Metodologija NIR-a - prvi dio: Uvod Prof. dr. Nijaz Bajgorić [email protected] www.efsa.unsa.ba/~nijaz.bajgoric 3/10/2008 Dva osnovna pristupa u elaboriranju metoda istraživanja • Soft pristup (osnovni metodološki okvir, proces istraživanja, metode, naučni radovi, mag. rad, naučni izvori, IT-podrška, osnove kvantit. metoda, tehnika i alata) • Hard pristup (detaljno razmatranje kvantitativnokvalitativnog analitičkog instrumentarija koji se koristi u naučnom radu) 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 2 Okvirni sadržaj predavanja: • Naučno istraživanje; proces istraživanja; istraživački projekat; metode istraživanja • Naučni radovi i publikacije; magistarski rad; struktuiranje mag. rada; vodič za izradu mag. rada; korištenje literature • E-izvori za NIR; sistemi indeksiranja; naučna produktivnost univerziteta i država; komparacija univerziteta; IT-podrška za NIR • Primjer primjene stat. metode 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 3 Literatura – okvirni spisak • • • • • • • • • Kukić, S., Markić, B., Metodologija društvenih znanosti, Ekonomski fakultet Mostar, 2006 Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A., Research Methods for Business Students, 5th Edition, Pearson Ed, 2009 Remenyi, D. et al., Doing Research in Business and Management, Sage, 1998 Šušnjić, Đ., Metodologija, Beograd, 2005. Belak, S., Uvod u znanost, Šibenik, 2005. Šešić, B., Opšta metodologija, Naučna knjiga, Beograd, 1980. Zelenika, R., Metodologija i tehnologija izrade znanstenog i stručnog djela, Rijeka, 1990. Šamić, M., Kako nastaje naučno djelo, Sarajevo, 1980 Pečujlić, M., Milić, B., Metodologija društvenih nauka, Beograd, 2000. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 4 Faze naučnog istraživanja • • • • • • • • 3/10/2008 10/6/2011 Izbor i definiranje predmeta istraživanja Odredjivanje cilja (ciljeva) istraživanja Postavljanje hipoteza i ev. definisanje varijabli Izrada projekta istraživanja Prikupljanje podataka Obrada podataka Interpretacija podataka Izvještaj o rezultatima istraživanja Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 5 Izbor i definiranje predmeta istraživanja • • Uočavanje i definisanje problema istraživanja (problem, problem domain) Podrazumijeva i traženje naučnih informacija koje su potrebne za formuliranja predmeta istraživanja 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 6 Vrste istraživanja: • • • • • • • • • Opis - deskripcija Objašnjenje - eksploracija Analiza Komparacija – komparativna analiza Rješavanje problema Benchmarking Novo teorijsko-konceptualno rješenje Case ... 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 7 Izrada projekta istraživanja • • • • • • • predmet ili problem istraživanja cilj (ili ciljevi) istraživanja, struktura projekta metode i tehnike istraživanja orijentacijski kalendar radova sastav ekipe istraživanja financijska i druga sredstva potrebna za istraživanje • projekcija rezultata i koristi koje se mogu očekivati od realiziranog istraživanja 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 8 Prikupljanje podataka - Izvori informacija • Bibliotečki izvori (knjige, naučni i stručni časopisi, i ostala bibl. gradja) • Dokumentacijski centri • Arhive • Statistički i referalni centri • E-izvori (E-sources): online baze, e-časopisi • Ostali izvori sa Interneta (open, free): cases, white papers, reports, success stories, webcasts • Itd. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 9 Obrada podataka • U većini slučajeva je to primjena matematičkih, statističkih, simulacijskih, MS/OR metoda i tehnika • U savremenim uslovima, primjena navedenih metoda i tehnika ide uz obavezno korištenje sw alata (standardnih ili specijalističkih) 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 10 Interpretacija dobivenih rezultata • Rezultate je potrebno dovesti u vezu sa postavljenim hipotezama u smislu da li ih ti rezultati potvrđuju ili pobijaju • Uporediti rezultate sa rezultatima sličnih istraživanja • Komentarisati rezultate u kontekstu ciljeva istraživanja i postavljenih teza 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 11 Proces istraživanja 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 12 Proces istraživanja (Remenyi, Williams, Money, Swartz) 1. Pregled i ocjena literature (literature review) 2. Formulisanje istraživačkog pitanja (research question) 3. Definisanje – izbor metodologije (methodology) 4. Prikupljanje podataka (collecting evidence) 5. Analiza podataka (analysing the evidence) 6. Kreiranje zaključaka (conclusions) 7. Razumijevanje ograničenja istraživanja (limitations) 8. Preporuke za dalji rad (recommendations) 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 13 Problem – Podaci - Metode 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 14 Vrste istraživanja, iz perspektive ekonomije/biznisa • • • • 3/10/2008 10/6/2011 temeljna – primijenjena deskriptivna – analitička kvantitativna – kvalitativna konceptualna – empirijska Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 15 Istraživačke metode – osnovna podjela: • Kvantitativne • Kvalitativne 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 16 Metodologija vs. Metoda • Metodologija – filozofske osnove ili pretpostavke metode ili šireg spektra metoda • Metoda – konkretizacija metodologije, načini, postupci provođenja istraživanja • Tehnike – specifični alati metode 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 17 Kvalitativne vs kvantitativne metode Kvalitativno istraživanje Kvantitativno istraživanje Rezonovanje Induktivno Deduktivno Koncepti Identifikuje koncepte Identifikuje koncepte i/ili istražuje veze Cilj Deskripcija problema ili problemskog područja Istraživanje veza izmedju emp. fenomena Rezultat Pojašnjenje odredjenog problemskog područja Prihvatanje/odbacivanje teze 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 18 Najčešće primijenjene metode naučnog istraživanja su: • • • • • • • • • • • induktivna i deduktivna metoda metode analize i sinteze metode apstrakcije i konkretizacije metode generalizacije i specijalizacije metoda klasifikacije metoda deskripcije metoda kompilacije komparativna metoda statističke metode matematičke metode metode modeliranja i simuliranja 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 19 • • • • • • • • eksperimentalne metode kibernetske i/ili metode sistemskog pristupa empirijske metoda metoda studija slučaja metoda anketiranja i intervjuiranja Delfi metoda brainstorming itd. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 20 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 21 Faze procesa istraživanja u funkciji dokazivanja hipoteze: • • • • • • • • • • • identifikovanje – definisanje problema određivanje ciljeva istraživanja postavljanje hipoteze/a definisanje ključnih pojmova izbor istraživačke strategije Izrada nacrta istraživanja određivanje osnovnog skupa i/ili odabiranje uzorka istraživanja prikupljanje podataka obrada i analiza podataka tumačenje rezultata istraživanja pisanje izveštaja o obavljenom istraživanju 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 22 Odredjivanje varijabli Varijabla = promjenjiva veličina – veličina koja može imati različite vrijednosti, može biti: • • nezavisna varijabla zavisna varijabla Matematičkim riječnikom: Y = f(x) 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 23 Hipoteza: a) b) c) d) Svrhovita Provjerljiva, dokaziva, odnosno izvediva. Mora rezultirati odredjenim zaključcima. Mora biti u saglasnosti sa već provjerenim i opšte prihvaćenim znanjima. e) Jednostavna. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 24 Metode prikupljanja podataka • • • • • • • • • Posmatranje Razgovori Intervjui Okrugli stolovi Case studije Statistički podaci Anketni upitnici Testovi Itd. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 25 Case Study • analiza individualnih slučajeva • može biti osoba, grupa, događaj, proces, firma, itd. • tipičan slučaj za odredjeni tip emp. Fenomena • analiza slučaja omogućava generalizaciju znanja • generalna primjena tih znanja za slučajeve iste vrste 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 26 Prikupljanje podataka • Intervju • Anketa • Upitnik 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 27 Anketa • Anketa se realizuje ispitivanjem osoba cijele populacije ili dijela populacije. • Precizno definisati populaciju. • Precizno definisati potrebnu informaciju u funkciji cilja i predmeta istraživanja. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 28 • Anketa može uključivati sve osobe jedne populacije. • Drugi tip ankete koji se češće primjenjuje u praksi je anketa određenog broja osoba populacije koji se naziva uzorak. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 29 Vrste anketa – bez anketara: pismom, putem časopisa, putem maila i e-maila, preko Web-a) – uz pomoć anketara, intervjuom (direktno, preko telefona) 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 30 Upitnik • • • • • • pažljivo planiranje pitanja (varijabli) kratkoća razumljivost pitanja za ocjenu prikladnosti ispitivanje na prethodnom uzorku dva tipa pitanja: – otvorena (bez ponuđenih odgovora) – zatvorena (s ponuđenim odgovorima) 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 31 Pitanja otvorenog tipa 1. Godina rođenja: _________________ 2. Pol: ____________ 3. Školska sprema: ____________ 4. Zaposlenje: _________________ 5. Bračni status: _________________ 6. Radno iskustvo: ________________ 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 32 Pitanja zatvorenog tipa Koju ste školu završili: a) b) c) d) osnovnu školu srednju školu višu školu visoku školu Zaposlenje-status: a) b) c) d) nezaposlen zaposlen penzioner domaćica Bračni status: a) b) c) d) Oženjen/udata Neoženjen(neudata Rastavljen/a Udovac/udovica Radno iskustvo: a) b) c) d) 3/10/2008 10/6/2011 manje od 1 godine 1-5 godina 5-10 godina više od 10 godina Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 33 Metoda uzoraka – Utvrđuje obilježja jedne populacije iz obilježja prethodno utvrdjenog uzorka – Procjenjuje parametre populacije na osnovu parametara uzorka i ocjenjuje pouzdanost te procjene Uzorci mogu biti: - Probabilistički uzorci - Neprobabilistički ili namjerni 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 34 Prednosti metode uzorka: – Smanjenje troškova – Brže prikupljanje podataka i dobivanje odredjenih procjena – Veći kvalitet rezultata, budući da ankete pomoću uzorka vode za to obučeni ljudi 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 35 Nedostaci metode uzoraka: - uzorak ne daje podatak za svaku jedinicu iz stat. skupa - rezultati sadrže i tzv. pogrešku uzorka - neophodna posebna obuka za sporovodjenje ove metode 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 36 Eksperiment • Prikupljanje podataka eksperimentisanjem podrazumijeva sistematsku i kontrolisanu realizaciju eksperimenta sa namjerom da se izučavaju razni fenomeni, porede situacije ili provjere hipoteze. • Postupak realizacije eksperimenta se strogo kontroliše prema unaprijed razrađenom protokolu. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 37 Prezentacija statističkih podataka • • • • • Deskriptivna Statističke serije Tabelarna Grafička Korištenjem matematičkog instrumentarija. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 38 Varijable u istraživanju 3/10/2008 Cilj svakog istraživanja • Utvrđivanje povezanosti i medjusobnih uzročnih odnosa među “varijablama” (promjenjivim veličinama): nezavisno promjenjiva i zavisno promjenjiva veličina (e) 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 40 Promjenljive (varijable) • Ako se jedna ili više karakteristika nekog objekta ili pojave može mijenjati, onda se ona se može posmatrati kao promjenjiva (promjenljiva veličina) ili varijabla • Promjenjiva veličina predstavlja neko empirijsko svojstvo objekta, empirijske pojave ili procesa, stanja, događaja i sl., koje može imati različite vrijednosti • Problem istraživanja – karakter odnosa između dvije ili većeg broja promjenjivih. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 41 Zavisne i nezavisne promjenjive • Varijabla koju istraživač želi da objasni (čije ponašanje želi da istražuje) naziva se zavisna varijabla. Matematički se izražava kao Y. • Varijabla za koju istraživač očekuje da utiče na ponašanje zavisne varijable naziva se nezavisna varijabla. Označava se sa X. • Ukoliko zavisnost postoji, ona se matematički označava kao Y = f(X) 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 42 Metode naučnog istraživanja - kratak opis najčešće korištenih metoda, prema: Belak, S., Uvod u znanost, VŠTM Šibenik, 2005 3/10/2008 Induktivna metoda Induktivna metoda je primjena induktivnog načina zaključivanja pomoću kojeg se na osnovu analize pojedinačnih činjenica dolazi do zaključka o opštem sudu, od zapažanja konkretnih pojedinačnih slučajeva dolazi do opštih zaključaka. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 44 Deduktivna metoda Deduktivna metoda je primjena deduktivnog načina zaključivanja prema kojem se iz opštih sudova izvode posebni i pojedinačni zaključci. Deduktivna metoda u nauci služi za: objašnjenje činjenica i zakona, za predviđanje budućih događaja, za otkrivanje novih činjenica i zakona, za dokazivanje postavljenih teza, za provjeravanje hipoteza i za naučno izlaganje. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 45 Metoda analize Metoda analize je postupak naučnog istraživanja raščlanjivanjem složenih pojmova, sudova i zaključaka na njihove jednostavnije sastavne dijelove i elemente. Postoje dvije vrste analize: deskriptivna, kada se opisuju elementi neke cjeline i eksplikativna, kada se pokušava objasniti određena cjelina na osnovu njenih dijelova. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 46 Metoda sinteze Metoda sinteze je postupak naučnog istraživanja i objašnjavanja stvarnosti putem sinteze jednostavnih sudova u složenije. Sinteza je proces uopštavanja u kojemu nastaju sve apstraktniji pojmovi u uspoređivanju s prethodnim pojmovima. Sinteza je način sistematiziranja znanja po zakonitostima formalne logike, kao proces izgradnje teorijskog znanja u pravcu od posebnog ka općem. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 47 Metoda apstrakcije Apstrakcija je misaoni postupak bilo kakvog odvajanja, bilo odvajanje opšteg i eliminisanje posebnog, bilo misaoni postupak odvajanja posebnog i individualnog, zanemarivanje opšteg. Apstrakcija ima dvostruki smisao: apstrakcija opšteg ili apstrakcija posebnog. Apstrakcijom se odvajaju nebitni od bitnih elemenata pojave ili predmeta istraživanja. Apstrakcija počiva na analizi, ali analiza kao postupak rastavljanja, predstavlja i odvajanje, apstrakciju dijelova iz cjeline pojave. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 48 Metoda konkretizacije Konkretizacija je postupak suprotan apstrakciji. Konkretizacija može biti: shvatanje jedinstva apstraktno-opšteg u posebnom i individualnom, shvatanje jedinstva apstraktno-posebnog s opštim u svakom predmetu ili pojavi. Bilo da se određuje apstraktno-opšte u posebnom ili apstraktno-posebno u opštem, s pomoću opšteg vrši se konkretizacija, jer se predmet istraživanja konkretno shvata kao realno jedinstvo opšteg i posebnog. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 49 Metoda generalizacije Metoda generalizacije je misaoni postupak uopštavanja kojim se od jednog posebnog pojma dolazi do uopštenijeg koji je po stepenu viši od ostalih pojedinačnih. Od pojedinačnih opažanja izvode se uopšteni zaključci, koji su realni samo ako imaju oslonac u stvarnosti. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 50 Metoda specijalizacije Metoda specijalizacije je postupak kojim se od opšteg pojma dolazi do novog pojma, manjeg obima a većeg sadržaja. Specijalizacija se temelji na analitičko-sintetičkoj metodi i apstraktno-konkretiziranoj metodi. Da bi se tom metodom došlo od opšteg do posebnog, potrebno je izvršiti: konkretizaciju opšteg u posebno, ili sintezu, apstrakciju posebnog iz opšteg i analizu stvarnog opšteg. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 51 Metoda dokazivanja Dokazivanje je jedna od najvažnijih naučnih metoda u kojoj su inkorporirane skoro sve metode i svi posebni metodički postupci: analiza i sinteza, generalizacije i specijalizacija, indukcija i dedukcija, apstrakcija i konkretizacija. Svrha metode je utvrditi tačnost neke spoznaje. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 52 Metoda osporavanja Suprotan postupak u odnosu na postupak dokazivanja je osporavanje. To je zapravo metodički postupak kojim se umjesto dokazivanja teze, ona odbacuje i pobija. Ono se sastoji u dokazivanju pogrešnosti teze. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 53 Metoda klasifikacije Metoda klasifikacije najstarija je i najjednostavnija naučna metoda. Klasifikacija je sistematska i potpuna podjela opštega pojma na posebne, u okviru obima pojma. Nauka zapravo počinje klasifikacijom. Na osnovu spoznaja o prirodi stvari, klasifikacija predstavlja sistemske grupe predmeta, ili raspodjele niza srodnih pojava. Tako se, na primjer, pojam nauke klasifikuje na pojedinačne i univerzalne nauke. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 54 Metoda deskripcije Metoda deskripcije je postupak jednostavnog opisivanja ili očitavanja činjenica, procesa i predmeta u prirodi i društvu te njihovih empirijskih potvrđivanja odnosa i veza, ali bez naučnog tumačenja i objašnjavanja. Ova se metoda primjenjuje u početnoj fazi naučnog istraživanja, a ima veću vrijednost ako je jednostavno opisivanje povezano s objašnjenjima o uočenim važnijim obilježjima opisivanih činjenica, predmeta i procesa, njihovih zakonitosti i uzročnih veza i odnosa. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 55 Metoda kompilacije Metoda kompilacije je postupak preuzimanja tuđih rezultata naučnoistraživačkog rada, odnosno tuđih opažanja, stavova, zaključaka i spoznaja. Metoda kompilacije može se upotrijebiti u kombinaciji s drugim metodama u naučnoistraživačkom radu, tako da djelo nosi u što većoj mjeri lični pečat autora kompilatora, koji će, uz lični pristup pisanju naučnog ili stručnog djela korektno i na uobičajen način citirati sve ono što je od drugih preuzeo. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 56 Komparativna metoda Komparativna metoda je postupak uspoređivanja istih ih srodnih pojava ili utvrđivanja njihove sličnosti u ponašanju i intenzitetu i razlika među njima. Ova metoda omogućuje istraživačima da dođu do raznih uopštavanja, novih zaključaka koji obogaćuju spoznaju. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 57 Statistička metoda Statistička metoda može se nazvati i opšta naučna metoda; u novije vrijeme postala jedna od najvažnijih naučnih metoda; često se koristi u naučnoistraživačkom radu u svim naučnim područjima. Istraživanja u naučnim područjima društvenih nauka nezamisliva su bez primjene statističke metode. Statistika je nauka o metodama pomoću kojih analiziramo pojave koje nas okružuju, tako da pomoću grafikona i izračunatih pokazatelja otkrivamo njihove strukture, karakteristike i zakonitosti u pojedinim vremenskim intervalima te uzročnoposljedične veze između tih pojava. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 58 Metoda uzoraka Ispitivanje dijela skupa na osnovu slučajnog izbora jedinica naziva se metoda uzoraka. Vrlo se često primjenjuje u naučnoistraživačkom radu. Bit metode uzoraka je stav da se relevantne statističke informacije o masovnoj pojavi mogu odrediti na osnovu malog uzorka. Problemi pouzdanosti metode uzoraka svode se na određivanju veličine uzorka i reprezentativnosti odabranih jedinica. 3/10/2008 10/6/2011 Prof. dr. N. Bajgorić, Ekonomski fakultet u Sarajevu 59
© Copyright 2024 Paperzz
