“Λεσβιακή Παροικία” Ζήνωνος 29-31, 104 37 Αθήνα,
τηλ.: 210 5237789, fax: 210 8652088
e-mail: [email protected] - site: www.lesviaki-parikia.gr
Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή
Αγίας Ζώνης 42, 113 64 Αθήνα
Τηλ.: 210 8674520
Μιχάλης Βασίλας
Θεόδωρος Πλατσής
Στρατής Μολίνος
Απόστολος Γονιδέλλης
Μάριος Λούπος
Γεώργιος Κόμης
Eιρήνη Βεκρή
Θεόδωρος Πλατσής
Στρατής Μολίνος
Υπεύθυνη του site: Eιρήνη Βεκρή
ASTERIAS G.D.G. ΕΠΕ
Λεωφ. Βεϊκου 14, 11147 Γαλάτσι, Αθήνα
τηλ.: 210 8650236, fax: 210 8652088
E-mail: [email protected]
Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη
Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.: 210 8650236,
fax: 2108652088, e-mail: [email protected]
1
σελ.
Εν Λευκώ:
Σημείωμα της Σ.Ε.
Μικρές και μεγάλες ειδήσεις:
Εκδηλώσεις:
Πρόσωπα της Τέχνης:
Λογοτεχνία:
Λαογραφία:
Αφιέρωμα:
Χρονογράφημα:
Πρόσωπα:
Επίκαιρα Θέματα:
Γεύση & Παράδοση:
Nησιώτικο Aνθολόγιο:
Βιβλιοπαρουσιάση:
Φύση και Άνθρωπος:
Φίλοι που έφυγαν:
Καίτη Μεσσηνέζη
Επιμέλεια: Θ. Πλατσής
- Ο εορτασμός του Αγίου Θεοδώρου του Πολιούχου της Μυτιλήνης
- Αποκριάτικο γλέντι απ’ τα παλιά
- Η «Λεσβιακή Παροικία με την εκδήλωσή της «Γυναίκα και ποίηση» αποδεικνύει ότι η Λεσβιακή Άνοιξη εξακολουθεί
να υπάρχει και στις μέρες μας
- Ομιλία του Παν. Αλεξέλλη με θέμα «Ανάγνωση του
κινηματογράφου»
- Προκήρυξη λογοτεχνικού διαγωνισμού
Ομαδική έκθεση τεσσάρων καταξιωμένων καλλιτεχνών στη μαρίνα της Μυτιλήνης με τίτλο: «Αrt On Docks» του φωτογράφου Γιώργου Ιορδάνου, του ζωγράφου
Αλέξανδρου Καραβά, του γλύπτη μετάλλων Γιώργου Κατσαρού και της κεραμίστριας - γλύπτριας Λένας
Τριανταφύλλου.
Επιμέλεια: Καίτη Μεσσηνέζη
«Άρατε πύλας...» μια αρχαία εθιμική παράδοση
Δημήτρης Νικορέτζος
Η Γνωριμία στο κόκκινο - Ειρήνη Βεκρή
Χαρταετός, ένα έθιμο της Καθαρής Δευτέρας
Επιμέλεια: Θόδωρος Πλατσής
Θρήνος για την Ιαπωνία
Ψάχνω να βρω - Ελένη Κονιαρέλλη - Σιακή
Οδυσσέας Ελύτης - Βασίλης Πλάτανος
Ζακλίν ντε Ρομιγύ - Nίκος Δ. Δέτσης
Η ανάγκη δημιουργίας νέου διεθνούς αεροδρομίου στη Λέσβο - Τάκης Ιορδάνης
Πασχαλινή μαγειρίτσα, Αρνί γκιούλμπασι
Τίτος Πατρίκιος, Δημήτρης Νικορέτζος,
Χρυσούλα Χατζηγιαννού, Γ. Κόμης, Θ. Σ. Μεσσηνέζης,
Όλγα Παπαδημητρίου, Μαρία Αγιασώτου - Λαμπρινού
Κριτικά σημειώματα
Αγρό - οικολογία και βιολογική καλλιέργεια
Θ. Πλατσής
Γιώργος Πέρρος, Ελένη (Νένα) Βράντη - Εφραιμίδη,
Δημήτρης Μιχαηλίδης
3
4
5-7
8
8
9-12
12-13
14
15-18
19-22
23-27
28-31
32-35
36-37
38-41
42-45
46-49
50-51
52-55
56-60
61-65
66-68
Η νέα μας ταχυδρομική διεύθυνση (μόνο για επιταγές)
“Λεσβιακή Παροικία”ΕΛΤΑ - Κουμουνδούρου 29, Τ.Θ. 34118,
10029 Αθήνα • Site: www.lesviaki-parikia.gr
Eικόνα εξωφύλλου
Έργο του ζωγράφου Αλέξανδρου Καραβά από την έκθεση “Αrt On Docks”
2
Η φιλαλληλία μας
Περιμένοντας τον Απρίλη και με τη σκέψη στις Άγιες ημέρες του Πάσχα,
στέλνουμε σε όλα τα μέλη μας τις πιο θερμές μας ευχές.
Αν κι αυτές οι μέρες είναι ημέρες χαράς, η καρδιά μας είναι πικραμένη
απ’ όλα εκείνα τα τραγικά και δυσάρεστα παγκόσμια γεγονότα!
Πριν ένα χρόνο θρήνησε η ανθρωπότητα για την Αϊτή, τώρα για την Ιαπωνία και μάλιστα, με επιπλέον συνέπειες για την παγκόσμια υγεία από
την πυρηνική ενέργεια.
Η δυστυχία είναι απλωμένη παντού κι εμείς σαν Σύλλογος προσπαθούμε
να βρούμε τον τρόπο, πως θα μπορούσαμε να προσφέρουμε τη βοήθειά
μας στους αναξιοπαθούντες αδελφούς μας. Όμως, η επιθυμία μας αυτή
για να γίνει πράξη, χρειάζεται και τη δική σας συμβολή.
Η κατάθεση και ενός μικρού ποσού, απ’ τον καθένα μας, στη «φιλαλληλία»
της Παροικίας, κάποια στιγμή γίνεται μεγάλο και ικανοποιητικό, για να καλύψει επείγουσες ανάγκες, εκεί, κάπου στο δικό μας νησί, στη Λέσβο μας.
Υπάρχουν δυστυχώς παιδιά με ειδικές ανάγκες, άνθρωποι που πάσχουν
από μεσογειακή αναιμία, νέοι που είναι εθισμένοι στις ναρκωτικές ουσίες, και πολλοί άλλοι συμπατριώτες μας που έχουν την ανάγκη μας. Σαν
Σύλλογος, φροντίζουμε να ενημερωνόμαστε για όλα αυτά και μέλημά μας
είναι να συμμετέχουμε όπου και όπως μπορούμε.
Η «Λεσβιακή Παροικία» από τότε που ιδρύθηκε, ως επί το πλείστον Πάσχα και Χριστούγεννα, βρισκόταν πάντα κοντά στο Γηροκομείο Μυτιλήνης.
Σήμερα που υπάρχουν πολύ περισσότερες ανάγκες, επιθυμούμε κι εμείς
να αυξήσουμε με κάθε τρόπο την προσφορά μας, ώστε να γίνουμε περισσότερο αποτελεσματικοί και χρήσιμοι.
Τον χρόνο που μας πέρασε και μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου 2011 η Παροικία εισέπραξε για τη «φιλαλληλία» της, από τα μέλη και τους φίλους
της, το ποσό των 1140 €. Από τα χρήματα αυτά έδωσε στους γιατρούς του
κόσμου 410 €, για τα παιδιά της «Κυψέλης» 500 € και για το Σύλλογο Μεσογειακής Αναιμίας Λέσβου 200 €, ήτοι σύνολο 1110 €.
Βασιζόμαστε στην ευαισθησία σας και περιμένουμε την ενίσχυση της «φιλαλληλίας» μας με οποιοδήποτε ποσό, για το οποίο βεβαίως θα σας δοθεί
απόδειξη την οποία μπορείτε να την συμπεριλάβετε στη φορολογική σας
δήλωση.
3
Η πληρωμή της συνδρομής σας
Αγαπητά μέλη και φίλοι της «Λεσβιακής Παροικίας»
Μαζί μ’ αυτό το τεύχος της «Αιολίδας», θα βρείτε και την ταχυδρομική επιταγή με την οποία μπορείτε να εξοφλήσετε τις οικονομικές
υποχρεώσεις προς τον Σύλλογό μας.
Όσοι από εσάς έχουν πληρώσει το 2011 δεν θα πρέπει να λάβουν
υπ’ όψη την επιταγή.
Όσοι οφείλουν το 2011 μόνο, θα μας αποστείλουν 30 ευρώ όση
είναι η συνδρομή για ένα έτος. Αν οι οφειλές σας είναι περισσότερες
από τα δύο τελευταία έτη, μετά από απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου θα καταβάλετε εκτός από το 2011 και άλλα δύο χρόνια και
θα μπείτε στην ενημερότητα.
Σας υπενθυμίζουμε ότι οι συνδρομές σας είναι το μοναδικό έσοδό
μας για να καλύψουμε τα λειτουργικά έξοδα των γραφείων του Συλλόγου μας, να οργανώσουμε τις εκδηλώσεις και να εκδώσουμε την
«Αιολίδα».
Τις συνδρομές σας, καθώς και κάποιες άλλες προσφορές σας εκτός
από την ταχυδρομική επιταγή που στέλνετε στη διεύθυνση: «Λεσβιακή Παροικία» - ΕΛΤΑ Κουμουνδούρου 29 - ΤΘ 34118 - ΑΘΗΝΑ
10029, μπορείτε να τις καταθέσετε και στην Εθνική Τράπεζα
στο λογαριασμό της «Λεσβιακής Παροικίας» Νο 415/481058-93.
Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων και σας ευχόμαστε
Καλό Πάσχα!
Πρόσκληση
Τετάρτη 18 Μαίου 2011 στις 7.30 μ.μ.
Ομιλία της γνωστής δημοσιογράφου Ντόρας Πολίτη με θέμα:
«Η τελευταίες 52 ημέρες της βασιλεύουσας.
Το χρονικό των αυτοπτών μαρτύρων»
Μουσείο της πόλεως των Αθηνών,
Παπαρρηγοπούλου 7, Πλατεία Κλαυθμώνος
4
Επιμέλεια: Θ. Πλατσής
μοσίευση της απόφασης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, προκειμένου
το όνειρο σχεδόν ενός αιώνα να πάρει
«σάρκα και οστά».
Η ίδρυση και λειτουργία του Εφετείου στη Μυτιλήνη εδώ και χρόνια αποτελεί παλλαϊκό αίτημα για τον τόπο.
Όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και κυρίως ο νομικός κόσμος της Λέσβου και
η τοπική αυτοδιοίκηση, θα πρέπει να
εντείνουν την προσπάθειά τους ώστε
το συντομότερο δυνατό να γίνει πράξη η ίδρυση του νέου αυτού θεσμού,
με την δημοσίευση της απόφασης στη
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Πάντως, τώρα πλέον η απόφαση
αυτή είναι μη αναστρέψιμη.
Θα πρέπει να βρεθεί άμεσα κτήριο
και έπειτα να στελεχωθεί με δικαστές
και γραμματειακή υποστήριξη.
Μόλυνση των νερών
του Κόλπου Καλλονής!
Όπως διαβάσαμε σε δημοσιεύματα
των τοπικών εφημερίδων, εδώ και καιρό, ο «αυτόματος» ο οποίος είχε τοποθετηθεί από το Σεπτέμβριο του 2010,
λίγο μετά την έναρξη της λειτουργίας,
στη Μονάδα Επεξεργασίας Λυμάτων
της Καλλονής, δεν άντεξε. Έτσι, εδώ
και λίγους μήνες σταμάτησε να δουλεύει, δίχως κανείς απολύτως τοπικός
άρχοντας και αρμόδια υπηρεσία να μεριμνήσει για την επαναλειτουργία της.
Αποτέλεσμα, τα λύματα να ξεχειλίζουν
δίπλα απ’ την αλυκή και να καταλήγουν
στη θάλασσα.
Το κατ’ εξακολούθηση επιβαρυμένο
απ’ τα αστικά λύματα των γύρω οικισμών
περιβάλλον του Κόλπου Καλλονής δεν
έμελλε να απαλλαγεί απ’ τα απόβλητα,
παρ’ ότι στα τέλη του καλοκαιριού τού
2010 τέθηκε σε λειτουργία, έστω και
εν μέρει, ο βιολογικός καθαρισμός της
περιοχής. Στον οποίο, όμως, καταλήγει
μέρος μόνο των αστικών λυμάτων, μια
και δεν έχουν ολοκληρωθεί στο σύνολό τους τα δίκτυα αποχέτευσης των
γύρω περιοχών που θα πέφτουν στο
σύστημα.
Σεμινάριο για την
επιμόρφωση των γονέων
Σεμινάριο για γονείς πρόκειται να
πραγματοποιήσει στη Μυτιλήνη το Κέντρο Πρόληψης και Συμβουλευτικής
«Πνοή», στα πλαίσια των προγραμμάτων πρόληψης της τοξικοεξάρτησης
και προαγωγής της ψυχικής υγείας.
Στόχος του σεμιναρίου - όπως αναφέρει σχετική ανακοίνωση - είναι η εκπαίδευση των γονέων στην ανάπτυξη
δεξιοτήτων, που θα τους επιτρέψουν
να εγκαταστήσουν μια άμεση και εποικοδομητική επικοινωνία με τα παιδιά
τους. «Ο ρόλος του γονέα και της οικογένειας στην ανατροφή του παιδιού
Αίσιο τέλος είχε η ίδρυση
του Εφετείου στη Μυτιλήνη
Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα
υπεγράφη τελικά από τον Πρόεδρο
της Δημοκρατίας. Μένει πλέον η δη5
τις σημερινές δυσκολίες, οφείλουμε
ως καταναλωτές, να υποστηρίξουμε
πάση θυσία τα ελληνικά προϊόντα και
τις ελληνικές παρεχόμενες υπηρεσίες.
Το κίνημα πολιτών, μέχρι τώρα, έχει
δημιουργήσει τοπικές επιτροπές σε
12 πρωτεύουσες νομών και μέχρι το
τέλος Μαρτίου θα έχει επεκταθεί σε
όλη την Ελλάδα. Σε συγκέντρωση που
έγινε στο Επιμελητήριο της Λέσβου
ήταν παρόντες η Πρόεδρος του κινήματος και τ. Υπερνομάρχης Αττικής
Ντίνα Μπέη, ο Πρόεδρος του ΣΕΣΕΒΕ
και Αντιπρόεδρος του κινήματος Γιώργος Καβαθάς και ο συμπατριώτης μας
τ. Πρύττανης του ΕΜΠ. και Γενικός
Γραμματέας του κινήματος Κώστας
Μουτζούρης.
είναι τεράστια, διότι μέσω αυτής το
παιδί θα υιοθετήσει υγιείς ή επικίνδυνες συμπεριφορές, που θα του δώσουν θετικά ή αρνητικά στοιχεία στην
προσωπικότητά του», συμπληρώνει
χαρακτηριστικά η «Πνοή».
Μέσα από το σεμινάριο αυτό, οι γονείς θα έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν για τους φόβους, τα συναισθήματα και τις ανησυχίες που έχουν για το
μεγάλωμα των παιδιών τους, να μοιραστούν σκέψεις, αγωνίες και προβληματισμούς, να κατανοήσουν συμπεριφορές και να καλλιεργήσουν δεξιότητες
που στηρίζουν το σύγχρονο γονιό στο
έργο του.
Το σεμινάριο θα πραγματοποιείται
στα γραφεία του Κέντρου Πρόληψης
«Πνοή» (Καβέτσου 44, δεύτερος όροφος) κάθε Δευτέρα, από τις 6 μέχρι
τις 8 το απόγευμα, και θα ολοκληρωθεί
σε δέκα δίωρες συναντήσεις. Η πρώτη
συνάντηση θα πραγματοποιηθεί στις
21 Μαρτίου.
Όσοι γονείς επιθυμούν να παρακολουθήσουν το σεμινάριο, μπορούν
να δηλώνουν συμμετοχή στο τηλέφωνο του Κέντρου Πρόληψης «Πνοή»
22510 20600, έως την Πέμπτη 17 Μαρτίου. Υπεύθυνη του σεμιναρίου είναι η
κ. Σοφία Κιστάνη.
«Πλοήγηση στον κόσμο»
Άλλα δύο σχολεία της Λέσβου θα
ενταχθούν στο πρόγραμμα «Πλοήγηση στον κόσμο» τής Cosmote, καθώς και το Κέντρο Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης στον Ασώματο. Δύο εκπρόσωποι της εταιρείας, θα βρεθούν
στη Λέσβο, για την εγκατάσταση τόσο
του εξοπλισμού που θα εξασφαλίζει
πρόσβαση υψηλών ταχυτήτων στο
ασύρματο ίντερνετ στο ΚΠΕ και στα
Σχολεία Σιγρίου και Πηγής - Κώμης,
όσο και του computer room (δωματίου υπολογιστών), που η εταιρεία είχε
υποσχεθεί στο Δημοτικό Σχολείο του
Πολιχνίτου κατά την ημερίδα του περασμένου Νοεμβρίου.
Το πρόγραμμα «Πλοήγηση στον
κόσμο» έχει ως στόχο να προσφέρει
στα σχολεία των απομακρυσμένωνακριτικών νησιών της Ελλάδας τεχνο-
Κίνημα πολιτών «Καταναλώνουμε
ό,τι παράγουμε»
Συγκροτήθηκε και στη Μυτιλήνη η
27μελής Τοπική Επιτροπή Λέσβου του
κινήματος πολιτών: «Καταναλώνουμε ό,τι παράγουμε». Το κίνημα προβάλλει τη θέση, ότι ειδικά κάτω από
6
λογικό εξοπλισμό για γρήγορη πρόσβαση στο διαδίκτυο. και να στηρίξει
την εκπαιδευτική διαδικασία, δίνοντας
τις απαιτούμενες προσβάσεις στην
Κοινωνία της Πληροφορίας και στις
πιο απομακρυσμένες περιοχές της
χώρας μας.
αποθήκευσης ενέργειας: Εγκατάσταση
στο νησί ανεμογεννητριών ισχύος 500
κιλοβάτ και φωτοβολταϊκού πάρκου
ισχύος 100 κιλοβάτ, σε συνδυασμό με
μονάδες αποθήκευσης της περίσσιας
ενέργειας που παράγεται σε συσσωρευτές και σε μορφή υδρογόνου.
2. Παρεμβάσεις εξοικονόμησης
ενέργειας και κάλυψη θερμικών και
ψυκτικών φορτίων με χρήση γεωθερμικών αντλιών θερμότητας σε δημόσια
κτήρια.
3. Αυτόνομες, σταθερές εφαρμογές παροχής ενέργειας, βασισμένες
σε φωτοβολταϊκά και κυψέλες καυσίμου σε κτηνοτροφικές μονάδες του
νησιού, οι οποίες δεν έχουν σήμερα
πρόσβαση στο ηλεκτρικό δίκτυο της
ΔΕΗ.
4. Έργα «πράσινων» μεταφορών
(ηλεκτρικών οχημάτων και οχημάτων
υδρογόνου), καθώς και αντίστοιχων
σταθμών ανεφοδιασμού. Θα εγκατασταθεί στο νησί σταθμός φόρτισης
ηλεκτρικών οχημάτων με ενέργεια
προερχόμενη από φωτοβολταϊκά, καθώς και σταθμός ανεφοδιασμού οχημάτων με υδρογόνο, ο οποίος θα είναι
και ο πρώτος αντίστοιχος σταθμός
που υλοποιείται στην Ελλάδα.
5. Λοιπές «πράσινες» παρεμβάσεις,
όπως υδροπονικά θερμοκήπια, βιολογική γεωργία, αλιεία και κτηνοτροφία.
Πράσινο νησί ο Άι-Στράτης
Με υδρογόνο και ηλεκτρική ενέργεια από φωτοβολταϊκά θα κινούνται
τα αυτοκίνητα στον Άι-Στράτη, στο
πλαίσιο εφαρμογής του γνωστού προγράμματος μετατροπής του σε «πράσινο» νησί, που θα καλύπτει το σύνολο των ενεργειακών του αναγκών από
ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ).
«Ο Άι - Στράτης, όντας το πρώτο μη
διασυνδεδεμένο νησί της Ευρώπης
με τόσο υψηλό ποσοστό διείσδυσης
“πράσινης” ενέργειας, θα αποτελέσει
υπόδειγμα για το “πρασίνισμα” όλων
των ελληνικών νησιών. Επιπλέον, θα
συμβάλει στην ανάπτυξη ελληνικής
τεχνογνωσίας και εμπειρίας στην υλοποίηση ολοκληρωμένων νησιωτικών
συστημάτων με υψηλότατα ποσοστά
διείσδυσης ΑΠΕ, αλλά και εφαρμογές
μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και “πράσινων” μεταφορών». Το
Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας
και Κλιματικής Αλλαγής εξέδωσε χθες
την πρόσκληση χρηματοδότησης των
σχετικών έργων προς το Δήμο Αγίου
Ευστρατίου, ο προϋπολογισμός των
οποίων διαμορφώνεται στα 8,9 εκατ.
ευρώ.
Συγκεκριμένα, στον προϋπολογισμό
περιλαμβάνονται:
1. Έργα ανανεώσιμων πηγών και
7
Eκδηλώσεις
περπάτησαν μέχρι την αίθουσα του
Συλλόγου στην οδό Ζήνωνος, για τον
άρτο, τον καφέ, τα βουτήματα, αλλά
περισσότερο για τη μυτιληνιά συντροφιά και την επικοινωνία.
- Ο εορτασμός του Αγίου Θεοδώρου του Πολιούχου της Μυτιλήνης
Την Πέμπτη 17 Φεβρουαρίου 2011,
όπως κάθε χρόνο, τα μέλη της «Λεσβιακής Παροικίας» γιόρτασαν τον Άγιό
τους, Άγιο Θεόδωρο, με λειτουργία
και αρτοκλασία στην εκκλησία του
Αγίου Κωνσταντίνου στην Ομόνοια.
Στις 17 Φεβρουαρίου 1795, στη
Μυτιλήνη, ο Άγιος Θεόδωρος από το
Βυζάντιο, παρέδωσε την ψυχή του, με
θάνατο μαρτυρικό. Οι Μυτιληνιοί τον
τιμούν πάντα ξεχωριστά, εντός και
εκτός του νησιού, για το θαύμα της διάσωσης της πόλης από τη θανατηφόρο πανώλη. Έτσι και φέτος, ο κόσμος
στην εκκλησία ήταν πολύς κι έψαλε
με κατάνυξη, μαζί με τους ψάλτες, τα
Απολυτίκια του Αγίου.
Οι περισσότεροι παρευρισκόμενοι
στη συνέχεια, κατά τα καθιερωμένα,
- Αποκριάτικο γλέντι απ’ τα παλιά
Το βράδυ της Παρασκευής 25ης Φεβρουαρίου, η «Λεσβιακή Παροικία»
διασκέδασε γιορτάζοντας την Αποκριά στην ταβέρνα του «Χρήστου»
στο Χαλάνδρι.
Εκλεκτοί Μυτιληνιοί, φίλοι απ’ τα
παλιά μέλη της Παροικίας, χόρεψαν,
διασκέδασαν και τραγούδησαν με την
καρδιά τους τραγούδια του κρασιού.
Η πάντα κεφάτη Καίτη Μεσσηνέζη
έδωσε τον καλύτερο εαυτό της στο
τραγούδι, παρασύροντας τη συντροφιά να τραγουδήσει μαζί και να ξαναζήσει παλιές ωραίες στιγμές.
Από το αποκριάτικο γλέντι μας: Τ. Χατζηαναγνώστου και Γωγώ Καριοτέλλη σ΄ένα νησιώτικο μπάλο
8
Η «Λεσβιακή Παροικία» με την εκδήλωσή της «Γυναίκα
και Ποίηση» αποδεικνύει ότι η Λεσβιακή Άνοιξη
εξακολουθεί να υπάρχει και στις μέρες μας
Απ’ τις πεντέμισι το απόγεμα, τη
Δευτέρα 14 Μαρτίου, άρχισαν να καταφθάνουν στην ζεστή και φιλόξενη
Αίθουσα Απόλλων του Ξενοδοχείου
Τιτάνια τα μέλη της «Λεσβιακής Παροικίας», οι ομιλήτριες, οι ομιλητές,
οι ποιήτριες, οι φίλοι και οι συγγενείς.
Στις γυναίκες το καλωσόρισμα συνοδευόταν κι από ένα κόκκινο γαρύφαλλο, μ’ ένα τεράστιο κοτσάνι, μάλιστα.
Γέμισαν όλα τα τραπέζια, στρωθήκαν κι άλλα. 150 άτομα και βάλε. Τσάι,
καφές, βουτήματα και μυτιληνιές κουβέντες, για καμιά ωρίτσα, που μπορεί
και να μην έφτασε για να τα πουν οι
συμπατριώτες μεταξύ τους…
Το πρόγραμμα άρχισε γύρω στις
6:30. Η Πρόεδρος της «Λεσβιακής
Παροικίας», Καίτη Μεσηνέζη-Πλατσή,
καλωσόρισε τους παρισταμένους και
μίλησε για την «Παγκόσμια ημέρα της
Γυναίκας», που καθιερώθηκε για να τιμήσει την επανάσταση των γυναικών,
εκατό χρόνια πριν στο Σικάγο, που
έγινε και η αρχή του φεμινιστικού κινήματος για την κατάργηση των ανισοτήτων, που ακόμα και σήμερα νόμοι και
θρησκείες τις επιβάλουν.
Η κύρια ομιλήτρια της βραδιάς, η
Λιούμπα Σκούρτη - Τυραδέλλη, ανέ-
Η κεντρική ομιλήτρια της εκδήλωσης Λιούμπα Σκούρτη
9
κοινό. Ταξίδευε συχνά στην Ελλάδα. Κατά
τη δεκαετία του 30 συνδέθηκε στενά με
τον Ανδρέα Εμπειρίκο, στον οποίο αφιέρωσε «Τα διηγήματα της Ανατολής» ενώ
το 1958 μετέφρασε και παρουσίασε στη
Γαλλία ποιήματα του Καβάφη! «Το πνευματικό πάθος της για την Αρχαία Ελλάδα
υπήρξε καθοδηγητικός φάρος στις λογοτεχνικές και αισθητικές της αναζητήσεις»
γράφει γι’ αυτήν η Ζακλίν ντε Ρομιγύ. Το
1980 εν μέσω θύελλας διαμαρτυριών
εκλέγεται - η πρώτη γυναίκα - μέλος της
Γαλλικής Ακαδημίας, όπου έγινε δεκτή το
1981. Πέθανε το 1987 αφήνοντας σημαντικό έργο, τοπίο Αρχαίων Ελληνικών
και Ρωμαϊκών ιδεωδών με μια ευρωπαϊκή
γραφή, που αποπνέει ευρυμάθεια, κοσμοπολίτικο αέρα και συνδυάζει μεταφυσικές
σκέψεις και φιλοσοφικό στοχασμό με την
ιστορική πραγματικότητα. Χαρακτηρίστηκε σαν εστέτ περιηγήτρια του αρχαίου κόσμου, με σύγχρονο πνεύμα. Πεθαίνοντας
δώρισε στο Χάρβαρτ το προσωπικό της
αρχείο.
Και η αυλαία για της Γαλλίδες συγγραφείς θα κλείσει με την εξέχουσα Ελληνίστρια και Ακαδημαϊκό, που πέθανε
πρόσφατα στα 97 της χρόνια. Ζακλίν ντε
Ρομιγύ. Άπλωσε τη ζωή της στη μελέτη
της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας. Έχει
γράψει πάνω από 20 βιβλία για τον Όμηρο, τους τραγικούς, τους σοφιστές, τα
προβλήματα της Ελληνικής Δημοκρατίας,
τον Ανθρωπισμό στην Ελληνική σκέψη.
Αποκαλεί τον Θουκυδίδη έναν από τους
άνδρες της ζωής της, στον οποίο, εκτός
από την μετάφραση του έργου του, αφιέρωσε και πολλές μελέτες, που την ανέδειξαν σε διεθνές επίπεδο. «Μόλις είχα
πτυξε με ιδιαίτερη επιτυχία το θέμα
«Γυναίκες που διακρίθηκαν στο Λογοτεχνικό Στερέωμα», ξεκινώντας βέβαια
από τη Σαπφώ, την Κασσιανή μετά και
συνέχισε με παλιότερες και σύγχρονες Ελληνίδες. Μετά από ένα περίπατο
στην παγκόσμια λογοτεχνία, η ομιλήτρια κατέληξε στις ελληνίστριες Μ.
Γκιουρσενάρ και Ζακλίν ντε Ρομιγύ ως
εξής: «Και η περιήγησή μας στη Γαλλία
της διανόησης θα κλείσει με δύο Grandes
Dames, Ακαδημαϊκούς και φανατικές Ελληνίστριες: Μαργκρίτ Γκιουρσενάρ, Ζακλίν
ντε Ρομιγύ. Το Γκιουρσενάρ είναι ψευδώνυμο-αναγραμματισμός Κρεγιανκούρ
(Ντε). Η Μαργκρίτ μας έρχεται απ’ τον
οικογενειακό τους πύργο, απ’ τα καταπράσινα λιβάδια της Φλάνδρας, ορφανή από
μητέρα και από πατέρα αριστοκράτη και
διπλωμάτη συνήθως απόντα απ’ τη ζωή
της λόγω επαγγέλματος, που ωστόσο
φρόντισε για την κατ’ οίκον άριστη μόρφωσή της με έμφαση τα Αρχαία Ελληνικά
και τα Λατινικά. «Δεν ξέρω εξομολογείται, αν αγαπούσα εκείνον το ψηλό κύριο,
που ήταν στοργικός χωρίς χαϊδολογήματα,
που δεν μου απηύθυνε ποτέ εκδηλώσεις
αγάπης, παρά κάποιες φορές ένα στοργικό χαμόγελο» εκείνος ο ψηλός κύριος, ο
πατέρας της! Η Γκιουρσενάρ υπήρξε μια
απ’ της δημοφιλέστερες πεζογράφους
του 20ου αιώνα, ένα από τα κορυφαία
πνεύματα με ευρύ και απαιτητικό κοινό
παγκοσμίως. Από το Mount Desert των
Η.Π.Α., όπου εγκαθίσταται μόνιμα το
1949 γράφει το μεγαλύτερο μέρος του
έργου της, απ’ το οποίο αναφέρω το μυθιστόρημα «Αδριανού απομνημονεύματα»,
το πιο γνωστό στο ελληνικό αναγνωστικό
10
αρχίσει να διαβάζω Θουκυδίδη και τόσο
γοητεύτηκα από την ευαισθησία του λόγου του αλλά και την παγκοσμιότητα των
γραφομένων του, που αποφάσισα να του
αφιερώσω έναν χρόνο. Τελικά η μελέτη
του κράτησε μια ζωή»!
Η Ρομιγύ δίδαξε Αρχαία Ελληνική Γραμματεία στη Σορβόνη, πρώτη γυναίκα - καθηγήτρια στο Collége de France, πρώτη γυναίκα μέλος της Academie des Inscriptions
et Belles Lettres ενώ από το 1988 μέλος
της Academie Francaise στη θέση του
Αντρέ Ρουσσέν. Η αδιάκοπη προσφορά
της στα Ελληνικά Γράμματα αναγνωρίστηκε με την εκλογή της στην Ακαδημία Αθηνών ενώ το 1995 τιμήθηκε με το βραβείο
Ωνάση και πολιτογραφήθηκε Ελληνίδα με
Προεδρικό διάταγμα. Το 2001 η Ελληνική κυβέρνηση την ονόμασε Πρέσβειρα
του Ελληνισμού. Ας την ακούσουμε μεσ’
απ’ το κύκνειο άσμα της, το τελευταίο της
κείμενο με τίτλο: «Το ανθρώπινο μεγαλείο
στον αιώνα του Περικλή»: Πραγματικά εί-
ναι καιρός να το παραδεχτώ, έχω γεράσει
πολύ, είμαι πάνω από 95 ετών κι έζησα
κάτω απ’ την επιρροή αυτών των Ελλήνων
συγγραφέων για τουλάχιστον 80 χρόνια,
οπότε πρέπει να μιλήσω κι εγώ με τη σειρά μου για κείνη τη δύναμη και το φως,
για κείνη την πίστη και την ελπίδα, που
πάντοτε αντλούσα απ’ αυτούς… Δεν ξέρω
αν θα εισακουσθώ, μπορεί από κάποιους,
τουλάχιστον όμως θάχω προσπαθήσει και
θάναι σαν να έγραψα την τελευταία μου
λέξη, για να πω «ευχαριστώ»! Ένα «ευχαριστώ» απ’ την Ζακλίν ντε Ρομιγύ, ο επίλογος από μια ζωή γεμάτη Ελλάδα!»
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε η ομιλήτρια στο ποίημα της Κικής Δημουλά,
«Άγαλμα γυναίκας με δεμένα χέρια»
και με τους τελευταίους του στίχους,
«Σε λέω γυναίκα, γιατ᾿ είσ᾿ αιχμάλωτη», έκλεισε την ομιλία της.
Αμέσως μετά ο επίτιμος πρόεδρος
της «Λεσβιακής Παροικίας», Τάκης
Χατζηαναγνώστου συγχάρηκε την
Ο Τ. Χατζηαναγνώστου αναφέρθηκε
στην ημέρα της ποίησης
Ο Δ. Νικορέτζος με λίγα λόγια παρουσιάσε με
επιτυχία τη σχέση του Ο. Ελύτη με τη Λέσβο
11
προηγούμενη ομιλήτρια και αναφέρθηκε με τη σειρά του στην Ημέρα της
Ποίησης, την Ποίηση την ίδια, προσπαθώντας να δώσει και τον ορισμό
της, ανασκαλεύοντας τις αναμνήσεις
του από τα μαθητικά του ακόμα χρόνια.
Ο λογοτέχνης Δημήτρης Νικορέτζος, με την ευκαιρία των 100 χρόνων
από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη,
συνόψισε σε λίγο χρόνο το τρίτομο
έργο του, που αναφέρεται στο Λέσβιο
ποιητή, όπου «ποίηση και Λέσβος κυριαρχούν», είπε χαρακτηριστικά.
Ύστερα ήρθε η σειρά των ποιητριών, που κατέθεσαν τα ποιήματά τους
στη μνήμη του Οδ. Ελύτη, με θέματα
αστεία, σοβαρά, τη μοναξιά, τη φιλία
και πάνω απ’ όλα για τη Γυναίκα. Τα
ονόματά τους, με αλφαβητική σειρά
και οι τίτλοι των ποιημάτων που απήγ-
γειλαν, ήταν:
Ειρήνη Βαρβαρέσου: «Αγρότισσες»,
Ζιζή Γερονυμάκη: «Η κουτσουλιά»,
Ελένη Γκίνη - Μιχαλοπούλου: «Αν»,
Ελένη Κονιαρέλη - Σιακή: «Η ψυχή
του Ποιητή», Ιωάννα Μήλια: «Μετάλλιο», Όλγα Παπαδημητρίου: «Ένα φιλί
στη φιλία», Χρυσούλα Χατζηγιαννιού:
«Κοντινή κι απόμακρη».
Στο τέλος ακούστηκε η Μυρτώ Πλατσή (8 χρόνων), που απήγγειλε θαρρετά και με γλυκιά φωνή το ποίημά της
«Μαγικές στιγμές».
Στο πανέμορφο ποίημα της Μυρτώς,
που σαν ρεφραίν τραγουδιού ακούστηκε πολλές φορές η φράση «μια μεγάλη αγκαλιά», εκεί περιέχεται και το
συμπέρασμα και η ουσία της βραδιάς:
Η «Λεσβιακή Παροικία», σαν μια «μεγάλη αγκαλιά», μας χάρισε «Μαγικές
Στιγμές».
Ομιλία του Παν. Αλεξέλλη με θέμα
«Ανάγνωση του κινηματογράφου»
Τη Δευτέρα 28 Μαρτίου, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων,
στην αίθουσα «Τρίτση», ο φιλόλογος
καθηγητής Παναγιώτης Αλεξέλλης, ήρθε
από τη Μυτιλήνη, προσκαλεσμένος της
«Λεσβιακής Παροικίας» και μίλησε για
το πολύ ενδιαφέρον θέμα «Ανάγνωση
του κινηματογράφου», δηλαδή για τον
τρόπο προσέγγισης του κινηματογράφου και πρόσληψης των μηνυμάτων των
δημιουργών κινηματογραφικών ταινιών,
από μας τους θεατές.
Η Πρόεδρος της «Λεσβιακής Παροικίας», Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή, κα-
λωσόρισε στην αρχή τους παρισταμένους, μεταξύ των οποίων διακρίνονταν
λογοτέχνες και δημιουργοί της ιδιαιτέρας μας πατρίδας, καθώς και Πρόεδροι
Λεσβιακών Σωματείων, και διάβασε χαιρετισμό του Αναπληρωτή Υπουργού κ.
Σηφουνάκη και του Βουλευτή Λέσβου κ.
Γαληνού που δεν μπόρεσαν να παρευρεθούν στην εκδήλωση.
Στη συνέχεια, παρουσίασε ένα σύντομο βιογραφικό του Παναγιώτη Αλεξέλλη, που ζει στη Μυτιλήνη και διδάσκει,
σε φροντιστηριακό επίπεδο, το μάθημα
της Έκθεσης. Όμως από χρόνια, ο κ.
12
από τις οποίες μάλιστα έγινε και προβολή μικρών αποσπασμάτων. Αναφέρθηκε ακόμα στο ρόλο της κριτικής, που
είναι σε μεγάλο βαθμό, η γεφύρωση του
χάσματος ανάμεσα στο θεατή και στο
μήνυμα που θέλει να στείλει ο δημιουργός της ταινίας. Και ίσως αναπάντητο να
παραμένει το ερώτημα, για την ύπαρξη
μηνυμάτων στις ταινίες του σημερινού
κινηματογράφου.
Μερικές πολύ σημαντικές ερωτήσεις
προς τον ομιλητή έγιναν στο τέλος της
ομιλίας από τους παριστάμενους και η
πολύ επιτυχημένη κατά γενική ομολογία εκδήλωση έκλεισε με ένα δυο ποτηράκια ούζου, με σαρακοστιανούς και
μη μεζέδες, που πρόσφερε το Δ.Σ. της
«Λεσβιακής Παροικίας», μια κι εμείς οι
Μυτιληνιοί, κάπως έτσι έχουμε μάθει να
κλείνουμε μια όμορφη βραδιά.
Ε. Βεκρή
Αλεξέλλης ασχολείται ερασιτεχνικά, ως
συλλέκτης ταινιών κινηματογράφου και
διαθέτει μια συλλογή 7000 παλιών ταινιών από τις μεγαλύτερες της Ευρώπης.
Λόγω δε, της μεγάλης του αγάπης και
της αφοσίωσής του στο αντικείμενο,
όπως απέδειξε με το βάθος της ομιλίας του και με τις αναφορές του σε έργα
σταθμούς, όπως τα αποκάλεσε ο ίδιος,
μπορεί και με το παραπάνω να θεωρηθεί «ειδικός του κινηματογράφου», χαρακτηρισμό τον οποίο ο ίδιος αποποιήθηκε απ’ την αρχή και κράτησε για τον
εαυτό του τον τίτλο του «κινηματογραφόφιλου».
Ο ομιλητής χαρακτήρισε τον κινηματογράφο καθαρή και ουσιαστική ψυχαγωγία με ελάχιστο κόστος και μίλησε
για ταινίες μεγάλων δημιουργών, όπως
«Άμλετ», «Μόμπυ Ντικ», «Πολίτης
Κέϊν», «Ριφιφί», «Νανούκ» και άλλες,
Ο Π. Αλεξέλλης και η Κ. Μεσσηνέζη κατά την παρουσίαση ενός σύντομου βιογραφικού του ομιλητή
13
Προκήρυξη
Λογοτεχνικού Διαγωνισμού
Ο Σύλλογος «Λεσβιακή Παροικία» Αθηνών, σαν πολιτιστική προέκταση της
Λέσβου μας, της οποίας είναι γνωστή η πνευματική ιστορία απ’ τα αρχαία χρόνια
ως τα σήμερα, προκηρύσσει τον 1ο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Διηγήματος
Νέων, με θέμα που να αναφέρεται στη Λέσβο και να είναι γραμμένο στην ελληνική γλώσσα.
Όροι του Διαγωνισμού:
1. Οι διαγωνιζόμενοι μπορούν να
λάβουν μέρος με ένα μόνο έργο
τους, οπωσδήποτε αδημοσίευτο.
2. Χρόνος υποβολής έργου: Μέχρι
το τέλος Μαΐου 2011 (σφραγίδα ταχυδρομείου).
3. Μέγεθος έργου: Να μην ξεπερνά τις οκτώ σελίδες Α4 με μέγεθος
γραμμάτων 12 στιγμές.
4. Το έργο να σταλεί σε πέντε δακτυλογραφημένα αντίτυπα, με ψευδώνυμο γραμμένο πάνω δεξιά, το
οποίο θα αναγράφεται και ως αποστολέας έξω από το φάκελο αποστολής.
5. Μέσα σ’ αυτόν το φάκελο (αποστολής) οι διαγωνιζόμενοι θα εσωκλείσουν έναν μικρότερο, που απ’
έξω θα έχει γραμμένο το ψευδώνυμό τους και μέσα τα εξής προσωπικά τους στοιχεία: ονοματεπώνυμο,
διεύθυνση κατοικίας, τηλέφωνο,
e-mail (προαιρετικά), τίτλο του έρ-
γου και το ψευδώνυμο.
6. Είναι επιθυμητή η αποστολή του
έργου σε ηλεκτρονικό μέσο (cd).
7. Τα έργα πρέπει να σταλούν ταχυδρομικά, με απλή επιστολή και
όχι συστημένη, στη διεύθυνση: Κα
Βεκρή Ειρήνη, Σαρανταπόρου 3, ΤΚ:
16673 με την ένδειξη «Για τον Λογοτεχνικό Διαγωνισμό».
8. Τα μέλη της κριτικής επιτροπής
θα ανακοινωθούν μετά τη λήξη του
χρόνου υποβολής των έργων.
9. Βραβεία: Θα δοθούν, Α΄ Βραβείο επαμειβόμενο με 1.000 Ευρώ,
Β΄ Βραβείο με 500 Ευρώ και τρεις
έπαινοι.
10. Η απονομή των βραβείων θα γίνει κατά την Πρωτοχρονιάτικη γιορτή της «Λεσβιακής Παροικίας» τον
Ιανουάριο 2012.
11. Δικαίωμα συμμετοχής: Έχει
οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος ηλικίας έως 40 ετών.
Εκ του Διοικητικού Συμβουλίου
14
Ομαδική έκθεση τεσσάρων καταξιωμένων καλλιτεχνών
στη μαρίνα της Μυτιλήνης με τίτλο: «Art On Docks»
Του φωτογράφου Γιώργου Ιορδάνου,
του ζωγράφου Αλέξανδρου Καραβά,
του γλύπτη μετάλλων Γιώργου Κατσαρού και
της κεραμίστριας - γλύπτριας Λένας Τριανταφύλλου.
Επιμέλεια της ζωγράφου Kαίτης Μεσσηνέζη
χνες - δημιουργούς.
Μετά από δική τους πρόταση και
αίτηση προς την «Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης», που διαχειρίζεται τη
μαρίνα, τους παραχωρήθηκε ο χώρος
των κτιριακών υποδομών της μαρίνας,
όπου μετά από μεγάλη προσπάθεια
και πολλή προσωπική δουλειά, κατάφεραν να «στήσουν» μια πολύ επιτυχημένη ομαδική έκθεση με τον πολύ
ταιριαστό τίτλο “Art On Docks”. Οι
άδειοι χώροι των κτιριακών εγκαταστάσεων δίπλα στη θάλασσα, από
την μια στιγμή στην άλλη, γέμισαν με
χρώματα από εξαίρετους πίνακες ζωγραφικής του Αλέξανδρου Καραβά, τα
όμορφα, επιτυχημένα γλυπτά της Τριανταφύλλου και του Κατσαρού και τις
υπέροχες φωτογραφίες του Γιώργου
Ιορδάνου.
Η έκθεση έγινε δεκτή με μεγάλο
ενθουσιασμό από το φιλότεχνο κοινό της Μυτιλήνης και ιδιαίτερα από τη
Η Μυτιλήνη, η πρωτεύουσα ενός
νησιού όπως η Λέσβος, με μια τόσο
πλούσια πολιτιστική και καλλιτεχνική
παράδοση, δεν έχει να παρουσιάσει
αυτή τη στιγμή ούτε έναν σωστό χώρο
που θα μπορούσε να φιλοξενήσει μια
ολοκληρωμένη έκθεση ζωγραφικής ή
γλυπτικής, όταν άλλες, πολύ μικρότερες πόλεις της Ελλάδας, χωρίς καμία
ιδιαίτερη καλλιτεχνική παράδοση, διαθέτουν μία και δύο τέτοιες αίθουσες
τέλεια οργανωμένες.
Αν επιτέλους είναι τόσο δύσκολο
να γίνει ένα Πνευματικό Κέντρο, που
τόσο ανάγκη το έχει η πόλη μας, τουλάχιστον, ας οργανωθούν «επαγγελματικά» δυο - τρεις αίθουσες αξιώσεων, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να
φιλοξενηθούν εκθέσεις ζωγραφικής,
γλυπτικής, χαρακτικής ή φωτογραφίας
ιδιαίτερων απαιτήσεων.
Δυστυχώς, για άλλη μια φορά, η λύση
δόθηκε από τους ίδιους τους καλλιτέ15
πτωση η ενοποίηση των χώρων από το
πάρκιγκ ως το Ναυτικό Όμιλο μπορεί
να αποτελέσει αφορμή για τη δημιουργία ωραίων χώρων κατάλληλων για την
πραγματοποίηση εκδηλώσεων».
Ευχόμαστε, έστω και έτσι «από σπόντα» να μπορέσει να δημιουργηθεί
εκεί κάποιος κατάλληλος χώρος, όπου
να μπορούν να εκθέτουν και αναγνωρισμένοι καλλιτέχνες Έλληνες και ξένοι.
Το έχει ανάγκη η νεολαία και το φιλότεχνο κοινό του νησιού μας.
Τα βιογραφικά των καλλιτεχνών που
συμμετείχαν στην εν λόγω έκθεση,
κατ’ αλφαβητική σειρά έχουν ως εξής:
Γιώργος Ιορδάνου: Έχει γεννηθεί
το 1957 στη Μυτιλήνη και έχει ζήσει
τα μαθητικά του χρόνια στην Άντισσα. Ασχολείται με τη φωτογραφία από
το 1975. Τη φωτογραφική τέχνη τη
σπούδασε κοντά σε αναγνωρισμένους
φωτογράφους. Έχει παρουσιάσει αρκετές ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει και σε πολλές ομαδικές στη
Λέσβο, σε πολλές άλλες πόλεις της
Ελλάδας και στο εξωτερικό. Ήταν αυτός που είχε την ιδέα της δημιουργίας
της έκθεσης αυτής.
Συμμετείχε με μια
σειρά φωτογραφιών
από τη Λέσβο και
τη Λήμνο.
νεολαία και τους μαθητές των σχολείων που κυριολεκτικά πλημμύρισαν το
χώρο της έκθεσης. Εκατοντάδες μαθητές χωρίς αυτό να είναι υπερβολή, κατέκλυσαν τον εκθεσιακό χώρο, ήρθαν
σε επαφή με τις τέσσερις διαφορετικές μορφές της τέχνης - ζωγραφική,
γλυπτική, κεραμική, φωτογραφία - είχαν την ευκαιρία να κουβεντιάσουν με
τους ίδιους τους δημιουργούς και να
πάρουν χρήσιμες πληροφορίες για το
πώς δημιουργείται ένα έργο τέχνης,
ότι το κάθε έργο είναι μοναδικό και
δεν ξαναγίνεται και πως ακόμη το ίδιο
το έργο μπορεί να αποτελεί ένα μήνυμα στο κοινωνικό σύνολο.
Την έκθεση επισκέφτηκε και ο Αναπληρωτής Υπουργός Περιβάλλοντος
Νίκος Σηφουνάκης ο οποίος φανερά
εντυπωσιασμένος δήλωσε τα εξής: «Η
έκθεση αυτή δίνει μια νέα διάσταση σ’
αυτόν το χώρο, που όταν αρχικά μελετούσαμε την κατασκευή της μαρίνας
δεν την είχαμε σκεφτεί ποτέ, αφού την
είχαμε στο μυαλό μας σαν χώρο αναψυχής και όχι πολιτισμού. Υπάρχουν
μεν άλλα σχέδια, αλλά σε κάθε περί-
Φωτογραφία του
Γιώργου Ιορδάνου
16
Το έργο του Καραβά ανακαλεί στη
μνήμη εικόνες από την τέχνη των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα.
Χρησιμοποιεί την τεχνική του κολλάζ
με την κυριολεκτική της έννοια, κολλώντας αποσπάσματα κειμένων και φωτογραφιών από εφημερίδες, σκισμένα
χαρτιά, ιδιόγραφα σημειώματα, σχέδια
πρόχειρα, γραμμένα με το χέρι και με
επιμέλεια γραμμένα, με το διαβήτη και
το χάρακα. Που επιχρωματίζει στους
τόνους του λευκού, του γκρίζου, του
μαύρου και του γαλάζιου. Και τονίζει,
κυρίως, με τις έντονες, επιθετικές διαβαθμίσεις του κόκκινου.
Η σύνδεση της αρχιτεκτονικής με
τη ζωγραφική αποτελεί έναν από τους
σημαίνοντες στόχους τής δημιουργίας του. Τα αστικά του τοπία είναι
όμως πλασμένα όχι ως οι «ιδανικές»,
«ωραίες» και «λειτουργικές» πόλειςπρότυπα που καθιερώθηκαν, με τη
συμμετρία τους, την εποχή της Αναγέννησης. Αλλά ως πόλεις που αποσυντίθενται μέσα στη διάλυση του κοινωνικού τους ιστού,
από το μεσοπόλεμο και μετά, που
συμπίπτει με τη σημερινή διάλυση του
κοινωνικού ιστού
των σύγχρονων πόλεων. «Ζωγραφίζω
παράξενα τοπία»,
λέει ο ίδιος, «που
μπορεί να κρύβουν
Αλέξανδρος Καραβάς: Έχει γεννηθεί στην Αθήνα και τα τελευταία χρόνια ζει στη Μυτιλήνη, όπου ήρθε μέσω
της δουλειάς του.
Σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ
της Αθήνας (2002 - 2009), με δάσκαλο τον Γιάννη Ψυχοπαίδη. Παράλληλα
φοίτησε στο Εργαστήριο Γραφικών
Τεχνών, Τυπογραφίας και Τέχνης του
Βιβλίου (2007 - 2008) και στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης (20062008). Παρακολούθησε επίσης σεμινάρια Δημιουργίας Κόμικς, μαθήματα
Φωτογραφίας και Ντιζάιν.
Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στο Κτίριο Οργανισμού Λιμένος
Πειραιώς (2004), στην «Art Athina»
(2008), στη Φωτογραφική Εταιρεία
Μυτιλήνης και στο Αρχοντικό Γεωργιάδη, στη Μυτιλήνη (2010). Η έκθεση
“Art On Docks” είναι η πρώτη του
ομαδική στη Λέσβο και συμμετέχει σ’
αυτήν με έργα που έχουν σαν θέμα κυρίως την ανθρώπινη μορφή.
Έργο του ζωγράφου
Αλέξανδρου Καραβά
17
μια συγκεκριμένη υπόγεια ιστορία ή να
γεννήθηκαν από ένα άγνωστο ποίημα,
πολλές φορές άφηναν απλώς τα χάρτινα υλικά τους να φανούν. Ταξιδεύω
σε πόλεις που φτιάχνει το μυαλό τις
ελεύθερες ώρες που δε χρειάζεται να
σκεφτεί λογικά (...) Οι όγκοι γίνονται
διαφανείς ή χάνουν το βάρος τους, διαλύονται και ενώνονται πάλι σε ανεικονικές συνθέσεις. Το μέσα μπερδεύεται
με το έξω, η προοπτική αντιστρέφεται
και εμφανίζεται ο ανοιχτός ορίζοντας»
Γιώργος Κατσαρός: Γεννήθηκε το
1974 στη Θεσσαλονίκη. Ζει και εργάζεται στη Μυτιλήνη εδώ και χρόνια, κατασκευάζοντας έργα από «άχρηστα»
αντικείμενα, κυρίως μέταλλο και γυαλί
και πηλό, ως εκπρόσωπος της trash
art.
Στο εργαστήριό του πειραματίζεται
πάνω σε διάφορες τεχνικές και τεχνολογίες, έχοντας προχωρήσει τελευταία
στο συνδυασμό γυαλιού με μέταλλο.
Έχει συμμετάσχει σε αρκετές ομαδικές, ενώ έχει κάνει και ατομικές εκθέσεις, τόσο στη Μυτιλήνη όσο και στην
Αθήνα, και έχει συνεργαστεί με φορείς
όπως το Εθνικό Θέατρο, το Υπουργείο Αιγαίου, το Τμήμα Πολιτισμικής
Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ.ά. Τέλος, έχει λάβει το πρώτο
βραβείο στο διεθνή διαδικτυακό διαγωνισμό «Micropolis», στην κατηγορία
«Video Animation/Μυθοπλασία». Στην
έκθεση της μαρίνας συμμετέχει με
τρία γλυπτά του από μέταλλο, τα δύο
από τα οποία βρίσκονται μόνιμα στο
ξενοδοχείο «Ζαΐρα».
Λένα Τριανταφύλλου: Γεννημένη
το 1951 στη Μυτιλήνη, ασχολείται με
την τέχνη του πηλού εδώ και πολλά
χρόνια. Έχοντας μαθητεύσει στο εργαστήριο της μητέρας της, γνωστής
γλύπτριας, ζωγράφου και κεραμίστριας, Βανιώς, σπούδασε στη συνέχεια
τεχνικές κατασκευής φόρμας και παρακολούθησε διάφορα σεμινάρια.
Έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολλές
ομαδικές εκθέσεις στο εσωτερικό και
το εξωτερικό και έχει πάρει διακρίσεις με τα έργα της. Είναι μέλος του
Σωματείου Κεραμιστών Λέσβου «Το
Έοργον» και του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας. Στην έκθεση
«Art On Docks» συμμετέχει με μια
σειρά από γλυπτά δείγματα της δουλειάς της των τελευταίων χρόνων, που
για πρώτη φορά εκτίθενται όλα μαζί.
Έργου της Γλύπτριας - Κεραμίστριας
Λένας Τριανταφύλλου
18
«Άρατε πύλας…»
μια αρχαία εθιμική παράδοση
Γράφει ο Δημήτρης Νικορέτζος
Δεν υπάρχουν αυθεντικότερες, φιλοσοφικότερες και ποιητικότερες ρήσεις
από εκείνες που ακούμε στους ψαλμούς και τα τροπάρια της ακολουθίας
της Αναστάσεως. Η ψυχή του ανθρώπου, μετά από την εις Άδου κάθοδον,
ανεγεννάται και αναβαπτίζεται με τα
νάματα της νέας ζωής, που προβάλλει
αποκαθαρμένη από τις οδύνες, τους
ρύπους και τα άχθος της καθημερινότητας.
Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, αρχίζει
και η προετοιμασία της ψυχής για την
πολυπόθητη επιστροφή στους γενέθλιους τόπους. Για όσους η μοίρα έταξε
να ζουν μακριά από τις πατρογονικές
τους εστίες, η επιστροφή αυτή κρύβει
μιαν απροσμέτρητη μαγεία. Μαγεία
που φαντάζει πολύ περισσότερο απτή
απ’ ό,τι στους γηγενείς. Οι μισεμένοι
ζουν πάντα με τους καημούς και τους
ιμέρους μιας ακατανίκητης νοσταλγίας.
Η φαντασία και η χρονική απόσταση
ωραιοποιούν πάντα την πραγματικότητα. Την πασπαλίζουν με όσες συγκινήσεις η ψυχή νιώθει πως της αποστερούν.
Μαζί με τον πολύχρωμον εσμό των
μυρίων που αναχωρούν προτροπάδην
απ’ τις περιοχές του άστεως, ακολουθώ
κι εγώ τους θαλασσινούς μαιάνδρους
του Αιγαίου και φτάνω στην πολυφίλητη Λέσβο. Η επιστροφή μου στο ακριτικό νησί προβάλλει κάθε φορά μέσα
μου σαν ταξίδι ακροτελεύτιο. Με αιχ-
μαλωτίζει με μια δύναμη πρωτεϊκή.
Η κατανυκτική τελετουργία της Μεγάλης Εβδομάδας, με την υποβλητική
της μεγαλοπρέπεια, με το ανεκλάλητο
θάμβος της αναπαράστασης του θείου
πάθους, με την απροσμέτρητη μυστικοπάθεια της ακολουθίας των Μεγάλων
Ωρών, με τους εκφραστικότατους καμπανισμούς των σημάντρων, με οδηγούν πέρα από τις ανθρώπινες συγκαταβατικότητες. Δεν έχω πια την πίστη
των παιδικών μου χρόνων. Το αναλογίζομαι με την οδύνη των ανεπιτρεπτί πεπτωκότων. Μακάριοι οι μη ιδόντες και
πιστεύσαντες. Τη σκέψη μου έχει από
καιρό αλώσει ο θετικισμός. Είμαι ένας
«εν μέρει εθνικός, εν μέρει χριστιανίζων». Ωστόσο νιώθω στα κατάβαθα της
ψυχής μου την ανάγκη μιας οδοιπορίας
στις αρχαίες μνήμες. Ίσως την ανάγκη
μιας αυτοενδοσκόπησης και ενός απολογισμού.
Μικρός, ήμουν αναγνώστης στην
ενορία του αγίου Συμεών. Με πολλή
συγκίνηση επιστρέφω στα χρόνια εκείνα. Χρόνια απίθανα και ανεπανάληπτα.
Η αγνότητα της παιδικής καρδιάς δεν
είχε αλλοτριωθεί ακόμη από τους πειρασμούς της ορθολογιστικής σκέψης.
Θυμάμαι τη χορωδία της εκκλησίας,
της οποίας αποτελούσα καλλίφωνο μέλος, που έψαλλε με άφατη συγκίνηση
τα εγκώμια, όπως και την περιφορά του
επιταφίου στα γραφικά καλντερίμια.
Άνοιγαν τότε τα παραθυρόφυλλα κι οι
19
γυναίκες μας έρραιναν απ’ τα μπαλκόνια
μύρα και ροδοπέταλα. Από το τυπικό
της εκκλησίας ελάχιστα θυμάμαι. Μου
έχουν όμως μείνει στη μνήμη ανεξίτηλα
τα πασχαλινά ιδιόμελα και τα τροπάρια
της Αναστάσεως, που αποτελούν την
πιο συμπυκνωμένη μεταφυσική ποίηση όλων των αιώνων. Το «Καθαρθώμεν
τας αισθήσεις», «Έπί της θείας φυλακής ο θεηγόρος Αββακούμ», «Δεύτε
πόμα πίωμεν καινόν», «Δεύτε από θέας
γυναίκες ευαγγελίστριαι», «Πάσχα το
τερπόν» και φυσικά το «Αναστάσεως
ημέρα λαμπρυνθώμεν λαοί».
Αν όμως υπάρχει κάτι που η αναπόλησή του δεν έπαψε μέχρι σήμερα να
με θέλγει και να με συγκινεί, είναι η
συγκλονιστική τελετουργία του «Άρατε πύλας». Η τελετουργία αυτή με τον
τόσο συμβολικό χαρακτήρα, που διέσωσε η παράδοση, δεν αναφέρεται
πουθενά στο τυπικό της αναστάσιμης
ακολουθίας και η αναπαράστασή της
είναι καθαρά εθιμική. Σε ελάχιστες
πια εκκλησίες διατηρείται, ιδιαίτερα
στις ενορίες που υπηρετούν γέροντες
εφημέριοι. Γίνεται όμως στη μοναστική
πολιτεία του Άθω. Την ως ένα σημείο
παγανιστική αυτή τελετουργία έχω να
ιδώ από τα φοιτητικά μου χρόνια. Στον
άγιο Συμεών τηρούσε απαρέγκλιτα το
έθιμο αυτό ένας παλαιός εφημέριος, ο
παπά Γρηγόρης Μακρέλλης. Γίνεται πάντα το βράδυ της Αναστάσεως. Μετά
το «Διαγενομένου του Σαββάτου» του
κατά Μάρκον Ευαγγελίου και την εκφώνηση από τον ιερέα του «Χριστός
Ανέστη», κάτω από τις ομοβροντίες
των κροτίδων και των βαρελότων, ο παπάς, κρατώντας το ιερό Ευαγγέλιο και
περιστοιχιζόμενος από το χορό των
ψαλτών, τα εξαπτέρυγα και το λάβαρο
της Αναστάσεως, που κρατεί συνήθως
ο προεστώς - παλαιότερα - ή ο επίτροπος της εκκλησίας, κατευθύνεται
στο ναό, όπου όμως βρίσκεται προ
θυρών κεκλεισμένων. Στο εσωτερικό
του ναού, που συμβολίζει τον τάφο,
πίσω από την εξώθυρα του νάρθηκα,
βρίσκεται ένας βροντόφωνος λαϊκός ή
ο νεωκόρος, που υποδύεται τον Άδη,
τον οποίο ο Ιησούς με την ανάστασή
του, νικητής και τροπαιοφόρος, τον καλεί ν’ ανοίξει τις πύλες της ζωής και να
λυτρώσει το ανθρώπινο γένος από τα
δεσμά του θανάτου. Τα φώτα σβήνουν
και όλο το εκκλησίασμα συγκεντρώνεται στον πρόναο, που φωτίζεται μόνο
από το αμυδρό φως των κεριών.
Ο ιερέας σταματά εμπρός στην
σφραγισμένη θύρα και, σείοντας παρατεταμένα το πόμολο, εκφωνεί με διάτορη και υποτρέμουσα φωνή:
- Άρατε πύλας οι άρχοντες υμών και
επάρθητε πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης.
Τότες, πίσω από την κλεισμένη θύρα,
ακούγεται η φωνή του νεωκόρου, που
με την αποτρόπαιη φωνή του Άδη ερωτά:
- Τις εστίν ούτος ο βασιλεύς της δόξης;
Ο ιερέας, όμως, εξακολουθώντας να
τραντάζει τη θύρα, του ανταπαντά:
- Κύριος κραταιός και δυνατός, Κύριος δυνατός εν πολέμω, Κύριος των
δυνάμεων, αυτός εστίν ο βασιλεύς της
δόξης.
Η στιχομυθία αυτή του ιερέα με τον
Άδη - της ζωής με το θάνατο - που γίνεται μέσα σε βαθιά ατμόσφαιρα μυσταγωγίας, επαναλαμβάνεται τρεις φορές,
μέχρι ο Άδης νικημένος άρει τις πύλες και το εκκλησίασμα, μ’ επικεφαλής
20
τον ιερέα και τους ψάλτες, εισορμήσει
στον κατάφωτο ναό, ψάλλοντας ομοθυμαδόν τον «Αναστάσεως ημέρα».
Στην Σκιάθο, καθώς και σε μερικές
άλλες πόλεις, από αρχαιότατη παράδοση, το «Άρατε πύλας», όπως αναφέρει
στο ομώνυμο αφήγημά του ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, γίνεται το πρωί του
Μεγάλου Σαββάτου με την περιφορά
του Επιταφίου, που εκεί δεν περιφέρεται, όπως γίνεται συνήθως, το βράδυ
της Μεγάλης Παρασκευής. Στη Λέσβο
το «Άρατε πύλας» διαδραματίζεται πάντα μετά την Ανάσταση.
Όπως αναγράφεται στο Μέγα Ευχολόγιον, η εθιμική αυτή πράξη, που καθιέρωσε η παράδοση, αποτελεί μέρος
του τυπικού που τελείται στα εγκαίνια
του νέου ναού, ιεροτελεστία που είναι εντελώς ιδιότυπη. Στην περίπτωση
αυτή, ο ιερέας κρατεί τυλιγμένα σε λευκό μεταξωτό ύφασμα τα άγια λείψανα
κάποιου μάρτυρα, που θα τοποθετήσει σε ειδική κρύπτη στην Αγία Τράπεζα, μόλις ανοίξει η κλειστή εξώθυρα
της εκκλησίας και εγκαινιαστεί ο ναός.
«Ταύτα δε - αναφέρει το Ευχολόγιον ψάλλονται εκ γ’ και ευθύς ο Αρχιερεύς
αίρει τα άγια Λείψανα μετά του Δίσκου,
και τίθησιν επί της κεφαλής αυτού, και
σφραγίζει τρις τα πύλας μετ’ αυτών των
λειψάνων».
Το μήνυμα όμως της ελπίδας, που
αναθρώσκει από το μέγα γεγονός της
Αναστάσεως, δεν το επιβεβαιώνει μόνο
η συμβολική στιχομυθία του «Άρατε
πύλας», αλλά το επιρρωννύει και ο κατηχητικός λόγος του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ένα από τα συμβολικότερα
κείμενα της πασχαλινής λειτουργίας,
που περιλαμβάνει τις πιο κάτω παραινέσεις, που αξίζει να τις μάθουν όσοι δεν
τις γνωρίζουν ή, όσοι τις γνωρίζουν, να
τις ξαναθυμηθούν:
«Ει τις ευσεβής και φιλόθεος, απολαυέτω της καλής ταύτης και λαμπράς
πανηγύρεως. Εί τις δούλος ευγνώμων,
εισελθέτω χαίρων εις την χαρά του
Κυρίου αυτού. Εί τις έκαμε νηστεύων,
δεχέσθω σήμερον το δίκαιον όφλημα.
Εί τις από της πρώτης ώρας ειργάσατο,
δεχέσθω σήμερον το δίκαιον όφλημα.
Εί τις μετά την τρίτην ήλθεν, ευχαρίστως εορτασάτω. Εί τις μετά την έκτην
έφθασε, μηδέν αμφιβαλέτω και γαρ ουδέν ζημιούται. Εί τις υστέρησεν εις την
ενάτην, προσελθέτω, μηδέν ενδοιάζων.
Εί τις εις μόνην έφθασε την ενδεκάτην,
μη φοβηθή την βραδύτητα φιλότιμος
γαρ ων ο Δεσπότης, δέχεται τον έσχατον καθάπερ και τον πρώτον αναπαύει
τον της ενδεκάτης, ως τον εργασάμενοων από της πρώτης και τον ύστερον
ελεεί και τον πρώτον θεραπεύει κακείνω δίδωσι και τούτω χαρίζεται και τα
έργα δέχεται και την γνώμην ασπάζεται
και την πράξιν τιμά και την πρόθεσιν
επαινεί. Ουκούν εισέλθητε πάντες εις
την χαράν του Κυρίου ημών και πρώτοι και δεύτεροι, τον μισθόν απολαύετε. Πλούσιοι και πένητες, μετ’ αλλήλων
χορεύσατε. Εγκρατείς και ράθυμοι, την
ημέρα τιμήσατε. Νηστεύσαντες και μη
νηστεύσαντες, ευφράνθητε σήμερον.
Η τράπεζα γέμει, τρυφήσατε πάντες. Ο
μόσχος πολύς, μηδείς εξέλθη πεινών.
Πάντες απολαύσατε του συμποσίου
της πίστεως. Πάντες θρηνείτω πενίαν
εφάνη γαρ η κοινή βασιλεία. Μηδείς
οδυρέσθω πταίσματα, συγγνώμη γαρ
εκ του τάφου ανέτειλε. Μηδείς οδυρέσθω θάνατον ηλευθέρωσε γαρ ημάς ο
του Σωτήρος θάνατος. Έσβεσεν αυτόν,
υπ’ αυτού κατεχόμενος. Εσκύλευσε τον
21
και αναβιώνει κάθε χρόνο στο νησί
όπου ο Ιωάννης έγραψε την Αποκάλυψη. Η κατανυκτικότητα που το περιβάλλει και η τελετουργική του μυσταγωγία,
του προσδίδουν μια μοναδικότητα που
προσελκύει μεγάλο πλήθος πιστών,
που έρχονται να το παρακολουθήσουν.
Πρόκειται για μιαν αναπαράσταση του
θείου δράματος που αναβιώνει κατά
τρόπο θεατρικό και που είναι η μόνη
με σκηνική απόδοση. Ο ηγούμενος του
μοναστηριού υποδύεται τον Ιησού και
δώδεκα ιερομόναχοι τους δώδεκα μαθητές του. Η θρησκευτική αυτή τελετουργία εκτυλίσσεται πάντοτε σε ειδική εξέδρα σε ανοιχτό χώρο και ο λαός
συγκεντρώνεται γύρω από το σκηνικό
κυκλικά. Τα λόγια της στιχομυθίας του
ηγουμένου με τους μοναχούς βασίζονται στα Ευαγγέλια και η αναπαράσταση
γίνεται σε τρεις θεατρικές πράξεις. Το
έθιμο αυτό δεν γίνεται πουθενά αλλού,
παρά μόνο στα Ιεροσόλυμα, από την
ελληνορθόδοξη αγιοταφική αδελφότητα.
Όλες αυτές τις αναμνήσεις προσπαθώ να ξαναζήσω, αναζητώντας κάθε Πάσχα το αρχαίο παιδί. Να οδοιπορήσω
στα μακρινά μοναστήρια και να ξανακούσω τους ρυθμικούς γδούπους του
ξύλινου σήμαντρου, καθώς θα κρούουν
το κρεμασμένο καραβοσάνιδο με τα
ξυλόσφυρά τους οι δεξιοτέχνες μοναχοί καμπανοκρούστες. Να επιστρέψω
στους μυθικούς εκείνους τόπους, που
μόνο οι αγνές ψυχές έχουν το προνόμιο να αποκαλύπτουν.
Ιδού γιατί με συγκινούν οι ημέρες
της Μεγάλης Εβδομάδας και σπεύδω
νοσταλγός στο νησί μου και ιδού γιατί
επιστρέφω κάθε χρόνο τέτοιες μέρες
στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
άδη ο κατελθών εις τον άδη. Επίκρανεν
αυτόν, γευσάμενος της σαρκός αυτού
και τούτο προλάβων Ησαΐας εβόησεν.
«Ο άδης, φησίν, επικράνθη, συναντήσας σοι κάτω». Επικράνθη, και γαρ
κατηργήθη. Επικράνθη, και γαρ ενεπαίχθη. Επικράνθη, και γαρ ενεκρώθη. Επικράνθη, και γαρ καθηρέθη. Επικράνθη,
και γαρ εδεσμεύθη. Έλαβε σώμα, και
θεώ περιέτυχεν. Έλαβε γην, και συνήντησεν ουρανώ. Έλαβεν όπερ έβλεπε,
και πεπτώκεν, όθεν ουκ έβλεπε. Που
σου, θάνατε, το κέντρον; Που σου,
άδη το νείκος; Ανέστη Χριστός, και συ
καταβέβλησαι. Ανέστη Χριστός και πεπτώκασι δαίμονες. Ανέστη Χριστός και
χαίρουσιν άγγελοι. Ανέστη Χριστός,
και ζωή πολιτεύεται. Ανέστη Χριστός
και νεκρός ουδείς επί μνήματος. Χριστός γαρ εγερθείς εκ νεκρών, απαρχή
των κεκοιμημένων εγένετο. Αυτώ η
δόξα και το κράτος εις τους αιώνας των
αιώνων. Αμήν».
Δυστυχώς ελάχιστοι είναι εκείνοι
που μένουν στην πασχαλινή λειτουργία
ν’ ακούσουν αυτά τα τόσα μεστά από
υψηλά νοήματα λόγια του Χρυσοστόμου.
Ο πασχαλινός αμνός και η μαγειρίτσα, αλλά και κόπωση των περισσότερων, μετά το χαρμόσυνο άγγελμα του
«Χριστός Ανέστη» και το φιλί της αγάπης, τους τρέπουν σε φυγή, για να «πασκάσουν» το πλούσιο εόρτιο δείπνο
και να τσουγκρίσουν τα κόκκινα αυγά.
Το μεγαλοβδόμαδο, βέβαια, τελούνται και άλλα έθιμα, που διέδωσε η
παράδοση και που έχουν τοπικό χαρακτήρα. Εν’ από αυτά είναι η τελετή
του «Ιερού Νιπτήρος», που γίνεται το
μεσημέρι της Μεγάλης Πέμπτης στο
μοναστήρι του Θεολόγου της Πάτμου,
έθιμο που έχει ιστορία τριών αιώνων
22
Η Γνωριμία στο κόκκινο*
Γράφει η Ειρήνη Βεκρή
Κοντούλης, αδυνατούλης, μελαχρινή
επιδερμίδα, μαύρα λαμπερά τεράστια
μάτια, ίσια μαύρα ακούρευτα και αχτένιστα μαλλιά. Ήταν πάντα εκεί. Βρόμικος,
με μισοσχισμένα, μεγαλύτερα για το
μπόι του ρούχα, ξυπόλητος, αλλά… γελαστός. Θα ’χε περάσει τα εφτά. Φαινόταν μικρότερος. Ο Παναγιώτης, ήταν
ο μικρός φίλος, δίπλα στις γραμμές του
τρένου, στο πεζοδρόμιο, στο τρίτο φανάρι, στην οδό Κωνσταντινουπόλεως,
μόλις έστριβες από την Εθνική Οδό.
Κρατούσε ένα άσπρο πλαστικό κυπελλάκι και περίμενε ν’ ανάψει το κόκκινο
στα φανάρια, για να πλησιάσει τα σταματημένα αυτοκίνητα στη σειρά.
- Δώστε μου μια βοήθεια, έλεγε με
τσαχπίνικο χαμόγελο στους οδηγούς
και τους πρότεινε για να βάλουν μέσα
τον οβολό τους, το πλαστικό ποτηράκι,
πότε άδειο, πότε με λίγα κέρματα ήδη
μέσα.
Μερικοί του έδιναν, άλλοι τον έδιωχναν, άλλοι τον μάλωναν. Ο Παναγιώτης
απτόητος στο καθήκον του, ξαναφορούσε το χαμόγελό του και προχωρούσε στο επόμενο αυτοκίνητο.
Η Δήμητρα δούλευε εκεί κοντά. Κάθε
μέρα περνούσε από την οδό Κωνσταντινουπόλεως. Σχολούσε κατά τις δυόμισι. Πάντα στο τρίτο φανάρι την έπιανε
το κόκκινο. Πάντα είχε πρόχειρο ένα
κέρμα, για το μικρό Παναγιώτη. Τον
έκανε πολύ γούστο. Και κείνος, σαν να
την περίμενε στην ώρα της και την αναγνώριζε, από μακριά άρχιζε να τη χαιρε-
τά. Είχαν αλληλοσυμπαθηστεί από την
πρώτη τους συνάντηση. Του έπιανε την
κουβέντα καμιά φορά.
- Παναγιώτη, πώς πάει το σχολείο;
- Δεν πάω σχολείο εγώ.
- Γιατί Παναγιώτη; Είναι καλά εκεί, να
μάθεις γράμματα.
- Τί τα θέλω τα γράμματα! Δε θέλω
μπελά. Καλά είμαι.
Άλλη φορά πάλι, η Δήμητρα τον ρωτούσε:
- Παναγιώτη, πότε θα πας σχολείο;
- Μπα, δεν πάω.
- Γιατί; Να πας. Να δεις που θα σ’ αρέσει...
- Μπα! Ο Μανόλης που πήγε, δεν το
‘θελε... Δυο μέρες. Δεν ξαναπήγε. Κι
εγώ δε θέλω.
- Γιατί;
- ...
Ο Παναγιώτης, άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε, γύριζε τη ματιά του προς την
οροφή του αυτοκινήτου. Σηκωνόταν
μετά στις μύτες των ποδιών του και περιεργαζόταν το παραθυράκι του ταβανιού. Έφερνε μια γύρα το αυτοκίνητο,
παρατηρούσε τα ανοίγματα στα καπό,
χάιδευε τα γυαλιστερά φινιρίσματα, ξεσκόνιζε με το χέρι του τα φανάρια, το
μεταλλικό του σήμα, το έφτυνε καμιά
φορά να ξαστράψει και τέλος, η ματιά
και το ενδιαφέρον του ξαναγύριζαν
στην οροφή. Το αυτοκίνητο της Δήμητρας ήταν άσπρο και πολύ συνηθισμένο.
Είχε ένα σπουδαίο πλεονέκτημα όμως.
Αυτό το μικρό παράθυρο στην οροφή.
23
Η ίδια, δεν ήξερε καν πώς άνοιγε. Δεν
την ενδιέφερε κιόλας. Αντίθετα με τον
Παναγιώτη, που είχε την όρεξη και το
θάρρος και με παιχνιδιάρικο ύφος, κλείνοντας το μάτι, άπλωνε το χεράκι του,
πατούσε διάφορα κουμπιά και τσουουουπ, άρχιζε να το ανοίγει. Το ίδιο
χεράκι, μαυριδερό από τη φύση του
αλλά και τη βρόμα, με νύχια που είχαν
πολύ καιρό να κοπούν και να καθαριστούν, αναβόσβηνε τα φλας, πατούσε
την κόρνα, έβαζε σε κίνηση τους υαλοκαθαριστήρες, έκανε τέλος πάντων,
ότι σκανταλιά προλάβαινε στο δίλεπτο
του κόκκινου φαναριού. Η Δήμητρα τον
άφηνε ή έκανε πως τον μάλωνε. Είχε και
κείνη δυο μικρά αγόρια, Παναγιώτη έλεγαν το μικρότερο, σχεδόν στην ηλικία
του φίλου των φαναριών.
Μια μέρα καθώς έφευγε από το γραφείο και έψαχνε στην τσάντα της, για να
προετοιμάσει το κέρμα του Παναγιώτη,
βρήκε ένα κόκκινο αυτοκινητάκι. Το φύλαξε πρόχειρα και όταν σταμάτησε στο
φανάρι και πάλι, το κράτησε έξω από το
παράθυρο, για να το βάλει στο χεράκι
του μικρού Παναγιώτη.
Μια τεράστια αστραπή. Αυτό ήταν. Η
ματιά του ξάστραψε, σαν αστέρι που
μόλις γεννήθηκε ξαφνικά, από περίεργη
έκρηξη. Ύστερα, μια γλύκα ζωγραφίστηκε στα μάτια του και αμέσως ξεχύθηκε ασυγκράτητη στο καταβρομισμένο προσωπάκι του κι έγινε ένα τεράστιο
χαμόγελο…
- Για... μένα είναι; Ψέλλισε, με δυσκολία, ο μικρός.
- Ναι, Παναγιώτη, δικό σου είναι, Πάρ’
το, είπε η Δήμητρα, με δυσκολία και κείνη απ’ αυτό το ξάφνιασμα, προσπαθώντας να τον ενθαρρύνει.
Ο μικρός Παναγιώτης, με απλωμένο το χέρι του, αργά, διστακτικά στην
αρχή, έκανε να κινηθεί λίγο. Ύστερα
βιαστικά άρπαξε κι έχωσε το κόκκινο
αυτοκινητάκι στη χουφτίτσα του και το
έσφιξε γερά. Ούτε που θυμήθηκε, πως
έπρεπε να περιμένει για το κέρμα στο
κυπελλάκι του. Σαν ελατήριο πετάχτηκε
και πλησίασε τρέχοντας τον οδηγό του
επόμενου αυτοκινήτου, που ήταν σταματημένο κι αυτό στο κόκκινο.
- Κοίτα, του είπε περήφανα, κοίτα τι
μου έδωσε αυτή η κυρία κι έδειξε προς
το αυτοκίνητο της Δήμητρας. Είναι δικό
μου το αυτοκινητάκι αυτό. Δώρο. Το
πρώτο μου δώρο!
Ούτε και τώρα πρότεινε το άσπρο
κυπελλάκι, για να ζητήσει βοήθεια από
τον οδηγό. Αδιαφόρησε και για το μεθεπόμενο όχημα, που είχε σταθεί στο
φανάρι. Έμεινε να κοιτάζει το κόκκινο
αυτοκινητάκι, που το κρατούσε σφιχτά
στο δεξί του χεράκι και άρχισε να το
τσουλάει πάνω στο βραχίονα του αριστερού του χεριού, μη παραλείποντας
να το τρακάρει και πάνω στο άσπρο
κυπελλάκι. Ύστερα έκατσε κάτω κι άρχισε να παίζει συνεπαρμένος. Εκεί, στο
πεζοδρόμιο.
Άναψε το πράσινο φως και έφυγε η
σειρά αυτή των αυτοκινήτων. Έφυγε και
η Δήμητρα, με τη ματιά της κολλημένη
στο καθρεφτάκι του αυτοκινήτου, να
παρακολουθεί πίσω, τις κινήσεις του μικρού της φίλου.
Η Δήμητρα έφτασε στο σπίτι της, τα
παιδιά ήταν ακόμα στο σχολείο. Πέρασε γρήγορα στο δωμάτιό τους, σκοντάφτοντας στο τρένο και τις γραμμές του,
που είχαν καταλάβει το πάτωμα. Άναψε
το φως κι έριξε μια ματιά τριγύρω. Είδε
24
τα βιβλία, τα παιχνίδια, τα μολύβια, τις
μπογιές, τα τετράδια, τα αυτοκινητάκια,
τα τρένα, τα ποδήλατα, τα πατίνια, τα
επιτραπέζια, τα ηλεκτρονικά, τα …, όλα
αυτά, τη μικρή περιουσία, που βρισκόταν στο δωμάτιο των παιδιών...
Άρχισε να ετοιμάζει μια τσάντα με
διάφορα χρειαζούμενα και μη, για να
τα δώσει την επομένη στο μικρό Παναγιώτη. Κι όλη μέρα τον σκεφτόταν. Δεν
ήταν ορφανός, τουλάχιστον από μάνα.
Έβλεπε μια νεαρή γυναίκα, από μακριά.
-Μόνος, είσαι εδώ Παναγιώτη; Τον
είχε ρωτήσει μια μέρα.
-Είναι και η μάνα μου εδώ, είχε πει κι
είχε στρέψει, τάχα αδιάφορα, τη ματιά
του προς το μέρος της.
Ήταν μια μαυροφορεμένη νέα κοπέλα, με μακριά φούστα, μαύρο μαντίλι
στα μαλλιά και ανήσυχο βλέμμα. Κρυβόταν πίσω από το τελευταίο δέντρο
της σειράς, κοντά στις ράγες του τρένου και παρακολουθούσε συνέχεια το
μικρό Παναγιώτη. Είχε την έννοια του.
Το επόμενο μεσημέρι, με πολύ ήλιο,
τη γνωστή ώρα, με τον ιδρώτα να του
γυαλίζει το πρόσωπο και να μουσκεύει
τα ρούχα του, ο μικρός Παναγιώτης στη
θέση του και η Δήμητρα σταματημένη
στο φανάρι της. Του έδωσε την τσαντούλα με τα δωράκια.
- Ο, τί είναι αυτό; Έκανε γελαστά ο
μικρός.
- Είναι κάτι πραγματάκια για σένα.
- ...
Δεν είπε τίποτα, όμως άπλωσε πάλι
στο μικρό του πρόσωπο το τεράστιο
χαμόγελο. Αυτή τη φορά, έκατσε και
περίμενε για να του ρίξει και κέρμα στο
κυπελλάκι του.
- Μόλις το γεμίσω, θα φύγω, της είπε
ο μικρός.
- Μπράβο, Παναγιώτη. Να φοράς
όμως σε παρακαλώ το καπελάκι σου.
Σου έχω φέρει κι εγώ ένα, εδώ στην
τσαντούλα. Ο ήλιος είναι πολύ δυνατός
και είσαι πολύ ώρα εκτεθειμένος.
Της φαινόταν κουρασμένος και ταλαιπωρημένος.
- Καλά, είπε απρόθυμα το αγόρι και
φόρεσε το καινούργιο καπέλο του, για
να μην της χαλάσει, εκείνη την ώρα, το
χατίρι.
Εκείνο το καλοκαίρι συναντιόντουσαν
κάθε μέρα, Δευτέρα με Παρασκευή,
το μεσημέρι, στη ζέστη και στον ήλιο.
Ποτέ ο Παναγιώτης δεν φορούσε το
καπέλο του. Το μουτράκι του, αλλού
άσπρα, αλλού καφετιά, πάντα είχε σημάδια, κάποια στίγματα που σιγά σιγά
άρχισαν να γίνονται εντονότερα. Ίσως
να φταίει το ότι δεν πλένεται, σκεφτόταν η Δήμητρα και τον μάλωνε πάντα
για το καπέλο που δε φορούσε, χωρίς
αποτέλεσμα όμως. Το πράγμα χειροτέρευε. Είχε αρχίσει να ανησυχεί. Συμβουλεύτηκε και τη φίλη της, τη Μαργαρίτα,
που ήταν γιατρός. Αυτή την ανησύχησε
ακόμα περισσότερο.
Πλησίαζε ο καιρός των διακοπών για
τη Δήμητρα. Θα έφευγε οικογενειακώς
για το νησί. Οι μέρες γινόντουσαν όλο
και πιο ζεστές κι ο ήλιος πιο απειλητικός. Η Δήμητρα καθημερινά παρακολουθούσε τα σημάδια στο προσωπάκι
του Παναγιώτη. Σκούραιναν και μεγάλωναν, ασύμμετρα. Δεν πάει άλλο, σκέφτηκε. Πρέπει κάτι να κάνω. Άρχιζε και η
άδειά της, θα έλειπε τόσες μέρες. Έτσι
πήρε την απόφαση.
-Παναγιώτη, πες στη μάνα σου να έρθει να της μιλήσω.
25
Της έκανε νόημα. Εκείνη δεν ερχόταν με τίποτα. Όλο και κρυβόταν πίσω
απ΄το δέντρο. Όλο να πηγαινοέρχεται
κι ο Παναγιώτης, να την καλεί. Και το
αυτοκίνητο της Δήμητρας δεν έφευγε.
Είχε ανεβεί στο πεζοδρόμιο και δεν έλεγε να ξεκολλήσει από κει. Με τα πολλά
η νέα γυναίκα το αποφάσισε. Πλησίασε.
- Καλημέρα, είμαι η Δήμητρα.
- ...
- Πώς είναι το όνομά σου;
- ...
- Είσαι η μητέρα του Παναγιώτη;
- Ναι.
- Πρέπει να τον πάμε στο γιατρό. Είναι
άρρωστος.
- ...
- Πού μένετε να περάσω το πρωί να
σας πάρω;
- ...
Τί φοβισμένο βλέμμα. Η Μαρία, έτσι
συστήθηκε στο τέλος, κρατούσε κλειστή σαν στρείδι την προσωπική τους
ζωή. Φαινόταν τρομερά δύσπιστη με
τους ανθρώπους, φοβισμένη. Μιλούσε
μονάχα με τη ματιά της, τα ίδια μάτια με
του Παναγιώτη, που ερευνούσαν προς
όλες τις κατευθύνσεις, σαν να έψαχνε
για δρόμο διαφυγής, σε περίπτωση
εμφάνισης κάποιου απροσδόκητου
εχθρού.
- Αύριο θα περάσω πρωί, να σας πάρω
για το Νοσοκομείο. Μην κάνεις καμιά
βλακεία και δεν έρθετε. Στις εφτά εδώ.
Ο τόνος της φωνής της Δήμητρας
ήταν αυστηρός και αποφασιστικός. Δεν
άφησε περιθώρια για αντιρρήσεις. Η
Μαρία έγνεψε καταφατικά.
Την άλλη μέρα, πήγαν στο Νοσοκομείο των Παίδων. Ο μικρός Παναγιώτης ήταν πράγματι άρρωστος, σοβαρά.
Έπρεπε να κάνει εξετάσεις, θεραπεία,
ίσως και εγχείρηση…
Η Μαρία ήταν συνέχεια στο πλευρό
του. Η Δήμητρα ερχόταν συχνά. Έκανε τις συνεννοήσεις με τους γιατρούς.
Θα έπρεπε να νοσηλευτεί για αρκετό
καιρό. Εκεί η συντροφιά απέκτησε και
μια καινούργια φίλη. Ήταν η Μαργαρίτα,
η γιατρός που είχε αναλάβει το μικρό
Παναγιώτη. Την κέρδισε κι αυτή με την
πρώτη ο μικρός, με τα παιχνιδιάρικα
πονηρά κι εκφραστικά του ματάκια, μ’
αυτό το γλυκό του χαμόγελο, που στιγμή δεν έπαψε να τους χαρίζει. Ώσπου,
μια μέρα, συνειδητοποίησαν οι δυο φίλες του, πως ήταν περασμένη η ηλικία
του για το σχολείο. Τότε άρχισαν να
του φέρνουν βιβλία.
- Μπα, τί είναι τούτα; Ρώτησε με θαυμασμό, όταν του έφεραν δυο βιβλία κόμικς, το ένα για το ποδόσφαιρο και το
άλλο για το μπάσκετ.
-Αυτά, είναι βιβλία, Παναγιώτη, δεν
έχεις ξαναδεί;
- Έχω. Είχε ένα ο Μανόλης...
Στην αρχή, του διάβαζαν, του έδειχναν τις εικόνες, του εξηγούσαν. Μετά
συνεννοήθηκαν και άρχισαν να του μαθαίνουν γραφή και ανάγνωση. Είχαν και
οι δυο φίλες του, μεγάλη εμπειρία από
τα παιδιά τους. Κάθε μέρα, παράλληλα
με τη θεραπεία, γινόταν και το μάθημα.
Κάθε μέρα γελαστός, περίμενε ο Παναγιώτης τις δασκάλες του. Πολλές φορές
η θεραπεία τον καταπονούσε, τον έριχνε και τότε ο μικρός δάκρυζε, στεναχωριόταν που δεν μπορούσε να προχωρήσει ούτε στο ολιγόλεπτο μάθημα της
ημέρας. Αλλά σύντομα επανερχόταν
στα κανονικά του.
Ο μικρούλης, έμαθε πολύ γρήγορα
26
να διαβάζει. Δεν χόρταινε τις ιστορίες
με περιπέτειες, για ταξίδια, για καράβια,
για ξένους τόπους. Αυτά ήταν τα αγαπημένα του. Τον μάγευαν οι εικόνες, οι
χάρτες και οι ζωγραφιές κι έδειχνε προτίμηση στα εικονογραφημένα και στα
κόμικς. Αλλά όλα τα διάβαζε, λες και τα
ρουφούσε διψασμένος. Σε λίγο καιρό
άρχισε και να γράφει. Ζήτησε και του
έφεραν τετράδια, μπλοκ ζωγραφικής,
μολύβια, ξυλομπογιές, μαρκαδόρους.
Έγραφε, σχεδίαζε, μπογιάντιζε. Κάλπαζε η φαντασία του μικρού. Ξάφνιαζε
τις δυο του φίλες. Δημιουργούσε, ήταν
τόσο απορροφημένος απ’ αυτό, το καταλάβαινε και ήταν χαρούμενος.
Κι έγινε η στροφή. Άρχισε να γίνεται
μετά από λίγο καιρό, καλά. Τον πρόλαβαν.
- Η εξαιρετική ψυχολογική του κατάσταση τον βοήθησε, τα κίνητρα για
δημιουργία που του δόθηκαν, λειτούργησαν σαν το καλύτερο φάρμακο, που
ανέτρεψαν την εξελικτική πορεία της
αρρώστιας του, είπε ο καθηγητής, επικεφαλής των γιατρών, μια μέρα.
Σε λίγο καιρό βγήκε από το Νοσοκομείο. Γερός και αλλαγμένος.
Η Μαρία βρήκε δουλειά στο Νοσοκομείο. Ο Παναγιώτης κόλλησε στα γράμματα, γνώρισε την πλευρά του κόσμου,
αυτή που στο φανάρι, στις γραμμές του
τρένου, δεν είχε καταφέρει να βρει. Είχαν ανοίξει διάπλατα καινούργια μάτια
μέσα του και δε χόρταινε να βλέπει. Είχε
κερδίσει επιτέλους τα δικαιώματά του.
Ορίμασε. Πήγε κανονικά στο σχολείο.
Παρακολουθούσε ανελλιπώς τα μαθήματα και έγινε καλός μαθητής. Αλλά
ακόμα πιο καλός, έγινε στο σχέδιο. Σε
λίγο καιρό, με τη θετική διάθεση για τα
πάντα, τον ενθουσιασμό του, ακόμα και
στα πιο δύσκολα και με την έμφυτη παιχνιδιάρικη, χιουμοριστική αντιμετώπιση
των πραγμάτων, άρχισε να σκαρώνει γελοιογραφίες. Συμμετείχε σε παιδικούς
διαγωνισμούς. Μάζεψε ένα βραβείο και
δυο επαίνους. Το πρώτο του κόμικς, τόκανε όταν ήταν στο Λύκειο.
Ο Παναγιώτης έγινε δημιουργός κόμικς. Πάει καλά, γίνεται γνωστός. Έχει
όρεξη για τη δουλειά του, ιδέες, φαντασία κι ένα σωρό εμπειρίες που τις
ξετυλίγει στο χαρτί και με λόγια και με
θαυμάσια σκίτσα. Η παλέτα του έχει
χρώματα γήινα, παστέλ, σαν να αποφεύγει συστηματικά το κόκκινο.
*Λογοτεχνικό Διαγωνισμό αφιερωμένο
στο παιδί, για τα δικαιώματα του παιδιού
από το σωματείο OΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Βραβεύτηκαν τα εξής έργα:
Α΄ Βραβείο: Αλεξίου Ειρήνη - Ποίημα «Δικαίωμα στο όνειρο»
Β΄ Βραβείο: Βεκρή Ειρήνη - Πεζό «Η γνωριμία στο κόκκινο»
Γ΄ Βραβείο: Βενιανάκης Κωστής - Μαντινάδα
27
Χαρταετός, ένα έθιμο της Καθαρής Δευτέρας
Επιμέλεια Θόδωρος Πλατσής
Ναι, μας αρέσει να πετάμε χαρταετό!
Το έθιμο το περνάμε και στα παιδιά
μας.
Η διατήρηση αυτού του λαϊκού εθίμου είναι βήμα προς την Ελευθερία.
Είναι πράξη δράσης ενάντια στην
άχρωμη λαίλαπα του τσιμέντου που
σκλαβώνει την ψυχή μας. Κάθε ματιά
στον ουρανό είναι δήλωση Αληθείας.
Έχει τόσες μνήμες αυτό το γαλάζιο…
Ο χαρταετός φαίνεται να άνοιξε για
πρώτη φορά τα πολύχρωμα εύθραυστα φτερά του περίπου στα 1000 π.
Χ., και έκτοτε δεν έπαψε να χρωματίζει με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο
τον ουράνιο θόλο, από την Ανατολή
έως τη Δύση.
Από την Κίνα, φτιαγμένος από μετάξι
και μπαμπού, με τη μορφή του δράκου
που ήταν ιερό, θεϊκό σύμβολο, αντικείμενο θαυμασμού και λατρείας για τον
λαό, πέταξε μακριά.
Πέταξε στην Κορέα κι από εκεί στην
Ινδονησία και τη Μαλαισία, για να φτάσει στην Ιαπωνία, όπου εμπλουτίστηκε
με περισσότερο έντονα χρώματα και
πήρε τη μορφή των αυστηρών Σαμουράι.
Στην αρχαιότητα, 4ο αιώνα π.Χ., ο
μαθηματικός και αρχιμηχανικός Αρχύτας (440 - 360 π.Χ.), από τον Τάραντα
της Νότιας Ιταλίας, καλός φίλος του
Πλάτωνα και οπαδός του Πυθαγόρα,
χρησιμοποίησε στην αεροδυναμική
του τον χαρταετό και λέγεται ότι ήταν
ο εφευρέτης του. Ο Αρχύτας θεωρείται ο τελευταίος αλλά και ο σημαντικότερος των Πυθαγορείων. Κείμενα
του Αρχύτα, λένε ότι μελέτησε και
ο Γαλιλαίος.
Παλαιότερη αναφορά θα μπορούσε
να θεωρηθεί η απεικόνιση σε ελληνικό αγγείο της κλασικής περιόδου μιας
κόρης που κρατά στα χέρια της λευκή
σαΐτα δεμένη με νήμα, ένα είδος αετού δηλαδή, και την οποία ετοιμάζεται
να πετάξει. Λαμβάνοντας υπόψη ότι
η χρήση του χαρτιού δεν ήταν ακόμη
γνωστή, συμπεραίνουμε ότι τα χρόνια
εκείνα, τα όποια πειράματα ή παιχνίδια με αετούς θα πρέπει να τα έκαναν
με πανί, αντίστοιχο με αυτό που χρησιμοποιούσαν στα πλοία έως και τα
μεσαιωνικά χρόνια. Πολύ αργότερα, ο
Μάρκο Πόλο, γυρίζοντας από τα ταξίδια του, φέρνει το χαρταετό στη Μεσαιωνική Ευρώπη.
Ο χαρακτήρας του εξαγνισμού, τον
οποίο αρχικά πολλοί απέδιδαν στο πέταγμα του χαρταετού, με τον καιρό γίνεται απολαυστικό παιχνίδι, επιστημονική έμπνευση και πηγή μιας διαρκούς
ικανοποίησης του ανθρώπου για την
υποταγή της ύλης στα πιο ευφάνταστα
και τολμηρά του όνειρα.
Ο χαρταετός, στη μακραίωνη ιστορία του, χρησιμοποιήθηκε ποικιλοτρό28
πως: για τη μέτρηση της Θερμοκρασίας και της ταχύτητας των ανέμων,
για μελέτες της ατμόσφαιρας και του
ηλεκτρισμού, αλλά ακόμα και για αεροφωτογραφήσεις. Έσωσε ναυαγούς,
έστειλε στρατιωτικά σήματα, κίνησε
κάρα, ακόμα και αυτοκίνητα.
Στην ιστορική διαδρομή του αγαπημένου χαρταετού, συνέβησαν πολλά
και διάφορα:
- Παλαιότερα, στην Κίνα, στην Κορέα και στην Ιαπωνία, πίστευαν ότι οι
χαρταετοί είχαν τη δυνατότητα να διώχνουν τα κακά πνεύματα, γι’ αυτό και
το πέταγμά τους, ακόμη και σήμερα,
προϋποθέτει ολόκληρη τελετουργία.
Σύμφωνα με κάποια παράδοση μάλιστα, μια νύχτα ένας Ιάπωνας στρατηγός πέταξε πάνω από το στρατόπεδο
των εχθρών του έναν χαρταετό γεμάτο
κουδούνια, με αποτέλεσμα οι εχθροί
να νομίσουν ότι τους επιτέθηκαν τα
κακά πνεύματα και να το βάλουν στα
πόδια.
- Ο αυτοκράτορας της Κίνας Γουέν
Χσουν έκανε πειράματα πτήσεων με
αετούς φτιαγμένους από μπαμπού,
χρησιμοποιώντας για επιβάτες τους
κρατούμενούς του. Οι τυχεροί που
επιζούσαν κέρδιζαν την ελευθερία
τους.
- Ο Μάρκο Πόλο περιγράφει τους
χαρταετούς και τις επικίνδυνες επανδρωμένες πτήσεις τους. Πολύ γρήγορα, στην Ιαπωνία απαγορεύτηκαν
οι χαρταετοί πάνω από ένα μέγεθος,
ώστε να αποφεύγονται τα επανδρωμένα μοντέλα και οι κίνδυνοι που συνεπάγονταν.
ταετού παίρνει μια εντελώς διαφορετική διάσταση, καθώς με διάφορους
τρόπους, συσχετίζεται με τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου.
Πάντως, είτε ως παιχνίδι και συνήθεια
του χθες, είτε ως παιχνίδι του σήμερα μα και του αύριο, το πέταγμα του
χαρταετού έχει τη δύναμη, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους του έτους
για κάθε χώρα, να ξεσηκώνει σε όλο
τον κόσμο μικρούς και μεγάλους και
να τους παρασύρει σ’ ένα διαφορετικό, αλλά πάντοτε πολύχρωμο πανηγύρι χαράς.
Για παράδειγμα, στην Κίνα διοργανώνονται κάθε χρόνο διαγωνισμοί για
την ανάδειξη του πιο όμορφου χαρταετού• οι περισσότεροι από τους
χαρταετούς αυτούς, όχι μόνο αναπαριστούν δράκους, ψάρια, πουλιά και
άλλα αιώνια σύμβολα της μακρινής
Ανατολής, αλλά συχνά έχουν ενσωματωμένες σφυρίχτρες ή σωλήνες που
μπορούν να βγάζουν μουσικούς ήχους
χάρη στον αέρα που περνά από μέσα
τους, δημιουργώντας έτσι ένα μαγευτικό υπερθέαμα εικόνας και ήχου.
Στην Οσάκα της Ιαπωνίας, κάθε χρό΄
νο, την Πέμπτη ημέρα του Μαϊου,
οι
μικροί Ιάπωνες περιμένουν με αγωνία
τη Μέρα των Παιδιών. Εκείνη την ημέρα, οι οικογένειες που έχουν μικρούς
γιους συνηθίζουν να ανεμίζουν στον
κήπο πολύχρωμες κορδέλες και πελώριους χαρταετούς σε σχήμα κυπρίνου,
που τους έχουν δέσει σ’ ένα μεγάλο
στύλο από μπαμπού μ’ έναν ανεμόμυλο στην κορυφή του.
Οι γιρλάντες και οι χαρταετοίκυπρίνοι συμβολίζουν την οικογένεια:
ο πρώτος χαρταετός τον πατέρα, ο
δεύτερος τη μητέρα και ο τρίτος το
Οι χαρταετοί και χώρες…
Σε κάθε χώρα, το πέταγμα του χαρ29
παιδί-γιο. Ο κυπρίνος είναι ένα δυνατό
και γερό ψάρι, γνωστό για την ενεργητικότητα και την αποφασιστικότητά του, καθώς κολυμπάει κόντρα στο
ρεύμα και πετάγεται ψηλά πάνω από
την επιφάνεια του νερού. Έτσι, ο κυπρίνος αποτελεί ένα καλό παράδειγμα
για τους μικρούς Ιάπωνες, που πρέπει
να μάθουν και εκείνοι να ξεπερνούν
κάθε εμπόδιο της ζωής με δύναμη και
αποφασιστικότητα.
Ωστόσο, μια από τις πιο εντυπωσιακές γιορτές των αιθέριων αιώνιων
χορευτών πραγματοποιείται εδώ και
χιλιάδες χρόνια στη Βόρεια Ινδία. Το
έθιμο παίρνει μοναδικές διαστάσεις
στη γιορτή “Basant”. Γιορτή που γίνεται για την υποδοχή της άνοιξης κάθε
Φεβρουάριο στη Λαχώρη, στο σημερινό Πακιστάν, και αντανακλά παγανιστικές συνήθειες του παρελθόντος.
Πρόκειται για ένα ξέφρενο γλέντι, το
οποίο προσμένουν με μεγάλη ανυπομονησία μικροί και μεγάλοι. Σε αυτή
τη γιορτή, όλοι λαχταρούν να κατακτήσουν με τον χαρταετό τους τον ουρανό, πράγμα που θα τους εξασφαλίσει
η χρήση των πιο καλών υλικών, και ιδιαίτερα του ανθεκτικότερου σπάγκου,
ο οποίος επικαλύπτεται με σκόνη γυαλιού. Μαζί με τα υλικά, αυτό που καθορίζει τη νίκη είναι η έξυπνη άμυνα,
οι δυναμικές επιθέσεις και οι επιδέξιοι
χειρισμοί που γίνονται κυρίως από τις
ταράτσες των σπιτιών.
Η ομορφιά που προσφέρουν την
ημέρα οι εκατομμύρια πολύχρωμοι
χαρταετοί συνεχίζεται και τις νύχτες,
καθώς συνεχίζεται και το παιχνίδι, με
ολόλευκους χαρταετούς, λουσμένους
όχι μόνο στο φως του φεγγαριού, αλλά
και στο φως που πλημμυρίζει την πόλη,
ειδικά για την περίσταση.
Χαρταετών κατασκευή και ονόματα…
Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα ονόματα των χαρταετών δεν είναι διαφορετικά μόνο από χώρα σε χώρα, αλλά πολλές φορές και από περιοχή σε περιοχή
μέσα στην ίδια χώρα. Για παράδειγμα,
στην Ελλάδα, τον χαρταετό στη Θράκη τον λέμε και «πετάκι», στα Επτάνησα και «φύσουνα», στη Μυτιλήνη τον
λέμε και «στεφανωτό» ή και σκέτο
«αητός», ενώ γενικά τους εξάγωνους
αητούς τους λένε και «σμυρνάκια» .
Για τα ελληνικά κούλουμα, ο χαρταετός κατασκευαζόταν παλιά, πάντα
από τα ίδια τα παιδιά, με ή χωρίς τη
βοήθεια των δικών τους, με απλά υλικά, όπως χρωματιστές λαδόκολλες και
κόλα από αλεύρι, ο σκελετός γινόταν
από σχισμένο καλάμι ή λεπτό πηχάκι,
και η ουρά με σπάγκο και λουρίδες
από εφημερίδες ή με περισσεύματα
από τις αποκριάτικες κορδέλες.
Ο χαρταετός είναι μια κατασκευή
με ελαφριά υλικά που σκοπό έχει
να πετά ψηλά στον ουρανό με τη
βοήθεια του αέρα.
Η χειροποίητη κατασκευή του
στην Ιαπωνία και την Κίνα, είναι μια
πραγματική ιεροτελεστία.
Αρχικά ο χαρταετός κατασκευαζόταν με ξύλινο σκελετό και χαρτί. Στην εποχή μας κατασκευάζονται
είτε από ξύλο, είτε από πλαστικό και
ντύνονται με πλαστικό. Δεν λείπουν
βέβαια και οι χειροποίητοι που είναι
φτιαγμένοι με καλάμια.
Σήμερα κατασκευάζονται χαρταετοί σε μια τεράστια ποικιλία σχημάτων και χρωμάτων, ακόμα και σε
30
συσκευασία τσέπης.
Στη χώρα μας το πιο παραδοσιακό σχήμα που επικρατεί είναι αυτό με
τον εξάγωνο σκελετό.
Κατά καιρούς όμως, υπήρξαν και
στην Ελλάδα, πολλοί γνωστοί κατασκευαστές χαρταετών με διάφορά
άλλα σχήματα και τρόπους κατασκευής.
Στη Λέσβο, αυτός που άφησε όνομα δεινού κατασκευαστή χαρταετών
με παράξενα θέματα, ήταν ο Γιώργος
Μαλακός, ο οποίος για πολλά χρόνια
«σάρωνε» τα βραβεία στο Διαγωνισμό
Χαρταετού που διοργάνωναν από το
1953 περίπου και για αρκετά χρόνια,
στο Γαϊδαρανήφορο, είτε η Περιηγητική Λέσχη Μυτιλήνης είτε ο καλλιτεχνικός όμιλος «Το Μπουρίνι».
Γεννημένος το 1924 στη Μυτιλήνη
από Μικρασιάτες γονείς και ξυλουργός στο επάγγελμα, ο Γιώργος Μαλακός ήταν ένας «τεχνίτης του ξύλου».
Ειδικότητά του ήταν τα τελάρα κεντήματος, μια ευρεσιτεχνία που είχε κατοχυρώσει και διένειμε ο ίδιος σε όλη
την Ελλάδα και το εξωτερικό, μέχρι και
το 1984 που ο ίδιος έφυγε από τη ζωή.
Για τρεις με πέντε μήνες το χρόνο,
ο Γιώργος Μαλακός άφηνε το κυρίως
επάγγελμά του για να ασχοληθεί με το
αγαπημένο του χόμπυ: τους χαρταετούς.
Κάθε χρόνο, πολύ πριν τα Χριστούγεννα άρχιζε η προετοιμασία των νέων
μοντέλων, που θα πετούσαν στον ουρανό της Μυτιλήνης, στο Γαϊδαρανήφορο. Στους χαρταετούς αυτούς αφιέρωνε ατέλειωτες ώρες, σχεδιάζοντάς
τους, διαμορφώνοντας τα εργαλεία
του και τελειοποιώντας τα έργα του
και στη συνέχεια δοκιμάζοντάς τους.
Οι χαρταετοί πετούσαν με ένα ζύγι,
χωρίς να χρειάζονται ουρά, ενώ ήταν
εμπνευσμένοι από επίκαιρα θέματα
κάθε εποχής και φτιαγμένοι εκτός άλλων από ξύλο, σχοινί, κόλλες, χαρτί
και φελιζόλ. Ήταν αυτοί που για πολλά
χρόνια «σάρωναν» τα βραβεία του Διαγωνισμού.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι για το πέταγμα του χαρταετού στη Μυτιλήνη
και τις εντυπωσιακές κατασκευές του
Γιώργου Μαλακού είχε ασχοληθεί η
κρατική τηλεόραση, καθώς και οι εφημερίδες τοπικές και αθηναϊκές. Όπως
έλεγε ο ίδιος ο κατασκευαστής: «Είναι εύκολο να πετύχεις μια τέλεια και
πρωτότυπη κατασκευή, αλλά η δυσκολία παρουσιάζεται μετά, στο ζύγισμα,
στην ανύψωση και στην ευστάθεια. Δε
σας κρύβω ότι χρειάζονται γνώσεις αεροναυπηγικής».
Οι χαρταετοί αυτοί τώρα σώζονται
μόνο σε φωτογραφίες, φυλαγμένες
από τη σύζυγο του Γιώργου Μαλακού,
Κωνσταντίνα, και σε μια σειρά των 10
γραμματοσήμων που εξέδωσε ο γαμπρός της κ. Γ. Γογούλας.
Γραμματόσημα, που κρατούν ζωντανή τη μνήμη τόσο του ίδιου του κατασκευαστή τους, όσο και του τότε Διαγωνισμού Χαρταετού της Μυτιλήνης.
Αυτό που πρέπει να προσέχουμε
για να είμαστε ασφαλείς και να μη
διατρέχουμε κανένα κίνδυνο, όταν
πετάμε το χαρταετό, είναι ότι θα πρέπει να επιλέγουμε για την ανύψωσή
του, τόπους ανοιχτούς, απλόχωρους,
χωρίς γκρεμνούς και ηλεκτροφόρα
σύρματα.
Πηγή: Internet, Λεσβιακός Τύπος
31
Αφιέρωμα
Θρήνος για την Ιαπωνία
Το κουτί της Πανδώρας άνοιξε ο μεγάλος σεισμός των 9 Ρίχτερ, που έπληξε την
Παρασκευή 11 Μαρτίου 2011, την βόρεια και ανατολική Ιαπωνία.
Ο εγκέλαδος προκάλεσε φονικό τσουνάμι, πάνω από 10 μέτρα, που υπολογίζεται
ότι εισχώρησε δεκάδες χιλιόμετρα στο έδαφος, που έσβησε από το χάρτη πόλεις
και χωριά παίρνοντας μέσα σε λίγα μόνο λεπτά τη ζωή άνω των 10.000 ανθρώπων,
μετακίνησε τον άξονα της Γης κατά 10 εκατοστά, τη θέση της Ιαπωνίας στο χάρτη
κατά 2,4 μέτρα και ακολούθως, σήμανε τον κώδωνα κινδύνου για ραδιενεργό - πυρηνικό εφιάλτη με επίκεντρο το συγκρότημα τριών πυρηνικών αντιδραστήρων στη
Φουκουσίμα...
Η «Αιολίδα» συμμετέχοντας στο συνταρακτικό αυτό γεγονός δημοσιεύει
ένα αφιέρωμα με μια σειρά από συγκλονιστικές φωτογραφίες της μεγάλης
καταστροφής και το ποίημα «Ωδή και θρήνος για την Ιαπωνία» που μας έστειλε ο συνεργάτης μας ποιητής και συγγραφέας Γιώργος Κόμης.
32
33
Ωδή και θρήνος για την Ιαπωνία
Πάνω στο Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη
Εξόριστε Ποιητή στον αιώνα σου λέγε τι βλέπεις…
Και ιδού η καταιγίδα που γέννησε ο νους του Ανθρώπου.
Μετρώντας την ανθρώπινη πραμάτεια τους,
Έμποροι και Κυβερνήτες, έριξαν βορά στο κέρδος
το χαμόγελο του παιδιού, της μάνας, του πατέρα, του εργάτη,
του υπαλλήλου, του τεχνίτη, του δάσκαλου,
που ολημερίς δουλεύουν
και το κέρδος τους είναι το μεροκάματο,
ο ιδρώτας και τα μικρά του όνειρα.
Θέλουν κι αυτοί ένα κομμάτι απ ‘την καθαρότητα των ουρανών.
Σε χώρες, πόλεις και χωριά διάσπαρτα,
αναμμένα τα κεράκια του ολέθρου.
Φτηνή η πραμάτεια, φτηνά τα υλικά, μεγάλο το κέρδος.
Ποιος θα πληρώσει Θε’ μου;
Εδώ κάθε μέρα πληρώνει αυτός που κλέβει ένα ψωμί για να
κορέσει την πείνα του,
ο οφειλέτης που δεν μπορεί να πληρώσει το χρέος του,
ο φονιάς που σκοτώνει από έρωτα ή μίσος.
Κι ακούμε προφήτες και σοφούς
να μιλάνε για σημεία και τέρατα.
Το αίμα τους αναίτια θα γεράσει,
παιδιά θα γερνάνε πριν τη γέννηση τους.
Η μια γενιά θα μεταλαμπαδεύει στην άλλη το Μεγάλο Κακό,
Σκυταλοδρομία θανάτου.
Πότε αλήθεια θα χορταστεί ο χωροφύλακας και ο στρατοδίκης;
Πότε τα όνειρα τόσων ανθρώπων,
που ζούνε στην οσμή των πτωμάτων θα λάβουνε εκδίκηση;
Γιώργος Κόμης
34
35
Ψάχνω να βρω...
Γράφει η Ελένη Κονιαρέλλη - Σιακή
Έχει περάσει πολύς καιρός που ψάχνω να βρω πολλά σπουδαία που μου
λείπουν, που χάθηκαν, που εξανεμίστηκαν, ξαφνικά και απρόβλεπτα, έτσι
όπως χάνεται πολλές φορές από τη
ζωή μας η χαρά και η γαλήνη και ας
τις θεωρούσαμε αιώνιο απόκτημά μας
φωλιασμένο στα βάθη της ψυχής.
Ψάχνω να βρω χαμογελαστούς και
αισιόδοξους ανθρώπους. Βρίσκω σκυθρωπά σφιγμένα πρόσωπα, μάτια με
μαύρους κύκλους κουρασμένα, σώματα που σέρνονται ολημερίς σε δυο τρεις δουλειές για να τα καταφέρουν.
Ψάχνω να βρω στόχους, σκοπούς,
μέλλον, όνειρα και ελπίδες, κουβεντιάζοντας με νέα παιδιά και πέφτω επάνω
στον παγωμένο τοίχο της εθνικής μας
κατάθλιψης, που όλους - λίγο ή περισσότερο - μας έχει τυλίξει στα δίχτυα
της και κάθε ’μέρα μας πλέκει και μας
σφίγγει όλο και πιο πολύ.
Ψάχνω να βρω διέξοδο, πέρασμα,
απελευθέρωση απ’ την οδυνηρή οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα
μας, και μου απαντούν χρέη πολλών
δισεκατομμυρίων, αριθμοί σκληροί και
αδιαπραγμάτευτοι που προειδοποιούν για τα χειρότερα που έρχονται με
επώδυνο κόστος τον επόμενο χρόνο,
αλλα και τον πιο πέρα, χωρίς κανείς να
μπορεί να μου απαντήσει υπεύθυνα:
«Πότε θα τελειώσουν οι επιπτώσεις
από την κατάρρευση της οικονομίας
μας, και η θύελλα θα κοπάσει;»
Οι απαντήσεις που παίρνω είναι
άθλια αστείες: «Θα το ξεπεράσουμε
αν γίνει αυτό, αν πετύχουμε το άλλο,
αν καταφέρουμε εκείνο, αν... αν... αν...»
Δηλαδή, μου λένε ότι η κρίση θα μείνει
μαζί μας αρκετά χρόνια, και δεν ξέρουμε τι άλλο ακόμα μας περιμένει γιατί,
τα «αν» που μας θέτουν είναι πολλά
και οι δυνάμεις μας έχουν τελειώσει.
Βέβαια φταίμε και ’μεις γιατί καλούμαστε σήμερα να πληρώσουμε την
ψεύτικη ευδαιμονία του παρελθόντος
μας, αλλά περισσότερο ευθύνεται το
αναξιόπιστο στα μάτια της κοινωνίας
πολιτικό σύστημα που είναι ανήμπορο
να διαχειριστεί σωστά την κρίση.
Έτσι, χωρίς καλά - καλά να το καταλάβουμε, περνούμε σε μια κατάσταση
σιωπηρής υποταγής και συμβιβασμού
σε όλα αυτά που μας επιβάλλουν, αφού
και η φωνή μας - όσες φορές τόλμησε
να υψωθεί - πνίγηκε στο λαιμό απ’ την
κούραση και τα καπνογόνα.
Ψάχνω να βρω τους δρόμους με τις
φανταχτερές βιτρίνες που περπατούσα και τα γεμάτα ανθρώπους μαγαζιά,
και σκοντάφτω πάνω σε αμέτρητα
σκονισμένα «ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ» το ένα
δίπλα στο άλλο κολλημένα, και όπως
τα συναντούν τα μάτια μου κατακόκκινα επάνω στις άδειες βιτρίνες, θαρ36
ρώ πως είναι στόματα εχθρικά που με
χλευάζουν. Ψάχνω να βρω κόσμο στις
πλατείες, στα καφενεία, παιδιά στις
παιδικές χαρές, φωνές, παιχνίδια, γέλια, αυτοκίνητα, κίνηση, και ανακαλύπτω ότι βαδίζω μόνη εγώ, ανάμεσα σ’
ελάχιστους όμοιους με ’μένα, και μόνο
τα κίτρινα φύλλα που φέρνει ο δυνατός αγέρας ολόγυρά μου σαν κοπάδια
πουλιών, μου θυμίζει ότι αυτά τα κοπάδια ήταν κάποτε γελαστοί άνθρωποι
που πλημμύριζαν τους δρόμους.
Ψάχνω να βρω αισιόδοξους, καινούριους αριθμους που θα φωτίσουν το
«αύριο», όμως στο μυαλό έχουν σφηνωθεί σαν καρφιά τα μαύρα μαντάτα της οικονομικής εξαθλίωσης που
περνούμε. Παντού σκόρπιοι αριθμοί
δυσοίωνοι, παντού αβεβαιότητα και
θλίψη.
Απόψε έχει πανσέληνο. Ολοστρόγγυλη και φωτεινή, νομίζω πως σκορπά
λίγη λάμψη αισιοδοξίας. Την παρατηρώ με μάτια αχόρταγα και σκέπτομαι:
«Που ξέρεις; Μπορεί κάτι καλό να γίνει, και όλα να καλυτερέψουν... Ο πατέρας μου σε κάθε δυσκολία, συνήθιζε
να λέει: «Έχει ο Θεος, και αν εσύ δεν
τον πιστεύεις, φτάνει που σε πιστεύει
Εκείνος...»
Σηκώνω ξανά το κεφάλι στον ουρανό. Θέλω να ξαναδώ την πανσέληνο
και το φως της αχνής ελπίδας που μου
στέλνει. Βλέπω ελάχιστη από τη λάμψη
της στα πλάγια. Ένα μακρόστενο σύννεφο την έχει σκεπάσει σχεδόν όλη,
και όπως το παρατηρώ, σαν να είναι
μία σελίδα παπύρου, διαβάζω: «Οι εργαζόμενοι μειώθηκαν αυτόν το μήνα
κατά 200.000 περίπου σε σχέση με τον
ίδιο μήνα του περασμένου χρόνου.
Οι επιχειρήσεις «μετακομίζουν» στα
Βαλκάνια (και όχι μόνο), Σκόπια, Αλβανία, Ρουμανία, Τουρκία κ.α. Στη Βουλγαρία υπάρχουν σήμερα γύρω στις
2.100 Ελληνικές επιχειρήσεις μικρές
και μεγάλες.
Στις γυναίκες η ανεργία ξεπέρασε
το 17%, και στους νέους ξεπέρασε το
30%....»
Τώρα η πανσέληνος έχει χαθεί εντελώς από τον ουρανό παίρνοντας μαζί
της και την λιγοστή ελπίδα που έφερε
στην καρδιά μου. Αδιάφορη και ασυγκίνητη για όσα συμβαίνουν στη γη, μ’
άφησε στη μοναξιά μου να συνεχίζω
να ψάχνω.
Ψάχνω να βρω γελαστούς ανθρώπους, ψάχνω να βρω δουλειές για τους
ανέργους, ψάχνω να βρω φαγητό για
τα πεινασμένα παιδιά, ψάχνω να βρω
λίγη χαρά για τους ηλικιωμένους... ψάχνω... ψάχνω να βρω τη χαμένη μας
αξιοπρέπεια, και το μόνο που βλέπω,
είναι να τρέχουν μπροστά μου άνθρωποι αλαφιασμένοι για να προλάβουν
«τον κανέναν και το τίποτα.»
37
Οδυσσέας Ελύτης
Γράφει ο Βασίλης Πλάτανος
(Συνέχεια από το προηγούμενο τεύχος)
Στον πόλεμο του 1940 - 1941, πολέμησε σαν έφεδρος ανθυπολοχαγός
σ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Μετά
τους «Προσανατολισμούς», ακολουθεί
η συλλογή «Ήλιος ο Πρώτος» (μαζί με
τις «Παραλλαγές πάνω σε μια αχτίδα»,
1943). Με τους «Προσανατολισμούς»,
ο Ελύτης είχε ουσιαστικά δικαιώσει τη
νεώτερη Ποίηση. Έχει αποδείξει (μαζί
με τον Γ. Σεφέρη, το Νικήτα Ράντο και
τον Αντωνίου, παλιότερα, μαζί με τον
Εγγονόπουλο, τον Εμπειρίκο και τον
Κώστα Θρακιώτη) ότι η ποίηση ζητούσε ανανέωση, διαφυγή από το τέλμα
στο οποίο την οδήγησε το τραγουδιστικό στοιχείο της Αθηναϊκής Σχολής.
Ζητούσε επιστροφή στις πηγές της,
στο δημοτικό τραγούδι, στο Σολωμό
και στον Κάλβο. Αλλά μια επιστροφή
όχι για επανάληψη, αλλά για άντληση
νέων δυνάμεων, για προσανατολισμό
(και σ’ αυτό το σημείο είναι ενδεικτικός το τίτλος της συλλογής του Ελύτη) και για νέα κατεύθυνση. Έτσι, ο
Ελύτης, έχοντας «ελληνοποιήσει» τον
υπερρεαλισμό, όπως, πολύ χαρακτηριστικά είπε ένας κριτικός του, θα προχωρήσει σε πιο πέρα αναζητήσεις της
ελληνικότητας αυτής με το κατοχικό
«Ήλιο τον Πρώτο» - που θα πρέπει να
θεωρηθεί σαν έργο - μεταίχμιο στην
ποίηση του.
Η ωριμότητα θάρθει στα 1946, μαζί
με την απελευθέρωση της χώρας, όταν
θα εκδοθεί το «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της
Αλβανίας» (α’ δημοσίευση «Τετράδιο», τεύχος 2, 1945, δ’ έκδοση 1976).
Με το μεγάλο αυτό ποίημα, επιτυγχάνεται η «συγκόλληση» θα λέγαμε, του
Ελύτη με την παράδοση, και ταυτόχρονα η μεταφύτευση των νέων στοιχείων.
Είναι ένα μήνυμα ελληνικότητας, μια
σπαραχτική κραυγή διαμαρτυρίας απέναντι στο θάνατο και στο ανόητο του
πολέμου και ταυτόχρονα μια ελπιδοφόρα κραυγή για την αναγέννηση που
θάρθει μέσα από την τέφρα. Όλ΄αυτά
θα διαψευστούν αμέσως μετά, όταν θα
ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος.
Το 1948 ο Οδυσσέας Ελύτης φεύγει
για το Παρίσι, όπου μένει ως το 1952.
Εκεί γνωρίζεται και συνδέεται φιλικά
με τους Μπρετόν, Ελυάρ, Τζαρά, Ουγκαρέττι, Πικάσο, Ματίς, Τζιακομέττι
κι άλλους. Μετά τη δημοσίευση του
«Άσματος» ο Ελύτης σωπαίνει ποιητικά για δεκαπέντε περίπου χρόνια.
Στα 1959 κυκλοφορεί η άλλη μεγάλη
ποιητική του σύνθεση, το «Άξιον Εστί»,
που μελοποίησε το 1964 ο Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος τα χαρακτήρισε
«βιβλίο του ελληνικού λαού». Είχε πολύ
πλατειά απήχηση. Εκεί ο ποιητής μιλά
πιο ξεκάθαρα για την ανάγκη αναγνώρισης από τον Έλληνα της σωστής πα38
ράδοσης του, της πραγματικής μοίρας
κι αποστολής του. Είναι ένα πολύστιχο
ποίημα γεμάτο αιγαιοπελαγίτικο φως
(όχι «μεσογειακό», όπως αποπειράθηκαν μερικοί να πουν), γεμάτο ελληνικό
ασβέστη κι ήλιο, νησιώτικη εξυπνάδα
κι ευγένεια, ανοιχτοκαρδοσύνη, αλλά
και φωτοσκιάσεις μυστικισμού και μεταφυσικής (που μια μερίδα της κριτικής τις θεώρησε απαράδεκτες). Στο
1960 ο Ελύτης τιμήθηκε με το Κρατικό
Βραβείο Ποίησης για το «Άξιον Εστί»
(που σ’ ορισμένα του σημεία αποδείχτηκε προφητικό της νέας δοκιμασίας
που θ’ ακολουθούσε για το λαό μας).
Το 1960 εκδίδεται μια νέα ποιητική
συλλογή οι «Έξη και μία τύψεις για τον
ουρανό», που χωρίς να προσθέτουν
τίποτα στην προηγούμενη εργασία
του ποιητή, παρουσιάζουν την ώριμη
πια εμπειρία του στο αποκορύφωμα
της. Είν ένα τέτοιο δείγμα νεώτερης
ελληνικής ποίησης. Κι όπως είπαμε, θ’
ακολουθήσει νέα τραγική περίοδος για
τον Ελληνισμό, που ένας ποιητής είναι
φυσικό να την αισθάνεται εντονότερα.
Από το 1965 κιόλας οι δημοκρατικοί
θεσμοί της χώρας κινδυνεύουν και
δύο χρόνια αργότερα, με την δικτατορία, θα καταλυθούν ολότελα.
Τα τελευταία χρόνια, από το 1971
έως το 1975 δημοσιεύει πέντε μικρότερες ποιητικές συλλογές. «Το φωτόδεντρο και η δεκάτη τέταρτη ομορφιά»
(1971), «Ο ήλιος ο ηλιάτορας» (1971),
«Το μονόγραμμα» (χειρόγραφη έκδοση Βρυξελλών 1971, Αθήνα 1972),
«Θάνατος και ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου» (χειροποίητη έκδοση του γλύπτη Κουλεντιανού, Παρίσι 1971), «Τα ρω του Έρωτα» (1972),
«Ο φιλομάντης» (μονόφυλλο, 1973),
«Τα ετεροθαλή» (1971). Η τελευταία
του ποιητική σύνθεση «Μαρία Νεφέλη» κυκλοφόρησε στο τέλος του 1978.
Εκτός από ποιήματα ο Ελύτης έχει
γράψει και τα δοκίμια: «Ο ζωγράφος
Θεόφιλος» (1973), «Ανοιχτά χαρτιά»
(1974), «Η μαγεία του Παπαδιαμάντη»
(1976). Κυκλοφόρησε σ’ ένα τόμο
με τίτλο «Δεύτερη γραφή», τις μεταφράσεις του ξένων ποιητών (Ρεμπώ,
Λωτρεαμόν, Ελυάρ, Ζουβ, Ουνγκαρέττι, Λόρκα και Μαγιακόφκι). Έχει
μεταφράσει επίσης θεατρικά έργα της
ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, Ζιρωντού
«Νεράιδα» - διδάχτηκε από το Εθνικό
Θέατρο - Μπρεχτ «Ο κύκλος με την
κιμωλία» και Ζενέ «Οι δούλες» - παίχτηκαν από το Θέατρο Τέχνης.
Ποιήματα και ποιητικές συνθέσεις
του Ελύτη μελοποίησαν κατά καιρούς
οι συνθέτες: Μάνος Χατζιδάκης, Μίκης
Θεοδωράκης, Αργύρης Κουνάδης, Λίνος Κόκκοτος, Νότης Μαυρουδής και
Γιάννης Μαρκόπουλος. Έχουν, επίσης, κυκλοφορήσει δύο δίσκοι από τη
«Λύρα» με ποιήματα που απαγγέλλει ο
ίδιος ο ποιητής.
Τα βιβλία του Ελύτη εικονογράφησαν
οι: Γιάννης Τσαρούχης, Γιάννης Μόραλης, Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας,
Νίκος Νικολάου, ο γλύπτης Κώστας
Κουλεντιανός και ο ίδιος ο ποιητής.
Ποιήματά του μεταφραστήκανε στις
περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.
Ο Οδυσσέας Ελύτης υπήρξε διευθυντής Προγράμματος του Ραδιοφώνου
(1945 - 46) και 1953 - 57), πρόεδρος
του διοικητικού συμβουλίου του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας - Τηλεόρασης (1974), πρόεδρος του Ελλη39
νικού Χοροδράματος και μέλος του
διοικητικού συμβουλίου του Εθνικού
Θεάτρου (1954 και 1974 - 77). Ήταν
μέλος της Διεθνούς Ένωσης Τέχνης
και της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Κριτικής. Υπήρξε μέλος της «Ομάδας των
Δώδεκα» (από το 1952 έως το 1960).
Αντιπροσώπευσε την Ελλάδα στη Διεθνή Συνάντηση της Γενεύης το 1948
και στο Α΄ Συνέδριο της Διεθνούς
Κριτικών Τέχνης, στο Παρίσι το 1950.
Ταξίδεψε στην Ελβετία, Αγγλία, Ιταλία,
Ισπανία, κι επισκέφτηκε, ύστερα από
πρόσκληση, τις Ηνωμένες Πολιτείες
της Αμερικής, τη Σοβιετική Ένωση και
τη Βουλγαρία.
Συνεργάστηκε, με ποιήματα και δοκίμια, στα περιοδικά: «Νέα Γράμματα»,
«Νεοελληνικά Γράμματα», «Μακεδονικές Ημέρες», «Καλλιτεχνικά Νέα»,
«Αγγλοελληνική Επιθεώρηση», «Νέα
Εστία», «Επιθεώρηση Τέχνης», «Ζυγός», «Πανσπουδαστική», «Εποχές»,
«Η συνέχεια», «Τραμ», «Νέα Δομή»,
«Τετράδιο», «Σπείρα», «Βέρβ», «Μερκύρ ντε Φρανς». Την περίοδο 1946 –
48 δημοσίευσε κριτικές εικαστικών τεχνών στην εφημερίδα «Καθημερινή».
Ήταν
αντιπρόσωπος
στις
RENCONTRES INTERNATIONALES
της
Γενεύης
και
INCONTRO
ROMANO DEL LA CULTURA της
Ρώμης. Εκτός από το πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1960), τιμήθηκε
με τον Ταξιάρχη του Φοίνικος (1965)
και το 1976 ανακηρύχτηκε επίτιμος
διδάκτορας στη Φιλοσοφική Σχολή
του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Η τελετή της αναγόρευσης έγινε στις
14 Δεκέμβρη 1978, στη διάρκεια της
οποίας ο κοσμήτορας της Σχολής Δ.
Μαρωνίτης τόνισε ότι η αναγόρευση
του Οδυσσέα Ελύτη «πρέπει προπάντων να θεωρηθεί κύρωση του νεοελληνικού ποιητικού λυρισμού». Επίσης
ανακηρύχθηκε κι επίτιμος δημότης
Μυτιλήνης.
Με την ποίηση του Ελύτη ασχολήθηκαν όλοι οι Έλληνες κριτικοί. Κάπως εκτενέστερες μελέτες έγραψαν
οι: Κλέων Παράσχος, Αιμίλιος Χουρμούζιος, Μ. Παπανικολάου, Ανδρέας Καραντώνης, Αλ. Αργυρίου, Ι. Μ.
Παναγιωτόπουλος, Αρ. Καμπάνης, Π.
Θασίτης, Νικηφόρος Βρεττάκος, Λιλή
Ζωγράφου, Τάσος Λιγνάδης κι άλλοι.
Σχετική βιβλιογραφία έβγαλε ο Ιταλός
νεοελληνιστής Μάριο Βίττι. Το ξεχωριστό αυτό έργο κριτικής, με τίτλο
«Εισαγωγή στην ποίηση του Ελύτη –
Επιλογή κριτικών κειμένων», κυκλοφόρησε στη σειρά «Θεωρία και κριτική
της λογοτεχνίας» από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, που επιμελείται ο καθηγητής Νάσος Βαγενάς.
Ο επιμελητής του πολυσέλιδου τόμου (σελ. 504) Μάριο Βίττι στον επίλογο της μελέτης του με τίτλο «Εισαγωγή: Το έργο του Οδυσσέα Ελυτη
και η ελληνική κριτική» σημειώνει: «Η
επιλογή κριτικών κειμένων που προτείνω στον αναγνώστη και στον μελετητή
δεν υπάγεται σε κάποιο ενιαίο κριτήριο, αλλά ακολουθεί την εξιστόρηση
μιας περιπέτειας που έπρεπε να τεκμηριωθεί μιας διπλής περιπέτειας, του
ποιητή και της λογοτεχνίας, του τόπου
του.
Η χρονολογική διάταξη είναι μόνη
που ανταποκρίνεται πλήρως σ’ αυτή
την ανάγκη. Η ευνόητη αύξηση κειμένων για τον Ελύτη, από ένα σημείο κι
40
ύστερα, οδήγησε κατ’ ανάγκη σε μια
δειγματοληψία εις βάρος άλλων εξίσου
αξιόλογων κειμένων. Βασικός στόχος
ήταν να μην λείψουν δείγματα των
κυριότερων στάσεων και αντιλήψεων,
μεθόδων ανάγνωσης και τρόπων αντίδρασης με τη μορφή που αυτές πήραν
διαδοχικά μέσα στις περιπέτειες μισού
αιώνα».
Τα πολύ ενδιαφέροντα κείμενα κριτικής, που φωτίζουνε πολύπλευρα το
πολυπρισματικό έργο του Οδυσσέα
Ελύτη, είναι: Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος,
Συμφιλίωση με τον σουρεαλισμό, Ανδρέας Καραντώνης, Ο πρώτος Ελύτης,
Λίνος Πολίτης, Για το «Άσμα ηρωικό
και πένθιμο» (Λίγα λόγια εισαγωγικά).
Ανδρέας Καραντώνης, Η ποίηση του
Ελύτη, Αλέξανδρος Αργυρίου, Σημειώσεις πάνω στην ποίηση του Ελύτη.
Ανδρέας Καραντώνης, Συμπλήρωμα
στον «Πρώτο Ελύτη». Γ. Π. Σαββίδης,
«Άξιον Εστί» το ποίημα του Ελύτη,
Πάνος Θασίτης, Οδυσσέας Ελύτης –
Η συνείδηση του ελληνικού μύθου.
Γιώργος Θέμελης, Οδυσσέας Ελύτης.
Δ. Ν. Μαρωνίτης, Πρώτα φιλολογικά
προλεγόμενα στο «Άξιον Εστί» του
Ελύτη. Νόρα Αναγνωστάκη, Ποιητικά
1973. Νίκος Φωκάς, «Ρεμβασμός του
Δεκαπενταύγουστου». Νάσος Βαγενάς, Προϋποθέσεις της «δεύτερης
γραφής». Νίκος Δήμου, Η μαγεία του
Οδυσσέα Ελύτη. Τζίνα Πολίτη, Πλεύση για μια ανάγνωση. Δ. Ν. Μαρωνίτης, Ο εσωτερικός λυρισμός του Ελυτη. Λίνα Λυχναρά, Η μεταλογική των
πραγμάτων: Οδυσσέας Ελύτης. Δανιήλ Ιακώβ, Ελύτης και HOLDERLIN.
Μια σημείωση. Ξ. Α. Κοκόλης, Για το
«Άξιον εστί» του Ελύτη. Γιώργος Βέης,
Τι οφείλουμς στον Οδυσσέα Ελύτη.
Ερατοσθένης Καψωμένος, Οδυσσέας
Ελυτης «Λακωνικόν». Μια σημειολογική ανάλυση. Άρης Μπερλής, Η ποίηση
του Ελύτη κατάντικρυ της δεινής κυριολεξίας του θανάτου. Ανδρέας Μπελεζίνης, «Ο μίτος του θανάτου» και
της αθανασίας στο «Ημερολόγιο ενός
αθέατου Απριλίου». Ανθούλα Δανιήλ,
«Μονάχα οι λέξεις δεν μου αρκούσαν
Αλέξανδρος Αργυρίου, Αλγεβρική
σπουδή στο «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου». Μ. Ζ. Κοπιδάκης Υ Το πιο ελληνικό. Ιουλίτα Ηλιοπούλου,
Περί πολιτείας. Παντελής Μπουκάλας,
Το μετέωρο ρήμα του ποιητή. Γιώργος
Μπαμπινιώτης, Ποιητική μεταγλώσσα
και μεταγλωσσική ποίηση στον Ελύτη.
Γιώργος Κουροπούλης, Το μενεξεδί
αποτύπωμα. Κώστας Παπαγεωργίου,
Ο θάνατος παγίδα. Οδυσσέα Ελύτη,
«Τα ελεγεία της Οξώπετρας». Δημήτρης Καλόρης, Ο περιπλανώμενος
Οδυσσέας. Έκτωρ Κακναβάτος, Για το
«πως με τι γίνεται τρόπο να φανερωθεί
«το μη λεγόμενο» Διονύσης Καψάλης,
Η άλλη μεριά της διαφάνειας. Αλέξης
Ζήρας, Από τη διάχυση της νεανικής
Βακχείας στην ασκητική σιωπή. Έρη
Σταυροπούλου, Η «Σαντορίνη» του
Ελύτη και η ανάπτυξη ενός συμβόλου.
Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Ερωτικός
και αισθησιασμός στον Ελύτη. (έκδοση 2004).
(Συνεχίζεται στο επόμενο περιοδικό)
41
JACQUELINE DE ROMILLY
(Ζακλίν ντε Ρομιγύ, 1913 - 2010)
Γράφει ο Νίκος Δ. Δέτσης
Στης 19 Νοεμβρίου 2010
έφυγε από τη ζωή πλήρης
ημερών η κορυφαία Γαλλίδα ελληνίστρια, ομότιμη
Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Σορβόννης και
Ακαδημαϊκός Jacqueline de
Romilly. Αποτίνοντας ελάχιστο φόρο τιμής στη μνήμη της αξέχαστης αυτής
προσωπικότητας, θα επιχειρήσουμε μια σύντομη
σκιαγράφηση της ζωής της,
του έργου και της προσφοράς της για την προβολή
του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και
της Ελλάδας γενικότερα.
αχρονικές του αξίες, ως καθηγήτρια
πρώτα στα σχολεία της Μ.Ε. και αργότερα στα πανεπιστήμια, καθώς και για
τις προσπάθειες και τους αγώνες της
για την ενίσχυση, διάδοση και καλλιέργεια των κλασικών Γραμμάτων και της
Ελληνικής γλώσσας και σκέψης, έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις στη Χώρα
μας, τόσο από την ελληνική Πολιτεία,
όσο και από πολλούς πνευματικούς,
επιστημονικούς, εκπαιδευτικούς, πολιτιστικούς κλπ. φορείς της. Έτσι, το
1995 πολιτογραφήθηκε ως Ελληνίδα
και της χορηγήθηκε η ελληνική ιθαγένεια, ονομάστηκε «πρέσβειρα» του
Ελληνισμού και βραβεύτηκε από το
«Ίδρυμα της Ελληνικής Βουλής για τον
Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία». Επίσης, τιμήθηκε από την Ακα-
Η J.d.R. γεννήθηκε το 1913 στη γαλλική πόλη Σάρτρ. Από τα μαθητικά και
φοιτητικά της χρόνια είχε διακριθεί στις
σπουδές της. Ήταν η πρώτη σπουδάστρια που έγινε δεκτή στην ονομαστή
Ecole Normale Superieure (1933) και
η πρώτη γυναίκα που εξελέγη καθηγήτρια στο περιώνυμο Collége France
και στην Academie des Inscriptions et
Belles - Lettres (1975). Ακόμη είναι
η δεύτερη Γαλλίδα γυναίκα (η πρώτη
ήταν η Marguerite Yourcenar), που έγινε Ακαδημαϊκός(1988).
Για την προσφορά της στον Ελληνισμό, στον πολιτισμό μας και στις δι42
δημία Αθηνών ως ‘‘Ξένη Εταίρος’’, από
τον Δήμο Αθηναίων ως επίτιμη Δημότις του, από το Ίδρυμα Ωνάση, από τη
Φιλοσοφική Σχολή του Π.Α., από τους
Συνδέσμους των Ελληνίδων Επιστημόνων Γυναικών και των Φιλολόγων του
Νομού Χανίων, από το Διεθνές Ίδρυμα Κουτσοχέρα κ.ά. Τέλος, η μία από
τις δύο μεγάλες Αίθουσες του νέου
κτηρίου του Υπ. Παιδείας στο Μαρούσι, φέρει το όνομά της (η άλλη έχει
το όνομα της πρώτης Ελληνίδας - από
τις 4 μέχρι σήμερα - Ακαδημαϊκούς
(1997), της πεζογράφου Γαλάτειας Σαράντη).
des Enseignements Litteraires” (S.E.L.)
(Προτροπές για τη διάσωση της (κλασικής) φιλολογίας), ενώ το 1999, μαζί
με τον γνωστό ελληνιστή Pier Vernand,
διαμαρτυρήθηκε για τη συρρίκνωση
της διδασκαλίας των κλασικών μαθημάτων στα προγράμματα σπουδών των
γαλλικών Λυκείων και Πανεπιστημίων ,
γεγονός που κατά την άποψη της δεν
ήταν ανεξάρτητο από την γενικότερη
κρίση της Παιδείας, όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Με θάρρος, πείσμα και ενθουσιασμό
ηγήθηκε μιας αληθινής σταυροφορίας
για την ευαισθητοποίηση των φορέων
της Πολιτικής και της Εκπαίδευσης για
την προάσπιση της διδασκαλίας των
κλασσικών σπουδών στο γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα: “Η κατάσταση
είναι σκληρή, παραδεχόταν, αλλά τα
πράγματα αρχίζουν να μεταβάλλονται.
Έχουμε εισέλθει στη φάση της αντίστασης και η εμπειρία μάς διδάσκει ότι
η αντίσταση μπορεί να οδηγήσει στη
νίκη”. Παράλληλα, συγγράφει πλήθος
μελετών και δεκάδες σχετικών βιβλίων
(τα περισσότερα έχουν μεταφραστεί
στη γλώσσα μας) και έδωσε πολλές
διαλέξεις (αρκετές και στη χώρα μας)
και συνεντεύξεις με θέμα την αξία και
σημασία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού για τον σύγχρονο κόσμο.
Επίκεντρο της έρευνας της J.d.R είναι
κυρίως η πόλη των Αθηνών του 5ου και
4ου αιώνα π.Χ. Ιδιαίτερα, ασχολήθηκε
- εκτός από τον Όμηρο - με τους τραγικούς, τον Θουκυδίδη, τους σοφιστές
και γενικά με την ιστορία των ιδεών.
Το ενδιαφέρον της για τους ποιητές
και τους συγγραφείς αυτούς, όπως και
για την εποχή τους, δεν υπαγορευόταν
Η J.d.R πίστευε ότι η κλασσική παιδεία μπορεί σήμερα να αποτελέσει τη
βάση μιας ευρωπαϊκής πνευματικής
και πολιτιστικής Αναγέννησης. Γνώριζε
καλά πως κάθε φορά που ο ευρωπαϊκός πολιτισμός περνούσε κρίση, ανέτρεχε στις ελληνικές πηγές, στην ακατάλυτη δηλαδή και ζωογόνο πνοή των
κλασσικών Γραμμάτων, για να μπορέσει να ξανασταθεί στα πόδια του: «Η
κλασική παιδεία, είχε πει σε μια από
τις πολλές διαλέξεις της στην Αθήνα,
είναι μοχλός της ευρωπαϊκής, πρώτη
μορφή που γαλουχεί το παρόν μας»
Γι’ αυτό, μέχρι το τέλος της μακράς
και καταξιωμένης της ζωής, δεν έπαυσε να μάχεται, με τη δράση της και το
πλούσιο και πολύχυμο συγγραφικό
της έργο για τις ιδέες της αυτές, τις
«ελληνικές αξίες», όπως έλεγε. Έτσι,
το 1992 ιδρύει την “Association pour
l’encouragement des Etudes grecques
en France” ( Ένωση για την ενθάρρυνση ( εμψύχωση) των ελληνικών σπουδών στη Γαλλία) και τη “Souvegarde
43
από κάποια νοσταλγική διάθεση (αντίθετα, ποτέ δεν απαξίωσε την εποχή
μας), αλλά από τη στέρεη πεποίθησή
της ότι τα ηθικά και πνευματικά όπλα
που προσφέρει ο αρχαίος ελληνικός
πολιτισμός, οι αρχές και οι ιδέες του,
προσαρμοσμένα βέβαια στο «σήμερα», μπορούν ακόμα να είναι ζωντανά,
εφαρμόσιμα και χρήσιμα στον σύγχρονο άνθρωπο. «Ο ελληνικός πολιτισμός, γράφει, ενδιαφερόταν για τον
άνθρωπο, τον οποίο ήθελε ελεύθερο
και υπεύθυνο πολίτη και όχι άβουλο
υπήκοο. Κάθε ιδέα γινόταν για τους
Έλληνες θέμα προς συζήτηση και κρίση. Αυτή η ελληνική σκέψη είναι ακόμη
χρήσιμη». Στα βιβλία της βρίσκουμε τις
απόψεις αυτές και ιδιαίτερα στα παρακάτω: “Πόσο επίκαιρη είναι η αθηναϊκή
Δημοκρατία”; (2001), “Ο νόμος στην
αρχαία ελληνική σκέψη”(1999), “ Ιστορία και λόγος στον Θουκυδίδη”(2008),
“Γιατί η Ελλάδα;”(2008), “Το ανθρώπινο μεγαλείο στον αιώνα του Περικλή”(2010) κ.ά. Σε όλα της τα έργα
είναι εμφανής η αυστηρή μεθοδολογία
της συγγραφέως τους, η τέλεια γνώση
του αντικειμένου της και η κριτική της
οξύνοια. Μέσα από τα βιβλία αυτά αναδύεται ανάγλυφα το “Ελληνικό θαύμα”,
που εξύψωσε τον άνθρωπο ως υπέρτατη αξία, θεμελίωσε την πρωτοκαθεδρία της λογικής έναντι του υπερφυσικού και θέσπισε τη Δημοκρατία ως
ιδανικό πολίτευμα.
Δικαιολογημένα λοιπόν ο Τύπος και
τα επιστημονικά φιλολογικά περιοδικά
μας, όπως πολλά άλλα ευρωπαϊκά , αφιέρωσαν, με αφορμή την εκδημία της,
εγκωμιαστικά άρθρα για την προσφορά της στην Επιστήμη και τη συμβολή
της στην καλλιέργεια των κλασσικών
ελληνικών Γραμμάτων στην τεχνοκρατούμενη εποχή μας. Ιδιαίτερα για την
Ελλάδα, εκεί που το τελευταίο καιρό
μάς μεμφόταν ο διεθνής Τύπος για τις
εκτροπές μας, ήλθε το λυπηρό γεγονός του τέλους της ζωής της, για να
θυμίσει στους κατήγορους μας ότι σ’
αυτή τη Χώρα, που αστόχαστα σήμερα
λοιδορούν για τις δυσμενείς συγκυρίες
της, αναπτύχθηκαν αξίες που μπορούν
να φωτίζουν εσαεί την ανθρωπότητα.
Η J.d.R. μάς άφησε μια πολύτιμη
πνευματική κληρονομιά που θα είναι επίκαιρη για όλες τις εποχές. Με
το σημαντικό έργο της προέβαλε την
Ελλάδα, ανέδειξε τη σημασία και αξία
του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού
και της γλώσσας, καθώς και τη θεμελιακή τους σχέση με τον ευρωπαϊκό
πολιτισμό και την Ευρωπαϊκή παιδεία.
Υποστήριξε με πάθος το ουμανιστικό
πρότυπο ως μοναδική αξία για τον σημερινό άνθρωπο. Δεν έπαυσε σε όλη
της τη ζωή να απορεί, πώς μέσα σε ένα
διάστημα ενός αιώνα (5ος εως 4ος αι.
π.Χ.) οι Έλληνες οδήγησαν τη φιλοσοφία και την Επιστήμη τόσο μακρυά και
κατάφεραν να επινοήσουν την Τραγωδία και θεμελίωσαν την Ιστορία.
“Ο Ελληνικός πολιτισμός, γράφει, μάς
μαθαίνει να σκεπτόμαστε, να κρίνουμε, να είμαστε ανεκτικοί. Να ζούμε με
άλλα λόγια, σε ένα πλαίσιο ιδανικό και
ηθικό, το οποίο διαμορφώνει υπεύθυνους πολίτες και καλλιεργεί αξίες που
εκτείνονται από τη γενναιότητα ως τη
δικαιοσύνη και ως την ηπιότητα, μια
προσφιλής μου αξία. Έχουμε ανάγκη
σήμερα αυτές τις αξίες και ιδίως οι
44
νέοι, που περιτριγυρίζονται από τη βία
και είναι απογοητευμένοι και τρομαγμένοι από τις υπάρχουσες συνθήκες”
Σκοπός της παιδείας για τη J.d.R. δεν
είναι η παθητική συσσώρευση γνώσεων. Το πρόβλημα της παιδείας, προσθέτει, είναι η ανεύρεση της αρμονίας
και της ισορροπίας μέσα στην πολυδιάστατη ανθρώπινη φύση, δια μέσου
των αντιθέσεων «Στην επιτυχία αυτού
του σκοπού, επιλέγει, η συμβολή των
ανθρωπιστικών σπουδών είναι απαραίτητη. Χωρίς αυτές δεν θεμελιώνεται η
παιδεία.» Γι’ αυτό και υπερασπίστηκε
με πάθος τις κλασικές σπουδές και
αγωνιζόταν μέχρι το τέλος της ζωής
της, που τυφλή πια «έγραψε» υπαγορεύοντας στη γραμματέα της, για να
φθάσει το μήνυμά της αυτό στο ευρύ
κοινό, σε όσο το δυνατόν περισσότερους παραλήπτες. «Ας προστατεύσουμε, σημειώνει, τα κλασικά Γράμματα με
την ίδια ευαισθησία που υπερασπιζόμαστε τους βιότοπους, τα σπάνια είδη
πουλιών, τα δάση.»
στις ευρωπαïκές αξίες, τις διεκδίκησαν
και τις προσδιόρισαν για τους μελλοντικούς αιώνες.» Με τη δράση και το
καρποφόρο έργο της ενσάρκωσε το
“Ελληνικό Θαύμα” και αναδείχθηκε σε
μια ακάματη πρέσβειρα του Ελληνικού
πολιτισμού σε όλο τον κόσμο. Αγάπησε ιδιαίτερα την Ελλάδα και έζησε
και έδρασε ως Ελληνίδα, με την έννοια
που δίνει στο όρο αυτό ο Ισοκράτης ,
ως «ελληνικότερη των Ελλήνων». Μαζί
με τον Αντρέ Μιραμπέλ, Ροζέ Μιλιέξ,
Οκτάβ Μερλιέ, Ζακ Λακαριέρ, Πιερ
Βερνάν, Φερνάντ Ρομπέ και άλλους
ελληνιστές και φιλέλληνες καλλιέργησαν τις ελληνογαλλικές πνευματικές
σχέσεις και γαλούχησαν, στη μεταπολεμική εποχή, μεγάλες μορφές της
ελληνικής Επιστήμης, των Γραμμάτων
μας και της Τέχνης.
Σήμερα, που οι κλασικές σπουδές
περνούν μεγάλη δοκιμασία, που ακόμη
και η ίδια η Χώρα μας τις έχει υποβαθμίσει δραματικά στην εκπαίδευσή μας,
το έργο της J.d.R. μπορεί να σταθεί ως
ανάχωμα στην υφέρπουσα βαρβαρότητα και να ορθώσει απέναντί της τα
ιδανικά της ανθρωπιστικής παιδείας.
Σ’ αυτά τα ιδανικά αφιέρωσε τη ζωή
και το έργο της η μεγάλη αυτή Ελληνίστρια. Η Ελλάδα την ευγνωμονεί.
Η J.d.R. είναι η τελευταία μεγάλη ελληνίστρια, η ενσάρκωση του ανθρωπιστικού ιδεώδους και ο τελευταίος
κρίκος της αλυσίδας, που αρχίζει μερικούς αιώνες πίσω, τότε που η ίδια η
έννοια του ανθρωπισμού ήταν άρρηκτα δεμένη με τις κλασικές σπουδές
και η Ευρώπη συνειδητοποιούσε την
αξία της σκέψης της μέσα από τους
αρχαίους συγγραφείς. «Η λέξη Ευρώπη, γράφει, είναι ελληνική. Χρησιμοποιήθηκε τον 4ο π.Χ. αιώνα, για να
προσδιορίσει την Ελλάδα σε αντίθεση
προς τα ασιατικά βασίλεια.Οι αρχαίοι
Έλληνες έδωσαν συγκεκριμένη μορφή
45
Επίκαιρα Θέματα
Η ανάγκη δημιουργίας νέου διεθνούς
αεροδρομίου στη Λέσβο*
Γράφει ο Τάκης Ιορδάνης
Εμείς που υπογράφουμε το παρόν
είμαστε Λέσβιοι που γεννηθήκαμε ή
καταγόμαστε, ζούμε ή και επισκεπτόμαστε το νησί μας, βλέπουμε και συνειδητοποιούμε σήμερα την ελλειμματική
υποδομή του σε λιμάνια, αεροδρόμια,
οδικούς άξονες και ενεργειακή κάλυψη,
με συνέπεια να βιώνουμε καθημερινά
τα δυσμενή εξ αυτών αποτελέσματα
και γενικά τις αρνητικές συνέπειες της
διαχρονικά παρατηρούμενης αναπτυξιακής υστέρησης του τόπου μας.
Η ελλειμματικότητα στις υποδομές
αυτές επηρεάζει αρνητικά την εσωτερική, πανελλήνια και διεθνή διακίνηση
προσώπων και εμπορευμάτων, σε όλο
το φάσμα μετακίνησης και ουσιαστικά
επιβάλλει την απομόνωση του νησιού
μας.
Στην σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποιημένης αγοράς, όπου η επιβίωση
και η ισότιμη συμμετοχή ενός τόπου
στη χορεία των αναπτυγμένων κρατών
ταυτίζεται με την μεγιστοποίηση της
αξιοποίησης του όποιου συγκριτικού
πλεονεκτήματος διαθέτει ο καθένας,
για την Ελλάδα ο Τουρισμός αποτελεί
το υπ’ αριθμόν ένα συγκριτικό της πλεονέκτημα. Στον τομέα αυτό θεωρούμε
ότι το νησί μας μπορεί και πρέπει να
ξεχωρίσει. Κι αυτό γιατί διαθέτει μοναδικό σε ιδιαιτερότητα φυσικό κάλλος,
νησιωτική ομορφιά ίδια αν μη καλύτερη άλλων νησιών μας, πλούσια Ιστορία
και ξεχωριστές παραδόσεις και έθιμα. Αναμφίβολα τέλος η ύπαρξη στη
Λέσβο του μοναδικού μνημείου της
Φύσης, το Απολιθωμένο Δάσος της,
ασφαλώς και προσθέτει σ΄ αυτή ξεχωριστή αξία και ανάλογο τουριστικό
ενδιαφέρον.
Σε μια τέτοια κατεύθυνση τον κύριο
ρόλο παίζουν πάντα οι υποδομές, που
για τα νησιά κυρίαρχες είναι, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια προς το σκοπό και βασική πια σήμερα παράμετρο
την άνετη, γρήγορη και ασφαλή μετακίνηση. Στον τομέα αυτό το νησί μας
υστερεί δραματικά και σε ότι αφορά
τα λιμάνια του αλλά και το υπάρχον
αεροδρόμιο, που είναι πλέον χρήσιμο
μόνο ως βοηθητικό, κατάλληλο για μικρά συνήθως ιδιωτικά αεροπλάνα. Το
υπάρχον αεροδρόμιο ως «εργαλείο»
σύγχρονης ανάπτυξης είναι αδόκιμο
λόγω του πολύ παλιού πιά συγκροτήματός του (διάδρομος προσγειώσεων
- απογειώσεων, κτιριακές εγκαταστάσεις, κ.λπ) που η παρεχόμενη μέσω
αυτού εξυπηρέτηση είναι από πολλά
τώρα χρόνια προβληματική και η περαιτέρω εξέλιξή του από απόψεως
κατά κύριο λόγο μορφολογίας εδάφους, ανέφικτη.
46
μάλιστα διεθνών προδιαγραφών αεροδρόμιο που χρειάζεται το νησί μας
για την ανάπτυξή του, αλλά διατήρησε τα εκ κατασκευής του λειτουργικά
προβλήματα, τα οποία αυξήθηκαν και
επιτάθηκαν με την αύξηση της εσωτερικής επιβατικής, της τουριστικής και
της εμπορευματικής κίνησης.
Το κυριότερο μειονέκτημα του δικού μας αεροπορικού συγκροτήματος
στην Κράτηγο είναι το μικρό μήκος
του διαδρόμου του, ο αναγκαίος λόγω
θέσεως αλλά καιρικά και χωροταξικά
απρόσφορος προσανατολισμός του,
η έλλειψη πλευρικού τροχοδρόμου
και η κτιριακή ανεπάρκεια, που αποτελούν την αιτία της πρόκλησης μεγάλων
καθυστερήσεων στο έδαφος και τον
αέρα. Είναι ασφυκτική και άκρως προβληματική η έλλειψη επαρκών στεγασμένων χώρων επιβατών, υποστήριξης
πτήσεων, αποθηκών και άλλων ευκολιών καθώς και η παντελής έλλειψη χώρων στάθμευσης δημοσίων και ιδιωτικών μέσων μεταφοράς (Τουριστικών
Λεωφορείων, Ταξί, Ε.Ι.Χ, κλπ).
Ιστορικό
Ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικό παράδειγμα τουριστικής ανάπτυξης με μικρότερη έκταση αλλά πολύ καλύτερες
υποδομές, έχουμε το νησί της Ρόδου.
Εκεί το τουριστικό ρεύμα συνεχώς αυξάνεται, το νησί γεμίζει όλο το χρόνο
από Έλληνες και ξένους επισκέπτες
και κυριολεκτικά σφύζει από ζωή απ’
άκρου εις άκρο.
Σ’ αυτήν την αξιοποίηση και πρόοδο, ασφαλώς κυρίαρχο ρόλο παίζει
το Διεθνές Αεροδρόμιο που διαθέτει
το νησί, το οποίο συνεχώς αναβαθμίζεται με την εκ μέρους της πολιτείας
πραγματοποίηση των απαιτουμένων
επενδύσεων, με τελευταία αυτή του
2007, ύψους 45.000.000 Ευρώ. Με τη
βοήθειά του οι αφίξεις επισκεπτών στη
Ρόδο υπερβαίνουν σήμερα τον αριθμό
των 3.500.000, όταν κατ’ αντιδιαστολή
το δικό μας αεροδρόμιο «ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ» με το ζόρι φθάνουν τις
600.000.
Το αεροδρόμιο Μυτιλήνης κατασκευάσθηκε αρχικά ως ένας χωμάτινος διάδρομος κατά τη διάρκεια της
Κατοχής για να εξυπηρετήσει τους
σκοπούς του πολέμου.
Η μετέπειτα χρησιμοποίησή του από
την πολιτική αεροπορία απαίτησε την
κατασκευή κτιρίων και δαπέδων στάθμευσης που αναγκαστικά έγιναν στον
υπάρχοντα μεταξύ διαδρόμου και
θαλάσσης περιορισμένης εκτάσεως
χώρο.
Η σημερινή του μορφή, με τη μικρή
επέκταση του που προέκυψε από την
κοπή του παρακείμενου λόφου προ
εικοσιπέντε περίπου ετών, όχι μόνο
δεν το μετέτρεψε σε σύγχρονο και
Σημερινή Κατάσταση
Το υπάρχον αεροδρόμιο Μυτιλήνης είναι από ετών ανεπαρκές και δυστυχώς μη εξελίσιμο. Η περαιτέρω
ανάπτυξή του εμποδίζεται από την
οικιστική άνθιση της περιοχής, την πεπερασμένη έκταση, την εν γένει μορφολογία του εδάφους και την αδυναμία επέκτασης μέσω επιχωματώσεων
μιας ήδη στρεβλής, σε συνάρτηση με
τους επικρατούντες σ’ αυτό ανέμους,
σχεδίασης του.
Η γειτνίασή του με τον ορεινό όγκο
της Αμαλής και τη συνοριακή γραμμή
47
εγκαταστάσεων σε μελλοντικό χρόνο, β) την δυνατότητα λειτουργίας του
με τις πλειοψηφούσες στο νησί μας
καιρικές συνθήκες, γ) την εύκολη και
ταχεία προσέγγισή του τόσο από τον
αέρα όσο και από το έδαφος και δ)
την ελεγχόμενη περιβαλλοντική όχληση λειτουργίας αεροδρομίου (ηχορύπανση, καυσαέρια κλπ).
Μια απλή κατόπτευση του νησιού
μας δείχνει αμέσως ότι ο μόνος χώρος σε επάρκεια εδάφους, ελάχιστη
όχληση, σωστό προσανατολισμό και
εύκολη προσέγγιση βρίσκεται στο
χώρο του οροπεδίου της Κλοπεδής,
μεταξύ Αγίας Παρασκευής, Μανταμάδου, Νέων Κυδωνιών και Πηγής. Στην
περιοχή αυτή όπου κατασκευάστηκε
ο νέος ΧΥΤΑ του νησιού, πληρούνται
όλες οι προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη κατασκευή και λειτουργία ενός
νέου αεροδρομίου. Ενός αεροδρομίου διεθνών προδιαγραφών με τον
απαιτούμενο άριστο (optimum) από
κάθε άποψη διάδρομο προσγειώσεως
- απογειώσεως και όλες τις αναγκαίες
εγκαταστάσεις εξυπηρετήσεως προσώπων και εμπορευμάτων.
Θεωρούμε βεβαίως την Υπηρεσία
Πολιτικής Αεροπορίας της Χώρας,
μόνη αρμόδια για να επιλέξει και να
οριοθετήσει τον κατάλληλο χώρο. Συνιστούμε απλά να ληφθούν υπ’ όψη
όλα τα ανωτέρω σε συνδυασμό με
την τελική διενέργεια κατάλληλου διεθνούς διαγωνισμού πλήρους και ολοκληρωμένης χωροταξικής, τεχνολογικής και περιβαλλοντικής μελέτης.
Η κατασκευή του αεροδρομίου αυτού σε βάση προοπτικής μέλλοντος
μπορεί ακόμη και να ειδωθεί ως έργο
δημιουργεί πλείστα όσα λειτουργικά προβλήματα. Συχνές ακυρώσεις
και ματαιώσεις πτήσεων λόγω πλαγίου ανέμου, χρονοβόρες διαδικασίες
προσέγγισης και αναμονές σε ευκαιριακούς χώρους είναι μερικά καθημερινά προβλήματα. Προσθέτοντας την
κατά γεωμετρικό τρόπο αύξηση των
τουριστικών πτήσεων (τσάρτερς) κατά
τη θερινή περίοδο δημιουργείται σε
όλους τους συμμετέχοντες στις πτήσεις αλλά και στους αναμένοντες επιβάτες, επισκέπτες, κ.λ.π. ένα εκρηκτικό μίγμα δυσφορίας, εκνευρισμού και
ρίσκου. Σ’ όλη αυτή την αλγεινή εικόνα
θα πρέπει να προστεθούν και οι κατά
την θερινή περίοδο συχνές πτήσεις
αεροπυρόσβεσης, που επιτείνουν έτι
περαιτέρω την περιγραφείσα προβληματικότητα και δυσλειτουργία του αεροδρομίου μας.
Επιπροσθέτως η λειτουργία του δυσχεραίνεται από την οδική πρόσβαση
σ’ αυτό μέσω της πόλεως της Μυτιλήνης, η οποία το καλοκαίρι δεινοπαθεί
κυριολεκτικά από τον κυκλοφοριακό
φόρτο των διερχομένων πούλμαν,
Ε.Ι.Χ., ενοικιαζομένων και αγοραίων
αυτοκινήτων.
Πρόταση
Με δεδομένα όλα τα παραπάνω ως
Λέσβιοι ενεργοί πολίτες θεωρούμε
υποχρέωσή μας να απαιτήσουμε την
σχεδίαση ενός νέου αεροδρομίου με
διεθνείς προδιαγραφές, σε τοποθεσία
που να καλύπτει τα κριτήρια ενός διεθνούς αεροδρομίου.
Ως πρωταρχικής σημασίας κριτήρια καταλληλότητος θεωρούμε: α) την
δυνατότητα επέκτασης των αρχικών
48
διασυνοριακής συνεργασίας στα πλαίσια της Ε.Ε. μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, αποτελώντας το αεροδρόμιο εκείνο που θα εξυπηρετεί όλη την Αιολική
Γη, δηλαδή πέραν της Λέσβου και την
απέναντι Μικρασιατική περιοχή, στη
βάση της διασυνοριακής συνεργασίας
και οικοδόμησης σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας (στο
πλαίσιο των από ετών εκατέρωθεν του
Αιγαίου σχετικών προσπαθειών) αλλά
και την προγραμματιζόμενη, επιχειρούμενη και προβλεπόμενη ένταξη
της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τέλος η παρουσία του Διεθνούς αυτού
αεροδρομίου θα συμβάλλει τα μέγιστα
στη συχνή επικοινωνία και πολύ περισσότερο ελευθεροκοινωνία (χωρίς
διαβατήρια) στις δυο πλευρές του Αιγαίου, Ελλήνων, Τούρκων και όλων των
εθνικοτήτων της Ε.Ε. με βάση την εξυπηρέτηση αμοιβαίων και διεθνών συμφερόντων, πράγμα που θα συμβάλλει
στο μέτρο που του ανήκει στην παγίωση της ειρήνης στη περιοχή.
ότι το έργο, ΔΙΕΘΝΕΣ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ
ΛΕΣΒΟΥ, θα αποτελέσει τον ιμάντα
της αναπτυξιακής πορείας του νησιού
μας και της εξάλειψης της χρονίας
σχετικής υστέρησης του.
Το ενδεχομένως μοναδικό τέτοιας
κλίμακας έργο, που θα καλύψει συγκοινωνιακά το νησί μας για τις επόμενες
γενιές, θα συμβάλλει αναμφίβολα και
μάλιστα με ιδιαίτερη βαρύτητα στην
από έτη στοχευόμενη και επιδιωκόμενη ανάπτυξη και θα οδηγήσει στην
πολυπόθητη οικονομική ευημερία και
στην πρόοδο των κατοίκων της ακριτικής μας Λέσβου.
Τέλος δηλώνουμε ότι θα αγωνιστούμε όσο απαιτείται για να δημιουργηθεί
ισχυρό ρεύμα υποστηρικτών αυτής της
πρότασης, ώστε στον ορίζοντα χρόνου που σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται, το νησί μας τελικά να αποκτήσει
κατά πως του αξίζει το ΔΙΕΘΝΕΣ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΛΕΣΒΟΥ.
*Το παραπάνω κείμενο για την αναγκαιότητα δημιουργίας νέου διεθνούς αεροδρομίου στο νησί μας, το έστειλε ο φίλος,
μηχανικός Τάκης Ιορδάνης στα πλαίσια
του Συνδέσμου Προβληματισμού και Παρέμβασης για την Ανάπτυξη της Λέσβου
«ΠΙΤΤΑΚΟΣ Ο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ».
Δήλωση
Για την κάλυψη της ανάγκης δημιουργίας διεθνούς αεροδρομίου στη
Λέσβο, εμείς που υπογράφουμε την
παρούσα, δηλώνουμε υπέρμαχοι της
προτάσεως αυτής γιατί πιστεύουμε
49
Σήμερα σας δίνουμε δυο συνταγές για το Πάσχα. Προσπαθήσαμε να είναι όσο γίνεται
πιο περιγραφικές και κατανοητές ακόμη και για τις πιο νέες νοικοκυρές.
Ευχόμαστε Καλό Πάσχα και καλή επιτυχία αν αποφασίσετε να τις κάνετε.
Το Πάσχα είναι μία περίοδος, στη διάρκεια της οποίας η παράδοση «επιβάλλει» δύο
εντελώς αντίθετες διατροφικές συμπεριφορές και δίαιτες. Αρχικά μια μακρά (40 ημερών) ή μια μικρότερη (μιας εβδομάδας) περίοδο νηστείας, όπου έχουμε πλήρη αποχή
από τροφές ζωικής προέλευσης, στην οποία η δίαιτα περιλαμβάνει κυρίως λαχανικά,
φρούτα, ξηρούς καρπούς και θαλασσινά.
Η νηστεία αποτελεί μια καλή ευκαιρία για «φυσική» αποτοξίνωση από τρόφιμα ζωικής
προέλευσης και κατ’ επέκταση από κορεσμένα λίπη και ποσότητες χοληστερόλης που
αυτά περιέχουν,
Αμέσως μετά την Ανάσταση θα καθίσουμε γύρω από το τραπέζι, που θα φέρει το
κρέας και τα άλλα προϊόντα του στη διατροφή μας μετά από μικρή ή μεγαλύτερη αποχή.
Για να μην αποτελέσει αυτό ένα δυναμικό σοκ για τον οργανισμό φροντίστε να γίνει αργά
και ήρεμα. Στο βραδινό τραπέζι της Ανάστασης καλό είναι να περιοριστούμε μόνο στην
κατανάλωση της παραδοσιακής σούπας και μιας σαλάτας. Η μαγειρίτσα είναι το ενδιάμεσο διατροφικό στάδιο ανάμεσα στη νηστεία και τα φαγητά του Πάσχα.
Καλό θα ήταν να μην καταναλώσετε στο ίδιο γεύμα και το «κόκκινο» αυγό ή έστω
μικρή ποσότητα κρέατος, για να μην κάνετε την πέψη σας ακόμα πιο δύσκολη. Συνοδέψτε την μόνο με σαλάτα και ψωμί. Πρέπει να επισημάνουμε ότι οι φυτικές ίνες από
τα λαχανικά και τις σαλάτες, τόσο στο βραδινό δείπνο όσο και στο πασχαλινό τραπέζι της
Κυριακής θα παίξουν ένα πολύ καθοριστικό ρόλο.
Η κατανάλωση αρκετής ποσότητας σαλατικών θα μας προστατέψει από την είσοδο
όλης της ποσότητας αυτών των συστατικών στο σώμα μας μέσα από τη διαδικασία της
πέψης.
Το πρωί της Κυριακής είναι καλό να πάρουμε πρωινό, αλλά όχι πολύ πλούσιο. Γάλα,
δημητριακά ή μικρή ποσότητα από τα πασχαλινά κουλουράκια ή τσουρέκι μαζί με ένα
φρούτο μπορεί να μας χορτάσει μέχρι το μεσημέρι.
Στο γεύμα καλό είναι να αποφύγουμε το συνεχές τσιμπολόγημα, και να γεμίσουμε ένα
πιάτο με λογική ποσότητα από τα φαγητά της ημέρας.
Με πολλή αγάπη
Κατερίνα
μαύρο συκώτι και το πλεμόνι από μια
συκωταριά, λίγα έντερα καθαρισμένα
και πλεγμένα πλεξίδα.
2 μάτσα φρέσκα κρεμμυδάκια
1 μάτσο άνηθο
Τον χυμό από 2 λεμόνια
Μισό πακέτο βιτάμ ή μισή φλυτζάνα
Πασχαλινή μαγειρίτσα
(Μυτιληνιά συνταγή)
Υλικά:
Το κεφαλάκι ενός μικρού αρνιού, μαζί
με το λαιμό και λίγο από την πλάτη.Το
50
ελαιόλαδο καλής ποιότητας.
Ρύζι από μια χούφτα για κάθε άτομο
3 αυγά
Αλάτι και πιπέρι
αυγολέμονο. Όταν ετοιμαστεί το αυγολέμονο το ρίχνουμε στη κατσαρόλα
και αφου πάρει μια βράση τότε η μαγειρίτσα μας είναι έτοιμη.
Σερβίρεται πρώτα η μαγειρίτσα και
μετά το κρέας με μουστάρδα και σαλάτα.
Στο τραπέζι μας ταιριάζει κρασί ροζέ
ξηρό.
Εκτέλεση:
Πλένουμε πολύ καλά τα κρέατα και
τα συκώτια τα σκεπάζουμε με κρύο
νερό σε μια μεγάλη χύτρα ταχύτητας
και τα βάζουμε σε δυνατή φωτιά. Στην
πρώτη βράση αφαιρούμε τον αφρό ρίχνουμε το αλάτι που θέλουμε, κλείνουμε το καπάκι της χύτρας κατεβάζουμε
την ένταση και τα βράζουμε για μια
ώρα. Μόλις τελειώσουμε το βράσιμο,
αφαιρούμε το κρέας, τα συκώτια και τα
έντερα και σουρώνουμε το ζουμί. Ψιλοκόβουμε τα συκώτια και τα έντερα,
ενώ σ’ ένα τηγάνι λιώνουμε το βιτάμ
και ρίχνουμε τα κρεμμυδάκια ψιλοκομένα, τα μαραίνουμε σε σιγανή φωτιά
και αμέσως μετά ρίχνουμε και τον
άνηθο ψηλοκομένο. Μόλις είναι έτοιμα
μαζί με τα συκώτια και τα έντερα τα ρίχνουμε όλα μαζί, μέσα στο ζουμί από
το κρέας. Τα βράζουμε για 15 λεπτά
και προσθέτουμε και το ρύζι το οποίο
προηγουμένως το έχουμε πλύνει πολύ
καλά. Όταν μαλακώσει το ρύζι δοκιμάζουμε αν το αλάτι μας είναι αρκετό και
σβήνουμε τη φωτιά.
Χτυπάμε τα αβγά προσθέτοντας στο
τέλος το λεμόνι. Με προσοχή και με
τη βαθιά κουτάλα μεταφέρουμε ζουμί
από τη σούπα το ρίχνουμε σιγά - σιγά
στα αβγά ενώ συγχρόνως ανακατεύουμε με προσοχή ώστε να μην κόψει το
Αρνί γκιούλμπασι
Υλικά:
1 μπούτι αρνίσιο ολόκληρο
4 - 5 σκελίδες σκόρδο ψιλοκομμένες
Aλάτι, πιπέρι
Βούτυρο ή φυτίνη
Χυμός ενός λεμονιού
½ κουταλιά μουστάρδα
Εκτέλεση:
Πλένουμε και στραγγίζουμε το κρέας. Με μυτερό μαχαίρι ανοίγουμε τρύπες και τις γεμίζουμε με μικρά κομμάτια σκόρδου. Το πασπαλίζουμε με
αλάτι, πιπέρι και το χυμό λεμονιού και
το αλείφουμε με τη μουστάρδα και τέλος με το βούτυρο. Το βάζουμε σε 2
λαδόκολλες, το τυλίγουμε και το δένουμε σφικτά με σπάγκο. Το ψήνουμε
σε μέτριο φούρνο για 3 ώρες περίπου.
Όταν δούμε ότι έχει ψηθεί, το βγάζουμε από το φούρνο το ξεκοκαλίζουμε και το κόβουμε μερίδες.
Ταιριάζει με κόκκινο αγιωργίτικο
κρασί.
51
Τιμή στους μεγάλους Ποιητές μας
Ρόδα Αειθαλή*
Τίτος Πατρίκιο
(1928 - )
Η ομορφιά των γυναικών που άλλαξαν τη ζωή μας
βαθύτερα κι από εκατό επαναστάσεις
δε χάνεται, δε σβήνει με τα χρόνια
όσο κι αν φθείρονται οι φυσιογνωμίες
όσο κι αν αλλοιώνονται τα σώματα.
Μένει στις επιθυμίες που κάποτε προκάλεσαν
στα λόγια που έφτασαν έστω αργά
στην εξερεύνηση δίχως ασφάλεια της σάρκας
στα δράματα που δεν έγιναν δημόσια
στα καθρεφτίσματα χωρισμών, στις ολικές ταυτίσεις.
Η ομορφιά των γυναικών που αλλάζουν τη ζωή
μένει στα ποιήματα που γράφτηκαν γι’ αυτές
ρόδα αειθαλή αναδίδοντας το ίδιο άρωμα τους
ρόδα αειθαλή, όπως αιώνες τώρα λένε οι ποιητές.
*Το παραπάνω ποίημα καθώς και όλα τα άλλα
ποιήματα είναι αφιερωμένα στη γυναίκα
52
κι είχες τη ζώνη γύρω στην οσφύ σου.
Στενή στην περισυλλογή σου
κι όρθια μες στην αρετή.
Γυναίκα
Δημήτρη Νικορέτζου
Κέρνα τά λάγνα σου γητέματα καί
παίρνε με
Κέρνα καί παίρνε με στ’ ανάερο
κάλεσμά σου,
σα πυρκαγιά του λογισμού πού
στροβιλίζεται
κι έγινε βούκινο του κόσμου τ’ όνομά
σου.
Κανένα βάρος. Κι ούτε κλώνος
πέρα απ’ τον ίσκιο σου απλωμένος
για να τον παινευτείς.
Δική σου μόνο, όση γη πατούσες
για να την περπατείς.
Έτοιμη ήσουν.
Στα δυό σου χέρια είχαν χωρέσει
οι ξένοι πόνοι.
Κι ήταν οι θύρες σου ανοιχτές.
Ο λόγος ο γλυκός σου
άγγιζε τις ακοές
σαν το τραγούδι που ημερώνει.
Έλα καί παίρνε με της λάβρας
ροδοστάλαγμα
είλωτα, τύραννο, προφήτη και
σατράπη
κι εσύ στου πόθου τ’ ανατρίχιασμα να
σβήνεσαι
καί νά μου λές, άχ νά μου λές, για τήν
αγάπη...
Έτοιμη ήσουν.
Κι ούτ’ ένα απ’ του Θεού τα ρήματα
δεν είχες παραλλάξει.
Κι εκεί που πήγες
μπρός στα πόδια Του τ’ απίθωσες
στης ζωής σου τυλιγμένα
το μετάξι.
Αγγελική
Χρυσούλα Χατζηγιαννιού
Στου δειλινού την απαλότατη γαλήνη
την ώρα που απολύεται
μες στους αιθέρες κάθε αχός
κι ο ήλιος αποσύρεται στων οριζόντων
την ιόχροη κλίνη
ο Πλάστης σ’ επροσκάλεσε
σάν τον ανθό το μυρωμένο
με τον Αρχάγγελό του
τον απεσταλμένο.
Στου δειλινού την άφατη γαλήνη
μες στον αχό το μυρωμένο
ο Πλάστης σ’ επροκάλεσε
στου Παραδείσου τη γιορτή
με τον Αρχάγγελό του
τον απεσταλμένο.
Β’
Σα να σε καρτερούσε κάποιος
στην αντίπερη όχθη ωραίος
τόσο πού εβιάστηκες,
μη λάχει και πιο ύστερα
βραδύνεις...
Κι ήσουνα έτοιμη.
Θαρρείς πως καρτερούσες,
κι ας ήταν για σε τόσο νωρίς.
Είχες τα σάνταλα δεμένα
53
Ανάλαφρη σαν το πουλί
μες απ’ τα χέρια μας φτερούγισες
και μήτε μια φορά δεν έστρεψες να
δεις τί αφήνεις...
Φτερούγες ν’ αποχτήσεις
Να βγεις απ το κουκούλι σου
Στον κόσμο ν’ αρμενίσεις.
Δισταχτική, αέρινη
Και άθυρμα τ’ ανέμου
Περίπαιγμα του αρσενικού
Και θύμα του πολέμου
Αλήθεια μας πικρή κι ολόπικρη.
Μας έφυγες και μονομιάς σφάλησαν
όλα μας τα παραθύρια.
Κι ο ήλιος πια μας προσπερνάει
απέξω.
Ποιο θρήνο και ποιά δάκρυα να
διαλέξω
να σου ταιριάζουν, πόνε
ω, πόνε μας...
Και ξάφνου να!
Ο πόλεμος σε πήρε από το χέρι
Και στη Βαστίλη σ’ έστειλε
Με κοφτερό μαχαίρι!
Τους Γρεναδιέρους έκοψες
Τους έκανες σφαχτάρια
Με το μαχαίρι που άλλοτε
Καθάριζες τα ψάρια!
Γ’
Το μονοπάτι που σε πήγαινε
στα υπερκόσμια δώματα
εφτά φορές πιο πάνω απ’ τις χορείες
των άστρων
ήταν ο ανήφορός σου της ζωής
ο πικραμένος...
Κι ο πόνος που ποτέ δεν πετροβόλησες
μαζί σου τώρα ανέβαινε
Άγγελος φύλακας ολόλαμπρος
και προσφιλής σου
υποταγμένος.
Ελευθερία ή Θάνατος
Δικαιοσύνη, Ισότης
Δική σου η Επανάσταση
Που θαύμασ’ η Ανθρωπότης.
Γυναίκα Μάνα κι αδελφή
Γκόλφω και Μπουμπουλίνα
Τ’ άρωμα του ξεσηκωμού μυρίσατε
Ο Χ Ι Κρίνα.
Μάνες της Πίνδου, γριές και νιές
Πα στους σκυφτούς σας ώμους
Πάτησε η Δόξα κι άνοιξε
Της Λευτεριάς τους δρόμους.
Γυναίκα
Γ. Κόμης
Σκλάβα!
Πενήντα αιώνες δίχως φως
Δίχως μυαλό και σώμα
Χωρίς τη θέληση να ζεις
Με σφραγισμένο στόμα
Γυναίκα Μάνα κι Αδελφή
Στης Κατοχής τις μέρες
Ο Θάνατος εφόρεσε
στα δάχτυλά σας
Βέρες.
Σαν κάμπια εσύ περίμενες
54
Πιστές τον ετιμήσατε
Δεθήκατε στο νήμα
Της Λευτεριάς και φτάσατε
Μαζί του ως το μνήμα!
Μητέρα σύζυγος ή νοσοκόμα.
Ότι προσφέρει, το προσφέρει με
καρδιά,
Και τη ζωή της θα την έδινε ακόμα!!
Γυναίκα Μάνα κι Αδελφή
Σύζυγος κι ερωμένη
Τίποτα άλλο δεν θα πω
Τίποτα δεν μου μένει
Παρά να υμνώ τη Δόξα σου
Γυναίκα αγαπημένη.
Σειρήνες
Όλγα Παπαδημητρίου
Σημάδεψαν τη ρότα τους
πάνω στο μπλε του Αιγαίου
λευκά βαπόρια
σε χρυσά καλοκαίρια
αχρονολόγητα.
Με αστραφτερά λαμπυρίσματα
και δελφίνια παιχνιδιάρικα
ταξίδεψαν.
Άφθαρτη και νέα
απομένει,
σαν το τραγούδι σειρήνων,
η εφηβική ονειροπόληση
σιμά με των ανέμων τους ψιθύρους.
Γυναίκα...
Θ. Σ. Μεσσηνέζης
Μανούλα, Σύζυγος και Αδελφή!
Τρεις τίτλοι άφθαστοι σε σημασία.
Τρεις τίτλοι π’ απευθύνονται σε μια
μορφή.
Ύμνος και δόξα , στη γλυκιά της
παρουσία.
Μ’ Αυτήν αρχίζει πάντα η ζωή.
Σαν καταφύγιο η αγκαλιά της.
Όπλο και στήριξη της Μάνας η ευχή.
Κουράγιο και παρηγοριά
είν’ τα φιλιά της.
Kασσιανή
Μαρία Αγιασώτου - Λαμπρινού
Μεγάλη πρωτοπόρα η μιλιά σου
στο δίκιο το γυναίκειο, Κασσιανή.
Ευώδες ολοκαύτωμα η καρδιά σου
σ’ αντρός φωνή.
Στο δρόμο της ζωής όποιος θα μπει ,
Μονάχος είναι δύσκολο να τον περάσει.
Η Σύζυγος, με την αγάπη της μπορεί
Να τού’ναι στήριγμα γλυκό ως να
γεράσει.
Περίφανη της σάρκας σου δαάστρα,
τ’ ατίθασό της άτι πειθαρχείς.
Τον πόνο σου γνωρίζουν μόνο τ’
άστρα, της προσευχής.
Μ’ Αυτή θα μοιραστεί λύπες, χαρές,
Τις πιο’ μορφες στιγμές μ’ αυτήν θα
ζήσει
Κι αν στη ζωή του ανταμώσει συμφορές ,
Στη αγκαλιά της κουρασμένος θ’
ακουμπήσει.
Βουβή καταλαγιάστρα των παθών σου
το «Οίμοι» σου λυγάει μα νικά.
Ας ράνουμε τα σκότη των λυγμών σου
άνθια λευκά.
Είναι στη φύση της η προσφορά,
55
ντας ένα ποίημα είναι σαν να εξυμνείς
το έργο του Θεού. Αυτό που βλέπω και
θαυμάζω ή αυτό που σκέφτομαι θέλω
να το μετατρέψω σε έμμετρο λόγο και
να το παρουσιάσω σε κάποιον που
διαβάζοντάς το θα καταλάβει αμέσως
τι του λέγω και όχι τι θα ήθελα να του
πω! Το ποίημα δεν χρειάζεται κατά τη
γνώμη μου να είναι ένας γρίφος, ένα
αίνιγμα. Η απλότητα στην έκφραση είναι ομορφιά και η ομορφιά είναι αυτή
που χαρίζει ευφροσύνη στη ψυχή».
θαπ.
Θόδωρος Μεσσηνέζης
«Ελεύθεροι Στοχασμοί»
Ποιήματα
Ιδιωτική έκδοση
Αθήνα 2011
Ύστερα από πολλές
δημοσιεύσεις σε εφημερίδες και περιοδικά
της Λέσβου, ο συμπατριώτης μας Θόδωρος
Σταύρου Μεσσηνέζης
εξέδωσε την πολύ
καλαίσθητη συλλογή
ποιημάτων που έχει
τίτλο: «Ελεύθεροι Στοχασμοί».
Περιέχει 75 ποιήματα, γραμμένα όλα
με τον παραδοσιακό τρόπο της ομοιοκαταληξίας.
Όπως μας λέει ο ίδιος: «Γράφω πάντα στο ίδιο παραδοσιακό στιλ το λυρικό, με μέτρο και ομοιοκαταληξίες.
Το 1942 επί Γερμανικής κατοχής στη
Μυτιλήνη, μετά από ένα δραματικό
Πάσχα που περάσαμε τότε, έκανα το
πρώτο βήμα και έγραψα το ποίημα
«Χριστός Ανέστη». Από τότε μέχρι
σήμερα έχουν περάσει κάπου 68 χρόνια στη διάρκεια των οποίων είχα ελάχιστο χρόνο για να ασχοληθώ με την
Ποίηση.
Τώρα που πέρασαν τα χρόνια, που
οι επαγγελματικές υποχρεώσεις έχουν
ξεχαστεί και οι οικογενειακές έχουν
μειωθεί κατά πολύ, βρήκα τον ελεύθερο χρόνο που χρειαζόμουν. Γράφο-
Δημήτρης Σαραντάκος
Η αποκρουστέα μυθολογία
Εκδόσεις Αιολίδα
Μυτιλήνη 2010, σελ. 213
Στον πρόλογο του
παραπάνω βιβλίου του
ο γνωστός συγγραφέας Δημήτρης Σαραντάκος αναφέρει:
«Το πόνημα αυτό
το έγραψα, αφενός
μεν για να αποκρούσω
τους Μύθους, που μας τρομάζουν, μας
αποπροσανατολίζουν και (αν το καλοεξετάσεις) προσβάλλουν τη νοημοσύνη
μας, αφετέρου δε για να βοηθήσω, με
τις ελάχιστες δυνάμεις μου, τους σκεπτόμενους ανθρώπους να ανακτήσουν
την ελπίδα τους και να αντισταθούν.
Αρχικά είχα σκεφτεί να το τιτλοφορήσω “Αποκρουστική Μυθολογία”, προτίμησα όμως να το πω “Αποκρουστέα
56
Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο
που μπορεί να το προμηθευτεί κανείς
από το βιβλιοπωλείο: Αλκαίου 4 της
Μυτιλήνης, τηλ. 2251048983.
θαπ.
Μυθολογία” γιατί βρίσκω το δεύτερο
επίθετο περισσότερο ενεργητικό από
το πρώτο. Το κάπως μελαγχολικό συμπέρασμα, στο οποίο θα καταλήξει ο
αναγνώστης, είναι πως τα περισσότερα
προβλήματα, που μας ταλαιπωρούσαν
πριν είκοσι χρόνια εξακολουθούν να
μας ταλαιπωρούν και σήμερα.»
Στις 213 σελίδες του συγκέντρωσε
67 χρονογραφήματα και άρθρα δημοσιευμένα κυρίως στην εφημερίδα
«Εμπρός» μεταξύ τού 1991 και του
2010 και δευτερευόντως στο περιοδικό «Το φυστίκι», στην εφημερίδα «Αιγινήτικα Νέα» και στο ιστολόγιο www.
sarantakos.wordpress.com του Νίκου
Σαραντάκου.
Το βιβλίο χωρίζεται στις εξής επτά
ενότητες: «Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα…» (Εθνική ομοψυχία, Κοινωνική
συναίνεση, Η ανθελληνική συνωμοσία
κ.ά.), «Οι εθνικοί μύθοι» (Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών, Λαός και έθνος, Το
ελληνικό «μέτρον» κ.ά.), «Η ελληνοχριστιανική μυθολογία» (Θρησκεία και
εκκλησία, Το κρυφό σχολειό, Να πάρουμε την Πόλη και την Αγιά Σοφιά!
κ.ά.), «Σημεία και τέρατα» (Άγιοι και
όσιοι της εποχής μας, Να που γίνονται
θαύματα ακόμα, Ερευνάτε τας Γραφάς
κ.ά.), «Ανορθολογισμός» (Επιστήμη
και Δόγμα, Μαγεία και μάγοι, Μάντεις,
αστρολόγοι και λοιποί κ.ά.). «Οι πολιτικοί μύθοι» (Οι πραγματικοί δείκτες
της προόδου και της ευημερίας μιας
κοινωνίας, Η οικονομική ανάπτυξη
εξαλείφει την ανεργία, Έχει μέλλον ο
καπιταλισμός, Έχει μέλλον η εργατική
τάξη κ.ά.), «Επίλογος» (Μπορούμε να
αντισταθούμε, Ανακτώντας την ελπίδα,
Η διάσωση της παράδοσης κ.ά.).
Λεσβιακό Ημερολόγιο του 2011
Γράμματα - Τέχνες - Πολιτισμός
Επιμέλεια: Παν. Σκορδάς
Εκδόσεις «Αιολίδα»
Μυτιλήνη 2011
Ένα ημερολόγιο για
όλο το χρόνο. Όπως
αναφέρει στον πρόλογό του ο φιλόλογος
Π. Σσκορδάς ο οποίος
είχε την επιμέλεια της
έκδοσης, με τον όρο
«Ημερολόγια» εννοούμε ετήσιες φιλολογικές και καλλιτεχνικές επετηρίδες και τέτοιες κυκλοφόρησαν κατά εκατοντάδες από τα
μέσα του 19ου αιώνα μέχρι τις μέρες
μας. Η Λέσβος έχει την παράδοσή της
και σ’ αυτό τον χώρο. Το πρώτο ημερολόγιο εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη από την Πλωμαρίτισσα λόγια
Χαρίκλεια Μελανδηνού με τον τίτλο
Ημερολόγιον της Εφημερίδος των Κυριών «Η Λέσβος» του δίσεκτου έτους
του 1912. Εν συνεχεία κυκλοφόρησαν
πολλά άλλα με τελευταίο αυτό του Α.
Κουτζαμάνη που κυκλοφόρησε για 11
συνεχόμενα χρόνια. Με την έκδοση
αυτή η «Αιολίδα» προσπαθεί να συνεχίσει την επιτυχημένη παράδοση του
Λεσβιακού Ημερολογίου.
Εκτός από τα έξι φύλλα που περιέχουν αναλυτικά τους 12 μήνες με ένα
πλήρες εορτολόγιο, μέσα στις 300 σελίδες του μπορεί να βρει κανείς: μια
57
διάθεση. Αυτό το ποιητικό είδος έχει
πατρίδα την Ανατολή, προσομοιάζει
δε προς τα αρχαία ελληνικά επιγράμματα, τα οποία με δωρική λιτότητα
και πρωτοτυπία αποτελούν ποιητικά
αριστουργήματα…ο αριθμός των συλλαβών (συνολικά δεκαεπτά -5, 7, 5-),
η πυκνότητα του αψιμύθιαστου ποιοτικού λόγου, η έλλειψη ομοιοκαταληξίας, το «βάδισμα» του ποιητή πάνω
σε «τεντωμένο σχοινί» αποτελούν
ανυπέρβλητα -πολλές φορές- γλωσσικά κυρίως εμπόδια. Όμως η πολυπλοκότητα της σκέψης, ο απρόοπτος
και απροσδόκητος στοχασμός, η ευαισθησία, η χάρη, το δροσερό πνεύμα, που χαρακτηρίζουν το Χάϊ – Κάϊ
προσδίδουν στο μικρό αυτό μα τόσο
περιεκτικό πάτημα μια ακατανίκητη
γοητεία…».
Σ’ εμένα προσωπικά τα νοήματα αυτών των σύντομων και λιτών στίχων
της Αγγελικής Καπετανάκη λειτούργησαν με μια αίσθηση μαγείας, όσο παράξενο κι αν μοιάζει, όπως τα μικρά
και ταπεινά χαμομήλια.
Πιο κάτω αναφέρω κάποια από τα
Χάϊ-Κάϊ από το βιβλίο αυτό της Αγγελικής Καπετανάκη, με την ευχή να
έχουμε σύντομα την έκδοση και μιας
4ης νέας ποιητικής συλλογής της.
σειρά από εξαιρετικές ασπρόμαυρες
φωτογραφίες του Δημήτρη Γέρου,
καθώς και πολύ ενδιαφέροντα πρωτότυπα κείμενα 21 μυτιληνιών εκλεκτών
και έγκυρων μελετητών των λεσβιακών
γραμμάτων που αναφέρονται στα εξής
θέματα: Ιστορία, Αρχαιολογία, Λαογραφία, Δοκίμιο, Εκπαίδευση, Γραμματολογία, Θέατρο, Κινηματογράφος,
το κεφάλαιο: η Λέσβος, οι άνθρωποι,
ο χρόνος, οι ιστορίες τους που περιλαμβάνει συλλεκτικά τεκμήρια του παρελθόντος, μια σειρά γελοιογραφιών
στην ενότητα: στο μεταίχμιο από το
2010 στο 2011, και τέλος όλα τα βιογραφικά των συντελεστών.
θαπ.
Αγγελικής Καπετανάκη
«Μαργαριταρόριζες»
Ποιήματα (Χάϊ-Κάϊ)
Ιδιωτική Έκδοση
Αθήνα
Μπροστά σε μια
ποικιλία φανταχτερών
εξωτικών λουλουδιών,
το χέρι απλώνω σ’ ένα
μικρό ταπεινό χαμομήλι, που στέκει περήφανο στη γη και δηλώνει
χωρίς τυμπανοκρουσίες την ύπαρξή του.
Το βιβλίο της Αγγελικής Καπετανάκη
«Μαργαριταρόριζες», ποιήματα Χάϊ –
Κάϊ, έφτασε ένα πρωινό στα χέρια μου
και στάθηκε η αφορμή ενός ταξιδιού
στη σκέψη της. Τα Χάϊ-Κάϊ όπως η ίδια
η ποιήτρια αναφέρει στον πρόλογό της
είναι: «ποίηση με λιτή συμπυκνωμένη
έκφραση του επιγραμματικού τρίστιχου, που διαπνέεται από φιλοσοφική
Μητέρας πνοή
μονοπάτι των άστρων
στις ρίζες της γης.
Θεμέλιο ζωής
γλυκό γλυκοχάραμα
της μάνας ευχή
Κάθε σούρουπο
58
το ηλιοβασίλεμα
μικρός θάνατος
Μικρό λουλούδι
ριζοβόλημα τοίχου
ελπίδα ζωής.
ένα χρυσοφρυγανιασμένο τοπίο, με
τον κορμό του σε πλάγια αισθησιακή
κλίση, μοιάζει να γίνεται το σύμβολο
της ερωτικής νήσου, κατάφορτης από
τους καρπούς της επιχωριάζουσας
ελιάς, που η φύση εδέησε να την ευλογήσει. Πολλά τα ελαιόδεντρα, να
σχηματίζουν στοές, να μπλέκονται τα
κλαδιά τους, σε ερωτικό θα έλεγες,
σύμπλεγμα και ξερολιθιές και περιβόλια και γεφύρια παλιά από όπου
πέρασε ο χρόνος και η ιστορία. Και
άνθρωποι πολλοί, νέοι ωραίοι, τουρίστες με ροδαλά ξέγνοιαστα πρόσωπα,
κι άλλοι ντόπιοι με βαθιές ρυτίδες για
να δείχνουν του πόνου τα αυλάκια, της
ζωής τα βάσανα, το χρόνο που τους
παραχωρήθηκε να ζήσουν.
Στον ουρανό μέσα στα σύννεφα ή
στον αφρό πάνω απ’ τα νερά είναι που
πετούν τα όμορφα πουλιά με μια αίσθηση ελευθερίας που σε απαλλάσσει
από το ανθρώπινο βάρος; Δίπλα στο
πράσινο πάντα το μπλε σε αρμονική
συζυγία και κάπου- κάπου οι ανθισμένες πικροδάφνες σε ένδειξη διαφοροποίησης υψώνουν τον κόκκινο ανθό
τους. Στα βαθιά μια βάρκα, σου δίνει
την εντύπωση πως ακούς το μηχανάκι
της.
Πιο πέρα, βουνά ψηλά, ομιχλώδη,
στεφανωμένα από την αχλή της απόστασης ή μήπως του μύθου; Και πάλι
θάλασσες και πάλι βαρκάκια. Ο ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης «αντίκρυ
στο πέλαγο» μονολογεί: «Θα μπορούσα να περάσω έτσι μια ζωή ολόκληρη,
αν δεν την έχω κιόλας περάσει».
Τη φιλολογική επιμέλεια και την επιλογή των κειμένων έκανε ο φίλος, εξαίρετος φιλόλογος Παναγιώτης Σκορδάς
Κ.Μ. - Π.
Γιώργος Πούπης
Γιώργος Ιορδάνου
«Λέσβος»
Λεύκωμα φωτογραφικό
Έκδοση Νομαρχίας Λέσβου
Μυτιλήνη 2010
Ένα πολυτελέστατο, καλαίσθητο
λεύκωμα 218 σελίδων, μια ακόμη
επιτυχημένη έκδοση της Νομαρχίας
Λέσβου, είχαμε τη
χαρά να λάβουμε για την βιβλιοθήκη
της «Λεσβιακής Παροικίας», από τον
φίλο γνωστό φωτογράφο Γιώργο Ιορδάνου.
Κατά τη γνώμη μας, είναι από τα πιο
καλαίσθητα λευκώματα, που έχουν
κυκλοφορήσει με φωτογραφίες από
το νησί μας. Καλλιτεχνικές φωτογραφίες, που έχουν θέματα παρμένα απ’
τη ζωή και τις εκδηλώσεις των ανθρώπων, φωτογραφίες που αναδεικνύουν
τις απαράμιλλες φυσικές ομορφιές της
Λέσβου, φωτογραφίες εξαιρετικές με
τα υπέροχα αρχοντικά της Μυτιλήνης.
Να πως πολύ γλαφυρά το περιγράφει η Ανθούλα Δανιήλ Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας: «Και πράγματι από
το εξώφυλλο αρχίζοντας, ένα δέντρο
μοναχό, αντίκρυ στη θάλασσα, σε
59
και την όλη επιμέλεια του λευκώματος
είχε η Βαρβάρα Γκιγκιλίνη.
Οφείλουμε να συγχαρούμε όλους
τους συντελεστές της εξαιρετικής αυτής έκδοσης για τη Λέσβο, που μέσα
απ’ τις υπέροχες φωτογραφίες, έρχεται να βροντοφωνάξει «είμαι και θα είμαι πάντα εδώ».
θαπ.
βιβλίου Άρης Καλάργαλης, μέσα από
αυτή τη σειρά των άρθρων του, ο Κουντουράς, συμπυκνώνοντας την ποιητική του φύση, τις ποικίλες εμπειρίες και
τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες, δημοσιεύει την «ανατρεπτική» του θέση, τις
προσδοκίες και το όραμά του για το
εκπαιδευτικό ζήτημα.
Ο ίδιος ο Κουντουράς γράφει σχετικά για τα συγκεκριμένα άρθρα: «Αγάπησα και ονειρεύτηκα ένα περίλαμπρο
Σχολειό, κι αποφάσισα να θυσιάσω
κάθε μου υλική ευζωία σε μια ψυχική
ικανοποίηση. Κ’ είδα, όσο έζησα εκεί
μέσα, τη ρίζα του κακού τόσο βαθιά
εισχωρημένη, ώστε να καταλήξω πολλές φορές στην εξωφρενική ανακραυγή των σημερινών γραφομένων μου:
Κλείστε τα Σχολεία!»
Η δημοσίευση των άρθρων δεν άφησε αδιάφορους τους υποψιασμένους
Λέσβιους φοιτητές της εποχής εκείνης. Ο Βασίλης Αρχοντίδης ζήτησε
από τον παλιό του καθηγητή Αριστείδη Δελή να του στείλει, στην Αθήνα,
τα σχετικά φύλλα της «Καμπάνας».
Και σε συνάθροιση στο σπίτι του Λίνου Πολίτη έγινε ανάγνωση και σχολιασμός. Στη συνάντηση αυτή βρέθηκαν
και οι φοιτητές της Νομικής Ασημάκης
Πανσέληνος και Γιώργος Κορτέσης.
Τα άρθρα αυτά, πιστεύω, ότι δεν θ’
αφήσουν ασυγκίνητους πολλούς από
μας και τη σημερινή εποχή ακόμα.
Το βιβλίο διατίθεται από τον εκδοτικό οίκο των «Αφων Κυριακίδη», Κ.
Μελενίκου 5. Θεσ/νίκη.
θαπ.
Μίλτος Κουντουράς
«Κλείστε τα σχολεία»
Άρθρα στην εφημερίδα Καμπάνα
Εισαγωγή - Επιμέλεια
Αρ. Καλάργαλης
Έκδοση Αφων Κυριακίδη
Θεσσαλονίκη 2011
Το εξ 96 σελίδων
καλαίσθητο, με σκληρό εξώφυλλο 15χ21,5
εκ. βιβλίο, είναι δημιούργημα του πάντα
ακούραστου συμπατριώτη μας εκπαιδευτικού Αριστείδη
Καλάργαλη, ο οποίος προ καιρού μας
είχε παρουσιάσει το πολύ ενδιαφέρον
βιβλίο με τίτλο «Ανθολογία Χρονογραφημάτων Δημοκράτης (1928-1932)
εκδόσεις Εντελέχεια.
Το καινούργιο αυτό βιβλίο περιέχει μια σειρά άρθρων του εξαίρετου
συμπατριώτη μας παιδαγωγού Μίλτου Κουντουρά με τίτλο «Κλείστε τα
σχολεία», που δημοσιεύτηκαν το έτος
1923 στην εφημερίδα «Καμπάνα» του
Στράτη Μυριβήλη. Το κάθε δημοσίευμα υπογράφεται με το ψευδώνυμο Ευεργέτουλας.
Όπως αναφέρει ο επιμελητής του
60
Αγρο - οικολογία και βιολογική καλλιέργεια*
Επιμέλεια: Θ. Πλατσής
Η ανεξέλεγκτη εφαρμογή νέων τεχνολογιών στον γεωργικό τομέα, η
οποία τις προηγούμενες δεκαετίες
γινόταν χωρίς να εξετάζονται οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες
επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και
στην ανθρώπινη υγεία, έχει δημιουργήσει σημαντικότατα προβλήματα
στη φύση. Αναφέρονται ενδεικτικά
ως τέτοια η διάβρωση μεγάλων εκτάσεων, η απώλεια της γονιμότητας των
εδαφών, η καταστροφή της χλωρίδας
και της πανίδας μεγάλων εκτάσεων, η
ρύπανση και μόλυνση με υπολείμματα
τοξικών ουσιών των υπόγειων και των
επιφανειακών γλυκών υδάτων καθώς
και των θαλασσών, η εναλάτωση των
νερών άρδευσης, η πιθανολογούμενη
αλλαγή του κλίματος της γής, κ.λπ..
Οι συνέπειες στην καθημερινή ζωή
των πολιτών έγιναν σύντομα αισθητές:
απρόβλεπτες φυσικές καταστροφές
και πλημμύρες έχουν γίνει ειδήσεις
ρουτίνας, δηλητήρια όπως το DDT,
το lindane, το παραθείο, η ατραζίνη,
καθώς και άλλα πιο σύγχρονα, πολύ
περισσότερα αλλά λιγότερο επώνυμα,
έγιναν μέρος της καθημερινής διατροφής του σύγχρονου ανθρώπου.
Οι πολίτες των προηγμένων χωρών
οι οποίοι χάρις στο υψηλό μορφωτικό τους επίπεδο αλλά και τα σύγχρονα μέσα μαζικής επικοινωνίας έχουν
την δυνατότητα να πληροφορούνται
για όλα αυτά, έντρομοι διαπιστώνουν
πόσο σημαντική είναι η διάσταση της
προστασίας του περιβάλλοντος στον
τομέα της γεωργικής παραγωγής. Παράλληλα όμως αντιλαμβάνονται ότι
απέναντι σε αυτή την εξέλιξη έχουν
να αντιτάξουν ένα ισχυρό όπλο: την
καταναλωτική τους συμπεριφορά, δεδομένου ότι τα περισσότερα γεωργικά
προϊόντα έχουν αυτούς ως τελικούς
αποδέκτες. Το αποτέλεσμα είναι ότι
σήμερα η απαίτηση για υγιεινά γεωργικά προϊόντα (και τρόφιμα που προέρχονται από αυτά), απαλλαγμένα από
τοξικές ουσίες, είναι ισχυρότατη στις
κοινωνίες των προηγμένων χωρών και
θέτει σε όλα τα επίπεδα την αναγκαιότητα μίας νέας, πιο οικολογικής θεώρησης της γεωργικής δραστηριότητας.
Η αυξημένη ευαισθησία των πολιτών
των χωρών αυτών σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος έχει εξαναγκάσει τις κυβερνήσεις τους να λάβουν σημαντικά νομοθετικά και άλλου
είδους μέτρα προς την κατεύθυνση
αυτή. Βαθμιαία, η Ευρωπαϊκή Ένωση
κάτω από την επίδραση της οικολογικής συνείδησης των πολιτών των χωρών που την απαρτίζουν υιοθετεί ένα
υψηλής στάθμης πλαίσιο περιβαλλοντικής πολιτικής το οποίο σε μεγάλο
βαθμό αφορά τον γεωργικό τομέα. Το
πλαίσιο αυτό αποτυπώνεται μέσα στις
κοινοτικές οδηγίες, τους κανονισμούς
ελέγχου, πιστοποίησης και διακίνησης,
τους αυστηρούς περιορισμούς στην
εφαρμογή τοξικών φαρμάκων, κ.λπ.
Όμως και οι ίδιοι οι πολίτες ως καταναλωτές, επιβάλλουν βαθμιαία μέσω
των μηχανισμών της αγοράς όλο και
61
περισσότερο την παραγωγή γεωργικών προϊόντων που έχουν παραχθεί με
μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον.
Έτσι, σήμερα, αλλά ακόμη περισσότερο στο μέλλον, η ανταγωνιστικότητα
των γεωργικών προϊόντων μίας χώρας
στις διεθνείς αγορές και συνεπώς και
του γεωργικού τομέα της οικονομίας
της συνολικά, εξαρτάται σε μεγάλο
βαθμό από το πόσο φιλικές προς το
περιβάλλον είναι οι τεχνικές παραγωγής τους.
Από τα παραπάνω, εύκολα εξάγεται το συμπέρασμα ότι η εκπαίδευση
επιστημόνων οι οποίοι θα είναι ειδικοί
στον τομέα αυτό και διαπαιδαγωγημένοι με βάση τις αρχές του σεβασμού
προς το περιβάλλον, χωρίς να απορρίπτεται η αναγκαιότητα της οικονομικής
ανάπτυξης, αποτελεί άμεση ανάγκη
για την γεωργική οικονομία και συνεπώς και για την οικονομική ανάπτυξη
της χώρας γενικότερα. Επισημαίνεται
τέλος ότι η ύπαρξη επιστημόνων που
θα είναι σε θέση να συμβάλλουν στην
προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας μας, εναρμονίζοντας
τον στόχο αυτό με τις δραστηριότητες
του γεωργικού τομέα της οικονομίας
με τρόπο θετικό για την ελληνική οικονομία, θα έχει γενικότερες ευεργετικές επιπτώσεις και σε άλλους τομείς
της εθνικής οικονομίας. Ένας τέτοιος
κλάδος οικονομικής δραστηριότητος
είναι ο τουρισμός ο οποίος μακροπρόθεσμα θα ωφεληθεί επίσης, αφού
η ύπαρξη ενός φιλικού προς το περιβάλλον γεωργικού τομέα θα βελτιώσει
την διεθνή φήμη της χώρας. Ωφελημένες θα είναι επίσης και πολλές μονάδες του δευτερογενούς τομέα που
είτε ασχολούνται με την παραγωγή
γεωργικών εφοδίων και τεχνολογικών
προϊόντων γεωργικής χρήσεως, είτε
θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις
να δραστηριοποιηθούν σε αυτόν τον
κλάδο στο μέλλον. Τέλος η ύπαρξη
επιστημόνων Αγρο - Οικολόγων θα
διευκολύνει και την ελληνική πολιτεία
στην άσκηση αγροτικής πολιτικής σε
τομείς όπως οι έλεγχοι, η πιστοποίηση
και η διακίνηση βιολογικών προϊόντων
με βάση τις σύγχρονες προδιαγραφές
που θεσπίζονται από την Ε.Ε. με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος,
ή την προώθηση νέων μεθόδων και τεχνικών καλλιέργειας φιλικών προς το
περιβάλλον, κ.λπ.
Από ελέγχους στην αγορά εργασίας
τα τελευταία 10 χρόνια φαίνεται ότι
υπάρχει ένα σημαντικό κενό και έλλειψη ειδικών για την επίβλεψη και επιστημονική ενημέρωση, ενίσχυση σε βιολογικές και οικολογικές καλλιέργειες.
Η βιολογική γεωργία διαφέρει από
τα άλλα συστήματα γεωργίας σε πολλά
σημεία. Ευνοεί τις ανανεώσιμες πηγές
και την ανακύκλωση επιστρέφοντας
στο έδαφος τα θρεπτικά συστατικά
που βρίσκονται στα κατάλοιπα. Όσον
αφορά το ζωικό κεφάλαιο, η παραγωγή
κρέατος και πουλερικών ρυθμίζεται με
ιδιαίτερη φροντίδα για την καλή διαβίωση των ζώων και με τη χρησιμοποίηση φυσικών ζωοτροφών. Η βιολογική
γεωργία σέβεται τα συστήματα του
ίδιου του περιβάλλοντος για την καταπολέμηση των παρασίτων και των
ασθενειών στις καλλιέργειες και στην
κτηνοτροφία και αποφεύγει τη χρησιμοποίηση συνθετικών παρασιτοκτόνων, ζιζανιοκτόνων, χημικών λιπασμάτων, αυξητικών ορμονών, αντιβιοτικών
62
ή γενετικών τροποποιήσεων. Αντίθετα,
οι γεωργοί βιολογικής γεωργίας χρησιμοποιούν ένα φάσμα τεχνικών που βοηθούν τη διατήρηση των οικοσυστημάτων και μειώνουν τη ρύπανση.
Η δέσμη μεταρρυθμιστικών μέτρων
του Προγράμματος Δράσης 2000 της
ΕΕ προβλέπει να δοθεί πολύ μεγαλύτερη έμφαση στην αγροτική ανάπτυξη, καθιστώντας την το δεύτερο πυλώνα της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής
(ΚΓΠ), και έχοντας ως κύρια αποστολή
το σεβασμό για το περιβάλλον. Η δέσμη μεταρρυθμιστικών μέτρων απαιτεί
να θεσπίσουν τα κράτη μέλη κατάλληλα μέτρα περιβαλλοντικής προστασίας
για όλα τα είδη γεωργίας. Αναμένεται
ότι οι γεωργοί θα τηρούν ορισμένα
βασικά περιβαλλοντικά πρότυπα χωρίς
χρηματοδοτική αντιστάθμιση καθώς
και την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Οι γεωργοί που χρησιμοποιούν μεθόδους βιολογικής γεωργίας έχουν το
δικαίωμα να ζητήσουν γεωργοπεριβαλλοντικές πριμοδοτήσεις, εφόσον
αναγνωρίζεται ότι αυτό το ιδιαίτερο
σύστημα γεωργίας ωφελεί το περιβάλλον. Επιπλέον, οι γεωργοί που χρησιμοποιούν μεθόδους βιολογικής γεωργίας μπορούν να ενθαρρύνονται μέσω
επενδυτικών ενισχύσεων στον τομέα
της πρωτογενούς παραγωγής, της μεταποίησης και της εμπορίας. Με όλες
αυτές τις διατάξεις, το πλαίσιο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης πρόκειται
να συμβάλει σημαντικά στην επέκταση
της βιολογικής γεωργίας.
νετικά τροποποιημένους οργανισμούς
(Γ.Τ.Ο.).
Το κύριο ζήτημα της Βιολογικής
Καλλιέργειας είναι η αντικατάσταση
συνθετικών χημικών ουσιών με άλλες
που βρίσκονται στη φύση. Αντί συνθετικών φυτοφαρμάκων χρησιμοποιούνται οργανικά φυτοφάρμακα όπως για
παράδειγμα το πύρεθρο και η ροτενόνη. Οι βιολογικοί καλλιεργητές υποστηρίζουν ότι οι συγκεκριμένες οργανικές ουσίες είναι βιοδιασπώμενες
και άρα δεν μένουν στο τελικό προϊόν.
Αντίθετα υποστηρίζουν, έχοντας στα
χέρια τους έρευνες ανεξάρτητων επιστημόνων, ότι πολλά από τα συνθετικά
χημικά παραμένουν αδιάσπαστα στην
τροφική αλυσίδα μέχρι τον τελικό καταναλωτή, που είναι ο άνθρωπος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εντομοκτόνου που περνά στην τροφική αλυσίδα
αποτελεί το DDT.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο νόμος
προβλέπει την υποχρεωτική αναγραφή
«Γενετικά Τροποποιημένο» σε προϊόντα που περιέχουν έως 0,9% Γ.Τ.Ο. Το
κίνημα της Βιολογικής Καλλιέργειας
υποστηρίζει ότι ο κανονισμός αυτός
δεν τηρείται και αντιδρά έντονα. Πρόσφατα στην Ελλάδα αποκαλύφθηκε και
δημιούργησε σκάνδαλο η μη αναγραφή αυτής της ένδειξης σε προϊόντα
Γ.Τ. ρυζιού που προέρχονται από τις
ΗΠΑ (εταιρία BALI). Στην χώρα μας
γεωργοί που υποστηρίζουν την βιολογική καλλιέργεια άσκησαν και ασκούν
έντονες πιέσεις για την απαγόρευση
των Γ.Τ.Ο. Αυτή τη στιγμή, η καλλιέργεια Γ.Τ.Ο. απαγορεύεται από το νόμο.
Η βιολογική καλλιέργεια απορρίπτει
τους Γ.Τ.Ο. και στέκεται εχθρικά απέναντί τους καθώς και στις εταιρίες που
Η Βιολογική Καλλιέργεια απορρίπτει τη χρήση συνθετικών χημικών
ουσιών, όπως τα συνθετικά ζιζανιοκτόνα, λιπάσματα, φυτοφάρμακα και γε63
τους κατασκευάζουν. Υποστηρίζει ότι
το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας δεν έχει ενημερωθεί για τους κινδύνους που κρύβουν η Γενετική Μηχανική και τα μεταλλαγμένα προϊόντα
στην υγεία του ανθρώπου, των φυτών
και των υπόλοιπων ζώων. Οι μεγάλες
εταιρίες της Αγροβιομηχανίας πραγματοποιούν συνεχώς οι ίδιες μελέτες
που, όμως, δείχνουν το αντίθετο. Οι
υποστηρικτές της βιολογικής καλλιέργειας αμφισβητούν τις διαβεβαιώσεις
των εταιριών, όπως με το ζήτημα της
διασταύρωσης γενετικού υλικού, την
οποία αρχικά δεν την αποδέχονταν οι
εταιρίες.
Γενετική διασταύρωση (ή μόλυνση)
είναι η διαφαινόμενη διαδικασία όπου
μη γενετικά τροποποιημένα φυτά διασταυρώνονται με γενετικά τροποποιημένα φυτά που καλλιεργούνται σε
κοντινά χωράφια ή την ευρύτερη βιοπεριοχή, επιμολύνοντας το γενετικό
υλικό τους. Αυτή τη στιγμή πραγματοποιούνται μελέτες πάνω στο τρόπο και
στη διαδικασία που συμβαίνει αυτό,
αφού ολόκληρη η διαδικασία είναι
ακόμη άγνωστη.
Πρόσφατες έρευνες απέδειξαν ότι
η γενετική διασταύρωση είναι αναπόφευκτη αν Γ.Τ. φυτά και μη Γ.Τ. καλλιεργούνται στην ίδια βιοπεριοχή και ότι
η απόσταση που μπορεί να ταξιδέψει
το γενετικό υλικό μπορεί να φτάσει
μέχρι και τα 21 χλμ. μέσω της γύρης
και του αέρα.
Η εταιρία Μονσάντο πρώτη δημιούργησε ένα στείρο σπόρο, που δεν
παράγει γύρη και άρα δεν μπορεί να
παράγει νέους σπόρους. Η εταιρία
υποστήριξε ότι κατά αυτό τον τρόπο
θα μειώσει τη γενετική διασταύρω-
ση και την γενετική μόλυνση. Ο σπόρος εξολοθρευτής, όμως, έδωσε την
αφορμή στους υποστηρικτές της βιολογικής καλλιέργειας, οικοακτιβιστές,
κ.α. να οργανώσουν μία κατά μέτωπο
επίθεση ενάντια στην εταιρία. Αιτία το
ότι κατά αυτό τον τρόπο ο αγρότης
θα αναγκάζεται αντί να χρησιμοποιεί
σπόρο που παράγει η σοδειά του για
να φυτέψει νέα φυτά, όπως γινόταν
από την ανακάλυψη της γεωργίας έως
σήμερα, να αγοράζει νέο σπόρο από
την εταιρία που έχει την πατέντα. Έτσι,
φτωχοί αγρότες από χώρες σαν την
Ινδία θα καταστρεφόντουσαν οικονομικά, αν έπρεπε να αγοράζουν κάθε
χρόνο σπόρο από την εταιρία. Κατόπιν της γενικής απόριψης η πολυεθνική
Μονσάντο, προσφάτως, ανακοίνωσε
ότι εγκαταλείπει αυτή την τεχνολογία.
Η πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων είναι απαραίτητη, μέσα από το
νόμο, για τη χρήση του όρου «βιολογικό». Την πιστοποίηση την εφαρμόζουν νομικά πρόσωπα ιδιωτικού
δικαίου τα οποία ονομάζονται «Πιστοποιητικοί Οργανισμοί» και υπόκεινται στο Υπουργείο Γεωργίας, έναντι
αμοιβής. Το ζήτημα της πιστοποίησης
έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις
στους κόλπους των βιολογικών καλλιεργητών. Πολλοί πιστεύουν ότι, με
τη δημιουργία αυτού του προτύπου,
προστατεύεται και ελέγχεται το τελικό
προϊόν. Όμως, εκφράζονται φόβοι και
ασκείται κριτική από κάποιους άλλους.
Επειδή την πιστοποίηση την κάνουν
ιδιωτικοί οργανισμοί θέτουν το εξής
ερώτημα: «Πώς είναι δυνατόν να διασφαλιστεί η ποιότητα στο πρότυπο
όταν δίνει τις πιστοποιήσεις μια ιδιωτική εταιρία, δηλαδή ένας οργανισμός
64
που οφείλει να έχει κέρδος; Μήπως το
κερδοσκοπικό κίνητρο που έχει κάθε
εταιρία οδηγήσει στον εκφυλισμό της
ποιότητας αντί στην εξασφάλισή του;»
Μια άλλη κριτική που ασκείται είναι ότι
μέσα από το χρηματικό αντίτιμο, που
απαιτείται για την απόκτηση της πιστοποίησης, αυξάνει περισσότερο η τιμή
των βιολογικών προϊόντων.
πόλεις ο θεσμός της «λαϊκής αγοράς
βιολογικών προϊόντων» παράλληλα με
τις παραδοσιακές λαϊκές αγορές.
Όμως πολλοί άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι η βιολογική καλλιέργεια, έπειτα από 30 χρόνια ύπαρξης, βρίσκεται
αυτό το καιρό σε ένα κρίσιμο κομβικό
σημείο: Παρά την ανάπτυξη της αγοράς
βιολογικών προϊόντων την τελευταία
δεκαετία, το μέλλον των μικρών και
αυτόνομων αγροτών (βιολογικών ή μη)
βρίσκεται σε κίνδυνο. Οι δομές υποστήριξης των μικρών αγροτών έχουν
αρχίσει να αποδυναμώνονται σχεδόν
σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες. Αντίθετα υποστηρίζονται συστήματα παραγωγής μεγάλου αριθμού προϊόντων,
μέσα από μεγάλες εκτάσεις ή και εργοστασιακή γεωργική ή κτηνοτροφική
παραγωγή. Αυτό που ξέρουμε σήμερα
ως «βιολογική καλλιέργεια» μπορεί να
αλλάξει δραματικά μέσα στα επόμενα
χρόνια.
* Πηγή Internet
Η παραγωγή και η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων αυξάνει συνεχώς
σε όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου. Ειδικά στην Ευρώπη έχει παρατηρηθεί μια πολύ απότομη αύξηση
στην κατανάλωση προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας. Αλλά και στις ΗΠΑ
τα έσοδα των πωλήσεων από προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας αυξήθηκαν από 1 δις δολάρια το 1994, σε 15
δισ. δολάρια το 2004. Έχουν, επίσης,
αναπτυχθεί κινήματα και σε «αναπτυσσόμενες» χώρες όπως η Ινδία. Στην
Ελλάδα έχει καθιερωθεί σε μερικές
65
OI ΦΙΛΟΙ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ
Γιώργος Πέρρος
Πρώτη φορά εξέθεσε έργα του το
1978 στη Μήθυμνα, για να ακολουθήσουν πολλές άλλες εκθέσεις του στη
Λέσβο, την Αθήνα, το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Μαδρίτη και αλλού. Έργα του
βρίσκονται σε πολλά Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο
εξωτερικό.
Ο Γιώργος Πέρρος υπήρξε από μικρός ένα ελεύθερο και ασυμβίβαστο
πνεύμα. Ενάντια στην επιθυμία του πατέρα του να γίνει ο γιος του γιατρός,
ο ίδιος ξεκίνησε και ακολούθησε τα
μονοπάτια της τέχνης.
Ο γάμος του με τη Δώρα Τσοπελογιάννη έφερε στον κόσμο τις δύο κόρες του, Βάσια και Κέλλυ η οποία είχε
μπει πρόσφατα στη Σχολή Καλών Τεχνών και ήταν η μεγάλη του χαρά.
Η σχέση με τις δύο κόρες του κρατήθηκε ακέραιη, ακόμη και μετά το διαζύγιό του.
Ο Γιώργος Πέρρος βρέθηκε νεκρός
στο κρεβάτι από φίλους του, που ανησύχησαν από την απουσία του και τον
έψαξαν. «Έφυγε» μάλλον την ώρα του
ύπνου του, εξ αιτίας σοβαρού προβλήματος καρδιακής ανεπάρκειας που
αντιμετώπιζε τα τελευταία χρόνια.
Η κηδεία του έγινε στον Ιερό Ναό
του Αγίου Θεράποντα ενώπιον πλήθους γνωστών, φίλων του, και εκπροσώπων φορέων του νησιού μας.
Η Λεσβιακή Παροικία συμπαραστέκεται στο πένθος και τον πόνο των οικείων του.
Ας είναι ελαφρό το χώμα της λεσβιακής γης που τον σκέπασε.
Λ.Π.
Τελευταίο «αντίο» σε έναν
ασυμβίβαστο ζωγράφο
«Έφυγε» από τη ζωή, σε ηλικία 67
ετών, ο καταξιωμένος ζωγράφος Γιώργος Πέρρος. Η είδηση του ξαφνικού
θανάτου του, από καρδιακό επεισόδιο,
προκάλεσε τη θλίψη όσων τον γνώριζαν, είτε προσωπικά είτε μέσα από το
έργο του, ενώ πιο φτωχός είναι από το
απόγευμα της Τετάρτης ο καλλιτεχνικός κόσμος της Λέσβου.
Γεννημένος το 1944 στο Σκόπελο
της Γέρας, ο Γιώργος Πέρρος τελείωσε το γυμνάσιο στον Παπάδο. Άρχισε
να ζωγραφίζει από μικρός με δάσκαλο
τον πατέρα του και στη συνέχεια πήγε
στην Αθήνα, όπου σπούδασε σε διάφορες σχολές σχετικές με την ζωγραφική. Ένα διάστημα το 1966, για ένα
χρόνο επισκέφτηκε και την ΑΣΚΤ, από
όπου όπως ο ίδιος έλεγε απεχώρησε
γιατί δεν τον ικανοποιούσε.
Πηγές έμπνευσής του υπήρξαν η
φύση και η καθημερινή ζωή στο λεσβιακό χώρο.
66
Ελένη (Νένα) Βράντη-Εφραιμίδη
Δημήτρης Μιχαηλίδης
Η γλυκιά και ευγενική συμπατριώτισσά μας
έφυγε για πάντα από κοντά μας,
Η λεπτοκαμωμένη καλοσυνάτη γειτονοπούλα
μας, με κουράγιο θαυμαστό αντιμετώπισε τα χτυπήματα της
μοίρας της, που ήταν πολλά και δυνατά.
Πάντα όμως, σ’ εκείνη εύρισκα το
λόγο το γλυκό και τον καλοσυνάτο.
Τη θαύμαζα γι’ αυτή τη δύναμή που
έκρυβε μέσα της.
Μόνο το καλοκαίρι που μας πέρασε,
μου ζήτησε να προσεύχομαι να ξεκουραστεί πια.
Έγινε Νένα μου η επιθυμία σου. Ξεκουράστηκες στα μυρωμένα χώματα
του νησιού μας κι’ ίσως ν’ ανταμώθηκες κιόλας με τους αγαπημένους σου,
που τόσο άδικα και γρήγορα, έχασες
από κοντά σου.
Σε μας, μένει να θυμόμαστε με τα
πιο τρυφερά αισθήματα, εσένα, καθώς
και τα όμορφα νεανικά χρόνια που ζήσαμε στην υπέροχη, αξέχαστη γειτονιά μας, στην Αγία Κατερίνα. Τότε, που
οι άνθρωποι ήταν εκεί μια ατέλειωτη
αγκαλιά, γεμάτοι καλοσύνη και αγάπη.
Με βαθιά συγκίνηση και πόνο αγκαλιάζω την πολυαγαπημένη μας μητέρα
σου και την αδελφή σου και εύχομαι
να απαλύνει ο χρόνος στις καρδιές
τους το μεγάλο κενό που άφησες φεύγοντας.
Ας σου χαρίσει ο καλός Θεός τη γαλήνη που τόσο λαχταρούσες.
Κ . Μεσσηνέζη
Ένα δύσκολο κείμενο, μια βροχερή
Δευτέρα απόγευμα
Ο Δημήτρης Μιχαηλίδης, γιος του
Κίμωνα, φιλολόγου και διανοούμενου,
ήταν ένας από τους σημαντικότερους
καθηγητές της Συγκριτικής Φιλολογίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Γεννήθηκε
στην Πέτρα της Λέσβου, σπούδασε
στην Αθήνα κι έφυγε στην Ιταλία για
μεταπτυχιακές σπουδές, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα κι εργάστηκε ως καθηγητής στην έδρα Μεσαιωνικής και
Συγκριτικής Φιλολογίας στο Λέτσε.
Πέθανε πριν από τέσσερις εβδομάδες
περίπου, κηδεύτηκε και θάφτηκε στη
Ρώμη. Όπως με πληροφόρησε κοινή
φίλη, η πλούσια βιβλιοθήκη του, που
αριθμεί χιλιάδες τόμους στην Ιταλία,
όσο και στο σπίτι του στο Παλαιό
Φάληρο, περιήλθε στη δικαιοδοσία
του Πανεπιστημίου του, όπου και θα
δημιουργηθεί πτέρυγα προς τιμήν του
εκλιπόντος.
Γνωριζόμασταν λίγο. Δεν ερχόταν
στην Πέτρα συχνά. Τα λίγα εκείνα καλοκαίρια που τον έβλεπα αμυδρά στη
βεράντα μας, τον ρωτούσα πώς περνούσε τις διακοπές του. «Παιδί μου,
εξαιρετικά! Νοικιάζω δωμάτιο σε ένα
ξενοδοχείο στο Παρίσι, το ίδιο πάντα,
ξέρεις με ενοχλούν οι αλλαγές εμένα,
κι επισκέπτομαι από το πρωί ως το
απόγευμα τις βιβλιοθήκες, συγκεντρώνω το υλικό και το βράδυ η μαμά μου
με βοηθά στην αποδελτίωση». Νομίζω
δεν εξέδωσε πολλά πράγματα. Είχε μια
τεράστια έφεση να συγκεντρώνει και
να ταξινομεί υλικό για πιθανές μελέτες.
Κι ήταν μονομανής με τη λεπτομέρεια.
67
Κι όσο τελειομανής και λεπτομερειακός στάθηκε ο ακέραιος αυτός
άνθρωπος με την επιστήμη του, τόσο
υπερρεαλιστικός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «μέσα στες πολλές συνάφειες κι ομιλίες», μέσα στην καθημερινή τριβή και τις υποχρεώσεις της,
που ούτε του ταίριαζαν, ούτε τις κατανοούσε. Ο ίδιος υπήρξε πάντοτε απίστευτα σεμνός, «αγνοώντας τον αιώνα
της καλπάζουσας εξυπνάδας» και χαμηλώνοντας πάντα νωχελικά τη φωνή
του, ώστε να τη σκεπάζουν οι δυνατές
φωνές των αμαθών κι ημιμαθών που
ευδοκιμούν πάντοτε. Κάποτε του ζήτησα μια συνέντευξη για τη ΝΕΤ. «Δεν
κάνω εγώ, παιδί μου, γι’ αυτούς όλους,
δεν ξέρουν κιόλας, δε θέλουν ούτε να
μάθουν.»
Δεν είχε πει το ίδιο στη μάνα μου,
όταν τον παρακάλεσε να με βοηθήσει
εκείνο το καλοκαίρι να προετοιμαστώ
για τη συνέντευξη του μεταπτυχιακού
μου. «Ηρώ μου, οι Εγγλέζοι είναι υπερβολικοί και φλύαροι. Ένα απόγευμα θα
περάσω εκεί και τελείωσε.»
Για ένα μήνα ερχόταν καθημερινά
στις έντεκα το πρωί κι έφευγε κατά
τις έξι το απόγευμα. Δεν είχε μαζί
του ούτε ένα βιβλίο. Κι εκεί, μέσα σ’
ένα δωμάτιο ενός πολυκαιρισμένου
αρχοντικού, με τα σανίδια να τρίζουν
και τους σοβάδες να κρέμονται, μέσα
στους ήχους από τα τζιτζίκια του ΆιΝικόλα έμαθα και τον Ντεριντά και
τους Ρώσους φορμαλιστές, και τα
αποσπάσματα του ερωτικού λόγου
του Μπαρτ και τις θεωρίες της αφήγησης και της μετάφρασης… Πίσω από
ένα γραφείο του περασμένου αιώνα
καθόταν ένας μεγάλος δάσκαλος, που
μιλούσε ήρεμα, απαλά, εξηγούσε λες
και διηγούνταν αναμνήσεις από μια ευχάριστη βεγγέρα. Καμμιά φορά η μάνα
μου του έφερνε σταφύλι. Έπαιρνε, δοκίμαζε κι έβαζε τις φωνές: «Βρε Ηρώ,
θες να με σκοτώσεις; Με τα κουκούτσια το σερβίρουν το σταφύλι;» «Να
σας το καθαρίσω εγώ!», πετάχτηκα.
Έτσι ένα μαγεμένο κοριτσάκι σημείωνε όσα προλάβαινε σε ένα τετράδιο,
λερωμένο από το χυμό του σταφυλιού.
Ο διονυσιασμός της επιστήμης!
Φυσικά με δεχτήκανε οι φλεγματικοί
Εγγλέζοι, αλλά δε με μάθανε τίποτα
περισσότερο από κείνον. Κι αν κάτι
θεωρώ άδικο είναι ότι σε ένα αυτοβιογραφικό σημείωμα δε θα μου επιτρεπόταν ποτέ να γράψω ότι κάποτε είχα
την τιμή να καθαρίσω τα κουκούτσια
από το σταφύλι ενός μεγάλου!
(Το κείμενο αυτό είναι της Καλυψώς
Λάζου από την εφημερίδα «Εμπρός»
της Πέμπτης 3 Μαρτίου 2011)
Φιλαλληλία
- Καλιόπη Βεκιάρη στη μνήμη του Στέφανου Χιωτέλλη - Καίτη και Θόδωρος Πλατσής στη μνήμη Νένας Εφραιμίδη - Ανώνυμος για τη φιλαλληλία της Λ.Π. - Ανώνυμος για τη φιλαλληλία της Λ.Π. 68
50 €
50 €
20 €
20 €
Έργο του ζωγράφου Αλέξανδρου Καραβά από την έκθεση «Αrt On Docks»

Τεύχος 04/2014

Αγγελίες

Επίλογος στο ΜπαλκόνιΑιγαίουΝιούς ο πρόλογος του

Τεύχος 45 - Λεσβιακή Παροικία

Τεύχος 44 - Λεσβιακή Παροικία

Τεύχος 47 - Λεσβιακή Παροικία

Ανέστης Βαφειάδης Εµµανουέλα Κουρούδη Ειρήνη Καλαϊτζάκη Κική

Τεύχος 36 - Λεσβιακή Παροικία