïò ôïí
Ýâãáëå óêÜñôï êáé ãëßôùóå ôï óôñáôéùôéêü.
Ï Çëßá êïíôïæýãùóå óôï ðáôÜñé êáé ìßëçóå åî' áð' ôá äüíôéá.
– ¼÷é, Çëßôò, ôþñá üëá ôÝëåéùóáí êáé ìçäÝ åãþ ï ßäéïò èÝëù ôþñá ðéá íá
ìåßíù. Ï ìðÜñìðáò ìïõ ì' Ýêáøå. ÔÜ÷áôåò äåí Üîéæá ãéá íá ì' åîáãïñÜóåé;
Ìá ü÷é! Êáé ôï ãéï ôïõ ôïí ðïíÜåé êáé ôá ëåöôÜ ôá ðïíÜåé. Êáé óôÝëíåé ìÝíá
óôï óôñáôü… Êáé ôþñá ïýôå ðéá ðïõ ôï èÝëù êáé ìüíïò ìïõ íá ìåßíù.
(Ìéëïýóå óéãáíÜ, Þóõ÷á, åìðéóôåõôéêÜ, êÜôù áðü ôçí åðßäñáóç êÜðïéáò
áíÜëáöñçò ðßêñáò). ÌïíÜ÷á ôç ìÜíá ìïõ ëõðÜìáé, ôç äüëéá. Áí ôçí Ýâëåðåò
ðùò äåñíüôáí ç êáøåñÞ! Ìá êáé ôç íïéêïêõñÜ ìïõ ôç ëõðÜìáé. ¸ôóé äá, ãéá
ôï ôßðïôá, ðÜåé ÷áìÝíç. Ãõíáßêá óôñáôéþôç, óïõ ëÝåé ï Üëëïò êáé, îÝñïõìå äá
ô' áðïôåëÝóìáôá. ÊÜëëéï íá ìç ìå ðÜíôñåõáí. Ãéáôß íá ìå ðáíôñÝøïõí; Áýñéï
èá Ýñèïõí ïé ãõíáßêåò.
– ¼ìùò ãéáôß óáò öÝñáíå íùñßò; ñþôçóå ï ÐïëçêÝç. Äß÷ùò í' áêïõóôåß,
113
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ôßðïôá Ýôóé äá, îáöíéêÜ.
– ÓêéÜæïíôáé, âëÝðåéò ãéá ìÝíá, ìçí êÜíù êáìéÜ ðáëáâïìÜñá, áðïêñßèçêå
÷áìïãåëþíôáò ï Çëßá. Ìá áò ìç óêéÜæïíôáé. Äåí ôï Ý÷ù óôï íïõ, êÜôé ôÝôïéï.
Êáé ïýôå ðïõ èá ÷áèþ óôï óôñáôü. ÌïíÜ÷á ôç ìÜíá ìïõ ðïíÜù. Á÷, ãéáôß íá
ìå ðáíôñÝøïõí; –Ýëåãå óéãáíÜ êáé ëõðçìÝíá.
Ç ðüñôá Üíïéîå ìå êñüôï êáé ìðÞêå ï ãåñü Íôïõôëüâ, ôéíÜæïíôáò ôï
âñåìÝíï óêïýöï ôïõ êáé óÝñíïíôáò ôá ðüäéá ôïõ ìÝóá óôá ôåñÜóôéá áðü
äåíôñüöëïõäá ðáðïýôóéá, ðïõ ðÜíôá ôá Ýðáéñíå ôüóï ìåãÜëá, ëåò êé Þôáí áðü
îÝíá ðüäéá, êé Ýìïéáæáí óáí âáñêÜêéá.
– ÁöáíÜóç, åßðå, êÜíïíôáò ôï óôáõñü ôïõ ðñïò ôá åéêïíßóìáôá êáé
ìéëþíôáò óôï èõñùñü, ìðáò êé Ý÷åéò Ýíá öáíáñÜêé íá ìïõ äþóåéò, ãéá íá âÜëù
âñüìç óô' Üëïãá;
Êáèþò ìéëïýóå äåí Ýñéîå ïýôå ìéá ìáôéÜ óôïí Çëßá, ðáñÜ Ýêáíå ðùò
ðñïóðáèïýóå í' áíÜøåé ôï áðïôóßãáñü ôïõ. Åß÷å ôá ãÜíôéá ôïõ êáé ôï êíïýôï
÷ùìÝíá óôï æïõíÜñé ôïõ êáé ôï ÷ïíôñü ðáíùöüñé ôïõ äéðëùìÝíï êáé æùóìÝíï
óöé÷ôÜ. Ëåò êé åß÷å Ýñèåé ãéá åéñçíéêÞ äïõëåéÜ óôçí ðïëéôåßá, ôüóï ôï
äñáóôÞñéï ðñüóùðï ôïõ Þôáí Þñåìï êé áðáó÷ïëçìÝíï ìå ôéò óõíçèéóìÝíåò, ôéò
áðëÝò äïõëåéÝò ôïõ íïéêïêõñéïý.
Ï Çëßá óáí åßäå ôï èåßï ôïõ óþðáóå, óôýëùóå ðÜëé ôá ìÜôéá ôïõ æïöåñÜ ó'
Ýíá óçìåßï êé ýóôåñá óôñÜöçêå óôïí ðñüåäñï.
– Äþóå ìïõ âüôêá, Ãéåñìßëá· èÝëù íá ðéù.
Ç öùíÞ ôïõ Þôáí Üãñéá êáé ãåìÜôç èõìü.
– Äåí Ý÷åé âüôêá ôÝôïéá þñá áðïêñßèçêå ï ðñüåäñïò, ñïõöþíôáò ôï êâáò
ôïõ. Êïßôá, üëïé ïé Üíèñùðïé Ýöáãáí ôï øùìÜêé ôïõò êáé ðëÜãéáóáí. Óõ ãéáôß
êÜíåéò öáóáñßá;
Ç ëÝîç «öáóáñßá» Þôáí óáí íá ôïí çëÝêôñéóå.
– Ðñüåäñå, èÜëáóóá èá ôá êÜíù üëá, óá äå ìïõ äþóåéò âüôêá.
– Äåí ìðïñåßò, ìáêÜñé óõ, íá ôïõ âÜëåéò ìõáëü; – óôñÜöçêå ï ðñüåäñïò
óôïõ Íôïõôëüâ, ðïõ åß÷å áíÜøåé ôï öáíÜñé, ìá êïíôïóôåêüôáí, ãéá í' áêïýóåé
ôé èá ãéíüôáí ðáñáðÝñá êáé ëïîïêïßôáæå ôïí áíéøéü ôïõ ìå êÜðïéá óõìðüíéá,
óÜìðùò í' áðïñïýóå ãé' áõôÜ ôïõ ôá êáìþìáôá.
Ï Çëßá ìå ôï âëÝììá ÷áìçëùìÝíï, îáíÜðå.
– Äþóå ìïõ íá ðéù, åéäåìÞ êáé åãþ äåí îÝñù ôé èá êÜíù.
– ÐÜøå, Çëßá, åßðå êáëïóõíÜôá ï ðñüåäñïò. ÁëÞèåéá óïõ ëÝù, ðÜøå. Èá
'íáé ôï êáëýôåñï…
Ìá ðñïôïý ðñïöôÜóåé í' áðïôåëåéþóåé ôç öñÜóç ôïõ ï Ãéåñìßëá, ï Çëßá
ôéíÜ÷ôçêå ðÜíù, Ýäùóå ìéá ãñïèéÜ óôï ôæÜìé êáé îåöþíéóå ì' üëç ôïõ ôç äýíáìç:
– Äåí èÝëåôå íá ì' áêïýóåôå, íá óáò, ëïéðüí êáé åãþ! – êé üñìçóå óôï Üëëï
ðáñÜèõñï ãéá íá ôï óðÜóåé êáé êåßíï.
Ï ÐïëçêÝç ÷ùñßò íá ÷Üóåé êáéñü, ìå äõï êïõôñïõâÜëåò âñÝèçêå óôçí Üëëç
ãùíéÜ ôïõ ðáôáñéïý, ôüóï ïñìçôéêÜ, ðïõ êáôáôñüìáîå üëåò ôéò êáôóáñßäåò. Ï
114
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
ðñüåäñïò ðáñÜôçóå ôï êâáò ôïõ êé Ýôñåîå ðñïò ôïí Çëßá. Ï Íôïõôëüâ ìå
áñãÝò êéíÞóåéò ðáñÜôçóå ôï öáíÜñé, Ýâãáëå ôï æïõíÜñé ôïõ, êéíþíôáò
åðéôéìçôéêÜ ôï êåöÜëé êáé êïíôïæýãùóå êáé êåßíïò ôïí Çëßá ðïõ ðÜëåõå ìå ôïí
ðñüåäñï êáé ôï èõñùñü, ãéáôß áõôïß ôïí åìðüäéæáí íá ðëçóéÜóåé ôï ðáñÜèõñï.
Ôïí åß÷áí ðéÜóåé áðü ôá ÷Ýñéá êáé, öáéíüôáí íá ôïí êñáôïýóáí ãåñÜ. ¼ìùò,
ìüëéò ï Çëßá áíôßêñéóå ôï èåßï ôïõ ìå ôï æïõíÜñé óôá ÷Ýñéá, Ýâáëå üëá ôïõ ôá
äõíáôÜ ëåõôåñþèçêå êáé ìå ôá ìÜôéá ãïõñëùìÝíá êáé ôéò ãñïèéÝò óöéãìÝíåò
êáôÜ ôï Íôïõôëüâ.
– Óå óêüôùóá, ìç êïíôïæõãþóåéò, âÜñâáñå! Óõ ìå êáôÜóôñåøåò, ì' Ýêáøåò
óõ, ìå ôïõò ãéïõò óïõ ôïõò êëåöôáñÜäåò, åóåßò üëïé ìå êÜøáôå! Ãéáôß íá ìå
ðáíôñÝøåéò; Ìçí êïíôïæõãþóåéò ó' Ýöáãá.
Ï Çëßá Þôáí ôñïìåñüò. Ôï ðñüóùðï ôïõ Þôáí ìåëáíéáóìÝíï, ôá ìÜôéá
ðåôáìÝíá Ýîù áðü ôéò êüã÷åò êé ïëüêëçñï ôï ãåñü íåáíéêü êïñìß ôïõ
áíáôáñáæüôáí óáí áðü äõíáôü ðõñåôü. Ëåò êáé Þèåëå êáé ìðïñïýóå íá
óêïôþóåé êáé ôïõò ôñåéò Üíôñåò ðïõ ôïí ôñéãýñéæáí.
– Áßìá áäåëöéêü ðßíåéò, áéìïâüñå.
ÊÜðïéá áóôñáðÞ ðÝñáóå ðÜíù óôï áéþíéá Þñåìï ðñüóùðï ôïõ Íôïõôëüâ.
Ðñï÷þñçóå Ýíá âÞìá.
– Äåí Þèåëåò ìå ôï êáëü, åßðå îáöíéêÜ, ðïõ âñÝèçêå üëç êåßíç ç
ãñçãïñÜäá, ç äýíáìç, Üäñáîå ìå ìéá ïñìçôéêÞ êßíçóç ôïí áíéøéü ôïõ,
êõëßóôçêå ìáæß óôï ðÜôùìá êáé, âïçèïýìåíïò áðü ôïí ðñüåäñï, Üñ÷éóå íá ôïõ
óôñßâåé ôá ÷Ýñéá. ÐÜëåøáí Ýôóé êÜðïõ ðÝíôå ëåðôÜ. ÔÝëïò, ï Íôïõôëüâ
óçêþèçêå êÜðïéá óôéãìÞ, ìå ôç âïÞèåéá ôùí Üëëùí ìïõæßêùí, îåêüëëçóå
ðÜíùèÝ ôïõ ôá ÷Ýñéá ôïõ Çëßá, ðïõ Þôáí ãáíôæùìÝíá ðÜíù óôç ãïýíá ôïõ,
ïñèþèçêå, ýóôåñá áíáóÞêùóå êáé ôïí Çëßá, ìå ôá ÷Ýñéá ðéóèÜãêùíá äåìÝíá,
êáé ôïí Ýâáëå íá êáèßóåé óôç ãùíéÜ ôïõ êáíáðÝ.
Ï Çëßá ìå ôá ìáëëéÜ ôïõ áíáóôáôùìÝíá, ìå ôï ðñüóùðï êáôÜ÷ëïìï êáé ôïõ
ðïõêÜìéóï óôñáðáôóáñéóìÝíï, ðåñéÝöåñå ôá ìÜôéá ôïõ ãýñù óôï äùìÜôéï,
óÜìðùò íá Þèåëå íá áíáèõìçèåß ðïý âñéóêüôáí. Ï èõñùñüò ìÜæåøå ôá
óðáóìÝíá ãõáëéÜ êáé ì' Ýíá êïíôïãïýíé Ýöñáîå ôï óðáóìÝíï ðáñÜèõñï ãéá íá
ìç ìðáßíåé ôï êñýï. Ï ðñüåäñïò îáíáêÜèéóå í' áðïôåëåéþóåé ôï êâáò ôïõ.
– Á÷, Çëßá, Çëßá, ìïõñìïýñéóå. Óå ëõðÜìáé, ìá ôçí áëÞèåéá! Ìá ôé íá
ãßíåé! Íá êé ï ×áñéïýóêéí, êé áõôüò íéüðáíôñïò åßíáé. ¸ôóé Þôáí ôï ãñáöôü
óáò, öáßíåôáé…
– Áðü ôïí êáêïýñãï ôï èåßï ìïõ, ÷Üíïìáé, åßðå ï Çëßá ìå ðßêñá êáé èõìü.
Êåßíïò ôï ãéï ôïõ ëõðÜôáé… Ç ìÜíá Ýðåóå óôá ðüäéá ôïõ, ï åðéóôÜôçò ôïí
ïñìÞíåøå íá åîáãïñÜóåé ôïí êëÞñï. Ìá áõôüò ôï äéêü ôïõ. Äå èÝëåé… ËÝåé
ðùò äå öôÜíïõí ôá ëåöôÜ… ÔÜ÷áôåò ëßãï äïõëÝøáìå óôï óðéôéêü ôïõ ï
áäåñöüò ìïõ êáé åãþ;… Åßíáé êáêïýñãïò…
Ï Íôïõôëüâ ãýñéóå áðü ôï óôÜâëï óôáõñïêïðÞèçêå ìðñïóôÜ óôá
åéêïíßóìáôá, Ýâãáëå ôç ãïýíá ôïõ êÜèéóå êïíôÜ óôïí ðñüåäñï. Ç ìáãåßñéóóá
115
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ôïõ óÝñâéñå êâáò êé Ýíá êïõôÜëé. Ï Çëßá óþðáóå êáé êëåßíïíôáò ôá ìÜôéá ôïõ
Ýãåéñå ôï êåöÜëé ôïõ ðÜíù óå êÜðïéï ñïý÷ï ðïõ Þôáí ôõëéãìÝíï åêåß äá. Ï
ðñüåäñïò, êïõíþíôáò ìå óõìðüíéá ôï êåöÜëé ôïõ, ôïí Ýäåéîå ìå ìéá êßíçóç ôïõ
÷åñéïý óôï èåßï ôïõ.
– ÔÜ÷áôåò äåí ôïí ðïíÜù êáé åãþ; Åßíáé ðáéäß ôïõ áäåñöïý ìïõ. Êáé óáí íá
ìçí Ýöôáíå ðïõ ôïí ðïíÜù ôüóï, ìå ôï ðåò, ðåò ôïí Ýêáíáí íá ìå èåùñåß êáêïýñãï.
Ç ãõíáßêá ôïõ, âëÝðåéò, ìéá ðáìðüíçñç, êé áò åßíáé êáé ôüóï ìéêñÞ óôá ÷ñüíéá, ôïõ
Ýâáëå óôï íïõ ðùò Ý÷ù ôüóá ëåöôÜ, ðïõ ìðïñþ íá åîáãïñÜóù ôïí êëÞñï. ¢íôå íá
ôïõò âãÜëåéò ôþñá ðùò ôï ìõáëü ðùò ôïí áäßêçóá. Êáé íá Þîåñåò ðüóï ôïí ðïíÜù!
– Ù÷, ôé íá óïõ ðù. Ôï ðáëéêÜñé åßíáé áðü ôá ëßãá êé åßíáé êñßìá íá ÷áñáìéóôåß
óôï óôñáôü, ðáñáôÞñçóå ï ðñüåäñïò.
– Áðüêáíá ìå áýôïí ôïýôåò ôéò ìÝñåò. Èá óôåßëù áýñéï ôïí ÉãíÜô êé Þèåëå íá
Ýñèåé êé ç ãõíáßêá ôïõ.
– Íáé, íáé, áò Ýñèïõí, ðÜåé êáëÜ, åßðå ï Ãéåñìßëá êé áíÝâçêå óôï ðáôÜñé. Ôé íá
ôá êÜíåéò ôá ëåöôÜ; Ôá ëåöôÜ ìéá óêüíç åßíáé.
– ÖôÜíåé íá õðÜñ÷ïõí ôá Üôéìá, ôá ëåöôÜ. Ôüôåò ðïéïò ôá ëïãáñéÜæåé!
ÐáñáôÞñçóå ï èõñùñüò.
– Á÷, áõôÜ ôá ëåöôÜ! Ðüóï áìáñôÜíïõìå åìåßò ïé Üíèñùðïé åîáéôßáò ôïõò! –
ðáñáôÞñçóå ìåëáã÷ïëéêÜ ï Íôïõôëüâ. ¼ëåò ïé ðéüôåñåò áìáñôßåò ðïõ ãßíïíôáé
áéôßá åßíáé ôá ëåöôÜ, ôï ëÝåé êé ç ÃñáöÞ.
– ¼ëá ôá ëÝåé ç ÃñáöÞ ìá åìåßò ïé Üíèñùðïé, ãíþóç äå âÜíïõìå, åßðå ï
èõñùñüò. ¢êïõ ôé ìïõ Ýëåãå êÜðïôå Ýíáò ãíþñéìüò ìïõ: Þôáíå ëÝåé ìéá öïñÜ Ýíáò
Ýìðïñáò, èçóáýñéóå ðëïýôç áìÝôñçôá, üìùò ôßðïôéò äåí Þèåëå íá äþóåé óå êáíÝíá
êáé ïýôå í' áðï÷ùñéóôåß ôï èçóáõñü ôïõ Þèåëå Êáé ôï ëïéðüí ôá ðÞñå ìáæß ôïõ ôá
ëåöôÜ ôïõ üëá óôïí ôÜöï ôïõ. Óáí øõ÷ïìá÷ïýóå Üöçóå ðáñáããåëßá, êåßíï ôï
ðñïóêåöáëÜêé ðïõ åß÷å ðÜíôá êÜôù áðü ôï êåöÜëé ôïõ, íá ôï âÜëïõí Ýôóé äá, óáí
ôïí óõãõñßóïõí óôçí êÜóá ìÝóá. Ïýôå öáíôÜóôçêáí ðïôÝò ïé äéêïß ôïõ, ðùò ìÝóá
óå êåßíï ôï ðñïóêåöáëÜêé, Þôáí ñáììÝíïò üëïò ôïõ ï âéïò. Óáí ðÝñáóå êáéñüò, êé
áöïý ìÜôáéá øÜîáíå ðáíôïý êáé ðïõèåíÜ äå âñÞêáíå ôßðïôéò, ôüôåò ìïíÜ÷á ï Ýíáò
áðü ôïõò ãéïõò ôïõ óôï÷Üóôçêå ðùò ðñÝðåé ìÝóá óå êåßíï ôï ðñïóêåöáëÜêé íá ôá
Ý÷åé êñýøåé ï ãåñïôóéãêïýíçò. Ôüôåò êÜíáíå åíÝñãåéåò, íá ðÜñïõí ôçí Üäåéá í'
áíïßîïõí ôïí ôÜöï. ºóáìå ôïí ôóÜñï öôÜóáíå ãéá ôïýôç ôç äïõëåéÜ. ÊáìéÜ öïñÜ
ç Üäåéá Þñèå, Üíïéîáí ôïí ôÜöï êáé ôé öáíôÜæåóáé; Ôï ðñïóêåöáëÜêé Þôáí
áäåéáíü, êé ç êÜóá ãéïìÜôç ößäéá. ÎáíáóêÝðáóáí ìÜíé-ìÜíé ôïí ôÜöï. Íá, ôï
ëïéðüí ôé êÜíïõí ôá ëåöôÜ.
Áõôü ðéá åßíáé ãíùóôü, ðùò ìïíÜ÷á êáêü ìáò öÝñíïõí ôá ëåöôÜ, ðáñáôÞñçóå
ï Íôïõôëüâ, êé Üñ÷éóå íá êÜíåé ôç âñáäéíÞ ôïõ ðñïóåõ÷Þ.
Óáí ôåëåßùóå, ãýñéóå êáé êïßôáîå ôïí áíéøéü ôïõ. Åêåßíïò êïéìüôáí. Ï
Íôïõôëüâ ðÞãå êïíôÜ ôïõ, ôïõ Ýëõóå ôá ÷Ýñéá, ðÞñå óéãÜ-óéãÜ, ãéá íá ìçí ôïí
îõðíÞóåé, ôï æïõíÜñé ôïõ êáé ðëÜãéáóå. Ï Üëëïò ìïõæßêïò ðÞãå íá êïéìçèåß óôï
óôÜâëï.
116
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
É×
Óáí áðëþèçêå áðüëõôç çóõ÷ßá ðáíôïý, ï ÐïëçêÝç, óçêþèçêå óéãÜ-óéãÜ,
óáí öôáß÷ôçò, êáôÝâçêå ðñïóå÷ôéêÜ áðü ôï ðáôÜñé êé Üñ÷éóå íá åôïéìÜæåôáé ãéá
ôï ãõñéóìü. Äåí îÝñù ãéáôß ôïõ Ýêáíå ðïëý êáëü, íá âñßóêåôáé áíÜìåóá óôïõò
êëçñùôïýò. Ïé êïêüñïé ëáëïýóáí æùçñÜ. Ôï Ôáìðïýñëï Ý÷åé öÜåé üëç ôç âñüìç
ôïõ êáé ôÝíôùíå ôï ëáéìü ôïõ êáôÜ ôïí êïõâÜ ìå ôï íåñü. Ï ÐïëçêÝç ôï Ýæåøå
êáé Ýóõñå ô' áìáîÜêé ôïõ óôçí áõëÞ, ðåñíþíôáò áíÜìåóá áð' ô’ áìÜîéá ôùí
ìïõæßêùí. Ï óêïýöïò ìå ôï ðïëýôéìï ðåñéå÷üìåíï Þôáí åíôÜîåé, êé Ýôóé ïé ñüäåò
ôïõ ìéêñïý áìáîéïý, êýëçóáí ãïñãÜ ðÜíù óôï äñüìï ðïõ Ýöåñíå óôï
Ðáêñüâóêïãéå. Ï ÐïëçêÝç, îáëÜöñùóå ìïíÜ÷á óáí âñÝèçêå Ýîù áðü ôçí
ðïëéôåßá. Ãéáôß üëç ôçí þñá åß÷å ôçí åíôýðùóç ðùò üðïõ íá' íáé, èá Ýâãáéíáí
ôñåéò-ôÝóóåñåéò êáâáëÜñçäåò, èá ôïí ðñüöôáéíáí èá ôïí ãýñéæáí ðßóù, êáé
äÝíïíôáò ôá ÷Ýñéá ôïõ ðéóèÜãêùíá èá Ýóôåëíáí áõôüí óôï óôñáôü óôç èÝóç ôïõ
Çëßá. Êáé èÝôå áðü ôï öüâï ôïõ óôçí ôñïìåñÞ áõôÞ óêÝøç, èÝôå áðü ôï êñýï, ôï
áßìá ôïõ ðÜãùíå êáé âßáæå ïëïÝíá ôïí Ôáìðïýñëï, íá îåöýãïõí ôï
ãñçãïñüôåñï áð' ôïí öáíôáóôéêü êßíäõíï. Ðñþôï-ðñþôï áíôÜìùóå Ýíá ðáðÜ ìå
ôïí øçëü ÷åéìùíéÜôéêï óêïýöï, ðïõ ôïí óõíüäåõå êÜðïéïò ìïíüöèáëìïò
åñãÜôçò. Ó' áõôü ôï óõíáðÜíôçìá óöß÷ôçêå ðéüôåñï ç êáñäéÜ ôïõ ÐïëçêÝç. Ìá
óáí âãÞêå áðü ôçí ðïëéôåßá óéãÜ-óéãÜ äéáëýèçêå üëç êåßíç ç êáêïêåöéÜ ôïõ. Ôï
Ôáìðïýñëï ðñï÷ùñïýóå ìå âÞìá êáíïíéêü, êé üóï ôï ðñùéíü öùò äõíÜìùíå,
äéáêñéíüôáí êáé ðéï êáèáñÜ ï äñüìïò ìðñïóôÜ. Ï ÐïëçêÝç Ýâãáëå ôï óêïýöï
ôïõ êáé ðáóðÜôåøå ôï öÜêåëï ìå ôá ëåöôÜ. «Íá ôá Ýâáíá óôïí êüñöï ìïõ; –
óôï÷Üóôçêå. Ìá ãéá ôïýôï èá ðñÝðåé íá ëýóù ôï æïõíÜñé. Ïõö ìðåëÜò! Ìá åêåß
äá óôï ÷áìÞëùìá, ðñéí ôçí áíçöïñéÜ, óôáìáôþ êáé óõãõñßæïìáé. Ï óêïýöïò
åßíáé êáëÜ ñáììÝíïò áðü ðÜíù, êé áðü êÜôù áð' ôç öüäñá äåí îåãëéóôñÜåé ôï
ãñÜììá. Êáé ìÞôå ðïõ èá âãÜëù ôï óêïýöï ßóáìå ôï óðßôé». ¼ìùò óáí Ýöôáóáí
óôïõò ðñüðïäåò ôïõ ìéêñïý ëüöïõ, ôï Ôáìðïýñëï áðü ìïíá÷ü ôïõ ðÞñå ôñå÷Üëá
ôçí áíçöïñéÜ ôïõ êé ï ÐïëçêÝç, ðïõ êé åêåßíïò, üðùò êáé ôï Üëïãï, ðïèïýóå íá
öôÜóåé ìéá þñá áñ÷ýôåñá óðßôé, äåí ôï åìðüäéóå êáèüëïõ. ¼ëá Þôáí åíôÜîåé,
Ýôóé ôïõëÜ÷éóôïí öáíôáæüôáí áõôüò, êáé ãéá ôïýôï ðáñáäüèçêå óôá ðéï
åõ÷Üñéóôá ïíåéñïðïëÞìáôá ãéá ôçí åõãíùìïóýíç ôçò êõñßáò, ãéá ôá ðÝíôå
ñïõâëÜêéá ðïõ èá ôïõ Ýäéíå ãéá ôïí êüðï ôïõ êáé ãéá ôç ÷áñÜ ôùí äéêþí ôïõ.
ÊÜðïéá óôéãìÞ Ýâãáëå ôï óêïýöï ôïõ, øá÷ïýëåøå íá äåé áí ï öÜêåëïò
âñéóêüôáí óôç èÝóç ôïõ, îáíáöüñåóå ôï óêïýöï ôïõ, ÷þíïíôáò ôïí âáèéÜ óôï
êåöÜëé êáé ÷áìïãÝëáóå. Ç öüäñá ôïõ óêïýöïõ Þôáí ëéùìÝíç êáé, êáèþò ç
Áêïõëßíá ôç äéðëüñáøå óôï ìÝñïò, ðïõ Þôáí ó÷éóìÝíç, ó÷ßóôçêå áðü ôçí Üëëç
ìåñéÜ, êáé ìå êåßíç, áêñéâþò ôçí êßíçóç, ðïõ Ýêáíå ï ÐïëçêÝç, ÷þíïíôáò ðéï
âáèéÜ ôï öÜêåëï, üôáí Ýâãáëå ôï óêïýöï ôïõ óôï óêïôÜäé, ìå êåßíç ôçí êßíçóç
ôá ñáøßìáôá îçëþèçêáí êáé ðñüâáëå ç ìéá ãùíéÜ ôïõ öáêÝëïõ êÜôù áðü ôç
öüäñá.
117
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
ÎçìÝñùóå ãéá êáëÜ, êé ï ÐïëçêÝç, ðïõ üëç ôç íý÷ôá äåí åß÷å êëåßóåé ìÜôé,
áðïêïéìÞèçêå óôï êÜèéóìÜ ôïõ. ÌéóïêïéìéóìÝíïò, ôñÜâçîå êé Ý÷ùóå áêüìá
ðéï âáèéÜ óôï êåöÜëé ôïõ óêïýöï ôïõ êáé ì' áõôü ï öÜêåëïò ðñüâáëå áêüìá
ðéï ðïëý. Êáèþò êïéìüôáí, ôï êåöÜëé ôïõ ôáëáíôåõüôáí ïëïÝíá. Óáí
êïíôïæýãùóå óôï áñ÷ïíôéêü ï ÐïëçêÝç îýðíçóå. Ç ðñþôç ôïõ êßíçóç Þôáí íá
öÝñåé ôá ÷Ýñéá óôï óêïýöï. Ôïí âñÞêå åöáñìïóìÝíï óôÝñåá óôï êåöÜëé ôïõ.
ÌÞôå ðïõ ôïí Ýâãáëå, ôüóï Þôáí óßãïõñïò ðùò ï öÜêåëïò âñéóêüôáí ìÝóá.
ÊáëïêÜèéóå ðÜíù óô' Ü÷õñá, ðÞñå ðÜëé ôï ýöïò ôïõ áñ÷ïíôéêïý õðáëëÞëïõ,
Ýäùóå ìéá êáìôóéêéÜ óôïí Ôáìðïýñëï êáé ìðÞêå ìå öüñá óôçí áõëÞ ôïõ
áñ÷ïíôéêïý.
Íá ç êïõæßíá ôïõ ðñïóùðéêïý, íá ïé êáôïéêßåò ôïõ, íá ç ìáñáãêßíá ìå ìéá
áãêáëéÜ ìðáìðáêåñÜ ðáíéÜ óôá ÷Ýñéá, íá ôï óðßôé ôçò êõñßáò, ðïõ ìðáßíïíôáò
ôþñá äá ï ÐïëçêÝç åêåß ìÝóá è' áðïäåßîåé Ýìðñáêôá, ðùò åßíáé Ýíá Üíèñùðïò
ðéóôüò êáé ôßìéïò êáé ðùò, «ôïí êáèÝíá, ìáèÝò, ìðïñåß ï êáêüò êüóìïò Üäéêá
íá ôïí êáêïëïãÞóåé» êé ç êõñßá èá ôïõ ðåé: «ÌðñÜâï, ÐïëçêÝç, êáé óå
åõ÷áñéóôþ, ðÜñå áõôÜ ôá ôñßá…» ìá ìðïñåß êáé ðÝíôå, ìðïñåß êáé äÝêá
ñïýâëéá êáé èá ðñïóôÜîåé íá ôïõ óåñâßñïõí Ýíá ôóáãÜêé, ìá ìðïñåß êáé
âïôêïýëá. Êáëü ðïõ èá Þôáí áëÞèåéá, Ýíá áñ÷ïíôéêü ðïôçñÜêé âüôêá ìå ôïýôï
ôï êñýï. Ìå äÝêá ñïõâëÜêéá êÜðùò èá ìðïñïýóå íá ãëåíôÞóåé ôéò ãéïñôÝò, êáé
í' áãïñÜóåé êé Ýíá æåõãÜñé ðáðïýôóéá ôçò ðñïêïðÞò, êáé íá äþóåé êáé ôïõ
ÍéêÞôá, áò åßíáé, êåßíá ôá ôåóóåñÜìéóé ñïýâëéá ðïõ ôïõ ÷ñùóôÜåé êáé ðïõ
êÜèå ôüóï ôïõ öïñôþíåôáé… ÊÜðïõ åêáôü âÞìáôá ìáêñéÜ áðü ôï óðßôé, ï
ÐïëçêÝç ôá÷ôïðïéÞèçêå îáíÜ, óõãõñßóôçêå üóï ìðïñïýóå ðéï êáëýôåñá,
Ýâãáëå ôï óêïýöï êáé ÷ùñßò íá âéÜæåôáé Ý÷ùóå ôï ÷Ýñé ôïõ êÜôù áðü ôç
öüäñá. Ôï ÷Ýñé êéíÞèçêå ìÝóá óôï óêïýöï ãñÞãïñá, áêüìç ðéï ãñÞãïñá.
×þèçêå êáé ôï Üëëï, ìÜôáéá øÜ÷íïíôáò. Ôï ðñüóùðï ÷ëüìéáæå ïëïÝíá êáé ðéï
ðïëý êáé êÜðïéá óôéãìÞ ôï Ýíá ÷Ýñé ðñüâáëå áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ ôïõ óêïýöïõ.
Ï ÐïëçêÝç ôéíÜ÷ôçêå åðÜíù óôáìÜôçóå ô' áìÜîé, ãïíÜôéóå ìÝóá, øÜ÷íïíôáò
ðáíôïý, ôï óáíü, ôá øþíéá, üëåò ôéò ãùíßåò, ôïí êüñöï ôïõ, ôéò ôóÝðåò ôïõ:
ðïõèåíÜ ôá ëåöôÜ.
– Èåïýëç ìïõ! Ìá ôé åßíáé ôïýôï; Êáêü ðïõ ìå âñÞêå! – îåöþíéóå,
ìáäþíôáò ôá ìáëëéÜ ôïõ.
Ìá ôçí ßäéá óôéãìÞ óôï÷Üóôçêå ðùò èá ìðïñïýóáí íá ôïí Ýâëåðáí êáé ôüôå
ðÞñå ôá ãêÝìéá óôá ÷Ýñéá ôïõ, Ýóôñéøå ô' áìÜîé êé áíÜãêáóå ôïí Ôáìðïýñëï
íá ôñáâÞîåé ðßóù, êáôÜ ôï äñüìï. «Êáèüëïõ äå ì' áñÝóåé íá âãáßíù ìå ôïí
ÐïëçêÝç – óßãïõñá èá óôï÷Üóôçêå ôï Ôáìðïýñëï. Ç ìüíç öïñÜ, ðïõ ìå ôÜéóå
êáé ìå ðüôéóå ìå ôçí þñá ìïõ êáé êåßíï ãéá íá ìå îåãåëÜóåé ôüóï äõóÜñåóôá.
¸âáëá üëá ìïõ ôá äõíáôÜ íá öôÜóïõìå ãñÞãïñá óðßôé, áðüóôáóá êáé äåí
ðñüöôáóá íá ÷áñþ ðïõ ãõñßóáìå, íá óïõ ôïí, ðïõ ì' áíáãêÜæåé íá ðÜìå
ðßóù!».
– Ìðñïò, äéÜïëå! Îåöþíéóå ðíéãìÝíïò óôá äÜêñõá ï ÐïëçêÝç, ïñèüò ìÝóá
118
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
óô' áìÜîé, ôñáâþíôáò ì' üëç ôïõ äýíáìç ôá ãêÝìéá êáé ÷ôõðþíôáò áëýðçôá ôï
Üëïãï ìå ôï êíïýôï.
×
ÏëÜêåñç åêåßíç ôçí çìÝñá äåí åßäå êáíÝíáò ôïí ÐïëçêÝç óôï
Ðáêñüâóêïãéå. Ç êõñßá ñþôçóå êÜìðïóåò öïñÝò ôï áðüãåõìá êé ç Áîéïýôêá
Ýôñå÷å óôçí Áêïõëßíá ì' áõôÞí ôçí åíôïëÞ, ìá ç Áêïõëßíá áðïêñéíüôáí ðùò
äåí åß÷å öáíåß êáé, öáßíåôáé, ðùò èá ôïí ÷áóïìÝñçóå ï ðåñéâïëÜñçò Þ êÜôé èá
Ýðáèå ôï Üëïãï. «Ìðïñåß êáé íá êïõôóÜèçêå ôï æùíôáíü – Ýëåãå. Ôçí
ðåñáóìÝíç öïñÜ ðïõ óôåßëáíå ôï Ìáîßì, ôï ßäéï êáé êåßíïò ïëÜêåñï
ìåñüíõ÷ôï óôï ãõñéóìü, ðÞñå ôï äñüìï ðåñðáôþíôáò êáé óÝñíïíôáò ôï áìÜîé
ìå ôï êïõôóáìÝíï Üëïãï!». Êé ç Áîéïýôêá Ýâáíå ìðñïò ôá åêêñåìÞ ôçò êáé
îáíáãýñéæå Üðñá÷ôç óôï áñ÷ïíôéêü, åíþ ç Áêïõëßíá ðñïóðáèïýóå íá
ìáíôÝøåé ðïéá Þôáíå ôÜ÷á ç áéôßá ôçò ôüóçò êáèõóôÝñçóçò ôïõ Üíôñá ôçò êáé
íá çóõ÷Üóåé, ìá äåí ôï êáôÜöåñíå! Ç êáñäéÜ ôçò Þôáíå âáñéÜ êé üëåò ïé
äïõëåéÝò ôçò ãéá ôçí áõñéáíÞ ãéïñôÞ ìÝíáíå ðßóù. Êáé âáóáíéæüôáí áêüìá
ðéüôåñï ãéáôß ç ìáñáãêßíá ôç äéáâåâáßùíå ðùò ôçí áõãÞ åßäå ìå ôá ìÜôéá ôçò
«Ýíáí Üíèñùðï ðïõ Ýìïéáæå ôïõ Çëßôò íá êïíôïæõãþíåé ìå ô' áìÜîé óôï
áñ÷ïíôéêü êé ýóôåñá ìïíïìéÜò íá ãõñßæåé ðßóù». Êáé ôá ðáéäéÜ ôï ßäéï ìå
áíçóõ÷ßá êé áíõðïìïíçóßá ðåñßìåíáí ôï ìðáìðÜ ôïõò íá ãõñßóåé, üìùò ãéá
Üëëåò áéôßåò áõôÜ. Ç Áíéïýôêá êé ç ÌÜóêá åß÷áí áðïìåßíåé äß÷ùò ôç ãïýíá êáé
ôï óÜêï ðïõ öïñþíôáò ôá, ìðïñïýóáí íá ðåôá÷ôïýí ëßãï ðáñÜ Ýîù, åíþ ôþñá
Þôáí õðï÷ñåùìÝíåò ôïõñôïõñßæïíôáò ìÝóá óôá öïõóôáíÜêéá ôïõò íá êÜíïõí
ôñå÷Üëá ìåñéêÝò âüëôåò ìïíÜ÷á êïíôÜ óôï óðßôé, ðñÜãìá ðïõ ôñïìåñÜ
åíï÷ëïýóå ôïõò Üëëïõò óõãêÜôïéêïõò, ðïõ ìðáéíüâãáéíáí ãéá ôéò äéÜöïñåò
äïõëåéÝò ôïõò. ÊÜðïéá öïñÜ ç ÌÜóêá óêüíôáøå ðÜíù óôç ìáñáãêßíá ðïõ
êïõâáëïýóå íåñü, êáé ðáñ' üëï, ðïõ êáèþò êïõôïýëçóå ðÜíù óôá ãüíáôá ôçò
ãõíáßêáò, Ýâáëå ôá êëÜìáôá ðñïêáôáâïëéêÜ, äÝ÷ôçêå êé áñêåôÝò óâåñêéÝò,
ôüóï ðïõ ýóôåñá Ýêëáøå óô' áëÞèåéá. Êé üôáí ôï ôñÝîéìü ôçò ìðñïóôÜ óôï óðßôé
ôåëåßùíå äß÷ùò êáíÝíáò åðåéóüäéï, Ýìðáéíå ôñå÷Üëá ìÝóá, êáé ðáôþíôáò óôïí
êÜäï ðïõ Þôáíå åêåß, áíÝâáéíå óôï ðáôÜñé. ÌïíÜ÷á ç êõñßá êé ç Áêïõëßíá
áíçóõ÷ïýóáí êõñßùò ãéá ôï ÐïëçêÝç, åíþ ôá ðáéäéÜ, ìïíÜ÷á ãéá êåßíá ðïõ
öïñïýóå. Ï äå åðéóôÜôçò üôáí ðáñïõóéÜóôçêå óôçí êõñßá ãéá ôçí êáèçìåñéíÞ
ôïõ åéóÞãçóç óôçí åñþôçóÞ ôçò: «Áêüìá äå ãýñéóå ï ÐïëçêÝç, êáé ðïý ìðïñåß
íá âñßóêåôáé;», ÷áìïãÝëáóå êé áðïêñßèçêå.
– Äåí ìðïñþ íá îÝñù, êé Þôáí öáíåñÞ ç åõ÷áñßóôçóÞ ôïõ ðïõ ïé áìöéâïëßåò
ôïõ ãéá ôïí ÐïëçêÝç âãÞêáí áëçèéíÝò. «Èá Ýðñåðå íá åß÷å ãõñßóåé ôï ãéüìá»,
ðñüóèåóå ìïíÜ÷á ìå ýöïò óçìáíôéêü. ÏëÜêåñç êåßíç ôç çìÝñá êáíÝíáò óôï
Ðáêñüâóêïãéå äåí Þîåñå ôßðïôá ãéá ôïí ÐïëçêÝç. ÌïíÜ÷á áñãüôåñá
ìáèåýôçêå ðùò äéÜöïñïé ìïõæßêïé áðü ôá ãåéôïíéêÜ ÷ùñéÜ ôïí åßäáíå
119
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
îåóêïýöùôï íá ôñÝ÷åé óáí ôñåëüò êáé íá ñùôÜåé üðïéïí áíôÜìùíå: «Ìç
âñÞêáôå ôï ãñÜììá;». ÊÜðïéïò åßðå ðùò ôïí åßäå íá êïéìÜôáé îáðëùìÝíïò
êáôáãÞò óôçí Üêñç ôïõ äñüìïõ äßðëá óôï óôáìáôçìÝíï áìÜîé. «Êáé
öáíôÜóôçêá ðùò Þôáíå ìåèõóìÝíïò –ðñüóèåóå ï Üíèñùðïò áõôüò– êáé ô'
Üëïãï Ýìïéáæå óÜìðùò íá ìçí åß÷å öÜåé êáé íá ìçí åß÷å ðïôéóôåß äõï ìÝñåò,
ôüóï Þôáíå ôï ÷Üëé ôïõ». Ç Áêïõëßíá üëç ôç íý÷ôá äåí Ýêëåéóå ìÜôé êé åß÷å
áäéÜêïðá ôåíôùìÝíç ôçí ðñïóï÷Þ ôçò í' áêïýóåé ôï ãõñéóìü ôïõ Üíôñá ôçò, ìá
åêåßíïò äå öÜíçêå. Ç Áêïõëßíá èá Þôáí áêüìá ðéï äõóôõ÷éóìÝíç áí Þôáí
ðëïýóéá êé åß÷å óôç äéÜèåóÞ ôçò ìÜãåéñá êáé êáìáñéÝñåò ãéá ôéò äïõëåßåò ôçò,
ìá, ìüëéò êñÜîáíå ïé ôñßôïé êïêüñïé êáé óçêþèçêå ç ìáñáãêßíá, áíáãêÜóôçêå
êé áõôÞ íá óçêùèåß êáé íá êáôáðéáóôåß ìå ôá äéÜöïñá. ÎçìÝñùíå ãéïñôÞ,
Ýðñåðå, ßóáìå ôá îçìåñþìáôá, íá Ý÷ïõí øçèåß ôá øùìéÜ, íá öôéÜîåé ôï êâáò,
íá øÞóåé ôá êïõëïõñÜêéá í' áñìÝîåé ôç ãåëÜäá, íá óéäåñþóåé ôá öïõóôáíÜêéá
êáé ôá ðïõêÜìéóá, íá ðëýíåé ôá ðáéäéÜ, íá êïõâáëÞóåé íåñü êáé íá ìçí áöÞóåé
ôç ãåéôüíéóóá íá ðéÜóåé ïëÜêåñï ôï öïýñíï. Êáé ç Áêïõëßíá Ý÷ïíôáò
áäéÜêïðá ô' áöôéÜ ôçò ôåíôùìÝíá ãéá í' áêïýóåé ôï ãõñéóìü ôïõ Üíôñá ôçò
êáôáðéÜóôçêå ì' áõôÝò ôéò äïõëåéÝò. ¸öåîå ðéá ãéá êáëÜ, ç êáìðÜíá ôçò
åêêëçóßáò óÞìáíå ãéá ôï üñèñï, ôá ðáéäéÜ üëá óçêþèçêáí, ìá ï ÐïëçêÝç äå
öáéíüôáí. Ôçí ðåñáóìÝíç Ýñé÷íå ÷éïíüíåñï, êáé ôï ÷éïíÜêé åß÷å óêåðÜóåé
áêáíüíéóôá ôïí êÜìðï, ôï äñüìï êáé ôéò óêåðÝò ôùí óðéôéþí, ìá óÞìåñá,
óÜìðùò ãéáôß Þôáíå ãéïñôÞ, ç çìÝñá îçìÝñùóå çëéïðåñé÷õìÝíç, ðáñ' üëç ôçí
ðáãùíéÜ, êáé ìðïñïýóå êÜðïéïò íá äéáêñßíåé êáé í' áêïýóåé áðü ðïëý ìáêñéÜ.
Ìá ç Áêïõëßíá, êáèþò óôåêüôáí êïíôÜ óôï öïýñíï, ÷þíïíôáò ôï êåöÜëé ôçò
óôï óôüìéü ôïõ, ôüóï Þôáí áðïññïöçìÝíç íá ðáñáêïëïõèåß ðþò øÞíïíôáí ôá
êïõëïõñÜêéá ôçò, ðïõ äåí ðÞñå åßäçóç ðùò ãýñéóå ï ÐïëçêÝç êáé ôï
áíôéëÞöèçêå ìïíÜ÷á áðü ôá îåöùíçôÜ ôùí ðáéäéþí. Ç Áíéïýôêá, óáí ðéï
ìåãÜëç, ìïíá÷Þ ôçò ëÜäùóå ôá ìáëëéÜ ôçò íôýèçêå. Öüñåóå ôï êáéíïýñéï ñïæ
ôóßôé öüñåìá, äþñï ôçò êõñßáò, ðïõ óôåêüôáí óáí êïëëçìÝíï áðÜíù óôçò êé
Ýìðáéíå óôá ìÜôéá ôùí ãåéôüíùí. Ôá ìáëëéÜ ôçò ãõÜëéæáí áðü ôï ðïëý ëÜäùìá.
Ôá ðáðïýôóéá ôçò, ðáñ' üëï ðïõ äåí Þôáí êáéíïýñéá, Þôáí áñêåôÜ êáëÜ. Ç
ÌÜóêá Þôáíå áêüìá Üíôõôç êáé Üðëõôç. Ç Áíéïýôêá äåí ôçí Üöçíå íá ðÜåé
êïíôÜ ôçò ãéá íá ìçí ôç ëåñþóåé. Ç ÌÜóêá âñÝèçêå Ýîù, üôáí ãýñéóå ï
ÐïëçêÝç, êñáôþíôáò ôá øþíéá óôá ÷Ýñéá ôïõ. «Ï ìðáìðÜò ãýëéóå!» –
îåöþíéóå ôï øåõäü êïñéôóÜêé, ïñìþíôáò ìÝóá óáí óßöïõíáò êáé êáèþò
ðÝñáóå Üããéîå ôçí Áíéïýôêá êáé ôçò ëÝñùóå ôï öïõóôÜíé. Êáé êåßíç, ÷ùñßò ðéá
íá öïâÜôáé ìçí ëåñùèåß, ôçí Üñðáîå êáé ôçí îõëïêüðçóå ãéá ôá êáëÜ. Ç
Áêïõëßíá äå ìðïñïýóå í' áðïóðáóôåß áðü ôç äïõëåéÜ ôçò, ãéá ôïýôï
áñêÝóôçêå ìïíÜ÷á íá öïâåñßóåé ôéò êüñåò ôçò: «¸ãíïéá óáò êáé óáò
äéïñèþíù Üìá ôåëåéþóù!» êáé óôñÜöçêå êáôÜ ôçí ðüñôá. Ï ÐïëçêÝç ìå ôá
øþíéá ìðÞêå óôçí åßóïäï êé áìÝóùò ôñÜâçîå ãéá ôç ãùíéÜ ôïõ. Ôçò Áêïõëßíáò
ôçò öÜíçêå ðùò Þôáíå ÷ëïìüò êáé ðùò ôï ðñüóùðü ôïõ Ýìïéáæå óÜìðùò íá
120
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
÷áìïãåëïýóå Þ óÜìðùò íá Ýêëáéãå, üìùò äåí åõêáéñïýóå íá êáëïåîåôÜóåé ôï
ðñÜãìá.
– Ôé íÝá Çëßôò; ÐÞãåò êé Þñèåò ìå ôï êáëü;
ÊÜôé áðïêñßèçêå ï ÐïëçêÝç, ðïõ ç Áêïõëßíá äåí êáôÜëáâå êáé ñþôçóå:
– Ôé åßðåò; ÐÞãåò óôçò êõñÜò;
Ï Çëßôò êáèüôáí óôï êñåâÜôé, Ýñé÷íå Üãñéåò ìáôéÝò ãýñù ôïõò êáé
÷áìïãåëïýóå ìå êåßíï ôï öôáéîéÜñéêï êáé ôï âáèýôáôá ðéêñáìÝíï ÷áìüãåëü
ôïõ. Ãéá ðïëëÞ þñá äåí áðïêñßèçêå ôçò ãõíáßêáò ôïõ.
– Ìßëá Çëßôò! Óå ñùôÜù! Áêïýóôçêå ç öùíÞ ôçò Áêïõëßíáò.
– Ôá Ýäùóá ôá ëåöôÜ óôçí êõñÜ, Áêïõëßíá. Íá Ýâëåðåò ðùò ì'
åõ÷áñßóôçóå! –åßðå îáöíéêÜ êáé ðåñßåöåñå áêüìç ðéï áíÞóõ÷á ôá ìÜôéá ôïõ
ôñéãýñù ÷ùñßò íá ðÜøåé íá ÷áìïãåëÜåé. Äõï ðñÜãìáôá ôñáâïýóáí îÝ÷ùñá ôçí
ðñïóï÷Þ ôïõ êáé ó' áõôÜ óôáìáôïýóáí ô' áíÞóõ÷á êáé öëïãéóìÝíá áðü ôïí
ðõñåôü ìÜôéá ôïõ: ôï ó÷ïéíß ðïõ êñáôïýóå äåìÝíç ôçí êïýíéá ôïõ ìùñïý êáé ôï
ìùñü. ÊÜðïéá óôéãìÞ óçêþèçêå, ðÞãå ðéï êïíôÜ êáé ìå ôá åðéäÝîéá äÜ÷ôõëÜ
ôïõ Ýëõóå ãñÞãïñá-ãñÞãïñá ôïõò êüìðïõò ðïõ óôåñÝùíáí ôï óêïéíß, ýóôåñá
óôÜèçêå êáé êïßôáæå ôï ìùñü. Ìá ôçí ßäéá óôéãìÞ ìðÞêå óôç ãùíßá ç Áêïõëßíá
ìå ôá êïõëïõñÜêéá ðÜíù ó' Ýíá óáíßäé. Ï ÐïëçêÝç Ýêñõøå âéáóôéêÜ ôï óêïéíß
ðïõ êñáôïýóå óôïí êüñöï ôïõ.
– Ôé Ý÷åéò Çëßôò; Óáí Üññùóôïò ìïõ öáßíåóáé åßðå ç Áêïõëßíá.
– Äåí êïéìÞèçêá üëç ôç íý÷ôá, ôçò áðïêñßèçêå.
ÎáöíéêÜ êÜðïéá óéëïõÝôá öÜíçêå íá ðåñíÜåé âéáóôéêÞ êïíôÜ áðü ôï
ðáñÜèõñï êáé ìåôÜ áðü ìéá óôéãìÞ üñìçóå ìÝóá óá óâïýñá ç Áîéïýôêá.
Ç êõñÜ ðñïóôÜæåé íá Ýñèåé ôïýôç ôé óôéãìÞ ï ÐïëçêÝç Çëßôò áðÜíù
îåöïýñíéóå ìïíïêïðáíéÜ. Ôïýôç ôç óôéãìÞ ëÝåé, ôïýôç ôç óôéãìÞ…
Ï ÐïëçêÝç êïßôáîå ôçí Áêïõëßíá, êïßôáîå ôçí Áîéïýôêá.
– ¸öôáóá! Ôé íá èÝëåé áêüìá; – åßðå üëá ôïýôá ôá ëüãéá ôüóï áôÜñá÷á,
ôüóï áðëÜ, ðïõ ç Áêïõëßíá çóý÷áóå êáé óôï÷Üóôçêå ìÞðùò ç êõñÜ èá Þèåëå
íá ôï äþóåé êÜôé ãéá ôïí êüðï ôïõ. Ðåò ðùò Ýöôáóá áìÝóùò.
Óçêþèçêå êáé âãÞêå. Êáé ç Áêïõëßíá ðÞñå ôç óêÜöç, ôçí Ýóôçóå ðÜíù
óôïí ðÜãêï, Ýñéîå ìÝóá êñýï íåñü áðü ôïõò êïõâÜäåò ðïõ Þôáíå êïíôÜ óôçí
ðüñôá êáé æåìáôéóôü áðü ôïõò êïõâÜäåò ðïõ Ýâñáæå óôç öùôéÜ,
áíáóêïõìðþèçêå êáé öþíáîå:
– ¸ëá, ÌÜóêá, íá óå ðëýíù.
Ôï éäéüôñïðï øåõäü êïñéôóÜêé Ýâáëå ôá êëÜìáôá.
– ¸ëá, âñïìéÜñá, íá óå ðëýíù êáé íá óïõ öïñÝóù êáèáñü ðïõêÜìéóï.
¸ëá ìç ìå óêáò, Ý÷ù áêüìá íá ðëýíù êáé ôçí Üëëç.
Ï ÐïëçêÝç óôï áíáìåôáîý äåí áêïëïýèçóå ôçí Áîéïýôêá ãéá íá ðÜåé óôçò
êõñßáò, ìá ôñÜâçîå ãéá áëëïý. Óôç ìðáóéÜ ôïõ óðéôéïý, êïíôÜ óôïí ôïß÷ï,
Þôáíå ìéá óôåíÞ óêÜëá, ðïõ Ýöôáíå óôç ìéóÞ ôáñÜôóá. Ï ÐïëçêÝç, âãáßíïíôáò
áðü ôç ãùíßá, óôáìÜôçóå ãéá ìéá óôéãìÞ åêåß äá, êïßôáîå ãýñù ôïõ êáé êáèþò
121
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
åßäå ðùò êáíÝíáò äåí ôïí Ýâëåðå, Ýóêõøå êé áíÝâçêå âéáóôéêÜ êé áèüñõâá ôç
óêÜëá.
– Ìá ôé íá ôñÝ÷åé ðïõ äå öáßíåôáé íá Ýñ÷åôáé ï ÐïëçêÝç; – åßðå
íåõñéáóìÝíç ç êõñßá êáèþò ç ðñþôç êáìáñéÝñá ôç ÷ôÝíéæå. Ðïý åßíáé ôüóç
þñá; Ãéáôß äåí Ýñ÷åôáé;
Ç Áîéïýôêá Ýäùóå Üëëç ìéá ôñå÷Üëá ßóáìå ôçí êáôïéêßá ôùí äïýëùí êáé
îáíÜðå ðùò ç êõñßá ðñüóôáîå ôïí ÐïëçêÝç íá ðáñïõóéáóôåß.
– Ìá åêåßíïò Ýöõãå áðü þñá, áðïêñßèçêå ç Áêïõëßíá, ðïõ óôï áíáìåôáîý
åß÷å óõãõñßóåé ôç ÌÜóêá êáé êåßíç ôç óôéãìÞ åß÷å âÜëåé ôï ìùñü ìÝóá óôçí
óêÜöç êáé ôïõ Ýâñå÷å ô' áíÜñéá ìáëÜêéá ôïõ, ìç äßíïíôáò ðñïóï÷Þ óôá
îåöùíçôÜ ôïõ. Ôï ìùñü ÷áëïýóå ôïí êüóìï ìå ôéò öùíÝò æÜñùíå ôï ìïõôñÜêé
ôïõ êáé êéíïýóå ô' áäýíáìá ÷åñÜêéá ôïõ ðÝñá-äþèå óáí íá Þèåëå êÜôé íá
ðéÜóåé. Ç Áêïõëßíá ìå ôï Ýíá ÷Ýñé ôçò, ôï êñáôïýóå áðü ôçí áðáëÞ êáé
ðá÷ïõëÞ ðëáôïýëá ôïõ ìå ôá äéÜöïñá ëáêêÜêéá êáé ìå ô' Üëëï ôï Ýðëåíå.
– Äå êïéôÜò, ìðáò êé áðïêïéìÞèçêå óå êáìéÜ ãùíéÜ; – åßðå êïéôÜæïíôáò
ãýñù ôçò ì' áíçóõ÷ßá.
Ç ìáñáãêßíá êåßíç ôçí þñá, á÷ôÝíéóôç, áóõãýñéóôç üðùò Þôáí ôñÜâçîå ãéá
ôçí ôáñÜôóá ãéá íá ìáæÝøåé ôá ðëõìÝíá ñïý÷á ôçò ðïõ èá åß÷áí óôåãíþóåé. Êáé
îáöíéêÜ Ýíá îåöùíçôü áðåñßãñáðôçò ôñïìÜñáò áêïýóôçêå êé ç ìáñáãêßíá, óáí
ôñåëÞ ìå ôá ìÜôéá êëåéóôÜ êáôñáêýëçóå ôç óêÜëá êáé âñÝèçêå óôç ìðáóéÜ.
– Ï Çëßôò! – îåöþíéóå.
Ôá ÷Ýñéá ôçò Áêïõëßíáò ðáñÜëõóáí êáé ôï ìùñü ôçò îÝöõãå êé Ýðåóå óôç
óêÜöç.
– ÊñåìÜóôçêå! ¸ìðçîå äåýôåñç öùíÞ ç ìáñáãêßíá.
Ç Áêïõëßíá, äß÷ùò íá äþóåé óçìáóßá ðùò ôï ìùñü âñÝèçêå îáðëùìÝíï
áíÜóêåëá ìÝóá óôá íåñÜ êáé ðÜëåõå êéíþíôáò ôá ðïäáñÜêéá ôïõ, üñìçóå óôç
ìðáóéÜ.
– Íá… åêåß äá… óôçí ôáñÜôóá… åßíáé êñåìáóìÝíïò, Ýëåãå ç ìáñáãêßíá,
ìá óáí áíôßêñéóå ôçí Áêïõëßíá ôçò êüðçêå ç ëáëéÜ.
Ç Áêïõëßíá óáí ôñåëÞ äñáóêÝëéóå ôç óêÜëá êáé ðñïôïý ðñïëÜâïõí íá ôçí
óõãêñáôÞóïõí, âñÝèçêå óôçí ôáñÜôóá êáé ìå ìéá ôñïìåñÞ êñáõãÞ Ýðåóå êÜôù
îåñÞ êáé óßãïõñá èá óêïôùíüôáí áí äåí ðñïëÜâáéíå ï êüóìïò íá ôç óçêþóåé.
×É
Êáìðüóç þñá Þôáí áäýíáôï íá êáôáëÜâåé êÜðïéïò ôé åß÷å óõìâåß. Ôüóç
Þôáíå ç öáóáñßá ðïõ ãéíüôáí. Åß÷å ìáæåõôåß ðëÞèïò êüóìïõ, üëïé îåöþíéæáí,
üëïé ìéëïýóáí, ôá ðáéäéÜ êé ï ãñéïýëåò êëáßãáíå. Ç Áêïõëßíá êåéôüôáí
áíáßóèçôç. ÅðéôÝëïõò ïé Üíôñåò, ï ìáñáãêüò êé ï åðéóôÜôçò, ðïõ Ýôñåîå êé
áõôüò, áíÝâçêáí åðÜíù êé ç ìáñáãêßíá ãéá åéêïóôÞ öïñÜ äéçãÞèçêå ðùò,
ìáèÝò, áíÝâçêå óôçí ôáñÜôóá áíýðïðôç íá ìáæÝøåé ôá ñïý÷á ôçò ìðïõãÜäáò
122
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
ôçò ðïõ åß÷å áðëùìÝíá êáé êáèþò Ýñéîå Ýôóé äá ìéá ìáôéÜ êé åßäå Ýíáí
Üíèñùðï íá óôÝêåôáé. Êïßôáîå êáëýôåñá, ï óêïýöïò ôïõ Þôáíå áíÜðïäá
êáôáãÞò, êáé ôá ðïäÜñéá ôïõ êïõíéüôáí Ýôóé äá. ÐÜãùóá óýãêïñìç. Ãéá ëßãï
ôï Ý÷åôå; ¸íáò Üíèñùðïò íá âñßóêåôáé åêåß äá êñåìáóìÝíïò êáé åãþ íá ôïí
ôçñÜù. Ðþò ãêñåìïôóáêßóôçêá êáé âñÝèçêá êÜôù, ìÞôå ôï Ýíéùóá. Êé Þôáíå
óùóôü èÜìá, ðùò ï Èåüò ìå öýëáîå êáé äåí Ýðáèá ôßðïôá. Ãéá ëßãï ôï Ý÷åôå;
Ôüóç ôñïìÜñá êáé íá êáôñáêõëÞóù áðü êåßíç ôç óêáëßôóá äß÷ùò íá ÷ôõðÞóù
ðïõèåíÜ; Ìðïñïýóá êáé íá óêïôùèþ ïëüôåëá!
Êåßíïé ðïõ Ýôñåîáí óôçí ôáñÜôóá äéçãéüôáí ôï ßäéï. Ï ÐïëçêÝç ìå ôï
ðïõêÜìéóï ìïíÜ÷á êáé ôï óþâñáêï Þôáí êñåìáóìÝíïò ó' Ýíá äïêÜñé ôçò
ôáñÜôóáò, ìå ôï óêïéíß ðïõ åß÷å áöáéñÝóåé áðü ôçí êïýíéá ôïõ ðáéäéïý ôïõ. Ï
óêïýöïò ôïõ åß÷å ðÝóåé ðáñáðÝñá. Ôï êïíôïãïýíé êáé ôï ãéëÝêï âñßóêïíôáí
äéðëùìÝíá åêåß äá. Ôá ðüäéá ôïõ Üããéæáí ôï ðÜôùìá ÷ùñßò êáíÝíá óçìåßï
æùÞò. Ç Áêïõëßíá óõíÞñèå êÜðïéá óôéãìÞ êé üñìçóå êáôÜ ôç óêÜëá, üìùò äåí
ôçí Üöçóáí í' áíÝâåé.
– Ìáíïýëá ï Óéüìêá ðíßãçêå, áêïýóôçêå ç ðáñáðïíéÜñéêç öùíÞ ôçò
øåõäÞò êüñçò ôçò.
Ç Áêïõëßíá Ýôñåîå óôçí ãùíéÜ ôçò. Ôï ìùñü êåéôüôáí áêßíçôï ìÝóá óôç
óêÜöç êáé ôá ðïäáñÜêéá ôïõ Þôáíå ôåíôùìÝíá. Ç Áêïõëßíá ôï Üñðáîå
ïñìçôéêÜ, ìá êåßíï äåí áíÜóáéíå, ìçäÝ êïõíéüôáí. Ôï ðÝôáîå ðÜíù óôï
êñåâÜôé, óôÞñéîå ôá ÷Ýñéá óôç ìÝóç ôçò êé Ýâáëå Ýíá ôüóï äõíáôü,
äéáðåñáóôéêü êáé ôñïìåñü ãÝëéï, ðïõ ç ÌÜóêá åíþ óôçí áñ÷Þ Ýêáíå íá
ãåëÜóåé êáé êåßíç, áìÝóùò âïýëùóå ìå ôá ÷åñÜêéá ôçò ô' áöôéÜ ôçò êáé
êëáßãïíôáò âãÞêå óôç ìðáóéÜ. Ï êüóìïò ìáæåõüôáí óôç ãùíßá ìå îåöùíçôÜ
êáé êëÜìáôá. Ôï ìùñü ôï ðÞñáí Ýîù, ôïõ Ýêáíáí äõíáôÝò åíôñéâÝò, ìá ÷áìÝíá.
Ç Áêïõëßíá êõëéüôáí ðÜíù óôï êñåâÜôé êáé ãåëïýóå äõíáôÜ, ãåëïýóå Ýíá
ôÝôïéï ãÝëéï, ðïõ ôïõò êõñßåõå ç öñßêç üëïõò, üóïé ôçí Üêïõãáí. ÌïíÜ÷á
åêåßíç ôç óôéãìÞ, âëÝðïíôáò üëï êåßíï ôï ðïéêéëüìïñöï ðëÞèïò, áðü
áíèñþðïõò êÜèå çëéêßáò (íÝïõò, ìåóüêïðïõò, ãÝñïõò, ðáéäéÜ) ðïõ åß÷áíå
óõíá÷ôåß óôç ìðáóéÜ, ìðïñïýóå êÜðïéïò íá êáôáëÜâåé ðüóïò êáé ôé ëïãÞò
êüóìïò êáôïéêïýóå óôï ðåñßðôåñï ôïõ ðñïóùðéêïý. ¼ëïé Ýêáíáí öáóáñßá
ìåãÜëç, üëïé ìéëïýóáí ðïëëïß Ýêëáéãáí êáé êáíÝíáò äåí Ýêáíå ôßðïôá. Ç
ìáñáãêßíá åîáêïëïõèïýóå áêüìá íá âñßóêåé áíèñþðïõò, ðïõ äåí åß÷áí
áêïýóåé ôçí éóôïñßá ôçò, êáé îáíáäéçãïýôáí ðüóï äïêéìÜóôçêáí ôá ôñõöåñÜ
ôçò áéóèÞìáôá áíôéêñßæïíôáò êåßíï ôï èÝáìá êáé ðùò ï Èåüò ôç öýëáîå üôáí
êõëßóôçêå áðü ôç óêÜëá êÜôù. Ï ãåñï-ïéêïíüìïò ìå Ýíá ãõíáéêåßï óÜêï
ñéãìÝíï üðùò-üðùò óôéò ðëÜôåò ôïõ äéçãéüôáí ðùò, üôáí áêüìç æïýóå ï
óõ÷ùñåìÝíïò ï áöÝíôçò, ìéá ãõíáßêá ñß÷ôçêå óôç ëßìíç êáé ðíßãçêå. Ï
åðéóôÜôçò Ýóôåéëå íá åéäïðïéÞóåé ôïí áóôõíüìï êáé ôïí ðáðÜ êé Ýâáëå öñïõñü
óôçí åßóïäï óôçò óêÜëáò. Ç Áîéïýôêá ìå ôá ìÜôéá äéÜðëáôá áíïéãìÝíá
óôåêüôáí êáé êïßôáæå áðü ìéá ôñýðá êáôÜ ôçí ôáñÜôóá êáé ðáñ' üëï ðïõ äåí
123
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
Ýâëåðå ôßðïôá áðü êåé, åîáêïëïõèïýóå íá ìÝíåé êáñöùìÝíç óôçí ßäéá ðÜíôá
èÝóç. Ç ÁãêÜöéá Ìé÷Üçëïâíá ðïõ ÷ñçìÜôéóå óôá íéÜôá ôçò êáìáñéÝñá ôçò
ãñéÜò êõñßáò êáé õðÝñãçñç ôþñá ðéá ðåñíïýóå ôçò çìÝñåò ôçò óôç ãùíéÜ,
ãýñåõå íá ôçò äþóïõí ôóÜé íá ðéåé ãéá íá êáëìÜñïõí ôá íåýñá ôçò êé Ýêëáéãå
ôïõ êáëïý êáéñïý. Ç ãñéïýëá ¢ííá, ìå ôá åðéäÝîéá êáé ãïñãïêßíçôá ðá÷ïõëÜ
÷åñÜêéá ôçò ðïõ Þôáíå âïõôçãìÝíá óôá ëÜäéá ôá÷ôïðïéïýóå ôï íåêñü ðáéäÜêé
ðÜíù óôï ôñáðÝæé. Ïé ãõíáßêåò óôÝêïíôáí êïíôÜ óôçí Áêïõëßíá êáé ôçí
êïßôáæáí óéùðçëÝò. Ôá ðáéäéÜ óôñéìùãìÝíá óå ìéá ãùíßôóá, ñß÷íáíå
ðåñßôñïìåò ìáôéÝò óôç ìçôÝñá ôïõò êáé êëáøïýñéæáí, ýóôåñá óþðáéíáí,
ýóôåñá ôçí îáíáêïßôáæáí êáé æÜñùíáí áêüìá ðéï ðïëý óôç ãùíßôóá ôïõò. Ïé
Üíôñåò êáé ô' áãüñéá åß÷áíå óõãêåíôñùèåß óôçí ðüñôá ôçò ìðáóéÜò êáé ìå
ðñüóùðá ôñïìáãìÝíá ðñïóðáèïýóáí íá äïýíå ìÝóá, äß÷ùò íá âëÝðïõí
ôßðïôá äß÷ùò ôßðïôá íá êáôáëáâáßíïõí, ñùôïýóáí ï Ýíáò ôïí Üëëï ôé ôñÝ÷åé.
¸íáò Ýëåãå ðùò ï ìáñáãêüò Ýêïøå ôï ðüäé ôçò ãõíáßêáò ôïõ ìå ôï ôóåêïýñé.
¢ëëïé ðùò ç ðëýóôñá ãÝííçóå ôñßäõìá. Ôñßôïò ðùò ç ãÜôá ôïõ ìÜãåéñá
ëýóóáîå êáé äÜãêùóå ôïí êüóìï. ¼ìùò ç áëÞèåéá äéáäüèçêå óéãÜ-óéãÜ êé
Ýöôáóå ßóáìå ô' áöôéÜ ôçò êõñßáò. Êáé ìïõ öáßíåôáé, ðùò ôçò ôï åßðáí ÷ùñßò íá
ôçí ðñïåôïéìÜóïõí: êåßíïò ï âÜíáõóïò ï åðéóôÜôçò ôçò ôï îåöïýñíéóå ôüóï
áðüôïìá êáé ôçí ôÜñáîå ôüóï ðïëý, ðïõ ãéá ðïëëÞ þñá áñãüôåñá, äå
ìðïñïýóå íá êÜíåé êáëÜ ôá íåýñá ôçò. Ï êüóìïò Üñ÷éóå íá çóõ÷Üæåé óéãÜóéãÜ. Ç ìáñáãêßíá Üíáøå ôï óáìïâÜñé ôçò êé Ýöôéáîå ôï ôóÜé êáé ôüôå ïé îÝíïé
ìéá êáé äåí ðñïóêáëÝóôçêáí, âñÞêáí Üôïðï íá ìåßíïõí ðåñéóóüôåñï. Ôá ðéï
æùçñÜ áãüñéá Üñ÷éóáí êéüëáò íá ðáëåýïõí êáé íá ôóáêþíïíôáé. ¼ëïé Þîåñáí
ðéá ôçí áëÞèåéá êé Üñ÷éóå íá äéáëýïíôáé, êÜíïíôáò ôï óôáõñü ôïõò, üôáí
îáöíéêÜ áêïýóôçêáí öùíÝò: «Ç êõñÜ, ç êõñÜ!» êé üëïé ôüôå ðáñáìÝñéóáí êáé
óôñéìþ÷ôçêáí ãéá íá ôçò áíïßîïõí äñüìï íá ðåñÜóåé êáé ôáõôü÷ñïíá
êáñöþèçêáí åêåß äá, ãéáôß üëïé ôïõò Þèåëáí íá äïõí ôé èá ãéíüôáí. Ç êõñßá
êáôÜ÷ëïìç, äáêñõóìÝíç ðÝñáóå áðü ôç ìðáóéÜ óôç ãùíéÜ ôçò Áêïõëßíáò.
ÄåêÜäåò êåöÜëéá óôñéìþ÷ôçêáí óôçí ðüñôá êáé êïßôáæáí. ÊÜðïéá ãõíáßêá
Ýãêõïò Ýâãáëå ìéá êñáõãÞ, ôüóï ôçí åß÷á æïõëÞîåé óôï óõíùóôéóìü. Ìá ìå ôç
äéáìáñôõñßá ôçò áõôÞ ðÝôõ÷å íá ôçí áöÞóïõí íá óôáèåß ðñþôç-ðñþôç. Êáé
ðþò íá ìçí êáìáñþóïõí ôçí êõñÜ, ìÝóá óôç ãùíéÜ ôçò Áêïõëßíáò! Áõôü Þôáíå
ãéá ôï ðñïóùðéêü ìéá áðüëáõóç üðùò ìå ôá âåããáëéêÜ óôï ôÝëïò ôçò
ðáñÜóôáóçò. Êé üðùò áõôÜ åßíáé áðüäåéîç ðùò ç ðáñÜóôáóç ðÞãå êáëÜ, Ýôóé
êé ï åñ÷ïìüò ôçò êõñßáò ìå ôá ìåôáîùôÜ êáé ôçò íôáíôÝëåò ôçò, óôç ãùíéÜ ôçò
Áêïõëßíáò, óÞìáéíå ðùò üëá èá Þôáí êïìøÜ. Ç êõñßá ðëçóßáóå ôçí Áêïõëßíá
êáé ôçò Ýðéáóå ôï ÷Ýñé, ìá åêåßíç ôï áðïôñÜâçîå. Ïé ãåñïíôüôåñïé áðü ôïõò
õðçñÝôåò åêßíçóáí ôá êåöÜëéá ôïõò åðéôéìçôéêÜ.
Áêïõëßíá! – åßðå ç êõñßá. ¸÷åéò ðáéäéÜ!.
Ç Áêïõëßíá ãÝëáóå äõíáôÜ êáé óçêþèçêå.
– Ôá ðáéäéÜ ìïõ ìÝíá üëá åßíáé áóçìÝíéá, üëá áóçìÝíéá… Åãþ ÷áñôéÜ äåí
124
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
êñáôÜù, ìïõñìïýñéóå ãñÞãïñá-ãñÞãïñá êáé ôïõ Çëßôò ôïõ Ýëåãá íá ìçí ôá
ðáßñíåé ôá ðáëéü÷áñôá. Íá óïõ ôïí ôþñá ðïõ ôïí ðáóÜëåéøáí êáôñÜìéá.
ÊáôñÜìéá êáé óáðïýíéá êõñÜ. Êé üëåò ïé øåßñåò ðïõ åß÷å áðÜíù ôïõ èá
îåðåôá÷ôïýíå ìïíïìéÜò êáé îáíÜâáëå ôá ãÝëéá áêüìç ðéï äõíáôÜ.
Ç êõñßá óôñÜöçêå êáé æÞôçóå íá Ýñèåé ï íïóïêüìïò ìå óõíáðéóìïýò. «Êáé
äþóôå ôçò êñýï íåñü» åßðå, ìá, êáèþò ãýñéóå êáé èÝëçóå íá âñåé ç ßäéá íåñü
áíôßêñéóå ôï íåêñü ðáéäÜêé, ðïõ ôï ðáñÜóôåêå ç ãñéïýëá ¢ííá, êáé ôüôå
Ýóêõøå êé üëïé åßäáíå ðïõ Ýöåñå ôï ìáíôßëé óôá ìÜôéá êé Üñ÷éóå íá êëáßåé. Êé
ç ãñéïýëá ¢ííá (êñßìá ðïõ ç êõñßá äåí ôï åßäå, èá Þîåñå, Üëëùóôå, íá ôï
åêôéìÞóåé, ãéáôß êõñßùò ãéá êåßíçí êé Ýãéíå) óêÝðáóå ôï íåêñü ì' Ýíá êïììÜôé
Üóðñï ðáíß, ôïõ Ýóéáîå ôá ÷åñÜêéá êé ýóôåñá êßíçóå ìå ôÝôïéïí ôñüðï ôï
êåöÜëé ôçò, êáé ôÝíôùóå ôá ÷åñÜêéá êáé æÜñùóå ôá ìÜôéá ôçò, êé áíáóôÝíáîå
ìå ôüóï áßóèçìá, ðïõ ï êáèÝíáò ìðïñïýóå íá êáôáëÜâåé ôç ëáìðñÞ ôçò
êáñäéÜ. Ìá ç êõñßá ôßðïôå áð' üë áõôÜ äåí åßäå êáé ïýôå ìðïñïýóå íá äåé.
¸âáëå ôá êëÜìáôá, Ýðáèå íåõñéêÞ êñßóç êáé óôçñßæïíôÜò ôçí ìå óåâáóìü áðü
åäþ êé áðü åêåß ôçí ðÞãáíå ßóáìå ôï óðßôé. «Áõôü Þôáí üëï áðü äáýôçíå»
óêÝöôçêáí ðïëëïß êáé äéáëýèçêáí. Ç Áêïõëßíá åîáêïëïõèïýóå íá ãåëÜåé êáé
íá ëÝåé áëë' áíô' Üëëùí. Ôçí ðÞãáí ó' Ýíá Üëëï äùìÜôéï, åêåß ðÝñá ôçí
îÜðëùóáí ó' Ýíá êñåâÜôé ôçò ðÞñáí áßìá, ôçò êüëëçóáí óõíáðéóìïýò, ðÜãï
ôçò Ýâáëáí óôï êåöÜëé. Ìá åêåßíç ôï ßäéï äåí êáôáëÜâáéíå ôßðïôá, äåí
Ýêëáéãå ðáñÜ ìïíÜ÷á ãåëïýóå êé Ýëåãå êé Ýêáíå êÜôé áíïçóßåò, ðïõ ïé êáëïß
Üíèñùðïé ðïõ ôçí ðåñéðïéïýíôáí äå ìðïñïýóáí íá óõãêñáôçèïýí êáé
÷áìïãåëïýóáí êé åêåßíïé.
×ÉÉ
Ç ãéïñôÞ ðÝñáóå ðïëý Üêåöá óôï Ðáêñüâóêïãéå. Ðáñ' üëï ðïõ ç ìÝñá Þôáíå
ôüóï üìïñöç, ï êüóìïò äåí åâãÞêå íá äéáóêåäÜóåé. Ïé êïðÝëåò äåí
óõãêåíôñþèçêáí ãéá íá ôñáãïõäÞóïõí, ôá ðáëéêÜñéá ðïõ Þñèáí áðü ôá
åñãïóôÜóéá ôçò ðïëéôåßáò äåí Ýðáéîáí ìÞôå ôéò öõóáñìüíéêåò, ìÞôå ôéò
ìðáëáëÜéêåò, ìÞäå óêáñþóáíå ôá óõíçèéóìÝíá ôïõò ðáé÷íßäéá ìå ôéò êïðÝëåò.
¼ëïé êÜèïíôáí áðïôñáâçãìÝíïé óôéò ãùíéÝò êé áí îåðåôïýóáí êáìéÜ
êïõâÝíôá ìéëïýóáí øéèõñéóôÜ, óÜìðùò íá öïâüíôáí ìçí ôõ÷üí êáé ôïõò
áêïýåé êÜðïéï êáêü áöôß, ðïõ ðáñáöýëáãå åêåß äá êñõììÝíï. Êé Ýôóé Üêåöá
êáé âáñýèõìá ðÝñáóå üðùò-üðùò ç çìÝñá. ¼ìùò ôï âñáäÜêé, óáí ðÞñå íá
óêïôåéíéÜæåé, ôá óêõëéÜ ïýñëéáæáí êáé ôáõôü÷ñïíá óáí íá Þôáí
óõíåííïçìÝíïò óçêþèçêå Ýíáò áÝñáò ôüóï äõíáôüò, ðïõ Ýêáíå íá âïõßæïõí
üëåò ïé êáðíïäü÷åò, êáé ôüôå ôÝôïéá ôñïìÜñá êõñßåøå üëï ôï ðñïóùðéêü, ðïõ
üóïé åß÷áí êåñéÜ ô' áíÜøáíå ìðñïóôÜ óôá åéêïíßóìáôá, êåßíïé ðïõ Þôáíå
ìïíÜ÷ïé ðÞãáí óôïõò ãåßôïíåò ðáñáêáëþíôáò íá ðåñÜóïõí ìáæß ôçò íý÷ôá êáé
êåßíïé ðïõ åß÷áíå õðçñåóßá íá âãïõí íá óõãõñßæïõí ôá æùíôáíÜ, ïýôå êáí
125
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
îåìýôéóáí, ðáñÜ ô' áöÞêáíå äß÷ùò öñïíôßäá êåßíç ôç âñáäéÜ. Êáé ôïí áãéáóìü
ðïõ ï êáèÝíáò êñáôïýóå áðü ôçí ðñùôïìçíéÜ öõëáãìÝíï ó' Ýíá ìðïõêáëÜêé,
üëïí ôïí îïäÝøáíå ãéá îüñêé. Ðïëëïß ìÜëéóôá Üêïõóáí íá âáäßæåé êÜðïéïò ìå
âáñéÜ âÞìáôá ðÜíù óôçí ôáñÜôóá êé ï óéäçñïõñãüò âåâáßùíå ðùò åßäå ìå ôá
ìÜôéá Ýíá öôåñùôü äñÜêï íá ðåôÜåé ðÜíù áðü ôç óêåðÞ. Óôç ãùíéÜ ôïõ
ÐïëçêÝç äå âñéóêüôáíå êáíÝíáò. Ôçí ôñåëÞ ìçôÝñá êáé ôá ðáéäéÜ ôá åß÷áíå
ðÜåé áëëïý êáé ìïíÜ÷á Ýìåíå ôï íåêñü ìùñïõäÜêé êáé äõï ãñéïýëåò ðïõ ôï
öõëÜãáíå êáé êÜðïéá ðåñáóôéêÞ ðñïóêõíÞôñá, áðü êåßíåò ðïõ ôÜæïõí íá
ãõñíÜíå ðåæïðïñþíôáò ôï ðéüôåñï áðü ðïëéôåßá óå ðïëéôåßá êé áðü ÷ùñéü óå
÷ùñéü ßóáìå ðïõ íá öôÜóïõí óå ìéá áðü ôéò ìåãÜëåò ðïëéôåßåò ìå ôá ìåãÜëá
ìïíáóôÞñéá ãéá ðñïóêýíçìá. Ç ãõíáßêá áõôÞ äéÜâáæå ôï øáëôÞñé ü÷é ãéá ôï
ìùñü, ìá Ýôóé ãåíéêÜ ãéá üëç êåßíç ôç óõìöïñÜ. ÁõôÞ Þôáíå ç åðéèõìßá ôçò
êõñßáò. Ïé ôñåéò áõôÝò ãõíáßêåò Üêïõãáí ðùò Üìá ôÝëåéùíå ôï äéÜâáóìá ôïõ
áêÜèéóôïõ ôñéæïìá÷ïýóå êÜðïéï äïêÜñé êé áíáäéíüôáí Ýíá
âáñõáíáóôÝíáãìá. Êé Üìá äéÜâáæáí ôï «ÁíÜóôá ï Èåüò» óý÷áæáí üëá. Ç
ìáñáãêßíá êÜëåóå êïíôÜ ôçò êåéíç ôç íý÷ôá ìéá êïõìðÜñá ôçò êé áãñõðíþíôáò
Þðéáí üëï ôï ôóÜé ðïõ åß÷å ðñïìçèåõôåß ãéá ìéá âäïìÜäá. Êé áõôÝò Üêïõãáí
ðùò Ýôñéæáí ôá äïêÜñéá ôçò ôáñÜôóáò êáé êÜôé âñüíôïõò, ëåò êáé ãêñåìßæïíôáí
áðü ðÜíù ôóïõâÜëéá ãéïìÜôá, âáñéÜ. Ïé ìïõæßêïé-öñïõñïß, ðïõ åðéóôñÜôåøå
ï åðéóôÜôçò, Ýäéíáí êÜðïéï êïõñÜãéï óôïõò áíèñþðïõò ôçò áõëÞò ðïõ
óõíôñüöåõáí, ãéáôß áëëéþò üëïé êåßíïé èá åß÷áíå îåøõ÷Þóåé áðü ôçí ôñïìÜñá
ôïõò. Ïé ìïõæßêïé åß÷áíå îáðëþóåé óôç ìðáóéÜ ðÜíù óå ìðüëéêï óôñùìÝíï
óáíü êé áñãüôåñá âåâáßùíáí ðùò êé áõôïß Üêïõóáí ðïëëÜ èáýìáôá íá
ãßíïíôáé óôçí ôáñÜôóá, ìïëïíüôé ðÝñáóáí üëç êåßíç ôç íý÷ôá êïõâåíôéÜæïíôáò
Üíåôá ãéá ôçí åðéóôñÜôåõç, ìáóïýëéæáí îåñü øùìÜêé ðïõ Ýöåñáí ìáæß ôïõò,
îýíïíôáí êáé, ôï êõñéüôåñï, ãéüìéóáí ôïí ôüðï ìå êåßíç ôçí îÝ÷ùñç äõóïóìßá
ðïõ áíáäßíïõí ïé ìïõæßêïé ìáò, ôüóï ðïëý, ðïõ ç ìáñáãêßíá êáèþò ðåñíïýóå
ãéá íá âãåé Ýîù, âïýëùóå ôç ìýôç ôçò êáé ôïõò Ýâñéóå «ðáëéïìïõæßêïé,
âñïìéÜñçäåò!». ¼ðùò êé áí åß÷å ôï ðñÜãìá ùóôüóï, ï êñåìáóìÝíïò Ýìåéíå
óôçí ôáñÜôóá êåßíç ôç íý÷ôá êé Þôáíå óÜìðùò êÜðïéï êáêü ðíåýìá í' Üðëùíå
ðÜíù áðü ïëÜêåñï ôï ðåñßðôåñï ôç ìåãÜëç ôïõ öôåñïýãá, äåß÷íïíôáò Ýôóé ôç
äýíáìÞ ôïõ êáé ðëçóéÜæïíôáò ì' áõôüí ôïí ôñüðï üóï ðéï ðïëý ìðïñïýóå ôïõò
åíïßêïõò. ÔïõëÜ÷éóôïí åêåßíïé üëïé áõôü áéóèÜíïíôáí. Äåí îÝñù áí Þôáíå
óùóôÞ ç Üðïøç. Ìïõ öáßíåôáé ìÜëéóôá åìÝíá, ðùò äåí Þôáíå êáèüëïõ óùóôÞ.
Êáé öáíôÜæïìáé ðùò áí âñéóêüôáíå êÜðïéïò ôïëìçñüò êåßíç ôç íý÷ôá êé
Üäñá÷íå Ýíá öáíÜñé Þ Ýíá êåñß êáé, êÜíïíôáò ôï óôáõñü ôïõ, áêüìá êáé ìç
êÜíïíôáò ôïí, ôñáâïýóå ãéá ôçí ôáñÜôóá êáé óêüñðéæå ìå ôï öùò ðïõ
êñáôïýóå ôç öñßêç ôçò óêïôåéíéÜò êáé öþôéæå ôá äïêÜñéá êáé ôá
áñá÷íïóêåðáóìÝíá ðåæïýëéá, êáé ôá ñïý÷á ðïõ ðáñÜôçóå ç ìáñáãêßíá íá
êñÝìïíôáé, êé Ýöôáíå ßóáìå ôïí ÐïëçêÝç êé áí, äß÷ùò êáíÝíá öüâï óÞêùíå ôï
öùò ßóáìå ôï ðñüóùðï êåéíïý, äåí èá Ýâëåðå ðáñÜ ôï ãíþñéìï ëéðüóáñêï
126
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
êïñìß, ìå ôá ðüäéá óôõëùìÝíá ÷Üìù (åß÷å îåëáóêÜñåé ðéá ôï óêïéíß) íá ãÝñíåé
Üðíïï áðü ôç ìéá ìåñéÜ, ìå îåêïýìðùôï ôï ãéáêÜ ôïõ ðïõêáìßóïõ ôïõ, äß÷ùò
óôáõñïõäÜêé êñåìáóìÝíï óôï ëáéìü, êáé ìå ôï êåöÜëé ãåñìÝíï ðÜíù óôï
óôÞèïò êáé ôï áãáèü ðñüóùðï ì' áíïé÷ôÜ ôá äß÷ùò üñáóç ìÜôéá êáé ìå êåßíï
ôï Þóõ÷ï ôï öôáéîéÜñéêï ÷áìüãåëï êáé ìéá áõóôçñÞ ãáëÞíç êáé óéãáëéÜ
áðëùìÝíç ðáíôïý. Ìá ôçí áëÞèåéá, ç ìáñáãêßíá, êáèþò Þôáí óôñéìùãìÝíç
óôç ìéá Üêñç ôïõ êñåâáôéïý ôçò ìå ôá ìáëëéÜ áíáóôáôùìÝíá êáé ìå ôá ìÜôéá
ðåñßôñïìá êáé äéáâåâáßùíå ðùò Üêïõãå íá ãêñåìßæïíôáé ìå âñüíôï ôá ãéïìÜôá
óáêéÜ, Þôáíå ðïëý ðéï ôñïìåñÞ ç üøç ôçò áðü ôïí ÐïëçêÝç, ðáñ' üëï ðïõ
êåéíïý ôïõ åß÷áíå áöáéñÝóåé ôï óôáõñïõäÜêé ðïõ öïñïýóå óôï ëáéìü êáé ôá
åß÷áí áêïõìðÞóåé åêåß äá óôï äïêÜñé.
ÅðÜíù, äçëáäÞ óôçò êõñßáò, ßäéá ôñïìÜñá åðéêñáôïýóå, üðùò êáé óôéò
ãùíéÝò. Óôï äùìÜôéï ôçò êõñßáò Þôáíå äéÜ÷õôç ç ìõñùäéÜ êïëüíéáò êáé
öáñìÜêùí. Êåßíç ôç íý÷ôá óôï äùìÜôéï ôùí êïñéôóéþí Þñèå íá ôéò óõíôñïöÝøåé
ç èåéÜ ôçò ÍôïõíéÜóáò, êáé ïé ôÝóóåñåéò ôïõò êÜèïíôáí êáé êïõâÝíôéáæáí
óéãáíÜ.
– Ðïéïò èá ðÜåé íá öÝñåé ëÜäé ãéá ôï êáíôÞëé; – åßðå îáöíéêÜ ç ÍôïõíéÜóá.
– Åãþ äåí ðÜù ìå êáíÝíáí ôñüðï, áðïêñßèçêå áðïöáóéóôéêÜ ç äåýôåñç
êáìáñéÝñá.
– ¸ëá, ôþñá. Íá ðáò ìáæß ìå ôçí Áîéïýôêá.
– ÐÜù åãþ ìïíÜ÷ç ìïõ. Ãéá ôßðïôá äå öïâÜìáé, öþíáîå ç Áîéïýôêá, ìá ôçí
ßäéá êéüëáò óôéãìÞ óáí íá äåßëéáóå.
– ¢íôå, ôï ëïéðüí, êïñßôóé ìïõ, êáé ãýñåøå áðü ôç ãéáãéÜ íá óïõ âÜëåé óôï
ðïôÞñé êáé öÝñôï. Ðñüóåîå ìçí ôï ÷ýóåéò óôï äñüìï.
Ç Áîéïýôêá ìå ôï Ýíá ÷Ýñé ôçò óõììÜæåøå êáé êñÜôçóå ôç öïýóôá ôçò êáé,
êáèþò, åîáéôßáò áõôü äå ìðïñïýóå ôþñá íá êéíåß ôá äõï ÷Ýñéá êßíçóå ôï
åëåýèåñï ìïíÜ÷á áëëÜ ìå äéðëÜóéá äýíáìç, êÜèåôá ðñïò ôç ãñáììÞ ôçò
êáôåýèõíóÞò ôçò êáé Ýöõãå óáí áóôñáðÞ. Öïâüôáí ôñïìåñÜ êé Ýíéùèå ðùò áí
ôý÷áéíå íá äåé Þ íá áêïýóåé êÜôé, áêüìá êáé ôçí ßäéá ôçò ôç ìÜíá íá ôçò ìéëÜåé
èá ðÝèáéíå ôçí ßäéá óôéãìÞ. Êáé ðåñíïýóå ôñå÷Üôç, êáé ìå ôï ìïõôñÜêé ôçò
æáñùìÝíï, ôï ãíþñéìï ìïíïðÜôé.
×ÉÉÉ
– Ç êõñÜ êïéìÜôáé ãéá ü÷é; – áêïýóôçêå êïíôÜ óôçí Áîéïýôêá êÜðïéá
âáèéÜ öùíÞ ìïõæßêïõ. Ç ìéêñÞ Üíïéîå ôá ìåãÜëá ìÜôéá ôçò, ðïõ ðñùôýôåñá ôá
êñáôïýóå æáñùìÝíá êé åßäå êÜðïéá óéëïõÝôá, ðïõ ôçò öÜíçêå øçëüôåñç áðü
ôï óðßôé. ¸ìðçîå ðåñßôñïìç ìéá êñáõãÞ êáé ãýñéóå ðßóù, ôñÝ÷ïíôáò ìå ôÝôïéá
öüñá, ðïõ ç öïýóôá ôçò áíåìéæüôáí óôïí áÝñá. Ì' Ýíá ðÞäçìá âñÝèçêå óôïí
åîþóôç, ìå Üëëï Ýíá óôï äùìÜôéï ôùí êïñéôóéþí êáé ìå Üãñéá îåöùíçôÜ êáé
êëÜìáôá ñß÷ôçêå ðÜíù ó' Ýíá êñåâÜôé. Ç ÍôïõíéÜóá, ç èåßá ôçò êé ç Üëëç
127
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
êïðÝëá ðÜãùóáí áðü ôçí ôñïìÜñá ôïõò, ìá ðñïôïý ðñïöôÜóïõí íá
óõíÝëèïõí, Üêïõóáí êÜðïéá âáñéÜ, áñãïêßíçôá êáé äéóôá÷ôéêÜ âÞìáôá óôç
ìðáóéÜ êáé êïíôÜ óôçí ðüñôá. Ç ÍôïõíéÜóá Ýôñåîå óôçò êõñßáò. Ç äåýôåñç
êñýöôçêå ðßóù áðü ôá öïõóôÜíéá ðïõ êñÝìïíôáí óôïí ôïß÷ï. Ç èåßá óáí ðéï
ôïëìçñÞ èÝëçóå íá êñáôÞóåé ôçí ðüñôá, ìá äåí ôá êáôÜöåñå. Ç ðüñôá Üíïéîå
êé Ýíáò ìïõæßêïò ìðÞêå óôï äùìÜôéï. Ï ìïõæßêïò áõôüò Þôáíå ï Íôïõôëüâ ìå
ôá âáñêÜêéá ôïõ. Äß÷ùò íá äßíåé óçìáóßá óôçí ôñïìÜñá ðïõ ðñïîÝíçóå ç
îáöíéêÞ ðáñïõóßá ôïõ, áðïæÞôçóå ìå ôï âëÝììá ôá åéêïíßóìáôá êáé ìç
äéáêñßíïíôáò ôç ìéêñÞ Ðáíáãßôóá ðïõ êñåìüôáí óôçí áñéóôåñÞ ãùíéÜ
óôáõñïêïðÞèçêå ìðñïò óôï ìðïõöåäÜêé ìå ôá öëéôæÜíéá êáé ôá ðéáôéêÜ,
áðüèåóå ôï óêïýöï ôïõ ðÜíù óôï ðåæïýëé ôïõ ðáñáèýñïõ êáé, ÷þíïíôáò ôï
÷Ýñé ôïõ âáèéÜ ìÝóá óôïí êüñöï ôïõ, ëåò êé Þèåëå íá îõèåß óôç ìáó÷Üëç
áíÝóõñå áðü åêåß ìÝóá ôï öÜêåëï ìå ôéò ðÝíôå óöñáãßäåò ìå ôçí Üãêõñá. Ç
èåéÜ ôçò ÍôïõíéÜóáò Ýöåñå ïñìçôéêÜ êáé ôá äõï ôçò ÷Ýñéá óôï óôÞèïò… Êáé
ìå êüðï åßðå.
– Ìå êáôáôñüìáîåò, Íáïýìéôò! Ìïõ êüðçêáí ôá Þðáôá… ¸ôóé äá ìïõ
öÜíçêå óÜìðùò íá Þñèå ôï ôÝëïò ìïõ…
– ¸ôóé êÜíïõí; – ðñüóôåóå ç äåýôåñç êáìáñéÝñá, ðñïâÜëëïíôáò ðßóù áðü
ôéò öïýóôåò.
– ÊáôáôáñÜîáôå êáé ôçí êõñÜ, åßðå ç ÍôïõíéÜóá ìðáßíïíôáò êåßíç ôç
óôéãìÞ. Ôé ìïõ êïõâáëéÝóáé óôá äùìÜôéá ìáò äß÷ùò ðñþôá íá óôåßëåéò íá
ñùôÞóåéò; Óùóôüò ìïõæßêïò ðéá!
Ï Íôïõôëüâ äß÷ùò íá æçôÞóåé óõããíþìç åðáíÜëáâå ðùò åéí' áíÜãêç íá äåé
ôçí êõñßá.
– Åßíáé áäéÜèåôç, áðïêñßèçêå ç ÍôïõíéÜóá.
Åêåßíç ôç óôéãìÞ ç Áîéïýôêá îÝóðáóå ó' Ýíá äõíáôü êé Üôïðï ãÝëéï ðïõ
áíáãêÜóôçêå íá îáíáêñýøåé ôï êåöÜëé ôçò ìÝóá óôá ìáîéëÜñéá ôïõ
êñåâáôéïý, áð' üðïõ, ôüóçí þñá ôþñá ðáñ' üëåò ôéò ðáñáôçñÞóåéò ôçò
ÍôïõíéÜóáò êáé ôçò èåßáò ôçò, Þôáíå áäýíáôï íá îåìõôßóåé äß÷ùò íá âÜëåé ôá
ãÝëéá, óÜìðùò êÜôé íá ôçò ðßåæå ôï ñüäéíï óôÞèïò ôçò êáé ôá êáôáêüêêéíá
ìÜãïõëÜ ôçò. Ôüóï áóôåßï ôçò öáéíüôáí ðïõ ôñüìáîáí üëïé ôüóï ðïëý, ðïõ
Ýêñõâå ôï êåöÜëé ôçò ìÝóá óôá ìáîéëÜñéá êáé áíáôáñáæüôáí óýãêïñìç ðÜíù
óôï êñåâÜôé, óáí íá ôç âñÞêáíå óðáóìïß.
Ï Íôïõôëüâ êïíôïóôÜèçêå, êïßôáîå ðñïóå÷ôéêÜ ôç ìéêñÞ óáí íá Þèåëå íá
êáôáëÜâåé ôé ôçò óõíÝâçêå êáé, äß÷ùò íá ôï ðåôý÷åé, óôñÜöçêå áðü ôçí Üëëç
ìåñéÜ êáé óõíÝ÷éóå:
– Ðïõ èá ðåé, ìáèÝò, åßíáé ðïëý óïâáñÞ õðüèåóç, åßðå, íá ôçò ðåßôå ìïíÜ÷á
ðùò Ýíáò ìïõæßêïò âñÞêå ôï ãñÜììá ìå ôá ëåöôÜ.
– Ôé ëåöôÜ;
Ç ÍôïõíéÜóá ðñïôïý íá ðÜåé óôçò êõñßáò, äéÜâáóå ôç äéåýèõíóç êáé
ñþôçóå ôï Íôïõôëüâ ðïý êáé ðþò âñÞêå áõôüò êåßíá ôá ëåöôÜ ðïõ Ýðñåðå íá
128
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
ôá öÝñåé áðü ôçí ðïëéôåßá ï ÐïëõêÝç. Áöïý Üêïõóå üëåò ôéò ëåðôïìÝñåéåò, êé
áöïý ðñþôá Ýóðñùîå ôçí Áîéïýôêá ðïõ äåí Ýðáõå ôá ãÝëéá, óôç ìðáóéÜ ãéá
íá îåèõìÜíåé, ç ÍôïõíéÜóá ðÞãå óôçò êõñßáò. Ìá ðñïò ìåãÜëç áðïñßá ôïõ
Íôïõôëüâ ç êõñßá äåí èÝëçóå íá ôïí äå÷ôåß êáé äåí åßðå ôßðïôá ïñéóôéêü óôç
ÍôïõíéÜóá.
– Äåí îÝñù ôßðïôá êé ïýôå èÝëù íá îÝñù, åßðå ç êõñßá. Ðïéïò ìïõæßêïò êáé
ðïéá ëåöôÜ. ÊáíÝíáí äå ìðïñþ, ìÞôå èÝëù íá äù. Íá ì' áöÞóïõí üëïé Þóõ÷ç.
– Êáé ôé íá êÜíù åãþ ôï ëïéðüí; – ñþôçóå ï Íôïõôëüâ óôñéöïãõñßæïíôáò ôï
öÜêåëï. Åßíáé ðïëëÜ ëåöôÜ. Åßíáé äçëáäÞò ãñáììÝíï ðüóá ëåöôÜ åßíáé ìÝóá;
– ñþôçóå ç ÍôïõíéÜóá ðïõ ôá îáíáäéÜâáóå.
Ï Íôïõôëüâ åß÷å Ýíá ýöïò óáí íá ìçí êáëïðßóôåõå. Öáéíüôáí íá Ýëðéæå
ðùò ìðïñåé ôá ëåöôÜ íá ìçí Þôáíå ôçò êõñßáò êáé ðùò äåí ôïõ äéÜâáæáí óùóôÜ
ôç äéåýèõíóç. ¼ìùò ç ÍôïõíéÜóá ôïí äéáâåâáßùóå, ðùò Ýôóé Þôáíå. Ï
Íôïõôëüâ áíáóôÝíáîå, Ýêñõøå ôï öÜêåëï óôïí êüñöï ôïõ êé åôïéìáæüôáíå íá
öýãåé.
– Èá ðñÝðåé, ìáèÝò íá ôïí ðÜù óôïí áóôõíüìï, ìïõñìïýñéóå.
– Ãéá óôÜóïõ, íá îáíáñùôÞóù, Üëëç ìéá öïñÜ, ôïí óôáìÜôçóå ç ÍôïõíéÜóá,
ðïõ ðáñáêïëïýèçóå ðïëý ðñïóå÷ôéêÜ ôçí åîáöÜíéóç ôïõ öáêÝëïõ ìÝóá óôïí
êüñöï ôïõ ìïõæßêïõ. Äïò ìïõ åäþ ôï ãñÜììá.
Ï Íôïõôëüâ Ýâãáëå ôï öÜêåëï, üìùò äåí ôïí Ýäùóå áìÝóùò óôï áðëùìÝíï
÷Ýñé ôçò ÍôïõíéÜóáò.
– Íá ðåßôå ðùò ôï âñÞêå óôï äñüìï ï Íôïõôëüâ Óéåìéüí.
– Ìá äïò ìïõ ôïí.
– Åãþ óôï÷Üóôçêá óôçí áñ÷Þ ðùò Þôáíå êÜðïéï ãñÜììá ìïíÜ÷á. Ìá Ýíáò
óôñáôéþôçò ìïõ äéÜâáóå ðùò åß÷å ëåöôÜ ìÝóá.
– Äïò ìïõ ôïí åäþ.
– Êáé ãéá ôïýôï ìçäÝ áðïêüôçóá íá ðåñÜóù áðü ôï óðßôé ìïõ, ðáñÜ Þñèá
ßóá åäþ…, óõíÝ÷éóå ï Íôïõôëüâ ìç ìðïñþíôáò í' áðï÷ùñéóôåß ôïí ðïëýôéìï
öÜêåëï, Ýôóé íá ôçò ðåßôå ôçò êõñÜò.
Ç ÍôïõíéÜóá ðÞñå åðéôÝëïõò ôï öÜêåëï êáé îáíáðÞãå óôçò êõñßáò.
– Á÷, ÈåÝ ìïõ, ÍôïõíéÜóá! Åßðå ç êõñßá ìå öùíÞ åðéôéìçôéêÞ. Ìç ìïõ
ìéëÜò ãé' áõôÜ ôá ëåöôÜ. ¼ôáí èõìÜìáé åãþ ìïíÜ÷á êåßíï ôï ìùñïõäÜêé…
– Ï ìïõæßêïò, êõñßá äåí îÝñåé ðïý èá äéáôÜîåôå íá ôá ðáñáäþóåé åßðå ç
ÍôïõíéÜóá.
Ç êõñßá Üíïéîå ôï öÜêåëï, áíáôñß÷éáóå êáèþò åßäå ôá ëåöôÜ êé áðüìåéíå
óêåöôéêÞ.
– Ôñïìåñü ðñÜãìá ôá ëåöôÜ, ðüóï êáêü ìðïñïýí íá êÜíïõí! – åßðå.
– Ï Íôïõôëüâ ôá âñÞêå êõñßá. Èá ðñïóôÜîåôå íá öýãåé Þ èá èåëÞóåôå íá
ôïí áêïýóåôå; – ñþôçóå ç ÍôïõíéÜóá.
– Äåí ôá èÝëù áõôÜ ôá ëåöôÜ. Åßíáé öñé÷ôÜ, åßíáé áðáßóéá. Ðüóï êáêü
Ýêáíáí!
129
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
– ÐÝóôïõ íá ôá ðÜñåé ãéá äéêÜ ôïõ, áí ôá èÝëåé, åßðå îáöíéêÜ ç êõñßá
áðïæçôþíôáò ôï ÷Ýñé ôçò ÍôïõíéÜóáò. Íáé, íáé, íáé, åðáíÜëáâå, åíþ ç
ÍôïõíéÜóá ôçí Üêïõãå åìâñüíôçôç. Íá ôá ðÜñåé ãéá äéêÜ ôïõ êáé íá ôá êÜíåé
ü,ôé èÝëåé.
– ÌéÜìéóç ÷éëéÜäá ñïýâëéá êáé êÜôé ðáñáðÜíù, ðáñáôÞñçóå ç êáìáñéÝñá,
÷áìïãåëþíôáò áíÜëáöñá, óáí íá ìéëïýóå óå êÜðïéï ìùñü.
– Íá ôá ðÜñåé üëá, îáíÜðå áíõðüìïíá ç êõñßá. Ðþò äå ìå êáôáëáâáßíåéò;
Ôá ëåöôÜ áõôÜ åßíáé ãñïõóïýæéêá. Ìç ìïõ îáíáêÜíåéò êïõâÝíôá ãé' áõôÜ. Íá
ôá ðÜñåé ãéá äéêÜ ôïõ áõôüò ï ìïõæßêïò ðïõ ôá âñÞêå. ÐÞãáéíå. ÐÞãáéíå,
ëïéðüí!
Ç ÍôïõíéÜóá ãýñéóå óôï äùìÜôéü ôçò.
– Åßíáé óùóôÜ; – ñþôçóå ï Íôïõôëüâ.
– ÌÝôñçóÝ ôá åëüãïõ óïõ, áðïêñßèçêå ç ÍôïõíéÜóá äßíïíôÜò ôïõ ôï
öÜêåëï. ¸÷ù äéáôáãÞ ôçò êõñÜò íá óôá äþóù.
Ï Íôïõôëüâ Ý÷ùóå ôï óêïýöï ôïõ êÜôù áðü ôç ìáó÷Üëç êé Üñ÷éóå íá
ìåôñÜåé. ÖáíôÜóôçêå ðùò ç êõñßá äåí Ýíéùèå íá ìåôñÜåé êáé ðñüóôáîå íá ôá
ìåôñÞóåé áõôüò.
– Óðßôé óïõ ôá ìåôñÜò. Åßíáé äéêÜ óïõ! Åßíáé äéêÜ óïõ ôá ëåöôÜ! Öþíáîå
ìå èõìü ç ÍôïõíéÜóá. Äå èÝëù, ëÝåé ç êõñÜ, íá ôá äù áõôÜ ôá ðáëéïëåöôÜ. Íá
ôá äþóåéò óå êåßíïí ðïõ ôá Ýöåñå.
Ï Íôïõôëüâ ìÝíïíôáò óêõììÝíïò áêüìá, óôýëùóå ôá ìÜôéá ôïõ óôç
ÍôïõíéÜóá.
Ç èåßá ôçò êïðÝëáò ÷ôýðçóå ôá ÷Ýñéá ôçò ìå èáõìáóìü êáé áðïñßá.
– Ìáíïýëá ìïõ! Íá, ôý÷ç ìéá öïñÜ, ðïõ ôïõ Ýóôåéëå ï Èåüò! ÐáíáãéÜ
âïÞèá!
– Ìá ôé ëÝôå; ×ùñáôåýåôå; ñþôçóå ôç ÍôïõíéÜóá.
– ¼ñåîç åß÷á ãéá ÷ùñáôÜ, áðïêñßèçêå ç Üëëç, äß÷ùò íá êñýâåé ôç öïýñêá
ðïõ ôçí åß÷å êõñéÝøåé. Ç êõñÜ Ýôóé ìïõ åßðå: – äþóôá óôï ìïõæßêï ðïõ ôá
Ýöåñå… ¸ëá, ôþñá. ÐÜñôá ôá ëåöôÜ êáé ôñÜâá. Ãéá Üëëïõò îçìåñþíåé ðßêñá,
ãéá Üëëïõò ôý÷ç ìå ôï ôóïõâÜëé…
– Ãéá ëßãï ôï Ý÷åéò; ÐÜíù áðü ìéÜìéóç ÷éëéÜäá ñïýâëéá, ðáñáôÞñçóå ç
èåßá.
– Íáé, ðÜíù áðü ìéÜìéóç ÷éëéÜäá, ôç âåâáßùóå ç áíéøéÜ ôçò.
– ¸ëá, ôñÜâá ôþñá, êáé âÜëå Ýíá êåñÜêé ìéáò äåêÜñáò óôïí ¢é-Íéêüëá,
óôñÜöçêå êïñïúäåõôéêÜ óôï Íôïõôëüâ. Ôé Ýðáèåò, êáëÝ, êé áëÜëéáóåò Ýôóé äá;
Êáé ÷áëÜëé ôïõ íá ôá Ýâñéóêå êáíÝíáò öôù÷üò! Ìá ôïýôïò åäþ ðïõ Ý÷åé ôüóá…
Ï Íôïõôëüâ åðéôÝëïõò êáôÜëáâå ðùò ôïõ ìéëïýóáí óïâáñÜ êé Üñ÷éóå íá
ìáæåýåé ôá ëåöôÜ ðïõ ôá åß÷å áðëþóåé ãéá íá ôá ìåôñÞóåé, êáé íá ôá
îáíáóôñéìþ÷íåé ìÝóá óôï öÜêåëï. Ìá ôá ÷Ýñéá ôïõ Ýôñåìáí êé ïëïÝíá ãýñéæå
êáé êïßôáæå ôç ÍôïõíéÜóá, äåß÷íïíôáò ðùò êåßíç ïðùóäÞðïôå ðåñéöñïíïýóå
êáé ôï ìïõæßêï êáé ôá ëåöôÜ.
130
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
– Äïò ìïõ íá óôá óõãõñßóù åãþ.
Êé Ýêáíå íá ôá ðÜñåé. Ìá ï Íôïõôëüâ äåí ôçí Üöçóå. Ôá æÜñùóå üðùòüðùò, ôá Ý÷ùóå âáèéÜ óôï öÜêåëï êé Üäñáîå ôï óêïýöï ôïõ.
– Åéó' åõ÷áñéóôçìÝíïò;
– ÌÞôå ðïõ îÝñù ôé íá ðù. Ìá ôçí áëÞèåéá…
Êáé äß÷ùò í' áðïôåëåéþóåé ôç öñÜóç ôïõ, êßíçóå áüñéóôá ôï ÷Ýñé êáé âãÞêå
ìéóï÷áìïãåëþíôáò, ìéóïêëáßãïíôáò.
Áêïýóôçêå ôï êáìðáíÜêé ôçò êõñßáò.
– Ëïéðüí; Ôïõ ôá Ýäùóåò;
– ÌÜëéóôá êõñßá.
– Êáé, äå ìïõ ëåò, åßíáé åõ÷áñéóôçìÝíïò;
– ¸êáíå óáí ôñåëüò ïëüôåëá.
– Á÷, öþíáîå ìïõ ôïí. Èá ôï ñùôÞóù ðùò ôá âñÞêå. ÖþíáîÝ ôïí íá Ýñèåé
åäþ. Åãþ äå ìðïñþ íá âãù.
Ç ÍôïõíéÜóá Ýôñåîå êáé ðñüöôáóå ôï Íôïõôëüâ óôç ìðáóéÜ. Äß÷ùò íá
öïñÝóåé ôï óêïýöï ôïõ, óôåêüôáí åêåß äá. Åß÷å âãÜëåé ôç óáêïýëá ôïõ êáé
óêýâïíôáò ðñïóðáèïýóå íá ôç ëýóåé ãéá íá âÜëåé ìÝóá ôá ëåöôÜ, ðïõ ôá
êñáôïýóå óôá äüíôéá ôïõ. Ìðïñåß íá ôïõ öáéíüôáí, ðùò, üóï ôá ëåöôÜ
âñßóêïíôáí Ýîù áðü ôç óáêïýëá, äåí Þôáíå äéêÜ ôïõ. ¼ôáí ç ÍôïõíéÜóá ôïí
êÜëåóå íá ðáñïõóéáóôåß óôçò êõñßáò, ï Íôïõôëüâ ôñüìáîå.
– Ôé… ôé… åßðáôå;… Ìðáò êáé èÝëåé íá ôá ðÜñåé ðßóù; ÌáêÜñé åëüãïõ óáò
äåí ðáßñíåôå ôï ìÝñïò ìïõ; Êáé åãþ íá óáò öÝñù üóï ìÝëé èÝëåôå…
– Äåí ôá ðáñáôÜò áõôÜ, ëÝù åãþ. Êé üóï ãéá ôï ìÝëé, óå îÝñïõìå äá.
Êé ç ÍôïõíéÜóá Üíïéîå ôçí ðüñôá êé ïäÞãçóå ôï ìïõæßêï óôçò êõñßáò. Ï
Íôïõôëüâ ðÞãáéíå ìå ôçí êáñäéÜ óöéãìÝíç. «Ï÷ïý, óõìöïñÜ ìïõ! Ôþñá èá
ìïõ ôá ðÜñåé ðßóù»! óêåöôüôáí êáé ðñï÷ùñïýóå. ÂÜäéæå áäÝîéá, óçêþíïíôáò
øçëÜ ôï êÜèå ðüäé, ëåò êáé ðåñíïýóå ìÝóá óå øçëÜ ÷ïñôÜñéá, êáé
ðñïóðáèïýóå íá ìçí êÜíåé êñüôï ìå ôá ÷ïíôñÜ ðáðïýôóéá ôïõ. Äåí
êáôáëÜâáéíå ôßðïôá, ìÞôå Ýâëåðå ôßðïôá áð' ü,ôé Þôáíå ãýñù ôïõ. ÐÝñáóå
ìðñïóôÜ áðü Ýíá ìåãÜëï êáèñÝöôç, Ýâëåðå êÜôé ëïõëïýäéá, Ýíá ìïõæßêï ðïõ
ðñï÷ùñïýóå óçêþíïíôáò ðñïóå÷ôéêÜ ôï êÜèå ðüäé ôïõ, ôï êÜäñï ôïõ
óõ÷ùñåìÝíïõ ôïõ áöÝíôç êñåìáóìÝíï óôïí ôïß÷ï, êÜðïéï ðñÜóéíï âáñåëÜêé
êáé åêåß äá óôç ãùíßá Ýíá Üóðñï ðñÜìá. Êáé íá, ðïõ êÜðïéá óôéãìÞ êåßíï ôï
Üóðñï ðñÜìá ìßëçóå: Þôáíå ç êõñÜ. Ï Íôïõôëüâ äåí êáôÜëáâå ôßðïôá áðü
êåßíá ðïõ ôïõ Ýëåãå ç êõñßá, ìïíÜ÷á ãïýñëùíå ôá ìÜôéá ôïõ. Äåí Þîåñå ðïý
âñéóêüôáí êé üëá ôïõ öáßíïíôáé óáí ìÝóá óå ìéá êáôá÷íéÜ.
– Óõ åßóáé ï Íôïõôëüâ;
– Íáé, êõñÜ. ¼ðùò Þôáíå ïýôå ðïõ ô’ Üããéîá áðïêñßèçêå ï ãÝñïò ìå êüðï.
Êáêü, ðïõ ìå âñÞêå, ìá ôï Èåü! Êáé ô' Üëïãï ôï ôóÜêéóá íá Ýñèù ôï
ãñçãïñüôåñï óôçí áöåíôéÜ óïõ…
131
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
– Å, ç ôý÷ç óïõ Þôáíå, ðáñáôÞñçóå ç êõñßá ì' Ýíá ÷áìüãåëï êÜðùò
ðåñéöñïíçôéêü ìá äß÷ùò êáêßá. ÐÜñôá, ðÜñôá ãéá äéêÜ óïõ.
Ï Íôïõôëüâ ãïýñëùíå ôá ìÜôéá ìïõ.
– Åéì' åõ÷áñéóôçìÝíç ðïõ ðÝóáíå óôá ÷Ýñéá óïõ. Ï ÈÝïò íá äþóåé íá óïõ
âãïýíå óå êáëü! Åéó' åõ÷áñéóôçìÝíïò;
– Ðþò íá ìçí åßìáé ìáèÝò; Êáé ðïëý åõ÷áñéóôçìÝíïò ìÝíù êõñÜ! Èá
äÝïìáé óôï Èåü üëï ãéá ôçí áöåíôéÜ óïõ. Ç ÷áñÜ ìïõ åßíáé ôüóï ìåãÜëç, äüîá
íá ’÷åé ï Ðáíôïäýíáìïò, ðïõ Ý÷ïõìå óôç æùÞ ôçí êõñÜ ìáò êáé ìáò
ðáñáóôÝêåé. ¸ôóé êáëü íá ìç ìïõ äþêåé ï Èåüò áí ëÝù øÝìáôá.
– Êáé ðþò ôá âñÞêåò;
– Åìåßò ìáèÝò, üëïé ìáò ìðïñïýìå ðÜíôá íá ðáó÷ßæïõìå ôï êáëü ãéá ôçí
êõñÜ ìáò, ðáóôñéêÜ êáé ôéìçìÝíá, ü÷é óáí íá ëÝìå…
– ÁëÜëéáóå ïëüôåëá, êõñßá êáé äåí îÝñåé ôé ëÝåé, ðáñáôÞñçóå ç ÍôïõíéÜóá.
– ÅðÞãá ìå ôïí êëçñùôü ôïí áíéøéü ìïõ óôçí ðïëéôåßá êáé óôï ãõñéóìü ôá
âñÞêá óôï äñüìï. Ï ÐïëçêÝç ðñÝðåé íá ôá Ý÷áóå, äß÷ùò íá ôï íéþóåé.
– ÊáëÜ, ðÞãáéíå ôþñá óôï êáëü. Êáé åãþ åßìáé åõ÷áñéóôçìÝíç ãéá óÝíá.
– Åõ÷áñéóôþ óå, êõñßá!… Ýëåãå êáé îáíÜëåãå ï Íôïõôëüâ.
Áñãüôåñá èõìÞèçêå ðùò äå óõìðåñéöÝñèçêå êáèüëïõ êáëÜ, ìÞôå êáé ðïõ
åõ÷áñßóôçóå ôçí êõñßá üðùò èá Ýðñåðå. Ç êõñßá êé ç ÍôïõíéÜóá
÷áìïãåëïýóáí, åíþ ï ìïõæßêïò ãýñéóå íá öýãåé êáé âÜäéæå ðÜëé óáí ðñþôá
áíáóçêþíïíôáò ôï êÜèå ðüäé ôïõ øçëÜ óáí íá ðåñíïýóå ìÝóá áðü øçëÜ
÷ïñôÜñéá. Åß÷å ìåãÜëç äéÜèåóç íá ôñÝîåé ãñÞãïñá êáé ìå ðïëýí êüðï
óõãêñáôéüôáí êáé äåí ôï Ýêáíå. Ãéáôß üëï ôïõ öáéíüôáí ðùò üðïõ íá 'íáé
êÜðïéïò èá ôïí óôáìáôïýóå êáé ôïõ Ýðáéñíå ôá ëåöôÜ…
×ÉV
¼ôáí âñÝèçêå åðéôÝëïõò óôïí êáèáñüí áÝñá, ï Íôïõôëüâ áðïôñáâÞ÷ôçêå
êáôÜ ôçí áëÝá ìå ôéò öëáìïõñéÝò êáé ìÜëéóôá Ýëõóå ôïõ æïõíÜñé ôïõ, ãéá íá
ìðïñÝóåé ðéï åýêïëá íá âãÜëåé ôç óáêïýëá áðü ôïí êüñöï ôïõ êé Üñ÷éóå íá
ôá÷ôïðïéåß ôá ÷áñôïíïìßóìáôá. Ôá ÷åßëç ôïõ êïõíéüôáí ïëïÝíá, æÜñùíáí êáé
ôåíôþíïíôáí óðáóìùäéêÜ, ìïëïíüôé äåí Ýâãáëå ìéëéÜ. Áöïý ôá÷ôïðïßçóå ôá
ëåöôÜ êé Ýêñõøå óôïí êüñöï ôïýôç óáêïýëá, æþóôçêå óöé÷ôÜ ôï æïõíÜñé ôïõ,
óôáõñïêïðÞèçêå êáé ôñÜâçîå íá öýãåé, âáäßæïíôáò óá ìåèõóìÝíïò óôï
äñïìÜêé, ôüóï Þôáíå áðïññïöçìÝíïò áðü ôéò óêÝøåéò ôïõ åß÷áíå ðëçììõñßóåé
ôï êåöÜëé ôïõ. ÎáöíéêÜ áíôßêñéóå êÜðïéï ìïõæßêï, ðïõ åñ÷üôáí áðü ôçí
áíôßèåôç ìåñéÜ. ¹ôáíå ï Ãéåößì, ðïõ ìå ôç ìáãêïýñá óôï ÷Ýñé, Ýêáíå ôï ãýñï
ôïõ ðåñéðôÝñïõ, öñïõñþíôáò ôïí êñåìáóìÝíï.
– Á, ìðÜñìðá-Óéåìéüí, ôïõ öþíáîå ÷áñïýìåíá ï Ãéåößì, êïíôïæõãþíïíôÜò
ôïí êáôåõ÷áñéóôçìÝíïò, ãéáôß ôïõ åñ÷üôáí ðïëý Üóêçìá íá ôñéãõñßæåé ìïíÜ÷ïò
ìÝóá óôç íý÷ôá. Ôé áðüêáíåò, ìðÜñìðá; Ôïõò ðáñáäþóáôå ôïõò êëçñùôïýò;
132
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
– Íáé. Êáé óõ ðþò âñßóêåóáé åäþ ðÝñá;
– Ìá íá, ìå âÜëáíå íá öõëÜù ôïí ÐïëçêÝç ðïõ êñåìÜóôçêå.
– Ðïý;
– Íá, óôçí ôáñÜôóá, ëÝíå áðïêñßèçêå ï Ãéåößì, äåß÷íïíôáò ìå ôç ìáãêïýñá
ôçí ôáñÜôóá ôïõ ðåñßðôåñïõ.
Ï Íôïõôëüâ êïßôáîå êáôÜ åêåß ðïõ ôïõ Ýäåé÷íå ï Ãéåößì, êáé ìïëïíüôé äåí
åßäå ôßðïôá, æÜñùóå ôá ìïýôñá ôïõ, êáôóïýöéáóå êáé êßíçóå áüñéóôá ôï
êåöÜëé.
– ¹ñèå ï áóôõíüìïò, åßðå ï Ãéåößì, Ýôóé Ýëåãå ï áìáîÜò. ¼ðïõ íá 'íáé èá
ôïí êáôåâÜóïõí ôïí ÐïëçêÝç. ¼ìùò ìðÜñìðá ìïõ, ôé íá óïõ ðù, åßíáé ðïëý
Üãñéá ôç íý÷ôá. Êáé íá ìïõ ðïýíå íá áíÝâù óôçí ôáñÜôóá íý÷ôá, åßíáé
áäýíáôïí ðÜù. Áêüìá êáé íá ìå óêïôþóåé ï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò äåí ðÜù.
– Ðù, ðù óõìöïñÜ! ÌåãÜëç óõìöïñÜ! – åßðå ï Íôïõôëüâ, óßãïõñá ìüíï
ãéá íá ðåé êÜôé, ãéáôß Þôáíå öáíåñü, ðùò ìÞôå êáí óêåöôüôáí áõôÜ ðïõ Ýëåãå,
ðáñÜ âéáæüôáí ìïíÜ÷á íá öýãåé ôï ãñçãïñüôåñï. Ìá åêåßíç ôç óôéãìÞ
áêïýóôçêå ç öùíÞ ôïõ åðéóôÜôç êé áíáãêÜóôçêå íá óôáìáôÞóåé.
– Å Ãéåößì, öþíáîå ï Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò áðü ôïí åîþóôç. ¸ëá åäþ.
– ÁìÝóùò, áðïêñßèçêå ï Ãéåößì.
– Ðïéïò Þôáíå ï Üëëïò ìáæß óïõ;
– Ï Íôïõôëüâ.
– ¸ëá êáé óõ, Óéåìéüí.
Óáí ðëçóßáóå ï Íôïõôëüâ, äéÜêñéíå óôï öùò ôïõ öáíáñéïý ðïõ êñáôïýóå
ï áìáîÜò ôïí Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò êáé êÜðïéïí êïíôïýëç äçìüóéï õðÜëëçëï
ìå óôïëÞ. Áõôüò Þôáí ï áóôõíüìïò.
– Íá, ôþñá èá Ýñèåé êáé ôïýôïò ï ãÝñïíôáò ìáæß ìáò, åßðå ï åðéóôÜôçò.
Ï Íôïõôëüâ äåí Þôáíå êáèüëïõ ðñüèõìïò, ìá âñÝèçêå óå äýóêïëç èÝóç.
– Êáé óõ, Ãéåößì, óáí ðáëéêÜñé ðïõ åßóáé, ôñÝ÷á íá óõãõñßóåéò ôç óêáëßôóá
ôçò ôáñÜôóáò, ãéá íá ìðïñÝóåé í' áíÝâåé êáëÜ ï åõãåíÝóôáôïò.
Ï Ãéåößì, ðïõ ðñùôýôåñá Ýëåãå ðùò ìå êáíÝíáí ôñüðï äå èá ðÞãáéíå íý÷ôá
óôçí ôáñÜôóá, ôþñá Ýôñåîå áìÝóùò, äß÷ùò íá ðåé ëÝîç.
Ï áóôõíüìïò Üíáøå ôçí ðßðá ôïõ êé Üñ÷éóå íá êáðíßæåé. Êáôïéêïýóå ó' Ýíá
÷ùñéü ðïõ áðåß÷å äõï âÝñóôéá áð' ôï Ðáêñüâóêïãéå êé åðåéäÞ êåßíåò ôéò ìÝñåò
ôïí åß÷å êáôóáäéÜóåé ãéá êáëÜ ï ðñïúóôÜìåíüò ôïõ, ãéáôß ðáñáìåëïýóå ôçí
õðçñåóßá ôïõ ìåèïêïðþíôáò, ôþñá Ýäåéîå õðÝñìåôñï æÞëï êé Ýôñåîå óôéò äÝêá
ôç íý÷ôá íá åîåôÜóåé áìÝóùò ôçí õðüèåóç.
Ï åðéóôÜôçò ñþôçóå ôï Íôïõôëüâ ãéá ðïéï ëüãï âñéóêüôáí åêåß ðÝñá áõôÞ
ôçí þñá êáé êåßíïò ôïõ åßðå ôï éóôïñéêü ãéá ôá ëåöôÜ ðïõ âñÞêå êáé ðùò ç
êõñßá ôïõ ôá ÷Üñéóå êáé ðñüóèåóå ðùò óêïðüò ôïõ Þôáíå íá äåé ðñùôýôåñá ôï
Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò êáé íá ôï ðåé êåéíïý, ìá ôá ðñÜãìáôá Þñèáíå áíÜðïäá.
Ðñïò ìåãÜëç áðüãíùóç ôïõ Íôïõôëüâ, ï åðéóôÜôçò æÞôçóå íá äåé ôï öÜêåëï.
Ôïí ðÞñå óôá ÷Ýñéá ôïõ êáé ôïí êïßôáîå ìå ðåñéÝñãåéá. Ï áóôõíüìïò ðÞñå êé
133
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
áõôüò ôï öÜêåëï êáé ñþôçóå óýíôïìá êáé êïöôÜ ôï ôé êáé ðþò.
«Å, ôþñá ðéá ôá Ý÷áóá ôá ëåöôïõäÜêéá»! óôï÷áæüôáí óôï áíáìåôáîý ìå
öñßêç ï Íôïõôëüâ, ìá ï áóôõíüìïò ôïõ ôá Ýäùóå ðßóù, ëÝãïíôáò:
– ÁõôÝò åßíáé ïé óôñáâïìÜñåò ôçò ôý÷çò.
– ¼÷é äá, ôïõ ôá Ýóôåéëå óå êáëÞ þñá, ðáñáôÞñçóå ï åðéóôÜôçò. Ìüëéò åß÷å
ðÜåé óôçí ðïëéôåßá ôïí áíéøéü ôïõ ãéá ôï óôñáôü, ôþñá èá åîáãïñÜóåé ôïí
êëÞñï.
– Á, Ýôóé! – Ýêáíå ï áóôõíüìïò êáé ðñï÷þñçóå.
– Å, ôé ëåò, Óåìéüí; Èá ôïí åîáãïñÜóåéò ôþñá ôïí Çëéïýóêá; – ñþôçóå ï
åðéóôÜôçò.
– Ðþò íá ôïí åîáãïñÜóù; ÖôÜíïõí ôÜ÷áôåò ôá ëåöôÜ; Êé ýóôåñá êéüëáò
ìðïñåß íá ìçí ðñïöôáßíù ðéá.
– ÊÜíå üðùò îÝñåéò, åßðå ï åðéóôÜôçò êé áêïëïýèçóáí êáé ïé äõï ôïí
áóôõíüìï.
Ðëçóßáóáí ôï ðåñßðôåñï ðïõ óôç ìðáóéÜ ôïõ ïé ìïõæßêïé-öñïõñïß
ðåñßìåíáí ìå öáíÜñéá áíáìÝíá. Ï Íôïõôëüâ áêïëïõèïýóå ôïí åðéóôÜôç êáé
ôïí áóôõíüìï. Ïé ìïõæßêïé óôÝêïíôáí óáí áðïóâïëùìÝíïé, êáé ôï ýöïò áõôü
ßóùò íá ôï åß÷áíå ðÜñåé åîáéôßáò ôçò óõíáßóèçóçò ãéá ôç ÷áñáêôçñéóôéêÞ
äõóïóìßá ðïõ áíÜäéíáí, ãéáôß êáìéÜ Üëëç áöïñìÞ äåí õðÞñ÷å óå âÜñïò ôïõò.
¼ëïé óþðáéíáí.
– Ðïý åßíáé; – ñþôçóå ï áóôõíüìïò.
– Åäþ, øéèýñéóå ï åðéóôÜôçò êáé ðñüóèåóå. Ãéåößì, óõ ðïõ åßóáé ðáëéêÜñé,
ôñÜâá ìðñïóôÜ ìå ôï öáíÜñé.
Ï Ãéåößì, ðïõ ðñïçãïõìÝíùò åß÷å óôåñåþóåé êÜðïéï óêáëïðÜôé ðïõ
êïõíéüôáí, öáéíüôáí íá ìç öïâÜôáé ðéá êáèüëïõ. Ìå æùçñÞ Ýêöñáóç óôç
ìïñöÞ ôïõ, áíÝâçêå äõï-äõï êáé ôñßá-ôñßá ôá óêáëïðÜôéá êáé êÜèå ôüóï
ãýñéæå ãéá íá öùôßóåé ìå ôï öáíÜñé ôïõ ôï äñüìï óôïõò Üëëïõò ðïõ
áêïëïõèïýóáí. Ðñþôïò áíÝâáéíå ï áóôõíüìïò êé áðü ðßóù ï åðéóôÜôçò. ¼ôáí
ïé äýï áõôïß áíÝâçêáí óôçí ôáñÜôóá êáé äåí öáßíïíôáí ðéá, ï Íôïõôëüâ ìå ôïí
Ýíá ðüäé óôï ðñþôï óêáëïðÜôé áíáóôÝíáîå êáé óôáìÜôçóå. ÐÝñáóáí êÜðïõ
äõï ëåðôÜ. Ôá âÞìáôá ôùí Üëëùí äåí áêïýãïíôáí ðéá óôçí ôáñÜôóá. Öáßíåôáé
åß÷áíå ðëçóéÜóåé êáé óôáìáôÞóåé êïíôÜ óôï ðôþìá.
– ÌðÜñìðá! Óå öùíÜæåé åßðå ï Ãéåößí áðü ôï êåöáëüóêáëï.
Ï Íôïõôëüâ áíáãêÜóôçêå í' áíÝâåé. Óôï öùò ôïõ öáíáñéïý äéáêñéíüôáí
ðßóù áðü ôï äïêÜñé, ìïíÜ÷á ôá êåöÜëéá êé ïé ðëÜôåò ôïõ áóôõíüìïõ êáé ôïõ
åðéóôÜôç êáé ðáñáðßóù óôåêüôáí Üëëïò Ýíáò, ìå ôéò ðëÜôåò ôïõ êáôÜ ôç ìåñéÜ
ôïõò. Áõôüò Þôáíå ï ÐïëçêÝç. Ï Íôïõôëüâ ðÝñáóå êÜôù áðü ôï äïêÜñé êáé
óôáìÜôçóå êÜíïíôáò ôï óôáõñü ôïõ.
– Ãéá ãýñéóå ôïí êáôÜ åäþ, ðáéäéÜ, åßðå ï áóôõíüìïò.
ÊáíÝíáò äåí êïõíÞèçêå.
– Ãéåößìêá, óõ ðïõ åßóáé ðáëéêÜñé, ðñüóôáîå ï åðéóôÜôçò.
134
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
Ôï ðáëéêÜñé, äß÷ùò íá ÷Üóåé êáéñü, ðñï÷þñçóå ãýñéóå ôïí êñåìáóìÝíï,
óôÜèçêå äßðëá ôïõ êáé ì' Ýíá ÷áñïýìåíï ýöïò, êïßôáæå ìéá ôïí áóôõíüìï, ìéá
ôïí ÐïëçêÝç, ßäéá óáí êåßíïõò ôïõò èáõìáôïðïéïýò ðïõ ìéá êïéôÜæïõí ôï
êïéíü, ìéá ôï èáýìá ðïõ åðéäåß÷íïõí êé åßíáé ðñüèõìïé íá åêôåëÝóïõí ôï êÜèå
ôé ðïõ ïé èåáôÝò ôïõò æçôÞóïõí.
– Ãýñéóå ôïí áêüìá.
Ôïí îáíáãýñéóå, Ýôóé ðïõ êéíÞèçêáí óôï êåíü ôá ÷Ýñéá ôïõ ÐïëçêÝç êáé
óýñèçêáí ôá ðüäéá ôïõ.
– ÐéÜóå ôþñá íá ôïí îåêñåìÜóåéò.
– ÄéáôÜæåôå íá êüøïõí ôï óêïéíß, Âáóßëç Ìðïñßóïâéôò; – ñþôçóå ï
åðéóôÜôçò. Äþóôå äù Ýíá ôóåêïýñé.
ÁíáãêÜóôçêáí íá åðáíáëÜâïõí äõï êáé ôñåéò öïñÝò ôç äéáôáãÞ ãéá í'
áðïöáóßóïõí íá ôï êÜíïõí ïé öñïõñïß êé ï Íôïõôëüâ. Åíþ ï Ãéåößì
óõìðåñéöåñüôáí ìå ôï ÐïëçêÝç óáí ìå êÜðïéï ôïìÜñé øüöéïõ æþïõ. ÊÜðïéá
óôéãìÞ êáôÜöåñáí íá êüøïõí ôï óêïéíß, îåêñÝìáóáí ôï ðôþìá êáé ôï
óêÝðáóáí. Ï áóôõíüìïò åßðå, ðùò áýñéï èá Ýóôåëíå ôï ãéáôñü êáé ðùò ôþñá
ìðïñïýóáí íá öýãïõí üëïé.
×V
Ï Íôïõôëüâ êéíþíôáò áüñéóôá ôá ÷åßëç ôïõ ôñÜâçîå ãéá ôï óðßôé. Óôçí áñ÷Þ
êÜðïéá óôåíï÷þñéá ôïõ Ýóöéããå ôçí êáñäéÜ, üìùò üóï êïíôïæýãùíå óôï ÷ùñéü
ôï óõíáßóèçìá ôçò ÷áñÜò ôïí êõñßåõå ïëïÝíá êáé ðéï ðïëý. Ôñáãïýäéá êáé
öùíÝò ìåèõóìÝíùí, áêïýãïíôáí óôï ÷ùñéü. ¹ôáíå ðéá ðïëý áñãÜ óáí Ýöôáóå
óôï óðßôé ôïõ. Ç ãñéÜ ôïõ êïéìüôáí. Ï ìåãÜëïò ãéïò ôïõ êáé ôá åããüíéá ôïõ
êïéìüíôáí ðÜíù óôï ðáôÜñé ôïõ öïýñíïõ, ï äåýôåñïò êïéìüôáí óôï êåëÜñé.
ÌïíÜ÷á ç ãõíáßêá ôïõ Çëßá äåí êïéìüôáí ðáñÜ êáèüôáí óôïí êáíáðÝ ìå ôç
âñüìéêç êáèçìåñéíÞ ðïõêáìßóá ôçò, îå÷ôÝíéóôç êáé êëáøïýñéæå. Äå óçêþèçêå
í' áíïßîåé ôïõ èåßïõ ôçò, ðáñÜ áñ÷ßíçóå íá êëáßåé êáé íá ìïéñïëïãÜåé ðéï
äõíáôÜ, óáí ôïí åßäå íá ìðáßíåé. ÊáôÜ ôç ãíþìç ôçò ãñéÜò ìïéñïëïãïýóå ðïëý
üìïñöá êáé êáëÜ óõíôáéñéáóìÝíá, ðáñ' üëï ðïõ áíÜëïãá ìå ôçí çëéêßá ôçò
(Þôáíå ðïëý íÝá) äåí ìðïñïýóå íá Ý÷åé ôçí áðáéôïýìåíç ðåßñá.
Ç ãñéÜ óçêþèçêå êé åôïßìáóå ôïõ Üíôñá ôçò íá öÜåé êÜôé. Ï Íôïõôëüâ
Ýäéùîå ôç íýöç ôïõ áðü ôï ôñáðÝæé. «ÖôÜíåé óïõò, öôÜíåé óïõò ðéá!» åßðå. Ç
íÝá óçêþèçêå êáé ìéóïãåñìÝíç óôïí êáíáðÝ åîáêïëïõèïýóå ôï äéêü ôçò. Ç
ãñéÜ Ýóôñùóå ôï ôñáðÝæé äß÷ùò íá ðåé ëÝîç êáé ôï ßäéï óéùðçëÞ ôï óÞêùóå, Üìá
áðüöáãå ï Üíôñáò ôçò. Ï Íôïõôëüâ üëï áõôü ôï äéÜóôçìá äå ìßëçóå êáèüëïõ.
Óáí áðüöáãå, ñåýôçêå, Ýðëõíå ôá ÷Ýñéá ôïõ, ðÞñå ôï áñéèìçôÞñé ðïõ Þôáíå
êñåìáóìÝíï óôïí ôïß÷ï êé áðïóýñèçêå óôï êåëÜñé. Åêåß ðÝñá êïõâÝíôéáóå
ðïëëÞ þñá øéèõñéóôÜ ìå ôç ãñéÜ ôïõ, ýóôåñá åêåßíç âãÞêå êé áõôüò óôñþèçêå
óôçí áñéèìçôéêÞ. ÅðéôÝëïõò Ýêëåéóå ìå êñüôï ôï ìðáïýëï êáé êáôÝâçêå óôï
135
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
êáôþãé. ¿ñá ðïëëÞ ÷áóïìÝñçóå áíåâïêáôåâáßíïíôáò áðü ôï êáôþãé óôï
êåëÜñé êé áðü êåé ðßóù óôï êáôþãé. Êáé óáí îáíáìðÞêå óôï óðßôé Þôáíå ðéá
óêïôåéíÜ. Åß÷å áðïêáåß ôï êåñß. Ç ãñéÜ, ðïõ óõíÞèùò ôçí çìÝñá Þôáíå óéãáíÞ
êáé äåí áêïõãüôáí êáèüëïõ, ôþñá êïéìüôáí êáé ñï÷Üëéæå ôñïìåñÜ. Ç
ðïëõëïãïý ãõíáßêá ôïõ Çëßá, êïéìüôáí êé áõôÞ êé áíÜóáéíå áèüñõâá. Åß÷å
ãåßñåé ðÜíù óôïí êáíáðÝ, äß÷ùò íá îåíôõèåß êáé äß÷ùò íá óôñþóåé ôßðïôá.
Ï Íôïõôëüâ Ýêáíå ôçí ðñïóåõ÷Þ ôïõ, ýóôåñá Ýñéîå ìéá ìáôéÜ óôç íýöç ôïõ,
êïýíçóå ôï êåöÜëé ôïõ, ñåýôçêå Üëëç ìéá öïñÜ, Ýóâçóå ôï êåñß ðïõ êñáôïýóå,
áíÝâçêå óôï ðáôÜñé êáé îÜðëùóå ðëÜé óôïí ìéêñü ÝããïíÜ ôïõ. Óôá óêïôåéíÜ
Ýñéîå áðü ðÜíù ôá ÷ïíôñïðÜðïõôóÜ ôïõ, êáé îÜðëùóå áíÜóêåëá,
ðáñáôçñþíôáò ôï ôáâÜíé ðïõ äéáêñéíüôáí á÷íÜ ðÜíù áðü ôï êåöÜëé ôïõ êáé
ðñïóÝ÷ïíôáò ôïõò äéÜöïñïõò íõ÷ôåñéíïýò èüñõâïõò: ôéò êáôóáñßäåò ðïõ
ðçãáéíüñ÷ïíôáí óôïí ôïß÷ï, ôá ñï÷áëçôÜ, ô' áãêïìá÷çôÜ ôùí êïéìéóìÝíùí
áíèñþðùí, ðïõ ìÝóá óôïí ýðíï ôïõò Ýîõíáí ôï Ýíá ðüäé ìå ô' Üëëï êáé ôç
óéãáíÞ öáóáñßá ðïõ Ýêáíáí ôá æùíôáíÜ Ýîù. ÐïëëÞí þñá äåí ìðïñïýóå í'
áðïêïéìçèåß. ÂãÞêå ôï öåããÜñé êáé öþôéóå áíÜëáöñá ôï åóùôåñéêü ôïõ
óðéôéïý. Ï Íôïõôëüâ ìðïñïýóå ôþñá íá äéáêñßíåé ôç íýöç ôïõ, ðïõ êïéìüôáí
æáñùìÝíç óôç ãùíßá ôïõ êáíáðÝ, ìá åêåß äá, êïíôÜ ôçò, Ýâëåðå êáé êÜôé Üëëï
ðïõ äå ìðïñïýóå íá îå÷ùñßóåé ôé Þôáíå. Áí Þôáíå ãéëÝêï ðïõ ôï îÝ÷áóå ï ãéïò
ôïõ åêåß ðÝñá Þ êÜðïéï ìáóôÝëï, ðïõ ôï ðáñÜôçóáí ïé ãõíáßêåò, Þ óáí êÜðïéïò
íá óôåêüôáí. Äåí îÝñù áí ôïí ðÞñå êáèüëïõ Ýíáò áíÜëáöñïò ýðíïò, üìùò
óôýëùíå ðÜëé ôá ìÜôéá ôïõ ìåãÜëá êáôÜ êåé… Öáßíåôáé ðùò êåéíï ôï
êáôá÷èüíéï ðíåýìá ðïõ Ýóðñùîå ôïí ÐïëçêÝç óôç æïöåñÞ ôïõ ðñÜîç êáé ðïõ
ôï ÜããéãìÜ ôïõ ôï Ýíéùèå ôüóï Ýíôïíá ïëüêëçñï ôï ðñïóùðéêü ôïõ áñ÷ïíôéêïý
åêåßíç ôç íý÷ôá, êåßíï ôï êáôá÷èüíéï ðíåýìá, öáßíåôáé ðùò Ýöôáóå ìå ôçí
áðëùìÝíç öôåñïýãá ôïõ êé ßóáìå ôï ÷ùñéü, ßóáìå ôï óðßôé ôïõ Íôïõôëüâ, ðïõ
åêåß ìÝóá âñßóêïíôáí ôá ëåöôÜ ðïõ á õ ô ü ôá ìåôá÷åéñßóôçêå ãéá ôïí
áöáíéóìü ôïõ ÐïëçêÝç. Ï Íôïõôëüâ, ôïõëÜ÷éóôïí Ýíéùèå ôçí ðáñïõóßá ôïõ
åêåß äá êé áíáóôáôùíüôáí. Ïýôå íá êïõíçèåß ìðïñïýóå ðéá, ìá ìÞôå êáé íá
óçêùèåß åß÷å ôç äýíáìç. Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ åßäå êåßíï ôï êÜôé ðïõ áäõíáôïýóå
íá êáèïñßóåé ôé Þôáíå, áðü ôï íïõ ôïõ ðÝñáóå ç üøç ôïõ Çëßá ìå ôá ÷Ýñéá
äåìÝíá ðéóèÜãêùíá, ýóôåñá ç üøç ôçò íýöçò ôïõ êáé ôï óéãáíü ìïéñïëüãé ôçò,
ýóôåñá ç üøç ôïõ ÐïëçêÝç êáé ôá êñåìÜìåíá ÷Ýñéá ôïõ. ÎáöíéêÜ ôïõ öÜíçêå
óáí íá ðÝñáóå êÜðïéïò ìðñïóôÜ áðü ôï ðáñÜèõñï. «Ôé íá 'íáé ôïýôï; Ãéá ðÜåé
êéüëáò ï ðñüåäñïò íá êáëÝóåé ôç óõíÝëåõóç;» óôï÷Üóôçêå. «Ìá ðþò Üíïéîå
ôçí ðüñôá;» – áíáñùôÞèçêå áêïýãïíôáò âÞìáôá óôç ìðáóéÜ. «Ç ãñéÜ èá
ëçóìüíçóå íá ìáíôáëþóåé, üíôáò âãÞêå». ÊÜðïéï óêõëß ïýñëéáîå óôçí ðßóù
áõëÞ, ìá ôï ê á ê ü ð í å ý ì á ðçãáéíïåñ÷üôáí óôç ìðáóéÜ, üðùò äéçãüôáí
áñãüôåñá ï Íôïõôëüâ, óÜìðùò íá Ýøá÷íå íá âñåé ôçí ðüñôá ìá ðñïóðÝñáóå,
ýóôåñá åîáêïëïýèçóå íá øá÷ïõëåýåé ôïí ôïß÷ï, óêüíôáøå ðÜíù óôï ìáóôÝëï
ìå âñüíôï. ¾óôåñá óõíÝ÷éóå ôï øá÷ïýëåìá, ëåò êé Ýøá÷íå íá âñåé ôçí
136
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
ðåôïýãéá ôçò ðüñôá. ÊÜðïéá óôéãìÞ ôç âñÞêå êé áäñÜ÷ôçêå áðü äáýôçíå. Ôï
áßìá ôïõ Íôïõôëüâ ðÜãùóå. Íá ðïõ ðßåóå êéüëáò ôçí ðåôïýãéá êáé ìðÞêå ìå
áíèñþðéíç ìïñöÞ. Ï Íôïõôëüâ Þîåñå ðéá ðùò Þôáíå áõôü. ¹èåëå íá êÜíåé ôï
óôáõñü ôïõ, ìá äå ìðïñïýóå. Ôï ê á ê ü ð í å ý ì á ðÞãå êïíôÜ óôï ôñáðÝæé,
ôñÜâçîå ôï ôñáðåæïìÜíôéëï êáé ôï Ýñéîå êáôáãÞò êáé óôñÜöçêå í' áíÝâåé óôï
ðáôÜñé. Ï Íôïõôëüâ êáôÜëáâå ðùò Þôáí ôï ê á ê ü ð í å ý ì á ìå ôç ìïñöÞ ôïõ
ÐïëçêÝç. ÌéóÜíïéãå ôá ÷åßëç, ôá ÷Ýñéá ôïõ ôáëáíôåýïíôáí. ÁíÝâçêå óôï
ðáôÜñé Ýðåóå ðÜíù óôï Íôïõôëüâ êé Üñ÷éóå íá ôïí ðíßãåé.
– Åßíáé äéêÜ ìïõ ôá ëåöôÜ åßðå, ï ÐïëçêÝç.
– ¢óå ìå, äå èá ôá êñáôÞóù, Þèåëå í' áðïêñéèåß ï Íôïõôëüâ, ìá äå
ìðïñïýóå.
Ï ÐïëçêÝç, ðåóìÝíïò ðÜíù óôï óôÞèïò ôïõ, ôïí ðßåæå ì' Ýíá ôñïìåñü
âÜñïò, ëåò êé Þôáíå ïëüêëçñï âïõíü áðü ðÝôñá. Ï ãÝñïò Þîåñå ðùò Üìá Ýëåãå
ìéá ðñïóåõ÷Þ, êé Þîåñå ðéá ðñïóåõ÷Þ Ýðñåðå íá ðåé, ôï ê á ê ü ð í å ý ì á èá
ôïí ðáñáôïýóå. ¼ìùò Þôáíå áäýíáôï íá ðñïöÝñåé, Ýóôù êáé íïåñÜ, ôá ëüãéá
ôçò ðñïóåõ÷Þò. ÎÜöíïõ ô' áããüíé ôïõ, ðïõ êïéìüôáí äßðëá, Ýâáëå ìéá
äéáðåñáóôéêÞ êñáõãÞ êé Üñ÷éóå íá êëáßåé. Ï ðáððïýò ôï åß÷å óôñéìþîåé êáôÜ
ôïí ôïß÷ï, êáèþò óôñéöïãýñéóå óôïí ýðíï ôïõ. Êåßíï ôï îåöùíçôü ôïõ ðáéäéïý
Üíïéîå ôá ÷åßëç ôïõ ãÝñïõ. «ÁíÜóôá ï Èåüò… êáé äéáóêïñðéóèÞôùóáí…»,
øéèýñéæå ìáóçìÝíá. Êé áìÝóùò ôï ê á ê ü ð í å ý ì á êáôÝâçêå áðü ôï ðáôÜñé.
Ï Íôïõôëüâ Üêïõóå ðùò ÷ôýðçóáí êáé ôá äõï ôïõ ðüäéá óôï ðÜôùìá. Ï ãÝñïò
óõíÝ÷éóå íá ìïõñìïõñßæåé áñÜäá üëåò ôéò ðñïóåõ÷Ýò ðïõ Þîåñå. Ôï î ù ô é ê ü
ðÞãå êáôÜ ôçí ðüñôá, ðñïóðÝñáóå ôï ôñáðÝæé êáé âãáßíïíôáò âñüíôçóå ôüóï
äõíáôÜ ôçí ðüñôá ðïõ ôï óðßôé ôñáíôÜ÷ôçêå óõèÝìåëá. ¼ëïé êïéìüíôáí,
ùóôüóï, åêôüò áðü ôïí ðáððïý êáé ôï ìéêñü Ýããïíá. Ï ðáððïýò ìïõñìïýñéæå
ôéò ðñïóåõ÷Ýò êé Ýôñåìå óýãêïñìïò. Ï Ýããïíáò êëáøïýñéæå êáèþò
áðïêïéìüôáí êáé óöéããüôáí êïíôÜ óôïí ðáððïý ôïõ. ¾óôåñá üëá óßãçóáí. Ï
ðáððïýò êåéôüôáí äß÷ùò íá êéíåßôáé. ¸íáò êüêïñáò ëÜëçóå ðéó' áðü ôïí ôïß÷ï
êÜôù áðü ô' áöôß ôïõ Íôïõôëüâ. ¾óôåñá áêïýóôçêå ç öáóáñßá ðïõ Ýêáíáí ïé
êüôåò êáèþò áíáêéíÞèçêáí ðÜíù óôá îýëá ðïõ åß÷áí êïõñíéÜóåé êé ç
ðñïóðÜèåéá êÜðïéïõ íåáñïý êüêïñá ðïõ èÝëçóå íá ëáëÞóåé ìåôÜ ôï ãÝñï êáé
äåí ôá êáôÜöåñå. ÊÜôé áíáêéíÞèçêå êïíôÜ óôá ðüäéá ôïõ Íôïõôëüâ. ¹ôáíå ç
ãÜôá. ÐÞäçóå áíÜëáöñá áðü ôï ðáôÜñé, ðÞãå êïíôÜ óôçí ðüñôá êé Üñ÷éóå íá
íéáïõñßæåé ãéá íá ôç âãÜëïõí Ýîù. Ï ðáððïýò óçêþèçêå. ÁíáóÞêùóå ôï
óõñôü ðáñÜèõñï. ¸îù Þôáíå óêïôåéíÜ. ¼ðùò Þôáíå îõðüëõôïò, âãÞêå
ðáôþíôáò ìÝóá óôéò ëÜóðåò êáé êÜíïíôáò ôï óôáõñü ôïõ ðñï÷þñçóå êáôÜ ôï
óôÜâëï íá äåé ôá Üëïãá. Êáé äù ôï ðÝñáóìá ôïõ î ù ô é ê ï ý Þôáíå öáíåñü: Ç
öïñÜäá ðïõ Þôáíå äåìÝíç óôï õðüóôåãï ðñþôç ðñþôç, åß÷å ìðåñäÝøåé ôï ðüäé
ôçò óôï äÝóéìï, áíáðïäïãýñéóå ôç íõ÷ôåñéíÞ ôñïöÞ ôçò êáé ìå ôï ðüäé
áíáóçêùìÝíï êáé ôï ëáéìü ãåñìÝíï, ðåñßìåíå íá Ýñèåé êÜðïéïò íá ôçí
ôá÷ôïðïéÞóåé. Ôï ðïõëÜñé åß÷å êõëéóôåß ìÝóá óôçí êïðñéÜ. Ï Íôïõôëüâ ôï
137
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
óÞêùóå óôá ðüäéá, îåìðÝñäåøå ôç öïñÜäá, ôá÷ôïðïßçóå ôçí ôñïöÞ ôçò êáé
îáíáãýñéóå óôï óðßôé. Ç ãñéÜ åß÷å óçêùèåß êé Üíáøå öùò. «Íá îõðíÞóåéò ôá
ðáéäéÜ, ôçò åßðå ï Íôïõôëüâ, èá ðÜù óôçí ðïëéôåßá». Êé áíÜâïíôáò Ýíá áãéïêÝñé
áðü êåßíá ðïõ Þôáíå êïíôÜ óôá åéêïíßóìáôá, êáôÝâçêå ì' áõôü óôï êáôþãé. Ôçí
þñá, ðïõ áíÝâçêå áðü êåé êÜôù, ó' üëá ôá ãåéôïíéêÜ óðßôéá åß÷áíå ðéá áíÜøåé öùò.
Ôá ðáéäéÜ óçêþèçêáí êé åôïéìÜæïíôáí. Ïé ãõíáßêåò ìðáéíüâãáéíáí, öÝñíïíôáò
êïõâÜäåò ìå íåñü êáé êáíÜôéá ìå ãÜëá. Ï ÉãíÜô Ýæåâå ô' áìÜîé. Ï äåýôåñïò ãéïò
åôïßìáæå ô' Üëëï áìÜîé. Ç íýöç äåí Ýêëáéãå ðéá, ìá íôõìÝíç êáé öïñþíôáò ôï
êåöáëüäåìÜ ôçò êáèüôáí êáé ðåñßìåíå íá îåêéíÞóïõí ãéá ôçí ðïëéôåßá ðïõ è'
áðï÷áéñåôïýóå ôïí Üíôñá ôçò.
Ï ãÝñïò öáéíüôáí åîáéñåôéêÜ áõóôçñüò. Óå êáíÝíá äåí åßðå ëÝîç. Öüñåóå ôï
êáéíïýñéï ôïõ êáöôÜíé, æþóôçêå óöé÷ôÜ êáé ì' üëá ôá ëåöôÜ ôïõ ÐïëçêÝç ìÝóá
óôïí êüñöï ôïõ ôñÜâçîå ãéá ôïí Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò.
– Ìç ìïõ ÷áóïìåñÜò, öþíáîå ôïõ ÉãíÜô, ðïõ óôñéöïãýñéæå ôéò ñüäåò êñáôþíôáò
áíáóçêùìÝíïò ôïí Üîïíá ðïõ ôïí åß÷å áëåßøåé ìå ìðüëéêï êáôñÜìé, èá ãõñßóù óå
ëßãï. Êáé íá åßíáé üëá Ýôïéìá.
Ï åðéóôÜôçò ìüëéò åß÷å óçêùèåß. ¸ðáéñíå ôï ôóÜé ôïõ êé åôïéìáæüôáí êé áõôüò
ãéá ôçí ðïëéôåßá ðïõ èá ðÞãáéíå ãéá íá ðáñáäþóåé ôïõò êëçñùôïýò.
– Ôé ôñÝ÷åé; – ñþôçóå, óáí åßäå ôüóï íùñßò ìðñïóôÜ ôïõ ôï Íôïõôëüâ.
– ÈÝëù, ÃéÝãêïñ Ìé÷Üéëïâéôò, íá åîáãïñÜóù ôï ðáéäß. ÊÜíôå ôï êáëü. Ðïëý
óáò ðáñáêáëþ. Ìïõ ëÝãáôå ôéò ðñïÜëëåò ðùò îÝñåôå êÜðïéïí ðñüèõìï íá äå÷ôåß.
ÏñìçíÝøôå ìå ôé íá êÜíù. ¼ðùò äá ôï îÝñåôå, åìåßò äå óêáìðÜæïõìå áðü ôÝôïéåò
äïõëåéÝò, ìáèÝò.
– ÐÜåé íá ðåé, Üëëáîåò ãíþìç;
– Íáé, ìáèÝò, Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò, Üëëáîá ãíþìç. Ôï ðïíÜù ôï êáøåñü. ¼óï
íá ðåéò, ðáéäß ôïõ áäåñöïý ìïõ åßíáé. Êé ýóôåñéò ôá ðáëéïëåöôÜ åßíáé ãñïõóïýæéêá.
ÊÜëëéï íá ðÜíå ãéá ôï êáëü ôïõ ðáéäéïý. Óå ðåñéêáëþ, Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò,
ïñìÞíåøÝ ìå ôé êáé ðùò…, Ýëåãå ï Íôïõôëüâ êÜíïíôáò ïëïÝíá âáèýôáôåò
õðïêëßóåéò ìðñïóôÜ óôïí åðéóôÜôç.
Ï åðéóôÜôçò, üðùò Ýêáíå ðÜíôá óå ðáñüìïéåò ðåñéðôþóåéò, ðïëëÞ þñá
óïýöñùíå êáé îåóïýöñùíå óéùðçëÜ êáé âáèõóôü÷áóôá ôá ÷åßëç ôïõ, êé áöïý
Ýêñéíå ôï æÞôçìá, Ýãñáøå äõï óçìåéþìáôá êé Ýäùóå ïäçãßåò óôï Íôïõôëüâ ãéá ôï
ôé Ýðñåðå íá êÜíåé óôçí ðïëéôåßá.
¼ôáí ï Íôïõôëüâ ãýñéóå óðßôé, ç íýöç åß÷å öýãåé ðéá ìå ôïí ÉãíÜô êé ç öïñÜäá
óôåêüôáí æåìÝíç ìðñïóôÜ óôçí áõëüðïñôá. Ï Íôïõôëüâ ôñÜâçîå êé Ýêïøå ìéá
âÝñãá áð' ôï öñÜ÷ôç, äéðëþèçêå óöé÷ôÜ óôï êáöôÜíé ôïõ, êÜèéóå óô' áìÜîé êáé
îåêßíçóå. Âßáæå ôüóï ðïëý ôï Üëïãï ãéá íá ôñÝ÷åé, ðïõ ëåò êé á÷Üìíçíå ìÝóá ó'
áõôÞí ôç ëßãç þñá êé áõôüò áðüöåõãå íá ôï êïéôÜîåé, áðü öüâï ìç ôõ÷üí ôï ëõðçèåß
êáé ìåôñéÜóåé ôï ôñÝîéìï. Ãéáôß ôïí âáóÜíéæå ç óêÝøç ðùò, áí áñãïðïñïýóå ï Çëßá
èá ðÞãáéíå óôñáôéþôçò êáé êåßíá ôá äéáïëïëåöôÜ èá ôïõ Ýìåíáí óôá ÷Ýñéá.
Äå èá åðé÷åéñÞóù íá ðåñéãñÜøù üëåò ôéò ðåñéðÝôåéåò ôïõ Íôïõôëüâ åêåßíï ôï
138
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
ðñùéíü, ëÝù ìïíÜ÷á ðùò ôá ðñÜãìáôá ôïõ Þñèáíå âïëéêÜ. Ï Üíèñùðïò, ãéá ôïí
ïðïßï ï åðéóôÜôçò ôïõ åß÷å äþóåé ó÷åôéêü óçìåßùìá, åß÷å êéüëáò Ýôïéìï ôï ðáëéêÜñé
ðïõ è' áíôéêáôÜóôáéíå ôïí Çëßá óôï óôñáôü. Ï ìåóßôçò ðïõ ôï ðñïìÞèåõå ãýñåõå
ôñéáêüóéá ñïýâëéá, êÜðïéïò ðïõ ôï ðáæÜñåõå ãéá í' áíôéêáôáóôÞóåé ôï ãéï ôïõ
Ýäéíå ôåôñáêüóéá, ìá ï Íôïõôëüâ åßðå êïöôÜ: «ÄÝ÷åóáé ìå ôñáêüóá åßêïóé ðÝíôå;»,
êáé ôÝíôùóå ôï ÷Ýñé ôïõ ìå ôÝôïéá Ýêöñáóç, ðïõ áìÝóùò Ýâëåðå êÜðïéïò ðùò Þôáíå
ðñüèõìï í' áíåâÜóåé áêüìç ôçí ôéìÞ. Ï Üëëïò äåí Ýäéíå ôï ÷Ýñé êé åðÝìåíå óôá
ôåôñáêüóéá. «Äå äÝ÷åóáé ìå ôñáêüóá åßêïóé ðÝíôå;» åðáíÜëáâå ï Íôïõôëüâ,
áäñÜ÷íïíôáò ìå ô' áñéóôåñü ôïõ ÷Ýñé ôï äåîß ôïõ óõíïìéëçôÞ ôïõ êáé áðåéëþíôáò íá
ôïõ êáôáöÝñåé ìéá ìå ôï äåîß. «Å, äåí äÝ÷åóáé; Áò åßíáé! ÐÜåé êáëÜ!» ðñüóèåóå
îáöíéêÜ ÷ôõðþíôáò äõíáôÜ ôï äåîß ôïõ ÷Ýñé ðÜíù óôï äåîß ôïõ Üëëïõ. «ÐÜñå
ôñáêüóá ðåíÞíôá. ÖÝñå ìïõ åäþ ôï ðáëéêÜñé. Êáé ôþñá íá, êé Üëëá åßêïóé ãéá ôá
êáëïñßæéêá!»
Êé ï Íôïõôëüâ îåêïýìðùóå ôï êáöôÜíé ôïõ êé Ýâãáëå ôá ëåöôÜ.
Ï Üëëïò ðáñ' üëï ðïõ äåí áðïôñáâïýóå ôï ÷Ýñé ôïõ, êáìùíüôáí áêüìá ðùò äåí
óõìöùíïýóå áðüëõôá êáé ãýñåõå êé Üëëá ãéá ìðáîßóé êáé ãéá ôñáôáìÝíôá.
– ¸ëá ôþñá, Ýëá, áóô' áõôÜ, áðïêñéíüôáí ï Íôïõôëüâ, ÷þíïíôÜò ôïõ ôá ëåöôÜ
óôç öïý÷ôá, êáëÜ åßíáé ôüóá, Ýëá ôþñá Üóôá ôá ðáæáñÝìáôá êáé ôéò ðëåïíå-îßåò· è'
áðïèÜíïõìå üëïé ìéá ìÝñá, êáêïìïßñç ìïõ, ðñüóôåóå ì' Ýíá ôüóï ãëõêü äéäá÷ôéêü
êáé óéãïõñåìÝíï ôüíï, ðïõ ï Üëëïò åßðå óôï ôÝëïò:
– Å, áò åßíáé. ÐÜåé êáëÜ! Ç þñá ç êáëÞ, îáíÜóöéîáí ôá ÷Ýñéá ôïõò êé Ýêáíáí
ôï óôáõñü ôïõò.
Îýðíçóáí ôï ðáëéêÜñé, ðïõ êïéìüôáí áêüìç ýóôåñ' áðü ôï ÷ôåóéíü ìåèýóé, ôïí
ðåñéåñãÜóôçêáí êáëÜ-êáëÜ êáé ôñÜâçîáí üëïé ìáæß ãéá ôï óôñáôïëïãéêü ãñáöåßï.
Ôï ðáëéêÜñé Þôáíå ÷áñïýìåíï, ãýñåøå ëåöôÜ ãéá íá ðéåé ñïýìé íá îåæáëéóôåß êé ï
Íôïõôëüâ ôïõ Ýäùóå, êáé äåßëéáóå ìïíÜ÷á ôç óôéãìÞ ðïõ ìðÞêáíå óôçí åßóïäï ôùí
ãñáöåßùí. ÐïëëÞí þñá óôÝêïíôáí êáé ðåñßìåíáí åêåß ìÝóá, ï Íôïõôëüâ, ï Üëëïò
ìïõæßêïò ôõëéãìÝíïò óôç ìðëå ãïýíá ôïõ êáé ôï ðáëéêÜñé ìå ôï êïíôïãïýíé ôïõ, ìå
ôá öñýäéá áíáóçêùìÝíá êáé ôá ìÜôéá ãïõñëùìÝíá. ÐïëëÞí þñá êïõâÝíôéáæáí
÷áìçëüöùíá, êÜðïõ æçôïýóáí íá ðáñïõóéáóôïýí, êÜðïéïí Þèåëáí íá äïõí,
Ýâãáæáí ôïõò óêïýöïõò ôïõò êé õðïêëßíïíôáí âáèéÜ ìðñïóôÜ óôïí êÜèå ãñáöéÜ,
êáé ìå óåâáóìü ìåãÜëï êáé êáôáíüçóç Üêïõóáí ôçí áðüöáóç ðïõ Ýâãáëå Ýíáò
ãñáöéÜò, ãíþñéìïò ôïõ Üëëïõ ìïõæßêïõ. Åß÷áí ðéá ðáñáôÞóåé êÜèå åëðßäá ðùò èá
îåìðÝñäåõáí êåßíç ôçí çìÝñá êáé ôï ðáëéêÜñé Üñ÷éóå íá êïõâåíôéÜæåé ÷áñïýìåíá,
üôáí îáöíéêÜ ï Íôïõôëüâ åßäå ôïí Ãéåãêüñ Ìé÷Üéëïâéôò íá ìðáßíåé. Äß÷ùò íá ÷Üóåé
êáéñü, Ýôñåîå êïíôÜ ôïõ, ôïí ÷áéñÝôéóå ìå ìéá âáèýôáôç õðüêëéóç êáé ôïí
ðáñáêÜëåóå íá ôïõò âïçèÞóåé íá ôåëåéþíïõí ôï ãñçãïñüôåñï. Ï Ãéåãêüñ
Ìé÷Üéëïâéôò åíÝñãçóå ôüóï áðïôåëåóìáôéêÜ ðïõ êáôÜ ôéò ôñåéò ôï áðüãåõìá ôï
ðáëéêÜñé ôï ðÝñáóáí ðñïò ìåãÜëç ôïõ äõóáñÝóêåéá êáé êáôÜðëçîç óôçí áßèïõóá
ôïõ Ðñïåäñåßïõ. Êáé åêåß ìÝóá óôç ãåíéêÞ åõèõìßá, ðïõ ïýôå áõôüò ï Ðñüåäñïò
Ýêáíå åîáßñåóç, ôï Ýãäõóáí, ôï êïýñåøáí ôïõ öüñåóáí ôç óôïëÞ êáé ô' Üöçêáí íá
139
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
âãåé Ýîù. ÌåôÜ ðÝíôå ëåðôÜ ï Íôïõôëüâ ìÝôñçóå ôá ôñéáêüóéá ðåíÞíôá ñïýâëéá,
ðÞñå ôç ó÷åôéêÞ áðüäåéîç êáé, áðï÷áéñåôþíôáò ôï ìïõæßêï êáé ôï ðáëéêÜñé
ôñÜâçîå âéáóôéêüò ãéá ôï óðßôé ôïõ Ýìðïñá, üðïõ åß÷áíå óôáìáôÞóåé ïé êëçñùôïß
ôïõ Ðáêñüâóêïãéå. Ï Çëßá êé ãõíáßêá ôïõ êÜèïíôáí óå ìéá ãùíéÜ ôçò êïõæßíáò êáé
ìüëéò áíôßêñéóáí ôï ãÝñï, óþðáóáí êáé ôïí êïßôáîáí ì' Ýíá ýöïò õðïôá÷ôéêÜ
å÷èñéêü. Ï Íôïõôëüâ, üðùò ðÜíôá Ýêáíå ðñþôá ôçí ðñïóåõ÷Þ ôïõ ìðñïóôÜ óôá
åéêïíßóìáôá, Ýâãáëå ôï æïõíÜñé ôïõ, ðÞñå áðü ôçí åóùôåñéêÞ ôóÝðç ôïõ êÜðïéï
÷áñôß êáé êÜëåóå ìÝóá ôç ãñéÜ ìÜíá ôïõ Çëßá êáé ôï ãéï ôïõ ôïí ÉãíÜô, ðïõ
ôñéãýñéæáí áð’ Ýîù.
– Ìç âáñõãêïìÜò, Çëßá, åßðå ðëçóéÜæïíôáò ôïí áíéøéü ôïõ. ÂáñéÜ êïõâÝíôá
îåóôüìéóåò áðïâñáäßò… Èáññåßò, äå óå ðïíÜù; Ðïëý êáëÜ èõìÜìáé ðïõ ï
áäåñöüò ìïõ, ðåèáßíïíôáò, óå åìðéóôåýôçêå óôá ÷Ýñéá ìïõ. Êé áí åß÷á ëåöôÜ, èá
ó' Üöçíá íá ðáò óôñáôéþôçò; Ìá íá, ðïõ, Üìá ï Èåüò âïÞèçóå, ôçí ßäéá óôéãìÞ
Ýôñåîáí êáé óå åîáãüñáóá, ðñüóèåóå áðëþíïíôáò ôçí áðüäåéîç ðÜíù óôï ôñáðÝæé
êáé óéÜ÷íïôáò ôéò ôóáëáêùìÝíåò Üêñåò ôçò ìå ôá ãÝñéêá äÜ÷ôõëÜ ôïõ ðïõ Þôáí
óôñáâùìÝíá áðü ôá ÷ñüíéá êáé ôéò ÷ïíôñïäïõëåéÝò êáé ìå êüðï ëõãïýóáí.
ÓéãÜ-óéãÜ Ýìðáéíáí óôï äùìÜôéï üëïé ïé ìïõæßêïé ðïõ åß÷áí Ýñèåé áðü ôï
Ðáêñüâóêïãéå, üëïé ïé åñãÜôåò ôïõ Ýìðïñá, áêüìá êáé ï îÝíïò êüóìïò. ¼ëïé
ìéóïìÜíôåõáí ôé åß÷å ãßíåé, ìá êáíÝíáò äåí ôïëìïýóå íá äéáêüøåé ôï ãÝñï ðïõ
ìéëïýóå ìå ôüóç åðéóçìüôçôá.
Ï Çëßá óçêþèçêå, ìá óþðáéíå, ìç îÝñïíôáò ôé íá ðåé. Ôá ÷åßëç ôïõ óéãüôñåìáí
áðü ôç óõãêßíçóç. Ç ãñéÜ ìÜíá ôïõ, Ýêáíå íá ðÜåé êïíôÜ óôï ëáéìü ôïõ, ìá ï
Íôïõôëüâ ôçí áðïìÜêñõíå ìå ìéá áñãÞ êáé åðéâëçôéêÞ êßíçóç ôïõ ÷åñéïý êáé
óõíÝ÷éóå.
– Ìéá êïõâÝíôá ðïëý âáñéÜ îåóôüìéóåò å÷ôÝò, îáíÜðå ðïõ ìå äáýôçíå Þôáíå óá
íá ìïõ äéáðÝñáóåò ìå äßêïðï ìá÷áßñé ôçí êáñäéÜ. Ï ìðáìðÜò óïõ, ðåèáßíïíôáò,
óå ðáñÝäùóå óôá ÷Ýñéá ìïõ êáé åãþ äå óå îå÷þñéóá áðü ðáéäß ìïõ, êé áí óïõ
Ýöôáéîá, ìáèÝò, óå ôßðïôéò, Üíèñùðïé åßìáóôå ïýëïé ìáò êé áìáñôáßíïõìå äß÷ùò íá
ôï èÝëïõìå êáé äß÷ùò íá ôï íéþóïõìå. ÊáëÜ äå ëÝù, ÷ñéóôéáíïß ìïõ; – óôñÜöçêå
óôïõò ìïõæßêïõò ðïõ ôïí êýêëùíáí.
– Êé ç ìÜíá óïõ åäþ íá åßíáé êé ç íéá ãõíáßêá óïõ, ìðñïóôÜ ó' üëïõò óïõ
ðáñáäßíù ôïýôï ôï ÷áñôß. Óôï êáëü, ôá ëåöôÜ! Êáé ìÝíá ó÷ùñÝóôå ìå, ãéá ôï
×ñéóôü.
Êé áíáóçêþíïíôáò ôéò äõï Üêñåò ôïõ ðáíùöïñéïý ôïõ, ãïíÜôéóå áñãÜ-áñãÜ
ìðñïóôÜ óôïí Çëßá êáé óôç ãõíáßêá ôïõ. ÌÜôáéá åêåßíïé ðñïóðÜèçóáí íá ôïí
åìðïäßóïõí. Ï ãÝñïò óçêþèçêå ìïíÜ÷á áöïý Üããéîå ôï ìÝôùðü ôïõ óôï ðÜôùìá
ôñåéò öïñÝò, ôßíáîå ôï ñïý÷ï ôïõ êáé êÜèéóå óôïí êáíáðÝ. Ç ìÜíá ôïõ Çëßá êé ç
ãõíáßêá ôïõ Ýâáëáí öùíá÷ôÜ êëÜìáôá áðü ôç ÷áñÜ ôïõò êé ïé ìïõæßêïé ðïõ åß÷áíå
óôñéìù÷ôåß åêåß ìÝóá ðáßíåõáí ôçí ðñÜîç ôïõ Íôïõôëüâ. «Óýìöùíá ìå ôçí áëÞèåéá
êáé ìå ôïõ Èåïý ôï èÝëçìá», Ýëåãå Ýíáò. «Ôé íá ôá êÜíåéò ôá ëåöôÜ; Äåí áãïñÜæåéò
Ýíá ðáëéêÜñé ìå äáýôá», Ýëåãå Üëëïò. «Ôé ìåãÜëç ÷áñÜ! Äßêáéïò Üíèñùðïò, ðïõ
140
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
ëÝåé ï ëüãïò», Ýëåãå ôñßôïò. Êáé ìïíÜ÷á ïé õðïøÞöéïé êëçñùôïß, ðïõ Ýðñåðå íá
ðáñïõóéáóôïýí óôï óôñáôïëïãéêü ãñáöåßï äåí Ýâãáëáí ìéëéÜ, ðáñÜ âãÞêáí
áèüñõâá Ýîù.
¾óôåñá áðü äýï þñåò ôá äõï áìÜîéá ôïõ Íôïõôëüâ Ýöåõãáí áðü ôçí ðïëéôåßá.
Óôï ðñþôï, ðïõ Ýóåñíå ç ãêñéæüáóðñç öïñÜäá êÜèïíôáí ï ãÝñïò êé ï ÉãíÜô. Ô'
áìÜîé Þôáíå öïñôùìÝíï ìå äéÜöïñá äÝìáôá êáé ìðüãïõò. Óôï äåýôåñï, ðïõ
áêïëïõèïýóå êáé äåí ôï äéåýèõíå êáíåßò, êáèüôáí ç Áîßíéá ìå ôç ðåèåñÜ ôçò
êáôåõ÷áñéóôçìÝíåò êáé êáìáñùôÝò, Ý÷ïíôáò ôá êåöÜëéá ôïõò óöé÷ôïäåìÝíá ìå
ìÜëëéíá ìáíôßëéá. Ç íýöç êñáôïýóå, ôõëéãìÝíç óå ìéá ðåôóÝôá, ìéá ìðïôßëéá âüôêá.
Ï Çëßá êáèüôáí áíôéêñý ôïõò ìå ôç ñÜ÷ç ãõñéóìÝíç óôçí êáôåýèõíóç ô' áìáîéïý,
ìå ôá ìÜãïõëá êáôáêüêêéíá êáé äåí Ýðáõå íá êïõâåíôéÜæåé æùçñÜ êáé íá äáãêþíåé
ôï ôóïõñÝêé ðïõ êñáôïýóå. Êé ïé ïìéëßåò êé ïé êñüôïé ôùí áìáîéþí êáé ôá óéãáíÜ
÷ëéìéíôñßóìáôá ôùí áëüãùí, üëá ìáæß óõã÷ùíåýïíôáí óå ìéá ÷áñïýìåíç öáóáñßá.
Ô' Üëïãá êïõíþíôáò ôéò ïõñÝò ôïõò, ôÜ÷õíáí ïëïÝíá ôï âÞìá ôïõò, üóï Ýíéùèáí
ðùò êïíôïæýãùíáí óôï ÷ùñéü. Êé üëïé üóïé äéáóôáõñþíïíôáé óôï äñüìï ì' áõôÜ ôá
äýï áìÜîéá, ÜèåëÜ ôïõò ãýñéæáí êáé îáíáãýñéæáí íá êïéôÜîïõí ôçí ïéêïãÝíåéá
êåßíç, ðïõ öáéíüôáí ôüóï åõôõ÷éóìÝíç.
Êáèþò îåìÜêñõíáí áðü ôçí ðïëéôåßá, ô' áìÜîéá ôùí Íôïõôëüâ ðñïóðáèïýóáí
íá îåðåñÜóïõí, äß÷ùò íá ôï êáôáöÝñïõí, ìéá ðáñôßäá êëçñùôïýò, ðïõ ôþñá åß÷áíå
óôáìáôÞóåé Ýîù áðü Ýíá êñáóïðïõëåéü. ¸íáò íåïóýëëå÷ôïò, ìå êåßíç ôçí áöýóéêç
Ýêöñáóç ðïõ äßíåé óôïí Üíèñùðï ôï îõñéóìÝíï êåöÜëé, öïñþíôáò áóßêéêá ôï
ãêñßæï êáóêÝôï, Ýðáéæå ìå öüñá ôç ìðáëáëÜéêá. ¸íáò Üëëïò, îåóêïýöùôïò ìå ìéá
ìðïôßëéá âüôêá óôï Ýíá ÷Ýñé, ÷üñåõå óôç ìÝóç ôïõ êýêëïõ, ðïõ ó÷çìÜôéæå ç
õðüëïéðç óõíôñïöéÜ. Ï ÉãíÜô óôáìÜôçóå ô' áìÜîé êáé êáôÝâçêå ãéá íá óößîåé ôï
ëïõñß ôïõ Üîïíá ðïõ åß÷å îåëáóêÜñåé. ¼ëïé ïé Íôïõôëüâ êïßôáæáí ìå ðåñéÝñãåéá,
ì' åðéäïêéìáóßá êáé ìå êáëÞ äéÜèåóç ôïí Üíèñùðï ðïõ ÷üñåõå. Åêåßíïò Ýäåé÷íå
óáí íá ìçí Ýâëåðå êáíÝíá, ìïíÜ÷á íéþèïíôáò ðùò ïé èåáôÝò ðïõ ôïí êáìÜñùíáí
ðëçèýíïíôáí ïëïÝíá, ðÜó÷éæå íá äåßîåé üëç ôç ÷ïñåõôéêÞ ìáåóôñßá ôïõ. ×üñåõå ìå
öüñá. Ôá öñýäéá ôïõ Þôáíå óïõöñùìÝíá, ôï êáôáêüêêéíï ðñüóùðï ôïõ áêßíçôï.
Ôï óôüìá åß÷å óôáìáôÞóåé óå êÜðïéï ÷áìüãåëï, ðïõ áðü þñá ðéá åß÷å ÷Üóåé ôçí
ÝêöñáóÞ ôïõ. Öáéíüôáí óÜìðùò íá åß÷å óõãêåíôñþóåé üëåò ôéò äõíÜìåéò ôçò øõ÷Þò
ôïõ ìïíÜ÷á óôï ðùò èá Ýâáíå ôá Ýíá ðüäé ýóôåñ' áðü ô' Üëëï ðüôå ðáôþíôáò óôï
ôáêïýíé ðüôå óôç ìýôç. ÊÜðïõ-êÜðïõ, óôáìáôïýóå áðüôïìá êé Ýãíåöå ôïõ
ìïõóéêïý, êáé êåßíïò ôüôå Üñ÷éæå íá ðáßæåé ì' üëåò ôéò ÷ïñäÝò ôçò ìðáëáëÜéêáò êáé
íá ÷ôõðÜåé áêüìá ìå ôá äÜ÷ôõëá áíáðïäïãõñéóìÝíá óôï îýëï ôçò. Ï ÷ïñåõôÞò
óôáìáôïýóå êÜðïéá óôéãìÞ. Ìá êé Ýôóé, êáèþò óôåêüôáí áêßíçôïò, íüìéæå êÜðïéïò
ðùò åîáêïëïõèïýóå íá ÷ïñåýåé. ÎáöíéêÜ ðÜëé, Üñ÷éæå íá êéíåßôáé áñãÜ-áñãÜ,
áíáóçêþíïíôáò ôïõò þìïõò êáé ìïíïìéÜò óôñéöïãýñéæå óôïí áÝñá ìå öüñá
áíáêëáäßæïôáí êáé ì' Üãñéá îåöùíçôÜ óõíÝ÷éæå ôï ÷ïñü. Ôá ðáéäéÜ ãåëïýóáí, ïé
ãõíáßêåò êïõíïýóáí ôï êåöÜëé ôïõò, ïé Üíôñåò ÷áìïãåëïýóáí åðéäïêéìáóôéêÜ.
¸íáò ãçñáëÝïò õðáîéùìáôéêüò óôåêüôáí áäéÜöïñïò êïíôÜ óôï ÷ïñåõôÞ ìå ýöïò,
141
ËÅÙÍ ÔÏËÓÔÏÉ
óáí íá Þèåëå íá ðåé óôïí êüóìï ðïõ ÷Üæåõå: «Óåéò ôï Ý÷åôå ãéá èÝáìá ôïýôï åäþ,
ìá ãéá ìáò åßíáé ðïëý ãíþñéìï». Ï ìïõóéêüò öáßíåôáé íá êïõñÜóôçêå êÜðïéá
óôéãìÞ, Ýñéîå ãýñù ôïõ ìéá êïõñáóìÝíç ìáôéÜ, Ýêáíå êÜðïéá ðáñÜöùíç
óõã÷ïñäßá, ÷ôýðçóå ìå ôá äÜ÷ôõëá ôï îýëï ôçò ìðáëáëÜéêáò êé ï ÷ïñüò óôáìÜôçóå.
– Å, Áëéü÷á! – óôñÜöçêå ýóôåñá óôï ÷ïñåõôÞ, äåß÷íïíôáò ôïõ ôïí Íôïõôëüâ. Íá
ï íïõíüò óïõ!
– Ðïý åßíáé ôïò; Ù, ößëå ìïõ áãáðçìÝíå! – îåöþíéóå ï Áëéü÷á, äçëáäÞ ôï
ðáëéêÜñé ðïõ åîáãüñáóå ï Íôïõôëüâ ãéá í' áíôéêáôáóôÞóåé ôïí Çëßá óôï óôñáôü,
êáé ÷ùñßò íá ÷Üóåé êáéñü, ôñéêëßæïíôáò ìå ôá êïõñáóìÝíá ðüäéá ôïõ êáé
óçêþíïíôáò ðÜíù áðü ôï êåöÜëé ôç ìðïôßëéá ìå ôç âüôêá ðñï÷þñçóå êáôÜ ôá äýï
áìÜîéá.
– Ìßóêá! ¸íá ðïôÞñé! – îåöþíéóå. Êýñç ìïõ! Ößëå, áãáðçìÝíå! Ù, ÷áñÜ ìïõ,
ìá ôçí áëÞèåéá! – óõíÝ÷éóå ôéò öùíÝò êáé ÷þíïíôáò ôï ìåèõóìÝíï êåöÜëé ôïõ óô'
áìÜîéá, Üñ÷éóå íá êåñíÜåé âüôêá. Ïé Üíôñåò Þðéáí áðü Ýíá ðïôÞñé, ïé äõï ãõíáßêåò
åõ÷áñßóôçóáí êé áñíÞèçêáí íá ðéïõí.
– Ù, áãáðçìÝíåò ìïõ ãñéïýëåò îåöþíéæå ï Áëéü÷á, áãêáëéÜæïíôáò ôç ìÜíá ôïõ
Çëßá, ôé íá óáò êåñÜóù;
Ìéá ãõíáßêá ðïõ ðïõëïýóå ìåæÝäåò óôåêüôáí áíÜìåóá óôïí ìáæåìÝíï êüóìï.
Ï Áëéü÷á ôçí åßäå. ¢äñáîå ôï ðáíÝñé ôçò ìå ôïõò ìåæÝäåò êáé ôï Üäåéáóå üëï ìÝóá
óôï áìÜîé.
– Èá óôá ðëåñþóù, äéÜïëå! Ïýñëéáîå Üãñéá ìå èñçíþäéêç öùíÞ, êáé
âãÜíïíôáò áðü ôçí ôóÝðç ôïõ ðáíôáëïíéïý ôïõ ôç óáêïýëá ìå ôá ëåöôÜ, ôçí ðÝôáîå
ôïõ Ìßóêá.
– Óôåêüôáí åêåß äá áêïõìðþíôáò ôïõò áãêþíåò ôïõ óô' áìÜîé êáé ìå ìÜôéá
ìïõóêåìÝíá óôá äÜêñõá, êïßôáæå êåßíïõò ðïõ êÜèïíôáí ìÝóá.
– Ç ìÜíá ðïéá åßíáé; – ñþôçóå. Åëüãïõ óïõ, ìÞðùò; ÊÜôé ðñÝðåé íá ôçò ÷áñßóù
ôçò ìÜíáò.
Áðüìåéíå êÜðïéá óôéãìÞ óêåöôéêüò. ¾óôåñá Ý÷ùóå ôï ÷Ýñé óôçí ôóÝðç êé
Ýâãáëå Ýíá êáéíïýñéï, êáëïäéðëùìÝíï ìáíôßëé. ¸âãáëå ôï ðñïóüøé ðïõ åß÷å
æùóìÝíï óôç ìÝóç ôïõ. Ìå ãïñãÝò êéíÞóåéò Ýëõóå ôï êüêêéíï ìáíôßëé áðü ôï ëáéìü
ôïõ êáé æáñþíïíôáò ôá üë' áõôÜ ìÝóá óôá ÷Ýñéá ôïõ, ôá Ý÷ùóå óôçí ðïäéÜ ôçò ãñéÜò.
– ÐÜñôá, óôá ÷áñßæù, åßðå ìå ìéá öùíÞ, ðïõ ïëïÝíá ãéíüôáí êáé ðéï óéãáíÞ.
– Ìá ãéáôß; Ó' åõ÷áñéóôþ êáëÝ ìïõ! ÊïéôÜ êåé êáëïóýíç ðïõ óôçí Ý÷åé ôïýôï ôá
ðáéäß! ðáñáôÞñçóå ç ãñéÜ ìéëþíôáò ôïõ Íôïõôëüâ, ðïõ êáôÝâçêå áðü ôï ðñþôï
áìÜîé êáé ðëçóßáóå ôï áìÜîé ôïõ Çëßá.
Ï Áëéü÷á åß÷å óùðÜóåé óôï áíáìåôáîý êáé íõóôáãìÝíïò Ýãåñíå üëï êáé ðéï
ðïëý ôï êåöÜëé, ëåò êé áðïêïéìéüôáí.
– Ãéá óáò ðÜù óôï óôñáôü, ãéá óáò åßíáé ðïõ ÷Üíïìáé áð' ôïí êüóìï,
ìïõñìïýñéóå ãéá ôïýôï êáé óáò êåñíÜù.
– Ùóôüóï èá Ý÷åé êé áõôüò ìÜíá ðáñáôÞñçóå êÜðïéïò áðü ôïõò ìáæåìÝíïõò
ãýñù. Ôï êáêüìïéñï ôï ðáéäß! Êé åßíáé êáëüêáñäï ìá ðÜåé ÷áìÝíï!
142
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ
Ï Áëéü÷á óÞêùóå ôï êåöÜëé ôïõ.
– Êáé ìÜíá Ý÷ù åßðå êáé êýñç Ý÷ù. Ïýëïé ôïõò ì' áðáñíÞèçêáí. ¢êïõìå åëüãïõ
óïõ ãñéÜ, ðñüóôåóå áäñÜ÷íïíôáò ôç ìçôÝñá ôç Çëßá áðü ôï ÷Ýñé. Óïõ ÷Üñéóá ôï
öôù÷éêü ìïõ ÷Üñéóìá. ¢êïõìå, ãéá ôï ×ñéóôü. Íá ðáò óôï ÷ùñéü Âüíôíïãéå, íá
ãõñÝøåéò åêåß ðÝñá ôç ãñéÜ Íéêüíïâá, áõôÞ åßíáé ìÜíá ìïõ ô' áêïýò. Êáé íá ðåéò
áõôÞíçò ôçò ãñéÜò Íéêüíïâáò, ôñßôï óðßôé áðü ôçí Üêñç ôïõ ÷ùñéïý, êïíôÜ óôï
ðçãÜäé… íá ôçò ðåéò ðùò ï Áëéü÷á, ï ãéïò óïõ… äçëáäÞò… Ìßóêá! ÌïõóéêÞ! Ôé
óþðáóåò! Îåöþíéóå.
Êáé îáíÜñ÷éóå íá ÷ïñåýåé ìïõñìïõñßæïíôáò êáé ðÝôáîå ìå öüñá ìáêñéÜ ôç
ìðïôßëéá ìå ôç âüôêá.
Ï ÉãíÜô áíÝâçêå óô' áìÜîé êé Ýêáíå íá îåêéíÞóåé.
– Ãåéá óïõ, ï Èåüò ìáæß óïõ!… åßðå ç ãñéÜ äéðëþíïíôáò ôç ãïýíá ôçò.
Ï Áëéü÷á óôáìÜôçóå áðüôïìá.
– Óôï äéÜïëï üëïé óáò, îåöþíéóå êéíþíôáò áðåéëçôéêÜ ôéò ãñïèéÝò ôïõ. Ôç ìÜíá
óïõ…
– Ù÷, ÈåÝ ìïõ! – óôáõñïêïðÞèçêå ç ìçôÝñá ôïõ Çëßá.
Ï ÉãíÜô ðÞñå ôá ãêÝìéá óôá ÷Ýñéá ôïõ êáé ôá äýï áìÜîéá îåêßíçóáí. Ï Áëéü÷á
óôåêüôáí êáôáìåóÞò ôïõ äñüìïõ êáé óößããïíôáò ôéò ãñïèéÝò ôïõ ìå ìéáí Üãñéá
Ýêöñáóç óôç ìïñöÞ, Ýâñéæå ôïõò ìïõæßêïõò ðïõ åß÷áíå ìáæåõôåß ãýñù ôïõ,
îåöùíßæïíôáò üóï ìðïñïýóå ðéï äõíáôÜ.
– Ôé óôåêüóáóôå; ÔñáâÜôå! ÄéÜïëïé, áíèñùðïöÜãïé! Äå ìïõ îåöåýãåôå åìÝíá!
ÓáôáíÜäåò! Ôóáñïõ÷Üäåò!…
Ìå ôçí ôåëåõôáßá áõôÞ ëÝîç, ïé öùíÝò ôïõ êüðçêáí êáé, êáèþò óôåêüôáí, Ýðåóå
ìïíïêüììáôïò êÜôù öáñäýò-ðëáôýò.
Ïé Íôïõôëüâ óå ëßãï áðïìáêñýíèçêáí ôüóï, ðïõ äåí äéÜêñéíáí ðéá, üôáí
ãýñéóáí íá äïõí ðßóù ôïõò, ïýôå ôï êñáóïðïõëåéü, ïýôå ôïí ìáæåìÝíï êüóìï. Óáí
ðÝñáóáí êÜðïõ ðÝíôå âÝñóôéá, ï ÉãíÜô êáôÝâçêå áðü ô' áìÜîé ôïõ ðáôÝñá ôïõ, ðïõ
ï ãåñüò åß÷å ðéá áðïêïéìçèåß êáé âÜäéæå ðëÜé óô' áìÜîé ôïõ Çëßá ðïõ ðñï÷ùñïýóå
áñãÜ-áñãÜ.
¢äåéáóáí ïé äõï ôïõò ôç ìðïôßëéá ìå ôç âüôêá ð' áãüñáóáí áðü ôçí ðïëéôåßá.
Óå ëßãï, ï Çëßá áñ÷ßíçóå êÜðïéï ôñáãïýäé ïé äõï ãõíáßêåò Ýíùóáí ôéò öùíÝò ôïõò.
Ï ÉãíÜô âßáæå ÷áñïýìåíá ô' Üëïãü ôïõ, óýìöùíá ìå ôï ñõèìü ôïõ ôñáãïõäéïý.
ÃïñãÜ åñ÷üôáí áðü ôçí áíôßèåôç ìåñéÜ êÜðïéï ÷áñïýìåíï ôá÷õäñïìéêü áìÜîé. Ï
áìáîÜò âßáóå êåöÜôá ô' ÜëïãÜ ôïõ. Óáí êïíôïæýãùóå ôá äýï áìÜîéá, ï ôá÷õäñüìïò
Ýóêõøå ãåëáóôüò êé Ýãíåøå êëåßíïíôáò ôï ìÜôé, êáèþò áíôßêñéóå ôá êáôáêüêêéíá
ðñüóùðá ôùí ãõíáéêþí êáé ôùí ìïõæßêùí ðïõ ôñáìðáëßæïíôáí ðÜíù óô' áìÜîéá
ôïõò êáé ôñáãïõäïýóáí ôüóï æùçñÜ.
143
ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
ÁÍÔÉ ÐÑÏËÏÃÏÕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
ÁÖÅÍÔÇÓ ÊÁÉ ÄÏÕËÏÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
ÏÉ ÔÑÅÉÓ ÈÁÍÁÔÏÉ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
ÁÐÐ ÔÉÓ ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
ÔÏÕ ÐÑÉÃÊÉÐÁ Ä. ÍÉÅ×ËÉÏÕÍÔÏ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Ï ÐÏËÇÊÏÕÓÊÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
144

Τεύχος 33 Οκτ - Νοε - Δεκ 2013 - Λαογραφικός, Αρχαιολογικός

Δεκέμβριος 2010 - Ιανουάριος 2011