Değerlendirme Notunun Tamamı İçin TIKLAYINIZ

Değerlendirme Notu/3
14.11.2014
BELEDİYELERİMİZİN 2013 YILI FAALİYETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Mahmut Esen1
ÖZET
İçişleri Bakanlığınca hazırlanmış “2013 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu” ile Sayıştay ‘ın 2014 yılı Eylül ayında
TBMM’ye sunduğu “2013 Yılı Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu” ve “2013 yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme
Raporu” üzerinden belediyelerimizin 2013 yılı itibarıyla faaliyetleri, bütçe gerçekleşmeleri, mali vb. durumları
incelenmektedir.
I-GİRİŞ
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 41. maddesi gereğince; kamu idarelerinin üst
yöneticileri ve harcama yetkililerince, birimlerinin yıllık faaliyetlerini yansıtmak üzere, kullandıkları
kaynakları, bütçe gerçekleşmelerini, mali durum vb. bilgileri içeren faaliyet raporları hazırlanır.
Mahalli idarelerce hazırlanan idare faaliyet raporlarının birer örneği İçişleri Bakanlığına gönderilir. İçişleri
Bakanlığı bu raporları esas alarak, kendi değerlendirmelerini de içeren, mahalli idareler genel faaliyet
raporunu hazırlar ve kamuoyuna açıklar. Raporun birer örneği Sayıştay Başkanlığına ve Maliye
Bakanlığına gönderir.
Sayıştay; mahallî idareler genel faaliyet raporunu, ( Maliye Bakanlığınca hazırlanmış) genel faaliyet
raporunu ve harcama sonrası ilgili birimlerde yaptığı dış denetimlerinin sonuçlarını dikkate alarak
görüşleriyle birlikte TBMM sunar.
Anılan yasa kuralı uyarınca Sayıştay tarafından hazırlanmış olan “2013 Yılı Faaliyet Genel
Değerlendirme Raporu” 2 ve “2013 yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu”3 2014 yılı Eylül
ayında TBMM’ye sunulmuştur.
Bu yazımızda “2013 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu“4 ve Sayıştay’ın sözü edilen
değerlendirme raporlarındaki, belediye idarelerini ilgilendiren önemli gördüğümüz konulara
değinilecektir.
1
2
Mülkiye Başmüfettişi, Mülkiye İktisadi ve Sosyal Araştırma Merkezi Kıdemli Araştırmacı
Sayıştay, 2013 Yılı Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu. (http://www.sayistay.gov.tr/rapor/genel/2013_Faaliyet.pdf)
Sayıştay, 2013 Yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu.
(http://www.sayistay.gov.tr/rapor/genel/2013_Dıs_Denetim.pdf)
4
İçişleri Bakanlığı,2013 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu.
3
(http://www.migm.gov.tr/Dokumanlar/2013_MAHALLI_IDARELER_GENEL_FAALIYET_RAPORU.pdf)
II-BELEDİYELERE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
A-Belediye Sayıları
2013 yılı sonu itibarıyla 2.950 olan belediye sayısı, 6360 sayılı Kanun ile 1.564 belediyenin tüzel
kişiliğinin kaldırılması/yeni belediyeler kurulması işlemleri sonucunda (%53 azalma ile ) 1.396’ ya
düşmüştür.
Mevcut belediyelerimizin 30’u büyükşehir, 51’i il, 519’u büyükşehir ilçe, 400 ‘ü ilçe, 396’sı ise belde
belediyesi statüsündedir.
Nüfusları 10.000 altında 912 belediye bulunmaktadır. Ülkemizdeki nüfusun %93 ‘ü belediye sınırları
içinde yaşamaktadır. Belediyelere bağlı (İSKİ/ASKİ/EGO vb.) 33 idare bulunmaktadır. Sözü edilen bağlı
idareler bu inceleme kapsamı dışında tutulmuştur.5
B-Belediye Görevlileri
2014 mahalli idareler genel seçim sonuçlarına göre; 1396 belediye başkanından 40’ı (% 2,8), 20498
belediye meclis üyesinden 2.198 ‘i (% 10,7) bayanlar tarafından kazanılmıştır.
2013 yılı itibarıyla belediyelerde; 102.672 memur, 1302 sözleşmeli, 83.567 sürekli işçi, 7.238 geçici işçi
statüsünde olmak üzere toplam 194.779 personel istihdam edilmektedir.
Diğer yandan belediyelerde ayrıca 175.495 personel hizmet satın alma yöntemiyle ( taşeron işçisi
olarak) çalışmaktadır.6 Dolaysıyla Anayasa’nın 123,127 ve 128. maddelerine de aykırı olacak şekilde,
belediyelerdeki zabıta, itfaiye, fen işleri, destek hizmetleri gibi asli ve sürekli bir nitelik arz eden belediye
görevleri dahi, memur ve kamu görevlileri dışındaki kişilere yaptırılır hale gelmiştir.7 Bu yüzden
belediyelerin personel sistemi (görevli personel sayısı, personel giderleri, personel giderlerinin toplam
giderlere oranı vb.) konusunun gerçekçi bir şekilde değerlendirilebilmesi için bu özel durumlarının göz
ardı edilmemesi gerekmektedir.
III-BELEDİYELERİN BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
A- Bütçe Dengesi
2013 yılında belediyelerin giderleri 59,9 milyar TL, gelirleri ise 53,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
Belediyelerin bütçesi 6 milyar TL açık vermiştir. Bütçe gelirlerinin giderlerin ancak % 90’ını
karşılayabildiği görülmektedir.
B-Bütçe Giderleri
Belediyelerin ekonomik sınıflandırmaya göre 2013 yılı gider miktarları ve giderlerin toplam harcamalar
içindeki payları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
5
6
7
İçişleri Bakanlığı ss.11-13.
İçişleri Bakanlığı ss.15-44.
Mahmut Esen, “Belediye Şirketleri”, Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi, Cilt No:15, Sayı No:11, (Kasım 2010) ss.3-5
2
2013 Yılı Tüm Belediyelerin Bütçe Giderleri Tablosu8
GİDERİN TÜRÜ
1-Personel Giderleri
2-SGK Devlet Primi
3- Mal ve Hizmet Alımları
4-Faiz Giderleri
5-Cari Transferler
Miktarı
(Milyon TL)
9.083,8
1.465,7
Toplam Giderlerdeki
Payı
(%15)
(%2,4)
22.969
1.129,9
(%38 )
2.269
(%4)
20.346,8
671,8
(% 34)
2.028
(%3,4)
59.964
%100
(%2)
(Kar amacı gütmeyen kuruluşlara/hane halkına yapılan transferler,
gelirlerden ayrılan paylar vb.)
6-Sermaye (Yatırım) Transferleri
7-Sermaye Transferleri
(Bağlı idarelere/kamu ortaklıklarına vb. yapılanlar)
8-Borç Verme
(Bağlı
idarelere/kamu
kurum ve
kuruluşlarına/kamu
ortaklıklarına vb. yapılanlar)
GİDER TOPLAMI
Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır.
(%1)
2013 yılında, belediyelerin bütçe giderleri 59 milyar 964 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Belediye
giderlerinde 2012 yılına göre % 27,6 oranında artış olmuştur.
Ekonomik sınıflandırmaya göre, bütçe giderlerinde mal ve hizmet alım giderlerinden sonra en büyük
payı, ( % 34 oranıyla ) 20 milyar 346 milyon TL olarak gerçekleşen yatırım harcamaları oluşturmaktadır.
Faiz harcamaları 1 milyar 129 milyon TL olmuştur. Ayrıca belediyelerin 2013 yılındaki temsil ve tanıtma
giderleri ise 850,3 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.
Fonksiyonel sınıflandırmaya göre, belediyelerin bütçesinden gerçekleşmiş toplam 59,9 milyar TL
tutarındaki giderlerin: %30 ‘u genel kamu, %23,4 ü iskan ve toplum refahı, 22,3’ ü ekonomik
iş/hizmetler, %10’u çevre koruma, %7 si dinlenme kültür ve din hizmetleri, % 4’ü kamu düzeni/güvenlik,
%1,5‘ i sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri ve %1,8 ise diğer ( sağlık, eğitim, savunma ) hizmet
türleri oluşturmaktadır.9
8
İçişleri Bakanlığı ss 66-93; Maliye Bakanlığı 2013 yılı Belediyeler Bütçe İstatistiklerinden yararlanılarak
hazırlanmıştır. (https://portal.muhasebat.gov.tr/mgmportal/faces/khbDetay)
9
Maliye Bakanlığı 2013 yılı Belediyeler Bütçe İstatistiklerine dayalı olarak tespit edilmiştir.
3
C-Bütçe Gelirleri
Ekonomik sınıflandırmaya göre belediyelerin 2013 yılı gelirleri ve bu gelirlerin toplam gelirler içindeki
payları aşağıdaki tabloya çıkarılmıştır.
2013 Yılı Tüm Belediyelerin Bütçe Gelirleri Tablosu10
Gelirin Türü
1-Vergi Gelirleri
(Emlak, mal/ hizmet vergileri; harçlar vb.)
2-Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri
(Mal/hizmet satışı, kira vb.)
3- Alınan Bağış ve Yardımlar
4-Faizler, Paylar ve Cezalar
(Kişi ve kurumlardan alınan paylar vb.)
5-Sermaye Gelirleri
(Taşınır/taşınmaz/menkul kıymet satışı vb.)
6-Alacaklardan Tahsilat
GELİR TOPLAMI
Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır.
Miktarı
(Milyon TL)
8.196
Toplam Gelirlerdeki
Payı
7.997
(14,8)
(%15)
817,5
( % 1,5)
31.879,5
(%59)
4.955
(% 9)
0,86
53.931
%100
2013 yılında belediyelerin bütçe gelirleri, 2012 yılına göre % 19,4 artışla, 53 milyar 931 milyon TL
olarak gerçekleşmiştir
Belediye gelirleri içindeki en büyük (%59) payı, merkezi idare vergi gelirlerinden alınan paylarında içinde
bulunduğu faizler, paylar ve cezalar kalemi oluşturmaktadır. 2013 yılında merkezi idare vergi
gelirlerinden belediyelere 27,8 milyar TL ödenmiştir. Maliye Bakanlığı ve İller Bankası aracılığıyla
ödenmekte olan bu pay, tek başına, belediyelerin tüm gelirlerinin % 51,6 ‘sına karşılık
gelmektedir. Bu yüzden (halen) belediyelerde, öz gelirlerin toplam gelirlerine oranı % 48,1 civarındadır.
Diğer yandan taşınmaz mal satışı suretiyle 4 milyar 955 milyon TL olarak gerçekleşmiş sermaye
gelirlerinin de toplam gelirler içinde (% 9 oranında) önemli bir pay oluşturmakta olduğu görülmektedir.
10
İçişleri Bakanlığı ss 134-160 ve Maliye Bakanlığı 2013 yılı Belediyeler Bütçe İstatistiklerinden yararlanılarak
hazırlanmıştır.
4
IV- BELEDİYELERİN BİRLEŞİK BİLANÇOLARINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR
Belediyelerin 2013 yılına ait birleşik özet bilançosu aşağıya çıkarılmıştır.
Tüm Belediyelerin 2013 Yılı Özet Bilançosu11
Aktif (varlıklar) Milyon TL
1
10
11
12
13
14
15
16
18
19
2
21
22
23
24
25
26
28
29
Dönen Varlıklar
Hazır değerler
Menkul kıymet ve varlıklar
Faaliyet alacakları
Kurum alacakları
Diğer alacaklar
Stoklar
Ön ödemeler
Gelecek aylara ait giderler
ve gelir tahakkukları
Diğer dönen varlıklar
Duran Varlıklar
Menkul kıymet ve varlıklar
Faaliyet alacakları
Kurum alacakları
Mali duran varlıklar
Maddi duran varlıklar
Maddi olmayan duran
varlıklar
Gelecek yıllara ait giderler
ve gelir tahakkukları
Diğer duran varlıklar
Pasif (kaynaklar) Milyon TL
30.697
3.592.
30
11.172
116
713
1.775
426
19
3
30
31
32
33
34
36
37
38
12.855
39
182.446
0
663
4.626
9.676
166.838
183
4
40
41
43
44
47
48
1
49
459
5
Kısa vadeli iç mali borçlar
Kısa vadeli dış mali borçlar
Faaliyet borçları
Emanet yabancı kaynaklar
Alınan avanslar
Ödenecek diğer yükümlülükler
Borç ve gider karşılıkları
Gelecek aylara ait gelirler ve gider
tahakkukları
Diğer kısa vadeli yabancı
kaynaklar
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
Uzun vadeli iç mali borçlar
Uzun vadeli dış mali borçlar
Diğer borçlar
Alınan avanslar
Borç ve gider karşılıkları
Gelecek yıllara ait gelirler ve gider
tahakkukları
Diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar
Öz Kaynaklar
50
Net değer
52
Yeniden değerleme farkları
57
Geçmiş yıllar olumlu faaliyet
sonuçları
Dönem faaliyet sonuçları
59
AKTİF TOPLAMI
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
26.581
4.976
853
8.719
2.594
47
7.408
190
1.608
186
24.213
13.279
5.960
1.353
98
630
2.832
61
162.348
116.138
2.562
33.214
10.434
PASİF TOPLAMI
213.143
213.143
Belediyelerin dönen varlıkları, aktif toplamlarının %14’ünü oluşturmaktadır. Takipteki faaliyet alacakları
8.361 milyon TL olup dönen varlıkların %27’sine ulaşmıştır.
Belediyelerin sahip olduğu arazi/arsalar ve binalar 95 milyar TL değerinde olup duran maddi varlıkların
%57 sini oluşturduğu görülmektedir.
2013 yılı itibarıyla belediyelerimizin 26,6 milyar TL (%52) kısa vadeli kaynaklardan, 24,2 milyar TL
(%48) uzun vadeli yabancı kaynaklardan sağlanmış toplam 50,8 milyar TL borçları bulunmaktadır. Bu
borçların 10,8 milyar TL banka kredilerinden, 19,6 milyar TL de ( banka kredileri, kamu idarelerine mali
11
Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Md.lüğü, Genel Yönetim Mali İstatistikler Bülteni, Temmuz 2014, ss. 4849.
5
borçlar, dış mali borçlar, bütçe emanetleri, vergi ve SGK dışındaki) diğer yükümlülüklerden
kaynaklanmıştır.
Belediyelerin kullandıkları kısa vadeli yabancı kaynakları; pasif toplamının %12,5’ i civarında olup uzun
vadeli yabancı kaynaklardan büyüktür. Ayrıca belediyelerin cari ve nakit oranları da düşüktür. Bu oranlar
nedeniyle belediyelerimizin kısa vadeli borç ödenmelerinde sıkıntı yaşamalarının kaçınılmaz olduğu
anlaşılmaktadır.
Diğer yandan tahakkuk esaslı yapılan bir hesaplamaya göre, belediyelerin faaliyet gideri toplamının 42,1
milyar TL, faaliyet geliri toplamının 52,6 milyar TL olduğu, net faaliyet sonucu öz kaynaklarda 10,4
milyar TL artış sağlandığı görülmektedir.12
V-BELEDİYELERDE DENETİM
Kamu mali mevzuatın temel yasası olan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarınca,
(diğer kamu idarelerinde olduğu gibi) belediyelerdeki mali kontrol işlemleri iç ve dış denetim olmak üzere
iki bölüme ayrılmıştır.
A-İç Denetim
İç denetim, iç denetçiler tarafından yapılmaktadır. Bu amaçla büyükşehir ve il belediyeleri ile büyükşehir
ilçe belediyelerinde iç denetçi kadroları ihdas edilmiştir. İç denetçi kadrolarına Maliye Bakanlığınca
düzenlenmekte olan özel bir eğitimler sonucunca başarılı olarak sertifika almış olan denetçiler Belediye
Başkanı tarafından atanabilmektedir. Mart 2014 itibarıyla belediyelere tahsis edilmiş 512 iç denetçi
kadrosundan 186’ sının dolu olduğu belirtilmiştir.13 İç denetim kadrosu doluluk oranının (%36)
azlığından, belediye idarelerinin kendilerine bağlı iç denetçiler aracılığı ile yapılan denetimlere fazla
ihtiyaç duymadıkları, bu konuda yeterince istekli olmadıkları anlaşılmaktadır.
Belediyelerde mali işlemlerin kontrolü için ayrıca, 5393 sayılı Belediye Kanununun 25. maddesi
uyarınca, nüfusu 10.000 üzerindeki belediyelerde, her mali yılın sonunda hesap iş ve işlemlerini
denetlemek üzere belediye meclislerince, kendi üyeleri arasından, denetim komisyonları
oluşturulmaktadır.
B-Dış Denetim
Harcama sonrası yapılacak tüm mali kontrol işlemlerini kapsayan dış denetim faaliyeti sadece
Sayıştay’a bırakılmıştır. Belediyeler üzerinde vesayet yetkisi bulunan İçişleri Bakanlığının dahi, bazı
istisnalar ( belediye başkanının teklifi üzerine Bakanın onayı veya Başbakanın doğrudan onayı )
dışında, belediye idarelerinde dış denetim yetkisi bulunmamaktadır.
Diğer yandan Sayıştay tarafından belediyelerde yapılan dış denetimlerinin tüm belediyeleri
kapsamadığı; denetimlerin, büyükşehir/il ve çok az sayıdaki büyükşehir ilçe belediyeleri üzerinde
yoğunlaştığı görülmektedir. Nitekim 2013 yılında, büyükşehir ve il belediyelerinin yanı sıra 143
12
İçişleri Bakanlığı ss. 163-164
5.10.2006 gün ve 26310 sayılı, 31.5.2013 gün ve 28663 sayılı R.G. lerde yayımlanmış olan Bakanlar Kurulu
kararlarları ile belediyeleri için ihdas edilmiş olan iç denetçi kadro sayıları toplamı 612’dir. Raporun 195.
sayfasında kadro sayısı ( dolaysıyla doluluk oranında ) maddi bir hata yapıldığı düşünülmektedir.
13
6
büyükşehir ilçe belediyesinden sadece 42’sinin denetim programına alındığı, diğer belediyelerinden de
(ilçe/ belde) programa alınan olmadığı görülmüştür.14
C-İçişleri Bakanlığı Denetimleri
2013 yılında İçişleri Bakanı tarafından, 4483 sayılı Kanun uyarınca, görevleri ile ilgili suç işlediği iddia
edilen belediye başkanı ve belediye meclis üyeleri ile ilgili olarak, konunun denetim elemanlarınca
araştırılması/ön incelemesi bağlamında 812 adet onay verilmiştir.
Bu onay emirleri doğrultusunda, mahalli idarelerin tümü ile ilgili olarak, mülkiye müfettişlerince 887,
mahalli idareler kontrolörlerince 479 adet muhtelif türde rapor düzenlenmiştir. 4483 sayılı Kanuna göre
karar verme yetkileri bakımından bu raporların bir bölümü doğrudan valilik ve kaymakamlıklara
gönderilmektedir. Bakanlık Makamına sunulan raporlar üzerine 2013 yılında İçişleri Bakanı tarafından;
(948) adet işleme konulmama, (321) adet soruşturma izni verilmesi, (376) adet soruşturma izni
verilmemesi kararı verilmiş olduğu görülmüştür.
2013 yılında (4) belediye başkanı, (13) belediye meclis üyesi görevden uzaklaştırılmıştır. Aynı yıl içinde
(12) belediye başkanı ile (33) belediye meclis üyesi görevine iade edilmiştir.
Ayrıca 2013 yılında, mülkiye müfettişlerince (79), mahalli idareler kontrolörlerince (597) adet
belediyenin, mali işlemleri dışında kalan diğer idari işlemleri, hukuka uygunluk ve idarenin bütünlüğü
yönünden denetime tabi tutulmuştur.15
VI-SAYIŞTAY’IN BELEDİYE FAALİYETLERİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELERİ
A- 2013 Yılı Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu
Sayıştay Başkanlığınca hazırlanmış (17) sayfadan oluşan “2013 Yılı Faaliyet Genel Değerlendirme
Raporu”nun (5) sayfası, “Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu”nun değerlendirilmesine ayrılmıştır.
Anılan Raporda, “Kamu İdarelerince Hazırlanacak Faaliyet Raporları Hakkında Yönetmelik” baz
alınarak, 2013 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet raporu üzerinde yapılmış inceleme/değerlendirmeler
sonucunda aşağıda belirtilen noksanlıklar tespit edilmiştir.16
 Faaliyet raporu, konuya ilişkin Yönetmeliğin 13’üncü maddesinde bilgileri ve
değerlendirmeleri içermemektedir.
( Mahalli idareler bütçelerinin gelir/gider hedeflerine, mahalli idarelere ait şirket ve
işletmelerin mali durumlarına, bütçeden yapılan yardımlara ve sosyal yardım harcamalara,
stratejik planlama ve performans esaslı bütçe uygulamalarına, (bina ve taşıt vb.) fiziki
kaynakların sayı ve türlerine, yıl içinde yapılan yatırımlar ve gelecek yıllara yaygın
yüklenmelere ilişkin bilgi ve değerlendirme yer verilmemiştir.)
 2013 yılında belediyelerde 194.779 personel çalıştırılmasına karşın 175.495 kişinin de
hizmet alma yöntemiyle çalıştırıldığı halde bu hususta bir değerlendirmede bulunulmamıştır.
 Belediyelerin bazı ( diğer yükümlükler kaynaklı ) borçlarında 2012 yılına göre önemli oranda
( % 41) artış olmasına karşın bir değerlendirmede bulunulmamıştır.
14
İçişleri Bakanlığı s. 196.
İçişleri Bakanlığı ss. 198-202.
16
Sayıştay, Faaliyet Genel Rap.Değ. ss.13-17.
15
7




(Sözü edilen borç miktarı 2013 yılında 19,6 milyar TL olduğu için gerçekte artış oranı
%98,6 ‘ya ulaşmaktadır. M.E.)
İç denetim sonuçları hakkında değerlendirmede bulunulmamıştır.
Genel raporunun hazırlanmasında esas alınan (birim) faaliyet raporlarının hangi mahalli
idarelere ait olduğu belirtilmemiştir.
Raporun genel değerlendirme ve sonuç bölümündeki toplam harcama ve toplam gelir
rakamları ile, Raporun bütçe ile ilgili bölümündeki rakamlar arasında konsolide sorunundan
kaynaklanan farklılıklar bulunmaktadır.
Mahalli idarelerin tüm mali varlıkların %16 sına ulaşan takipli bazı alacaklara ilişkin bir
değerlendirmede bulunulmamıştır. ( Belediyelerde bu oran %19’u geçmektedir.)
Tespit edilmiş bu hata/noksanlık ve getirilmiş eleştirilerde büyük ölçüde haklılık/gerçeklik payı
bulunmakla birlikte, Raporda; mahalli idarelerin özerk yapılarının, çok sayıda ve farklı konumda olan
mahalli idarelere ait bilgilerin derlenmesi ve birleştirilmesinin güçlüklerinin, faaliyet raporu hazırlanması
uygulamasının yeni olmasının, belediyeler başta olmak üzere mahalli idareler üzerinde İçişleri
Bakanlığının sınırlı bir vesayet yetkisi olduğunun göz ardı edildiği görülmektedir.
B-2013 Yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu
Sayıştay Başkanlığınca hazırlanmış (47) sayfadan oluşan “2013 Yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme
Raporu”nun (4) sayfası, mahalli idarelere ilişkin konulara ayrılmıştır. Sayıştay tarafından tespit
edilebilmiş olan hata/ noksanlıklar ve yöneltilmiş eleştiriler aşağıya çıkarılmıştır.17
 Gelirler tahakkuk esasına göre izlenmemekte, tahsil edildikten sonra hesaplara
kaydedilmektedir. Bu yüzden (bazı) mali tablolar gerçek durumu yansıtmamaktadır.
 Muhasebe kayıtlarında dönemsellik ilkesine uyulmamaktadır. Gelir ve giderler doğrudan içinde
bulunulan yıl gelir veya gideri olarak muhasebeleştirilmektedir.
 Belediyelerin hissedarı oldukları şirketlerdeki sermaye payları izlenmemektedir.
 Kamulaştırmasız el atmalar nedeniyle kamulaştırma bedellerine ek olarak; tazminat, dava ve
vekâlet giderleri ödenmektedir.
 Otopark Yönetmeliği uyarınca parselinde otopark ihtiyacı karşılanamayan durumlarda yapı
sahibinden alınması gereken otopark bedellerinin tahakkuk ve tahsili yapılmamakta, tahsil
edilebilen tutarlarda amaç dışında kullanılmaktadır.
Tespit edilmiş bu hata ve noksanlıklar hızla giderilmeli, bu amaçla belediyeler tarafından gereken
tedbirler alınmalıdır. Diğer yandan bu hata ve noksanlıkların asgariye indirilmesi bağlamında, otopark
paralarının tahsil edilmemesi vb. TCK açısından da açıkça suç oluşturan konularda, Sayıştay
tarafından ilgili mercilere ayrıca suç duyurusunda bulunulması ve İçişleri Bakanlığınca yapılacak özel
teftişler sırasında da bu tür konulara da yer verilmesi yararlı olacaktır.
17
Sayıştay, Dış Denetim Değ. Rap. ss.35-38
8
VII-SONUÇ
 2013 yılında belediyelerin bütçe gelirlerinden fazla harcama yaptıkları, gelirlerin giderleri
karşılama oranının % 90 olduğu, bütçe gelirleri içindeki en büyük payı (% 51,6 ile ) merkezi
idare vergi gelirlerinden alınan payların oluşturduğu, öz gelirlerinin yetersiz kaldığı, taşınmaz
mal (varlık) satış gelirlerinin toplam gelirler içinde önemli bir payının (% 9) olduğu
görülmektedir.
 2013 yılı itibarıyla belediyelerimizin 26,6 milyar TL (%52) kısa vadeli kaynaklardan, 24,2
milyar TL (%48) uzun vadeli yabancı kaynaklardan sağlanmış toplam 50,8 milyar TL borçları
bulunmaktadır.
 Belediyelerin mali durumlarının iyi olmadığı ve kısa vadeli borçların ödenmesinde sorunlar
yaşanılmasının kaçınılmaz olduğu anlaşılmaktadır.
 İç denetim kurumu belediyelerde henüz oluşturulamamıştır.
 Sayıştay’ın belediyelerdeki dış denetimi nicelik olarak yetersiz kalmaktadır.
 Belediyelerde tespit edilmiş hata ve noksanlıkların giderilmesi, mali yapılarının düzeltilmesi
bağlamında belediyeler ve Sayıştay tarafından gereken her türlü tedbirler süratle alınmalıdır.
Diğer yandan belediyelerin düştükleri mali çıkmazdan bir an önce kurtarılması,
olumsuzlukların önünün hızla alınabilmesi, bu tür durumlarla tekrar karşılaşılmaması
bakımından İçişleri Bakanlığının, belediyelere özgü (personel istihdamı, gelir/gider politikaları
vb. konularda) daha çok strateji geliştirilmesine/rehberlik yapmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Bu
nedenle İçişleri Bakanlığına, mahalli idareler üzerinde (yeniden) dış denetim yetkisi
verilmesine de gerek vardır.
9