m
Yrd.Doç.Dr.Mehmet OZ
İji^İ^İİİ smanlı Devleti'nin kuruluş ve gelişme döipİjgİİ nemindeki taşra idaresi sisteminin yekneİİ^Hplj sak bir yapı arzetmedigi ve Osmanlılar'ın
A fethettikleri yerlerde kendi sistemlerini ku
rarken oraların daha önceki kânun ve âdetlerini
hesaba kattıkları çok iyi bilinen bir husustur. Os
manlılar, doğrudan denetimlerine aldıkları ve bazı
araştırıcılar tarafından imparatorluğun merkezî
toprakları sayılan Anadolu ve Rumeli'de klâsik tı
mar sistemini uygulamışlardır. Onaltmcı asırda
fethedilen Arap topraklarında ise, Suriye gibi bazı
istisnalar dışında, timar sistemi tatbik edilmemiş
ve buralar sa/yâne usulüyle yönetilmişlerdir^.
Osmanlılar'ın kendilerinden önceki TürkIslâm beylik ve devletlerinden devraldıkları yörele
rin önemli bir bölümünde, Rum ve Karaman
eyâletleri, Suriye , Malatya ve daha az ölçüde Ke
mah, Bayburt, Harput gibi Doğu Anadolu'nun ba
zı yerlerinde rastladığımız mâlikâne-divant
siste
mini de bu genel anlayış ve tatbikatın bir yansı
ması olarak değerlendirebiliriz. Temelde, bir yerin
gelirinin iki ayrı hisse, yani divanî (devlet veya
temsilcileri) ve malikâne (mülk sahipleri ve vakıf
lar) arasında paylaşılması şeklinde ortaya çıkan bu
uygulama, Osmanlı-öncesi mahallî güç odaklarıy
la Osmanlılar arasında varılan bir uzlaşmanın işa
reti sayılabilir^.
Sistemin Anadolu Selçukluları'ndan alındığı
na dair bazı işaretlere rastlıyoruz"^. Memlûklar tara
fından benzer sistemin Suriye'de uygulanmış oldu
ğu kesin olmakla beraber. Memlûkların bu sistemi,
meselâ Ramazanoğulları gibi bir beylikten alıp al
madıkları açık değildir. Her halükârda, Venzke'nin
belirttiği gibi, benzer uygulamaların aynı kökene
dayanması da şart değildir'^.
Osmanlı Devleti her ne kadar malikâne sa
hiplerinin haklarını tanıdıysa da, fırsatını bulduğu
zaman bunları kısıtlamayı ve malikâne sahiplerini
sıradan tımarlı haline sokmayı da ihmal etmemiş
tir. Fatih devrinde pek çok mülk sahibinin eşküncü harcı ödemekle yükümlü kılınması^ ve yine
aynı sultanın pek çok vakıf ve mülkü timara dö
nüştürme operasyonu^ iyi bilinmektedir.
Burada şunu da belirhıeliyiz ki, bu sistemde
ki mülk/mâlikâne
hisseleri, imparatorluğun ötd<i
yerlerdeki serbest mülk'lerden farklıdır. Mülk sahipjerinin hakları kısıtlıdır, zira onlar bir gelir ünite
sine tamamiı^e sahip olmanın çok uzağındadırlar.
Mülk sahibi olarak, gelirin muayyen bir kısmına ta
sarruf ediyorlardı. Bu geliri vakfetme veya satmaları
mümkündü, ama bu geliri sağlayan ünitenin bütünü
üzerinde böyle bir haklan yoktu. Yani, gelir ünitesi
nin diüanî kısmına hiç karışamazlardı.
1.
Osmanlı taşra idaresi için bkz. D.E.Pitclıer, A n Histori
c a l Geography of the O t t o m a n Empire, Leiden
1972; A.Birken, Die Provinzen des -Osmantschen
Reiches, Wiesbaden 1976; Metin Kunt, S a n c a k t a n ,
Eyalete-1550-1650 Arasında Osmanlı ümerası
ve İl idaresi, İstanbul 1978; Tuncer Baykara, Anado
lu'nun Tarihî C o ğ r a f y a s ı n d a Giriş 1-Anadolu'nun
İdarî T a k s i m a t ı , Ankara 1988.
2.
Sistem için bkz. Ö.L.Barkan, "Malikâne-Divanî Sistemi",
Türkiye'de Toprak Meselesi, istanbul 1 9 8 1 , ss. 1 5 1 208. Bu makale ilk olarak Türk Hukuk ve İktisat T a
rihi M e c m u a s ı (2.1939, ss. 119-184)'nd3 basılmıştı.
Ayrıca bk. I.B. Stanherr-N.BeHiceanu, 'Redıerches surla
province de Qaraman au X V siede ", J E S H O . XI.(1968);
M.L.Vaizke, "Aleppo's Malikane-Divetıi System", Jouı^
nal of the American Oriental Society,
106/3
(1986), ss. 451-469. Halep'te malikâne ve divanî terim
leri geçmemekle beraber uygulanan sistemin malikânedivanî sistemiyle aynı olduğu görülüyor. Sistemin bugün
kü Ç o r u m ve Tokat yörelerindeki uygulamasının bir de
ğerlendirmesi için bkz. H.Islamoğlu-lnan, O s m a n l ı I m p a r a t o r l u ğ u ' n d a Devlet ve Köylü, İstanbul 1 9 9 1 .
3.
4.
5.
6.
I.Beldiceanu-Steinherr, "Fiscalite et formes de possessi
on de la terre arable dans l'Anatolie preottomane",
J E S H O , XIX (1976), s. 2 4 1 ; Barkan, a.g.m.
Venzke, a.g.m., s. 468.
I.B.Steinherr-N.Beldiceanu, "Qaraman", s. 16.
Aynı makale. Ayrıca bk. Tursun Beğ, Târih-i Ebu'lFeth, yay. Mertol Tulum, istanbul 1977, s. 198:
H.lnalcık, "Mehmed İT", lA.
Yrd. Doç.Dr.Mehmet ÖZ
230
Sistem temelde iki baştan ta'şir usûlüne
dayanmaktaydı. Yani, ürünlerden onda bir değil,
beşte bir (hums) alınmakta ve alman öşür iki hisse
arasında belli ölçülere göre bölüşülmekteydi. İm
paratorluğun Rum Eyâleti'nde öşrün yarı yarıya
bölündüğünü görüyoruz. Yani, iki baştan ta'şir
ile elde edilen bir öşür (1/10) divanîye, öteki de
mâlikâne'ye aitti.Ç//t, bennâk ve caba vergileri,
kovan resmi(resm-i küuua re), koyun resmi (resm/ ganem, âdet-i ağnam) ve bâd-ı hevâ ve deştbânl gibi vergiler yalnızca divanı hissesine aitti^.
İdeal biçimiyle sistemde divanî hisselerinin
timar, zeamet veya has; malikâne hisselerinin
ise mülk veya vakıf olarak tahsis edildikleri dü
şünülebilir. Ancak uygulama çok daha karmaşıktır
ve sistem, bazı yerlerde çözülmesi sebebiyle de,
sâdece ismen mevcudiyetini korumuştu^. Uygula
mada bu iki hisse birlikte (iki baştan) timar, zea
met, has, vakıf veya mülk olarak tahsis edilebilir;
veya divanî hissesi mülk veya vakfa, malikâne
hissesi de tımara tahsis edilebilirdi. Sistemin çök
mekte olduğu jetlerde bu son hususa veya iki
baştan timar, zeamet ve has lara sıkça rastlanır.
Bu makalede, yine Rum Eyâleti sınırları
içinde yer alan, daha doğrusu Rum'un en batısında
bulunan ve Anadolu Eyâleti'ne bağlı Kastamonu
ile hemhudut olan V e z i r k ö p r ü y ö r e s i n d e
malikâne-divanî
sisteminin uygulanışını, 1485,
1520 ve 1576 tarihli üç tahrir defteri ışığında in
celeyeceğiz. Burada önce defterleri daha sonra da
yöreyi kısaca tanıtmamız uygun olacaktır.
MALlKÂNE-DlVANÎ S t S T E M l
GELİR ÜNİTESİ (bir köy, mezraa vb.)
\ Malikâne
Divanî
a) resm-i çift, bennâk, ca
ba, dönüm
b) hububat ve öbür ürünle
rin onda biri
c) bâd-ı heva, deşt-bâni vb.
vergiler
d) kovan resmi
e) koyun resmi
O değirmen (âsiyab) resmi
nin yarısı
ya iki baştan:
genellikle timar,
zeamet, has veya vakıf,
nadiren mülk
• a) hububat ve öbür
j ürünlerin onda biri
I b) değirmen resminin
yarısı
Kaynaklar:
İncelememiz temelde Rum Eyâleti'nin bütü
nünü kapsayan üç genel tahririn sonuçlarını yansı
tan defterlere dayanmaktadır: 1485, 1520 ve
1576 tahrirleri^. Bildi gimiz kadarıyla,*günümüze
hakkında pek bir şey intikal etmemiş olan fetih
tahririnin (1420'ler) dışında Rum Eyâleti 1455 ve
1554 yılları civarında da tahrir edilmiştir. Amasya
Sancağı'na bağlı Vezirköprü yöresi hakkında ise
elimizde, yukarıda tarihlerini verdiğimiz üç defter
vardır. İlk kaynağımız 1485 tarihi civarında der
lendiği anlaşılan TT 37'dir. Aynı tahrire ait bir de
icmâl defterine sahibiz (TT 41). Mufassal bir defter
olan 7 7 37nin 571-672. sayfalan arası Gedegra
ve Kocakayası nahiyelerine hasrolunmuştur. Ko
numuz bakımından bu defter hayatî önemi hâizdir;
zira, kaynaklarımız içinde yalnız bu defter bir gelir
ünitesindeki divanî veya iki baştan şeklinde tah
sis edilen gelirlerin yanında, malikâne gelirlerini de
düzenli ve ayrıntılı bir biçimde vermektedir^ °.
İkinci ana kaynağımız 1520 tarihli bir "nü
fus ve gelir icmâli" olarak niteleyebileceğimiz 7 7
3S7'dir. Rum ve Karaman Eyâletlerini kapsayan
bu defterde-bizce yanlışlıkla veya çok kısa bir süre
için- Canik Sancagı'na bağlı gösterilen Gedegra ve
Kocakayası kazâları 681-694. sayfalar arasında
yer almaktadır. Defter, dirlik türü(hass-ı hümâyun, kale merdi Umarları, timar ve zeametler,
evkâf ve emlâk) esasına göre düzenlenmiş ve her
kazânın sonunda özet bilgiler verilmiştir.
Üçüncü kaynağımız, Trabzon Sancakbeyi
Ömer Bey'in deruhde ettiği tahririn sonuçlarını ih
tiva eden 1576 tarihli TK
Defterin 29b109b varakları arası Gedegra ve Zeytun (Kocaka
yası) kazâlarına aittir.
7.
Bu bilgiler, malikâne ve divanî hisselerini ayrıntılı bir şe
kilde veren 1485 tarihli T T 3 7 üzerindeki incelememize
dayanmaktadır. Karaman'da, kovan resmi de yan yarıya
bölüşülüyordu.l.RSteinher-N.BeUiceanu",Qaram£)n,s.l6.
8.
Sistem hakkındaki makalesinde Barkan, galiba 1520 ta
rihli T T 3 8 7 'nin fasıl sonlarındaki özet bilgilerin ışığında
sistemin Rum Eyâleti'nin merkezî kısımlarında (AmasyaTokat-Sivas) gerçek anlamıyla devam ederken, çevredeki
Şebinkarahisar, Ünye, Niksar, Samsun ve Bafra gibi yer
lerde inkıraza uğradığı sonucuna varmıştır: "MalikâneDivanî Sistemi", s. 167. Genel olarak doğru olmeıkla bir
likte bu gözlemin bahse konu yerlerdeki bölge-içi farklı
laşmaları göz artı ettiğine başka bir yerde işaret etmiştik:
Mehmet Oz, Population, Taxation a n d Regional
Economy in the District of Canik, 1 4 5 5 - 1 5 7 6 , Baslmamış Doktaa Tezi, CaniirrJge 1990, s.177.
ya da ayrı ayrı:
9.
divanî genellikle timar
zeamet veya has,
nadiren vakıf veya
mülk;
m a l i k â n e genellikle
vakıf veya mülk, nâdiren
timar veya zeamet
şeklinde tahsis edilmişlerdir.
Rum Eyaleti tahrirleri hakkında bk. Mehmet Öz, Popu
lation, Production and Taxation in the District of
Canili.ss. 5-16; Ahmet Şimşirgil, "Osmanlı T a ş r a
Teşkîlâtında Rum Beylerbeyliği", Türklük A r a ş t ı r m a
ları Dergisi, sayı 5 (1989), istanbul 1 9 9 0 , ss. 289299. 1455, 1485 ve 1520 tahrirleri için aynca bk. Bahacddin Yediyildız, O r d u K a z a s ı S o s y a l T a r i h i ,
1 4 5 5 - 1 6 1 3 , Ankara 1985, ss. 6-13.
10. Aynntıh bilgi için bk. Öz, aynı tez, ss. 23-25, 108-111.
1 1 . Amasya Livası Mufassal Defteri'nin ikinci cildidir (ilk cildi
T K 26). Bir de icmâl defteri vardır: T K 2 4 5 .
231
TAHRIR DEFTERLERINE GÖRE VEZIRKÖPRÜ YÖRESINDE MÂLIKÂNE-DIVÂNÎ SISTEMI
idarî Durum ve Nüfus: Bir Ö z e t :
Bugün Samsun'un güney-batı kısmında yer
alan Vezirköprü, X V ve X V I . yüzyıllarda (ve müte
akip asırlarda da) iki ayrı nâhiyö^azâya
ayrılmış
tı: Gedegra ve Kocakayası (sonraları Zeytun). Y ö
re, Osmanlı topraklarına nihaî olarak 1 4 2 0 - 2 8
arasında katılmıştı^^. B u dönemde buraların
Amasya'daki şehzade sancağına bağlandıkları varsayılabilir. Elimizdeki ilk defter olan 1 4 8 5 tarihli
TT 3 7 y e ve onun icrnâFi niteliğindeki TT 4Te
nazaran Gedegra Nahiyesi iki alt-nâhiye'den oluşu
yordu: Simre-i Taşan ve Kabakoz. Yöredeki diğer
iki alt-nâhiye, Göl ve Zeytun ise Kocakayası'na
tâbi idi. Gaziler Ovacığının durumu ise açık değil
dir. B u nahiyenin zeamet gelirinin Gedegra zaimi Taceddin Beg'e ait olmasına bakılırsa, buranın
da Gedegra'ya dâhil olduğu söylenebilir; ancak,
başka örneklerden biliyoruz ki, Osmanlıların koy
duğu ilkelerin tersine, bazan bir kazâdaki gelirler,
başka bir kazada bulunan zaim veya timar/ı'lara
tahsis edilebiliyordu. Üstelik, 1520'de Gaziler O v a
cığının 8 köyünden 7'si Kocakayası kazasına, yal
nızca biri Gedegra'ya bağlıydı. Buna dayanarak biz
bu nahiyenin 1485'te Kocakayası Nâhiyesi'ne
bağlı olduğunu farzettik.
1576'ya gelindiğinde Gedegra kazası, mer
kez nahiye ile Kabakoz ve Gaziler Ovacıgı'ndan,
yörenin diğer kazası olan Zeytun ise merkez ve
Kocakayası nahiyelerinden oluşmaktaydı. Y a n i , bu
kazanın adı artık değişmiş, eski alt-nâhiye Zeytun
kazaya adını vermişti. B u durum XVllve XVIII.
yüzyıllarda da devam etmiştir^ ^.
1485'te bu iki nahiyenin hangi sancağa
bağlı olduğu açık değilse de, Amasya şehzâde san
cağına tâbi oldukları söylenebilir.
1513"te Yavuz'un kardeşlerini ve o arada
A m a s y a Beyi Ahmed'i bertaraf etmesini takiben
buraların Amasya Sancagı'na bağlı kalmaya de
vam ettiklerini sanıyoruz. Ancak, 1 5 2 0 tarihli TT
387'ye
n a z a r a n G e d e g r a ve K o c a k a y a s ı
nahiyeleri Canik'e bağlıydı^''. Bizce bu durum bu
deftere hastır veya bir yanlış yazımın ya da çok kı
sa süren bir uygulamanın göstergesidir. Zira, C a nik ve Amasya'yı da kapsayan 1 5 2 2 tarihli bir
icmâl defterinden
(TT 95) buraların Canik'e ait
olmadığı ve Gedegra'nm Amasya'ya bağlı oldu§u
açıktır^ ^. Y i n e C a n i k ve Trabzon'a ait takriben
1 5 3 0 tarihli TT 53'te de C a n i k kazaları arasında
bunlara rastlamayız. Nihayet, 1 5 7 6 tarihli TK
34\.e bu kazalar Amasya Livası î.çinde yer almış
lardır. Aşağıda, defterlerdeki bilgiler ışığında yöre
deki idarî taksimatın bir tablosunu veriyoruz.
VEZİRKÖPRÜ YÖRESİNDE ÎDARÎ TAKSİMAT
i 1520
1485
N.-i Simre-i Taşan
: Kaza-i
N . ^ K a b a k o z i Gedegra
N.-i G.Övacıgı
j Kaza-i
NJGÖI t â İ İ İ K ^ ^
N.Zcytun tâbi-i K.K.
Kocakayası
i
1576
| Kaza-i Gedegra
: 1-İSL-i Kabakoz
'; 2-N.-i G.Övaağı
Zeytun
| l-N.-i Kocokayası
B u makalede esas olarak
mâlikâne-divanî
sisteminin uygulanışı ve bu bağlamda gelirierin bö
lüşümü ele alınacak olmakla beraber yöre nüfusu
hakkında bazı özet bilgiler vermek de faydasız sayılmamalıdr. B u konudaki verileri aşağıda veriyoruz.
Vezirköprü Y ö r e s i n d e N ü f u s - Ö z e t
( 1 4 8 5 - 1 5 7 6 ) (Kasaba dahil)
Nahiye/
Kaza
Gedegra
Kocaltayası
Toplam
152Öİ
Nefer Tah.Nüf.; Nefer Tah.N İNefer
2 6 8 1 i 8043
1157:
-TS75
fih.N.
3605110815! 8712 i26136
3471 1537: 4 6 1 l i
3 1 4 4 i 9432
3836 i 11514 i 5142 i 15426 i 11856 i 3 5 5 6 8
Görüldüğü üzere, nefer rakamları esas alı
nırsa, yöre nüfusu, 1 4 8 5 - 1 5 2 0 arasında yüzde
3 4 , 1 5 2 0 - 1 5 7 6 arasında ise, yüzde 13û'luk bir ar
tış göstermiştir. Ancak, son defterde bekâr erkek
lerin [mücerredler) kayıtlı yetişkin erkek nüfusu
nun yaklaşık yüzde 50'sini oluşturduklarını hesaba
katarsak-ki bu oran 1485'te yüzde 2 0 , 1520'de
ise yüzde 3 0 civarındadır-gerçek nüfus artışının bu
oranın biraz altında kaldığı sonucuna varabiliriz^^.
Gelirlerin B ö l ü ş ü m ü :
Bölgeden elde edilen gelirlerin tahsis usûlleri
ve bu gelirlerden yararlanan gruplar hakkındaki
gözlemlerimize geçmeden önce bir-iki husus üze
rinde durmak istiyoruz. Birincisi defterlerdeki ra
kamların mâhiyeti ile ilgilidir. Kısaca belirtmek ge
rekirse, bu rakamların kesin vergi rakamları olma
yıp muhtemelen tahririn yapıldığı tarihten önceki
üç yılın ürün ortalamasına dayandıkları anlaşılıyor.
Ayrıca bazı gelirlerin defterlere gerçek üretim ça
pını yansıtmaktan uzak bir şekilde kaydedilmiş ola
bileceği vb. hususları akılda tutmamız gerekir.
12. Kocaltayası lıâkimi Haydar Beg'in kalesi Yörgüç Pa
ş a n ı n Canilt seferi sırasında (1427-28) ele geçirilmiştir.
Bkz.I.H;Uzunçarşılı, O s m a n l ı T a r i h i , C. I , Ankara
1 9 6 1 , 2.bs., s. 404.
13. 1 6 3 7 / 3 8 tarihli bir belgede iki kazâ da Amasya'ya bağb
Gözüküyor: L.Güçcr, X V I - X V I I . A s ı r l a r d a O s m a n l ı
I m p a r a t o r l u ğ u ' n d a Hububat Meselesi ve H u b u
battan Alman Vergiler, İstanbul 1964, s. 206. Onsekizind asırdaki durum için bkz. Baykara, a.g.e., s. 2 2 0 ,
225. Ondokuzuncu yüzyılda da bu iki kazaya rastlıyonız,
ama Gedegra artık "Gedegra nâm-ı diğer Vezir-köprüsü"
olarak anılmaya başlanmıştıı: Baykara, s. 2 4 7 .
14. Yöredeki nâhiyelcr 1485 ve 1520 defterlerinde şu say
falar arasında yazılıdır: T T 3 7 , ss. 571-672: T T 3 8 7 ,
ss. 681-694
15. T T 9 5 , s. 9 3 v d .
16. Tahrir verilerine göre hesaplanmasıyla ilgit literatür ve
IşrobfemİEr için bkz. N.Göyünc, "hfene De_;imi Hakkında",
lÜEF Tarihi Dergisi, XXXI1( 1979), &<;. 331-348. Aynca bkz. Mehmet Öz, "Tahrir Dcfierlerinin Osmanlı Tarihi
Aıaştrmafcınnda Kullahıknası Halfanda Bazı Dü;;ünceler",
Vakıflar Dergisi, XXII (1991), ss 42'9-439, özellikle, ss.
436438
17. B k . Ö . L B a r k a n , "Arazi Tahrirleri", c.I, s. 40. Bu verile
rin tarım üretiminin hesaplanması, ticarî ve sınaî faali
yetlerin çapının tespiti konularında kullanılmasıyla ilgili
meseleler ve konuyla ilgili bibliyografya için bkz. M.Öz,
a y n ı makale, ss. 434-436.
232
Yrd. Doç.Dr.Mehmet ÖZ
Üzerinde durulması gereken ikinci nokta,
özellikle son defterde, tamamen ya da kısmen timar veya eşkünlü mülk olarak tahsis edilenlerin dı
şındaki malikâne hisseleri hakkında, bu hisselerin
hangi vakfa veya mülk sahibine ait olduğunun be
lirtilmesi hâriç, ayrıntılı veya toplam gelire dair ra
kamlara rastlanmamasıdır. Defterde iki başdan
veya divanî hissesi has, timar, mülk veya vakıf
olarak tahsis edilen yerlerin gelirleri ayrıntılı olarak
verilirken, kısmen ya da tamamen timar ve eşkün
lü mülk olan malikâne hisseleri sadece toplam ha
sıl olarak verilmiştir. Bu durumda malikâne hissesi
vakıf veya mülk olarak tahsis edilen yerlerdeki top
lam geliri nasıl hesaplayabileceğimiz sorusu ortaya
çıkıyor. Hem malikâne, hem de divanî gelirlerinin
ayrıntılı olarak verildiği 7 7 37den, hububat öşrü,
meyve, sebze, soğan vb. öşürleriyle değirmen res
minin yarı yarıya bölüşüldügünü görmekteyiz. Bu
durumun 1576 için de geçeHi olduğunu varsaya
rak TK 34'deki divanî gelirlerinden hareketle
bunların malikâne geliri farşılıklannı bulabiliriz.^^
Mâmafih TK 34'de tespit ettiğimiz timar
veya eşkünlü mülk olan malikâne hisselerinin ge
lirlerinin aynı yerlerin divanî hasılları içinde teorik
olarak malikâne hasılını oluşturması gereken ver
gi kalemlerinin toplamına eşit olmayabildiği görü-,
lüyor. Meselâ, Anarlu Köyünün malikâne hâsılı
2300 akçe olarak verilmiş; ancak divanîde yer
alan buğday, arpa, mercimek, meyve, pamuk vb.
öşrüyle değirmen resminin toplamı 1830 akçeye
ulaşmaktadır^^. Yine de bu yol TK 34'deki mâlikâne gelirlerini hesaplamada en uygun yollardan
biridir. Ancak biz bu araştırmamızda çok daha ba
sit bir usûlle mülk ve vakıf olarak tahsis edilen
mâlikâne gelirlerini hesaplama yoluna gittik. Bun
daki temel dayanağımız, 1485 tarihli defterde ay
rıntılı olarak verilen divanî ve malikâne gelirleri
toplamlarının birbirlerine oranlarıdır. Tablo i ab'den de anlaşılacağı gibi, gerek Gedegra'da
(divanî 174.673, malikâne 80.765 akçe) ve gerek
KocakayasVnda (divanî 38.237, malikâne 17.964
akçe) malikâne gelirleri divanî gelirlerinin yaklaşık
yarısı kadardır. Buna istinaden 1576 civarında da
malikâne hissesi gelirlerinin divanî hâsıl olarak
yazılanların yarısı olduğunu farzettik.
Tabiatıyla, kazâ seviyesinde uygulanan bu
genel oranın tek tek örneklere indirgenmesi yanıl
tıcı olurdu. Çünkü, meselâ, kayıtlı vergi nüfusu bu
lunmayan bir köy veya mezreadan resm-i çift,
bâd-ı hevâ vb. vergiler alınmadığı, daha doğru bir
ifâdeyle buranın hâsıl kaydında böyle vergilere
rastlanmadığı için buraların divanî gelirlerinin mali
kâne gelirlerine eşit olması beklenir. Bunun tersi
ne, raiyyet vergileri veya çeltük gibi münhasıran
has veya bazen zeamet sahiplerine hasredilen bir
takım gelirlerin yüksek olduğu yerierde divanî geli
ri, malikâne gelirinin iki katından fazla olabilir. Bu
bakımdan mülk ve vakıflaria ilgili tablolarımızda
1576 için ayrıca listeler vermek ve bu dönemde
bu mülk ve vakıfların tek tek gelirierini hesapla
mak yoluna gitmedik. Yalnızca, bir önceki döne
me göre herhangi bir değişiklik olmuşsa onları bir
liste hâlinde ekledik.
X
X
X
Bu genel değerlendirmeden sonra yöreden
elde edilen gelirlerin tahsis biçimleri ve bu gelirlere
mutasarrıf olan gruplar üzerindeki gözlemlerimize
geçebiliriz.
Divanî ve malikâne hisselerini oluşturan
gelirlerin hangi kalemler olduğunu bir tablo halin
de göstermiştik. Bu gelirler bazen iki baştan, ya
ni birlikte tahsis edilebiliyorlardı. Bu usûl daha çok
Kocakayası (Zeytun)'nda yaygındı. Ayrıca, hassa
çeltiği, yaylak vb. gelirler malikâne-divanî şeklinde
bölünmüyorlardı. Bir başka gelir türü de aslında
divarfl içinde v^r alan resm-i çift, resm-i bennâk
ve caba, âdet-i ağnâm ve bâd-ı hevâ vergilerinin
belirli kısımlarından oluşan n/ydbet idi. Has, zea
met ve serbest timarlarda bu vergilerin tamamı
dirlik sahibine aitken, serbest olmayan timarlarda
(alaybeyi, çeribaşı vb.nin tasarrufundaki timarların
dışında sıradan sipahilerin tımarlarında) çift resmi
nin 15, bennâk ve caba resimlerinin 5'er akçesi,
koyun (ganem) vergisinin yarısı, bâd-ı hevâ geliri
nin XV. yüzyılda üçte biri, X V I . yüzyılda yarısı
niyâbet hissesi olarak zâim, sancakbeyi veya ba
zen padişaha gelir yazılabilirdi. Ancak niyâbet'in
arasıra timar olarak verildiği de olurdu^'^.
Ekteki tablolara bakıldığında 1485'te Gedegra'daki gelirlerin yüzde 27,5'inin malikâne his
selerine, yüzde 60'ının divanî hisselerine, yüzde
3'lük niyabet hâriç, geri kalan yüzde 9,5'inin ya
doğrudan iki başdan, ya da çeltük, yaylak vb.
şeklinde bölünmeden tahsis edildiklerini görürüz.
Bu gelirlerin bölüşümüne gelince, niydbet'i de ka
tarsak, yüzde 73'ünün timar ve zeametlere, yüzde
16,5'inin vakıflara ve yüzde 9,5'inin mülklere ait
olduğu anlaşılır. Buradan da kolayca anlaşılacağı
gibi, malikâne gelirlerinin hemen tamamı vakıf ve
mülklere, diğer gelirler ise zeamet ve timarlara ayrılmıştı.Tabiî ki bunun istisnaları da vardı: Meselâ,
Gedegra zaimi Tâceddin Bey'in bazı divanî hissele
re mülk olarak tasarruf ettiği görülmektedir.
Kocakayası'na baktığımızda burada malikâ
ne gelirlerinin toplam gelirin takriben yüzde
15,5'ini, divanî gelirlerinin yüzde 33'ünü ve iki
başdan gelirlerin ise yüzde 34,3'ünü teşkil ettiği
görülür. Çeltük ve yaylakı katarsak bölünmeden
tahsis edilen gelirlerin oranı yüzde 48'e ulaşmakta
dır. Dolayısıyla, Gedegra'yla karşılaştırıldığında bu
rada malikâne-divanî sisteminin daha az etkili ol
duğu söylenebilir. Ancak bir noktaya değinmek
18. Canik Sancağı üzerindeki çalışmamızda bu yolu kullan
dık. Bk. Öz, a y n ı tez, s., 108.
19. T K 3 4 , V. 34b-35a.
20. Rum Eyaleti kanunnâmesinde bu niyâbet'e ayrılan pay
lar belirtildiği gibi (TK 1 4 , 3b), defterlerde niyabet hisse
sinin bulunduğu yerlerin gelirlerinin yazımından bu du
rum açıkça görülür.
T A H R I R D E F T E R L E R I N E G Ö R E V E Z I R K Ö P R Ü Y Ö R E S I N D E MÂLlKÂNE-DlVÂNÎ SlSTEMl
gerekiyor: 1570'lerde tamamen Gedegra'ya bağla
nan Gaziler Ovacığı nahiyesinde sistemin çok tipik
bir uygulaması göze çarpmaktadır. Buradaki gelir
lerin tamamı (tabiî ki m'ydbet hâriç) malikâne ve
divanî hisseleri arasında paylaşılmış, malikâne ge
lirleri Amasya'daki Yörgüç Paşa imaretine, divanî
gelirleri ise timar ve zeamete tahsis edilmiştir. Kocakayası'na dâhil olan ve 1576'da Zeytun Kazasını
oluşturan iki nâhiyede (Zeytun ve Göl-sonra Kocakayası) sistemin daha az belirgin olduğu söylenebi
lir. 1485 civarında, nahiyenin bütünü ele alındı
ğında, gelirlerin yüzde 5 4 , 3 ' ü zeamet, yüzde
2 5 , r i timar, yüzde 1 2 , r i vakıf ve yüzde 4,9'u
mülk olarak tahsis edilmiş görünüyor. Ayrıca yüz
de 3,6'lık bir niyabet hâsılı vardır ki, icmal defte
rinden bunun zeamete dâhil olduğu anlaşılıyor^ ^
X X X
1520'lerin başından -veya biraz daha önce
sinden- itabaren Gedegra kazasından padişah has
larına da gelir tahsis edilmeye başlandığı anlaşılı
yor. Bu oran henüz yüzde 2'nin altındadır. En bü
yük pay(% 68,5) timar ve zeamet sahiplerine aitti.
Vakıflara yaklaşık yüzde 17,5, mülklere ise yüzde
l l ' l i k bir gelir gidiyordu. Böylece timar ve zeamet
lerin payında az da olsa (yüzde 73'den yüzde 69'a)
bir düşüş görülüyor. Ayrıca, daha önceleri muaf
olan müsellemlerin bu dönemde vergiye tâbi olmalan sonucu toplam gelirin yüzde 1,6'sı bunlardan
sağlanmıştır. Müsellem gelirleri genelde padişah
haslarına dâhil olmakla beraber bunun istisnaları
na da rastlanmaktadır.
Aynı tarihte Kocakayası gelirlerinin yüzde
33,2'si havass-ı hümâyuna, yüzde 53 kadarı timar
ve zeametlere, yüzde lO'u vakıflara ve yüzde 4'ü
mülklere tahsis edilmişti. Bundan da anlaşılacağı
gibi vakıf ve mülkler genelde durumlarını korumuş
lar, ancak daha önce timar ve zeamet olan gelirle
rin yaklaşık yüzde 40'ı bu defa padişah haslarına
katılmıştır.
X
X
X
1576 tahririne göre gelirlerin dağılımına
baktığımızda öncelikle mufassal deftere göre yapı
lan hesaplamaların biraz eksik kaldığı anlaşılır.
Onun için bu döneme ait yüzdeleri icmal defteri
verilerini de dikkate alarak hazırladığımız Tablo
Vb'ye dayandırdık. Buna göre Gedegra'da padişah
hassı gelirleri önceki d ö n e m e oranla artmış ve
toplam gelirin yüzde 8,4une ulaşmıştır. Yaklaşık
yüzde 2'lik bir gelir de (Amasya) sancakbeyi hassına aynimıştır. Has gelirlerindeki bu artış timar ve
zeamet gelirlerinin aleyhine olmuş ve bunların pa
yı yüzde 69'dan yüzde 61'e düşmüştür. Bazı mülk
hisseleri 1576'ya gelindiğinde vakfa dönüştürüldü
ğü için (bkz. Tablo IX'dan sonraki değişiklik listesi)
vakıfların toplam gelir içindeki payı az da olsa art
mış ( % 17,5'tan % 19,re), buna mukabil mülkle
rin payında küçük bir düşüş ( % l l ' d e n % 9,6'ya )
vuku bulmuştur.
233
Bu dönemde Zeytun ve Kocakayası'na bak
tığımızda 1520'deki duruma oranla havass-ı hü
mayun gelirlerinin bir miktar azalmasına karşılık
(% 33'den % 29'a) timar ve zeamet gelirlerinin ay
nı oranda arttığı söylenebilir (% 53'ten % 56'ya).
Bu yörede vakıf ve mülk hisselerinin tahsisinde bir
önceki d ö n e m e oranla bir değişiklik olmamakla
beraber vakıfların toplam gelir içindeki payının
düştüğü, buna mukabil mülklerin payının arttığı gi
bi bir görüntü ortaya çıkmaktadır (% 7,4 vakıf, %
7,2 mülk). Ancak bu görüntü yanıltıcıdır ve
malikâne geliri tamamen vakfa ait olan Gaziler
Ovacığının bu defa Zeytun kazasında değil Gedeg
ra'da yazılmasından kaynaklanmıştır.
Yöredeki vakıflar ve mülk sahiplerinin liste
leri ek olarak verildiği için burada bunlar üzerinde
ayrıntılı bilgiler verilmeyecektir. Ancak bazı genel
gözlemlerimizi zikretmeden de geçemeyeceğiz.
1520 tarihli defteri esas aldığımızda Gedegra'dan
34, Kocakayası'ndan da 11 vakfa gelir tahsis edil
diği anlaşılıyor. Yörgüç Paşa ve Mchmed Paşa
imaretlerine her iki kazadan da gelir tahsis edildi
ğinden bir bütün olarak yöreden gelir sağlayan va
kıfların sayısı 43'tür. Kayıtlı vakıf gelirinin yaklaşık
yüzde 44'ü yöre dışında bulunan Mustafa Bey,
Yörgüç Paşa ve Mehmed Paşa imaretlerine atti.
Bu üç imaret dışında Amasya'da bulunan iki zâviye
ve Bursa'daki bir mescid yöreden gelir temin et
mekteydi. Yörede toplam olarak 3 imaret, 8 câmi
ve mescid, 13 zâviye, 7 türbe, 1 hamam ve 1
köprü vakfının geliri vardı. Ayrıca 1 vakf-ı âmm, 2
ulemâ vakfı, 2 evlatlık vakıf ve 5 de niteliği belirsiz
görünmekle beraber sadece kişi adına yazılı vakıf
(Vakf-ı Mahmud gibi) muhtemelen evlatlık vakıf ol
ması gereken vakıf vardır. Bundan yöredeki vakıf
gelirinin büyük kısmının hayrî amaçlarla kullanıldı
ğı sonucunu çıkarmak mümkündür. Vakıf gelirinin
önemli kısmının yöre dışına tahsis edilmesi bu yö
renin henüz önemli bir şehir merkezine sahip ol
mamasıyla ve komşu Havza kasabasının ve Amas
ya'nın gölgesinde kalmasıyla açıklanabilir. Vezir
köprü'nün mamur bir kasaba olması için Köpülü1er dönemini beklemek gerekecektir.
SONUÇ:
Özetlersek, yöredeki kazalardan Gedegra'da
malikane-divani sistemi çok belirgin bir şekilde de
vam etmiş ve vakıf ve mülkler toplam kaza geliri
nin yüzde 30 kadarına sahip olmuştur. Kocakayası
(Zeytun)'da ise sistem mevcut olmakla beraber Ge
degra'ya oranla daha zayıf bir mahiyet arzetmiş ve
toplam gelirin yaklaşık yüzde 14'ü vakıf ve mülk
sahiplerinin tasarrufunda kalmıştır. Yörede yakla
şık 70 aile mülk sahibi olarak görülmektedir ki
tahrir defterleri genelde mülklerin ilk sahiplerini
zikrettiği için tahririn yapıldığı dönemde kimin his
se sahibi olduğu çoğu zaman anlaşılmamaktadır.
Son defterde "hâliya der tasarruf-u julan" gibi
ibarelere rastlanmakla birlikte bunlar çok azdır. Yi2 1 . T T 4 1 , s. 18.
Yrd.Doç.Dr.Mehmet Ö Z
234
h-öncesi mahallî aileler kadar oraların fethinde ve
ilk devirlerindeki idarelerinde rol oynamış kişilere
de tahsis edildiği anlaşılmaktadır.
ne yöre gelirlerinden yaklaşık 40-45 vakıf fayda
lanmaktaydı k i , bunların bir kısmı ve hatta en
önemlileri bu kazaların sınırları dışında bulunmak
taydı. Yörgüç Paşa ve ahfadının kurduğu vakıflar •
bunların başında gelir. Meselâ, Amasya'daki Yör
güç Paşa, Havza'daki Yörgüç Paşa oğlu Mustafa
Bey imaretleriyle Yörgüç Paşanın yeğeni (kardeşi
Hızır P a ş a n ı n oğlu) Mehmet P a ş a n ı n Osman
cık'taki imareti önemli miktarda gelire sahiptiler.
Bundan da yöredeki malikâne hisselerinin Osman-
22. Yörgüç Paşa'nm Amasya'da beylerbeyilik yaptığı, yine
aynı aileden kardeşi Hızır Paşa'nm ve onun oğlu Mehmed Paşa'nm lalalık ve beylerbeyilik yaptığı bilinmekte
dir. Geniş bilgi için bkz. Petra Kappert, D i e O s m a nischen prinzen Ihre residenz A m a s y a im I S . u n d
1 6 . Jahrhundcrt, İstanbul 1976.
EKLER
T A B L O la:
V E Z I R K Ö P R Ü Y Ö R E S I N D E G E L I R L E R (1485): G E D E G R A (akçe olarak)
Nahiye
iki b a ş .
734
S.Taşan
Kabakoz
TOPLAM
i dîvanî
malikâne i çeltük
j yaylak
niyabet
]
mÖSS
i
"8795
16Z769
j
19^591
1900
- j r L 9 ö 4 1 5 7 0 7 1 - ı 7 Z 2 Z .
7340
[174^673i80^765|
1900
İ9^59İ
8795
GEDEGRA TOPLAM GELIRI: 293.064(Simre-i Taşan: 275.453:
Kabakoz:17.611).
T A B L O Ib:
KOCAKAYASI (1485)
Nahiye
: İki b a ş t .
i malikâne
i divanî
G.Ovacıgı
G ö l j - - ^ ^ . . ^ ^ . . . .
1
15.72
13.369
i çeltük
7
8
1
; yaylak
-
\
-
i
i niyabet
1
9
6
8
"
T
'
4
7
0
0
\
-
:
-
\
4
1
5
I Î 7 ! 9 6 4 r İ 5 ! 3 Ö Ö i 5 6 0 \ 4 1 9 3 "
38;237
T O P L A M 3 9 . 8 1 5
2
] 5 9 8 6 i ' 1 5 ' 3 Ö Ö | 5 6 0 \ İ 8 İ Ö '
9148 '
Z e y t u n ] İ ' 9 . 7 Ö 2
7
KOCAKAYASI TOPLAM GELiRl: 116.069 (Gaziler Ovacıgi:24.966; Göl: 57.138; Zeytun: 33.965).
T A B L O ll.a:
GELİRLERİN BÖLÜŞÜMÜ:GEDEGRA ( 1485)
i Niyabet
Nahiye
: Zeamet
jTimar
Vakıf
i Mülk
S.Taşan
^ 7Z952
1l'2Lİ92"
]27^94"
1İ'33'96
''42Â6İ'
5707"
'''48.İ71'
14^45
"iMS
1I'L9Ö4
Kabakoz
TOPLAM
72.952
Yüzdesi
'24,9
•
8795"
27.94
I
I Diğer
2110
8795
2110
0,7
9^5
T A B L O ll.b:
G E L I R L E R I N B Ö L Ü Ş Ü M Ü : K 0 C A K A Y A S I (1485)
Nahiye
jZeamet
iTimar
iVakıf
G.Övacıgı
\
1İöyi'74
17278'
5546
Göl I I " I I ] . " . l ^ ] l 3 < ^
Zeytun
i 27.364
15.731
14474"
"3256 "
12270"
TOPLAM
"29.161
14.022
25;i
12,1
Yüzdesi
62.991
54^3
i Mülk
i Niyabet
1968
5042
18İÖ
"660
"415
"5702
'4,9
3^6
Açıklamalar: Gedegra (Simre-i Taşan ve Kabakoz) ve Gaziler Ovacığının niyabet gelirinin kime
ait olduğu defterlerde (TT 37 ve T T 41) tasrih olunmamıştır. Kocakayası (Göl ve Zeytun)'nın ki 2224
(benim toplam 2225) akçe olarak Kocakayası zaim'i ibrahim Beg'e gelir kaydolunmuştur: İ T 4 1 , s. 18.
Gedegra ve Gaziler Ovacıgı'nın zeamet gelirleri Gedegra zaim'i Taceddin Beg'e, Zeytun ve Göl'ünki ise
Kocakayası zaim'i ibrahim Beg'e aitti (Gaziler Ovacıgı'nın zeamet geliri T T 4rde (s. 14) yanlışlıkla 4546
akçe olarak yazılmıştır).
T A H R I R DEFTERLERINE G Ö R E VEZIRKÖPRÜ YÖRESINDE MÂLıKÂNE-DıVÂNÎ SISTEMI
235
T A B L O III a:
1520'de GEDEGRA KAZASINDA GELİRLERİN BÖLÜŞÜMÜ
i Kale merdi i Evkaf
itimarı
Hass-ı h ü m a y u n Timar ve
zeamet
A
5Ö00
286!38 "T
3 L 4 9 3 i 1 2 4 ^ 7 7 4
2 6 1 . 8 7 : 3 1 : 4 9 3 ] 7 5 1 7 9 : 4 6 : 3 7
•I;Î7'
6 Î : 2 İ ; İ M \ 1 7 3 7 İ T Ö M
5000
YÜZDESİ
lEmlâk
jmüsellemi diğer
6910
•70İ0'
TM'
860
0:21
Açıklamalar: A kısmı T T 387'nin 690.sayfasındaki toplam rakamları, B kısmı ise defterdeki kayıtların
tarafımızdan tek tek toplanmasıyla elde edilen sonuçlan göstermektedir. Deftere göre toplam hâsıl
454.557 akçe iken bizim toplamıza göre 427.782 akçedir. Mâmaafih, defter hâsılının doğru olması ih
timali fazladır, zira bazı yerlerin hâsılı verilmemiştir. Defterde evkaf ve emlâk birlikte verilmiştir.
T A B L O III b :1520'deKOCAYAKASI KAZASINDA GELİRLERİN BÖLÜŞÜMÜ
: Hass-ı H ü m â y u n ; Zeamet ve timar i Kale merdi timarı j Evkaf
j Emlâk
Â
: 5 3 : 8 5 7 j 6 9 : 4 5 9 i 1 5 : ' 6 2 8 j 3 0
998
B • 5 3 : 8 5 7 i 6 9 : 4 5 9 i 1 5 : 7 2 7 : 1 6 : 4 7 9 1 6 6 9 6 '
Yüzde" • 3 3 : 2
i 4 2 : 8 2 ; 9 : 7 : 1 Ö ; İ F ' İ 4 : i 2
A: DEFTER TOPLAMİ: 154.814. Halbuki defterde verilen hass-ı hümayun, timar vb. toplamları
169.942 akçe tutuyor.
B: BİZİM TOPLAMIMIZ: 162.218. Bu toplam gerçeğe daha uygundur. Zira, evkaf ve emlakgeliri aslında
30.998 akçe değildir. Defterin kâtibi, timar ve has olarak tahsis edilen malkâne gelirieri toplamını (8253
akç€^ sondaki evkaf ve emlak hasılına (30.998) yanlışlıkla kalmış olmalı. Bunu çıkarsak 22.745 akçelik bir
evkaf ve anlak gelirine ulaşırız ki, bu bizim vakıf ve mülk toplamımızdan (23.175) sadece 430 akçe azdır.
T A B L O IV. VEZİRKÖPRÜ YÖRESİNDE GELİRLER (1576)
Nahiye
;lki
i baştan
İDivânî
Müsellem;Niyâbet iÇeltük
M â 1ik â n e
Yazılı ; Tahmini
Gedegra J39.764 j386.904 [187
İ27.p66 i(9300)
kabakoz '
İ21.254
i 18.766 i 10.625 i 1900
12627
i
G.ovacığıj
İ32.903 İ1600
İ13.026
İ300 . .. İ3168
Gedcgra 139.674 İ441.061 120.336 1196.276 ;6500
Kaza
t
o
p
.
;
;
;
:
;
132.861
!
Zeyfun
Kocaka
yası
j
'•
:3118
i
İ8986
40.938
; „
:49.746
İ24.2
i
.;37.231
;4700
i
.;9390
;8549
S t o p . İ90.684
İ61.431
|l4.090 |l8.814
; 10.265
i 13620
İYaylak
İDîğer
jToplam
[(1.500)
i
-
İ48.926
i
-
İ698.261
j36:4Ö6""
İ50.997
İ48.926
İ785.664
;1800
i 102.525
1590
|ll3.09
;600
:5868
i 18620
i 600
İ2390
İ215.615
Parantez içindeki çeltük ve yaylak gelirleri "diger'e dahildir.
T A B L O V a : VEZİRKÖPRÜ YÖRESİNDE GELİRLERİN BÖLÜŞÜMÜ (1576)
Nahiye
i Hass-ı
Timar ve Vakıf
i Mülk
i Müsellem i Niyâbet
zeamet
i hümâyun
Gedegra
27.066
139:652
127.295
75.19
4300
4İ5:67'
kabakoz
G.Ovacıgı
9825
• 2 1 :İ254
i
KAZA:fOP:l
Zeytun
-
i
34.503
i
•39:652' i 4 7 1 : 4 2 7 " i Î 5 Ö : 1 4 6 '
23.598
Kocakayası
•İÖ:Ö45
KAZA:TÖP. i
33:643
57.317
•62:5
İ90Ö'
13.026
5525
300
75.190
791
65ÖÖ'
2627"
Belirsiz
9088
söo
3168
32:86Î'
9888
3118
12.176
TÖ:865"'
••15:Ö32'
••5868^
•"•87"8Ö^^
"•16:390
•l5:823^
8986'
20.956
Açiilamalar: Zeytun Kazası (Kocakayası dâhil)'nın yıllık 4000 akçe olarak yazılan 'beytü'l-mâl ve mâl-ı
gâib ve mâl-ı mefkûd ve yava ve kaçgun" geliri yukarıdaki toplama katılmamıştır. T K 245 numaralı icmal
defterinden 7000 akçelik çelük, 25.000 akçelik niyâbet geliri ve 1000 akçelik cemaat-ı şarkiyân gelirinin
(Gedegra'da ) havassi hümâyuna ait olduQu anlaşılıyor. Bu deftere göre Padişah haslarının Gedegra'da
65.955, Zeytun'da, çeltük dâhil, 43.651, Kocakayaa'nda ise, mahsûl-i beytü'l-mâl ve niyâbet dâhil,
19.997 akçelik gdiri vardı. (TK 245, v. Ib). Amasya sancakbeyi ise Gedegra'da muhtemelen 15.052 (?),
Zeytun'da 639 akçelik bir gelire sahipti. Bu bilgiler ışığında yukarıdaki tablo şu şekilde tashih edilebilir:
Yrd. Doç.Dr.Mehmet ÖZ
236
T A B L O Vb : VEZİRKÖPRÜ YÖRESİNDE GELİRLERİN BÖLÜŞÜMÜ (1576)
Kaza.
Gedegra
(yüzde)
Zeytun
(yüzde)
Hass-ı hümayun Hass-ı Mirliva; Vakıf
65.955
8
,
4
63.648
29
a5'052
:
İ
,
9
[
[İ27.295
l
9
639
4
[
9
i Timar ve zeamet i Toplam
;Mülk
^
\75A9Ö'
6
[Î6.390^İ5;823'
; Ö , 3 : 7 , 4 • 7 ; ' 2
] 4 7 9 ^ 3 2 İ r 7 8 5 ! 6 6 4
•
]
6
1
f
l
O
O
i 123; 1 1 5 İ 2 İ 9 ^ 6 İ 5 '
İ56;i
'••loö'
Zeytun Kazası toplam gelirine 4000 akçelik beytü'l-mâl geliri dâhildir.
T A B L O Via:
GEDEGRA KAZASINDAN GELiR SAĞLAYAN VAKİFLAR (1485)
: Gelir Kaynakları
Yeri
Vakfm Adı
Imaret-i Yörgüç Paşa
Imaret-i Mustafa Beg veled-i Yörgüç Paşa
Imâret-i Mehmed Paşa
Mescid-i Adatepe
Câmi-i Gedegra
Câmii-i Köprü ez kıbel-i Yörgüç Paşa
Câmi-i Kabaklu
Câmi-i Ersandık
Medrese-i Havza
Zâviye-i Oruç Beg Çelebi v-i Yunus Beg
Türbe-yi Oruç Beg....
Zâviye-i Turmelek Paşa
Türbe-yi Turmelek Paşa
Türbe-yi Şeydi v.-i Taşan
Zâviye-i Şeyh Aziz ez-kıbel-i Altuntaş
Türbe-yi Hasan Beg
Zâviye-i Şeyh llyas
Zâviye-i Şeyh Ümmet
Zâviye-i Şeyh Turak ez-kıbel-i Yörgüç Paşa
Zâviye-i Şeyh Sultanşah
Zâviye-i Şeyh Salih
Zâviye-i Şeyh Hac:
Zâviye-i Şeyh Bâyezid
Türbe-yi evlâd-ı Şah Çelebi
Vakf-ı ulemâ ez-kıbel-i Hüseyin Beg
Hamam-ı Tâceddin Beg
V-ı ebnâyı Hasan Beg
V-ı evlâd-ı Tur Başa
V-ı âm
Mevlânâ Musa Fakih v.-i Mevlânâ Fakih
ez-kıbel-i Sultan Beg
Mürid Hasan Çelebi v.-i Mustafa Beg
V.-ı Yörgüç Paşa
i Gelir mik!tan (akçe)
••Î4Ö22
i 2 köy, m.
;15;584'
] 1 5 k., 2mz., l c . , m .
Î57Ö7
\7 k., 1 mz,m.
'r597:5
j 1 k.,m.
5408
•4 k.^m!
;1794
;4 k.,m,
[240
; 1 mz.,m.
T385
] 1 k.,m.
;1545
11 k.,m.
i26g
: 1 k.,m.
Î1162
;4 k.,m.
i 1 k.,m.
T255
1 k.,m.
I14Ö
İTÖ9Ö'
1 k.,m.
, Amasya
•ÎI6Ö7;Mz;Şei;h Aziz^ 2mz.,i.b.'
]3 k.,m.
"İ55Ö
! i mz.,d.
[450
1İ157:'5
Şeyh Ümmet*: 1 k.,ib., 1 k.,m.
ih.k.y.
Üshakaîan'(?)•'î ik.;iib:';;
iiîas'
1 mz.,ib.
i i k.,m. ve2 k.ib.(birinde h : k ; y ] İ 4 3 7 "
;207
:ik:m.
r r z '
Z I
yhXy:"'
; 1 k.m.,m.
:795
: 1 k,;m;'
;430
...köyü camii
:139
İKöprii(?)*
;605
| 1 k.,m.
jhlk.y;"
i 1 mz.,m.
:1Ö25'
! i k;';m:
Amasya
Havza
Osmancık
Adatepe *
Gedegra
Köprü*
Kabaklu*
Ersandık*
Havza
;1 k.,m.
|742
\ 1 mz.,m.
i l km:
[220
[44
Kısaltmalar: k: karye; mz.: mezre'a; c.:cemaat; m.: mâlikâne hissesi; d.: divânı hissesi; ib.: iki baştan;
h.k.y.: hâsıl kaydı yok. V.:Vakıf
Açıklamalar: Mâlikâne hisseleri bazan tam olabildiği gibi, bazan bir köyün mâlikanesinin yarısı, 3 / 4 ' ü
veya belli bir kısmı da olabiliyordu. Bunları ayrı ayrı belirtmedik. En sondaki üç vakfın hangi cihete tah
sis edildiği belli değildir. Mehmed Paşa imaretinin gelirleri Kabakoz nâhiyesindeki köylerin mâlikâne his
selerinden oluşmaktaydı. Öbür vakıf gelirleri Simre-i Taşan'dan sağlanıyordu.
* işaretli yerler yöredeki köy/mezraalardır.
T A H R I R D E F T E R L E R I N E G Ö R E V E Z I R K Ö P R Ü Y Ö R E S I N D E M Â L ı K Â N E - D ı V Â N Î SlSTEMl
T A B L O VII a: GEDEGRA KAZASINDAN GELiR SAĞLAYAN VAKIFLAR (1520)
Vakfın Adı
lYeri
Imaret-i Yörgüç Paşa
Imaret-i Mustafa Beg veled-i Yörgiiç Paşa
Imaret-i Mehmed Paşa
Mescid-i Adatepe
Mescid-i Gedegra
Câmi-i k ö p r ü ez-kıbe!-i Yörgüç Paşa
Mescid-i Kabaklu
Câmi-i Ersandık
i Amasya
İHavza
İ Osmancık
^Adatepe*
i Gedegra
_
i Köprü *
|KabakIu*
i Ersandık*
VakfM Câmi-i Yörgüç
Mescid-i
P
.
7
^
?
7
T. Z
77
7 7' 7. 7
7
: Amasya
^
;
;
; Amasya
İMz.Ş.Aziz'
:
i
;
[İŞeyh Ümmet*
jlshakalan*
777.r....Z. .. r
\
;
Hamam-ı Tâceddin Beg.
^ '77 7
V.-ı ebnâ-yı MevlânâİEbu Yusuf Fakih an
k>bel-İ....J?Aga
V.-ı ebnâ-(yı Hızır v.-i Bahşayiş
Mevlânâ Musa Fakih v.-i Mev.Bereket Fakih
77
jKöy câmii
'
.7Köprü(;n*
| Geliri
j3 k.,m.
: 14 k.,1 c.,4 mz., m.
iZ)^-^.^1 k.,m.
: 4 k.,m.
:4k.,m.
;1 mz.,m.
; 1 k.,m.
.. .. ..7 .
Zâviye-i Oruç Beg Çelebi veled-i Yunus Beg
Türbe-yi Oruç Beg
Zâyiye-i Turmeiek Paşa
Tijrbe-yi Turmeiek Paşa
Türbe-yi Şeydi Beg v.-i Taşan
Zâviye-i Şeyh Aziz ez-kıbel-i Altunbaş
Türbe-yi Hasan Beg
Türbe-yi evlâd-ı Hasan B.
Zâviye-i Şeyh Ilyas
Zâviye-i Şeyh Ümmet
Zâviye-i Şeyh Turak ez-kıbel-i Yörgüç Paşa
Zâviye-i Şeyh Salih
Zâviye-i Şeyh Hacı
Türbe-yi ev-ı Şah Çelebi
Türbe-yi Hasan Çelebi v.-i Mustafa Beg
Vakf-ı ulemâ ez-kıbel-i Hüseyin Bey
Gelir Kaynaklan
. U ^-'BZ.
;325
; İ İ^;.r^.^
LÎ.ö.ŞP.
2 k.,m.
^3 k.,rn.
; l k . , 1 nız.,m.
i7 K.^;
i l k.,m.
;2 mz., l . b .
; 2 k.,m.
[1
L?:..'??.\!^![7.k.,m., ^ M b : 1 k.,m.
•,504
• 1528
; 2141
'120
i.löZŞ
[2221
i 769
[.ŞS8
l^^.9.
^1852
;900
\}^•^^:Â<.}^•.
\ 1 k . , m . , l c.
î.l H-.-m:lmz.,m.
ilk.,m.
[1629
: 2270
\}^2^
i 280
[606
7.. .T7.y?z^>'ÎI7'
i.
:
i 1 c.,m.
[280
L a a
[300
j 1300
;
ez-kıbel-i Sultan Beg
i. 1 j<. ,m.
Vakf-ı Mahmud
V.-ı
..? Beg
V.-ı Yörgüç Paşa
Vakf-ı âm
:3248
İ21.940
İ7482
; 1300
. 4520
Î3035
! 353
; 264
•
:
:
\
;
;
[2477
i l m^:'"!:
; i k..m.
;652
İ k . , m [ [ 1 8 0
İ k;,m:
[S22 '
T A B L O V l b : K O C A K A Y A S I K A Z A S I N D A N G E L I R S A Ğ L A Y A N V A K I F L A R (1485)
Vakfın Adı
[Veri
i Gelir Kaynakları
tmâret-i Yörgüç Paşa
i Geliri
• Amasya
[Gaziler Ovacığının 7 köyünün
;
[mâlikâneleri
İmâret-i Mehmet Paşa
^Osmancık
[N.Ğöl'de 1 k.,m.
Câmi-i Köprü
[Köprü*
" N Göl'de 1 k.,m.
Vakf-ı Hadice Hatun b. Selcük Hatun [ Brusa
'[ N.Göİ'de 1 k.,m.
Zâviye-i Haydar Beg
"
'
Tî^.Göİ;de 1 k.^
Zâviye-i Şeyh Alan
Şeyh aİan* i N.Ğöl'de İ k., ib.
Vakf-ı ulemâ ez-kıbel-i Haydar Beg
^ 77 .
[^vGörde İ k . , ^
Zâviye-i Zekeriye Beg
[N.Zeytun'da 3 k.,m.
Vakf-ı Köprü e»-kıbel-i
?
jZeytun*
7 N Zeytun'da' r k[im7
,635
[540
. 1954
^ 300
. h-M;.İ045
[1752
i 70
Vakf-ı mâder-i Mahmud Çelebi v.-i
Mehmed Paşa
1448
i
T
\
İN.Zeytunda 1 k.,m.
:
^
• 7'278
237
238
Yrd.Doç.Dr.Mehmet ÖZ
T A B L O Vll b: 1520'de VAKIFLAR (KOCAKAYASI)
i Yeri
Vakfın adı
Gelirleri
i Geliri
î
•
j Amasya
i Osmancık
ı Brusa (Mescid)
|7k.,m.
i l k . ,m.
lİk^ 'm.
ilk.,m.
|İk.,ib.
ilk.,m.
j2.k.,m.
i 7204
i 176
i 654
;555
|22Ö
i 944
j5155
ih.k.y.
ih.k.y.
ilj^:."^:
ilk.,m.
]2lİ^5
11360
İmâret-i Yörgüç Paşa
Imâret-i Mehmed Paşa
V.-1 İRâdice Hatun binti Seİcük Hatun
Zâviye-i Haydar Beg
Zâviye-i Şeyh Alan
V.M ulemâ ez-kıbel-i Haydar Beg
Zâviye-i Zekeriya Beg
Zâviye-i Şeyh Selim
Zâviye-i Zeyneddin v.-i Murad Beg
İ Aİanınşeyh*
Vak^ı köprü
Vakf-ı mâder-i Mahmud Çelebi v.-i Mehmed Paşa
i
i
T A B L O Vlll a: GEDEGRA NÂHIYESİ'NDE MÜLK SAHİPLERİ (1485)
Mülk sahibi
i Gelir Kaynakları
i Gelir Miktarı (akçe)
Ey.-ı Abdurrahman H a l i ^
İ2.1<:,m. (11.,1 1/2)
[795
Ev!-[A^iişah j [ 3 . . Z
7 İ Z l . . . " ^ '.'ZZ^ Z I Z Z Z l ı ^ ^
Ahmed ve Emir v.-i Mehmed
i 1 k.,t.m.
İ487
Aydın
ilmz.,l/2m.
i 11.75
Bahşı v.-i Şeyh Emir
i 1 k., 1/8 m.
i 303
Ev.-ı Balakçı-eşkünlü
•! 1 mz.,1 c.,m.
Çavuş Âhmed v-i Hacı Murad ve Abdullah ve Emrullah
i j ı<_^ 1/4 m.
İ640
i 299
Emir
1^:^:
Ev-ı Emir Hasan ve ev-ı Kaya ve Ali v.-i Şeyh
F
e
r
r
u
h
ş
â
i 1 mz, 1/2 m.
d
j
1 k./İ/2
Hacı Pîr Ali
HalilZ
i 165
m ' ^ İ 4 7 Ö
j 515
( 1 KV2m.
' ZZ
Z.Z..^.
ZZ'Z
Z
Z. Z L A Î . Z ^ m. Z.
Hamdullah v.-i Hasan
11 k., t.m.
Vereseyi Hamdullah
[ l mz., 1/2 m.
.',ZİZZ:.Z!
i 145
Hamid Beg v.-i abdullah Beg
11 k., 9/10 m.
i 780
Ev.-i Hamza
i l k., 1/3 m.
i ^ '^y-
Hamza V.-İ Ömer
i l k., l l / 2 4 m .
İ206
Verese-i Hasan
ı l k . , t . m . (x)
İ857
Ev.-ı Hasan Beg
...
i1
Verese-i Hasan Çelebi
^•"}-}
1/2 m. i 718
i 1 k.,t.m.
i 1180
Ev.-ı Hasan Paşa
i 1 k., t.m.
i 775
Hasan ve Bahşayiş ev.-ı Yunus ve ev-ı Abdullah
i l k . , 1/2 m.
i 268
Kaya v.-i Abdülmelik
i l k . , 1/10 m.
[87
Kaya v.-i L
ü
t
f
u
l
l
a
h
1
1
k,'İ^'5/4
m ! | ' 2 5 9 ^ 5
KızluBeg
jlk., l/3m.
[l90
Mahmud v.-i Eyne Beg
i l k . , 5/32 m.
i 85.5
(x) Bu hissede "Hasan Paşa evlâdı da hisse yermiş" diye yazmaktadır. Bkz. T T 3 7 , s. 618.
T A H R I R D E F T E R L E R I N E G Ö R E V E Z I R K Ö P R Ü Y Ö R E S I N D E MÂLlKÂNE-DlVÂNÎ S I S T E M I
GEDEGRA NÂHıYESı'NDE M Ü L K SAHIPLERI
239
(1485)
Mülk Sahibi
I Gelir Kaynakları
I Gelir Miktarı.
İİ7Ö
190
Mahmud v.-i Menteşe
i 1 mz., m.
[h^ky!
I I mz., m.
Mahmud ve Âhmed ve Lütfuİİah ve Kaya ev.-ı Mehmed
i l k.,t.m.; 1 k., 1/2 m. i i 4 ( ) 5 ; 5
Mahmud Çelebi v.-i Emir Yusuf
|İ85
jlky^t^m^
Ev.-ı Mahmud
515
TİKİ72m.
Ev.-ı Mansur
Îİk:728745m:
324
Mehmed Çelebi ev.-ı Hasan Aga
| İ k., t.m.
İ680
Mehmed Çelebi ev.-ı Hasan Paşa
|İmz!7İ72m;
İ250
Mehmed ve Ramazan ev.-ı Mehmed
] İ k,t!m!
İ3Ö5
Verese-i Mehmed Beg
;1
k.,
t.m.
İİÖÖ5
Ev.-ı Mehmed Paşa
T
l
m
z
7
1/2
m"
İ25Ö
Mezid b. Turali
Mes'ud Çelebi ve Hasan ve Âli ve Kaya ve Sultan binti Hüseyin ] l k , t m ^
Î76Ö
Mahmud v.-i Kılıç
Î İ k , l ) 3 m:
Mes'ud v.-i Kılıç ve Beycegez v.-i Kulaguz ve Ulubeg ve Kiçibeğ
İ2., t.m.
ev.-ı Alparslan (her biri 1/3)
Ev.-ı Mihrnad Beg
Murad Beg (+)
Ev.-ı Murad Beg (+)
Mustafa v.-i Kaya
Ömer v.-i Ahi Teberrük (+)
Ömer v.-i Teberrük {+)
Ömer ve Ali ve-i Hamza
Ev.-ı Pîr Hasan Çelebi
Ev.-ı Pîr Mahmud ve ev.-ı Şeydi
Ev.-ı Rükneddin
Sarucasalar Âhmed ve İsmail ve Sevindik (bir eşkün virürler)
Sevinç v.-i Balı
Ev.-ı Şeydi
Şeydi Beg v.-i Pîr Hasan
Şehsuvar Çelebi v.-i Ahmed Çavuş
Ev.-ı Şeyh Halil
Tâceddin Beg, zaim-i Gedegra
Tur Çelebi ve Efendi
Ev.-ı Turşah ve ev.-i Emir Hasan ve ev.-ı Şeyh Hasan ve ev.-ı ııbeg ve Gülhan binti llbeg
Yunus Fakih (eşkünsüz)
Can Paşa ?
Verese-i'Halil Beg ^ TT 387de)
|1525
i l k.,1/2 m; 1 mz.,t.rn.
[ l £^ l / 6 m r
;1 k.,t.m.
i 1 k7l)2 mr^^^^'''^^^^'^
İ1Ö88
|l76
] İ 3 0 \
i'325;
İ2k.,t.m.
Tıioö
U k . 4 3 / 2 4 m.
j l k.,t.m.
ilmz-, 1/2 m.
İ l k , İ72'm^
]1 k,tnı;
]'lk,l74m]lk7l74mr''^]^^^^
jİk.,t.m.
i l'L,t^m.
i 1 mz.t.m.
i l k.,1 mz,m.; 1 k.,d.
i İ kT V S m!
1 k., t.m.
1 k.,t.m.; 1 mz.,d.
1 k.,374 mT
Tl'77^5
İ244
İ375'7
1165
İİ97!5
[lööî
İİ73
[385
İ6ÖÖ
i 185
i450
İ455(xj"
IhXy^
h.k.y.
1750
166
499
(-I-) işaretli olup altalta yazılan kişiler aynı kişiler olmalı. Mehmed Ç.ev.-ı Hasan Paşa ile bir önceki sayfa
daki ev.-ı Hasan Paşa ve evlâd-ı Pir Mahmud ile birlikte yazılan evlâd-ı Şeydi ile daha sonra yazılan
evlâd-ı Şeydi aynı kişiler olmalıdır.
(x) Tâceddin Beg'in zeametine dâhil Kayalu ve Kargucak köylerinin toplam 3215 akçelik dîvânî geliri de
kendisine temlîk edilmiştir: bkz. T T 37, s.573, 579; T T 4 1 , s. 1 1 .
Kısaltmalar: ev.-ı: evlâd-ı; v.-i :veled-i; k.: karye; mz.; mezraa; t.m.: tamam malikâne; m.: mâlikâne;
d.:divânî ç.:çiftlik.
240
Yrd.Doç.Dr.Mehmet ÖZ
T A B L O IX a: 1520'DE MÜLK SAHİPLERİ (GEDEGRA)
Mülk Sahibi
Ev.-ı Abdurrahman (Halife)
Ev.-ı Âdilşah
Ahmed v.-i ....? Beg
Ahmed ve Emir v.-i Mehmed
Ali v.-i Hamza
Aydın
; Gelirleri
';2 k^Vm^fbiri' 1/4) 1006"
Jrk!';rn"(2,V4)'^^^''^'''''' •
j l mz.,m.
İlk^m.
i l k^'^my (13/24)
Bahşı v.-i Şeyh Emir
Ev.-ı Balakçı-eşkünlü
Begcügez v.-i KulaQuz
Çavuş Ahmed v.-i Hacı Murad
Evlâd-ı Dündar (Verese-i Hamdullah)
Emir
Ev.-ı Emir Hasan ve ev.-ı Kaya ve Ali v.-i (Şeyh)
]1
;2
'"^2
'iî
k.,rrı.(l/8)
mz.,m.
k!', m^a/S)
k!',m!(î/4)
]l
i cy,l'mz.'(l/2)m!
•î k. İ / 3 m . ^ ' '
i l mz^ 1/2 m^
;l'k.','l/2m;
Hacı R r Ali
Halil
'ı k., ı / 2 m ;
Verese-i Halil Beg
; İ k374"m.
Hamdullah v.-i Hasan
':l'k.',m"
Hamid Beğ
: i k!^ 9 / l Ö ' m ;
Ev.-ı Hamza
llkTl/Sm;
Hamza v.-i Ömer
]İ k r i l 7 2 4 '
Verese-i Hasan (Hasan Paşa evlâdı da hisse yermiş) : 1 k.,m.
•1 k ' , ' l / 2 m .
Hasan ve Bahşayis ev.-ı Yusuf
4 k., (biTri72jmr"'"^^^
Ev.-ı Hasan Beg
:1 k.,m.
Ev.-ı Hasan Paşa
j
İk,"İ/2m;
Kasım Çelebi v.-i Mahmud
']İ'k7İ/lÖ'm^
Kaya v.-i Abdullah
h k','1,5/4 m'.'
Kaya v.-i Lütfullah
;lmz.,5/32m.
Mahmud v.-i Eyne Beg
Mahmud ve Ahmet ve Lütfullah ve Kaya ev.-ı Mehme l mz.,m.
Mahmud v.-i Menteşe
\3 mz.(biri 7/8)m.
Mahmud Çelebi v.-i Emir Yusuf Ç.
'•2k7m.(biri'l72) ' '
' l k.,m.
Ev.-ı Mahmud
i l k . , 1/2 m',
Ev-ı Mansur
.1 k.,m.
Verese-i Mehmed Beg
2 k.,m.(biri'28/45) '
Mehmed Ç.ev-ı Hasan Aga
1 k.,m."
Ev.-ı Mehmed Paşa der Osmancık
';l'k.,'l73m.
Maksud v.-i Kılıç
J2 k.7İ/3 m. ' ' •
Mes'ud v.-i Kılıç
Mes'ud Çelebi ve Hasan ve Ali ve Kaya ve Sultan
•1 k.,m.
binti Hüseyin
1 mz., 1/2 m.
Mezid bin Turali
Ev.-ı Mihmad Beg
Murad Beg(+)
Ev.-ı Murad Beg(-ı-)
Mustafa v.-i Kaya
Ömer v.-i Teberrük (+)
| 1 k.(l72); 1 mzi,m."
1 k.,m.
• l'k.'m.
Ik., l/2m.
' i k., l / 2 m . '
Gelir Miktarı
•^1006
İ77,5
ih.ky.
1695
|45
;686'
1740
•:453'
1650
:2247
i 753
îis's
1277.5
1330^5
;1256
İ550 '
;1370
İ753 '
İ253 '
^920
;294
İ3127
;8Ö5'•
fl292
;152
i 800,5
; 154.5
:63d
•;858;5'
:525
'277,5
:522 "
;1539'"
^785"
;193 "
;452,5
:1170
'450
;1480'
•288
'260 "
'730
'330 fi
TAHRIR DEFTERLERINE
GÖRE VEZIRKÖPRÜ
YÖRESINDE MÂLIKÂNE-DIVÂNÎ SISTEMI
Mülk Sahibi
İGelir Kaynakları
Ömer v.-i Ahi Teberrük (+)
Î2 k.,m.
Paşa Hatun
Fl mz., T/8
m
Ev.-ı R r Hasan Çelebi
[l
k ; m ;
Ev.-ı Riikneddin '
.. ."7 7 Z7 I I .
Il^
rrı7''' ' '
Ev.-ı Saruca salar-eşkünlü
U k.,m.
Ev.-ı Şeydi ;
;'
7ZIIZZL^1^^...İJ^Xİ'^^^
E.v-ı Şeydi ve ev.-ı Pîr Mahmud
]l mz., T/2 m.
Verese-i Şeydi Beg v.-i Hasan
f l kk!; l 7 4
m !
Sevinç v^-i Balı '
'
Şehsüvar Çelebi v.-i Ahmed Çavuş
İİ k.,m.
Ev.-ı Şeyh Halil
îl
m z V . m
Tâceddin B e g ' '
'[rriir^III
J^^K-'^'î^^-;'4^
Turali ve Efendi
.
î l mz., ib.
Ev.-ı Turşah ve ev.-ı Emir Hasan ve ev.-ı Şeyh Hacı ve
•, , , /o
ev-ı Ilbeg ve Gülhan binti Ilbeg
^-^İ^Z.
Ulubeg ve Kiçibeg ev.-i Alparslan
i l k.,m.
Yunus Fakih (Kadimİik ve yurd, eşkünsüz
1 mz.,d.
Kızlu B
e
g
;
1
k ; 1/3 m
:
Can Başa
î l k,' 1/4
m :
FerruhşadBeg
' a k ^ ^ T / 2
241
İGelir Miktarı
:İ585
. ; 5 Ö
İ 5 Ö 2
' ' ' ' 1 3 2 0
i 1474
j
.Z7IZIIZIZZZriIZZ}ZK;'Z/'}.^^^^^
:İ55
2 3
7
178
; : 2 Ö Ö
.;753
^OOA
i
':452,5
;3Ö8
:
]576
İ 4 İ 9
m . İ 5 6 5
T A B L O VIII b: KOCAKAYASI'NDA MÜLK SAHİPLERİ ( 1485)
Mülk Sahibi
Abdullah Beg
jGelir Kaynakları
' ^ ' 0 / 2
Mihmad ve Âhmed ve Bahşayiş ev.-ı Yusuf(+)
Ev.-ı YusuİF
eşkünlü
Tâceddin Beg
m.(Zeytun)
İGelir Miktarı.
170
; ı k.1/4 m.(Zeytun)
:590
[ T m z . i b İ G ö l ) - r ^ i 2 k' ^ d i î l G ö İ ) İ ' 4 7 1 Ö '
T A B L O IX b: KOCAKAYASI'NDA MÜLK SAHİPLERİ ( 1520)
Mülk Sahibi
[Gelir Kaynakları
ZZIIZIZIZİlK^^^
[Gelir Miktarı.
Abdullah Beg
'
Mihmad ve Ahmed ve Bahşayiş ve ev.-ı Yusuf
; 1 k., 1/4 m.
i 463
Tâceddin Beg
İ2 k.,d.
i6021
1 5 7 6 Tarihli Deftere Nazaran Vakıf ve Mülklerdeki Değişiklikler Listesi
1. Ömer v.-i Ahi Teberrük mülkünün 1/6'sı, hisse sahibi
vakfedilmiş.
Hatun tarafından Biga köyü camiine
2. Abdurrahman (Halife) evladının mülkü Hacı Mustafa Bey tarafından satın alınıp Kuşçular kö
yündeki camiine vakfedilmiş.
3. Mehmed ve Ahmed ve Lütfullah ve Kaya evlâd-ı Mahmud mülkünün 1/3'ü mülk-ü mübeyyi-i
Mustafa ve Ali, l / 3 " ü llyas v.-i Mehmed ve 1/3'ü Sevindik v.-i Şeydi.
4. Tur Çelebi ve Efendi'nin hissesinin yarısı vakf-ı cami olmuş, yarısı yine aynı ailenin mülkü ola
rak kalmış.
5. Şeyh Ümmet Zaviyesinin geliri Simre-i Lâdik(Havza)'teki bir hamam vakfına tahsis edilmiş.
6. Ramazan'ın mülkünün yansı evlâdı elinde kalırken diğer yarısı Sonisa'da Bayram köyü camii
vakfına verilmiş.
7. Hasan Çelebi veresesinin hissesi Amasya'da bir camie vakfedilmiş.
8. Mehmed ve ibrahim ve Pir Mehmed'in hissesi önceki defterde yanlışlıkla Mevlânâ Musa Fakih
v.-i Bereket'e verilmişken (bu muhtemelen 1554 tahriridir) yeni defterde Mevlânâ
(adı okunamadı)'ya
verilmiş.
© Copyright 2025 Paperzz
