SOSYAL ÇEVREBİLİME GİRİŞ
Prof.Dr. Aykut Çoban
AMAÇ
Bu ders, toplum-çevre ilişkilerinin çeşitli boyutlarının araştırılmasına bir giriş yapmayı
amaçlamaktadır. Öğrencilerin, ekolojik konuları toplumsal-siyasal bir eksende anlamalarını
sağlamayı, çeşitli kuram ve yaklaşımları tartışmalarını ve değişik perspektifler karşısında
kendi eleştirel düşüncelerini geliştirmelerine aracılık etmeyi hedeflemektedir. Ders boyunca,
üç temel noktaya odaklanacağız: i) toplumun doğayla etkileşimi, ii) toplum-çevre ilişkilerini
anlamaya dönük kuramsal yaklaşımlar, iii) bu ilişkilerin sonucu olan çeşitli ekolojik sorunları
gidermeyi/azaltmayı hedefleyen toplumsal hareketler, siyasal strateji arayışları ve bunların
sınırları. Her hafta dersin ilk yarısı konunun sunulmasına, ikinci kısmı ise tartışmaya
ayrılacaktır. Tartışma, aşağıdaki listede her haftanın ilk sırasında yeralan okuma parçası
çerçevesinde yapılacaktır. Tartışmayı gerçekleştirebilmek için parçanın okunarak ve en çok
bir sayfalık bir değerlendirme yazısı yazılarak derse gelinmesi gerekecektir. Değerlendirme
yazıları geçme notunun yarısını oluşturacaktır. Öğrenciler ayrıca bir dönem ödevi
hazırlamakla yükümlüdür.
İÇERİK VE OKUMA LİSTESİ
1. Hafta: Ekoloji, Siyaset ve Toplum
A. Çoban, “Doğa Toplum ve Yöntem,” H.Reyhan, H.H.Doğan, A.Mutlu, A.S.Reyhan (der)
Sosyal Çevrebilimleri, Ankara, Siyasal Kitabevi, 2014, 15-35.
J. Barry, Environment and Social Theory, London and New York, Routledge, 1999, 6-32.
R. Keleş, C. Hamamcı, A. Çoban, Çevre Politikası, 7.Baskı, Ankara, İmge, 2012, Bölüm I.
P. Dickens, Society and Nature: Towards a Green Social Theory, New York, Harvester
Wheatsheaf, 1992, 1-17.
T. Benton, ‘Environmental Sociology: Controversy and Continuity’, Sosiologisk Tidsskrift,
Vol. 9, 2001, 5-48.
T. Forsyth, Critical Political Ecology: The Politics of Environmental Science, London and
New York, Routledge, 2003.
W.P.Kabasenche, M.O’Rourke, M.H.Slater (ed), The Environment: Philosophy, Science, and
Ethics, Camb. Mass, MIT Press, 2012.
2. Hafta: Toplumsal İlişkiler ve Çevre
A.Şenel, Kemirgenlerden Sömürgenlere İnsanlık Tarihi, Ankara, İmge, 2006, 144-155; 396413; 807-817; 1001-1020
J.B. Foster, Savunmasız Gezegen: Çevrenin Kısa Ekonomik Tarihi, Çev. H. Ünder, Ankara,
Epos, 2002, 37-78 ve 97-122
A. Çoban, ‘Ekolojik Tartışmalar Bakımından Marx’ın Düşüncesinin Değeri’, Kurtuluş, Sayı
2, 2012, 93-104.
P. Robbins, Political Ecology, Londra, Blackwell, 2004.
L. Martell, Ecology and Society: An Introduction, Cambridge, Polity, 1994, 164-183.
R. Keleş, C. Hamamcı, A. Çoban, Çevre Politikası, 7.Baskı, Ankara, İmge, 2012, Bölüm II.
F. Engels, Maymundan İnsana Geçişte Emeğin Payı, Ankara, Başak, 1989 [1896].
Y. Haila ve R. Levins, Humanity and Nature: Ecology, Science and Society, London, Pluto,
1992, 182-224.
P.J. Bowler, The Environmental Sciences, London, Fontana, 1992.
3. Hafta: Çevre Felsefesi
J. R. Des Jardins, Çevre Etiği, Çev. R. Keleş, Ankara, İmge, 2006, 27-98.
H. Ünder, Çevre Felsefesi, Ankara, Doruk, 1996, s.106-131.
D.R. Keller (ed), Environmental Ethics: the Big Questions, Oxford, Wiley-Blackwell, 2010.
J. Connelly ve G. Smith, Politics and the Environment: From Theory to Practice, 2nd ed.,
London and New York, Routledge, 2003, 13-46.
N. Carter, The Politics of the Environment: Ideas, Activism, Policy, Cambridge, Cambridge
University Press, 2001, 13-39.
R. Eckersley, Environmentalism and Political Theory: Toward an Ecocentric Approach,
Albany, State University of New York, 1992, 7-71.
R. Attfield, Environmental Philosophy: Principles and Prospects, Aldershot, Avebury, 1994.
J.M. Meyer, ‘Interpreting Nature and Politics in the History of Western Thought: The
Environmentalist Challenge, Environmental Politics, Vol.8, No. 2, 1999, 1-23.
4. Hafta: Çevre-Toplum Arasındaki Madde Akışları ve Toplumsal Metabolizma
J.B. Foster, Marx’ın Ekolojisi: Materyalizm ve Doğa, Çev. E.Özkaya, Ankara, Epos, 2001,
195-241.
H. Schandl ve N. Schulz, ‘Using Material Flow Accounting to Operationalize the Concept of
Society’s Metabolism. A preliminary MFA for the United Kingdom for the Period of 1937 –
1997’, Colchester, University of Essex ISER Working Paper 2000-3,
http://www.iser.essex.ac.uk/pubs/workpaps/pdf/2000-03-1.pdf
M. Fisher-Kowalski ve H. Haberl, ‘Tons, Joules, and Money: Modes of Production and Their
Sustainability Problems’, Society and Natural Resources, Vol. 10, No. 1, 1997, 61-85.
R.U. Ayres ve U.E. Simonis, Industrial Metabolism: Restructuring for Sustainable
Development, Tokyo, New York, Paris, United Nations University Press, 1994.
R. Keleş, C. Hamamcı, A. Çoban, Çevre Politikası, 7.Baskı, Ankara, İmge, 2012, Bölüm III.
M.M.Bell, An Invitation to Environmental Sociology, Thousand Oaks, London and New
Delhi, Pine Forge Press, 1998, 1-32.
5. Hafta: Yokolan Çevre, Yokolan Toplum
Video gösterimi ve tartışma:
Akıntıya Karşı – Ezgi Akyol, Volkan Işıl, Özlem Işıl, Umut Kocagöz – 2012
C.Ponting, Dünyanın Yeşil Tarihi, Çev. A. Başcı, İstanbul, Sabancı Uni., 2008 : 1-9.
6. Hafta: Tüketim Toplumu ve Çevre
A. Leonard, ‘Bireysel Değişimden Toplumsal Değişime’, L.Starke (ed) Dünyanın Durumu
2013: Sürdürülebilirlik Hâlâ Mümkün mü ? Çev.C.U.Ekiz, Ç.Ekiz, İstanbul, İş Bankası Yay.
2014, 343-357.
T. Jackson, ‘Sürdürülebilir Yaşam Tarzının Zorlukları’, Worldwatch Enstitüsü, 2008
Dünyanın Durumu, Çev. A. Başçı, İstanbul, Tema, 2008, 53-70.
Worldwatch Enstitüsü, Dünyanın Durumu 2004: Tüketim Toplumu, Çev. A.B. Sander,
İstanbul, Tema, 2004.
E. Shove ve A. Warde, ‘Inconspicuous Consumption: The Sociology of Consumption,
Lifestyles, and the Environment’, in R.E. Dunlap, F.H. Buttel, P. Dickens, A. Gijswijt (eds)
Sociological Theory and the Environment: Classical Foundations, Contemporary Insights,
Lanham, Rowman and Littlefield Publishers, 2002, 230-251.
T.W. Luke, ‘Green Consumerism: Ecology and the Ruse of Recycling’, in J. Bennett ve W.
Chaloupka, (eds) In the Nature of Things: Language, Politics and the Environment,
Minneapolis, University of Minnesota Press, 1993, 154-172.
C. Lodziak, ‘On Explaining Consumption’, Capital and Class, No. 72, 2000, 111-133.
N. Klein, No Logo, London, Flamingo, 2000 [Türkçeye çevrildi].
7. Hafta: ‘Tepkesel Modernleşme’ ve ‘Yaşam Siyaseti’
A. Giddens, Sağ ve Solun Ötesinde: Radikal Politikaların Geleceği, İstanbul, Metis, 2002,
198-228.
U. Beck, ‘Risk Society and the Provident State’, trans. M. Chalmers, in S. Lash, B.
Szerszynski, B. Wynne (eds) Risk, Environment and Modernity, London, Thousand Oaks,
New Delhi, 1996, 27-43.
U. Beck, Risk Society: Towards a New Modernity, trans. M. Ritter, London, Sage, 1992
[Türkçeye çevrildi]
U. Beck, Ecological Politics in an Age of Risk, trans. A. Weisz, Cambridge, Polity, 1995.
T. Benton, ‘Social Theory and Ecological Politics: Reflexive Modernization or Green
Socialism?’, in R.E. Dunlap, F.H. Buttel, P. Dickens, A. Gijswijt (eds) Sociological Theory
and the Environment: Classical Foundations, Contemporary Insights, Lanham, Rowman and
Littlefield Publishers, 2002, 252-273.
P. Dickens, Society & Nature: Changing our Environment, Changing Ourselves, Cambridge,
Polity, 2004, 51-54.
8. Hafta: Çevreci Hareketler ve Yeşil Partiler
A. Çoban, “Çevrecilik”, G.Atılgan ve A.Aytekin (der), Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler,
Disiplinler Arası İlişkiler, İstanbul, Yordam, 2013, 455-486.
A. Çoban, ‘Çevreciliğin İdeolojik Unsurlarının Eklemlenmesi’, Siyasal Bilgiler Fakültesi
Dergisi, Vol. 57, No. 3, 2002, 3-30.
A. Çoban, ‘Community-based Ecological Resistance: the Bergama Movement in Turkey’,
Environmental Politics, Vol. 13, No.2, 2004, 438-460
J. Porritt, Yeşil Politika, Çev. A. Türker, İstanbul, Ayrıntı, 1988.
P. Dickens, Society & Nature: Changing our Environment, Changing Ourselves, Cambridge,
Polity, 2004, 238-252.
J. Connelly ve G. Smith, Politics and the Environment: From Theory to Practice, 2nd ed.,
London and New York, Routledge, 2003, 83-120.
N. Carter, The Politics of the Environment: Ideas, Activism, Policy, Cambridge, Cambridge
University Press, 2001, 83-155.
Ö. Akdemir, Anadolu’nun Altın’daki Tehlike: Kışladağ’a Ağıt, İstanbul, Evrensel, 2011.
M. Hamsici, Dereler ve İsyanlar, Ankara, Nota Bene, 2010.
9. Hafta: Sınıf, Kirlilik ve Çevresel Adalet
P. Burkett, Marx ve Doğa: Al-Yeşil Bir Perspektif, Ankara, Epos, 2004, bölüm 13.
A.Çoban, ‘Sınıfsal Açıdan Ekolojik Mücadele, Demokrasinin Açmazları ve Komünizm’,
Yaşayan Marksizm, Yıl 1, Sayı 1, Şubat 2013, 243-282.
A. Çoban, ‘Çok Uluslu Şirketler–Ekolojik Zarar İlişkisinin Ekonomi-Politiği’, in M. Marin
ve U. Yıldırım (eds) Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar: Ekolojik, Ekonomik, Politik ve
Yönetsel Perspektifler, İstanbul, Beta, 2004, 273-298.
A.Dobson, Green Political Thought, London and New York, Routledge, 1990, 152-169.
V. Plumwood, Environmental Culture: The Ecological Crisis of Reason, London and New
York, 2002, Routledge, 81-96.
J. Martinez-Alier, The Environmentalism of the Poor: A Study of Ecological Conflicts and
Valuation, Cheltenham, UK and Northampton, MA, USA, Edward Elgar, 2002.
D. Harvey, Justice, Nature and the Geography of Difference, Oxford, Blackwell,
1996, 358-365, 366-371, 385-391.
C. Okereke, Global Justice and Neoliberal Environmental Governance, London and New
York, Routledge, 2008.
10. Hafta: Çevre Politikası Yaklaşımları ve Uygulama Araçları
R. Keleş, C. Hamamcı, A. Çoban, Çevre Politikası, 7.Baskı, Ankara, İmge, 2012, Bölüm X.
P.F. Steinberg, S.D. VanDeveer (ed) Comporative Environmental Politics, Camb. Mass, MIT
Press, 2012.
J.S. Dryzek, The Politics of the Earth: Environmental Discourses, Oxford, Oxford University
Press, 1997, 61-119.
S. Beder, Environmental Principles and Policies: An Interdisciplinary Introduction, London,
Earthscan, 2006.
G.A. Wilson ve R.L. Bryant, Environmental Management: New Directions for the TwentyFirst Century, London, UCL Press, 1997, 3-18.
M.A. Hajer, ‘Ecological Modernisation as Cultural Politics’, in S. Lash, B.Szerszynski, B.
Wynne (eds) Risk, Environment and Modernity, London, Thousand Oaks, New Delhi, 1996,
246-268.
G. Hardin, ‘The Tragedy of the Commons’, Science, Vol.162, No.3859, 1968, 1243-1248.
W. Ophuls, ‘Leviathan or Oblivion?’, in H.E. Daly, (ed) Toward a Steady-State Economy,
San Francisco, W.H. Freeman and Company, 1973, 215-230.
11. Hafta: Devlet ve Çevresel Koruma
R. Keleş, C. Hamamcı, A. Çoban, Çevre Politikası, 7.Baskı, Ankara, İmge, 2012, Bölüm XII.
A. Schnaiberg, ‘The Political Economy of Environmental Problems and Policies:
Consciousness, Conflict and Control Capacity’, Advances in Human Ecology, vol. 3, 1994,
23-64.
A.Çoban ve B.Duru, ‘Emek Ekseninde AKP İktidarının Çevre ve Kent Politikaları’, İktisat
Dergisi, Sayı 508-510, 2009, 57-68.
J. Barry ve R. Eckersley (eds) The State and the Global Ecological Crisis, Cambridge, MIT
Press, 2005.
R.J. Johnston, Environmental Problems: Nature, Economy and State, London and New York,
Belhaven Press, 1989, 110-186.
J. Barry, Rethinking Green Politics, London, Thousand Oaks, New Delhi, Sage, 1999, 101192.
M. Marin ve U. Yıldırım (der) Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar: Ekolojik, Ekonomik,
Politik ve Yönetsel Perspektifler, İstanbul, Beta, 2004.
Online Türkiye çevre mevzuatı için: www.cevresehircilik.gov.tr
12. Hafta: ‘Sürdürülebilir Kalkınma’ ve Sınırları
Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu, Ortak Geleceğimiz, Ankara, Türkiye Çevre Sorunları
Vakfı, 1989, 73-102.
A. Mengi ve N.Algan, Küreselleşme ve Yerelleşme Çağında Bölgesel Sürdürülebilir Gelişme:
AB ve Türkiye Örneği, Ankara, Siyasal Kitabevi, 2003.
L.Starke (ed) Dünyanın Durumu 2013: Sürdürülebilirlik Hâlâ Mümkün mü ? Çev.C.U. Ekiz,
Ç.Ekiz, İstanbul, İş Bankası Yay. 2014.
D. Pearce ve E.B. Barbier, Blueprint for a Sustainable Economy, London, Earthscan, 2000.
J. Kirkby, P. O’Keefe ve L. Timberlake (eds) The Earthscan Reader in Sustainable
Development, London, Earthscan, 1995.
J. O’Connor, ‘Is Sustainable Capitalism Possible?’, in M. O’Connor (ed) Is Capitalism
Sustainable? Political Economy and the Politics of Ecology, New York and London, The
Guilford Press, 1994 [Türkçesi G.N.Demirer, M.Duran, G.Özgür (der) Marxism ve Ekoloji,
Ankara, Öteki, 2000, 417-427].
Ü. Şahin, ‘Bir Truva Atı Olarak Sürdürülebilir Kalkınma’, Üç Ekoloji, Sayı 2, 2004, 9-30.
D. Worster, ‘The Shaky Ground of Sustainability, in G. Sessions (ed) Deep Ecology for the
21st Century, Boston and London, Shambhala, 1995, 417-427.
J.M. Foster, Ecology Against Capitalism, New York, Monthly Review Press, 2000, 79-82.
13. Hafta: Küresel Çevre – Küresel Politikalar?
S. Budak, ‘Uluslararası Çevre Düzenlemeleri Bağlamında Politika, Adalet, Katılım’, M.
Marin ve U. Yıldırım (der) Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar: Ekolojik, Ekonomik,
Politik ve Yönetsel Perspektifler, İstanbul, Beta, 2004, 385-430.
G. Kütting (ed) Global Environmental Politics: Concepts, Theories and Case Studies, Londra,
Routledge, 2011.
F. Biermann, P. Pattberg (ed) Global Environmental Governance Reconsidered, Camb.
Mass., MIT Press, 2012.
R. Falkner, Business Power and Conflict in International Environmental Politics,
Basingstoke, Palgrave Macmillan, 2008.
P.S. Chasek, D.L. Downie, J.W. Brown, Global Environmental Politics, 4nd ed., Boulder,
Westview Press, 2006.
A. Çoban, ‘Küreselleşmeye Karşı Olmak: Olanaklar ve Sınırlılıklar’, Praksis, 7, 2002,
117-164.

Book 1.indb - Pegem.net