Mitolojiden Yans›yanlar Haluk Erdemol ORPHEUS EURYD‹KE ‹LE Camille Corot 1861 T Mitolojideki sevi öyküleri aras›nda özel bir yeri olan Orpheus ve Eurydike’nin öyküsü Trakya’n›n k›rsal bölgelerinde geçmektedir. rakya kral› Oeagros’un o¤lu olan Orpheus ne Truva Savafl›’n›n kahramanlar› Akhilleus, Hektor ve Odysseus gibi savaflç› bir kiflili¤e, ne Herkül’ün gücüne ne de Narkissos ve Adonis’in erkek güzelli¤ine sahipti. Kendi halinde bar›flç›l bir ozan ve müzik dostuydu o. Bu yeteneklerini Zeus’un k›zlar›ndan, sanatsal güzellikleri temsil eden dokuz Musai’den biri olan annesi Kalliope’den alm›flt› (Müzik ve Müze sözcükleri Musai’den kök alm›flt›r). Henüz ilkgençlik y›llar›nda Apollo’nun hediye etti¤i lir eflli¤inde söyledi¤i ezgiler tüm canl›lar› kendinden geçiriyor, en kat› yürekleri 79 BD HAZ‹RAN 2014 bile hayranl›kla izlediler bu dü¤ünü. Ne yaz›k ki sevgililerin mutlu birliktelikleri uzun sürmedi. Ormandaki gezintilerinden birinde Eurydike çoban Aristaeus ile karfl›laflt›. K›z›n güzelli¤ine vurulan çoban›n sald›rgan tav›rlar›ndan ürkerek kaçmaya çal›flan Eurydike otlar›n aras›ndaki bir y›lan›n kuyru¤una bas›nca topu¤unda ince bir ac› duydu. Zehirli y›lan sokmufltu onu. Orpheus’un ad›n› say›klayarak orac›kta son nefesini verdi Eurydike. E 1 bile yumuflat›yordu. O lirini çalarken a¤açlarla kayalar›n bile iç çekti¤i söylenirdi. Hayranlar› aras›nda orman perileri de vard› kuflkusuz. Onlardan biri de Eurydike idi. Yak›nlaflmalar› ve birbirlerine âfl›k olmalar› uzun sürmedi. Evlendiler. Dü¤ününde lirinin tellerine baflka bir çoflkuyla dokundu Orpheus. Sevgili efli için en güzel ezgilerini söyledi. Bayram yerine döndü ormanlar. Olymposlular 80 O rpheus’un liri susmufltu. Eurydike’sini yitirmeyi kabullenip yas ezgileri söylemedi. Yazg›s›na isyan etti. Sevdice¤i art›k yan›nda de¤ildi, ama onun nereye gitti¤ini biliyordu. Yeralt›’na inip Ölüler Diyar›’n›n hükümdar› Hades’ ten geri isteyecekti onu. Yüre¤inde keder, elinde liri, yas dolu ezgileriyle Ölüler Diyar›’n›n kap›lar›ndan geçmesi zor olmad›. Karanl›klara aç›lan geçidin zorba bekçileri bile ona ac›m›fl, onun ezgileriyle kalpleri yumuflam›fl, geçmesine ses ç›karmam›fllard›. Hades ile efli Persephone birden karfl›lar›nda bulduklar› bu kederli 2 canl›ya ilgiyle kulak BD HAZ‹RAN 2014 3 verdiler. “Ey, Yeralt›’n›n ölümsüzleri!” diye bafllad› Orpheus. “Eflimi geri almak için geldim huzurunuza. Yaflam›n›n bahar›nda bir y›lan›n zehirli diflleriyle diyar›n›za göçtü o. Beni buraya getiren Sevgi’dir; o Sevgi ki biz yeryüzünde yaflayanlar için güçlü bir tanr›d›r. Eski söylencelerden biliyorum ki burada, sizlerin de yabanc›s› olmad›¤›n›z bir fleydir o. Eurydike’nin erken kopan yaflam ipli¤ini dü¤ümleyerek onu bana geri vermeniz için yalvar›yorum. Elbet hepimiz bir gün diyar›n›za gelece¤iz. Eurydike de ömrünün sonunda gelecek elbette. Fakat o zamana dek onu ba¤›fllay›n bana. Yeryüzüne yaln›z göndermeyin beni. Dile¤imi kabul etmezseniz beni de ölümün ba¤r›na koyun; onunla kalay›m burada.” Hangi yürek dayanabilirdi bu ezgilere? Ayr›l›¤›n özlemini iyi bilen Persephone yafll› gözlerini yalvar›rcas›na Hades’e çevirdi, o da 1-Eski Roma zemin mozayi¤i 2-Jan Breughel (1568-1625) 3-acopo del Sellaio (1442-1493) 4-Delacroix (1798-1863) 5-Ary Scheffer (1795-1858) 4 kabul etti Orpheus’un dile¤ini. Ça¤›rd›klar›nda Eurydike yeni göçmüfllerin aras›ndan süzülerek hayal gibi geldi. Birlikte dönmelerine izin ç›km›flt›, ama bir flartla: Al›nlar›na günefl düflene dek Orpheus arkas›na dönüp Eurydike’ye bakmayacakt›. Geri dönüfl yolunda sessizlik içinde ilerlemeye bafllad›lar. Orpheus dile¤inin kabulüyle mutlu olmufltu, ama içi içini yiyiyordu. Hades 81 BD HAZ‹RAN 2014 5 6 7 5-Ary Scheffer (1795-1858) 6-Pierre Amédée Marcel-Béronneau (1869-1937) 7-Gioacchino Giuseppe Serangeli (1768-1852) 82 8 8-George F. Watts (1817-1904) 9-Émile Lévy (1826-1893) kendisine bir oyun oynam›fl olabilir miydi? Eurydike gerçekten arkas›ndan geliyor muydu? Yine de flart› unutmuyor, arkas›na bakm›yordu. Nihayet ›fl›k gözüktü, Orpheus yeryüzüne ad›m at›nca daha fazla dayanamad›, elinde olmadan dönüp bakt›, fakat Eurydike henüz ›fl›¤a ç›kmam›flt›. Onu kucaklamak için at›lan Orpheus’un elleri bofllukta kald›. F›s›lt› gibi bir ‘elveda’ sözcü¤ü çal›nd› kulaklar›na. ›lg›na döndü Orpheus. Yürek da¤layan ezgileriyle orman› inletti. Ölüler Diyar›’na geri dönmek istedi, fakat bu kez bütün çabalar› sonuçsuz kald›. Orpheus’un yazg›s› onun Eurydike’den ayr› kalmas›na raz› olmad›. Ba¤bozumu kutlamalar› için yan›ndaki flölen alay›yla dolaflan flarap tanr›s› Dionysos Trakya’ya u¤rad›¤›nda kendisine sayg› göstermedi¤ini düflündü¤ü Orpheus’u cezaland›rmak için efllikçileri Mainadlar› onun üzerine sald›. Ç 9 Dionysos’un Roma’daki ad› Bacchus’den dolay› Bakkhalar da denilen bu kad›n grubu Dionysos’un onuruna verdikleri törensel flölenlerde do¤an›n insan› çoflturup esriklefltiren niteliklerini taflk›n hareketlerle, kendilerinden geçercesine dans ederek yaflayan yaban›l karakterli, bafltan ç›kar›c› kad›nlardan olufluyordu. Orpheus kendilerine ilgi göstermeyince ç›ld›ran Mainadlar zavall› genci parçalayarak öldürdüler. Yeryüzünde kalan parçalar›n› teyzeleri Musailer toplay›p gömerken Orpheus ikinci kez iniyordu Ölüler Diyar›’na. Orada hiçbir flarta ba¤l› kalmaks›z›n sevdice¤inin yüzüne doya doya bakabilirdi art›k. Mezar›n›n bafl›ndaki a¤aca konan bülbüllerin daha çoflkulu öttükleri söylenir. Öyküyü yap›tlar›na yans›tan sanatç›lardan yapt›¤›m›z seçkinin dizilimi öykünün zamansal ak›fl›na göre düzenlenmifltir. • [email protected] 83
© Copyright 2024 Paperzz
