TARİH İ ÖSMÂNÎ
ENCÜMENİ MiCiVîUAS
Sayı: 1-101
Ö nsöz ve F ih rist:
D o ç .Dr. A b d ü lk a d ir Ö zcan
E nderun K itabevi
İstanbul
1988
Boğaziçi University Library
E nderun Y ayın lan : 24
oes-c
DR
1 |0 |
*T 315
1383
jjj - 1 2 ^
Enderun K iîabevi
B e ya zsaray No: 46
Beyazıt- İSTANBUL
Tel: 512 45 60 - 522 40 51
Baskı Toprak Ofset
Tel: 575 94 29
TARİH-İ OSMANÎ ENCÜMEN!
Kuruluşu,
Teşkilâtı
ve
Faaliyetleri
Başlangıçtan XX. yüzyıla Kadar Osmaniı tarihçiliği gayr-i resmî ve resmî hep münferid çalışmalara inhisar etmiştir. Umumiyetle XV. yüzyılın ilk çeyreğinde Germıyanlı Ahmedî (ö. 141 3) ile başladığı kabul ediien Osmaniı tarih yazıcıI ığı II. IVlurad zamanında
tarihî takvimlere dayanarak meydana getirilmiş anonim Tevârih-i Âi-i Osman’larla de­
vam etmiş, Fatih Sultan Mehmed zamanında ise canlı bir devreye girmiştir, il. Beyazid
zamanında Âşık Paşazade ve Neşri’nın yanısıra. bu padişahın emriyle İdris-i Bitlisi ve
Kemâl Paşazade tarafından kaleme alınan Heşî Bihişt ve Tevârih-i Âi-i Osman adlı eser­
ler ilk standart Osmaniı tarihleri sayılır. Yavuz Suttan Selim devrinin Selimnâme’leri
ile yarım asra yaklaşan Kanunî devrinin Süleymannâmelerı gazavatnârne türünün boi
miktardaki örneklerini teşkil etmiş, fakat bu arada hilkatten veya Osmaniı Devleti'nın
kuruluşundan başlayan gayr-ı resmî nitelikte Osmaniı tarihleri de kaleme alınmaya de­
vam edilmiştir. Fatih zamanında kurulduğu rivayet edilen, fakat Kanunî zamanında da­
ha kalıcı bir görev haline getirilen şehnamecilik XVI. yüzyıl sonlarında Seyyid Lokman
ile en güzel meyvesini vermiş, XVII. yüzyılda devam etmiş ve bu vadide güzej.eserler
kaleme alınmıştır. Vekayiname’sini IV. Mehmed'ın emriyle yazan Abdurrahman Abdi
Paşa yı (ö. 1692) ilk resmî tarihçi sayanlar varsa da, Divan-ı Humâyun a bağlı ilk resmî
devlet tarihçiliğinin XVIII. yüzyılda Naima Mustafa Efendi ile başladığını kabul etmek
daha doğrudur, iki yüzyıl kadar devam eden vak anüvislik süresince müteselsil kronik­
ler kaleme alınırken, gayr-i’ resmî tarihler de te lif edilmiştir. XIX. yüzyılda ise Batı kay­
naklarını okuyan bazı Osmaniı aydınları tarafından hissi ve öğretici mahiyette bazı ge­
nel tarihler yazılmışsa da, Osmaniı Devleti nde ciddi ve İlmî nitelikte toplu tarih çalışma­
ları ilk defa bir derneğin kurulmasiyle, II. Meşrutiyet in ilanından sonra başlamıştır. Başta
AvusturyalI tarihçi Joseph von Hammer ile Fransız tarihçi Charles Seignobos’un Do­
ğu ve Batı kaynaklarını karşılaştırarak meydana getirdikleri siyasî ve kültür tarihlerini
okuyan tarihçilerimizde eski, geleneksel tarihçiliğin yerine modern tarih yazıcılığı fikri
uyanmağa başlamıştır, işte Osmaniı tarih yazıcılığında önemli bir merhale olan Tarih-i
Osmanî Encümeni nin kuruluşu böyle bir amaca yöneliktir.
Sadrazam Hüseyin Hilmi Paşa'nın teklifi ve tarih ilmine vukufıyle bilinen Sultan Reşad'ın iradesiyle 14 Teşrinisani 1325/14 Zilkade 1327 (27 Kasım 1909) tarihinde ku­
rulan ve taşrada bazı şubeleri de açılan Encümen'ın kuruluş gayesi, teşkilâtı, vazifesi,
daimî ve yardımcı âzâları, Necib Âsim tarafından hazırlanan ve Encümen hey etince
tasdik edildikten sonra yayımlanan tüzüğünde belirtilmiştir. Buna göre, henüz Türkçe
olarak mükemmel bir-Osmaniı tarihi yazılmamıştır. Vak'anüvislerin kaleme aldıkları kro-
BOĞAZİÇİ
ÜNİVERSİTESİ
KÜTÜPHANESİ
0803522
nikler bir silsile teşkil ederse de, bunlar hem resmî nitelikli, hem de ifadelerinin ağırlığı
yüzünden maksada cevap verecek durumda olmayıp, birer salname niteliğindedir. Ten­
kidi bir gözle kaleme alınmamış olan bu vekayinâmeler, dış olaylar ile devletin idâri ve
sosyal durumu hakkında da pek bilgi vermediklerinden eksik birer kaynak sayılırlar. XV.
yüzyıldan itibaren özel tarihçilerin kaleme aldıkları umumi ve hususî tarihler de ihtiyaca
cevap vermekten uzaktır. XIX. yüzyılda yazılan genel Osmanlı tarihleri ise pek kısa ve­
ya hissî olarak kaleme alınmış olduklarından, yine ihtiyacı karşılayacak nitelikte değil­
dir. Halbuki milletlerin geçmişlerini ve tarihî geleneklerini bilmelerinin faydaları sayıla­
mayacak kadar çoktur. Halkın çoğunluğuna hitap edebilecek bir Osmanlı tarihinin bu­
lunmayışı büyük bir eksikliktir. Tarihini bilmeyen milletlerde ise gerçek vatan sevgisi ola­
maz.
Meşrutiyetin ilânından sonra OsmanlIlar, imparatorluğu oluşturan çeşitli ırkları aynı
gaye ve menfaat etrafında, aynı vatan sevgisiyle birleştirmek için millî tarihi öğretmenin
gereğini daha iyi anlamışlardı. İşte Tarih-i Osmanî Encümeni, bu güzel gayeleri ger­
çekleştirmek için Suiîan Reşad’ın cülûsunun hemen ardından kurulmuş ve Âbdurrahman Şeref Bey’in Bâbıâli deki vak anüvislik odasında çalışmalara başlamıştır. Encü­
men ilk iş olarak, Padişah ın emriyle Osmanlı imparatorluğu’nun şanına lâyık, mükem­
mel bir Osmanlı tarihinin teiif hazırlıklarına girişmiştir. Bu eserin baskı masrafları bizzat
Sultan Reşad tarafından karşılanacaktı. Yazılacak tarih için önce vazife taksimi yapıla­
cak ve ilk ciltte OsmanlIların Anadolu’ya gelişleri ve Osmanlı Devleti’nin ortaya çıkışı
ele alınacaktı. Bu ciltte ayrı ca, OsmanlIlarla olan münasebetleri dolayısıyle BizanslIlar
ve Selçuklular hakkında da kısa bilgiler verilecekti.
Teşkilâtı
Yine Encümen mecmuasının ilk sayısında neşredilen tüzüğe göre, biri başkan 12 mü­
tehassıstan oluşan Tarih-i Osmanî Encümeni’nin âzâları başlangıçta hükümet tarafın­
dan seçilecek, daha sonraki münhaller vukuunda yeni âzânın seçimi oy çokluğuyla ola­
caktı. Mevcut 12 daimî âzâdan başka, Osmanlı hanedanından biri fahri âzâ olacak, ihti­
sas sahiplerinden yardımcı âzâ ile muhabir âzâlar da kaydedilecekti. Yine tüzüğünde
belirtildiği üzere, daimî ve yardımcı âzâlardan devlet memuru olanlar, Encümen’in top­
lanacağı zamanlarda, ilgili dairelerden izinli sayılacaklar ve bunların mümkün-mertebe
İstanbul dahilinde çalışmaları sağlanacaktı. Encümen âzâları, araştırma ve incelemeler
yapabilmek için dairelerin arşivlerine müracaata yetkili olacaklardı. Haftada bir olağan,
fakat ihtiyaç anında olağanüstü olarak iki defa toplanacak olan Encümen in bir de kü­
tüphanesi olacaktı. Doğrudan doğruya satın alınacak veya bağışlanacak kitap, risale ve
belgelerle teşkil edilecek olan kütüphane, toplantı günleri dışında da açık olacak ve âzâlar
buradan ödünç kitap alabileceklerdi.
Encümen, gerek imparatorluk dahilindeki, gerekse dış ülkelerdeki kütüphanelerde
araştırma yapmak, kitâbe, harita, plan ve belgeleri istinsah ettirmek için icabında ge­
rekli yerlere memurlar (görevliler) göndereceği gibi, muhabere yoluyla da mahallinden
bilgi edinecek, hulâsa; yazılacak Osmanlı tarihinin mükemmeliyeti için elinden geleni
yapacaktı. Nitekim, Encümen'in ilk başkanı olan Abdurrahman Şeref Bey, 12 Haziran
1333 Salı günü Viyana ve Berlin kütüphanelerinde incelemelerde bulunmak üzere bu­
ralara gönderilmiş, aynı şekilde Ahmet Refik Bey tarih tetkikleri için Fransa ya gitmişti.
Encümen’in üç âzâdan oluşan idare heyeti, idâri ve malî işlere bakacak, kitapların
basımına nezaret edecekti. Tüzüğünde de belirtildiği gibi, kütüphane memur ve kâtiple­
ri dışında Encümen başkan ve üyelerinin maaşları yoktu. Kütüphane memurunun aylığı
2000, kâtiblerden birininki 1000, ötekininki ise 600 kuruştu. Araştırma ve inceleme yap­
mak üzere taşraya gönderilecek olanlara uygun bir harcırah verilecekti. Encümen'in,
padişahın hususî hâzinesinden yıllık 10.000 kuruşluk tahsisatı olup, gerekli kitap, risa­
le, harcırah vb. gibi zaruri giderler bundan karşılanacaktı. Osmanlı Tarihi'ni yazan kim­
selere, her forma için, o zamanın parasiyle 300 kuruş ikramiye verilecekti. Encümen ­
ce kaleme alınacak bu eserin baskı masrafı için yine Hazine-i Hâssa'dan ayrıca
3
10.000 kuruş daha tahsis edilmişti. Kitap satışından elde edilecek meblâğlar ve yapı­
lan teberrular da Encümen in gelirlerinden olup, yönetmeliğinde belirtildiği üzere, ge­
rektiği şekilde harcanacaktı. Encümen, her senenin sonunda bir muhasebe cedveli hazirlayarak, gerekli evrakla birlikte bunu Hazine-i Hâssa-i Şâhane Umum Mûdürlüğü’ne
gönderecek ve gerektiğinde bir suretini gazetelerde ilân edecekti. Fakat hemen belirtil­
melidir ki,saltanatın ilgasından sonra da Encümen giderleri için bütçeye 1800 lira ko­
nulmuş, bu meblâğdan üyelere ve mecmuada yazısı çıkanlara birer mikdar ücret veril­
mesi kararlaştırılmıştır.
Encümen’in 28 Muharrem 1328 (9 Şubat 1910) günü yapılan ilk toplantısında baş­
kanlığa Vak’anüvis Abdurrahman Şeref Bey getirilmişti. Öteki daimî üyeler şunlardı:
Hariciye Nezareti Tercüme Odası hulefâsından AhmecS Tevhid, piyade yüzbaşıların­
dan Ahmed Refik CAltınay), Meclis-i Sıhhiye eski başkanı Ahmed Midhat Efendi, Şûrâyı Devlet âzâsından İskender Yanko Hoçi, Darülfünun muallimlerinden Efdaleddin CTekiner), Sabah gazetesi muharriri ve Darülfünun muallimlerinden Diran Kelekyan Efen­
di, Divan-ı Muhasebat eski başkanı Zühdü Bey, Mülkiye müfettişlerinden Âli Şeydi Bey,
İzmir mebusu Karolidi Efendi, Maliye Nezâreti eski mümeyyizlerinden Mehmed Arif
Bev. Darülfünun muallimi ve piyade kaymakamı Necib Asım (Yazıksız).
Yardımcı üyeler ise şunlardı:
Erkân-ı Harb binbaşısı Ebüifuad Refik Bey, Jandarma mirlivalığından mütekaid Bağ­
datlı İsmail Paşa, Süryanî Katolik Patriği Efraim Rahmani Efendi, Defterdarlıktan mü­
tekaid Ali Emîrî Efendi, Terbiye ve Tedrisât-ı askeriyye müfettişi Tevfik Paşa, Müze-i
Osmanî müdürü Halil Edhem (Eldem), Süleyman Bey, Basra Vâlisi Süleyman Nazif
Bey, Mekteb-i Bahriye tarih muallimi Şükrü Bey, Erkân-ı Harbiyye-i Bahriyye Kayma­
kamı Saffet Bey, Bursa mebusu Tahir Bey, Konya Vâlisi Ârifî Paşa, Sadâret Şifre Kalemi'nden Osman Ferid Bey, Tophane Meclisi eski âzâsı ve Mirliva Âli Bey, Takvim-i
Vekayi müdürlüğünden mütekaid Faik Reşad Bey, Darülfünun muallimlerinden Fehmi
Efendi, Saruhan eski mutasarrıfı Mehmed Galib Bey, Kozan eski mutasarrıfı Musa Kâ­
zım Efendi, Müze-i Osmanî muhafızlarından Mistakidis Efendi ve Bahriye kaymakam­
larından Mutki Bey.
Daimî üyelerden Ahmed Midhat Efendi, İskender Hoçi, Diran Kelekyan, Zühdü ve
Mehmet Arif Bey’lerin ölümlerinden sonra Halil Edhem Bey, Âli Emîrî Efendi, Hüse­
yin Hüsameddin, Reşad Fuad ve Mehmed Ziya Bey’ler aslî üyeliğe seçilmişlerdir.Türkiye 'den ayrılan Karolidi Efendi’ nin yerine Ahmed Muhtar Paşa, bunun devam ede­
meyişi üzerine Ahmed Rasim, bunun da devamsızlığından dolayı yerine İbnülemin Mahmud Kemâl (İnal); Ali Emîrî Efendi’nin istifasından boşalan üyeliğe ise Darülfünun mü­
derrislerinden Behçet Bey seçilmişlerdir. 1925 yılında Abdurrahman Şeref Bey’in ölümü
ile boşalan başkanlığa Ahmed Refik Bey, ondan boşalan üyeliğe ise Mersin mebusu
Niyazi Bey seçilmiştir.
Bu üyeler çeşitli rütbe, nişan ve madalyalarla taltif edilmişlerdi. Ezcümle, başkan Ab­
durrahman Şeref Bey Bâlâ rütbesi Birinci Osmanî, Birinci Mecîdî nişanları, altın, gü­
müş İmtiyaz ve altın Liyâkat madalyalariyle; üyelerden Ahmed Tevhid Bey Mütemâyiz
rütbesiyle; Ahmed Refik Bey Dördüncü Mecîdî nişanı ve gümüş Liyâkat madalyasiyle;
Efdaleddin Bey Bâlâ rütbesi, İkinci Osmanî ve Üçüncü Mecîdî nişanlariyle; Halil Bey
Ûlâ rütbesi ikinci Osmanî, Üçüncü Mecîdî ve Sanâyi-iNefîse madalyasiyle; Hüseyin Hü­
sameddin (Yasar) Üçüncü Osmanî nişanı ve Maarif madalyasiyle; ASİ Şeydi Bey Mü­
temâyiz rütbesi ve İkinci Mecîdî nişaniyle; kütüphane memuru Mehmed Arif Bey Sâlise
rütbesiyle; Necib Asım Bey Üçüncü Mecîdî, Dördüncü Osmanî nişanlariyle; Reşad Fuad
Bey Bâlâ rütbesi Birinci Osmanî ve Birinci Mecîdî nişanlariyle,Ferik Ahmed Muhtar Pa
şa İkinci Osmanî, İkinci Mecidî nişanları, altın imtiyaz, altın gümüş Liyâkat ve Sanayi-i
Nefise madalyalarıyla taltif edilmişlerdi. Daha önce Sadârete bağlı olan Encümen,
Cumhuriyet in ilânının ardından “ Türk Tarihi Encümeni"adını almış, önce Maarif Vekâ­
leti'ne, sonra Te’lif Tercüme Hey eti Hars Müdürlüğü'ne ve nihayet Yüksek Tedrisâta
bağlanmıştır. Ahmet Refik Bey başkanlığındaki Türk Tarihi Encümeni üyeleri şunlardı:
4
Hars Müfettişi Ahmet Tevhit Bey, Darülfünun eski müderrislerinden Efdaleddin, Ev­
kaf kuyudât-i Arabiyye mütercimi Hüseyin Hüsameddin, Arkeoloji Müzeleri Müdürü Halil
Edhem Bey, Mekteb-i Mülkiye muallimlerinden Âli Şeydi Bey, meskükât mütehassısı
Âli Bey, Muhâfaza-i Asâr-t Atîka Encümeni Kâtib-i Umûmîsi Mefomed Ziya Bey, Tasnifi Vesaik Hey'eti Reisi ibnü^srrsin Mahmud Kemâl Bey, Mersin mebusu Niyazi Bsy, Da­
rülfünun müderrislerinden Necfb Âsim ve Behçet Beyler.
Encümen in 1927 yılında Maarif Vekâleti bünyesinde yeniden teşkilinden sonra Fuad Köprüiü Başkanlığındaki üyeler ise ÂSİ Cartib, Âkçuraoğlu Yusuf, Âhmed Refik, Halil
Edhem, Necib Âssm, Yusuf Behçet, Âhmed Hamid, Niyazi, Ramazan ve İbnülemin’den ibaret idi. Öteki üyeler açıkta kalmıştı.
Faaliyetleri
Encümenfaaüyetlerini üç gruptatoplamakmümkündür.Osmaniı tarihi telifi, monografik çalışmalar ve mecmua neşri.Çok talihsiz bir dönemde kurulan Encümen'in, telifini
tasarladığı Osmaniı Tarihi’nin yazımı da, dolayısiyle imparatorluğun en zor, hatta yıkı­
lıp tarihe karışacağı yıllara rastlar. Bununla birlikte Encümen, 22 Kânunusâni 1326 ta­
rihinde çıkarttığı bir genelge ile ülke içinde ve dışında yoğun bir kaynak toplama faali­
yetine girişmiştir. Valilik ve Maarif müdürlüklerine yapılan umumî tebligatlarla taşrada
bulunan kütüphanelerdeki tarihî eserlerin isimlerinin listeleri ve Hariciye Nezareti ara­
cılığıyla da Avrupa kütüphanelerinin katalogları talep ediliyordu. Madde madde kaleme
alınan tamim ile: Taşradaki merkezler ve civarlarının ne zaman ve kim tarafından Os­
manlI topraklarına katılmış olduğu; oralarda bulunan câmi, mescid, medrese, tekke, ima­
ret, çeşme, köprü ve öteki sosya! tesisler hakkında bilgi; taşrada medfun vezir ve ünlü
devlet adamlarının türbeleri ve mezar taşlarındaki kitâbelerin metni; varsa savaş alanla­
rının tarif ve tavsifi; Osmaniı tarihlerinde isimleri geçen fakat halen harap halde bulu­
nan kale ve şehirler hakkında yeterli bilgi; halkın elinde bulunan ferman, berat, vakfiye
ve öteki tarihî belgelerin suretleri ile mümkünse tarihî binaların fotoğraflarının gönderil­
mesi; zamanla adları değişmiş olan bazı mevki ve kasabaların eski isimlerinin bildiril­
mesi isteniyordu. Uzunca süren bu hazırlık döneminden sona yazılacak Osmaniı
Tarihi’nin planı Encümen mecmuasının 1 Ağustos 1329 tarihli 21. cüz'ünde ilâve ola­
rak yayımlanmıştır. Burada, okuyuculardan geiecek değerlendirme ve itirazların dikka­
te alınacağı belirtiliyordu.
Gerçekten, I. Murad'ın şehadetine kadar gelmesi tasarlanan bu cildin planı, 1913'te,
önce Yusuf Âkçura, sonra da Fuad Köprülü’nün sert tenkitlerine maruz kaldı. Âkçura, adını kullanmadan "Küçük Muhtıra" adıyla yazdığı tenkit yazısında; Planda "T ürk"
kelimesine hiç rastlanmadığı Osmaniı tarihinin, genel Türk tarihinin bir parçası olarak
ele alınmadığı, henüz hanedan tarihçiliğinden kopulmadığı, yâni halkın tarihinin yazıl­
madığı, sosyal ve İktisadî yapının söz konusu edilmediği,sadece askerî, idari, siyasî ve
diplomatik hadiselerin konu edildiği, iddialarına yer vermiştir. Köprülü ise, eserin çağ­
daş yayın usullerine uyulmadan neşredildiğini, Encümen'in bu meselede acele ettiğini,
tarihçiliğimizin henüz vak’anüvislik havasından kurtulamadığını, Encümen üyelerinin
gayr-ı mütecanis olduğunu ve bazılarının hiç usul bilmediğini, Kâîip Çelebi ve hele Cevdet
Paşa’nın bile metod bakımından onlardan daha ileri olduğunu ileri sürüyordu.
Bu tenkitlere rağmen Necib Âssm ve Mehmed Arif Beylerin kaleme aldığı Osmaniı
Tarihi’nin ilk cildi 1335/191 7 yılında yayımlandı. 638 sayfadan oluşan bu ciltte, ilk ve
orta çağlarda Türkler, BizanslIlar, Anadolu ve Rumeli'nin durumu ile OsmanlIların Ana­
dolu'ya gelişleri ve Osmaniı Devleti nin ortaya çıkışı ele alınıyordu. Ayrıca OsmanlIlarla
münasebetleri olan BizanslIlar, Anadolu Selçukluları ile Beylikleri hakkında da bilgiler
veriliyordu. Yayımlandıktan sonra Osmaniı Tarihi yine Köprülü'nün ağır tenkitlerine ma­
ruz kaldı. Memleketimizde tarih telâkkisinin henüz pek ibtidaî olduğunu.bunu anlamak
için Encümen'ce yayımlanan tarihin mukaddemesini okumanın yeterli olduğunu, İbn Hal­
dun devrine yetişmek için bile daha birkaç asır beklemek gerektiğini belirten Köprülü,
sözlerine, tarihin birçok yardımcı bilimleri olduğunu, bunların her birinde ihtisaslaşmak
5
için yıllarca çalışmak gerektiğim ve en önemlisi, henüz kütüphane ve arşivlerimizin isti­
fadeye elverişli olmadığını ekliyordu. Gerçekten, yayımlanan eserin yetersiz olduğu En­
cümen ce de kabul edilmiş, hatta Ahmed Refik Bey, bu eserin sorumluluğunun Encü­
men e ait değil müelliflerine ait olduğu yolunda bir savunmada bile bulunmuştu. Tarih-i
Osmanî Encümeni nin bu faal üyesi 28 Muharrem 1336 (1 2 Ekim 1920) tarihli İkdam
gazetesinde, "Tarih-ı Osmani Encümeni Meselesi" başlıklı yazısında neşredilen Os­
manlI Tarihi’nin İlmî bir mâhiyeti olmadığını, Encümen'in asıl vazifesinin Osmanlı Tarihi
için vesika toplamak ve tasnif etmek olması gerektiğini belirtiyordu. Yazılan eserin En­
cümen'in değil yazarlarına ait olduğunu belirten Ahmed Refik, burada, itirazları hiç din­
lemeyen Mehmed Ârif’ ı ağır bir şekilde suçluyor, hatta, Köprülü’nün ağır tenkitlerine
uğrayan "Önsöz"ün yazarı olan Encümen Reisini "idare-ı maslahatçılıkla itham edi­
yordu. Gururlu, itiraz dinlemeyen ve Encümen in yegâne maaşlı üyesi olan Mehmed
Arif, Ahmed Refik tarafından değil Arapça, Farsça bilmek, bazı Türkçe kelimeleri bile
anlayamamakla itham edildikten sonra, vak anüvis tarihlerinde bulunmayan 1142 yılı
olaylarını yazarken, o yılın Dıvan-ı Humâyun defterlerini alıp saklamakla, hatta "iç
etmekle" suçlanıyordu. Ahmed Midhat ile Ali Emiri Efendilerin Encümen âzâlığından
ayrılmalarına onun tutumunun sebep olduğunu da ilâve eden Ahmed Refik bu yazısın­
da, Encümen e yapılan itirazların doğruolduğunu.mutlaka ıslah edilmesi gerektiğini ve
mütecanis bir hey et ve başkan seçilmesinin geregıni itiraf ediyordu. İki gün sonra aynı
gazetede çıkan "Tarih-ı Osmani Encümeni nin Vezaıfıne Dair" başlıklı yazısında ise Ah­
med Refik, önce mükemmel bir kütüphane teşkilinin gereği üzerinde duruyor, yurt dı­
şına ve içine uzman araştırıcılar gönderilerek vesika toplamanın önemim ve devamla
Osmanlı arşivinin tasnif, belgelerin telhis ve önemlerine göre cilt cilt neşredilmesini be­
lirtiyordu. Ayrıca vak anüvis tarihlerinin, varsa orijinallerinin, yoksa mukayeseli neşir­
lerinin yapılmasını, başka dillerde yazılmış Türklerle ilgili eserlerin ve seyahatnamelerin
ilgili bölümlerinin çevrilmesinin önemim vurgulayan müellif, bu işler için Darülfünun Tarih
Bölümü ile işbirliği yapılmasını teklif ediyor ve sözlerim şöyle bitiriyordu:
"Husûsiyle dûçar olduğumuz felâket karsısında ancak parlak mazimizden kuvvet ala­
rak. mâzımizi takviye ederek istikbale müterakkî ve mütemeddin bir halle hazırlanarak
sıçrayacağız. Bir milletin yaşaması, mevcudiyetini bilmesiyle kâimdir. Bir milletin tarihi
o milletin mevcudiyeti demektir. Mevcudiyeti olmayan milletin tarihi de oıamaz': Bugün,
"Osmanlı tarihi yok" demek "biz varlığımızı bilmiyoruz" demektir ve doğrudur. Bilse
idik bu haie gelirmıydik? Bizde de milli gurur, milli azim, millî irfan olmaz mıydı9 Türk
milleti yaşayacaktır. Binaenaleyh mevcudiyetini idrak edecektir, irfanını tarihinden çı­
karacak ve tarihine istinaden istikbale daha kavi, dana metîn, daha ınsanî bir milliyet-ı
kavi vücuda getirecektir."
Günümüz için de geçerli bu sözlere katılmamak mümkün değil. Ancak Encümen neşri
olarak gösterilen Osmanlı Tarihi'mn bütün günahını müelliflerine, özellikle Mehmed A rife
yüklemekle, vebalden kurtulmaya caıışmak da pek iyi bir yol olmasa gerek. Gerçekten,
ölümünü müteakip yakın mesai arkadaşı Necip Asım tarafından yazılan biyografisinden
de anlaşıldığı gibi (TTEM. Sayı. 49-62, Sayfa: 122-125) geçimsiz, titiz ve itiraz kabul
etmez bir mizaca sahip olan Mehmed A rif’den kurtulmak için ölümüne kaaar beklemek
gerekli miydi?
Hulâsa, başta Ahmet Refik olmak üzere öteki bazı Encümen üyeleri, arşiv vesikaları
tasnif edilmeden ve yazma Osmanlı kroniklerinin edisyon kritikleri yapılmadan mükem­
mel bir tarih telifinin imkânsız olduğunu belirterek, Encümen'in evvelâ vesika toplaması
gerektiğim savunmuşlardır. Gerçekten o sıralarda oluşturulmaya çalışılan arşiv kuru­
mu hakkında bilgiler toplamak için Encümen başkanı Abdurrahman Şeref Bey Viyana
ve Berlin e gönderilmiştir. Cok geçmeden de Ahmed Refik Bey’ın gayretleriyle Encü­
men dışında. Sadaret e bağlı Sadâret Hazine Evrakı bunvesınde ilk defa olarak bir
Tasmf-ı Vesaık-ı Tarihıyye Encümeni" kurulmuş: başkanlığına da Ali Emiri Efendi ge­
tirilmiştir.
6
Yapılan tenkitlerden sonra Encümen, faaliyetlerini Osmanlı tarihine dair monografik
çalışmalara kaydırmıştır. Fakat 3000 adet fasılan, birinci cildi umûmi rağbete mazhar
oian Osmani? Tarihi’nin ikinci cildiyle ilgili çalışmalarını da sürdürdüğü, hatta bu cildin
yazıms için telif planının hazırlandığı ve vazife taksimi yapıldığı da bilinmektedir.
6 Haziran 1333 günü yapılan toplantıda, Orhangazi dönemine dair olacak bu ciltte
İslâm î d e v le tle rle ilgili k o n u la r A hm ed Tevhid, fetihler Necib Asam, kitabeler Hafi! Edhera, Osmanlı-Bizans münasebetler! Ahmet Refik, Sosyal hayat, müesseselerMehmed
Arif, biyografiler Hüseyin Hüsameddin Beylere havale edilmişti. (İkdam, 8 Haziran 1333,
Nr. 7202)
Buna rağmen Encümenin, düşünüldüğü gibi büyük bir Osmanlı tarihi yazımını gercekleştirememesinin başlıca sebebi, belge ve kaynakların henüz yararlanılabilecek ni­
telikte olmayışıydı. Çeşitli ırklardan oluşan imparatorluktaki unsurları birleştirmek ama­
cına yönelik olan, fakat imparatorluğun dağılması arefesinde teşebbüs edilen Osmanlı
tarihi yazımına, bu açıdan bakılınca 1918 ’den sonra zaten gerek duyulmamıştır. Her
şeye rağmen, iktidarda bulunan İttihad ve Terakki Partisi'nin Osmanlıcılık yerine be­
nimsediği Türkçülükpolitikasınauygun olarak, Osmanlı Tarihini genel Türk tarihinin bir
parçası gören bir anlayışla kalerfıe alınan ilk cildin bu sahada yapılacak daha sonraki
çaiışmalar için önemli bir adım olduğu da söylenebilir.
Tarih-i Osmanî Encümeni nin bir başka faaliyeti kaynak neşri şeklinde olmuştur.
Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası ilâvesi olarak verilen eserler şunlardır:
-Kritovulos, Tarih-i Sultan Mehmed Han-ı Sâni, Tercüme: Karolidi, İstanbul 1328.
-Kanunname-i ÂM Osman (Sultan Süleyman Kanunnâmesi. Mehmed A rifin önsö­
züyle), İstanbul 1329
-Kanunname-i Âl-i Osman (Fatih Kanunnâmesi. M ,Arifin önsözüyle). İst. 1330.
(Bu Kanunnâme’nindaha mutena bir nüshasının bulunması ile karşılaştırmalı neşri
Abdülkadir Özcan tarafından Tarih Dergisi, İstanbul 1982, S.7-57'de yapılmıştır).
-Vaksât-ı Sultan Gem, İstanbul 1330.
-Tursun Bey, Tarih-i Ebülfeth, İstanbul 1330. (Bu eserin daha ilmi neşri Mertol Tu­
lum tarafından 1977'de İstanbul'da yapılmıştır).
-Tâcîsade Cafer Çelebi, Mahrusa-i İstanbul Fetihnamesi, İstanbul 1331.
-Mehmed Refi, İran Sefaretnamesi, İstanbul 1333.
-Koca Sekbanbaşı, Hulâsatü’l-kelâm fi reddi’i-avam, İstanbul 1334.
-Tarih-i Câmi-i Şerff-i Nuruosmanî, İstanbul 1339
-Mehmed Halife, Tarih-i Gslmanî, İstanbul 1339.
-Kırımı el-Hac Abdüigaffar, ümdetü’t-tevarih, İstanbul 1343.
"Tarih-i Osmanî Encümeni Külliyatı" sensinde yayımlanan monografiler şunlardır:
-Es-Seyyid Morali Ali, Sefaretname, İstanbul 1329.
-Ahmed Refik, Memâiik-i Osmaniyyede Demirbaş Şart, İstanbul 1332.
-Ahmed Refik, i/iemâfik-i Osmaniyyede Kra! Rakoçi ve Tevâbii, 1109-1154, İstan­
bul 1333.
-Hayreddin Nedim, Bir Elçinin Tarihçe-i Sefareti (Rasih Mustafa Efendi Sefaretnamesi), İstanbul 1333.
-Ahmed Refik, OsmanSslar ve Büyük Frederik, İstanbul 1333.
-Halil Edhem, Kayseriyye Şehri, İstanbul 1334.
-Ahmed Refik, Onuncu Âsr-ı Hicride İstanbul Hayatı, İstanbul 1332.
-Ahmed Refik, Lamarîin, İzm ir’deki Çiftliği, İstanbul 1925.
-Ahmed Refik, Türkiye’deki Mülteciler Meselesi, İstanbul 1926.
-Âlî Mustafa Efendi, Menâkıb-ı Hünerverân (İbnülemin'in uzun bir girişiyle), İst.1926,
Diğer yayınlar da şunlardır:
-Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa.Siîâhdar Tarihi, l-ll, İstanbul 1928.
-Evliya Çelebi Seyahatnamesi, VII - VIII 1928.
-İbnıılemin Mahmud Kemâl Son Asır Türk Şairleri, İstanbul 193C, 1931.
-Müstakimzade Süleyman Sadeddin, Tuhfe-i Hattatın, İstanbul 1928
7
-Düsîurname-i Enverî (Mükrimin Halil'in geniş bir mukaddemesiyle), İstanbul 1928,
1930.
Halil Edhem, Fihrist-i Umumî (Encümen mecmuasının 1927 yılına kadar gelen sayı­
larının muhteviyâtı), İstanbul 1928
Ahmed Refik Bey'in Mühimme defterlerinden derlediği Hicrî Onikinci ve Onbirinci Asır­
larda İstanbul Hayatları 1930 ve 1931 yıllarında yine Encümen külliyatı arısında yayım­
lanmıştır.
Bunlardan başka, Cevdet Paşa’nın evrakı ile Maruzât’ı ve kısmen Fındıklılı İsmet Efendi'nin Tekmiletü’ş-Şakaik fî hakk-ı ehli’l-hakaik’ı ve bazı sefaretnâmeler de Encümen
mecmuasında tefrika edilmiştir. Fuad KöprüSü’nün sert tenkitlerine uğrayan Âşık Pa­
şazade ve Lütfi Paşa’nın Encümen üyesi Âlî Bey tarafından yapılan Tevârih-i Âl-i Os­
man neşirlerinin İlmî sorumluluğunu da yine Encümen üstlenmiştir.
1927 yılında Türk Tarihi Encümeni adı altında yeniden teşkilâtlanan Encümen’in yi­
ne arşiv belgelerine dayalı yayın programında ise aşağıdaki eserlerin hazırlanması he­
def alınmıştı.
Türkiye-Fransa, Türkiye-Avusturya, Türkiye-Rusya, Türkiye-İran, Türkiye-İngiltere,
Türkiye-Felemenk, Türkiye-İsveç, Türkiye-Lehistan, Türkiye-Venedik, Türkiye-Prusya,
Türkiye-Buhara, Türkiye-Fas, Türkiye-Dubrovnik, Türk İdaresinde Mısır, Türk İdaresinde
Macaristan, Türk İdaresinde Kırım, Türk İdaresinde Eflâk ve Boğdan, Türk İdaresinde
Tunus ve Cezayir, Yemen ve Hicaz Meselesi, Yunan Meselesi, Memleketeyn Meselesi,
Sırp Meselesi, Bulgar Meselesi, Mısır Meselesi, Suriye ve Lübnan Meselesi, Rumeli İda­
resi, Anadolu İdaresi, Anadolu İdaresi, Maarif Teşkilâtı, İdarî Teşkilât, Askeri Teşkilât,
Evkaf Teşkilâtı, Türkiye'de Gayrı müslimler.
Aynı yayın programına aşağıdaki kroniklerin neşredilmeleri de alınmıştı:
Neşri Tarihi, Ruhi Tarihi, Hadîdînin Tevârih-i Âl-i Osman’ı Hünername, Tarih-i İbn
Kemâl, Tabakatü’l-memâlik.Rodos’un Fethi (Âlî'nin), Mısır Seyahatnamesi (Âlî'nin),
Selânikî Tarihi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi (yeniden) ve Kara Çelebizade Zeyli.
Encümen’in eski başkanı sıfatiyle Ahmed Refik Bey Maarif Vekâletine sunduğu onaltı
yıllık faalyet raporunun sonunda yukarıdaki neşri düşünülen monografiler için paraya
ihtiyaç olduğunu, halbuki Encümen’in maddî sıkıntı içinde bulunduğunu belirttikten son­
ra, o zamana kadar arşiv belgelerine dayalı Avrupa’da hiç bir eser yazılmadığını, bu bel­
gelerin neşrinin bütün Avrupa ilmî mahfillerini ilgilendireceğini söyleyerek günümüz ar­
şiv meselelerine de ışık tutmaktadır.
Encümen'in yapmak istediği hayırlı işlerden bir diğeri, arşivin tasnifi ve belge neşri
alanında olmuştur. Fakat arka arkaya gelen savaşlar, bu yolda yapılan çalışmalardan
beklenen sonucun alınmasına engel olmuştur. Bununla birlikte 1918 yılında Ali Emîrî
Efendi, 1921 de ise İbnülemin Mahmud Kemâl Bey başkanlığında kurulan Tasnif-i ve­
saik Hey etleri Osmanlı arşivindeki ilk çalışmaları gerçekleştirmişlerdir. İlk defa Ahmed
Refik Bey tarafından yapılan belge yayınları ise daha sonraki bu tür çalışmalara örnek
teşkil etmiştir. Hatta Ahmed Refik, Memâlik-i Osmaniyyede Demirbaş Şarl ile Memâlik-i
Osmaniyyede Kral Rakoçi ve Tevâbii, 1109-1154, adlı arşiv vesikalarına dayalı eserleri ile, İsveç İlimler Akademisi ve Macarlar tarafından takdir nişanları ile taltif edilmiştir.
Bu eserlerden birincisi İsveç diline, İkincisi Macarca'ya, Onuncu Asr-ı Hicride İstan­
bul Hayatı ise Almanca’ya tercüme edilmiştir.
Encümen tüzüğünde belirtildiği gibi, kurup geliştirme gayreti içinde bulunduğu kü­
tüphane meselesinde de, devrin politik ve mâlî çalkantılarına rağmen oldukça ileri adımlar
atılmış, satın alma, bağış ve becayiş yollariyle epeyce yazma ve basma (3000 kadar)
eser toplanmıştır.
Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası’nın neşri
Encümen'in en önemli hizmeti ve faaliyeti şüphesiz, ilk toplantı tarihinde (9 Şubat
8
1910) neşrine karar verilen ve kuruluşunun ikinci yılından itibaren çıkarılmaya başla­
nan mecmua ile olmuştur, iki ayda bir yayımlanması kararaştırılan ve Encümen in neş­
rettiği Osmaniı Tarihi’ne ağır tenkitlerde bulunan Fuad Köprülü’nün bile takdirine mazhar
olan mecmuanın her fasiküiü 80 sayfadan ibaret olacaktı. Tüzüğüne göre, mecmuada
yayımlanacak yazıların nitelikieri şu şekilde olacaktı:
-Osmaniı tarihine dair eserlerde bulunmayan veya yetersiz olarak bulunan ve başka
dillerde yazılıp bizce bilinmeyen inceleme ve araştırmalar,
-Tarihî belgeler,
-Öteki tarih cemiyetlerinin üyeleriyle yapılan görüşmeler,
-Encümen ce alman kararlar,
-Her dilde yayımlanmış, tarihimizle ilgili eserler hakkında bibliyografyalar,
-Henüz yayımlanmamış tarihî eser ve risaleler.
Gerçekten aşağıda dökümü verilen makalelerden anlaşılacağı gibi,OsmanlIların orta­
ya çıkışından önceki devrelere ait araştırmalarında neşredildiği TOEM’in çıkış sebebi,
Encümen’ce hazırlanacak Osmaniı tarihinin metnine giremeyecek incelemelerin, vesi­
ka ve kitâbesuretierininyabancı dilde olup da o zamana kadar yayımlanmamış risalele­
rin neşredilmesi amacına yöneliktir. Bu vesile ile, bir yandan mutasavver Osmaniı Tari­
hi’ ne zemin hazırlanırken, bir yandan da tarih okurlarının bilgileri genişleyecek ve zi­
hinleri açılacaktı.
İlk sayısı 1 Nisan 1326 (14 Nisan 1910) günü yayımlanan mecmua, sekiz yıl süreyle
iki ayda bir düzenli olarak neşredilmiştir. 1918 yılındaki mütarekenin doğurduğu engel­
lerden dolayı yayını bir süre sekteye uğramış, bu noksanı tamamlamak için 9. ve 10.
seneler 1921 'de bir cüz, 11., 12. ve 13. seneler de 1923’te yine bir cüz olarak bastırıl­
mıştır. Bunun sonucu olarak da 9.-10. senelere (Mecmuanın ilk sayfasında "sekizinci sene
ilâ onbirinci sene” şeklinde belirtilmiş) ait 1 Nisan 1335-1 Haziran 1337 tarihli cüz 49-62
numarayı, 11 .-13. senelere ait 1 Ağustos 1337-1 Teşrinisânî 1339 tarihli cüz ise 63-77
numarayı taşır. Encümen'in isim değiştirmesi yüzünden 14. senesinden yani 78. sayı­
sından itibaren yeniden numaralanan, fakat eski numaraları da devam ettirilen Türk Tarihi
Encümeni Mecmuası’nın bu ikinci yayın devresi üç yıl sürmüştür. Encümen'in dağıl­
ması üzerine İcra Vekilleri Hey'eti’nin 6 Temmuz 1927 tarihli karariyle Maarif Vekâleti ­
ne bağlı olarak İstanbul Darülfünunu içinde tahsis edilen dairede yine Türk Tarihi En­
cümeni adiyle yeniden kurulmasıyla başlayan üçüncü yayın devresinde Encümen baş­
kanlığına Edebiyat Fakültesi Reisi Prof. Dr. Fuad Köprülü getirilmiştir 1928 yılındaki
harf inkılâbından sonraki beş sayısı "Yeni Seri" adı altında Lâtin harfleriyle yayımlanan
mecmuanın bu dönemden önceki 16 yıllık sayılarının indeksi Halil Edhem tarafından
hazırlanmış ve Fihrist-i umumî adı ile 1928 yılında Encümen tarafından neşredilmiştir.
Ayrıca TOEM ve TTEM'deki yazıların tamamı Ahmet Kuşat tarafından 1961 yılında mü­
ellif adlarına göre Tarih Vesikaları, Yem Seri, 1/18 (Mart 1961), S. 461-483 arasında
yayımlanmıştır. Yayın devresi boyunca mecmuada 50 civarında müellif tarafından kale­
me alınmış 280 kadar makale yayımlanmıştır. Makale sahiplerinin büyük kısmı Encü­
men'in daimî âzasıdır. Daha sonra yardımcı âzâlar gelmektedir. Pek az yazı da dışarı­
dan gelmiştir. Mecmuada tefrika edildikten sonra kitap haline getirilen 11 eserden ve
Encümen külliyatından olan dokuz eserden -ki bunların altısı Ahmed Refik e aittir- yu­
karıda bahsedilmişti.
Sonuç
Hulâsa, Abdurrahman Şeref Bey başkanlığında kurulan, Ahmed Refik ve Köprülüzade Mehmed Fuad başkanlığında çalışmalarını sürdüden Tarih-ı Osmanî (Türk Tari­
hi) Encümeni, mütarekeden sonraki birkaç yılı dışında düzenli olarak çıkan mecmuası
başta olmak üzere, metin neşri ve inceleme seklinde yayımladığı otuz kadar eseri ile
kendisinden bekleneni yapmış sayılır. Gerçekten, modern araştırma usullerince çalış­
madığından ve bilhassa neşrettiği Osmaniı Tarihi yüzünden haklı Dazı tenkitlere maruz
kalmışsa da, içinde bulunduğu maddı-manevî olumsuz şartlar goz onune alınırsa, bu
9
Osmanlı imparatorluğu nun son, Türkiye Cumhuriyeti nin de ilk İlmî tarih müessesesinın değerli üyelerini şükran ve rahmetle anmak yerinde olacaktır. En azından çağdaş
anlayışla tarihî belge ve kaynakların nasıl ele alınıp değerlendirileceği yolunda verdiği
ilk örnekler, daha sonraki çalışmalar için hareket noktası olmuştur. Yayın organı olan
mecmuada ise, Osmanlı tarihinden başka Selçuklu Devleti ile Anadolu Beyliklerine dair
ve bıyo-bibliyografik pek çok değerli araştırma ve incelemeler yanında. Hali! Erdem Bey
tarafından ilk defa Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerine ait kıtâbeier, Âli Bey ta­
rafından ise yine ilk defa meskukâta dair değerli monografiler yayımlanmıştır. Çok ten­
kide uğrayan Osmanlı Tarihi’nde ise, imparatorluğun tarihi ilmî olarak ilk defa genel
Türk tarihinin bir parçası olarak ele alınmış ve yine ilk defa olarak başta Kemal Paşazade’nin Tevarih-i Âl-i Osman’ı olmak üzere, daha önceki tarihçilerin pek dikkatim çek­
memiş kaynaklar kullanılmıştır.
Encümen 1932 yılında kapatıldıktan sonra yerini Atatürk'ün direktifiyle kurulan Türk
Tarihi Tetkik Cemiyeti ne terketmiştir. Bu arada 3000 ciltlik Encümen kütüphanesi yeni
Tarih cemiyetine intikal etmiş; Halil Edhem Bey de İslâmî Türk kitâbe estempajlarından
oluşan şahsî koleksiyonunu 1933 yılında bu cemiyete hediye etmiştir, Aaı 1935 yılında
Türk Tarih Kurumu'na çevrilen bu müessese, gerek Türk ve dünya tarihiyle ilgili kitap,
gerekse Belleten ve Belgeler adlı süreli yayınları ve beş yılda bir düzenlediği milletlararası tarih kongreleriyle hizmet ve faaliyetlerini sürdürmektedir.
Tarafımızdan aşağtda müellif ve makale adlarına göre hazırlanan fihristlerde, Romen
rakamı mecmuanın yılını, kesmeden sonra gelen rakam cüz yani sayısını, son rakamlar
ise yazının hangi sayfalar arasında bulunduğunu göstermektedir. Aranan bir makale­
nin kolayca bulunabilmesi için, özellikle makale adlarına göre düzenlenen fihristte bol
bol atıflar yapılmış ve makale adlarına tasarruflarda bulunulmuştur.
Artık edinilmesi imkânsız gibi görünen böyle bir mecmuayı tekrar ilim dünyasına sun­
makla büyük hizmette bulunan Enderun Kitabevi nin, daha İlmî neşirleri yapılan Tur­
sun Bey’in Tarih-i Ebü’l-feth’i ile Fatih'in Kanunnâme-i ÂI-i Osman’ı hariç, öteki bü­
tün TOEM ilâvelerini de yeniden yayımlamasını şükranla karşılıyoruz.
Doç.Dr. Âbdülkadir Özcan
m- - '
BİBLİYOGRAFYA
Düstûr (Tertîb-i Sânî), İstanbul 1330, II, 19-22. Encümen, "İfâde-i meram", TOEM,
1/1, s. 1-3. Encümen, "Tarih-i Osmanî Encümeni hakkında talim at sureti” , TOEM, 1/1,
s.4-8.
Başbakanlık Osmaniı Arşivi, Mec!is-i vükelâ mazbatası, nr. 208, zabıt no: 137.
‘Osmaniı Tarih Cemiyeti” , Hakaik-ı tarihiyye ve siyassyye, İstanbul 1327, sayı 1-2,
(30 Haziran 1325) s. 28-32.
Salnâme-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye, 1333-1334, Dersaadet 1334, s.474.
Abdurrahman Şeref,“ Hüseyin Hilmi Paşa” , TOEM, VIII-XI/49 (62), s.63.
Ahmed Refik, “ Tarih-i Osmanî Encümeni meselesi” , İkdam (12.10.1920), sayı 8477.
Ahmed Refik, “ Tarih-i Osmanî Encümeni'nin vezâifine dair” , İkdam (14.10.1920),
sayı 8479.
Ahmed Refik, “ Türk Tarih Encümeni'nin tarihçesi hakkında rapor” , Maarif Vekâleti
Mecmuası, (Kânunuevvel 1927), sayı 14, s.425-430.
Ahmed Refik, “ Encümen raporu” TTEM, XVI1/19 (96), s. 161-165.
Akbayrak, Haşan, ‘ ‘Tarih-i Osmanî Encümeni’nin Osmaniı Tarihi Yazma Serüveni” ,
Tarih ve Toplum, VII, 361-368.
(Akçuroğlu Yusuf), “ Küçük Muhtıra” Türk Yurdu, IV/23 (1913), s.807-809.
Ali Kemal, “ Tarih-i Osmanî ve Ahmed Refik Bey” , İkdam (20.9.1913), sayı 5955.
Arıkan, Zeki, “ Tanzimat'tan Cumhuriyete tarihçilik” , Tanzimat’tan Cumhuriyet’e
Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul 1985, VI, 1592-1594.
Bayrı, Mehmet Halit, “ Meşrutiyet devrinin ilk İlmî müessesesi: Türk Tarih Encüme­
ni” , Tarih Dünyası, (29 Şubat 1952), 111/30-31, s.1211-1216.
Halil Edhem, “ Firhist-i Umûmî” , İstanbul 1928, Mukaddeme, s.3-5
İğdemir, Uluğ, Yılların İçinden, Ankara 1976, s.205-207, 257-277.
İlgürel, Mücteba, “ Atatürk ve Osmaniı Tarihi” , Yusuf Hikmet Bayur Armağanı, An­
kara, 1985, s.242.
İnan, Afet, Türk Tarih Kurumu nun kuruluşuna dair” , Belleten, XI/42 (1947), s.
173-179.
Köprülüzade Mehmed Fuad, "Bizde tarih ve müverrihler hakkında” , Bilgi Mecmua­
sı, sayı 2 (2 Kânunuevvel 1913), s. 185-196.
Köprülüzade Mehmed Fuad, "Bizde millî tarih yazılabilir mi?” Yeni Mecmua, (6 Kâ­
nunuevvel 1917), sayı 22, s.427-428.
Necib Asım, “ Doktor Karaçun İmre” TOEM, II/8, s. 518.
Necib Asım, “ Arif Bey” , TOEM, VIII/49 (62), s .122-125.
Sakiroğlu, Mahmud, “ Memleketimizde toplu tarih çalışmaları” , I, Tarih ve Toplum,
VI.’ 361-366.
Tarih-i Osmanî (Türk Tarihi) Encümeni Mecmuası Fihristi
A) YAZAR ADLARINA GÖRE
Abdurrahman Şeref, "Evrak-ı atîka ve vesâik-ı tarihiyyemiz", 1/1, 9-19;
_______________ _ "Fuad Paşa Konağı nasıl mâliye dairesi oldu?", I/3, 129-136;
___________"Topkapı Saray-ı Humâyunu; I/5, 265-269; I/6, 329-364; il/7,
393-421; II/8, 457-483.II/9, 521-527; 11/10,585-594; 11/11,649-657; 11/12,713-730.
____________ ___, "Babıâlî harîkleri", II/7, 446-450;
___________
. "Manzum bir sefaretnâme", CZiştovili Ali Ağa'nın Lehistan Sefâretnâmesi), 111/13, 777-795;
. "Vefeyât: İsmail Zühdü Bey", 111/14, 862-864;
___ _________ _ "Ahmed Midhat Efendi", 111/18,1113-1119;
. "B ir nâme-i imparatorîde Kudüs Krallığı ve Malta Şövalyeleri başbuğluğu elkab-ı resmiyyelerinin Hükûmet-i Seniyye cânibinden itiraza uğ­
radığına dair vesâik", IV/20, 1225-1231;
___ __________ _ "Özdemiroğlu Osman Paşa", IV/21, 1289-1303; IV/22, 1353-1369;
IV/23, 1417-1443: IV/24, 1481-1516; V/25, 1-12;
______________ _ "Sokullu Mehmed Paşa nın evâil-i ahvâli ve âilesi hakkında bazı ma­
lûmat - Cevâhirü’l-menâkıb", V/29, 257-265;
............................ "Ecânibden ilk istikraz teşebbüsümüze aid birkaç vesîka", V/30,
321-337;
"İstanbul’da su müzayakası - 1179 senesine aid birkaç vesika"
' VII/38, 65-73;
___________
. "İstanbul'da me’kûlat muzâyakası -11 79 senesine aid bazı vasâik” ,
VII/40, 193-204;
______________ _ "Özdemiroğlu Osman Paşa nın bir mektubu" VIII/43, 35-41;
____ ________ ___ “ Berlin Hazîne-i Evrakında vesâik-ı kadîme-i Osmaniyye", VIII/44,
65-92;
_____ _________ "Vefeyât: İskender Hoçi Efendi", VIII/45, 186-188;
________________ "Viyana sefîr-i sâbıkı Hüseyin Hilmi Paşa",VIII-XI/49-62, 63-74;
______ ________ _ "Reşad Fuad Bey", VIIl-XI/49-62, 126-128;
____________ __ "Sultan Abdülaziz’in vefatı intihar mı kati mi?" XIV/6 (83), 321-325;
Ahmed Hikmet, "Macaristan tâc-ı hükümdarîsi", VII/42, 347-353;
Ahmed Muhtar, "Rus menâbıme göre Baltacı Mehmed Paşanın Prut seferi (1123
hicrî-1 711 milâdî); VIII/45, 160-185; VIII/46, 238-256.
Ahmed Refik, "Ahmed-i Sâlis devrine dair Madam Montegü nün mektubları", IV/1 9,
1205-1219; IV/20,1273-1281; IV/21.1344-1349; IV/22, 1401-1405; IV/23, 1467-1480;
IV/24, 1541-1547; V/25, 23-35; V/27, 183-191: VI/31, 410-418; VI/32, 479-499;
. "Morali es-Seyyid Ali Efendi nin sefâneînâmesi", 111/1 8, 1120-11 38;
IV/20. 1246-1259: IV/21 . 1333-1343; IV/22, 1378-1390; IV/23,
1458-1466; IV/24, 1548-1560;
. "Vefeyât: Tevfik Paşa". VI/33, 564-569;
, "Sultan Abdülmecid Han'ın sarayında (Dr. Spitzer'in hatıratı)’', Vl/34.
599-622;
, "Sokullu Mehmed Paşa ve Lehistan ihtihâbâtı", Vİ/35. 663-687;
, "Konya muharebesinden sonra Şehzade Sultan Bayezid'ın İran'a fi­
rarı", VI/36, 705-727;
, "Sultan Süleyman-ı Kanunî nin son senelerinde İstanbul un usûl-i iaşe
ve ahvâl-i ticâriyyesi", VII/37, 23-42;
, "Sultan Murad-ı Râbi’nin hatt-ı humâyunları", VII/39, 129-141;
, "Pasarofça Muahedesi nden sonra Viyana ya sefîr i’zâmı", VII/40,
211-227;
, "Bahr-ı Hazar - Karadeniz kanalı ve Ejderhan Seferi” , VIII/43, 1-14
, "V ak’anüvis Cevdet Paşa'nın evrakı (1272-1295 arası)",VIII/44,
93-105;VIII/45, 140-159;VIII/46, 21 5-237;VIII/47, 266-285;
, "Fatih zamanında Kocaeli” , XIV/1 (78), 25-36;
. "Fatih devrine aid vesikalar” , VIIl-XI/49-62, 1-58;
, "Cevdet Paşa nın Mâ ruzâtı” , Ahmed Refik, XIV/1 (78), 52-57; XIV/2
(79), 105-120; XIV/3 (80), 186-192; XIV/5 (82), 300-306; XV/7
(84), 55-72; XV/1 0 (87), 269-292; XV/11 (88), 336-356; XV/12 (89).
402-41 6; XVI/14 (91), 11 7-1 32, XVI/1 5 (92), 165-190; XVI/1 6 (93),
220-233.
Vefayat: Ali Emîrî Efendi, 1274-1342. Hayat ve â s â rf. XIV/1 (78),
47-51;
, "Fatih zamanında Teke-eli” , XIV/2 (79), 65-76;
, "Biblografya; Dr. Fredrich Kraelitz, Osmanische urkunden Sn
Turkischer sprache” , Viyana 1922, XIV/2 (79), 121-124;
, "Fatih zamanında Sultan-öyüğü, XIV/3 (80), 129-141;
, "Damat İbrahim Paşa zamanında Ürgüp ve Nevşehir", XIV/3 (80),
156-185;
, "Türkiye'de Islahat Fermam” , XIV/4 (81), 193-215;
, "Lehistan'da Türk hâkimiyeti” , XIV/4, 227-243;
, "Türkiye'de Katolik Propagandası” , XIV/5 (82), 257-276;
, “ Bibliyografya: Fatih’in Kanunnâmeleri” XIV/5 (82), 319-320;
, "Osmanlı imparatorluğu nda meskukât", XIV/6 (83), 358-379; XV/7
(84), 1-39; XV/8 (85), 107-127; XV/10 (87), 227-254;
, "Osmanlı imparatorluğu nda Feher Patrikhanesi ve Bulgar Kilisesi” .
XV/8 (85), 73-84;
, "1 2 8 4 Bulgar ihtilâ li". XV/9 (86), 137-164;
, "Şinasi'nin berây-ı tahsil Paris'e gitmesi", XV/9 (86), 215-216;
, "Mahmud-ı Sâni'nin vâlidesi” , XV/10 (87), 217-224;
, "Mülteciler meselesine dair Fuad Efendi nin Çar I. Nikola ile mülâkatı” , XV/12 (89). 361-386; XVI/13 (90), 1-41;
, "Tevârih-i Âl-ı Osman” , XIV/15 (92), 133-151;
"1253 senesinde Kavalalı Mehmed Ali Paşa ile bir mülakat"
XVI/1 5 (92) 133-151;
, "Onuncu asırda açıkdeniz meselesi ve Azak muhasarası", XVI/1 7
(94), 261-275;
. "Encümen raporu” , XVI1/19 (96), 161-165;
, "Françoıs de Noailles'ın Türkiye'de tehlikeli bir sefareti Yem Seri.
1/3, 1-32:
13
______ __________"XVIII. asırda Fransa ve ı ürk askerliği", Yeni Seri, 1/4, 17-33;
________ _______ "Mimar Sinan (Hazîne-i Evrak vesikalarına nazaran", Yeni Seri, 1/5,
1-29;
. "Naima Efendi menfâda", Yeni Seri, 1/5, 52-55;
Ahmed Tevhid, "Rum Selçukî Devleti'nin inkırâziyle teşekkül eden Tavâif-i Mülük",
1/1, 35-40; I/3. 191 -199; "...Sinop'ta Pervanezâdeler", I/4, 253-257;
"...Sinop'ta Gazı Çelebi", I/5, 317-321; "...Kütahya'da Germiyan
oğullan", II/8, 505-513; "...Karahisar-ı Sahib'de Sahib Atâ oğulla­
rı", II/9. 563-568;
______ _________ "Kastamonu ve Sinop'ta isfendiyar oğulları", I/6, 383-392;
. "Gazi Çelebi", II/7, 422-424;
________
. "Saruhan oğulları - Aydın oğullan", 11/10, 615-625;
. "Menteşe oğullan", 11/12, 761-768;
. "Denizli (Lâdik) emareti", 111/13, 809-813;
___________
. "Sisam beyleri", 111/13, 837-840;
________ "Hünernâme", I/2, 103-111; VIII-XI/49-62, 85-89;
. "B ursada Umur Bey Câmii kitâbesi", 111/14, 865-872;
. "Selçuk Hatun Sultan", 111/15, 957-961;
____________ __ "İlk altı padişahımızın Bursa da kâin türbeleri", 111/16, 977-981; 111/1 7,
1047-1060;
______
. "Yıldırım Sultan Bayezid Han-ı Evvel devrinde Mısır'a sefâretle gön­
derilen Sefer Şah ın vefatı", 111/16, 1031-1032;
________
. "Menteşe oğullarından Ahmed Gazi Bey'in hayrâtı kitâbeleri", ill/18,
1146-1152;
. "Ankara'da Ahiler hükümeti", IV/19, 1200-1204;
_______
. "Ahmed Aziz Paşa", IV/21, 1328-1332;
_______________ "Benî Ertena". V/25, 13-22;
_________
. "Kadı Burhaneddın Ahmed", V/26, 106-109; V/27, 178-182; V/28,
234-241; V/29, 296-307; V/30. 346-357; VI/31, 405-409; VI/32,
468-478;
_________ ______ "Bursa da en eski kitabe", V/29, 318-320;
................. .......... "Bursa'da Çelebi Sultan Mehmed Han-ı Evvel hazretlerinin kerîme­
lerinden Hafsa Sultan namına bir kitâbe", VII/39, 187-189;
. "Akşehir'de Rumeli Fatihi Şehzade Süleyman Paşa nın kerîmesi me­
zarı", VIII/44, 106-108;
_______ _
"Antalya kitâbelerine dair; Sultan Korkut un vâlidesi türbesi", XIV/6
(83). 338-339;
. "Antalya surları kitâbeleri", XV/9 (86), 165-176;
__ _____________ "Konya Müzesi nde iki kitâbe", XV/1 0 (87), 225-226;
__________
. "Sahib-atâ oğullarından Ahmed", XV/11 (88), 357-360;
__________
. "Tekmiletü'ş-şakaik fi hakk-ı ehlil-hakaik", "Şeyhi nin zeyli", XV/1 2
(89). 391 -394; XVI/I 3 (90), 50-59; XVI/14 (91) 103-116; XVI/15 (92)
160-164;
. "Hazırcızâde Hafız Mehmed Ağa", XVI/16 (93), 211-219;
Ahmed Tevhid-Yusuf Ziya (mütercim), Hârezmşâhân dan Celâleddin Mengüberti" Nesevi nin Siretü’s Sultan Celâleddin Mengübertisi nden, VII/37, 50-59; VII/38, 123-1 25;
VII/39, 161-167; VII/40, 250-256; VII/41 ; 316-320; VII/42, 378-384; Vlll/43, 59-64:
VIII/44, 126-128; VIII/45. 189-192; .
Akcura Yusuf, "Osmaniı Devleti Umumi Harp'te bîtaraf kalabilir miydi9 '. XVII/19 (96),
1-29;
_______________ "Nutuk' . Yeni Seri. 1/1. 1-25;
_______________ "Bibliyografya: Von Gotthard Yâschke und Erıch Prıtsch, Cihan Har­
binden Sonra Türkiye, Berim 1929, Yem Seri, 1/1. 79-83
14
Âlî, "Eşref oğulları hakkında birkaç söz", V/28, 251-256;
A!i, "İsimsiz ve tarihsiz sikkeler - Sâde nakışlı sikkeler", V/30, 378-384; Vl/31,
439-447; VI/32, 500-508; VI/33, 570-576; Vİ/34, 630-640; VI/35, 698-704; Vll/37,
60-64; VII/38, 97-109; VII/39, 150-160; VII/41, 298-311; VII/42, 365-371;
"Tuğra-yı Humâyun", VIİI/43, 53-58; VIII/44, 109-125;
"Tuğ-ı Humâyun", VIII-XI/49-62, 75-84;
"Sancağımız ve ay-yıldız nakşı", VİII/46, 193-208; VIII/47, 257-265;
VIII/48, 376-390;
"Osmanlı İmparatorluğu nun ilk sikkesi ve iik akçaları", VIII/48,
355-375;
"Candaroğlu Hükümeti", XIV/1 (78), 1-24;
"Teke emâreti", XIV/2 (79), 77-84;
"İnanç oğulları", XV/10 (87), 255-264;
"Birinci Murad’ın sikkeleri", XIV/4 (81), 244-256;
"Yıldırım Bayezid'in sikkeleri", XIV/5 (82), 277-282;
"Emîr Süleyman Han sikkeleri", XIV/6 (83), 353-357;
"İsa Çelebi sikkeleri", XV/8 (85), 101-106;
"Mustafa Çelebi akçeleri", XV/12 (89), 387-390;
"Çelebi Sultan Mehmed'in sikkeleri", XVI/13(90), 42-49;
"Murad-ı Sânî sikkeleri", XVI/14 (91), 79-88;
"Fatih zamanında akçe ne idi?", VIII-Xl/49-62, 59-62;
Ali Emîrî, "Hısnkeyf Eyyûbiyye hükümeti", V/26, 65-83; V/28, 223-233;
. "Şâhâne bir fıkra-i tarihiyye ve edebiyye", V/27, 129-134; V/29,
266-271;
Ali Fuad, "Mısır Vâlisi Mehmed Ali Paşa", XVI1/19 (96), 64-147;
. "Mansurîzâde Mustafa Paşa ve Netâyicü’l-vukuât", Yeni Seri, 1/1,
40-48;
_____________ Rif'at Paşa, ricâl-i Tanzimat’tan", Yeni Seri, I/2, 1-11;
__ _____
- "Şekib Paşa, ricâl-i Tanzimat’tan", Yeni Seri, I/3, 42-66;
"Münif Paşa", Yeni Seri, I/4, 1-16;
AmasyalI Hüseyin Hüsameddin, bk. Hüseyin Hüsameddin.
Arif, bk. Mehmed Arif.
Arifî, "Maraş ve Elbistan'da Zülkadr (Dulkadır) oğulları hükümeti, V/30, 358-377;
Vl/31, 419-431; VI/32, 509-512; VI/33, 535-552; Vİ/34, 623-629'
VI/35, 692-697; VI/36, 767-768; VII/38; 89-96;
Bodrumlu bk. Galanti, Avram.
Cansezof, İstoyan, "Balkan Şibh-i ceziresinde Türkler", 11/17, 1076-1096;
Diran Kelekyan, bk. Kelekyan, Diran.
Efdaleddin, "B ir vesîka-i müellim", (Müsiümaların İspanya dan çıkmasına dair), I/4
201 - 2 1 0 ;
"Alemdar Mustafa Paşa", 11/10, 595-603; 11/11, 684-696; 11/12,
731-740; 111/13, 796-808; 111/14, 841-856; 111/15, 905-923; 111/16, 969-976; 111/17,
1033-1046; 111/18. 1097-1112; IV/19, 1161-1176; IV/20, 1232-1245; IV/21, 1304-1327;
___ ____ .__ "İstiklâl-i Osmanî tarih ve günü hakkında tedkikat", V/25, 36-48;
_.__ ___
• "Memâlik-i Osmaniyyede tıbâatin kıdemi", VII/40, 242-249;
Eldem, bk. Halil Edhem.
Erdoğan, bk. Hamdizade Abdülkadir.
Friedrich von Krelitz, "İlk Osmanlı padişahlarının ısdar etmiş oldukları bazı beratlar"
V/28, 242-250;
Galanti,Avram, "Kitabiyat: Ignacio Bauer Landbauer, Bahr-ı Sefıd’de Türkler”
XI- XI11/62-77, 186-190;
_______________ "Lepant (inebahtı) muharebe-i bahrıyyesi", XIV/1 (78). 58-64;
15
... “ Türkiye'de ilk Katolik Kapusen manastırı'’ , XiV/2 (79), 125-128;
. “ Trafaigar burnunda Türk ve İspanyol gemileri arasında muhareoe-i
bahrıyye", XV/8 (85), 134-136;
•
___ “ Viyana muhasarasından sonra Türkiere karşı Mukaddes İttifak"
XV/10 (87), 265-268;
. ‘ Ester Kira", XVİ/1 7 (94), 318-324;
Hafik Kadri, "Menteşe oğullarından İbrahim Bey in Muğla’da kâin camii kitabesi",
IV/21, 1352;
__,_____ ______ _ "Menteşe emâretine aid âsâr-ı kadîme", V/25, 57-60;
. "Bodrum'da Timurleng’in haddelerinden Şazmeük’e aid Kelâm-ı Ka­
dîm", V/26, 127-128;
. "Menteşe de Menteşelilerden sonraki âsâr", V/29, 308-317;
Haiil Edhem, "Âl-i Germiyan kitabeleri", I/2, 112-128;
__________
. "Sultan Osman Han-ı Sânî’nin Leh seferine dair Türkçe kitâbesi" I/4,
223-232;
. "Bibliyografya; Âmidâ, I/6, 365-377;
. "İstanbul’da en eski Osmanlı kitâbesi", II/8, 484-497;
. "Yörgüç Paşa ve evlâdına aid birkaç kitâbe", li/9, 530-541;
. "Kitâbeler nasıl kayd ve zabt olunmalıdır?", 11/10, 626-639;
________
. "Karaman oğulları hakkında vasâik-ı mahkûke", li/11, 697-712; 11/12,
741-760; 111/13, 821-836; 111/14, 873-881;
. "Kara Mustafa Paşa’nin Şopron şehri ahâlisine beyannâmesi", 111/15,
924-937;
________
. "Sivas Sultanı Kadı Burhanedain namına Kayseriyye'de bir kitabe",
111/16, 1017-1023;
. "Bibliyografya; L. öouvat, Les Bermecides, d’apres les hisîoriens
arabes et persans, Paris, E. Leroux, 1S12", V/25, 61-64;
________
. “ Bibliyografya: Aloyse Hauszmann, Le Châieau Royal de Hongrie;
Budapeşt 1912; V/26, 118-126
______________ , “ Anadolu'da islâmi kitâbeler", V/27, 135-158; VI/32, 449-467;
Vi/33, 513-523; VI/34 577-591; VI/35, 641-662; Vi/36, 728-753;
______________, “ Hersekoğlu Ahmet Paşa nın esaretine dair Kahire de bir kitâbe",
V/28. 200-222; V/29, 272-295;
■ “ Bibliyografya: Strzygovvski, Altai-iran und VoeSkerwandernung,
Leipzıg 1917", VİI/38, 126-128;
_______
. "Gebze (Gegbüze)’de 787 tarihii bir Osmanlı kitâbesi", VU/40;
228-235;
_ _ _ _ _ _ _ _ _ "Ankara Ahilerine aid iki kitâbe, VII/41, 31 2-315;
__________ _ _ , "Merzifon'da Pervane Muînüddin Süleyman namına bir kitâbe",
V lll/4 3 , 42-52;
______ ______ _ "Sultan Kayıtbay namına bir top", VIİI/45, 129-139;
______________ _ "Trabzon'da Osmanlı kitâbeleri", VIII/48, 321-354;
______
. "B ir atın mezar taşı kitâbesi", XV/9 (85), 196-199;
__ ____________ "Kârgiaiye'den Han Ahmed’in İstanbul'a ilticası hakkında bir vesi­
ka", XV/11 (88), 297-304;
________..
"Bibliyografya: İslâm tarih-i umûmisine dair bir eser-i mühim: E. Von
Zambour, Manuei de Geneologie de Chronologie pour l’histoıre de
l ’lslam, Hannovre 1927, XVI/18 (95), 386-388;
---------— ------- _ , ,"Mısır Fethi mukaddematınaaid mühim bir vesika", XVİI/19 (96),
30-36:
Hamdizâde Abdülkadir, "Alâaddin câmi-i şerifi - Karatay medresesi", VI/33, 524-534;
16
Hüseyin Hûsameddin, Amasyalt, "Koca Mehmed Paşa", Vll/37, 43-49; Vll/38,
117-122;
______________ _, "Alâaddin Bey". XIV/5 (82), 307-318, XIV/6 (83), 380-384; XIV/8 (85),
128-133; XV/9 (86), 200-210;
_______________ "Sultan Altunbaş", XV/11 (88), 305-326;
___________ ___ "Orhan Bey in vakfiyesi", XVI/1 7 (94), 284-301;
-----— _______ "Molla Fenari", XVI/18 (95), 368-384; XVII/19 (96), 148-158;
ibnülemin Mahmud Kemâl, "Hâtıra-i Âtıf", XV/7 (84), 40-54;
_______________ "Sultan Abdülaziz'e dair", XV/9 (86), 117-195;
_______________"Abdülhamid-i Sâni’nin notlan", XVI/13 (90), 60-68; XVI/14 (91)
89-95; XVI/1 5 (92), 152-159;
_______________ "Metâliu’l-âliye fi gurreti’l-galiye", XVI/16 (93), 197-210;
........................"Arpalık", XVİ/17 (94), 276-283;
________ .______ "Mehmed Hakkı Paşa", XVI/18 (95), 351-367;
_________ _____ _ "Meşâhîr-i meçhule", XVII/19 (96), 37-56;
______ _
"Nef'î'ye dair", XVII/19 (96), 159-160:
_______ _________"Hafız Müşfik Efendi", Yeni Seri, 1/1, 26-39;
_______ ___ ____ "Bayburtlu Zihni ve Erzumun şâirleri", Yeni Seri, 1/1, 54-62;
......................"Mehmed Ayetullah Bey’’, Yeni Seri, I/2, 16-23;
_______________ "Mehmed Emin Bey", Yeni Seri, I/3, 33-41;
..........................."Mustafa Refik Bey", Yeni Seri, I/4, 34-42;
............................"B ir cevap", Yeni Seri, I/5, 95-96;
İnal, bk. ibnülemin Mahmud Kemâl.
İskender Hoçi, bk. Yanko.
İsmail Hakkı, bk. Uzunçarşılı.
İstoyan Cansezof, bk. Cansezof, İstoyan.
Karaçun Dr., "İbrahim Müteferrika", I/3, 178-185;
Keçezizade Reşad Fuad, "Keçecizade İzzet Molla", VII/41, 285-297;
_______________ "M ısır’ın idaresi hakkında Hıdiv İsmail Paşa ya mektüb-ı sâmî" (Paşa nın evrakından)", VII/42, 354-364;
—__________ ___"Sadrazam Reşid Paşa’dan Mâliye Nâzırı Nafiz Paşa ya tekzire-i
sâmiye" (Paşa’nın evrakından), VII/47, 316-320;
Kelekyan, Diran, "Kazzaz Artin", V/26, 84-105; V/27, 159-177;
Köprülü, bk. Mehmed Fuad.
Mehmed Ali Şevki, "Osmaniı İmparatorluğu’nun kuruluşu bahsi", Yeni Seri, I/5, 30-51;
Mehmed Arif, "Silsile-i vukuât-ı Devlet-i Aliyye'de zabt edilmeyen 1142 senesi hâdisâtı", 1/1, 53-64; I/4, 258-264; I/5, 309-316; 111/16, 1024-1030;
__— ----------------- "Rusya ile 1244 ve 1245 senelerinde vuku bulan harbe dair bir vesi­
ka", 111/14. 882-904;
______ ________ "Anadolu tarihinden: Hamîd oğullan", 111/15, 938-947;
— — ------!______ "Mütenevvia: Bursa da Veled Yaniç câmii", 111/15, 967-968;
_______________ "İkinci Viyana Seferi hakkında", 111/16, 994-1016; 111/1 7, 1071 -1075;
____ _____
■"Humbaracıbaşı Ahmed Paşa (Bonneval)", 111/18,1153-1157; IV/19,
1220-1224; IV/20, 1282-1286;
_________ _____ "Mütenevvia: Edirne şehrine dair Sultan Selim Han-ı Evvel ile ibn Ke­
mâl’in bir musâhebesi", IV/22, 1411-1416;
---------------- ----"Abdurrahman Şerefin "Özdemiroğlu Osman Paşa makalesine zeyl:
Şecaatnâme", V/26, 110-117;
________ __ ____ "Vesâik-ı siyasiyye ve tarihiyyeden: Belgrad karasının Sırplara terki
hakkında bir vesika", VI/31, 385-399;
_____ _________ "Vefeyât: Arifi Paşa", VI/31, 400-404;
Mehmed Behçet, "Sinop kitâbeleri", Yeni Seri, I/2, 35-45; I/4, 43-49; I/5, 56-63;
17
Mehmed Fuad, “ Kitabiyat: Tuhfe-i Hatîatin” , Yeni Seri, 1/2, 76-78;
Mehmed Galib, “ Tarihten bir sahife: Âlî ve Fuad Paşaların vasiyetnameleri’ ’, 1/2,
70-84;
. “ Talimât-ı Şehid Ali Paşa’ ’, 1/3, 137-150;
___________ _ “ Vak’anüvis Teşrifâtî Edib Efendi - Selîm-i Sâlis’in bazı evâmir-i mühimmesi", II/8, 500-504;
................“ İhtisab ağalığı", II/9, 569-584; 11/10, 640-648;
______
. "Romanya’ya dair bir vesîka-i siyasiyye", VII/39, 142-149;
Mehmed Nüzhet, "Ramazan oğulları", 11/12, 769-773;
Mehmed Refik, Enderun-ı Humâyun devâir-i âliyesinden Arz Odası", VII/38,110-116;
__ ____________ "Enderun-ı Humâyun Kütüphânesi", VII/40, 236-241 ;
. "Topkapı Saray-ı Humâyunu’nda Sofa-Mustafa Paşa Köşkü” , VIII/46,
209-214;
Mehmed Zeki, “ Eslâfda Bayram tebrikâtı", VI/36, 754-766;
. “ Akınlar ve akıncılar", VIII/47, 286-305;
_________
. “ Serpuş", VIII/Xt/49-62, 103-121;
________
. “ Ebü'l-fazl Mehmed Efendi", XI-XIII/62-77. 169-180;
...................... “ Yine Serpuş", XI-XIII/62-77, 181-185;
_____
. ‘‘Köse Mihal ve Mihal Gazi aynı adam mıdır?", XV/11 (88), 327-335;
_______
. “ Teşkilât-ı atîkada Defterdar", XVI/14 (91), 96-102; XVI/16 (93),
234-244;
. “ Pîrî Mehmed Paşa", XVI/18 (95), 325-350;
Mehmed Ziya, "Bursa’daki türbelerimizde gayr-ı mektûb kitâbeler", XI-XIII/62-77,
129-133;
Musa Kâzım, "Vesâik-ı târihiyyemiz", I/2, 65-69;
........................... “ Darbhâne'nin ahvâl-i dâhiliyyesi", II/9, 551 -557;
_____
. “ Aynaroz tarihçesi", IV/19, 1194-1199;
. “ Taşoz tarihçesi", IV/20, 1260-1272;
. “ Memâlik-i Osmaniyyedeki müessesât-ı mezhebiyye hakkında
ma'lumât-ı muhtasara", IV/22, 1406-1410;
. “ Ahtimar Katogikosluğu", V/25, 54-56;
Mükrimin Halil, “ Feridun Bey Münşeatı", XI-XIII/62-77, 161 -168; XIV/1 (78), 37-46;
XIV/2 (79), 95-104; XIV/4 (81), 216-226;
.................
“ Millî tarihimize dair eski bir vesîka", XIV/2 (79), 85-94; XIV/3 (80),
142-155;
_ _ _ _ _ _ “ Maraş Emirleri", XIV/5 (82), 283-299; XIV/6 (83), 340-352; XV/8
(85) 85-100;
. “ Abdurrahman Şeref Efendi", XV/9 (86) 211-214;
Mystakidis, "Hükümet-i Osmaniyye tarafından ilk te'sis olunan matbaa ve bunun neşriyâtı", i/5, 322-328; II/7, 451 -456;
Nahid Sırrı, "Şark-ı Karîb'deki Fransız seyyahları hakkında bir eser", Yeni Seri, 1/1,
63-75; I/2, 49-71;
. "Sicilyeteyn elçileri’, Yeni Seri, I/3, 67-72;
_______
. "Türkiye ile Çarlık Rusya arasındaki münâsebâta dair bazı vesika­
lar", Yeni Seri, I/4, 50-72; I/5, 87-94;
Necib Asım, "Osmanlı tarihnüvisleri ve müverrihleri", 1/1, 41 -52; II/7, 425-435; II/8,
498-499;
.................... "Gazavât-ı Hayreddin Paşa", (Muradî'nin) I/4, 233-238;
............... ............ "Mesîhî Divanı - Divanlarımızdan tarihçe nasıl istifade edilir?" I/5,
300-308
_________
. "Doktor Karaçun im re", II/8, 516-520;
________ _______ "Fevâid-i gazâ. Onbirinci asırda bizde hayat-s cündiyâne", II/9,
542-550;
18
"Vefeyât: Saffet Bey", IV/24, 1517-1520;
“ Vatanperverliğin temâsil-i şâhânesi", V/28, 193-199;
“ Müverrih Asım Efendi nın metrûkât-ı tarihiyyesinden birkaç parça",
VI/33, 553-564; VI/34, 592-598; VII/39, 168-186; Vli/40, 205-210;
“ Cennet-mekân Firdevs-âşıyân Sultan Abdülazız Han hazretlerinin
Avrupa seyahatnamesidir", VIII-XI/49-62, 90-102;
“ Arif Bey", VIII-XI/49-62, 122-125;
“ Pir Mehmed Efendi Muhtırası” , XI-XIII/63-78, 134-160;
"Bibliyografya: “ Muhit (Seydî Ali Reis in)” , XV/10 (87), 293-296;
"Üçüncü Selim devrine aid vesikalar” , XV/12 (89), 395-401;
"Kitâbiyat: Karesi'ye müteallik iki mühim eser” , XVI/13 (90). 41 7-418;
"Kitâbiyat; Divan-ı Türkî-i Sultan Veled” , XVI/1 5 (92), 191-196;
"İstanbul'da balon” XVI/18 (95), 384-385;
"Hoca Tahsin ", XVII/19 (96), 57-63;
“ Darüşşafaka” , Yeni Seri, 1/1 49-53;
"Meskükâtçı Ali Bey” , Yeni Seri, 1/1, 76-78;
"Şemseddin Sami” , I/2, 24-34;
“ Kitâbiyat; Türk Matbaacılığı (Selim Nüzhet'ın)” , Yeni Seri, I/2, 46-48;
“ Kitâbiyat: Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, VII-VI11, Yem Seri, I/2,
72-75;
“ Düsturnâme-i Enverî” , Yeni Seri, I/5, 83-86;
Süleyman-ı Kanunî nin vasıyetnâmesi - Murad-ı Sâiıs ın mührü", IV/20,
Osman Ferid,
1287-1288;
________________ “ Evrenos Bey hânedânına aid temliknâme-i humâyun", VI/31,
432-438;
Örik, bk. Nahid Sırrı.
Pakalın, bk. Mehmed Zeki.
Remzi. Belgrad'da Damad Ali Paşa türbesi” , VII/39, 189-192:
Reşad Fuad, bk. Keçecizade Reşad Fuad.
Rum Bey-oğlu Fahreddin, “ Gül Baba” , 111/15, 962-965;
"Macaristan'da bazı âsâr-ı Osmanıyye", IV/22, 1391-1400;
Saffet, “ İkinci Cerbe harbi üzerine vesikalar", 1/1, 20-34; I/2, 85-102;
"Koyun adaları önündeki deniz harbi ve Sakız m kurtarılışı", I/3,
150-177;
“ Zeyl (Bir vesîka-i müellime), I/4, 211-222;
"Vefeyât: Merhum Şükrü Bey” , I/6, 378-382;
"Sıngın donanma harbi üzerine bazı vesikalar” , II/9, 558-562;
“ Bir Osmaniı filosunun Sumatra seferi", 11/10, 604-614; 11/11,
678-683;
"Üçüncü Sultan Murad'ın İngiltere Kraliçesi Elizabeth e bir nâmesi",
111/13, 814-820;
"Hazar Denizi'nde Osmaniı sancağı", 111/14. 857-861:
"Karadeniz - İzmit Körfezi kanalı", 111/15, 948-956:
“ Mütenevvia: Minorka'nın fethi", 111/15, 966;
"Yusuf Nasi” , 111/16, 982-993;
"Reguza (Dubrovnik cumhurluğu)” , 111/17, 1061-1070;
“ Bahreyn'de bir vak a” , 111/18, 1139-1145;
"Mütenevvia: Dona Grasya mendes ', 111/18, 1158-1160:
“ Kıbrıs fethi üzerine vesikalar", IV/19, 1177-1193;
"Mütenevvia: Umûr-ı Bahriyye Nezâreti", IV/21, 1350-1351;
"1 2 0 5 ‘te donanmamız", IV/22, 1370-1377;
"Nakşa (Naksos) Dukalığı, Kiklad adaları", IV/23, 1444-1457;
N
"Şark levendleri", IV/24, 1521-1540;
TOE, (TTE) "İfâde-i merâm ', 1/1, 1-3;
_______________ _ "Tarih-i Osmani Encümeni hakkında talimat sûreti, 1/1, 4-8;
_______________ "Alemdar Mustafa Paşa hakkında birkaç söz", II/9, 528-529;
_______________ "B ir vesika", VI/35. 688-691;
_______________ "B ir vesîka-i kadîme" (dilencilere dair), M/B. 514-515;
_______________ "Devhatü'İ-mehâmid fî tercemeti'l-vâlid", VII/36, 1-22;
________________ "Faik Reşad Bey merhumun tercüme-i hâli, TOE âzâ-yı muâvenesinden", V/30, 338-345;
_______________ "Hâtem-i Şerif, Hâtem-i Nübüvvet", VII/42, 372-377;
_______________ "Mısır meselesine dair bir takrir", XVI/16 (93). 245-249;
_______________ "Moskofların Edirne istilâsına dair vesâik-1295 (Kumandan Namık
Paşazade Cemil Paşa nin takriri - Kendisine gönderilen telgrafnâmp)' .
VI11/47, 306-315;
_______________ "Mütenevvia", V/27, 192;
_______________ "Nailî Abdullah Paşa: Divan-ı Humâyun'a aid teşrifât, XVI/16 (93);
250-260;
________________ "Bibliyografya: Saraybosna'da ebniye-i hayriyyenin musavver tari­
h i", 11/12, 774-776;
_______________, "Sultan Selim Hân-ı Sâlis devrinde nizâm-ı devlet hakkında mütâlaât"
(Şerif Mehmed'in), VII/38, 74-88;
_______________ "Sultan Selim-i Sâlis devrinde nizâm-ı devlet hakkında mütâlaât", (Ta­
tarcık Abdullah'ın), VII/41, 257-284; VII/42, 321-346; VIII/43, 15-34;
_______________ "Z e yl" (İbrahim Müteferrika makalesine), I/3, 186-190;
_______________ "Sadrazam Reşid Paşa dan Mâliye Nazırı Nafiz Paşa'ya tekzire-i
sâmiye" (Keçecizâde Reşad Fuad Bey in evrakından), VIII/47,
316-320:
_______________ "Tanzimat tan sonra Türkiye'de maarif teşkilâtı (Vakanüvis Lütfi'den".
XVI/17 (94), 302-31 7;
Tekiner, bk. Efdaleddin.
Türkgeldi,bk. Ali Fuad.
Ulusoy, bk. Ahmed Tevhid.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, "Vekayi-i Sultanî Tarih-i Nakşî", Yeni Seri, 1/2, 12-15;
________________ "Anadolu Türk tarihinde üç mühim sîma" - Yeni Seri, I/5, 64-82;
Yanko, İskender Hoçi, "Şehzade Halil'in sergüzeşti - Grigoras'tan tercüme", I/4,
239-252; "Kantakuzen den tercüme", II/7, 436-445;
________________ "Sadrazam Said Mehmed Paşa merhumun Hâcegân-ı Dîvan-ı Humâyun'dan iken Stockholm'e vuku bulan sefâreti avdetinde makam-ı
Sadâret-i Uzmâ’ya takdim eylediği takrir", 11/11, 658-677;
_______________ " Galata'nın OsmanlIlara teslimi", V/25, 49-53;
Yasar, bk. Hüseyin Hüsameddin.
Yinanç, bk. Mikrimin Halil.
Bî MAKALE ADLARINA GÖRE
“ Abdurrahman Şeref Efendi", Mükrimin Halil, XV/9 (86), 211-214;
“ Abdülhamid-i Sânî'nin notları", İbnülemin Mahmud Kemâl, XVI713 (90), 60-68;
XVI/14 (91), 89-S5; XVI/15 (92), 152-159;
"Açık deniz meselesi ve azak muhasarası", Ahmed Refik, XVI/17 (94), 261-275;
"Ahmed Aziz Paşa", Ahmed Tevhid, IV/21, 1328-1332;
"Ahmed Midhat Efendi", Abdurrahman Şeref, 111/18, 1113-1119;
"Ahmed-i Sâlis devrine dair Madam Montegü’nün mektubları", Ahmed Refik, IV/19,
1205-1219; IV/20,1273-1281; IV/21,1344-1349; IV/22, 1401 -1405; IV/23, 1467-1480;
IV/24, 1541-1547; V/25, 23-35; V/27, 183-191; VI/31; 410-418; VI/32, 479-499;
"Ahtimar katogigosluğu", Musa Kâzım, V/25, 54-56;
"Akınlar ve akıncılar", Mehmed Zeki, VIII/47, 286-305;
"Akşehir’de Rumeli Fâtih i Süleyman Paşa’nın kerîmesi", Ahmed Tevhid, VIII/44,
106-108;
"Âl-i Germiyan kitâbeieri",Halil Edhem, I/2, 112-128;
"Alâaddin Bey", Hüseyin Hüsameddin, XIV/5 (82), 307-318; XIV/6 (83), 380-384;
XVI/8 (85), 128-133; XV/9 (86), 200-210;
"Alâaddin Câmi-i şerifi - Karatay medresesi", Hamdizâde Abdülkadir, VI/33, 524-534;
"Alemdar Mustafa Paşa", Efdaladdin, 11/10, 595-603; 11/11, 684-696; 11/12, 731-740;
111/13, 796-808; 111/14, 841-856; 111/15, 905-923; 111/16, 969-976, 111/17, 1033-1046;
111/18, 1097-1112; IV/19, 1161-1176; IV/20, 1232-1245; IV/21, 1304-1327;
"Alemdar Mustafa Paşa hakkında birkaç söz", TOE, II/9, 528-529;
"Ali Emîrî Efendi, 1274-1342, hayat ve âsârı", Ahmed Refik, XIV/1 (78), 47-51;
"Âli ve Fuad Paşaların vasıyetnâmeleri", bk. Tarihten bir sahife.
"Anadolu tarihinden: Hamîd oğullan", Mehmed Arif, 111/15, 938-947;
"Anadolu Türk tarihinde üç mühim sîma", İsmail Hakkı, Yeni Seri, I/5. 64-82;
"Anadolu’da İslâmî kitâbeler", Halil Edhem, V/27, 135-158; VI/32, 449-467; VI/33,
513-523; VI/34, 577-591; VI/35; 641-662; VI/36, 728-753;
"Ankara Ahilerinde âid iki kitâbe", Halil Edhem. VII/41, 312-315;
"Ankara’da Ahîler hükümeti", Ahmed Tevhid.IV/19, 1200-1204;
"Antalya kitâbelerine dâir: Sultan Korkut un validesi türbesi", Ahmed Tevhid, XIV/6
(83), 338-339;
"Antalya surları kitâbeieri", Ahmed Tevhid, XV/9 (86), 165-176;
"A rif" (Mehmed), Necib Asım, VIIl-XI/49-62, 122-125;
"Arifî Paşa", Mehmed Arif, VI/31, 400-404;
"Arpalık", İbnülemin Mahmud Kemâl, XVI/1 7 (94), 276-283;
"Aydın oğullan", bk. Saruhan oğulları.
"Aynaroz tarihçesi", Musa Kâzım. IV/19, 1194-1199:
"Azak muhasarası", bk. Acık deniz meselesi.
-B-
“ Bâbıâlî harîkleri", Abdurrahman Şeref, 11/7, 446-450;
"Bahr-ı Hazar - Karadeniz kanalı ve Ejderhan seferi” , Ahmed Refik, V!11/43, 1-14;
“ Bahreyn'de bir vak’a’ ’, Saffet, 111/18, 1139-1145;
“ Balkan Şibh-i cezîresi'nde Türkler'1, Istoyan Cansezof, 111/17, 1076-1096;
“ Bayburtlu Zihni ve Erzurum şâirleri", ibnülemin Mahmud Kemâl, Yeni Seri. 1/1, 54-62;
“ Belgrad Kal asının Sırpluya terki hakkında bir vesika'', Mehmed Arif, Vl/31, 385-399;
“ Belgrad’da Damat Ali Paşa türbesi", Remzi, VII/39, 189-192;
“ Benî Ertena", Ahmed Tevhid, V/25, 13-22;
“ Berlin Hazîne-i evrakında vasâik-i kadîme-i Osmaniyye", Abdurrahman Şeref,
VIII/44, 65-92;
"Bibliyografya; Dr. Fredrich Kraelitz, Osmanische in Turkischer sprache” Ahmed
Refik, XIV/2 C79), 121-124;
"Bibliyografya; Fatih’in Kanunnâmeleri” , Ahmed Refik, XIV/5 (82), 319-320;
"Bibliyografya: von Gotthard Yâscke und Erich Pritsch, Cihan Harbi’nden sonra Türk­
iye, Berlin 1929, Akçuraoğlu Yusuf, Yeni Seri, 1/1, 79-83;
“ Bibliyografya: Âmidâ", Halil Edhem, I/6, 365-377;
"Bibliyografya: L. Bouvat,Les Bermecides, d ’apres les historiens arabes et persans, Paris, E. Leroux, 1912", Halil Edhem, V/25, 61-64;
"Bibliyografya: Aloyse Hauszmann, Le Château de Hongrle, Budapest 1912", Ha­
lil Edhem, V/26, 118-126;
"Bibliyografya: Strygowski, Altai-lran und Voelkerwannung, Ziergeschichtliche Untersuchung über den Eintrilt der Wander und Nrodvoelker in die Treibhaeuser geistlichen Lebens, Leipzig 1917", Halil Edhem, VII/38, 126-128;
"Bibliyografya: İslam tarih-i umûmisine dair bir eser-i mühim: E. von Zambaur Manuel de Geneologie et de Chronologie pour l’histoire de l’lslam, Hannovre, 1927,
Halil Edhem, XVI/18 (95), 386-388;
"Bibliyografya: Seydî Ali Reis, Muhit” , Necib Asım, XV/10 (87), 293-296;
"B ir atın mezar taşı kitâbesi", Halil Edhem, XV/9 (86), 196-199;
“ Bir cevap", İbnülemin Mahmud Kemâl", Yeni Seri, I/5, 95-96;
“ Bir nâme-i imparatorîde Kudüs Krallığı ve Malta Şövalyeleri başbuğluğu elkab-ı resmiyyelerinin Hükûmet-i seniyye cânibinden itiraza uğradığına dair vesâik", Abdurrah­
man Şeref, IV/20, 1225-1231;
"B ir Osmanlı filosunun Sumatra seferi", Saffet, 11/10, 604-614; 11/11, 678-683;
"B ir vesika", TOE, VI/35, 688-691;
"B ir vesîka-i kadîme" (dilencilere dair bir hüküm), TOE, II/8, 514-515;
"B ir vesîka-i müellim", Efdaleddin, I/4, 201-210;
(Bir vesîka-i müellim'e) "Z e yl", Saffet, I/4, 211-222;
"Birinci Murad ın sikkeleri", Ali, XIV/4 (81), 244-256;
"Bodrum’da Timurleng'in hafîdelerinden Şaz Melik e âid Kelâm-ı Kadîm", Hafız Kadri,
V/26, 127-128;
"Bulgar ihtilâli, 1284", Ahmed Refik, XV/9 (86), 137-164;
"Bursa’da Çelebi Sultan Mehmed Han-ı Evvel hazretlerinin kerîmelerinden Hafsa Sul­
tan namına bir kitâbe", Ahmed Tevhid, VII/39, 187-189;
"B ursa’da en eski kitâbe", Ahmed Tevhid, V/29, 318-320;
"Bursa'da Umur Bey câmii kitâbesi", Ahmed Tevhid, 111/14, 865-872;
"B ursa’da Veled Baynic câmii", Mehmed Arif, 111/15, 967-968;
"Bursa'daki türbelerimizde gayr-ı mektûb kitâbeler", Mehmed Ziya, XI-XIII/62-77,
129-133;
99
c,ç
"Candaroğlu hükümeti” , Ali, XIV/1 (78), 1-24;
“ Cevâhirü’l-menâkib” , bk. Sokııiiu Mehmed Paşa nın evâil-i ahvâli
"Cevdet Paşa nın Mâruzât V TTE, X!V/1 (78), 52-57; XiV/2 (79), 105-120; XIV/3 (80),
186-192; XIV/5 (82), 300-306; XV/7 (.84), 5.5-72; XV/10 (87), 269-292; XV/11 (88),
336-356; XV/1 2 (89), 402-416; XV!/14 (91), 117-132; XVI/15 (92), 165-190; XVİ/16
(93), 220-223;
Çelebi Sultan Mehmed'in sikkeleri” , Ali, XVI/13 (90), 42-49;
D
"Damad Âli Paşa” bk. Belgrad’da...
"Damad İbrahim Paşa zamanında Ürgüp ve Nevşehir” , Ahmed Refik, XIV/3 (80),
156-185;
“ Darbhâne'nln ahvâl-i dâhiliyyesi” , Musa Kâzım, ll/9, 551-557;
“ Darüşşafaka” , Necib Asım, Yeni Seri, 1/1, 49-53;
‘ ‘Defterdar” , bk. Teşkilât-ı atîkada defterdar” ;
‘ ‘Denizli (Lâdik) emareti” , Ahmed Tevhid, 11/13, 809-813;
“ Devhatü’l-mehâmid fî tercemeti’l-vâlid - Keçecizâde İzzet Molla’ın babası Salih Efendi’nin terceme-i hâli” , TOE, VİI/36, 1-22;
"Dona Grasya Mendes” , Saffet, 111/18, 1158-1160;
“ Donanmamız, 1205’te” , Saffet, IV/22, 1370-1377;
“ Dûstûrnâme-i Enverî” , Necib Asım, Yeni Seri, I/5, 83-86;
E
“ Ebülfaz! Mehmed Efendi” , Mehmed Zeki, XI-XI11/62-77, 169-180;
“ Ecânibden ilk istikraz teşebbüsümüze âid birkaç vesika” , Abdurrahman Şeref. V/30,
321-337;
“ Edirne şehrine dair Sultan Selim Han-ı Evvel ile İbn Kemâl’in bir musâhabesi” , Meh­
med Arif, IV/22, 1411 -1416;
“ Emir Süleyman Han sikkeleri” , Alı. XIV/6 (83), 353-357;
“ Encümen raporu” , Ahmed Refik, XVI1/1 9 (96), 161-165;
“ Enderûn-ı Hümâyun devâir-i aliyyesınden; Arz Odası” , Mehmed Refik, VII/38,
110-116;
“ Enderûn-ı Humâyun Kütüph ânesi". Mehmed Refik, VII/40, 236-241;
“ Esiâfda bayram tebrikâtı” , Mehmed Zeki, VI/36, 754-766;
“ Ester Kira” , Avram Galanti, XVI/1 7 (94), 318-324;
“ Eşref oğulları hakkında birkaç söz", Âli. V/28, 251-256;
“ Evrâk-ı atîka ve vesâik-ı târihiyyemiz' . Abdurrahman Şeref, 1/1, 9-19;
'Evrenos Bey hanedanına âid temlîknâme-ı Hümâyûn", Osman Ferid. VI/31, 432-438;
F
Faik Reşad Bey merhumun tercüme-i hâli, TOE a zâ-yı muâvenesinden” , TOE, V/30,
338-345;
“ Fatih devrine âid vesikalar” , Ahmed Refik. V!!l-XI/49-62, 1-58;
“ Fatih zamanında akçe ne idi9” , Ali, VII!-XS/49-62. 59-62;
“ Fatih zamanında Kocaeli", Ahmed Refik, XIV/1 (78), 25-36
“ Fatih zamanında Sultan-övüğü", Ahmed Refik. XIV/3 (80). 129-141.
"Fatih zamanında Tekeelı", Ahmed Refik, XIV/2 (79), 65-76;
23
‘ 'Fener Patrikhânesi” , bk. Osmanlı İmparatorluğu’nda Fener Patrikhânesi.
‘ ‘Feridun Bey Münşeatı” , Mükrimin Halil, XI-Xlll/62-77, 161-168; X!V/1 (78), 37-46;
X!V/2 (79), 95-104; XIV/4 (81), 216-226;
“ Fevâid-i gazâ. Onbirinci asırda bizde hayat-ı cündiyâne” , Necib Asım, II/9, 542-550;
"Francois Noailles’in Türkiye’de tehlikeli bir sefâreti” , Ahmed Refik, I/3, 1-32;
"Fransa ve Türk askerliği, XVIII. asırda” , Ahmed Refik, Yeni seri, I/4, 17-33;
"Fuad Paşa Konağı nasıl Mâliye dairesi oldu?” , Abdurrahman Şeref, I/3, 129-136;
G
"Galata’nın OsmanlIlara teslimi", Yanko İskender Hoçi, V/25, 49-53;
"Gazavât-ı Hayreddin Paşa", (Muradî’nin) Necib Asım, I/4, 233-238;
"Gazi Çelebi", Ahmed Tevhid, II/7, 422-424;
"Gebze (Gegbüze)'de 787 tarihli bir Osmanlı kitâbesi", Halil Edhem, VII/40, 228-235;
"Gül Baba", Rum Bey-oğlu Fahreddin, 111/15, 962-965;
H
"Hafız Müşfik Efendi", İbnülemin Mahmud Kemâl, Yeni Seri, 1/1, 26-29;
"Hamîd oğullan", bk. Anadolu tarihinden.
"Harezmşâhândan Celâleddin Mengüberti" (Muhammed el-Münşî en-Nesevî'nin
Siretü’s-Sultan Celâleddin Mengüberti sinden tercüme: Ahmed Tevhid - Yusuf Ziya),
VII/37, 50-59; VII/38, 123-125; VII/39, 161-167; VII/40, 250-256; VII/41, 316-320;
VII/42, 378-384; VIII/43, 59-64; VIII/44, 126-128; VIII/45, 189-192;
"Hasırcızâde Hafız Mehmed Ağa", Ahmed Tevhid, XVI/16 (93), 211-219;
"Hâtem-i Şerif - Hâtem-i Nübüvvet", (Abdüllatif Subhi Paşa'nın), VII/42, 372-377;
"Hâtıra-i âtıf", İbnülemin Mahmud Kemâl, XV/7 (84), 40-54;
"Hazar Denizi nde Osmanlı sancağı", Saffet, 111/14, 857-861;
"Hersek-oğlu Ahmed Paşa'nın esâretine dâir Kahire'de bir kitâbe” , Halil Edhem, V/28,
200-222; V/29, 272-295;
"Hısnkeyf Eyyûbiyye hükümeti, Ali Emîrî, V/26, 65-83; V/28, 223-233;
"Hoca Tahsin", Necib Asım, XVII/19 (96), 57-63;
"Humbaracabışı Ahmed Paşa (Bonneval), Mehmed Arif, 111/18, 1153-1157; IV/19,
1220-1224; IV/20, 1282-1286;
"Hükûmet-i Osmaniyye tarafından ilk tesis olunan matbaa ve bunun neşriyatı",
Mystakidis, I/5, 322-328; II/7, 451-456;
"Hünernâme’, Ahmed Tevhid, I/2, 103; VIII-XI/49-62, 85-89;
"Hüseyin Hilmi Paşa", bk. Viyana sefiri-i sâbıkı.
İ
"İbrahim müteferrika ", Dr. Karaçun, I/3, 178-185;
"İbrahim Müteferrikaya "Z e yl", TOE, I/3, 186-190;
"İfade-i meram TOE 1/1, 1-3;
"İhtisab ağalığı", Mehmed Galib, II/9, 569-584; 11/10, 640-648;
"İkinci Cerbe harbi üzerine", Saffet, 1/1, 20-34; I/2, 85-102;
"İkinci Viyana Seferi", Mehmed Arif, 111/16, 994-1016; 111/17, 1071-1075;
ilk altı padişahımızın Bursa’da kâin türbeleri", Ahmed Tevhid, 111/16, 977-981;
111/17, 1047-1060;
"İlk Osmanlı padişahlarının ısdar etmiş oldukları bazı beratlar ", Friedrıch von Krealitz, V/28, 242-250;
"inanç oğullan", Ali, XV/1 0 (87), 255-264;
24
“ İnebahtı” , bk. iepanî.
' “İsa Çelebi sikkeleri” XV/8 (85), 101-106;
“ İsimsiz ve tarihsiz sikkeler - sade nakışlı sikkeler” , Ali V/30,378-384; Vl/31, 439-447;
VI/32, 500-508; VI/33, 570-576; Vİ/34, 630-640; VI/35, 698-704; VII/37, 60-64; VII/38,
97-109; VII/39, 150-1 60;ayrıca bk. sade nakışlı sikkeler.
“ İskender Hoçi Efendi” , Abdurahman Şeref, VIII/45, 186-188;
“ İsmail Zühdü Bey” , Abdurrahman Şeref 111/14, 862-864;
“ İstanbul'da balon” , Necib Asım, XVI/18 (95), 384-385;
“ İstanbul'da en eski Osmanlı kitâbesi” , Halil Edhem, II/8, 484-497;
“ İstanbul'da me'kûlât muzâyakası - 1179 senesine âid bazı vasâik” , Abdurrahman
Şeref, VII/40, 193-204;
“ İstanbul’da su muzâyakası - 11 79 senesine âid birkaç vesika” , Abdurrahman Şe­
ref, VII/38, 65-73;
“ istikial-i Osmanî tarih ve günü hakkında tadkikat” , Efdaleddin, V/25, 36-48;
K
"Kadı Burhaneddin Ahmet” , Ahmet Tevhid V/26, 106-109; V/27, 178-182; V/28,
234-241; V/29, 296-307; V/30, 346-357; Vl/31, 405-409; VI/32, 468-478; ayrıca bk.
Sivas Sultanı...
"Kara Mustafa Paşa’nın Şopron ahâhisine beyannâmesi” , Halil Edhem, 111/15,
924-937;
“ Karaçun İmre, Dr.” , Necib Asım, II/8, 516-520;
“ Karadeniz - İzmit Körfezi kanalı” , Saffet, 111/15, 948-956;
"Karaman oğulları hakkında vesâik-ı mahküke” , Halil Edhem, 11/11, 697-712; 11/12,
741-760;lll/13,821-836; 111/14, 873-881;
” Kârgiaiye’den Han Ahmed’in İstanbul’a ilticası hakkıda bir vesika” Halil Edhem,
XV/11 (88), 297-304;
“ Kastamonu ve Sinop’ta isfendiyar oğullan” , Ahmed Tevhid, I/6, 383-392;
“ Kavalalı Mehmed Ali Paşa ile bir mülakat,1253'te,Ahmed Refik, XVI/15 (92), 133-151;
“ Kazzaz Artin” , Diran Kelekyan, V/26, 84-105; V/27, 159-177;
“ Keçecizâde İzzet Molla” , Keçezicâde Reşed Fuad, VII/41, 285-297;
“ Kıbrıs fethi üzerine vesîkalar” , Saffet, IV/19, 1177-1193;
“ Kitâbeler nasıl kayd ve zabt olunmalıdır? . Halil Edham, 11/10, 626-639;
“ Kitâbiyat:Divan-s Türki-i Sultan Veledi Necib Asım, XVI/15 (92), 191 -196;
“ Kitâbiyat: Sgmacio Bauer Landbarer, Bahr-ı Sefâd’de Türkler” , AvramGalanti, XIXI11/62-77, 86-190;
“ Kitâbiyat; Evliya Çelebi Seyâhaînânesi, VII-VIII” , Necib Asım, Yeni Seri, I/2, 72-75;
"Kitâbiyat; Karesi’ye müte’allik iki mühim eser” , Necib Asım, XVI/13 (90), 41 7-418;
“ Kitâbiyat: Selim Nüzhet, Türk Matbaacılığı” , Necib Asım, Yeni Seri, |/2, 46-48;
“ Kitâbiyat: Tuhfe-i hattatın” , Mehmed Fuad, Yeni Seri, I/2, 76-78;
“ Koca Mehmed Paşa” , AmasyalI Hüseyin Hüsameddin, Vıl/37, 43-49; VII/38,
117-122;
"Kocaeli” bk. Fatih zamanında Kocaeli
"Konya muhârebesinden sonra Şehzade Sultan Bayezid'in İran a firârı , Ahmed Re­
fik, VI/36, 705-727;
"Konya Müzesi nde iki kitâbe” , Ahmed Tevhid, XV/10 (87), 225-226;
“ Koyun adaları önündeki deniz harbi ve Sakız’ın kurtarılışı” , Seffet, I/3, 150-177;
"Köse Mihal ve Mihal Gazı aynı adam mıdır?” , Mehmed Zeki, XV/1 1 (88), 327-335,
25
L
' ‘Lehistan Sefaretnamesi’ ', bk. Manzum bir sefareînâme.
"Lehistan'daTürk hâkimiyeti” , Ahmed Refik, XIV/4 (81), 227-243;
“ Lepant (İnebahtı) muhârebe-i bahriyyesi", Avram Galanti, XIV/1 (78), 58-64;
M
"Macaristan tâc-ı hükümdarîsi” , Ahmed Hikmet, VII/42, 347-353;
"Macaristan'da bazı âsar-ı Osmaniye” , Rum Bey-oğlu Fahreddin, IV/22, 1391-1400;
"Madam Mantegü’nün mektubları” , bk. Ahmed-i Sâlis devrine dair...
"Mahmud-ı Sâni'nin vâlidesi” , Ahmed Refik, XV/10 (87), 217-224;
"Mansurîzâde Mustafa Paşa ve Netâyicü'l-vukuat” , Ali Fuad, Yeni Seri, 1/1, 40-48;
" Manzum bir sefâtnâme', Zistovili Ali Ağa’nın Lehistan sefaretnâmesOAbdurrahman
Şeref, 111/13,777-795;
"Maraş emirleri” , Mükrimin Halil, XIV/5 (823,283-299; XIV/6 (83), 340-352; XV/8 (85),
85-100;
"Maraş ve Elbistan'da Zülkadr (Dulkadır) oğullan hükümeti” , Ârifî V/30,358-377;
VI/31, 419-431; VI/32, 509-512; VI/33, 535-552; VI/34, 623-629; VI/35, 692-697; VI/36,
767-768; VII/38. 89-96;
"M aruzat” , bk. Cevdet Paşa’nın Mâruzâtı.
” Mehmed Ayetullah Bey” , İbnülemin Mahmud Kemâl,Yeni Seri, I/2, 16-23;
“ Mehmed Emin Bey” , ibnülemin Mahmud Kemâl Yeni Seri, I/3, 33-41;
"Mehmed Hakkı Paşa", İbnülemin Mahmud Kemâl, XVI/18 (95), 351-367;
"Memâlik-i Osmaniyyede tıbâatm kıdemi” , Efdaleddin, VII/40, 242-249;
"Memâlik-i Osman iyyedeki müessesât-ı mezhebiyye hakkında malümat-ı muhtasa­
ra” , Musa Kâzım, IV/22, 1406-1410;
"Menteşe emâretine aid âsâr-ı kadîm e’ , Hafız Kadri, V /25, 57-60;
"Menteşe’de Menteşelilerden sonraki âsâr” , Hafız Kadri V/29, 308-317;
"Menteşe oğullan” , Ahmed Tevhid, 11/12, 761-768;
"Menteşe oğullarından Ahmed Gazi Bey'in hayratı kitâbeleri ” , Ahmed Tevhid, III /18,
1146-1152;
“ Menteşe oğullarından İbrahim Bey’in Muğla'da kâin camii kitabesi” , Hafız Kadri,
IV/21, 1352;
"M erzifon’da Pervane Muînüddin Süleyman namına bir kitâbe’, Halil Edhem, VIII/43,
42-52;
"Mesîhî Divanı - Divanlarımızdan tarihçe nasıl istifade edilir?” . Necib Asım, I/5,
300-308;
"Meskükâtçı Ali Bey” , Necib Asım, Yeni Seri, 1/1, 76-78;
"Meşâhîr-i mechûle” , İbnülemin Mahmud Kemâl, XVI1/19 (96),37-56;
"Metâli-i âliye fî gurreti'l-galiye", İbnülemin Mahmud Kemâl, XVI/16 (93), 197-210;
"Mısır fethi mukaddemâtına aid mühim bir vesika", Halil Edhem, XI1/19 (96), 30-36;
"Mısır meselesine dair bir takrir TOE, XVî /16 (93), 245-249;
"Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa, Ali Fuad,
XVII/19 (96), 64-147;
"M ısır’ın idaresi hakkında Hidiv İsmail Paşa’ya mektûb-ı sâmi" (Reşad Fuad Beyefendi’nin evrakından), TOE VII/42, 354-364;
" Millî tarihimize dair eski bir vesika", Mükrimin Halil, XIV/2 (79), 85-94; XIV/3 (80),
142-155;
"Mimar Sinan (Hazine-i Evrak vesikalarına nazaran)” , Ahmed Refik, Yeni Seri, I/5,
1-29;
“ Minorka'nın fethi” , Saffet, 111/15, 966;
’ Molla Fenarî” , Hüseyin Hüsameddin, XVI/18(95), 368-384; XVII/19 (96), 148-158:
“ Morali Ali Efendi'nin Paris sefâreti", Ahmed Refik, 111/18, 1120-1138;
26
"M o ra li es-Seyyid Ali Efendi nin sefâretnâm esi" , Ahmed Refik, IV/20,
1246-1259;
IV/21, 1333-1343; IV/22, 1378-1390; IV/23, 1458-1466; IV/24,
1548-1560;
"Moskofların Edirne istilâsına dair vesaik; Kumandan Namık Paşazâde Cemil paşa'nın takriri - Kendisine gönderilen telgarafnâme", TOE, VIII/47, 306-315;
“ Murad-ı Sâlis in mührü bk. Süleyman Kanuni’nin vasiyetnâmesi.
"Murad-ı Sânî sikkeleri", Ali, XVI/14 (91), 79-88;
"Mustafa Çelebi akçeleri", Ali XV/12 (89), 387-390;
"Mustafa Refik Bey", İbnülemin Mahmud Kemâl Yeni Seri, I/4, 34-42;
"Mülteciler meşelerine dair" (Fuad Efendi nin Çar I. Nikola ile mülakatı), Ahmed Re­
fik, XV/1 2 (89), 361-386; XVI/13 (90), 1-41;
"M ünif Paşa", Ali Fuat, l/l Yeni Seri, l/l, 1-16;
"Mütenevvia", TOE, V/27, 192;
"Müverrih Asım Efendi nin metrûkâttı târihiyyesinden birkaç parça". Necib Asım,
VI/33, 553-564; VI/34, 592-598; VII/39, 168-186; VII/40, 205-210;
N
"Nailî Abdullah Paşa: Dîvan-ı Humâyun'a aid teşrifât” , TTE, XVI/16 (93), 250-260;
"Naima Efendi menfada", Ahmed Refik, Yeni Seri, I/5, 52-55;
"Nakşa (Naksos) Dukalığı - Kiklad adaları", Saffet, IV/23, 1444-1457;
"N ef'iye dair", İbnülemin Mahmud Kemâl, XVII/19 (96), 159-160;
"N u tuk", Akçuraoğlu Yusuf, Yeni Seri, 1/1, 1-25;
O
"Orhan Bey in vakfiyesi", Hüseyin Hüsameddin, XVI/17 (94), 284-301;
"Osmanlı Devleti Umûmî Harb'de bitaraf kalabilirmiydi?", Akçuraoğlu Yusuf, XVII/19
(96), 1-29;
"Osmanlı İmparatorluğunu'nda Fener Patrikhanesi ve Bulgar kilisesi", Ahmed Re­
fik, XV/8 (85), 73-84;
"Osmanlı İmparatorluğu'nda meskukât (VIII-XII asır)", Ahmed Refik, XIV/6 (83),
358-379; XV/7 (84), 1-39; XV/8 (85), 107-127; XV/10 (87) 227-254;
"Osmanlığı İmparatorluğu nun ilk sikkesi ve ilk akçeleri", Ali, VIII/48, 355-375;
"Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşu bahsi", M. Ali Şevki, Yeni Seri, I/5, 30-51;
"Osmanlı tarihnüvisleri ve müverrihleri", Necib Asım, 1/1 41-52; II/7, 425-435; II/8,
498-499;
Ö
"Özdemiroğlu Osman Paşa, Abdurrahman Şeref, IV/21, 1289-1303; IV/22,
1353-1369;
IV/23,
141 7-1443;
IV/24,
1481-1516;
V/25,
1-12;
"Özdemiroğlu Osman Paşa,makalesine zeyl: Şecaatname", Mehmed Arif, V/26,
110-11 7;
"Özdemiroğlu Osman Paşa nın bir mektubu", Abdurrahman Şeref, VIII/43, 35-41;
P
"Pasarofça Muâhedesi’nden sonra Viyana'ya sefir i'zâmı", Ahmed Refik VII/40,
21 1-227;
"P ir Mehmed Efendi muhtırası", Necib Asım, XI-XIII/62-77, 134-160;
27
Pîrî Mehmed Paşa” , Mehmed Zeki, XVI/18 (95), 325-350;
R
"Raguze (Dubrovnik) Cumhurluğu, Saffet, 111/17, 1061-1070;
"Ramazan oğulları", Mehmed Nüzhet, 11/12, 769-773;
"Reşad Fuad Bey", Abdurrahman Şeref, Vlll-XI/49-62, 126-128;
"Rifat Paşa, ricâl-i Tanzimat’tan", Ali Fuad, Yeni Seri I/2, 1-11;
"Romanya'ya dair bir vesika-i siyasiyye", Mehmed Galib, VII/39, 142-149;
"Rum Selçukî Devleti’nin inkirâziyle teşekkül eden Tavâif-i Mülûk", Ahmed Tevhid,
1/1, 35-40; I/3, 191-199;
"Rum Selçukî Devlet’nin inkirâziyle teşekkül eden Tevâif-i Mülûk’dan Sinop'da Pervânezâdeler", Ahmed Tevhid, I/4, 253-257;
"Rum Selçukî Devleti’nin inkirâziyle teşekkül eden Tevâif-i Mülûk - Sinop'-da Gazi
Çelebi", I/5, 317-321; Kastamonu ve Sinop’da isfendiyar oğullan veyahud Kızıl Ahmediiler", I/6, 383-392;" Gazi Çelebi", II/7, 422-424; "Kütahya’da Germiyan oğullan",
II/8, 505-513; "Karahisar-ı Sahib'de Sahib-Atâ oğullan", II/9, 563-568;
"Rus menâbiine göre Baltacı Mehmed Paşa’nın Prut Seferi (1123 H. -1711 m.), Ah­
med Muhtar, VIII/45, 160-185; VIII/46, 238-256;
"Rusya ile 1244 VE 1245 senelerinde vuku bulan harbe dair bir vesika", Mehmed
Arif, 111/14, 882-904;
S
"Sade nakışlı sikkeler", Ali, VII/41, 298-311; VII/42. 365-371; ayrıca bk. isimsiz ve
tarihsiz sikkeler.
"Sadrazam Reşid Paşa’dan Maliye Nâzırı Nafiz Paşa ya tezkire-i sâmiye", (Keçecizâde Reşad Fuad Bey’in evrakından). TOE, VIII/47, 316-320
"Sadrazam Said Mehmed Paşa merhûmun Hacegân-ı Dîvan-ı Humâyun'dan iken
Stockholm’e vuku bulan sefâreti", Yanko İskender Hoçi, 11/11, 658-677; "Saffet Bey", Necib Asım, IV/24, 1517-1520
"Sahib - Atâ oğullarından Ahmed", Ahmed", Ahmed Tevhid, XV /11 (88), 357-360;
"Sancağımız ve ay-yıldızlı nakşı", Ali, VIII/46, 193-208; VIII/47,257-265; VIII/48,
376-390;
"Saraybosna’da Ebniye-i Hayriyye nin Musavver Tarihi Hünkâr Câmi-i şerifi", TOE,
11/12, 774-776;
"Saruhan oğulları - Aydın oğulları", Ahmed Tevhid, 11/10, 615-625;
"Sefer Şah bk. Yıldırım Sultan Bayezid...
"Selçuk Hatun Sultan", Ahmed Tevhid, 111/15, 957-961;
"Serpuş", Mehmed Zeki, VIII-XI/49-62, 103-121; (bk. "Yine Serpuş")
"Sıngın donanma harbi üzerine bazı vesikalar", Saffet, II/9, 558-562;
"Sicilyeteyn elçileri", Nahid Sırrı, Yeni Seri, I/3, 67-72;
"Silsile-i vukuât-ı Devlet-i Aliyye'de zabt edilmeyen 1142 senesi hâdisâtı", Mehmed
Arif, 1/1, 53-64; I/4, 258-264; 1/5, 309-316; 111/16, 1024-1030;
"Sinop kitâbeleriM ehm ed Behçet, Yeni Seri I/2, 35-45; I/4, 43-49; I/5, 56-63;
"Sisam beyleri"AhmedTevhid, III/13, 837-840;
"Sivas Sultanı Kadı Burhaneddinnâmına Kayseriyye’de bir kitabe", Halil Edhem, 111/16,
1017-1023;
"Sokullu Mehmed Paşa ve Lehisten intihâbâtı", Ahmed Refik, VI/35,663-687;
"Sokullu Mehmed Paşa nın evâil-i ahvali ve âilesi hakkında bazı malumat - Cevâhirül
menâkıb” , Abdurrahman Şeref, V/29, 257-265;
28
"Sultan Abdülaziz'e dair", İbnülemin Mahmud Kemâl, XV/9 (86), 177- 195;
"Sultan Abdülaziz Han (Cennet-mekân Firdevs-âşiyân) hazretlerinin Avrupa seyahatnâmesidir", (Mâbeyn Başkâtibi Hilmi Efendi nin) Necib Asım, VIIl-XI/49-62, 90-102;
"Sultan Abdülazizin vefatı- intihar mı kati mi?", Abdurrahman Şeref, XIV/6 (83),
321 -325;
"Sultan Abdülmecid Han’ın sarayında (Dr. Spitzer'in hâtırâtı), Ahmed Refik, VI/34,
599-622;
"Sultan Altunbaş", Hüseyin Hüsameddin, XV/11 (88), 305-326;
"Sultan Kayıtbay nâmına bir top", Halil Edhem, VIII/45, 129-139;
"Sultan Murad-ı Râbi’nin hatt-ı humâyunları", Ahmed Refik, VII/39, 129-141;
"Sultan Osman-ı Sâni’nin Leh Seferi ne dair Türkçe bir kitâbesi", Halil Edhem, 1/4,
223-232;
"Sultan-öyüğü", bk. Fatih zamanında Sultan- öyüğü.
"Sultan Selim-Han-ı Sâlis devrinde nizâm-ı devlet hakkında mütâlaât" (Şerif Mehmed’in), TOE, VII/38, 74-88; "Sultan Selim-i Sâlis devrinde nizâm-ı devlet hakkında mütâlaât"
(Tatarcık Abdullah’ın), VII/41, 257-284; VII/42, 321-346; VIII/43, 15-34;
"Sultan Süleyman-ı Kanunî’nin son senelerinde İstanbul'un usûl-i iâşe ve ahvâl-i ticâriyyesi", Ahmed Refik, VII/37, 23-42;
"Sumatra Seferi", bk. Bir Osmaniı filosunun.
"Süleyman-ı Kanunî’nin vasıyetnâmesi - Murad-ı Sâlis in mührü", Osman Ferid, IV/20,
1287 - 1288;
Ş
"Şahane bir fıkra-ı tarihiyye ve edebiyye", Ali Emîrî, V/27, 129-134; V/29, 266-271;
"Şark Karîb’deki Fransız seyyahları hakkında bir eser", Nahid Sırrı Yeni Seri 1/1
63 -7 5:1/2 ,4 9-71 ;
"Şark levendleri", Saffet, IV/24, 1521-1540;
"Sehzâde Halil'in sergüzeşti", Yanko İskender Hoçi, 1/4, 239-252; II/7, 436-445;
"Şekib Paşa, rical-i Tanzimat’tan Ali Fuad, Yeni Seri, I/3, 42-66;
"Şemseddin Sami", Necib Asım, Yeni Seri, I/2, 24-34;
"Şeyhi’nin Zeyli", bk. Tekmiletü’ş-Şakaik.
"Şinasi’nin beray-ı tahsil Paris’e gitmesi", Ahmed Refik, XV/9 (86), 215-216;
"Şükrü Bey, merhum", Saffet, I/6, 378-382;
T
"Talimât-ı Şehid Ali Paşa", Mehmed Galib, I/3, 137-149; (Talimatnâme hakkında
ayrıca bk. Abdülkadir Özcan, "Şehid Ali Paşa ya izâfe edilen talimâtnâmeye dair", Ta­
rih Enstitüsü Dergisi, sayı 12, s .191 -202).
"Tanzimat’tan sonra Türkiye'de maarif teşkilâtı 1267-1287 arası, Vak’anüvis Lütfi’den)", TTE, XVI/17 (94), 302-317
"Tarih-i Osmani Encümeni hakkında talimat süreti", TOE, 1/1.4-8:
"Tarihten bir bir sahife; Ali ve Fuad Paşaların vasıyetnâmeleri", Mehmed Galib, I/2,
70-84;
"Taşoz tarihçesi", Musa Kâzım, IV/20, 1260-1272;
"Teke emâreti". Ali, XIV/2 (79), 77-84;
“ T eke-eli” , bk. Fatih zamanında Teke-eli.
1 Tekmiletü’ ş-Şakaik fi hakk-ı ehii’l-hakaik (Şeyhi nin zeyli), Ahmed Tevhid, XV/12
(89), 391-394; XVI/1 3 (90), 50-59; XVI/14 (91), 103-116; XVI/1) (92). 160-164:
"Teşkilât-ı atîkada deftedar", Mehmed Zeki, XVI/14 (91), 96-102; XVI/16 (93) 234-244
"Tevârih-i al-i Osman", Ahmed Refik, XVI/14 (91), 69-78;
"Tevfik Paşa", Ahmed Refik, VI/33, 564-569;
29
"T ıbâat', bk. Memalik-i Osmaniyedeki îıbâatın kıdemi
"Topkapı Saray-ı Humâyunu” , Abdurrahman Şeref, 1/5, 265-299; 1/6, 329-364; 11/7,
393-421; II/8, 457-483; li/9, 52.1 -527; 11/10, 585-594; 11/11, 649-657; 11/12, 713, 730;
“ Topkapu Saray -ı Humayunu’nda Sofa - Mustafa Paşa Köşkü” , Mehmed Refik,
VIII/46, 209-214;
"Trabzon’da Osmanlı kitâbeieri", Halil Edhem, VIII/48, 321-354;
"Trafalgar Burnun’nda Türk ve İspanyol gemileri arasında muhârebe-i bahriye” , Avran Galanti, XV/8 (85), 134-136;
"Tuğ-ı humâyun” , Ali VIIl-XI/49-62, 75-84;
"Tuğra-yı humâyun” , Ali VIII/43, 53-58; VIII/44, 109-125;
"Türkiye ile Çarlık Rusya arasındaki münâsebâta dair bazı vesikalar” , Nahid Sırrı,
Yeni Seri, I/4, 50-72; I/5, 87-94;
"Türkiye'de Islahat Fermam", Ahmed Refik, XIV/4 (81) 193-215;
"Türkiye’de ilk Katolik Kapusen manastırları", Avran Galanti, XIV/2 (79), 125-128;
"Türkiye'de Katolik propagandası", Ahmed Refik, XIV/5 (82), 257-276;
U, Ü
"Umür-ı Bahriyye Nezareti", Saffet, IV/21, 1350-1351;
"Üçüncü Selim devrine aid vesikalar", Necib Asım, XV/12 (89), 395-401;
"Üçüncü Sultan Murad’ın İngiltere Kraliçesi Elizabeth’e bir nâmesi", Saffet, 111/13,
814-820;
V
"Vak’anüvis Cevdet Paşa’nın evrakı", Ahmed Refik VIII/44, 93-105; VIII/45, 140-159;
VIII/46, 215-237; VIII47, 266-285;
"Vak’anüvis Teşrîfâtî Edib Efendi - Selim Sâlis'in bazı evâmir-i mühimmesi", Mehmed
Galib II/8, 500-504;
"Vatanperverliğin temâsil-i şâhânesi", Necib Asım, V/28, 193-199;
"Vekayi-i Sultanî Tarih-i Nakşî", İsmail Hakkı, Yeni Seri I/2, 12-15;
"Vesâik-ı tarihiyyemiz", Musa Kâzım, I/2, 65-69;
"Viyana Muhâsarasf ndan sonraTürklere karşı Mukaddes İttifak", Avram Galanti, XV/10
(87), 265-268;
"Viyana sefîr-i sâbıkı Hüseyin Hilmi Paşa", Abdurrahman Şeref, VIII-/49-62, 63-74;
Y
"Yıldırım Bayezid’in sikkeleri", Ali, XIV/5 (82), 277-282;
"Yıldırım Sultan Bayezid Han-ı Evvel devrinde Mısır’a sefaretle gönderilen Sefer Şah’ın
vefatı", Ahmed Tevhid, 111/16, 1031-1032;
"Yine Serpuş, Mehmed Zeki, XI-XIII/62-77, 181-185 (ayrıca bk. Serpuş)
"Yörgüç Paşa ve evlâdına aid birkaç kitâbe, Halil Edhem, II/9, 530-541;
"Yusuf N a s i", Saffet, 111/16, 982-993;

View/Open

Okuyun - Bilgeler Zirvesi

İslâm Felsefesi Geleneğinde Farsça Felsefî Çalışmaların Önemi

İslâm Ansiklopedisi - Cilt 18 - Jenerik

TDV DIA

View/Open

TDV DIA