18TRANSPORTNO I špeditersko POSLOVANJE

I
IVO ANDRIJANIĆ - ZVONIMIR ARŽEK
DARKO PREBEŽAC - RATKO ZELENIKA
TRANSPORTNO I
ŠPEDITERSKO
POSLOVANJE
Zagreb, 2001.
II
© Copyright mikrorad, d.o.o. 2001.
IZDAVAČI:
mikrorad d.o.o., Remete 30, Zagreb
Tel/fax: 01/2445-938, e-mail: [email protected]
i
EKONOMSKI FAKULTET ZAGREB
Trg J.F. Kennedy-a 6, Zagreb
Tel: 01/238-3196
RECENZENTI:
prof.dr.sc. Damir Šimulčik
pof.dr.sc. Željko Radačić
ZA IZDAVAČA:
GVIDO PRISTER
KOMPJUTORSKI SLOG I TISAK:
mikrorad d.o.o., ZAGREB
ISBN - 953-6286-53-X
CIP - Katalogizacija u publikaciji
Nacionalna i sveučilišna knjižnica, Zagreb
UDK
656 (075.8)
TRANSPORT i špeditersko poslovanje / Ivo
Andrijanić ... <et al.> - Zagreb : Mikrorad : Ekonomski
fakultet Zagreb, 2001.
Bibliografija.
ISBN 953-6286-53-X (Mikrorad)
1. Andrijanić, Ivo
411122120
III
Sadržaj
I. DIO: TRANSPORTNO POSLOVANJE
1. OSNOVNA OBILJEŽJA TRANSPORTNOG POSLOVANJA.......... 2
1.1. Općenito o transportu ..........................................................................................2
1.2. Odnos pojmova "prijevoz-promet"......................................................................3
1.3. Elementi proizvodnje prometne usluge ...............................................................5
1.3.1. Sredstva za rad - element proizvodnje prometne usluge...........................5
1.3.2. Predmet rada - element proizvodnje prometne usluge..............................9
1.3.3. Rad (radna snaga) - element proizvodnje prometne usluge....................10
1.4. Pojam i podjela transportnog prava...................................................................11
1.5. Osnove ugovora o prijevozu..............................................................................12
2. PRIPREMA ROBE I TEHNOLOGIJE TRANSPORTA .................. 17
2.1. Pakiranje............................................................................................................17
2.2. Tehnologije transporta.......................................................................................25
2.2.1. Transport robe na paletama ....................................................................25
2.2.2. Transport robe u kontejnerima................................................................26
2.2.3. Transport robe RO-RO brodovima .........................................................29
2.2.4. Transport robe LO-LO brodovima .........................................................30
2.2.5. Transport robe FO-FO /LASH brodovima .............................................31
2.2.6. Transport robe HUCKEPACK tehnologijom .........................................32
2.2.7. Bimodalna tehnologija transporta robe...................................................34
3. POMORSKI TRANSPORT.................................................................. 35
3.1. Pojam i značenje pomorskog transporta............................................................35
3.2. Vrste brodova u pomorskom transportu ............................................................36
3.3. Luke i skladišta..................................................................................................41
3.4. Brodsko tržište i vrste tereta..............................................................................43
3.5. Vrste plovidbe ...................................................................................................44
3.6. Konferencije ......................................................................................................46
3.7. Ugovor o prijevozu morem ...............................................................................47
3.7.1. Pojam i osobe iz ugovora o prijevozu.....................................................47
3.7.2. Vrste ugovora .........................................................................................49
3.7.3. Izbor luke ukrcaja ili iskrcaja .................................................................55
3.7.4. Dolazak broda u luku i carinski postupak...............................................55
3.7.5. Pismo spremnosti....................................................................................56
3.7.6. Predaja tereta za ukrcaj...........................................................................58
3.7.7. Odgovornost za podatke o teretu ............................................................59
3.7.8. Ukrcavanje i iskrcavanja.........................................................................59
3.7.9. Stojnice ...................................................................................................60
3.7.10. Zadržavanje broda, vremenska tablica i naknade za ušteđeno vrijeme ...... 63
IV
3.8. Pomorska teretnica ............................................................................................64
3.8.1. Pojam i izdavanje teretnice.....................................................................64
3.8.2. Vrste teretnica.........................................................................................67
3.8.3. Sadržaj teretnice .....................................................................................67
3.8.4. Čista teretnica i garantno pismo..............................................................68
3.8.5. Prijenos prava iz teretnice.......................................................................69
3.8.6. Odgovornost brodara iz teretnice............................................................71
3.9. Izvršenje prijevoza u pomorskom transportu ....................................................71
3.10. Izračunavanje pomorske vozarine ...................................................................85
4. ŽELJEZNIČKI TRANSPORT............................................................. 93
4.1. Pojam i značenje željezničkog transporta..........................................................93
4.2. Prijevozna sredstva............................................................................................94
4.3. Pravna regulativa...............................................................................................95
4.4. Ugovor o prijevozu............................................................................................97
4.5. Tehnologija priprema, provedbe i završavanja prijevoza..................................98
4.6. Prijevozni troškovi i tarife...............................................................................100
4.7. Odgovornost prijevoznika ...............................................................................102
4.8. Teretni list .......................................................................................................104
4.9. Carinski postupak ............................................................................................110
4.10. Vrste pošiljaka u željezničkom transportu.....................................................111
5. CESTOVNI TRANSPORT ................................................................. 117
5.1. Pojam i značenje cestovnog transporta............................................................117
5.2. Karnet TIR.......................................................................................................119
5.3. Carinski postupak ............................................................................................123
5.4. Pravni aspekti cestovnog prijevoza .................................................................123
5.4.1. Imovinsko-pravne regulative ................................................................123
5.4.2. Ugovor o prijevozu ...............................................................................124
5.4.3. Odgovornost prijevoznika ....................................................................125
5.4.4. Naknada štete........................................................................................126
5.5. Tovarni list ......................................................................................................127
5.6. Prijevoz opasnih tvari......................................................................................130
5.7. Izvanredni prijevozi.........................................................................................131
5.8. Vozarina u cestovnom transportu....................................................................132
6. ZRAČNI TRANSPORT ...................................................................... 133
6.1. Pojam i specifičnost robnog zračnog prijevoza...............................................133
6.2. Međunarodne organizacije, konvencije i sporazumi u zračnom prometu .......135
6.3. Vrste pošiljki u zračnom prijevozu..................................................................142
6.4. Vozarine u zračnom transportu .......................................................................145
6.5. Osnovni dokumenti u prijevozu robe zrakom .................................................146
6.6. Raspolaganje robom i carinski postupak .........................................................159
V
7. PRIJEVOZ ROBE RIJEKAMA, JEZERIMA I KANALIMA ....... 161
7.1. Opći prikaz unutarnje plovidbe .......................................................................161
7.2. Luke i pristaništa .............................................................................................163
7.3. Vrste brodova unutarnje plovidbe ...................................................................164
7.4. Pravni aspekti unutarnje plovidbe ...................................................................165
7.5. Prijevozne isprave ...........................................................................................167
7.6. Vozarine u unutarnjoj plovidbi........................................................................171
7.7. Režim plovidbe i carinski nadzor ....................................................................171
8. TRANSPORTNE KLAUZULE .......................................................... 173
8.1. Pojam transportnih klauzula Incoterms 2000' .................................................173
8.2. Tumačenje i korištenje Incoterms-a 2000'.......................................................175
8.3. Američke transportne klauzule RAFTD..........................................................186
II. DIO: ŠPEDITERSKO POSLOVANJE
1. OSNOVNA OBILJEŽJA ŠPEDITERSKOG POSLOVANJA........ 194
1.1. Postanak i razvoj špedicije ..............................................................................194
1.2. Etimologija izraza špedicija ............................................................................195
1.3. Pojam špedicije i špeditera ..............................................................................197
1.4. Vrste špedicija .................................................................................................198
1.4.1. Nacionalna špedicija.............................................................................199
1.4.2. Međunarodna špedicija.........................................................................200
2. MEĐUNARODNA ŠPEDICIJA KAO SUSTAV .............................. 203
2.1. Nacionalni i međunarodni špediterski sustav ..................................................203
2.2. Špediterske stručne organizacije (udruženja) ..................................................205
2.2.1. Nacionalne špediterske stručne organizacije ........................................205
2.2.2. Višenacionalne špediterske stručne organizacije..................................205
2.2.3. FIATA - Međunarodni savez špediterskih udruženja ...........................206
2.2.4. Dokumenti i obrasci FIATA-e..............................................................207
3. POSLOVI MEĐUNARODNOG ŠPEDITERA................................. 217
3.1. Osnovni poslovi međunarodnog špeditera ......................................................218
3.1.1. Stručni savjeti i sudjelovanje u pregovorima radi zaključivanja
ugovora o međunarodnoj kupoprodaji .................................................218
3.1.2. Instradacija............................................................................................218
3.1.3. Doziv robe ............................................................................................219
3.1.4. Zaključivanje ugovora o prijevozu robe na klasičan način - uporaba
prijevoznog sredstva jedne prometne grane.........................................220
3.1.5. Zaključivanje ugovora o multimodalnom transportu robe i
organiziranje transporta "od vrata do vrata" ........................................220
3.1.6. Prihvat robe radi otpreme .....................................................................221
3.1.7. Otprema, doprema i provoz robe u užem smislu ..................................221
3.1.8. Zaključivanje ugovora o ukrcaju, iskrcaju i prekrcaju robe..................224
3.1.9. Zaključivanje ugovora o transportnom osiguranju ...............................225
VI
3.1.10. Zaključivanje ugovora o uskladištenju i uskladištenje robe..................225
3.1.11. Ispostavljanje ili pribavljanje prijevoznih i drugih isprava.................226
3.1.12. Obavljanje poslova u vezi sa carinjenjem robe...................................226
3.1.13. Kontrola ispravnosti dokumenata i obračuna vozarine, carine i
drugih pristojbi i troškova....................................................................226
3.1.14. Informiranje nalogodavca...................................................................227
3.2. Specijalni poslovi međunarodnog špeditera ....................................................227
3.2.1. Zaključivanje ugovora o pakiranju i obavljanje pakiranja....................228
3.2.2. Zaključivanje ugovora o vaganju i posao vaganja................................228
3.2.3. Izdavanje jamčevnih pisama.................................................................229
3.2.4. Izdavanje špediterskih potvrda i drugih FIATA-isprava ......................230
3.2.5. Uzorkovanje robe .................................................................................230
3.2.6. Zastupanje nalogodavca u regresnom postupku prema trećim osobama ... 230
3.2.7. Zastupanje nalogodavca u slučaju zajedničke (generalne) havarije .....231
3.2.8. Ugovorna kontrola kvalitete i kvantitete robe u međunarodnom prometu. 231
3.2.9. Hranjenje i pojenje živih životinja........................................................234
3.2.10. Doleđivanje robe.................................................................................235
3.2.11. Sajamski poslovi.................................................................................235
3.2.12. Lizing (leasing) poslovi......................................................................236
3.2.13. Konsignacijski poslovi........................................................................237
3.2.14. Međunarodni pomorski prometnoagencijski poslovi..........................238
3.2.15. Kreditiranje nalogodavca....................................................................239
3.2.16. Otprema, doprema i provoz zbirnog prometa .....................................239
3.2.17. Drugi propisani ili uobičajeni poslovi u vezi s otpremom,
dopremom i provozom robe.................................................................240
4. TEMELJNE ODREDNICE PRAVA O ŠPEDICIJI ........................ 241
4.1. Pojam ugovora o špediciji ...............................................................................241
4.2. Elementi ugovora o špediciji...........................................................................242
4.2.1. Bitni elementi ugovora o špediciji ........................................................242
4.2.2. Nebitni elementi ugovora o špediciji ....................................................244
4.3. Obveze špeditera iz ugovora o špediciji ..........................................................244
4.4. Prava špeditera iz ugovora o špediciji .............................................................245
4.5. Odgovornost špeditera iz ugovora o špediciji .................................................245
4.6. Obveze, prava i odgovornosti špeditera u posebnim slučajevima
otpreme, dopreme i provoza robe ...................................................................246
5. OPĆI UVJETI POSLOVANJA MEĐUNARODNIH
OTPREMNIKA HRVATSKE............................................................ 249
6. PRIMJERI ORGANIZACIJE OTPREME I DOPREME
ROBE IZ PRAKSE ŠPEDITERSKOG POSLOVANJA .............. 2577
6.1. Organizacija otpreme robe (izvoz) ................................................................2577
6.2. Organizacija dopreme robe (uvoz) ................................................................2676
LITERATURA ....................................................................................... 2810
VII
PREDGOVOR
Knjiga "Transportno i špeditersko poslovanje" nastala je u suradnji četiri autora
kao rezultat njihovih znanstvenih opusa i stečenih praktičnih znanja iz područja robnog
i putničkog transporta, špediterskog poslovanja, rizika i osiguranja od rizika, te širokog
područja unutarnje i vanjske trgovine.
Sadržaj ove knjige prilagođen je sadržaju predmeta "Transportno i otpremničko
poslovanje", koji se izučava na Stručnom trogodišnjem studiju Ekonomskog fakulteta u
Zagrebu, a prema Nastavnom planu i programu tog studija.
Stoga je i namjera autora bila da knjigu naprave u obliku udžbenika, ali i
praktičnog priručnika koji će koristiti ne samo studenti visokih ekonomskih učilišta,
već i svi koji se u svom radu susreću s pitanjima vezanima uz suvremeni transport robe
i putnika, špeditersko poslovanje, ugovaranje prijevoza uz korištenje najnovijih
transportnih tehnologija, snalaženje u prijevoznim troškovima i tarifama, poznavanje
transportnih dokumenata, odgovornost prijevoznika u izvršenju prijevoza, poznavanje
svjetskog tržišta transportnih kapaciteta i dr.
Autori su bili svjesni činjenice da knjigu ovakvog naslova treba napisati tako da
bude prilagođena svima koji kroz studij ili izvan studija žele steći temeljna praktična
znanja, tehnike i vještine potrebne za uspješan operativan rad u gospodarskoj praksi.
Zato je knjiga pisana prvenstveno jezikom "praktičara", uz nastojanje da se na što
jednostavniji način obrađena materija približi njezinim korisnicima.
Ako ova knjiga pomogne u razumijevanju problematike transportnog i
špediterskog poslovanja i uputi čitatelje kako konkretno primijeniti sve ono što će u
ovoj knjizi naći, onda su autori postigli željeni cilj.
Dakako, knjigu treba i dalje dopunjavati i osuvremenjivati svim onim saznanjima
koje ima i koje će imati razvijeni svijet, posebice iz razloga što se i naša zemlja mora
uključiti u međunarodne transportne pravce i tokove, i to u svim granama transporta o
kojima je riječ u ovoj knjizi. To je jedan od iznimno važnih uvjeta našeg razvitka, ali i
gospodarskog, turističkog i kulturnog povezivanja s ostalim europskim zemljama i
svim drugim zemljama svijeta.
Autori

Download Report