Ερευνητική Εργασία Σχολ. Έτος 2012-2013 Τάξη Α΄ ΕΠΑ.Λ 3ο Εσπερινό ΕΠΑ.Λ Λάρισας ΤΙΤΛΟΣ «ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ, ΕΝΑ ΧΗΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΑΣ» 1 Το σπίτι µας, ένα σύγχρονο εργαστήριο χηµείας Αν ρίξει κανείς µια µατιά στο σπίτι του θα δει ότι τα καθαριστικά που υπάρχουν στα ντουλάπια για την καθαριότητα των ρούχων, του µπάνιου, της κουζίνας δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από ένα σύγχρονο εργαστήριο χηµείας. ∆υστυχώς η σχέση µεταξύ της χηµείας και των προϊόντων που χρησιµοποιούµε είναι πολύ στενή και η ιστορία τους πολύ βρώµικη… 2 Κοιτάξτε πίσω τις ετικέτες των καθαριστικών… Μεταξύ άλλων: 5-15% ανιονικά τασιενεργά <5% µη ιονικά τασιενεργά τεχνητά αρώµατα όπως limone, limonene, amyl cinamal, butyphenyl, methylpropional συντηρητικά όπως methylocloroisothiazolinone, methylizooctylizothazolinone κ.α. φωσφορικά άλατα, αµµωνία, ναφθαλίνη, φαινόλη, λευκαντικά, κ.α. Οι τοξικές ουσίες βρίσκονται: παντού στον πλανήτη σε κάθε οικοσύστηµα στον ανθρώπινο οργανισµό (µέσω των οικοσυστηµάτων) Στους ζωντανούς οργανισµούς δρουν αθροιστικά 4 Από την εποχή που οι γιαγιάδες µας έπλεναν στο ποτάµι έχει κυλήσει πολύ «νερό στο αυλάκι»… Το πρώτο µέσο καθαρισµού ήταν το νερό Μετά χρησιµοποιήθηκε το σαπούνι το οποίο: υπήρχε από το 2.800 π.χ. στους αρχαίους πολιτισµούς της Μεσοποταµίας εµφανίστηκε στην Ευρώπη πιθανότατα µε την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως πρώτη περιοχή παραγωγής του η Μασσαλία 5 Σύµφωνα µε έναν ελληνικό µύθο το σαπούνι έλκει την καταγωγή του από το νησί της Λέσβου τα ζωικά υπολείµµατα και τα καµένα λίπη από θυσίες ζώων, µαζί µε τις στάχτες από ξύλα σχηµάτιζαν ένα κίτρινο ρυάκι που κατέληγε στο ποτάµι οι νοικοκυρές που έπλεναν στο ποτάµι διαπίστωσαν ότι µε το κίτρινο νερό τα ρούχα καθάριζαν καλύτερα σύµφωνα µε τον µύθο το σαπούνι πήρε το όνοµά του προς τιµήν της ποιήτριας Σαπφούς µε παράφραση 6 Η ιταλική εκδοχή του µύθου Το σαπούνι (σάπων) πήρε το όνοµά του, σύµφωνα µε έναν αρχαίο µύθο της Ρώµης, από το βουνό Sapo, όπου βρίσκονταν θυσιαστήριο ζώων. Η βροχή ξεπλένοντας το ζωικό λίπος, ξύλο και στάχτες τα µετέφερε µαζί µε τα αργιλώδη χώµατα στον ποταµό Τίβερη. Οι γυναίκες διαπίστωσαν ότι αυτό το µίγµα πηλού καθάριζε τα ρούχα πολύ καλύτερα και µε λιγότερη προσπάθεια. 7 Στον ελληνικό πολιτισµό… η χρήση καθαριστικών ήταν µια σύνθεση από πυλό, άµµο και στάχτη σε συνδυασµό µε ζεστό νερό και κοπάνισµα 8 Από το σαπούνι στα απορρυπαντικά Μέχρι το 1950 το σαπούνι κατείχε ακόµη το 50% της συνολικής κατανάλωσης. Τα απορρυπαντικά άρχισαν να εκτοπίζουν τα σαπούνι τις τελευταίες δεκαετίες. Στην Ελλάδα, µεταξύ 1975 και 1979, παρατηρήθηκε αύξηση των απορρυπαντικών κατά 42% . 9 Τι είναι τα απορρυπαντικά; Απορρυπαντικό ονοµάζεται κάθε ουσία ή µείγµα που περιέχει σάπωνες ή/και άλλες επιφανειοδραστικές ουσίες και προορίζεται για διαδικασίες πλύσης και καθαρισµού ρούχων, υφασµάτων, πιάτων και σκληρών επιφανειών. Στα απορρυπαντικά, εντάσσονται τα βοηθητικά προϊόντα πλυσίµατος, ενισχυτικά ή λευκαντικά και τα µαλακτικά. Η µορφή τους µπορεί να είναι: υγρή σκόνη πολτός ράβδοι ταµπλέτες τεµάχια 10 Οι πρώτες ύλες των απορρυπαντικών Χρησιµοποιούνται προϊόντα του πετρελαίου και ουσίες όπως το ανθρακικό νάτριο και διάφορα φωσφορικά άλατα. Τα απορρυπαντικά περιέχουν επίσης: συστατικά που αποµακρύνουν τα κατιόντα ασβεστίου (Ca2+) από το νερό και το «µαλακώνουν» βάσεις που ρυθµίζουν το pH σε τιµές πάνω από 7 ένζυµα που αποσυνθέτουν πρωτεϊνικά υλικά (αίµα, αυγό, γάλα) συστατικά που κάνουν τα ρούχα να αστράφτουν. 11 Ποια είναι τα κυριότερα συστατικά των απορρυπαντικών; τα φωσφορικά τα τασιενεργά τα αποσκληρυντικά τα βελτιωτικά λάµψης χρωµάτων τα υπερλευκαντικά τα ένζυµα τα αντιοξειδωτικά τα συντηρητικά τα αρωµατικά τα απολυµαντικά 12 Πως δρουν τα απορρυπαντικά και τα σαπούνια; Όταν το σαπούνι διαλύεται στο νερό και έρχεται σε επαφή µε το λεκέ, το λιπόφιλο τµήµα «κολλάει» στο λίπος και το υδρόφιλο µένει στη διαχωριστική επιφάνεια νερού-λίπους. Στη συνέχεια σχηµατίζονται σφαιρικές σταγόνες λίπους-σαπουνιού, που ονοµάζονται µικκύλια τα οποία παρασύρονται στο νερό αφήνοντας την επιφάνεια καθαρή. 13 Η επιτυχία ενός καθαρισµού… µπορεί να επιτευχθεί µε τον συνδυασµό τεσσάρων παραµέτρων: τον χρόνο την µηχανική δράση το απορρυπαντικό θερµοκρασία συνδυάζοντας αυτές τις παραµέτρους εξοικονοµείται ενέργεια, χρήµατα και καλό αποτέλεσµα καθαρισµού. 14 Σκεφτείτε το κόστος για τα νοικοκυριά Καθαριστικά µπάνιου Καθαριστικά κουζίνας Καθαριστικά ρούχων Μαλακτικά και τόσα άλλα… Kάθε ελληνικό νοικοκυριό πληρώνει περισσότερα από χίλια ευρώ ετησίως για όλα τα παραπάνω 15 Ποια µάρκα να επιλέξω; Πάνω από 22 επώνυµες µάρκες κυριαρχούν στην ελληνική αγορά, των οποίων ο διαφηµιστικός τζίρος - κάθε χρόνο φθάνει τα εκατοντάδες εκατοµµύρια ευρώ. 16 Οι πολυεθνικές εταιρείες στα ελληνικά σούπερ µάρκετ η Procter & Gamble (ROL, Tide, Ariel, Essex, Lenor) η Unilever (OMO, Skip) και η Henkel (Persil, Neomat, Dixan). 17 Οι πολυεθνικές εταιρείες… Πουλάνε τα προϊόντα τους σε πανάκριβες τιµές σε σχέση µε τα απορρυπαντικά που παράγονται και συσκευάζονται στην Ελλάδα. Κατά καιρούς όλες έχουν καταδικαστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισµού για το καρτέλ µεταξύ τους για «συνεννόηση στον καθορισµό τιµών» 18 Κάθε πολυεθνική χρησιµοποιεί διαφορετική χωρητικότητα στην συσκευασία της Όµως κάθε διαφορετική χωρητικότητα έχει: διαφορετικές «µεζούρες» διαφορετικές τιµές λιανικής πώλησης διαφορετικές «τιµές ανά πλύση» 19 Οι διαφορετικές συσκευασίες και µεζούρες δυσκολεύουν τους καταναλωτές να βγάλουν άκρη µε τις τιµές επηρεάζονται πιο εύκολα από την διαφηµιστική «πλύση εγκεφάλου». 20 Για την διαφήµιση των προϊόντων τους οι εταιρείες … χρησιµοποιούν επώνυµους ή διάσηµους, αθλητές ή και απλούς καθηµερινούς ανθρώπους που κρίνουν ότι επηρεάζουν την κρίση του καταναλωτή και µε ανυποψίαστο τρόπο χειραγωγούν τη θέλησή του και τον πείθουν να αγοράσει το δικό τους απορρυπαντικό από τις περίοπτες θέσεις των ραφιών των σούπερ µάρκετ. 21 Όµως υπάρχουν και ελληνικά απορρυπαντικά Τα απορρυπαντικά που παράγονται και συσκευάζονται στην Ελλάδα βρίσκονται συνήθως στα κάτω-κάτω ράφια , στο τµήµα των απορρυπαντικών. Τόσο στην λιανική τιµή, όσο και στις «µεζούρες» / «τιµή ανά πλύση», είναι πάρα πολύ φθηνότερα, έως και τριακόσια !! τα εκατό από τις τιµές των πολυεθνικών εταιρειών 22 Απορρυπαντικά ελληνικής παραγωγής υπάρχουν… Στην αλυσίδα Carrefour Μαρινόπουλος υπάρχει η σειρά απορρυπαντικών για πλυντήριο Carrefour Discount και η ιδιωτική ετικέτα ΑΒ Στην αλυσίδα Σκλαβενίτης υπάρχει η σειρά Drolio Στην αλυσίδα Βερόπουλος υπάρχουν τα προϊόντα Power και Spar Energy Στην αλυσίδα My Market (Όµιλος Παντελιάδη) υπάρχει η σειρά Pappy και η σειρά Best Price Στην αλυσίδα Γαλαξίας (ΠΕΝΤΕ ΑΕ) υπάρχει η σειρά Γαλαξίας Στην αλυσίδα Μασούτης της Βόρειας Ελλάδας υπάρχει η σειρά Mr. Grand 23 Αγοράζοντας απορρυπαντικά που παράγονται και συσκευάζονται στην Ελλάδα πετυχαίνουµε… Εξοικονόµηση χρηµάτων Ενίσχυση των ελληνικών επιχειρήσεων Μείωση της ανεργίας Ανάσα ζωής στα ασφαλιστικά ταµεία 24 Πως επιδρούν τα απορρυπαντικά στην υγεία Στο αναπαραγωγικό σύστηµα Καρκίνος µαστού Αλλεργίες ∆ιαταραχή του θυρεοειδή αδένα Επίδραση στα νεογνά 25 Πως επιδρούν τα απορρυπαντικά στο περιβάλλον Μόλυνση του αέρα Ευτροφισµός Βιοαποικοδόµηση 26 Τι προβλέπει ο νοµοθέτης… Ο κανονισµός της Ευρωπαϊκής Ένωσης όρισε συγκεκριµένους κανόνες, για τη διασφάλιση υψηλού βαθµού προστασίας του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας. Οι κανόνες αυτοί αφορούν: τη βιοδιασπασιµότητα την απαγόρευση συγκεκριµένων ουσιών την επισήµανση των απορρυπαντικών τις πληροφορίες, που πρέπει να διαθέτουν οι παρασκευάστριες εταιρίες αυτών των προϊόντων. Με βάση την Ελληνική νοµοθεσία, απαγορεύεται η πώληση χύµα απορρυπαντικών καθώς και η αποσυσκευασία τους από την αρχική συσκευασία. 27 Τι προβλέπει ο νοµοθέτης… Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) καθιέρωσε το ολοκληρωµένο σύστηµα REACH για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισµούς των χηµικών προϊόντων ιδρύοντας τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Χηµικών Προϊόντων. Με το σύστηµα REACH απαιτείται από τις επιχειρήσεις που παράγουν και εισάγουν χηµικά προϊόντα να αξιολογούν τους κινδύνους που απορρέουν από τη χρήση τους και να λαµβάνουν τα αναγκαία µέτρα για τη διαχείριση κάθε κινδύνου που διαπιστώνεται 28 Τι προβλέπει ο νοµοθέτης… Κάθε καθαριστικό προϊόν που πρόκειται να κυκλοφορήσει στην ελληνική αγορά πρέπει να φέρει αριθµό καταχώρησης του Μητρώου απορρυπαντικών και καθαριστικών προϊόντων που τηρείται στη ∆ιεύθυνση Πρώτων Υλών και Βιοµηχανικών Προϊόντων του Γενικού Χηµείου του Κράτους. 29 Τι πρέπει να γνωρίζουµε όταν επιλέγουµε ένα προϊόν Στην ετικέτα, πρέπει να αναγράφονται, στην ελληνική γλώσσα και µε εξαίρεση περιορισµένες κατηγορίες προϊόντων, τα εξής: η προέλευσή του - το όνοµα και η διεύθυνση του κατασκευαστή, του διανοµέα ή του εισαγωγέα το είδος και η ποσότητα του περιεχοµένου τα σύµβολα των κινδύνων οι κίνδυνοι, για την υγεία και το περιβάλλον τα µέτρα προφύλαξης οι οδηγίες χρήσης 30 Τι σηµαίνουν τα σύµβολα στις συσκευασίες Τοξικό (T): Μπορεί να δηλητηριάσει τον άνθρωπο, τα ζώα και τα φυτά. Μπορεί να προκαλέσει σοβαρές αρρώστιες, ακόµη και θάνατο. Επιβλαβές (Xn): Μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες, στην υγεία Ερεθιστικό (Xi): Μπορεί να ερεθίσει το δέρµα και τα µάτια. ∆ιαβρωτικό (C): Μπορεί να προκαλέσει σοβαρά εγκαύµατα, στο δέρµα και τα µάτια. Μπορεί ακόµη να είναι διαβρωτικό, για άλλα υλικά. 31 Τι σηµαίνουν τα σύµβολα στις συσκευασίες Επικίνδυνο για το περιβάλλον (Ν): Μπορεί να βλάψει το νερό, τον αέρα, το έδαφος, τα φυτά και τα ζώα. Εκρηκτικό (Ε): Σοβαρός κίνδυνος πρόκλησης έκρηξης. Εύφλεκτο (F): Μπορεί εύκολα να πάρει φωτιά. Παράγει επικίνδυνους ατµούς, που µπορούν να προκαλέσουν πυρκαγιά ή έκρηξη ή προβλήµατα υγείας. Οξειδωτικό (Ο): Μπορεί να προκαλέσει εγκαύµατα, στο δέρµα. Αντιδρά, µε άλλες ουσίες και παράγει επικίνδυνες αναθυµιάσεις. ∆υναµώνει τη φωτιά. 32 Όµως υπάρχουν και οικολογικά απορρυπαντικά… Πολλές εταιρείες έχουν αντικαταστήσει τα φωσφορικά άλατα -το συστατικό που δηµιουργεί τα µεγαλύτερα προβλήµαταµε το ζεόλιθο, ένα σαφώς πιο αθώο συστατικό που κάνει την ίδια ακριβώς δουλειά. 33 Για ποιους λόγους να προτιµήσουµε οικολογικά απορρυπαντικά; Είναι ευκολότερα βιοδιασπώµενα σε αερόβιες και αναερόβιες συνθήκες ∆εν επιβαρύνουν τη χλωρίδα και την πανίδα των οικοσυστηµάτων Πολλά περιέχουν συστατικά που προέρχονται από τη βιολογική γεωργία (κοκοφοινικοπυρηνέλαιο) 34 Προσοχή στην παραπληροφόρηση… Κάποιες «οικολογικές» µπάλες πλυσίµατος που κυκλοφορούσαν στην αγορά µε ενεργό οξυγόνο είχαν µόνο ενεργό νεράκι. Κάποιοι έβγαλαν πολλά λεφτά 35 Για λιγότερη χρήση απορρυπαντικών στο σπίτι… Να κάνουµε το σπίτι µας πιο υγιεινό και να µειώσουµε την ανάγκη για καθαρισµό. Να χρησιµοποιούµε λιγότερα απορρυπαντικά και µικρότερη ποσότητα. Να αγοράζουµε απορρυπαντικά µη τοξικά, φιλικά προς το περιβάλλον. Να αποφεύγουµε τα απορρυπαντικά του εµπορίου και να τα αντικαταστήσουµε µε απλά παρασκευάσµατα που τα κατασκευάζουµε µόνοι µας. 36 Τα υλικά που χρησιµοποιούνται για οικολογικά απορρυπαντικά Σαπούνι (πράσινο ή λευκό) Λευκό ξύδι Λεµόνι Σόδα µαγειρική Σόδα πλυσίµατος Βόρακας Γλυκερίνη Αλάτι 37 Συνταγές οικολογικών καθαριστικών Το τριµµένο σαπούνι ελιάς, διαλυµένο σε ζεστό νερό, χρησιµοποιείται για γενικό καθαρισµό, για πλύσιµο πιάτων, για σφουγγάρισµα δαπέδων και βέβαια για πλύσιµο ρούχων. Για επίµονους λεκέδες, προσθέτουµε λίγο ξίδι. 38 Καθαριστικό πιάτων 200 gr σαπούνι λευκό ή πράσινο 10 σταγόνες αιθέριο έλαιο λεβάντας 8 σταγόνες αιθέριο έλαιο δεντρολίβανου 4 σταγόνες αιθέριο έλαιο ευκάλυπτο 1 άδειο µπουκάλι ζεστό νερό ∆ιαλύουµε το σαπούνι στο νερό ώστε να δηµιουργηθεί ένα σχετικά πυκνό διάλυµα και το αφήνουµε µια µέρα. Την εποµένη το ανακατεύουµε και ρίχνουµε τα αιθέρια έλαια. Κάθε φορά που το χρησιµοποιούµε το ανακινούµε. 39 Και για σκληρή βρωµιά… Ρίξτε στα σκεύη µαγειρική σόδα και λεµόνι για ¼ της ώρας. Πλύνετε µετά µε το καθαριστικό πιάτων που φτιάξατε 40 Και µερικές χρήσιµες συµβουλές… Χρησιµοποιήστε την οικολογικότερη λύση, το νερό, χωρίς χρήση χηµικών υλικών, όπου είναι δυνατό Επιλέξτε απορρυπαντικά και καθαριστικά µε βάση τη σύνθεσή τους Χρησιµοποιήστε όσο το δυνατόν λιγότερο απορρυπαντικό Αποφύγετε τα απορρυπαντικά µε κατιονικά τασιενεργά Αποφύγετε τα φωσφορικά Προτιµείστε απορρυπαντικά µε ζεόλιθους αντί των φωσφορικών Αποφύγετε τα µαλακτικά 41 Και µερικές ακόµη… Αναζητήστε τη σύνθεση των προϊόντων στην ετικέτα τους. Μην αγοράζετε προϊόντα που δε ξέρετε τι περιέχουν Προτιµήστε τα απορρυπαντικά που στηρίζονται σε αγνά σαπούνια Προτιµήστε αυτά που δεν περιέχουν όλα σε ένα, αλλά ξεχωριστά κάθε είδος (βασικό απορρυπαντικό, αποσκληρυντικό, ενισχυτικό, άρωµα) Φτιάξτε µόνοι σας καθαριστικά και σαπούνια 42 Και µια έρευνα των µαθητών… Σε 50 µαθητές του σχολείου δόθηκε να συµπληρώσουν ένα ερωτηµατολόγιο. Ας δούµε τι απάντησαν Επεξεργασία ερωτηµατολογίου Χρησιµοποιείτε το παραδοσιακό σαπούνι (λευκό ή πράσινο) για ατοµική υγιεινή και καθαριότητα σπιτιού; ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ 26% ΝΑΙ 28% ΝΑΙ ΌΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ ΌΧΙ 46% 44 Επεξεργασία ερωτηµατολογίου Γνωρίζετε αν τα απορυπαντικά που χρησιµοποιείτε είναι ελληνικά; ∆ΕΝ ΞΕΡΩ 20% ΝΑΙ ΝΑΙ 54% ΌΧΙ 26% ΌΧΙ ∆ΕΝ ΞΕΡΩ 45 Επεξεργασία ερωτηµατολογίου Με βάση τι επιλέγετε ένα απορρυπαντικό; ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗ 2% ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚ ΟΤΗΤΑ 38% ΤΙΜΗ ΤΙΜΗ 46% ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ 14% 46 Επεξεργασία ερωτηµατολογίου Πιστεύετε ότι τα απορρυπαντικά προκαλούν αλλεργίες / ασθένειες; ∆ΕΝ ΞΕΡΩ 0% ΙΣΩΣ 36% ΝΑΙ ΌΧΙ ΝΑΙ 60% ΙΣΩΣ ∆ΕΝ ΞΕΡΩ ΌΧΙ 4% 47 Επεξεργασία ερωτηµατολογίου Πιστεύετε ότι τα απορρυπαντικά ρυπαίνουν το περιβάλλον; ∆ΕΝ ΞΕΡΩ 6% ΙΣΩΣ 16% ΝΑΙ ΌΧΙ 2% ΌΧΙ ΙΣΩΣ ∆ΕΝ ΞΕΡΩ ΝΑΙ 76% 48 Επεξεργασία ερωτηµατολογίου Ξέρετε τι είναι τα οικολογικά απορρυπαντικά; ΌΧΙ 34% ΝΑΙ ΌΧΙ ΝΑΙ 66% 49 Επεξεργασία ερωτηµατολογίου Αγοράζετε οικολογικά απορρυπαντικά; ΣΠΑΝΙΑ 32% ΝΑΙ 22% ΝΑΙ ΌΧΙ ΣΠΑΝΙΑ ΌΧΙ 46% 50 Επεξεργασία ερωτηµατολογίου Θα επιλέγατε ένα οικολογικό απορρυπαντικό που θα ήταν ακριβότερο; ∆ΕΝ ΞΕΡΩ 4% ΝΑΙ 16% ΝΑΙ ΌΧΙ ΙΣΩΣ 44% ΙΣΩΣ ΌΧΙ 36% ∆ΕΝ ΞΕΡΩ 51 Συµπεράσµατα… Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι: οι µισοί µαθητές δεν χρησιµοποιούν το παραδοσιακό σαπούνι µε το οποίο έπλεναν και πλενόταν παλιότερα οι µανάδες ή οι γιαγιάδες τους. Γνωρίζουν όµως αν το απορρυπαντικό που αγοράζουν είναι ελληνικό ή εισαγόµενο και το επιλέγουν µε βάση την τιµή πώλησής του. Το ενθαρρυντικό είναι ότι σχεδόν όλοι οι µαθητές είναι συνειδητοποιηµένοι και δεν επηρεάζονται από την διαφήµιση για την επιλογή του απορρυπαντικού τους. Επίσης αρκετά µεγάλο ποσοστό µαθητών ενώ γνωρίζει ότι τα απορρυπαντικά βλάπτουν την υγεία και το περιβάλλον και γνωρίζει για την ύπαρξη των οικολογικών απορρυπαντικών δεν είναι διατεθειµένο να το πληρώσει ακριβότερα. 52 Επίλογος Η προσπάθεια για φυσικότερο καθαρισµό του σπιτιού µας ωφελεί την υγεία της οικογένειάς µας, ιδιαίτερα µάλιστα των παιδιών που η ανάπτυξή τους βλάπτεται από την επαφή µε χηµικές ουσίες. Εξοικονοµούµε αποθηκευτικό χώρο, χρήµατα, βοηθούµε το περιβάλλον και απλοποιούµε τη ζωή µας. Τα ποτάµια και τα υπόγεια νερά καθώς και η άγρια ζωή ωφελούνται από τη µείωση των χηµικών οικιακών αποβλήτων. 53 Βιβλιογραφία - ∆ικτυογραφία 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. http://eartheasy.com/live_nontoxic_solutions.htm http://www.edye.gr/seminaria/apolymantika.htm http://europa.eu/legislation_summaries/consumers/product_labelling_and_packaging/l3 2025_en.htm http://www.kathimerini.gr/4Dcgi/4dcgi/_w_articles_kathcommon_2_22/09/2009_12891 77 http://www.syskeves.gr/index.php?s=news&ncid=3&nid=894 http://www.gcex.gr/?p=2636 http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGYMC102/362/2432,9307/ http://www.aisthitiki-simera.gr http://www.casss.gr/PressCenter/Articles/2677.aspx#.UDlUM6CXOSp http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%85%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86% CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82 http://earthhourhellas.wordpress.com/ http://24gr.blogspot.com/2012/06/blog-post_3901.html http://kepka.org/index.php?option=com_content&task=view&id=850&Itemid=47 Φωτογραφίες από τις συναντήσεις Οι µαθητές έφτιαξαν σαπούνια µε γλυκερίνη Οι µαθητές έφτιαξαν … 60 Συνεργάστηκαν οι µαθητές Αχµετάι Αλεξάντερ Καραβαγιοπούλου Μαρία Κατσιαρίµπα Αικατερίνη Μασούρας Χρήστος Ντάβανος Σωτήριος Πουρνάρα Ευαγγελία Σακελλαρίου Αθανάσιος Επέβλεψαν οι καθηγήτριες Γκουντούρα Ανθή Καλοµοίρη Αναστασία
© Copyright 2024 Paperzz
