ÇÀÃÀÒÀËÀ ÇÀÃÀÒÀËÀ ÐÀÉÎÍÓÍÓÍ ÈÚÒÈÌÀÈ-ÑÈÉÀÑÈ ÃßÇÅÒÈ ¹ 19 (8069) 15 àïðåë 2013-úö èë Áðèòàíèéà æóðíàëû Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâè äöíéàäà “Èëèí àäàìû” åëàí åòìèøäèð Áþéöê Áðèòàíèéàíûí íöôóçëó “Òùå Áóñèíåññ Éåàð” æóðíàëû Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâè äöíéàäà “Èëèí àäàìû” åëàí åòìèøäèð. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ “Èëèí àäàìû” ìöêàôàòûíà ñîí áåø èëäÿ Àçÿðáàéúàíûí äèíàìèê èíêèøàôûíà, äöíéàíûí ýåîñèéàñè ìÿêàíûíäà ôÿàë èøòèðàêûíà, ÁÌÒ-íèí Òÿùëöêÿñèçëèê Øóðàñûíûí öçâö êèìè ãëîáàë àðåíàäà ñöëù âÿ òÿùëöêÿñèçëèéèí òÿìèí îëóíìàñûíà, “Àçÿðñïàúå” èëê òåëåêîììóíèêàñèéà ïåéêèíèí îðáèòÿ áóðàõûëìàñû èëÿ Àçÿðáàéúàíäà, áþëýÿäÿ âÿ äöíéàäà èíòåðíåòèí, èíôîðìàñèéà-êîììóíèêàñèéà òåõíîëîýèéàëàðû ñåêòîðóíóí èíêèøàôûíà âåðäèéè þíÿìëè òþùôÿëÿðÿ, Àçÿðáàéúàíûí ìöùöì áåéíÿëõàëã èúòèìàè, ñèéàñè, èãòèñàäè, ùóìàíèòàð ôîðóìëàðûí, êîíôðàíñëàðûí, èäìàí éàðûøëàðûíûí êå÷èðèëäèéè ìÿðêÿçÿ ÷åâðèëìÿñèíäÿêè õèäìÿòëÿðèíÿ ýþðÿ ëàéèã ýþðöëìöøäöð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ “Àçÿðáàéúàí äèëèíèí ãëîáàëëàøìà øÿðàèòèíäÿ çàìàíûí òÿëÿáëÿðèíÿ óéüóí èñòèôàäÿñèíÿ âÿ þëêÿäÿ äèë÷èëèéèí èíêèøàôûíà äàèð Äþâëÿò Ïðîãðàìû”íûí òÿñäèã åäèëìÿñè ùàããûíäà Ñÿðàíúàì èìçàëàìûøäûð. Ãÿçåò 1923-úö èëäÿí ÷ûõûð Ãèéìÿòè 20 ãÿïèê Áàêûäà “Úÿíóáè Ãàôãàçûí âÿ Ìÿðêÿçè Àñèéàíûí ýÿëÿúÿéè èëÿ áàüëû ñòðàòåæè äèàëîã” ìþâçóñóíäà Äöíéà Èãòèñàäè Ôîðóìó (Äàâîñ Ôîðóìó) êå÷èðèëìèøäèð Àïðåëèí 8-äÿ Áàêûäà “Úÿíóáè Ãàôãàçûí âÿ Ìÿðêÿçè Àñèéàíûí ýÿëÿúÿéè èëÿ áàüëû ñòðàòåæè äèàëîã” ìþâçóñóíäà Äöíéà Èãòèñàäè Ôîðóìó (Äàâîñ Ôîðóìó) èøÿ áàøëàìûøäûð. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ âÿ õàíûìû Ìåùðèáàí ßëèéåâà Ôîðóìóí à÷ûëûøûíäà âÿ “Úÿíóáè Ãàôãàç âÿ Ìÿðêÿçè Àñèéà ðåýèîíëàðûíûí ýÿëÿúÿéèíÿ áàõûøëàð” ìþâçóñóíäà áèðèíúè ñåññèéàñûíäà èøòèðàê åòìèøëÿð. Äöíéàíûí äèããÿòè íþâáÿòè äÿôÿ Àçÿðáàéúàíà éþíÿëìèøäèð. Ñîí èëëÿðäÿ áåéíÿëõàëã òÿäáèðëÿðÿ éöêñÿê ñÿ- âèééÿäÿ åâ ñàùèáëèéè åäÿí Áàêû Äöíéà Èãòèñàäè Ôîðóìóíóí èøòèðàê÷ûëàðûíû ãÿáóë åòìèøäèð. Äöíéàíûí èãòèñàäè âÿçèééÿòèíè ïðîãíîçëàøäûðàí òàíûíìûø èãòèñàä÷ûëàð, åêñïåðòëÿð, äþâëÿò âÿ ùþêóìÿò íöìàéÿíäÿëÿðè áèð àðàéà ýÿëÿðÿê, áÿøÿðèééÿòè íàðàùàò åäÿí ìöùöì èãòèñàäè ìÿñÿëÿëÿðè ìöçàêèðÿ åòìÿê ö÷öí ìÿðêÿç êèìè ìÿùç Áàêûíû ñå÷ìèøëÿð. Äöíéà Èãòèñàäè Ôîðóìóíóí òÿñèñ÷èñè âÿ èúðà÷û äèðåêòîðó Êëàóñ ØÂÀÁ Ôîðóìó à÷àðàã äåìèøäèð: - Äöíéà Èãòèñàäè Ôîðóìóíóí Àçÿðáàéúàíäà êå÷èðèëìÿñè áèçèì ö÷öí áèð ãöðóðäóð. Àçÿðáàéúàí ÷îõ áþéöê èìêàíëàðûí îëäóüó áèð þëêÿäèð. Öìóìèééÿòëÿ, ñîí èëëÿð ÿðçèíäÿ þëêÿäÿ ÷îõ áþéöê èãòèñàäè àðòûì ýþñòÿðèúèëÿðè ãåéäÿ àëûíìûøäûð. Áó, èëê íþâáÿäÿ, þëêÿíèí ìöñòÿñíà òÿáèè ðåñóðñ ïîòåíñèàëûíûí äöçýöí èñòèôàäÿñè ñàéÿñèíäÿ ìöìêöí îëìóøäóð. Åéíè çàìàíäà, áó íàèëèééÿòëÿð ùÿìèí ðåñóðñëàðäàí þëêÿ èãòèñàäèééàòûíûí øàõÿëÿíäèðèëìÿñèíäÿ óüóðëà âÿ áàúàðûãëà èñòèôàäÿ åäèëìÿñè ñàéÿñèð. Àçÿðáàéúàí èíôîðìàñèéà òåõíîëîýèéàëàðû, ìàëèééÿ, òèêèíòè ñàùÿëÿðèíäÿ ÷îõ ãàáàãúûë áèð þëêÿäèð. Àçÿðáàéúàíûí íàäèð úîüðàôè ìþâãåéè, éöêñÿê òÿùñèë àëìûø èø÷è ãöââÿñè âàðäûð. Áóðàäàêû ñàüëàì ìöùèò, öìóìèééÿòëÿ, áèðýÿ èø âÿ ÿìÿêäàøëûã ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ÷îõ óüóðëàð ÿëäÿ îëóíà áèëÿð. Àâðîïà ãèòÿñèíÿ, éàõóä Àñèéà ðåýèî- íóíà áàõñàã, ýþðÿðèê êè, èãòèñàäè, ñîñèàë ñàùÿëÿðäÿ óüóðëàð ÿëäÿ åòìÿê ö÷öí ìöòëÿã åòèáàð âÿ óçóíìöääÿòëè ÿìÿêäàøëûã øÿðàèòèíäÿ áèðýÿ ñÿéëÿð ýþñòÿðèëìÿëèäèð. Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ Äöíéà Èãòèñàäè Ôîðóìó ÷îõ íàäèð áèð ôîðìàò éàðàäûð. Ôîðóìäàí ìÿãñÿä ñàäÿúÿ îëàðàã ìöÿééÿí ýþðöøëÿðèí êå÷èðèëìÿñè äåéèëäèð. Ìÿãñÿä óçóíìöääÿòëè òÿøÿááöñëÿðÿ ñòàðò âåðìÿêäèð. Úÿíóáè Ãàôãàç âÿ Îðòà Àñèéà ðåýèîíëàðû ö÷öí ìöÿééÿí ññåíàðèëÿð òÿãäèì îëóíóð. Ôîðóìäà Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ÷ûõûø åòìèøäèð. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû Äöíéà Èãòèñàäè Ôîðóìóíóí Áàêûäà êå÷èðèëìÿñèíè ìöñòÿãèë äþâëÿòèìèçèí òàðèõèíäÿ ÷îõ ÿëàìÿòäàð ùàäèñÿ îëäóüóíó áèëäèðìèøäèð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ ìöñòÿãèëëèéèíèí áÿðïàñûíûí 21 èëè ÿðçèíäÿ Àçÿðáàéúàíûí éöêñÿê ñöðÿòëÿ èíêèøàô åäÿí áèð þëêÿéÿ ÷åâðèëäèéèíè, äöíéà èãòèñàäèééàòûíà ëàéèãëè òþùôÿëÿð âåðäèéèíè êîíêðåò ôàêòëàðëà äèããÿòÿ ÷àòäûðìûøäûð. Ñîí 10 èëäÿ þëêÿìèçèí èãòèñàäèééàòûíà 130 ìèëéàðä äîëëàðäàí ÷îõ ñÿðìàéÿ ãîéóëäóüóíó áèëäèðÿí äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû ôîðóì èøòèðàê÷ûëàðûíà ãåéðèíåôò ñåêòîðóíóí èíêèøàôûíûí óüóðëó íÿòèúÿëÿðèíäÿí áÿùñ åòìèø, àðòûã ÷ÿêèëèøèíÿ áàøëàíûëàí ÒÀÍÀÏ ëàéèùûñèíèí ÿí àçû 100 èë ÿðçèíäÿ Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòûíà ýöúëö äÿñòÿê îëàúàýûíû ñþéëÿìèøäèð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ “Àçÿðáàéúàí äèëèíèí ãëîáàëëàøìà øÿðàèòèíäÿ çàìàíûí òÿëÿáëÿðèíÿ óéüóí èñòèôàäÿñèíÿ âÿ þëêÿäÿ äèë÷èëèéèí èíêèøàôûíà äàèð Äþâëÿò Ïðîãðàìû”íûí òÿñäèã åäèëìÿñè ùàããûíäà Ñÿðàíúàì èìçàëàìûøäûð Ñÿðàíúàìà ÿñàñÿí “Àçÿðáàéúàí äèëèíèí ãëîáàëëàøìà øÿ- ðàèòèíäÿ çàìàíûí òÿëÿáëÿðèíÿ óéüóí èñòèôàäÿñèíÿ âÿ þëêÿäÿ äèë÷èëèéèí èíêèøàôûíà äàèð Äþâëÿò Ïðîãðàìû” òÿñäèã åäèëìèøäèð. Áó Ñÿðÿíúàìëà òÿñäèã åäèëÿí Äþâëÿò Ïðîãðàìûíûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ íÿçàðÿò âÿ òÿäáèðëÿðèí èúðàñû çàìàíû ìöâàôèã òÿøêèëàòëàðëà èøëÿðèí ÿëàãÿëÿíäèðèëìÿñè Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Íàçèðëÿð Êàáèíåòèíÿ ùÿâàëÿ îëóíìóøäóð. Èíäèéÿäÿê çÿëçÿëÿ áþëýÿñèíäÿ 3 ìèíäÿí àðòûã ôÿðäè åâ ñàêèíëÿðèí èñòèôàäÿñèíÿ âåðèëìèøäèð 2012-úè èëèí ìàéûíäà þëêÿíèí øèìàë-ãÿðá áþëýÿñèíäÿ áàø âåðìèø çÿëçÿëÿíèí íÿòèúÿëÿðèíèí àðàäàí ãàëäûðûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ àèäèééÿòè äþâëÿò ãóðóìëàðû òÿðÿôèíäÿí êîìïëåêñ òÿäáèðëÿð äàâàì åòäèðèëèð. Ôþâãÿëàäÿ Ùàëëàð Íàçèðëèéèíèí (ÔÙÍ) Çàãàòàëà øÿùÿðèíäÿ éàðàäûëìûø ãÿðàðýàùûíäàí ÀçÿðÒÀú-à áèëäèðìèøëÿð êè, çÿëçÿëÿ áþëýÿñèíäÿ òèêèíòèñèíÿ áàøëàíàí 3545 ôÿðäè åâäÿí 3065-è àðòûã ñàêèíëÿðèí èñòèôàäÿñèíÿ âåðèëìèøäèð. 250-ÿ éàõûí åâäÿ èñÿ ùàçûðäà òàìàìëàìà èøëÿðè àïàðûëûð. Åéíè çàìàíäà, çÿðÿð ÷ÿêìèø ÿùàëèíèí ñîíðàêû ìöðàúèÿòëÿðè ÿñàñûíäà ÔÙÍ-íèí êîìèññèéàëàðû òÿðÿôèíäÿí àïðåëèí 4-äÿê 16520 ôÿðäè åâÿ òÿêðàð áàõûø êå÷èðèëìèøäèð. Êîìèññèéàëàðûí ðÿéèíÿ ÿñàñÿí 683 åâ ãÿçàëû ùåñàá åäèëìèøäèð. Î úöìëÿäÿí, Çàãàòàëà ðàéîíóíäà òÿêðàð áàõûø êå÷èðèëìèø 11127 åâäÿí 500-íöí, Áà- ëàêÿí ðàéîíóíäà 2673 åâäÿí 114-íöí, Ãàõ ðàéîíóíäà èñÿ 2720 åâäÿí 69-íóí ãÿçàëû îëäóüó ìöÿééÿíëÿøäèðèëìèøäèð. Èíäèéÿäÿê Áàëàêÿí ðàéîíóíäà 2, Ãàõ ðàéîíóíäà 8, Çàãàòàëà ðàéîíóíäà èñÿ 10 ìÿêòÿá áèíàñû òèêèëèá èñòèôàäÿéÿ âåðèëìèøäèð. Ùàçûðäà Ãàõ ðàéîíóíäà 2, Çàãàòàëà ðàéîíóíäà èñÿ 11 ìÿêòÿá áèíàñûíûí, ùàáåëÿ Àçÿðáàéúàí Ìöÿëëèìëÿð Èíñòèòóòó Çàãàòàëà ôèëèàëûíûí éåíè áèíàñûíûí òèêèíòèñè äàâàì åòäèðèëèð. Éàõûí ýöíëÿðäÿ Çàãàòàëà ðàéîíóíäà äàùà áèð íå÷ÿ ìÿêòÿá áèíàñûíûí èñòèôàäÿéÿ âåðèëìÿñè ýþçëÿíèëèð. Áóíäàí ÿëàâÿ, áèð íå÷ÿ ýöí ÿââÿë ÔÙÍ-íèí òèêèíòè òÿøêèëàòëàðû òÿðÿôèíäÿí Çàãàòàëà ðàéîíóíóí ßëèàáàä ãÿñÿáÿñèíäÿêè 1 ñàéëû âÿ ßëèáàéðàìëû êÿíäèíäÿêè òàì îðòà ìÿêòÿáëÿðèí áèíàëàðûíäà áÿðïà âÿ ýöúëÿíäèðìÿ òÿäáèðëÿðèíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ áàøëàíûëìûøäûð. 2 “ÇÀÃÀÒÀËÀ” 15 àïðåë 2013-úö èë “Ùåéäÿð ßëèéåâ - 90: èãòèñàäè äèíàìèçìèí òÿìÿëëÿðè” Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû ìöñòÿãèëëèéèíÿ ãîâóøìóø ýÿíú áèð äþâëëÿòäèð. Áèçèì ÿí áþéöê òàðèõè íàèëèééÿòèìèç îëàí ìöñòÿãèëëèéèìèçèí úÿìè 21 éàøû âàð. Òàðèõ ö÷öí áó, áÿëêÿ î ãÿäÿð äÿ ÷îõ áþéöê çàìàí äåéèëäèð. Ëàêèí ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàíûí èéèðìè áèð èë ÿðçèíäÿêè èíêèøàô éîëó ìöðÿêêÿá âÿ ÷ÿòèí øÿðàèòäÿ, åéíè çàìàíäà áèð ÷îõ äþâëÿòëÿðèí éóç èëëèêëÿð áîéó àðçóñóíäà îëäóüó áèð éöêñÿëèøëÿ ìöøàèéÿò îëóíìóøäóð. Ìÿëóì îëäóüó êèìè Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ìöñòÿãèëëèéèíèí áÿðïàñûíûí èëê èëëÿðèíäÿ þëêÿäÿ òàì ñèéàñè, èãòèñàäè âÿ ùÿðáè áþùðàí ùþêì ñöðöðäö. Àíàðõèéà, ùÿðú-ìÿðúëèê î ùÿääÿ ÷àòìûøäû êè, éåíèúÿ ÿëäÿ îëóíàí ìöñòÿãèëëèéèìèçèí èòèðèëìÿñè òÿùëöêÿñè éàðàíìûøäû. Àçÿðáàéúàí õàëãû áó îëäóãúà ìöðÿêêÿá áèð òàðèõè ìÿãàìäà ìöäðèê ãÿðàð ãÿáóë åäÿðÿê ýþðêÿìëè äþâëÿò âÿ ñèéàñè õàäèì Ùåéäÿð ßëèéåâè éåíèäÿí ùàêèìèééÿòÿ ýÿòèðäè. Êå÷èä äþâðö àäëàíàí áó ìÿðùÿëÿ íàçèê ñàïûí öçÿðèíäÿ ýåäèøÿ áÿíçÿéèðäè. Àçÿðáàéúàíûí ìèëëè ìÿíàôåëÿðèíèí ãîðóíìàñû ñàäÿ ìÿñÿëÿ äåéèëäè. Ìöñòÿãèëëèéèíèí êþâðÿê àíëàðûíû éàøàéàí Àçÿðáàéúàíà äàõèëè âÿ õàðèúè òÿçéèãëÿð úîõ èäè. Ëàêèí êå÷èä äþâðöíö éàøàéàí þëêÿìèçÿ Ùåéäÿð ßëèéåâ êèìè úîõ áþéöê ñûíàãëàðäàí êå÷ìèø, òÿúðöáÿëè, åéíè çàìàíäà äöíéàäà áàø âåðÿí ïðîñåñëÿðè éàõøû áèëÿí áèð ëèäåðèí ðÿùáÿðëèê åòìÿñè ãàðøûéà ÷ûõàí ÿíýÿëëÿðè àðàäàí ãàëäûðìàüà çÿìèí éàðàòäû. Áó, áèð ùÿãèãÿòäèð êè, þëêÿäÿ èúòèìàèñèéàñè ñàáèòëèê, ñàüëàì ìöùèò âÿ âÿòÿíäàø ùÿìðÿéëèéè îëìàñà ùå÷ áèð ñîñèàëèãòèñàäè ïðîãðàìûí èúðàñûíäàí, ïðîáëåìëÿðèí ùÿëëèíäÿí ñþùáÿò ýåäÿ áèëìÿç. Áöòöí ìÿíàëû ùÿéàòûíû Àçÿðáàéúàí õàëãûíà ùÿñð åäÿí ýþðêÿìëè äþâëÿò ðÿùáÿðè Ùåéäÿð ßëèéåâ ãÿòèééÿòëè, úÿñàðÿòëè âÿ ìöäðèê ãÿðàðëàðûéëà þëêÿìèçäÿ ãûñà âàõòäà èúòèìàè-ñèéàñè ñàáèòëèéèí áÿðãÿðàð îëìàñûíû òÿìèí åòäè. ” Ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàíûí áþéöê ýÿëÿúÿéè âàð. Ìÿí áó ýÿëÿúÿéÿ èíàíûðàì. Ìÿí áó ýÿëÿúÿéèí öìöäèëÿ éàøàéûðàì”ñþéëÿéÿí óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâ úÿìèééÿòäÿ ÿñàñëû èñëàùàòëàðûí àïàðûëìàñû, áàçàð èãòèñàäèééàòûíà êå÷èëìÿñè, èãòèñàäèééàòûí ëèáåðàëëàøäûðûëìàñû, òîðïàüûí êÿíäëèéÿ âåðèëìÿñè ö÷öí èíêèøàôû ÿíýÿëëÿéÿí ìöëêèééÿò ôîðìàñûíûí äÿéèøäèðèëìÿñèíè âàúèá ñàéûðäû. Òÿñàäöôè äåéèë êè, ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíèí áàíèñè äåéèðäè:” Ñàùèáêàðëûüûí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè, ñÿðáÿñò èãòèñàäèééàòà êå÷èä, áàçàð èãòèñàäèééàòûíûí éàðàäûëìàñû áèçèì ñòðàòåæè éîëóìóçäóð.” Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòûíûí êåéôèééÿòúÿ éåíè ìÿðùÿëÿéÿ êå÷èäèíè, äöíéà èãòèñàäèééàòûíà èíòåãðàñèéàñûíû íèñáÿòÿí àñàíëàøäëûðàí áèð ñûðà àìèëëÿð ìþâúóä èäè. Áóíà ýöúëö èãòèñàäè ïîòåíñèàëû, éåðàëòû âÿ éåðöñòö ñÿðâÿòëÿðè, þëêÿìèçèí ÿëâåðèøëè úîüðàôè ìþâãåéèíè, åëìè, èíòåëëåêòóàë ïîòåíñèàëû àèä åòìÿê îëàð. ÕÕ ÿñðèí ñîí ìÿðùÿëÿñèíäÿ äöíéàäà àðòàí ãàðøûëûãëû àñûëûëûã, äöíéà èãòèñàäèééàòûíûí áèðëÿøìÿñè âÿ ðåýèîíëàøìàñû êèìè ôÿðãëÿíäèðèúè õöñóñèééÿòëÿð äÿ äàùà ãëîáàë øÿêèëäÿ èñëàùàòëàðûí àïàðûëìàñûíû òÿëÿá åäèðäè. Äöíéà òÿúðöáÿñè ýþñòÿðèðäè êè, ùå÷ áèð þëêÿ, ÿí áþéöê þëêÿëÿð áåëÿ þç ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ èãòèñàäèééàòûíû ëàçûìè ñÿâèééÿäÿ èíêèøàô åòäèðìÿê èãòèäàðûíäà äåéèëäèð. Úÿìèééÿòäÿ ÿñàñëû èñëàùàòëàðûí àïàðûëìàñû ùÿìèøÿ ÷ÿòèí, àüðûëû áèð ïðîñåñ îëìóøäóð. Êîíêðåò îëàðàã Àçÿðáàéúàíà ýÿëèíúÿ áóðàäà âÿçèééÿò äàùà ìöðÿêêÿá âÿ ìöÿììàëû ýþðöíöðäö. Ëàêèí èñ- ëàùàòëàðñûç êå÷èíìÿê äÿ ìöìêöí äåéèëäè. 1993-úö èë èíêèøàô áàõûìûíäàí äþíöø èëè îëäó. Áó èëèí îðòàëàðûíäà âÿçèééÿò ñòàáèëëÿøäè, îëäóãúà úèääè, êþêëö ñèéàñè âÿ èãòèñàäè èñëàùàòëàðûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ áàøëàíûëäû. Áóíóíëà äà Àçÿðáàéúàí þçöíö áåéíÿëõàëã àëÿìÿ òÿãäèì åòìÿê èìêàíû ãàçàíäû. Ùÿìèí âàõòëàðäà ùÿéàòà êå÷èðèëÿí èñëàùàòëàðûí ÿñàñ ìàùèééÿòè ïëàíëû èãòèñàäèééàòäàí úàãäûð. Áó, Àâðîïàíû Àñèéà èëÿ Àçÿðáàéúàí âÿ ãîíøó þëêÿëÿð âàñèòÿñèëÿ áàüëàéàúàã ëàéèùÿ îëàúàãäûð. Ãåéä åòìÿê éåðèíÿ äöøÿð êè, áó ýöí Àçÿðáàéúàí äöíéàíûí âÿ Àâðîïàíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíäÿ ìöùöì ðîë îéíàéàí áèð þëêÿäèð. Áÿçè Àâðîïà þëêÿëÿðèíèí åíåðæè áàëàíñëàðûíäà Àçÿðáàéúàíûí ïàéû 3035 ôàèç òÿøêèë åäèð. Èêè èë þíúÿ Àçÿðáàéúàíëà Àâðîïà Èòòèôàãû àðàñûíäà åíåðæè áàçàð èãòèñàäèééàòûíà, áèðïàðòèéàëû ñèñòåìäÿí ÷îõïàðòèéàëû ñèñòåìÿ, òîòàëèòàðèçìäÿí äåìîêðàòèéàéà êå÷èä èäè. Èñëàùàòëàðûí áàøëàíüûú ìÿðùÿëÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàíûí ãàðøûñûíäà åíåðæè ñåêòîðóíà õàðèúè ñÿðìàéÿëÿðè úÿëá åòìÿê ìöùöì áèð âÿçèôÿ êèìè äóðóðäó. Þëêÿ èãòèñàäèééàòûíûí éåíèäÿí äèð÷ÿëèøèíè òÿìèí åòìÿê ìÿãñÿäèëÿ Ùåéäÿð ßëèéåâ õàðèúè þëêÿëÿðëÿ âÿ äöíéàíûí àïàðûúû øèðêÿòëÿðèéëÿ ÿìÿêäàøëûüà, îíëàðëà ìöøòÿðÿê èøáèðëèéèíèí éàðàäûëìàñûíà íàèë îëäó, 1994-úö èëí ñåíòéàáðûíäà äöíéàíûí àïàðûúû íåôò øèðêÿòëÿðèéëÿ “ßñðèí ìöãàâèëÿñè” àäëàíàí íåôò ìöãàâèëÿëÿðè áàüëàíûëäû. Àçÿðáàéúàíûí à÷ûã äÿíèçÿ ÷ûõûøû îëìàäûüûíäàí íåôò âÿ ãàçû íÿãë åòìÿê ö÷öí áîðó êÿìÿðëÿðè ÷ÿêèëìÿëè èäè. Áó, 1990-úû èëëÿðèí ñîíóíäà âÿ 21-úè ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ ãàðøûäà äóðàí, ùÿëëè êèôàéÿò ãÿäÿð ÷ÿòèí ìÿñÿëÿ ñàéûëûðäû. Ùÿìèí äþâðäÿ áåëÿ áèð íåôò ìöãàâèëÿñèíèí áàüëàíûëìàñû âÿ Áàêû-Òáèëèñè- Úåéùàí íåôò êÿìÿðèíèí ÷ÿêèëèøèíÿ áàøëàíûëìàñû ùÿãèãÿòÿí Ùåéäÿð ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí ýþñòÿðèëÿí áþéöê ñèéàñè èðàäÿíèí, óçàãýþðÿíëèéèí íÿòèúÿñè èäè. Õÿçÿð äÿíèçèíèí áþëöíìÿñèíÿ äàèð áåéíÿëõàëã ñàçèøèí îëìàäûüû øÿðàèòäÿ áàüëàíûëàí áó ìöãàâèëÿ, åëÿúÿ äÿ ñîíðàëàð Áàêû-Òáèëèñè-Úåéùàí íåôò êÿìÿðèíèí èøÿ äöøìÿñè ñàéÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòû äàéàíûãëû ìàëèééÿ èìêàíëàðû ãàçàíäû. Ùàçûðäà áèçèì øàõÿëÿíäèðèëìèø áîðó êÿìÿðëÿðè øÿáÿêÿìèç âàðäûð. Àçÿðáàéúàíûí íåôò âÿ ãàçûíû áåéíÿëõàëã áàçàðëàðà âÿ Àâðîïà áàçàðëàðûíà ÷ûõàðàí 7 íåôò-ãàç áîðó êÿìÿðè ìþâúóääóð. Åéíè çàìàíäà, Àçÿðáàéúàí êàðáîùèäðîýåíëÿðèí íÿãëèíäÿ Õÿçÿð äÿíèçèíèí äèýÿð ñàùèëèíäÿ éåðëÿøÿí òÿðÿôäàøëàðûìûç ö÷öí òðàíçèò ðîëóíó îéíàìàüà áàøëàìûøäûð. 1990-úû èëëÿðèí îðòàëàðûíäà èúðàñûíà áàøëàíûëàí ëàéèùÿëÿð íÿèíêè Àçÿðáàéúàíûí èãòèñàäè èíêèøàôûíà, î úöìëÿäÿí ýåíèø ðåýèîíàë ÿìÿêäàøëûüà éþíÿëìèøäèð. Àçÿðáàéúàí Õÿçÿð äÿíèçèíè õàðèúè ñÿðìàéÿëÿð ö÷öí à÷ûã åëàí åäÿí èëê þëêÿ îëìóøäóð. Áèç ùÿì÷èíèí Õÿçÿð äÿíèçèíäÿí Àðàëûã äÿíèçèíÿ âÿ Ãàðà äÿíèçÿ äÿùëèç éàðàäàí èëê þëêÿéèê. Íåôò âÿ ãàç äÿùëèçëÿðè ñîíðà öìóìè ýåîñèéàñè âÿ åíåðæè äÿùëèçè ðîëóíó îéíàìàüà áàøëàäû. Ùàçûðäà Àçÿðáàéúàí, Ýöðúöñòàí âÿ Òöðêèéÿ àðàñûíäà ìöùöì äÿìèð éîëó õÿòòè ëàéèùÿñè éåêóíëàøìàã öçðÿäèð âÿ áó, ñûðô ðåýèîíàë ëàéèùÿ îëìàéà- ñàùÿñèíäÿ ñòðàòåæè òÿðÿôäàøëûã ìåìîðàíäóìó èìçàëàíìûøäûð. Ìåìîðàíäóì ùàçûðäà ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Ñîí äþâðöí ÿí ìöùöì íàèëèééÿòëÿðèíäÿí áèðè ÒÀÍÀÏ- Òðàíñ-Àíàäîëó áîðó êÿìÿðè ëàéèùÿñèäèð. Áîðó êÿìÿðèíèí ÷ÿêèëèøè èäåéàñû Àçÿðáàéúàí òÿðÿôèíäÿí âåðèëìèø, Òöðêèéÿ âÿ Ýöðúöñòàí òÿðÿôäàøëàð êèìè ëàéèùÿíè ýöúëö äÿñòÿêëÿìèøëÿð. Àçÿðáàéúàí áó ëàéèùÿíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ö÷öí ÿñàñ ìàëèééÿ þùäÿëèéèíè þç öçÿðèíÿ ýþòöðìöøäöð âÿ ÿí àçû 100 èë õèäìÿò åäÿúÿê áîðó êÿìÿðèíèí ÷ÿêèëèøèíÿ áàøëàìûøäûð. ×öíêè Àçÿðáàéúàíûí íÿùÿíý ãàç åùòèéàòëàðûíû âÿ ðåýèîíäàêû ïîòåíñèàë ðåñóðñëàðû íÿçÿðÿ àëñàã, áó äÿùëèç ýÿëÿí îí èëëèêëÿð ÿðçèíäÿ ìöùöì ðîë îéíàéà áèëÿð. Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, äþâëÿò ãóðóúóëóüó ñàùÿñèíäÿ òàðèõè èøëÿð ýþðÿí Ùåéäÿð ßëèéåâ ÌÄÁ ìÿêàíûíäà èëê äÿôÿ îëàðàã òîðïàüû êÿíäëèéÿ ãàéòàðäû, àãðàð èñëàùàòëàðûí áàíèñè îëäó. Éöç ìèíëÿðëÿ èíñàí òîðïàã ìöëêèééÿò÷èñè ùöãóãóíà éèéÿëÿíäè. Äþâëÿò òÿðÿôèíäÿí ñàùèáêàðëûüà äèããÿòèí èëäÿí- èëÿ àðòìàñû þçÿë ñåêòîðóí þëêÿ èãòèñàäèééàòûíäà õöñóñè ÷ÿêèéÿ ìàëèê îëìàñûíû òÿìèí åòäè. Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòû ìþùêÿì òÿìÿëëÿð öçÿðèíäÿ ñàáèò âÿ äèíàìèê èíêèøàôûíû àðòûã 10 èëÿ éàõûíäûð êè, äàùà óüóðëó øÿêèëäÿ äàâàì åòäèðèð. Þëêÿäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí èãòèñàäè ñèéàñÿòèí òÿìÿëèíäÿ âàõòèëÿ óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâèí ìöÿééÿíëÿøäèðäèéè õÿòò äàâàì åòäèðèëèð. Áàçàð èãòèñàäèééàòû éîëóéëà èíàìëà èðÿëèëÿéÿí Àçÿðáàéúàí ùå÷ êÿñäÿí àñûëû îëìàéàí, ìöñòÿãèë ñèéàñÿò éåðèäÿí áèð þëêÿ êèìè áåéíÿëõàëã àëÿìäÿ þç ìþâãåëÿðèíè ÿñàñëû äÿðÿúÿäÿ ìþùêÿìëÿíäèðìèøäèð. Þëêÿ èãòèñàäèééàòûíûí øàõÿëÿíäèðèëìëø øÿêèëäÿ èíêèøàô åòäèðèëìÿñè íåôòäÿí àñûëûëûüû ÿùÿìèééÿòëè äÿðÿúÿäÿ àçàëòìàã èìêàíëàðû éàðàòìûøäûð. Áàøãà áèð äèããÿò ÷ÿêÿí ìÿñÿëÿ èñÿ ðåýèîíëàðûí ãûñà ìöääÿòäÿ ñîñèàë-èãòèñàäè úÿùÿòäÿí òàìàìèëÿ éåíè èíêèøàô ìÿðùÿëÿñèíÿ ãÿäÿì ãîéìàñûäûð. Ðåýèîíëàðûí ñîñèàëèãòèñàäè èíêèøàôûíû ñöðÿòëÿíäèðìÿê ìÿãñÿäè èëÿ ãÿáóë îëóíàí âÿ óüóðëà ùÿéàòà êå÷èðèëÿí 2 Äþâëÿò Ïðîãðàìû ñîí 8 èëäÿ ðåýèîíëàðäà ùÿéàòûí äèð÷ÿëèøèíè, ñîñèàëèãòèñàäè ìÿñÿëÿëÿðèí ÿñàñëû øÿêèëäÿ ùÿëëèíè òÿìèí åòìèøäèð. Ñîí 9 èëäÿ Àçÿðáàéúàíäà 2500-ÿ éàõûí éåíè ìÿêòÿá, 35 îëèìïèéà èäìàí êîìïëåêñè, 500-äÿí ÷îõ ñÿùèééÿ ìöÿññèñÿñè òèêèëìèø âÿ òÿìèð îëóíìóøäóð. ßýÿð Àçÿðáàéúàíûí èãòèñàäè èíêèøàôûíà íÿçÿð éåòèðñÿê ýþðÿðèê êè, èãòèñàäèééàòûìûç ñîí 10 èëäÿ äöíéàäà ÿí ñöðÿòëÿ èíêèøàô åäÿí èãòèñàäèééàòëàðäàí áèðè îëìóøäóð. Öìóìè äàõèëè ìÿùñóë 3 äÿôÿ 300 ôàèç, ñÿíàéå èñòåùñàëû 2,5 äÿôÿ àðòìûøäûð. Þëêÿìèçèí öìóìè âàëéóòà åùòèéàòëàðû 2012-úè èëèí ñîíóíäà 46 ìèëéàðä ÀÁØ äîëëàðû ñÿâèééÿñèíÿ ÷àòìûøäûð. Ùàçûðäà èøñèçëèéèí ñÿâèééÿñè 5,2 ôàèçäèð. Îí èë ÿââÿë ÿùàëèìèçèí äåìÿê îëàð êè, éàðûñû éîõñóëëóã øÿðàèòèíäÿ éàøàéûðäûñà ùàçûðäà éîõñóëëóã ñÿâèééÿñè 6 ôàèç òÿøêèë åäèð. Áöäúÿ õÿðúëÿðè äåìÿê îëàð êè, 20 äÿôÿ àðòûá âÿ èíôëéàñèéà èñÿ òÿõìèíÿí 1 ôàèç ñÿâèééÿñèíäÿäèð. Áó, ñîí 10 èë ÿðçèíäÿ ìöøàùèäÿ îëóíàí èíêèøàôäûð. Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòûíûí äèíàìèçìèíèí òÿìÿëèíäÿ äöøöíöëìöø âÿ úèääè òÿùëèëëÿðÿ ÿñàñëàíàí ñèéàñÿò äàéàíûð. ßýÿð áåëÿ îëìàñàéäû 2008-úè èëäÿí áÿðè áàøëàíàí âÿ ùàçûðäà äà éåíè äàëüàäà äàâàì åäÿí äöíéà ãëîáàë èãòèñàäè áþùðàíû øÿðàèòèíäÿ þëêÿìèç þç óüóðëó èíêèøàôûíû äàâàì åòäèðÿ áèëìÿçäè. Äöíéà Èãòèñàäè Ôîðóìó èãòèñàäèééàòûí ðÿãàáÿòÿ äàâàìëûëûüû áàõûìûíäàí Àçÿðáàéúàíû 46-úû éåðäÿ ãÿðàðëàøäûðìûøäûð âÿ áó ñàùÿäÿ þëêÿìèç àðäûúûë îëàðàã äþðäöíúö èëäèð êè, ÌÄÁ ìÿêàíûíäà áèðèíúè éåðäÿäèð. Ùÿòòà èãòèñàäè âÿ ìàëèééÿ áþùðàíû çàìàíû èãòèñàäèééàòûìûç àðòìàãäà äàâàì åòìèøäèð. Íåôòèí ãèéìÿòëÿðè êÿñêèí ñóðÿòäÿ àøàüû äöøäöéö çàìàí èãòèñàäèééàòûìûç éåíÿ äÿ èíêèøàôûíû äàâàì åòäèðìèøäèð. ×öíêè ãåéðè-åíåðæè ñåêòîðóìóç éàõøû íÿòèúÿëÿð âåðìÿéÿ áàøëàìûøäûð. “Ôèòúù”, “Ñòàíäàðä & Ïîîð’ñ”, “Ìîîäé’ñ” êèìè ÿñàñ êðåäèò ðåéòèíãè òÿøêèëàòëàðû Àçÿðáàéúàíûí êðåäèò ðåéòèíãèíè áó éàõûíëàðäà éàõøûëàøäûðìûøäûð. Áó äà èñëàùàòëàðûí éàõøû ýþñòÿðèúèñèäèð. Ñîí 10 èë ÿðçèíäÿ Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòûíà 130 ìèëéàðä äîëëàðäàí ÷îõ ñÿðìàéÿ ãîéóëìóøäóð. Áó ñÿðìàéÿëÿðèí ìöÿééÿí ùèññÿñè õàðèúè èíâåñòèñèéàäûð. Éàõøû ñÿðìàéÿ ìöùèòè, ïðîãíîçëàøäûðûëàí ñèéàñè âÿçèééÿò, þëêÿäÿ ñàáèò äóðóì âÿ ÿëáÿòòÿ êè, ðåýèîíàë ÿëàãÿëÿð ùÿð áèð þëêÿíèí óüóðó ö÷öí èëêèí øÿðòëÿðäÿíáèðèäèð. 2020-úè èëÿäÿê îëàí äþâðö ÿùàòÿ åäÿí Èíêèøàô Êîíñåïñèéàñûíäà þëêÿìèç ãàðøûñûíà äàùà éöêñÿê ìÿãñÿäëÿð ãîéìóøäóð. Áó äþâðäÿ íÿçÿðäÿ òóòóëàí òÿäáèðëÿðèí èúðàñû íÿòèúÿñèíäÿ ÖÄÌ-íèí ùÿúìè 2 äÿôÿ àðòàðàã 13000 ÀÁØ äîëëàðû ñÿâèééÿñèíÿ ÷àòàúàãäûð. Áåëÿëèêëÿ, Àçÿðáàéúàí Äöíéà Áàíêûíûí òÿñíèôàòûíà ÿñàñÿí “éöêñÿê îðòà ýÿëèðëè þëêÿëÿð” ñûðàñûíà àèä åäèëÿúÿêäèð. Àïàðûëàí òÿùëèëëÿð ýþñòÿðèð êè, Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòûíûí äèíàìèçìèíèí òÿìÿëèíäÿ ñîí 20 èëäÿ äàâàìëû øÿêèëäÿ ùÿðòÿðÿôëè èñëàùàòëàðûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè, äöíéà èãòèñàäèééàòûíà èíòåãðàñèéàíûí ñöðÿòëÿíìÿñè, ðåýèîíàë âÿ áåéíÿëõàëã ÿìÿêäàøëûüûí éåíè ìÿðùÿëÿéÿ ãÿäÿì ãîéìàñû, øàõÿëÿíäèðèëìèø èãòèñàäèééàòûí ôîðìàëàøäûðûëìàñû, ìöíáèò ñÿðìàéÿ ìöùèòèíèí éàðàäûëìàñû, íåôò ýÿëèðëÿðèíäÿí ñÿìÿðÿëè èñòèôàäÿ îëóíìàñû, ñàùèáêàðëûüà äþâëÿò äÿñòÿéèíèí ýöúëÿíìÿñè, åòèáàðëû òÿðÿôäàø êèìè þëêÿìèçèí áåéíÿëõàëã íöôóçóíóí àðòìàñû, áèð ñþçëÿ äÿãèã äöøöíöëìöø âÿ äàùà ÷îõ ýÿëÿúÿéÿ ùåñàáëàíìûø ñèéàñÿò äóðóð. Ìàé àéûíûí 10-äà 90 èëëèê éóáèëåéèíè åãéä åäÿúÿéèìèç ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíèí áàíèñè Ùåéäÿð ßëèéåâèí ñþéëÿäèéè êèìè èãòèñàäèééàòû ýöúëö îëàí äþâëÿò ùÿð øåéÿ ãàäèðäèð. Èáðàùèì Èáðàùèìîâ, “Çàãàòàëà” ãÿçåòèíèí ðåäàêòîðó Éàçû Çÿðäàáè Ìÿòáóàò Ìÿðêÿçèíèí èãòèñàäè ìþâçóäà êå÷èðäèéè ìöñàáèãÿéÿ òÿãäèì îëóíìàã ö÷öí âåðèëèð Àáàäëûã, òÿìèçëèê, éàøûëëàøäûðìà ö÷àéëûüû Èìêàíëàð éàõøû íÿòèúÿëÿðäÿí õÿáÿð âåðèð Àäÿòÿí ùÿð èë éàçûí ýÿëèøèíäÿ ðàéîíóìóçäà àáàäëûã, òÿìèçëèê , éàøûëëàøäûðìà ö÷àéëûýû êå÷èðèëèð.Áó èë äÿ ÐÈÙÁ-íèí ñÿðÿíúàìû èëÿ áåëÿ áèð ìöùöì òÿäáèðèí ùÿéàòà êå÷èðèëèð.Òÿäáèðëÿð ïëàíûíäà èñòÿð øÿùÿðäÿ, èñòÿðñÿ äÿ àéðû-àéðû ãÿñÿáÿ âÿ êÿíäëÿðäÿ áèð ñûðà òèêèíòè- àáàäëûã èøëÿðèíèí àïàðûëìàñû, èñòèðàùÿò çîíàëàðûíäà, êöúÿëÿðäÿ, éàøàéûø ÿðàçèëÿðèíäÿ ñÿëèãÿñÿùìàíûí éàðàäûëìàñû, éàøûëëûãëàðûí ãîðóíìàñû âÿ ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè ãÿðàðà àëûíûá.ßñëèíäÿ áóíóí ö÷öí êèôàéÿò ãÿäÿð èìêàíëàð âÿ èíñàíëàðûí áó èøëÿðÿ ìàðàüû âàðäûð. Ôÿðãëè úÿùÿò îäóð êè, ÿââÿëêè èëëÿðäÿêèíÿ íèñáÿòÿí ùàçûðäà ðàéîíóìóçäà äàùà ýåíèø òèêèíòè ãóðóúóëóã èøëÿðè àïàðûëäûüûíäàí èíñàíëàðûí ãàéüûëàðû äà , ïðîáëåìëÿðè äÿ õåéëè àðòûá. Øÿùÿðèìèçäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí áþéöê ëàéèùÿäÿí ùÿð êÿñèí ìÿëóìàòû âàð. Ìþùòÿðÿì Ïðåçèäåíòèìèçèí ãàéüûñû ñàéÿñèíäÿ äþâëÿò äÿñòÿéè èëÿ éåíè ñó õÿòëÿðèíèí , êàíàëèçàñèéà ñèñòåìèíèí ãóðóëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ õåéëè âàõòäûð êè, èø ýþðöëöð.ßñëèíäÿ âàõò âÿ áþéöê âÿñàèò òÿëÿá åäÿí áó èøëÿð ùàçûðäà øÿùÿðèí öìóìè ìÿíçÿðÿñèíÿ ìöÿééÿí òÿñèð ýþñòÿðñÿ äÿ êöúÿëÿð ãàçûëàðàã èíñàíëàðûí âÿ íÿãëèééàòûí ùÿðÿêÿòè öúöí ÷ÿòèíëèê éàðàòñà äà, éàõûí ýÿëÿúÿêäÿ áó èøëÿðèí ðåàë íÿòèúÿëÿðè ùÿð êÿñè ðàçû ñàëàúàã. Òÿáèèäèð êè, áå- 3 “ÇÀÃÀÒÀËÀ” 15 àïðåë 2013-úö èë ëÿ áèð âÿçèééÿòäÿ øÿùÿðèí òÿìèçëèéèíè ãîðóìàã, àáàäëûüû öúöí âàõòûíäà áÿçè èøëÿðè ýþðìÿê äÿ ÷ÿòèíäèð. Áóíóíëà áåëÿ ñàêèíëÿðäÿí ùå÷ îëìàñà èìêàíëàðû äàõèëèíäÿ øÿùÿðäÿ òÿìèçëèéè, àáàäëûüû ãîðó- ìàã òÿëÿá îëóíóð. Áóíóíëà áàüëû ðàéîí ýèýèéåíà âÿ åïèäåìèîëîýèéà ìÿðêÿçèíèí äèðåêòîðó ßðøàä Ãöäðÿòîüëó äåäè: -Ìÿëóì ìÿñÿëÿäèð êè, ùàçûðäà øÿùÿðèìèçäÿ ÿââÿëêè êèìè òÿìèçëèê èøëÿðè àïàðìàã ÷ÿòèíäèð. Âàõòèëÿ ñÿùÿð òåçäÿí êö÷ÿëÿð ñöïöðöëÿð, ñÿëèãÿ-ñÿùìàí éàðàäûëàðäû. Èíäè éîëëàðäà àïàðûëàí ãàçûíòû èøëÿðè, çÿëçÿëÿäÿí ñîíðà áèð ñûðà åâëÿðèí òèêèíòèñè èëÿ áàüëû ÿðàçèäÿ éàðàíàí òèêèíòè ãàëûãëàðû âÿ áó êèìè äèýÿð ïðîáëåìëÿð êö÷ÿëÿðäÿ ýöíäÿëèê ñÿëèãÿ-ñÿùìàíà ìàíå÷èëèê òþðÿäèð. Áóíóíëà áåëÿ ñàêèíëÿð ýÿðÿê èìêàíëàðû äàõèëèíäÿ øÿùÿðèí òÿìèçëèéèíÿ äèããÿò éåòèðñèíëÿð, ìÿèøÿò òóëëàíòûëàðûíû íÿçÿðäÿ òóòóëàí âàõòäà âÿ ìöÿééÿí îëóíìóø éåðëÿðÿ ÷ûõàðñûíëàð, àïàðûëàí òÿìèð èøëÿðèíè áÿùàíÿ åäÿðÿê ãàäàüàí îëóíìóø éåðëÿðÿ ìÿèøÿò òóëëàíòûëàðûíû àòìàñûíëàð. Áèç áó èøëÿðÿ ìöòÿìàäè íÿçàðÿò åäèð, âàõòàøûðû ðåéäëÿð êå÷èðèðèê. Îíó äà äåéèì êè, àáàäëûã, òÿìèçëèê âÿ éàøûëëàøäûðìà èøëÿðè ÿñëèíäÿ ýþçÿëëèéèí, èíñàíëàðäà õîø ÿùâàë-ðóùèééÿíèí âÿ ñàüëàìëûüûí ãîðóíìàñûíûí ÿñàñ øÿðòè êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿëèäèð. Ùàããûíäà äàíûøäûüûíûç ö÷àéëûüûí óüóðëó êå÷ìÿñè åéíè çàìàíäà áèð ñûðà òÿøêèëàòëàðûí ôÿàëëûüûíäàí äà àñûëûäûð. Õöñóñèëÿ éàøûëëàøäûðìà èäàðÿñèíèí, ìåøÿ ìöùàôèçÿñè âÿ áÿðïàñû ìöÿññèñÿñèíèí, éåðëè èúðà íöìàéÿíäÿëèêëÿðèíèí âÿ áÿëÿäèééÿëÿðèí áó ñàùÿäÿêè ôÿàëëûüû äàùà ÷îõ îëìàëûäûð. Éàøûëëûãëàðûí àðòûðûëìàñû ö÷öí êèôàéÿò ãÿäÿð èìêàíëàðûìûç âàð. Çîíàìûçà ìöíàñèá ñàéûëàí àüàú âÿ áèòêè íþâëÿðè èëÿ çÿíýèí òèíýëèêëÿð ìþâúóääóð êè, ùÿì øÿùÿðäÿ, ùÿì äÿ êÿíäëÿðäÿ áóíóí ùåñàáûíà éàøûëëûãëàðû äàùà äà àðòûðìàã ìöìêöíäöð. Öìèä åäèðèê êè, áàøëàíûëàí òèêèíòè-àáàäëûã èøëÿðè ãûñà ìöääÿòäÿ áàøà ÷àòìàãëà øÿùÿðèìèçäÿ âÿ êÿíäëÿðèìèçäÿ ãåéä îëóíàí òÿìèçëèê âÿ éàøûëëàøäûðìà òÿäáèðëÿðè óüóðëà ùÿéàòà êå÷èðèëÿúÿê, éàøàéûø éåðëÿðèìèç äàùà äà ýþçÿë îëàúàãäûð. Àáäóëëà ßôÿíäè Êþðïÿ áàëàëàð ö÷öí ùÿð úöð øÿðàèò éàðàäûëûá Õÿëèë Ãàðÿùìÿäîâ àäûíà Éóõàðû Òàëà 1 ñàéëû êþðïÿëÿð åâè óøàã áàü÷àñû þòÿí èë ìàé àéûíûí 7-äÿ áàø âåðÿí çÿëçÿëÿäÿí ñîíðà úèääè çÿäÿëíäèéè ö÷öí ôÿàëèééÿòèíè äàéàíäûðìûøäû. Áóðàäà èøè äàâàì åòäèðìÿê ÷îõ òÿùëöêÿëè èäè. Êÿíäèí ÿðàçèñèíäÿ îëàí äèýÿð áàü÷àëàð äà úèääè çÿäÿ ýþðäöéöíäÿí ùÿìèí ýöíäÿí èøëÿìèðäè. Áó ñÿáÿáäÿí äÿ èøëÿéÿí àíàëàð ÷îõ ÿçèééÿò ÷ÿêèðäèëÿð. Ñåâèíäèðèúè ùàëäûð êè, ÿðàçèäÿ èíñàíëàðûí áàü÷àéà îëàí òÿëÿáàòûíû íÿçÿðÿ àëàí ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòè áàü÷àäà ÿñàñëû òÿìèðèí àïàðûëìàñû ö÷öí ñÿðÿíúàì èìçàëàäû. 2013-úö èëèí éàíâàð àéûíäà òÿìèð áðèãàäàñû áàü÷àìûçà ýÿëäè. Äåìÿê îëàð êè, 2 àé ÿðçèíäÿ áàü÷àìûçäà ýöúëö òÿìèð-áÿðïà èøëÿðè ýåòäè. Èíøààò÷ûëàð ñÿéëÿ ÷àëûøäûëàð. Ãàïûëàð òÿçÿëÿíäè, äèâàðëàðäà ìþùêÿìëÿíäèðìÿ èøëÿðè ýåòäè. Áèð ñþçëÿ èíøààò÷ûëàð áàü÷àìûçûí ýþðêÿìèíè äåìÿê îëàð êè, äÿéèøìÿéÿ íàèë îëäóëàð. Ìàðò àéûíûí ÿââÿëèíÿ áàü÷àìûçäà òÿìèð èøëÿðè éåêóíëàøäû. Ýþçëÿðèìèçÿ èíàíìûðäûã. Ãûñà ìöääÿòäÿ ÷îõ áþéöê èø ýþðöëìöøäö. Êþðïÿ áàëàëàðûìûç ö÷öí ùÿð úöð øÿðàèò éàðàäûëìûøäû. Áó èøèí áèð òÿðÿôè èäè. 1969-úó èëäÿí ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí áàõ÷àéà éåíè èíâåíòàð äåìÿê îëàð êè, âåðèëìÿìèøäè. Åðòÿñè ýöíö áàü÷àìûçà éåíè èíâåíòàð äÿñòëÿðè ýÿëäè. Áàü÷àäà ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí 5 ãðóï ö÷öí òàìàìèëÿ éåíè èíâåíòàðëàð éåðëÿøäèðèëäè. Áåëÿ øÿðàèòäÿ èøëÿìÿê áèçèì ÷îõäàíêû àðçóìóç èäè. ×öíêè, êþðïÿ áàëàëàðûìûç áèçèì ýÿëÿúÿéèìèçäèð. Îíëàðû çàìàíûí ðóùóíà óéüóí òÿðáèéÿ åòìÿê ö÷öí ìöàñèð àâàäàíëûãëàð èëêèí øÿðòëÿðäÿíäèð. Îíó äà ãåéä åäèì êè, áàü÷àìûçäà 5 ãðóïäà 90 óøàã òÿðáèéÿ àëûð. Òÿìèðäÿí ñîíðà äèýÿð áàõ÷àëàðûí èøëÿìÿìÿñèíè íÿçÿðÿ àëàðàã ìöâÿããÿòè îëàðàã óøàãëàðûí ñàéûíû 120-éÿ ÷àòäûðìûøûã. Áóíóí ö÷öí äÿ ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòè áèçÿ äÿñòÿéèíè âåðèá. Ìàðò àéûíûí ÿââÿëèíäÿ áàü÷àìûç òÿìèðäÿí ñîíðà èñòèôàäÿéÿ âåðèëäè. Òÿíòÿíÿëè à÷ûëûøäà ðàéîí ðÿùáÿðëèéè, êÿíä èúòèìàèééÿòèíèí íöìàéÿíäÿëÿðè âÿ âàëèäåéèíëÿð èøòèðàê åäèðäèëÿð. Ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿ þç ÷ûõûøûíäà áèëäèðäè êè, áàõ÷àëàðûí òÿìèðè âÿ éåíèäÿí ãóðóëìàñû ãàðøûäà äóðàí ÿñàñ ìÿñÿëÿëÿðäÿíäèð. Áèç ÷àëûøàúàüûã êè, áèð-íå÷ÿ èëÿ òÿìèðñèç áèð áàü÷à áåëÿ ãàëìàñûí. Áèçèì áàëàëàðûìûç ýþçÿë øÿðàèòëè áàü÷àëàðäà òÿðáèéÿ àëìàëûäûðëàð. Îíëàðûí èëêèí òÿðáèéÿñè, ùÿéàòà ùàçûðëàíìàñû áàü÷à éàøëàðûíäàí áàøëàäûüû ö÷öí éàðàäûëàí øÿðàèò ùÿð úöð ìöàñèð òÿëÿáëÿðÿ úàâàá âåðìÿëèäèð. ×ûõûø åäÿí ùÿð êÿñ ýþðöëÿí èøÿ ýþðÿ çÿùìÿòè êå÷ÿí ùÿð êÿñÿ ìèííÿòäàðëûüûíû áèëäèðèðäè. Áÿëè, áó èøèí òÿøÿááöñêàðû âÿ ùÿéàòà êå÷èðÿíè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòè îëäóüó ö÷öí êîëëåêòèâèìèçèí ùÿð áèð öçâö, áöòöí âàëèäåéíëÿð ìèííÿòäàðäûðëàð. Òÿáèè êè, éàðàäûëàí áó øÿðàèòÿ áèç äÿ þç ÿìÿëè èøèìèçëÿ úàâàá âåðÿúÿéèê. Êþðïÿ áàëàëàðûìûçû ñàüëàì, âÿòÿíÿ ìÿùÿááÿò ðóùóíäà òÿðáèéÿ åäÿúÿéèê. Ìèðâàðè Èñðàôèëîâà, Õÿëèë Ãàðÿùìÿäîâ àäûíà Éóõàðû Òàëà 1 ñàéëû êþðïÿëÿð åâè - óøàã áàü÷àñûíûí ìöäèðè 18 àïðåë - Öìóìäöíéà àáèäÿëÿð âÿ òàðèõè éåðëÿð ýöíöäöð Àáèäÿëÿð òàðèõèìèçè éàøàäûð Áÿøÿð ñâèëèçàñèéàñûíûí èëêèí ìåéäàíà ýÿëìèø ÿðàçèëÿðèíäÿí áèðè äÿ Àçÿðáàéúàíäûð. Àðõåîëîæè ãàçûíòûëàðûí íÿòèúÿëÿðè ýþñòÿðìèøäèð êè, Àçÿðáàéúàíäà éàøàìûø ãÿäèì èíñàíëàð òàðèõ áîéó øÿðÿôëè éîë êå÷ÿðÿê ÷îõñàéëû àáèäÿëÿð éàðàòìûøëàð âÿ îíëàð áó ýöí ÷îõ ãèéìÿòëè íöìóíÿ îëàðàã ãîðóíóá ñàõëàíûëûð. Áó àáèäÿëÿð áèçèì òàðèõäèð. Èíñàíëûã òàðèõè, éàðàíìà òàðèõèìèçäèð. ëà äèâàðëàðû èíøà åäèëìèøäèð. Ùÿñÿíëè ðàéîíóíäàêû àáèäÿëÿð êîìïëåêñè, åëÿúÿ äÿ, Óðìèéà ýþëö ñàùèëèíäÿêè ãàéàëàðäà ÷àïûëìûø ñÿðäàáÿëÿðèí òÿäãèãè ýþñòÿðèð êè, àëòûíúû éöçèëëèéèí åéâàíëû ìÿíçèë òèïè òÿøÿêêöë òàïìûøäû. Ùÿìèí äþâðöí äèýÿð ìåìàðëûã ãóðüóëàðûíäàí éåýàíÿ äèíè òèêèëè îëàí îä ìåùðàáëàðû äþâðöìöçÿäÿê ýÿëèá ÷àòìûøäûð. Áó äþâðäÿ éàðàíìûø àáèäÿëÿð Àçÿðáàéúàí ìåìàðëû- Áàáàäàüûí ÿòÿéèíäÿ ãóðòàðàí Ýèëýèë÷àé ñÿääè âÿ èíäèêè Äÿâÿ÷è ðàéîíó ÿðàçèñèíäÿ éåðëÿøÿí Áåøáàðìàã äàüûíäàí áàøëàéûá, Õÿçÿðèí ñàùèëëÿðèíÿ ãÿäÿð óçàíàí Áåøáàðìàã ñÿääè Àçÿðáàéúàíäà èñòåùêàì òèêèëèëÿðèíèí èíêèøàôû ùàããûíäà ýåíèø òÿñÿââöð éàðàäûð. Àçÿðáàéúàíûí èøüàë îëóíìóø ÿðàçèëÿðèíäÿ åðìÿíè èøüàë÷ûëàðûíûí þçáàøûíàëûüû òàðèõ âÿ ìÿäÿíèééÿò Áó òàðèõèí áàøëàíüûúû èáòèäàè èíñàíëàðûí éàøàäûüû äþâðäÿí áàøëàéàðàã ñèâèë áèð øÿêèëäÿ ôîðìàëàøìûøäûð. Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíäÿ áó àáèäÿëÿðèí ñàéû îëäóãúà ÷îõäóð. Òÿäãèãàòëàð ýþñòÿðèð êè, Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíäÿ îëàí àáèäÿëÿð þëêÿíèí áöòöí ÿðàçèëÿðèíäÿ ìþâúóääóð êè, áóíëàðûí äà éàøû ÿñðëÿðè ÿùàòÿ åäèð. Áó àáèäÿëÿðèí ùàðàäà òèêèëìÿñèíäÿí àñûëû îëìàéàðàã, ìóäàôèÿ îëóíàðàã ãîðóíóá ñàõëàíûëìûøäûð. Ãîáóñòàíäà àøêàð åäèëìèø ÿí ãÿäèì éàøàéûø éåðëÿðè (ìàüàðàëàð, ìöõòÿëèô ïðèìèòèâ ñûüûíàúàãëàð âÿ ñ.) èëÿ éàíàøû, ìåãàëèò ìåìàðëûã àáèäÿëÿðè-êðîìëåõëÿð, ìåíùèðëÿð (÷îáàí äàøû), äîëìåíëÿð âÿ ñèêëîï òèêèëèëÿðè ýåíèø éàéûëìûøäûð. Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíäÿ Ìàííà äþâëÿòèíèí òÿøÿêêöëö, äàùà ñîíðàëàð ýöíåéäÿ Àòðîïàòåíà äþâëÿòèíèí éàðàíìàñû èëÿ áàüëû øÿùÿðëÿð éàðàíìûø, ìöäàôèÿ òèêèëèëÿðè, ÿçÿìÿòëè ãà- üûíûí ñîíðàêû èíêèøàôûíà, åëÿúÿ äÿ, ßùÿìÿíèëÿð äþâðöíäÿ Èðàíûí âÿ þí Àñèéàíûí äèýÿð þëêÿëÿðèíèí ìåìàðëûüûíà ÿùÿìèééÿòëè òÿñèð ýþñòÿðìèøäèð. Àòÿøïÿðÿñòëèéèí éàéûëìàñû èëÿ áàüëû éàðàíàí èáàäÿòýàùëàð èñëàìäàí þíúÿ òèêèëìèø ÿñàñ äèíè áèíàëàð îëìóøäóð. Ãàôãàç Àëáàíèéàñû äþâðöíäÿ øÿùÿðñàëìà ñàùÿñèíäÿ ìöùöì àääûìëàð àòûëìûøäûð. Ãÿáÿëÿ øÿùÿðèíèí ìþùêÿì ãàëà äèâàðëàðû, ñàõñû áîðóëàðûíäàí ÷ÿêèëìèø ñó êÿìÿðè, Äÿìèðãàïû êå÷èäèíäÿ äàøäàí òèêèëìèø ìöäàôèÿ ñèñòåìè, ×ûðàããàëà, Ëÿêèò êÿíäèíäÿêè äàèðÿâè õðèñòèàí ìÿáÿäè, Ãóì êÿíäèíäÿêè áàçèëèêà, Ìèíýÿ÷åâèðäÿêè ìÿáÿäëÿð êîìïëåêñè âÿ ñ. áó øÿùÿðñàëìà ìÿäÿíèééÿòèíèí éöêñÿê ñÿâèééÿñèíè ýþñòÿðèð. Ñàñàíèëÿð äþâðö òàðèõè àáèäÿëÿðèíäÿí ìöäàôèÿ òèêèëèëÿðè þçÿëëèêúÿ äèããÿòè úÿëá åäèð. Õÿçÿð äÿíèçèíèí ñàùèëèíäÿí áàøëàéàðàã, àáèäÿëÿðèìèçèí äàüûäûëìàñû âÿ ãÿñäÿí êîðëàíìàñû “Ñèëàùëû ìöíàãèøÿ áàø âåðäèêäÿ ìÿäÿíè äÿéÿðëÿðèí ãîðóíìàñû ùàããûíäà” 1954-úö èë Ùààãà Êîíâåíñèéàñûíà, “Àðõåîëîæè èðñèí ìöùàôèçÿñè ùàããûíäà” 1992-úè èë Àâðîïà Êîíâåíñèéàñûíà, “Öìóìäöíéà ìÿäÿíè âÿ òÿáèè èðñèí ìöùàôèçÿñè ùàããûíäà” ÉÓÍÅÑÊÎ-íóí 1972-úè èë êîíâåíñèéàñûíà çèääèð. Çàãàòàëà ðàéîíóí ÿðàçèñèíäÿ ÷îõñàéëû òàðèõ âÿ ìÿäÿíèééÿò àáèäÿëÿðè âàð. Ýþçáàðàõ âÿ Ãàëàë êÿíäëÿðèíäÿ ÕÂÛÛÛ ÿñðÿ àèä ìÿñúèäëÿð, Ìàçûõ êÿíäèíäÿ ÕÛÛ ÿñðÿ àèä àäáàí ãàëàñû âÿ ÕÂÛÛÛ ÿñðÿ àèä ìÿñúèä, Êåáåëîáà êÿíäèíäÿ ÕÛ ÿñðÿ àèä åäèëìèø èêè àáèäÿ, Éóõàðû ×àðäàõëàð êÿíäèíäÿ Ïÿðè ãàëàñû, Ïàøàí êÿíäèíäÿ ÕÛÛÛ ÿñðÿ àèä àëáàí ãàëàñû, Úàð êÿíäèí- äÿ ÕÛ ÿñðÿ àèä ×èíýþçãàëà ãöëëÿñè, Àõàõäÿðÿ êÿíäèíäÿ ÕÛÛ ÿñðÿ àèä àëáàí ãàëàñû, Û Òàëà êÿíäèíäÿ ÕÛÕ ÿñðÿ àèä Úöìÿ ìÿñúèäè, êÿíäëÿðèí ÷îõóíäà, î úöìëÿäÿí, Ìîñóë âÿ ßëèàáàä êÿíäëÿðèíäÿ ÕÛÕ ÿñðÿ àèä ìÿñúèäëÿð áó ãÿáèëäÿíäèð. Çàãàòàëà ãàëàñû 1830 ÿðàçèñèíäÿ òèêèëìèøäèð. Ãàëàäà òîïëàðëà òÿúùèç åäèëìèø ýöúëö ãàðíèçîí ñàõëàíûëûðäû. Çàãàòàëà ãàëàñû ×àð ùàêèìèééÿòèíÿ ãàðøû áèð ñûðà êÿíäëè ÷ûõûøëàðûíûí éàòûðûëìàñûíäà ÿñàñ äàéàã ìÿíòÿãÿñè îëìóøäóð. ×àð ùàêèìèééÿòè Ïîòéîìêèí çèðåùëè ýÿìèñèíèí èíãûëàá÷û ìàòðîñëàðûíû Çàãàòàëàéà ñöðýöí åòìèø âÿ îíëàð Çàãàòàëà ãàëàñûíäà éåðëÿøäèðèëìèøäè. Çàãàòàëà ãàëàñû òàðèõè àáèäÿ êèìè äþâëÿò òÿðÿôèíäÿí ãîðóíóð. Çàãàòàëà ãàëàñûíäà ñàõëàíûëàí ìàòðîñëàðûí èíãèëàáè ôÿàëèééÿòè áàðÿäÿ éàçû÷û Ãûëìàí Èëêèí "Ãàëàäà öñéàí" ðîìàíûíû éàçìûø âÿ ùÿìèí ÿñÿð ÿñàñûíäà "Éåíèëìÿç áàòàëéîí áÿäèè ôèëìè ÷ÿêèëìèøäèð. Áåéíÿëõàëã àáèäÿëÿð âÿ òàðèõè éåðëÿð ýöíöíöí êå÷èðèëìÿñè òÿøÿááöñö 1980-úè èëäÿ ÉÓÍÅÑÊÎ-íóí íÿçäèíäÿ éàðàäûëìûø Àáèäÿëÿðèí âÿ Òàðèõè Éåðëÿðèí Ìöùàôèçÿñè öçðÿ Áåéíÿëõàëã Øóðà òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëöá. 4 èë ñîíðà èñÿ áó ãÿðàð ðÿñìè òÿñäèãèíè òàïûá. Ùÿìèí òàðèõäÿí áöòöí äöíéàäà åëÿúÿ äÿ Àçÿðáàéúàíäà àïðåëèí 18-è Àáèäÿëÿð âÿ Òàðèõè Éåðëÿð Ýöíö êèìè ãåéä åäèëèð. Îí èêè éàøàéûø ìÿíòÿãÿñèíè áèðëÿøäèðÿí àâòîìîáèë éîëóíóí òèêèíòèñèíÿ áàøëàíûëìàñû ö÷öí èëêèí ëàéèùÿëÿíäèðìÿ èøëÿðè òàìàìëàíìûøäûð Çàãàòàëà-Äàíà÷û-Àøàüû ×àðäàõëàð àâòîìîáèë éîëóíóí òèêèíòèñèíÿ áàøëàíûëìàñû ö÷öí èëêèí ëàéèùÿëÿíäèðìÿ èøëÿðè òàìàìëàíìûøäûð. 12 éàøàéûø ìÿíòÿãÿñèíè áèðëÿøäèðÿí àâòîìîáèë éîëóíóí öçÿðèíäÿ 16 ìèí ÿùàëè éàøàéûð âÿ áó áèð ñûðà ïðîáëåìëÿðè àðàäàí ãàëäûðûëàúàãäûð. Éîëóí òèêèíòèñè ìÿãñÿäè èëÿ þëêÿ Ïðåçèäåíòèíèí åùòèéàò ôîíäóíäàí Çàãàòàëà Ðàéîí Èúðà ëàéèùÿíèí ðåàëëàøìàñû èëÿ ÿùàëèíèí Ùàêèìèééÿòèíÿ 5,5 ìèëéîí ìàíàò âÿñàèò àéðûëìûøäûð. Àâòîìîáèë éîëóíóí èëêèí ëàéèùÿëÿíäèðìÿ èøëÿðèíè ðàéîíäà ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí 17 ñàéëû éîë èñòèñìàð èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâè ùÿéàòà êå÷èðèð. Ëàéèùÿëÿíäèðìÿ èøëÿðè éåêóíëàøäûãäàí äÿðùàë ñîíðà éîëóí òèêèíòèñèíÿ áàøëàíìàñû íÿçÿðäÿ òóòóëóð. 4 “ÇÀÃÀÒÀËÀ” Áóíëàðû áèëìÿê 15 àïðåë 2013-úö èë ÅÒÈÁÀÐÑÛÇÄÛÐ ìàðàãëûäûð Ìöòÿõÿññèñëÿð ôûíäûüûí ôàéäàëû õöñóñèééÿòëÿðèíè à÷ûãëàìûøëàð Ãîç ëÿïÿñè äèàáåòèí ãàðøûñûíû àëûð Òîçàüàúûêèìèëÿð ôÿñèëÿñèíÿ àèä îëàí ôûíäûã çöëàëëà, ìöðÿêêÿá êàðáîùèäðàòëàðëà, ùöúåéðÿëè âÿ äîéìàìûø éàüëàðëà, äÿìèð, êàëñèóì, ìàãíåçèóì, ñèíê, ïðîòåèí êèìè ìèíåðàëëàðëà, Å âèòàìèíè èëÿ çÿíýèíäèð. Ìöòÿõÿññèñëÿð ìöÿééÿíëÿøäèðìèøëÿð êè, ôûíäûã áÿäÿíÿ ýöú âÿ åíåðæè âåðèð, çåùíè, ôèçèêè éîðüóíëóüó àðàäàí ãàëäûðûð. Òÿðêèáèíäÿ îëàí éöêñÿê êàëñèóì ñöìöêëÿðè âÿ äèøëÿðè ýöúëÿíäèðèð. Ôûíäûã àüúèéÿð õÿñòÿëèêëÿðèíäÿ ôàéäàëûäûð. Ãàíàçëûüû, ùÿçì âÿ ãàí äþâðàíû ñèñòåìè ïîçóíòóëàðûíûí ãàðøûñûíû àëìàãäà êþìÿê åäèð. Îíäàí èñòèôàäÿ ãàíäà õîëåñòåðèíèí àðòìàñûíûí ãàðøûñûíû àëûð. Ìöíòÿçÿì îëàðàã ôûíäûã éåìÿê èíôàðêò ðèñêèíè àçàëäûð. Ôûíäûã éàüû áþéðÿê äàøëàðûíû âÿ ãóìóíó ñàëìàüà éàðäûì åäèð, áþéðÿê àüðûëàðûíäà éàõøû òÿñèð ýþñòÿðèð. Ëàêèí éöêñÿê òÿçéèã âÿ ìÿäÿñèíäÿí øèêàéÿòè îëàíëàðà ÷îõ èñòèôàäÿ ìÿñëÿùÿò ýþðöëìöð. Ôûíäûüûí éàüûíäàí êîñìåòîëîýèéàäà äà ýåíèø èñòèôàäÿ åäèëèð. Àìåðèêà àëèìëÿðè áåëÿ ãÿíàÿòÿ ýÿëìèøëÿð êè, íÿôòÿ ÿðçèíäÿ 28 ãðàì ãîç ëÿïÿñèíèí ãÿáóëó äèàáåòèí èêèíúè òèïèíèí èíêèøàôû ðèñêèíè 24% àçàëäûð. Òÿäãèãàò÷ûëàð áó ìÿãñÿäëÿ éàøû 35-äÿí 77-ÿ êèìè îëàí137893 àìåðèêàëû ãàäûí àðàñûíäà åêñïåðèìåíò êå÷èðìèøëÿð.Îí èë ÿðçèíäÿ àëèìëÿð ãàäûíëàðäà ìöøàùèäÿëÿð àïàðìûøëàð. Áó ìöääÿò ÿðçèíäÿ êèìäÿ äèàáåòèí èêèíúè òèïèíèí èíêèøàô åòäèéèíè ìöøàùèäÿ åòìÿê ìöìêöí îëìóøäóð. Ùÿð áèð èøòèðàê÷ûíûí éåìûê ðàñèîíóíó þéðÿíÿðêÿí åêñïåðòëÿð áóãÿíàÿòÿ ýÿëìèøëÿð êè, ãîç ëÿïÿñèíèíàé ÿðçèíäÿ 1-3 äÿôÿ ãÿáóëó äèàáåòèí ÿìÿëÿ ýÿëìÿ ðèñêèíè 4% àçàëäûð. Ãîç ëÿïÿñèíèíäÿí ùÿôòÿ ÿðçèíäÿ èñòèôàäÿ äèàáåòèí ÿìÿëÿ ýÿëìÿ ðèñêèíè 13%, ùÿôòÿäÿ èêè äÿôÿ éåìÿê èñÿ áó ðèñêè 24% àçàëäûð. Àëèìëÿðèí ôèêðèíúÿ äèàáåòèí ÿìÿëÿ ýÿëìÿ ðèñêèíèí áó øÿêèëäÿ àçàëìàñû ãîç ëÿïÿñèíèí ãèäàëûëûüûíäà, éàüëû çöëàë òóðøóëàðû èëÿ çÿíýèíëèíäÿäèð. Ìÿùç áó ñÿáÿáäÿíäèð êè,ãîç ëÿïÿñèíè éåìÿêëÿ èëòèùàáè ïðîñåñëÿðèí, öðÿê õÿñòÿëèêëÿðèíäÿí, õÿð÷ÿíý âÿ àòððèòäÿí ãîðóíìàã ìöìêöíäöð. Çàãàòàëà øÿùÿðè Êöð- Àðàç éàøàéûø ìÿíòÿãÿñè åâ 8, ìÿíçèë 2-äÿ éàøàéàí ßëèáÿéîâà Ôàòìà Èñà ãûçûíûí àäûíà ÄßÄÐÕ-íèí Çàãàòàëà èäàðÿñè òÿðÿôèíäÿí âåðèëìèø ôÿðäè ìÿíçèëèí 0053263 íþìðÿëè ãåéäèééàò âÿñèãÿñè èòäèéèíäÿí åòèáàðñûçäûð. *** Çàãàòàëà øÿùÿðè Àíàð Ùÿìèäîâ êö÷ÿñè 108 ñàéëû åâäÿ éàøàéàí Òàíðûâåðäèéðâ Èñëàì ×îáàí îüëóíóí àäûíà ÄßÄÐÕ-íèí Çàãàòàëà èäàðÿñè òÿðÿôèíäÿí ôÿðäè éàøàéûø åâèíèí ãåéäèééàòûíà äàèð 1ñàéëû ãåéäèééàò êèòàáûíûí 95- úè ñÿùèôÿñèíäÿ àïàðûëìûø ãåéäèééàò âÿñèãÿñè èòäèéèíäÿí åòèáàðñûçäûð. *** 1986-úû èëäÿ Í.Íÿðèìàíîâ àäûíà Àçÿðáàéúàí Òèáá Èíñòèòóòóíó (Óíèâåðñèòåòèíè) áèòèðÿí Ìóðàäîâ Ãóðáàí Ðàìàçàí îüëóíà Áàêû øÿùÿðèíäÿêè 1 ñàéëû ñòîìîòîëîýèéà ïîëèêëèíèêàñû òÿðÿôèíäÿí âåðèëìëø èíòåðíàòóðà âÿñèãÿñè èòäèéèíäÿí åòèáàðñûç ñàéûëûð. ÀËËÀÙ ÐßÙÌßÒ ÅËßÑÈÍ! Çàãàòàëà Ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. ÉÀÏ ðàéîí òÿøêèëàòûíûí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. “Çàãàòàëà” ãÿçåòèíèí ðåäàêòîðó Èáðàùèì Èáðàùèìîâ âÿ ãÿçåòèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. 13 ñàéëû ßðàçè Âåðýèëÿð Èäàðÿñèíèí ðÿèñè Òóðàú Ìàùìóäîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Çàãàòàëà Ðàéîí Ìàëèééÿ Èäàðÿñèíèí ðÿèñè Þìÿðõàí Øàáàíîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Ìÿðêÿçè Ðàéîí õÿñòÿõàíàñûíûí áàø ùÿêèìè Çöëôèãàð Ìàùìóäîâ âÿ õÿñòÿõàíàíûí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Ðàéîí òÿùñèë øþáÿñèíèí ìöäèðè Ùàáèë Ãóðáàíîâ âÿ øþáÿíèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Ðàéîí òåëåêîììóíèêàñèéà ãîâøàüûíûí ðÿèñè Ìÿììÿä Àðàçîâ âÿ ãîâøàüûí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. “Àçÿðïî÷ò” ÌÌÚ-íèí Çàãàòàëà ôèëèàëûíûí ðÿèñè Íàìèäÿ Ñöëåéìàíîâà âÿ ôèëèàëûí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Ðàéîí ìÿäÿíèééÿò âÿ òóðèçì øþáÿñèíèí ìöäèðè Çöìðöä Àüàêèøèéåâà âÿ øþáÿíèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Òÿñèñ÷èëÿð: Ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòè âÿ “Çàãàòàëà” ãÿçåòèíèí êîëëåêòèâè Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. 17 ñàéëû éîë èñòèñìàð èäàðÿñèíèí ðÿèñè Ìþâëöä Ãÿùðÿìàíîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Çàãàòàëà Áþëýÿ Òÿúðöáÿ Ñòàíñèéàñûíûí äèðåêòîðó Íÿáè Êÿðèìîâ âÿ ñòàíñèéàíûí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. ÄÑÌÔ Çàãàòàëà ðàéîí øþáÿñèíèí ìöäèðè Àðèô Ìóðàäîâ âÿ øþáÿíèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. ÐÈÙÁ-íûí Çàãàòàëà øÿùÿð èíçèáàòè äàèðÿñè öçðÿ íöìàéÿíäÿñè Ðàìàçàí Ìÿììÿäîâ âÿ íöìàéÿíäÿëèéèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè ÐÅÄÀÊÒÎÐ: ÈÁÐÀÙÈÌ ÈÁÐÀÙÈÌΠáèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Ðàéîí áàéòàðëûã èäàðÿñèíèí ðÿèñè Úÿáðàéûë Àñëàíîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Ðàéîí ñóâàðìà ñèñòåìëÿðè èäàðÿñèíèí ðÿèñè Ôèêðÿò Øÿðèôîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Çàãàòàëà ãàç èñòèñìàð ñàùÿñèíèí ðÿèñè Ãóðáàí Ìåùäèéåâ âÿ ñàùÿíèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Ðàéîí ÿùàëèíèí ñîñèàë ìöäàôèÿñè ìÿðêÿçèíèí äèðåêòîðó Íÿñðóëëà Ùÿñðÿòîâ âÿ ìÿðêÿçèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Çàãàòàëà øÿùÿð áÿëÿäèé- Ðåäàêñèéàíûí öíâàíû: Çàqàòàëà øÿùÿðè, Íèçàìè êö÷ÿñè, 35. Òåëåôîí: 5-32-48 éÿñèíèí ñÿäðè Íóðÿëè ßùìÿäîâ âÿ áÿëÿäèééÿíèí ìÿðêÿçèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Çàãàòàëà òÿìèð-òèêèíòè ñàùÿñèíèí ðÿèñè Àéäûí Âÿëèéåâ ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Àøàüû Òàëà êÿíä 1 ñàéëû òàì îðòà ìÿêòÿáèíèí äèðåêòîðó Ìåùíóðÿ Èñìàéûëîâà âÿ ìÿêòÿáèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Úàð êÿíä 1 ñàéëû òàì îðòà ìÿêòÿáèíèí äèðåêòîðó Çÿðèôÿ Àüàêèøèéåâà âÿ ìÿêòÿáèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Ùóìàíèòàð ôÿíëÿð òÿìàéöëëö ýèìíàçèéàñûíûí äèðåêòîðó Ìÿñóìÿ ßôÿíäèéåâà âÿ ýèìíàçèéàíûí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí Ãÿçåò 18 ôåâðàë 1997-úè èë òàðèõäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ìÿòáóàò âÿ Èíôîðìàñèéà Íàçèðëèéè òÿðÿôèíäÿí ãåéäÿ àëûíìûøäûð Øÿùàäÿòíàìÿ 553 áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Çàãàòàëà ðàéîí ãåéäèééàò øþáÿñèíèí ìöäèðè Àéáÿíèç Êÿëÿøîâà ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Çàãàòàëà ðàéîí 2 ñàéëû äþâëÿò íîòàðèàò êîíòîðóíóí íîòàðèóñó Ýþçÿë Èñêÿíäÿðîâà ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Çàãàòàëà øÿùÿð 1 ñàéëû òàì îðòà ìÿêòÿáèí äèðåêòîðó Ôàòìà Èñðàôèëîâà âÿ ìÿêòÿáèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Çàãàòàëà øÿùÿð 3 ñàéëû òàì îðòà ìÿêòÿáèíèí äèðåêòîðó Åëìèðà Ùàúûéåâà âÿ ìÿêòÿáèí êîëëåêòèâè ðàéîí èúðà ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìöáàðèç ßùìÿäçàäÿéÿ ãàðäàøû Ôÿðìàí ùÿêèìèí âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð. Òèðàæ 1500. (Àáóíÿ - 1300, ìöãàâèëÿ èëÿ 200) Ñèôàðèø “Àçÿðáàéúàí” íÿøðèééàòûíûí ìÿòáÿÿñèíäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.
© Copyright 2025 Paperzz
