ΙΧΑΝΝΗ (ΙΧΝ) ΜΙΥ. ΚΑΡΑΚΧΣΑ Αεί θηινζνθείλ, πνιηηεύεζζαη θαη ζνθνζεξαπεύεζζαη* «Φηινζνθηθά Γεκνζηεύκαηα 2014» * «Εάλ κε… ηούηο εης ηασηόλ ζσκπέζε, δύλακίς ηε ποιηηηθή θαη θηιοζοθία, οσθ έζηη θαθώλ παύια» (= Αλ πνιηηηθή δύλακε θαη θηινζνθία δελ ζπκπέζνπλ, δελ ζα ππάξμεη ηέινο ησλ θαθώλ. Πιάησλνο, Ποιηηεία Δ, 473 c-d). 2 ΑΔΙ ΦΙΛΟΟΦΔΙΝ, ΠΟΛΙΣΔΤΔΘΑΙ ΚΑΙ ΟΦΟΘΔΡΑΠΔΤΔΘΑΙ ΠΔΡΙΛΗΦΗ ηε ζχγρξνλε θηινζνθία εηζάγεηαη έλα λέν ξεχκα ζθέςεο πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ παλάξραηε, κεγάιε ηδέα, ηε Γειθηθή, θαη ζεκειηψλεηαη ζηελ νπζηαζηηθή ηαπηφηεηα ηνπ αλζξψπηλνπ ππνθεηκέλνπ σο ηνπ κνλαδηθνχ έιινγνπ φλησο φληνο. ην λέν απηφ ξεχκα ζθέςεο εκπεξηέρεηαη θαη δηδάζθεηαη ν Ακθηθηπνληθφο1, ν πεξί ζνθνζεξαπείαο2, ν πεξί απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο3 θαη νιπκπηαθήο παηδείαο4 ιφγνο, ν νπνίνο εθθέξεηαη ζηηο ηξεηο ιέμεηο-έλλνηεο κε ηηο νπνίεο ζα ελψζνπκε ηνλ θφζκν, ήηνη κε ην «Αεί θηινζνθείλ, πνιηηεύεζζαη θαη ζνθνζεξαπεύεζζαη». Απέλαληη ζην εξψηεκα: Πώο ζα αιιάμνπκε ηνλ θόζκν; Αληηπαξαηίζεηαη ην εξψηεκα: Πώο ζα ελώζνπκε ηνλ θόζκν; Γηφηη ρξεηάδεηαη πξψηα λα ελψζνπκε θαη έπεηηα λα αιιάμνπκε ηνλ θφζκν. ALWAYS PHILOSOPHIZE, ALWAYS BE AN ACTIVE CITIZEN, AND ALWAYS EXERCISE WISDOM-THERAPY ABSTRACT In modern philosophy, a new stream of thought has been introduced which is based on the very ancient, grand Idea, the Delphic Idea which is founded on the fundamental identity of the human subject as a truly intelligent being. Within this new stream of thought are embodied and imbued the Amphictionic5, concerning wisdom-therapy6, concerning authentic (direct) democracy7, olympic education8 Logos, which is expressed in the three wordsconcepts which will unite the world, that is "Always philosophize, always be an active citizen, and always exercise wisdom-therapy". When facing the question: ‘how can we change the world?’, compare the question ‘How can we unite the world?’. Because it is necessary first to unite the world, then to change it. 1 Ησάλλνπ Μ. Καξαθψζηα: Ακθηθηπνληθή θηινζνθία, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα 2003. Ησάλλνπ Μ. Καξαθψζηα: Κξηηηθή ηνπ θηινζνθηθνύ θαη πνιηηηθνύ ιόγνπ - Ακθηθηπνληθή θηινζνθία Δθαξκνζκέλε ζνθνζεξαπεπηηθή, Β΄ Έθδνζε, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα 2013. 3 Ησάλλνπ Μ. Καξαθψζηα: Σν Γένλ ύληαγκα - Πνιίηεπκα ηεο Διιάδαο, εθδ. «ιεμίηππνλ», Αζήλα, 2014. 4 Ησάλλνπ Μ. Καξαθψζηα: Ζ θηινζνθία ηεο Ακθηθηηνληθήο παηδείαο, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα 2006. 5 Ioannis M. Karakostas: Amphictionic philosophy, Athens: Dodoni, 2003. 6 Ioannis M. Karakostas: Criticism of philosophical and political logos-Amphictionic philosophyApplied wisdom-therapy, Athens: Dodoni, 2nd edition, 2013. 7 Ioannis M. Karakostas: The Deon Constitution-Form of Government of Greece, Athens: lexitypon, 2014. 8 Ioannis M. Karakostas: The philosophy of Amphictionic education, Athens: Dodoni, 2006 2 2 3 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΑΝΣΙ ΠΡΟΛΟΓΟY Χ ΠΡΟΟΙΜΙΟ ει. 5-7 ει. 8-10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Α΄ Σν θηινζνθείλ ει. 11-20 1. Σν θηινζνθείλ 2. Ση είλαη ε Ακθηθηπνληθή θηινζνθία; 3. Ση πξεζβεχεη θαη πνχ ζηεξίδεηαη ε Ακθηθηπνληθή θηινζνθία; 4. Ση είλαη ε δειθηθή ηδέα; 5. Γέλλεζε ηεο δειθηθήο ηδέαο ΣΑ ΣΡΗΑ ΓΔΛΦΗΚΑ ΠΑΡΑΓΓΔΛΜΑΣΑ ΟΗ ΣΡΔΗ ΓΔΛΦΗΚΔ ΑΞΗΔ 6. Ο δειθηθφο Ακθηθηπνληθφο ιφγνο ηνπ ηθειηαλνχ 7. Ζ αλαγθαηφηεηα ηεο δειθηθήο Ακθηθηπνληθήο παηδείαο 8. Ζ λνκνηειεηαθή εμέιημε ηνπ αλζξψπνπ 9. Πψο θαη γηαηί εμειίζζεηαη ν άλζξσπνο; ΚΔΦΑΛΑΙΟ Β΄ Σν πνιηηεύεζζαη ει. 21-41 1. Σν πνιηηεχεζζαη 2. Αλαδεηείηαη ην δένλ πνιίηεπκα 3. χληνκε ηζηνξηθή αλαθνξά ζην αζελατθφ πνιίηεπκα 4. Σν αζελατθφ πνιίηεπκα Η. Δθθιεζία ηνπ δήκνπ (πνιίηεο απηφλνκνη-απηνηειείο-απηφδηθνη) ΗΗ. Ζ Βνπιή ησλ πεληαθνζίσλ ΗΗΗ. Οη δηθαζηηθέο αξρέο IV. Ση είλαη δεκνθξαηία θαηά ηνπο ζνθνχο θαη θηινζφθνπο V. Ζ αζελατθή δεκνθξαηία ηεο πνιιαπιφηεηαο 5. Πνην είλαη ην δεηνχκελν ζήκεξα; 6. Σν ζπζηεκηθφ χληαγκα-πνιίηεπκα ρξεηάδεηαη ζεζκηθή αλαηξνπή 7. Ση είλαη ζπζηεκηθή δεκνθξαηία; 8. Σν λέν πνιηηηθφ φξακα θαη ηδενινγηθφ πξφηαγκα ηνπ 21νπ αηψλα 9. Οη ζεκειηψδεηο αξρέο ηεο άκεζεο πεξηθεξεηαθήο δεκνθξαηίαο 10. Ση είλαη ε Δθθιεζία ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηψλ Α΄ ΝΟΜΟΘΔΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ Β΄ ΔΚΣΔΛΔΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ Γ΄ ΓΗΚΑΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ Γ΄ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ 11. Γηαδηθαζία αλάδεημεο ζηα πνιηηεηαθά ιεηηνπξγήκαηα Η. Γηαδηθαζία θιήξσζεο ΗΗ. Σξφπνο θιήξσζεο 12. Ζ άκεζε δεκνθξαηία κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζήκεξα ζηηο πνιπάλζξσπεο θνηλσλίεο; 13. Ζ άκεζε δεκνθξαηία ζηελ πξαθηηθή ηεο έθθξαζε θαη εθαξκνγή 3 4 14. Πψο ζα επηιπζνχλ ηα ζεκεξηλά εζληθά ζέκαηα θαη άιια πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ άκεζα ηε ρψξα θαη ην ιαφ ΚΔΦΑΛΑΙΟ Γ΄ Σν ζνθνζεξαπεύεζζαη ει. 43-62 1. Ζ αλαγθαηφηεηα ηεο θηινζνθίαο 2. Οη εθαξκνζκέλεο κέζνδνη ηεο ηαηξηθήο 3. Ση είλαη ε εθαξκνζκέλε ζνθνζεξαπεπηηθή; 4. Σν αληηθείκελν ηεο ζνθνζεξαπεπηηθήο 5. Ση είλαη ςπρή; 6. Ση είλαη βηνελέξγεηα; 7. Ση είλαη ζπλείδεζε; 8. Πψο αληηιακβάλεηαη ν άλζξσπνο; 9. Πψο δηακνξθψλεηαη ε ζπλείδεζε ηνπ αλζξψπνπ; 10. Σα επίπεδα ζπλείδεζεο ηνπ αλζξψπνπ 11. Παξάγνληεο πνπ πξνθαινχλ ηηο αηηίεο ησλ αζζελεηψλ 12. Πξαθηηθέο εθαξκνγέο ηεο ζνθνζεξαπεπηηθήο 13. Ο ζνθνζεξαπεπηηθφο ζχκβνπινο 14. Ζ αμία ηεο ζνθνζεξαπεπηηθήο 15. Γλσξίζηε θαη ζπκβηψζηε κε ηνπο θηινζφθνπο ζνθνζεξαπεπηέο 16. Γέλλεζε ηεο ζχγρξνλεο εθαξκνζκέλεο ζνθνζεξαπεπηηθήο 17. Δπηζηξνθή ζηνπο Γειθνχο 18. Σα ηέζζαξα θέληξα ηνπ αξραηνειιεληθνχ πνιηηηζκνχ 19. Διεχζεξν παλεπηζηήκην αλζξσπηζηηθψλ ζπνπδψλ ΔΠΗΛΟΓΟ ει. 63-67 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ει. 69-70 ΦΗΛΟΟΦΗΚΔ ΠΖΓΔ ει. 71 ΒΗΟΓΡΑΦΗΚΟ ΖΜΔΗΧΜΑ ει. 73 4 5 ΑΝΣΙ ΠΡΟΛΟΓΟΤ Ζ ζθέςε κνπ εδξάδεηαη πάλσ ζε ηξεηο ζεκειηψδεηο ιέμεηο-έλλνηεο: ην θηινζνθείλ, ην πνιηηεύεζζαη θαη ην ζνθνζεξαπεύεζζαη. Απηέο νη ιέμεηο-έλλνηεο είλαη ην θιεηδί ζην παγθφζκην πνιηηηθν-νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ γίγλεζζαη. Αλ απηέο γίλνπλ, κέζα απφ ηε δηδαζθαιία, ηε ζπνπδή, ηε κειέηε θαη ηε κάζεζε, θηήκα φιεο ηεο αλζξσπφηεηαο, ηφηε νη θνηλσλίεο ησλ αλζξψπσλ ζα κπνξέζνπλ λα αλαηξέςνπλ ηηο ηξεηο ζαλάζηκεο, γηα ηελ αλζξσπφηεηα, αξξψζηηεο, πνπ είλαη νη ηξεηο νιηγαξρίεο-εμνπζίεο, ήηνη ε νηθνλνκηθή, ε πνιηηηθή θαη ε ζξεζθεπηηθή. Οη ηξεηο απηέο νιηγαξρίεο-εμνπζίεο πνδεγεηνχλ ηνλ θφζκν αλέθαζελ θαη ζήκεξα θαη ην εξψηεκα πνπ πξνβάιιεη είλαη: Πνύ νδεγείηαη ν θόζκνο ζήκεξα; Ο θφζκνο ζήκεξα νδεγείηαη ζην ράνο. Μηα μέθξελε θνχξζα νδεγεί ηνλ άλζξσπν ζην κεδεληζκφ θαη ηελ αλππαξμία. Ο άλζξσπνο ζαλ έλα θηεξφ ζηνλ άλεκν βνινδέξλεηαη ζηελ ελαγψληα πξνζπάζεηα ηεο ζηζχθεηαο κνίξαο ηνπ. Έλα πιάζκα ζενπαξκέλν απφ ηνπο δηάθνξνπο ηζαξιαηάλνπο ησλ ηεξαηείσλ επαθίεηαη ζε κηα άγλσζηε γη’ απηφλ ππεξδχλακε, πνπ ελψ ηελ έρεη κέζα ηνπ, ηελ αλαδεηεί έμσ θαη πέξα απφ ηνλ εαπηφλ ηνπ θαη ππεξάλσ ηεο θχζεο. Έηζη, ε επήζεηά ηνπ ηνλ έρεη θαηαδηθάζεη ζηελ αηψληα θπιαθή ηνπ ζθφηνπο θαη δελ πξνζπαζεί λα απνδξάζεη απφ ηα δεζκά ηνπ θαη λα βγεη έμσ, ζην θσο. Οη δεζκνθχιαθέο ηνπ, ηαγνί ηεο θνηλσλίαο θαη θχιαθεο ησλ ζεζκψλ ηεο «ζπειηάο», δεζκεχνπλ ηελ ειεπζεξία ηεο ζθέςεο ηνπ θαη ηνλ θαηάληεζαλ έλα απνιηζσκέλν θαη κε ζθεπηφκελν νληηθό, πνπ έραζε ηελ ηδηφηεηα ηνπ Έιινγνπ φλησο φληνο. ήκεξα, φια δείρλνπλ φηη νδεχνπκε πξνο έλα λέν Μεζαίσλα θαη ηελ κεηαηξνπή ηεο θνηλσλίαο ζε θενπδαξρία θαη δνπινπαξνηθία. Γελ είλαη ηπραίν φηη ε Διιάδα απνηειεί πξσηαξρηθφ ζηφρν, φπσο ζπκβαίλεη ζε θάζε παγθφζκηα αιιαγή. κσο, ηη πξέπεη λα θάλνπκε; Πξέπεη λα αληηζηαζνχκε. Γηφηη απέλαληη ζηα δφγκαηα ηεο κεηαθπζηθήο ρξεηάδεηαη ε αληίζηαζε ηεο θηινζνθίαο γηα ηε ζσηεξία ηεο χπαξμεο, επεηδή: Όπαξμε = Αληίζηαζε, κε ην ζεκειηψδεο θηινζνθηθφ αμίσκα: «ζν ππάξρσ αληηζηέθνκαη θαη όζν αληηζηέθνκαη ππάξρσ». ήκεξα, ζέινπλ λα καο ζχξνπλ ζε κηα πιηθή ρακνδσή, ελψ ν Άλζξσπνο αμίδεη λα βαδίζεη ζε κηα Αλψηεξε Όπαξμε. Γελ πάεη άιιν. Πξέπεη λα θάλνπκε ην απηνλφεην, ήηνη, αλ δελ ζπλεηδεηνπνηήζνπκε φηη, γηα λα ππάξρνπκε ρξεηάδεηαη λα αληηζηεθφκαζηε, ηφηε θαη λα ζπλερίζνπκε λα ππάξρνπκε, είλαη ζαλ λα κελ ππάξρνπκε. Γηφηη δελ ππάξρνπκε γηα λα καο εμεπηειίδνπλ, αιιά γηα λα καο ππνινγίδνπλ. Ζ αληίζηαζε είλαη ηδηφηεηα πνπ ππάξρεη ζηνπο νξζά ζθεπηφκελνπο αλζξψπνπο. Ο ζπλερήο βνκβαξδηζκφο ηεο ζθέςεο ηνπ αλζξψπνπ απφ ηα ηδενινγήκαηα κηαο παξαθκαζκέλεο πλεπκαηηθήο ειίη, ζεξαπαηλίδαο ηνπ ζπζηήκαηνο, ηνχ έθαλαλ ηέηνηα «πιύζε εγθεθάινπ», πνπ αδπλαηεί λα ζπιιάβεη ην λφεκα θαη ην νπζηαζηηθφ πεξηερφκελν ηεο δσήο ηνπ. Ο άλζξσπνο, ζήκεξα, δεη κέζα ζε κηα άξξσζηε θνηλσλία, πνπ δελ ηαηξηάδεη νχηε ζηα δψα, πνπ θαη απηά αμίδνπλ ηνπ ζεβαζκνχ καο. Δλψ θαπρφκαζηε φηη δνχκε ζε κηα επνρή ηεο γλψζεο θαη ηνπ ππεξαλαπηπγκέλνπ πνιηηηζκνχ, εληνχηνηο βηψλνπκε έλαλ ζθνηεηλφ κεζαίσλα, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ αζχγγλσζηε βαζηά άγλνηα. θφπηκα ηηο θνηλσλίεο ηηο θξαηνχλ ζηελ άγλνηα γηα λα ηηο ρεηξαγσγνχλ, δηφηη κηα «μύπληα» θνηλσλία ζα απνηεινχζε ζνβαξή απεηιή γηα ην ζχζηεκα ηεο παγθφζκηαο θπξηαξρίαο. Ο άλζξσπνο ζην ζχγρξνλν θφζκν έρεη θαηαληήζεη έλα άζπξκα κηαο αζχιιεπηα βέβειεο απζαηξεζίαο ηεο χπεξζελ ζπζηεκηθήο Διίη, πνπ «λνκηκνπνηείηαη» κέζα απφ έλα λνκηθίζηηθν ππεξθξαηηθφ πιέγκα δενληνινγηθψλ θαλφλσλ ζθνπηκφηεηαο, πνπ ζθνηψλνπλ ζαλάζηκα, φρη κφλν ηνλ άλζξσπν θαη ηελ ειεπζεξία ηνπ, αιιά θαη φιεο ηηο πνιηηηζηηθέο ηνπ Αμίεο. Μέζα απ’ απηή ηελ πξαγκαηηθφηεηα απνξξέεη ην ύςηζην ρξένο, πνπ είλαη ε επαλάζηαζε ησλ αλζξώπηλσλ 5 6 ζπλεηδήζεσλ ελάληηα ζηελ απάλζξσπε, ζπζηεκηθή νηθνλνκηθή, πνιηηηθή θαη ζξεζθεπηηθή ειίη. Ο 21νο αηψλαο, πνπ ζεσξείηαη ν αηψλαο ηεο γλψζεο, ζα πξέπεη λα γίλεη θαη ν αηψλαο ηεο παγθφζκηαο εηξήλεο, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηνχλ νη ηξεηο κεγάιεο απεηιέο θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο: Η) Ο πφιεκνο κε ππξεληθά ή ρεκηθά φπια, ΗΗ) Ζ νηθνινγηθή θαηαζηξνθή, ΗΗΗ) Σν θάζκα ηεο θαζνιηθήο αλεξγίαο, κε επαθφινπζν ηε καδηθή πείλα, ηε δίςα, ηε θηψρεηα, ηηο αζζέλεηεο θαη ηελ εμαζιίσζε ησλ ιαψλ ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Μέζα ζηα πξνζερή ρξφληα ην 1/3 ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ είλαη πξναπνθαζηζκέλν λα πεζάλεη απφ ηελ πείλα, ηηο αξξψζηηεο θαη ηνπο πνιέκνπο. Αιιά ηη θάλεη απηφο ν θφζκνο; Ση θάλεη ν άλζξσπνο, ε αλζξσπφηεηα; Γηαηί θαζεχδεη; Γηαηί δελ επαλαζηαηνχλ νη ζπλεηδήζεηο ησλ αλζξψπσλ; Σφζν κεγάιε βιάβε έρνπλ ππνζηεί ηα εγθεθαιηθά ηνπο θχηηαξα θαη δελ κπνξνχλ λα αληηδξάζνπλ; Ζ αιήζεηα είλαη πσο νη βιάβεο ησλ θπηηάξσλ ησλ εγθεθάισλ ησλ ζεκεξηλψλ θνηλσληψλ είλαη πνιιέο θαη ζνβαξέο, δηφηη θάπνηνη άιινη εγθέθαινη – αλεγθέθαινη – βνκβάξδηζαλ γηα αηψλεο θαη βνκβαξδίδνπλ ζπλερψο ηηο θνηλσλίεο θαη απφ θνηλσλίεο ηεο γλψζεο, ηηο κεηέβαιαλ ζε θνηλσλίεο ηεο άγλνηαο, ηνπ ςεχδνπο, ηεο ππνθξηζίαο θαη ηεο απάηεο. Άλζξσπε, πάξε ην κήλπκα θαη έβγα απφ ηε «ζπειηά» ζην θσο. πάζε ηα δεζκά ζνπ. Μελ πεξηκέλεηο λα ζνπ ηα βγάινπλ θάπνηνη άιινη, νχηε θάπνηνο ζεφο. Δζχ έρεηο κηα θξπκκέλε, πνιιψλ κεγαηφλσλ, δχλακε κέζα ζνπ. Απηή ε δχλακε είλαη ε δχλακε ηεο απηνγλσζίαο. Με απηή ζα κάζεηο: Πνηνο είζαη; Ση είζαη; Πξνο ηα πνχ πεγαίλεηο; Δίζαη κφλν απηφ πνπ είζαη ή είζαη θαη θάηη άιιν πνπ κπνξείο λα γίλεηο; Με άιια ιφγηα, είζαη κφλν χπαξμε ή κπνξείο λα πξνρσξήζεηο πέξα απφ ην "αηζρξώο δελ" ηεο χπαξμήο ζνπ ζην «επ δελ» ηεο εηξεληθήο ζπλχπαξμεο φισλ ησλ αλζξψπσλ, φισλ ησλ ιαψλ, φισλ ησλ ηδενινγηψλ θαη φισλ ησλ πνιηηηζκψλ; Ναη, ππάξρεη θη άιινο θφζκνο, ν θφζκνο ηεο γλψζεο, ηνπ θσηφο, ν θφζκνο ηεο ζπλχπαξμεο, πνπ κπνξεί λα κεηαβάιεη ηνλ θφζκν ζε κηα παγθφζκηα εηξεληθή θαη δίθαηε θνηλσλία, ηελ Ακθηθηπνληθή θνηλσλία, ρσξίο πνιέκνπο, ρσξίο πείλα, θηψρεηα, αξξψζηηεο θαη δπζηπρία. Απηφο ν θφζκνο είλαη ν δηθφο καο θφζκνο, ν θφζκνο ηεο αλζξσπηάο, ηεο αιιειεγγχεο, πνπ νδεγεί, φρη ζην ράνο θαη ζην κεδεληζκφ, αιιά ζηελ πξφνδν θαη ζηελ επηπρία ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο. Αο ην ηνικήζνπκε λα απειεπζεξσζνχκε απφ ηα δεζκά καο. ’ εκάο έγθεηηαη λα ζπάζνπκε ηα δεζκά καο θαη λ’ απνθηήζνπκε ηελ ειεπζεξία λα δνύκε όπσο εκείο ζθεθηόκαζηε θαη ζέινπκε, θαη όρη λα δνύκε όπσο θάπνηνη άιινη ζέινπλ. Αο ζεκεησζεί φηη θχιαθαο-άγγεινο ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο είλαη ε θηινζνθία θαη εηδηθφηεξα ε Ακθηθηπνληθή θηινζνθία θαη ε εθαξκνζκέλε ζνθνζεξαπεπηηθή, κέζα απφ ηηο δηδαρέο ησλ νπνίσλ εθθέξεηαη ν παλαλζξψπηλνο θηινζνθηθφο ιφγνο θαη ζηνραζκφο πνπ εκπεξηέρεη ην βαζπζηφραζην κήλπκα ηεο απηεπίγλσζεο θαη ηεο απηνγλσζίαο, πνπ απεπζχλεηαη ζε φιε ηελ αλζξσπφηεηα σο κία ζπιινγηθή πνιηηηθή νληφηεηα θαη απηνζπλεηδεζία. Ο άλζξσπνο, σο μερσξηζηή νληφηεηα θαη πξνζσπηθφηεηα, νθείιεη λα γλσξίδεη πνηνο είλαη, ήηνη έρεη ρξένο λα γλσξίζεη ηνλ εαπηφ ηνπ. κσο, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη λα μεράζεη φ,ηη ηνλ ρσξίδεη θαη λα επηιέγεη φ,ηη ηνλ ελψλεη. Ζ ζξεζθεπηηθή πίζηε ρσξίδεη ηνπο αλζξψπνπο, ελψ ε γλψζε ηνπο ελψλεη. Ο πφιεκνο θαηαζηξέθεη θαη ρσξίδεη ηνπο αλζξψπνπο, ελψ, φ,ηη θαηαηείλεη ζηελ εηξήλε, ελψλεη. ,ηη ζθνηψλεη ηνλ άλζξσπν, ρσξίδεη, ελψ φ,ηη δίλεη δσή, ελψλεη. ,ηη πξνθαιεί θηψρεηα, πείλα, δπζηπρία, αξξψζηηεο, δεκηνπξγεί εληάζεηο, δηραζκφ, θνηλσληθέο ηαξαρέο, ελψ φ,ηη παξέρεη νηθνλνκηθή επεκεξία, δίθαηε θαηαλνκή ησλ αγαζψλ, ζεβαζκφ ζηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα, ελψλεη. Ο πινχηνο, φηαλ ζπζζσξεχεηαη ζηνπο ιίγνπο ρσξίδεη, πιεγψλεη, πξνθαιεί θνηλσληθή δπζηπρία, ελψ, φηαλ δηαλέκεηαη ζε φινπο δίθαηα, ελψλεη φινπο θαη νη άλζξσπνη, ηφηε, πξννδεχνπλ, επεκεξνχλ θαη δεκηνπξγνχλ. Οη ζξεζθείεο είλαη έλα απφ ηα θχξηα θαη πην ζεκαληηθά αίηηα ηεο αλζξψπηλεο δπζηπρίαο. Γηαηί λα κελ πξνηηκνχκε, αληί ηεο πίζηεο, ηε γλψζε; Γηαηί δελ απνθηνχκε ηε γλψζε πνπ καο δίδαμαλ νη αλά ηνπο αηψλεο πλεπκαηηθνί θαη ζνθνί άλζξσπνη, κεξηθνχο απφ ηνπο νπνίνπο ζα κπνξνχζακε λα έρνπκε σο πξφηππα ζηε δσή καο; Γηα λα απνθηήζνπκε ηελ ηδηφηεηα ηεο Αληίζηαζεο, ρξεηάδεηαη ε γλψζε θαη ΟΥΗ ε πίζηε ζηα ζξεζθεπηηθά δφγκαηα. Δηδηθφηεξα, ρξεηάδεηαη ε δηα βίνπ δηδαζθαιία, ζπνπδή, κειέηε θαη κάζεζε ηνχ: «Αεί θηινζνθείλ, πνιηηεύεζζαη θαη ζνθνζεξαπεύεζζαη». Μφλν έηζη ζα κπνξέζνπκε: Να θηίζνπκε ηελ νηθνπκεληθή αλζξσπηζηηθή θνηλόηεηα. Να νδεύζνπκε ζηε κεηαζξεζθεπηηθή-Ακθηθηπνληθή θνηλσλία. Να πεηύρνπκε ηελ θνζκηθνπνίεζε ηεο θνηλσλίαο καο. Να απνθηήζνπκε ζπκπαληηθή αλζξσπηζηηθή ζπλείδεζε. Να γίλεη αλζξσπηζηηθή 6 7 επαλάζηαζε ή επαλάζηαζε ησλ ζπλεηδήζεσλ ησλ αλζξώπσλ ελάληηα ζηελ ύπεξζελ νηθνλνκηθή, πνιηηηθή θαη ζξεζθεπηηθή ειίη θαη ελαληίνλ ηεο αλόδνπ ηνπ ζξεζθεπηηθνύ δνγκαηηζκνύθαλαηηζκνύ. Αθνινύζσο, αλαιύεηαη ην πεξηερόκελν ηξηώλ θηινζνθηθώλ ιέμεσλ-ελλνηώλ: ηνπ θηινζνθείλ, ηνπ πνιηηεύεζζαη θαη ηνπ ζνθνζεξαπεύεζζαη. 7 8 Χ ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΣΑ 3 ΒΑΙΚΑ ΦΙΛΟΟΦΙΚΑ ΔΡΧΣΗΜΑΣΑ 1. ΣΖ ΦΗΛΟΟΦΗΑ ΓΔΝΗΚΧ: Πώο βιέπνπκε ηνλ θόζκν θαη ην κέιινλ ηνπ; 2. ΣΟΤ ΜΑΡΞ: Πώο ζ’ αιιάμνπκε ηνλ θόζκν; 3. ΣΖ ΑΜΦΗΚΣΤΟΝΗΚΖ ΦΗΛΟΟΦΗΑ: Πώο ζα ελώζνπκε ηνλ θόζκν; ΑΠΑΝΣΗΗ: ΣΟΝ ΚΟΜΟ ΘΑ ΣΟΝ ΔΝΧΟΤΜΔ ΜΔ ΣΟ «Αεί θηινζνθείλ, πνιηηεύεζζαη θαη ζνθνζεξαπεύεζζαη» Αληηκεησπίδνληαο ην εξψηεκα ηεο θηινζνθίαο: Πώο βιέπνπκε ηνλ θόζκν θαη ην κέιινλ ηνπ; ν Μαξμ αληηζηξέθεη ην εξψηεκα ζην: Πώο ζ’ αιιάμνπκε ηνλ θόζκν; Απέλαληη ζηα εξσηήκαηα απηά, ηφζν ηεο θηινζνθίαο φζν θαη ηνπ Μαξμ, παξαζέησ ην θηινζνθηθφ εξψηεκα ηεο Ακθηθηπνληθήο θηινζνθίαο: Πώο ζα ελώζνπκε ηνλ θόζκν; Απηφ ην εξψηεκα ηίζεηαη, επεηδή ρξεηάδεηαη πξώηα λα ελώζνπκε ηνλ θόζκν θαη αθνύ ηνλ ελώζνπκε, ηόηε, κπνξνύκε λα ηνλ αιιάμνπκε θαη εθόζνλ ηνλ αιιάμνπκε, ζα ηνλ βιέπνπκε θαιύηεξα ζην κέιινλ, επεηδή ζα ηνλ βηψλνπκε δηαθνξεηηθά απ’ φ,ηη ηνλ δήζακε ρζεο θαη ηνλ δνχκε ζήκεξα. Σνλ θφζκν ζα ηνλ ελψζνπκε, κε ην «Αεί θηινζνθείλ, πνιηηεύεζζαη θαη ζνθνζεξαπεύεζζαη», ήηνη κε ηελ δηα βίνπ ζπνπδή, κειέηε θαη κάζεζε ησλ δηδαγκάησλ θαη πνξηζκάησλ, ηφζν ηεο θηινζνθίαο θαη εηδηθφηεξα ηεο Ακθηθηπνληθήο9 θηινζνθίαο θαη ηεο εθαξκνζκέλεο ζνθνζεξαπεπηηθήο, φζν θαη ηεο επαλαπξνζέγγηζεο ζην πην ηέιεην πνιίηεπκα ηεο αξραίαο αζελατθήο δεκνθξαηίαο, δειαδή ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο ηεο πνιιαπιφηεηαο, πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζεί σο ην παγθφζκην πνιηηηθφ ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο ησλ ιαψλ. Ση ζεκαίλνπλ απηά; α) Σν θηινζνθείλ είλαη ε γλώζε ηνπ νξζώο ζθέπηεζζαη, δηα ηνπ νπνίνπ αλαδεηείηαη ε αιήζεηα θαη θαηαπνιεκείηαη ε άγλνηα. β) Σν πνιηηεύεζζαη είλαη ε γλώζε ηνπ νξζώο άξρεηλ θαη άξρεζζαη, φπνπ ν πνιίηεο, θαηά ηνλ Αξηζηνηέιε, «κεηέρεη θξίζεσο θαη αξρήο» θαη θαηά ηνλ Θνπθπδίδε, κηα πφιε ραξαθηεξίδεηαη σο ειεχζεξε, φηαλ έρεη ην «απηόλνκνλ», ην «απηόδηθνλ», ην «απηνηειέο», ήηνη όηαλ νη ίδηνη νη πνιίηεο λνκνζεηνύλ, νη ίδηνη δηθάδνπλ θαη νη ίδηνη θπβεξλνύλ. γ) Σν ζνθνζεξαπεύεζζαη είλαη ε νξζή θαη πξνιεπηηθή ζεξαπεία ηεο αλζξώπηλεο ζθέςεο, (θ. ηνπ κπαινύ), πνπ επηηπγράλεηαη κε ηε ζνθία ησλ ζνθώλ αλζξώπσλ θαη εηδηθόηεξα κε ηε ζνθία ησλ αξραίσλ Διιήλσλ ζνθώλ10 θαη θηινζόθσλ. Ηδηαίηεξα επηζεκαίλεηαη πσο ε Ακθηθηπνληθή θηινζνθία ζήκεξα, ζηνλ ηαξαγκέλν, αιινπξφζαιιν θαη απεηιεηηθφ θφζκν, πνπ δνχκε, είλαη ν θχιαθαο-άγγεινο ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη ηνπ αλζξψπηλνπ γέλνπο. Δίκαζηε φινη αδειθνί, πνπ δνχκε ζ’ έλα κεγάιν ρσξηφ, ηνλ πιαλήηε γε, ηνπ νπνίνπ ε δηαίξεζε δελ είλαη αλζξσπνινγηθή αιιά γεσγξαθηθή θαη, σο εθ ηνχηνπ, ηίπνηα δελ ρσξίδεη ηνπο ιανχο, ηα πάληα ηνπο ελψλνπλ, θαη νη νπνίνη ζα πξέπεη λα δνπλ ζηνλ Ακθηθηπνληθφ θφζκν ηνπ «Δκείο», ζηνλ ηδεαηφ θαη δπλάκελν λα πξαγκαηνπνηεζεί θφζκν ηεο νηθνπκεληθήο ζπλχπαξμεο, ζε κηα παγθφζκηα Ακθηθηπνληθή θνηλσλία θπξίαξρσλ 9 Οη ιέμεηο Ακθηθηπνλία-Ακθηθηπνληθή έρνπλ δχν γξαθέο, ε πξψηε απφ ην φλνκα ηνπ ηδξπηή ησλ Ακθηθηπνληψλ, ηνπ Ακθηθηχνλα, θαη ε άιιε απφ ην ξήκα ακθηθηίδσ, ήηνη Ακθηθηηνλία (=πνιηηηθή ζπλνκνζπνλδία γεηηνληθψλ πφιεσλ). ηελ παξνχζα ζπγγξαθή ρξεζηκνπνηείηαη ε πξψηε ηζηνξηθή γξαθή: Ακθηθηπνλία-Ακθηθηπνληθή. 10 «νθνίο ρξψ» (= Να ζπλαλαζηξέθεζαη ηνπο ζνθνχο). (Πεξίαλδξνο ηεο Κνξίλζνπ, έλαο εθ ησλ επηά ζνθψλ ηεο αξραίαο Διιάδαο). 8 9 θαη δεκνθξαηηθψλ θξαηψλ-εζλψλ, ιαψλ θαη πνιηηηζκψλ, δηθαησκάησλ θαη ειεπζεξηψλ. Μηα νηθνπκεληθή Ακθηθηπνληθή θνηλσλία, πνπ λα είλαη θνηλή παηξίδα φισλ ησλ αλζξψπσλ – παγθφζκησλ πνιηηψλ, ρσξίο θαλέλα θξάηνο-έζλνο λα είλαη θπξίαξρν επί ησλ άιισλ, αιιά ηζφηηκν ζ’ έλα ελσηηθφ ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο κε ην πνιίηεπκα ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο. Ο παηξησηηζκφο θάζε «θξάηνπο-έζλνπο» δελ αληηθάζθεη θαη κπνξεί λα ζπλππάξρεη ζηελ πξννπηηθή κηαο παγθφζκηαο Ακθηθηπνληθήο θνηλσλίαο φισλ ησλ αλζξψπσλ, φισλ ησλ ιαψλ, φισλ ησλ ζξεζθεηψλ θαη φισλ ησλ πνιηηηζκψλ, ζε αληίζεζε κε ηε ζεκεξηλή παγθνζκηνπνίεζε-παγθνζκηνθξαηία πνπ επηδηψθεη, κε ην ςεπδεπίγξαθν ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο, ηελ θαηάξγεζε ησλ παηξίδσλ, ηνπ «θξάηνπο-έζλνπο» θαη ηελ ππνηαγή ησλ κηθξψλ ιαψλ ζε κηα παγθφζκηα δηθηαηνξηθή ππεξθπβέξλεζε ηεο χπεξζελ ζπζηεκηθήο ειίη, κε ππεθφνπο φινπο ηνπο ιανχο ηεο γεο. Σν κέιινλ ηεο αλζξσπφηεηαο αλήθεη πηα ζηε θηινζνθία θαη ζηελ επηζηήκε, πνπ θπζηθή ηεο θφξε είλαη ε ηερλνινγία. Ζ θηινζνθία αλνίγεη δξφκνπο, ελψ ε επηζηήκε κε ηελ ηερλνινγία έπνληαη. Απηέο φκσο, αλ παξεθθιίλνπλ ηεο νξζφηεηαο, ε θηινζνθία ηηο θξελάξεη, δηφηη είλαη ε κφλε πνπ απνηειεί ηνλ θχιαθα-άγγειν ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο. Ζ θηινζνθία, νη επηζηήκεο θαη νη ζξεζθείεο εθθξάδνληαη δηαθνξεηηθά, ήηνη ε κελ θηινζνθία εθθξάδεηαη κε «αμηώκαηα», ε δε επηζηήκε κε «ζεσξήκαηα» θαη νη ζξεζθείεο κε «δόγκαηα». Δηδηθφηεξα, θηινζνθηθό αμίσκα είλαη ην απφζηαγκα ηεο ζνθίαο ησλ ζνθψλ αλζξψπσλ, πνπ έρεη δηαρξνληθφ θχξνο, π.ρ. «Γλώζη ζαπηόλ», «Μέηξνλ άξηζηνλ», «Δλ νίδα όηη νπθ νίδα» θ.ά. επηζηεκνληθό ζεώξεκα είλαη ην πφξηζκα ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο θαη κειέηεο, πνπ αληέρεη ζηελ θξηηηθή βάζαλν ηεο αληηθεηκεληθήο παξαηήξεζεο11. ζξεζθεπηηθό δόγκα είλαη ε δνμαζία ή ε απζεληηθή θξίζε ζε ζέκα πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ πίζηε ζην ζεφ θαη δελ επηδέρεηαη ακθηζβήηεζε. Σν δφγκα είλαη ην a priori δεδνκέλν, ην ζηάζηκν, ην κε ξένλ, δειαδή ην κε έρνλ ξίδα (=ξνή δσήο), ην ζλεηφ. Δμάιινπ, ε θηινζνθία δελ δίλεη ιχζεηο ζηα ππαξμηαθά καο πξνβιήκαηα. Αλ ε θηινζνθία έδηλε ιχζεηο, δελ ζα ήηαλ θηινζνθία. Ζ θηινζνθία δείρλεη ηελ θαηεύζπλζε θαη όρη ηε δηεύζπλζε, δειαδή πξνο ηα πνύ λα δεηνύκε ηηο ιύζεηο ησλ πξνβιεκάησλ θαη όρη λα καο πνύλε ηηο ιύζεηο ηνπο. Έλα πξφβιεκα κπνξνχκε λα ην ιχζνπκε κέζσ ηνπ λνείλ θαη φρη κε έλα δφγκα, πνπ ζνπ δίλεη έηνηκεο ιχζεηο. Υξεηάδεηαη δειαδή κία κέζνδνο πνπ δελ ρσξίδεη ηε ζεσξία απφ ηελ πξάμε θαη ηε ζθέςε απφ ηε δσή. Ζ θηινζνθία δίλεη απαληήζεηο. ε θάλεη άλζξσπν ειεχζεξα ζθεπηφκελν θαη φρη εμαξηψκελν. Ζ θηινζνθία ζνπ δίλεη απαληήζεηο, γηα λα βξίζθεηο εζχ ν ίδηνο ηηο ιχζεηο θαη φρη λα ηηο πεξηκέλεηο απφ ηνπο άιινπο ή απφ ηνπο ζενχο ησλ ζξεζθεηψλ. Με ηε θηινζνθία απνθηάο ηελ απηνλνκία ηεο ζθέςεο ζνπ θαη ηελ ειεπζεξία ηεο έθθξαζεο θαη ησλ απνθάζεψλ ζνπ. Δζχ απνθαζίδεηο ηη είζαη, πνηνο είζαη, πξνο ηα πνχ νδεχεηο. Γελ ρξεζηκνπνηείζαη, ζαλ ελεξγνχκελν θάπνηνπ άιινπ ή ζαλ έκβνιν θάπνηνπ κεραληζκνχ. Έρεηο δηθή ζνπ άπνςε, πνπ κπνξεί λα είλαη αληίζεηε απφ ηηο απφςεηο ησλ άιισλ θαη λα απαηηείο άθνβα θαη ειεχζεξα λα δηαηππψλεηο ηελ άπνςή ζνπ θαη λα ζπκβάιιεηο ζην δηαιεθηηθφ δέζηκν ησλ αληηηηζεκέλσλ απφςεσλ. Ζ θηινζνθία ζήκεξα δελ έρεη, βέβαηα, εθείλε ηελ αίγιε πνπ είρε ζηελ αξραία Διιάδα. κσο έρεη κεγάιε αμία θαη είλαη ν θχιαθαο-άγγεινο ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο. Ζ θηινζνθία δελ είλαη νπηνπία, αιιά δηαρξνληθή αμία. Ζ θηινζνθία γελλήζεθε απφ ηε ζθέςε ηνπ αλζξψπνπ γηα ηνλ άλζξσπν. Άιισζηε, ε θηινζνθία θαη σο νπηνπία είλαη δηαρξνληθή, δηφηη «ε νπηνπία είλαη κηα θσλή ελάληηα ζηελ εμνπζία, ελάληηα ζε κηα θαηεζηεκέλε πξαγκαηηθόηεηα». Αλ όινη νη άλζξσπνη ήηαλ νπηνπηζηέο, δελ ζα ππήξραλ εμνπζηαζηέο. Δμάιινπ, νπηνπία (νπ + ηφπνο, ρψξνο) είλαη ε θαηάζηαζε ζηελ νπνία νη αλψηεξεο, αηψληεο, παλαλζξψπηλεο ηδέεο, αμίεο δελ βξίζθνπλ ηφπν λα εθαξκνζηνχλ. Αλ ζπλεηδεηνπνηήζνπκε ηε ρξεζηκφηεηα ηεο θηινζνθίαο θαη ηελ θάλνπκε βίσκά καο, ηφηε ε θηινζνθία δελ ζα ζεσξείηαη νπηνπία. Απφ ηα αλσηέξσ θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη κπνξνχκε λ’ αιιάμνπκε ηνλ θφζκν, αθνχ πξψηα ηνλ ελψζνπκε, κε ην «αεί θηινζνθείλ», «πνιηηεύεζζαη» θαη «ζνθνζεξαπεύεζζαη», ηξηινγία 11 Καηά ηνλ Ξελνθάλε θαη ηνλ Καξι Πφππεξ: «ιεο νη επηζηεκνληθέο γλψζεηο είλαη εηθαζίεο, πνπ κπνξνχλ λα αληηθαηαζηαζνχλ απφ άιιεο εηθαζίεο». 9 10 ελφο θηινζνθηθνχ έξγνπ πνπ απνηειεί αληηθείκελν δηδαζθαιίαο, κειέηεο, ζπνπδήο θαη κάζεζεο ηεο Ακθηθηπνληθήο θηινζνθίαο, ηνπ κνλαδηθνχ νξζνχ πνιηηεχκαηνο ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο ηεο πνιιαπιφηεηαο θαη ηεο εθαξκνζκέλεο ζνθνζεξαπεπηηθήο, ην πεξηερφκελν ησλ νπνίσλ αλαιχεηαη ζπλνπηηθά ζηε ζπλέρεηα ζε ηξία θεθάιαηα. 10 11 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Α΄ Σν θηινζνθείλ 1. Σν θηινζνθείλ Σν θηινζνθείλ είλαη ε γλψζε ηνπ νξζψο ζθέπηεζζαη. Οληνινγηθφ γλψξηζκα ηνπ αλζξψπνπ είλαη ην «εηδέλαη», δειαδή ην θηινζνθείλ (= θηιείλ + ζνθφλ). Καηά ηνλ Αξηζηνηέιε: «Πάληεο άλζξσπνη ηνπ εηδέλαη νξέγνληαη θύζεη». Αθεηεξία ηνπ θηινζνθείλ είλαη ην δηαπνξείλ θαη ην εξσηάλ. Δπίζεο, θαηά ηνλ Αξηζηνηέιε: «Οη άλζξσπνη δηα ην θεύγεηλ ηελ άγλνηαλ εθηινζόθεζαλ». Ση είλαη θηινζνθία; Φηινζνθία (εθ ηνπ θηιείλ + ζνθφλ) είλαη ν έξσηαο, ν ίκεξνο, ν λφζηνο γηα γλψζε, αξεηή, αιήζεηα. Ζ θηινζνθία είλαη θηιαιήζεηα. Δίλαη ε έξεπλα ηεο αιήζεηαο θαη ην θσο ηεο αιήζεηαο, ε απφδεημε θαη ηεο απφδεημεο ε δηαιεθηηθή. Ζ θηινζνθία είλαη θίιε ηεο ειεπζεξίαο, ηεο ζθέςεο θαη ηεο έθθξαζεο. Δίλαη θίιε ηεο θχζεο, ηεο δεκνθξαηίαο θαη ηνπ αλζξψπνπ. Δίλαη ν θχιαθαο άγγεινο ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο. Αληηθείκελν ηεο θηινζνθίαο είλαη ην ζνθφλ. Ση είλαη ην ζνθφλ; Δίλαη ην ζνλ θάνο, δειαδή ην έζσ θσο, ην «απηνζπλεηδέλαη», ην «γλώζη ζαπηόλ», πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ην έμσ θσο, ην «ζπλεηδέλαη», δειαδή ην «γλώζη ην ζύκπαλ», ην ζπκπαληηθφ θσο, ην θσο ηεο νινθιήξσζεο. 2. Ση είλαη ε Ακθηθηπνληθή θηινζνθία Ζ Ακθηθηπνληθή θηινζνθία είλαη αλζξσπνθεληξηθή, θηιεηξεληθή, αληηπνιεκηθή θαη αλζξσπηζηηθψλ αμηψλ θηινζνθία, ζηελ νπνία εκπεξηέρεηαη θαη ελζσκαηψλεηαη ε δειθηθή ηδέα, πνπ είλαη νπζία, πλεχκα θαη δηαδηθαζία, πνπ βηψζεθε σο πξάμε ζηνπο αξραίνπο Γειθνχο θαη πλεπκαηψζεθε σο δηαρξνληθή αμία. Ζ Ακθηθηπνληθή θηινζνθία, ε νπνία πήγαζε κέζα απφ ηα απνθαΐδηα ησλ πνιεκηθψλ ζπγθξνχζεσλ ηνπ απάλζξσπνπ θαη θαηαζηξνθηθνχ ησλ αλζξσπίλσλ αμηψλ 20νχ αηψλα, αλαπηχρζεθε ζπζηεκαηηθά σο θηινζνθία ζηηο αξρέο ηνπ 21νπ αηψλα, κε ηελ έθδνζε ησλ αλαθεξνκέλσλ ζηελ ππνζεκείσζε βηβιίσλ12 θαη κε απνθιεηζηηθφ ζθνπφ ηελ παξνρή αγσγήο θαη παηδείαο εηξήλεο, ψζηε φινη νη άλζξσπνη θαη νη ιανί λα απνθηήζνπλ ζπλείδεζε θαηάξγεζεο ησλ πνιέκσλ θαη ηαπηφρξνλα ππεξζπλείδεζε εηξεληθήο ζπλχπαξμεο φισλ ησλ αλζξψπσλ, φισλ ησλ ιαψλ θαη φισλ ησλ πνιηηηζκψλ, γηα έλαλ θφζκν πλεπκαηηθφηεξν, αλζξσπηλφηεξν θαη δηθαηφηεξν. 3. Ση πξεζβεύεη θαη πνύ ζηεξίδεηαη ε Ακθηθηπνληθή θηινζνθία Ζ Ακθηθηπνληθή θηινζνθία, σο θηινζνθία ηεο ζπλχπαξμεο: α) Πξεζβεύεη ηε ζπλχπαξμε ηεο αλζξψπηλεο θνηλσλίαο, πνπ επηηπγράλεηαη κε ηε ζπλνρή, ηε ζπλελλφεζε, ηελ ακνηβαία θαηαλφεζε, ηελ απνδνρή θαη ην ζεβαζκφ, απ’ φινπο θαη γηα φινπο, ζηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ άιισλ. β) ηεξίδεηαη ζηε δειθηθή ηδέα, πνπ εθθξάδεη ην φξακα ηεο ζπκθηιίσζεο, ηεο ζπλαδέιθσζεο θαη ηεο ζπλχπαξμεο φισλ ησλ αλζξψπσλ, αλεμάξηεηα απφ θπιή, ρξψκα, γιψζζα, ζξεζθεία ή άιιε ηδενινγία θαη ηαπηφρξνλα ζπκβνιίδεη ηελ ελφηεηα, πνπ ζα 12 Η. Μ. Καξαθψζηα: Ακθηθηπνληθή θηινζνθία, Αζήλα 2003, εθδφζεηο «Γσδψλε». Σνπ ίδηνπ: Ζ θηινζνθία ηεο Ακθηθηπνληθήο παηδείαο, Αζήλα 2006, εθδφζεηο «Γσδψλε». 11 12 πξνέιζεη κέζα απφ ηε δηαιεθηηθή ζχδεπμε ησλ αληηζέζεσλ13, δηφηη κε ηε δηαιεθηηθή εηζάγεηαη φρη κφλν ν δηάινγνο αιιά θαη ν αληίινγνο, δηα ηνπ νπνίνπ ειέγρεηαη ε ινγηθή εγθπξφηεηα ηεο αληίζεηεο άπνςεο θαη εμεπξίζθεηαη ε αιήζεηα. 4. Ση είλαη ε δειθηθή ηδέα; Δίλαη ην παλαλζξψπηλν ηδεψδεο, πνπ ελζαξθψλεη ην Ακθηθηπνληθφ πλεχκα θαη ην απνιιψλην θσο, πνπ ίζρπζε, αλαπηχρζεθε θαη κεγαινχξγεζε, σο πνιηηηθφο θαη ζξεζθεπηηθφο ζεζκφο, ζηηο πφιεηο-θξάηε ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ θφζκνπ, κε ζπνπδαηφηεξν θέληξν ηνπο αξραίνπο Γειθνχο, πνπ ππήξμαλ ην ζχκβνιν ηεο πλεπκαηηθήο ελφηεηαο θαη αθκήο ησλ Διιήλσλ. εκαηνθφξνο ηεο δειθηθήο ηδέαο ππήξμε ν κεγάινο λενέιιελαο πνηεηήο θαη νξακαηηζηήο Άγγεινο ηθειηαλφο. Σν φξακα ηνπ ηθειηαλνχ ήηαλ νηθνπκεληθφ θαη έβιεπε ηνπο Γειθνχο σο παγθφζκην θέληξν αλζξσπηζηηθήο θαη θηιεηξεληθήο παηδείαο, πνπ ζα έπξεπε λα δηαδξακαηίζνπλ ξπζκηζηηθφ ξφιν ζε παλαλζξψπηλε δηάζηαζε. Οη Γειθνί απνηεινχλ ζπνπδαηφηαηε πεγή γλψζεο θαη ν δειθηθφο Απφιισλ είλαη ν ζεφο ηνπ θσηφο, ηνπ πλεχκαηνο θαη ηεο αξκνλίαο, πνπ έδσζε ην παξάδεηγκα ηεο ζπλχπαξμεο κε ηνλ άιιν ζεφ ησλ Διιήλσλ, ηνλ Γηφλπζν, ε ιαηξεία ηνπ νπνίνπ ήηαλ ν αληίπνδαο ηεο απνιιψληαο. Έηζη, ε απνιιψληα ιαηξεία ζπλππήξμε κε ηε δηνλπζηαθή. Ο Γηφλπζνο ήηαλ ζηνπο Γειθνχο θπξίαξρνο γηα ηνπο ηξεηο ρεηκεξηλνχο κήλεο (Γεθέκβξην, Ηαλνπάξην, Φεβξνπάξην), ελψ ν Απφιισλ γηα φινπο ηνπο ππφινηπνπο. Πνιηηηθφ θαη ζξεζθεπηηθφ θέληξν ηεο δειθηθήο Ακθηθηπνλίαο ήηαλ ην καληείν ησλ Γειθψλ, ην νπνίν, φηαλ ήηαλ ζηελ αθκή ηνπ, ππήξμε ζνθφ καληείν, πνπ θαζηέξσλε ηε κύεζε ζε κηα δηαδηθαζία θαη βησκαηηθή ηεο γλώζεο, κε ηελ νπνία επηηπγραλόηαλ ε αλαδήηεζε ηεο αιήζεηαο θαη ηαπηόρξνλα ε θαηαπνιέκεζε ηεο άγλνηαο. ΣΟ «ΔΙΝΑΙ» ΣΗ ΑΜΦΙΚΣΤΟΝΙΚΗ ΦΙΛΟΟΦΙΑ «ΔΝ ΣΟ ΟΝΣΧ ΟΝ, ΣΟ ΠΑΝ ΣΟ ΑΠΑΝ, Ο ΔΛΛΟΓΟ ΤΜΠΑΝΣΙΚΟ ΑΝΘΡΧΠΟ» Ο άλζξσπνο είλαη ην κόλν νλ πνπ δελ είλαη κόλν «νλ», αιιά είλαη θαη «ζπλόλ» θαη «ππεξόλ», ήηνη ν άλζξσπνο δελ είλαη κόλν «είλαη», «έρεηλ» ή «λνείλ», αιιά κπνξεί θύζεη, γλώζεη θαη εληειερεία λα εμειίζζεηαη από ην ελζάδε «είλαη», «έρεηλ» ή «λνείλ» ζην εθείζελ «ζπλείλαη», ζπλέρεηλ» ή «ζπλλνείλ» θαη εθείζελ εηο ην «επέθεηλα» «ππεξείλαη», ππεξέρεηλ» ή «ππεξλνείλ». 5. Γέλλεζε ηεο δειθηθήο ηδέαο Ζ δειθηθή ηδέα γελλήζεθε, αλαπηχρζεθε θαη βηψζεθε, σο πνιηηηθφο θαη ζξεζθεπηηθφο ζεζκφο, ζηνλ ηεξφ ρψξν ησλ Γειθψλ θαη δελ ήηαλ απιά κηα ηδέα, αιιά ηαπηφρξνλα θαη κηα δηαηύπσζε αξρώλ, αμηώλ, αξεηώλ θαη ηδαληθώλ γηα ηε κεηάιιαμε θαη κεηεμέιημε ηνπ αλζξώπνπ από ηνλ ππαξμηαθό ζηνλ ζπλππαξμηαθό θαη ππεξαμηαθό άλζξσπν. πγθεθξηκέλα, ζηνλ ηεξφ ρψξν ησλ Γειθψλ κεγαινχξγεζε ην καληείν ησλ Γειθψλ, ην νπνίν ζηελ αθκή ηνπ ήηαλ ζνθφ καληείν, δηφηη ζπλδεφηαλ κε φιε ηε ζνθία ηεο αξραίαο ειιεληθήο ζθέςεο θαη ηδηαίηεξα κε ηνπο επηά ζνθνχο ηεο αξραίαο Διιάδαο, νη νπνίνη άθεζαλ, σο δηαζήθε ηνπο, ηα 13 «Πάληα θαη’ έξηλ γίγλεηαη θαη ην αληίμνπλ μπκθέξνλ θαη εθ ησλ μπκθεξόλησλ κεγίζηε αξκνλία» (= ια δηακνξθψλνληαη κε ηελ αληίζεζε θαη ηα αληηηηζέκελα ζπγθιίλνπλ θαη απφ ηα ζπγθξηλφκελα πξνθχπηεη ε πιήξεο αξκνλία. Ζξάθιεηηνο). «Έζηη γαξ αξκνλία πνιπκεγέσλ έλσζηο θαη δίρα θξνλεόλησλ ζπκθξόλεζηο» (= Αξκνλία είλαη ε έλσζε πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ πξαγκάησλ ή ζηνηρείσλ θαη ε ζπκθσλία ησλ δηαθσλνχλησλ. Αξηζηνηέιεο). 12 13 θηινζνθηθά αμηψκαηα, ηα νπνία πηνζέηεζε ην καληείν θαη απηά είλαη ηα γλσζηά 147 «Γειθηθά παξαγγέικαηα»14, αλάκεζα ζηα νπνία πξνέρνλ είλαη ην δειθηθό «Δ», πνπ βξίζθεηαη ζην αέησκα ηνπ λανχ ηνπ Απφιισλα, ζηελ θνξπθή ελφο ηζνζθεινχο ηξηγψλνπ, ζηε βάζε ηνπ νπνίνπ είλαη ραξαγκέλα ηα παξαγγέικαηα, θάησ αξηζηεξά ην «Γλώζη ζαπηόλ» θαη θάησ δεμηά ην «Μεδέλ άγαλ». Σν φιν νηθνδφκεκα ηεο λέαο θηινζνθηθήο ζθέςεο ζπκππθλψλεηαη θαη ζεκειηψλεηαη ζην παξαθάησ Γηάγξακκα 1 θνζκνζέαζεο-θνζκναληίιεςεο, πνπ αλάγιπθα επεμεγεί ηε ζεκαζία ηνπ δειθηθνχ «Δ» θαη ησλ Γειθηθψλ Αμηψλ. ΓΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΟΜΟΘΔΑΗ-ΚΟΜΟΑΝΣΙΛΗΦΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΡΥΑΙΑ ΚΑΙ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΟΦΙΚΗ ΚΔΦΗ. Η ΗΜΑΙΑ ΣΟΤ «Δ» ΚΑΙ ΣΧΝ ΓΔΛΦΙΚΧΝ ΑΞΙΧΝ Δ=ΔΝ-ώζηο (αξκνληθή ζπλεηδεηόηεηα) Αγαζόλ =άγαλ + ζείνλ = όλησο Ολ = Έιινγνλ Ολ ην θηλνύλ αθίλεηνλ ν Λόγνο Ηξάθιεηηνπ Γαηκόληνλ = σθξάηε Κ Κόζκνο Ι Ιδεώλ Πιάησλα Γλώζη Μεδέλ Αιεζέο Χξαίνλ Δληειέρεηα ζαπηόλ άγαλ Α-ΛΗΘΗ ΧΑΡΙΟΝ Αξηζηνηέιε (= ρσξίο Α-ΛΗ-ΘΔΙΑ ΑΧ Τπεξείλαη ππεξβνιή) ΘΔΙΑ-ΑΛΗ Αλύςσζε Τπεξέρεηλ πεξηέρεη ζεία πξνο ην Ακθηθηπνληθήο ην κέηξνλ πεξηθνξά ύκπαλ θηινζνθίαο εμαζθαιίδεη ζπκπαληηθή πκπαληηθό ππεξαμηαθή αξκνλία κλήκε ΦΧ ύπαξμε Απόιπηε ππεξαμηαθόο Αιήζεηα Άλζξσπνο Τπεξάλζξσπνο ΓΝ-ώζηο Η ΓΝΧΗ ΔΚΓΗΛΧΝΔΣΑΙ ΠΡΟ ώζεζε πξνο ην ΣΙ ΣΡΔΙ ΓΙΑΣΑΔΙ ΣΗ, ΗΣΟΙ: Γίγλεζζαη ηεο λόεζεο, (α) (β) (γ) ηελ ηξηαδηθή ππόζηαζε Γλώζε Γλώζε Γλώζε ζώκαηνο, ςπρήο, ηεο ηεο ηεο πλεύκαηνο. Η ςπρή γλώζεο άγλνηαο γλώζεο είλαη ε δηδαζθάιηζζα, θαη άγλνηαο Ακθηθηπνληθό πνπ δίδεη ηε ζθάια Πλεύκα (ελέξγεηα), πνπ θηλεί ην ζώκα θαη ελεξγνπνηεί ην πλεύκα γηα ηελ αλύςσζε από ην ΟΝ+ΦΑΟ= ΔΧ ΦΧ Φηιόζνθνο νθόο Πάλζνθνο ην ΤΜΠΑΝΣΙΚΟ ΦΧ ΑΠΟΛΛΧΝΙΟ ΦΧ ΦΧ ΟΛΟΚΛΗΡΧΗ ΦΧ ΟΛΟΚΛΗΡΧΗ Γηάγξακκα 1 14 Δλ δε ησ πξνλάσ ησ ελ Γειθνίο γεγξακκέλα εζηίλ σθειήκαηα αλζξώπνηο εο βίνλ, εγξάθε δε ππό αλδξώλ νπο γελέζζαη ζνθνύο ιέγνπζηλ Έιιελεο. Ούηνη δε ήζαλ εθ κελ Ησλίαο Θαιήο ηε Μηιήζηνο θαη Πξηελεύο Βίαο, Αηνιέσλ δε ησλ ελ Λέζβσ Πηηηαθόο Μπηηιελαίνο, εθ δε Γσξηέσλ ησλ ελ ηε Αζία Κιεόβνπινο Λίλδηνο θαη Αζελαίόο ηε όισλ θαη παξηηάηεο Υίισλ, ην δε έβδνκνλ Πιάησλ ν Αξίζησλαο αληί Πεξηάλδξνπ ηνπ Κπςέινπ Μύζσλα θαηείινρε ηνλ Υελέα, θώκε δε ελ ηε Οίηε ησ όξεη σθνύλην αη Υήλαη. Ούηνη νπλ νη άλδξεο αθηθόκελνη εο Γειθνύο αλέζεζαλ ησ Απόιισλη ηα αδόκελα «Γλώζη ζαπηόλ» θαη «Μεδέλ άγαλ» (Ησάλλεο ηνβαίνο: «Αλζνιόγηνλ», Βηβι. 3, Κεθ. 1, παξ. 173). 13 14 ΣΑ ΣΡΙΑ ΓΔΛΦΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΔΛΜΑΣΑ ΚΑΙ Η ΗΜΑΙΑ ΣΟΤ Α. «Γλώζη ζαπηόλ»: Σν «Γλώζη ζαπηόλ» (=εαπηνχ ΓΝ-ψζηο = ψζεζε πξνο ην γίγλεζζαη ηεο λφεζεο, ηελ ηξηαδηθή ππφζηαζε ζψκαηνο, πλεχκαηνο θαη ςπρήο), ε νπνία (ςπρή), σο πξαγκαηηθή δηδαζθάιηζζα, δίδεη ηε ζθάια (ελέξγεηα), πνπ θηλεί ην ζψκα θαη ελεξγνπνηεί ην πλεχκα, γηα ηελ αλχςσζε απφ ην νλ Φάνο (= Έζσ Φσο) ζην Έμσ Φάνο (=ζπκπαληηθφ θσο ηεο νινθιήξσζεο). Ζ ςπρή (εθ ηνπ ςύρσ = θηλνχκαη) είλαη ε θηλεηήξηα δχλακε, ήηνη είλαη νμπγφλν δσήο. Γη’ απηφ, φηαλ ν άλζξσπνο πεζαίλεη, ην κελ ζψκα ηνπ λεθξνύηαη, ε δε ςπρή εμαεξνύηαη θαη ην πλεχκα πλεπκαηνύηαη. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ ν σθξάηεο πέζαλε, ην ζψκα ηνπ λεθξώζεθε, ε ςπρή ηνπ εμαεξώζεθε θαη ην πλεχκα ηνπ πλεπκαηώζεθε σο πνιηηηζηηθφ ζηνηρείν ηεο αλζξσπφηεηαο. Ζ Γλψζε εθδειψλεηαη πξνο ηξεηο δηαζηάζεηο: α) Γλψζε ηεο γλψζεο, ήηνη ε αλαδήηεζε ηεο αιήζεηαο θαη ε θαηαπνιέκεζε ηεο άγλνηαο (θηιφζνθνο), β) Γλψζε ηεο άγλνηαο, ήηνη γλψζε πέξα απφ ηα αλζξψπηλα, ζπκπαληηθή Γλψζε (ζνθφο), θαη γ) Γλψζε ηεο γλψζεο θαη ηεο άγλνηαο, ήηνη ηέιεηα Γλψζε (πάλζνθνο). Β. «Μεδέλ άγαλ»: Ο δξφκνο, φκσο, γη’ απηή ηε γλψζε πξνζδηνξίδεηαη κε ην άιιν δειθηθφ παξάγγεικα: ην «Μεδέλ άγαλ» (= ηίπνηα ην ππεξβνιηθφ), δηφηη ερζξφο ηεο αξκνλίαο είλαη ε ππεξβνιή. Ζ αξκνλία πεξηέρεη ην κέηξνλ (Μέηξνλ άξηζηνλ). Καηά ηνλ Αξηζηνηέιε: «Έζηη γαξ αξκνλία πνιπκηγέσλ έλσζηο θαη δίρα θξνλεόλησλ ζπκθξόλεζηο», δειαδή αξκνλία είλαη ε έλσζε πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ ζηνηρείσλ θαη ε ζπκθσλία ησλ δηαθσλνχλησλ. Γ. Δςηινλ «Δ»: Σα δχν σο άλσ παξαγγέικαηα, ήηνη ην «γλώζη ζαπηόλ» (ε απηνγλσζία) θαη ην «κεδέλ άγαλ» (ην κέηξνλ, ε αξκνλία), νδεγνχλ ζην ελσηηθφ Δ, δειαδή ζηελ ΔΝ-σζε. (ΔΝ-σζηο = ψζεζε πξνο ην ΔΝ), ήηνη ζηελ θαηάζηαζε θαηά ηελ νπνία ν άλζξσπνο απνθηά αξκνληθή ζπλεηδεηφηεηα, δειαδή ζπκπαληηθή ππεξζπλείδεζε, ή αιιηψο ζπκπαληηθή επίγλσζε πνπ ηειεηνπνηείηαη σο χπαξμε. Απηφ επηζεκαίλεη θαη ν Ζξάθιεηηνο κε ηελ αξρή ηεο ελφηεηαο ησλ αληηζέησλ, ην ζπκπαληηθφ ΔΝ ή ηε ζπκπαληηθή ελφηεηα: «Δλ πάληα θαη πάληα Δλ». Με ηελ έλσζε απηή επηηπγράλεηαη ε πξνζέγγηζε ηνπ ζείνπ, πνπ είλαη ε πλεπκαηηθή ηειείσζε ηνπ αλζξψπνπ, φπσο ζπκβνιίδεη θαη ν Απφιισλ (ΑΠ + ΟΛΛΧΝ = απαξρή φισλ, ε πξψηε αξρή ηνπ φινπ). Δμάιινπ, ην ζχκπαλ, ήηνη ΤΝ + ΠΑΝ = Έλσζε ή νινθιήξσζε πξνο ην φινλ, πξνο ην ζπκπαληηθφ. Ζ ζεκαζία ηνπ Γειθηθνύ «Δ» είλαη νιφθιεξε θηινζνθία, πνπ αλαπηχρζεθε ζηνλ ηεξφ ρψξν, φπνπ γελλήζεθε θαη βηψζεθε κηα πςειή ηδέα, πνπ ήηαλ ηαπηφρξνλα θαη κία δηαηχπσζε αμηψλ, αξρψλ, αξεηψλ θαη ηδαληθψλ, γηα ηε κεηάιιαμε θαη κεηεμέιημε ηνπ αλζξώπνπ από ηνλ ππαξμηαθό άλζξσπν ζηνλ ζπλππαξμηαθό Άλζξσπν – ζπλΆλζξσπν θαη εθείζελ ζηνλ Τπεξαμηαθό Άλζξσπν – ΤπεξΆλζξσπν. ΟΙ ΣΡΔΙ ΓΔΛΦΙΚΔ ΑΞΙΔ Σν ηζνζθειέο ηξίγσλν κε ηα ηξία παξαγγέικαηα ηζνδπλακεί πξνο ην άιιν ηζνζθειέο ηξίγσλν κε ηηο ηξεηο αμίεο, ήηνη ην αγαζόλ, ην αιεζέο, ην σξαίνλ. Α. ΣΟ ΑΓΑΘΟΝ: Ζ πξψηε δειθηθή αμία είλαη ην ΑΓΑΘΟΝ (= άγαλ + ζείνλ), ην έμνρν, ην ζεζπέζην, ην ηέιεην, πνπ είλαη ην φλησο νλ. Καη πνην είλαη ην φλησο νλ; Απάληεζε: Σν έιινγνλ νλ. Άξα: «Δλ ην όλησο νλ, ην παλ ζην άπαλ, ν έιινγνο ζπκπαληηθόο Άλζξσπνο». Γειαδή ν άλζξσπνο είλαη ην φλησο νλ, ήηνη ην «πξάγκαηη πξαγκαηηθφ», πνπ είλαη ην παλ κέζα ζην άπαλ, δειαδή ζην άπεηξν ζχκπαλ. Γηαηί είλαη ην φλησο νλ κφλν ν άλζξσπνο; Γηφηη είλαη έιινγνο. ια ηα άιια έκβηα (δψα, πηελά, εξπεηά, θιπ.) δελ είλαη φλησο φληα, δηφηη είλαη άινγα, πνπ δελ έρνπλ ιφγν νχηε ζπλείδεζε, θαη νλνκάδνληαη «νληηθά», δειαδή είλαη θάηη ζαλ «φληα», ελψ δελ είλαη, επεηδή είλαη αηειή. Καηά ηνλ Γεξκαλφ θηιφζνθν Υάηληεγθεξ είλαη «νληηθέο ππάξμεηο». Ση είλαη ν ιφγνο; Καηά ηνλ Ζξάθιεηην: «ην θηλνύλ αθίλεηνλ, ν ιόγνο», ν νπνίνο πεγάδεη απφ ην ζνθφλ. Ση είλαη ην ζνθφλ; Σν ζνθφλ (ζνλ + θάνο) είλαη ην έζσ θσο, ήηνη ην «απηνζπλεηδέλαη» (= γλψζη ζαπηφλ), πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ην έμσ θσο, ην 14 15 ζπλεηδέλαη (=γλψζη ην ζχκπαλ). Δμάιινπ ην ζνθφλ, πνπ είλαη ε ηέιεηα γλψζε, είλαη ζαθέο· θαη ην ζαθέο, πνπ είλαη ε θαζαξφηεηα ηνπ ιφγνπ, είλαη αιεζέο· θαη ην αιεζέο, πνπ είλαη ην κε ππνθείκελν ζε ιήζε, είλαη εζηθφ· θαη ην εζηθφ, πνπ δελ είλαη νχηε ην λφκηκν νχηε ε εζηθή ηνπ πηζεθίδεηλ, δειαδή ηνχ δηαηάζζεηλ θαη πεηζαξρείλ, ηνχ ακαξηάλεηλ θαη ηηκσξείλ, αιιά είλαη ε ελδφκπρε πξναίξεζε ηνπ αλζξψπνπ λα θνζκείηαη απφ ήζνο, ήηνη απφ αξρέο, αμίεο, αξεηέο θαη ηδαληθά. Καηά ηνλ Ζξάθιεηην: «Ήζνο αλζξώπσ δαίκσλ». Σν ζνθφλ πξνυπάξρεη ηνπ ζνθνχ, ν νπνίνο (ζνθφο) ζπιιακβάλεη ην ζνθφλ. Ση είλαη ζνθφο; νθφο δελ είλαη απηφο πνπ μέξεη πνιιά, αιιά εθείλνο πνπ απηά πνπ μέξεη ηα μέξεη θαιά θαη ηα θάλεη ζηνπο άιινπο θαηαλνεηά θαη ρξήζηκα. Καηά ηνλ Αηζρχιν: «Υξήζηκ’ εηδώο νπρ ν πνιιά εηδώο ζνθόο» (= νθφο είλαη απηφο πνπ μέξεη ρξήζηκα πξάγκαηα θαη φρη πνιιά). Β. ΣΟ ΑΛΖΘΔ: Ζ δεχηεξε δειθηθή αμία είλαη ην ΑΛΖΘΔ. Ση είλαη ην αιεζέο; Σν αιεζέο είλαη ην κε ππνθείκελν ζε ιήζε, ήηνη είλαη, θαηά ηνλ Ζξάθιεηην, «ην κε δύλόλ πνηε» (= Απηφ πνπ δηαξθεί θαη νπζηψλεηαη), ή απηφ πνπ δελ δχεη πνηέ. Καη πνην είλαη απηφ; Δίλαη ην «αεί θύνλ», ήηνη ην δηαξθψο αλαδπφκελν, δειαδή ην θσηεηλφ ή ην «αιεζηλά αιεζηλφ». Απηφ δε πνπ δηαξθεί θαη νπζηψλεηαη είλαη ε αιήζεηα κέζσ ηνπ «λνείλ». Δμάιινπ, αιήζεηα (ΑΛΖΘΔΗΑ) είλαη ε ζεία άιε, δειαδή ε ζεία πεξηθνξά, ε ζπκπαληηθή κλήκε, πνπ πεξηθέξεηαη ζην ζχκπαλ θαη πνπ, σο ηέηνηα, είλαη πάλζ’ νξώζα, δειαδή ηα πάληα νξά θαη δελ θξχβεη ηίπνηα. Καηά ηνλ Παιακά: «Ζ αιήζεηα δελ αξθεί λα ιάκπεη, αιιά θαη λα ζθάδεη». Με άιια ιφγηα, ε αιήζεηα κε ην μίθνο ηεο ινγρίδεη ην ς+εύδνο, δειαδή ην εύδνο ηεο ςπρήο ή αιιηψο ηελ πλεπκαηηθή χπλσζε. Ο άλζξσπνο, αλαδεηψληαο κέζα απφ ην «απηνζπλεηδέλαη» θαη ην «ζπλεηδέλαη» ηελ αιήζεηα, κπνξεί λα εμειίζζεηαη θαη λα ηειεηνπνηείηαη σο χπαξμε. Ζ ηέρλε κε ηελ νπνία θαηαθηηέηαη ε αιήζεηα δελ είλαη κόλν ν δηάινγνο, αιιά θαη ν αληίινγνο, κέζσ ηνπ νπνίνπ ειέγρεηαη ε ινγηθή εγθπξόηεηα ηεο αληίζεηεο άπνςεο. Γ. ΣΟ ΧΡΑΗΟΝ: Ζ ηξίηε δειθηθή αμία είλαη ην ΧΡΑΗΟΝ. Ζ έλλνηα ηνπ σξαίνπ ηαπηίδεηαη κε ην θάιινο θαη ην θάιινο κε ην αγαζφ, ηελ νκνξθηά, ηελ θαινζχλε, ηηο εζηθέο θαη αηζζεηηθέο αμίεο. Δμάιινπ, ν θαιφο πξνέξρεηαη απφ ην θάιινο θαη ν Αζελαίνο πνιίηεο έπξεπε λα γίλεη ηέιεηνο πνιίηεο, ήηνη «θαιόο θαγαζόο». Οη αξραίνη Έιιελεο ππήξμαλ εξαζηέο ηνπ σξαίνπ, φπσο καο ιέεη ν Θνπθπδίδεο ζηνλ Δπηηάθην: «Φηινθαινύκελ γαξ κεη’ επηειείαο θαη θηινζνθνύκελ άλεπ καιαθίαο». 6. Ο δειθηθόο ακθηθηπνληθόο ιόγνο ηνπ ηθειηαλνύ Ο δειθηθφο ακθηθηπνληθφο ιφγνο ηνπ ηθειηαλνχ πεγάδεη κέζα απφ κηα ζπλνιηθή θνζκνζεψξεζε ησλ πξαγκάησλ, ήηνη ηνλ άλζξσπν, ηε θχζε θαη ην ζχκπαλ ζ’ έλα εληαίν ζχζηεκα, πνπ δηαηππψλεηαη ζην έξγν ηνπ, ηφζν πνηεηηθά φζν θαη θηινζνθηθά, κε ζηφρν: α) ηελ αλαβίσζε ηεο δειθηθήο ηδέαο, σο κηαο ηδέαο θαη δηαθήξπμεο αξρψλ, αξεηψλ, αμηψλ θαη ηδαληθψλ, πνπ γελλήζεθε θαη βηψζεθε ζηνπο Γειθνχο. Ζ δειθηθή ηδέα είλαη πλεχκα, παηδεία, κάζεζε θαη επζχλε γηα ζπλέρεηα θαη εμέιημε ηνπ αλζξψπνπ ζην δηαξθέο γίγλεζζαη. β) Σε δειθηθή έλσζε, σο κηα λέα παγθφζκηα πλεπκαηηθή Ακθηθηπνλία, πνπ ζα εξγαδφηαλ γηα ηελ εηξεληθή ζπλεξγαζία θαη πλεπκαηηθή ελφηεηα ησλ ιαψλ. γ) Σν δειθηθό παλεπηζηήκην, ζε κηα πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο ζηνλ ίδην ρψξν ελφο πλεπκαηηθνχ θέληξνπ θηιεηξεληθήο θαη αλζξσπηζηηθήο παηδείαο, νηθνπκεληθήο αθηηλνβνιίαο. Ο δειθηθφο ακθηθηπνληθφο ιφγνο ηνπ ηθειηαλνχ είλαη πάληα επίθαηξνο θαη ρξεηάδεηαη ζήκεξα, ζηνπο ραιεπνχο θαηξνχο πνπ δηαλχεη ε αλζξσπφηεηα, λα αθνπζηεί σο ιόγνο αληίζηαζεο θαη δηακαξηπξίαο απέλαληη ζηε βαξβαξφηεηα ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο, πνιηηηθήο θαη ζξεζθεπηηθήο νιηγαξρίαο, πνπ εθπξνζσπείηαη θαη εθθξάδεηαη απφ ηε «λέα ηάμε πξαγκάησλ». 7. Η αλαγθαηόηεηα ηεο δειθηθήο ακθηθηπνληθήο παηδείαο Οη Γειθνί γέλλεζαλ ηνλ ακθηθηπνληθό άλζξσπν ή ηνλ Ακθηθηύνλα, δειαδή ηελ έλλνηα ηνπ ζπλαλζξψπνπ ζηελ πλεπκαηηθή ηνπ δηάζηαζε. Ο «δειθηθόο άλζξσπνο», πνπ γαινπρείην 15 16 κε ηα λάκαηα ηνπ πλεπκαηηθνχ πεξηερνκέλνπ ησλ δειθηθψλ Ακθηθηπνληψλ, ήηαλ έλαο αλψηεξνο πλεπκαηηθφο αδειθηθφο δεζκφο, αθφκα αλψηεξνο θαη απφ ηνλ θπζηθφ αδειθφ. Ο πλεπκαηηθφο δεζκφο ησλ αλζξψπσλ ησλ Γειθψλ ή ησλ Ακθηθηπφλσλ είλαη αθαηάιπηνο θαη απφ απιφο άλζξσπνο κεηαθέξεηαη ζε άιιεο ζθαίξεο πλεπκαηηθήο αλάηαζεο θαη γίλεηαη ζπκπαληηθφο άλζξσπνο κε ζπκπαληηθή ππεξζπλείδεζε, κέζα απφ ηελ νπνία βιέπεη ηνλ θφζκν πςειφηεξα, ηειεηφηεξα θαη ηνλ αληηιακβάλεηαη θαιχηεξα15. Ο ακθηθηπνληθφο άλζξσπνο είλαη αγσληζηήο, αζιεηήο, είλαη ν νξεηβάηεο ζην Έβεξεζη, γηα ηελ θαηάθηεζε ηνπ νπνίνπ ρξεηάδεηαη αγψλαο δηαξθήο, επίπνλνο θαη επίκνλνο. Ο άλζξσπνο είλαη γελλεκέλνο γηα λα αγσλίδεηαη, δηφηη κφλν κε ηνλ αγψλα ηνπ αλαπηχζζεηαη θαη ηειεηνπνηείηαη πλεπκαηηθά. Ζ θαηάθηεζε ηνπ δειθηθνχ-πλεπκαηηθνχ Έβεξεζη δελ γίλεηαη κε αηνκηθή κφλν, αιιά κε ζπιινγηθή πξνζπάζεηα. Αλ νη άλζξσπνη δελ θάλνπλ θηήκα ηνπο ην πλεχκα ηνπ Ακθηθηπνληζκνχ, κέζα απφ ηελ ακθηθηπνληθή θηινζνθηθή αγσγή θαη παηδεία εηξήλεο, ψζηε λα θηάζεη ζην επίπεδν ηεο ζπλχπαξμήο ηνπ, πνηέ δελ ζα θηάζνπλ ζηελ θνξπθή ηνπ Έβεξεζη, δειαδή ζηελ θνξπθή ηεο αλζξψπηλεο ηειεηφηεηαο θαη ηνπ πλεπκαηηθνχ κεγαιείνπ. Ο Ακθηθηπνληζκφο είλαη θηινζνθία πνπ εμεηάδεη ζε βάζνο ηελ νπζία θαη ην πεξηερφκελν ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο. πνηνο πλεπκαηνχηαη κε ηα λάκαηα ηεο Ακθηθηπνληθήο θηινζνθίαο, ηειεηνπνηείηαη σο χπαξμε θαη εμειίζζεηαη ζε ζπλχπαξμε θαη ππεξαμηαθή χπαξμε. 8. Η λνκνηειεηαθή εμέιημε ηνπ αλζξώπνπ σο ύπαξμε Με βάζε ηηο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηελ εμέιημε θαη ηε δηαξθή κεηαβνιή ησλ πξαγκάησλ θαη επεηδή ε θχζε θηλείηαη αελάσο θαη λνκνηειεηαθά κε ηα ελ απηήο φληα, θαη’ αθνινπζία θαη ν άλζξσπνο, σο νλ ηεο θχζεο, εμειίζζεηαη κε ηε θχζε. πγθεθξηκέλα, ν άλζξσπνο, σο ην κφλν έιινγν νλ, λνκνηειεηαθά έρεη ηε δπλαηφηεηα λα θάλεη ηελ ππέξβαζή ηνπ, ήηνη ηελ πλεπκαηηθή ηνπ αλάηαζε ή έμαξζε απφ ηελ αηειή χπαξμή ηνπ ζηελ εληειή νινθιήξσζή ηνπ. Γηα ηνλ άλζξσπν, εμέιημε είλαη ε παξαπέξα δηάζηαζε ή ε άιιε θάζε ηνπ αλζξψπνπ απφ απηφ πνπ είλαη ζε εθείλν πνπ κπνξεί λα γίλεη. Απηφ πνπ είλαη, είλαη ην «Δίλαη», δειαδή ε χπαξμε, πνπ φκσο κπνξεί απφ ην θαηψηεξν «Δίλαη» λα κεηεμειίζζεηαη ζην αλψηεξν «πλείλαη», δειαδή ζηε ζπλχπαξμε, θαη εθείζελ ζην αλψηαην «Τπεξείλαη», δειαδή ζηελ ππεξχπαξμε ή ππεξαμηαθή χπαξμε. Ο Πιάησλ κε ην «κύζν ηνπ ζπειαίνπ» πξνζδηφξηζε ηε κνίξα ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη ζήκεξα, χζηεξα απφ 2500 ρξφληα, κπαίλεη θαη πάιη ην θηινζνθηθφ εξψηεκα: Πνηνο είλαη ν ζθνπφο ηνπ αλζξψπνπ; Να παξακείλεη σο χπαξμε ή λα ππεξβεί ηελ χπαξμή ηνπ; Ζ απάληεζε ηεο θηινζνθίαο είλαη: Ζ πξννδεπηηθή εμέιημε ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο θνηλσλίαο είλαη λνκνηειεηαθή, κε ηελ έλλνηα φηη δελ παξακέλεη ζηαζεξή θαη αθίλεηε, αιιά δηαξθψο θαη αελάσο θηλείηαη εμειηζζφκελε πξνο ην αλψηεξν. Καη απηφ κπνξεί λα γίλεη, δηφηη αθελφο ε θχζε ηνπ αλζξψπνπ είλαη ππεξβαηηθή θαη αθεηέξνπ είλαη ην κφλν ινγηθφ, πλεπκαηηθφ νλ, κε ηηο ηξεηο αληίζηνηρεο πλεπκαηηθέο δηαζηάζεηο, ην «έρεηλ» ή «λνείλ», πνπ αληηζηνηρεί ζην «Δίλαη», ην «πλέρεηλ» ή «πλλνείλ» ζην «πλείλαη» θαη ην «Τπεξέρεηλ» ή «Τπεξλνείλ» ζην «Τπεξείλαη». ηε λνκνηειεηαθή απηή εμέιημε κπνξεί λα παξεκβάιινληαη εκπφδηα, αιι’ απηά είλαη απιά αλαρψκαηα πνπ ζηελ εμέιημε αλαηξέπνληαη απφ ηελ αζηακάηεηε ξνή ησλ πξαγκάησλ πξνο ηα κπξνζηά. «Πάληα ξεηλ… είλαη παγίσο νπδέλ» (Ζξάθιεηηνο). Γη’ απηφ ν άλζξσπνο ζα πξέπεη λα ην βάιεη θαιά ζην κπαιφ φηη απφ ηε θχζε ηνπ είλαη πξννξηζκέλνο λα κελ παξακέλεη ζηάζηκνο, ζηελ θαηάζηαζε πνπ είλαη ζήκεξα, αιιά είλαη λνκνηειεηαθή αλαγθαηφηεηα λα θηλείηαη αελάσο πξνο ηα κπξνζηά, λα αλεβαίλεη ςειφηεξα πλεπκαηηθά, γηα λ’ αγλαληεχεη θαιχηεξα ηνλ θφζκν, φπσο ηαηξηάδεη ζηνλ άλζξσπν πνπ ιέεη: «Σνλ όριν ηνλ αληηπαζώ, ζην θηήλνο θαηξαθπιάεη ν άλζξσπνο ζαλ όρινο. Αιι’ Άλζξσπν ηνλ άλζξσπν ηνλ ζέισ θη σο άλζξσπν ηνλ αγαπώ, πνπ πξνζπαζεί λ’ αλεβαίλεη ςειά, ςειόηεξα, λα γίλεη αγαζόο, ελάξεηνο, ν πξώηνο. Έηζη ηνλ άλζξσπν ηνλ ζέισ θη όρη θνπάδη ζηα πξνζηάγκαηα ησλ θαύισλ, 15 «ζν πςειφηεξα αλεβαίλσ, ηφζν θαιχηεξα αγλαληεχσ» (Γηφραλ Βφιθγθαλγθ θνλ Γθαίηε, Γεξκαλφο δηαλννχκελνο). 16 17 όρη ζαλ ηνύηνλ ηώξα δα, πνπ θναθίδεη ζαλ βάηξαρνο βξαρλά ζην βαιηνλέξη. Σε ιεπηεξηά λνκίδεη πσο γηνξηάδεη, ελώ γηνξηάδεη ηώξα ηε ζθιαβηά ηνπ»16. Γηάγξακκα 2: Ζ απφδξαζε ηνπ δεζκψηε απφ ην «πήιαην» ηνπ Πιάησλα (Πνιηηεία, Κεθ. Ε΄, 514a). ΑΗΘΖΣΟ ΚΟΜΟ (θόζκνο ζθηώλ, ηεο κεηαθπζηθήο) ΝΟΖΣΟ ΚΟΜΟ (Κόζκνο ηδεώλ, ηεο θηινζνθίαο) 16 Απφζπαζκα κε ηηο ζθέςεηο ηνπ Ζξάθιεηηνπ, απφ ην έξγν «Σα πάληα ξεη» πνπ παίρζεθε ην 475 π.Υ. ζηελ Έθεζν. 17 18 9. Πώο θαη γηαηί εμειίζζεηαη ν άλζξσπνο; Ο AΝΘΡΧΠΟ ΔΞΔΛΙΔΣΑΙ: (α) Φύζεη, δηόηη «πάληες οη άλζρωποη ορέγοληαη ηοσ εηδέλαη θύζεη» θαη «ν άλζξσπνο αλαζξεί α όπσπε». (β) Γλώζεη, δηόηη έρεη δπλάκεη ην «απηνζπλεηδέλαη»18 θαη ην «ζπλεηδέλαη»19. (γ) Εληειετεία17, δηόηη έρεη ηε δύλακε από ην δπλάκεη ζην ελεξγεία γίγλεζζαη. Γηάγξακκα 3 Ο άλζξσπνο, φπσο ιέρζεθε παξαπάλσ, εμειίζζεηαη. Σν εξψηεκα πνπ κπαίλεη είλαη: Πψο εμειίζζεηαη; Ο άλζξσπνο δελ εμειίζζεηαη ηπραία, νχηε απφ θάπνηα εηεξφλνκε, εμσηεξηθή δχλακε, αιιά απφ ηελ εζσηεξηθή δχλακε ηνπ «γίγλεζζαη», ηελ νπνία παίξλεη απφ ηε θχζε. Με άιια ιφγηα, αληηθεηκεληθά ν άλζξσπνο έρεη λνκνηειεηαθή εμέιημε, έρεη απηφλνκε ππεξβαηηθή πνξεία απφ ην «δπλάκεη» ζην «ελεξγεία» γίγλεζζαη θαη, σο εθ ηνχηνπ, εμειίζζεηαη θύζεη, γλώζεη θαη εληειερεία. πγθεθξηκέλα, ν άλζξσπνο έρεη ηελ ηάζε πξνο ηελ ηειεηφηεηα, ήηνη είλαη νλ κε εληειέρεηα, δειαδή ν άλζξσπνο20 είλαη ην κόλν «νλ» πνπ δελ είλαη κόλν νλ, αιιά είλαη «ζπλ-νλ» θαη «ππέξ-νλ». Σν «ελεξγεία» είλαη ην θηλνχλ θαη ην «δπλάκεη» ην θηλνχκελν, ήηνη ην «ελεξγεία» (πξαγκαηηθό) σζεί ην «δπλάκεη» (δπλαηό) ζηελ παξαπέξα εμέιημή ηνπ (ππεξβαηό), δειαδή ζηελ ηειεηνπνίεζή ηνπ. Ο άλζξσπνο δελ έρεη ζηαζηκφηεηα, αιιά δπλακηθή ελέξγεηα πξνο ηα εκπξφο, ήηνη έρεη ηε δπλακηθή λα εμειίζζεηαη απφ ην «ελεξγεία Δίλαη» (= πξαγκαηηθφ) ζην «δπλάκεη πλΔίλαη» (= δπλαηφ) θαη εθείζελ ζην «δπλάκεη ΤπεξΔίλαη» (=ππεξβαηφ). Ζ νληνινγηθή-γλσζηνινγηθή πνξεία ηνπ αλζξψπνπ δελ είλαη ζεψξεζε κεηαθπζηθή, νχηε αληίιεςε ζετζηηθή, αιιά θπζηθή εμέιημε ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο απφ ην ελεξγεία «Δίλαη», «Έρεηλ» ή «λνείλ», πνπ είλαη ην πξαγκαηηθφ, ζην δπλάκεη «πλΔίλαη», «πλέρεηλ» ή «πλλνείλ», πνπ είλαη λνεηηθφ (ν λνπο αλαπηχζζεηαη γξεγνξφηεξα) θαη «ΤπεξΔίλαη», «Τπεξέρεηλ» ή «Τπεξλνείλ», πνπ είλαη ππεξβαηηθφ-ππεξλνεηηθφ, κέζσ ηνπ «Δλείλαη-Δμείλαη» ή ηνπ «Γλψζη ζαπηφλ» (= απηνζπλεηδέλαη-ζπλεηδέλαη) θαη κε ηε δπλακηθή ηεο αξηζηνηειηθήο εληειέρεηαο (= ελ + ηέινο + έρεηλ). Δμάιινπ, ν άλζξσπνο έρεη εηδνινγηθέο δηαθνξέο (σο πξνο ην είδνο θαη ηε κνξθή) απφ φια ηα άιια φληα. Άιιν ην αλζξψπηλν είδνο θαη άιιν ην νληηθφ είδνο ή ην είδνο ησλ φλησλ. Αθφκα, δηαθνξεηηθφ είλαη θαη ην αλζξσπνεηδέο απφ ην βειηησκέλν αλζξψπηλν είδνο θαη απηφ, δειαδή ην αλζξψπηλν είδνο, απφ ην εμειηγκέλν είδνο (αλζξψπνπ – ζπλΑλζξψπνπ) θαη απηφ ην είδνο απφ ην νινθιεξσκέλν ππεξαλζξψπηλν είδνο. Δμάιινπ, είλαη πνιχ δηαθνξεηηθφ θαη ην αλζξψπηλν είδνο απφ ην πηζεθνεηδέο. Απφ ηα αλσηέξσ ιερζέληα θαηαιήγνπκε ζην εμήο θηινζνθηθφ ζπκπέξαζκα: «Ο άλζξσπνο από ηελ εκθάληζή ηνπ ζηε γε θαη ζηε ζπλέρεηα κέρξη ηνπ ‘ηέινπο’ ηνπ, πνπ, απηό ην ηέινο ηνπ δελ είλαη νύηε ν ζάλαηόο ηνπ νύηε ε πξνζδνθία ηνπ γηα κηα λέα κεηαθπζηθή «αηώληα» κεηαζαλάηηα δσή, νύηε γηα θάπνηα κεηεκςύρσζε ή κεηελζάξθσζε, αιιά είλαη ν «Σέινο», δειαδή ν ύπεξζελ θνπόο, πνπ είλαη ε κε εληειέρεηα πλεπκαηηθή ηειεηνπνίεζή ηνπ από άλζξσπν ζε Άλζξσπν (πλΆλζξσπν) θαη εθείζελ ζηνλ ππεξαμηαθό Άλζξσπν-Τπεξάλζξσπν, ήηνη ζηνλ ηέιεην πλεπκαηηθά Άλζξσπν. Καη απηό πξαθηηθά ηη ζεκαίλεη γηα ηνλ άλζξσπν; εκαίλεη όηη ν άλζξσπνο ζηε δσή ηνπ δελ ζα πξέπεη λα θξνληίδεη γηα ην ηη ςπρή ζα παξαδώζεη, αιιά γηα ην πώο ζα θαιιηεξγήζεη θαη ζα αμηνπνηήζεη ην πλεύκα ηνπ, ην νπνίν ζα παξαδώζεη ζηηο επόκελεο γεληέο σο πλεπκαηηθή δεκηνπξγία, παξαθαηαζήθε, ώζηε λα 17 εληειέρεηα (ελ + ηέινο + έρεηλ) = φξνο ηεο αξηζηνηειηθήο θηινζνθίαο, πνπ ζεκαίλεη ηνλ χπεξζελ ζθνπφ, ήηνη ηελ ελππάξρνπζα δχλακε ζε θάζε νλ πξνο επίηεπμε ηεο πιήξνπο ηειεηφηεηαο. 18 «απηνζπλεηδέλαη» (= γλώζη ζαπηόλ). 19 «ζπλεηδέλαη» (= γλώζη ην ζύκπαλ) 20 «Σν παλ ήλ άλζξσπνο» (σθξάηεο). 18 19 ζπκβάιεη ζεηηθά ζηελ παξαπέξα εμέιημε ηνπ αλζξώπηλνπ είδνπο». Παξαθάησ απεηθνλίδεηαη παξαζηαηηθά ε νληνινγηθή θαη γλσζηνινγηθή εμέιημε ηνπ αλζξψπνπ ζην ηζηνξηθφ θαη ππεξβαηηθφ ηνπ γίγλεζζαη: ΟΝΣΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΓΝΧΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΞΔΛΙΞΗ ΣΟΤ ΑΝΘΡΧΠΟΤ Γηάγξακκα 4 Η ΤΠΔΡΒΑΣΙΚΗ ΠΟΡΔΙΑ ΣΟΤ ΑΝΘΡΧΠΟΤ ΑΡΥΔΣΤΠΟ «είλαη» «ΔΙΝΑΙ» «ΤΝΔΙΝΑΙ» (κε έρεηλ) «ΔΥΔΙΝ» «ΤΝΔΥΔΙΝ» ή κε λνείλ ή «ΝΟΔΙΝ» ή «ΤΝΝΟΔΙΝ» ρζεο ζήκεξα αύξην (Α) (Υ) (Φ) αλζξσπνεηδέο νλ άλζξσπνο ζπλΆλζξσπνο «ΤΠΔΡΔΙΝΑΙ» «ΤΠΔΡΔΥΔΙΝ» ή «ΤΠΔΡΝΟΔΙΝ» κεζαύξην (Χ) ΤπεξΆλζξσπνο ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------«ΔΙΝΑΙ» «ΤΝΔΙΝΑΙ» «ΤΠΔΡΔΙΝΑΙ» Δίλαη απηό πνπ Δίλαη θάηη πνπ αθόκα Δίλαη ε παξαπέξα πξάγκαηη είλαη. δελ είλαη, αιιά πνπ δηάζηαζε από ηε έρεη ηε δπλαηόηεηα λα ζπλύπαξμε ζηελ γίλεη, ήηνη είλαη ε άιιε ππεξαμηαθή ύπαξμεθάζε ηεο ύπαξμεο, ε ππεξύπαξμε. ζπλύπαξμε. «ΔΥΔΙΝ» ή «Ννείλ» «ΤΝΔΥΔΙΝ» ή «πλλνείλ» Καηώηεξν έσο Δίλαη ην έρεηλ ηελ κέζν επίπεδν πλεπκαηηθή αληίιεςε αληίιεςεο ηνπ γηα ζπλνρή θαη αλζξώπνπ. ζπλύπαξμε, ήηνη ην αλώηεξν επίπεδν αληίιεςεο. «ΤΠΔΡΔΥΔΙΝ»ή «Τπεξλνείλ» Δίλαη ην ππεξηεξείλ ή εμέρεηλ, ήηνη ην Αλώηαην επίπεδν αληίιεςεο. Η Σέιεηα Γλώζε ηνπ όλησο όληνο. Γηάγξακκα 5 19 20 εκείσζε: Ζ κεηάβαζε ηνπ αλζξψπνπ απφ ην «Δίλαη» - «Έρεηλ» ή «Ννείλ» ζην «πλείλαη» - «πλέρεηλ» ή «πλλνείλ» θαη εθείζελ ζην «Τπεξείλαη» - «Τπεξέρεηλ» ή «Τπεξλνείλ» είλαη φισο θπζηθή θαη λνκνηειεηαθή εμέιημε θαη φρη κεηαθπζηθή. 20 21 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Β΄ Σν πνιηηεύεζζαη 1. Σν πνιηηεύεζζαη Σν πνιηηεχεζζαη είλαη ε γλψζε ηνπ νξζψο «άξρεηλ θαη άξρεζζαη», φπνπ ν πνιίηεο, θαηά ηνλ Αξηζηνηέιε, «κεηέρεη θξίζεσο θαη αξρήο». Δπίζεο, θαηά ηνλ ίδην θηιφζνθν: Η) «Γεκνθξαηία εζηίλ πνιηηεία ελ ή θιήξσ δηαλέκνληαη ηαο αξράο». ΗΗ) «Σν αηξεηόλ αληηδεκνθξαηηθόλ, ην θιεξσηόλ δεκνθξαηηθόλ». πλεπψο, ε αζηηθνχ ηχπνπ έκκεζεο ή θνκκαηηθέο, θαη’ επίθαζε «δεκνθξαηίεο», πνπ ζηεξίδνληαη ζην αηξεηφ, δειαδή ζηηο εθινγέο θαη ζηα πνιηηηθά θφκκαηα, είλαη αληηδεκνθξαηηθέο. Άξα, Η) ζεζκφο απφιπηα δεκνθξαηηθφο, κε δαπαλεξφο θαη αληηθεηκεληθφο είλαη ε θιήξσζε εθ πεξηηξνπήο φισλ ησλ πνιηηψλ γηα ηελ αλάδεημή ηνπο ζε φια ηα πνιηηηθά θαη πνιηηεηαθά ιεηηνπξγήκαηα θαη φρη νη εθινγέο. ΗΗ) ινη νη άλζξσπνη είλαη ηθαλνί γηα λα θιεξψλνληαη, γηα ην «άξρεηλ θαη άξρεζζαη», φπσο ζεσξνχληαη φηη είλαη κελ ηθαλνί γηα ην «εθιέγεηλ θαη εθιέγεζζαη», θαη φκσο ην «εθιέγεζζαη» δελ ηζρχεη γηα φινπο ηνπο ελεξγνχο πνιίηεο, αιιά κφλν γηα ηα κέιε ηνπ θνκκαηηθνχ ζσιήλα. 2. Αλαδεηείηαη ην δένλ πνιίηεπκα Οη επνρέο πνπ εθαξκνδφηαλ θαη εθαξκφδεηαη έσο ζήκεξα ε αληηπξνζσπεπηηθή ή έκκεζε θνκκαηηθή «δεκνθξαηία»-νιηγαξρία, έρνπλ παξέιζεη αλεπηζηξεπηί. Ο Λαφο/νη Λανί βιέπνπλ κπξνζηά. Γελ είλαη είισηεο ή δνύινη ή δνπινπάξνηθνη ή ζθιάβνη ηεο παγθόζκηαο ζπζηεκηθήο ειίη. Δίλαη ειεχζεξνη άλζξσπνη θαη έρνπλ ην δηθαίσκα θαη ην θαζήθνλ ζπλάκα ηεο απηνζέζκηζεο θαη ηεο απηνθπβέξλεζήο ηνπο. Γελ έρνπλ αλάγθε απφ αθέληεο. Σα αθεληηθά αλήθνπλ ζ’ έλα αιήζηνπ κλήκεο θαθφ παξειζφλ. Οη ιανί μχπλεζαλ πηα θαη είλαη ψξηκνη, γηα λα ζπλαπνθαζίδνπλ νη ίδηνη γηα ηε δσή ηνπο, δεκφζηα θαη ηδησηηθή, γηα λα θαζνξίδνπλ νη ίδηνη ειεχζεξα, φηη θαη πψο ζέινπλ λα δνπλ, κηα θαιχηεξε αλζξψπηλε δσή, δηαθνξεηηθή απφ εθείλε πνπ επέβαιαλ κε ηε βία, ηνπο πνιέκνπο θαη ηα αληηδεκνθξαηηθά θαη θαζηζηηθά ζπζηήκαηα, νη εμνπζηαζηέο ηεο παγθφζκηαο νιηγαξρίαο. Με ην ηέινο ηεο ρξπζήο επνρήο, θαηά ηελ νπνία άθκαζε ην κνλαδηθφ ζηνλ θφζκν αλζξσπνθεληξηθφ πνιίηεπκα, ην πνιίηεπκα ηεο δεκνθξαηίαο ηεο αξραίαο Αζήλαο, απφ ηφηε κέρξη ηηο κέξεο καο ν θφζκνο δελ γλψξηζε πνηέ άιινηε ηέηνην ή ζρεηηθφ πξνο απηφ πνιίηεπκα, ή κάιινλ απφ ηφηε δελ έρνπκε θαζφινπ πνιηηεχκαηα, αιιά θαζεζηψηα απηαξρηθά, δεζπνηηθά, θαζηζηηθά ή νιηγαξρηθά ή απνιπηαξρηθά (θαπηηαιηζηηθά-«ζνζηαιηζηηθά») ή θνκκαηνθξαηηθά, φπσο είλαη ηα ζεκεξηλά θαζεζηψηα ηεο αληηπξνζσπεπηηθήο ή έκκεζεο θνκκαηηθήο «δεκνθξαηίαο»-νιηγαξρίαο ηνπ «δηαίξεη ηνπο ιανύο θαη βαζίιεπε απηνύο». Γη’ απηφ, ε αλζξσπφηεηα βάθηεθε θαηά θαηξνχο θαη βάθεηαη θαη ζα βάθεηαη ζην δηελεθέο κε αίκα απφ ηνπο πνιέκνπο θαη πνηέ ε αλζξσπφηεηα δελ είδε, νχηε ζα δεη άζπξε κέξα, εθηφο απφ κηα κφληκα θαζεζηεθπία παγθφζκηα νιηγαξρία, πνπ πίλεη ηνλ ηδξψηα θαη βπδαίλεη ην αίκα ησλ ιαψλ. Ζ πξνζπάζεηα πνπ γίλεηαη δελ είλαη λα αληηγξάςνπκε ην πνιίηεπκα ηεο αζελατθήο δεκνθξαηίαο, αιιά λα πάξνπκε, κέζα απφ ηελ εκπεξηζηαησκέλε κειέηε ηνπ, νξηζκέλεο βαζηθέο αξρέο εθείλνπ ηνπ πνιηηεχκαηνο θαη πάλσ ζε απηέο ηηο αξρέο λα θηίζνπκε έλα ζχγρξνλν πνιίηεπκα, ζαλ εθείλν ή πεξίπνπ κε εθείλν, πνπ φκσο λα πξννξίδεηαη θαη λα κπνξεί λα εθαξκφδεηαη ζηηο ζεκεξηλέο απνθιεηζηηθά θνηλσλίεο θαη επνρέο. Πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ε 21 22 πξνζπάζεηα δελ θηλείηαη ζην ρψξν ηεο ζεσξίαο ή ηεο θαληαζίαο, αιιά ζην ρψξν ηεο πξαθηηθήο εθαξκνγήο ηνπ πνιηηεχκαηνο απηνχ. Οξηζκέλνη ακθηζβεηνχλ φηη ην πνιίηεπκα ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζηηο ζεκεξηλέο πνιπάλζξσπεο θνηλσλίεο, φρη δηφηη ην γλσξίδνπλ, αιιά δηφηη ην αγλννχλ, ή αλ δελ ην αγλννχλ, έρνπλ αηνκηθφ ή θνκκαηηθφ – πξνθεηκέλνπ γηα ηα θφκκαηα – ζπκθέξνλ λα ην θαηεγνξνχλ, γηα λα κελ έρεη ν ιαφο ηελ εμνπζία, αιιά λα ηελ έρεη ζε κφληκε βάζε κηα πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή νιηγαξρία θαη ν ιαφο λα είλαη ππήθννο θαη φρη ελεξγφο πνιίηεο. Σν πξφβιεκα δελ έγθεηηαη ζην φηη ε άκεζε δεκνθξαηία είλαη πνιίηεπκα αλεθάξκνζην ζηηο ζεκεξηλέο θνηλσλίεο, αιιά ζην πψο ζα πεηζηεί κηα κεξίδα ηνπ ιανχ φηη κφλν ε άκεζε δεκνθξαηία, εθφζνλ θαζηεξσζεί, ζα ιχζεη ηα πξνβιήκαηά ηνπ, ή κάιινλ ν ίδηνο ν ιαφο ζα κπνξεί κφλνο ηνπ λα απνθαζίδεη θαη λα ιχλεη ηα πξνβιήκαηά ηνπ, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη πάηξσλεο ζηελ πνιηηηθή, θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θιπ. δσή ηνπ, πνπ λα ηνλ θαηεπζχλνπλ φπσο εθείλνη ζέινπλ, ζαλ άβνπιν πξφβαην επί ζθαγήλ. Δπνκέλσο, φινη νη πνιίηεο ζα πξέπεη λα απνθηνχλ γλψζε ηνπ πνιηηεχκαηνο κε ην νπνίν ζέινπλ λα θπβεξλψληαη, ρσξίο βέβαηα λα απαηηείηαη φινη λα είλαη ή λα γίλνπλ επηζηήκνλεο ή εηδήκνλεο. ηελ άκεζε δεκνθξαηία δελ ππάξρεη δηάθξηζε αλάκεζα ζε πνιίηεο κνξθσκέλνπο θαη ακφξθσηνπο. ινη (κνξθσκέλνη θαη ακφξθσηνη ή γξακκαηηζκέλνη θαη αγξάκκαηνη) έρνπλ ηα ίδηα δηθαηψκαηα θαη ηηο ίδηεο ππνρξεψζεηο θαη ηελ ίδηα κεηαρείξηζε. Γελ ππάξρνπλ πνιίηεο α΄ θαηεγνξίαο θαη πνιίηεο β΄ θαηεγνξίαο. κσο, αλεμάξηεηα απφ απηφ φινη νη πνιίηεο ζα πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ ζηα θνηλά θαη λα ζπλαλαζηξέθνληαη ηνπο πην έκπεηξνπο ζπκπνιίηεο ηνπο θαη θνληά ζε απηνχο λα απνθηνχλ πξαθηηθά, θαηά ην δπλαηφλ, πεξηζζφηεξε γλψζε ζρεηηθά κε ην πνιίηεπκά ηνπο. Ζ δεκνθξαηία είλαη πνηνηηθά θαιχηεξε, φζν πην κνξθσκέλνη πνιηηηθά είλαη νη πνιίηεο ηεο, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη θαη νη ακφξθσηνη πνιίηεο απνθιείνληαη απφ ηε δεκνθξαηία. Άιισζηε ε πνιηηεία νθείιεη, ηφζν ζηα ζρνιεία φζν θαη ζηελ θνηλσλία, λα κνξθψλεη ηνπο πνιίηεο ηεο ηδίσο πάλσ ζηηο αξρέο ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο, ψζηε θάζε κέξα λα ηειεηνπνηνχληαη θαη λα γίλνληαη θαιχηεξνη ζην «άξρεηλ θαη άξρεζζαη». Καηά ηνλ Αδακάληην Κνξαή: «Πνιηηεία, ήηηο δελ έρεη σο βάζηλ ηελ παηδείαλ, είλαη απηόρξεκα κία νηθνδνκή επί ηεο άκκνπ». Δμάιινπ, ην θαιφ πνιίηεπκα θάλεη ηνπο θαινχο πνιίηεο θαη ην θαθφ πνιίηεπκα θάλεη ηνπο θαθνχο πνιίηεο. ήκεξα, έρνπκε έλα πνιχ θαθφ «πνιίηεπκα»-θαζεζηψο, ηελ αληηπξνζσπεπηηθή ή έκκεζε θνκκαηηθή «δεκνθξαηία», πνπ έρεη θάλεη πνιχ θαθφ ζηνπο ίδηνπο ηνπο πνιίηεο, ηνπο νπνίνπο κεηέβαιε ζε κε ζθεπηφκελα άηνκα, αιιά ζε ρεηξνθξνηεηέο ςεθνθφξνπο, φπνπ γηα φια θξνληίδνπλ θαη απνθαζίδνπλ νη αληηπξφζσπνί ηνπο ζηε Βνπιή. Έηζη, ην κπαιφ ηνπο απινπνηήζεθε ζε βαζκφ ηέηνην, ψζηε έπαςαλ λα ζθέπηνληαη σο ελεξγνί πνιίηεο, αιιά κφλν ελεξγνχλ θαη δξνπλ ζαλ ςεθνθφξνη παξαηξεράκελνη. κσο, φζν ην κπαιφ δέρεηαη ζπλερψο απιά εξεζίζκαηα, θάπνηε απινπνηείηαη θαη ην ίδην. Έηζη, ν θαζέλαο είρε ηνλ «βνιεπηή» ηνπ, αληηπξφζσπν ζε κηα δηεθζαξκέλε «δεκνθξαηία», φπνπ άιινη βνιεχνληαλ θαη άιινη θνξντδεχνληαλ, ψζπνπ νη «βνιεπηέο» ηνπο, φινπο κάο εμαπάηεζαλ, κάο θαηαιήζηεςαλ, κάο ππεξρξέσζαλ θαη κάο θησρνπνίεζαλ. Δίκαζηε ζηνλ 21ν αηψλα, ηνλ αηψλα ηεο γλψζεο, θαη δελ δηθαηνινγνχκαζηε λα είκαζηε θαη λα δνχκε θάησ απφ ηελ απάλζξσπε ζθιαβηά θαη βαξβαξφηεηα ηνπ παγθφζκηνπ θαπηηαιηζκνχ. Χο πόηε ζα είκαζηε δνύινη ή θαη δνπινπάξνηθνη ζε κηα ππεξεζληθή ζπζηεκηθή νιηγαξρία; Ο ζεκεξηλφο θαπηηαιηζκφο πήξε απφ ηνλ «ππαξθηφ» (αλχπαξθην) «ζνζηαιηζκφ» ηελ ηδενινγία ηνπ δηεζληζκνχ θαη ηελ κεηέηξεςε ζε παγθνζκηνπνίεζε-παγθνζκηνθξαηία, κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία κηαο ππεξεζληθήο ζπζηεκηθήο νιηγαξρίαο, κε έλα ππεξθξάηνο, κε έλα λφκηζκα, κε κηα ζξεζθεία, κε κηα ππεξθπβέξλεζε, πνπ ζα έρεη ππεθφνπο-ζθιάβνπο φινπο ηνπο κηθξνχο θαη θησρνχο ιανχο. Οχηε θαπηηαιηζκφο νχηε θξαηηζκφο, αιιά άκεζε δεκνθξαηία θαη πνιηηηζκφο. ρη ζηελ νηθνλνκία ηεο αγνξάο, όρη θαη ζηελ νηθνλνκία ηνπ θξαηηζκνύ, νύηε ζηε κηθηή νηθνλνκία ησλ δύν αληηκαρόκελσλ ζπζηεκάησλ. Ναη ζηελ νηθνλνκία ηεο πνιηηηθήο Αγνξάο, πνπ εμαζθαιίδεη κόλν ην πνιίηεπκα ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο, όπνπ ε πνιηηηθή απνθαζίδεη θαη ε νηθνλνκία εθηειεί, ή κε άιια ιόγηα, όπνπ ν ιαόο είλαη απηόλνκνο (=απηόο λνκνζεηεί), απηνηειήο (=απηόο θπβεξλά) θαη απηόδηθνο (= απηόο δηθάδεη). Έλα ηέηνην χληαγκα-πνιίηεπκα ζέινπκε θαη ρξεηαδφκαζηε ζήκεξα σο ιαφο θαη απηφ κπνξνχκε λα ην θαζηεξψζνπκε, αλ ην «ζέισ» καο γίλεη «κπνξώ», θαη ην «κπνξώ» καο γίλεη «ζέισ», δηφηη «ην κπνξώ εζηί ζέισ θαη ην ζέισ κπνξώ». Αλ φινη ελσκέλνη θαη φρη 22 23 θνκκαηηζκέλνη ην ζειήζνπκε θαη ην απνθαζίζνπκε, κπνξνχκε λα ην πεηχρνπκε θαη λα θαζηεξψζνπκε ην λέν πνιίηεπκά καο, κε ην νπνίν λα αιιάμνπκε ηε κνίξα καο. ήκεξα, βέβαηα, αλαπεδνχλ κέζα απφ ηελ θνηλσλία θηλήζεηο θαη ηάζεηο πνπ απηνπξνζδηνξίδνληαη σο «ακεζνδεκνθξαηηθά θηλήκαηα», πνπ φκσο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ είλαη ηέηνηα, δηφηη ζηελ νπζία δελ έρνπλ βαζηά γλψζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο άκεζεο δεκνθξαηίαο θαη βξίζθνληαη ζε απφιπηε ζχγρπζε αλάκεζα ζηελ νπζία θαη ηελ πξάμε. Ζ άκεζε δεκνθξαηία δελ κπνξεί λα ζπλππάξμεη κε ηελ έκκεζε «δεκνθξαηία»-θνκκαηνθξαηία, δηόηη ηα θόκκαηα θαη νη εθινγέο είλαη ζεζκνί ζαθώο αληηδεκνθξαηηθνί. Δπίζεο, ηα δεκνςεθίζκαηα, είηε απηά πξνβιέπνληαη ζεζκηθά από ζπληάγκαηα αληηπξνζσπεπηηθώλ «δεκνθξαηηώλ», όπσο ην ειβεηηθό, ην ειιεληθό (άξζξν 44 ) θ.ά, είηε πξνβάιινληαη από εμσζεζκηθά «ακεζνδεκνθξαηηθά θηλήκαηα», σο αμηώζεηο ή επηδηώμεηο ηεο θνηλσλίαο γηα ζπκκεηνρή ησλ πνιηηώλ ζηελ άζθεζε ηεο εμνπζίαο, δελ είλαη ηίπνηα άιιν παξά κηα παλάθεηα ζηε ιεηηνπξγία ηνπ νκηριώδνπο ζπζηήκαηνο ηεο αληηπξνζσπεπηηθήο «δεκνθξαηίαο» θαη όρη ζεζκηθή εμέιημε πξνο ηελ άκεζε δεκνθξαηία. 3. ύληνκε ηζηνξηθή αλαθνξά ζην αζελατθό πνιίηεπκα Οη ηέζζεξηο ζεκειησηέο θαη ζπληειεζηέο ζηελ ηειεηνπνίεζε ηεο δεκνθξαηίαο ζηελ αξραία Αζήλα ήηαλ νη εμήο: 1. όισλ ν Αζελαίνο (640-560 π.Υ.). Παηέξαο ηεο δεκνθξαηίαο ππήξμε ν λνκνζέηεο φισλ θαη έλαο εθ ησλ επηά ζνθψλ ηεο αξραίαο Διιάδαο. Σα λνκνζεηηθά κέηξα ηνπ φισλα ήηαλ πνιχ ηνικεξά αιιά θαη δξαζηηθά, ψζηε απνηέιεζαλ ηε βάζε γηα ηελ εγθαζίδξπζε ελφο πξαγκαηηθά δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο. Μαδί κε ηε δεκνθξαηία γελλήζεθε θαη ε θηινζνθία, ηεο νπνίαο παηέξαο ππήξμε ν Θαιήο ν Μηιήζηνο (624-546 π.Υ.), έλαο εθ ησλ επηά ζνθψλ ηεο αξραίαο Διιάδαο. Γεκνθξαηία θαη θηινζνθία ζπλππάξρνπλ θαη απνηεινχλ ην βαζηθφ δίπνιν ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ, ζηνηρεία απαξαίηεηα γηα ηελ αλζξψπηλε χπαξμε. 2. Κιεηζζέλεο ν Αζελαίνο (6νο π.Υ. αηψλαο). Σν 510 π.X. έιεμε ε ηπξαλλία ησλ Πεηζηζηξαηηδψλ θαη ην 508 π. X., φηαλ ν Ηζαγφξαο ηεο αξηζηνθξαηηθήο ηάμεο επηρείξεζε λα επηβάιεη νιηγαξρηθφ θαζεζηψο, νη Αζελαίνη εμεγέξζεθαλ θαη θάιεζαλ ζηελ εμνπζία ηνλ Κιεηζζέλε. Ο Κιεηζζέλεο, ζπλερίδνληαο ην έξγν ηνπ φισλα, επέθεξε ξηδηθέο κεηαβνιέο ζην αζελατθφ πνιίηεπκα θαη έιαβε θηινιατθά κέηξα· κε βάζε ηελ «ηζεγνξία» θαη ηελ «ηζνλνκία» ηέζεθαλ ηα ζεκέιηα ηεο αζελατθήο δεκνθξαηίαο. 3. Δθηάιηεο ν Αζελαίνο (5νο π.Υ. αηψλαο), ν νπνίνο, ζε ζπλέρεηα ησλ αξρψλ ηεο «ηζεγνξίαο» θαη ηεο «ηζνλνκίαο», θαζηέξσζε ηελ ηξίηε αξρή ηεο δεκνθξαηίαο, ηελ «ηζνπνιηηεία», ήηνη δηεχξπλε ηελ εμνπζία ησλ πνιηηψλ ζηε βαζηθή αξρή ν θάζε πνιίηεο λα «κεηέρεη θξίζεσο θαη αξρήο». 4. Πεξηθιήο ν Αζελαίνο (490-429 π.Υ.), ν νπνίνο νινθιήξσζε θαη ηειεηνπνίεζε ηε δεκνθξαηία θαη κε άιινπο ζεζκνχο ηελ έθηαζε ζηνλ θνινθψλα ηεο δφμαο ηεο ηνλ 5ν π.Υ. αηψλα, ηνλ «ρξπζνύλ αηώλα ηνπ Πεξηθιένπο». Πέξα απφ ηνπο πνιηηηθνχο ζεζκνχο ν Πεξηθιήο ιάκπξπλε ηελ Αζήλα κε κεγάια έξγα ηέρλεο θαη πνιηηηζκνχ. Σα γξάκκαηα, ην ζέαηξν (ηξαγσδία, θσκσδία), ε θηινζνθία, ε δεκνθξαηία αλαπηχρζεθαλ ζε χςηζην βαζκφ. Ζ Αζήλα δηθαίσο ραξαθηεξίζηεθε σο παγθφζκην θέληξν πλεπκαηηθνχ πνιηηηζκνχ. 4. Σν αζελατθό πνιίηεπκα Ι. Δθθιεζία ηνπ δήκνπ (πνιίηεο απηόλνκνη-απηνηειείο-απηόδηθνη) Πεγή θαη θνξέαο φισλ ησλ εμνπζηψλ ήηαλ ε ιατθή ζπλέιεπζε, ε Δθθιεζία ηνπ δήκνπ. ια ηα αμηψκαηα ήηαλ ζπλήζσο εληαχζηα θαη πξνζηηά ζε φινπο ηνπο πνιίηεο. Οη πην πνιινί άξρνληεο ήηαλ θιεξσηνί, πνπ ζήκαηλε: α) φηη θάζε αζελαίνο πνιίηεο είρε ην δηθαίσκα λα θιεξσζεί ή λα εθιεγεί ζε θάπνην πνιηηεηαθφ αμίσκα. β) φηη φινη νη πνιίηεο, πινχζηνη ή θησρνί, ζα εξρφηαλ θάπνηε ε ψξα λα θιεξσζνχλ ή λα εθιεγνχλ ζε θάπνην αμίσκα. Ζ Δθθιεζία ηνπ Γήκνπ ζπλεδξίαδε 40 θνξέο ην ρξφλν. Ο θάζε πνιίηεο κπνξνχζε λα πάξεη ην 23 24 ιφγν. Ήηαλ ε πεξίθεκε ηζεγνξία. Αλαδείθλπε κε θιήξσζε ηε Βνπιή ησλ πεληαθνζίσλ, ήηνη θπιέο 10 x 50 = 500 βνπιεπηέο, κέιε ηεο Βνπιήο κε εληαχζηα ζεηεία. ΙΙ. Η Βνπιή ησλ πεληαθνζίσλ Απφ ηε Βνπιή ησλ 500 θιεξσλφηαλ ε πξπηαλεία, ήηνη ε πξπηαλεχνπζα θπιή, δειαδή ε θπβέξλεζε, απνηεινχκελε απφ 50 Βνπιεπηέο, πξπηάλεηο, νη νπνίνη αζθνχζαλ ηα θαζήθνληά ηνπο γηα 35 ή 36 εκέξεο. Έλαο απφ ηνπο πξπηάλεηο νξηδφηαλ γξακκαηέαο ηεο Βνπιήο, δειαδή πξσζππνπξγφο, γηα κία ή δχν ην πνιχ εκέξεο. Ζ Βνπιή ήηαλ ζπκβνπιεπηηθφ φξγαλν ηεο Δθθιεζίαο ηνπ δήκνπ, πνπ πξνεηνίκαδε ηνπο λφκνπο, εθδίδνληαο πξνβνπιεύκαηα, πνπ ζα ςήθηδε ε Δθθιεζία ηνπ δήκνπ, γη’ απηφ θαη άξρηδε κε ηε θξάζε: «Έδνμε ηε βνπιή θαη ησ δήκσ». ΑΘΗΝΑΨΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΊΑ (Δθαξκφζηεθε απφ 508/507 έσο 322/321 π.Υ.) Αλάδεημε ησλ αμησκαηνύρσλ ζηελ αζελατθή δεκνθξαηία (α) (β) Με θιήξσζε Με εθινγή (99,85%) (0,15%) (10 ζηξαηεγνί θαη ηακίεο) (γ) Δληαύζηα ζεηεία κε επαλαιήςηκε (δ) Λνγνδνζία ζην ηέινο ηεο ζεηείαο Γηάγξακκα 1 ιεο νη αξρέο ήηαλ πνιππξφζσπεο θαη θιεξσηέο, κε εμαίξεζε ειάρηζηεο εηδηθέο αξρέο (ζηξαηεγνί, ηακίεο), πνπ ήηαλ αηξεηέο, αιιά θαη αλά πάζα ζηηγκή αλαθιεηέο. Ζ θιήξσζε απνηειεί ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν, ηελ πεκπηνπζία ηεο δεκνθξαηίαο. Υσξίο θιήξσζε δεκνθξαηία δελ λνείηαη, δηφηη, θαηά ηνλ Αξηζηνηέιε, «ην αηξεηόλ αληηδεκνθξαηηθόλ, ην θιεξσηόλ δεκνθξαηηθόλ». ΙΙΙ. Οη δηθαζηηθέο αξρέο Οη δηθαζηηθέο αξρέο απνηεινχληαλ απφ δχν κεγάια δηθαζηήξηα, ήηνη: α) Ζ Ζιηαία, ήηαλ ιατθφ δηθαζηήξην πνπ απαξηηδφηαλ απφ 6000 θιεξσηνχο ειηαζηέο (δηθαζηέο). Υσξηδφηαλ ζε 10 ηκήκαηα απφ 600 έθαζηνλ, ήηνη θπιέο 10 x 600 = 6000. β) Ο Άξεηνο Πάγνο, αλψηαην δηθαζηήξην κε αξκνδηφηεηεο κεησκέλεο επί δεκνθξαηίαο. IV. Ση είλαη δεκνθξαηία θαηά ηνπο ζνθνύο θαη θηινζόθνπο; 1. «Κξαηίζηελ είλαη δεκνθξαηίαλ ηελ κήηε πινπζίνπο άγαλ κήηε πέλεηαο έρνπζαλ πνιίηαο» (= Άξηζηε είλαη ε δεκνθξαηία εθείλε, ε νπνία δελ έρεη νχηε ππεξβνιηθά πινπζίνπο νχηε ππεξβνιηθά θησρνχο πνιίηεο. Θαιήο ν Μηιήζηνο, 630/635-543 π.Υ.). 2. «Κξαηίζηελ είλαη δεκνθξαηίαλ όπνπ ηνηο πνλεξνίο νπθ έμεζηηλ άξρεηλ θαη ηνηο αγαζνίο νπθ έμεζηηλ κε άξρεηλ» (= Ηζρπξφηαηε είλαη ε δεκνθξαηία εθείλε, φπνπ ζηνπο κελ πνλεξνχο 24 25 δελ επηηξέπεηαη λα θπβεξλνχλ, ζηνπο δε θαινχο δελ επηηξέπεηαη λα κελ θπβεξλνχλ. Πηηηαθόο ν Μπηηιελαίνο, 650-570 π.Υ.). 3. «Κξαηίζηελ είλαη δεκνθξαηίαλ ελ ή πάληεο σο ηύξαλλνλ θνβνύληαη ηνλ λόκνλ» (= Ζ πιένλ θαιή απφ φιεο ηηο δεκνθξαηίεο είλαη εθείλε, ζηελ νπνία φινη ζαλ ηχξαλλν θνβνχληαη ηνλ λφκν. Βίαο ν Πξηελεύο, 625-540 π.Υ.). 4. «Υξώκεζα γάξ πνιηηεία, νπ δεινύζε ηνπο ησλ πέιαο λόκνπο, παξάδεηγκα δε κάιινλ απηνί όληεο ηηζίλ ή κηκνύκελνη εηέξνπο. Καη όλνκα κελ δηά ην κε εο νιίγνπο, αιιά εο πιείνλαο νηθείλ δεκνθξαηία θέθιεηαη. Μέηεζηη δε θαηά κελ ηνπο λόκνπο πξνο ηα ίδηα δηάθνξα πάζη ην ίζνλ. Καηά δε ηελ αμίσζηλ, σο έθαζηνο έλ ησ επδνθηκεί νπθ από κέξνπο ην πιένλ εο ηα θνηλά ή απ’ αξεηήο πξνηηκάηαη. Ούδ’ αλ θαηά πελίαλ, έρσλ δέ ηη αγαζόλ δξάζαη ηελ πόιηλ, αμηώκαηνο αθάλεηα θεθώιπηαη» (Απφ ηνλ «Δπηηάθηνλ ιφγνλ ηνπ Πεξηθιένπο», Θνπθπδίδνπ ΗΗ, 37). 5. «Γεκνθξαηία εζηίλ ελ ή πνιηηεία θιήξσ δηαλέκνληαη ηαο αξράο» (Αξηζηνηέιεο). 6. «Σν αηξεηόλ αληηδεκνθξαηηθόλ, ην θιεξσηόλ δεκνθξαηηθόλ» (Αξηζηνηέιεο). 7. «πνηνο ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ, όηη δελ είλαη ηθαλόο λα κεηέρεη ζηα θνηλά, απνηειεί αξξώζηηα γηα ηελ πόιε θαη πξέπεη λα απνβάιιεηαη, δηόηη ζα κεηαδνζεί ην κηθξόβην ζηελ πόιε» (Πξσηαγφξαο, ζνθηζηήο). V. Η αζελατθή δεκνθξαηία ηεο πνιιαπιόηεηαο ηελ αζελατθή δεκνθξαηία, φπσο πεξηγξάθεηαη ηφζν απφ ηνλ Ζξφδνην21 φζν θαη πην πεξηεθηηθά απφ ηνλ Αξηζηνηέιε22, νη φξνη «δήκνο» θαη «πιήζνο» δελ ηαπηίδνληαλ, δηφηη «πιήζνο» ήηαλ νη πνιινί, ν πνιχο ιαφο ή ν ιαφο ελσκέλνο σο ζχλνιν, ή κε άιια ιφγηα ε πνιιαπιφηεηα απηψλ πνπ θαηνηθνχζαλ ζηελ πφιε θαη ζε φινπο απηνχο καδί αλήθε ε εμνπζία ή ε θπξηαξρία. Δλψ «δήκνο» ήηαλ ε νξγαλσκέλε θαη άκεζε έθθξαζε ηνπ πιήζνπο, ήηνη ην πιήζνο ησλ πνιηηψλ πνπ κεηείρε ελεξγά ζηα θνηλά, δειαδή ην ζχλνιν ησλ ελεξγψλ πνιηηψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαλ ζηα θνηλά ή πνπ αζθνχζαλ ηε δηνίθεζε23 ζηελ πφιε. Ο δήκνο ελεξγνχζε φρη ζην φλνκα ηνπ πιήζνπο, αιιά σο «πιήζνο ελ ζπλειεύζεη». Γειαδή ελνπνηεκέλε, ελεξγή θαη δξαζηήξηα παξνπζία ηνπ πιήζνπο, πνπ ππάξρεη ράξηλ ηνπ πιήζνπο, πνπ είλαη ην πξαγκαηηθά θπξίαξρν ζψκα. Ζ αμία ζην πνιίηεπκα ηεο αζελατθήο δεκνθξαηίαο έγθεηηαη ζην φηη ε δεκνθξαηία ελαπνηίζεηαη ζηελ πνιιαπιόηεηα. Δμάιινπ θαηά ηνλ Αξηζηνηέιε, φηαλ ην πιήζνο είλαη θχξην ηεο πφιεσο θαη ζπκβαίλεη λα πνιηηεχεηαη εμππεξεηψληαο ην γεληθφ ζπκθέξνλ, ηφηε ην πνιίηεπκα θαιείηαη πνιηηεία θαη είλαη ην ηδαληθφ πνιίηεπκα θαη πάλησο ην νξζφ πνιίηεπκα, ζε ζρέζε κε ηε «δεκνθξαηία», ε νπνία ζεσξείηαη παξέθβαζε ηεο πνιηηείαο. ηαλ ε εμνπζία δελ αζθείηαη πξνο ην ζπκθέξνλ φισλ ησλ πνιηηψλ, ηφηε θηλδπλεχεη λα παξεθθιίλεη απφ ηελ (ηδαληθή) πνιηηεία θαη λα πεξηέιζεη ζε ηπξαλλία ή κνλαξρία. Απηφ ζπκβαίλεη ζηηο πνιηηείεο, φπνπ δελ άξρνπλ νη ζεζκνί ηνπ απζεληηθνχ θαη γλήζηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο, αιιά, φπσο ζήκεξα, νη ζεζκνί ηεο αζηηθνχ ηχπνπ θαη’ επίθαζε «δεκνθξαηίαο»-θνκκαηνθξαηίαο, πνπ εθηξέθνπλ ηνπο θεθήλεο θαη δηεθζαξκέλνπο ηεο πνιηηηθήο, ηνπο νιηγάξρεο ηεο νηθνλνκίαο θαη ηνπο απαηεψλεο ησλ ηεξαηείσλ ησλ ζξεζθεηψλ. Οη ζεκεξηλέο αληηπξνζσπεπηηθέο ή έκκεζεο θνκκαηηθέο, ιεγόκελεο «δεκνθξαηίεο», απνηεινύλ παξεθβάζεηο ηεο νξζήο δεκνθξαηίαο ηεο πνιιαπιόηεηαο. Γη’ απηφ θαη ζα πξέπεη ε παγθφζκηα θνηλφηεηα, σο πνιηηηθή νιφηεηα, λα πξνβεί ζε ζεζκηθή αλαηξνπή ηνπ ηζρχνληνο 21 «Πιήζνο κελ άξρνλ πξώηα κελ νύλνκα πάλησλ θάιιηζηνλ έρεη, ηζνλνκίελ» (Ζξφδνηνο). «Δλ ησ πνιιψ ελί ηα πάληα» (Ζξφδνηνπ Ηζηνξίαη, ΗΗΗ, «Θάιεηα», 80-82). 22 «ηαλ δε ην πιήζνο πξνο ην θνηλόλ πνιηηεύεηαη ζπκθέξνλ, θαιείηαη ην θνηλόλ όλνκα παζώλ ησλ πνιηηεηώλ, πνιηηεία» (Αξηζηνηέινπο Πνιηηηθά, 1279a 40-43). 23 «… αθ’ ήο δηαγεγέλεηαη κέρξη ηεο λπλ, αεί πξνζεπηιακβάλνπζα ησ πιήζεη ηελ εμνπζίαλ. Απάλησλ γαξ απηόο απηόλ πεπνίεθελ ν δήκνο θύξηνλ θαη πάληα δηνηθείηαη ςεθίζκαζηλ θαη δηθαζηεξίνηο ελ νηο ν δήκνο εζηίλ θξαηώλ, θαη γαξ αη ηεο βνπιήο θξίζεηο εηο ην δήκνλ ειειύζαζηλ» (Αξηζηνηέινπο Πνιηηηθά). 25 26 θαζεζηψηνο ηεο έκκεζεο «δεκνθξαηίαο» θαη θαζηέξσζεο ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο ηεο πνιιαπιφηεηαο. Οη ηξεηο απηέο νιηγαξρίεο-εμνπζίεο (πνιηηηθή, νηθνλνκηθή θαη ζξεζθεπηηθή) ζπγθξνηνχλ ηελ χπεξζελ ειίη ηεο ζεκεξηλήο παγθφζκηαο θπξηαξρίαο κε ππφδνπινπο φινπο ηνπο ιανχο ηεο γεο, δεδνκέλνπ φηη ζήκεξα ην 1% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ ζπληζηά ηελ ππεξηάμε, ήηνη ηελ χπεξζελ ζπζηεκηθή ειίη, ελψ ην 99% ζπληζηά ηελ ππνηάμε. Απηή ε χπεξζελ ζπζηεκηθή ειίη, ήηνη ην 1% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ, έρεη ην jus vitae et necis ή ην the right of life and death (= δηθαίσκα δσήο θαη ζαλάηνπ) πάλσ ζην 99% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ. Καη απηφ ζπκβαίλεη, επεηδή ε ππνηάμε (ην 99% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ) δελ έρεη ηελ απαηηνχκελε γλψζε ηνπ «θηινζνθείλ, πνιηηεύεζζαη θαη ζνθνζεξαπεύεζζαη», ψζηε, κέζσ ηεο γλψζεο απηήο, λα απνθηήζεη ζπλείδεζε νηθνπκεληθνχ αλζξψπνπ θαη ελεξγνχ παγθφζκηνπ πνιίηε, ν νπνίνο, βγαίλνληαο απφ ην ζπήιαην ηεο άγλνηαο θαη ηεο αδξάλεηαο, ζα ζθέπηεηαη νξζά θαη ζα ελεξγεί πνιηηηθά γηα ηα γεληθά ζπκθέξνληα ηεο νιφηεηαο, φινπ ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ, πξάγκα πνπ ε θαη’ επίθαζε «δεκνθξαηία» ηεο ππεξηάμεο ζα κεηεμειηρζεί ζε δεκνθξαηία ηεο πνιιαπιόηεηαο, ζηελ νπνία ην «πιήζνο», ε ππνηάμε, ζα είλαη ην θπξίαξρν ζψκα ζηε ιήςε θαη εθαξκνγή ησλ απνθάζεσλ πνπ αθνξνχλ ηελ νιφηεηα, φιε ηελ αλζξσπφηεηα. Ζ δηαρξνληθή Πλχθα Το Βήμα του λαού, από το λαό και για το λαό Δηθόλεο 1-2 26 27 Σν δηαθύβεπκα: Η κεηάβαζε από ηελ έκκεζε «δεκνθξαηία» ζηελ ΑΜΔΗ24 ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΟΥΙ ζηελ αλαζεώξεζε ηνπ πληάγκαηνο κε αλαζεσξεηηθή Βνπιή ΝΑΙ ζηελ θαζηέξσζε λένπ πληάγκαηνο κε παλειιήληα πληαθηηθή Γεκνςεθηζκαηηθή Δζλνζπλέιεπζε 5. Πνην είλαη ην δεηνύκελν ζήκεξα; Σν δεηνχκελν ζήκεξα είλαη ε ζεζκνζέηεζε θαηλνχξγηνπ πληάγκαηνο κε πνιίηεπκα ηελ απζεληηθή (άκεζε) δεκνθξαηία. Ζ ζέζπηζή ηνπ κπνξεί λα γίλεη κέζα απφ κηα παλειιήληα πληαθηηθή Γεκνςεθηζκαηηθή Δζλνζπλέιεπζε. Ζ άκεζε δεκνθξαηία δελ είλαη δεκνθξαηία ηερλνθξαηψλ, νχηε δεκνθξαηία θνκκάησλ θαη θνκκαηαξρψλ, αιιά ελεξγή δεκνθξαηία ελεξγψλ πνιηηψλ. Ζ ζεζκηθή αιιαγή ηνπ ηζρχνληνο πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο θνκκαηηθήο λνκελθιαηνχξαο κε ηαπηφρξνλε θαηάξγεζε ηεο ζπζηεκηθήο έκκεζεο θνκκαηηθήο «δεκνθξαηίαο», είλαη λνκνηειεηαθή αλαγθαηφηεηα. Ζ αλαζεψξεζε ηνπ ηζρχνληνο πληάγκαηνο κέζα απφ κηα αλαζεσξεηηθή Βνπιή ΓΔΝ ιχλεη ηα ππαξθηά πξνβιήκαηα ηεο θνηλσλίαο. Δηδηθφηεξα, αλαδεηείηαη ην δένλ πνιίηεπκα, πνπ λα θαζηεξψλεη ην δένλ δίθαην ή ην de lege ferenda, ή αιιηψο αλαδεηνχκε, πψο ζα κεηαβνχκε απφ ην de lege lata (= ηζρχνλ δίθαην) ζην de lege ferenda (= παλαλζξψπηλν δίθαην, δειαδή ζην δίθαην πνπ πξέπεη λα ηζρχζεη). Απηφ ζεκαίλεη θαηάξγεζε ησλ ζπζηεκηθψλ λφκσλ θαη θαζηέξσζε ηνπ αληηζπζηεκηθνχ δηθαίνπ, δηφηη ν λφκνο δελ είλαη πάληνηε δίθαην, αιιά ην δίθαην είλαη λφκνο. Απζεληηθή (άκεζε) δεκνθξαηία ζεκαίλεη: ρη ζηελ νηθνλνκία ηεο αγνξάο, όρη θαη ζηελ νηθνλνκία ηνπ θξαηηζκνύ, νύηε ζηε κηθηή νηθνλνκία ησλ δύν αληηκαρόκελσλ ζπζηεκάησλ. Ναη ζηελ νηθνλνκία ηεο πνιηηηθήο Αγνξάο, ηελ νπνία εμαζθαιίδεη κόλν ην πνιίηεπκα ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο, όπνπ ε πνιηηηθή απνθαζίδεη θαη ε νηθνλνκία εθηειεί, ή κε άιια ιφγηα, φπνπ νη πνιίηεο είλαη: α) απηόλνκνη (= απηνί λνκνζεηνχλ), β) απηνηειείο (= απηνί θπβεξλνχλ) θαη γ) απηόδηθνη (= απηνί δηθάδνπλ). Σν πνιηηηθφ φξακα θαη ηδενινγηθφ πξφηαγκα ηνπ 21νπ αηψλα είλαη ε απζεληηθή (άκεζε) δεκνθξαηία, πνπ είλαη ην λέν πνιίηεπκα ηεο εκεηέξαο παηξίδαο θαη ηεο παηξψαο γεο ησλ Διιήλσλ. Δπηζηξνθή νινηαρώο ζην παηξών πνιίηεπκα, ηελ απζεληηθή (άκεζε) δεκνθξαηία θαη ζην παηξών λόκηζκα, ηε δξαρκή. Ὅζηηο ζέιεη ηήλ άκεζε δεκνθξαηία, ἀξάησ ηόλ ζηαπξόλ αὐηῆο θαί ἀθνινπζήησ ηελ, δηόηη «νὐθ εἴζηζηαη ηνῖο Ἕιιεζη πξνζθπλέεηλ». Δπνκέλσο, ην δηαθχβεπκα είλαη: Πώο κπνξνύκε λα κεηαβνύκε από ηε ζπζηεκηθή «δεκνθξαηία» ζηελ αληηζπζηεκηθή απζεληηθή (άκεζε) δεκνθξαηία; Μπνξνχκε σο ιαφο λα αιιάμνπκε ην ηζρχνλ χληαγκα ηεο νιηγαξρίαο, ηεο θνκκαηνθξαηίαο, θαη λα θαζηεξψζνπκε ην πνιίηεπκα ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο ηεο πνιιαπιφηεηαο. Ο ιαφο έρεη απηνηειή ζπληαθηηθή εμνπζία πνπ δηθαηνχηαη απηνβνχισο λα ηελ αζθεί θαη δελ πξέπεη λα ππνηάζζεηαη κφληκα ζηνπο θαλφλεο κηαο πξνθαζνξηζκέλεο ζπληαγκαηηθήο έλλνκεο ηάμεο. Με άιια ιφγηα, έρεη απηνλνκία λα αιιάδεη ζεζκηθά κηα ζπληαγκαηηθή έλλνκε ηάμε θαη λα δεκηνπξγεί λέν πιαίζην έλλνκεο ηάμεο, δειαδή θαηλνχξγην χληαγκα-πνιίηεπκα, αλ ην ηζρχνλ χληαγκα αδπλαηεί λα ππεξεηεί ηα ζπκθέξνληα ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ, ή φηαλ κηα πνιηηηθή ηάμε, πνπ αζθεί εμνπζία (λνκνζεηηθή, εθηειεζηηθή, δηθαζηηθή), παξαβηάδεη 24 Ζ έλλνηα «άκεζε» δελ είλαη δφθηκε, αιιά ρξεζηκνπνηείηαη ζε αληηδηαζηνιή ηεο «έκκεζεο» ή αληηπξνζσπεπηηθήο θαη’ επίθαζε «δεκνθξαηίαο». Ζ απζεληηθή (άκεζε) δεκνθξαηία είλαη ε δεκνθξαηία ηεο πνιιαπιφηεηαο, ζηελ νπνία νη πνιίηεο είλαη απηόλνκνη (= νη ίδηνη λνκνζεηνχλ), απηνηειείο (= νη ίδηνη θπβεξλνχλ-δηνηθνχλ) θαη απηόδηθνη (= νη ίδηνη δηθάδνπλ). 27 28 θαηάθσξα ην νπζηαζηηθφ πεξηερφκελν ηεο ζεζπηζκέλεο έλλνκεο ηάμεο25. ήκεξα απηφ αθξηβψο ζπκβαίλεη, ε πνιηηηθή ηάμε ηνπ θνκκαηνθξαηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο κεηαπνιίηεπζεο, ην ηζρχνλ χληαγκα ηνπ 1975, ην παξαβίαζε αζχζηνια θαη ην παξαβηάδεη ζπλερψο ζηνλ ππξήλα ηνπ, κε απνηέιεζκα ε ρψξα θαη ν ιαφο ζήκεξα λα βηψλεη ηελ έζραηε έλδεηα, ηηο αξξψζηηεο θαη ηελ πξσηφγλσξε νηθνλνκηθή θαη αλζξσπηζηηθή θξίζε θαη δπζηπρία. Δπηπιένλ δε θαη ην ρεηξόηεξν, ε ρώξα δελ έρεη ύληαγκα. Δίλαη «νηνλεί» αζύληαθηε ρώξα πνπ έρεη ππαρζεί ζε μέλν δίθαην, ζην αγγιηθό, θαη ν ιαόο έρεη απνιέζεη κέξνο ηεο εζληθήο ηνπ θπξηαξρίαο θαη ηεο πνιηηηθήο ηνπ απηνλνκίαο. Δπνκέλσο, ν ιαφο δηθαηνχηαη θαη ππνρξενχηαη, αλ νη πνιηηηθνί ηνπ είλαη δηεθζαξκέλνη θαη νη θπβεξλήζεηο ζθεηεξίδνληαη ηελ εμνπζία ηνπ, λα ηηο αλαηξέπεη θπξηαξρηθά αληηζηεθφκελνο θαη – φρη κφλν κε εθινγέο-παξσδία – σο θπξίαξρνο, λα ζεζπίδεη λένπο ζεζκνχο, πνπ θαηνρπξψλνπλ θαη δηαζθαιίδνπλ ηελ θπξηαξρία ηνπ. Ο ιαφο δελ πξέπεη λα δηζηάδεη λα αλαηξέπεη ηνπο ηπξάλλνπο ηνπ, δηφηη ε αληηπξνζσπεπηηθή «δεκνθξαηία», φπσο θαη ηα θφκκαηα πνπ ηελ εθθξάδνπλ θαη ηε ζηεξίδνπλ, έρνπλ νινθιεξψζεη ην βηνινγηθφ ηνπο θχθιν θαη ζπλάκα νδήγεζαλ ηελ θνηλσλία ζε αηέιεησηα δεηλά θαη ζε θξίζεηο ζε φια ηα επίπεδα, πξάγκα πνπ ζπληζηά πξνδνζία26 θαηά ηνπ ιανχ. Χο εθ ηνχηνπ, ήξζε ε ψξα γηα ηελ αληηθαηάζηαζή ηεο κε έλα πην αμηφπηζην, αλζξσπνθεληξηθφ, άκεζα δεκνθξαηηθφ θαη απνηειεζκαηηθφ πνιίηεπκα. 6. Σν ζπζηεκηθό ύληαγκα-πνιίηεπκα ρξεηάδεηαη ζεζκηθή αλαηξνπή ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα ηεο έκκεζεο θνκκαηηθήο «δεκνθξαηίαο» ηα θαηαθεξκαηηζκέλα θαη θαλαηηζκέλα απφ ηα πνιηηηθά θφκκαηα άηνκα αδπλαηνχλ λα ζπγθξνηνχλ ζπιινγηθφηεηεο ζπλεξγαζίαο θαη αιιειεγγχεο, θαη ιεηηνπξγνχλ κε αλεπζπλφηεηα σο αγέιε, πνπ έρνπλ αλάγθε απφ έλαλ «αξρεγό-αθεληηθό ηεο αγέιεο». Σέηνηνη ζηηο αληηπξνζσπεπηηθέο θνκκαηηθέο δεκνθξαηίεο είλαη νη αξρεγνί ησλ θνκκάησλ κε ηελ θνκκαηηθή ηνπο λνκελθιαηνχξα, πνπ δηεπζχλεη θαη θαηεπζχλεη ηελ αγέιε27. Ζ αληηπξνζσπεπηηθή, έκκεζε, θνκκαηηθή «δεκνθξαηία» είλαη ζπζηεκηθή θαη’ επίθαζε «δεκνθξαηία», πνπ δελ εθθξάδεη ηνπο ιανχο. Σαπηφρξνλα φκσο θαη νη ιανί δελ είλαη αλεχζπλνη γηα ηελ αδηαθνξία θαη ηελ αλεπζπλφηεηα πνπ επηδεηθλχνπλ απέλαληη ζηελ χπεξζελ ζπζηεκηθή ειίη, φπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη ζην πείξακα ησλ Νηάξιετ θαη Λαηαλέ «Ζ αλεπζπλόηεηα ηνπ πιήζνπο»28, νη νπνίνη θαηαιήγνπλ ζην ζπκπέξαζκα πνπ είρε δηαηππσζεί απφ ηνλ Άικπεξη Ατλζηάηλ: «Ο θόζκνο είλαη επηθίλδπλνο, όρη εμ αηηίαο απηώλ πνπ θάλνπλ ην θαθό, αιιά εμαηηίαο απηώλ πνπ ηνπο θνηηάδνπλ ρσξίο λα θάλνπλ ηίπνηα». 7. Ση είλαη ζπζηεκηθή29 «δεκνθξαηία»; Δίλαη ε εληαγκέλε θαη δνκεκέλε πάλσ ζην αζηηθφ ζχζηεκα, αληηπξνζσπεπηηθή ή έκκεζε, θνκκαηηθή, θαη’ επίθαζε δεκνθξαηία, ζηελ νπνία νη αληηπξφζσπνη ηνπ ιανχ είλαη επαγγεικαηίεο πνιηηηθνί θαη αλαδεηθλχνληαη κέζα απφ ηα θόκκαηα θαη κε εθινγέο. Δλψ 25 πσο έγηλε – θαη φρη κφλν – κε ηελ πξνζζήθε ηνπ άξζξνπ 86 ηνπ πληάγκαηνο, κε ην νπνίν θαζηεξψζεθε ην αθαηαδίσθην ησλ πνιηηηθψλ θαη ε αηηκσξεζία γηα θαθνπξγεκαηηθέο πξάμεηο ζε βάξνο ηνπ ιανχ θαη ηνπ ηφπνπ, πξάγκα πνπ θαηαξγεί επζέσο ηε βαζηθή ζπληαγκαηηθή αξρή: «Οη Έιιελεο είλαη ίζνη ελψπηνλ ηνπ λφκνπ». 26 «Πξνδόηεο δελ είλαη κόλν απηόο πνπ θαλεξώλεη ηα κπζηηθά ηεο παηξίδνο ηνπ ζηνπο ερζξνύο, αιιά είλαη θαη εθείλνο πνπ, ελώ θαηέρεη δεκόζην αμίσκα, ελ γλώζεη ηνπ δελ πξνβαίλεη ζηηο απαξαίηεηεο ελέξγεηεο, γηα λα βειηηώζεη ην βηνηηθό επίπεδν ησλ αλζξώπσλ, πάλσ ζηνπο νπνίνπο άξρεη». (Θνπθπδίδεο, 460-398 π.Υ.). 27 «πληξίςηε ηελ εζηθή ησλ δνύισλ θαη ηεο αγέιεο» (Φξ. Νίηζε, θηιφζνθνο). 28 Πεγή: Slater Lauren, «Σν θνπηί ηεο ςπρήο»: Σα 10 ζπνπδαηόηεξα ςπρνινγηθά πεηξάκαηα ηνπ 20νύ αηώλα, κεηάθξ. Γέζπνηλαο Αιεμαλδξή, εθδφζεηο «Ομχ», Αζήλα 2009. 29 πζηεκηθόο, ν αλαθεξφκελνο ζην ζχζηεκα θαη ζηα κέξε ηνπ. 28 29 αληηζπζηεκηθή30 δεκνθξαηία είλαη ε ελεξγή δεκνθξαηία ησλ ελεξγψλ πνιηηψλ, νη νπνίνη αλαδεηθλχνληαη κε θιήξσζε θαη απνθαζίδνπλ απηνπξνζψπσο, ρσξίο εθινγέο θαη αληηπξνζώπνπο. Οη ελεξγνί πνιίηεο ζηελ αληηζπζηεκηθή δεκνθξαηία είλαη απηόλνκνη (= νη ίδηνη λνκνζεηνχλ), απηνηειείο (= νη ίδηνη θπβεξλνχλ) θαη απηόδηθνη (= νη ίδηνη δηθάδνπλ). Ζ αλάδεημε ζηα πνιηηεηαθά θαη πνιηηηθά ζψκαηα θαη ιεηηνπξγήκαηα ζηελ αληηζπζηεκηθή δεκνθξαηία γίλεηαη κε θιήξσζε (φρη κέζα απφ εθινγέο) αλάκεζα ζηνπο ελεξγνχο πνιίηεο (δεκφηεο), νη νπνίνη επηζπκνχλ λα θιεξσζνχλ εθ πεξηηξνπήο γηα νξηζκέλε ζεηεία, κε επαλαιήςηκε, αλ δελ θιεξσζνχλ φινη φζνη έρνπλ ην δηθαίσκα θαη ηελ ηθαλφηεηα31 ηνπ «θιεξώλεζζαη, γηα άξρεηλ θαη άξρεζζαη». ΣΟ ΠΟΛΙΣΙΚΟ ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ ΙΓΔΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΣΑΓΜΑ ΣΟΤ 21ΟΤ ΑΙΧΝΑ ΑΜΔΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Σν λέν πνιίηεπκα ηεο εκεηέξαο παηξίδαο θαη ηεο παηξώαο γεο ησλ Διιήλσλ. Δπηζηξνθή νινηαρώο ζην παηξών πνιίηεπκα, ηελ ΑΜΔΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ, θαη ζην παηξών λόκηζκα, ηε δξαρκή. Ὅζηηο ζέιεη ηήλ ἀκεζε Γεκνθξαηία, ἀξάησ ηόλ ζηαπξόλ αὐηῆο θαη ἀθνινπζήησ ηελ, δηόηη «νὐθ εἴζηζηαη ηνῖο Ἕιιεζη πξνζθπλέεηλ». 8. Σν λέν πνιηηηθό όξακα θαη ηδενινγηθό πξόηαγκα Ο ειιεληθφο ιαφο θαη νη άιινη ιανί αλαδεηνχλ ζήκεξα έλα όξακα, θη απηφ είλαη ην φξακα ηεο άκεζεο δεκνθξαηίαο, σο πξφηαγκα θαη αλαγθαία πξνυπφζεζε απηνπξφζσπεο άζθεζεο ηεο εμνπζίαο θαη απηνζέζκηζεο απφ ηνπο Έιιελεο ελεξγνχο πνιίηεο. κσο, ηε ιχζε ζηελ θξίζε θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ νξάκαηνο απηνχ ζα ηε δψζεη έλα λέν ύληαγκαπνιίηεπκα, κέζα από κηα παλειιήληα ζπληαθηηθή δεκνςεθηζκαηηθή Δζλνζπλέιεπζε. Σν λέν πνιηηηθό όξακα θαη ηδενινγηθό πξόηαγκα είλαη ην πξνηεηλόκελν πνιίηεπκα, ήηνη ε άκεζε πεξηθεξεηαθή δεκνθξαηία. Λέγεηαη πεξηθεξεηαθή, δηφηη είλαη ε δεκνθξαηία ησλ ελεξγψλ πνιηηψλ-δεκνηψλ ησλ 325 δήκσλ ησλ 13 πεξηθεξεηψλ ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο. Απηή ε δεκνθξαηία είλαη άκεζε, δηφηη: α) Καζηεξώλεηαη ε απεπζείαο (άκεζε) θιήξσζε ησλ πξνζώπσλ, ελεξγψλ πνιηηψλδεκνηψλ ζηα δηάθνξα πνιηηεηαθά ιεηηνπξγήκαηα. β) Καζνξίδεηαη νξηζκέλε ζε απηά ζεηεία, κε επαλαιήςηκε, αλ δελ θιεξσζνχλ φινη νη δηθαηνχκελνη θαη επηζπκνχληεο πξνο θιήξσζε πνιίηεο. γ) Δθαξκόδεηαη ε αλαθιεηόηεηα απηώλ. δ) Σέινο, ζεζκνζεηείηαη ε απηνπξόζσπε ζπκκεηνρή όισλ ησλ πνιηηώλ ζηε δηακφξθσζε θαη ιήςε ησλ απνθάζεσλ κε δηθαίσκα ιφγνπ θαη ςήθνπ ζηελ Δθθιεζία ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηψλ. Με άιια ιφγηα, ζην πνιίηεπκα απηφ νη αμησκαηνχρνη, ελεξγνί πνιίηεο-δεκφηεο δελ εθιέγνληαη κε ηε δηαδηθαζία ησλ εθινγψλ ηεο αληηπξνζσπεπηηθήο ή έκκεζεο θνκκαηηθήο «δεκνθξαηίαο», αιιά κε ην ζχζηεκα ηεο θιήξσζεο, πνπ είλαη ην πην ηίκην, κε δαπαλεξφ, αληηθεηκεληθφ θαη πνιχ απιφ ζχζηεκα. 30 Αληηζπζηεκηθόο, ν αλαθεξφκελνο αληίζεηα πξνο ην ζχζηεκα θαη ηα κέξε ηνπ. Πνιίηεο ελεξγφο είλαη εθείλνο πνπ, θαηά ηνλ Αξηζηνηέιε, «κεηέρεη θξίζεσο θαη αξρήο» (= ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ θπβεξλεηηθή θαη δηθαζηηθή εμνπζία). «πνηνο ζεσξεί ηνλ εαπηφ ηνπ, φηη δελ είλαη ηθαλφο λα κεηέρεη ζηα θνηλά, απνηειεί αξξψζηηα γηα ηελ πφιε θαη πξέπεη λα απνβάιιεηαη, δηφηη ζα κεηαδνζεί ην κηθξφβην ζηελ πφιε» (Πξσηαγφξαο, ζνθηζηήο). 31 29 30 9. Οη ζεκειηώδεηο αξρέο32 ηεο άκεζεο πεξηθεξεηαθήο δεκνθξαηίαο πγθεθξηκέλα, νη αξρέο απηέο είλαη: 1. Ζ αξρή ηεο ηζεγνξίαο (Σηο βνχιεηαη αγνξεχεηλ) 2. Ζ αξρή ηεο ηζνπνιηηείαο (Σηο βνχιεηαη «άξρεηλ θαη άξρεζζαη»). 3. Ζ αξρή ηεο ηζνλνκίαο (ινη ίζνη απέλαληη ζηνπο λφκνπο ηεο ελεξγνχο δεκνθξαηίαο ησλ ελεξγψλ πνιηηψλ). 4. Ζ αξρή ηεο πεξηθεξεηαθήο δηάξζξσζεο ηνπ πνιηηεχκαηνο, ζχκθσλα θαη κε ην δηνηθεηηθφ ράξηε ηεο ρψξαο. 5. Ζ αξρή ηεο αλάδεημεο ησλ αμησκαηνχρσλ κε θιήξσζε ζε φια ηα πνιηηεηαθά ιεηηνπξγήκαηα. 6. Ζ αξρή ηεο ηεηξαεηνχο ζεηείαο ησλ αμησκαηνχρσλ κε επαλαιήςηκεο, αλ δελ θιεξσζνχλ φινη νη ελεξγνί πνιίηεο θάζε δήκνπ. 7. Ζ αξρή ηεο αλαθιεηφηεηαο θαη ηεο ινγνδνζίαο ησλ αμησκαηνχρσλ. 8. Ζ αξρή φηη ε πνιηηεία νθείιεη λα θξνληίδεη, ψζηε φινη νη πνιίηεο ηεο λα έρνπλ έλα αμηνπξεπέο επίπεδν δσήο, ην νπνίν θαζνξίδεηαη κε λφκν. ΣΑ ΔΠΙΠΔΓΑ ΓΙΑΡΘΡΧΗ ΣΗ ΑΜΔΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Α) Β) Γ) Γ) 32 ΗΓΔΣΗ Ο ΛΑΟ - ΛΑΨΚΗ ΚΤΡΙΑΡΥΙΑ α1) ΔΚΚΛΗΙΑ ΣΧΝ ΓΗΜΧΝ ΣΧΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΧΝ ΝΟΜΟΘΔΣΙΚΗ ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ α2) ΒΟΤΛΗ ΣΧΝ ΔΛΛΗΝΧΝ (Γήκνη 325x1 = 325 θιεξσηνί Βνπιεπηέο) …………………………………………………………………………… ΔΚΣΔΛΔΣΙΚΗ (ΚΤΒΔΡΝΗΣΙΚΗ) ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ Έμη (6) ΟΜΑΓΟΠΟΙΗΜΔΝΔ ΚΤΒΔΡΝΧΔ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΔ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΔ …………………………………………………………………………… ΓΙΚΑΣΙΚΗ ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ (ΓΙΚΑΣΗΡΙΑ) α) Γεκνηηθά Α/βάζκηα: Γηθαζηέο θιεξσηνί 2/3 θαη 1/3 κόληκνη. β) Πεξηθεξεηαθά Β/βάζκηα: Γηθαζηέο θιεξσηνί 2/3 θαη 1/3 κόληκνη. γ) Πνιηηεηαθό, σο αθπξσηηθό: Γηθαζηέο θιεξσηνί ½ θαη½ κόληκνη. …………………………………………………………………………… ΣΟΠΙΚΗ - ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΑΤΣΟΓΙΟΙΚΗΗ (325 δήκνη - 13 πεξηθέξεηεο) α) ηξηαθόζηα είθνζη πέληε (325) θιεξσηά δεκνηηθά ζπκβνύιηα. β) δεθαηξία (13) θιεξσηά πεξηθεξεηαθά ζπκβνύιηα. Γηάγξακκα 3 Οη σο άλσ αξρέο, πνπ δηέπνπλ ην πνιίηεπκα ηεο άκεζεο πεξηθεξεηαθήο δεκνθξαηίαο, είλαη ζχλζεζε ησλ αξρψλ ησλ δχν δεκνθξαηηθψλ πνιηηεπκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο, ήηνη ηεο αζελατθήο δεκνθξαηίαο θαη ηεο αηησιηθήο ζπκπνιηηείαο. 30 31 Η ΔΚΚΛΗΙΑ ΣΧΝ ΓΗΜΧΝ33 ΣΧΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΧΝ 325 Γήκνη κε 13 πεξηθέξεηεο ην λέν πνιίηεπκα: «άκεζε πεξηθεξεηαθή δεκνθξαηία» ην αλψηαην πνιηηεηαθφ ζπιινγηθφ θαη θπξίαξρν ζψκα είλαη ε Δθθιεζία ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηψλ πνπ ζπγθξνηείηαη απφ ηελ Δζλνζπλέιεπζε ησλ ελεξγψλ Διιήλσλ πνιηηψλ ησλ δεθαηξηψλ πεξηθεξεηψλ κε ηνπο 325 δήκνπο ηεο επηθξάηεηαο, νη νπνίνη απνηεινχλ ην ζεκεξηλφ δηνηθεηηθφ ράξηε ηεο ρψξαο. Ζ Δθθιεζία ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηψλ έρεη απεξηφξηζηε δχλακε. Απνθαζίδεη γηα φιεο ηηο πνιηηεηαθέο ππνζέζεηο θαη επηθπξψλεη, εγθξίλνληαο ή κε, ηνπο λφκνπο θαη ηα ςεθίζκαηα, πνπ ςεθίδεη θαη εθδίδεη ε Βνπιή ησλ Διιήλσλ. 10. Ση είλαη ε Δθθιεζία ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηώλ Ζ Δθθιεζία ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηψλ είλαη ε παλειιαδηθή εζλνζπλέιεπζε ησλ Διιήλσλ πνιηηψλ ησλ ηξηαθνζίσλ είθνζη πέληε (325) δήκσλ ησλ δεθαηξηψλ (13) πεξηθεξεηψλ ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο, πνπ ζπλέξρεηαη ηαθηηθά θάζε ηέζζεξα ρξφληα ζηελ πξσηεχνπζα ηεο θπβεξλψζαο νκαδνπνηεκέλεο δηνηθεηηθήο πεξηθέξεηαο ην πξψην δεθαήκεξν ηνπ κελφο Οθησβξίνπ ηνπ έηνπο ιήμεο ηεο ηεηξαεηνχο ζεηείαο ησλ κε θιήξσζε αλαδεηθλπνκέλσλ πνιηηεηαθψλ ζσκάησλ. Ζ ηεηξαεηήο ζεηεία αξρίδεη ηελ 1ε/1νπ ηνπ έηνπο έλαξμήο ηεο θαη ηειεηψλεη ηελ 31ε/12νπ ηνπ έηνπο ιήμεο ηεο ηεηξαεηίαο. Ζ Δθθιεζία ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηψλ κπνξεί λα ζπγθαιείηαη ζε έθηαθηε ζπλεδξίαζε, εθφζνλ ηνχην θξίλεηαη αλαγθαίν απφ ηνπο δέθα αηξεηνχο άξρνληεο, δειαδή ην αηξεηφ δεθακειέο ζπληνληζηηθφ ζψκα ησλ ειεγθηψλ ιεηηνπξγψλ, θξνπξψλ ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο, νη νπνίνη επνπηεχνπλ γηα ηελ πηζηή ηήξεζε ησλ απνθάζεσλ. Δηθόλα 4 «Έδνμε ηε Βνπιή θαη ησ Γήκσ» 33 Οη δήκνη ζηελ αξραία Αηηηθή ήηαλ 100, ήηνη δέθα (10) γηα θάζε θπιή. Δπίζεο, νη θπιέο ήηαλ δέθα (10) θαη θάζε θπιή είρε ηξεηο ηξηηύεο (= πεξηνρέο) ηεο Αηηηθήο, ήηνη 10 x 3 = 30, ελψ ζηε ζεκεξηλή Διιάδα, σο βάζε, αληί ησλ δέθα θπιψλ είλαη νη δεθαηξείο (13) πεξηθέξεηεο. Κάζε θπιή αλαδείθλπε κε θιήξν πελήληα (50) βνπιεπηέο, ήηνη 10 x 50 = 500, πνπ ζπγθξνηνχζαλ ηε «Βνπιή ησλ Πεληαθνζίσλ». Δλψ, ζήκεξα, νη ηξηαθφζηνη είθνζη πέληε (325) δήκνη ησλ δεθαηξηψλ (13) πεξηθεξεηψλ ζα αλαδεηθλχνπλ κε θιήξσζε, γηα ηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ, δήκνη 325 x 1= 325 βνπιεπηέο. (Αο ζεκεησζεί φηη ν αξηζκφο ησλ βνπιεπηψλ θαη ε ζεηεία ηνπο κπνξεί λα νξίδεηαη δηαθνξεηηθά απφ ηελ Δθθιεζία ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηψλ). 31 32 Α ΝΟΜΟΘΔΣΙΚΗ ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ Ζ λνκνζεηηθή ιεηηνπξγία αζθείηαη απφ ηελ Βνπιή ησλ Διιήλσλ θαη ηελ Δθθιεζία ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηψλ. Ζ Βνπιή θαηαξηίδεη θαη ςεθίδεη ηνπο λφκνπο (πξνβνπιεχκαηα) πνπ εηζεγείηαη ε θπβεξλψζα νκαδνπνηεκέλε πεξηθέξεηα, ηνπο νπνίνπο εγθξίλεη ή κε, επηθπξψλνληαο, ε Δθθιεζία ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηψλ. Ζ Βνπιή ησλ Διιήλσλ ζπγθξνηείηαη απφ ηνπο 325 βνπιεπηέο, νη νπνίνη αλαδεηθλχνληαη, γηα 4 ρξφληα, κε ην αληηθεηκεληθφ θαη αδηάβιεην ζχζηεκα ηεο θιήξσζεο απφ ηνπο ελεξγνχο πνιίηεο ησλ 325 δήκσλ ησλ 13 πεξηθεξεηψλ. Δπίζεο, επνπηεχεη ηελ άζθεζε ηεο γεληθήο πνιηηηθήο ηεο ρψξαο ζε θεληξηθφ επίπεδν. Δθιέγεη θαη δηνξίδεη ηνλ πξσζππνπξγφ, είηε αλάκεζα απφ ηνπο 325 βνπιεπηέο ηεο Βνπιήο ησλ Διιήλσλ, είηε απφ εμσθνηλνβνπιεπηηθφ Έιιελα ελεξγφ πνιίηε. ΠΟΛΙΣΔΙΑΚΟΙ ΑΞΙΧΜΑΣΟΤΥΟΙ Πξόεδξνο ηεο Βνπιήο ησλ Διιήλσλ Δίλαη ν Primus inter pares (= πξψηνο κεηαμχ ίζσλ) πνιηηεηαθφο ιεηηνπξγφο θαη εθπξφζσπνο ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο ηεο ρψξαο, δεδνκέλνπ φηη ζηελ άκεζε δεκνθξαηία δελ ππάξρεη ν ζεζκφο ηνπ πξνέδξνπ ηεο δεκνθξαηίαο, φπσο ππάξρεη ζηελ αληηπξνζσπεπηηθή «δεκνθξαηία». Ο πξφεδξνο ηεο Βνπιήο αλαδεηθλχεηαη κε εζσηεξηθή ςεθνθνξία αλάκεζα απφ ηνπο 325 βνπιεπηέο ηεο Βνπιήο, φπσο θαη φια ηα άιια κέιε ηνπ πξνεδξείνπ. Πξσζππνπξγόο Ο δεχηεξνο ηε ηάμεη κεηά ηνλ πξφεδξν ηεο Βνπιήο πνιηηεηαθφο ιεηηνπξγφο είλαη ν πξσζππνπξγφο, ν νπνίνο εθιέγεηαη απφ ηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ, είηε αλάκεζα απφ ηνπο 325 βνπιεπηέο ηεο Βνπιήο είηε απφ εμσθνηλνβνπιεπηηθφ Έιιελα ελεξγφ πνιίηε γηα ηεηξαεηή ζεηεία, πνπ φκσο ηζρχεη θαη γη’ απηφλ ε αξρή ηεο αλαθιεηφηεηαο. Ο πξσζππνπξγφο πξνηείλεη ηνπο ππνπξγνχο θαη πθππνπξγνχο ηεο θπβέξλεζήο ηνπ αλάκεζα απφ ηνπο βνπιεπηέο ηεο θπβεξλψζαο νκαδνπνηεκέλεο δηνηθεηηθήο πεξηθέξεηαο ζηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ, ε νπνία (Βνπιή) θαη επηθπξψλεη ην ζρήκα ηεο θπβέξλεζεο. Μέιε ηεο Βνπιήο ησλ Διιήλσλ δελ επηηξέπεηαη λα είλαη θαη κέιε ηεο εθηειεζηηθήο (θπβεξλεηηθήο) ιεηηνπξγίαο. Τθππνπξγεία, Γεληθέο Γξακκαηείεο θαη άιιεο ππεξεζίεο ππνπξγείσλ θαηαλέκνληαη, αλάινγα κε ηηο θξαηνχζεο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο, ζηηο έμη (6) θπβεξλψζεο δηνηθεηηθέο πεξηθέξεηεο κε απνθεληξσκέλεο αξκνδηφηεηεο. Έδξα ηεο Βνπιήο ησλ Διιήλσλ, ηεο θπβέξλεζεο θαη ηνπ αλψηαηνπ δηθαζηεξίνπ ηεο ρψξαο, είλαη ε Αζήλα. Β ΔΚΣΔΛΔΣΙΚΗ (ΚΤΒΔΡΝΗΣΙΚΗ) ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ Ζ εθηειεζηηθή (θπβεξλεηηθή) ιεηηνπξγία ζηελ ειιεληθή πνιηηεία αζθείηαη εθ πεξηηξνπήο, απφ ηηο έμη (6) θπβεξλψζεο (πξπηαλεχνπζεο) νκαδνπνηεκέλεο δηνηθεηηθέο πεξηθέξεηεο, γηα δχν ρξφληα, κε πξσζππνπξγφ πνπ αλαδεηθλχεηαη απφ ηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ, καδί κε ηνπο θιεξσηνχο ζπκβνχινπο ηεο θπβεξλψζαο νκαδνπνηεκέλεο δηνηθεηηθήο πεξηθέξεηαο. Ζ εθηειεζηηθή (θπβεξλεηηθή) ιεηηνπξγία εηζεγείηαη ζηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ ηα λνκνζρέδηα πξνο ςήθηζε, ζηε ζπδήηεζε ησλ νπνίσλ ζπκκεηέρεη ρσξίο δηθαίσκα ςήθνπ, δηφηη ην 32 33 λνκνζεηείλ είλαη απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ηεο Βνπιήο ησλ Διιήλσλ θαη ηεο Δθθιεζίαο ησλ δήκσλ ησλ πεξηθεξεηψλ. Οη 6 θπβεξλψζεο νκαδνπνηεκέλεο πεξηθέξεηεο είλαη νη εμήο: ΠΡΧΣΗ ΚΤΒΔΡΝΧΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΑΣΣΙΚΗ (Γήκνη 65) ΓΔΤΣΔΡΗ ΚΤΒΔΡΝΧΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΘΔΑΛΙΑ - ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ (Γήκνη 50) ΣΡΙΣΗ ΚΤΒΔΡΝΧΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΗΠΔΙΡΟΤ-ΓΤΣΙΚΗ ΔΛΛΑΓΑ (Γήκνη 30) ΠΔΜΠΣΗ ΚΤΒΔΡΝΧΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΑΙΓΑΙΟΤ (Β.Ν.) - ΚΡΗΣΗ (Γήκνη 67) ΣΔΣΑΡΣΗ ΚΤΒΔΡΝΧΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΠΔΛΟΠΟΝΝΗΟΤ ΚΑΙ ΙΟΝΙΧΝ ΝΗΧΝ (Γήκνη 53) ΔΚΣΗ ΚΤΒΔΡΝΧΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ (Α.Γ.) - ΘΡΑΚΗ (Γήκνη 60) Γηάγξακκα 5 Γ ΓΙΚΑΣΙΚΗ ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ Δηθόλα 6 Σα Διιεληθά δηθαζηήξηα πνπ αζθνχλ ηε δηθαζηηθή ιεηηνπξγία είλαη ηα αθφινπζα: α) Γεκνηηθά πξσηνβάζκηα δηθαζηήξηα: Γηθαζηέο θιεξσηνί 2/3 θαη 1/3 κόληκνη34 β) Πεξηθεξεηαθά δεπηεξνβάζκηα: Γηθαζηέο θιεξσηνί 2/3 θαη 1/3 κόληκνη γ) Πνιηηεηαθό αλώηαην, σο αθπξσηηθό: Γηθαζηέο θιεξσηνί ½ θαη ½ κόληκνη Γ ΑΤΣΟΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ Ζ απηνδηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ζηελ πνιηηεία αζθείηαη: Α) ε ηνπηθό επίπεδν απφ ηα 325 δεκνηηθά ζπκβνχιηα, ηνπο δεκάξρνπο-αληηδεκάξρνπο κε ηνπο ππαιιήινπο ησλ δήκσλ. Ζ ηνπηθή (δεκνηηθή) απηνδηνίθεζε απνηειεί ην θχηηαξν ηεο δεκνθξαηίαο, απφ θαη γηα φια ηα πνιηηεηαθά ιεηηνπξγήκαηα, θαη εδξάδεηαη πάλσ ζε ηξεηο ζεκειηψδεηο αξρέο, ήηνη: α) ηελ αξρή ηεο νηθνλνκηθήο απηνδπλακίαο, β) ηελ αξρή ηεο δηνηθεηηθήο απηνηέιεηαο, γ) ηελ αξρή ηεο πνιηηηθήο απηνλνκίαο. 34 Ο αξηζκφο ησλ θιεξσηψλ θαη ησλ κνλίκσλ δηθαζηψλ ζε θάζε δήκν, πεξηθέξεηα θαη ζην αλψηαην πνιηηεηαθφ δηθαζηήξην θαζνξίδεηαη κε λφκν ηεο πνιηηείαο. 33 34 Ο θάζε δήκνο απφ ηνπο ηξηαθφζηνπο είθνζη πέληε (325) ηεο επηθξάηεηαο αλαδεηθλχεη κε θιήξσζε, κέζα απφ ηνπο ελεξγνχο δεκφηεο ηνπ, ηα δεκνηηθά ζπκβνχιηα, ηα νπνία, κε εζσηεξηθέο ςεθνθνξίεο, αλαδεηθλχνπλ ην δήκαξρν, ηνπο αληηδεκάξρνπο θαη θαζνξίδνπλ, ζε φινπο ηνπο θιεξσζέληεο δεκνηηθνχο ζπκβνχινπο, αξκνδηφηεηεο θαη ξφινπο. Ζ ζεηεία ηνπο είλαη ηεηξαεηήο, γηα ηνπο νπνίνπο ηζρχεη ε αξρή ηεο αλαθιεηφηεηαο, πνπ εθαξκφδεηαη απφ ηα ίδηα ηα δεκνηηθά ζπκβνχιηα. ινη νη δήκνη ηεο επηθξάηεηαο, πέξα απφ ηελ άζθεζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, κεηέρνπλ ζηελ άζθεζε ηεο θεληξηθήο δηαθπβέξλεζεο ηεο πνιηηείαο εθ πεξηηξνπήο θαη αλά δηεηία σο νκαδνπνηεκέλνη δήκνη ζε έμη (6) πξπηαλεχνπζεο (θπβεξλψζεο) πεξηθέξεηεο. Β) ε πεξηθεξεηαθό επίπεδν απφ ηα 13 πεξηθεξεηαθά ζπκβνχιηα, ηνπο πεξηθεξεηάξρεο, ηνπο αληηπεξηθεξεηάξρεο κε ηνπο ππαιιήινπο ησλ πεξηθεξεηψλ. Οη πεξηθέξεηεο είλαη ν δεχηεξνο βαζκφο ηεο απηνδηνίθεζεο θαη έρνπλ ζπληνληζηηθφ ξφιν ζηνπο δήκνπο ησλ πεξηθεξεηψλ ηνπο. ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΑΤΣΟΓΙΟΙΚΗΗ Πεξηθεξεηαθνί ζύκβνπινη Κάζε πεξηθέξεηα, απφ ηηο δεθαηξείο (13) ηεο επηθξάηεηαο, αλαδεηθλχεη κε θιήξσζε ηα πεξηθεξεηαθά ζπκβνχιηα, γηα ηεηξαεηή ζεηεία, κε επαλαιήςηκε, αλ δελ θιεξσζνχλ φινη νη δηθαηνχκελνη θαη επηζπκνχληεο ελεξγνί πνιίηεο. Σα πεξηθεξεηαθά ζπκβνχιηα, νη ζχκβνπινη ησλ νπνίσλ είλαη αλαθιεηνί, αλαδεηθλχνπλ κε εζσηεξηθέο ςεθνθνξίεο ηνλ πεξηθεξεηάξρε, ηνλ αληηπεξηθεξεηάξρε θαη θαζνξίδνπλ ζε φινπο ηνπο θιεξσηνχο ζπκβνχινπο ηεο πεξηθέξεηαο αξκνδηφηεηεο θαη ξφινπο. ΥΑΡΣΗ ΣΧΝ ΓΔΚΑΣΡΙΧΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΧΝ Δηθόλα 7 Οη 13 πεξηθέξεηεο κε ηηο έδξεο ηνπο είλαη νη αθόινπζεο: 1) Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη Θξάθε - Κνκνηελή, 2) Κεληξηθή Μαθεδνλία Θεζζαινλίθε, 3) Γπηηθή Μαθεδνλία - Κνδάλε, 4) Ζπείξνπ – Ησάλληλα, 5) Θεζζαιία Λάξηζα, 6) Ηφληνη Νήζνη – Κέξθπξα, 7) Γπηηθή Διιάδα – Πάηξα, 8) ηεξεά Διιάδα – Λακία, 9) Αηηηθή - Αζήλα, 10) Πεινπφλλεζνο - Σξίπνιε, 11) Βφξεην Αηγαίν – Μπηηιήλε, 12) Νφηην Αηγαίν – Δξκνύπνιε, 13) Κξήηε - Ζξάθιεην. 34 35 11. Γηαδηθαζία αλάδεημεο ζηα πνιηηεηαθά ιεηηνπξγήκαηα Ι. Γηαδηθαζία θιήξσζεο Αξρηθά ζπληάζζεηαη απφ ηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ νλνκαζηηθφο θαηάινγνο ησλ ππνςεθίσλ πξνο θιήξσζε, ρσξηζηά γηα έλα έθαζην ιεηηνχξγεκα πνπ, κε αίηεζή ηνπ, δειψλεη ν ππνςήθηνο φηη επηζπκεί. Αθνινχζσο, ζηελ θιεξσηίδα κπαίλνπλ νη αξηζκνί πνπ αληηζηνηρνχλ ζηα νλφκαηα εθείλσλ πνπ δειψλνπλ φηη επηζπκνχλ λα θιεξσζνχλ γηα ην ζπγθεθξηκέλν ιεηηνχξγεκα θαη είλαη αξηζκεηηθά γξακκέλνη ζε θνηλφ θαηάινγν ππνςεθίσλ πξνο θιήξσζε, ήηνη: α) γηα ηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ αλαδεηθλχεηαη έλαο βνπιεπηήο απφ θάζε δήκν θαη δχν αλαπιεξσκαηηθνί, β) γηα ηα δεκνηηθά ζπκβνύιηα αλαδεηθλχνληαη φζνη ζχκβνπινη θαζνξίδνληαη κε λφκν γηα θάζε δήκν θαη κε ¼ ησλ θαζνξηδφκελσλ γηα αλαπιεξσκαηηθνχο, γ) γηα ηα πεξηθεξεηαθά ζπκβνύιηα φζνη ζχκβνπινη θαζνξίδνληαη κε λφκν γηα θάζε πεξηθέξεηα θαη κε ¼ ησλ θαζνξηδφκελσλ γηα αλαπιεξσκαηηθνχο θαη δ) γηα ηνπο ιατθνύο δηθαζηέο φζνη θιεξσηνί θαζνξίδνληαη κε λφκν ζηα θαηά δήκνπο θαη πεξηθέξεηεο πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα δηθαζηήξηα, θαζψο θαη ζην αλψηαην πνιηηεηαθφ δηθαζηήξην, κε θαηά δχν έσο πέληε αλαπιεξσκαηηθνχο. Κάζε ελεξγφο πνιίηεο κπνξεί λα ππνβάιεη ππνςεθηφηεηα πξνο θιήξσζε γηα έλα κφλν πνιηηεηαθφ ιεηηνχξγεκα θαη φρη γηα δχν ή πεξηζζφηεξα ηαπηφρξνλα. ΙΙ. Σξόπνο θιήξσζεο Ζ θιήξσζε, γηα φια ηα πνιηηεηαθά ιεηηνπξγήκαηα (Βνπιή ησλ Διιήλσλ, δεκνηηθά θαη πεξηθεξεηαθά ζπκβνχιηα, θιεξσηνί δηθαζηέο) γίλεηαη κε αδηάβιεην ειεθηξνληθφ ζχζηεκα, δεκφζηα θαη ελψπηνλ δεθακεινχο επηηξνπήο, πνπ θιεξψλεηαη πξνο ην ζθνπφ ηνχην, αλάκεζα απφ Έιιελεο ελεξγνχο πνιίηεο. Ζ δηαδηθαζία ηεο θιήξσζεο γίλεηαη θάζε ηέζζεξα ρξφληα, ην πξψην δεθαήκεξν ηνπ κήλα Οθηψβξε ηνπ έηνπο ιήμεο ηεο ζεηείαο ηεο ηξέρνπζαο ηεηξαεηνχο πεξηφδνπ, ζηελ έδξα εθ πεξηηξνπήο θάζε θπβεξλψζαο δηνηθεηηθήο πεξηθέξεηαο. Ζ ελ ιφγσ επηηξνπή ζπληάζζεη πξαθηηθά αλάδεημεο ησλ αμησκαηνχρσλ αλά ιεηηνχξγεκα, ηα επηθπξψλεη θαη ηα δεκνζηεχεη ζε εηδηθό Φύιιν, πνπ ελζσκαηψλεηαη σο έλζεην ζηα εηδηθά Βηβιία δεκνζηεχζεσλ ησλ απνθάζεσλ ηεο Δθθιεζίαο ησλ δήκσλ. Παξάιιεια, απνζηέιιεη φκνηα αληίγξαθα αλαδεηρζέλησλ ζηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ, ζηνπο δήκνπο θαη ζηηο πεξηθέξεηεο, ζηηο δηθαζηηθέο θαη ινηπέο αξρέο. ζνη αλαδείρζεθαλ γηα ηα αληίζηνηρα ιεηηνπξγήκαηα πνπ θιεξώζεθαλ ππνβάιινληαη ζε δίκελν ππνρξεσηηθό ζεκηλάξην ζηελ έδξα ηεο θάζε πεξηθέξεηαο από 15 Οθησβξίνπ έσο 15 Γεθεκβξίνπ ηνπ έηνπο ιήμεο ηεο ζεηείαο ηεο ηξέρνπζαο ηεηξαεηνύο πεξηόδνπ, ώζηε ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ ηνπ έηνπο έλαξμεο ηεο λέαο ηεηξαεηνύο ζεηείαο ηνπο λα είλαη θαηαξηηζκέλνη ζηα λέα θαζήθνληα πνπ αλαιακβάλνπλ λα θέξνπλ εηο πέξαο. Σν πξνηεηλφκελν ζχζηεκα ηεο θιήξσζεο είλαη πνιχ εχθνιν, δηαθαλέο, νηθνλνκηθφ, αληηθεηκεληθφ, θαη ηθαλνπνηεί ηνλ θάζε ελεξγφ πνιίηε πνπ κπνξεί λα κεηέρεη ελεξγά ζηελ άζθεζε ηεο ιατθήο εμνπζίαο ζε φινπο ηνπο ιατθνχο ζεζκνχο εθ πεξηηξνπήο, ρσξίο δηαθξίζεηο, απνθιεηζκνχο ή επηιεθηηθέο πξνηηκήζεηο. 12. Η άκεζε δεκνθξαηία κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζήκεξα ζηηο πνιπάξηζκεο θνηλσλίεο Σν εξψηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη, αλ ε άκεζε δεκνθξαηία κπνξεί λα εθαξκνζηεί σο πνιίηεπκα ζηηο ζεκεξηλέο πνιπάλζξσπεο θνηλσλίεο, φπσο ζε θξάηε κε κεγάια πιεζπζκηαθά κεγέζε, ζε έζλε ή ζε επείξνπο ή θαη ζηελ αλζξσπφηεηα. Μηα δηαθνξεηηθή απάληεζε – απ’ φζνπο ππνζηεξίδνπλ ην αληίζεην –, πνπ κπνξεί λα έρεη πξαθηηθή εθαξκνγή ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο ηνπ ππεξαλαπηπγκέλνπ ηερλνινγηθνχ πνιηηηζκνχ, είλαη ε εμήο: Ζ άκεζε δεκνθξαηία δελ έρεη ζρέζε ηφζν κε ην πιεζπζκηαθφ κέγεζνο φζν κε ηνλ ηξφπν ζέζπηζεο ησλ 35 36 ζεζκψλ. Με ιίγα ιφγηα, πνηνη λνκνζεηνχλ, πνηνη θπβεξλνχλ, πνηνη δηθάδνπλ; Αλ ζηελ αζελατθή δεκνθξαηία νη αζελαίνη πνιίηεο κπνξνχζαλ, ιφγσ κηθξνχ αξηζκνχ πνιηηψλ, λα ζπγθεληξψλνληαη – φρη θαη φινη, αιιά ηνπιάρηζηνλ νη πην πνιινί – ζην ρψξν ηεο Πλχθαο θαη λα παίξλνπλ ηηο ζπιινγηθέο απνθάζεηο ηνπο, σο Δθθιεζία ηνπ δήκνπ, άιιν ηφζν κπνξνχλ νη ζεκεξηλνί πνιίηεο ελφο θξάηνπο ησλ δέθα, ησλ πελήληα, ησλ εθαηφ ή ησλ πνιιψλ εθαηνκκπξίσλ, λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά, ιόγσ, ςήθσ θαη πξνζσπηθά, κε ηηο ζεκεξηλέο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ε ηερλνινγία, αξθεί απηή λα θαζηεξσζεί ζηελ ππεξεζία ησλ άκεζσλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ. Έηζη, νη απνθάζεηο κπνξνχλ λα ιακβάλνληαη ζε TV conferences (= ηειεδηαζθέςεηο), νη νπνίεο ζα ζπλδένπλ ζε πξφζσπν-κε-πξφζσπν ζπλειεχζεηο, φπσο ζήκεξα ζπλδένπλ επαγγεικαηίεο πνιηηηθνχο θαη άιιεο παξφκνηεο δηεπθνιχλζεηο, ζε ηξφπν πνπ λα ζπληνλίδνπλ ηηο πξφζσπν-κε-πξφζσπν ζπλειεχζεηο θαη ςεθνθνξίεο. 13. Η άκεζε δεκνθξαηία ζηελ πξαθηηθή ηεο έθθξαζε θαη εθαξκνγή. ηηο ζπλεδξηάζεηο ηεο Δθθιεζίαο ησλ Γήκσλ ησλ Πεξηθεξεηψλ, ζπκκεηέρνπλ ππνρξεσηηθά φινη φζνη αζθνχλ ιεηηνπξγήκαηα ζηελ Πνιηηεία, είλαη δε αλνηθηέο γηα φινπο ηνπο Δλεξγνχο Πνιίηεο, νη νπνίνη κπνξνχλ, κέζα απφ έλα παλειιαδηθήο εκβέιεηαο ειεθηξνληθφ ζχζηεκα, λα παξαθνινπζνχλ ηηο ζπλεδξηάζεηο θαη λα παίξλνπλ κέξνο, κε ιφγν, ςήθν θαη πξνζσπηθά, κέζα απφ έλα θαηάιιεια νξγαλσκέλν θαη ηερληθά δηαξζξσκέλν θαη ζηειερσκέλν δηαδίθηπν, φπσο δείρλεη ην παξαθάησ ζρήκα. ρήκα 8 Απφ ηελ αλσηέξσ αλάιπζε πξνθχπηεη ην εμήο ζπκπέξαζκα: Σν επηρείξεκα πνπ πξνβάιινπλ νη ζηαζψηεο ηεο αληηπξνζσπεπηηθήο ή έκκεζεο θνκκαηηθήο «δεκνθξαηίαο», φηη ε άκεζε δεκνθξαηία είλαη αλεθάξκνζην πνιίηεπκα ζηηο ζεκεξηλέο θνηλσλίεο ιφγσ πιεζπζκηαθψλ θξηηεξίσλ, θαηαξξίπηεηαη, σο επηρείξεκα αλεδαθηθφ, ππνθξηηηθφ, παξαπιαλεηηθφ θαη θαζηζηηθφ. Απηνί πνπ πξνβάιινπλ ην επηρείξεκα απηφ, ην πξάηηνπλ γηα άιινπο ιφγνπο, είηε δηφηη ην παγθφζκην νιηγαξρηθφ θαηεζηεκέλν ζέιεη ηνπο ιανχο ππεθφνπο ηνπ θαη φρη ειεχζεξνπο πνιίηεο, πνπ λα κπνξνύλ απηνί νη ίδηνη λα λνκνζεηνύλ, λα θπβεξλνύλ θαη λα δηθάδνπλ, είηε δηφηη ε άκεζε δεκνθξαηία σο πνιίηεπκα είλαη αζχκθνξν γηα εθείλνπο πνπ ζέινπλ νη ιίγνη λα θαηέρνπλ ηελ εμνπζία ζε κφληκε βάζε θαη φρη φινη αδηάθξηηα νη πνιίηεο, θαη ηέινο, είηε δηφηη ζηηο ζεκεξηλέο θνηλσλίεο νη άλζξσπνη δελ ελδηαθέξνληαη ηφζν γηα ηε δηαρείξηζε ησλ δεκνζίσλ πξαγκάησλ, φζν γηα ην πψο ζα εμαζθαιίζνπλ ηηο ηδησηηθέο ηνπο απνιαχζεηο θαη ζα εμππεξεηήζνπλ ηα αηνκηθά ή θνκκαηηθά ηνπο ζπκθέξνληα. ινη απηνί ιεζκνλνχλ ή αγλννχλ φηη ηα αηνκηθά ζπκθέξνληα εμππεξεηνχληαη θαιχηεξα κέζα απφ ηε ζπιινγηθή δξάζε φισλ ησλ πνιηηψλ θαη ηελ εμππεξέηεζε ηνπ θνηλνχ ζπκθέξνληνο, δειαδή ησλ ζπκθεξφλησλ γεληθά ηεο πφιεο ησλ ελεξγψλ πνιηηψλ. Άξα, όζνη ππνζηεξίδνπλ ηελ αληηπξνζσπεπηηθή ή έκκεζε, θνκκαηηθή «δεκνθξαηία», πνπ δελ είλαη δεκνθξαηία αιιά 36 37 νιηγαξρία, είλαη νη άλζξσπνη ηνπ αηνκηθνύ «Δγώ»35, ελώ όζνη ππνζηεξίδνπλ ηελ άκεζε δεκνθξαηία ηεο πνιιαπιόηεηαο είλαη άλζξσπνη ηνπ «ζπιινγηθνύ ‘Δγώ’ ηνπ θόζκνπ», πνπ είλαη ην «Δκείο»36. 14. Πώο ζα επηιπζνύλ ηα ζεκεξηλά εζληθά ζέκαηα θαη άιια πξνβιήκαηα πνπ αθνξνύλ άκεζα ηε ρώξα θαη ην ιαό Σν ηζρχνλ ζπληαγκαηνπνιηηηθφ θαζεζηψο ηεο κεηαπνιίηεπζεο, πνπ ίζρπζε απφ ην 1975 θαη ηζρχεη παξαθζαξκέλν θαη αλαπνηειεζκαηηθφ έσο ζήκεξα, ρξεηάδεηαη ζεζκηθή αλαηξνπή απφ ηνλ ίδην ην ιαφ, ν νπνίνο έρεη απηνδχλακε ζπληαθηηθή εμνπζία. Δίλαη ε κνλαδηθή ίζσο επθαηξία, κεηά ηελ ελζθήςαζα ζηε ρψξα καο θξίζε, νηθνλνκηθή θαη θπξίσο αλζξσπηζηηθή, θνηλσληθή θαη εζηθή, θαζψο θαη θξίζε αμηψλ θαη ζεζκψλ θαη εηδηθφηεξα κεηά ηε ζπληειεζζείζα ζπληαγκαηηθή εθηξνπή, λα πξαγκαηνπνηεζεί επηηέινπο νπζηαζηηθή κεηαβνιή ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα ηεο «πξνεδξεπόκελεο θνηλνβνπιεπηηθήο δεκνθξαηίαο». Σν ηζρχνλ χληαγκα ηνπ 1975, ην νπνίν ε πνιηηηθή ηάμε θαη νη θπβεξλήζεηο ηεο κεηαπνιίηεπζεο κεηέβαιαλ ζε θνπξειφραξην, δελ απνιαχεη πηα ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ Διιήλσλ πνιηηψλ, νχηε εμαζθαιίδεη πιήξσο ηα δηθαηψκαηά ηνπο κέζα ζ’ έλα πξαγκαηηθφ θαη νπζηαζηηθά δεκνθξαηηθφ πνιίηεπκα. Ζ έλνρε πνιηηηθή ηάμε ηεο κεηαπνιίηεπζεο, πνπ ε ίδηα ζέζπηζε ην ηζρχνλ (ζηελ νπζία κε ηζρχνλ ζήκεξα) χληαγκα θαη πνπ ε ίδηα ην θαηέζηεζε κε ηηο πξάμεηο ηεο θαη ηηο πνιηηηθέο ηεο αλελεξγφ, δελ λνκηκνπνηείηαη πηα λα θπβεξλά κε έλα ηέηνην χληαγκα κηαο δηεθζαξκέλεο θαη θνινβήο «δεκνθξαηίαο» - θνκκαηηθήο νιηγαξρίαο. Δπνκέλσο, ν ηφπνο ρξεηάδεηαη – είλαη αδήξηηε αλάγθε – έλα θαηλνχξγην χληαγκα θαη λέν πνιίηεπκα πνπ λα εγθαζηδξχεη ηελ απζεληηθή (άκεζε) δεκνθξαηία ηεο πνιιαπιόηεηαο, θαηαξγψληαο ηαπηφρξνλα ην θαζεζηψο ηεο έκκεζεο, αληηπξνζσπεπηηθήο-θνκκαηηθήο θαη’ επίθαζε δεκνθξαηίαο, πνπ ηζρχεη ζήκεξα. Μηαο δεκνθξαηίαο, πνπ νη πνιηηηθνί ηεο, γηα ζαξάληα νιφθιεξα ρξφληα πνιηηηθνχ βίνπ, δηέθζεηξαλ θαη κφιπλαλ κε ηα εζηθά, ηα νηθνλνκηθά, ηα θνηλσληθά ζθάλδαια, ηα πνιηηηθά θαη πνηληθά θαθνπξγήκαηα, ηελ πνιηηηθή δσή ηνπ ηφπνπ θαη εμαπάηεζαλ ηνλ ειιεληθή θνηλσλία, νδεγψληαο ηελ ζηελ πείλα, ηε θηψρεηα, ηε κεγάιε θαη πξσηφγλσξε αλεξγία, ηελ εμαζιίσζε, ηηο απηνθηνλίεο θαη ηνπο πξφσξνπο ζαλάηνπο ρηιηάδσλ ζπκπνιηηψλ καο απφ ηελ έιιεηςε ηξνθίκσλ θαη ηαηξνθαξκαθεπηηθήο πεξίζαιςεο, θαζψο θαη ηελ απζαίξεηε πεξηθνπή ησλ κηζζψλ θαη ζπληάμεσλ ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ, ιφγσ ησλ απάλζξσπσλ κέηξσλ ζθιεξήο ιηηφηεηαο ησλ κλεκνλίσλ ηεο ηξφηθαο ζε αγαζηή ζπλεξγαζία κε ηηο «ειιεληθέο», δπζηπρψο, θπβεξλήζεηο. Ζ κεηάβαζε απφ ην ζεκεξηλφ δηεθζαξκέλν θνκκαηνθξαηηθφ ζχζηεκα-θαζεζηψο ηεο έκκεζεο, αληηπξνζσπεπηηθήο-θνκκαηηθήο «δεκνθξαηίαο» ηεο ζαξαληάρξνλεο κεηαπνιίηεπζεο, ζ’ έλα λέν νξζφ πνιίηεπκα, φπσο είλαη ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο ηεο πνιιαπιφηεηαο, θαζίζηαηαη αλαγθαία θαη θαζνξηζηηθή γηα ηελ επηβίσζε, ηελ πξφνδν, ηε ζπλέρεηα θαη ην κέιινλ ηνπ ειιεληθνχ ιανχ θαη ηνπ ηφπνπ. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο θαη πνιινχο άιινπο, ν ειιεληθφο ιαφο νθείιεη ή ν ίδηνο λα αλαιάβεη – εδψ θαη ηψξα – ηελ ζεζκηθή πξσηνβνπιία αλαηξνπήο ηεο θαζεζηεθπίαο ζεκεξηλήο θνκκαηνθξαηίαο, κέζα απφ κηα παλειιαδηθή ζπληαθηηθή δεκνςεθηζκαηηθή Δζλνζπλέιεπζε, πνπ ζα ςεθίζεη έλα λέν ακεζνδεκνθξαηηθφ χληαγκα-πνιίηεπκα, ή ε νπνηαδήπνηε θπβέξλεζε αλαδεηρζεί απφ ηηο πξνζερείο εθινγέο, φπνηε θαη αλ απηέο γίλνπλ, λα δεζκεπζεί πξνεθινγηθά, θαη’ επηηαθηηθή απαίηεζε ηνπ ιανχ, φηη ζα θέξεη ελψπηφλ ηνπ πξνο έγθξηζε έλαλ θαηλνχξγην ακεζνδεκνθξαηηθφ ζπληαγκαηνπνιηηηθφ ράξηε ηεο ρψξαο κε ηαπηφρξνλε θαηάξγεζε ησλ θνκκάησλ θαη ησλ θνκκαηαξρψλ, ησλ πνιηηηθψλ ηδαθηψλ θαη ηεο νηθνγελεηνθξαηίαο, ηεο δηεθζαξκέλεο πνιηηηθήο ηάμεο ηεο κεηαπνιίηεπζεο θαη ηεο ληφπηαο νηθνλνκηθήο νιηγαξρίαο, 35 «Σν ‘Δγώ’ έρεη παξαλντθή δνκή» (Εαθ Λαθάλ, Γάιινο θηιφζνθνο θαη ςπραλαιπηήο). «Δίκαζηε εηο ην ‘Δκείο’ θαη όρη εηο ην ‘Δγώ’. Καη εηο ην εμήο λα κάζσκελ γλώζε, αλ ζέισκελ λα θηεηάζσκελ ρσξηόλ, λα δήζσκελ όινη καδί» (Απνκλεκνλεύκαηα Γηάλλε Μαθξπγηάλλε, αγσληζηή ζηξαηεγνχ ηεο Δπαλάζηαζεο ηνπ 1821). 36 37 38 θαζψο θαη ηελ απαιιαγή ηεο θνηλσλίαο καο απφ ηελ μέλε εμάξηεζε, ηελ ππνηέιεηα, ηε δνπινπαξνηθία θαη ηελ ππαγσγή καο ζε μέλν δίθαην, ην αγγιηθφ. Ζ πξναλαγγειζείζα απφ ηε ζεκεξηλή θπβέξλεζε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε απφ ηελ ίδηα πνιηηηθή ηάμε, πνπ επζχλεηαη γηα ην ζεκεξηλφ άζιην θαηάληεκα ηεο ρψξαο, απνηειεί κηα λέα θαινζηεκέλε παγίδα ηεο πνιηηηθήο ηάμεο, πξνθεηκέλνπ λα δηαζσζεί ε ίδηα θαη ην ζχζηεκά ηεο θαη λα εμαπαηήζεη εθ λένπ ηνπο Έιιελεο, θαη κε ζηφρν λα ηνπο ρεηξαγσγεί θαη λα ζπλερίδεη ηελ ππνδνχισζε θαη θαηαιήζηεπζή ηνπο. Ο ειιεληθφο ιαφο ζα πξέπεη λα ζπλεηδεηνπνηήζεη, επηηέινπο, φηη γηα λα επηβηψζεη θαη λα ζπλερίζεη λα ππάξρεη, σο έζλνο θαη ιαφο, είλαη, εθ ησλ νπθ άλεπ, αλαγθαίν λα θαζηεξψζεη ην παηξψν πνιίηεπκα ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο ηεο πνιιαπιφηεηαο, κέζα απφ ην νπνίν νη Έιιελεο πνιίηεο, ζα είλαη απηόλνκνη (νη ίδηνη ζα λνκνζεηνχλ), απηνηειείο (= νη ίδηνη ζα θπβεξλνχλ-δηνηθνχλ) θαη απηόδηθνη (= νη ίδηνη ζα δηθάδνπλ) θαη φρη φια απηά λα γίλνληαη, εζαεί, απφ κηα ζπζηεκηθή θνκκαηηθή, δηεθζαξκέλε λνκελθιαηνχξα θαη νηθνλνκηθή ειίη, αθαηξψληαο έηζη, ζεζκηθά θαη πξαθηηθά, ηελ εμνπζία-θπξηαξρία απφ ην ιαφ. Ζ θνκκαηηθή ηάμε θαη ε νηθνλνκηθή νιηγαξρία, θαζψο θαη κεξηθνί πνπ αληινχλ, άκεζα ή έκκεζα, νηθνλνκηθά ή άιια ζπκθέξνληα, ζπζηεκαηηθά πξνπαγαλδίδνπλ φηη ε άκεζε δεκνθξαηία είλαη νπηνπία θαη δελ κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζηελ πξάμε ζηηο ζεκεξηλέο πνιπάλζξσπεο θνηλσλίεο. κσο, απηφο ν αληζηφξεηνο θαη ζπκθεξνληνινγηθφο ηζρπξηζκφο είλαη παξαπιαλεηηθφο, ππνθξηηηθφο θαη θαζηζηηθφο, δηφηη νη ιίγνη ζέινπλ λα αζθνχλ απηνί κφληκα ηελ εμνπζία, ψζηε λα ρεηξαγσγνχλ θαη λα θαηαιεζηεχνπλ ην ιαφ, ν νπνίνο, αλ έρεη ηελ εμνπζία, είλαη επηθίλδπλνο γηα ηα ζπκθέξνληά ηνπο. ήκεξα, ε άκεζε δεκνθξαηία είλαη πην εχθνιν λα εθαξκνζηεί ζηελ πξάμε απ’ φ,ηη ήηαλ ζηελ αξραία Αζήλα. Σφηε, ρξεηαδφηαλ ν θάζε ελεξγφο Αζελαίνο πνιίηεο λα ζπκκεηέρεη απηνπξνζψπσο θαη λα ςεθίδεη ζε νξηζκέλν ηφπν, ζηελ Πλχθα, φπνπ ζπλεξρφηαλ ε Δθθιεζία ηνπ δήκνπ. ήκεξα, νη πνιίηεο κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζην ζρεκαηηζκφ θαη ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ, κέζα απφ ηελ ηερλνινγία θαη ηελ ηερλνγλσζία, φηαλ απηή θαζηεξσζεί ζηε ιεηηνπξγία θαη ηελ ππεξεζία ησλ ακεζνδεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ. πγθεθξηκέλα, νη πνιίηεο ηεο ηειενπηηθήο θαη ηειεπηθνηλσληαθήο ζεκεξηλήο επνρήο κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ απηνπξνζψπσο, κε ιφγν θαη ςήθν, ζηηο ηειεζπλεδξηάζεηο θαη ζπδεηήζεηο πνπ ζα γίλνληαη ζηα θαζηεξσκέλα πνιηηηθά ζψκαηα, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη ε παξνπζία ηνπο ζε νξηζκέλν ηφπν. Κάζε πνιίηεο ζηελ επνρή καο κπνξεί αθφκα, κέζα απφ ην λέαο ηερλνινγίαο θηλεηφ ηνπ ηειέθσλν λα παξαθνινπζεί ηηο ηειεζπλεδξηάζεηο, λα παίξλεη ην ιφγν θαη λα ςεθίδεη, έρνληαο αηνκηθφ θσδηθφ αξηζκφ, κε ηνλ νπνίν εμαζθαιίδεηαη απνιχησο ε αληηθεηκεληθφηεηα θαη θαζαξφηεηα ηεο ςήθνπ ηνπ θαη ηνπ ιφγνπ ηνπ. Δμάιινπ, ζην ακεζνδεκνθξαηηθφ πνιίηεπκα ηα πνιηηηθά θφκκαηα δελ ρξεηάδνληαη θαη ζηε ζέζε ηνπο είλαη νη ίδηνη νη ελεξγνί πνιίηεο, απηνί νη νπνίνη κέζα απφ ην ζεζκφ ηεο θιήξσζεο αλαδεηθλχνληαη εθ πεξηηξνπήο ζηα δηάθνξα πνιηηηθά θαη πνιηηεηαθά ιεηηνπξγήκαηα, νπφηε απηφκαηα θαηαξγνχληαη θαη νη εθινγέο-παξσδία ηεο αζηηθνχ ηχπνπ έκκεζεο ή αληηπξνζσπεπηηθήοθνκκαηηθήο «δεκνθξαηίαο». Έηζη, ζην κεηαβαηηθφ ζηάδην ε λέα θπβέξλεζε πνπ ζα πξνέιζεη απφ ηηο πξνζερείο εθινγέο, επεηδή ην «ηζρχνλ» χληαγκα έρεη θαηαζηεί, φπσο παξαπάλσ ιέρζεθε, θνπξειφραξην θαη νη εθδνζέληεο, θαηά παξαβίαζε απηνχ ηνπ πληάγκαηνο, λφκνη είλαη αληηδεκνθξαηηθνί θαη αληηιατθνί, αθελφο θαη αθεηέξνπ, πξνθεηκέλνπ λα ππεξβεί ηηο κεγάιεο δπζθνιίεο κηαο λνκνζεηηθήο δηαδηθαζίαο ζηε Βνπιή, κέζα απφ ηε ζθιεξή θαη ζηείξα αληηπαιφηεηα ησλ θνκκάησλ, ζα πξέπεη λα πξνζθχγεη, ελεξγνπνηψληαο ην άξζξν 44 ηνπ πληάγκαηνο, ζηνλ θπξίαξρν Διιεληθφ ιαφ κε δεκνςεθίζκαηα γηα ηα ζνβαξά ζέκαηα, ζηα νπνία έρεη εκπιαθεί ε ρψξα, ψζηε λα βγεη, φζν ην δπλαηφλ γξεγνξφηεξα, απφ ην βαζχ αδηέμνδν ζην νπνίν έρεη πεξηέιζεη ζηα ηειεπηαία ηέζζεξα ρξφληα ηεο λενθηιειεχζεξεο βαξβαξφηεηαο. Με ην ππάξρνλ θνκκαηνθξαηηθφ ζχζηεκα ηεο έκκεζεο, αληηπξνζσπεπηηθήοθνκκαηηθήο «δεκνθξαηίαο», φιεο νη ειιεληθέο θπβεξλήζεηο, αλεμάξηεηα απφ ηηο ηδενινγίεο ηνπο, είλαη αλίθαλεο, θαη δελ έρνπλ ηελ πνιηηηθή βνχιεζε λα πάξνπλ απνθάζεηο θαη λα δψζνπλ απνηειεζκαηηθέο ιχζεηο ζηα κεγάια εζληθά, πνιηηηθά, θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα ηεο ρψξαο. Δλψ, αλ ην πνιίηεπκα ήηαλ άκεζα δεκνθξαηηθφ, θακία μέλε δχλακε (κεγάιε ή κηθξή) δελ ζα κπνξνχζε λα παξαβιέςεη θαη λα παξαθάκςεη ηε ζέιεζε ελφο ελσκέλνπ πνιηηηθά, θνηλσληθά, νηθνλνκηθά θαη ςπρηθά ιανχ, καδί κε ηνλ εθηφο Διιάδαο 38 39 ειιεληζκφ θαη θηιειιεληζκφ, φπνπ νη θηιέιιελεο φινπ ηνπ θφζκνπ δηαθεξχζζνπλ πσο: «ινη είκαζηε Έιιελεο». Σα πνιηηηθά θφκκαηα, φπσο είλαη δνκεκέλα θαη ιεηηνπξγνχλ, δπζηπρψο θνκκαηηάδνπλ, δηράδνπλ θαη θαλαηίδνπλ ην ιαφ, νπφηε ηζρχεη ην αγγιηθφ δφγκα: «δηαίξεη θαη βαζίιεπε». κσο, έλαο ελσκέλνο ιαφο, φζν κηθξφο θαη αλ είλαη, δελ έρεη λα θνβάηαη ηίπνηα θαη θακία ππεξδχλακε, δηόηη ζήκεξα δελ ππάξρνπλ κεγάιεο ρώξεο ή δπλάκεηο, αιιά ππάξρνπλ κεγάινη ιανί θαη έλαο ηέηνηνο ιαόο είλαη θαη ν ειιεληθόο. Οη εζληθνί δηραζκνί θαη νη εκθχιηνη πφιεκνη επέθεξαλ δηαρξνληθά κεγάιεο θαηαζηξνθέο ζηελ παηξίδα καο, φπσο είλαη ε κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, ε θππξηαθή ηξαγσδία θ.ά. Δπίζεο, ιφγσ ηεο πνιηηηθήο ησλ θνκκάησλ πνπ θπβέξλεζαλ ηε ρψξα, πξνθάιεζαλ πνιιέο θνξέο ζην λεφηεξν ειιεληθφ θξάηνο ηελ επηβνιή ζηξαηησηηθψλ πξαμηθνπεκάησλ θαη δηθηαηνξηψλ, πνπ θαηέιπζαλ θαη ηα πην ζηνηρεηψδε δεκνθξαηηθά δηθαηψκαηα ησλ Διιήλσλ πνιηηψλ. Δμάιινπ, ηα θφκκαηα είλαη εθείλα πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ην κεγάιν εζληθφ έγθιεκα ηεο δηαίξεζεο θαη δηάθξηζεο ηνπ ιανχ επίζεκα απφ ηελ θξαηηθή εμνπζία, ζε Έιιελεο (εζληθόθξνλεο) θαη αλζέιιελεο (κηάζκαηα), πξάγκα πνπ ε κεγάιε απηή πιεγή δελ έζβεζε απφ ηηο ζπλεηδήζεηο ησλ Διιήλσλ, έηζη ψζηε ε δηρφλνηα37 απηή κεηαδίδεηαη αηαβηζηηθά απφ ηηο παιηφηεξεο ζηηο λεφηεξεο γεληέο. Πνηνο δελ ζπκάηαη ηα αιήζηνπ κλήκεο 30 εθαηνκκχξηα ησλ θαθέισλ πνπ άλνημαλ νη δεκφζηεο αξρέο κε λφκν ηνπ θνκκαηνθξαηηθνχ-αζηπλνκηθνχ θξάηνπο, πνπ ραξαθηήξηδαλ κηάζκαηα ηνπο κηζνχο ζρεδφλ Έιιελεο; Αθφκα θαη ζήκεξα ηζρχεη ν άθξαηνο αληηθνκκνπληζκφο, σο θαη νη θνκκαηηθέο δηαθξίζεηο ζε καχξνπο, κπιε, πξάζηλνπο, θφθθηλνπο, θίηξηλνπο πνιίηεο θιπ., νη νπνίνη ζπζηεκαηηθά θαθειψλνληαη θαη δηαηεξνχληαη ζηα αξρεία ησλ θνκκάησλ, γηα λα ηνπο έρνπλ ππφςε ηνπο θαη λα ηνπο έρνπλ κφληκνπο νπαδνχο θαη ςεθνθφξνπο ηνπο, παξέρνληαο ηαπηφρξνλα ζε απηνχο δηάθνξεο αηνκηθέο εμππεξεηήζεηο γηα λα κελ ηνπο ράλνπλ απφ πειάηεο, ζ’ έλα άζιην πειαηεηαθφ θαη ξνπζθεηνινγηθφ θνκκαηηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν νη θνκκαηηθέο θιίθεο θαη νη θνκκαηάξρεο ηνπο έρνπλ ηελ απζάδεηα λα ζεσξνχλ θαη λα πξνπαγαλδίδνπλ σο ην πην ηέιεην θαη δεκνθξαηηθφ θαη πσο ε απζεληηθή (άκεζε) δεκνθξαηία είλαη ηάρα κηα νπηνπία θαη δελ κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζηελ πξάμε ζηηο ζεκεξηλέο θνηλσλίεο. Σα πνιηηηθά θφκκαηα έρνπλ ζνβαξέο επζχλεο δηαρξνληθά απφ ηεο ζπζηάζεσο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο κέρξηο ηηο κέξεο καο. Σα θφκκαηα πάληνηε ήηαλ μελφδνπια θαη μελνθίλεηα: αξρηθά ήηαλ ηξία, ήηνη ην αγγιηθφ, ην γαιιηθφ θαη ην ξσζηθφ, ησλ ηξηψλ αληίζηνηρα ηφηε «πξνζηάηηδσλ δπλάκεσλ»· ζηε ζπλέρεηα ε «πξνζηαζία» ηεο ρψξαο καο, κε ηε πλζήθε ηεο Γηάιηαο ην 1945, παξαδφζεθε απφ ηελ Αγγιία ζηηο Ζ.Π.Α., νη νπνίεο καο νδήγεζαλ ζηνλ θαηαζηξνθηθφ εκθχιην δηραζκφ θαη ζπαξαγκφ, εθαξκφδνληαο ηελ πνιηηηθή ηνπ «θνκκνπληζηηθνχ θηλδχλνπ», ζπλεπεία ηεο νπνίαο πνιηηηθήο επαθνινχζεζε ην δφγκα ηνχ «αλήθνκελ εηο ηελ Γύζηλ» θαη αθνινχζσο ε πιήξεο ππνηαγή καο, κε ηηο ζπλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη θαη ηεο Ληζαβφλαο ζηελ θαη’ επίθαζε Δλσκέλε Δπξψπε ηεο ζεκεξηλήο Γεξκαλίαο, πνπ κε ηελ έληαμή καο ζηελ Ο.Ν.Δ. (Οηθνλνκηθή Ννκηζκαηηθή Έλσζε) απσιέζακε – θαη ζπλερψο ζα ράλνπκε – κέξνο ηεο εζληθήο καο θπξηαξρίαο θαη ηεο πνιηηηθήο καο απηνλνκίαο σο θξαηηθήο νληφηεηαο, πνπ ζήκεξα βηψλνπκε πην έληνλα κε ηηο απάλζξσπεο θαη ζθιεξέο κλεκνληαθέο πνιηηηθέο ηεο ηξφηθαο θαη ησλ θπβεξλήζεσλ πνπ θπβέξλεζαλ ηε ρψξα απφ ην 2009 έσο ζήκεξα θαη πνπ έβαιαλ ζειηά ζην ιαηκφ ηνπ ιανχ θαη θαηαδίθαζαλ ζηελ εμαζιίσζε ηε ρψξα θαη ηελ ειιεληθή θνηλσλία ζηε γελνθηνλία γηα πελήληα θαη πιένλ ρξφληα. Οη θπβεξλήζεηο πνπ ζηεξίδνληαη ζηα πνιηηηθά θφκκαηα είλαη αλίθαλεο θαη παληειψο αδχλακεο λα επηιχζνπλ ηα ζνβαξά εζληθά ζέκαηα θαη πξνβιήκαηα ηνπ ιανχ θαη ηνπ ηφπνπ, δηφηη αγλννχλ ζπζηεκαηηθά ηνλ ειιεληθφ ιαφ θαη πνηέ δελ πξνζθεχγνπλ ζε απηφλ κε δεκνςεθίζκαηα, γηα λα αληιήζνπλ δχλακε απ’ απηφλ. Σέηνηα ζνβαξά εζληθά ζέκαηα θαη πξνβιήκαηα, γηα παξάδεηγκα, αλαθέξνληαη ελδεηθηηθά ηα αθφινπζα: 1) Σν Κππξηαθό, εδψ θαη ζαξάληα ρξφληα παξάλνκεο ηνπξθηθήο εηζβνιήο, θαηνρήο ηνπ 40% ηεο Κχπξνπ θαη βίαηνπ επνηθηζκνχ απφ ηνλ ηνπξθηθφ επεθηαηηζκφ, ζα κπνξνχζε κε έλα δεκνςήθηζκα αλάκεζα ζηνπο δχν ιανχο Διιάδαο-Κχπξνπ θαη ηνπ απαληαρνχ ειιεληζκνχ λα επηιπζεί, απαηηψληαο απφ ηνλ Ο.Ζ.Δ., ηελ Δλσκέλε Δπξψπε θαη ηηο άιιεο «κεγάιεο» 37 «Ζ δηρόλνηα πνπ βαζηάεη / έλα ζθήπηξν ε δνιεξή / θαζελόο ρακνγειάεη / πάξ’ ην ιέγνληαο θη εζύ» (Γ. νισκφο, εζληθφο πνηεηήο). 39 40 δπλάκεηο ηελ θαηαδίθε ηεο Σνπξθίαο γηα ηελ θαηάθσξε παξαβίαζε ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ θαη ηεο νηθνπκεληθήο δηαθήξπμεο γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. 2) Σν θνπηαλό, πνπ ρξνλίδεη απφ ηελ επνρή ηνπ Σίην ηεο ελσκέλεο άιινηε Γηνπγθνζιαβίαο, ν νπνίνο άλνημε ηελ θεξθφπνξηα ηνπ αιπηξσηηζκνχ ησλ θνπηαλψλ, νη νπνίνη δεηνχλ, κε ηελ ππνδαχιηζε δπζηπρψο κεγάισλ ρσξψλ, πνπ έρνπλ ζπκθέξνληα ζηελ πεξηνρή, ηελ εθρψξεζε ηνπ νλφκαηνο ηεο Μαθεδνλίαο, ψζηε, έρνληαο ην δηεζλέο ζπκβφιαην ηεο εθρψξεζεο de yure, λα απνθηήζνπλ ζε απψηεξν ρξφλν θαη de facto ην έδαθνο ηνπ πινχζηνπ νηθνπέδνπ πνπ ιέγεηαη Μαθεδνλία. Σν δήηεκα απηφ, πνπ δελ ην ιχλνπλ νη πνιηηηθέο ησλ θπβεξλήζεσλ θαη ε δηαπιεθφκελε δηπισκαηία, κπνξνχζε λα ιπζεί κε κηα κνλνθνλδπιηά, πξνζθεχγνληαο ζε δεκνςήθηζκα ζηνλ ειιεληθφ ιαφ θαη ηνλ εθηφο Διιάδαο ειιεληζκφ θαη εηδηθφηεξα ζηνπο Έιιελεο Μαθεδφλεο ηνπ εμσηεξηθνχ. 3) Σν θαηνρηθό δάλεην πνπ νθείιεη ε Γεξκαλία ζηελ Διιάδα, πνπ αθφκα εθθξεκεί απφ ην 1943 θαη θακία «ειιεληθή» θπβέξλεζε δελ ηφικεζε λα δεηήζεη ηελ απνπιεξσκή ηνπ, νχηε επίζεο δεηήζεθε επηηαθηηθά απφ ηε Γεξκαλία λα ππνρξεσζεί ζε πνιεκηθέο απνδεκηψζεηο, ιφγσ ηνπ φηη ηα γεξκαληθά ζηξαηεχκαηα θαηνρήο θαηέζηξεςαλ νινθιεξσηηθά ηε δνκή ηνπ θξάηνπο θαη πξνέβεζαλ ζε νκαδηθέο ζθαγέο άκαρνπ πιεζπζκνχ, θαζψο θαη ζε θινπέο αξραηνινγηθψλ επξεκάησλ αλππνιφγηζηεο αξραηνινγηθήο αμίαο. Καη ηα δεηήκαηα απηά κπνξνχζαλ θαη κπνξνχλ απηφκαηα λα επηιπζνχλ κε έλα δεκνςήθηζκα ζηνλ ειιεληθφ ιαφ, ν νπνίνο ζα απνθάζηδε θαη ζα ππνρξέσλε ηελ φπνηα θπβέξλεζε λα απαηηήζεη απφ ηε ζεκεξηλή Γεξκαλία ηελ απνπιεξσκή ηνπ δαλείνπ ή αθφκα θαη λα ζπκςεθηζηεί κε ην ειιεληθφ δεκφζην ρξένο, πξάγκα πνπ ζα απάιιαζζε ηε ρψξα καο απφ ηε ζειηά ηνπ ρξένπο θαη ησλ δαλεηζκψλ. 4) Σν δεκόζην ρξένο ησλ 320 δηζεθαηνκκπξίσλ επξώ, είλαη ρξένο κε βηψζηκν πνπ θαζεκεξηλά απμάλεη θαη πνπ ζα καο αθαλίζεη σο ιαφ θαη θξαηηθή νληφηεηα, ζα κπνξνχζε λα επηιπζεί κε έλα επίζεο δεκνςήθηζκα ηεο ειιεληθήο θπβέξλεζεο πξνο ηνλ Διιεληθφ ιαφ, ν νπνίνο ζα απαηηνχζε κνλνκεξψο ηε δηαγξαθή ηνπ ρξένπο, σο odius debt (=εηδερζνύο ρξένπο), ήηνη σο επνλείδηζην θαη ηνθνγιπθηθό κε βάζε ην δηεζλέο δίθαην, ζχκθσλα κε ην νπνίν, φηαλ έλα δεκφζην ρξένο είλαη πξντφλ δηαθζνξάο, ξεκνχιαο, θεξδνζθνπίαο, απάηεο, θαχιεο θαθνδηαρείξηζεο θαη ηίζεηαη ζε θίλδπλν ε δσή κέξνπο ή νιφθιεξνπ ηνπ ιανχ, ν νπνίνο δελ επζχλεηαη γη’ απηφ, ηφηε έρεη ην δηθαίσκα λα αξλείηαη ηελ πιεξσκή ηνπ. 5) Σν δηθαίσκα ηεο Διιάδαο λα επεθηείλεη ηελ αηγηαιίηηδα δώλε ηεο ζηα δώδεθα κίιηα, ζχκθσλα κε ην δηεζλέο δίθαην (πλζήθε ηνπ Καξάθαο γηα ην δίθαην ηεο ζάιαζζαο), πνπ επίκνλα ε Σνπξθία αξλείηαη λα δερζεί θαη απεηιεί ηε ρψξα καο κε casus belli, ζα κπνξνχζε λα επηιπζεί κε πξνζθπγή ζε δεκνςήθηζκα ζηνλ ειιεληθφ ιαφ, ν νπνίνο κε ηελ απφθαζή ηνπ ζα έδηλε δχλακε ζηελ θπβέξλεζε λα πξνζθχγεη ζηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη λα ππνρξεψζεη ηελ Σνπξθία λα ζεβαζηεί ηα δηθαηψκαηα θαη ηα δίθαηα ησλ γεηηνληθψλ ρσξψλ. Γπζηπρψο, φιεο νη «ειιεληθέο» θπβεξλήζεηο δηαθαηέρνληαη απφ έλα κφληκν θνβηθφ ζχλδξνκν λα κελ δηεθδηθνχλ ηα δηθαηψκαηα θαη ζπκθέξνληα ηεο παηξίδαο καο, δηφηη φηαλ έλα δηθαίσκα δελ δηεθδηθείηαη, απηφ εμαλεκίδεηαη θαη θεξδίδεηαη απφ εθείλνλ πνπ δελ ηνπ αλήθεη. Να γηαηί, γηα φια απηά ηα δεηήκαηα θαη άιια πνιιά, πνπ δελ αλαθέξνληαη ζηελ παξνχζα ζπγγξαθή, ρξεηάδεηαη λα εγθαζηδξπζεί ην πνιίηεπκα ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο ηεο πνιιαπιόηεηαο, ζην νπνίν πνιίηεπκα απνθαζίδεη ν θπξίαξρνο ιαφο ρσξίο αληηπξνζψπνπο, ήηνη απηφο λνκνζεηεί, απηφο θπβεξλά-δηνηθεί, απηφο δηθάδεη, θαη ηαπηφρξνλα λα θαηαξγεζεί ην εγθιεκαηηθφ θαη θαηαζηξνθηθφ θνκκαηνθξαηηθφ ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο ηεο έκκεζεο, αληηπξνζσπεπηηθήο-θνκκαηηθήο «δεκνθξαηίαο», καδί κε ηα πνιηηηθά θφκκαηα θαη ηηο εθινγέο, αληί ησλ νπνίσλ ζα θαζηεξσζεί ε θιήξσζε σο ζχζηεκα αλάδεημεο ζηα δηάθνξα πνιηηηθά ζψκαηα θαη πνιηηεηαθά ιεηηνπξγήκαηα. Αλ ν ειιεληθφο ιαφο θαη φινο ν ειιεληζκφο απηή ηελ θξίζηκε ψξα δελ θαηαξγήζεη ην θνκκαηνθξαηηθφ ζχζηεκα, έλα είλαη απφιπηα βέβαην, φηη ζα επέιζνπλ κεγαιχηεξεο ζπκθνξέο, θαηαζηξνθέο, εζληθέο απψιεηεο θαη ζπξξίθλσζε ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ, αθνχ θακία θπβέξλεζε δελ ελδηαθέξεηαη γηα ην θιέγνλ πξφβιεκα ηεο ππνγελλεηηθφηεηαο, κε απνηέιεζκα ε ειιεληθή θνηλσλία λα έρεη κεηαβιεζεί ζε θνηλσλία γεξφλησλ. Ο ειιεληθφο ιαφο, γηα λα αλαηξέςεη ζεζκηθά ην θνκκαηνθξαηηθφ ζχζηεκα δελ ρξεηάδεηαη λα μεζεθσζεί κε φπια ελάληηα ζην ζχζηεκα, αιιά αξθεί κηα παλειιαδηθή ζπληαθηηθή δεκνςεθηζκαηηθή Δζλνζπλέιεπζε, κέζα απφ ηελ νπνία ζα 40 41 αλαδεηρζεί κηα ζπληαθηηθή ιατθή επηηξνπή, ε νπνία ζα εμνπζηνδνηεζεί απφ ην ιαφ λα έρεη ηελ απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα θαη επζχλε λα ζπληάμεη ην λέν χληαγκα-πνιίηεπκα ηεο Διιάδαο, πνπ ζα είλαη ην πνιίηεπκα ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο ηεο πνιιαπιόηεηαο. Όζηεξα απφ ζρεηηθή δηαβνχιεπζε κέζα ζην ιαφ ζα ζπληαρζεί ην νξηζηηθφ θείκελν, πνπ ηειηθά ζα εγθξηζεί κε δεκνςήθηζκα απφ ηνλ ειιεληθφ ιαφ. κσο, ν ειιεληθφο ιαφο έρεη ζήκεξα ηελ ηφικε θαη ηελ αξεηή γηα λα πάξεη ηε κεγάιε απηή απφθαζε θαη λα εγθαζηδξχζεη ην παηξψν πνιίηεπκά ηνπ, ψζηε λα απαιιαγεί απφ ηε ζεκεξηλή βαξβαξφηεηα ηνπ λενθηιεπζεξηζκνχ; Σν δηαθχβεπκα είλαη: απζεληηθή (άκεζε) δεκνθξαηία ηεο πνιιαπιόηεηαο ή λενθηιειεύζεξε θνκκαηηθή «δεκνθξαηία» ηεο βαξβαξόηεηαο; Ο ιαόο πνην από ηα δύν πξνηηκά; Ίδσκελ! 41 42 42 43 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Γ΄ Σν ζνθνζεξαπεύεζζαη Σν ζνθνζεξαπεχεζζαη είλαη ε νξζή θαη πξνιεπηηθή ζεξαπεία ηεο αλζξψπηλεο ζθέςεο, πνπ επηηπγράλεηαη κε ηε ζνθία ησλ ζνθψλ αλζξψπσλ. Ζ ζνθία ζνθψλ θαη θηινζφθσλ είλαη ην θάξκαθν, κε ην νπνίν ζεξαπεχνληαη φιεο νη παζνγφλνη αηηίεο πνπ πξνζβάιινπλ ηα πλεπκαηηθά θχηηαξα ηνπ εγθεθάινπ, θαη πνπ ελδπλακψλεη ηηο αληηζηάζεηο απέλαληη ζηνπο βνκβαξδηζκνχο πνπ δέρεηαη ην θέληξν απηνχ, ν λνπο. ιεο νη αξξψζηηεο νθείινληαη ζηελ αξξψζηηα ηνπ λνπ καο, ηνπ κπαινχ καο. Σν θηινζνθηθφ αμίσκα: «Ννπο πγηήο ελ ζώκαηη πγηεί» ζεκαίλεη: Ο λνπο είλαη πγηήο ζε ζψκα πγηέο θαη ην αληίζηξνθν, ην ζψκα είλαη πγηέο ζε λνπ πγηή. Δπίζεο, νη αξραίνη Έιιελεο είραλ αλαγάγεη ηε θηινζνθία θαη ηε θηινθαιία ζε θαζεκεξηλή βησκαηηθή ηνπο, φπσο αλαθέξεη ν Θνπθπδίδεο ζηνλ «Δπηηάθην ιφγν» ηνπ Πεξηθιή: «Φηινθαινύκελ ηε γαξ κεη’ επηειείαο θαη θηινζνθνύκελ άλεπ καιαθίαο». 1. Η αλαγθαηόηεηα ηεο θηινζνθίαο ήκεξα είλαη θξαπγαιέα ε αλάγθε λα επηζηξέςεη ν άλζξσπνο ζηελ αιεζηλή, ηελ θαζαξή θηινζνθία, πνπ απνηειεί ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν γηα ηελ αλζξψπηλε χπαξμε. Ζ θηινζνθία είλαη θαζαξή, φηαλ ην αληηθείκελφ ηεο δελ λνζεχεηαη θαη δελ παξαπνηείηαη, είηε απφ ηελ επηζηήκε είηε απφ ηε ζξεζθεπηηθή εζηθή ή ηε δνγκαηηθή κεηαθπζηθή. ιεο νη αζζέλεηεο ηνπ αλζξψπνπ δελ είλαη κφλν ζσκαηηθέο, αιιά ηαπηφρξνλα θαη πεξηζζφηεξν δηαλνεηηθέο, φπσο, γηα παξάδεηγκα, νιηγνθξελία (νιίγνο + θξελ = πεξηνξηζκέλε δηαλνεηηθφηεηα), ζρηδνθξέλεηα (θξελ + θφβσ ζηα δχν = πλεπκαηηθή δηαηαξαρή), ην άγρνο, ε εξσηηθή απνγνήηεπζε, ε δέζκεπζε ηεο αηνκηθήο ειεπζεξίαο, ε απνρή απφ ην ζεμ, νη απαγνξεχζεηο γηα ζξεζθεπηηθνχο ιφγνπο, φπσο ε αγσλία γηα ην ζάλαην θαη ηε κεηά ζάλαην δσή, ε απζηεξή ππαθνή ζηα εζηθνζξεζθεπηηθά παξαγγέικαηα θαη ε απεηιή ηηκσξίαο γηα αληηζξεζθεπηηθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ απνηεινχλ «ακαξηήκαηα» θιπ. 2. Οη εθαξκνζκέλεο κέζνδνη ηεο ηαηξηθήο Οη εθαξκνζκέλεο κέζνδνη ηαηξηθήο απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη ηηο κέξεο καο είλαη βαζηθά νη εμήο: (α) Ιππνθξάηεηα ηαηξηθή (πξνιεπηηθή) (γ) Μνξηαθή βηνινγία (ζπζηεκηθή) (β) Υεκηθή ηαηξηθή (θαηαζηαιηηθή) (δ) Νέν-ηππνθξάηεηα ηαηξηθή (θπζηνζεξαπεπηηθή) (ε) Δθαξκνζκέλε ζνθνζεξαπεπηηθή (πξνιεπηηθή) Γηάγξακκα 1 43 44 3. Ση είλαη ε εθαξκνζκέλε ζνθνζεξαπεπηηθή; Ο φξνο «ζνθνζεξαπεπηηθή» είλαη θαηλνχξγηνο ζηελ ηζηνξία ηεο θηινζνθηθήο ζθέςεο. Ση είλαη ζνθνζεξαπεπηηθή; Δίλαη ε λέα κέζνδνο ηεο πξνιεπηηθήο ζεξαπείαο ηεο αλζξψπηλεο ζθέςεο, δειαδή ηνπ λνπ (θ. ηνπ κπαινχ), πνπ επηηπγράλεηαη κε ηελ δηα βίνπ δηδαρή, ζπνπδή, κειέηε θαη κάζεζε ηεο ζνθίαο ησλ ζνθψλ αλζξψπσλ θαη ηδηαίηεξα ησλ ζνθψλ θαη θηινζφθσλ ηεο αξραίαο Διιάδαο. Με άιια ιφγηα, ζνθνζεξαπεπηηθή είλαη ε ηέρλε πνπ εθαξκφδεη ηε θηινζνθία ζηελ πξάμε. Ζ ηέρλε ηεο ζνθνζεξαπεπηηθήο είλαη θαηλνχξγηα κέζνδνο πξαθηηθήο ζεξαπείαο ηεο ζθέςεο, αληί ηεο ςπρνζεξαπείαο. Ζ ζνθνζεξαπεπηηθή είλαη ν ζύγρξνλνο θηινζνθηθόο ιόγνο ζεκειησκέλνο ζηελ νπζηαζηηθή ηαπηόηεηα ηνπ αλζξώπηλνπ ππνθεηκέλνπ. Ζ ςπρή δελ κπνξεί λα απνηειέζεη αληηθείκελν επηζηεκνληθήο έξεπλαο θαη, σο εθ ηνχηνπ, φζνη αζρνιήζεθαλ «επηζηεκνληθά» κε ηελ έξεπλα ηεο ςπρήο έπεζαλ ζε πιάλε, ίζσο θαη ιφγσ ησλ ζξεζθεπηηθψλ πεξί ςπρήο δνμαζηψλ πνπ θαηά θαηξνχο επηθξάηεζαλ. Ζ ζνθνζεξαπεία είλαη γλσζηνζεξαπεία. 4. Αληηθείκελν ηεο ζνθνζεξαπεπηηθήο Αληηθείκελν έξεπλαο, δηδαρήο, ζπνπδήο, κειέηεο θαη κάζεζεο ηεο ζνθνζεξαπεπηηθήο είλαη ην έιινγνλ ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη δε ν λνπο, πνπ παξάγεη ην ιφγν, θαη φρη ε ςπρή. Ο ιφγνο δελ είλαη ε νκηιία, ε ηθαλφηεηα ηνπ νκηιείλ ή απιά ε γιψζζα, αιιά όινο ν θινηόο ηνπ εγθεθάινπ ηνπ αλζξώπνπ κε ηελ ελ απηώ θαηά νπζία, πνπ παξάγεη ην ιόγν. Λφγν έρεη κφλν ν άλζξσπνο. Ο εγθέθαινο είλαη ην εγεκνληθφ θέληξν πνπ θαηεπζχλεη φιν ην ζχζηεκα, είλαη ε έδξα ηνπ λνπ, ηνπ ιφγνπ, ηεο ζθέςεο, ηεο θξίζεο, ησλ απνθάζεσλ, ηεο κλήκεο, ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Ο εγθέθαινο είλαη ν ηζχλσλ λνπο, ην θνξπθαίν θέληξν ηνπ αλζξσπίλνπ φληνο, πνπ βξίζθεηαη κέζα ζην θξαλίν θαη απνηειείηαη απφ ηε θαηά νπζία, πνπ είλαη ζψκαηα λεπξηθψλ θπηηάξσλ, θαη απφ ηε ιεπθή νπζία, πνπ είλαη λεπξηθέο ίλεο. Ο άλζξσπνο κπνξεί λα ζθέπηεηαη, λα καζαίλεη, λα αηζζάλεηαη θαη λα ζπκάηαη. Ο εγθέθαινο παίξλεη ηηο πιεξνθνξίεο απφ ηα φξγαλα ησλ αηζζήζεσλ (κάηηα, απηηά, κχηε, ζηφκα, δέξκα) θαη ζρεκαηίδεη κηα πιήξε εηθφλα ηνπ ηη ζπκβαίλεη ζηνλ έμσ θφζκν. Οη αηζζήζεηο είλαη ηα κάηηα, κε ηα νπνία βιέπνπκε ηνλ θφζκν. 44 45 Δηθόλα 2 45 46 ΓΙΑΓΡΑΜΜΑ ΣΟΤ ΔΓΚΔΦΑΛΟΤ ΣΟΤ ΑΝΘΡΧΠΟΤ (Έδξα ςπρήο θαη πλεύκαηνο) Γηάγξακκα 3 5. Ση είλαη ςπρή; Φπρή38 (εθ ηνπ ςύρσ = θπζψ, πλέσ) είλαη ε πλνή, ε αλάζα, ν αέξαο, ην νμπγφλν, ε αλαπλνή (εηζπλνή - εθπλνή) πνπ δίλεη θίλεζε ζην ζψκα θαη ελέξγεηα ζην πλεχκα ηνπ αλζξψπνπ. Φπρή έρνπλ φια ηα έκβηα φληα (άλζξσπνη, δψα, πηελά, ςάξηα, εξπεηά, κηθξννξγαληζκνί). Δπίζεο, ςπρή έρνπλ θαη ηα θπηά, ηα νπνία αλαπλένπλ θαη αλαπηχζζνληαη. Έλα βαζηθφ ζηέιερνο ηνπ εγθεθάινπ ειέγρεη ην απηφκαην ζχζηεκα ηεο αλαπλνήο (= ςπρήο). Γη’ απηφ ππήξμε θαη ππάξρεη αθφκα ε ζχγρπζε φηη ςπρή θαη πλεχκα είλαη ην ίδην πξάγκα. Ζ απάληεζε είλαη: ρη, δελ είλαη ην ίδην πξάγκα. Άιιν είλαη ε ςπρή, πνπ έρνπλ φια ηα έκβηα φληα, θαη άιιν ην πλεχκα, πνπ δηαζέηεη κφλν ν έιινγνο άλζξσπνο. Σν απηφκαην ζχζηεκα ηεο ςπρήο ειέγρεηαη απφ άιιν ζηέιερνο ηνπ εγθεθάινπ θαη ην απηφκαην ζχζηεκα ηεο ζθέςεο, ηνπ ιφγνπ, ηεο νκηιίαο θαη γεληθά ηνπ πλεχκαηνο, ειέγρεηαη απφ άιιν, αλεμάξηεηα αλ απηά ηα ζηειέρε ζπλεξγάδνληαη γηα ηελ αξκνληθή ζπλχπαξμε θαη ζπιιεηηνπξγία ζψκαηνο, ςπρήο θαη πλεχκαηνο. Δπνκέλσο, ε ςπρή είλαη ελέξγεηα πνπ ιακβάλεηαη απφ ην ζχκπαλ, ηε θχζε. Έηζη, ε ςπρή είλαη νξγαληθφ ζηνηρείν ηεο θχζεο πνπ ιεηηνπξγεί αλεμάξηεηα απφ ηε ζθέςε. Καηά ηνλ σθξάηε πξνο ηνλ Πξψηαξρν39: «Σν αλζξώπηλν ζώκα έρεη ςπρή, ηελ νπνία παίξλεη από ην έκςπρν ζώκα ηνπ ζύκπαληνο, πνπ έρεη ηα ίδηα ζπζηαηηθά». Ζ ςπρή, φπσο αληηιακβαλφηαλ ν σθξάηεο, ήηαλ θηινζνθηθήο θαη δηαλνεηηθήο θχζεο κάιινλ παξά ζξεζθεπηηθήο40. Γη’ απηφ ε ςπρή, σο θπζηθή-ζπκπαληηθή ελέξγεηα, δελ πξνζβάιιεηαη απφ αξξψζηηεο, αιιά ν λνπο, ε ζθέςε, ε λφεζε, θνηλψο ην κπαιφ, πξνζβάιιεηαη απφ δηάθνξεο αηηίεο, πνπ πξνθαινχλ ηηο δηαλνεηηθέο ή πλεπκαηηθέο αξξψζηηεο. πλεπψο, νη ιεγφκελεο ςπρηθέο αξξψζηηεο είλαη αξξψζηηεο ηνπ λνπ θαη φρη αξξψζηηεο ηεο ςπρήο. «Ννπο πγηήο ελ ζώκαηη πγηεί». Οη ζεσξίεο ηνπ Φξφηλη, «παηέξα» ηεο ςπραλάιπζεο θαη ησλ άιισλ 38 39 40 «Φύζηλ νρεί θαη έρεηλ» (= «Ζ ςπρή είλαη ελέξγεηα πνπ θηλεί ηε θχζε». Ο σθξάηεο ζηνλ Δξκνγέλε). Πιάησλνο: Φίιεβνο 30a, εθδ. «Πάππξνο». W.K.C. Guthrie: σθξάηεο, εθδ. «Μνξθσηηθφ Ίδξπκα Δζληθήο Σξαπέδεο», Αζήλα 2005, ζει. 204. 46 47 ςπραλαιπηψλ, ςπρηάηξσλ θαη ςπρνιφγσλ, είλαη ήδε μεπεξαζκέλεο θαη ζήκεξα θξίλνληαη σο αληηθηινζνθηθέο θαη αληηεπηζηεκνληθέο. Ο άλζξσπνο, γηα λα βγεη απφ ην ηνχλει ηεο πλεπκαηηθήο ηνπ χπλσζεο, ζα πξέπεη λα ζεξαπεχζεη ην άξξσζην κπαιφ ηνπ, ηε ζθέςε ηνπ, κε ηε κέζνδν ηεο ζνθνζεξαπεπηηθήο ή ηεο ζνθνζεξαπείαο. Ζ ζνθνζεξαπεία είλαη γλσζηνζεξαπεία. Σέινο, αλ ε ςπρή, ην νμπγφλν, θχγεη απφ ην ζψκα ησλ έκβησλ φλησλ, ηφηε ην κελ ζψκα «λεθξνύηαη», ε δε ςπρή «εμαεξνύηαη» (= δηαρέεηαη ζην πεξηβάιινλ σο ελέξγεηα ηνπ ζχκπαληνο) θαη, αλ πξφθεηηαη γηα ηνλ έιινγν άλζξσπν πνπ έρεη πλεχκα, απηό «πλεπκαηνύηαη». 6. Ση είλαη βηνελέξγεηα; Ζ ςπρή, σο ελέξγεηα πνπ ιακβάλεηαη απφ ηε θχζε, δίλεη θίλεζε ζην ζψκα θαη ελεξγνπνηεί ην πλεχκα κε ηε θπζηθή δχλακε πνπ θαιείηαη βηνελέξγεηα. Βηνελέξγεηα είλαη ε θπζηθή δχλακε πνπ ρξεηάδεηαη ν θάζε δσλ νξγαληζκφο γηα λα έρεη δσληάληα θαη ελεξγεηηθφηεηα. Κάζε άλζξσπνο δηαζέηεη κία ζπγθεθξηκέλε «πνζφηεηα» βηνελέξγεηαο, αξθεηήο γηα λα θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ηνπ ζε θαζεκεξηλή βάζε. Ζ έιιεηςε ή ε κείσζε απηήο ηεο θπζηθήο δύλακεο, πνπ ιακβάλεηαη από ην θπζηθό ή ην θνηλσληθό πεξηβάιινλ, πξνθαιεί ηηο δηαλνεηηθέο ή πλεπκαηηθέο αξξώζηηεο, πνπ απηόκαηα κεηαθέξνληαη ζηα δηάθνξα όξγαλα ηνπ ζώκαηνο, ηα νπνία ην θζείξνπλ θαη πξνμελνύλ ζε απηό ηηο δηάθνξεο αξξώζηηεο θαη ηειηθά ην νδεγνύλ ζην ζάλαην. Ζ απψιεηα θάπνηαο πνζφηεηαο βηνελέξγεηαο κπνξεί λα αληηθαζίζηαηαη: α) απφ ην «δσληαλφ» λεξφ, ην νπνίν δηαζέηεη αηζεξηθφ πεδίν, αλ πίλνπκε ηέηνην, β) απφ ηηο ηξνθέο πνπ ηξψκε, αλ απηέο είλαη θπζηθέο. γ) απφ ηνλ αέξα πνπ αλαπλένπκε, αλ απηφο είλαη θαζαξφο θαη δ) απφ ηνλ ήιην, αλ δελ είλαη βιαπηηθφο. Ο ζύκνο αδέλαο41 επηηειεί πνιχ ζπνπδαία αλνζνπνηεηηθή ιεηηνπξγία απφ ηελ αξρή κέρξη ην ηέινο ηεο δσήο καο. Αλ ν ζχκνο αδέλαο επεξεάδεηαη απφ θάπνηα εμσγελή αηηία, φπσο ην «ζηξεο» θ.ά., ηφηε ζπξξηθλψλεηαη θαη ππνιεηηνπξγεί, δηφηη ε ξνή ηεο βηνελέξγεηαο ζην αηζεξηθό καο πεδίν δελ είλαη νκαιή θαη ειαηηψλεη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ αλνζνπνηεηηθνχ καο ζπζηήκαηνο, νπφηε γηλφκαζηε επάισηνη ζε δηάθνξεο αζζέλεηεο. Δηθόλα 4 41 Βιέπε ζρεηηθή επηζηεκνληθή αλάιπζε θαη εηθφλα 4 ζην άξζξν «Νεαξφλ χδσξ - Σν κπζηηθφ ηεο δσήο», ηνπ Κνζκά Μ. Παπαθσλζηαληίλνπ, ζην πεξηνδηθφ «ΗΥΧΡ» ζει. 6, Ννεκβξίνπ 2002. 47 48 7. Ση είλαη ζπλείδεζε; ην εγεκνληθφ θέληξν ηνπ εγθεθάινπ, ην λνπ, εδξεχεη ην «Δγώ» θάζε αλζξψπνπ, δειαδή ε ζπλείδεζή ηνπ. Ση είλαη ζπλείδεζε; πλείδεζε (εθ ηνπ ζύλνηδα = γλσξίδσ θαιά) είλαη ε ηθαλφηεηα λα αληηιακβάλεηαη θάπνηνο ηη ζπκβαίλεη έμσ απφ ηνλ εαπηφ ηνπ θαη κέζα ζηνλ εαπηφ ηνπ, δειαδή ζηε δηάλνηά ηνπ, ζην κπαιφ ηνπ. Με άιια ιφγηα, ζπλείδεζε είλαη ε επίγλσζε ηνπ «έμσ Δίλαη» ή ηνπ έμσ θφζκνπ ζε ζρέζε κε ην «έζσ Δίλαη» ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο. ηελ πξψηε πεξίπησζε, ην «έμσ Δίλαη» είλαη ην «ζπκπαληηθφ Δίλαη», δειαδή ην «ζπλεηδέλαη», ελψ ζηε δεχηεξε πεξίπησζε είλαη ην «έζσ Δίλαη», δειαδή ην «απηνζπλεηδέλαη». Σν «έζσ Δίλαη» ηνπ αλζξψπνπ ζα πξέπεη λα ηειεί ζε αξκνλία κε ην «έμσ Δίλαη», δηφηη αλ ν άλζξσπνο βηψλεη ηε δσή ηνπ κε αξκνλία θαη απηή ηελ αξκνλία ηελ πξνζαξκφδεη κε ηελ αξκνλία ηνπ χκπαληνο, ηφηε ηειεηνπνηείηαη σο χπαξμε. Ζ γλψζε απνηειεί ηελ αζπίδα πξνζηαζίαο ηνπ αλζξψπνπ απφ ηνπο βνκβαξδηζκνχο πνπ δέρεηαη ε ζθέςε ηνπ απφ εμσηεξηθνχο παξάγνληεο, πνπ πξνζβάιινπλ ζαλάζηκα ηα εγθεθαιηθά ηνπ θχηηαξα θαη ηνλ θαζηζηνχλ πλεπκαηηθά αλάπεξν, ηφζν σο άηνκν φζν θαη σο θνηλσλία. 8. Πώο αληηιακβάλεηαη ν άλζξσπνο Κάζε γλώζε ηνπ εμσηεξηθνύ θόζκνπ πεξλάεη είηε από (Α) είηε από (Β) ΣΟ ΤΠΟΤΝΔΙΓΗΣΟ ΣΟ ΑΤΝΔΙΓΗΣΟ αζαθήο ή ζπγθερπκέλε γλώζε παληειήο έιιεηςε γλώζεο είηε από (Γ) ΣΟ ΤΝΔΙΓΗΣΟ πιήξεο γλώζε Ο άλζξσπνο αληηιακβάλεηαη είηε (α) είηε (β) κε «ηε ζπλείδεζή ηνπ» όηαλ «έρεη ζπλείδεζε» (ππνθεηκεληθή γλώζε = γλώκε) (αληηθεηκεληθή, αιεζήο γλώζε) Γηάγξακκα 5 9. Πώο δηακνξθώλεηαη ε ζπλείδεζε ηνπ αλζξώπνπ; Κάζε ζπλείδεζε είλαη ην «Δγψ» ηνπ θαζελφο, ην νπνίν δηακνξθψλεηαη θαη θαζνξίδεηαη απφ ηνπο ηξεηο παξαθάησ βαζηθνχο παξάγνληεο: (Ι) Από ηα βηώκαηα ηεο αηνκηθήο ηνπ δσήο. 48 (ΙΙ) Από ηα βηώκαηά ηνπ ζην νηθνγελεηαθό πεξηβάιινλ. (ΙΙΙ) Από ηε δνκή ηεο θνηλσλίαο ζηελ νπνία δεη. 49 10. Σα επίπεδα ζπλείδεζεο ηνπ αλζξώπνπ Ζ ζπλείδεζε έρεη δηάθνξα επίπεδα αληίιεςεο, φπσο δείρλεη ην παξαθάησ δηάγξακκα: (3) «Τπεξεκείο» Σν αλώηαην επίπεδν αληίιεςεο, ε αλώηαηε έλλνηα ηνπ «Δίλαη», ήηνη ηνπ Τπεξείλαη-Τπεξέρεηλ-Τπεξλνείλ. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(2) «Δκείο» Σν αλώηεξν επίπεδν αληίιεςεο ή ε αλώηεξε έλλνηα ηνπ «Δίλαη», ζπιινγηθό Δγώ, ήηνη ηνπ «ζπλείλαη» κε ην «ζπλέρεηλ» ή ην «ζπλλνείλ». ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(1) Δγώ Σν θαηώηεξν έσο κέζν επίπεδν αληίιεςεο ή ε κέζε έλλνηα ηνπ «Δίλαη» κε ην «έρεηλ» ή ην λνείλ. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------εγώ ή Σν θαηώηαην επίπεδν ζηνηρεηώδνπο αληίιεςεο ηνπ «Δίλαη» εγνύιη κε ην «έρεηλ» ή «λνείλ». ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(-1) Τπνζπλείδεην Σν «εγώ» ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε, ην ακπδξά ζπλεηδεηό. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(-2) Αζπλείδεην Σν κε ζπλεηδεηό. Η εθηόο ζπλείδεζεο πεξηνρή ηνπ «εγώ». Γηάγξακκα 6 11. Παξάγνληεο πνπ πξνθαινύλ ηηο αηηίεο ησλ αζζελεηώλ Οη παξάγνληεο ή νη παζνγφλνη θαηαζηάζεηο, πνπ πξνθαινχλ ηηο αηηίεο ησλ αζζελεηψλ ζηηο αλζξψπηλεο θνηλσλίεο, είλαη θπξίσο νη αθφινπζεο: (α) Οη ζξεζθόιεπηεο αληηιήςεηο πνπ βνκβαξδίδνπλ θαη κπνιηάδνπλ ηελ ζθέςε. (β) Οη θηινπόιεκεο ηδέεο θαη αληηιήςεηο. (γ) Η άληζε θαη άδηθε θαηαλνκή ηνπ πινύηνπ. (δ) Η ρξήζε λαξθσηηθώλ νπζηώλ εθηόο ηαηξηθήο ζπληαγήο. Γηάγξακκα 7 49 50 12. Πξαθηηθέο εθαξκνγέο ηεο ζνθνζεξαπεπηηθήο Ζ ζνθνζεξαπεπηηθή σο ηερληθή ιεηηνπξγεί πξνιεπηηθά θαη φρη θαηαζηαιηηθά, φπσο ε ηαηξηθή, δηφηη πξνιεπηηθή ηαηξηθή ζήκεξα δελ γίλεηαη ζηελ πξάμε, φπσο ζα έπξεπε, γη’ απηφ θαη έλα κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ ηεο γεο πάζρεη απφ δηάθνξεο αξξψζηηεο ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ, γηαηί ε ηαηξηθή αξθείηαη ζην λα ρνξεγεί δηάθνξα θάξκαθα πνπ αλαθνπθίδνπλ κελ πξνζσξηλά ηνπο αζζελείο, αιιά δελ ζεξαπεχνπλ απνηειεζκαηηθά. ΔΦΑΡΜΟΓΔ ΣΗ ΟΦΟΘΔΡΑΠΔΤΣΙΚΗ (α) (β) Δ ΑΣΟΜΙΚΟ ΔΠΙΠΔΓΟ Δ ΓΔΝΙΚΟ ΔΠΙΠΔΓΟ Ι Ι Με ηηο ζπκβνπιέο Με ηε ιεηηνπξγία ζρνιώλ ηνπ «ζνθνζεξαπεπηηθνύ εθαξκνζκέλεοζνθνζεξαπεπηηθήο ζπκβνύινπ». θαζώο θαη ζεκηλαξίσλ γηα ηελ επξεία επηκόξθσζε ηεο θνηλσλίαο. Γηάγξακκα 8 13. Ο ζνθνζεξαπεπηηθόο ζύκβνπινο Ζ ζνθνζεξαπεπηηθή είλαη ε ηέρλε πνπ εθαξκφδεη ηε θηινζνθία ζηελ πξάμε, ελψ ν ζνθνζεξαπεπηηθφο ζχκβνπινο είλαη ν θάηνρνο ηεο ηέρλεο απηήο, ν νπνίνο, κε ηηο θηινζνθηθέο γλψζεηο πνπ έρεη απνθηήζεη, κπνξεί λα παξέρεη πξνιεπηηθή ζεξαπεία ζηε ζθέςε, ζηε δηάλνηα ή πην απιά, ζην μεθαζάξηζκα ηνπ κπαινχ ηνχ αηφκνπ απφ παζνγφλνπο επηδξάζεηο εθ ηεο αηνκηθήο, ηεο νηθνγελεηαθήο, ηεο θνηλσληθήο θαη πεξηβαιινληηθήο δσήο θαη βίσζήο ηνπ. πγθεθξηκέλα, ν ζνθνζεξαπεπηηθφο ζχκβνπινο είλαη έλαο θαηλνχξγηνο ζεξαπεπηήο ηεο αλζξψπηλεο ζθέςεο, πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίδεη έγθαηξα θαη πξνιεπηηθά, ηε ζηηγκή πνπ ην άηνκν είλαη αθφκα «πγηέο ζηε ζθέςε» θαη δελ έρνπλ ππνζηεί βιάβε ηα θχηηαξα ηνπ εγθεθάινπ ηνπ. Γηφηη, αλ βιαθηνχλ ηα εγθεθαιηθά θχηηαξα θαη νη βιάβεο θαηαζηνχλ κνληκφηεξεο, ηφηε ζα ρξεηαζηεί λα παξζνχλ κέηξα θαηαζηαιηηθά, δειαδή λα θαηαθχγεη ν αζζελήο πηα ζε ςπρνιφγνπο ή ςπρηάηξνπο, νη νπνίνη ζα ηνπ δψζνπλ ζπκβνπιέο ή θάξκαθα εξεκηζηηθά, αλαιγεηηθά θιπ. πνπ κφλν πξνζσξηλά, θαηαζηαιηηθά θαη φρη απνηειεζκαηηθά αληηκεησπίδνπλ ην πξφβιεκα. 14. Η αμία ηεο ζνθνζεξαπεπηηθήο ΜΔ ΣΗ ΟΦΟΘΔΡΑΠΔΙΑ Ο ΑΝΘΡΧΠΟ ΒΡΙΚΔΙ: (α) ηελ ηζνξξνπία θαη επηπρία ηνπ εαπηνύ ηνπ κε ηνλ εαπηό ηνπ. (β) ηελ αξκνλία ηνπ εαπηνύ ηνπ κε ην θπζηθό ηνπ πεξηβάιινλ. Γηάγξακκα 9 50 51 ΒΙΧΜΑΣΙΚΔ ΑΡΥΔ ΣΟΤ ΑΝΘΡΧΠΟΤ (α) (β) (γ) αλζξσπίλσο δελ θαηά θύζηλ δελ θαη’ αξεηήλ δελ (δ) δεκνθξαηηθώο δελ (ε) εδέσο δελ Γηάγξακκα 10 15. Γλσξίζηε θαη ζπκβηώζηε κε ηνπο θηινζόθνπο ζνθνζεξαπεπηέο 1. Πεξίαλδξνο ηεο Κνξίλζνπ, έλαο εθ ησλ επηά ζνθψλ ηεο αξραίαο Διιάδαο, ζπκβνχιεπε: «νθνίο ρξσ» (= Να ζπλαλαζηξέθεζαη ηνπο ζνθνχο». 2. Ηππνθξάηεο (ηαηξφο-θηιφζνθνο): α) «Πόλνη, ζηηία, πνηὰ, ὕπλνη, αθξνδίζηα, πάληα κέηξηα». β) «Κάιιηνλ ην πξνιακβάλεηλ ή ην ζεξαπεύεηλ». 3. Αιθκαίσλ Κξνησληάηεο: Μεγάινο γηαηξφο θαη θηιφζνθνο ηνπ 5νπ π.Υ. αηψλα, ν νπνίνο πξψηνο επεζήκαλε ηνλ εγθέθαιν σο «εγεκνληθφ θέληξν». «Δζηία ηεο θάζε αξξώζηηαο είλαη ν εγθέθαινο». 4. Πιάησλ ν Αζελαίνο ζηνλ Σίκαην: «Σν θαιύηεξν θάξκαθν ηεο πγείαο είλαη ε θηινζνθία ζε ζπλδπαζκό κε ηελ ηαηξηθή θαη όρη ε ζηείξα ηαηξηθή». 5. Δπίθνπξνο (341-270 π.Υ.): είλαη έλαο θσηηζκέλνο δάζθαινο ηεο πξαθηηθήο θηινζνθίαο. Δίλαη ν θηιφζνθνο ηεο ζνθνζεξαπεπηηθήο. Σν βαζηθφ εκπφδην ζηελ επηπρία ηνπ αλζξψπνπ είλαη ε αλεζπρία. «Μήηε άιγεηλ ην ζώκα, κήηε ηαξάζζεζζαη ηελ ςπρήλ». Δπίζεο, «Σσλ επηζπκηώλ αη κελ εηζίλ θπζηθαί θαη αλαγθαίαη, αη δε θπζηθαί θαη νπθ αλαγθαίαη, αη δε νύηε θπζηθαί νύη’ αλαγθαίαη, αιιά παξά θελήλ δόμαλ γηλόκελαη». Η ΣΔΣΡΑΦΑΡΜΑΚΗ ΤΝΣΑΓΗ ΣΟΤ ΔΠΙΚΟΤΡΟΤ ΔΝΑΝΣΙΑ ΣΟ ΑΓΥΟ: (α) (β) Με θοβάζαη Με ζε ζηελοτωρεί ηο ζεό. ο ζάλαηος. (γ) Το θαιό εύθοια ηο θερδίδεης. (δ) Το θοβερό εύθοια ηο αληέτεης. Γηάγξακκα 11 «Άθνβνλ ν ζεόο, αλύπνπηνλ ν ζάλαηνο θαη η’ αγαζόλ κελ εύθηεηνλ ην δε δεηλόλ επθαξηέξεηνλ» (Δπίθνπξνο). 6. Κιαύδηνο Γαιελόο (129-199 κ.Υ.): Έιιελαο γηαηξφο θαη θηιφζνθνο, ν νπνίνο ήηαλ ν δεχηεξνο πην ζπνπδαίνο γηαηξφο κεηά ηνλ Ηππνθξάηε. Σν βηνινγηθφ ηνπ δφγκα, ν «γαιεληζκόο», επηθξάηεζε ζηελ επξσπατθή ηαηξηθή γηα δεθαηέζζεξηο αηψλεο. Ο Γαιελφο, επεθηείλνληαο ην έξγν ηνπ Ηππνθξάηε, δηαηχπσζε εηδηθφηεξα φηη: «ην πλεύκα δηαθξίλεηαη ζε ‘δηαλνεηηθό’ κε έδξα ηνλ εγθέθαιν, ζε ‘δσηηθό’ κε έδξα ηελ θαξδηά θαη ζε ‘θπζηθό’ κε έδξα ην ήπαξ». Ο Γαιελφο δηδάζθεη φηη θακία αζζέλεηα δελ κπνξεί λα γίλεη ηάζηκε, αλ ν γηαηξφο δελ είλαη θαη θηιφζνθνο: «,ηη ν άξηζηνο ηαηξόο θαη θηιόζνθνο». Ο Γαιελφο, κε ξεαιηζηηθή, θπζηνθξαηηθή θαη κε ζαθήλεηα ζθέςε απνθαίλεηαη φηη ν δξφκνο πνπ νδεγεί ζηελ θαηάθηεζε ηεο πγείαο θαη ηεο επδαηκνλίαο είλαη ε απηνγλσζία θαη ν θηινζνθηθφο ιφγνο, φπσο ν ίδηνο δηαπηζηψλεη: «Μόλνλ ν ζνθόο άλζξσπνο είλαη νιόηεια αιάλζαζηνο». Οη Έιιελεο γηαηξνί θαη θηιφζνθνη Ηππνθξάηεο, Γαιελφο θ.ά. έδσζαλ επηηέινπο ζήκεξα, ζηελ αξρή ηνπ 21νπ αηψλα, 51 52 ηελ αθνξκή λα αλαπηπρζεί ε εθαξκνζκέλε ζνθνζεξαπεπηηθή. 7. Δπίθηεηνο (40-128 κ.Υ.), ν νπνίνο ππήξμε Έιιελαο ζησηθφο θηιφζνθνο, ραξαθηεξηδφηαλ απφ κηα παξνηκηψδε αηαξαμία, ζησηθφηεηα θαη απέξηηηε ιηηφηεηα. Ζ αιεζηλή επδαηκνλία ππάξρεη ζηελ πλεπκαηηθή αηαξαμία, ήηνη ζηελ πλεπκαηηθή γαιήλε θαη ζηε καθαξηφηεηα, πνπ ηελ θαηαθηνχκε, αλ απαιιαγνχκε απφ πάζε, επηζπκίεο ή θφβνπο απφ εμσηεξηθά αίηηα, φπσο είλαη ν πφλνο, ε θηψρεηα, νη αξξψζηηεο ή ν ζάλαηνο. 8. Κίξθεγθσξ αίξελ (1813-1855): Γαλφο θηιφζνθνο ηεο ππαξμηζηηθήο θηινζνθίαο. Καη’ απηφλ «ν άλζξσπνο είλαη ζύλζεζε ζώκαηνο θαη ςπρήο, αιιά είλαη αδηαλόεηε κία ζύλζεζε, αλ ηα δύν ζηνηρεία ηεο δελ ελνπνηνύληαη κέζα ζ’ έλα ηξίην, πνπ είλαη ην πλεύκα». 16. Γέλλεζε ηεο ζύγρξνλεο εθαξκνζκέλεο ζνθνζεξαπεπηηθήο Όζηεξα απφ ηελ παξαδνζηαθή ζνθνζεξαπεία ησλ αξραίσλ Διιήλσλ θηινζφθσλ, πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ – θαη φρη κφλν – ε ζχγρξνλε ζνθνζεξαπεπηηθή γελλήζεθε πξφζθαηα θαη είλαη κηα λέα θίλεζε αμηνπνίεζεο ηεο θηινζνθίαο ζηελ πξάμε, πνπ άξρηζε απφ ηελ Αγγιία θαη επεθηάζεθε ζηελ Ακεξηθή. Έηζη, νη Άγγινη, αληί ηεο ςπρνζεξαπείαο ζηξέθνληαη ηψξα ζηε ζνθνζεξαπεία. Σν εξψηεκα πνπ απαζρφιεζε ηε λέα απηή ηάζε είλαη: Μπνξνχλ νη κεγάινη θηιφζνθνη λα βνεζήζνπλ ηνπο αλζξψπνπο λα μεπεξάζνπλ ηα εζσηεξηθά ηνπο πξνβιήκαηα; Πνιινί Άγγινη αθνινπζνχλ, αληί ηεο ςπρνζεξαπείαο, ηε κνξθή ηεο ζνθνζεξαπείαο πνπ ζπλίζηαηαη ζηε κειέηε ησλ έξγσλ κεξηθψλ απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο δηαλνεηέο ηεο αλζξσπφηεηαο. ηελ Αγγιία αλαπηχρζεθε πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή κηα λέα εηδηθφηεηα, νη «θηινζνθηθνί ζύκβνπινη», θαη ηέηνηνη ππάξρνπλ ζηελ Αγγιία πεξί ηνπο είθνζη πέληε έσο ηξηάληα (25-30). Σν έξγν ηνπ «θηινζνθηθνχ ζπκβνχινπ» είλαη ην εμήο: Ο θηινζνθηθφο ζχκβνπινο αθνχεη ην πξφβιεκα ηνπ αηφκνπ θαη, χζηεξα απφ ηε δηαπίζησζε πνπ ζα θάλεη, ζπδεηεί καδί ηνπ ην πξφβιεκα θαη αθνινχζσο επηιέγεη κε πνηνλ θηιφζνθν ζα ην ζεξαπεχζεη. Πέξαλ ησλ ζπκβνπιψλ πνπ ηνπ δίλεη, ηνπ πξνηείλεη κεξηθά βηβιία πνπ πξέπεη λα δηαβάζεη. ηελ Ακεξηθή απηή ηε κέζνδν ηε ιέλε: «Φπρνζεξαπεία γηα πγηείο». ηελ Αγγιία, ν πξφεδξνο ηεο Δηαηξίαο Πξαθηηθήο θηινζνθίαο, Σίκ Λεκπφλ, ν νπνίνο είλαη θαη έλαο απφ ηνπο θνξπθαίνπο θηινζνθηθνχο ζπκβνχινπο, κπνξεί λα ζεξαπεχεη έλα άηνκν κέζα ζε έμη ζπλεδξίεο ησλ πελήληα (50) ιεπηψλ. Καηά ηνλ Λεκπφλ: «Οη θηινζνθηθέο ζπκβνπιέο δηεπθνιύλνπλ ηε ζθέςε όπνηνπ ζέιεη λα βγεη από κηα δύζθνιε θαηάζηαζε». Δπίζεο, ν Λεκπφλ έρεη εθδψζεη ην βηβιίν νθή Θεξαπεία, ζην νπνίν αλαθέξεη φηη ε θηινζνθία είλαη ε πην θαηάιιειε γηα κηα ηέηνηα ζεξαπεία, θαζφζνλ αζρνιείηαη κε αηψληα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηνλ άλζξσπν, φπσο είλαη ν έξσηαο, ε επηπρία, νη επηδηψμεηο θαη νη ζπλαηζζεκαηηθέο θαηαζηάζεηο. Απφ ηνλ θηινζνθηθφ ζχκβνπιν Σηκ Λεκπφλ ππνδεηθλχνληαη πέληε (5) θνξπθαίνη δηαλνεηέο ηεο αλζξσπφηεηαο: 1) Ο σθξάηεο (470-399 π.Υ.), ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν: «Σελ απεξίζθεπηε δσή δελ αμίδεη λα ηε δεη θαλείο». Ο σθξάηεο πίζηεπε φηη ε αξρή ηεο ζνθίαο βξίζθεηαη ζηελ νπζία ησλ φξσλ. 2) Ο Αξηζηνηέιεο (384-322 π.Υ.), ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν: «Γελ είλαη εύθνιν λα ζπκώλεη θαλείο κε ην θαηάιιειν πξόζσπν, ηελ θαηάιιειε ζηηγκή, κε ηνλ θαηάιιειν ηξόπν». Ζ άπνςή ηνπ γηα ηελ πξαθηηθή ζνθία είλαη πνιχ ρξήζηκε. 3) Ο Δπίθηεηνο (55-135 κ.Υ.), θαηά ηνλ νπνίν: «Γελ επεξεαδόκαζηε από ηα γεγνλόηα, αιιά από ηνλ ηξόπν πνπ ηα εξκελεύνπκε». Οη ησηθνί βνεζνχλ πνιχ ζηελ αληηκεηψπηζε δχζθνισλ θαηαζηάζεσλ, φπσο ε νξγή θαη ην άγρνο. 4) Ο Σδνλ ηνχαξη Μηι (1806-1873 κ.Υ.), ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν: «Καιύηεξα λα είλαη θαλείο έλαο αληθαλνπνίεηνο σθξάηεο, παξά έλαο ηθαλνπνηεκέλνο βιάθαο». Ο Μηι πίζηεπε φηη επηπρία είλαη λα δεη θαλείο ηε δσή πνπ έρεη επηιέμεη. Καη 5) Ο Βίθησξ Φξαλθι (1905-1997 κ.Υ.), θαηά ηνλ νπνίν: «ια κπνξεί λα ηα ράζεη ν άλζξσπνο, εθηόο από έλα: ην λα επηιέμεη ηνλ δηθό ηνπ δξόκν». Ο Φξαλθι βνεζάεη ηνπο αλζξψπνπο λα βξνπλ ζθνπφ ζηε δσή ηνπο θαη λα αληηκεησπίζνπλ ηα πξνβιήκαηα. Δμάιινπ, έλαο άιινο «θηινζνθηθόο ζύκβνπινο» ηνπ Λνλδίλνπ, ν Νηέηβηλη Άξλν, πηζηεχεη φηη απηή ε πξνζέγγηζε είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκε ζε αλζξψπνπο πνπ ρξεηάδεηαη λα πάξνπλ απνθάζεηο δσήο, ηνλίδνληαο ζπγθεθξηκέλα: «Βιέπσ πνιινύο αλζξώπνπο πνπ θηάλνπλ ζε κηα κεγάιε θακπή ηεο δσήο ηνπο θαη αλαδεηνύλ θάπνηα θαηεύζπλζε. Ζ ηθαλόηεηά καο λα ζθεθηνύκε, ηη είλαη εθείλν πνπ έρεη κεγαιύηεξε αμία ζηε δσή, ζπζθνηίδεηαη από ηελ αλάγθε καο 52 53 λα παιέςνπκε γηα λα δήζνπκε. Σόηε αθξηβώο είλαη πνπ κπνξνύλ λα θαλνύλ ρξήζηκεο νη θηινζνθηθέο ζπκβνπιέο». πσο γίλεηαη αληηιεπηφ, ε άλζεζε ηνπ θιάδνπ ησλ «θηινζνθηθώλ ζπκβνύισλ», νη νπνίνη παξέρνπλ θηινζνθηθέο ζπκβνπιέο, απνηειεί κηα ζπνπδαία πξνζπάζεηα εθιαΐθεπζεο ηεο θηινζνθίαο, ψζηε απηή λα γίλεηαη πξνζηηή ζηνλ πνιχ θφζκν, πξάγκα πνπ δηαπηζηψλεηαη θαη κε ηελ έθδνζε ζρεηηθψλ βηβιίσλ, αλάκεζα ζηα νπνία θαη ην κπεζη ζέιεξ ηνπ Αιέλ ληε Μπνηφλ κε ηνλ ηίηιν: Οη παξεγνξηέο ηεο θηινζνθίαο. κσο, παξά ηελ αικαηψδε αλάπηπμε ηνπ λένπ θιάδνπ ησλ «θηινζνθηθώλ ζπκβνύισλ» κεξηθνί απφ ηνπο παξαδνζηαθνχο θηινζφθνπο δηαηππψλνπλ δηζηαγκνχο θαη δελ βιέπνπλ κε «θαιφ κάηη» ηε λέα απηή ηάζε. Έλαο απ’ απηνχο είλαη θαη ν θαζεγεηήο ηεο θηινζνθίαο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ομθφξδεο, Άληξηαλ Μνπξ, ν νπνίνο, κε θξχβνληαο ηνλ ζθεπηηθηζκφ ηνπ, δειψλεη: «Αλ ε θηινζνθία κπνξεί λα βνεζήζεη ηνπο αλζξώπνπο λα ζθέπηνληαη πην θαζαξά, ηόηε κπνξεί λα ζπκβάιεη. Αλ, όκσο, πηζηεύνπκε όηη ε θηινζνθία κπνξεί λα ηνπο δώζεη ιύζεηο ζηηο κεγάιεο θξίζεηο ηεο δσήο ηνπο, θάλνπλ ιάζνο». Δπίζεο, ζηελ Ακεξηθή ν Γθεξη Άρεκπαρ μεθίλεζε ην 1981 ηελ εθαξκνγή ηεο θηινζνθηθήο ζπκβνπιεπηηθήο θαη αθνινχζσο ν θαζεγεηήο ηεο θηινζνθίαο ζην City College ηεο Νέαο Τφξθεο Λνπ Μαξίλνθ, ν νπνίνο αζθεί επαγγεικαηηθά ηε θηινζνθηθή ζπκβνπιεπηηθή, εθδίδνληαο θαη έλα πνιχ ζπνπδαίν βηβιίν42, ζην νπνίν ν ζπγγξαθέαο αλαθέξεη, ζηε ζειίδα 131, ηα εμήο: «Οη ζπλάδειθνί κνπ θαη εγώ αληινύκε από ηε ζπλνιηθή γλώζε ησλ αηώλσλ, γηα λα νδεγήζνπκε ηνπο πειάηεο καο ζε θηινζνθηθέο θαηεπζύλζεηο, πνπ ηνπο βνεζνύλ λα επηιύζνπλ ή λα ρεηξηζηνύλ ηα πξνβιήκαηά ηνπο. Αζρνινύκαζηε κε όια ηα ζέκαηα ηεο κνληέξλαο (θαη κεηακνληέξλαο) δσήο, πνπ θάλνπλ ηε δηαβίσζε ηόζν πξνθιεηηθή, πεξίπινθε θαη ηειηθά θάηη πνπ λα αμίδεη θαη αληακείβεη. Βνεζνύκε ηνπο αλζξώπνπο λα δήζνπλ κηα δσή κε δηαξθή εμέηαζε. Διπίδσ απηή ε ζπγθεθξηκέλε ππνζεκείσζε ζηνλ Πιάησλα λα βνεζήζεη ηελ επαλαθνξά ηεο θηινζνθίαο, σο δύλακεο παξάδνζεο θαη όρη σο δπζλόεηνπ αληηθεηκέλνπ. Δκείο νη επαγγεικαηίεο ζθνπεύνπκε λα θηίζνπκε γέθπξεο κεηαμύ ηεο ζπζζσξεπκέλεο ζνθίαο ησλ πεξαζκέλσλ δπόκηζη ρηιηεηηώλ θαη ηεο έληνλεο αλάγθεο γηα λέεο πξαθηηθέο εθαξκνγέο ηεο ζηελ θαηλνύξγηα ρηιηεηία. Ζ θηινζνθηθή πξαθηηθή είλαη κία αξραία ηδέα, ίζσο ην δεύηεξν αξραηόηεξν επάγγεικα ηνπ θόζκνπ, πνπ ν θαηξόο ηνπ ήξζε μαλά». χκθσλα κε φζα παξαπάλσ αλαθέξνληαη ζεσξψ πσο: Ζ λέα απηή ηάζε ησλ «θηινζνθηθώλ ζπκβνύισλ» είλαη κία θίλεζε θαη' αξρήλ ζεηηθή, αιιά ην αληηθείκελό ηεο δελ ζα πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη ζε παξνρή θηινζνθηθώλ ζπκβνπιώλ-ππεξεζηώλ, ζε αηνκηθό επίπεδν, όπσο παξέρνληαη ηαηξηθέο ζπκβνπιέο ζε αζζελείο από ηνπο γηαηξνύο, αιιά λα δηεπξπλζεί επξύηεξα ζηελ θνηλσλία, ώζηε ε θηινζνθία λα εθιατθεπζεί θαη λα δηαδνζεί ζηα επξύηεξα ιατθά ζηξώκαηα, κε ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία αθελόο ειεύζεξσλ θηινζνθηθώλ, κε θαηεπζπλόκελσλ από ην θξάηνο, ζρνιώλ θηινζνθίαο (ακθηθηπνληθήο θηινζνθίαο θαη εθαξκνζκέλεο ζνθνζεξαπεπηηθήο), νη νπνίεο λα παξέρνπλ ζπζηεκαηηθή θαη δηα βίνπ θηινζνθηθή κόξθσζε θαη παηδεία, θαη αθεηέξνπ λα εθδίδνληαη θαη λα θπθινθνξνύλ βηβιία πξαθηηθήο θηινζνθίαο, ώζηε ε θηινζνθηθή γλώζε λα κελ είλαη πξνλόκην κηαο ειίη πλεπκαηηθώλ αλζξώπσλ, αιιά όιεο ηεο θνηλσλίαο. Οη αλζξώπηλεο θνηλσλίεο ζήκεξα είλαη αθηινζόθεηεο θαη, σο εθ ηνύηνπ, νη άλζξσπνη πνπ ηηο ζπγθξνηνύλ, θαηά θαλόλα, κε ζθεπηόκελνη, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη όηη ην θέληξν ηνπ εγθεθάινπ ηνπο, δειαδή ε ζθέςε ηνπο, «πάζρεη» θαη ρξεηάδεηαη λα θσηηζζνύλ θαη λα αθππληζηνύλ νη ζπλεηδήζεηο ηνπο από ηνλ πλεπκαηηθό ιήζαξγν ζηνλ νπνίν βξίζθνληαη θαη λα δνπλ ην παξαπέξα θαιύηεξν από ην ζεκεξηλό ρεηξόηεξν. Ηδηαίηεξα ρξεηάδεηαη λα ηνληζηεί φηη ιίγν κεηά ηελ Αλαιπηηθή θηινζνθία, ζηελ Διιάδα θαη ζηελ αξρή ηνπ 21νπ αηψλα, αλαπηχρζεθε κηα θαηλνχξγηα ζρνιή θηινζνθηθήο έξεπλαο θαη ζθέςεο, ήηνη ε «Ακθηθηπνληθή θηινζνθία»43, πνπ δηαηππψζεθε γηα πξψηε θνξά ζε δπν βαζηθά βηβιία κνπ, πνπ έρνπλ θπθινθνξήζεη απφ ηηο εθδφζεηο «Γσδψλε». Παξάιιεια κε ηελ Ακθηθηπνληθή θηινζνθία θαη σο απαξαίηεην ζπκπιήξσκά ηεο πηνζεηήζεθε ε θαηλνχξγηα θηινζνθηθή θίλεζε-ηάζε, πνπ άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ζηελ Αγγιία θαη ηελ Ακεξηθή, θαη απηή ε λέα ηάζε είλαη ε «Δθαξκνζκέλε εζηθή θαη 42 Λνπ Μαξίλνθ: Πιάησλαο, όρη πξόδαθ! - Ζ εθαξκνγή ηεο θηινζνθίαο ζηα θαζεκεξηλά πξνβιήκαηα, εθδ. Α. Α. Ληβάλε, κεηάθξ. Αξηάδλε Αιαβάλνπ, Αζήλα. 43 Ησάλλνπ Μ. Καξαθψζηα: Ακθηθηπνληθή θηινζνθία – Ζ θηινζνθία ηεο ζπλύπαξμεο, εθδφζεηο «Γσδψλε», Αζήλα 2003. 53 54 θηινζνθηθή ζπκβνπιεπηηθή», πνπ πξνσζεί θαη εηζάγεη ηελ πξαθηηθή θηινζνθία. Ζ δηθή κνπ ζπκβνιή ζηελ πξνζπάζεηα δηάδνζεο ηεο πξαθηηθήο θηινζνθίαο έγθεηηαη ζην φηη, κειεηψληαο ην δήηεκα ζε βάζνο, θαηέιεμα ζε νξηζκέλα ζπκπεξάζκαηα. Αξρηθά δηαηχπσζα ηηο ζθέςεηο κνπ θαη έγξαςα γηα ηε λέα θηινζνθηθή κέζνδν, ηε ζνθνζεξαπεπηηθή, ζηα δχν βηβιία κνπ πνπ ζηε ζπλέρεηα θπθινθφξεζαλ, θαη ζηα νπνία έγηλαλ ζρεηηθέο κφλν αλαθνξέο44. Ο φξνο «ζνθνζεξαπεπηηθή» γηα πξψηε θνξά εηζάρζεθε ζηελ Διιάδα, πνπ δελ ππήξρε νχηε σο ιέμε ζε ειιεληθφ ιεμηθφ, θαη ηαπηφρξνλα ε ζεσξεηηθή ηεο βάζε είλαη πνιχ επξχηεξε απφ εθείλε πνπ εθαξκφδεηαη ζηελ Αγγιία θαη ζηελ Ακεξηθή. Σειηθά, ε «ζνθνζεξαπεπηηθή» νινθιεξψζεθε σο ζεσξία κε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηεο ζηελ πξάμε, ζην βηβιίν κνπ: Κξηηηθή ηνπ θηινζνθηθνύ θαη πνιηηηθνύ ιόγνπ. Ακθηθηπνληθή θηινζνθία θαη Δθαξκνζκέλε νθνζεξαπεπηηθή45. Ζ ζνθνζεξαπεπηηθή σο ηερληθή ιεηηνπξγεί πξνιεπηηθά θαη φρη θαηαζηαιηηθά, φπσο ε ηαηξηθή, δηφηη πξνιεπηηθή ηαηξηθή ζήκεξα δελ γίλεηαη ζηελ πξάμε, φπσο ζα έπξεπε, γη’ απηφ θαη έλα κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ ηεο γεο πάζρεη απφ δηάθνξεο αξξψζηηεο ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ, δηφηη ε ηαηξηθή αξθείηαη ζην λα ρνξεγεί δηάθνξα θάξκαθα, πνπ αλαθνπθίδνπλ κελ πξνζσξηλά ηνπο αζζελείο, αιιά πνπ δελ ζεξαπεχνπλ απνηειεζκαηηθά. Άιισζηε, ζήκεξα ε ηαηξηθή καδί κε ηε θαξκαθεπηηθή, απφ ηηο νπνίεο ε κία ζηεξίδεη ηελ άιιε, έρνπλ θαηαληήζεη, ε κελ πξψηε απφ ιεηηνχξγεκα, επάγγεικα, ε δε δεχηεξε θεξδνθφξα επηρείξεζε κε ηεξάζηηα ππεξθέξδε ζε βάξνο ηεο πγείαο θαη ηεο δσήο ησλ αλζξψπσλ. Σν εκπφξην θαξκάθσλ είλαη ην πην επηθεξδέο, πνπ θαηαβξνρζίδεη ηνπο πξνυπνινγηζκνχο ησλ θξαηψλ θαη ηα αζθαιηζηηθά ηακεία ησλ εξγαδνκέλσλ. Απφ ηα εθαηνκκχξηα θάξκαθα πνπ θπθινθνξνχλ ζηελ αγνξά, πνιχ ιίγα ή αθφκα θαη ειάρηζηα είλαη εθείλα πνπ «ζεξαπεύνπλ» πξνζσξηλά ηνπο αζζελείο, φρη φκσο θαη απνηειεζκαηηθά. Δίλαη δηαπηζησκέλν φηη έλα κεγάιν κέξνο ηεο θνηλήο γλψκεο δελ έρεη εκπηζηνζχλε νχηε ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαξκάθσλ, ηα νπνία δεκηνπξγνχλ ζηνπο αζζελείο εμάξηεζε απφ απηά, αιιά νχηε ζηνπο γηαηξνχο, νη νπνίνη επηιεθηηθά θαη αλάινγα κε ην «θαθειάθη» πνπ δίλνπλ νη αζζελείο γηα λα παξέρνπλ ηηο ηαηξηθέο ηνπο γλψζεηο κε ππεπζπλφηεηα. Δίλαη γλσζηφ ην ζιόγθαλ πνπ επξέσο θπθινθνξεί: Ζ εγρείξεζε πέηπρε, αιιά ν αζζελήο απεβίσζε. Μπξνζηά ζ' απηή ηελ πξαγκαηηθφηεηα, νη νξζά ζθεπηφκελνη άλζξσπνη πνπ, δπζηπρψο, είλαη πνιχ ιίγνη θαη πξνέξρνληαη θπξίσο απφ ην ρψξν ηεο θηινζνθίαο, επαλαζηαηνχλ κέζα ηνπο κε φζα βιέπνπλ γχξσ ηνπο θαη απφ φζνπο θαθνπνηνχλ θαη δελ ζέβνληαη ηελ αλζξψπηλε χπαξμε. Γηα ην ιφγν απηφ, θίινη ηεο ζνθίαο, ηεο γλψζεο θαη ηεο αιήζεηαο επηρείξεζαλ κηα θηινζνθηθή επαλάζηαζε πνπ απνβιέπεη ζηελ πξνιεπηηθή πξνζηαζία ηνπ αλζξψπνπ απφ ηα θαζεκεξηλά πξνβιήκαηα, ηα νπνία επηδξνχλ βιαπηηθά ζηελ πγεία ηνπ θαη απεηινχλ ηελ ίδηα ηελ χπαξμή ηνπ. πια ηεο επαλάζηαζεο απηήο είλαη νη θηινζνθηθέο ηδέεο, γλψζεηο, ξήζεηο, ζπκβνπιέο, πνπ γηα δπφκηζη ρηιηάδεο ρξφληα επέδεζαλ θαη ζήκεξα είλαη ηφζν πνιχ επίθαηξεο θαη αλαγθαίεο, λα γίλνπλ πξάμε θαη βίσκα ζηνπο αλζξψπνπο, γηα έλα θαιχηεξν επίπεδν δσήο φισλ ησλ αλζξψπσλ. Δλ θαηαθιείδη ην «αεί θηινζνθείλ, πνιηηεύεζζαη θαη ζνθνζεξαπεύεζζαη», απηέο νη ηξεηο καγηθέο ιέμεηο-έλλνηεο, ζα πξέπεη λα απνηειέζνπλ αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο δηδαζθαιίαο, ζπνπδήο, κάζεζεο θαη παηδείαο γηα φινπο ηνπο αλζξψπνπο, απαίδεπηνπο θαη πεπαηδεπκέλνπο, ψζηε κέζα απφ ηε θηινζνθηθή παηδεία λα ελσζεί ε αλζξσπφηεηα ζε κηα εληαία παγθφζκηα θνηλσλία εηξεληθήο ζπλχπαξμεο, πνπ είλαη ε Ακθηθηπνληθή θνηλσλία, φπσο ζα νλνκάδεηαη, ψζηε «λα δνύκε όινη όπσο ζθεπηόκαζηε θαη όρη λα ζθεπηόκαζηε όπσο δνύκε». Απεπζχλνκαη ζε θάζε ζθεπηφκελν, κε ζπκπαληηθή νπκαληζηηθή ππεξζπλείδεζε άλζξσπν ηεο επηζηήκεο, ησλ γξακκάησλ θαη ησλ ηερλψλ, ηεο εηξήλεο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ, δηφηη ρξεηάδεηαη λα αληηζηαζνχκε απέλαληη ζηε βαξβαξφηεηα ηεο βηνκεραλίαο ησλ πνιέκσλ, δηφηη ην θάζε αλζξψπηλν νλ θάζεηαη επάλσ ζ’ έλα βαξέιη πνπ πεξηέρεη ηέζζεξηο ηφλνπο δπλακίηε, αθνχ 44 Ησάλλνπ Μ. Καξαθψζηα: Κξηηηθή ζηε κεηαθπζηθή ζθέςε κε βάζε ηνλ Πιάησλα, Δθδφζεηο «Γξφκσλ», Αζήλα 2007, ζην θεθάιαην: «Ζ θηινζνθία σο ζεξαπεπηηθφο ιφγνο ζηελ πγεία ηνπ αλζξψπνπ", ζει. 69-74. Ησάλλνπ Μ. Καξαθψζηα: Λεμηθό θηινζνθηθώλ γλώζεσλ, Δθδφζεηο «Γηελεθέο», Αζήλα 2008, ιήκκα «ζνθνζεξαπεπηηθή-ζνθνζεξαπεία», ζει. 382-390. 45 Ησάλλνπ Μ. Καξαθψζηα: Κξηηηθή ηνπ θηινζνθηθνύ θαη πνιηηηθνύ ιόγνπ. Ακθηθηπνληθή θηινζνθία θαη Δθαξκνζκέλε νθνζεξαπεπηηθή, Κεθ. Ζ΄ (ζει. 233-264) θαη Κεθ. Θ΄ (ζει. 267-314). 54 55 ππάξρνπλ ζηνλ θφζκν εγθαηαζηεκέλεο πάλσ απφ πελήληα ρηιηάδεο ππξεληθέο θεθαιέο, πνπ ε νιηθή ηνπο έθξεμε ζα εμαθαλίζεη θάζε ίρλνο δσήο. Γηα ην ιφγν απηφ: «Ζ κόλε καο ειπίδα λα ζσζνύκε από ηε βαξβαξόηεηα είλαη κία θνπιηνύξα εηξήλεο»46. 17. Δπηζηξνθή νινηαρώο ζηνπο Γειθνύο Ζ επηζηξνθή ζηνπο Γειθνχο δελ ζεκαίλεη επηζηξνθή ζην παξειζφλ, νχηε πξνγνλνιαηξεία νχηε ζξεζθνιεςία, αιιά ζεκαίλεη κειέηε, ζπνπδή, κάζεζε, αγσγή θαη παηδεία, γηα εκβάζπλζε ζην πεξηερφκελν, ζηελ νπζία, ζην πλεχκα θαη ζηε βησκαηηθή ηνπ Ακθηθηπνληθνχ ηδεψδνπο, ηεο δειθηθήο ηδέαο, πνπ ζεκαίλεη πλεπκαηηθή έλσζε φισλ ησλ αλζξψπσλ ηνπ θφζκνπ. εκαίλεη θσο Απνιιώλην, πνπ ζα ξίςεη ηηο θσηεηλέο ηνπ αθηίλεο ζηηο ζθνηεηλέο ζπλεηδήζεηο ησλ αλζξψπσλ, γηα λα ηνπο αθππλίζεη, ψζηε λα βγνπλ απφ ην «ζπήιαην» ηνπ θφζκνπ ησλ «ζθηώλ» θαη λα έξζνπλ ζηνλ θφζκν ηεο παηδείαο, ησλ «ηδεώλ», ηνπ πλεχκαηνο θαη ηεο αλζξσπηάο. Δίλαη επηηαθηηθφ θαζήθνλ φισλ θαη ηδίσο ησλ αλζξψπσλ ηεο δηαλφεζεο, λα απαιιαγνχκε απφ ηα δεζκά ησλ ζξεζθεπηηθψλ αληηιήςεσλ θαη πεπνηζήζεσλ πεξί ζεψλ. Δπηηέινπο, πξέπεη κε ηε γλψζε, κέζσ ηεο Ακθηθηπνληθήο παηδείαο, λα αληηζηαζνχκε ζηα παξαθκηαθά θαηλφκελα πνπ καο επηβάιινπλ ηα ζξεζθεπηηθά ηεξαηεία, ηα νπνία δηαηξνχλ ηνλ θφζκν αλάινγα κε ηα πηζηεχσ ηνπο. Γελ δηθαηνινγείηαη ζηνλ 21ν αηώλα λα δνύκε αθόκα κε ηνπο ζενύο ησλ ζξεζθεηώλ, πνπ αλαπηύρζεθαλ ζε ζθνηεηλέο επνρέο θαη βαζέσο πλεπκαηηθνύ ζθόηνπο γηα ηελ αλζξσπόηεηα. Σν θηινζνθηθφ πξφηαγκα ηνπ 21νπ αηψλα είλαη φηη πξέπεη, έλαληη ησλ πνιιψλ εζληθψλ ζεψλ, πνπ θαιιηεξγνχλ ηα κίζε αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνπο θαη δηράδνπλ έζλε θαη ιανχο, λα θαζηεξψζνπκε έλαλ θνηλό Θεό, πνπ λα ελψλεη φινπο ηνπο ιανχο αλεμάξηεηα απφ γιψζζα, ρξψκα, θπιή, ζξεζθεία ή άιιε ηδενινγία. Πνηνο είλαη απηφο ν ζεφο; Ο θνηλφο φισλ ησλ αλζξψπσλ Θεφο είλαη ην θσο πνπ εθπέκπνπλ νη Γειθνί, ην πλεχκα πνπ πεξηθιείεη ν Ακθηθηπνληζκφο. Αο ζπλαηλέζνπκε θαη αο ζπγθιίλνπκε φινη ζ’ απηφ ην θσο θαη ζ’ απηφ ην πλεύκα, πνπ ζηφρν έρεη λα ελψλεη φινπο ηνπο αλζξψπνπο ηεο γεο θαη φρη λα δηαηξεί θαη λα ζθνηψλεη. Αο κε καο ρσξίδνπλ νη ζενί ησλ δηαθφξσλ ζξεζθεηψλ. Αο καο ελώλεη ην απνιιώλην θσο ησλ Γειθώλ, ην αζιεηηθό θσο ηεο αξραίαο Οιπκπίαο47, ην δεκνθξαηηθό θσο ηεο αξραίαο Αζήλαο θαη ηνπ αξραίνπ Θέξκνπ ηεο Αηησιηθήο πκπνιηηείαο. Απηφ ην θσο είλαη ν Θεφο φισλ καο. Σν θσο απηφ δελ ην παξέρεη θάπνηνο θαληαζηηθφο ζεφο θάπνηαο ζξεζθείαο, αιιά ε ίδηα ε θσηνδφηξα θύζε, πνπ ην παξέρεη απφ αγάπε αθεηδψο ζηα δεκηνπξγήκαηά ηεο, έλα απφ ηα νπνία είλαη θαη ν άλζξσπνο, θαη πνπ, σο αγάπε, ε θχζε είλαη Θεόο, δηόηη «ν θάζε ζεόο ησλ ζξεζθεηώλ δελ είλαη αγάπε, αιιά ε αγάπε είλαη Θεόο». Ο ζπκπαληηθόο απηόο Θεόο είλαη ε ζσηεξία γηα ηελ αλζξσπφηεηα, πνπ ζήκεξα, ζηνπο ραιεπνχο θαηξνχο, ζαιαζζνδέξλεηαη ζηα καληαζκέλα θχκαηα ησλ γεξαθηψλ ηεο παγθφζκηαο εμνπζίαο ζε απφιπηε ζπλεξγαζία κε ηα ζξεζθεπηηθά ηεξαηεία, πνπ απνκάθξπλαλ ηνλ άλζξσπν απφ ηνλ πξαγκαηηθφ ηνπ ξφιν θαη πξννξηζκφ θαη ηνλ κεηέθεξαλ ζηα πεδία ηνπ θαλαηηζκνχ, ησλ πνιέκσλ, ησλ ζθαγψλ, ηεο αιιεινεμφλησζεο, ηεο θαηαζηξνθήο ησλ αμηψλ ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηνπ αλζξψπνπ απφ αλζξψπνπο (κε αλζξψπνπο), πνπ ηνπο ιείπεη ε αλζξσπηζηηθή-Ακθηθηπνληθή παηδεία. Γηα λα κπεζεί θαλείο ζ’ απηφ ην θσο θαη ζ’ απηφ ην πλεύκα, δελ κπνξεί αιιηψο, αλ δελ ην ζπνπδάζεη, δελ ην κειεηήζεη ζε βάζνο, πιάηνο θαη έθηαζε θαη δελ γίλεη βαζχο γλψζηεο θαη θνηλσλφο ηνπ, κέζσ ηεο Ακθηθηπνληθήο θηινζνθίαο θαη εθαξκνζκέλεο ζνθνζεξαπεπηηθήο, ηεο νιπκπηαθήο παηδείαο θαη ηεο δεκνθξαηηθήο αγσγήο θαη παηδείαο. Γελ κπνξεί κφλν κε κηα απιή αλαθνξά ζην παξειζφλ λα απνθηήζεη θαλείο ζπλείδεζε θαη βαζηά γλψζε ησλ κεγάισλ απηψλ ηδεσδψλ, πνπ άθκαζαλ ζηα ηέζζαξα ζεκαληηθά θέληξα ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ θφζκνπ, ηνπο αξραίνπο Γειθνχο, ηελ αξραία Οιπκπία, ηελ αξραία Αζήλα, ηνλ αξραίν Θέξκν. ηα ηέζζεξα απηά θέληξα ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ είλαη επηηαθηηθή αλάγθε λα ηδξπζεί θαη λα ιεηηνπξγεί, απφ ζήκεξα θαη ζην κέιινλ, έλα Διεύζεξν Παλεπηζηήκην 46 Γθακπξηέι Γθαξζία Μάξθεο, δηάζεκνο Κνινκβηαλφο ζπγγξαθέαο (1927-2014). Ησάλλνπ Μ. Καξαθψζηα: Ζ θηινζνθία ηεο Ακθηθηπνληθήο παηδείαο, εθδφζεηο «Γσδψλε», Αζήλα, 2006. 47 55 56 Αλζξσπηζηηθώλ πνπδώλ, κε ηέζζεξηο ρνιέο, ήηνη Η) ηε ρνιή ηεο Ακθηθηπνληθήο θηινζνθίαο θαη ΗΗ) ηε ρνιή ηεο εθαξκνζκέλεο ζνθνζεξαπεπηηθήο ζηνπο Γειθνύο, ΗΗΗ) ηε ρνιή ηεο νιπκπηαθήο παηδείαο ζηελ Οιπκπία, ΗV) ηε ρνιή πνιηηηθήο θηινζνθίαο ζηελ Αζήλα, γηα ηε κειέηε θαη ζπνπδή ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο θαη ηνλ πνιηηηζκφ θαη, ηέινο, Σκήκα ηεο πνιηηηθήο θηινζνθίαο ηεο Αζήλαο λα ιεηηνπξγεί ζην Θέξκν ηεο Αηησιίαο, γηα ηε ζπνπδή θαη κειέηε ηνπ πνιηηεχκαηνο ηεο αηησιηθήο πκπνιηηείαο, πνπ ιεηηνχξγεζε θαηά ηνλ πην δεκνθξαηηθφ ηξφπν απφ ην 367 κέρξη ην 189 π.Υ. Παξάιιεια κε ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ησλ θηινζνθηθψλ ρνιψλ ζηα ηέζζαξα απηά πνιηηηζηηθά θέληξα, ζα πξέπεη δηθαησκαηηθά λα επηδηψμνπκε, σο πνιηηηζηηθή Διιάδα, κέινο ηεο παγθφζκηαο θνηλσλίαο θαη γηα ην θαιφ φιεο ηεο αλζξσπφηεηαο, λα κεηαθεξζνχλ Η) ε έδξα ηνπ Οξγαληζκνχ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (Ο.Ζ.Δ.) ζηνπο Γειθνχο, δηφηη εθεί γελλήζεθαλ θαη άθκαζαλ νη Ακθηθηπνλίεο, πνπ αδειθψλνπλ ην απνιιψλην θσο κε ην Ακθηθηπνληθφ πλεχκα θαη πνπ απηά ελψλνπλ φιε ηελ αλζξσπφηεηα ζε κηα εληαία παγθφζκηα πλεπκαηηθή θνηλσλία, ηελ Ακθηθηπνληθή. ΗΗ) Να ηεινχληαη ζε κφληκε βάζε νη νιπκπηαθνί αγψλεο ζηελ αξραία Οιπκπία, δηφηη εθεί γελλήζεθαλ θαη ιεηηνχξγεζαλ γηα εμαθφζηα θαη πιένλ ρξφληα. ΗΗΗ) Να κεηαθεξζεί ε έδξα ηνπ Γηεζλνχο Γηθαζηεξίνπ ζηελ Αζήλα, φπνπ ιεηηνχξγεζε ζηελ αξραηφηεηα ην δηθαζηήξην ηεο Ζιηαίαο θαη λα επηζηξαθνχλ ηα κάξκαξα ηνπ Παξζελψλα ζηε γελέηεηξά ηνπο. Ζ ζχγρξνλε Διιάδα, αλ απνθηήζεη απηά πνπ παξαπάλσ πξνηείλνληαη, δελ ζα είλαη κφλν γηα ηελ Διιάδα, αιιά γηα νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Ζ Διιάδα, ην κηθξφ ζε έθηαζε κέγεζνο, είλαη κεγάιν κέγεζνο ζε πνιηηηζκφ θαη, σο εθ ηνχηνπ, αληί λα επηθξαηνχλ ζηνλ θφζκν νη κεγάιεο δπλάκεηο ηνπ πιηθνηερληθνχ πνιηηηζκνχ θαη ηεο πνιεκηθήο ηζρχνο, πνπ θαηαπηέδνπλ ηνπο ιανχο θαη ηνπο θξαηνχλ ζην δηαξθέο άγρνο ησλ πνιέκσλ, λα επηθξαηεί ε Μεγάιε Διιάδα ηνπ πλεπκαηηθνύ πνιηηηζκνύ. Ζ Διιάδα κπνξεί λα πεηχρεη απηνχο ηνπο κεγάινπο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο, αλ ην ζειήζνπλ νη Παλέιιελεο θαη νη αλά ηνλ θφζκν θηιέιιελεο. Μφλν κε έλαλ αλά ηνλ θφζκν ελσκέλν ειιεληζκφ κπνξνχκε λα πεηχρνπκε ην αθαηφξζσην. Σν πλεχκα πξέπεη, επηηέινπο, λα ππεξηζρχζεη ηεο χιεο. «Έζεηαη ήκαξ…». Ζ Διιάδα ηεο δηαίξεζεο θαη ηνπ θνκκαηνθξαηηθνχ ζπζηήκαηνο κηαο παξαθκαζκέλεο επνρήο κπνξεί λα γίλεη ε Διιάδα ηεο ζπλαίλεζεο, ηεο ζχγθιηζεο, ηεο ελφηεηαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ ζηε λέα, κεηακνληέξλα επνρή, ψζηε λα δηαδξακαηίζεη ηνλ παγθφζκην ξφιν ηεο, σο κεηξόπνιε ρώξα ηνπ πνιηηηζκνύ. Καη αλ απηφ δελ ην ζέινπλ νη εμνπζίεο, πνπ θξαηνχλ απηή ηε ρψξα κηθξή, θησρή θαη αδχλακε, ν ιαφο ζα πξέπεη ν ίδηνο λα πάξεη ζηα ρέξηα ηνπ ηε κνίξα απηνχ ηνπ ηφπνπ θαη λα πεη ζ’ φινπο απηνχο, ληφπηνπο θαη μέλνπο: επηηέινπο, αθήζηε λ’ αλνίμεη ην ηξηαληάθπιιν γηα λα επσδηάζεη απ’ ην άξσκά ηνπ ε Διιάδα θαη ν θφζκνο φινο. Αθήζηε ζηελ άθξε ηα ζηελά ζπκθέξνληά ζαο γηα λ’ αλαζάλεη ιίγν απηφο ν ηφπνο, πνπ δελ είλαη κφλν δηθφο καο, αιιά θαη δηθφο ζαο θαη φισλ ησλ αλζξψπσλ ηνπ θφζκνπ, πνπ πξνζβιέπνπλ ζηελ πνιηηηζηηθή Διιάδα. Αο ζπκεζνχκε ην γέξν ηνπ Μνξηά, Θεφδσξν Κνινθνηξψλε, πνπ φηαλ έγηλε ην παλεπηζηήκην ζηελ Αζήλα έδεημε πξνο ηα εθεί, ιέγνληαο: «Απηό ζα θάεη ηα αλάθηνξα». Καη απνδείρζεθε πξνθεηηθφ! Έηζη θαη ηψξα κπνξνχκε λα πνχκε: Σα κεγάια θέληξα ηεο εμνπζίαο θαη ηα ηεξαηεία ησλ ζξεζθεηψλ ζα ηα γθξεκίζνπλ νη ηέζζεξηο θηινζνθηθέο ρνιέο, πνπ, σο αλσηέξσ πξνηείλνληαη γηα λα ιεηηνπξγήζνπλ, πξνθεηκέλνπ ε Διιάδα λα γίλεη ην πλεπκαηηθφ θέληξν ηνπ ζχγρξνλνπ παγθφζκηνπ νπκαληζηηθνχ πνιηηηζκνχ. Με ηελ Ακθηθηπνληθή, νιπκπηαθή θαη δεκνθξαηηθή παηδεία, πνπ ζα παξέρνπλ νη ρνιέο, ηα κέιε ηεο παγθφζκηαο θνηλσλίαο ζα θηάζνπλ ζ’ έλα πςειφ επίπεδν ζπλαίλεζεο θαη ζπλεξγαζίαο, πνπ ζα ζεκαίλεη δέζκεπζε απέλαληη ζην δηαθνξεηηθφ θαη ζην επηηαθηηθφ θαζήθνλ ηεο κέξηκλαο θαη ηεο δηαρείξηζεο φισλ ησλ ππνζέζεσλ πνπ αθνξνχλ ηνλ άλζξσπν, σο ζπκπαληηθή αμία θαη φιε ηελ αλζξσπφηεηα, ζαλ κία εληαία παγθφζκηα αλζξσπηζηηθή πνιηηηθή θνηλσλία, ρσξίο πνιέκνπο θαη βία, ρσξίο θηψρεηα θαη πείλα, ρσξίο πφλν, αξξψζηηεο θαη δπζηπρία. Ζ Ακθηθηπνληθή θαη νιπκπηαθή Διιάδα ηνπ πνιηηηζκνχ ζέιεη ηελ παγθφζκηα ζπλχπαξμε αλζξψπσλ, ιαψλ θαη πνιηηηζκψλ. Γη’ απηφ θαη ελψλεη φινπο ηνπο ιανχο κέζσ ηεο παηδείαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ. ,ηη δηαθνξεηηθφ καο ρσξίδεη δελ ην απνξξίπηνπκε, αιιά ζπλαηλνχκε ζ’ εθείλν πνπ καο ελψλεη φινπο θαη είλαη πξνο ην ζπκθέξνλ φισλ καο. Ο πφιεκνο δελ ελψλεη αιιά ζθάδεη, ελψ ε εηξήλε καο ελψλεη θαη είλαη πξνο ην ζπκθέξνλ φισλ καο. Δδψ κπνξνχκε λα ζπλαηλνχκε. Οη δηαθνξεηηθέο ζξεζθείεο κε δηαθνξεηηθνχο ζενχο 56 57 θαλαηίδνπλ θαη δηράδνπλ ηνπο ιανχο, ελψ ην Ακθηθηπνληθφ πλεχκα θαη ην απνιιψλην θσο ελψλεη φινπο ηνπο ιανχο. Αο ζπλαηλνχκε γη’ απηά πνπ καο ελψλνπλ θαη ν θαζέλαο αο θξαηάεη ην δηαθνξεηηθφ πνπ έρεη θαη δελ καο ελψλεη, γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Ο Ακθηθηπνληζκφο δελ θαηαξγεί θακηά ζξεζθεία. Καηαζέηεη, φκσο, ηελ αληίζεζή ηνπ φηη νη ζξεζθείεο δηαηξνχλ ηνπο ιανχο. Ζ αγάπε είλαη ζεόο θαη θαλέλαο ζεόο δελ είλαη αγάπε. Αλ αγαπνχκε ηνπο ζπλαλζξψπνπο καο θαη δελ βιέπνπκε θαλέλαλ ζαλ ερζξφ, ηφηε ληθήηξηα είλαη ε αγάπε, ηελ νπνία θαλέλαο ιαφο δελ απνξξίπηεη. ινη ηελ ζέινπλ, αιιά ηε ζέιεζή ηνπο δελ ηελ θάλνπλ πξάμε, δηφηη δελ θαηαβάιινπλ ζπιινγηθή πξνζπάζεηα λα ηελ απνθηήζνπλ. Γηα λα πεηχρνπκε ην ελσηηθφ πλεχκα πνπ καο ρξεηάδεηαη γηα λα ζπλππάξμνπκε ζε κηα εληαία παγθφζκηα ηδαληθή θνηλσλία, φπσο ηαηξηάδεη ζε πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο, ρξεηάδεηαη ε Ακθηθηπνληθή παηδεία φισλ ησλ αλζξψπσλ, πνπ καδί κε ηελ νιπκπηαθή θαη ηε δεκνθξαηηθή, ν θφζκνο ζα γίλεη θαιχηεξνο, δηθαηφηεξνο θαη αλζξσπηλφηεξνο. Μεξηθνί, πνπ είλαη πνιέκηνη ηεο ζπλχπαξμεο ησλ αλζξψπσλ γηα ηα δηθά ηνπο απνθιεηζηηθά ζπκθέξνληα, ζεσξνχλ φηη είλαη αδχλαηε ε παγθφζκηα ζπλχπαξμε ησλ αλζξψπσλ. Δδψ ζα αλαθέξσ φηη ζηε ζθέςε ηνπ πην έγθπξνπ πνιηηηθνχ ηεο αξραηφηεηαο, ηνπ κεγάινπ Πεξηθιή (490-429 π.Υ.), επηθξαηνχζε αθιφλεηε ε πεπνίζεζε φηη ε ζπλεξγαζία φισλ ησλ ιαψλ ηνπ θφζκνπ είλαη εθηθηή κε ην αδηάβιεην θαη παλαλζξώπηλν πλεύκα ησλ Ακθηθηπνληώλ. Αο ζεκεησζεί φηη ν Πεξηθιήο εκπλεχζηεθε απφ ηηο Ακθηθηπνλίεο θαη δεκηνχξγεζε ην παλειιήλην ζπλέδξην ζηελ Αζήλα, γηα δηαξθή εηξήλε θαη ειεπζεξία ησλ ζαιαζζψλ. Αο γίλεη, ινηπφλ, ζπλείδεζε ζε φινπο ηνπο αλζξψπνπο θαη αο εκπλεπζηνχκε θαη εκείο απφ ην θσο θαη ην πλεύκα ηνπ πξνεγεζέληνο απηνχ κεγάινπ πνιηηηζκνχ, πνπ είρε αλαπηπρζεί ζηα ηέζζεξα παξαθάησ θέληξα ηνπ αξραηνειιεληθνχ θφζκνπ. 18. Σα ηέζζεξα θέληξα ηνπ αξραηνειιεληθνύ πνιηηηζκνύ Ο ειιεληθφο πνιηηηζκφο (αξραίνο-ζχγρξνλνο) είλαη αλζξσπνθεληξηθφο πνιηηηζκφο, δειαδή θέληξν απηνχ ηνπ πνιηηηζκνχ είλαη ν άλζξσπνο. Απηφο ν πνιηηηζκφο είλαη ην κεγάιν κέγεζνο, πνπ έρεη ηεξάζηηεο δηαζηάζεηο θαη θάλεη ηε κεγάιε πλεπκαηηθή-πνιηηηζηηθή Διιάδα. κσο, ε πνιηηηθή εμνπζία ζηε λεφηεξε Διιάδα δελ επέζηξεςε ζηηο ξίδεο ηεο θαη δελ αθνκνίσζε ζηε δσή ηνπ ειιεληθνχ ιανχ ην ηεξάζηην απηφ κέγεζνο πνπ ιέγεηαη ειιεληθφο πνιηηηζκφο. Με άιια ιφγηα, ν αξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο έκεηλε έμσ απφ ην πνιηηηθννηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ γίγλεζζαη ηεο λεφηεξεο ειιεληθήο θνηλσλίαο, δηφηη επηθξάηεζαλ ζηελά αηνκηθά, νηθνλνκηθά, θνκκαηηθά, εθθιεζηαζηηθά θαη άιια ζπκθέξνληα, ηα νπνία απνκάθξπλαλ ηνλ Έιιελα πνιίηε απφ ηελ πνιηηηθή θαη ηνλ θαηέζηεζαλ άηνκν θαη ππήθνν ζ’ έλα απζηεξά ειεγρφκελν αηνκνθεληξηθφ πνιηηηθν-νηθνλνκηθφ θαη ζξεζθεπηηθφ ζχζηεκα. πγθεθξηκέλα, ε λεφηεξε, κεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1821, Διιάδα απνθφπεθε ζρεδφλ πιήξσο απφ ηνλ θνξκφ ηνπ δέλδξνπ ηνπ αξραηνειιεληθνχ πνιηηηζκνχ ηεο θαη εηζήγαγε λέα πξφηππα, εληειψο μέλα πξνο ηελ ηδηνζπγθξαζία θαη ςπρνζχλζεζε ηνπ ειιεληθνχ ιανχ. Αληί ινηπφλ, κεηά ηελ απειεπζέξσζε ηνπ ειιεληθνχ έζλνπο απφ ηελ ηνπξθηθή δνπιεία, νη πνιηηηθέο εγεζίεο ηεο Διιάδαο λα επαλαζπλδέζνπλ ηε λεφηεξε Διιάδα κε ην κεγάιν κέγεζνο ηνπ αξραηνειιεληθνχ πνιηηηζκνχ θαη λα βαδίζνπλ πάλσ ζηα ρλάξηα εθείλνπ ηνπ πνιηηηζκνχ, έθνςαλ παληειψο ηνλ νκθάιην ιψξν θαη δελ ηνλ θαζηέξσζαλ, σο αγσγή θαη παηδεία, ηφζν ζηα ειιεληθά ζρνιεία φζν θαη ζηελ ειιεληθή θνηλσλία, θαη, δπζηπρψο, ε Διιάδα αιιά θαη ν θφζκνο έγηλε αθφκα πην θησρφο, γηαηί έλαο αζάλαηνο αλζξσπνθεληξηθφο πνιηηηζκφο ζάθηεθε θάησ απφ ηα εξείπηα κηαο παξαθκαζκέλεο αλζξσπφηεηαο. Σα ηέζζεξα θπξηφηεξα θέληξα ηνπ αξραηνειιεληθνχ πνιηηηζκνχ, πξνο ηα νπνία ζα έπξεπε λα ζηξαθεί ην λεφηεξν ειιεληθφ θξάηνο, κεηά ηελ απειεπζέξσζή ηνπ είλαη ηα αθφινπζα: Η) Οη αξραίνη Γειθνί, κε ηε δειθηθή-Ακθηθηπνληθή ηδέα, πνπ είλαη ην παλαλζξψπηλν ηδεψδεο πνπ ελζαξθψλεη ην Ακθηθηπνληθφ πλεχκα θαη ην απνιιψλην θσο, πνπ ίζρπζε, αλαπηχρζεθε θαη κεγαινχξγεζε σο πνιηηηθφο θαη ζξεζθεπηηθφο ζεζκφο ζηηο πφιεηο-θξάηε ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ θφζκνπ κε ζπνπδαηφηεξν θέληξν ηνπο Γειθνχο, πνπ ππήξμαλ ην ζχκβνιν ηεο πλεπκαηηθήο ελφηεηαο θαη αθκήο ησλ Διιήλσλ. Οη ειιεληθέο Ακθηθηπνλίεο, κε 57 58 ζπνπδαηφηεξε ηε δειθηθή, ηεο νπνίαο ε αξρή αλάγεηαη ζην 1522 π.Υ., απνηεινχλ ηε κεγαιχηεξε θαηάθηεζε ηνπ αλζξσπίλνπ πλεχκαηνο κέζα ζην βάζνο ηεο παλάξραηαο ηζηνξίαο καο. ΗΗ) Ζ Αξραία Αζήλα κε ηελ Αζελαίσλ πνιηηεία θαη ην πνιίηεπκα ηεο πην ηέιεηαο δεκνθξαηίαο, ήηνη ηε δεκνθξαηία ηεο ηζνλνκίαο, ηεο ηζεγνξίαο θαη ηεο ηζνπνιηηείαο, πνπ γελλήζεθε ην 508/507 π.Υ. επί Κιεηζζέλε θαη κεγαινχξγεζε επί κεγάινπ Πεξηθιή ηνλ 5ν π.Υ. ρξπζνύλ αηώλα, κε ηα αζάλαηα κλεκεία ηεο Αθξφπνιεο, ηνλ Παξζελψλα, ηελ Πλχθα, ην βήκα ηεο απζεληηθήο δεκνθξαηίαο θ.ά. ΗΗΗ) Ζ αξραία Οιπκπία κε ην αζάλαην νιπκπηαθφ ηεο πλεχκα θαη ηνπο νιπκπηαθνχο αγψλεο, νη νπνίνη θαζηεξψζεθαλ ην 6.591 π.Υ. ζηελ αξραία Οιπκπία, επαλαιήθζεθαλ πεξί ηηο 544 ή 575 θνξέο, νπφηε έθηνηε έπαπζαλ, αλαβίσζαλ δε ην 776 π.Υ. θαη ζπλερίζηεθαλ κέρξη ην 385 κ.Υ., νπφηε εγθαηαιείθζεθε ν ηεξφο ρψξνο ηεο αξραίαο Οιπκπίαο, ιφγσ ηνπ δησγκνχ ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ πλεχκαηνο απφ ηνπο βπδαληηλνχο απηνθξάηνξεο. πλνιηθά, απφ ην 6.591 π.Υ. κέρξη ην 385 κ.Υ. έγηλαλ ζηελ αξραία Οιπκπία πεξί ηνπο 865 ή 834 νιπκπηαθνί αγψλεο. Ζ ηειεπηαία αλαβίσζε έγηλε ηελ 25ε Μαξηίνπ ηνπ 1896 ζηελ Αζήλα. Έθηνηε έραζαλ ηελ αίγιε ηνπο θαη εκπνξεπκαηνπνηήζεθαλ πεξηθεξφκελνη, ζαλ γπξνιφγνη, αλά ηνλ θφζκν, κέρξη πνπ επαλήιζαλ ην 2004 ζηε γελέηεηξά ηνπο, γηα λα απνηειέζνπλ θαη πάιη έλα κεγάιν ζηαζκφ ζηελ παγθφζκηα ηζηνξία ηνπ πνιηηηζκνχ, αιιά πνπ απηφ ην φλεηξν ήηαλ φλεηξν κηαο κφλν ζεξηλήο λχθηαο. IV) Ο αξραίνο Θέξκνο κε ην πνιίηεπκα ηεο νκνζπνλδηαθήο δεκνθξαηίαο ηεο αηησιηθήο πκπνιηηείαο, πνπ άθκαζε απφ ην 367 έσο ην 189 π.Υ. θαη πνπ απνηειεί γηα ηε ζεκεξηλή Δπξψπε ην πην ηέιεην ππφδεηγκα γηα κηα επξσπατθή πκπνιηηεία φισλ ησλ αλζξψπσλ, φισλ ησλ ιαψλ θαη φισλ ησλ πνιηηηζκψλ, ζηα πξφηππα ηελ αηησιηθήο πκπνιηηείαο. 19. Διεύζεξν παλεπηζηήκην αλζξσπηζηηθώλ ζπνπδώλ Γηα λα αλαβηψζεη ε δειθηθή ηδέα θαη λα αλαπηπρζεί θαη θαιιηεξγεζεί ην αζάλαην Ακθηθηπνληθφ πλεχκα θαη ηδεψδεο θαη γηα λα ιάκςεη παγθφζκηα ην εηξεληθφ απνιιψλην θσο, ζα πξέπεη νη ζεκεξηλνί Γειθνί λα μαλαγίλνπλ ην παγθφζκην πλεπκαηηθφ θέληξν, γηα λα επηθξαηήζεη ζηνλ θφζκν ε ςπρηθή ελφηεηα ησλ ιαψλ θαη ε ζπλχπαξμε φισλ ησλ αλζξψπσλ. Δπεηδή ε δηαίξεζε ηεο αλζξσπφηεηαο νθείιεηαη θαη ζηηο ζξεζθείεο, πνπ αζθνχλ άκεζε επίδξαζε ζηνπο ιανχο, ζα πξέπεη λα θαζηεξσζεί, σο θνηλή γηα φινπο ζεφηεηα, ν Απόιισλ, ν νπνίνο εθθξάδεη, φρη ηε δχλακε θάπνηνπ ζενχ, αιιά ηε δχλακε ηνπ απνιιψληνπ πλεχκαηνο, πνπ ελψλεη θαη ελαξκνλίδεη ηηο αληηζέζεηο αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνπο. Ζ θαζηέξσζε θνηλήο παξαδνρήο κηαο κφλν ζεφηεηαο γηα φινπο θαη φρη πίζηεο θαη ιαηξείαο ζ’ έλαλ θάπνην ζεφ, ζα απνηειέζεη γηα φινπο ηνλ ζπλδεηηθφ θξίθν αλάκεζα ζηνπο ιανχο δηαθνξεηηθψλ ζξεζθεηψλ θαη δνγκάησλ. Ζ παξαδνρή κηαο ζεφηεηαο, ήηνη ηνπ απνιιώληνπ θσηόο θαη φρη ηνπ ίδηνπ ηνπ Απφιισλα σο ζενχ ηεο ειιεληθήο αξραηφηεηαο, δελ θαηαξγεί θακία ζξεζθεία, νχηε απνηειεί εηδσινιαηξία, αιιά ζηνρεχεη ζην λα ακβιχλεη ηηο ζξεζθεπηηθέο αληηζέζεηο θαη λα νδεγήζεη ηνπο αλζξψπνπο ζηε κεηαμχ ηνπο ζπλαίλεζε θαη ζπλελλφεζε γηα ηελ ηφζν αλαγθαία θαη επηβεβιεκέλε ζπλχπαξμε. Γηα λα γίλνπλ φινη νη άλζξσπνη αδειθνί (= α-Γειθνί), θαζψο θαη νη Γειθνί, ζήκεξα, παγθφζκην πλεπκαηηθφ θέληξν, πξνηείλεηαη θαη πξέπεη λα ηδξπζεί θαη λα ιεηηνπξγεί εθεί έλα «ειεύζεξν παλεπηζηήκην αλζξσπηζηηθώλ ζπνπδώλ», ζην νπνίν λα αλήθεη ε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεζζάξσλ θχθισλ ζπνπδψλ, φπσο δείρλεη ην Γηάγξακκα 12. Γηα λα γίλεη ην παλεπηζηήκην απηφ, ρξεηάδεηαη πξσηίζησο ε πνιηηηθή βνχιεζε κηαο θσηηζκέλεο πνιηηηθήο εγεζίαο, ε νπνία ζα πξέπεη λα αληηιεθζεί ην κέγεζνο θαη ηε κεγάιε ζεκαζία κηαο ηέηνηαο παηδείαο, φπσο είλαη ε Ακθηθηπνληθή παηδεία, ηελ νπνία πξέπεη λα απνθηνχλ φινη, αλεμάξηεηα απφ επάγγεικα ή ηέρλε πνπ αζθνχλ ή απφ άιιε παηδεία ή κφξθσζε πνπ έρνπλ. Ζ Ακθηθηπνληθή παηδεία είλαη μερσξηζηή, ηδηαίηεξε παηδεία θαη δελ πξέπεη λα ζπγρέεηαη κε νπνηαδήπνηε άιιε παηδεία. Ζ Ακθηθηπνληθή παηδεία είλαη αγσγή θαη παηδεία πλεπκαηηθή, παηδεία ηνπ πνιηηηζκέλνπ αλζξψπνπ, αγσγή αλζξσπηζηηθή, αγσγή εηξήλεο, ειπίδαο, ζπλαδέιθσζεο θαη ζπλχπαξμεο ησλ ιαψλ. Ζ Ακθηθηπνληθή παηδεία δελ παξέρεηαη πνπζελά ζήκεξα ζηνλ θφζκν θαη ζε θαλέλα ζρνιείν ή παλεπηζηήκην. Γη’ απηφ εθεί 58 59 ζηνπο Γειθνχο πξέπεη λα θηηζηεί θαη λα ιεηηνπξγεί ην παλεπηζηήκην αλζξσπηζηηθψλ ζπνπδψλ ή ζην εθεί ππάξρνλ ζπίηη ηνπ Άγγεινπ ηθειηαλνχ, πνπ ζήκεξα είλαη κνπζείν, λα ζηεγαζηεί ην πξψην ειεχζεξν παλεπηζηήκην αλζξσπηζηηθψλ ζπνπδψλ, ήηνη ην παλεπηζηήκην ησλ Γειθψλ, γηα λα γίλνπλ θαη πάιη νη Γειθνί ν «νκθαιόο ηεο γεο». Ζ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ αλζξσπηζηηθνχ παλεπηζηεκίνπ ζηε γελέηεηξα γε ηεο δειθηθήο ηδέαο, ζηγά-ζηγά θαη κε ηνλ θαηξφ, ζα αθππλίζεη ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ ίδξπζε θαη άιισλ Ακθηθηπνληθψλ (αλζξσπηζηηθψλ) παλεπηζηεκίσλ ζηνλ θφζκν, δηφηη ζα ππάξρεη ν ππξήλαο θαη ην θέληξν, πνπ ζα ρξεζηκνπνηείηαη σο ππφδεηγκα θαη παξάδεηγκα πξνο κίκεζε. Οη άλζξσπνη ησλ ζεκεξηλψλ θνηλσληψλ, αλ δελ απνθηήζνπλ αγσγή, παηδεία θαη ζπλείδεζε Ακθηθηπνληθή, νπδέπνηε ζα βγνπλ απφ ηνλ θφζκν ησλ «ζθηώλ» θαη πνηέ δελ ζα αληηθξίζνπλ ηνλ θφζκν ησλ «ηδεώλ», δειαδή ηεο παηδείαο, ηνπ θσηφο, ηεο αξκνλίαο. Οη εγεζίεο, βέβαηα, ησλ ζξεζθεηψλ θαη ησλ δνγκάησλ κπνξεί λα είλαη αληίζεηεο κε ηε ιεηηνπξγία ζηνλ θφζκν Ακθηθηπνληθψλ (αλζξσπηζηηθψλ) παλεπηζηεκίσλ, δηφηη φζν νη ιανί κνξθψλνληαη θηινζνθηθά, πλεπκαηηθά, κε ηα δηδάγκαηα ηεο Ακθηθηπνληθήο θηινζνθίαο θαη ηεο εθαξκνζκέλεο ζνθνζεξαπεπηηθήο, ηφζν νη ζξεζθείεο εμαζζελνχλ δνγκαηηθά θαη ράλνπλ έδαθνο. ην παλεπηζηήκην απηφ ζα κπνξνχλ λα θνηηνχλ ειεχζεξα φινη νη άλζξσπνη, αλεμάξηεηα απφ θπιή, ρψξα, ρξψκα, ειηθία, γιψζζα, ζξεζθεία, πνιηηηθή ή θηινζνθηθή ηδενινγία. Ζ αγσγή θαη παηδεία ζην παλεπηζηήκην απηφ ζα παξέρεηαη ζπζηεκαηηθά θαη δελ ζα ζρεηίδεηαη κε νπνηαδήπνηε άιιε, δηφηη ε Ακθηθηπνληθή παηδεία είλαη παηδεία αλζξσπηζηηθή θαη παηδεία εηξήλεο, πνπ αθνξά φινπο θαη πνπ πξέπεη λα ηελ απνθηνχλ φινη, αλεμάξηεηα απφ άιιε αγσγή θαη παηδεία ή εθπαίδεπζε, φπσο γεληθή, επηζηεκνληθή, ηερλνινγηθή, ζενινγηθή θιπ. Δηδηθφηεξα, ε Ακθηθηπνληθή παηδεία είλαη γεληθεπκέλε παηδεία, πνπ έρεη σο αληηθείκελν δηδαζθαιίαο ηελ πλεπκαηηθή αλχςσζε ηνπ αλζξψπνπ, γχξσ απφ ηελ έλλνηα θαη αμία «άλζξσπνο» θαη ζε ζρέζε κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ζην νπνίν ππάξρεη, δεη, δεκηνπξγεί, αγσλίδεηαη θαη πξννδεχεη. Ζ Ακθηθηπνληθή παηδεία θαη αγσγή είλαη άζθεζε, αγψλαο, άζιεζε ζηελ θαιιηέξγεηα θαη αλχςσζε ηνπ πλεχκαηνο, πνπ είλαη ην δηαθξηηηθφ γλψξηζκα ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο απφ ηα άιια νληηθά ζηνηρεία ηεο θχζεο. ην ειεχζεξν παλεπηζηήκην αλζξσπηζηηθψλ ζπνπδψλ ζπνπδάδεηαη ην νθφλ. Σν νθόλ, απ’ ην νπνίν απνξξέεη ην «θηλνύλ αθίλεηνλ», ν Λόγνο, θαη πνπ είλαη ε ηέιεηα γλώζε, είλαη ζαθέο θαη ην αθέο, πνπ είλαη ε θαζαξόηεηα ηνπ Λόγνπ, είλαη αιεζέο θαη ην Αιεζέο, πνπ είλαη ην κε ππνθείκελν ζε ιήζε, ήηνη, θαηά ηνλ Ζξάθιεηην, «ην κε δχλφλ πνηε», δειαδή απηό πνπ δελ δύεη πνηέ θαη, θαηά ηνλ ίδην, απηό είλαη ην «αεί θχνλ», ήηνη ην δηαξθώο αλαδπόκελν, δειαδή ην θσηεηλό ή ην «αιεζηλά αιεζηλό», πνπ είλαη εζηθό θαη ην Ζζηθό, πνπ δελ είλαη νύηε ην λόκηκν νύηε ε «εζηθή ηνπ ακαξηάλεηλ θαη ζπγρσξείλ, ηνπ ππαθνύεηλ θαη πεηζαξρείλ», αιιά απηό πνπ έρεη ήζνο, θαη ήζνο είλαη απηό πνπ ην πξνζδηνξίδνπλ νη ηέζζεξηο αξραηνειιεληθέο ηεηξαθηύεο, πνπ αλά ηεηξαθηύλ αληηζηνηρεί θαη κηα ηεηξάδα, ήηνη: ΑΡΔΣΔ: θξόλεζε, ζσθξνζύλε, αλδξεία, δηθαηνζύλε, ΑΞΗΔ: θαιόλ, αγαζόλ, αιεζέο, ειεύζεξνλ, ΑΡΥΔ: ηηκή, ζέβαο, άκηιια, ζπκκεηνρή, ΗΓΑΝΗΚΑ: πγεία, επδαηκνλία, απηάξθεηα, έπαηλνο. Καηά ηνλ Ζξάθιεηην: «Ήζνο αλζξώπσ δαίκσλ». Ζ θαηάξγεζε ησλ πνιέκσλ θαη ε εηξεληθή ζπλχπαξμε αλζξψπσλ, ιαψλ θαη πνιηηηζκψλ ζα επηηεπρζεί κφλν κε ηελ νπζηαζηηθή αλαβίσζε ηεο δειθηθήο ηδέαο θαη ηνπ Ακθηθηπνληθνχ ηδεψδνπο. Γηα ην ζθνπφ απηφ, αλ ζέινπκε ν Ο.Ζ.Δ λα αληαπνθξίλεηαη ζηνλ νπζηαζηηθφ ηνπ ξφιν θαη ζηελ πξαγκαηηθή απνζηνιή ηνπ, ε έδξα ηνπ ζα πξέπεη λα κεηαθεξζεί απφ ηε Νέα Τφξθε, πφιε ηεο ππεξδχλακεο ησλ Ζ.Π.Α., ζηνπο ζεκεξηλνχο Γειθνχο, πνπ πνιηηηζκηθά είλαη ν «νκθαιόο ηεο γεο», θαη εθεί, κε ηε δχλακε ηνπ απνιιψληνπ θσηφο, πνπ ελψλεη φινπο ηνπο ιανχο, λα γίλνληαη νη Γεληθέο πλειεχζεηο θαη λα παίξλνληαη νη απνθάζεηο γηα ηελ θαζηέξσζε ηεο παγθφζκηαο εηξήλεο ζε κφληκε θαη δηαξθή βάζε, ψζηε λα κελ ππάξμεη πνηέ πφιεκνο πηα αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνπο πνπ φινη είκαζηε Ακθηθηύνλεο = αδειθνί γηα ηνπο Γειθνχο. Ζ δειθηθή ηδέα ζα σξηκάζεη, σο νπζία, πλεχκα θαη δηαδηθαζία θαη ζα γίλεη πξάμε δσήο, κφλν αλ απηή απνηειέζεη αληηθείκελν αγσγήο θαη παηδείαο, πξάγκα πνπ ζα επηηεπρζεί κε ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ειεχζεξνπ παλεπηζηεκίνπ αλζξσπηζηηθψλ ζπνπδψλ ζηνπο Γειθνχο. Σέινο, ζηφρνο ηεο Ακθηθηπνληθήο (αλζξσπηζηηθήο) παηδείαο είλαη ε έλσζε ησλ αλζξψπσλ γηα κηα παγθφζκηα ζπλχπαξμε, ε νπνία δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί, αλ νη άλζξσπνη δελ βγάινπλ απφ κέζα ηνπο ηνχο ζενχο, πνπ ηνπο επηβάιινπλ νη ζξεζθείεο θαη νη νπνίνη 59 60 (ζενί) δηαζπνχλ ηελ ςπρηθή ελφηεηα ησλ αλζξψπσλ θαη ρσξίδνπλ ηνπο ιανχο αλάινγα κε ηε ζξεζθεία ηνπο. Δλώ ην Ακθηθηπνληθό πλεύκα θαη ην απνιιώλην θσο καδί κε ην νιπκπηαθό θσο (νιπκπηαθή θιόγα) ελώλεη όινπο ηνπο αλζξώπνπο, όινπο ηνπο ιανύο, αλεμάξηεηα από ζξεζθείεο, γιώζζα, ρξώκα, θπιή, ηδενινγία. Ζ Ακθηθηπνληθή παηδεία, κε ηε δηδαζθαιία ηεο, θσηίδεη ηνπο ιανχο γηα λα ζπγθιίλνπλ πξνο απηφ πνπ ηνπο ελψλεη θαη φρη ζε απηφ πνπ ηνπο ρσξίδεη. Σνπο αλζξψπνπο ρσξίδνπλ, ηφζν ε βνπιηκία απφθηεζεο ρξεκάησλ, πέξα ησλ αλαγθαίσλ (πινπηνθξάηεο), φζν θαη ε ιαγλεία ηεο εμνπζίαο (εμνπζηαζηέο), αιιά θαη ν ζξεζθεπηηθφο θαλαηηζκφο, θπξίσο φζσλ πηζηεχνπλ ζην Ηζιάκ, πνπ έρεη επεξεάζεη βαζηά ηηο ζπλεηδήζεηο κεγάινπ ηκήκαηνο ηεο θνηλσλίαο κε ηνλ επηδησθφκελν απψηεξν ζηφρν Ηζιακνπνίεζεο νιφθιεξεο ηεο πθειίνπ, φπσο πξνθχπηεη θαη απφ ην αλαθεξφκελν ζηελ ππνζεκείσζε48 παξαλντθφ θαη αλζξσπνθηφλν απφζπαζκα ζπλέληεπμεο (κήλπκα) εγεηηθνχ ζηειέρνπο ησλ κνπζνπικάλσλ. Αληίζεηα, ν αζιεηηζκφο δείρλεη ην ζσζηφ δξφκν: Δλόηεηα ησλ ιαώλ όινπ ηνπ θόζκνπ. Σν νιπκπηαθφ θσο θαη πλεύκα ελψλεη ιανχο-έζλε-θξάηε-πνιηηηζκνχο. Σα θξάηε-έζλε ελψζεθαλ εθεί ζηε Βξαδηιία, ζην Μνπληηάι ηνπ 2014. Σν θάζε θξάηνο-έζλνο είρε ηε δηθή ηνπ ηδηαίηεξε παξνπζία, ηε δηθή ηνπ πνδνζθαηξηθή νκάδα, ηε δηθή ηνπ Δζληθή, κε ην δηθφ ηεο ρξψκα, ην εζληθφ, ηελ εζληθή ηεο νληφηεηα, θαηαγσγή θαη ηαπηφηεηα. Οη θίιαζινη θάζε ρψξαο-θξάηνπο-έζλνπο, κε αζιεηηθφ πλεχκα θαη ήζνο ππνζηήξηδαλ ηα δηθά ηνπο ρξψκαηα, ηα εζληθά, ηε δηθή ηνπο πνδνζθαηξηθή νκάδα. Γελ ράξηδαλ ην εζληθφ ηνπο ρξψκα ζε θαλέλα άιιν θξάηνο-έζλνο θαη, εάλ ε εζληθή ηνπο νκάδα έραλε, ζιίβνληαλ θαη έθιαηαλ, ελψ αλ θέξδηδε, πεηνχζαλ ζηα νπξάληα κε θξαπγέο θαη εθδειψζεηο ραξάο, κε εζληθέο ζεκαίεο, κέζα ζηηο νπνίεο ηπιίγνληαλ, ρφξεπαλ θαη ηξαγνπδνχζαλ ηνπο εζληθνχο ηνπο χκλνπο, κε θσηνγξαθίεο θαη ζπλζήκαηα απφ ηηο παηξίδεο ηνπο. Μέζα ζηελ πνιπρξσκία θαη ηε δηαθνξεηηθφηεηα ηίπνηα δελ ρψξηδε ηνπο ιανχο. Σα πάληα ηνπο έλσλαλ γχξσ απ’ ην ηδεψδεο ηνπ επ αγσλίδεζζαη. Μέζα ζηελ θάζε παηξίδα-ιαφ-έζλνο πξπηάλεπε ην ελσηηθφ πλεχκα, ην αζιεηηθφ, ην νιπκπηαθφ ηδεψδεο, ην πλεχκα ηεο ππεξνρήο ηεο θαιχηεξεο νκάδαο ηνπ θαιχηεξνπ θαη κε ήζνο αζιεηή. Σν πνδφζθαηξν, ην πην αγαπεηφ άζιεκα, αγψληζκα, παηρλίδη, ζηε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εζλψλ-ιαψλ ηνπ θφζκνπ, δείρλεη φηη ζηηο ζπλεηδήζεηο ησλ ιαψλ είλαη βαζηά ξηδσκέλε ε ηδέα ηεο παηξίδαο, ηνπ «θξάηνπο-έζλνπο». Γηα ηνπο ιανύο, νη παηξίδεο αεί δνπλ, ηα έζλε δελ πεζαίλνπλ! Με αθνξκή ηελ ηξνκεξή απηή δηαπίζησζε θαη βεβαηφηεηα, αο αλαινγηζηνχκε πφζν ζεκαληηθήο αμίαο είλαη ε ηδέα ηνπ «θξάηνπο-έζλνπο», κηα πνιηηηζκηθή έλλνηα θαη πξαγκαηηθφηεηα, ηελ νπνία ζέιεη λα ζβήζεη απφ ηνλ παγθφζκην ράξηε ε «λέα ηάμε πξαγκάησλ» ή ε ύπεξζελ ζπζηεκηθή νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή ειίη, πνπ επηδηώθεη λα θαηαζηήζεη ηνπο κηθξνύο ιανύο κηα εληαία καδνςπρή, ήηνη ζηελ επηδίσμή ηεο λα θαηαξγήζεη ην «έζλνοθξάηνο», κέζα από ηελ ηδενιεςία ηνπ δηεζληζκνύ θαη ηεο δήζελ πνιππνιηηηζκηθόηεηαο κε ζηόρν ηελ ππνηαγή όισλ ησλ «θξαηώλ-εζλώλ-ιαώλ-πνιηηηζκώλ» ζ’ έλα ππεξθξάηνο, κε κία ππεξθπβέξλεζε, κε έλα ύληαγκα, κηα ζξεζθεία, έλα λόκηζκα, κία ειεγρόκελε επηζηεκνληθή θνηλόηεηα κε όινπο ηνπο ιανύο ππεθόνπο ζ’ έλα παγθόζκην ζύζηεκα νιηγαξρηθήο-απηαξρηθήο δηαθπβέξλεζεο. Απηά ηα θεξχγκαηα ηεο δηάιπζεο ησλ «εζλώλ-θξαηώλ-ιαώλ-πνιηηηζκώλ» θαη ππαγσγήο ηνπο ζε κηα χπεξζελ ζπζηεκηθή ειίη, νη ίδηνη νη ιανί ηα απέξξηςαλ. Σν Μνπληηάι ηνπ 2014 ζηε Βξαδηιία θαη γεληθά ην αζιεηηθφ ηδεψδεο θαη ην νιπκπηαθφ πλεχκα απέδεημαλ πεξίηξαλα φηη ν παηξησηηζκφο θαη ε ηδέα ηνπ «έζλνπο-θξάηνπο» είλαη βαζηά ξηδσκέλα ζηηο ζπλεηδήζεηο ησλ ιαψλ φινπ ηνπ θφζκνπ. Καη θαλέλα «έζλνο-θξάηνο» δελ ζα ζειήζεη πνηέ λα ππνηάμεη ην «έζλνο-θξάηνο» ηνπ ζε κηα αληζηφξεηε παγθφζκηα αξρή θαη 48 «Δπηηξέςηε κνπ λα είκαη απνιύησο ζαθήο. Χο Μνπζνπικάλνη απνξξίπηνπκε ηελ δεκνθξαηία, απνξξίπηνπκε ηελ εθθνζκίθεπζε θαη ηελ ειεπζεξία θαη ηα αλζξώπηλα δηθαηώκαηα. Απνξξίπηνπκε όια απηά πνπ εζείο αζπάδεζηε σο ηδαληθά. Γελ ππάξρεη θάηη ηέηνην πνπ λα νλνκάδεηαη δεκνθξαηία ζην Ηζιάκ. ηαλ κηιάκε γηα ηελ αξία, ηζρύεη κόλν ν λόκνο ηεο αξία. Ο απώηεξνο ζηόρνο καο, σο Μνπζνπικάλνη, είλαη λα θαηαζηήζνπκε ην Ηζιάκ λα θπβεξλάεη όινλ ηνλ θόζκν. Ηζιακνπνίεζε νιόθιεξεο ηεο πθειίνπ, απηόο είλαη ν απώηεξνο ζθνπόο θάζε κνπζνπικάλνπ θαη θάζε θνηλόηεηαο. ηαλ απνθεθαιίδεηε ηνλ άπηζην, κελ ην θάλεηε αδηάθνξα, όπσο όηαλ ζθάδεηε έλα πξόβαην. ηαλ απνθεθαιίδεηε ηνλ άπηζην λα είζηε ζπγθεληξσκέλνη γηα λα λνηώζεηε ηελ εδνλή» (Haitham al Haddad, εγεηηθφ ζηέιερνο ησλ κνπζνπικάλσλ ζηελ Βξεηαλία. Απφζπαζκα ζπλέληεπμήο ηνπ ηελ 24-08-2014). 60 61 εμνπζία κε φινπο ηνπο ιανχο ππεθφνπο. Σν νιπκπηαθφ θσο, πνπ κε ηελ νιπκπηαθή θιφγα ελψλεη φινπο ηνπο ιανχο, φια ηα θξάηε-έζλε, αλεμάξηεηα απφ θπιή, ρξψκα, γιψζζα, ζξεζθεία ή άιιε ηδενινγία, ην Ακθηθηπνληθφ πλεχκα, πνπ ελζαξθψλεη ηελ παγθφζκηα εηξήλε θαη ην πνιίηεπκα ηεο άκεζεο δεκνθξαηίαο, κε ην νπνίν απηνθπβεξλψληαη νη ιανί, είλαη ηα ηξία κεγάια πνιηηηζκηθά κεγέζε θαη ηδεψδε, πνπ θακηά παγθφζκηα ηάμε, δχλακε, αξρή ή ηδενινγία δελ κπνξεί λα θαηαξγήζεη. Οη ιανί δελ είλαη δπκάξη πνπ κπνξείο λα ηνπο δπκψλεηο ζε κηα ζθάθε θαη λα ηνπο δίλεηο έλα πξνθαζνξηζκέλν ζρήκα, κνξθή. ινη νη ιανί-έζλε-θξάηε-πνιηηηζκνί δηθαηνχληαη θαη έρνπλ θαζήθνλ λα είλαη απηόλνκνη (= νη ίδηνη λα λνκνζεηνχλ), απηνηειείο (= νη ίδηνη λα θπβεξλνχλ), απηόδηθνη (=νη ίδηνη λα δηθάδνπλ). Σέινο, ην παξήγνξν κήλπκα ηεο κε θαηάξγεζεο ηνπ «έζλνπο-θξάηνπο», πνπ θαιιηεξγείηαη ζθφπηκα θαη επίκνλα απφ ηελ χπεξζελ ζπζηεκηθή νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή ειίη θαη πξνπαγαλδίδεηαη απφ ηα ζπζηεκηθά Μέζα Μαδηθήο Απνραχλσζεο (Μ.Μ.Α.), έξρεηαη απφ ην Μνπληηάι ηεο Βξαδηιίαο: Οη παηξίδεο αεί δνπλ, ηα έζλε δελ πεζαίλνπλ! Δπνκέλσο, Θεφο είλαη ην θσο ηεο θηινζνθίαο, ην ελσηηθφ φισλ ησλ αλζξψπσλ, πνπ θαζηεξψλεη ηελ αγάπε θαη ηε θηιία αλάκεζα ζηνπο ιανχο θαη πνπ απηφ ην θσο ην εθπέκπεη ην απνιιώλην θσο κε ην Ακθηθηπνληθό πλεύκα, ην αζιεηηθό ηεο Οιπκπίαο θσο θαη ην δεκνθξαηηθό ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο θσο. Με άιια ιφγηα, ν ζεόο δελ είλαη αγάπε, αιιά ε αγάπε49 είλαη Θεόο. Σν θσο είλαη Θεόο. Σν κήλπκα πνπ εθπέκπεη ε Ακθηθηπνληθή θηινζνθία είλαη: Θεόο όισλ ησλ αλζξώπσλ ζηε γε, είλαη ην θσο ηεο θηινζνθίαο, πνπ είλαη ν ελσηηθόο Θεόο όισλ ησλ αλζξώπσλ, ν ζπκπαληηθόο Θεόο, ελψ νη επί κέξνπο «ζενί» ησλ ζξεζθεηψλ, δειαδή νη εζληθνί «ζενί», δελ ελψλνπλ, αιιά δηράδνπλ ηνπο ιανχο. Παξαθάησ εηθνλίδεηαη ζρεηηθφ δηάγξακκα ηνπ ειεύζεξνπ παλεπηζηεκίνπ αλζξσπηζηηθώλ ζπνπδώλ κε ηηο ηέζζεξηο ρνιέο ηνπ: 49 «Οὒηνη ζπλέρζεηλ, ἀιιά ζπκθηιεῖλ ἔθπλ» (= Γε γελλήζεθα γηα λα κηζψ, αιιά γηα λ’ αγαπψ. νθνθιένπο, Αληηγόλε). 61 62 ΕΛΕΤΘΕΡΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΥΟΛΔ ΑΝΡΧΠΙΣΙΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ Α Β Γ ΑΜΦΙΚΣΤΟΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΦΙΛΟΟΦΙΑ ΔΦΑΡΜΟΜΔΝΗ ΦΙΛΟΟΦΙΑ ΑΤΘΔΝΣΙΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΟΦΟΘΔΡΑΠΔΤΣΙΚΗ Φηινζνθείλ Πνιηηεύεζζαη νθνζεξαπεύεζζαη Γ ΟΛΤΜΠΙΑΚΗ ΠΑΙΓΔΙΑ ΧΜΑΣΙΚΟΤ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ Δπ αγσλίδεζζαη50 ΒΟΗΘΗΣΙΚΑ ΣΜΗΜΑΣΑ Πλεπκαηηθό Καιιηηερληθό Δθδνηηθό-Μεηαθξαζηηθό Θεαηξηθό-Μνπζηθό, δσγξαθηθήο Μνπζεηαθό-ΔθζεζηαθόΈξγσλ ηέρλεο (Ι) εξγαζίαο ΑΛΛΟΙ ΥΧΡΟΙ (ΙΙ) (ΙΙΙ) άζιεζεο θηινμελίαο Γηάγξακκα 12 ιε ε αλζξσπφηεηα, κέζα απφ ηελ αλζξσπηζηηθή παηδεία πνπ ζα παξέρεη ην ειεύζεξν παλεπηζηήκην αλζξσπηζηηθώλ ζπνπδώλ, αο αλαθεξχμεη πσο νη ζενί ησλ ζξεζθεηώλ πέζαλαλ. Έλαο θαηλνχξγηνο πξαγκαηηθφο Θεφο αλαγελληέηαη κέζσ ηεο θηινζνθίαο, πνπ είλαη ην θως51, θαη απηφ αο δηαρπζεί αλά ηελ πθήιην, γηα έλαλ θαιχηεξν θφζκν! Γεύηε ιάβεηε απνιιώλην θσο εηξεληθό, πλεύκα αηώλην, Ακθηθηπνληθό-δεκνθξαηηθό! 50 «Ννπο πγηήο ελ ζώκαηη πγηεί». «Φσο ην ρέξη, θσο ην πόδη θη όια γύξσ ζνπ είλαη θσο» (ηεηξ. 95 απφ ηνλ «Όκλνλ εηο ηελ Διεπζεξίαλ». Γ. νισκφο, εζληθφο πνηεηήο). «Φσο! Πεξηζζόηεξν θσο!» (Γηφραλ Βφιθγθαλγθ θνλ Γθαίηε, Γεξκαλφο δηαλννχκελνο). 51 62 63 ΔΠΙΛΟΓΟ Ο 21νο αηψλαο πξέπεη λα γίλεη ν «ρξπζόο αηώλαο ηεο γλώζεο»· φρη ηεο απιήο γλψζεο, νχηε ηεο επηζηεκνληθήο, αιιά θπξίσο ηεο θηινζνθηθήο γλώζεο. Ζ θηινζνθηθή γλψζε είλαη ε ζπληζηακέλε φισλ ησλ γλψζεσλ, κε ηελ νπνία ηειεηνπνηείηαη ν άλζξσπνο σο χπαξμε. ιεο νη άιιεο γλψζεηο (γεληθέο, ηερληθέο, επηζηεκνληθέο θιπ.) είλαη αλαγθαίεο γηα ηνλ άλζξσπν ηεο απιήο χπαξμεο, ελψ ε θηινζνθηθή γλψζε είλαη γηα ηνλ αλψηεξν πλεπκαηηθά άλζξσπν, ήηνη ηνλ άλζξσπν ηεο ζπλχπαξμεο. Δπνκέλσο, αλ ζέινπλ νη άλζξσπνη λα θάλνπλ ην επφκελν βήκα ηεο εμέιημήο ηνπο πξνο ηελ ηειεηνπνίεζή ηνπο, ζα πξέπεη λα παίξλνπλ, απφ ηα πξψηα βήκαηα ηεο δσήο ηνπο, θηινζνθηθή αγσγή θαη παηδεία, αλεμάξηεηα απφ ηελ νπνηαδήπνηε άιιε εθπαίδεπζε πνπ πθίζηαληαη ζηα ζρνιεία. Ζ θηινζνθηθή γλψζε δελ είλαη ζπκπιήξσκα ησλ άιισλ γλψζεσλ. Δίλαη ε θπξίαξρε, νπζηαζηηθή γλψζε, ηελ νπνία πξέπεη λα παίξλεη θαλείο ηαπηφρξνλα κε ηηο άιιεο γλψζεηο, δηφηη θαλέλαο άλζξσπνο δελ πξέπεη λα είλαη αθηινζφθεηνο, δειαδή κε ζθεπηφκελνο. Μπνξεί θάπνηνο λα είλαη ηέξαο γλψζεσλ (επηζηεκνληθψλ, ηερλνινγηθψλ, ηερληθψλ θιπ.), αιιά, αλ ζηεξείηαη ηεο θηινζνθηθήο γλψζεο, είλαη ζαλ έλα ξνκπφη πνπ ζηεξείηαη ζθέςεο. Μπνξεί λα μέξεη ηα πάληα, αιιά, «αλ δελ μέξεη όηη δελ μέξεη, ηίπνηα δελ μέξεη». Ζ θηινζνθία ζε καζαίλεη λα γλσξίδεηο ηνλ εαπηφ ζνπ θαη ηαπηφρξνλα λα καζαίλεηο ηελ άγλνηά ζνπ, πνπ είλαη ην γλψξηζκα ηεο ζνθίαο. Άιισζηε, νη πνιιέο γλψζεηο δελ θάλνπλ ηνλ ζνθφ, δηφηη, θαηά ηνλ ζπγγξαθέα ηνπ παξφληνο πνλήκαηνο: «νθόο δελ είλαη απηόο πνπ μέξεη πνιιά, αιιά απηόο πνπ απηά πνπ μέξεη ηα μέξεη θαιά θαη ηα θάλεη θαη ζηνπο άιινπο θαηαλνεηά θαη ρξήζηκα». Δπίζεο, θαηά ηνλ Αηζρχιν: «Ο ρξεζηκ’ εηδώο νπρ ν πνιιά εηδώο ζνθόο» (= νθφο είλαη απηφο πνπ γλσξίδεη ρξήζηκα πξάγκαηα θαη φρη απηφο πνπ μέξεη πνιιά). Έρνπκε, ινηπφλ, αλάγθε απφ ζρνιεία θηινζνθηθά θαη φρη κφλν απφ ζρνιεία ζπκβαηηθά κε ηηο θαζηεξσκέλεο γλψζεηο πνπ ζε καζαίλεη ην ζχζηεκα, ην νπνίν ζε ζέιεη έλα ξνκπνηάθη θαη φρη ζθεπηφκελν άλζξσπν. Υξεηάδεηαη λα ηδξχζνπκε, κε αηνκηθέο πξσηνβνπιίεο, ειεχζεξεο θηινζνθηθέο ζρνιέο θαη δε ρνιέο Ακθηθηπνληθήο θηινζνθίαο θαη εθαξκνζκέλεο ζνθνζεξαπεπηηθήο, κε ζηφρν λα δεκηνπξγήζνπκε θνηλσλίεο θαη πνιηηείεο ζαλ εθείλε ηνπ 5νπ π.Υ. αηψλα, πνπ ην «θηινθαινύκελ ηε γαξ κεη’ επηειείαο θαη θηινζνθνύκελ άλεπ καιαθίαο» ήηαλ πξάμε δσήο, θαζεκεξηλφ βίσκα ησλ πνιηηψλ ηεο, ψζηε λα ζπιιάβνπκε ην λφεκα ηεο χπαξμήο καο θαη ηνπ πξννξηζκνχ καο θαη λα θηάζνπκε θάπνηε ζηελ θνξπθαία αληίιεςε, πνπ, θαηά ηνλ ζπγγξαθέαο ηνπ παξφληνο, ιέεη: Ο άλζξσπνο από ηελ εκθάληζή ηνπ ζηε γε θαη ζηε ζπλέρεηα κέρξη ηνπ «ηέινπο» ηνπ, ην νπνίν δελ είλαη νύηε ν ζάλαηόο ηνπ νύηε ε πξνζδνθία γηα κηα λέα, κεηαθπζηθή, «αηώληα», κεηαζαλάηηα δσή, νύηε γηα θάπνηα κεηεκςύρσζε ή κεηελζάξθσζε, αιιά είλαη ν «Σέινο», δειαδή ν ύπεξζελ θνπόο, πνπ είλαη, ε κε εληειέρεηα πλεπκαηηθή ηειεηνπνίεζή ηνπ από άλζξσπνο, πνπ είλαη, ζε Άλζξσπν (πλάλζξσπν) θαη εθείζελ ζηνλ ππεξαμηαθό ΆλζξσπνΤπεξάλζξσπν, ήηνη ζηνλ ηέιεην πλεπκαηηθά Άλζξσπν, πνπ κπνξεί λνκνηειεηαθά λα γίλεη. Καη απηό πξαθηηθά, λα ηη ζεκαίλεη: εκαίλεη όηη ν άλζξσπνο ζηε δσή ηνπ δελ ζα πξέπεη λα θξνληίδεη γηα ην ηη ςπρή ζα παξαδώζεη, αιιά γηα ην πώο ζα θαιιηεξγεί ην πλεύκα ηνπ κε ζηόρν λα ην παξαδίδεη, σο πλεπκαηηθή παξαθαηαζήθε, ζηηο επεξρόκελεο γεληέο, ώζηε λα ζπκβάιεη ζεηηθά ζηελ παξαπέξα εμέιημε ηνπ αλζξώπηλνπ είδνπο. Δπίζεο, ν άλζξσπνο λα κε θνβάηαη ην ζάλαην, ν νπνίνο είλαη πξνζθνξά ηεο δσήο ηνπ γηα ηε δηαηήξεζε ηεο δσήο, δηόηη ρσξίο ην ζάλαην δελ ζα ππήξρε δσή, νύηε ζάλαηνο ρσξίο ηε δσή. Γηα παξάδεηγκα: Με ην ζάλαην ηνπ σθξάηε ην κελ ζώκα ηνπ λεθξώζεθε, ε ςπρή ηνπ εμαεξώζεθε θαη ην πλεύκα ηνπ πλεπκαηώζεθε, σο αηώληα παξαθαηαζήθε ζηνλ πνιηηηζκό ηεο αλζξσπόηεηαο, θαη ζπλάκα ν σθξάηεο πξνζέθεξε, ζύκθσλα κε ην θπζηθό λόκν, ηε δσή ηνπ γηα ηε δηαηήξεζε ηεο Εσήο. Απηόο είλαη ν «Σέινο» (= ύπεξζελ ζθνπόο) ηνπ αλζξώπνπ θαη ν ζάλαηόο ηνπ δελ είλαη ην ηέινο ηνπ, αιιά ε αξρή κηαο θαηλνύξγηαο Εσήο. ην εξψηεκα: Πψο ζα ελσζνχλ ηα πάληα ζην «Έλα»; Έλαο απ’ ηνπο νγθφιηζνπο ηεο θηινζνθίαο, ν Ζξάθιεηηνο, απαληά: «Δλ ην παλ θαη πάληα Δλ». Ση ζεκαίλεη απηφ θαη πψο ζα ελψζεηο ηα αληίζεηα, ψζηε λα πξνθχςεη ην «Έλα», πνπ δελ είλαη θάπνηνο ζεφο, αιιά ε 63 64 ελφηεηα ηνπ ζπκπαληηθνχ θφζκνπ; Γηα λα ππάξμεη θαηάθαζε, πξέπεη λα ππάξμεη άξλεζε θαη ην αληίζηξνθν. Γηα παξάδεηγκα: Γελ ζα ππήξρε δσή ρσξίο ζάλαην, νχηε εκέξα αλ δελ ππήξρε λχρηα, θαη ην αληίζηξνθν. «Οδόλ ηελ απηήλ άλσ θαη θάησ κίαλ». (= Ο αλήθνξνο θαη ν θαηήθνξνο είλαη ν ίδηνο δξφκνο). Έηζη, αλ δελ ππήξραλ ηα δηαιεθηηθά δίπνια, δειαδή νη έλλνηεο, πνπ ζα ήηαλ αδχλαην λα γίλνπλ λνεηέο ρσξίο ην αληίζεηφ ηνπο, φπσο κφλν δσή, κφλν εκέξα, κφλν αλήθνξνο, κφλν ζεφο, κφλν θαιφ θιπ., ζα ήηαλ αδχλαηε ε ελφηεηα. Άξα, γηα λα θηάζνπκε ζηελ ελόηεηα ηνπ «Δλόο», ζα πξέπεη λα ελσζνύλ ηα αληίζεηά ηνπο, δειαδή λα «δέζεη» ε άξλεζε κε ηελ θαηάθαζε. Ο Ζξάθιεηηνο θαηαζθεπάδεη έλα θηινζνθηθφ ζχζηεκα πνπ ζηεξίδεηαη απνιχησο ζηε ζθέςε, ζηε λφεζε, πνπ παίξλεη ηε ζέζε ηνχ «Δίλαη», δειαδή ηνπ «πξαγκαηηθά πξαγκαηηθνχ». Ζ αλζξψπηλε ζθέςε, γηα ηνλ Ζξάθιεηην, είλαη κηα απφιπηε αμία. Έηζη αλνίγεηαη δηάπιαηα ν δξφκνο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ειιεληθήο ζθέςεο: ρξεζηκνπνηψληαο ην αλζξψπηλν κπαιφ. Γηα ηνλ Ζξάθιεηην απηό πνπ έρεη ζεκαζία δελ είλαη ε κεξηθή ή ε εηδηθή γλώζε, αιιά ε εληαία γλώζε ησλ πάλησλ. Σν λα ζπιιακβάλεηο ηα πάληα, νξαηά θαη αφξαηα, ην λα εξκελεχεηο ηα πάληα κε κηα κφλν θίλεζε ηνπ λνπ, απηφ είλαη ην ηδαληθφ. Καηά ζπλέπεηα, κφλν ε θηινζνθηθή γλψζε παξέρεη εληαία γλψζε, ελψ ε επηζηεκνληθή, σο εμεηδηθεπκέλε, είλαη κεξηθή γλψζε πνπ ρξεηάδεηαη, φκσο, ηε θηινζνθηθή. Ζ επηζηεκνληθή ή ε ηερληθή ή νπνηαδήπνηε άιιε γλψζε δελ αξθεί, αλ δελ ηαπηίδεηαη κε ην θηινζνθηθφ ιφγν θαη ζηνραζκφ. Αιιά πνηα είλαη ε δχλακε πνπ θξαηά ελσκέλα ηα αληίζεηα; Σελ απάληεζε ηε δίλεη πάιη ν Ζξάθιεηηνο: «Αξκνλίε αθαλήο θαλεξάο θξείηησλ». Ζ αθαλήο αξκνλία, ηελ νπνία δελ βιέπνπκε, είλαη ηζρπξφηεξε απφ απηήλ πνπ βιέπνπκε. Ζ αξκνλία, ινηπφλ, σο έθθξαζε ηνπ λφκνπ ηεο δεκηνπξγίαο, αλαγθαίσο δηέπεη ηα πάληα, δηφηη δηαθνξεηηθά δελ ζα ππήξραλ. Μέζα απφ ηελ αληηπαιφηεηα εθθξάδεηαη θαη κέζα απφ ηελ ελαληηφηεηα ππάξρεη ν ιφγνο. Ο ιφγνο είλαη ην «θηλνύλ αθίλεηνλ», ελψ ηα πάληα βξίζθνληαη ζε ξνή, «ηα πάληα ξεη θαη νπδέλ κέλεη» ή «δηο εο ηνλ απηόλ πνηακόλ νπθ αλ εκβαίεο». ε απηή ηε ξνή, ήηνη ζην ζπλερέο γίγλεζζαη, έλα πξάγκα «αεί είλαη θαη δελ γίγλεηαη», θη απηφ είλαη ε αηηία φισλ ησλ πξαγκάησλ, δειαδή ην «θηλνύλ αθίλεηνλ, ν ιόγνο». Ο ιφγνο είλαη αείδσνο, ήηνη «αείδσνλ ππξ». Ση είλαη ιφγνο; Λφγνο είλαη έλα αλψηεξν ζηάδην ηεο δηάλνηαο, κία δπλαηφηεηα γηα ζθέςε πάλσ ζηα ίδηα ηα δεκηνπξγήκαηα ηεο ζθέςεο θαη φρη κηα δηαλνεηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ ησλ αηζζήζεσλ. Γηάλνηα έρεη ν επηζηήκνλαο, ιφγν έρεη ν ζνθφο άλζξσπνο, πνπ, αθνχ θαηέρεη ην ιφγν, κπνξεί θάιιηζηα λα θαηέρεη θαη ηε δηάλνηα. Γηα λα πξνζεγγίζεη θάπνηνο ηελ αιήζεηα, ζα πξέπεη πξψηα λα παξαδερζεί φηη δελ μέξεη, δειαδή λα ζπλεηδεηνπνηήζεη ην ζσθξαηηθφ: «Έλ νίδα όηη νπθ νίδα», ή αιιηψο λα ζπλεηδεηνπνηήζεη ηελ άγλνηα θαη έπεηηα λα εξγαζηεί ζθιεξά, ψζηε λα θαηαθηήζεη ηελ αιήζεηα. Σελ αιήζεηα δελ ηελ θαηέρεη νχηε θάπνηνο ζεφο, νχηε απνθαιχπηεηαη κε ηελ πίζηε. Ζ αιήζεηα θαηαθηηέηαη κε ηελ άκεζε γλψζε, φπνπ ην ππνθείκελν ηαπηίδεηαη κε ην αληηθείκελν ηεο γλψζεο θαη ηφηε πξαγκαηηθά γλσξίδεη. Ο Ζξάθιεηηνο καο ιέεη ηνχην ην ζεκαληηθφ: «Ο βαζηιεύο νπ ην καληείνλ ελ Γειθνίο, νύηε θξύβεη νύηε ιέεη, αιιά ζεκαίλεη». Γειαδή ν Απφιισλ, σο έθθξαζε ηνπ ζείνπ ζηε γε, δελ θξχβεη ηα πξάγκαηα πνπ εκείο δελ κπνξνχκε λα θαηαιάβνπκε, νχηε ιέεη, δηφηη δελ ιέγνληαη, φπσο εκείο έρνπκε κάζεη λα ιέκε ηα πξάγκαηα, φκσο κάο ηα ζεκαίλεη (επηζεκαίλεη), ψζηε εκείο κε ηελ άκεζε γλψζε λα ηα κάζνπκε, λα ηα γλσξίζνπκε, λα ηα εκβηψζνπκε, δηφηη «θύζηο θξύπηεζζαη θηιεί» (= ζηε θχζε αξέζεη λα θξχβεηαη). Καηά ην Γεξκαλφ θηιφζνθν Υάηληεγθεξ: «Ζ αιήζεηα είλαη ε θαηάζηαζε εθείλε πνπ ε θύζε θαλεξώλεη ηνλ εαπηό ηεο, δίρσο λα θξύβεη ηίπνηα». Δπίζεο, θαηά ην θηιφζνθν Νίηζε: «Ο θόζκνο έρεη αησλίσο αλάγθε ηελ αιήζεηα θαη γη’ απηό έρεη αλάγθε αησλίσο ηνλ Ζξάθιεηην». Πψο, φκσο, ζα γλσξίζνπκε ηελ αιήζεηα; Ο ίδηνο ν Ζξάθιεηηνο απαληά: «εδηδεζάκελ εκεαπηόλ» (= ξψηεζα ηνλ εαπηφ κνπ), ή αιιηψο ζα ιέγακε: ξψηεζα, γλψξηζα θαη έκαζα ηνλ εαπηφ κνπ, ήηνη είλαη απηφ πνπ είπε ν πξν ηνπ Ζξάθιεηηνπ ζνθφο Θαιήο: «εαπηόλ γλώλαη», δειαδή ην «γλώζη ζαπηόλ», πνπ ην είρε πηνζεηήζεη ην ζνθφ καληείν ησλ Γειθψλ, καδί κε δχν άιια θηινζνθηθά αμηψκαηα, ην «Μεδέλ άγαλ» θαη ην «Δγγύα πάξα δ’ άηα». Δδψ είλαη θαη ε κεγάιε δηαθνξά ηεο θηινζνθίαο απφ ηελ επηζηήκε. Σν κελ «Δίλαη» γηα ηνπο ζνθνχο θαη θηινζφθνπο, φπσο γηα ην Θαιή, ηνλ Ζξάθιεηην, ην σθξάηε, ηνλ Πιάησλα, ηνλ Αξηζηνηέιε, ηνλ Δπίθνπξν θ.ά., είλαη ν άλζξσπνο θαη ν ιφγνο ηνπ. Δλψ γηα ηελ επηζηήκε ην «Δίλαη» είλαη ην αληηθείκελν, πνπ αληηηίζεηαη ζην ππνθείκελν, δειαδή ζηνλ άλζξσπν. Με άιια ιφγηα, γηα 64 65 ηελ επηζηήκε «Δίλαη» είλαη κηα αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ αληηηίζεηαη ζηνλ πξαγκαηηθφ άλζξσπν, πνπ είλαη ππνθείκελν γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη αληηθείκελν γηα φινπο ηνπο άιινπο. Αληίζεηα, γηα ηνλ Ζξάθιεηην ην ππνθείκελν, δειαδή ν άλζξσπνο, ηαπηίδεηαη κε ην αληηθείκελν ηεο γλψζεο, πνπ ηφηε πξαγκαηηθά γλσξίδεη. Έηζη, ν επηζηήκνλαο (πνπ είλαη έλα ππνθείκελν) βιέπεη ηνπο άιινπο αλζξψπνπο ζαλ αληηθείκελα θαη ηνπο εξεπλά φπσο φια ηα άιια αληηθείκελα. κσο, ν δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζην ππνθείκελν θαη ζην αληηθείκελν, πνπ αθνινχζεζε κελ ε δπηηθή ζθέςε φρη φκσο θαη ε αλαηνιηθή (Ηλδία, Κίλα, Ηαπσλία), θαη πνπ ίζσο ε πξψηε λα δεκηνχξγεζε επηζηήκε, αιιά ηαπηφρξνλα θαη έλα ηεξάζηην ράνο αλάκεζα ζην ππνθείκελν θαη ην αληηθείκελν. Ζ ζεκεξηλή δπηηθή ζθέςε πξέπεη λα επηζηξέςεη ζηελ αξραία ειιεληθή θηινζνθηθή ζθέςε, θαηά ηελ νπνία: «Πάζα επηζηήκε ρσξηδνκέλε αξεηήο παλνπξγία εζηίλ θαη νπ ζνθία θαίλεηαη» (Πιάησλ). Ζ γλψζε είλαη εζηθή, φηαλ σθειεί ην ζχλνιν. ηε γελεηηθή θαη κνξηαθή βηνταηξηθή δελ ζα πξέπεη λα επηηξέςνπκε λα ππεξβεί απηή ηελ αξρή. Ζ επηζηεκνληθή ζθέςε πνπ δελ ιακβάλεη ππόςε ηεο ηε θηινζνθηθή ζθέςε, ε νπνία είλαη αλζξσπνθεληξηθή, ζα θαηαιήμεη ζην λα θαηαζηξέςεη ην ίδην ην ππνθείκελν, ηνλ άλζξσπν, πνπ είλαη ν δεκηνπξγόο ηεο επηζηήκεο θαη ηνπ πνιηηηζκνύ. Ζ δεκηνπξγία αλζξψπνπ απφ ηελ επηζηήκε αληίθεηηαη ζηε θχζε, ηελ νπνία ν άλζξσπνο νθείιεη λα ζέβεηαη θαη λα θηάλεη ην κπαιφ ηνπ κέρξη εθεί πνπ ε θχζε ηνχ φξηζε θαη φρη παξαπέξα ή πάλσ ή κεηά ηε θχζε. Γη’ απηφ, ν άλζξσπνο πξέπεη λα θαηαλνήζεη φηη δελ είλαη νχηε ππεξθπζηθφ νχηε παξαθπζηθφ νχηε κεηαθπζηθφ νλ. Ο άλζξσπνο είλαη έιινγν θπζηθό νλ, πνπ θύζεη, γλώζεη θαη εληειερεία κπνξεί λα εμειίζζεηαη από ην ελζάδε «Δίλαη», «έρεηλ» ή «λνείλ» ζην εθείζε «ζπλείλαη», «ζπλέρεηλ» ή «ζπλλνείλ» θαη εθείζελ ζην «επέθεηλα» «ππεξείλαη», «ππεξέρεηλ» ή «ππεξλνείλ». Δθηφο απφ ηνλ Ζξάθιεηην, πέληε απφ ηνπο επηά ζνθνχο ηεο αξραίαο Διιάδαο κάο νκηινχλ γηα ηελ απηνγλσζία, ήηνη: 1. Θαιήο ν Μηιήζηνο: «Υαιεπόλ εαπηόλ γλώλαη». 2. Πεξίαλδξνο ν Κνξίλζηνο: «Γλώζη καζώλ» (= ζα έρεηο κάζεη θάλε ηα θηήκα ζνπ). 3. Υίισλ ν Λαθεδαηκφληνο: «Γλώζη ζαπηνύ ηελ θύζηλ» (= Γλψξηζε ηε θχζε ζνπ, ην ραξαθηήξα ζνπ). 4. Κιεφβνπινο ν Ρφδηνο: α) «Αξρή ζνθίαο γλώζηο αγλνίαο» (= Ζ επίγλσζε θαη παξαδνρή ηεο άγλνηαο είλαη ε αξρή ηεο ζνθίαο). β) «Ννπλ εγεκόλα πνηνύ» (= Οδεγφο ζνπ λα είλαη ν λνπο ζνπ). 5. Πηηηαθφο ν Μπηηιελαίνο: «Υαιεπόλ ην επ γλώλαη» (= Ζ γλψζε ησλ πάλησλ είλαη δχζθνιν πξάγκα). Δπίζεο, ν σθξάηεο, ν νπνίνο, κε ηηο ξήζεηο ηνπ: α) «Άλζξσπνο αλαζξεί α όπσπε» (= Ο άλζξσπνο εμεηάδεη φζα βιέπεη) θαη β) «Δλ νίδα όηη νπθ νίδα» (= Έλα μέξσ φηη δελ μέξσ) θαζίζηαηαη ν θνξπθαίνο δάζθαινο ηεο γλώζεο ηεο άγλνηαο θαη ηνλ νπνίν, ην ζνθφ, ηφηε, καληείν ησλ Γειθψλ δίθαηα ραξαθηήξηζε: ν «απάλησλ αλδξώλ ζνθώηαηνο»52. Δμάιινπ, γηα ηε γλψζε θαη ν Αξηζηνηέιεο απνθαίλεηαη κε ηε ξήζε ηνπ: Η) «Πάληεο νη άλζξσπνη ηνπ εηδέλαη νξέγνληαη θύζεη» (= ινη νη άλζξσπνη έρνπλ ηελ επηζπκία λα καζαίλνπλ) θαη ΗΗ) κε ηελ «εληειέρεηα» (= Δλ + ηέινο + έρεηλ), πνπ είλαη ε αξρή ή ε δχλακε απφ ην ελεξγεία ζην δπλάκεη γίγλεζζαη θαη ζεκαίλεη φηη ν ζθνπφο ηνπ αλζξψπνπ είλαη ε ζπλερήο πλεπκαηηθή ηνπ ηειεηνπνίεζε θαη νινθιήξσζε απφ ην θαηψηεξν ζην αλψηεξν. Πέξα απφ ηνπο αξραίνπο Έιιελεο θηινζφθνπο κίιεζαλ θαη άιινη πνιινί γηα ηε γλψζε, φπσο νη: 1) Λάν Σζε, Σαό Σε Κηλγθ, κε ηε ξήζε ηνπ: «Να γλσξίδεηο όηη δελ γλσξίδεηο, είλαη πξαγκαηηθή ζνθία». 2. Ο Κνκθνχθηνο, Αλάιεθηα, κε ηε ξήζε ηνπ: «Να μέξεη ό,ηη μέξεη θαη λα μέξεη ό,ηη δελ μέξεη, απηό είλαη ην ραξαθηεξηζηηθό εθείλνπ πνπ μέξεη». 3) Καξι Πφππεξ, Απζηξηαθφο θηιφζνθνο, κε ηε θξάζε ηνπ: «Ξέξσ πσο δελ μέξσ ηίπνηα θαη νύηε θαλ απηό ην μέξσ θαιά». Γελ είλαη, ινηπφλ, θαζφινπ ηπραίν φηη ζηνπο Γειθνχο γελλήζεθε θαη βηψζεθε κηα κεγάιε θηινζνθηθή ηδέα, ε δειθηθή-Ακθηθηπνληθή, πνπ είλαη ε ζχγρξνλε θηινζνθία ηεο ζπλχπαξμεο φισλ ησλ αλζξψπσλ, φισλ ησλ ιαψλ θαη φισλ ησλ πνιηηηζκψλ θαη πνπ ε ζπλχπαξμε απηή επηηπγράλεηαη κέζα απφ ηε γλψζε ηνχ «αεί θηινζνθείλ, πνιηηεύεζζαη θαη ζνθνζεξαπεύεζζαη». Δίλαη γλσζηφ φηη νη ζξεζθείεο αληηκάρνληαη ηε θηινζνθία, δηφηη γηα ηηο κελ ζξεζθείεο ην «αιεζηλά-αιεζηλφ», δειαδή ην «Δίλαη», είλαη ν ζεφο, ελψ γηα ηε θηινζνθία ν ζεφο είλαη «κε Δίλαη». Καη απηή ε δηακάρε, κε ηηο αληηζέζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη, έρεη ζνβαξέο ζπλέπεηεο γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηελ αλζξσπφηεηα. Οη ζξεζθείεο ρσξίδνπλ ηνπο αλζξψπνπο ζε πηζηνχο θαη απίζηνπο, ζε έλζενπο θαη άζενπο, ζε ακαξησινχο θαη αλακάξηεηνπο. Οη 52 ηελ εξψηεζε ηνπ Υαηξεθψληα, καζεηή ηνπ σθξάηε, πνηνο είλαη ν πην ζνθφο άλζξσπνο, ην καληείν απάληεζε: «νθόο νθνθιήο, ζνθώηεξνο Δπξηπίδεο, απάλησλ αλδξώλ ζνθώηαηνο σθξάηεο». 65 66 ζξεζθείεο δελ ζπκθσλνχλ αθφκα θαη κεηαμχ ηνπο, δηφηη έρνπλ δηαθνξεηηθνχο ζενχο. Γελ ππάξρεη έλαο εληαίνο γηα φιεο ηηο ζξεζθείεο ζεφο, φπσο γηα παξάδεηγκα, ππάξρεη ν ζεφο ησλ ρξηζηηαλψλ, πνπ είλαη δηαθνξεηηθφο απφ ην ζεφ ησλ κνπζνπικάλσλ, ησλ Ηνπδαίσλ, ησλ βνπδηζηψλ, ησλ ηλδνπηζηψλ θιπ. θαη αληηζηξφθσο. Καζεκηά ζξεζθεία πξεζβεχεη δηαθνξεηηθφ ζεφ, κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν πίζηεο θαη ιαηξείαο. Σα «ηεξά» θείκελά ηνπο, φπσο ηεο «Αγίαο Γξαθήο», ηνπ «Κνξαλίνπ» θ.ά. δηαθέξνπλ πνιχ, θαη θαλαηίδνπλ ηνπο πηζηνχο, φπσο γηα παξάδεηγκα νη κσακεζαλνί ηξέθνπλ κίζνο ζαλάζηκν γηα ηνπο ρξηζηηαλνχο: ηνπο ζεσξνχλ απίζηνπο, ηνπο νπνίνπο φπνηνο ζθνηψλεη, πεγαίλεη ζηνλ παξάδεηζν, θαη ην αληίζηξνθν, νη ρξηζηηαλνί ηξέθνπλ κίζνο γηα ηνπο κσακεζαλνχο. ηελ ηζηνξία ηεο αλζξσπφηεηαο αλαθέξνληαη εθαηνληάδεο ζξεζθεπηηθνί πφιεκνη πνπ είραλ ζαλ απνηέιεζκα ηε ζθαγή εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ, φπσο είλαη νη γλσζηέο ζηαπξνθνξίεο πνπ αηκαηνθχιηζαλ ηνλ θφζκν. Μπξνζηά ζε απηφ ην θαθφ πνπ γίλεηαη, ζήκεξα θαη αλέθαζελ ζηελ αλζξσπφηεηα θαη επαλαιακβάλεηαη, αηψλεο ηψξα, κφλν ε θηινζνθία κπνξεί λα ζπκβηβάδεη ηηο δηαθνξέο, ηφζν αλάκεζα ζηηο ζξεζθείεο, φζν θαη ηηο δηαθνξέο ησλ ζξεζθεηψλ αλάκεζα ζηε θηινζνθία. Ζ θηινζνθία κε ηε δηαιεθηηθή πνπ εθαξκφδεη ζηελ αλάιπζε ησλ ζεκάησλ ηεο, ηφζν κε ην δηάινγν φζν θαη κε ηνλ αληίινγν, κπνξεί λα γεθπξψλεη ηηο αληηζέζεηο θαη απφ αληηζέζεηο λα ηηο θάλεη ζπλζέζεηο θαη λα δεκηνπξγήζεη θαηλνχξγηεο ζέζεηο-αμίεο γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηνλ θφζκν. Γηα λα ελψζνπκε ηα αληίζεηα, ψζηε λα πξνθχςεη ην Έλα, δειαδή ε ελφηεηα, ζα πξέπεη λα θαηαλνήζνπκε φηη γηα λα ππάξμεη θαηάθαζε είλαη αλαγθαία ε άξλεζε θαη ην αληίζηξνθν. Έηζη, θαηαξγνχληαη ηα φξηα αλάκεζα ζην θαιφ θαη ζην θαθφ, αλάκεζα ζην ζεφ θαη ζην δηάβνιν. ηελ ελόηεηα ηνπ Δλόο θηάλνπκε κόλν, αλ δελ αθήλνπκε απέμσ ηελ άξλεζε θαη δελ ηελ θάλνπκε λα δέζεη κε ηελ θαηάθαζε. Πξέπεη λα θαηαιάβνπκε όινη όηη ην λόκηζκα έρεη δπν όςεηο θαη δελ ππάξρεη ρσξίο ηελ πίζσ όςε ηνπ. Υξεηάδεηαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπκε όηη ε αιήζεηα δελ ππάξρεη κόλν ζηε κία όςε ηνπ λνκίζκαηνο. Σν «Δίλαη» θαη ην «κε Δίλαη» ηνπ ζενύ, λα ην ελώζνπκε θαη λα ην θάλνπκε έλα εληαίν, ζπκπαληηθό Δίλαη. Πξέπεη λα ζπλππάξμνπκε όινη νη άλζξσπνη, όινη νη ιανί, όινη νη πνιηηηζκνί, όιεο νη ζξεζθείεο, κε ηε δηαθνξεηηθόηεηά καο. Ζ νπζία, πνπ είλαη ην «Έλα», ε «ελόηεηα», δελ κπνξεί λα θαηαξγείηαη από ηε δηαθνξεηηθόηεηά καο. Γηα λα πεηχρνπκε φκσο ηελ νπζία ηνπ Δλφο, ηελ ελφηεηά καο, κέζα απφ ηε δηαθνξεηηθφηεηά καο, ρξεηάδεηαη λα ζπιιάβνπκε ηα πάληα, νξαηά θαη αφξαηα, θαη λα ηα εξκελεχζνπκε κε ην λνπ καο, ηε ζθέςε καο, ηε λφεζή καο, πνπ γελλά θαη καο εμαζθαιίδεη ηε γεληθή γλψζε ησλ πάλησλ, ηε ζπκπαληηθή γλψζε. Γη’ απηφ ζα πξέπεη φινη λα απνθηνχκε, κέζσ ηεο θηινζνθηθήο αγσγήο θαη παηδείαο, ζπλείδεζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, ψζηε λα κε βιέπνπκε ηα πξάγκαηα «κε ηε ζπλείδεζή καο», αιιά «λα έρνπκε ζπλείδεζε ησλ πξαγκάησλ θαη ηεο πξαγκαηηθφηεηαο». Γηφηη, φηαλ βιέπνπκε κε ηε ζπλείδεζή καο, έρνπκε απιή «δόμα», ήηνη γλψκε53 γηα ηα πξάγκαηα θαη φρη «δόμα κεη’ επηζηήκεο», δειαδή ζπκπαληηθή γλψζε, ζπλείδεζε γηα ηα πξάγκαηα. Σφηε θαη κφλν ηφηε ζα βιέπνπκε ηνλ θφζκν θαιχηεξα, θαζαξφηεξα θαη ζα πξνζεγγίζνπκε ην «Δίλαη» ηνπ εληαίνπ, ην απφιπην, ην αιεζέο. Ζ θηινζνθία πξνηείλεη, κέζα απφ ηηο ζθέςεηο ησλ θηινζφθσλ, ηελ ελφηεηα ηνπ θφζκνπ σο «εληαίνπ Δίλαη», κέζα απφ ηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ αλζξψπσλ, ησλ ιαψλ, ησλ πνιηηηζκψλ, ησλ ζξεζθεηψλ ηνπο. κσο, νη ζξεζθείεο κε ηα ηεξαηεία ηνπο ζα πξέπεη λα ζπλαηλέζνπλ θαη λα απνδερζνχλ ηε δηαιεθηηθή ζθέςε ηεο θηινζνθίαο πνπ καο ιέεη: ζέζε + αληίζεζε = ζχλζεζε = θαηλνχξγηα ζέζε, ήηνη: «Δίλαη» + «κε Δίλαη» = «εληαίν Δίλαη» = ζπκπαληηθόο άλζξσπνο. Έηζη, ε θαηάθαζε ηνπ «είλαη» (=ζεφο ησλ ζξεζθεηψλ) ζα ζπλππάξμεη κε ηελ άξλεζε ηνπ «κε Δίλαη» (= ζεφο ηεο θηινζνθίαο) θαη ην αληίζηξνθν. Γειαδή πην απιά, πξνθεηκέλνπ λα ζπλππάξμνπκε φινη ζ’ έλαλ εληαίν, ζπκπαληηθφ θφζκν, ζα πξέπεη λα δερζνχκε φηη ην δηαθνξεηηθφ δελ καο ρσξίδεη, αιιά καο ελψλεη. Χο ινγηθά φληα πνπ είκαζηε θαη πνπ έρνπκε λνπ θαη ζθέςε, ζα πξέπεη λα θαηαιάβνπκε φηη, κέζα απφ ην δηάινγν θαη, θπξίσο, ηνλ αληίινγν, ζα πξέπεη λα θαηαιήμνπκε ζε κηα ζπλζεηηθή πξφηαζε πνπ λα ηθαλνπνηεί φινπο. ινη νη άλζξσπνη ζέινπλ ηελ ελφηεηα ηνπ θφζκνπ θαη επηζπκνχλ δηαθαψο ηελ εηξεληθή ζπλχπαξμε φισλ ησλ αλζξψπσλ, φισλ ησλ ιαψλ, φισλ ησλ πνιηηηζκψλ θαη ησλ 53 66 «Πάληεο νη άλζξσπνη έρνπλ γλώκε, αιιά γηα λα έρνπλ γλώκε, έρνπλ γλώζε;» (Πιάησλ). 67 ζξεζθεηψλ. Δπνκέλσο, γηα λα θηάζνπκε ζην «πξαγκαηηθά πξαγκαηηθφ» ή ζην «αιεζηλά αιεζηλφ», ρξεηάδεηαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπκε φηη δελ πξέπεη λα καο ρσξίδεη ην δηαθνξεηηθφ «Δίλαη» θαη «κε Δίλαη» ηνπ ζενχ, αιιά λα καο ελψλεη ην «Έλα», ην «εληαίν Δίλαη» γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηνλ θφζκν, πνπ είλαη ε νπζία. Γηα λα απνθηήζνπκε φινη «ζπκπαληηθή ππεξζπλείδεζε» γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηνλ θφζκν, ζα πξέπεη λα ηνλ αιιάμνπκε, αθνχ πξψηα ηνλ ελψζνπκε, θαζηεξψλνληαο θαηλνχξγηεο αμίεο, ήηνη πξνθεηκέλνπ λα κεηαβνχκε απφ ην ζεκεξηλφ θφζκν ηνπ «απιώο δελ» ζηνλ θφζκν ηνπ «επ δελ» (= ηνπ αμηνπξεπψο δελ) θαη αθνινχζσο ζηνλ θφζκν ηνπ «ύπεξζελ δελ» (= άξηζηα δελ), ρξεηάδεηαη λα δηαπαηδαγσγήζνπκε ηφζν ηηο λέεο γεληέο, πνπ δελ είλαη αθφκα κπνιηαζκέλεο κε ηηο δνθηκαζκέλεο αληηιήςεηο ηνπ παξειζφληνο, φζν θαη ηηο παιηφηεξεο, πνπ είλαη θαβνπξδηζκέλεο κε θαηεζηεκέλεο πεπνηζήζεηο θαη λννηξνπίεο, ψζηε φινη λα απνθηήζνπκε ζπλείδεζε ηνπ λένπ (ζπλππαξμηαθνύππεξαμηαθνύ) ηύπνπ αλζξώπνπ. Αιιά γηα λα γίλεη απηφ, ζα πξέπεη, σο ειεχζεξνη άλζξσπνη, λα ηδξχζνπκε θαη λα ιεηηνπξγνχκε ειεχζεξα παλεπηζηήκηα αλζξσπηζηηθψλ ζπνπδψλ, φπνπ ζα δηδάζθεηαη ζπζηεκαηηθά θαη ζα ζπνπδάδεηαη ειεχζεξα ν Ακθηθηπνληθφο θαη πεξί ζνθνζεξαπείαο θαη απζεληηθήο δεκνθξαηίαο ιφγνο θαη ζηνραζκφο. Γηφηη ηα ζεκεξηλά δεκφζηα ζρνιεία φισλ ησλ επηπέδσλ δελ δίλνπλ ηέηνηα κφξθσζε θαη παηδεία, επεηδή ην ίδην ην ζχζηεκα δελ έρεη ηε βνχιεζε λα δηαδίδεη θαη λα εθιατθεχεη ηε θηινζνθηθή γλψζε, δεδνκέλνπ φηη αληίθεηηαη ζηα ζπκθέξνληά ηνπ. Μηα ηέηνηα κφξθσζε θαη παηδεία ζηε βάζε ησλ ιαψλ ζα επηθέξεη βαζηέο αιιαγέο θαη ξηδηθέο αλαηξνπέο ζηελ ππάξρνπζα δνκή ησλ θνηλσληψλ θαη ζα νδεγήζεη ηνπο αλζξψπνπο ζην λένπ ηχπνπ άλζξσπν, ήηνη ην ζπλάλζξσπν ππεξαμηαθφ άλζξσπν. Δλ θαηαθιείδη πξέπεη λα ηνληζηεί όηη ε δηαίξεζε ηνπ πιαλήηε γε δελ είλαη αλζξσπνινγηθή αιιά γεσγξαθηθή, θαη σο εθ ηνύηνπ ηίπνηα δελ ρσξίδεη ηνπο ιανύο, ηα πάληα ηνπο ελώλνπλ θαη απηνί ζα πξέπεη λα δνπλ ζηνλ Ακθηθηπνληθό θόζκν ηνπ «εκείο», ζηνλ ηδεαηό θαη δπλάκελν λα πξαγκαηνπνηεζεί θόζκν ηεο νηθνπκεληθήο ζπλύπαξμεο ζε κηα παγθόζκηα Ακθηθηπνληθή θνηλσλία θπξίαξρσλ θαη δεκνθξαηηθώλ θξαηώλ-εζλώλ, ιαώλ, πνιηηηζκώλ, δηθαησκάησλ θαη ειεπζεξηώλ. Μηα νηθνπκεληθή Ακθηθηπνληθή θνηλσλία, πνπ λα είλαη θνηλή παηξίδα όισλ ησλ αλζξώπσλ, παγθόζκησλ πνιηηώλ, ρσξίο θαλέλα θξάηνο-έζλνο από ηα νπνία ηελ ζπγθξνηνύλ λα είλαη θπξίαξρν επί ησλ άιισλ, αιιά ηζόηηκν ζ’ έλα ελσζηαθό ζύζηεκα δηαθπβέξλεζεο κε ην πνιίηεπκα ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο. Άξα, ν παηξησηηζκόο θάζε θξάηνπο-έζλνπο δελ αληηθάζθεη θαη κπνξεί λα ζπλππάξρεη ζηελ πξννπηηθή κηαο παγθόζκηαο Ακθηθηπνληθήο θνηλσλίαο, ζε αληίζεζε κε ηε ζεκεξηλή παγθνζκηνπνίεζε-παγθνζκηνθξαηία ηεο «Νέαο ηάμεο πξαγκάησλ», πνπ επηδηώθεη ηελ θαηάξγεζε ησλ παηξίδσλ, ηνπ θξάηνπο-έζλνπο θαη ηελ ππνηαγή ησλ κηθξώλ ιαώλ ζε κηα παγθόζκηα δηθηαηνξηθή ππεξθπβέξλεζε ησλ νιίγσλ ηζρπξώλ κε ππεθόνπο όινπο ηνπο ιανύο ηεο γεο. Γηα ην ιφγν απηφ, ην αεί θηινζνθείλ, ην πνιηηεύεζζαη θαη ην ζνθνζεξαπεύεζζαη ζα πξέπεη λα απνηειέζνπλ αληηθείκελν δηα βίνπ δηδαζθαιίαο, ζπνπδήο, κάζεζεο θαη παηδείαο γηα φινπο ηνπο αλζξψπνπο, απαίδεπηνπο θαη πεπαηδεπκέλνπο, επηζηήκνλεο θαη κε επηζηήκνλεο, ψζηε κέζα απφ ηε θηινζνθηθή Ακθηθηπνληθή παηδεία λα ελσζεί ε αλζξσπφηεηα ζε κηα εληαία παγθφζκηα θνηλσλία εηξεληθήο ζπλχπαξμεο, πνπ είλαη ε Ακθηθηπνληθή θνηλσλία, γηα «λα δνύκε όινη όπσο ζθεπηόκαζηε θαη όρη λα ζθεπηόκαζηε όπσο δνύκε». Απφ ηελ παξαπάλσ αλάιπζε πξνθχπηεη ην αζθαιέο ζπκπέξαζκα φηη ζήκεξα, ζηνλ ηαξαγκέλν, αληηθαηηθφ θαη αιινπξφζαιιν θφζκν πνπ δνχκε, είλαη απφιπηα αλαγθαίνο ν Ακθηθηπνληθφο, ν πεξί ζνθνζεξαπείαο, ν πεξί νιπκπηαθήο παηδείαο θαη ν πεξί απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο θηινζνθηθφο ιφγνο θαη ζηνραζκφο, πνπ είλαη δηαπγαζκόο, δειαδή δηαπγήο, θαζαξή ζθέςε, άζβεζηνο πφζνο αλαδήηεζεο ηεο αιήζεηαο ηνπ «Δίλαη» ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο, κέζα ζην ζπκπαληηθφ «Δίλαη». Μέζα από ην θηινζνθηθό ιόγν πνπ θαζηζηά ηνπο αλζξώπνπο ζθεπηόκελνπο, κπνξεί λα δηαρπζεί ζε όιν ηνλ θόζκν ην ελσηηθό απνιιώλην θσο κε ην εηξεληθό Ακθηθηπνληθό πλεύκα ηεο νιπκπηαθήο παηδείαο θαη ηεο απζεληηθήο (άκεζεο) δεκνθξαηίαο ην ΦΧ. 67 68 68 69 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. 100 θηιόζνθνη, εθδ. «αββάιαο», Αζήλα, 2005. 2. Αβξακίδε, Γ. (Δπηκ.): Δπίθνπξνο, εθδ. «Θχξαζελ», Θεζζαινλίθε, 2000. 3. Άιπεξ, Μάζηνπ: Ο Θεόο ζηνλ Δγθέθαιν, εθδ. «Απγφ», Αζήλα, 2007. 4. Αιηάλε: Άξξεηνη Λόγνη, εθδ. «Γεσξγηάδε», Αζήλα, 2002. 5. Αλησλίνπ, Σάθε: Ο Πισηίλνο ζεάηαη ην νλ. Φηινζνθηθό δνθίκην, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα 2000. 6. Αξηζηνηέινπο: Σν όξγαλνλ, κεηάθ. Αξ. Παπαλδξένπ, εθδ. Η. Βαζηιείνπ, Αζήλα, 1999. 7. Αξηζηνηέινπο: Μεηά ηα θπζηθά, κεηάθ. Ν. Κπξηφπνπινπ, εθδ. «Πάππξνο», Αζήλα, 1975. 8. Βαι, Εαλ: Δηζαγσγή ζηηο θηινζνθίεο ηνπ ππαξμηζκνύ, κεη. Υ. Μαιεβίηζε, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα, 1988. 9. Βέκπεξ, Μαμ: Ζ πξνηεζηαληηθή εζηθή θαη ην πλεύκα ηνπ θαπηηαιηζκνύ, εθδ. εθεκ. «Βήκα», Αζήλα, 2010. 10. Γεσξγαθνπνχινπ, Γηάλλε Φ.: Ζξάθιεηηνο ν Δθέζηνο, εθδ. «Γίνλ». Αζήλα, 2000. 11. Γεσξγνχιε, Κ.Γ.: Φηινζνθηθά κειεηήκαηα πεξί ζξεζθείαο, εθδ. «Παπαδήκα», Αζήλα 1976. 12. Γεκάθε, Π.: Πξφζσπα θαη ζεζκνί ηεο αξραίαο Διιάδαο, εθδ. «Παπακάξθνπ». 13. Έθν, Οπκπέξην: Τπεξάλζξσπνο ησλ καδώλ, εθδ. «Γλψζε», Αζήλα, 1988-89. 14. Ζζηφδνπ: Άπαληα. Έξγα θαη Ζκέξαη - Θενγνλία, Βηβιηνζήθε ησλ Διιήλσλ, εθδ. «Γεσξγηάδε», Αζήλα, 1988. 15. Θνξψ, Υέλξπ Νηέηβηλη: Πνιηηηθή Αλππαθνή, εθδ. «Σν Πνληίθη», Αζήλα, 2010. 16. Καδαληδάθε, Νίθνπ: Αζθεηηθή, εθδ. «Πάηξνθινπ ηαχξνπ», Αζήλα, 2006. 17. Καιφπνπινπ, Μηρ.: Βηβιηθή ζξεζθεία – Σν κεγάιν Φέκα, εθδ. ηνπ ηδίνπ, Θεζζαινλίθε, 1995. 18. Καξαθψζηα, Ησάλλνπ Μηρ.: Λεμηθό θηινζνθηθώλ γλώζεσλ, εθδ. «Γηελεθέο», Αζήλα 2008. 19. Καξαθψζηα, Η. Μ.: Αλαηξνπή ηεο άλνκεο εμνπζίαο, εθδ. Γηάλλε Βαζδέθε, Αζήλα 1995. 20. Καξαθψζηα, Η. Μ.: Κξηηηθή ζηε κεηαθπζηθή ζθέςε κε βάζε ηνλ Πιάησλα, εθδ. «Γξφκσλ», Αζήλα 2007. 21. Καξαθψζηα, Η. Μ.: Ακθηθηπνληθή θηινζνθία, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα, 2003. 22. Καξαθψζηα, Η. Μ.: Σν Γένλ ύληαγκα - Πνιίηεπκα ηεο Διιάδαο, εθδ. «ιεμίηππνλ», Αζήλα, Ηνχληνο 2014. 23. Καξαθψζηα, Η. Μ.: Ζ θηινζνθία ηεο Ακθηθηπνληθήο παηδείαο, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα, 2006. 24. Καξαθψζηα, Η. Μ.: Σν ζύζηεκα ζην εδώιην, απηνέθδνζε, Αζήλα, 1990. 25. Καξαθψζηα, Η. Μ.: Κξηηηθή ηνπ θηινζνθηθνύ θαη πνιηηηθνύ ιόγνπ - Ακθηθηπνληθή θηινζνθία - Δθαξκνζκέλε ζνθνζεξαπεπηηθή, Β΄ Έθδνζε, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα, 2013. 26. Καζηνξηάδε, Κνξλήι.: Ζ θαληαζηαθή ζέζκηζε ηεο θνηλσλίαο, εθδ. «Ράπα», Αζήλα, 1981. 27. Ληαληίλε, Γ.: Γθέκα, εθδ. «Βηβιηνγνλία», Αζήλα, 1997. 28. Μπνρέλζθη, Η.Υ.: Ηζηνξία ηεο ζύγρξνλεο Δπξσπατθήο θηινζνθίαο, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα, 1985. 29. Νίηζε, Φξεηδεξίθνπ: Ζ ραξνύκελε γλώζε, κεηάθ. Μίλαο Εσγξάθνπ, εθδ. «Γαξεκά», Αζήλα 1961. 30. Νίηζε, Φξ.: Σάδε έθε Εαξαηνύζηξα, κεηάθ. Άξε Γηθηαίνπ, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα, 1983. 31. Ο Αλζξώπηλνο Δγθέθαινο, κεηάθ. Πέηξνπ Καλέιινπ, εθδ. «Μίλσαο», Αζήλα, 1995. 32. Ο Καξηέζηνο θαη ε θηινζνθία ηνπ, κεηάθ. Μάξηνπ Βεξέηηα, εθδ. «Βηβιηνζήθε γηα 69 70 φινπο», Αζήλα. 33. Παλαγηψηνπ, Π. Π.: Οη Ίσλεο πξνζσθξαηηθνί ζηνραζηέο, εθδ. «Ν. χλνξα», Α. Ληβάλε, Αζήλα 1988. 34. Παπαθσλζηαληίλνπ, Κ. Μ.: Άξζξν «Νεαξφλ Όδσξ», Πεξηνδηθφ «ΖΥΧΡ», Ννέκβξε 2002, η. 27, ζει. 20. 35. «Πεξί ηνπ ‘Δ’ ηνπ ελ Γειθνίο», άξζξν, Πεξηνδηθφ «Σεηξαθηχο», Ηαλνπαξίνπ 1995, ζει. 5. 36. Πιάησλνο: πκπόζηνλ, κεηάθ. Η. πθνπηξή, εθδ. «Κνιιάξνο», Αζήλα, 1949. 37. Πινπηάξρνπ: Ζζηθά. Πεξί ηνπ Δ ηνπ ελ Γειθνίο, κεηάθ. Π. ηάζε, εθδ. «Βηβιηνζήθε ησλ Διιήλσλ». 38. Ππζαγφξνπ: Υξπζά έπε. Αξραίν θείκελν - Μεηάθ., εθδ. «Πάππξνο», Αζήλα, 1938. 39. Ρήγα, Υξήζηνπ Γ.: Γηα κηα ζύγρξνλε παγθόζκηα Γεκνθξαηία, εθδ. «ΔΛΔΤΗ», Αζήλα. 40. αξηξ, Εαλ Πσι: Ο ππαξμηζκόο είλαη έλαο αλζξσπηζκόο, εθδ. «Η.Γ. Αξζελίδε», Αζήλα, 1982. 41. αξηξ, Εαλ Πσι: Σν Δίλαη θαη ην κεδέλ, κεηάθ. Κψζηα Παπαγηψξγε, εθδ. Παπαδήζε. 42. Σζέιεξ-Νέζηιε: Ηζηνξία ηεο Διιεληθήο Φηινζνθίαο, κεη. Υ. Θενδσξίδε, εθδ. «Δζηία», Αζήλα 1982. 43. Φαξάληνπ, Γ.: Ζξάθιεηηνο θαη δηαιεθηηθή θηινζνθηθή ζθέςε, εθδ. «Αηρκή», Αζήλα, 1984. 44. Φξίκαλ, Κέλεζ Σδ.: Σα ζρνιεία ζηελ αξραία Διιάδα, εθδ. «Γφκνο», 2001. 45. Φξνκ, Έξηρ: Ο θόβνο κπξνζηά ζηελ ειεπζεξία, εθδ. «Μπνπθνπκάλε», Αζήλα 1971. 46. Φσηφπνπινπ, Σάθε: Πεξηεθηηθή Γεκνθξαηία - δέθα ρξόληα κεηά, εθδ. «Διεχζεξνο Σχπνο», Αζήλα, 2008. 47. Υάηληεγθεξ, Μάξηηλ: Δίλαη θαη ρξόλνο, κεηάθ. Γηάλλε Σδαβάξα, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα, 1985. 48. Υάηληεγθεξ, Μ.: Δηζαγσγή ζηε κεηαθπζηθή, κεηάθ. Υ. Μαιεβίηζε, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα, 1973. 49. Υέγθει, Γθένξγθ: Βαζηθέο θαηεπζύλζεηο ηεο θηινζνθίαο ηνπ δηθαίνπ, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα 2000. 50. Cassirer, Ernst: Ζ θηινζνθία ηνπ Γηαθσηηζκνύ, κεηάθ. Αλλέηε Φσλζβίλθει, εθδ. «Μνξθσηηθφ Ίδξπκα Δζληθήο Σξαπέδεο», Αζήλα, 2013. 51. Dumont, Jean-Paul: Ζ αξραία θηινζνθία, κεηάθ. Θενδψξα Κάππνπ, εθδ. «Σν Βήκα - γλψζε», γηα ηνλ Γ.Ο.Λ –Α.Δ, Αζήλα, 2003. 52. Durant, Will: Ζ πεξηπέηεηα ηεο θηινζνθίαο - Ζ δσή θαη ε ζθέςε ησλ κεγάισλ θηινζόθσλ, κεηάθ. Γηψξγνπ Μπαξνχζε, εθδ. «Μεηαίρκην», Αζήλα, Μάξηηνο 2014. 53. Guthrie, W.M.C.: σθξάηεο, κεηάθ. Σάζνο Νηθνιαΐδεο, εθδ. «Μνξθσηηθφ Ίδξπκα Δζληθήο Σξαπέδεο», Αζήλα, 2005. 54. Hastings-King, Stephen - Γηάλλεο Καξχηζαο: Γηα ηνλ Καζηνξηάδε θαη ην πεξηνδηθό: «νζηαιηζκόο ή βαξβαξόηεηα» ηεο πεξηόδνπ 1952-1956, κεηάθ. Μαξία Καζηαλάξα, εθδ. «Άξδελ», Αζήλα, 1997. 55. Le Bon, Gustave: Φπρνινγία ησλ καδώλ, κεηάθξ. Η.. Υξηζηνδνχινπ, εθδ. «Εήηξνο γηα Γ.Ο.Λ-Α.Δ.», Αζήλα, 2010. 56. Magee, Bryan: Ζ πεξηπέηεηα ηεο θηινζνθίαο, εθδ. «αββάιαο», Αζήλα, 2005. 57. Mosse, Claude: Ηζηνξία κηαο δεκνθξαηίαο, εθδ. «Δζληθή Σξάπεδα», Αζήλα, 1988. 58. Mosse, Claude: Ο πνιίηεο ζηελ αξραία Διιάδα, εθδ. «αββάιαο», Αζήλα, 1996. 59. Mosse, Claude: Πνιηηηθή θαη θνηλσλία ζηελ αξραία Διιάδα, κεηάθ. Κ. Μπνχξαο, εθδ. «αββάιαο», Αζήλα, 2003. 60. Natorp, Paul: Ζ πεξί ησλ ηδεώλ ζεσξία ηνπ Πιάησλνο, εθδ. «Κνξαήο», Αζήλα, 1929. 61. Sinclair, R. K.: Γεκνθξαηία θαη ζπκκεηνρή ζηελ αξραία Αζήλα, εθδ. «Παπακάξθνπ». 70 71 ΦΙΛΟΟΦΙΚΔ ΠΗΓΔ Αξηζηνηέινπο: α) «Μεηά ηα Φπζηθά», β) «Πεξί Φπρήο», γ) «Ζζηθά Νηθνκάρεηα», δ) «Πνιηηηθά». Γνξγία: «Πεξί ηνπ κε όληνο». Γηάζπεξο, Κάξνινπ: «Ννπο θαη ύπαξμε». Δκπεδνθιένπο: «Πεξί Φύζεσο». Δπίθνπξνπ: «Κύξηαη δόμαη». Ζζηφδνπ: «Έξγα θαη Ζκέξαη». Καλη, Ηκκάλνπει: «Κξηηηθή ηνπ θαζαξνύ Λόγνπ». Κίξθεγθσξ, αίξελ: «Φόβνο θαη ηξόκνο». Μπεξμφλ, Δξξίθνπ: «Ο Δγθέθαινο θαη ε ζθέςε». Νίηζε, Φξ.: α) «Σάδε έθε Εαξαηνύζηξα». β) «Γέλλεζε ηεο ηξαγσδίαο». 3) «Αλζξώπηλν πνιύ αλζξώπηλν». Ξελνθάλνπο: «Πεξί Φύζεσο». Πιάησλνο: α) «Πνιηηεία», β) «πκπόζηνλ», γ) «Σίκαηνο», δ) «Νόκνη», ε) «Φίιεβνο». Ρελάλ, Δξλέζην: «Σν κέιινλ ηεο επηζηήκεο». Ρνπζψ, Εαλ Εαθ: «Σν θνηλσληθό ζπκβόιαην». αξηξ, Εαλ Πσι: «Σν Δίλαη θαη ην κεδέλ». έιετ, Πέξζη Μπηο: «Ζ αλαγθαηόηεηα ηεο αζεΐαο». (Γνθίκην). νπελράνπεξ, Άξζνπξ: «Ο θόζκνο ζαλ παξάζηαζε θαη ζαλ ζέιεζε». Φίρηε, Γηφραλ: «Θεκειηώδεηο αξρέο ηεο επηζηήκεο». Φφπεξκπαρ, Λνπδνβίθνπ: «Κξηηηθή ηεο Δγειηαλήο θηινζνθίαο». Υάηληεγθεξ, Μάξηηλ: «Δίλαη θαη ρξόλνο». 71 72 72 73 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΗΜΔΙΧΜΑ Ο Ησάλλεο (Ίσλ) Μηρ. Καξαθψζηαο είλαη ζπγγξαθέαο, ζηνραζηήο κε λνκηθή, θηινζνθηθή θαη πνιηηηθή παηδεία. πνχδαζε: 1) Ννκηθά ζην παλεπηζηήκην Αζελψλ θαη δηνξίζηεθε δηθεγφξνο ζην Πξσηνδηθείν Αζελψλ. 2) ηηο κεηαπηπρηαθέο ηνπ ζπνπδέο εηδηθεχηεθε ζηε θηινζνθία θαη ζηηο πνιηηηθέο επηζηήκεο. 3) Παξαθνινύζεζε ζεκηλάξηα θνηλσληθώλ επηζηεκώλ (θνηλσληνινγίαο, εγθιεκαηνινγίαο, ςπρνινγίαο) θαη ζηε ΔΛΔΣΔ (ζεκεξηλή Α..ΠΑΗ.Σ.Δ) δηδάρζεθε καζήκαηα πάλσ ζε πξνγξάκκαηα Γηδαζθαιίαο γηα θαζεγεζία ζε Α.Δ.Η. 4) Γηαηέιεζε θαζεγεηήο ηνπ Πνηληθνύ θαη ηνπ Αζηπλνκηθνύ δηθαίνπ, εθδψζαο ζρεηηθά ζπγγξάκκαηα γηα ηνπο ζπνπδαζηέο. 5) Τπήξμε Ηδξπηήο θαη Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ πλεπκαηηθνχ ζσκαηείνπ «Ακθηθηπνλία Oηθνπκεληθνύ Διιεληζκνύ», ηδξχζαο ηελ Πξψηε Ακθηθηπνλία ζηε Νέα Τφξθε Ακεξηθήο ζηνλ εθεί Διιεληζκφ. 6) Γηαηέιεζε Γεκνηηθόο ζύκβνπινο ζην Γήκν Αζελαίσλ θαη Βνπιεπηήο γηα αλά κία αληίζηνηρα ηεηξαεηία. 7) Τπήξμε ηδξπηηθό κέινο ηεο «Έλσζεο Αηησιναθαξλάλσλ Λνγνηερλώλ» θαη ηαπηόρξνλα είλαη κέινο ηεο «Δηαηξίαο Διιήλσλ Λνγνηερλώλ»54 8) Γηαηχπσζε ηελ ηδέα ηεο «Δπξσπατθήο πκπνιηηείαο», ζηα πξφηππα ηεο Αηησιηθήο πκπνιηηείαο θαη ην 1995 ζπλέηαμε «ρέδην πληάγκαηνο ησλ Δλσκέλσλ Πνιηηεηώλ ηεο Δπξώπεο», ην νπνίν δεκνζηεχηεθε ζην Βηβιίν ηνπ «ΑΝΑΣΡΟΠΖ ΣΖ ΑΝΟΜΖ ΔΞΟΤΗΑ»55 θαη κεηαθξαζκέλν ζηελ Αγγιηθή γιψζζα ζηάιζεθε ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην. 9) Δίλαη εηζεγεηήο θαη ζπγγξαθέαο Η) ηεο Ακθηθηπνληθήο θηινζνθίαο θαη Δθαξκνζκέλεο νθνζεξαπεπηηθήο56, ΗΗ) πληάθηεο ζρεδίνπ πληάγκαηνο-πνιηηεχκαηνο ηεο Άκεζεο πεξηθεξεηαθήο δεκνθξαηίαο57 Πξαγκαηνπνηεί δηαιέμεηο-καζήκαηα πεξηερνκέλνπ θηινζνθηθνχ, πνιηηηθνχ θαη πεξί ζνθνζεξαπείαο. E-mail: [email protected] 54 Σα θπξηφηεξα εηθνλνγξαθεκέλα έξγα θαη φιε ε εξγνγξαθία ηνπ είλαη αλεξηεκέλα ζηελ ηζηνζειίδα ηεο Δηαηξίαο Διιήλσλ Λνγνηερλψλ, ηεο νπνίαο είλαη κέινο. 55 Ησάλλνπ Μ. Καξαθψζηα: Αλαηξνπή ηεο άλνκεο εμνπζίαο, Δθδφζεηο Γηάλλε Βαζδέθε, Αζήλα 1995. 56 Πεξηιακβάλνληαη ζην έξγν ηνπ: Κξηηηθή ηνπ θηινζνθηθνύ θαη πνιηηηθνύ ιόγνπ, Β΄ Έθδνζε βειηησκέλε, εθδ. «Γσδψλε», Αζήλα 2013. 57 Γεκνζηεχηεθε ζην βηβιίν ηνπ: Σν Γένλ ύληαγκα - Πνιίηεπκα ηεο Διιάδαο, εθδφζεηο «ιεμίηππνλ», Αζήλα, Ηνχληνο 2014. 73
© Copyright 2024 Paperzz
