iş giysi üretimi için kullanılan bir aplikasyon işleminin dın 53814

XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu
2 – 5 Nisan 2014
İŞ GİYSİ ÜRETİMİ İÇİN KULLANILAN BİR APLİKASYON
İŞLEMİNİN DIN 53814:2007 STANDARDINA GÖRE
DEĞERLENDİRİLMESİ
Duygu Değirmenci, Birkan Salim Yurdakul
Sun Tekstil A.Ş., Ar-Ge Merkezi, İzmir, Türkiye
[email protected],
ÖZET
Çalışma şartlarının ağır olduğu günümüzde işçilerin çalışırken giydiği kıyafetler büyük önem taşımaktadır.
Çalışan kişiler günlerinin en az sekiz saatini aynı kıyafet ile geçirmektedir. Bu nedenle bu kıyafetlerin işçinin
sağlığını ve güvenliğini koruyucu olması yanında rahat, kullanımı kolay ve vücut özelliklerine uygun olması da
gerekmektedir. Bu nedenle seçilmiş olan Tencel/Pes karışım kumaş ile pike ve süprem kaliteleriyle oldukça
konforlu, kullanım kolaylığı sağlayan, ev tipi ve endüstriyel yıkamalara karşı dayanıklı ürünler elde edilmesi
mümkündür.
Anahtar Kelimeler: Reçine, Tencel/PES, endüstriyel yıkama, su tutma indeksi
1. GİRİŞ
Bu çalışmada yüksek performanslı ürünlerin elde edilmesi için Tencel/Pes pike ve süprem
kumaşlar kullanılmıştır. Bu amaç için ilk olarak en iyi kumaş yapısı seçilmiştir. Daha sonra en
iyi boyama ve son olarak da özel bitim işlemi belirlenmiştir. Tüm bu proseslerden sonra
üretilen kumaşın performansını ve uygulanan bitim işleminin performansını ölçmek için bazı
testler yapılmıştır.
Ana amaca ulaşmak için ilk olarak çalışmada kullanılacak ham madde araştırılmıştır. Bu
kapsamda yapılan çalışmalar ile bazı bilgiler elde edilmiştir. Tencel okaliptüs ağacından elde
edilen tamamen doğal fonksiyonel bir liftir. Lif üretim yöntemi çevre dostudur. Ayrıca,
Tencel lifi % 100 biyo-bozunur bir liftir. Tencel lifi nefes alabilirliği yüksek, hijyenik, doğal
ve konforlu bir liftir. Tencel lifinin bu konfor özelliği endüstriye yıkamaya dayanımını
arttırmak için PES lifi ile karıştırılmaktadır. Bu karışım sayesinde çok daha stabil, yüksek
kalitede ürünler elde edilmektedir.
Hammadde araştırılmasından sonra bir diğer çalışma elde edilen Tencel/PES kumaşların
boyama aşamasıdır. Bu aşamada PES kısmının boyanması için dispers boyalar tercih edilirken
Tencel lifinin boyanması için karşımıza iki seçenek çıkmıştır. Bunlardan ilki klasik reaktif
boyalar olup ikincisi Küp boyalardır. Küp boyalar diğer reaktif boyalara göre yüksek haslık
değerlerine sahiptir. Bu haslık özelliklerin arasında en önemlisi Hipoklorit haslığıdır. Bu
sebepten dolayı bu çalışmada küp boyalar kullanılmıştır.
Son olarak boyama sonrası kumaşlara bitim işlemi uygulanmıştır. Bu reçine olarak
isimlendirilmiştir. Uygulanan işlem ile kumaşın pilling, boyutsal stabilite değerleri
iyileştirilmiştir. Uygulanan işlem ev tipi yıkamalara ve endüstriyel yıkamalara karşı dayanıklı
olması oldukça önemlidir.
Çalışma kapsamında araştırılan literatür çalışmalarından birkaç örnek vermek gerekirse;
127
XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu
2 – 5 Nisan 2014
Courtaulds 1970 ve 1980 li yıllarda Tencel’in geliştirilmesi için ilk çalışmalarını
gerçekleştirmiştir. İlk ticari üretim 1972 yılında gerçekleştirilmiştir. Lif müşteriye sunduğu
eşsiz estetik özellik ve kolay üretilebilirliği ile Pazarda çok iyi bir konum edinmiştir [1].
Tencel özel bir liftir. Fibrillenme özeliği nedeniyle şeftali tüyü efekti verir ve yumuşak bir
tuşeye sahip olunmasını sağlar. Bu li file elde Edilen kumaşların tuşe oldukça güzeldir. Bu
özelliği sayesinde örme kumaşlar başta olmak üzere bir çok alanda kullanılma imkanı
vardır[2].
Tencel lifi oldukça beyaz bir liftir. Bu nedenle de pamuk gibi boyama öncesi ağartma
prosesine gerek yoktur. Uygulanacak ağartma işlemi elde edilmek istenen renge, parlaklığa
göre değişebilmektedir. Lif oldukça temiz ve hidrofildir [2].
Slunjskı and et all (2006), Reçine işlemleri diğer iyonlar aynı yüke sahip ve solüsyonda
mevcut olan iyonları değişimi mümkün olan işlemlerdir. Yapıları çözünmeyen organik
maddelere dayanmaktadır [1].
Greeson ve ark. (2005), yaptıkları çalışmada çapraz bağlayıcı kullanılarak kalıcı bitim işlemi
uygulamışlar ve uygulanan işlemin %100 pamuklu kumaş üzerine etkisini incelemişlerdir.
Yapılan çalışma sonunda uygulanan işlem nedeniyle mukavemet ve aşınma dayanımları
azalacağı düşünülerek kumaş yapısı ayarlanmıştır. Çalışmada pilling, aşınma dayanımı,
yırtılma mukavemeti ve 50 yıkama sonrası kumaş yüzey görünümü test edilmiştir [2].
2. MATERYAL- METOT
Bu çalışma kapsamında hem konforlu hem de ‘iş giysisi’ alanında kullanıma uygun t-shirtler
için 50/50 Tencel/PES kumaşlar üretilmiştir.
Çalışma kapsamında uygulanan iş akışı;
1. Kumaş konstrüksiyonunun belirlenmesi
2. Örme işlemi
3. Boyama(Dispers/Küp)
4. Aplikasyon
5. Kumaş performans testleri
6. Uygulanan aplikasyonun performansının test edilmesi
7.
Bu çalışmada kumaşların performanslarını belirlenmek için martindale pilling ( 5000- 7000),
haslık ( yıkama, su, asidik ve bazik ter haslığı, yaş ve kuru sürtme haslıkları), ev tipi ve
endüstriyel yıkamaya dayanım ( 25 yıkama- DIN EN ISO 15797: 2002) ve uygulanan işlemin
başarısının bir kanıtı olan swelling ındex testi uygulanmaktadır. Burada önemli olan
uygulanan işlem ile hem iş giysisi için uygun ürünler elde edilebilmek hem de yapılan işlemin
başarısının swelling ındex testi ( DIN 53814: 2007) ile test edilebiliyor olmasıdır.
Uygulanan bitim işleminin performansını ölçmede kullandığımız DIN 53814: 2007
standardının kapsamı doğal ve sentetik liflerdeki su tutma yeteneğini içermektedir. Lif, iplik
veya kumaşların su tutma yeteneği ise belirli bir mekanik işlemle kurutulduktan sonra bir
tekstil malzemesinin bünyesinde ve yüzeyinde kalan nem miktarıdır. Test yapılırken bazı
materyaller ve formül kullanılmaktadır. Formül;
128
XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu
2 – 5 Nisan 2014
R= 100*(M-D)/(D-T)
R= Su tutma yeteneği(%)
M= Nemli deney parçasının dara kütlesi ile birlikte kütlesi (gr)
D= Kuru deney parçasının dara kütlesi ile birlikte kütles (gr)
T= Dara kütlesi
Yapılan test sonucu % olarak kumaşın bünyesinde tutabildiği su miktarını belirtmektedir.
Uygulanan işlemin başarısı için elde edilen değer işlem öncesi kumaşın değeri ile
kıyaslanarak yorumlanmakla birlikte elde edilen değer ne kadar düşük çıkarsa işlem o kadar
başarılıdır.
3. SONUÇ VE TARTIŞMA
Bu çalışmada kumaşın performansı aşağıdaki test sonuçlarına göre belirlenmiştir.
 Martindale pilling testi ( 5000-7000 devir) (EN ISO12945-2-5000 / 7000 devir)
 Haslık testleri ( ISO 105 C06: E2S, DIN EN ISO 105 E 04, DIN EN ISO 105 X 12,
DIN EN ISO 105-N01..)
 Ev tipi ( 25 defa 75 C DIN ISO 6330) ve endüstriyel yıkama (25 defa EN ISO 15797)
 Su tutma yeteneği testi (DIN 53814:2007)
Tüm test sonuçları belirtilen kriterlere uygun çıkmış ve mükemmel dayanıma sahip, iş giysisi
olarak kullanılabilen t-shirtler elde edilmiştir.
Çalışma kapsamında uygulanan testler ve sonuçları;
Tablo 1: Reçine öncesi ve sonrası Tencel/Pes kumaşların 25 yıkama sonrası çekme test sonuçları
Kumaş
Kalitesi
50/50
Tencel
/PES
reçine
Çekme
Testi
Reçine Öncesi
Reçine Sonrası
1.yık
5.yık
10.yık
15.yık
20.yık
25.yık
1.yık
5.yık
10.yık
15.yık
20.yık
25.yık
boy
-0.8
-2.3
-2.3
-2.3
-2.3
-2.3
0
-0.7
-0.7
-0.7
-0.7
-0.7
en
-6.3
-6.3
-6.3
-6.3
-6.3
-6.3
-5.3
-5.3
-5.3
-5.5
-5.5
-5.7
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
dönme
gramaj
262
268
g. En
204
204
Tablo 2: Reçine öncesi ve sonrası Tencel/Pes kumaşların yıkama haslık test sonuçları
Kumaş Haslık Değerleri Reçine Reçine Reçine Reçine Reçine Reçine
Kalitesi
öncesi
öncesi öncesi öncesi sonrası sonrası
yıkama
su
asidik
bazik yıkama
su
5
5
5
5
5
4/5
acentate
50/50
4/5
4/5
4/5
5
4/5
5
cotton
Tencel naylon
4
4/5
4/5
4/5
4/5
4/5
/PES
4/5
4/5
4/5
4/5
5
4/5
polyester
reçine
5
4/5
5
5
5
5
acrylic
4/5
4/5
4/5
4/5
4/5
4/5
wool
Reçine
sonrası
asidik
4/5
5
4/5
4/5
4/5
5
Reçine
sonrası
bazik
5
4/5
4/5
5
5
4/5
129
XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu
2 – 5 Nisan 2014
Tablo 3: Reçine öncesi ve sonrası Tencel/Pes kumaşların patlama mukavemeti ve pilling test sonuçları
Kumaş
Kalitesi
Reçine
Öncesi
Reçine
Sonrası
4/5
4/5
Patlama
Mukavemeti
Reçine
Öncesi
Reçine
Sonrası
302.3
515.4
Pilling testi(martindale)
Kuru Sürtme Haslığı
50/50
Tencel
/PES
reçine
kpa
Yaş Sürtme Haslığı
4
Hipoklorit haslığı
4
mm
sn
39.4
20.3
44
22
5000
Reçine
öncesi
Reçine sonrası
4/5
4/5
7000
4/5
4/5
büyük çene(50cm)
Tablo 4: Reçine performansı (Swelling Index Sonuçları);
Kumaş Kalitesi
Yapılan İşlem
Swelling Index Ölçümü(%)
Tencel / Pes
Reçine Öncesi
T
7.08
M
7.95
D
7.63
%
58.2
Tencel/Pes
Reçine Sonrası
7.08
7.65
7.57
16.3
KAYNAKLAR
[1] BURROW, R., ‘Recent Advances In Chemıcally Treated LYOCELL
Fıbres’,
LYOCELL Ltd., Lenzinger Berichte, Derby, UK, page 110-115, 2005.
[2] TAYLOR, J., ‘Envıronmental Best Practıce In Dyeıng And Fınıshıng Of LYOCELL ®
And Lenzıng Modal®’ Lenzinger Berichte 89, page 30-36, 2011
[3] Slunjski, M., K., Cadee, J. Tattersall, ‘Mıex® Resın Water Treatment Process’, 2006.
GREESON, H., K., Philips, N., Cary, j., Turner, Cotton Incorporate, ‘Tough Cotton: A novel
Approach to Durable Press Finishing’, page 13-16, 2005
130

Download Report