Tεύχος 28 - Ιούνιος 2013
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΑΣ
υγεία > ψυχολογία > διατροφή
F. MARTINON-TORRES
Τέλος στην οσφυαλγία
µε... αντιβίωση!
ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ
Ο εµβολιασµός
είναι δικαίωµα
για κάθε παιδί
Πώς ωφελούν την υγεία;
ΔΙΑΚΟΠΕΣ
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ
Μύθοι &
πραγµατικότητες
Με το κατοικίδιο
ή χωρίς;
Σ
ΚΗ
ΙΑ
Σ
Ο
Ν
Ν
ΕΑ
ΩΡ
Δ
ΑΙ
ΕΤ
ΕΜ
ΑΝ
ΔΙ
ΤΗ
gr
.
ve
ti
i
os
p
fe
.li
w
w
w
ΤΟ
Ε
Μ
Π
ΤΥ
Ρ
ΚΥ
www.lifepositive.gr
υγεία > ψυχολογία > διατροφή
Περιεχόµενα
12
6
8
12
40
EDITORIAL
ΑΠΟΡΙΕΣ
> Για την ξηροφθαλµία
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
> Καρκίνος του µαστού:
Πόσο βοηθά η µαστογραφία;
> Λ. Ιωαννίδου - Μουζάκα:
Σχετικά µε την υπόθεση
της Αντζελίνας Τζολί
26
34
26
> Life > Positive <
34
life positive > life positive > life positive > life positive >
life positive
Tεύχος 28 - Ιούνιος 2013
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ∆ΗΜΟΓΕΡΟΝΤΑΣ
> Τέλος στην οσφυαλγία
µε... αντιβίωση
FEDERICO MARTINON - TORRES
> Κανένας γονιός δεν έχει
το δικαίωµα να µην εµβολιάζει
το παιδί του
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
40
44
50
44
46
56
60
62
64
life positive > life positive > life positive > life
υγεία
∆ΙΑΡΡΟΙΑ
> Όταν το έντερο... αναστατώνεται
∆ΙΑΚΟΠΕΣ
> Με το κατοικίδιο ή χωρίς;
ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ
> Πού µας κάνουν καλό;
ΝΕΑ
> Μικρά και πρακτικά
ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΓΟΡΑΣ
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΕΞΗ
Η ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ
> Κουνούπια:
Ο καλοκαιρινός... εφιάλτης
50
του
Το επόµενο τεύχοσ
> Life > Positive <
την
θα κυκλοφορήσει
υ
Κυριακή 21 Ιουλίο
www.lifepositive.gr
>Life>Positive<
Ι∆ΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚ∆ΟΣΗ
> Μ. ΠΙΤΣΙΛΙ∆ΗΣ Α.Ε.
Αγ. Νικολάου 102,
16674 Γλυφάδα
Τηλ: 210 8947002,
Fax: 210 8941551
e-mail: [email protected]
www.pitsilidis.gr
ΕΚ∆ΟΤΗΣ
> Μιχάλησ Πιτσιλίδησ
ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚ∆ΟΣΗΣ
> Νινέττα Βατικιώτη
∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ
> Θεόδουλοσ Παπαβασιλείου
ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ
> Νεκταρία Καρακώστα
ΕΜΠΟΡΙΚΗ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ
> Ειρήνη Πιτσιλίδη
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
> Γιώργοσ Παναγόπουλοσ
SENIOR ART DIRECTOR
> Γρηγορία Μαυροειδάκου
ART DIRECTOR
> Μάτα Παρασύρη
∆ΗΜΟΣΙOΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑ∆Α
> Βιβέττα Λαϊνιώτη
> Λυδία Παπαευαγγέλου
ΕΙ∆IΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ
> Ορέστησ Γιωτάκοσ, ψυχίατροσ
> Γρηγόρησ Λάσκαρησ, φαρµακοποιόσ
> Θεόδωροσ Ροκκάσ, γαστρεντερολόγοσ
> Στέλιοσ Σπαντιδέασ, διατροφολόγοσ
> Κώστασ Σπίγγοσ, νευρολόγοσ
∆ΙΑΦΗΜΙΣΗ
> Βασιλική Κούτσικου
ΥΠΟ∆ΟΧΗ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ
> Σοφία Κολοβού
ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ
> Σταµάτησ Κωνσταντάτοσ
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
> Όλγα Κοσσυβάκη
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
> istockphoto
> shutterstock images
ΕΚΤΥΠΩΣΗ -ΒΙΒΛΙΟ∆ΕΣΙΑ:
> ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ IRIS A.E.Β.Ε.
Το >Life>Positive< είναι µηνιαίο περιοδικό και διανέµεται δωρεάν, την τελευταία Κυριακή κάθε µήνα, µε τον «Τύπο τησ Κυριακήσ»
Όλοι έχουμε επώνυμο.
Το ίδιο και τα φάρμακά μας!
50 χρόνια παράγει Επώνυμα, Αποτελεσματικά, Ασφαλή Γενόσημα και Πρωτότυπα Φάρμακα
200 εκατ. συσκευασίες φαρμάκων έχουν διατεθεί στην Ελλάδα
Εξάγει σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλον τον κόσμο
Επενδύει συνεχώς, δημιουργώντας υψηλή Προστιθέμενη Αξία και Ανάπτυξη στην Ελλάδα
Πρωτοπορεί στην Έρευνα και Ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων
με περισσότερες από 60 πατέντες στην Ευρωπαϊκή Ένωση
730 εργαζόμενοι στηρίζουν το Όραμα της ELPEN: Φροντίδα για τον Άνθρωπο
ELPEN A.E. ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ
Tηλ: 210 60 39 326-9 Fax: 210 60 39 300 www.elpen.gr
Η 1η Ελληνική
Φαρµακευτική Βιοµηχανία
>
editοrial
του Mιχάλη Πιτσιλίδη
[email protected]
Αναξιόπιστεσ Ιατρικέσ Οδηγίεσ
Ζ
ούµε υπό το ζυγό ενός φρικαλέα πολύπλοκου συστήµατος νόµων και αποφάσεων.
6
Κι επειδή η άγνοια νόµου δεν είναι αποδεκτή, ο καθένας κινδυνεύει να υποστεί τις συνέπειες από µια
παράβαση για την οποία αγνοεί το νόµο ή την κανονιστική διάταξη, γενικότερα. Η πολιτεία εδώ είναι αναγκαστικά κουτοπόνηρη: αν επιτρεπόταν η άγνοια νόµου, τότε ο καθένας θα την επικαλείτο.
Αλλά δεν είναι µόνο η νοµοθετική εξουσία που παράγει ακατάπαυστα περιοριστικές ή κανονιστικές διατάξεις, που φιλοδοξούν να ελέγξουν τη ζωή των ανθρώπων. Το ίδιο κάνει και η ιατρική εξουσία, η οποία
προσπαθεί να εξαπλώσει την κυριαρχία της στο σύνολο της κοινωνίας: στους γιατρούς, οι οποίοι καλούνται
να λειτουργήσουν και λειτουργούν ως εκτελεστικός βραχίονας, στο νοσηλευτικό προσωπικό, στους κυβερνώντες, αλλά και στους απλούς πολίτες. Εδώ θα περιοριστούµε σε έναν από τους τρόπους µε τους οποίους
η ιατρική εξουσία ασκείται επί των ιατρών. Σήµερα, η ιατρική θυµίζει πολύ έντονα στρατό. ∆ιαθέτει πολλές
βαθµίδες ιατρικής ιεραρχίας/εξουσίας, αλλά και γενικά επιτελεία στα οποία καταστρώνονται τα σχέδια
για να κατατροπωθεί ο εχθρός ο οποίος είναι, υποτίθεται, η νόσος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως
και στον στρατό, τελικά αποδεικνύεται ότι στόχος είναι η έγκριση των «στρατιωτικών δαπανών» και όχι ο
εχθρός ο οποίος αναδεικνύεται, εν τέλει, σε …σύµµαχο.
Η ιατρική εξουσία παράγει ακατάπαυστα κάθε είδους οδηγίες (guidelines), στις οποίες καλούνται να συµµορφωθούν όλοι. Η παραβίαση των οδηγιών έχει ως αποτέλεσµα όχι µόνο την επιστηµονική απαξίωση των
παραβατών, αλλά ακόµα και τη δικαστική τους δίωξη, στις περιπτώσεις εκείνες όπου οι ιατρικές οδηγίες
έχουν υιοθετηθεί από την πολιτεία, ως ο ενδεδειγµένος τρόπος του πράττειν. Από τη συντριπτική πλειονότητα των γιατρών, οι οποίοι ανήκουν στις χαµηλές βαθµίδες της ιατρικής εξουσίας (π.χ. κανένας Έλληνας
γιατρός δεν µετέχει στα κονκλάβια όπου λαµβάνονται οι αποφάσεις), οι οδηγίες θεωρούνται ως το απαύγασµα της πανταχόθεν εκθειαζόµενης ιατρικής που βασίζεται σε αποδείξεις (Evidence Based Medicine).
Για τους λιγότερο υποψιασµένους γιατρούς, οι οδηγίες επέχουν θέση θεραπευτικού ευαγγελίου. Οι οπαδοί
µιας πιο κριτικής στάσης έχουν προσέξει µια πολύ σηµαντική λεπτοµέρεια: Οι Οδηγίες ταιριάζουν «γάντι»
στις ανάγκες που διαµορφώνονται στην αγορά ή, µε άλλα λόγια, έρχονται να ικανοποιήσουν τα συµφέροντα εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο χώρο της ασθένειας. Πόσο αξιόπιστες είναι, ωστόσο, αυτές οι
Οδηγίες;
Για περισσότερα από 20 χρόνια, οι µεγάλες καρδιολογικές εταιρείες, το American College of Cardiology
(ACC) και η American Heart Association (AHA), εκδίδουν οδηγίες για την αντιµετώπιση ασθενών µε καρδιακά νοσήµατα. Από το 1984 µέχρι τον Σεπτέµβρη του 2008 εκδόθηκαν 53 Οδηγίες σε 22 θέµατα, στις
οποίες περιέχονταν, ούτε λίγο ούτε πολύ, 7.196 συστάσεις! Ας εµβαθύνουµε όµως λίγο περισσότερο, καθώς το πρόβληµα δεν υφίσταται µόνο στην ποσότητα αλλά, κυρίως, στην ποιότητα. Οι συστάσεις αυτές
ταξινοµούνται ως προς τη βαρύτητά τους, την αξιοπιστία τους, µε ένα σύστηµα ταξινόµησης (Level of
Evidence A, B και C). Οι συστάσεις που αξιολογούνται ως Α θεωρείται ότι βασίζονται σε πολλές και άρτιες
κλινικές µελέτες, ενώ ως C θεωρούνται οι συστάσεις που βασίζονται κυρίως σε προσωπικές απόψεις.
Μια πολύ σηµαντική εργασία η οποία δηµοσιεύτηκε το 2009 στο διεθνούς φήµης ιατρικό περιοδικό
JAMA (Journal of the American Medical Association, “Scientific Evidence Underlying the ACC/AHA Clinical
Practice Guidelines”) έδειξε ότι οι περίφηµες επίσηµες Οδηγίες δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από
ένα συνονθύλευµα προσωπικών απόψεων. Πράγµατι, µόλις το 11% των συστάσεων βασίζονται σε level
A δεδοµένα, ενώ το 48% αποτελούν προσωπικές απόψεις (level C). ∆ιαπιστώνεται, µε άλλα λόγια, ότι
οι θεωρούµενες πολύ σοβαρές ιατρικές οργανώσεις ACC και AHA, ο λόγος των οποίων είναι «νόµος»
για τους καρδιολόγους, εκδίδουν οδηγίες οι οποίες επηρεάζουν αµεσότατα την ιατρική πρακτική και την
υγεία των ανθρώπων, βασιζόµενες, δυστυχώς, κυρίως σε προσωπικές απόψεις ειδικών και «ειδικών».
Και, βέβαια, δεν αποτελούν πλέον είδηση οι καθηµερινές αποκαλύψεις για τον συστηµατικό χρηµατισµό
των ειδικών από τους ενδιαφερόµενους, ώστε να επηρεάσουν προς όφελός τους τις Οδηγίες… <
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
υγεία
81
+
Απορίεσ για
την ξηροφθαλµία
Αισθάνεστε κάψιµο και φαγούρα στα µάτια;
Νιώθετε τα µάτια σασ ξηρά και κουρασµένα
στο τέλοσ τησ ηµέρασ; Τότε, είναι πολύ πιθανό
να πάσχετε από ξηροφθαλµία. Τι είναι όµωσ
η ξηροφθαλµία και πώσ αντιµετωπίζεται; Η
Χειρουργόσ Οφθαλµίατροσ Αικατερίνη ∆ηµάκη
MD, PhD, απαντά σε όλεσ µασ τισ απορίεσ.
1
Τι είναι η ξηροφθαλµία;
Η ξηροφθαλµία ή ξηρά κερατοεπιπεφυκίτιδα (dry eye) είναι το αποτέλεσµα της µεταβολής της ποσότητας και της ποιότητας των δακρύων, που
επαλείφουν τον επιπεφυκότα και τον κερατοειδή, µε αποτέλεσµα η λίπανση της πρόσθιας επιφάνειας του µατιού να είναι ανεπαρκής.
8
Μία σηµαντική αιτία είναι η πρόοδος της ηλικίας, που οδηγεί σε
µείωση της παραγωγής δακρύων.
Στις γυναίκες, την κατάσταση επιδεινώνουν οι ορµονικές διαταραχές, ιδιαίτερα στην εµµηνόπαυση.
Τοπικές παθήσεις των µατιών,
όπως η βλεφαρίτιδα, καθώς και
συστηµατικές παθήσεις, όπως οι
κολλαγονώσεις (ρευµατοειδής αρθρίτιδα, συστηµατικός ερυθηµατώδης λύκος, σύνδροµο Sjogren,
κοκκιωµάτωση Wegener, σκληροδερµία κ.ά.), ο σακχαρώδης διαβήτης και οι νόσοι του θυρεοειδούς
ευθύνονται πολλές φορές για την
ξηροφθαλµία.
Η συστηµατική λήψη φαρµάκων
(αντιισταµινικά, αντικαταθλιπτικά,
αντισυλληπτικά, αντιυπερτασικά)
µπορεί επίσης να ευθύνεται για
την εµφάνιση ξηροφθαλµίας.
Τέλος, ξηροφθαλµία µπορεί να
προκληθεί από την τοπική ενστάλαξη κολλύριων, γιατί η ίδια η
φαρµακευτική ουσία ή το συντηρητικό του φαρµάκου προκαλούν
τοξικότητα.
Η παρατεταµένη χρήση Η/Υ µπορεί να ευθύνεται για το πρόβληµα
της ξηροφθαλµίας ή την επιδείνωσή του. Αυτό συµβαίνει γιατί στη
διάρκεια της εργασίας µπροστά
2
Ποια είναι τα κυριότερα συµπτώµατά της;
Τα κύρια συµπτώµατα της ξηροφθαλµίας είναι η αίσθηση
ότι έχουµε άµµο ή ξένο σώµα στα µάτια µας, το τσούξιµο,
ο κνησµός και η ερυθρότητα. Ένα άλλο σύµπτωµα που
ίσως µας ξενίζει είναι η δακρύρροια (ο ασθενής νιώθει
τα µάτια του βουρκωµένα). Αυτό συµβαίνει γιατί το
µάτι, προσπαθώντας να αντιµετωπίσει µόνο του την
ξηρότητα, παράγει δάκρυ αντανακλαστικά. Ένα άλλο
σύµπτωµα που αναφέρουν συχνά οι ασθενείς, είναι
ότι το πρωί αισθάνονται τα µάτια τους κολληµένα και
δυσκολεύονται να τα ανοίξουν, λόγω της βλέννας που
σχηµατίζεται µέσα και γύρω από τα µάτια.
3
Πόσο συχνή είναι και πού οφείλεται;
Η ξηροφθαλµία είναι από τις συχνότερες παθήσεις των
οφθαλµών. Ένας στους πέντε ασθενείς που επισκέπτεται τον
οφθαλµίατρο πάσχει από ξηροφθαλµία.
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΑΣ ΕΧΟΥΝ ΠΟΛΛΟΥΣ
ΕΧΘΡΟΥΣ! ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΤΕ ΤΑ
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ
www.pitsilidis.gr
Το τέλοσ τησ ξηρότητασ των µατιών
VISMED >
ΓΙΑ Ι∆ΑΝΙΚΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΕΣΗ
0,18% υαλουρονικό νάτριο
VISMED GEL >
ΓΙΑ ΑΚΟΜΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗΣ ∆ΙΑΡΚΕΙΑΣ ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΗ
0,30% υαλουρονικό νάτριο
• Οι οφθαλµικέσ σταγόνεσ Vismed χάρη στη µοναδική, υπότονη και πατενταρισµένη σύνθεσή τουσ παρέχουν κλινικά αποδεδειγµένα µεγάλησ διάρκειασ
ανακούφιση και προστασία από τη ξηρότητα των µατιών, τόσο ωσ προσ την
ένταση όσο και προσ τη συχνότητα των συµπτωµάτων.
• Η σύνθεση του είναι προσεκτικά εξισορροπηµένη, µη-αλλεργιογόνοσ, χωρίσ
συντηρητικά και µε pH παρόµοιο µε των δακρύων ώστε να εµφανίζει ιδιότητεσ
παρόµοιεσ µε τα φυσικά δάκρυα.
ΤΟ V I S M E D Ε Ι Ν Α Ι Σ Υ Μ Β ΑΤΟ Μ Ε Ο Λ Ο Υ Σ ΤΟ Υ Σ Τ Υ Π Ο Υ Σ ΦΑ Κ Ω Ν Ε Π ΑΦ Η Σ
>
υγεία
8+1 απορίεσ για την ξηροφθαλµία
στην οθόνη του Η/Υ η συχνότητα
των βλεφαρισµών µας µειώνεται (δεν ανοιγοκλείνουµε συχνά
τα µάτια µας), µε αποτέλεσµα η
πρόσθια επιφάνεια του µατιού να
ξηραίνεται.
4
Ποιοι έχουν µεγαλύτερη πιθανότητα να την
εµφανίσουν;
Οι γυναίκες εµφανίζουν συχνότερα ξηροφθαλµία, λόγω ορµονικών διαταραχών, κυρίως µετά τα
45-50. Επίσης, τα άτοµα µε άσχηµο εργασιακό περιβάλλον, όπου
υπάρχει κλιµατισµός, σκόνη και
υπερβολική ζέστη τον χειµώνα.
Αυξηµένη πιθανότητα για εµφάνιση ξηροφθαλµίας έχουν και οι
χρήστες φακών επαφής (ο φακός
επαφής διαταράσσει τη δακρυϊκή
στιβάδα και αφυδατώνει το µάτι),
τα άτοµα που δουλεύουν πολλές
ώρες µπροστά σε Η/Υ και τα άτοµα που υποβάλλονται σε διαθλαστική επέµβαση.
Η ξηροφθαλµία µετά από επέµβαση διαθλαστικής χειρουργικής,
υποχωρεί σταδιακά, όταν ολοκληρωθεί η περίοδος επούλωσης του
κερατοειδούς.
5
Πώς τίθεται η διάγνωση;
10
Μία εξέταση από τον οφθαλµίατρο µπορεί εύκολα να θέσει
τη διάγνωση της ξηροφθαλµίας.
Υπάρχουν επιπλέον κάποια test
που µετρούν τη ποσότητα και τη
ποιότητα των δακρύων (Schirmer
test, BUT), όπως επίσης και τις επιπτώσεις της ξηροφθαλµίας στον
κερατοειδή και τον επιπεφυκότα
(χρώσις φλουορεσκεΐνης ή ερυθρού της Βεγγάλης). Όλα είναι
απλά test που γίνονται από τον
οφθαλµίατρο στο ιατρείο.
6
Πόσο σηµαντική είναι η
έγκαιρη διάγνωση;
Πολλές φορές, η χρόνια ξηρο-
> Life > Positive <
φθαλµία αντιµετωπίζεται σαν
επιπεφυκίτιδα, µε τη χορήγηση
αντιβιοτικών και κορτιζονούχων
κολλύριων. Το αποτέλεσµα είναι
το πρόβληµα να επιδεινώνεται, τα
υποκειµενικά συµπτώµατα να χειροτερεύουν και τα µάτια να είναι
συνέχεια κόκκινα. Σε προχωρηµένες περιπτώσεις, είναι δυνατόν να
προκληθούν ακόµη και βλάβες
στον κερατοειδή, µε απώλεια
της διαύγειάς του και µείωση της
όρασης.
7
το καλοκαίρι ευνοει την
ξηροφθαλµια;
Η ξηρή ατµόσφαιρα που δηµιουργούν σε κλειστούς χώρους τα κλιµατιστικά, καθώς και η ξηρότητα
που υπάρχει το καλοκαίρι λόγω
υψηλών θερµοκρασιών, πολύ συχνά αναδεικνύουν µία αρχόµενη
ήπια ξηροφθαλµία που σε ένα πιο
υγρό περιβάλλον δεν θα έδινε συµπτώµατα.
8
Υπάρχουν µέτρα πρόληψης;
1. Τον χειµώνα καλό θα είναι πάνω
στο θερµαντικό σώµα που χρησιµοποιούµε να υπάρχει ένα σκεύος µε νερό για την αύξηση της
υγρασίας της ατµόσφαιρας.
2. Το καλοκαίρι, όταν χρησιµοποιούµε κλιµατιστικό, είναι καλό
να αφήνουµε ένα παράθυρο λίγο
ανοιχτό.
3. Όταν είµαστε προσηλωµένοι
στην τηλεόραση ή σε κάποιο βιβλίο ή µπροστά από την οθόνη
του Η/Υ να θυµόµαστε να ανοιγοκλείνουµε τα µάτια µας.
4. Όταν φυσάει αέρας, καλό είναι
να φοράµε γυαλιά, τα οποία προστατεύουν τα µάτια µας και τα δάκρυα δεν εξατµίζονται γρήγορα.
5. Οι χρήστες φακών επαφής καλό
είναι να ενσταλάζουν τεχνητά δάκρυα ανά τακτά χρονικά διαστήµατα, πάνω από τους φακούς τους.
9
Ποιοι είναι οι κυριότεροι
τρόποι αντιµετώπισης;
Το πρώτο που κάνουµε είναι να
εντοπίσουµε και να αντιµετωπίσουµε το αίτιο της ξηροφθαλµίας. Όταν
αυτό δεν είναι εφικτό, η θεραπεία
είναι συµπτωµατική, δηλαδή προσπαθούµε να µειώσουµε την ενόχληση από την έλλειψη δακρύων,
ενσταλάζοντας στα µάτια τεχνητά
δάκρυα υπό µορφή κολλύριων ή
gel.
Η συχνότητα ενστάλαξης εξαρτάται
από τη συµπτωµατολογία του ασθενούς. Καθώς η κατάσταση αυτή έχει
περιόδους έξαρσης και ύφεσης, οι
ασθενείς µπορούν µόνοι τους να
αυξάνουν ή να µειώνουν τη συχνότητα ενστάλαξης.
Xρήσιµα είναι τα κολλύρια σε
αµπούλες µονοδόσεων, που µεταφέρονται εύκολα και διακριτικά,
ανοίγονται όταν χρειαστεί να τοποθετηθούν και έχουν πολύ µικρότερες πιθανότητες επιµόλυνσης. Στο
κολλύριο σε µπουκαλάκι, που χρησιµοποιείται πολλές φορές, είναι
πιο εύκολο να µολυνθεί το περιεχόµενο, αν το άκρο του έλθει σε επαφή µε τα χέρια ή τα µάτια. Επίσης,
το κολλύριο σε µπουκαλάκι πρέπει
να καταναλωθεί σε εύλογο χρονικό
διάστηµα από το άνοιγµα.
Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, µπορούµε να κλείσουµε τα δακρυϊκά
σηµεία από τα οποία αποχετεύονται
τα δάκρυα, ώστε η ελάχιστη ποσότητα δακρύων που υπάρχει στο µάτι
µας να παραµένει όσο το δυνατόν
περισσότερο. <
i Αικατερίνη ∆ηµάκη M.D,PhD
Χειρουργός Οφθαλµίατρος
∆ιδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του
Πανεπιστηµίου Αθηνών
Tηλ: 2107489185
www.Dimaki.gr
email: [email protected]
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
Featureflash / Shutterstock.com
ΚάρΚίΝόΣ τόΥ μάΣτόΥ
>
αφιέρωμα
>του Γρηγορη Λάσκαρη
ΠόΣό
ΒΟΗΘΑ Η ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ;
Υπάρχουν επαγγελµατικέσ
τάξεισ οι οποίεσ
κερδίζουν µέροσ
του εισοδήµατόσ
τουσ διασπείροντασ
µηνύµατα αλλοίωσησ
του τρόπου µε τον οποίο
αντιλαµβανόµαστε την
πραγµατικότητα.
Μία τέτοια περίπτωση
είναι η καρκινοφοβία η
οποία, αποκτά ολοένα
και περισσότερο
ανεξέλεγκτεσ διαστάσεισ,
προσφάτωσ εξαιτίασ και
τησ διπλήσ µαστεκτοµήσ
τησ Αντζελίνα Τζολί.
∆
ε θα αναφερθούµε στα µεταλλαγµένα
γονίδια BRCA. Έτσι κι αλλιώς αυτά αφορούν µόνο το
1% των γυναικών. Η αλήθεια αυτή αποκρύπτεται όµως,
καθώς εξετάσεις ίσον λεφτά και καλά αποτελέσµατα
ίσον καλός γιατρός! Αυτό που µας έκανε εντύπωση ήταν
η εµµονή των σχολιαστών-γιατρών στην παράθεση ενός
χονδροειδούς µηνύµατος που, αν δεν τεθεί στο κατάλληλο πλαίσιο, θα κάνει τις γυναίκες να πιστέψουν ότι ο
θάνατος από καρκίνο του µαστού είναι …προ των πυλών.
Το µήνυµα λέει: «οι αθροιστικές πιθανότητες εµφάνισης
καρκίνου του µαστού είναι 12%» (1 στις 8 γυναίκες)!1.
Επειδή στο µυαλό της µέσης γυναίκας η πιθανότητα εµφάνισης καρκίνου ισοδυναµεί µε την πιθανότητα θανάτου
από καρκίνο2, µηνύµατα όπως το παραπάνω ηχούν ως
αγγελτήρια θανάτου. Το µόνο που καταφέρνουν, είναι
να συµβάλλουν στην παγίωση της ασύµµετρης σχέσης
γιατρού-ασθενούς και να καθιστούν τις γυναίκες ευάλωτες στα µηνύµατα περί πρόληψης και έγκαιρης µαστογραφικής διάγνωσης του καρκίνου του µαστού και άρα
τακτικές πελάτισσες των γιατρών και των διαγνωστικών
κέντρων. Αυτό είναι το ζητούµενο άλλωστε. ∆εν είναι
τυχαίο ότι στο µυαλό των γυναικών η πιθανότητα θανάτου
από καρκίνο του µαστού είναι διογκωµένη κατά 20 φορές
περισσότερο σε σχέση µε την πραγµατική, ενώ η εκτίµηση που έχουν για τη µείωση του κινδύνου από την τακτική
µαστογραφία είναι 120πλάσια από την αληθινή2.
Παρακάτω θα προσπαθήσουµε να βάλουµε τα πράγµατα
σε µια πιο ρεαλιστική βάση και να αποτυπώσουµε το
πραγµατικό µέγεθος του κινδύνου θανάτου από καρκίνο
του µαστού, καθώς και τη συµβολή της µαστογραφίας
στη µείωση αυτού του κινδύνου. Αν µη τι άλλο, το οφείλουµε σε κάθε γυναίκα που επιθυµεί να ενηµερωθεί…
13
Σχετικοί έναντι απόλυτων αριθµών
Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να τονισθεί, ότι οι αριθµοί που αναπαριστούν τους κινδύνους υγείας θα πρέπει να παρουσιάζονται ως απόλυτα µεγέθη και όχι ως σχετικά. Εκφράσεις
του τύπου «50% αύξηση του κινδύνου» ή «50% µείωση»
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
αφιέρωµα
καρκίνοσ του µαστού
είναι δηλώσεις σχετικής αλλαγής, οι οποίες είναι µεν
εύκολα κατανοητές από τον απλό κόσµο, αλλά ταυτόχρονα αποτελούν τον καλύτερο τρόπο τροµοκράτησής του, επειδή είναι τόσο ατελείς, που µπορούν
εύκολα να δραµατοποιήσουν κάποιο εύρηµα.
Ας δούµε ένα υποθετικό παράδειγµα: έστω ότι
υπάρχει ένα εύρηµα που λέει ότι οι άνθρωποι που
πάσχουν από καούρες στο στοµάχι έχουν 50% περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν από σκλήρυνση
κατά πλάκας στα επόµενα 15 χρόνια. Φοβερό ε; Όλοι
όσοι έχουν καούρες θα τρέξουν στο γιατρό. Εκτός αν
βρεθεί κάποιος και τους εξηγήσει ότι το σηµαντικό
είναι να γνωρίζουµε πόσες είναι οι αρχικές πιθανότητες να πάθουµε σκλήρυνση κατά πλάκας. Απάντηση:
ελάχιστες. Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι σπάνια
νόσος, που απασχολεί το 0,3% του πληθυσµού. Έτσι,
αν αντί για τα σχετικά νούµερα επιλέξουµε να χρησιµοποιήσουµε απόλυτα, τότε το εύρηµα µεταφράζεται ως εξής: εκεί που ένας άνθρωπος χωρίς καούρες
έχει 0,30 πιθανότητες στις 100 να αναπτύξει σκλήρυνση κατά πλάκας στα επόµενα 15 χρόνια της ζωής
του, ένας µε καούρες έχει 0,45 πιθανότητες στις 100.
∆εν υπάρχει αµφιβολία ότι αυτό συνιστά αύξηση
κατά 50%, όµως µε τη χρήση των απόλυτων αριθµών
η είδηση σκορπά σαφώς λιγότερο τρόµο. Αν βγει ο
εκφωνητής στο δελτίο ειδήσεων και πει ότι βρέθηκε
ότι οι καούρες αυξάνουν τον κίνδυνο σκλήρυνσης
κατά πλάκας από 0,3 σε 0,45% οι θεατές θα αλλάξουν κανάλι αναζητώντας περισσότερο τρόµο. Αν
όµως περιδεής εκφωνήσει ότι οι καούρες αυξάνουν
τον κίνδυνο κατά 50% τότε όλοι θα τρέχουν σε
γαστρεντερολόγους για να σωθούν…
∆εν είναι τυχαίο ότι στο µυαλό των γυναικών η πιθανότητα
θανάτου από καρκίνο του µαστού είναι διογκωµένη 20
φορές περισσότερο σε σχέση µε την πραγµατική, ενώ η
εκτίµηση που έχουν για τη µείωση του κινδύνου από την
τακτική µαστογραφία είναι 120πλάσια από την αληθινή.
14
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
∆ιάφανη αντηλιακή
προστασία προσώπου
και σώµατος
Sun Screen Invisible Spray
SPF 50+
Με µια πρωτοποριακή, διάφανη υγρή µορφή και σε πρακτική συσκευασία
spray, έτσι ώστε µε µια απλή κίνηση να απλώνεται το αντηλιακό, επιτυγχάνοντας
οµοιόµορφη κατανοµή δραστικών συστατικών για µέγιστη προστασία. Η
λεπτόρρευστη υφή του δηµιουργεί ένα αόρατο πέπλο προστασίας χωρίς να
αφήνει κανένα ίχνος λιπαρότητας.
Παράλληλα, προστατεύει τα βλαστοκύτταρα του δέρµατος από τις επιθέσεις της
UVB, µειώνει τους ερεθισµούς της κεράτινης στοιβάδας που προκαλούνται από
την έκθεση στον ήλιο και παρέχει αντιοξειδωτική προστασία. Έχει αντιφλεγµονώδη
δράση και επανορθώνει τη φθορά του κολλαγόνου από την UVA (φωτογήρανση).
Με νέας γενιάς φωτοσταθερά φίλτρα σε µορφή µικροσφαιριδίων (Non-nano), τα
οποία εξασφαλίζουν άριστη εφαρµογή και δεν απορροφώνται από τον οργανισµό!
ΣΥ ΝΙΣΤΑΤΑΙ
ΑΠΟ
∆ΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΥΣ
facebook.com/frezyderm
www.frezyderm.gr
>
αφιέρωµα
καρκίνοσ του µαστού
Καρκίνοσ του µαστού
Καρκίνοσ του πνεύµονα, καπνίστριεσ
Καρδιακή νόσοσ, καπνίστριεσ
Αριθµόσ θανάτων
Η διαφορά λοιπόν σχετικού απόλυτου κινδύνου ισοδυναµεί
µε τη διαφορά µεταξύ είδησης
και πληροφορίας. Και επειδή
εµείς θέλουµε να πληροφορήσουµε, στο κείµενο που ακολουθεί θα χρησιµοποιήσουµε µόνο
απόλυτους αριθµούς.
Καρδιακή νόσοσ, µη καπνίστριεσ
Ο κίνδυνος
16
> Life > Positive <
Ηλικία θανάτου
ΕΙΚΟΝΑ 1.
Αριθµόσ θανάτων ανά 100.000 γυναίκεσ από καρκίνο µαστού, καρκίνο
πνεύµονα και καρδιακή νόσο 4.
Πρώιµο στάδιο
Επίπτωση καρκίνου του µαστού
(περιστατικά/100.000 γυναίκεσ
Αν ένα πράγµα πρέπει να κρατήσετε στο µυαλό σας είναι ότι,
σύµφωνα µε τα στοιχεία του
Εθνικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ (NCI), η αθροιστική
πιθανότητα µία λευκή γυναίκα
ηλικίας 40 έως 80 ετών να πεθάνει από καρκίνο του µαστού στη
διάρκεια της ζωής της είναι περίπου 2,5%3, δηλαδή 5 µε 6 φορές
µικρότερη από το ποσοστό 12%
µε το οποίο µας µαστιγώνουν
αλύπητα τις τελευταίες βδοµάδες τα ΜΜΕ και οι αξιωµατούχοι
υγείας και το οποίο αναφέρεται
στην αθροιστική πιθανότητα να
νοσήσει µία γυναίκα από καρκίνο
του µαστού, όχι να πεθάνει. Για
να γίνει ακόµα πιο κατανοητή η
κατάσταση, οφείλουµε να προσθέσουµε, ότι η 12% πιθανότητα
νόσησης από καρκίνο µαστού,
αναφέρεται σε ένα νεογέννητο
κοριτσάκι το οποίο προσδοκάται
ότι θα ζήσει µέχρι τα 80 του και
στο µεταξύ δεν θα έχει αποδηµήσει από κάποιαν άλλη αιτία. Αντί
του τροµοκρατικού ποσοστού
12%, είναι πολύ πιο λογικό να
θέσουµε αυτήν την πιθανότητα σε µια πιο ρεαλιστική βάση
και να αναφερθούµε στο πιο
παραγωγικό ηλικιακό διάστηµα
της ζωής, αυτό των 40-70 ετών,
περίοδος δηλαδή κατά την οποία
η διάγνωση µε καρκίνο του
µαστού φέρει τη σφραγίδα του
«άδικου»: σύµφωνα µε το NCI,
µία υγιής 40άρα, έχει µόνον 7%
πιθανότητα να εµφανίσει καρκί-
Τελικό στάδιο
Έτοσ διάγνωσησ
ΕΙΚΟΝΑ 2.
Αριθµόσ διαγνώσεων καρκίνου του µαστού ανά 100.000 γυναίκεσ για τα έτη
1976 – 20087.
νο του µαστού µέχρι τα 70 της. Από τα 70 και πέρα, όλοι µας από κάτι θα
πεθάνουµε. Τώρα, αν µία υγιής 70άρα ανησυχεί ακόµα για το τι διάγνωση
θα γράφει το πιστοποιητικό θανάτου της, οφείλουµε να την πληροφορήσουµε ότι οι πιθανότητες να πεθάνει από καρδιά ή από καρκίνο του
πνεύµονα -αν είναι καπνίστρια- είναι σαφώς περισσότερες απ’ ό,τι να πεθάνει από καρκίνο του µαστού. Χαρακτηριστική είναι η Εικόνα 1, η οποία
αφορά στην Αγγλία4. Οι θάνατοι από καρκίνο του µαστού αντιστοιχούν
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
αφιέρωµα
καρκίνοσ του µαστού
18
στη χαµηλότερη από τις 4 γραµµές. Είναι
ξεκάθαρο ότι αν φτάσετε στα 70 σας και
ακόµα ανησυχείτε από το τι θα πεθάνετε, η
ιατρική ειδικότητα που θα έπρεπε καταρχήν
να αναζητήσετε είναι αυτή του καρδιολόγου.
Επειδή όµως έχουµε γίνει πολύ µακάβριοι,
καλύτερα να αφήσουµε τον θάνατο και να
επικεντρωθούµε στη ζωή. Στο κάτω-κάτω,
τον θάνατο τον φοβόµαστε επειδή µας στερεί το πολυτιµότερο αγαθό, αυτό της ζωής.
Ας δούµε λοιπόν ποιες είναι οι πιθανότητες
να µην πεθάνουµε από καρκίνο του µαστού. Οι πιθανότητες µία γυναίκα 50 ετών
-που δεν υποβάλλεται σε τακτική µαστογραφία- να µην πεθάνει από καρκίνο του
µαστού στα επόµενα 15 χρόνια της ζωής της
είναι 99,12%. Για µία 60άρα, το αντίστοιχο
ποσοστό είναι 98,82%, καταδεικνύοντας
ότι η εµµονή στο µήνυµα του θανάτου από
καρκίνο του µαστού αφορά αυτούς που
επωφελούνται από τον φόβο του θανάτου,
δηλαδή γιατρούς, διαγνωστικά κέντρα,
ιατροβιοµηχανικό σύµπλεγµα5. Φανταστείτε
τις παρακάτω δύο διατυπώσεις, που απευθύνονται σε µία υγιή γυναίκα 40 ετών:
• «Έχεις 1 στις 8 πιθανότητες να πάθεις καρκίνο του µαστού».
• «Είναι περίπου 100% βέβαιο ότι µέχρι τα
70 σου δε θα πεθάνεις από καρκίνο του
µαστού».
Χωρίς να έχουµε πρόθεση υποτίµησης του
προβλήµατος, είµαστε βέβαιοι ότι στην
πρώτη περίπτωση η γυναίκα θα κάνει την
προσευχή της και θα µετατραπεί σε τακτική πελάτισσα υπερήχων, µαστογράφων
(ψηφιακών, αναλογικών, τρισδιάστατων
κ.λπ.), µαγνητικών, αξονικών, ποζιτρονικών
και άλλα εις –ικών, ενώ η δεύτερη πρόταση
θα της επέτρεπε να απολαύσει τα πιο µεστά
χρόνια της ζωής της.
Προς πλήρη αποκατάσταση της πραγµατικότητας, πρέπει να τονίσουµε ότι το 12% είναι
τεχνητό ποσοστό, µία «φούσκα» που δηµιουργήθηκε λόγω υπερδιάγνωσης6. Με άλλα
λόγια, επειδή εδώ και 30 χρόνια οι γυναίκες
επιτακτικά υποβάλλονται σε τακτικό προληπτικό µαστογραφικό έλεγχο, διαγιγνώσκονται πολύ περισσότεροι καρκίνοι του µαστού
απ’ ό,τι παλαιότερα, ο οποίοι σε µεγάλο
ποσοστό είναι κλινικώς ασήµαντοι, δηλαδή
> Life > Positive <
Το γνωστό σλόγκαν
«η µαστογραφία µου
έσωσε τη ζωή» είναι
αληθές µόνο στο
4,5% (2 διά 44) των
θεραπευµένων καρκίνων
που ανιχνεύτηκαν
µαστογραφικά. Παρ’
όλα αυτά και οι 44
γυναίκες µένουν µε την
εντύπωση ότι σώθηκαν
από τη µαστογραφία,
πυροδοτώντας ένα
κύµα δοξολογιών
υπέρ της, το οποίο δεν
ανταποκρίνεται στην
πραγµατικότητα.
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
δεν θα απασχολούσαν ποτέ τη γυναίκα ενόσω αυτή
είναι εν ζωή.
Όσο κι αν φαίνεται παράξενο υπάρχει µία τεράστια
δεξαµενή καρκίνων µαστού που ποτέ δε θα εκδηλωθούν στη διάρκεια της ζωής µιας γυναίκας. Κάποιοι
παροµοίασαν το φαινόµενο µε παγόβουνο. Στο
παρελθόν βλέπαµε µόνο το µέρος που εξείχε από το
νερό –τους καρκίνους δηλαδή που προκαλούσαν νόσηση και θάνατο. Με τη µαστογραφία, µπορούµε να
βλέπουµε και κάτω από το νερό –και εκεί υπάρχουν
απείρως περισσότεροι καρκίνοι. Πολλοί απ’ αυτούς
δεν θα προκαλέσουν ποτέ πρόβληµα. Καλύτερα να
έµεναν αδιάγνωστοι και όσες τους έχουν να παρέµε-
> Life > Positive <
ναν µακαρίως αγνοούσες, επειδή αν αυτοί οι «καρκίνοι» ανακαλυφθούν µέσω της µαστογραφίας οι
γιατροί αδυνατούν να καταλάβουν αν θα εξελιχθούν
ή όχι. Το αποτέλεσµα είναι να βαφτίζονται όλες
καρκινοπαθείς και να υποβάλλονται σε «θεραπεία»,
δηλαδή µαστεκτοµή, ακτινοθεραπεία και χηµειοθεραπεία, παρεµβάσεις µε απίθανες παρενέργειες
και κόστος στην ποιότητα ζωής. Το φαινόµενο αυτό
λέγεται υπερδιάγνωση (overdiagnosis) και αποτελεί
χαρακτηριστικό των ατελών διαγνωστικών µεθόδων,
όπως η µαστογραφία. Εκτιµάται ότι κατ’ αυτόν τον
τρόπο, µεταξύ 1978 και 2008, στις ΗΠΑ διαγνώστηκαν καταχρηστικά ως καρκινοπαθείς 1,3 εκατοµµύ-
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
αφιέρωµα
καρκίνοσ του µαστού
ρια γυναίκες7.
∆εν θα επεκταθούµε άλλο στο θέµα της υπερδιάγνωσης. Απλώς αναφέρουµε ότι αποτελεί έναν από τους µεγαλύτερους σκελετούς στο ντουλάπι της
σύγχρονης ιατρικής. Για να συνειδητοποιηθεί και µόνο το µέγεθος του προβλήµατος, κοιτάξτε την Εικόνα 2, όπου απεικονίζονται τα περιστατικά διάγνωσης πρώιµου καρκίνου (µπλε γραµµή) κατά τη χρονική περίοδο 1976-20086. Η
κατακόρυφη άνοδος που καταγράφεται από το 1980 και µετά, οφείλεται όχι
σε κάποια …επιδηµία καρκίνων του µαστού, αλλά σε ένα κύµα υπερδιάγνωσής
τους, λόγω µαστογραφίας. Ελπίζουµε ότι γίνεται κατανοητός ο λόγος που 1
στις 8 γυναίκες θα διαγνωσθούν σε κάποια φάση της ζωής τους µε καρκίνο
του µαστού. Αν εφευρεθούν ακόµη πιο αποτελεσµατικές µέθοδοι διάγνωσης,
πιθανώς το νούµερο να φτάσει σε …7 στις 8. Με άλλα λόγια, όσο πιο πολύ ψάχνεις, τόσο πιο πολύ βρίσκεις. Είµαστε όλοι άρρωστοι αλλά δεν το ξέρουµε…
Το όφελος από τη µαστογραφία
Τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία επί του θέµατος κατατέθηκαν από τον John Keen, ακτινολόγο από το John
H Stroger Jr Hospital, Chicago. Ο Keen βάσισε
την ανάλυσή του στην παραδοχή ότι η µαστογραφία µειώνει κατά 20% τις πιθανότητες
θανάτου από καρκίνου του µαστού,
αριθµός που από κάποιους θεωρείται
ότι εκφράζει το αισιόδοξο σενάριο.
Η έρευνα του Keen αφορούσε 6
ηλικιακές οµάδες, όµως χάρη
συντοµίας θα παρουσιάσουµε τα
στοιχεία που αφορούν την κύρια
οµάδα-στόχο της µαστογραφίας,
δηλαδή τις 50άρες. Ο Keen διαπίστωσε ότι από τις 1000 50άρες
που υποβάλλονται σε τακτική
µαστογραφία επί 15 χρόνια, θα
ανιχνευθεί καρκίνος του µαστού
στις 51. Από αυτές, θα πεθάνουν
από καρκίνο του µαστού ούτως ή
άλλως οι 7. Χωρίς µαστογραφία θα
πέθαιναν οι 9. Οι υπόλοιπες 44 που
θα επιβιώσουν, θα µείνουν µε την
εντύπωση ότι χρωστάνε τη ζωή τους στη
µαστογραφία ενώ, στην πραγµατικότητα,
σώθηκαν χάρη στην πρώιµη διάγνωση µόνον
οι 2. Οι άλλες 42 θα σώζονταν ούτως ή άλλως,
χάρη στις προόδους τις φαρµακευτικής επιστήµης,
ακόµη κι αν δεν είχαν κάνει µαστογραφία. Με άλλα
λόγια, το γνωστό σλόγκαν «η µαστογραφία µου έσωσε τη
ζωή» είναι αληθές µόνο στο 4,5% (2 διά 44) των θεραπευµένων
καρκίνων που ανιχνεύτηκαν µαστογραφικά5. Παρ’ όλα αυτά, και οι 44
γυναίκες µένουν µε την εντύπωση ότι σώθηκαν από τη µαστογραφία, πυροδοτώντας ένα κύµα δοξολογιών υπέρ της πρώιµης διάγνωσης, το οποίο δεν
ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα.
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
Μέχρι να βρεθεί το φάρμακο
που θα μας κρατάει για πάντα νέους…
…καταφέραμε να αυξήσουμε
το όριο ζωής κατά 12 ολόκληρα χρόνια!
Οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα επενδύουν διαρκώς στην ανάπτυξη και διάθεση
νέων, αποτελεσματικότερων και ασφαλέστερων φαρμάκων και θεραπειών. Με καινοτόμα φάρμακα και θεραπείες,
κατάφεραν να αυξηθεί κατά 12 χρόνια ο μέσος όρος ζωής αλλά και να βελτιωθεί η ποιότητά της. Με καθημερινή
προσπάθεια συμβάλλουν στην προστασία του πολυτιμότερου αγαθού όλων μας, της υγείας, αλλά και στο δικαίωμα της
πρόσβασης των ασθενών στα κατάλληλα φάρμακα και θεραπείες που χρειάζονται.
Ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος αποτελεί έναν από τους πιο
παραγωγικούς και εξωστρεφείς κλάδους της εθνικής μας οικονομίας. Εκπροσωπεί το 90% της
αγοράς φαρμάκου που δραστηριοποιείται στη χώρα μας. Οι 66 εταιρείες – μέλη του, ελληνικές
και πολυεθνικές, επενδύουν διαρκώς στη δημιουργία καινοτόμων φαρμάκων και θεραπειών,
για να διασφαλίσουν το δικαίωμα όλων στην υγεία και μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
www.sfee.gr
Λ. Κηφισίας 280 & Αγρινίου 3, 152 32, Χαλάνδρι, Αθήνα, Τηλ: 210 68 91 101, Fax: 210 68 91 060
>
αφιέρωµα
καρκίνοσ του µαστού
22
Προς εξισορρόπηση των επιχειρηµάτων, οφείλουµε
να σηµειώσουµε ότι σύµφωνα µε άλλους ερευνητές,
το ποσοστό των γυναικών που σώθηκαν επειδή ο
καρκίνος τους ανιχνεύθηκε µε µαστογραφία ανέρχεται στο -όχι και τόσο εντυπωσιακό- 13%8.
Για να εµπεδωθεί η µέθοδος µε την οποία η στατιστική επεξεργασία των στοιχείων αλλοιώνει την
πραγµατικότητα προς την κατεύθυνση της τροµοκράτησης, αξίζει τον κόπο να δούµε µέσω ποιων
στατιστικών ακροβασιών, το όφελος που προκύπτει
από τη µαστογραφία παρουσιάζεται περίπου 100
φορές µεγαλύτερο από το πραγµατικό. Όπως είδαµε
και προηγουµένως, σύµφωνα µε τον Keen, ∆ΕΝ θα
πεθάνει από καρκίνο του µαστού την επόµενη 15ετία
της ζωής του το 99,12% των γυναικών ηλικίας 50
ετών, ακόµα και αν αυτές δεν υποβάλλονται σε τακτικό έλεγχο. Στην περίπτωση τακτικής µαστογραφίας το 99,12% αυξάνεται στο 99,29%. Για τις 40άρες
και 60άρες, οι πιθανότητες να µην πεθάνουν από
καρκίνο µαστού την επόµενη 15ετία είναι 99,52%
και 98,82% αντίστοιχα. Η µαστογραφία ανεβάζει τα
ποσοστά στο 99,57% και 98,94% αντίστοιχα. Πώς
είναι λοιπόν δυνατό οι υποστηρικτές του τακτικού
µαστογραφικού ελέγχου να διατείνονται ότι η µαστογραφία µειώνει κατά 20% την πιθανότητα θανάτου
από καρκίνο του µαστού; Είναι πολύ απλό. Μετατρέπουν τα απόλυτα νούµερα σε σχετικές διαφορές: το
20% στην αύξηση της επιβίωσης δεν αποτελεί παρά
την επί τοις εκατό σχετική διαφορά ανάµεσα στο
99,12% και στο 99,29% (1-0,71/0,88=1-0,8=0,2→
20%). Με τον τρόπο αυτό το απόλυτο 0,17% (δηλαδή η αριθµητική διαφορά µεταξύ 99,29 και 99,12)
µετατρέπεται στο µαγικό 20% και έτσι τα οφέλη της
µαστογραφίας παρουσιάζονται στο κοινό παραφουσκωµένα κατά …117 φορές!
Κάποιοι ακόµα πιο αισιόδοξοι, εµφανίζουν το σχετικό όφελος της µαστογραφίας να αγγίζει το 30%.
Ακόµα και αν ισχύει, σε απόλυτα νούµερα σηµαίνει
ότι οι πιθανότητες να µην πεθάνει µία γυναίκα 50
ετών στα επόµενα 15 χρόνια αυξάνονται από 99,12%
σε 99,38%. Σε αυτήν την περίπτωση, ο συντελεστής
Υπάρχουν τρία είδη
ψεµάτων: τα ψέµατα,
τα καταραµένα
ψέµατα και η
στατιστική.
Mark Twain
υπερβολής ανέρχεται στο 115.
Επαναλαµβάνουµε: η χρήση σχετικών αριθµών
παραπλανεί, επειδή αποτυγχάνει να µας πληροφορήσει πόσο κινδυνεύουµε εξαρχής από κάποιο αίτιο.
Όποιος καταφεύγει στη χρήση σχετικών µεγεθών
κάτι κρύβει ή κάτι πουλάει ή και τα δύο.
Το έλλειµα πληροφόρησης
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, στο µυαλό των
γυναικών, ο απόλυτος κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του µαστού είναι διογκωµένος κατά 20 φορές,
σε σχέση µε την πραγµατικότητα. Επιπλέον το 50%
αυτών θεωρεί τη µαστογραφία ασπίδα κατά της
εµφάνισης καρκίνου, δηλαδή κάτι σαν αντικαρκινικό
εµβόλιο! Τα στοιχεία αυτά υποδηλώνουν ένα σαφές
έλλειµµα πληροφόρησης, όχι τόσο όσον αφορά την
αναγκαιότητα µαστογραφίας, αλλά κυρίως όσον
αφορά το µέγεθος του κινδύνου και της ελάττωσής
του από τη µαστογραφία.
Το έλλειµµα αυτό δεν λύνεται ούτε µε γιουρούσια
κινητών µαστογράφων στην επαρχία, ούτε µε εκστρατείες τύπου «ροζ κορδέλας», ούτε µε κουπόνια
δωρεάν εξετάσεων στις εφηµερίδες.
Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ζούµε στην εποχή της
πληροφορίας, κάποιοι ακόµα πιο τολµηροί, υποστηρίζουν ότι διάγουµε την εποχή της «βασιζόµενης σε
αποδείξεις ιατρικής».
Όσον αφορά στον καρκίνο του µαστού και τη µαστογραφία, σίγουρα όχι. <
Βιβλιογραφία
1. Group, A.O. BRCA 1&2 Γονιδιακόσ Έλεγχοσ. 2013 26-05-13]; Available from: http://mastos.eu/mastos.eu/BRCA.html. 2. Black, W.C., R.F. Nease, Jr., and
A.N. Tosteson, Perceptions of breast cancer risk and screening effectiveness in women younger than 50 years of age. J Natl Cancer Inst, 1995. 87(10): p.
720-31. 3. National Cancer Institute. Lifetime risk of being diagnosed/dying from cancer (Female Breast). April 2012; Available from: http://seer.cancer.gov/
csr/1975_2009_pops09/results_single/sect_04_table.18.pdf. 4. Bunker, J.P., J. Houghton, and M. Baum, Putting the risk of breast cancer in perspective. BMJ,
1998. 317(7168): p. 1307-9. 5. Keen, J.D. and J.E. Keen, What is the point: will screening mammography save my life? BMC Med Inform Decis Mak, 2009. 9:
p. 18. 6. Feuer, E.J. and L.M. Wun, How much of the recent rise in breast cancer incidence can be explained by increases in mammography utilization? A
dynamic population model approach. Am J Epidemiol, 1992. 136(12): p. 1423-36. 7. Bleyer, A. and H.G. Welch, Effect of three decades of screening mammography on breast-cancer incidence. N Engl J Med, 2012. 367(21): p. 1998-2005. 8. Welch, H.G. and B.A. Frankel, Likelihood that a woman with screen-detected
breast cancer has had her "life saved" by that screening. Arch Intern Med, 2011. 171(22): p. 2043-6.
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
αφιέρωµα
καρκίνοσ του µαστού
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ
ΤΗΣ ΑΝΤΖΕΛΙΝΑΣ ΤΖΟΛΙ
Θ
α ήθελα σχετικά
µε τη δηµοσιοποίηση του
θέµατος της αµφοτερόπλευρης
προφυλακτικής µαστεκτοµής της
Αντζελίνας Τζολί να διευκρινίσω
τα παρακάτω:
Κατ’ αρχήν ότι η Αντζελίνα Τζολί
δεν υποβλήθηκε σε µαστεκτοµή,
αλλά σε υποδόρια µαστεκτοµή ή
αλλιώς προφυλακτική µαστεκτοµή, όπου δηλαδή δεν αφαιρείται
το δέρµα του µαστού, η θηλή και
η θηλαία άλως, αλλά απλά αδειάζει ο µαστός και αφαιρείται το
αδενικό τµήµα του ή το «σφουγγάρι» όπως λέει ο κόσµος, και τοποθετείται πρόθεση από σιλικόνη
για να καλύψει το κενό.
24
Γράφει η
∆ρ Λυδία Ιωαννίδου-Μουζάκα,
Καθηγήτρια Ιατρικήσ
Σχολήσ Παν/µιου Αθηνών,
Γυναικολόγοσ – Χειρουργόσ –
Ειδ. Μαστολόγοσ*
Η προληπτική αυτή µαστεκτοµή
γίνεται στις περιπτώσεις:
α) Μετάλλαξης στα γονίδια
BRCA1 & BRCA2
β) Που σε µια βιοψία του µαστού
διαπιστωθούν υπερπλασίες µε
ατυπία στην ιστολογική εξέταση
γ) Που ο ένας µαστός εµφανίσει
καρκίνο του µαστού λοβιακού
τύπου, επειδή αυτός ο τύπος του
καρκίνου συνοδεύεται µε αυξηµένα ποσοστά αµφοτερόπλευρης
εµφάνισης του καρκίνου, και που
επιπλέον δεν είναι πάντα ορατός
στη µαστογραφία, και τέλος
δ) Σε περίπτωση που ο ένας
µαστός εµφάνισε καρκίνο του µαστού και η ασθενής επιθυµεί την
> Life > Positive <
προφύλαξη του άλλου µαστού.
Επειδή έχουν πάρει φωτιά τα
τηλέφωνα και ο κόσµος ζητά να
µάθει πού µπορεί να κάνει τα
γονίδια BRCA1 & BRCA2, θέλω
να διευκρινίσω ότι η εξέταση
των γονιδίων αυτών δεν είναι µια
εξέταση ρουτίνας που γίνεται
όπως γίνεται π.χ. µια εξέταση
σακχάρου ή χοληστερίνης. Για
να υποβληθεί µια γυναίκα ή
ένας άνδρας στην εξέταση αυτή
πρέπει πρώτα να κάνει µια πλήρη
µαστολογική εξέταση και ο Μαστολόγος να κρίνει αν θα πρέπει
το άτοµο να την κάνει.
Πριν όµως του πάρουν αίµα
ή άλλο υλικό, θα πρέπει να
περάσει από Γενετική Συµβουλευτική, ούτως ώστε να είναι
προετοιµασµένο και να γνωρίζει
εκ των προτέρων τι σηµαίνει και
τι να περιµένει µε το θετικό ή το
αρνητικό αποτέλεσµα.
Είναι σηµαντικό να γνωρίζουµε
ότι και οι άνδρες διαδραµατίζουν ενεργό ρόλο στο θέµα της
κληρονοµικής προδιάθεσης στον
καρκίνο του µαστού. Πρώτον,
µπορούν να έχουν θετικό γονίδιο
οι ίδιοι. Στην περίπτωση αυτή, το
ποσοστό εµφάνισης καρκίνου
του µαστού σε εκείνους από 1%
δωδεκαπλασιάζεται και γίνεται
6%. ∆εύτερον, µπορεί να είναι
εκείνοι που θα κληρονοµήσουν
τη µετάλλαξη στους κατιόντες,
αρσενικούς ή θηλυκούς.
Από την άλλη, προφυλακτική
µαστεκτοµή µπορεί να προταθεί
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
και να γίνει χωρίς να είναι θετικό
το τεστ των γονιδίων BRCA1 &
BRCA2, όπως στις περιπτώσεις
που ανέφερα παραπάνω. Η προφυλακτική µαστεκτοµή µειώνει
την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του µαστού, σύµφωνα µε την
LynnHartmann κατά 96%.
Ακόµη, θα πρέπει να γνωρίζουµε
ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των
γυναικών που εµφανίζει καρκίνο
του µαστού δεν έχει κληρονοµική
επιβάρυνση. Είναι ο λεγόµενος σποραδικός καρκίνος. Τα
αντίστοιχα ποσοστά τους είναι
90% σποραδικός καρκίνος και
µόνον ένα 5-10% κληρονοµικής
β) ένα 10-15% των καρκίνων
µπορεί να µην φαίνονται στη
µαστογραφία, λόγω της φύσης
του καρκίνου και στα καλύτερα
Κέντρα στο εξωτερικού. Αν τώρα
τύχει και η µαστογραφία να
είναι όχι καλής ποιότητας, τότε
το ποσοστό λάθους ανεβαίνει
γεωµετρικά.
Άρα, από τη µαστογραφία υπάρχουν και οφέλη και κίνδυνοι, γι’
αυτό επιµένουµε στον ολοκληρωµένο µαστολογικό έλεγχο από
Μαστολόγο. Επίσης θεωρούµε
επιτακτικό για τις περιπτώσεις
που χρειάζεται πραγµατικά το
τεστ γονιδίων να καλύπτεται από
Από τη µαστογραφία υπάρχουν
και οφέλη και κίνδυνοι, γι’ αυτό
επιµένουµε στον ολοκληρωµένο
µαστολογικό έλεγχο από
Μαστολόγο
αιτιολογίας καρκίνος του µαστού.
Άρα οι γυναίκες που δεν έχουν
κληρονοµική επιβάρυνση δεν
απαλλάσσονται από το να εξετάζονται τακτικά, αν θέλουν να µην
έχουν εκπλήξεις.
Μηνύµατα στο διαδίκτυο του
τύπου «αν οι γυναίκες φοβούνται τον καρκίνο του µαστού δεν
έχουν παρά, να κάνουν κάθε 6
µήνες µαστογραφία και όχι να
υποβληθούν σε µαστεκτοµή»
είναι ανεδαφικά για δύο λόγους:
α) διότι αν κάνουν κάθε 6 µήνες
µαστογραφία, τότε µε µαθηµατική ακρίβεια θα αναπτύξουν
καρκίνο στον µαστό, και
> Life > Positive <
τα κρατικά Ταµεία.
Προσωπικά προτείνω και εφαρµόζω επιλεκτικά τη µέθοδο της
προφυλακτικής µαστεκτοµής
από το 1983, στις περιπτώσεις
που υπάρχει ένδειξη. Είχα τότε
την τύχη να ζήσω από κοντά στο
Παρίσι τον αείµνηστο Jacques
Reynier, πρωτοπόρο στην
εφαρµογή της µεθόδου αυτής,
τουλάχιστον στην Ευρώπη και
µάλιστα πριν διαδοθεί η χρήση
των γονιδίων BRCA1 & BRCA2.
O Reynier τότε µ’ έπεισε για το
αντικειµενικό όφελος της µεθόδου, παρόλο που βάλλετο από
κάποιους συναδέλφους του στη
Γαλλία. <
i ∆ρ Λυδία Ιωαννίδου-Μουζάκα
Λ. Κηφισίας 18, 11526 Αθήνα
τηλ. 210 7771246
φαξ. 210 7716834
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
υγεία
γΕΩργίόΣ
ΔημόγΕρόΝτάΣ
Τέλος στην
οσφυαλγία
με...
αντιβίωση!
Η οσφυαλγία αποτελεί μια
από τις πιο συχνές αιτίες
επίσκεψης στον γιατρό
σε παγκόσμιο επίπεδο,
καθώς εκτιμάται ότι 4 στα 5
άτομα, θα την εμφανίσουν
τουλάχιστον μία φορά στη
διάρκεια της ζωής τους. Οι
αιτίες που την προκαλούν
πολλές, με πιο γνωστές την
καθιστική ζωή, την έλλειψη
άσκησης και την παχυσαρκία,
όμως ο νευροχειρουργός
Γεώργιος ∆ημογέροντας
έρχεται να μας αποκαλύψει
άλλη μία! Ένα μικρόβιο
που αν αντιμετωπιστεί
φαρμακευτικά, μπορεί να
γλιτώσει πολλούς πάσχοντες
από οσφυαλγία από περιττά
και επώδυνα χειρουργεία!
Π
όσο συχνή είναι η οσφυαλγία;
Η οσφυαλγία είναι εξαιρετικά συχνή. αποτελεί την
πέμπτη συχνότερη αιτία επίσκεψης σε γιατρό στην
Αμερική. Ευθύνεται για το 15% περίπου των ημερών απουσίας από τη δουλειά λόγω ασθένειας και
αποτελεί τη συχνότερη αιτία αναπηρίας στα άτομα
κάτω των 45 ετών. Οι μισοί άνθρωποι έχουν βιώσει
ένα επεισόδιο οσφυαλγίας πριν κλείσουν τα 20
πρώτα έτη της ζωής τους. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής
έχει αδρά συσχετισθεί με αύξηση της συχνότητας της
οσφυαλγίας, καθώς περιλαμβάνει δραστηριότητες
που την προκαλούν, όπως η παρατεταμένη καθιστική
θέση και η οδήγηση οχημάτων.
Φαίνεται πως το σύμπτωμα αυτό εμφανίζεται συχνότερα στις ηλικίες μεταξύ 30 και 60 ετών, στους
υπέρβαρους, σ’ αυτούς που δουλεύουν σε βαριές
χειρωνακτικές εργασίες, καθώς και σ’ αυτούς που
δουλεύουν καθιστοί, όπως οι οδηγοί ταξί, φορτηγών
και λεωφορείων, οι πιλότοι και οι χειριστές μηχανών
που παράγουν συνεχείς κραδασμούς.
Πότε μια οσφυαλγία θεωρείται χρόνια και
πώς επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ασθενών;
Ως χρόνια ορίζεται η οσφυαλγία που διαρκεί περισσότερους από 3 μήνες. Οι πάσχοντες από χρόνια
οσφυαλγία αναγκάζονται να απέχουν από πολλές
δραστηριότητες, κυρίως δε από τη δουλειά τους, ενώ
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
27
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
υγεία
Γεώργιοσ ∆ηµογέροντασ
έχει διαπιστωθεί ότι όσο µεγαλύτερος είναι ο χρόνος
αποχής από την εργασία, τόσο µικρότερη είναι η
πιθανότητα επιστροφής σε αυτή.
Το συνολικό κόστος της θεραπείας και των αποζηµιώσεων για την οσφυαλγία στους βιοµηχανικούς
εργάτες είναι µεγαλύτερο από το συνολικό κόστος
για όλες τις άλλες βιοµηχανικές κακώσεις µαζί.
Πότε µιλάµε για απλή κρίση και πότε για
πρόβληµα που απαιτεί ριζική αντιµετώπιση;
Όταν ένα επεισόδιο οσφυαλγίας έχει διάρκεια από 4
έως 8 εβδοµάδες, µιλάµε για επεισόδιο οξείας οσφυαλγίας. Τέτοιου είδους επεισόδια αντιµετωπίζονται
συνήθως συντηρητικά µε πολύ καλά αποτελέσµατα.
Πολλές φορές όµως, το επεισόδιο της οσφυαλγίας
συνοδεύεται από πόνο στο ένα ή και στα δύο πόδια
(ισχιαλγία), είναι εξαιρετικά έντονο και διαρκεί πέραν
των οκτώ εβδοµάδων. Στις περιπτώσεις αυτές, απαιτείται ειδική αντιµετώπιση από Νευροχειρουργό, ο
οποίος θα ζητήσει απεικονιστικό έλεγχο της οσφυϊκής µοίρας της σπονδυλικής στήλης για να εντοπίσει
την αιτία του πόνου και να προβεί στην κατάλληλη
χειρουργική αντιµετώπιση.
Υπάρχουν όµως και περιπτώσεις κατά τις οποίες η
νευρολογική κατάσταση του ασθενούς κρίνεται κρίσιµη: όταν εγκαθίσταται µυϊκή αδυναµία στο πάσχον
πόδι και σε περίπτωση ιππουριδικής συνδροµής. Η
τελευταία οφείλεται σε µαζική συµπίεση των νευρικών ινών της ιππούριδος και εκδηλώνεται µε παραπάρεση και ακράτεια ούρων και κοπράνων, απαιτώντας
επείγουσα χειρουργική επέµβαση.
> WHO IS WHO
∆ΗΜΟΓΕΡΟΝΤΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, MD
28
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1973
και αποφοίτησε από την Ιατρική
Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών το 1998, µε
βαθµό άριστα.
Εκπαιδεύτηκε στη Γενική Χειρουργική και στη Νευρολογία στο
Γενικό Νοσοκοµείο Αθηνών «ο
Ευαγγελισµόσ» και ακολούθωσ
συνέχισε την εκπαίδευσή του στη
> Life > Positive <
Νευροχειρουργική, στο Αντικαρκινικό Νοσοκοµείο Αθηνών «ο
Άγιοσ Σάββασ» και στο Γενικό
Νοσοκοµείο «Ασκληπιείο»
Βούλασ, όπου και ειδικεύτηκε
κυρίωσ στην αντιµετώπιση των
παθήσεων του Νωτιαίου Μυελού
και τησ Σπονδυλικήσ Στήλησ.
Μετά το πέρασ τησ ειδικότητάσ
του, υπηρέτησε επί τρία χρόνια
ωσ Επιµελητήσ του Εθνικού
Συστήµατοσ Υγείασ στη Νευροχειρουργική Κλινική του Γενικού
Νοσοκοµείου «Ασκληπιείο»
Βούλασ, όπου εξειδικεύθηκε
περαιτέρω στη Χειρουργική τησ
Σπονδυλικήσ Στήλησ, τη Λειτουργική Νευροχειρουργική και στην
αντιµετώπιση των κακώσεων του
Κεντρικού Νευρικού Συστήµατοσ
παρακολουθώντασ παράλληλα
σειρά µετεκπαιδευτικών µαθηµάτων, τόσο στην Ελλάδα, όσο
και στο εξωτερικό.
Σήµερα χειρουργεί ιδιωτικά,
συνεργαζόµενοσ µε τον Όµιλο
Ιατρικού Αθηνών, την Ευρωκλινική Αθηνών, το Ιασώ General και
το Ιασώ Παίδων, το Mediterraneo
Hospital και το Νέο Αθήναιον.
∆ιατηρεί το µοναδικό ιδιωτικό
Νευροχειρουργικό ιατρείο στην
πόλη του Χαϊδαρίου Αττικήσ. Εκπονεί διδακτορική διατριβή στο
Πανεπιστήµιο Αθηνών µε θέµα
τουσ όγκουσ του εγκεφάλου.
Τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του
είναι η χειρουργική του Νωτιαίου
Μυελού και τησ Σπονδυλικήσ
Στήλησ (όπου εφαρµόζει τόσο τισ
κλασικέσ όσο και τισ µοντέρνεσ,
ελάχιστα επεµβατικέσ /minimally
invasive τεχνικέσ), η Λειτουργική
Νευροχειρουργική και η Ογκολογία του Κεντρικού Νευρικού
Συστήµατοσ.
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
υγεία
Γεώργιοσ ∆ηµογέροντασ
Νέα δεδοµένα αναφέρουν ότι η χρόνια
οσφυαλγία µπορεί να οφείλεται σε µικρόβιο.
Πώς αλλάζει αυτό το εύρηµα τα δεδοµένα
στην αντιµετώπιση των ασθενών;
Πρόσφατες ευρωπαϊκές µελέτες (από ένα Πανεπιστήµιο της Νότιας ∆ανίας) έδειξαν ότι το 46% των
ασθενών που πάσχουν από κήλη µεσοσπονδυλίου
δίσκου στην περιοχή της οσφύος φιλοξενούν µέσα
στον πάσχοντα δίσκο ένα αναερόβιο µικρόβιο, µόνο
του (43%) ή σε συνδυασµό µε ένα δεύτερο, αερόβιο
µικρόβιο (7%).
Τα ευρήµατα αυτά επιβεβαιώθηκαν από το γεγονός ότι
µε τη χρήση ειδικής αντιβιοτικής αγωγής για µεγάλο
χρονικό διάστηµα (θεραπεία
MAST: Modic Antibiotic Spine
Therapy) ο χρόνιος πόνος στη
µέση βελτιώθηκε, γεγονός
που µέχρι πριν λίγα χρόνια
θεωρείτο ακόµη και από τους
πλέον «ειδικούς», αστεία
υπόθεση.
Έτσι λοιπόν, η αντιβιοτική
θεραπεία φαίνεται να αποτελεί σήµερα µία από τις πιο
µοντέρνες και ελπιδοφόρες
συντηρητικές λύσεις της
οσφυαλγίας. Σε κάποιες περιπτώσεις µάλιστα, η χορήγηση της αντιβίωσης γίνεται
παράλληλα µε τη διαδερµική χορήγηση ενδοδισκικού
τζελ (στον µεσοσπονδύλιο δίσκο). Ο συνδυασµός
αυτός µπορεί να επιφέρει θεαµατική βελτίωση της
οσφυαλγίας, αποτρέποντας µια χειρουργική επέµβαση στην οσφύ, σε πολλές περιπτώσεις µικρών
δισκοκηλών.
Ο καθορισµός των ενδείξεων και η εφαρµογή της
παραπάνω θεραπείας, θα πρέπει να γίνεται µετά από
τη διενέργεια µαγνητικής τοµογραφίας της οσφυϊκής
µοίρας της σπονδυλικής στήλης, από ειδικό χειρουργό της σπονδυλικής στήλης και µάλιστα Νευροχειρουργό, αφού η πιθανότητα διαφυγής του διαλύµατος προς τους νευρικούς σχηµατισµούς είναι υψηλή,
µε δυσάρεστες συνέπειες.
H εξειδικευµένη αυτή θεραπεία θα µπορούσε να
οδηγήσει σε αποφυγή ενός µεγάλου χειρουργείου, όπως η σπονδυλοδεσία σε ασθενείς µε χρόνια
οσφυαλγία χωρίς ισχιαλγία ή µηραλγία, όχι όµως και
σε ασθενείς µε ριζιτικό πόνο στο πόδι, αφού δεν έχει
ένδειξη στις καταστάσεις όπου επιβάλλεται η χει-
ρουργική αποσυµπίεση (δισκεκτοµή, πεταλεκτοµή,
τρηµατεκτοµή κ.λπ.).
Αν η οσφυαλγία οφείλεται σε µικρόβιο και ο
ασθενής χειρουργηθεί, µπορεί να συνεχίσει
να πονάει και µετά το χειρουργείο;
Πολλοί ασθενείς που χειρουργούνται για δισκοκήλη
στην οσφύ εµφανίζουν µετά το χειρουργείο χρόνια
χαµηλή οσφυαλγία. Κάποιοι από αυτούς µάλιστα,
υποβάλλονται σε επανεπέµβαση (σπονδυλοδεσία),
λόγω υποτιθέµενης µικροαστάθειας στο χειρουργηµένο
επίπεδο.
Οι ασθενείς που χειρουργούνται για δισκοκήλη στην
οσφύ µπορεί πράγµατι να
εµφανίσουν χρόνια οσφυαλγία οφειλόµενη σε φλεγµονή από κοινά αναερόβια
µικρόβια (Propionibacterium
acnes), την οποία µπορούµε πλέον όχι µόνο να
διαγνώσουµε µε µια κοινή
διαγνωστική εξέταση όπως η
µαγνητική τοµογραφία, αλλά
και να τη θεραπεύσουµε,
χορηγώντας, όπως είπαµε και
παραπάνω, ειδικό αντιβιοτικό
από το στόµα.
Η χορήγηση ενδοδισκικού τζελ στις περιπτώσεις αυτές δυστυχώς αντενδείκνυται, καθώς είναι αδύνατη
η έγχυση του τζελ µόνο στο εσωτερικό ενός χειρουργηµένου µεσοσπονδύλιου δίσκου χωρίς τη διασπορά
του µέσα στον σπονδυλικό σωλήνα.
Η αντιβίωση από του στόµατος ωστόσο, µπορεί από
µόνη της να αποτρέψει επανεπεµβάσεις στην οσφύ
σε ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί για δισκοκήλη,
αφού µπορεί να µειώσει τον εµµένοντα πόνο στο
55% αυτών των ασθενών.
∆υστυχώς, ασθενείς
έχουν υποβληθεί
σε επεµβάσεις στη
σπονδυλική στήλη χωρίς
πραγµατικά να χρειάζεται,
είτε λόγω οικονοµικών
κινήτρων, είτε λόγω
πραγµατικής άγνοιας των
ενδείξεων από τους ίδιους
τους γιατρούς.
30
> Life > Positive <
Μπορεί κανείς να αποφύγει επώδυνα χειρουργεία; Άλλες συντηρητικές λύσεις υπάρχουν;
Με τις σύγχρονες αναισθησιολογικές τεχνικές και τα
φάρµακα, τα χειρουργεία στη σπονδυλική στήλη δεν
είναι πλέον ιδιαίτερα επώδυνα. Όµως, κάθε χειρουργική επέµβαση έχει πιθανότητες επιπλοκών, που αυξάνουν τη βαρύτητα της επιχειρούµενης επέµβασης.
Συνεπώς, ως ειδικοί στα προβλήµατα της σπονδυλι-
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
υγεία
Γεώργιοσ ∆ηµογέροντασ
κής στήλης οφείλουµε να δίνουµε την ευκαιρία στους
ασθενείς µας να λαµβάνουν συντηρητική θεραπεία,
πριν προβούµε σε οποιαδήποτε επέµβαση.
Η συντηρητική θεραπεία περιλαµβάνει τροποποίηση των δραστηριοτήτων (αποφυγή άρσης βαρών,
αποφυγή παρατεταµένης καθιστικής θέσης και
αποφυγή κραδασµών), αναλγητικά και µυοχαλαρωτικά φάρµακα, καθώς και φυσικοθεραπεία, συµπεριλαµβανοµένης της άσκησης και της εκπαίδευσης του
ασθενούς για το πώς να κάθεται, πώς να κοιµάται ή
το πώς να σηκώνει βάρη.
φτάσει στα όρια της κατάχρησης, αφού τα χαρακτηριστικά τους επέτρεπαν την εύκολη καταφυγή σε
αυτές, ακόµη και σε περιπτώσεις που δεν υπήρχε
πραγµατική ένδειξη.
Μια ελάχιστα επεµβατική τεχνική, µε το µικρό ποσοστό επιπλοκών που τη συνοδεύει συνήθως και την
ευκολία εφαρµογής της γίνεται εύκολα αποδεκτή
από ασθενείς και γιατρούς, µε αποτέλεσµα πολλές
φορές να υπερθεραπεύονται καταστάσεις που δεν
απαιτούν θεραπεία.
Αποτέλεσµα των προαναφερθέντων φαινοµένων
Η από του στόµατος αντιβιοτική θεραπεία, συνδυαζόµενη µε την
τοπική έγχυση ενδοδισκικού τζελ στον πάσχοντα µεσοσπονδύλιο
δίσκο, µπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση ή ακόµα και σε ίαση
σηµαντικό ποσοστό ασθενών µε χρόνια οσφυαλγία και να
αποτρέψει µια ενδεχόµενη χειρουργική επέµβαση στη µέση.
32
Υπάρχει επίσης µια σειρά άλλων συντηρητικών
µέτρων, τα οποία όµως δεν έχουν αποδειχθεί
επιστηµονικά πως είναι αποτελεσµατικά, παρόλο
που περιστασιακά µπορεί να έχουν κάποιο όφελος.
Τέτοια είναι η χειροπρακτική θεραπεία (η οποία
πολλές φορές µπορεί να είναι και επικίνδυνη για τη
νευρολογική ακεραιότητα του ασθενούς), η επισκληρίδια χορήγηση κορτιζόνης, τοπικών αναισθητικών
και οπιοειδών, τα αντικαταθλιπτικά από το στόµα, η
διαδερµική ηλεκτρική νευρική διέγερση (ΤΕΝS), οι
έλξεις, οι µαλάξεις, οι διαθερµίες, οι υπέρηχοι κ.ά.
Έχουν γίνει περιττά χειρουργεία; Υπάρχουν
ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί και παραµένουν δυσαρεστηµένοι;
∆εν είναι σπάνιο σήµερα (στο παρελθόν µάλιστα
ήταν πολύ πιο συχνό) το φαινόµενο της καταστρατήγησης των ενδείξεων της χειρουργικής επέµβασης
στην οσφύ. ∆υστυχώς, ασθενείς έχουν υποβληθεί σε
επεµβάσεις στη σπονδυλική στήλη χωρίς πραγµατικά
να χρειάζεται, είτε λόγω οικονοµικών κινήτρων, είτε
λόγω πραγµατικής άγνοιας των ενδείξεων από τους
ίδιους τους γιατρούς.
Για να σας δώσω ένα παράδειγµα, στο παρελθόν
η χρήση των ελάχιστα επεµβατικών τεχνικών είχε
> Life > Positive <
είναι η εµφάνιση ενός συνδρόµου που είναι γνωστό ως «σύνδροµο αποτυχηµένου χειρουργείου στη µέση» (Failed Back
Surgery Syndrome). Το σύνδροµο αυτό
εκδηλώνεται µε εµµένουσα οσφυαλγία,
µετά από µία ή περισσότερες χειρουργικές
επεµβάσεις στην οσφύ. Η κλινική εικόνα επιδεινώνεται λόγω της έντονης δυσαρέσκειας
του ασθενούς, ο οποίος πονά συνεχώς χωρίς
να µπορεί να ανακουφιστεί µε απλά µέτρα,
γεγονός που δηµιουργεί έναν φαύλο
κύκλο συνεχούς πόνου και αρνητικών
συναισθηµάτων. Η αιτιολογία του συνδρόµου είναι βεβαίως πολλαπλή και
πολλές φορές σύνθετη, όµως ένα
ποσοστό ασθενών φαίνεται πως
έχει υποβληθεί εξαρχής σε ένα
χειρουργείο µε λανθασµένη ή
ανύπαρκτη ένδειξη.
Πότε είναι αναγκαία η
χειρουργική αντιµετώπιση;
Οι ενδείξεις χειρουργι-
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
κής θεραπείας της οσφυαλγίας είναι:
Α) Οι επείγουσες καταστάσεις που αναφέραµε
παραπάνω (ιππουριδική συνδροµή, προοδευτικό
νευρολογικό έλλειµµα)
Β) Η οσφυαλγία που δεν υπακούει στην ισχυρή αναλγητική αγωγή και οδηγεί σε αποχή από την εργασία
για περισσότερες από τις µισές ηµέρες του µήνα
Γ) Η οσφυοϊσχιαλγία που επιµένει πέραν των δύο
µηνών, οφειλόµενη σε κάποιο απεικονιζόµενο στη
µαγνητική τοµογραφία εύρηµα
∆) Η αστάθεια της σπονδυλικής στήλης (γνωστή ως
µετατόπιση σπονδύλου)
Ε) Τα οστεοπορωτικά κατάγµατα, που προκαλούν
εµµένουσα οσφυαλγία µε προοδευτική µείωση του
ύψους του σώµατος του σπονδύλου
Στ) Η εµµένουσα οσφυαλγία επί συνδρόµου των
µικρών αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης (facet
joint syndrome). Στην κατάσταση αυτή, η οσφυαλγία
επιδεινώνεται κατά την υπερέκταση της οσφύος
και δεν συνοδεύεται από ισχιαλγία.
Ποιοι χειρουργικοί τρόποι αντιµετώπισης υπάρχουν σήµερα;
Ποιoς πιστεύετε ότι είναι ο
καλύτερος και γιατί;
Οι κυριότερες µέθοδοι
χειρουργικής θεραπείας της
οσφυϊκής δισκοκήλης είναι
δύο: η µικροδισκεκτοµή και η
ενδοσκοπική δισκεκτοµή. Η πρώτη
θεωρείται το golden standard και µε
αυτήν συγκρίνονται όλες οι νεότερες
τεχνικές, ενώ η δεύτερη αναπτύχθηκε µεταγενέστερα, στο πνεύµα της ελάχιστα επεµβατικής
χειρουργικής της σπονδυλικής στήλης.
Η µικροδισκεκτοµή εκτελείται σχεδόν πάντα
µε γενική αναισθησία, ενώ η ενδοσκοπική δισκεκτοµή µπορεί να γίνει, τόσο µε
γενική, όσο και µε τοπική αναισθησία,
γεγονός που θεωρείται ένα από τα
βασικότερα πλεονεκτήµατά της.
Βέβαια, απαιτείται πάντοτε η
παρουσία αναισθησιολόγου,
ο οποίος καλείται να χορηγεί
στον ασθενή κατασταλτικά και
παυσίπονα φάρµακα.
Ποιος είναι όµως ο λόγος που
επιβάλλει να είναι ξύπνιος
ο ασθενής; Για να µπορεί να
> Life > Positive <
εκτελεί τις κινήσεις που του ζητά ο γιατρός, προκειµένου να αποφευχθεί µια µόνιµη νευρολογική
βλάβη στο πόδι του ασθενούς. Κατά την ενδοσκοπική τεχνική διά του µεσοσπονδύλιου τρήµατος, όλα
τα ενδοσκοπικά εργαλεία εισάγονται µέσα σε ένα
εξαιρετικά στενό χώρο, πιέζοντας το ήδη πάσχον
νεύρο. Στη µικροδισκεκτοµή, αντίθετα, η προσέγγιση
της δισκοκήλης δεν γίνεται µέσα από το τρήµα από
το οποίο εξέρχεται η νευρική ρίζα, συνεπώς δεν
απειλείται η ακεραιότητά της από τους χειρισµούς
του χειρουργού ή τα εργαλεία του.
Ως προς τον χρόνο νοσηλείας και την έξοδο του
ασθενούς από το νοσοκοµείο, αξίζει να αναφερθεί
πως δεν υπάρχουν διαφορές µεταξύ των δύο τεχνικών. Η έξοδος των ασθενών µπορεί να γίνει ακόµη
και αυθηµερόν.
Και µε το µέγεθος της τοµής τι γίνεται; Η µικροδισκεκτοµή απαιτεί τοµή ελάχιστου µήκους 2,5 cm ενώ
η ενδοσκοπική µπορεί να γίνει από τοµή µόλις 1,5
cm. Βέβαια µια τόσο µικρή τοµή εµποδίζει συνήθως
τη συρραφή της περιτονίας, γεγονός που µπορεί να
προκαλέσει χρόνιο πόνο στην τοµή, ενώ µια πιθανή
αιµορραγία στο υποδόριο ή εντός των µυών µπορεί
να µην είναι εύκολο να ελεγχθεί, οδηγώντας στο
σχηµατισµό τοπικού αιµατώµατος.
Το σοβαρότερο όµως µειονέκτηµα της ενδοσκοπικής
µεθόδου, το οποίο δεν είναι ευρέως γνωστό, φαίνεται πως είναι η έλλειψη ευελιξίας των εργαλείων
εντός του σπονδυλικού σωλήνα, γεγονός που µπορεί
να οδηγήσει σε αποτυχία αφαίρεσης της κήλης µε
ή χωρίς ανάγκη µετατροπής της ενδοσκοπικής τεχνικής σε µικροδισκεκτοµή. Το φαινόµενο αυτό δεν
παρατηρείται στη µικροδισκεκτοµή, η οποία µπορεί
να εφαρµοστεί εύκολα και σε περισσότερες της µιας
δισκοκήλες που βρίσκονται σε γειτονικά επίπεδα,
από την ίδια τοµή.
Η ακτινοβολία τέλος, είναι ένα άλλο σηµαντικό
µειονέκτηµα της ενδοσκοπικής τεχνικής, ειδικά
όταν εκτελείται διά του µεσοσπονδύλιου τρήµατος,
επειδή απαιτείται µεγάλος αριθµός λήψεων ακτινογραφίας µε το C-arm για τον εντοπισµό του σωστού
σηµείου εισόδου των ενδοσκοπικών εργαλείων.
Απ’ την άλλη πλευρά, η µικροδισκεκτοµή απαιτεί
µόλις µία ή δύο εντοπιστικές λήψεις ακτινογραφίας,
γεγονός που δεν επιβαρύνει ούτε το προσωπικό του
χειρουργείου ούτε τον ασθενή.
Είναι λοιπόν πάντοτε το καινούργιο και µοντέρνο
καλύτερο, αποτελεσµατικότερο και ωφελιµότερο
από το κλασικό και παραδοσιακό;
Tα συµπεράσµατα δικά σας...! <
33
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
συνέντευξη
> τησ Νεκταρίασ Καρακώστα
Κανένασ γονιόσ δεν έχει το δικαίωµα να µην εµβολιάζει
το παιδί του, υπογραµµίζει µε έµφαση ο Αναπληρωτήσ
Καθηγητήσ Παιδιατρικήσ στο Πανεπιστηµιακό
Νοσοκοµείο του Santiago de Compostela στην
Ισπανία, Federico Martinon Torres, µιλώντασ
στο life positive. Ο καθηγητήσ µίλησε για
τα οφέλη του εµβολιασµού και τουσ
κινδύνουσ τησ µη συµµόρφωσησ
σε αυτόν και πρότεινε η ευθύνη
του εµβολιασµού να περάσει
στην πολιτεία, ώστε να
υπάρχει προστασία
τησ παιδικήσ
ηλικίασ.
34
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
FEDERICO MARTINON - TORRES
O εµβολιασµόσ
είναι δικαίωµα
για κάθε παιδί
Έ
χουν παρατηρηθεί κενά στα εµβολιαστικά επίπεδα του πληθυσµού στην Ισπανία ή και στην Ευρώπη εξαιτίας της οικονοµικής κρίσης;
Υπάρχει προφανές κενό στη συµµόρφωση στον
εµβολιασµό σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Το αν
αυτό οφείλεται στην οικονοµική κρίση, αυτό δεν
µπορώ να το πω µε σιγουριά, αλλά η κρίση ίσως είναι
ένας από τους παράγοντες που συµβάλλουν στο
φαινόµενο, ιδίως αν σκεφθεί κανείς ότι η τάση είναι
πιο έντονη για τα εµβόλια που δεν αποζηµιώνονται
από την κοινωνική ασφάλιση και τα οποία απλώς
συστήνονται ή θεωρούνται συµπληρωµατικά (άρα
αποζηµιώνονται µερικώς ή και καθόλου από το κράτος). Το φαινόµενο αυτό παρατηρείται κυρίως στα
εµβόλια κατά του πνευµονιόκοκκου, του ροταϊού και
της ανεµοβλογιάς, που δεν έχουν ακόµη ενταχθεί
στα εθνικά προγράµµατα εµβολιασµού όλων των
ευρωπαϊκών χωρών.
Αυτό µάλιστα που µελετήσαµε περισσότερο, είναι
το συζευγµένο εµβόλιο κατά του πνευµονιόκοκκου.
Είναι το παράδειγµα που χρησιµοποιήσαµε για να
αξιολογήσουµε τη συµµόρφωση του ευρωπαϊκού
πληθυσµού στον εµβολιασµό.
35
Και τι διαπιστώσατε;
Βρήκαµε, πρώτα από όλα, ότι η κάλυψη για τα εµβό-
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
συνέντευξη
Federico Martinon - Torres
λιασµού σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όχι όµως σε
όλες. Αν, ωστόσο, δούµε την κάλυψη για το συγκεκριµένο εµβόλιο υπό το πρίσµα του αν αποζηµιώνεται ή όχι από το κράτος, φαίνεται ότι στις χώρες
όπου χορηγείται δωρεάν, η κάλυψη είναι µεγαλύτερη, αν και εξακολουθεί να υπολείπεται κάπως, σε
σχέση µε τα εµβόλια ρουτίνας.
Έγινε δηλαδή σαφές µε τη συγκεκριµένη µελέτη,
τόσο για το εµβόλιο κατά του πνευµονιόκοκκου, όσο
και για κάθε άλλο εµβόλιο που δεν αποζηµιώνεται
από το κράτος, ότι όταν η πραγµατοποίησή του
βασίζεται αποκλειστικά στις συστάσεις που γίνονται
από τους παιδιάτρους, η κάλυψη είναι µικρότερη.
Αυτό θα µπορούσε, όπως επισηµάνατε, να αποδοθεί
και στην οικονοµική κρίση, που κάνει ακόµη πιο δύσκολη την πληρωµή των εµβολίων από τους γονείς.
Ωστόσο, ο σχεδιασµός της µελέτης που κάναµε δεν
µας επιτρέπει να επιβεβαιώσουµε αυτόν τον ισχυρισµό- µπορούµε να κάνουµε µόνο υποθέσεις...
Ακόµη όµως κι αν ένα εµβόλιο είναι τµήµα του Εθνικού Προγράµµατος, υπάρχουν
γονείς που χάνουν την ασφάλισή τους...
36
Κανένας γονιός δεν έχει το
δικαίωµα να µην εµβολιάζει
το παιδί του, ακόµη κι αν
πιστεύει ότι µε αυτόν τον
τρόπο το προστατεύει. Ο
κίνδυνος στον οποίο το
εκθέτει είναι αδικαιολόγητος.
λια που δεν αποζηµιώνονται από την πολιτεία είναι
χαµηλότερη σε σχέση µε αυτήν που υπάρχει για τα
υποχρεωτικά εµβόλια, όπως της πολιοµυελίτιδας,
της διφθερίτιδας, του τετάνου, του κοκκύτη κ.λπ.
Το συζευγµένο εµβόλιο κατά του πνευµονιόκοκκου
συστήνεται από τους περισσότερους επιστήµονες
και από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (ΠΟΥ) και
αποτελεί κοµµάτι του Εθνικού Προγράµµατος Εµβο-
> Life > Positive <
Αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβληµα. Όταν οι γονείς
χάνουν την ασφάλισή τους, τα παιδιά στερούνται την
πρόσβαση όχι µόνο στα προτεινόµενα εµβόλια που
αναφέραµε παραπάνω, λόγω έλλειψης χρηµάτων,
αλλά σε όλα τα εµβόλια του Εθνικού Προγράµµατος.
Είναι πιθανό, στις χώρες όπου υπάρχει αυτή η σχέσηεκεί δηλαδή όπου όταν οι γονείς χάσουν την κοινωνική τους ασφάλιση δεν µπορούν να εµβολιάσουν
τα παιδιά τους, µελλοντικά να υπάρξει πρόβληµα,
να επανεµφανιστούν δηλαδή ασθένειες που µέχρι
σήµερα ελέγχονταν µέσω του εµβολιασµού.
Θα πρέπει να λάβουµε υπόψη, ότι λόγω της µεγάλης
κάλυψης που υπήρχε µέχρι σήµερα για τα περισσότερα εµβόλια (της τάξης του 80-85%), προστατεύονταν όχι µόνο όσοι είχαν λάβει τα εµβόλια, αλλά το
σύνολο του πληθυσµού. Όταν εµβολιαστεί επαρκής
αριθµός ατόµων σε µια δεδοµένη κοινότητα, οι
µικροοργανισµοί δεν εξαπλώνονται και προστατεύονται και εκείνοι που δεν έχουν εµβολιαστεί («ανοσία
της αγέλης»). Αν όµως η εµβολιαστική κάλυψη πέσει
κάτω από ένα συγκεκριµένο όριο, αν δηλαδή για
οποιονδήποτε λόγο σταµατήσεις να εµβολιάζεις µεγάλο µέρος του πληθυσµού, τότε µέσα σε µια οµάδα
ανεµβολίαστων παιδιών οι µικροοργανισµοί αυτοί
αρχίζουν να κυκλοφορούν και πάλι και η ανοσία της
αγέλης χάνεται.
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
Άρα θα οδηγηθούµε στην επανεµφάνιση
µεταδοτικών ασθενειών;
Οι προβλέψεις για οποιαδήποτε χώρα σταµατά τον
εµβολιασµό, δεν µπορούν παρά να είναι ζοφερές.
Είναι απλώς ζήτηµα χρόνου η ασθένεια να κάνει την
επανεµφάνισή της.
Το έχουµε δει αυτό να συµβαίνει στην Ευρώπη, µε
την περίπτωση της ιλαράς. Όταν η εµβολιαστική
κάλυψη έπεσε κάτω από ένα όριο, ξέσπασαν επιδηµίες.
Μπορούµε να µιλήσουµε γενικά για την
αξία και τη χρησιµότητα του εµβολιασµού;
Τίποτα από όσα έχουµε κάνει στην ιατρική δεν έχει
µεγαλύτερο όφελος για την ανθρωπότητα από ό,τι
τα εµβόλια. Χάρη στον εµβολιασµό, έχουµε καταφέρει να εξαλείψουµε ασθένειες όπως η διφθερίτιδα, είµαστε πολύ κοντά στο να πετύχουµε το ίδιο
για την πολιοµυελίτιδα και γενικώς,
έχουµε πετύχει να µειώσουµε πολύ σηµαντικά τη
συχνότητα εµφάνισης
των περισσότερων
µεταδοτικών
ασθενειών.
Θεωρώ ότι
δεν υπάρχει
καλύτερο
και πιο αποδοτικό οικονοµικά εργαλείο για την προστασία της
υγείας, από τον εµβολιασµό.
Στην Ευρώπη, έχουµε καταφέρει να ελέγξουµε
πολλές ασθένειες χάρη στον γενικευµένο εµβολιασµό, τη διφθερίτιδα, τον κοκκύτη. Στις χώρες όπου
το συζευγµένο εµβόλιο κατά του µηνιγγιτιδόκοκκου χορηγείται συστηµατικά, η µηνιγγίτιδα έχει
επίσης εξαφανιστεί. Πιο πρόσφατο όµως είναι το
παράδειγµα του συζευγµένου εµβολίου κατά του
πνευµονιόκοκκου: όπου χρησιµοποιήθηκε το συγκεκριµένο εµβόλιο, όλες οι µορφές διεισδυτικής
νόσου που προκαλεί το συγκεκριµένο µικρόβιο,
µειώθηκαν σηµαντικά.
Πόσο σοβαρή είναι η πνευµονιοκοκκική νόσος;
Η πνευµονιοκοκκική νόσος είναι
πιθανότατα η πιο σηµαντική βακτηριακή λοίµωξη που πλήττει τα
παιδιά σε όλο τον κόσµο. Αποτελεί
> Life > Positive <
µία από τις κυριότερες αιτίες νοσηρότητας και
θνησιµότητας σε παγκόσµιο επίπεδο, λόγω µηνιγγίτιδας, σηπτικού σοκ, σηψαιµίας ή επιπλεγµένης
πνευµονίας. Περίπου 500.000 παιδιά ηλικίας κάτω
των 5 ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο λόγω διεισδυτικής πνευµονιοκοκκικής νόσου. Η πνευµονιοκοκκική νόσος είναι ίσως η πιο σηµαντική ασθένεια
που µπορεί να προληφθεί µέσω εµβολιασµού σε
παγκόσµιο επίπεδο.
Τα συζευγµένα εµβόλια, που είναι σήµερα διαθέσιµα στις περισσότερες χώρες, προστατεύουν από
την εµφάνιση των τριών πιο σοβαρών διεισδυτικών λοιµώξεων που µπορούν να προκληθούν λόγω
του πνευµονιόκοκκου, σε παιδιά ηλικίας κάτω των
5 ετών.
Έχουµε αντικειµενικά δεδοµένα, που επιβεβαιώνουν αυτόν τον ισχυρισµό: στη Γερµανία, όπου το
εµβόλιο αποτελεί µέρος του Εθνικού Προγράµµατος Εµβολιασµού, έχει ήδη παρατηρηθεί η σηµαντική επίδραση του
εµβολιασµού στη µείωση
της συχνότητας της
νόσου. ∆εδοµένα από την
περιοχή της
Μαδρίτης,
όπου
επίσης
το εµβόλιο
έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραµµα, δείχνουν µείωση 50% στον αριθµό των νοσηλειών
παιδιών κάτω των 15 ετών, λόγω διεισδυτικής
πνευµονιοκοκκικής νόσου. Υπάρχουν τέλος τα
δεδοµένα από την περιοχή της Galicia, στη νοτιοδυτική Ισπανία, και το νοσοκοµείο στο οποίο
εργάζοµαι, το Santiago de Compostela, όπου
παρατηρήσαµε µείωση στις εισαγωγές στο
παιδιατρικό τµήµα, σε ποσοστό 90%, µετά
την εφαρµογή του εµβολιασµού!
Είναι εµφανές λοιπόν, τόσο σε παγκόσµιο,
όσο και σε τοπικό επίπεδο, ότι ο εµβολιασµός για τον πνευµονιόκοκκο έχει
αποτελέσµατα. Με αυτή τη διαπίστωση ευθυγραµµίζονται άλλωστε
και τα δεδοµένα της χρήσης του
συζευγµένου πνευµονιοκοκκικού εµβολίου από άλλες χώρες,
όπως τις ΗΠΑ και αλλού, όπου
το εµβόλιο εφαρµόζεται στο
σύνολο του πληθυσµού.
37
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
συνέντευξη
Federico Martinon - Torres
Η γενικευµένη χρήση του εµβολίου δεν
συνεπάγεται και εξοικονοµήσεις για τα
συστήµατα υγείας;
38
Πρωταρχικός µας στόχος είναι η προστασία των παιδιών από την ασθένεια
και η σωτηρία της ζωής τους, ωστόσο
θα πρέπει να επισηµάνουµε ότι δεν
υπάρχουν οφέλη µόνο σε ανθρώπινες ζωές, αλλά και στη χρήση των
υγειονοµικών πόρων. Αυτή είναι µια
παράµετρος που λαµβάνουµε υπόψη
όταν συστήνουµε ένα εµβόλιο.
Όταν σκεφτόµαστε να εντάξουµε ή όχι
ένα εµβόλιο στο Εθνικό Πρόγραµµα
Εµβολιασµού κάποιας χώρας σκεφτόµαστε: α. πόσο σηµαντικό είναι το
κόστος της ασθένειας σε θνησιµότητα
και νοσηρότητα, β. το άµεσο και το έµµεσο κόστος που υπάρχει τόσο για το
σύστηµα υγείας, όσο και για τους ίδιους
τους γονείς από τη χρήση του εµβολίου.
Τι εννοώ µε αυτό; Ότι όταν ένα παιδί έχει
εµβολιαστεί, µειώνονται οι πιθανότητες
νοσηλείας του στο νοσοκοµείο και η χρήση των
πόρων του υγειονοµικού συστήµατος, εποµένως
εξοικονοµούνται χρήµατα.
Σε περιόδους κρίσης, η πιο σηµαντική παρέµβαση
που µπορούµε να κάνουµε σε επίπεδο υγείας και
δηµόσιας υγείας είναι ο εµβολιασµός. Κι αν κάποιοι
θέλουν να κάνουν περικοπές, αυτές θα πρέπει να
γίνουν σε άλλους τοµείς και όχι στα εµβόλια. Ο
εµβολιασµός είναι η πλέον οικονοµικά αποδοτική
παρέµβαση στον τοµέα της υγείας. ∆εν υπάρχει
καµία αµφιβολία για αυτό.
Ωστόσο, η πνευµονιοκοκκική νόσος δεν
αφορά µόνο τα παιδιά...
Ακριβώς! Τα πιο πολλά κρούσµατα της νόσου
εντοπίζονται σε παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών,
αλλά και σε ηλικιωµένους. Από την ηλικία των 50
ετών και µετά υπάρχει αύξηση της συχνότητας
εµφάνισης της πνευµονιοκοκκικής νόσου, κυρίως
µε τη µορφή της πνευµονίας και της επιπλεγµένης
πνευµονίας. Ως προς τους στόχους του εµβολιασµού, θα πρέπει λοιπόν αρχικά να στοχεύσουµε
στα βρέφη (κάτω των δύο ετών), στα παιδιά µε αυξηµένους παράγοντες κινδύνου και τέλος, στους
ηλικιωµένους άνω των 50 ετών- η ηλικία στην
οποία συστήνεται η χορήγηση του εµβολίου στους
> Life > Positive <
ηλικιωµένους ποικίλλει στις διάφορες ευρωπαϊκές
χώρες.
Σήµερα, έχουµε δύο επιλογές: το πολυσακχαριδικό
23δύναµο εµβόλιο, το οποίο είναι το πιο ευρέως χρησιµοποιηµένο εµβόλιο στην Ευρώπη και συστήνεται
συχνά στις ηλικίες άνω των 60 ετών και το συζευγµένο 13δύναµο εµβόλιο, το εµβόλιο που χρησιµοποιούσαµε µέχρι σήµερα στα παιδιά, που πρόσφατα πήρε
έγκριση για χρήση σε κάθε ηλικία.
Πέρα από την κρίση και τη µη αποζηµίωση
των εµβολίων που αποτρέπουν τους γονείς
να εµβολιάσουν τα παιδιά τους, υπάρχουν
επίσης οµάδες που τάσσονται κατά των εµβολίων. Γιατί συµβαίνει αυτό;
Ισχύει και δυστυχώς δεν είναι κάτι καινούριο. Υπάρχει από τότε που ξεκίνησαν οι εµβολιασµοί. Αυτό
που έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια είναι ο τρόπος
µε τον οποίο επικοινωνούν αυτές οι οµάδες τα µη-
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
νύµατά τους. ∆εν πιστεύω ότι ο αριθµός των ατόµων
που είναι κατά των εµβολίων έχει αυξηθεί, µπορούν
όµως πλέον να κάνουν πιο εύκολα «θόρυβο» µέσα
από το ∆ιαδίκτυο και τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης.
Το ευχάριστο είναι ότι δεν φαίνεται οι φωνές αυτές
να επηρεάζουν την πλειοψηφία των γονιών στην
Ευρώπη, οι οποίοι σε σηµαντικό ποσοστό εξακολουθούν να εµβολιάζουν τα παιδιά τους.
Γενικά, υπάρχουν τρεις κατηγορίες ατόµων που
τάσσονται κατά των εµβολίων:
1-αυτοί που έχουν έλλειµµα πληροφόρησης ή έχουν
παραπληροφορηθεί. Σε αυτούς τους ανθρώπους θα
πρέπει να εξηγήσουµε τα οφέλη του εµβολιασµού
και τον κίνδυνο στον οποίο εκθέτουν τα παιδιά τους
µε το να µην τα εµβολιάζουν.
2- αυτοί που αρέσκονται να πιστεύουν σε
θεωρίες συνωµοσίας,
χωρίς καµία επιστηµονική βάση.
3-η οµάδα που προσωπικά, µε προβληµατίζει
πολύ, είναι γονείς µε
πολύ καλό οικονοµικό και µορφωτικό
υπόβαθρο, οι οποίοι
φτιάχνουν τη δική τους
προσωπική αντιεµβολιαστική θεωρία, εξαιτίας
κάποιου πράγµατος
που µπορεί να ακούσαν από κάποιον φίλο ή να
διάβασαν κάτι στο ∆ιαδίκτυο. Σε συνέχεια αυτής
της προσωπικής τους θεωρίας, παίρνουν τη λάθος
απόφαση να µην εµβολιάσουν το παιδί τους. Αυτό
είναι επικίνδυνο.
Προσωπικά, θεωρώ τον εµβολιασµό ενός παιδιού,
δικαίωµα, ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία
βρίσκεται. Κανένας γονιός δεν έχει το δικαίωµα να
πάρει µία τέτοια απόφαση για το παιδί του, ακόµη κι
αν πιστεύει ότι µε αυτόν τον τρόπο το προστατεύει.
Ο κίνδυνος στον οποίο το εκθέτει είναι αδικαιολόγητος. Για µένα, το να αποφασίσει ένας γονιός να µην
εµβολιάσει το παιδί του, είναι το ίδιο τροµερό µε το
να αποφασίσει να µην το στείλει στο σχολείο ή να
υποβάλει π.χ. ένα κορίτσι σε κλειτοριδεκτοµή...
Ένας ενήλικας µπορεί να αποφασίσει για τον εαυτό
του αν θέλει να εµβολιαστεί ή όχι. Αλλά δεν µπορεί
να κάνει το ίδιο για ένα παιδί. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι
η Πολιτεία θα πρέπει να προστατέψει τα παιδιά.
Πώς θα µπορούσε η Πολιτεία να το κάνει
αυτό;
Αναλαµβάνοντας την ευθύνη του εµβολιασµού των
παιδιών έως την ηλικία των 18 ετών. Όλα τα παιδιά
θα πρέπει να εµβολιάζονται, εκτός αν υπάρχει επίσηµη ιατρική αντένδειξη. Ο εµβολιασµός είναι κοινό
δικαίωµα κάθε παιδιού.
Πολλοί φοβούνται τα εµβόλια, αλλά όχι τα
φάρµακα. Γιατί συµβαίνει αυτό;
Θεωρώ ότι τα εµβόλια έχουν πέσει θύµατα της
επιτυχίας τους. Τι εννοώ µε αυτό; Ότι έχουν πετύχει
να εξαφανίσουν από το προσκήνιο πολλές σοβαρές
ασθένειες, µε αποτέλεσµα αντί να βλέπουµε τις
ασθένειες, να βλέπουµε
µόνο την κακή πλευρά
των εµβολίων, δηλαδή τις
ανεπιθύµητες ενέργειές
τους.
Όταν δεν βλέπει κανείς
µια ασθένεια, δεν αντιλαµβάνεται την ανάγκη
της προστασίας από
αυτήν. Είναι πολύ εύκολο
να πει π.χ. ένας γονιός
«δεν εµβολιάζω το παιδί
µου για την πολιοµυελίτιδα», όταν δεν έχει δει την
ασθένεια. Αν η πολιοµυελίτιδα έκανε την επανεµφάνισή της και την έβλεπαν,
να είστε σίγουροι ότι όλοι οι γονείς, ακόµη κι εκείνοι
που είναι κατά των εµβολίων, θα στέκονταν πρώτοι
στην ουρά για να εµβολιάσουν τα παιδιά τους! Το
πρόβληµα είναι ότι τα εµβόλια είναι τόσο επιτυχηµένα που πολλοί ξεχνούν τι ακριβώς προσφέρουν!
Θα πρέπει επίσης να θυµόµαστε και τούτο: ότι όταν
κάποιος κάνει ένα εµβόλιο, ο κίνδυνος στον οποίο
εκτίθεται είναι πολύ πολύ µικρότερος από τον κίνδυνο
στον οποίο εκτίθεται λαµβάνοντας οποιοδήποτε κοινό
φάρµακο, όπως π.χ. ασπιρίνη ή παρακεταµόλη.
Κλείνοντας, θα ήθελα να συστήσω σε όλους τους γονείς να κάνουν στα παιδιά τους όλα τα εµβόλια, στον
χρόνο που πρέπει να τα κάνουν. Πολλές φορές δεν
αρκεί να κάνει ένα παιδί όλα τα εµβόλια, χρειάζεται
να τα κάνει και στους σωστούς χρόνους. Αν κάποιος
καθυστερήσει χωρίς λόγο τη χορήγηση µιας δόσης ή
αναµίξει εµβόλια, το παιδί µπορεί να µην προστατεύεται επαρκώς. <
Σε περιόδους κρίσης, η πιο
σηµαντική παρέµβαση που
µπορούµε να κάνουµε σε
επίπεδο υγείας και δηµόσιας
υγείας είναι ο εµβολιασµός. Κι
αν κάποιοι θέλουν να κάνουν
περικοπές, αυτές θα πρέπει να
γίνουν σε άλλους τοµείς και όχι
στα εµβόλια.
>
υγεία
Όταν το έντερο...
αναστατώνεται
Α
Έχει συµβεί σε όλουσ. Κάτι που φάγαµε ή ήπιαµε,
µία αντιβίωση ή η αλλαγή περιβάλλοντοσ µπορεί να
γίνουν η αιτία να επισκεπτόµαστε την τουαλέτα µε
ασυνήθιστη συχνότητα.
ν αυτό συµβεί στις διακοπές, τότε
κινδυνεύει να µας χαλάσει τη διασκέδαση, καθώς η
ανάγκη της εγγύτητας σε τουαλέτα µπορεί να περιορίσει τις δραστηριότητές µας, ενώ υπάρχει πάντα ο
κίνδυνος η διάρροια να προκαλέσει αφυδάτωση.
Η διάρροια είναι ένα σύµπτωµα, µια απάντηση του
σώµατος σε κάτι που αναστατώνει τα έντερα. Ως
διάρροια ορίζονται οι περισσότερες από 3 υδαρείς
κενώσεις ανά 24ωρο. Μερικές φορές, κράµπες και
κοιλιακοί πόνοι, ναυτία ή/και έµετος συνοδεύουν τις
συχνές κενώσεις, κάνοντας την κατάσταση ακόµη
πιο δυσάρεστη.
Τα πιο συχνά αίτια διαρροιών είναι τα λοιµώδη,
που οφείλονται σε ιούς, µικρόβια ή παράσιτα, που
εισβάλλουν στον οργανισµό, κυρίως µέσω της
τροφής και του νερού. Η λοίµωξη µπορεί να ονοµαστεί γαστρεντερίτιδα και προκαλείται συνήθως
από κολοβακτηρίδια, από καµπυλοβακτηρίδια, από
σαλµονέλα, από σιγκέλα κ.ά. Ένας τύπος ιών, οι ροταϊοί, ευθύνονται για τις περισσότερες περιπτώσεις
διάρροιας στα παιδιά.
Η διάρροια µπορεί να προκληθεί επίσης από:
• Αλλεργία σε ορισµένα τρόφιµα (π.χ. δυσανεξία στη
λακτόζη)
• Ασθένειες του εντέρου (νόσος Crohn, ελκώδης
κολίτιδα)
• Ανοσοανεπάρκεια (ασθενείς µε AIDS, η άτοµα που
κάνουν χηµειοθεραπείες).
• Πίεση (αυξηµένη πίεση)
• Τρόφιµα (κάποια φρούτα, τα φασόλια και ο καφές
µπορούν να προκαλέσουν διάρροια σε κάποιους
> Life > Positive <
ανθρώπους)
• Φάρµακα (αντιβιοτικά, αντιόξινα που περιέχουν το
µαγνήσιο, φάρµακα για την πίεση και την καρδιά).
Αντιµετώπιση
Tα περισσότερα οξέα διαρροϊκά σύνδροµα υποχωρούν µε τη λήψη συνήθων διαιτητικών µέτρων και
σπανίως απαιτούν ειδική θεραπεία.
Σηµαντική για την αντιµετώπιση της διάρροιας είναι
η παράλληλη κατανάλωση ηλεκτρολυτών, για την
αποφυγή του κινδύνου αφυδάτωσης.
Η συµπτωµατική αντιµετώπιση ενός οξέος ή χρόνιου
διαρροϊκού συνδρόµου επιβάλλεται σε περιπτώσεις
που δηµιουργούνται εµφανή κλινικά προβλήµατα ή
διαταραχές της ισορροπίας ύδατος και ηλεκτρολυτών ή εφόσον παρατείνεται πέραν του 24ωρου και
πάντα κατά την κρίση του θεράποντος ιατρού.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, µπορεί να συστηθεί ήπια
αγωγή, προκειµένου ο ασθενής να ανακουφιστεί
από τα συµπτώµατα, όπως σκευάσµατα που ανήκουν
στην κατηγορία των προστατευτικών και προσροφητικών του εντερικού βλεννογόνου, ή και µικροοργανισµοί (προβιοτικά, πρεβιοτικά), για την ενίσχυση της
εντερικής χλωρίδας.
Στην κατηγορία των προστατευτικών και προσροφητικών του εντερικού βλεννογόνου εντάσσεται
και ένα νέο σκεύασµα, το οποίο περιέχει gelatine
tannate και αποτελεί µία αποτελεσµατική και ασφαλή λύση για την οξεία διάρροια, που ελέγχει και µειώνει τα συµπτώµατά της. ∆ρα τοπικά στον εντερικό
βλενογόννο, µειώνει τον κοιλιακό πόνο, περιορίζει
41
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
υγεία
όταν το έντερο...αναστατώνεται
Πότε πρέπει ο ασθενής να παραπεµφθεί
στον γιατρό;
τις συχνές κενώσεις και αποκαθιστά τη φυσιολογική
λειτουργία των τοιχωµάτων του εντέρου.
∆ιατροφική αντιµετώπιση της διάρροιας
Στους ενήλικες, η διατροφική φροντίδα έχει αρχικό
σκοπό την αναπλήρωση των υγρών και ηλεκτρολυτών. Αυτό πετυχαίνεται από τον ασθενή µε την
αυξηµένη πρόσληψη υγρών, όπως υγρά µε αυξηµένη συγκέντρωση νατρίου και καλίου, χυµοί φρούτων, καθαρός ζωµός, διαλύµατα ηλεκτρολυτών και
ασφαλές νερό.
Κατά τη διάρκεια της διάρροιας, είναι καλό ο ασθενής να µείνει χωρίς φαγητό όσο γίνεται περισσότερο.
Μετά τις πρώτες 24 ώρες, καλό θα ήταν να αρχίσει
να τρώει. Όταν η διάρροια σταµατήσει και ο ασθενής
αρχίζει να ανέχεται τρόφιµα, η ποσότητα του φαγητού θα πρέπει να αυξάνεται σταδιακά, σύµφωνα µε
τις αντοχές του ασθενούς.
Η διατροφή του είναι καλό να συµπεριλάβει αµυλούχα τρόφιµα διότι αυτά απορροφώνται καλύτερα
όπως ρύζι, πατάτα, δηµητριακά κ.ά. και στη συνέχεια πρωτεϊνούχα τρόφιµα. Το λίπος επιτρέπεται,
αν δεν συνυπάρχουν άλλες επιπλοκές. Τα σάκχαρα,
η αλκοόλη, η λακτόζη, η φρουκτόζη καλό είναι να
αποφεύγονται.
Όταν η διάρροια συνοδεύεται από τουλάχιστον ένα
από τα παρακάτω:
• Όταν ο ασθενής εµφανίζει υψηλό πυρετό (>38,3)
• Όταν υπάρχει οξύ κοιλιακό άλγος που διαρκεί
• Όταν υπάρχει αίµα στα διαρροϊκά κόπρανα
• Όταν ο ασθενής πάσχει από διαβήτη, καρδιολογικές παθήσεις, AIDS
• Όταν η διάρροια επιµένει για περισσότερες από 48
ώρες
• Σε περίπτωση εµφάνισης σοβαρής αφυδάτωσης
• Όταν υπάρχει επιµένων έµετος
• Οι έγκυοι, βρέφη και παιδιά µε διάρροια. Στα παιδιά η έντονη διάρροια είναι πιο επικίνδυνη, εξαιτίας
της αφυδάτωσης και της απώλειας υγρών.
• Οι ασθενείς µε διαγνωσµένη κολίτιδα, νόσο του
Crohn κ.λπ.
• Σε περιπτώσεις χρόνιας διάρροιας.
> Πού οφείλεται η οξεία διάρροια;
ΑΙΤΙΑ ΟΞΕΙΑΣ
ΤΙ ΕΙΝΑΙ;
∆ΙΑΡΡΟΙΑΣ
Ιογενήσ
Η πιο συχνή αιτία οξείασ
Γαστρεντερίτιδα διάρροιασ στον κόσµο
42
Τροφική
∆ηλητηρίαση
Οφείλεται σε τοξίνεσ που
παράγονται από βακτηρίδια
µολυσµένησ τροφήσ
Βακτηριακή
Εντεροκολίτιδα
Οφείλεται σε λοίµωξη από
παθογόνα βακτήρια
∆ιάρροια
ταξιδιωτών
Οφείλεται κυρίωσ σε αποικίεσ
Ε.Coli στισ οποίεσ δεν έχουν
αναπτυχθεί αντισώµατα
Φαρµακογενήσ
∆ιάρροια
Οφείλεται σε φάρµακα όπωσ τα
αντιβιοτικά, χηµειοθεραπεία,
ΜΣΑΦ, αντιυπερτασικά κ.λπ.
> Life > Positive <
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
ναυτία, έµετοσ, κοιλιακό
άλγοσ, διάρροια και σπάνια
χαµηλόσ πυρετόσ
κοιλιακό άλγοσ (κόψιµο),
έµετοσ, διάρροια
∆ΙΑΡΚΕΙΑ
48-72 ώρεσ
Συνήθωσ 24 ώρεσ. Μπορεί
να εµφανισθεί ή άµεσα
ή και 7-15 ώρεσ µετά
τη λήψη τησ «ένοχησ»
τροφήσ
χαρακτηρίζεται από παρουσία
αίµατοσ ή πυώδουσ υγρού στα
κόπρανα, υψηλό πυρετό, οξύ
κοιλιακό άλγοσ και διάρροια
απότοµη εµφάνιση οξείασ
Εµφανίζεται συνήθωσ 3-7
διάρροιασ, οξύσ κοιλιακόσ
ηµέρεσ µετά την άφιξη στη
πόνοσ, ναυτία και έµετοσ
συγκεκριµένη περιοχή και
διαρκεί περίπου 3 ηµέρεσ
-
-
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
θέμα
ΔίάΚόΠΕΣ
με το κατοικίδιο
ή χωρίς;
44
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
Το να φύγει κάποιοσ
διακοπέσ όταν
έχει κατοικίδιο,
προϋποθέτει
οργάνωση και
προετοιµασία,
έτσι ώστε αυτή η
περίοδοσ χαλάρωσησ
να περάσει χωρίσ
προβλήµατα για εσάσ
και τον µικρό σασ
σύντροφο. Ωστόσο,
γάτεσ και σκύλοι
έχουν εντελώσ
διαφορετικέσ
ανάγκεσ.
Ε
σείς θα κρίνετε εάν ο
τύπος των διακοπών που προβλέψατε είναι κατάλληλος για το ζώο
σας, ή εάν είναι προτιµότερο να το
κρατήσει κάποιος φίλος σας ή να
το αφήσετε σε πανσιόν φιλοξενίας.
Η γάτα είναι ένα ζώο που δένεται
µε τον χώρο του. ∆ιαταράσσεται
αρκετά από οποιαδήποτε αλλαγή
περιβάλλοντος. Εάν λείψετε για
µικρή περίοδο, είναι προτιµότερο
να βρείτε κάποιον να έρχεται
καθηµερινά στο σπίτι σας τακτικά
και να την φροντίζει.
Ο σκύλος από τη φύση του, δένεται µε το αφεντικό του. Αντίθετα
µε τη γάτα, βιώνει σχετικά άσχηµα
τον χωρισµό από τον ιδιοκτήτη του
και δεν µπορεί να αφήνεται µόνος
και έγκλειστος ούτε για λίγες
µέρες ή πολλές ώρες. Έχει ανάγκη
να βγαίνει τουλάχιστον δύο φορές
την ηµέρα βόλτα για τις ανάγκες
του.
Ταξίδι µε το κατοικίδιό σας
Αν τελικά αποφασίσετε να ταξιδέψετε µαζί µε τον τετράποδο φίλο
σας, πριν την αναχώρηση, πρέπει
να σιγουρευτείτε ότι το ξενοδοχείο ή το κάµπινγκ που πηγαίνετε,
δέχεται κατοικίδια και κάτω από
ποιες προϋποθέσεις. ∆ιευκρινίστε
ότι θα έχετε ένα κατοικίδιο µαζί
σας τη στιγµή που θα κάνετε την
κράτησή σας.
Μεταφορα µε αυτοκίνητο
Σκύλος: Θα πρέπει να βρίσκεται
> Life > Positive <
κατά προτίµηση στο πίσω µέρος του αυτοκινήτου (ποτέ στο
πορτµπαγκάζ). Κάντε µία στάση
κάθε δύο ώρες, σε κάποιο ήσυχο
µέρος, για να πιει νερό, να ξεµουδιάσει και να κάνει τις ανάγκες
του. Εάν δεν είναι συνηθισµένος
στο αυτοκίνητο, να είστε πιο
προσεκτικοί, ιδίως όταν ανοίγετε
την πόρτα, προσέχοντας να τον
κρατάτε πάντα µε λουρί, για να
µην σας φύγει.
Γάτα: Θα πρέπει να βρίσκεται
πάντα σε κλουβί για τη δική σας
και τη δική της ασφάλεια, εφοδιασµένο µε την άµµο της ή µε
εφηµερίδες και φρέσκο νερό.
Μην ανοίξετε ποτέ το κλουβί,
ιδίως αν οι πόρτες ή τα παράθυρα
του αυτοκινήτου να είναι ανοικτά,
γιατί µπορεί να σας φύγει.
Μην αφήνετε ποτέ το κατοικίδιό
σας µόνο στο αυτοκίνητο ούτε για
λίγη ώρα, ακόµα και µε τα παράθυρα ανοικτά ή σε σκιά. Πολλά
σκυλιά πεθαίνουν κάθε χρόνο
από θερµοπληξία. Σε περίπτωση
καύσωνα, φτιάξτε του µία σκιά και
βρέχετέ το συχνά κατά το ταξίδι
για να δροσίζεται.
45
Αεροπλάνο
Οι περισσότερες αεροπορικές
εταιρίες δέχονται ζώα. Οι γάτες
και τα σκυλιά µικρού µεγέθους
µπορούν να ταξιδέψουν σαν
χειραποσκευή µαζί σας, µέσα σε
κλουβί. Τα σκυλιά µεγαλύτερου
µεγέθους ταξιδεύουν σε κλουβί
µε τις αποσκευές. Επικοινωνήστε
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
θέµα
διακοπέσ µε το κατοικίδιο ή χωρίσ;
µε την εταιρία για να πληροφορηθείτε για τις τιµές και τις προϋποθέσεις ταξιδιού. Τα ζώα θα πρέπει
να είναι µέσα σε ταξιδιωτικό
κλουβί µεταφοράς και να έχουν
πρόσφατα πιστοποιητικά υγείας
από κτηνίατρο. Προσέξτε γιατί
µερικές αεροπορικές εταιρίες
δεν θα δεχτούν τα κατοικίδια ως
φορτίο σε συγκεκριµένες περιόδους του χρόνου, ενώ, ακόµη κι αν
έχετε κάνει κράτηση, οι εταιρίες
µπορούν να αρνηθούν τη µεταφορά του ζώου σας αν οι συνθήκες
δεν είναι ασφαλείς. Οι χώροι
αποσκευών δεν θερµαίνονται και
δεν ψύχονται και δεν είναι τελείως
ασφαλείς για το ζωάκι σας. Φροντίστε να δώσετε στη γάτα σας
κάποιο ηρεµιστικό για το ταξίδι.
Να ξέρετε ότι το αεροπλάνο είναι
το ποιο ακριβό µέσο µεταφοράς
για τα κατοικίδια.
Ο σκύλος από τη
φύση του, δένεται
µε το αφεντικό
του. Αντίθετα µε τη
γάτα, βιώνει σχετικά
άσχηµα τον χωρισµό
από τον ιδιοκτήτη
του και δεν µπορεί
να αφήνεται µόνος
και έγκλειστος ούτε
για λίγες µέρες ή
πολλές ώρες.
Τρένο
46
Θεωρητικά, τα κατοικίδια δεν µπορούν να ταξιδέψουν µαζί σας στο
βαγόνι, ακόµα κι αν είναι µικρού
µεγέθους και µέσα σε κλουβί.
Μερικές αµαξοστοιχίες είναι
εφοδιασµένες µε ειδικά κλουβιά
για τη µεταφορά των ζώων και η
τιµή αντιπροσωπεύει το 50% ενός
κανονικού εισιτηρίου. Επικοινωνήστε µε τον Ο.Σ.Ε. για πληροφορίες
και κρατήσεις.
Πλοίο
Σε γενικές γραµµές, οι ακτοπλοϊκές εταιρίες δέχονται τα κατοικίδια δωρεάν. Θα πρέπει όµως να
βρίσκονται στα ειδικά κλουβιά
µεταφοράς, στο κατάστρωµα του
πλοίου.Θα πρέπει να επισηµάνουµε ότι τα ταχύπλοα («καταµαράν»,
«δελφίνια») δεν έχουν τέτοια
κλουβιά. Παρ’ όλα αυτά, γάτες και
µικρόσωµα σκυλιά µπορούν να
ταξιδέψουν µαζί σας, στο κλουβά-
> Life > Positive <
κι τους. Σε κάθε περίπτωση, είναι
προτιµότερο να επικοινωνήσετε
µε την εταιρία για περισσότερες
διευκρινίσεις.
Αποφεύγετε να δίνετε υπερβολική
ποσότητα τροφής στο σκύλο ή
τη γάτα σας πριν την αναχώρηση
και µην ξεχνάτε να τους δίνετε
συχνά νερό. Εάν είναι δυνατόν,
µην υποβάλετε ζώα άρρωστα,
πολύ µικρής ή µεγάλης ηλικίας, σε
ταξίδια µεγάλης διάρκειας.
Νοµοθεσία για την παρουσία
σκύλων στις παραλίες
Αντίθετα µε την κοινή αντίληψη,
θα πρέπει να ξέρετε ότι οι σκύλοι
έχουν δικαίωµα να βρίσκονται
στην παραλία, εκτός αν υπάρχει
πινακίδα του ∆ήµου ή της Νοµαρχίας που να υποδεικνύει το
αντίθετο. Αν δεν υπάρχει απαγορευτική πινακίδα, τότε ο σκύλος
σας µπορεί να σας ακολουθήσει
στην παραλία. Υπενθυµίζουµε
όµως, ότι σύµφωνα µε τη νοµοθεσία (Ν. 3170/03), τα σκυλιά πρέπει
να είναι µε λουρί ή ελεγχόµενα
δίπλα στον κάτοχό τους, σε όλους
τους δηµόσιους χώρους, και να
µην δηµιουργούν φασαρία.
Μαζεύουµε τα περιττώµατα του
σκύλου µας. Είναι µία πράξη
σεβασµού προς τους συµπολίτες
µας, αλλά και απαίτηση από τον
Νόµο 3170/03.
Ο ήλιος δεν κάνει καλό στον σκύλο σας. Προβλέψτε οπωσδήποτε
µία θέση κάτω από την οµπρέλα
σας, καθώς και ένα µπολάκι µε
κρύο νερό.
Πανσιόν
Στις µέρες µας, οι ιδιοκτήτες
κατοικιδίων, θέλουν να µοιράζονται όλες τις εµπειρίες τους µε τα
τετράποδα µέλη της οικογένειάς
τους. Ωστόσο, παρόλο που εσείς
µπορεί να απολαµβάνετε τα αξιοθέατα, τα ζωάκια σας είναι πολύ
ευαίσθητα στο περιβάλλον τους
και δεν κατανοούν τις αλλαγές
που έρχονται µε τα ταξίδια. Τα
κατοικίδια -ιδιαίτερα οι γάτεςµπορεί να µην είναι σε θέση να
αντιµετωπίσουν το στρες από την
αλλαγή περιβάλλοντος.
Σε αυτήν την περίπτωση, µπορείτε να επιλέξετε κάποια από τις
πολλές πανσιόν για τη φύλαξη
του σκύλου ή της γάτας σας. Είναι
καλύτερο να επισκεφτείτε µερικές
από αυτές (κατά προτίµηση µαζί
µε το ζωάκι σας), έτσι ώστε να
διαλέξετε αυτήν που προσφέρει
τις καλύτερες συνθήκες και την
ανάλογη τιµή. Ελέγξτε την καθαριότητα των χώρων διαβίωσης, τους
χώρους για τρέξιµο, την ασφάλεια
των εγκαταστάσεων, τον υπεύθυνο, το προσωπικό, κ.λπ. Ρωτήστε
φίλους που έχουν κατοικίδια αν
έχουν δοκιµάσει κάποια πανσιόν
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
Από μικροί
ήμασταν περίεργοι ...
...να ανακαλύψουμε ποιο είναι το πιο
σημαντικό πράγμα στον κόσμο.
Όταν το βρήκαμε αποφασίσαμε να
κάνουμε έργο ζωής την προάσπιση
και εξασφάλισή του- της υγείας.
Είμαστε στο πλευρό της ιατρικής
κοινότητας παρέχοντας φαρμακευτικά προϊόντα υψηλής ποιότητας,
προσπαθώντας να έχουν πρόσβαση
σε αυτά, όλοι οι συνάνθρωποί μας.
Παραμένουμε περίεργοι, παραμένουμε αποφασισμένοι, παραμένουμε
στο πλευρό σας με τον ενθουσιασμό
και την επιμονή μικρού παιδιού.
Αθήνα: Μονής ∆αµάστας 6, 12133 Περιστέρι • Τηλ: 210 5777140 • Fax: 210 5788791 • e-mail: [email protected] • www.farmasyn.gr
Γραφείο Β. Ελλάδος: Μαιάνδρου & Αδµήτου 27, 56224 Εύοσµος • Τηλ: 2310 703856 • Fax: 2310 703178 • e-mail: [email protected]
>
θέµα
διακοπέσ µε το κατοικίδιο ή χωρίσ;
και αν έµειναν ευχαριστηµένοι.
Για σκύλους, οι τιµές κυµαίνονται
από €15 έως €20 την ηµέρα.
Για τις γάτες, οι τιµές κυµαίνονται
από €10 έως €15 την ηµέρα.
Οι παραπάνω τιµές µπορούν να
µειωθούν σε περίπτωση διαµονής
µεγάλης διάρκειας ή αν πρόκειται
για παραπάνω από ένα ζώο. Σε
κάθε περίπτωση, κάντε τις κρατήσεις σας τουλάχιστον δύο µήνες
πριν, εάν θέλετε να είστε σίγουροι
ότι θα βρείτε θέσεις.
Μην αφήσετε το ζώο σας στην
πανσιόν και... το ξεχάσετε εκεί,
ειδικά αν είναι σκύλος. Εάν µπορείτε, προκειµένου να εξοικειωθεί
το ζώο µε τον χώρο, κάντε δοκιµές
µικρής διάρκειας όλο το δίµηνο
που θα προηγηθεί της απουσίας
σας.
Αφήστε στον υπεύθυνο της
πανσιόν τα τηλέφωνά σας, τα
τηλέφωνα του κτηνιάτρου που
παρακολουθεί το ζώο και ένα
τηλέφωνο κάποιου φίλου που
48
> Life > Positive <
θα βρίσκεται στην περιοχή όσο
εσείς θα λείπετε, για περίπτωση
ανάγκης. Έχετε υπόψη σας, ότι το
ζώο πρέπει να έχει κάνει όλα τα
απαραίτητα εµβόλια και να έχει
αποπαρασιτωθεί.
περισσότερα ζώα, µία βέβαιη καταδίκη σε θάνατο. Η εγκατάλειψη
ζώου είναι αδίκηµα και τιµωρείται
µε χρηµατικές ποινές έως € 1500
ή/ και εξάµηνη φυλάκιση (Ν.
3170/03).
Εγκατάλειψη: µία ανεύθυνη
ενέργεια που τιµωρείται από
τον νόµο
Κίνδυνοι, Ασθένειες και
Αδιαθεσίες
Κάθε χρόνο, πάρα πολλά σκυλιά
και γατιά εγκαταλείπονται βάρβαρα την περίοδο των διακοπών από
τους ανεύθυνους ιδιοκτήτες τους.
Αυτές οι εγκαταλείψεις είναι,
εν µέρει, ο λόγος ύπαρξης των
αναρίθµητων αδέσποτων στους
δρόµους της χώρας µας, που
επιπλέον, αναπαράγονται συνεχώς, καθώς συνήθως δεν είναι
στειρωµένα. Στο σοκ που παθαίνει
το ζώο από το χάσιµο του αφεντικού του, προστίθεται ο φόβος και
η αδυναµία επιβίωσης από µόνο
του. Η εγκατάλειψη είναι, για τα
Τα κουνούπια, οι σκνίπες, τα
δαγκώµατα φιδιών, οι δηλητηριάσεις είναι µόνο λίγοι από τους
κινδύνους που παραµονεύουν τον
ανυποψίαστο ταξιδιώτη, αλλά και
το κατοικίδιό του που τον ακολουθεί στις διακοπές.
Η προσπάθεια εύρεσης εγκαταστάσεων έκτακτης ανάγκης για
ζώα, ενώ έχετε ένα πληγωµένο
ζώο, είναι λόγος για να καταστραφούν οι διακοπές σας.
Απώλεια
Σε περίπτωση απώλειας, η σήµανση είναι ο µόνος τρόπος για να
βρείτε το ζώο σας. Σας προτείνουµε να βάλετε ταυτότητα στο περιλαίµιό του, µε τη διεύθυνση σπιτιού και το τηλέφωνό σας, κατά
προτίµηση κάποιο κινητό. Επίσης,
σύµφωνα µε τον νόµο, το ζώο
σας πρέπει να έχει σηµανθεί
µε ειδικό µικροτσίπ, από τον
κτηνίατρό σας. Το µικροτσίπ
τοποθετείται ανώδυνα,
είναι ασφαλές για το ζώο
και σε πολλές περιπτώσεις
βοήθησε να βρεθούν ζώα
που χάθηκαν.
Τα ζώα που χάνονται από
το σπίτι τους, αντιµετωπίζουν µεγαλύτερο
κίνδυνο. Τα ξένα µέρη
αποπροσανατολίζουν τα
ζώα σας και τα κάνουν να
ενεργούν µε τρόπους που
τα θέτουν σε µεγαλύτερο
κίνδυνο να τα σκοτώσει
κάποιος. <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
Αναζητήστε
το νέο τεύχος
του περιοδικού
της
στα φαρμακεία με την ειδική σήμανση
• Υγεία
ΜΑΪΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ
• Διατροφή
10
• Ομορφιά
• Ψυχολογία
• Fitness
C r e a t i v e
ν,
και άλλα θέματα Ευ Ζη
ό
δικ
ριο
πε
στο διμηνιαίο
US!
healthyme της ISOPL
οσοφία της
Ακολουθώντας τη φιλ
γωγή της
ISOPLUS για την προα
του
υγείας και της ευεξίας
ό
δικ
ριο
πε
το
,
ανθρώπου
ι
κα
η
ωσ
ημέρ
healthyme παρέχει εν
τα
μα
θέ
συμβουλές ειδικών για
σικής
φυ
,
ής
οφ
τρ
υγείας, δια
σης,
κη
άσ
ής
ομορφιάς, σωματικ
και
ίας
πνευματικής ευεξ
ζην!
γενικότερα θέματα ευ
ΔΙΑΙΤΕΣ:
Από το Α ως το Ω
α φαρμακεία
Διανέμεται δωρεάν στ
η ISOPLUS.
με την ειδική σήμανσ
!
Αναζητήστε το σήμερα
Ν
Ι
ΕΤΑ
ΡΕΑ
ΔΩ
ΝΕΜ
ΣΦΡΑΓΙΔΑ
ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑΣ
Μεγάλη γκάμα
των προϊόντων της ISOPLUS
θα βρείτε στα φαρμακεία
με την ειδική σήμανση
ΣΦΡΑΓΙΔΑ
ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑΣ
Health & Nutrition
Health & Nutrition
TM
Health & Nutrition
εμπνευσμένη από τη φύση
εμπνευσμένη από τη φύση
Perfect for Every Body
Perfect for Every Body
TM
ΔΙΑ
ΣΦΡΑΓΙΔΑ
ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑΣ
εμπνευσμένη από τη φύση
Perfect for Every Body
TM
find us on
ÁÈÇÍÁ: Τ. 210 95 79 707 • F. 210 95 72 169 • e-mail: [email protected] • www.healthyme.gr • ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Τ. 2310 028 668 • F. 2310 028 668 εσωτ. 2301
>
διατροφή
>τησ Νεκταρίασ Καρακώστα
ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ
Πού µασ κάνουν καλό;
Πιπέρι που καίει σαν τον Ήλιο,
κόκκινο πιπέρι ζεστό σαν τον
Ερµή, κανέλα είναι η Αφροδίτη,
και γλυκιά και πικρή σαν όλεσ
τισ γυναίκεσ, και η Γη, το αλάτι
του ηλιακού συστήµατοσ, καθώσ
τίποτα δεν γίνεται χωρίσ αυτό.
H ατάκα του «παππού» στην
«Πολίτικη Κουζίνα» του Τάσου
Μπουλµέτη, είναι απλά ενδεικτική
τησ πολυδιάστατησ φύσησ των
µπαχαρικών: η απλόχερη χρήση
τουσ στην κουζίνα, δεν προσδίδει
απλά γεύση στα πιάτα, αλλά
συµβάλλει και στην καλή µασ
υγεία.
> Life > Positive <
Τ
α περισσότερα µπαχαρικά είναι οι κα-
λύτεροι «εξολοθρευτές» πολλών από τις βλαβερές
ουσίες που «συχνάζουν» στο ανθρώπινο σώµα.
Έρευνα που εξέτασε 24 από τις γνωστότερες
ουσίες που «τσιγκλίζουν ευχάριστα» τον ουρανίσκο
µας, κατέληξε στο συµπέρασµα ότι συγκεκριµένα
µπαχαρικά και βότανα δεν διαθέτουν απλά πλούσια αντιοξειδωτική δράση, αλλά είναι και σε θέση
να αναστέλλουν την καταστροφή των ιστών και τις
επιπλοκές που προκαλεί ο διαβήτης. Κι αυτό, γιατί
κατορθώνουν να παρέµβουν στη διαδικασία γλυκοζυλίωσης των πρωτεϊνών και στον σχηµατισµό προϊόντων προχωρηµένης γλυκοζυλίωσης (ουσίες AGE).
«Πρωταθλητές» στην προστασία του οργανισµού
από τη γλυκοζυλίωση αναδείχθηκαν το γαρίφαλλο,
το ινδοπίπερο και η κανέλα.
Νέα δεδοµένα ενισχύουν και τον ρόλο των µπαχαρικών στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου
και του προστάτη. ∆εν θεωρείται τυχαίο ότι στην
Ινδία, χώρα µε τη µεγαλύτερη κατανάλωση µπαχαρικών, παρατηρούνται τα χαµηλότερα ποσοστά αυτών
των καρκίνων.
Επιπλέον, πρόσφατη µελέτη που δηµοσιεύθηκε
στην Αµερικανική Επιθεώρηση ∆ιατροφής (Journal
of Nutrition) έδειξε ότι ένα γεύµα πλούσιο σε λίπος,
αλλά µε πολλά µπαχαρικά (µαύρο πιπέρι, κουρκουµά, ρίγανη, δεντρολίβανο, γαρίφαλο, σκόρδο,
πάπρικα και κανέλα) έχει την ιδιότητα να αυξάνει την
αντιοξειδωτική ικανότητα των κυττάρων, εµποδίζοντας την αύξηση των τριγλυκεριδίων στο αίµα.
Στις γραµµές που ακολουθούν, «ακτινογραφούµε» 11
γνωστά µπαχαρικά, αποκαλύπτοντας γιατί αποτελούν τους «κρυφούς συµµάχους» της υγείας µας!
51
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
διατροφή
µπαχαρικά & υγεία
γαρίφαλο
Το αιθέριο έλαιό του διαθέτει αναλγητική, αντισηπτική και απολυµαντική δράση και
θεωρείται «φάρµακο» για τον πονόδοντο, τη δυσπεψία, τη ναυτία. Μελέτες
έχουν δείξει ότι η καθηµερινή κατανάλωση γαρίφαλου µειώνει επίσης τα
ποσοστά γλυκόζης, τριγλυκεριδίων και ολικής χοληστερόλης στο αίµα.
Το γαρίφαλο αποτελείται κατά 30% από φαινόλες, την ώρα που η περιεκτικότητα σε φαινόλες των πολυδιαφηµισµένων για την αντιοξειδωτική τους
δράση µπλε µούρων, δεν ξεπερνά το 5%!
Οι φαινόλες έχουν συσχετιστεί από δεκάδες έρευνες µε τη µείωση του κινδύνου εµφάνισης καρκίνου, καρδιοπάθειας, νευροεκφυλιστικών νόσων και οστεοπόρωσης.
κανέλα
Πολλές θεραπευτικές ιδιότητές της είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Από τα πολύ
παλιά χρόνια θεωρείτο «φάρµακο» για τις αδιαθεσίες της περιόδου και της
εγκυµοσύνης, όπου και χρησιµοποιείτο µε τη µορφή αφεψήµατος. Πιστεύεται ότι έχει δράση και κατά της σεξουαλικής ανικανότητας, γι’ αυτό
και απαντάται στις περισσότερες αφροδισιακές συνταγές. Στη διάρκεια
του Μεσαίωνα είχε χρησιµοποιηθεί στην αντιµετώπιση της αρθρίτιδας και
του βήχα. Σύγχρονες έρευνες έχουν δείξει ότι µισό κουταλάκι κανέλας µειώνει
σηµαντικά τα επίπεδα του σακχάρου στο αίµα των διαβητικών, ενώ γνωστή είναι και η
δράση κατά των ιογενών λοιµώξεων.
ρίγανη
52
Η ρίγανη περιέχει πλήθος αιθέριων ελαίων, που εµποδίζουν τη δράση διαφόρων µικροοργανισµών, προφυλάσσοντάς µας από διάφορες ασθένειες. Παράλληλα
εµφανίζει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, ισχυρότερη από πολλά φρούτα
και λαχανικά. Μία κουταλιά φρέσκιας ρίγανης έχει παρόµοια αντιοξειδωτική δράση µε ένα µήλο µεσαίου µεγέθους.
Σύµφωνα µε µελέτη του Πανεπιστηµίου της Βόννης, η ρίγανη διαθέτει και
ισχυρή αντιφλεγµονώδη δράση και δρα προστατευτικά κατά της οστεοπόρωσης.
Επιστήµονες από το Πανεπιστήµιο του Λονγκ Άιλαντ των ΗΠΑ επικεντρώθηκαν πρόσφατα σε µια ουσία της ρίγανης, την καρβακρόλη, και διαπίστωσαν ότι έχει την ικανότητα να
διεγείρει την απόπτωση (κυτταρικός θάνατος) των καρκινικών κυττάρων στον καρκίνο
του προστάτη.
τζίντζερ
Θεωρείται “φάρµακο” για τη ναυτία, τους πόνους στο στοµάχι (συµπληρώµατα τζίντζερ
χρησιµοποιούνται για την ανακούφιση καρκινοπαθών ασθενών από τη ναυτία
που προκαλεί η χηµειοθεραπεία), αλλά και για τις φλεγµονές.
Σύµφωνα µε έρευνα που πραγµατοποιήθηκε το 2010, η κατανάλωση 2
γραµµαρίων τζίντζερ την ηµέρα µειώνει τους µυϊκούς πόνους κατά 25% -η
παυσίπονη δράση του µάλιστα φαίνεται να πολλαπλασιάζεται µε τη θερµική του επεξεργασία (µαγείρεµα).
Επιπλέον, έρευνα του Πανεπιστηµίου του Μίσιγκαν, του Maryland Medical Center και
της Mayo Clinic υποστηρίζει ότι το τζίντζερ βοηθά στην καταπολέµηση του καρκίνου
των ωοθηκών, ανακουφίζει από την κόπωση, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστηµα και
µειώνει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίµα.
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
θυµάρι
Φαρµακευτική είναι γνωστό ως το φυτό µε τις περισσότερες θεραπευτικές
ιδιότητες. Είναι το καλύτερο αντισηπτικό και απολυµαντικό βότανο. Την
ιδιότητά του αυτή την οφείλει στη µεγάλη περιεκτικότητά του σε θυµόλη
(thymol) που περιέχει το αιθέριο έλαιό του.
δεντρολίβανο
Οµάδα Βρετανών και Γιαπωνέζων ερευνητών τόνισαν σε πρόσφατη µελέτη τους την
ευεργετική δράση του συγκεκριµένου βοτάνου στη λειτουργία του εγκεφάλου. Βρήκαν ότι το
δεντρολίβανο περιέχει ένα συστατικό (καρνοσικό οξύ), που αντιµάχεται την καταστροφή που
προκαλούν στον εγκέφαλο οι ελεύθερες ρίζες, επιβραδύνει τη φυσιολογική γήρανση
του εγκεφάλου και λειτουργεί σαν «ασπίδα» απέναντι στα εγκεφαλικά επεισόδια
και τις νευροεκφυλιστικές νόσους, όπως το Αλτσχάιµερ.
Παλαιότερη in vitro µελέτη που είχε πραγµατοποιηθεί σε ποντίκια, µε χρηµατοδότηση του Αµερικανικού Ινστιτούτου για την Μελέτη του Καρκίνου, είχε
δείξει ότι η πρόσληψη δεντρολίβανου µειώνει τις πιθανότητες εµφάνισης
καρκίνου του µαστού, στα πολύ αρχικά στάδια, καθώς εµποδίζει τα υγιή
κύτταρα να µετατραπούν σε καρκινικά.
Πρόσφατη έρευνα (που δηµοσιεύθηκε το Νοέµβριο του 2012) ήλθε να κάνει µία ακόµη
προσθήκη στις ευεργετικές ιδιότητες του δεντρολίβανου. Όπως αποδείχθηκε, το καρνοσικό
οξύ συµβάλλει σηµαντικά στην υγεία των µατιών και θα µπορούσε να έχει κλινική εφαρµογή
σε παθήσεις όπως η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
πιπέρι
Το µαύρο πιπέρι αποτελεί εξαιρετική πηγή σιδήρου, καθώς ένα κουταλάκι δίνει περίπου το
1/10 της ποσότητας που χρειαζόµαστε ηµερησίως. Η κύρια ουσία του, η πιπερίνη,
φαίνεται ότι έχει ευεργετική δράση και στο πεπτικό µας σύστηµα.
Πρόσφατη έρευνα, υποδεικνύει ότι η πιπερίνη, καταπολεµά το πάχος,
µπλοκάροντας τη δηµιουργία νέων λιπωδών κυττάρων, κάνοντας τους
επιστήµονες να µιλούν για µια πιθανή, φυσική εναλλακτική στην αντιµετώπιση της παχυσαρκίας. Τα καυτερά µπαχαρικά (µαυροπίπερο, τσίλι, πιπέρι
καγιέν), έχουν λανθασµένα την φήµη ότι αυξάνουν τον κίνδυνο εµφάνισης
πεπτικού έλκους, στην πραγµατικότητα όµως µειώνουν αυτόν τον κίνδυνο, αδρανοποιώντας τα βακτήρια που είναι υπεύθυνα για την πρόκληση του έλκους (Helicobacter pylori) και
διεγείροντας τον βλεννογόνο του στοµάχου να εκκρίνει προστατευτικά υγρά.
53
κόλιαντρος
Μελέτες σε διαβητικά ποντίκια έδειξαν ότι η κατανάλωσή του µειώνει το σάκχαρο και
τη χοληστερίνη. Πρόσφατα αποµονώθηκε ένα συστατικό του, η δοδεσενάλη, η
οποία σύµφωνα µε ερευνητές έχει ισχυρή αντιµικροβιακή δράση. Μάλιστα,
η αντιµικροβιακή δράση της δοδεσενάλης είναι τόσο ισχυρή, που οι επιστήµονες θεωρούν ότι ο κόλιαντρος θα µπορούσε να έχει θέση ακόµη και
στην καταπολέµηση των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά λοιµώξεων και στην
πρόληψη των τροφικών δηλητηριάσεων (µε προσθήλη ελαίου κόλιαντρου στα
συντηρητικά των τροφίµων). Ο κόλιαντρος χρησιµοποιείται ευρέως στη µεσογειακή
κουζίνα, δίνοντας πλούσιο άρωµα σε πιάτα µε κοτόπουλο, χοιρινό ή λαχανικά.
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
διατροφή
µπαχαρικά & υγεία
φασκόµηλο
∆ιακρίνεται για τις αντισηπτικές και αποξηραντικές του ιδιότητες, είναι αποτελεσµατικό
στην αντιµετώπιση της καταρροής, ενώ η αντιδιαβητική δράση που έχει αναφερθεί σε
ορισµένες µελέτες δεν έχει ακόµα επιβεβαιωθεί. Σύµφωνα µε έρευνα που δηµοσιεύθηκε στο περιοδικό Pharmacology, Biochemistry and Behavior, Βρετανοί επιστήµονες
επιβεβαίωσαν την υπόνοια ότι το φασκόµηλο βελτιώνει τη µνήµη.
κουρκουµάς
Το χαρακτηριστικό κίτρινο µπαχαρικό, δηµοφιλές στις κουζίνες της Ινδίας, της
Νότιας Ασίας και της Μέσης Ανατολής, εκτός από άρωµα και πλούσια γεύση,
δίνει στα πιάτα χαρακτηριστική εικόνα και χρώµα. Ο κουρκουµάς περιέχει
ισχυρές αντιοξειδωτικές ουσίες, δρα καταπραϋντικά στον πόνο και ασκεί αντιφλεγµονώδη δράση. Περιέχει την ουσία κουρκουµίνη - µια φυσική χρωστική
ουσία που χρησιµοποιείται στην παρασκευή του κάρι, η οποία έχει την ιδιότητα να
αναστέλλει τις φλεγµονώδεις αποκρίσεις του οργανισµού. Έρευνα του Πανεπιστηµίου
Ludwig-Maximilians του Μονάχου έδειξε ότι µπορεί να έχει δράση και κατά του καρκίνου, καθώς πέρα από τις φλεγµονώδεις αντιδράσεις, εµποδίζει και τις µεταστάσεις στον
καρκίνο του προστάτη! Έρευνες έχουν δείξει επίσης, ότι το ...συγγενικό του κουρκουµά,
κάρι, έχει προστατευτική δράση ενάντια στη νόσο Αλτσχάιµερ, αλλά και στο Πάρκινσον!
Κρόκος Κοζάνης (σαφράν)
Το σαφράν περιέχει πλήθος θρεπτικών συστατικών όπως βιταµίνες C, Α, Β1, Β2, B3,
B6 και Β9, µέταλλα και ιχνοστοιχεία, όπως µαγνήσιο, σίδηρο, ασβέστιο, φώσφορο,
χαλκό, σελήνιο, κάλιο και ψευδάργυρο. Περιέχει επίσης αρκετές φυτοχηµικές ουσίες
µε φαρµακευτικές ιδιότητες. Έτσι, η κατανάλωσή του έχει συσχετιστεί µε βελτίωση της
εγκεφαλικής λειτουργίας, της όρασης και της πέψης, αλλά και µε τη βελτίωση των λιπιδίων του αίµατος. Φαίνεται ότι έχει επίσης αντιθροµβωτική δράση, προσφέρει προστασία ενάντια στις φλεγµονές και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστηµα, ενώ θεωρείται και
φυσικό... αφροδισιακό!
Τα τελευταία χρόνια, µελετάται εκτενώς η δράση των ενεργών συστατικών του κρόκου
Κοζάνης (όπως π.χ. της κρόκινης) κατά της νευρωνικής φλεγµονής και ο ρόλος τους
στην προστασία των νευρώνων. Αν οι προσδοκίες των ερευνητών επιβεβαιωθούν, είναι
πιθανό ο κρόκος Κοζάνης να ανοίξει τον δρόµο για την πρόληψη ή/και την αντιµετώπιση
σοβαρών παθήσεων, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας. <
54
> ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ VS ΑΛΑΤΙ: ΣΗΜΕΙΩΣΑΤΕ 1
Ωστόσο, τα πλεονεκτήµατα των
µπαχαρικών δεν σταµατούν
εδώ. Ένα από τα σηµαντικότερα
προσόντα τουσ είναι ότι µπορούν
µασ να βοηθήσουν να µειώσουµε
δραστικά το αλάτι και τη ζάχαρη
από τισ συνταγέσ µασ.
∆οκιµάστε αντί για αλάτι, να βάλετε στο φαγητό σασ µπαχαρικά
έντονησ γεύσησ, όπωσ το σκόρδο,
> Life > Positive <
το πιπέρι, το κάρι, το κύµινο κ.ά.
Αν έχετε συνηθίσει την κίνηση να
προσθέτετε αλάτι στο φαγητό σασ
πριν το δοκιµάσετε, τότε µπορείτε να χρησιµοποιήσετε σκόρδο
ή κρεµµύδι σε σκόνη, αντί για
αλάτι. Στα ζυµαρικά µπορείτε να
παραλείψετε τελείωσ το αλάτισµα
και να τα αρωµατίσετε µε βασιλικό, ρίγανη, µαϊντανό ή πιπέρι.
Το (γευστικό) αποτέλεσµα θα σασ
εκπλήξει ευχάριστα!
Υπάρχουν, τέλοσ, ορισµένα
µπαχαρικά µε γλυκιά γεύση,
τα οποία θα σασ βοηθήσουν να
µετριάσετε τη ζάχαρη, τόσο στη
µαγειρική όσο και στη ζαχαροπλαστική. Τέτοια µπαχαρικά
είναι το γλυκάνισο, το κάρδαµο, η
κανέλα, γαρίφαλο, το τζίντζερ και
το µοσχοκάρυδο.
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
µικρά & πρακτικά
Ο ήλιοσ
είναι ζωοδότησ,
γι’ αυτό και δεν
πρέπει να τον φοβόµαστε, αλλά να τον χαιρόµαστε. Ο πλαστικόσ χειρουργόσ κ.
Επικίνδυνα φυτοφάρµακα σε µήλα, µπανάνεσ, αχλάδια,
πατάτεσ, καρότα και κολοκύθια εντοπίστηκαν στο πλαίσιο έρευνασ
του ελληνικού γραφείου τησ Greenpeace. Για την προστασία των
Νίκοσ Μεταξωτόσ µασ δίνει 5 απλέσ
καταναλωτών, η Greenpeace συστήνει:
συµβουλέσ για να απολαµβάνουµε την
• Να προτιµάµε προϊόντα στην εποχή τουσ,
αναζωογονητική έκθεση στον ήλιο, όλο
καθώσ ένα εποχικό φυτό έχει
τον χρόνο: • Χρησιµοποιήστε αντηλιακό 365 ηµέρεσ τον χρόνο, είτε είστε στην
συνήθωσ λιγότερεσ ανάγκεσ
πόλη, είτε στην εξοχή, ακόµη κι όταν έχει
προστασίασ, από ένα
συννεφιά. • Κατά τη διάρκεια του καλοκαιεκτόσ εποχήσ. • Να
ριού, σιγουρευτείτε ότι φοράτε καπέλο και
µην απαιτούµε όµοια
γυαλιά ηλίου, όταν εκτίθεστε στον ήλιο. Στην
και 'αψεγάδιαστα'
παραλία, αποφεύγετε τον ήλιο µεταξύ 14:00
και 16:00. • Εφαρµόστε το αντηλιακό 30’ πριν
προϊόντα, καθώσ
βγείτε έξω και ανανεώστε το κάθε δύο ώρεσ,
οι φυσικέσ ντόπιεσ
µετά το κολύµπι ή την εφίδρωση. • Αποφύγετε
ποικιλίεσ δεν
τη χρήση περυσινών αντηλιακών, εκτόσ αν διµπορούν να παράξουν
ατηρούνται σε άριστη κατάσταση. • Βεβαιωοµοιόµορφουσ καρπούσ. •
θείτε ότι τα µικρά παιδιά δεν εκτίθενται στον
Να προτιµάµε τοπικά είδη, στα
ήλιο χωρίσ καπέλο, αντηλιακό και γυαλιά.
Θα πρέπει επίσησ να φορούν ανοιχτόχρωοποία δεν έχουν προστεθεί τοξικά µετά
µα t-shirt, που να καλύπτουν το σώµα
τη συγκοµιδή, µε σκοπό τη συντήρηση και τη µεταφορά τουσ από
τουσ. Απαγορεύεται αυστηρά
την άλλη άκρη του πλανήτη. • Να προτιµάµε βιολογικά προϊόντα.
η έκθεση στον ήλιο
• Να µην επαναπαυόµαστε στο πλύσιµο, καθώσ δεν λύνει το
βρεφών κάτω
πρόβληµα.
των 6 µηνών.
Πότε πρέπει να αφαιρείται ένασ σπίλοσ;
Την άµεση αφαίρεση ενόσ σπίλου (ελιάσ) που αλλάζει χρώµα, σχήµα, µέγεθοσ, προκαλεί κνησµό ή αιµορραγεί συστήνουν οι πλαστικοί χειρουργοί,
δεδοµένου ότι µια τέτοια αλλαγή στον σπίλο ενδέχεται, αν δεν αντιµετωπιστεί έγκαιρα, να
εξελιχθεί σε µελάνωµα που µπορεί να αποβεί µοιραίο! «Οποιαδήποτε αλλαγή στη µορφή
ενόσ σπίλου θα πρέπει άµεσα να µασ οδηγήσει στον γιατρό, είτε αυτόσ είναι πλαστικόσ, είτε
δερµατολόγοσ, γιατί η έγκαιρη διάγνωση και αντιµετώπιση σώζει ζωέσ», τονίζει ο πλαστικόσ
χειρουργόσ κ. Άρησ Νταµάγκασ, αναπληρωτήσ διευθυντήσ στην κλινική Πλαστικήσ Χειρουργικήσ του 251 Γενικού Νοσοκοµείου Αεροπορίασ.
•
Η συνταξιοδότηση έχει καταστροφικές συνέπειες στην ψυχική και σωµατική υγεία των ατόµων, διαπιστώνει νέα µελέτη. Η µελέτη
δηµοσιεύθηκε από το Institute of Economic Affairs (IEA) και ενισχύει τα σχέδια των κυβερνήσεων για αύξηση των ορίων ηλικίας
συνταξιοδότησης, καθώς έδειξε ότι η συνταξιοδότηση αυξάνει τις πιθανότητες εµφάνισης κλινικής κατάθλιψης κατά 40%, ενώ το
ποσοστό ανέρχεται σε 60% για την ανάπτυξη άλλων σωµατικών ασθενειών. Τρεις στις δέκα Ελληνίδες έχουν ζήσει τον εφιάλτη
του ξυλοδαρµού από τον σύντροφό τους, έστω µία φορά στη ζωή τους. Ένας εφιάλτης που, για αρκετές γυναίκες, έχει µετατραπεί
σε καθηµερινή κόλαση τον τελευταίο χρόνο, σύµφωνα µε έρευνα που διενεργήθηκε από την Εταιρεία Μελέτης Ανθρώπινης Σεξουαλικότητας και το Ανδρολογικό Ινστιτούτο. Αρνητικοί πρωταγωνιστές -συνήθως- άνεργοι άνδρες, λίγο µετά την ηλικία των 40,
άνδρες µε έντονο εργασιακό στρες, µε πιεστικές οικονοµικές υποχρεώσεις, αλλά και µε «κουρεµένη» σεξουαλική δραστηριότητα.
O αριθµός των µεταµοσχεύσεων στην Ελλάδα την τελευταία τριετία µειώνεται επικίνδυνα, µε τραγικές συνέπειες για τους ασθενείς
που χρειάζονται µεταµόσχευση. Πρόκειται για τη χειρότερη επίδοση της χώρας τα τελευταία 12 χρόνια, καθώς το 2012 η αναλογία ήταν
7 µεταµοσχεύσεις ανά εκατοµµύριο πληθυσµού ενώ το 2011 ήταν 7,2. Τα αίτια της κατάστασης αυτής, που έχει ανυπολόγιστο κόστος σε
ανθρώπινες ζωές, αποδίδονται στο ξεπερασµένο νοµοθετικό πλαίσιο, αλλά και στις προκαταλήψεις που εξακολουθούν να υπάρχουν σε
τµήµα του πληθυσµού.
•
•
> Life > Positive <
IOYΛIOΣ - AYΓOYΣTOΣ
2012 # 28
18
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013
>
παρουσίαση
Κορυφαία αντηλιακή προστασία
Τ
ο βασικότερο «όπλο» µας
για ασφαλή έκθεση στον ήλιο
είναι τα αντηλιακά προϊόντα. Η
MACROVITA παρουσιάζει µια ολοκληρωµένη σειρά από φυσικά αντηλιακά καλλυντικά για το πρόσωπο,
το σώµα και τα µαλλιά, που εκτός
από προστασία από τις βλαβερές
επιδράσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας, διαθέτουν πλούσια ενυδατική και αντιγηραντική δράση.
Η αντηλιακή σειρά της MACROVITA
οφείλει την αποτελεσµατικότητά
της στις πανίσχυρες αντιοξειδωτικές ιδιότητες µιας πληθώρας φυσικών συστατικών βιολογικής καλλιέργειας: ηλίανθου, λαδιού ελιάς και
κόκκινου σταφυλιού, που συµπληρώνονται από την -πασίγνωστη για
τις εξαιρετικές ενυδατικές και καταπραϋντικές ιδιότητές της- αλόη.
Τα αντανακλαστικά και απορροφητικά φίλτρα των αντηλιακών της
MACROVITA εξουδετερώνουν τις
δυσµενείς επιδράσεις της ηλιακής
ακτινοβολίας (UVA, UVB, IR), εκµηδενίζοντας κάθε κίνδυνο πρόκλησης εγκαυµάτων, αφυδάτωσης και
Όσο κι αν µασ λένε πωσ
πρέπει να «φυλαγόµαστε»
από αυτόν, ο ήλιοσ
µπορεί να γίνει ο πιο
πιστόσ σύµµαχοσ για
τη διατήρηση τησ
καλήσ υγείασ όλησ τησ
οικογένειασ. Αρκεί να
µην τον υποτιµάτε και να
ακολουθείτε τουσ κανόνεσ
ασφαλούσ έκθεσησ.
φωτογήρανσης.
Όµως, η δράση τους δεν σταµατά
εκεί. Τη σύνθεσή τους συµπληρώνει µια σειρά από ενυδατικά, αντιγηραντικά και αντιφλογιστικά συστατικά: κάστανο Βραζιλίας, µαύρη
βρώµη, τζοτζόµπα, αµυγδαλέλαιο,
γλυκύριζα και προβιταµίνη Β5, που
ενυδατώνουν βαθιά το δέρµα.
Η σειρά περιλαµβάνει:
• Ενυδατική κρέµα προσώπου, µε
SPF 30 • Ενυδατική κρέµα προσώπου, µε SPF 50+, λευκή ή στο χρώµα
του δέρµατος • Ενυδατικό γαλάκτωµα προσώπου και σώµατος, µε
SPF 50 • Γαλάκτωµα για τα παιδιά
και για άτοµα µε υπερευαίσθητο
δέρµα, µε SPF 50 • Ενυδατικό γαλάκτωµα σώµατος, µε SPF 20 • Λάδι
για βαθύ µαύρισµα, µε SPF 2 • Γαλάκτωµα ενυδάτωσης για µετά τον
ήλιο • Αντηλιακή λοσιόν µαλλιών.
Ειδική ένδειξη
∆εν περιέχουν mineral oil, βαζελίνη, προπυλενογλυκόλη, σιλικόνες
και parabens, ούτε µεταλλαγµένα
φυτικά συστατικά. Είναι δερµατολογικά ελεγµένα, φιλικά προς το
περιβάλλον και δεν δοκιµάζονται
σε ζώα.
H ένδειξη UVA µέσα σε κύκλο, που
φέρουν τα προϊόντα της σειράς
στη συσκευασία τους, σηµαίνει ότι
προσφέρουν εγγυηµένη προστασία
από την υπεριώδη ακτινοβολία και
αντέχουν στο νερό. Η δράση τους
αυτή έχει πιστοποιηθεί µε ειδικές
εργαστηριακές µελέτες.
Τα αντηλιακά της MACROVITA διατίθενται αποκλειστικά στα φαρµακεία και σε επιλεγµένα καταστήµατα βιολογικών προϊόντων.
Περισσότερες πληροφορίες στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.macrovita.gr
> Life > Positive <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
>
αγορά
HealthyDermaClinics
> Tέλος στην κυτταρίτιδα
Θεαµατικά αποτελέσµατα
στην καταπολέµηση της
κυτταρίτιδας, χάρη στην
πρωτοποριακή τεχνική
Raylife, προσφέρει ο εξειδικευµένος χώρος ιατρικής
αισθητικής Healthy Derma
Clinics.
Το Raylife δίνει λύση στο
πρόβληµα της κυτταρίτιδας, µε τη βοήθεια του
ακουστικού κύµατος, µια
εφαρµογή που δρα άµεσα
κατά του τοπικού πάχους. Τα
ακουστικά κύµατα ενεργοποιούν τη λιπόλυση, καθώς
αυξάνουν τη διαπερατότητα
της εξωτερικής µεµβράνης
του λιποκυττάρου, επιτρέποντας στο περιεχόµενό
του να «ελευθερωθεί» στη
λέµφο και στη συνέχεια να
αποβληθεί από τον οργανισµό. Μέσω της διαδικασίας
αυτής, η κυτταρίτιδα αντιµετωπίζεται αποτελεσµατικά
µέσα σε λίγες συνεδρίες.
Για περισσότερες πληροφορίες: Healthy Derma
Clinics, Ερµού 6, Σύνταγµα,
τηλ.2103210149, www.
healthydermaclinics.gr
SYMMETRIA
SPF-30 SUN CARE
αντηλιακό που σας
> το
ακολουθεί παντού!
Η Symmetria παρουσιάζει
ένα νέο αντηλιακό για το
πρόσωπο και το σώµα, το
SPF-30 SUN CARE. Με µη
λιπαρή, αδιάβροχη σύνθεση
που απορροφάται εύκολα
από το δέρµα, το νέο αντηλιακό προστατεύει πρόσωπο
και σώµα από τις βλαβερές
UVA και UVB ακτίνες. Παράλληλα, καταπραΰνει και
ενυδατώνει, χάρη στην aloe
vera και την πανθενόλη που
περιέχει.
Είναι υποαλλεργικό, δερµατολογικά ελεγµένο και
κατάλληλο για κάθε τύπο
επιδερµίδας. ∆ιαθέσιµο σε
βολικό travel kit που περιλαµβάνει τρία σωληνάρια
των 30ml, για να το έχετε
πάντα µαζί σας!
Για περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 210 6773571-5,
www.symmetria.gr
VM 2000 της SOLGAR
ενέργεια
> Περισσότερη
για να τα προλαβαίνεις
όλα!
Η VM2000 της Solgar είναι
ειδικά σχεδιασµένη για να
καλύπτει τις ανάγκες του
σύγχρονου ανθρώπου, που
καλείται καθηµερινά να
ανταπεξέλθει στη µόλυνση του περιβάλλοντος,
στο στρες και στην έντονη
πνευµατική και σωµατική
κόπωση. Περιέχει όλες
τις απαραίτητες βιταµίνες,
µέταλλα και ιχνοστοιχεία,
αµινοξέα, αντιοξειδωτικά,
πεπτικά ένζυµα, υπερ-τροφές, βότανα, υδατοδιαλυτές
ίνες και βιοφλαβονοειδή,
σε ικανές ποσότητες, στις
σωστές αναλογίες και στην
πλέον αφοµοιώσιµη µορφή
για την επίτευξη των καλύτερων δυνατών αποτελεσµάτων ζωτικότητας, ενέργειας
και υγείας. Κατάλληλη για
άτοµα όλων των ηλικιών,
αλλά και για άτοµα µε έντονη φυσική δραστηριότητα
Στα φαρµακεία, από την
ΙSO-PLUS A.E.,
www.healthyme.gr
Power Health
Size One PREMIUM
FORMULA
από τον
> άδυνάτισμα
πρώτο μήνα!
Στο θέµα αδυνάτισµα, οι
γυναίκες ζητούν πολλά: να
χάσουν κιλά, λίπος, πόντους... Με τη νέα, πρωτοποριακή φόρµουλα Size
One PREMIUM formula της
Power Health, µπορούν
πλέον να τα έχουν ΟΛΑ! Εκµεταλλευόµενο τις ιδιότητες
ενός επαναστατικού φυσικού συστατικού, του εκχυλίσµατος από το κουκούτσι
του Αφρικανικού Μάνγκο,
το νέο προϊόν αποδεικνύεται
ένας εξαιρετικός σύµµαχος,
που µας βοηθά να χάσουµε
κιλά, λίπος και πόντους και
να αποκτήσουµε ένα λεπτό
µε συµµετρικές αναλογίες
σώµα. Η νέα φόρµουλα θα
ικανοποιήσει και τις πιο
απαιτητικές γυναίκες, αφού
προσφέρει αδυνάτισµα µε
µετρήσιµα αποτελέσµατα
που φαίνονται από τον πρώτο κιόλας µήνα!
Στα φαρµακεία, από την
Power Health.
Tilman- Calmiderm
> Λύση για τσιμπήματα και ερεθισμούς
Το καλοκαίρι καθώς περνάµε χρόνο στη θάλασσα και στη φύση, οι πιθανότητες να µας τσιµπήσουν έντοµα ή τσούχτρες
αυξάνουν σηµαντικά. Η κρέµα Calmiderm καταπραΰνει την επιδερµίδα από τα τσιµπήµατα, την ερυθρότητα από αλλεργία ή
ζέστη, τις εκδορές, τα µικρά εγκαύµατα. Με τη µοναδική της σύνθεση, που συνδυάζει
χαµοµήλι, αιθέριο έλαιο λεβάντας, καλέντουλα και µενθόλη, η Calmiderm ανακουφίζει από τους ερεθισµούς και το πρήξιµο, προσφέρει αντιφλεγµονώδη δράση, αποµακρύνει τις τοξίνες και βοηθά στην ανάπλασή της, αφήνοντας µια ευχάριστη αίσθηση
δροσιάς. Κατάλληλη και για το ευαίσθητο παιδικό δέρµα.
>
COVERDERM
Filteray body plus
for kids combi pack
Ένα πακέτο, δύο λύσεις!
Το ελληνικό καλοκαίρι είναι
συνώνυµο µε δύο πράγµατα: µε τον έντονο ήλιο και
µε τα κουνούπια! Με ένα
µοναδικό πακέτο οµορφιάς
που συνδυάζει το παιδικό
αντηλιακό Filteray Body
Plus For Kids, µε το εντοµοαπωθητικό γαλάκτωµα
Body Guard, η Coverderm
δίνει τη λύση και για τις δύο
αυτές προκλήσεις!
Το Filteray Body Plus For
Kids, ειδικά σχεδιασµένο
για την ευαίσθητη επιδερµίδα των παιδιών, παρέχει
πολύ υψηλή προστασία (SPF
50+) ενώ παράλληλα ενυδατώνει και καταπραΰνει. Όσο
για το Body Guard; Χάρη στο
µίγµα 8 αιθέριων ελαίων
που περιέχει, θα κρατήσει
τα έντοµα µακριά από εσάς
και το παιδί σας για περισσότερες από 4 ώρες. Στα
φαρµακεία και σε επιλεγµένα καταστήµατα καλλυντικών, από τη FARMECO Α.Ε.
>
NATURE’S PLUS
Malibu
άποτοξίνωση και
αδυνάτισμα μαζί!
Λαµβάνοντας υπόψη
σύγχρονα δεδοµένα, που
επιβεβαιώνουν την ευεργετική επίδραση της νηστείας
στην υγεία του ανθρώπου,
η Dream Quest, σε συνεργασία µε ερευνητές της
Nature’s Plus, δηµιούργησαν τον χυµό MALIBU
µε αντιοξειδωτικά υπερφρούτα. Πίνοντας για µόλις
48 ώρες MALIBU (µαζί µε
νερό, αλλά χωρίς τροφή), θα
χάσετε περισσότερο βάρος,
από οποιαδήποτε άλλη µέθοδο, ενώ θα κάνετε βαθιά
αποτοξίνωση! Για να διατηρήσετε τα κιλά που χάθηκαν, θα πρέπει να ακολουθήσει προσεγµένη διατροφή
και άσκηση, ενώ προς τον
σκοπό αυτό µπορούν να σας
βοηθήσουν οι κάψουλες
MALIBU Maintenance. Aπό
τη Natural Plus A.E.
MACROVITA
Παιδικό αντηλιακό
γαλάκτωμα SPF50
DERMOXEN
Deo Soft Cool
& Dayfresh
Το αντηλιακό γαλάκτωµα
της MACROVITA, µε SPF50,
είναι ειδικά σχεδιασµένο
για το εύθραυστο δέρµα των
παιδιών και των ατόµων
µε ευαίσθητη επιδερµίδα
(φωτοευαίσθητη, υπερευαίσθητη ή µε τάση δηµιουργίας λεκέδων). ∆ιαθέτει
ιδιαίτερη αντοχή στο νερό
και 100% φυσικά φίλτρα.
Η αποτελεσµατικότητά του
στην προστασία από την
υπεριώδη ακτινοβολία, η
αντοχή του στο νερό και η
απουσία φωτοτοξικότητας
έχουν αποδειχθεί µε ειδικές. Με φυσική σύνθεση,
που περιέχει ηλιέλαιο, λάδι
ελιάς, προβιταµίνη Β5,
αλόη, κάστανο Βραζιλίας
και µαύρη βρώµη, µπορεί
να χρησιµοποιηθεί τόσο στο
πρόσωπο όσο και στο σώµα.
Στα φαρµακεία και σε καταστήµατα Βιολογικών Προϊόντων, από τη MACROVITA.
www.macrovita.gr.
Με την ολοκληρωµένη σειρά DermoXEN, η ευαίσθητη
περιοχή αποκτά πλέον τη
δική της, µοναδική, φυσική
φροντίδα.
Στα must have προϊόντα της
σειράς περιλαµβάνονται το
DermoXEN Soft Cool, που
προσφέρει αποτελεσµατική
αποσµητική και αναζωογονητική δράση στην ευαίσθητη περιοχή, χωρίς να
αλλοιώνει το φυσικό της pH
και τα γυναικολογικά ελεγµένα µαντιλάκια Dermoxen
DayFresh, που προσφέρουν
µια αίσθηση φρεσκάδας
οποιαδήποτε στιγµή της
ηµέρας.
Τα Dermoxen DayFresh
έχουν απαλή καταπραϋντική
δράση και καθαρίζουν την
εξωτερική περιοχή, ενώ
παράλληλα σέβονται το
φυσιολογικό της pH.
Αποκλειστικός διανοµέας
για την Ελλάδα: ELPEN
«ασπίδα»
φυσικό χάδι στην
> άντηλιακή
> το
για το ευαίσθητο δέρμα
ευαίσθητη περιοχή
LAMBERTS
Βιταμίνη C-1000 mg & πολυβιταμινούχος φόρμουλα A to Ζ
> τονώστε την άμυνά σας!
Καθώς το καλοκαίρι αποτελεί... πρόκληση για τον οργανισµό, οι νέες αναβράζουσες βιταµίνες
της Lamberts έρχονται να σας βοηθήσουν να ανταπεξέλθετε. ∆οκιµάστε τα αναβράζοντα δισκία
βιταµίνης C-1000 mg µε γεύση πορτοκάλι και την πολυβιταµινούχο φόρµουλα A to Z, µε γεύση
µάνγκο και ανανά. Η τελευταία, περιέχει όλες τις απαραίτητες βιταµίνες, µέταλλα και ιχνοστοιχεία στις ποσότητες που χρειάζεται ένας ενήλικας. Τα αναβράζοντα δισκία Lamberts διαλύονται εύκολα στο νερό και έχουν πολύ ευχάριστη γεύση. Οι συσκευασίες περιέχουν 20
αναβράζοντα δισκία. Αποκλειστικά στα φαρµακεία, από την Green Import Ltd.
>
τελευταία λέξη
Έ
62
>τoυ Γρηγόρη Λάσκαρη
Η οσφυαλγία και
οι οσφυοκάµπτεσ
επιστήµη έχει γίνει
µια τελείως βαρετή υπόθεση. Έχει
εκλείψει το στοιχείο του αιφνιδιασµού, του αναπάντεχου. Όλα
βαίνουν σύµφωνα µε το πρόγραµµα
και λίγοι είναι αυτοί που κινούµενοι
από πνευµατική ανησυχία και επιστηµονικές εµµονές προχωρούν µε
άλµατα, ανατρέπουν κατεστηµένες
θεωρίες και προσφέρουν συναρπαστικές λύσεις-θεραπείες. Μία τέτοια
επιστήµων είναι η Hanne Albert από
το Πανεπιστήµιο της Νότιας ∆ανίας,
η οποία όταν το 2008 θέλησε να δηµοσιεύσει την υπόθεσή της περί των
αιτίων της χρόνιας οσφυαλγίας, βρήκε όλες τις πόρτες των επιστηµονικών περιοδικών κλειστές, εκτός του
British Journal of Sports Medicine.
Η Hanna Albert όµως ήταν επίµονη
και τα κατάφερε. Σήµερα δεν υπάρχει περιοδικό που δε θα ήθελε να
είχε δηµοσιεύσει την επαναστατική
ανακάλυψή της: οι µισές περίπου
περιπτώσεις χρόνιας οσφυαλγίας
λόγω δισκοκήλης (κήλη µεσοσπονδύλιου δίσκου) οφείλονται σε ένα
µικρόβιο και µπορούν να καταπολεµηθούν µε απλή φθηνή αντιβίωση!
Σε µία εποχή όπου η οσφυαλγία
αποτελεί το πρώτο αίτιο προσέλευσης στον ορθοπεδικό και οι προσφερόµενες λύσεις ακούν σε ονόµατα
όπως (κρατείστε την αναπνοή σας):
ανοικτή δισκεκτοµή, διαδερµική
ενδοσκοπική δισκεκτοµή, τοποθέτηση τεχνητού δίσκου προσθίως ή
ενθεµάτων οπισθίως, σπονδυλοδεσίες, ενδοδισκική έγχυση ειδικού gel,
στερεοτακτική ακτινοχειρουργική,
έλξεις σε προκρούστια κρεβάτια και
βελονισµός, η απλή λύση της Albert
είναι ικανή να κλονίσει µία βιοµη-
> Life > Positive <
χανία που ανέδειξε καριέρες και
δηµιούργησε πλούτο και παρ’ όλα
αυτά δεν προσέφερε ανακούφιση
στους πάσχοντες.
Η υπόθεση της Albert ξεκίνησε πριν
χρόνια, όταν διαπίστωσε ότι οι µισές
από τις κήλες που αφαιρούνταν από
ασθενείς ήταν µολυσµένες µε το
βακτηρίδιο Propionibacterium acnes,
µέχρι σήµερα θεωρούµενο υπεύθυνο για την ακµή. Η θεωρία της ήταν
απλή: το κατά τα άλλα άκακο αυτό
µικρόβιο, το οποίο παρεπιδηµεί και
στα ούλα, µε τους µικροτραυµατισµούς που συµβαίνουν κατά το
βούρτσισµα των δοντιών εισέρχεται
στην κυκλοφορία του αίµατος και τελικά βρίσκει βολικό καταφύγιο στους
µεσοσπονδύλιους δίσκους της σπονδυλικής στήλης. Εκεί αναπτύσσεται
και τα προϊόντα του µεταβολισµού
Οι µισές περίπου
περιπτώσεις
χρόνιας
οσφυαλγίας λόγω
δισκοκήλης (κήλη
µεσοσπονδύλιου
δίσκου) οφείλονται
σε ένα µικρόβιο
και µπορούν να
καταπολεµηθούν
µε απλή φθηνή
αντιβίωση
του προκαλούν φλεγµονές, οιδήµατα και ρήξεις στον ινώδη δακτύλιο
και στους παρακείµενους σπονδύλους, µε αποτέλεσµα τον αφόρητο
πόνο και την πρόκληση οσφυαλγίας
ή/και ισχιαλγίας.
Η «απαράδεκτα» απλοϊκή της
θεωρία, αποδείχτηκε µε µία άψογα
σχεδιασµένη κλινική δοκιµή που
δηµοσιεύθηκε τον Απρίλιο του
2013 στο European Spine Journal.
Η Albert επέλεξε 162 ασθενείς µε
χρόνια οσφυαλγία λόγω δισκοκήλης,
οι οποίοι εµφάνιζαν σπονδυλικό
οίδηµα διαπιστωµένο µε µαγνητική
τοµογραφία. Στους µισούς χορήγησε αντιβίωση επί 100 ηµέρες
και στους άλλους µισούς ψεύτικο
χάπι. Η πλειονότητα όσων έλαβαν
αντιβίωση εµφάνισαν εντυπωσιακή
βελτίωση στα συµπτώµατά τους, η
οποία διατηρήθηκε µέχρι και ένα
χρόνο µετά τη λήξη της θεραπείας,
ενώ όσοι έλαβαν εικονικό φάρµακο
συνέχισαν να υποφέρουν. Η ∆ανέζα
επιστήµων ήταν πολύ προσεκτική
στη διατύπωσή της και τόνισε ότι
η θεραπεία είναι αποτελεσµατική
µόνο σε όσους έχουν δισκοκήλη και
οίδηµα στον παρακείµενο σπόνδυλο.
Ήδη ακούγονται οι πρώτες διαµαρτυρίες, περί ανάγκης περαιτέρω
µελέτης, περί ανάπτυξης ανθεκτικότητας και άλλων δακρύβρεκτων.
Υπενθυµίζουµε, την περίπτωση του
Barry Marshall ο οποίος θεράπευσε
το πεπτικό έλκος µε αντιβιοτικά.
Στην αρχή δε τολµούσε να παρουσιάσει τα ευρήµατα του ούτε καν
σε συνέδριο επειδή τον γιουχάϊζαν
οι γαστρεντερολόγοι. Σήµερα, είναι
Νοµπελίστας. <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28
●
●
στη διατήρηση της λειτουργίας του εγκεφάλου
στην ενίσχυση της μνήμης
Εκτεταμένες επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι το
περιέχει έναν
αποτελεσματικό συνδυασμό βασικών συστατικών που βοηθούν στην υποστήριξη
ενός ώριμου εγκεφάλου. Τα κύρια πλεονεκτήματα περιλαμβάνουν ενίσχυση:
της νοητικής εγρήγορσης
της γνωστικής λειτουργίας
● της διανοητικής απόδοσης, όπως η συγκέντρωση, η μάθηση, η μνήμη και η λογική.
●
●
Εγκεκριμένα Συστατικά
● Σίδηρος:
▶ συμβάλλει στην φυσιολογική γνωστική λειτουργία
● Παντοθενικό Οξύ:
▶ συμβάλλει στην φυσιολογική διανοητική απόδοση
EFSA COMMISSION REGULATION (EU) No 432/2012
Κλινικά Ελεγμένα Συστατικά
● Ουριδίνη ● Κυτιδίνη ● (L)-Γλουταμίνη
▶ 3 συστατικά (Ουριδίνη + Κυτιδίνη + (L)-Γλουταμίνη)
δοκιμάστηκαν εκτενώς σε 31 μελέτες όπου συμμετείχαν
2200+ εθελοντές.
▶ 6 διπλά τυφλές κλινικές μελέτες, ελεγχόμενες ως προς
placebo, στις οποίες συμμετείχαν 500+ εθελοντές.
Διατίθεται αποκλειστικά στα Φαρμακεία
Η υπενθύμιση της μνήμης σας.
Αποκλειστικός Διανομέας για την Ελλάδα:
ELPEN Α.Ε. Φαρμακευτική Βιομηχανία
Γραφεία Εμπορικού Τμήματος Φαρμακείων:
Λεωφ. Μαραθώνος 95, 190 09 Πικέρμι Αττικής, Τηλ.: 210 60 39 326,
Εθνικής Αντιστάσεως 114, 551 34 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: 2310 459 920-1
www.elpen.gr, [email protected]
Αριθμός Γνωστοποίησης ΕΟΦ: 70674 / 4-10-2012
flyingcolours
Το νέο εξειδικευμένο συμπλήρωμα
διατροφής που βοηθά καθημερινά:
Τα συμπληρώματα διατροφής δεν υποκαθιστούν την ισορροπημένη διατροφή και τον υγιεινό τρόπο ζωής.
Για να μην δουλεύει η μνήμη σας με καθυστέρηση…
>
συµβουλή του µήνα
ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ
Ο καλοκαιρινόσ... εφιάλτησ
Φ
έτος µάλιστα, µε τα
64
επίπεδα της υγρασίας να διατηρούνται σε πολύ υψηλά επίπεδα και τις
βροχές να µην µας «ξεχνούν» ούτε
και µέσα στον Ιούνιο, οι ενοχλητικοί,
«αιµοδιψείς» επισκέπτες το πιθανότερο είναι ότι θα δηλώσουν ακόµη
πιο έντονα την παρουσία τους...
Με την προβοσκίδα τους τρυπάνε το
δέρµα µας και ρουφάνε αίµα. Το σάλιο τους µουδιάζει τοπικά το δέρµα,
µε αποτέλεσµα να µην νιώθουµε το
τσίµπηµα, ενώ παράλληλα βοηθάει τα ίδια τα έντοµα να χωνέψουν
το αίµα που µόλις ήπιαν. Στο σάλιο
του κουνουπιού, οφείλεται και ο
κνησµός, η φαγούρα που νιώθουµε
λίγη ώρα αφού µας τσιµπήσουν.
Το τελευταίο διάστηµα, ολοένα και
συχνότερα ακούµε ανθρώπους να
αναφέρουν έντονες τοπικές αντιδράσεις που έχουν προκληθεί από
τσιµπήµατα των κουνουπιών, οι
οποίες περιλαµβάνουν πολύ έντονο
κνησµό, ερυθρότητα, δηµιουργία
φυσαλίδας στο σηµείο του τσιµπήµατος, ακόµη και έντονο πρήξιµο.
Αντιµετώπιση
Τα σκευάσµατα µε αντιισταµινική
δράση, έρχονται να ανακουφίσουν
γρήγορα από τον κνησµό και τον
ερεθισµό που προκαλούν τα τσιµπήµατα των κουνουπιών (και όχι µόνο).
Ένα από τα πιο γνωστά σκευάσµατα
της συγκεκριµένης κατηγορίας, το
Fenistil gel κυκλοφορεί και σε µορφή roll-on, για ακόµη πιο εύκολη και
ακριβή εφαρµογή. Το Fenistil roll-on
διεισδύει γρήγορα στο δέρµα και
> Life > Positive <
Πολλέσ φορέσ, το
ενοχλητικό τουσ
βούισµα στο αυτί, αρκεί
για να καταλάβουµε
ότι ήλθε το καλοκαίρι.
Τα κουνούπια είναι
–καλώσ ή κακώσσυνώνυµα του
ελληνικού καλοκαιριού
και δύσκολα µπορεί να
ξεφύγει κανείσ από τισ
«επιθέσεισ» τουσ.
ασκεί την αντιισταµινική του δράση
εντός ελάχιστων λεπτών από την
εφαρµογή, ενώ το µικρό µέγεθος
της συσκευασίας, σας επιτρέπει να
το έχετε πάντα µαζί σας.
Μετά από ένα τσίµπηµα, πολύ σηµαντικό είναι επίσης να απολυµανθεί το σηµείο του τσιµπήµατος,
καθώς πολύ συχνά ελλοχεύει ο κίνδυνος βακτηριακής λοίµωξης, λόγω
του υπερβολικού ξυσίµατος.
Αν, ωστόσο, παρουσιαστεί δυσκολία στην αναπνοή ή κάποιο άλλο σύµπτωµα αλλεργίας, έντονο πρήξιµο
ή πόνος που εµποδίζει την κίνηση ή
τον ύπνο ή όταν το τσίµπηµα δείχνει
να έχει µολυνθεί και τα συµπτώµατα να µην υποχωρούν, θα πρέπει να
αναζητήσετε ιατρική συµβουλή.
Προστατευθείτε...
• Φορώντας µακριά µανίκια και παντελόνια. Πιο αποτελεσµατικά είναι
τα ανοιχτόχρωµα και φαρδιά ρούχα.
• Με εντοµοαπωθητικά στο ακάλυ-
πτο δέρµα και επάνω από τα ρούχα.
• Αποφεύγοντας χώρους µε λιµνάζοντα νερά.
Αποφύγετε τα κουνούπια στο
σπίτι...
• Με σήτες, σε παράθυρα, φεγγίτες,
αεραγωγούς τζακιού.
• Με τη χρήση κουνουπιέρας σε
περιοχές µε µεγάλη πυκνότητα
κουνουπιών ή σε περιπτώσεις που
αντενδείκνυται η χρήση άλλων προστατευτικών µέσων (όπως σε βρέφη
µικρότερα των 2 µηνών). Σιγουρευτείτε ότι δεν έχει εγκλωβιστεί κουνούπι στην κουνουπιέρα.
• Με τη χρήση εντοµοκτόνων στον
αέρα (αεροζόλ, ταµπλέτες, «φιδάκια» κ.λπ).
• Με τη χρήση ανεµιστήρων ή κλιµατιστικών. Ο δροσερός αέρας µειώνει
τη δραστηριότητα των κουνουπιών,
αλλά δεν τα σκοτώνει. Η χρήση ανεµιστήρων (ιδίως οροφής) δυσχεραίνει την προσέγγιση των εντόµων.
• Με τη χρήση λαµπτήρων κίτρινου
χρώµατος για το φωτισµό εξωτερικών χώρων (προσελκύουν λιγότερο
τα κουνούπια).
• Με το κούρεµα του γρασιδιού, των
θάµνων και φυλλωσιών (σηµεία που
βρίσκουν καταφύγιο τα κουνούπια).
• Προτιµήστε το πότισµα να γίνεται
κατά τις πρωινές ώρες.
• Με αποµάκρυνση του στάσιµου
νερού από λεκάνες, βάζα, γλάστρες, παλιά λάστιχα, υδρορροές
και άλλα µέρη του κήπου- τα λιµνάζοντα νερά αποτελούν σηµεία εναπόθεσης των αυγών τους. <
ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 # 28

Ιούνιος 2013

• Παθογένεια ιδιοπαθούς υπέρτασης

Ανοσοϊστοχηµεία-Ανοσοφθορισµός

AIDS and You - Greek Language Translation

Κατηγοριοποίηση Επεμβάσεων

ιατρικων συσκευων απεικονισεων

Διαβάστε όλο το άρθρο

Τεύχος 219 - PharmaNews

Τεύχος 228 - PharmaNews

Μελέτη τοξικών μετάλλων και μυκοτοξινών σε πρώτες ύλες