50. Yıl Dedeman İmam Hatip Ortaokulu 5. Sınıf Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi Notları 2 Bilişim Teknolojileri Öğretmenleri Emrah ŞAHİN Volkan YAMAN 5. Sınıf Ders Notları-2 8. Hafta: ZARARLI YAZILIMLAR 1-VİRÜSLER  Bilgisayarımıza girip dosya ve programlarımıza zarar verir.  Virüsler bilgisayarınızda bilgileri bozabilir hatta silebilir.  Bilgisayar virüsü pek çok zararlı yazılımdan çok daha tehlikelidir çünkü doğrudan dosyalarınıza zarar verirler. 2-TRUVA ATI (TROJAN)  Truva atı bir virüs değildir. Gerçek bir uygulama gibi gözüken zararlı bir program türüdür.  Truva atı bilgisayarınıza güvenlik açığı oluşturur ki bu da zararlı programların, kişilerin sisteminize girmesi için bir yol açar. 3-SOLUCAN (WORM)  Yerel sürücüde ya da ağda kendini tekrar tekrar kopyalayan bir programdır. Tek amacı sürekli kendini kopyalamaktır.  Herhangi bir dosya ya da veriye zarar vermez ancak sürekli kopyalama yaparak sistemi meşgul eder ve bilgisayar hızını etkiler. 4-REKLAM YAZILIMI (ADWARE)  Herhangi bir program çalışırken reklam açan yazılımdır.  Adware internette gezerken otomatik olarak bilgisayarınıza inebilir ve tarayıcı pencereleri ile görüntülenebilir. 5-CASUS YAZILIM (SPYWARE)  Kullanıcının izniyle veya izni dışında bilgisayara yüklenen ve kullanıcı ya da bilgisayar hakkında bilgi toplayıp bunları uzaktaki bir kullanıcıya gönderen bir program türüdür. ZARARLI YAZILIMLARDAN KORUNMA 1. Bilgisayarınıza güçlü bir güvenlik yazılımı yükleyin. Bu güvenlik yazılımının güncel ve çalışıyor olduğundan emin olun. 2. Bilmediğiniz programları bilgisayarınıza yüklemeyin, çalıştırmayın. 3. Kimden geldiğini bilmediğiniz e-postaları açmayın. 4. Kullandığınız işletim sistemine ait güncelleştirmeleri ihmal etmeyin. 5. Ödül, hediye vs. kazandığınızı belirten reklamlara aldanmayın, tıklamayın. 6. Güvenmediğiniz bir bilgisayara USB bellek, hafıza kartı vs. takmayın. 7. Bilgilerinizin düzenli olarak yedeğini alın. 8. Belirli aralıklarla bilgisayarınızı kötü amaçlı yazılımlara karşı tarattırın. 9. Bilmediğiniz, güvenmediğiniz internet sitelerine girmeyin. GÜVENLİK YAZILIMLARI Kötü amaçlı yazılımlara karşı bilgisayarımızın güvenliğini sağlayan yazılımlardır. En çok kullanılan güvenlik yazılımı türleri şunlardır: Antivirüs: Antivirüs yazılımı bilgisayarımıza virüs, truva atı, solucan gibi kötü amaçlı yazılımların girmesini engeller. Ayrıca bu yazılımları tespit edip temizleyebilir. *** Antivirüs yazılımının tüm kötü yazılımları tanıyabilmesi için sürekli güncelleştirilmesi gerekir. En çok kullanılan antivirüs yazılımları: Kaspersky, Esed Nod 32, Avast, Antivir ve Norton'dur. Güvenlik Duvarı: Güvenlik duvarı yazılımı internet veya ağ üzerinden bilgisayarımıza erişimi denetler, yetkisiz kişilerin bilgilerimize ulaşmasını engeller. 5. Sınıf Ders Notları-2 9. ve 10. Hafta: BİLİŞİM SUÇLARI Bilişim Suçu Nedir? Bilgisayar, çevre birimleri, pos makinesi, cep telefonu gibi her türlü teknolojinin kullanılması ile işlenen suçlardır. 1-E-posta İle İlgili Suçlar Bir kişiye ait e-posta veya kullanıcı bilgilerini ele geçirmek, değiştirmek veya silmek. Cezası: Suçlunun e-postayı ele geçirip daha sonrasında yaptığı işlemlere göre ve devlet kurumunda çalışan bir kişinin yada herhangi bir kişinin olmasına göre değişen 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ve para cezası uygulanır. 2-Kullanıcı Hesapları İle İlgili Suçlar Bir kişi veya kurum adına sahte e-posta/profil/hesap oluşturmak. Bu sahte hesapları kullanarak çeşitli paylaşımlar yapmak. Bir kişi adına açılan profil hesabında, o kişinin fotoğrafı, kimlik bilgileri, kişisel e-posta hesabı, meslek bilgileri yani o kişiyi tanımlamaya yarayacak birtakım kişisel bilgiler hukuka aykırı olarak kaydetmek Cezası üç yıla kadar hapis cezası 3-Web Sayfaları Kullanılarak İşlenen Suçlar 1. Başkalarının adına web sayfası hazırlamak ve bu web sayfasının tanıtımı amacıyla başkalarına e-mail ve mesaj göndermek ve bu mesajlarda da mağdur olan şahsın telefon numaralarını vermek. 2. Sahte alışveriş siteleri kurarak kullanıcıları dolandırmak. 3. Satışı yapılan ürünlere ait yanlış bilgiler verme. 4. Müşteriye vaat edilen ürün yerine farklı ürün göndermek. 5. Sosyal ağlar, forum ve video sitelerinde başkasına ait fotoğraf, video veya eserleri izinsiz paylaşmak. 6. Devlet karşıtı gruplara ait içerikleri yayınlamak/paylaşmak. 7. İnternetten alışverişte kullanıcıların kredi kartı bilgilerini ele geçirmek. 4-Bilgisayarı veya Bilgileri Ele Geçirerek İşlenen Suçlar Başkasına ait bilgisayara, ağa veya sisteme izinsiz girmek, bilgileri kopyalamak, silmek veya değiştirmek. Cezası Bir yıla kadar hapis veya adli para cezası 5-Lisansız Yazılım ve İçeriklerin Kullanımı İle İlgili Suçlar Telif hakkı ile korunan yazılım, dosya, resim, fotoğraf, müzik, video klip ve film dosyalarını izinsiz indirmek, paylaşmak, tamamını veya bir kısmını kullanmak. 6-Çevrimiçi İletişim sırasında İşlenen suçlar 5. Sınıf Ders Notları-2 Sosyal ağlar, sohbet siteleri, forumlar gibi kullanıcıların birbirleriyle iletişim kurdukları sitelerde kişi ya da kuruluşa hakaret veya aşağılayıcı ifadeler kullanmak. 7-Kredi Kartı, Kontör/TL Dolandırıcılığı Telefon, e-posta ve çeşitli iletişim araçları kullanarak kişilerden kredi kartı bilgileri istemek. Tehdit veya şantaj yoluyla çeşitli hesaplara TL veya kontör yüklenmesini istemek. Bilişim Suçlarına Karşı Alınabilecek Tedbirler 1. Bilgisayar sistemini korumaya yönelik antivirüs, güvenlik duvarı gibi yazılımlar kullanın ve mümkün olduğunca güncellemelerini yapın. 2. Kullanılan yazılımların en güncel ve sorunsuz sürümlerini temin etmeye çalışın. 3. Telefon, e-posta vs. gibi yollarla sizden kişisel bilgilerinizi (ad, soyad, adres, telefon gibi), parolanızı ya da kredi kartı şifrenizi isteyenlere itibar etmeyin. 4. Unutmayın hiçbir banka görevlisi size banka veya kredi kartı bilginizi sormaz! 5. İnternet ortamında tanımadığınız veya şüphelendiğiniz kişilere kişisel ve özel bilgilerinizi vermeyin! 6. Telif haklarıyla korunmuş içerikleri (müzik, film, oyun vs.) kesinlikle korsan olarak temin etmeyin, indirmeyin ve paylaşmayın! 7. Sosyal ağlarda, forum ve sohbet yazılımlarında kişi veya kurumlara karşı hakaret veya aşağılayıcı sözler kullanmayın. 8. Türkçe’mizi en güzel şekilde kullanmaya çalışın. 9. Kimsenin e-posta ve çeşitli hesaplarına (facebook, twitter vs.) giriş yapmaya, şifresini tahmin etme yoluyla ele geçirmeye çalışmayın! 10. Sahte hesaplar oluşturmayın ve bu hesapları kullanarak paylaşımlar yapmayın! 11. Başkasına ait bilgisayarı, interneti ve ağları izinsiz olarak kullanmayın, bilgileri silmeyin, değiştirmeyin veya kopyalamayın! 11. Hafta: Bilgisayar Ağları ve İnternet Bilgisayar Ağı: İki yada daha çok bilgisayarın bir birine bağlanmasına bilgisayar ağı (network) denir.Ağ içindeki bilgisayarlar birbiriyle iletişim kurabilirler ve veri paylaşırlar. İnternet: İnternet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. İnternet adresleri İnternet sayfalarına ulaşmak için internet site adreslerini (URL) kullanırız. İnternet adres Yapısı Bir internet site adresi aşağıdaki kısımlardan oluşur. 5. Sınıf Ders Notları-2 İletişim Kuralı (protokol) İnternet sitesine hangi yöntemle bağlanacağını belirten ön ektir. En sık kullanılan iletişim kuralları HTTP, HTTPS ve FTP’dir. HTTPS İletişim kuralı Web sitesi ile yapılan bilgi alma/gönderme işlemlerinde şifreleme yapıldığını gösterir.Özellikle banka, alışveriş siteleri gibi güvenliğin ön planda olduğu web sitelerinde kullanılır. World wide web kısaltması (WWW) Dünya Çapında Ağ anlamına gelen kısaltmadır. Alan adı Web sitesinin internetteki adıdır. Alan adı benzersiz olup içerisinde boşluk ve Türkçe karakterler (ğ, ü, ç, ö, ş, İ) yer almaz. Site Uzantısı Sitenin hangi tür içerik sunduğunu belirten kısaltmadır. .gov Devlet daireleri için kullanılır. .org Ticari olmayan, vakıf siteleri için kullanılır. .mil Askeri siteler için kullanılır. .edu Eğitim kurumları (üniversiteler gibi) .com Ticari siteler için kullanılır. .k12 İlköğretim ve liseler için kullanılır. .net İletişim ağları ile ilgili kuruluşlar için kullanılır. Ülke kısaltması İnternet adreslerinde ülkeyi belirten iki harflik kısaltmadır. Bazı ülkelere ait kısaltmalar şunlardır: tr: Türkiye de:Almanya fr: Fransa jp:Japonya uk: İngitere 5. Sınıf Ders Notları-2 *Bir site adresinin sonunda hiçbir ülke kısaltması yoksa bu durum o sitenin Amerika Birleşik Devletleri kaynaklı olduğunu gösterir. İnternete Bağlanmak için Neler Gerekli: 1-Ağ kartı (Ethernet): Bilgisayar ile modem arasındaki ilişkiyi sağlayan parçadır. Günümüzde ethernet kartları kablolu ve kablosuz olarak modemle ilişki kurmaktadır. 2-Modem:Dijital bilgileri analog bilgilere, analog bilgileri dijital bilgilere dönüştüren alet olarak tanımlanabilir. Günümüzde en fazla kullanılan modemler ADSL Modem olarak isimlendirilir. Modemler kablolu ve kablosuz olarak ikiye ayrılır. 3-Telefon Hattı: İnternet bağlantınızın hızı, yükleme, indirme kapasitesi, bağlantınızın sürekli olması telefon hattınıza (fiber hattınıza) bağlıdır. Önceleri internet bağlantısı için telefon gerekli olmasına rağmen şimdiler de telefona gerek kalmamıştır. 4-Kablo: Kablolu modem ve bilgisayar arasındaki bağlantıyı sağlamak amacıyla kullanılır. Günümüzde en çok kullanılan kablo CAT5 olarak isimlendirilir. Kabloların ucuna RJ45 isimli parçaların takılması gerekir. 12. Hafta: Tarayıcılar ve Arama Motorları Tarayıcı: İnternete girmek için kullandığımız programlardır. Örnek:    Google Chrome Mozilla Firefox internet Explorer  Yandex Browser  Opera Arama Motorları: internette bir içeriği bulmak için kullanılan sitelerdir. Örnek:     www.google.com www.bing.com www.yandex.com www.yahoo.com Google’da Arama Teknikleri 1)Çift Tırnak İşareti ( “ ” ) Birden fazla kelimeden oluşan bir ifadeyi arama motorunda aratacağımız zaman ifadenin başına ve sonunan çift tırnak işareti koyarsak ifademizdeki kelimelerin herhangi birininin geçtiği rastgele sonuçlar yerine tamamının geçtiği doğru sonuçlara ulaşma ihtimalimiz artacaktır. Örnek: 5. Sınıf Ders Notları-2 Şeklinde bir arama yaptırırsak çift tırnak işaretleri olmadığı için arama motoru bize “Sıvılaştırılmış petrol gazı çeşitleri ile ilgili yönetmelikteki son cümle yürürlükten kaldırılmış” Şeklinde bir sonuç getirebilir. Burada arama motorunun bir hatası yoktur. Aksine o kendisine denileni yapmış “cümle” ve “çeşitleri” sözcüklerinin geçtiği bir metin getirmiştir. Tırnak işaretlerini koyarak arama yaptığımız zaman ise daha doğru sonuçlara ulaştığımız aşağıda görülmektedir. (Resim 1) Resim 1: Tırnak işareti kullanımı 2) Artı İşareti (+) Anahtar kelimelerinize bir kelime daha dahil etmek istediğinizde + işaretini boşluk bırakmadan kelimenin önüne yazarız. Örneğin: Tarif +ıspanak +kıyma +köfte 2) Eksi İşareti (-)Sonuçlarda bazı kelimelerin çıkmasını istemiyorsanız araya eksi (-) işareti koyarız. Örneğin tariflerde fındık olmasını istemiyorsak: Tarif +kakao +çikolata -fındık 4) Görsel Arama 5. Sınıf Ders Notları-2 Resim 2: Resim Arama Görsel arama yaparken çıkan sonuçlarda Arama Araçları düğmesine tıklarsak açılan bölümden bulmak istediğimiz fotoğrafın rengini ve boyutunu seçebiliriz. (Resim 2) 5.Hareketli resim arama: Hareketli resim aramak için arayacağımız anahtar kelimenin sonuna .gif ifadesini ekleriz. Örnek: uçak.gif 5. Kitap Arama: Kitap aramak için arayacağımız anahtar kelimenin sonuna .pdf ifadesini ekleriz. Örnek: Matematik.pdf 6. Slayt arama: Slayt aramak için arayacağımız anahtar kelimenin sonuna .ppt yada .pptx ifadesini ekleriz. Örnek: Besinler.ppt 13. Hafta: Google Hesabı Edinme E-posta Nedir (Elektronik posta) e-posta,internet üzerinden gönderilen dijital mektuba denir. Görsel olarak kâğıt bir mektup ile aralarında büyük bir fark yoktur. E-postalara resim, müzik, video gibi her türlü dosya türü eklenebilir ve alıcının bilgisayarına transfer edilebilir. 5. Sınıf Ders Notları-2 Ücretsiz E-posta hizmeti veren siteler hangileridir?     Gmail Hotmail Yandex Mail Yahoo mail Google Hesabı ile neler yapılabilir     Google hesabı kullanılarak, Google'ın hizmetleri olan Gmail Kullanılabilir Youtube'da video paylaşılabilir Google Drive Kullanılabilir  Google Play'den uygulama indirilebilir bunun dışında diğer google hizetlerinden yararlanılabilir. Google Hesabı Nasıl Açılır: 1-https://www.google.com adresine girilir. 2-Açılan sayfada sağ üst köşede bulunan Oturum Açın düğmesine tıklanır. (Resim 3) 3-Hesap Oluşturun bağlantısına tıklanır. (Resim 4) Resim 4: Hesap oluşturun bağlantısı Resim 3: Oturum Açın Düğmesi 5. Sınıf Ders Notları-2 4-Açılan kayıt formuna: (Resim 5) Ad Soyad yazılır. Kullanıcı adı olarak ç,ş,İ,ü,ö,ğ, ı harfleri ve boşluk içermeyen, harf, sayı ve noktalama işaretlerinden oluşan bir kullanıcı adı seçilir. Ayrıca kullanıcı adının daha önce bir başkası tarafından alınmamış olması gerekir. Şifre Oluşturun bölümüne yine kullanıcı adında kullanılamayacak karakterleri kullanmayarak en az 8 karakter uzunluğunda bir şifre oluşturulur. Aynı şifre şifrenizi onaylayın bölümüne tekrar yazılır. Doğum tarihi gün ay yıl olarak girilir. Cinsiyet seçilir. Robot olmadığınızı kanıtlayın bölümünde verilen sayıları okuyarak Metni yazın bölümüne yazılır. Google Hizmet Şartlar'ını ve Gizlilik Politikasını kabul ediyorum seçeneğine tıklanarak Sonraki adıma basılır. Bu adımdan sonra google Doğrulama Kodu göndermek için telefon numarası isteyebilir. Telefon numarası girildiğinde cep telefonunan bir doğrulama mesajı gelir. Mesajdaki kod okunarak açılan sayfaya girilir. Resim 5: E-posta kayıt formu 5. Sınıf Ders Notları-2 14. Hafta: E-posta işlemleri E-posta gönderme: 1-Gmail açılır. 2-E-posta yaz düğmesine tıklanır. (Resim 6) 3-Açılan iletişim kutusunda e-posta gönderilecek kişinin adresi yazılır. (Resim 7) 4-Konu kısmını e-postanın içeriğine uygun bir başlık seçilir. (Resim 7) Resim 6: E-posta Yaz düğmesi 5-E-postanın içeriği yazılır.(Resim 7) 6-E-posta'ya resim yada başka bir dosya eklemek için Dosya ekleyin düğmesine tıklanır. 7-Gönder düğmesine tıklanır. Bu pencerede e-postaya bir dosya eklemek içim Dosya Ekle düğmesine tıklanır ve bilgisayarda bulunan dosya seçilir. Resim 7: E-posya Yazma iletişim kutusu 15. Hafta: Google Drive Kullanımı Google Drive, dosyalarınızı yedeklemenin ve herhangi bir telefondan, tabletten veya bilgisayardan onlara kolayca erişmenin ücretsiz bir yoludur. Bulut teknolojisi olarak adlandırılır. Ayrıca Google Drive kullanılarak ortak belgeler oluşturulup düzenlenebilir. Google Drive'a Dosya veya Klasör Yükleme 1-Google Hesabı ile oturum açılır 2-Google Drive 'a girilir. 5. Sınıf Ders Notları-2 3-Oluşur Düğmesinin yanında bulunan yükleme düğmesine tıklanır. (Resim 8) 4-Dosya veya Klasör seçeneği seçilir. (Resim 8) 5-Bilgisayarda bulunan yüklemek istenen dosya veya klasör seçilir. Resim 8: Google Drive Google Drive ile belge oluşturup paylaşma 1-Google Hesabı ile oturum açılır 2-Google Drive 'a girilir. 3-Oluşur düğmesine tıklanır. (Resim 9) 4-Oluşturulmak istenen belge türü seçilir. Slayt (Sunu), Döküman, E-tablo gibi (Resm 9) 5-Oluşturulan belgeyi biriyle paylaşmak için belge oluştuktan sonra sağ üst köşede bulunan Paylaş düğmesine tıklanır. (Resim 10) Resim 9: Google Drive 5. Sınıf Ders Notları-2 Resim 10: Paylaş Düğmesi 6-Paylaş düğmesine tıkladıktan sonra önce belgemizi bir isim vererek kaydetmemiz istenir. (Resim 11) Resim 11: Belge Adlandırma iletişim kutusu Ardından ise belgemizi paylaşacağımız kişi veya kişilerin e-posta adreslerini yazmamız. (Resim 12) Resim 12: Belge Paylaşma Bu işlemi tamamladığımızda paylaştığımız kişinin e-posta gelen kutusuna veya Google Drive'ında bulunan Benimle Paylaşılanlar bölümüne o kişinin belgemize katılmasını sağlayacak bir bağlantı gönderilir.