Kulýnþak men Maylýkoca
Kulýnþak ile Maylýkoca
Kulýnþak:
Koceke, minezinniñ uyaný bar,
Kisimen aytýspaktýñ zýyaný bar.
Köresiz muný kalay, taksýr kocam,
Oylaðan mýna köptiñ kýyalý bar.
Kulýnþak:
Efendim, mizacýnýn çekingenliði var,
Kiþi ile atýþma yapmanýn zararý var.
Bunu nasýl görürsünüz, pirim efendim,
Bunu düþünen herkesin bir hayali var.
Maylýkoca:
Ýlesip kýyalýna akýlým kem be?
Menimen kim aytýsar sennen öñge.
Bozbala birimizdi carða iyterer,
Aytkanða akýlýñ bolsa, tipten könbe.
Maylýkoca:
Aklým hayaline takýlacak kadar kýt mý?
Benimle kim atýþýr senden baþka.
Delikanlý birimizi uçuruma ittirir,
Aklýn varsa söyleyene, tamamen inanma.
Kulýnþak:
Koceke, söziñe curt koymas endi,
Bozbala bir birine oylas endi.
Birinen at, birinen ton kiyip edik,
Þamasý erkimizge koymas endi.
Kulýnþak:
Efendim, sözüne halk inanmaz artýk,
Delikanlýlar bir biriyle kafadar artýk.
Birinden at almýþ, birinden ceket giymiþtik,
Görünüþe göre irademize býrakmaz artýk.
Maylýkoca:
Akýn eñ baðýñ canýp, ozðan atýñ,
Cenipsiñ birevlerdiñ balaðatýn.
Endeþe öleñdi koy biraz týnda,
Kocekeñ aytýp ötsiñ nasihatýn.
Maylýkoca:
Akýn, yolunu bulup öne geçen atýn,
Yenmiþsin birilerinin belaðatýný.
Þimdi þarkýyý þiiri býrak, biraz dinle,
Efendin söyleyip geçsin nasihatýný.
Kulýnþak:
Cýyýldýñ ülken-kiþi üyden tüzden,
Cüyrik at toptan ozýp beyge süzgen.
Maylýkoca Koñýratta Kulýnþak bop,
Ekevmiz þýðýp edik Orta Cüzden.
Kulýnþak:
Toplandýn büyük-küçük evden ovadan,
Yürük at guruptan ayrýlýp yarýþmýþ,
Maylýkoca Konýrat'ta Kulýnþak olup,
Ýkimiz çýkmýþ idik Orta Cüz'den.
Eki akýn þýðýp - edik topta cürgen,
Coðarý men tömendi aktap cürgen.
Egesip eki cüyrik þarþaðan soñ,
Atalar bir betinen caktap cürgen.
1 Doðum yapan haným için özel olarak kesilen hayvanýn eti.
Ýki akýn çýkmýþtýk toplumda yaþayan,
Aþaðý yukarý dolaþýp yürüyen.
Ýki yürük tartýþýp yorulduktan sonra,
Atalar bir yanýndan yardým etmiþler.
Maylýkoca:
Oyý bar aytatuðýn köpti munýñ,
Avýzý söz söylerge epti munýñ.
Coðarý men maktadým köktiñ ulýn,
Ekevmiz de maktarmýz elimizdi,
Eruvaktý el iþinde erimizdi.
Kötergen arman-bermen belimizdi,
Köterip cýðatuðýn cerimizdi.
Maylýkoca:
Söylediklerinin çok anlamý var,
Aðzý söz söylemeðe yatkýn bunun.
Neslini göklere çýkarýp övdüm,
Ýkimiz de methederiz halkýmýzý,
Ruhlarý halk içinde olan erimizi.
Doðrultmuþ ötede beride belimizi,
Dikip kaldýrmýþ yýkýlan yerimizi.
Kulýnþak:
Öleñge bul vakýtta saylanarsýñ,
Köñilge aytýskan soñ kayðý alarsýñ.
Eki elden eki cüyrik þýkkan bolsa,
Birinin savýrsýna baylanarsýñ.
Kulýnþak:
Þiir söylemeye bu vakitte hazýrlanýrsýn,
Atýþtýktan sonra gönlüne kaygý düþürürsün.
Ýki halktan iki yürük çýkmýþ ise,
Birisinin saðrýsýna yapýþýrsýn.
Kosýldýk eki cüyrik sayýmýzða,
Bir nuskan tüspegey de payýmýzða,
Taksýr-av öleñiñdi endi kamda,
Bozbala koymas boldý cayýmýzða.
Koþulduk iki yürük vadimize,
Hiçbir þey düþmeyecek payýmýza,
Efendim, þiirini þimdi hazýrla,
Delikanlý koymaz oldu mekanýmýza.
Maylýkoca:
Öleñde sende cürsiñ mende cürmin,
Þamasý eki dürsin boldý bir sýn.
Þalsañ da köterseñ de mýnk demeymen,
Köñiliñniñ kalaðaný özi bilsin.
Maylýkoca:
Þiirde sen de çeviksin, ben de çeviðim,
Görünüþe göre iki usûl bir kusur oldu,
Çelme atsan da kaldýrsan da ses çýkarmam,
Gönlünün arzu ettiðini kendin bilirsin.
Kulýnþak:
Koceke, söz obadan seskenipsiz,
Düniyeni osý künde eskeripsiz.
Curtýma kelmey cürgen kele kepsiz,
Kelseñiz taksýr kocam koþ kelipsiz?
Kulýnþak:
Efendim, söz derdinden korkmuþsunuz,
O zamanda dünyayý hatýrlamýþsýnýz.
Yurduma gelmiyorken gelmiþsiniz,
Efendim, geldiyseniz hoþ geldiniz.
Maylýkoca:
Koca edim kelmey cürgen keldim örden,
Ornýmdý kelgen cerden berdiñ törden,
Halkýña ayt, aytkan coldý mýktap kýlsýn,
Boladý sagan bergen maðan bergen.
Maylýkoca:
Yaþlý idim gelemiyordum, geldim yokuþtan,
Yerimi geldiðim yerden, baþköþeden verdin,
Halkýna söyle, söylediði yolu saðlam kýlsýn,
Sana veren bana vemiþ gibi olur.
Kulýnþak:
Koceke, kelmey cürgen keldiñ örden,
Ornýñdý kelgen cerden berdim törden.
Koca ediñ kelmey cürgen elimize,
Evelden kedey edi avkat körgen.
Kulýnþak:
Efendim, gelmiyorken geldin yokuþtan,
Yerini baþköþeden, geldiðin yerden verdim.
Yaþlý idin gelmiyordun yurdumuza,
Eskiden zenginlik görmüþ bir fakirdi.
Maylýkoca:
Koca edim kelmey cürgen, keldim örden,
Orýndý kelgen cerden berdiñ törden.
Er pende bir kudaydan avkat körgen,
Kýñýrayýp ne söz ayttýñ kelgen cerden?
Maylýkoca:
Yaþlý idim gelemiyordum, geldim yokuþtan,
Yerimi geldiðim yerden, baþköþeden verdin.
Her insan Tanrý'dan bir ihsan görür,
Aksilik edip ne söz söyledin geldiðin yerden?
Kulýnþak:
Koceke, ekensiñ ðoy öziñ zalým,
Bolsañ da kuday bergen iþiñ melim.
Kulýnþak:
Efendim, aman, sen ne zalim imiþsin,
Tanrý'nýn verdiði için malum olsan da.
1 Üç cüz: Kazak Türklerini soy bakýmýndan oluþturan Ulu, Orta ve Kiþi Cüzler
Devletim kuday bergen meniñ melim,
Tatkandý ýkýrar bolsa meniñ malým…
Osý ma tapkan söziñ ölip - öþip,
Cürüvþi eñ koñsýlýktan küniñ keþip.
Avýlým kögilimniñ iþinde östim,
Bul cerde kirdi cuvýp, kindik kestim.
Sandalðan Sondalýnýñ kedeyi ayttý,
Eytpese ketesiñ de Taþkent köþip.
Koceke bes - altý avýz cel sözim bar,
Koñýrattýñ köptigine talaspasañ,
Ak koca Koñýratta ne söziñ bar?
Benim bahtýmý Tanrýnýn verdiði malum,
Tadaný kabul etse benim malým.
Bulduðun sözün bu mu öle yok ola,
Yürüyen komþulukla gününü geçirmiþ.
Köyüm obam içinde büyüdüm.
Burada kiri yýkayýp göbek kestim.
Baþý boþ Sondalý'nýn fakiri söyledi,
Söylemese gidersin Taþkent'e göçüp.
Koca, beþ altý aðýz yel gibi sözüm var,
Konýrat'ýn çoðunluðuna sataþmasan,
Ak hoca Konýrat'a ne sözün var?
Maylýkoca:
Osý ma tapkan söziñ kesirlenip,
"Aytayýn munday gepti nesin körip.
Kalýn Koñýrat bolganda kay curt ediñ,
Kañðýrðan bir ketege cesir berip.
Maylýkoca:
Hiddetlenip bulduðun sözün bu mu,
"Böyle sözün neyini görüp söyleyeyim.
Büyük Konýrat varken hangi yurt idin,
Baþý boþ dolaþana dul vermiþ.
Kulýnþak:
Koceke, sýy sözbenen sýy bolasýz,
Sýy sözben bes - altý avýz biy bolasýz.
Bul sözdi kalýn Konýrat esitpesin,
Tentektiñ tepkisinde kýy bolasýz.
Kulýnþak:
Efendim, saygýlý sözle hürmet bulursunuz,
Hürmetli sözle beþ altý aðýz bey olursunuz.
Bu sözü kalýn Konýrat iþitmesin,
Kendini bilmezin eziyetinde horlanýrsýnýz.
Maylýkoca:
Körip em bir ketege satkanýñdý,
Bolmayma soðan kýlsañ taskanýñdý.
Kocanýñ senen korkar eþ cayý cok,
Tastap koy tirep turðan aspanýñdý.
Maylýkoca:
Görmüþtüm bir eþya sattýðýný,
Olmaz mý böyle yapsan taþkýnýný.
Hocanýn senden korkacak hiçbir tarafý yok,
Dayanýp durduðun direði býrak.
Kulýnþak:
Osý cerde bötendik kýp sýr bergeniñ,
Koñýrattý bulay degen bir körgeniñ.
Koceke, koñsým desem kýñýrayasýñ,
Evelden Koñýrat edi kün körgeniñ.
Ýþinde kocanýñ da bardý koca,
Üyinde kay kocanýñ arak boza.
Aramdý cep aytkanýñ ötirik bop,
Koca seniñ keremetiñ kayta aza.
Kulýnþak:
Bu yerde yabancýlýk yapýp sýr verdiðin,
Konýrat'ý bir kere görmekle böyle demiþ.
Efendim, komþum desem aksileþirsin,
Eskiden yaþadýðýn yerKonýrat idi.
Ýçinde yaþlýnýn da yaþlýsý vardý,
Evinde kaç hocanýn raký boza.
Haramý yiyip söylediðin yalan olur,
Hoca senin kerametin bitmekte.
Maylýkoca:
Tavýp al tapkan cerden arak - boza,
Arak penen bozadan öziñ taza.
"Asýradým" dedin de dinnen þýktýñ,
Kudayým bul söziñe bersin caza.
Maylýkoca:
Raký ve bozayý bulduðun yerden al,
Raký ve bozadan kendini temizle.
"Sarhoþ oldum" dedin de dinden çýktýn,
Tanrým bu sözüne ceza versin.
Kulýnþak:
Kocanýñ karañýzdar kocasýna,
Arak pen iþip cürgen bozasýna.
Arak - boza iþkenin moynýna aldý,
Karañýz mýna pirdiñ mazasýna.
Kulýnþak:
Hocanýn hocasýna bakýnýz,
Ýçip durduðu raký ve bozasýna.
Raký ve boza içmeyi aklýna koydu,
Bakýn bu pirin haline.
Maylýkoca:
Kocanýñ ne isiñ bar kocasýnda,
Arak pen iþip cürgen bozasýnda.
Ala ma barýmtaða seni kuday,
Kocanýñ boza iþken cazasýna.
Maylýkoca:
Hocanýn hocasýnda ne iþin var,
Raký ile içip durduðu bozasýnda.
Tanrý seni barýmta1 olarak alýr mý,
Hocasýnýn boza içtiði cezasýna.
Kulýnþak:
Koceke, aytpas sözdi ayttýñ maðan,
Söz ayttým men de ýlayýk taksýr saðan.
Bozanýñ adaldýðýn ayýrýp ber,
Koñsýñýz kasýndaðý Medeli aðañ.
Kulýnþak:
Efendim, söylenmeyen sözü bana söyledin,
Ben de sana layýk söz söyledim, iþte.
Bozanýn doðrusunu söyleyiver,
Komþunuz karþýdaki Medeli aðan.
Maylýkoca:
Þeþesi Madeliniñ anañ Koykan,
Ceriñde kaþýp kelgen kýldý soykan.
Aram kol naðaþýsý sen bolðan soñ,
Kýlýp cür sol cýyeniñ oypan - toypan.
Maylýkoca:
Medeli'nin annesi annen Koykan,
Kaçýp gelen yurdunda hadise çýkardý.
Haram yiyen sen dayýsý olduktan sonra,
Yeðenin karma karýþýk iþler yapmaktadýr.
Kulýnþak:
Koceke, kötermegin iyegiñdi,
Koñýratka bir caðýñdý süyediñ be?
Kalýptý esiñ þýðýp seniñ Koca,
Capsýrdýñ nege maðan süyegiñdi?
Kulýnþak:
Ey koca, çeneni kýmýldatmakla,
Konýrat'a bir tarafýný dayadýn mý?
Koca, senin akýlýn ziyan olup kalmýþ,
Soyunu niçin bana baðladýn?
Maylýkoca:
Sen ediñ ceti atañnan süyengeniñ,
Balðan çok süyengennen kiyen seniñ.
Aram kol naðaþýsý sen bolðan soñ,
Tuvýp cür buzýk þatýs cýyenderiñ.
Maylýkoca:
Sendin yeti atandan dayandýðýn,
Sevenden sevdiðinden kutsal olan yok,
Haram yiyici dayý sen olduktan sonra,
Kötü huylu yeðenlerin doðmaktadýr.
Kulýnþak:
Kulýnþak kisi köñilin kýya almaydý,
Ayýlýn eþ adamnan cýya almaydý.
Kalýptý esiñ þýðýp seniñ koca,
Köp Koñýrat konsýlýkka sýya almaydý.
Kulýnþak :
Kulýnþak insan gönlünü ayýrmaz,
Kolanýný hiç kimseden toplayamaz.
Koca senin aklýn gitmiþ,
Kalabalýk Konýrat komþuluða yaramaz.
Maylýkoca:
Babamýz baluvan ötken Rüstem - Dastan,
Onan soñ Eziret Eli dindi aþkan.
Meni bilseñ sol Eliniñ evletimin,
Sen maðan koñsý emessiñ evel bastan.
Maylýkoca:
Babamýz Rüstem Dastan ölmüþ pehlivan,
Ondan sonra Hazret-i Eli dini açmýþ.
Meni taný ben þu Eli'nin evladýyým,
Sen bana eskiden komþu deðilsin.
__________
ö
__________
Latin Harflerine ve Türkiye Türkçesine aktaran : Prof. Dr. Ali Duymaz

açelya imeci ahmet mustafa doğan ahmet yiğit özten ali sami ünal