Το μήνςμα ηήρ 29ηρ Μαΐος 1453: Πομποί και δέκηερ ηού μηνύμαηορ Οκόηηκνο Καζεγεηήο Λαπξέληηνο Γ. Γειιαζνύδαο Μεγάλη Αίθοσσα Τελετών Φιλολογικού Σσλλόγοσ «Παρνασσός», 29.5.2012 1. Θεμαηικοί άξονερ ηήρ ομιλίαρ Κύξηε Πξόεδξε, επραξηζηώ θαη από ηνύ βήκαηνο απηνύ ηόζν εζάο όζν θαη ην Γ.. ηνύ πιιόγνπ –όρη θαηά ηνλ ηύπνλ αιιά νπζηαζηηθά–, δηόηη ε αλάζεζε εθθώλεζεο ηνύ απνςηλνύ ιόγνπ, από ην επίζεκν βήκα ηνύ Παξλαζζνύ, απνηειεί εμαηξεηηθή ηηκή γηα ηνλ νκηινύληα. Οθείισ επίζεο λα επραξηζηήζσ –όρη δεπηεξεπόλησο αιιά θπξίσο θαη απηνηειώο– όινπο εζάο πνπ παξεπξίζθεζζε εδώ απόςε –έρνληαο αληαπνθξηζεί είηε ζην γεληθόηεξν θάιεζκα ηνύ πιιόγνπ είηε ζηελ πξνζσπηθή πξόζθιεζε– δηόηη ε παξνπζία ζαο απνηειεί εμαηξεηηθή ηηκή πξνο ην πξόζσπν ηνύ νκηινύληνο. Κπξίεο θαη θύξηνη, ε Άισζε ηήο Κσλζηαληηλνύπνιεο είρε σο ζπλέπεηα ηελ νινθιήξσζε ηνύ ηέινπο ηήο Βπδαληηλήο Απηνθξαηνξίαο, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηήο νπνίαο ήζαλ ν ειιεληθόο πνιηηηζκόο, ε ειιεληθή γιώζζα θαη ε νξζόδνμε ρξηζηηαληθή πίζηε. Μηαο απηνθξαηνξίαο, ε ηζηνξία ηήο νπνίαο απνηειεί νξγαληθό κέξνο ηήο ηζηνξίαο ηνύ ειιεληθνύ έζλνπο. Οπόηε νη ζπληζηώζεο θαη νη πξνεθηάζεηο ηήο «απνθξάδνο εκέξαο» ζα πξέπεη λα απνηεινύλ ζηνηρείν αλαθνξάο θαη θάζε ζρεηηθνύ ιόγνπ, θαζόζνλ, κάιηζηα, ε Άισζε ηήο Πόιεο επέθεξε θαη ηελ ππνδνύισζε ηνύ Διιεληζκνύ θαη κάιηζηα όρη γηα πέληε, ηξηάληα, πελήληα, εθαηό, δηαθόζηα ρξόληα, αιιά γηα ηέζζεξηο πεξίπνπ αη. Όκσο, παξά ηε ζεκαληηθόηεηα απηή, ε νκηιία καο δελ ζα επεθηαζεί ζηηο ζπληζηώζεο θαη ηηο πξνεθηάζεηο ηήο Άισζεο, δειαδή δελ ζα αλαθεξζεί ζε αίηηα, ζπλέπεηεο, γεγνλόηα, ζηε ζιίςε πνπ λνηώζεη ε ςπρή, ζηα όλεηξα πνπ ηξέθεη ε ζθέςε θαη ζε ηόζα άιια παξεπόκελα, αιιά ζα επηθεληξσζεί ζηα όζα ν ηίηινο ηεο πξνδειώλεη. Κπξίεο θαη θύξηνη, όπσο πνιινί εμ πκώλ γλσξίδεηε, ν νκηιώλ δελ είλαη ηζηνξηθόο, θαη πάλσ ζ’ απηή ηελ αηηηνινγία ζηεξίρηεθε ε αξρηθή κε απνδνρή ηήο πξόηαζεο ηνύ θ. Πξνέδξνπ ηνύ ΦΠ γηα εθθώλεζε ιόγνπ πνπ ζα αλαθέξεηαη ζηε ζεκεξηλή επέηεην. ηε ζπλέρεηα, όκσο, απνδέρηεθα επραξίζησο ηε ζρεδόλ άκεζε αληηπξόηαζή ηνπ. Γειαδή, ηε ζεώξεζε ηνύ κελύκαηνο ηήο Άισζεο από ηε ζέζε ηήο Παηδαγσγηθήο ή Αλζξσπαγσγηθήο, ηελ νπνία ηόζν ν θ. Πξόεδξνο όζν θαη ν νκηιώλ ζπλππεξεηήζακε θαη ππεξεηνύκε. Τέζζεξηο είλαη νη άμνλεο, πάλσ ζηνπο νπνίνπο ζα θηλεζεί ε ζεκεξηλή νκηιία, θαζέλαο από ηνπο νπνίνπο απνηειεί ή εθθξάδεη ηα εμήο: Ο πξώηνο: Σα ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ ην κήλπκα πνπ εθπέκπεη ην ηζηνξηθό γεγνλόο ηήο Άισζεο (πξάμεηο, ιόγνη, πξόζσπα, εηδηθέο θαηαζηάζεηο, ην αλ ρξεηάδεηαη ή δελ ρξεηάδεηαη ε γλώζε ηήο Ιζηνξίαο καο) θαη ηνύ νπνίνπ ε δηαρξνληθή ηζρύο θαη αμία, ηνπιάρηζηνλ γηα ην ειιεληθό έζλνο, επηβεβαηώλεηαη από ηελ παξνύζα ζπγθπξία. Ο δεύηεξνο: ηνπο πνκπνύο πνπ ην αλακεηαδίδνπλ, ηνλ ζθνπό ηήο κεηάδνζεο θαη ηελ αθνινπζνύκελε πξνο επίηεπμή ηνπ κεζνδνινγία. Ο ηξίηνο: ηνπο απνδέθηεο πνπ γηα πξώηε θνξά δέρνληαη ην κήλπκα, ζην πιαίζην ηήο θαηά ζύζηεκα δηδαζθαιίαο ηήο ηζηνξηθή γλώζεο, θαη Ο ηέηαξηνο: ηε δπλαηόηεηα αμηνπνίεζεο ελαιιαθηηθώλ κέζσλ ζηε δηαδηθαζία ιεηηνπξγίαο ηήο ζπλαληεζηαθήο ζρέζεο όισλ εκώλ ησλ ελειίθσλ κε ηνπο λένπο ηνύ ζήκεξα θαη ηνύ αύξην πξνθεηκέλνπ λα κε ιεηηνπξγήζεη ζηε κλήκε ησλ λέσλ είηε ε θαηά Pavlov δηαδηθαζία απόζβεζεο ή ππνθαηάζηαζεο ηήο πξαγκαηηθόηεηαο είηε ε θαηά κία ζπκπεξηθνξηζηηθή αληίιεςε νηθεηνπνίεζε θξνλεκάησλ θαη ζπκπεξηθνξώλ αδξάλεηαο, αδηαθνξίαο θαη αλεμέιεγθηεο ππνηαγήο «κε απνιύησο λεθξσκέλα ηα αηζζεηήξηα απηνπξνζηαζίαο θαη απηνάκπλαο» [Γηαλλαξάο, Υ., εθεκ. ΚΑΘΗΜΔΡΙΝΗ, 22.1.2012]. Γηόηη δελ κπνξεί λα κελ ηζρύεη, έζησ θαη κέρξηο ελόο ζεκείνπ, ην ηνύ Watson: Γώζε κνπ κηα ληνπδίλα πγηή βξέθε, θαινζρεκαηηζκέλα, θαη ηνλ δηθό κνπ θαζνξηζκέλν θόζκν, δειαδή ην απνιύησο ειεγρόκελν από εκέλα πεξηβάιινλ γηα λα ηα αζθήζσ (ή θαιύηεξα λα ηα πξνπνλήζσ) θαη εγώ ζα αλαιάβσ λα γίλεη ζηε ηύρε, θάζε έλα απ’ απηά, νπνηνδήπνηε είδνο εηδηθνύ ζα επηιέμσ –γηαηξόο, δηθεγόξνο, θαιιηηέρλεο, δηεπζπληηθό ζηέιερνο, επηρεηξεκαηίαο, λαη αθόκε θαη δεηηάλνο ή θιέθηεο– θαη κάιηζηα, αλεμάξηεηα από ην ηαιέλην, ηηο θιίζεηο, ηηο ηάζεηο, ηηο ηθαλόηεηεο, ην επάγγεικα θαη ηε θπιή ησλ πξνγόλσλ ηνπ…[Wolman, B. B. (1965). Contemporary theories and systems in psychology. New York: Harper & Row, ζ.78. Από Καζζσηάθε. Μ. θαη Φινπξή, Γ. (2003). Μάζεζε θαη δηδαζθαιία. Σόκ. Α΄, Μάζεζε. Αζήλα: απηνέθδ., ζ. 48]. Δπνκέλσο, ζύκθσλα κε όιεο ηηο ζρεηηθέο ζεσξίεο, καζαίλεηο θάηη θαιύηεξα όζν πην γξήγνξα μεθηλάο θαη όζν ην επαλαιακβάλεηο –αθόκε θαη αλ δελ είλαη αιεζέο– θαη ην μερλάο επθνιόηεξα όζν πην γξήγνξα ζηακαηάο λα ην επαλαιακβάλεηο. 2 2. Σκοπόρ ηήρ γνώζηρ ηήρ Ιζηοπίαρ μαρ και πηγέρ πληποθόπηζηρ ηων νέων ανθπώπων για ηο πεπιεσόμενο και ηον ζκοπό ηήρ ιζηοπικήρ γνώζηρ 2.1. Σκοπόρ ηήρ γνώζηρ ηήρ Ιζηοπίαρ μαρ Βάδνληαο ζε θίλεζε ηνπο ηέζζεξηο απηνύο άμνλεο ζα έρνκε ζαλ πξώηε έλδεημε ζηνλ ςεθηαθό πίλαθα ειέγρνπ ηήο ιεηηνπξγίαο ηνπο ηνλ ζθνπό ηήο γλώζεο [θαη γηα θάπνηνπο (όρη βέβαηα Έιιελεο) ηήο κε γλώζεο] ηήο Ιζηνξίαο καο θαη ηηο πεγέο παξνρήο ή αλαδήηεζεο ησλ ζρεηηθώλ πιεξνθνξηώλ, δειαδή ζα έρνκε απάληεζε ζην εξώηεκα: Δάλ σξεηάδεηαη ή δελ ρξεηάδεηαη ε γλώζε ηήο ηζηνξίαο καο θαη εθόζνλ ρξεηάδεηαη πνηεο είλαη θαη ηη ιέλε νη πξώηεο ζρεηηθέο πεγέο πιεξνθόξεζεο ηωλ λέωλ αλζξώπωλ θ.ά. ζρεηηθά. Όκσο γηα λα πάξνπκε ηελ πιεξνθνξία απηή ζα πξέπεη λα έρνκε ηξνθνδνηήζεη ηελ ηεηξαμνληθή απηή κεραλή κε πιεξνθνξίεο πνπ δίλνπλ απάληεζε ζε έλα άιιν εξώηεκα, πξνεγνύκελν θαη ζεκειηώδεο, ην νπνίν εμεηάδεη ην πνηνο είλαη ν ζθνπόο ηήο Παηδείαο ζήκεξα; Καη γηα λα κελ θξνύνκε αλνηθηέο ζύξεο –πεξί ηήο «νξζόδνμεο», από αλζξσπαγσγηθήο βέβαηα πιεπξάο, αγσγηθήο δηαδηθαζίαο– ππελζπκίδνπκε απιώο όηη κέζα ζην «ηη» θαη ην «πώο» πξέπεη λα δηδάμεη ν εθπαηδεπηηθόο όισλ αλεμαηξέησο ησλ εηδηθνηήησλ ελππάξρεη –θαη κάιηζηα πξηλ απ’ όια– ε αλάπηπμε όισλ ησλ πηπρώλ ηήο πξνζσπηθόηεηαο ηνύ λένπ αλζξώπνπ, ώζηε, πξννδεπηηθά, λα ζπγθξνηήζεη ειεύζεξε, δεκνθξαηηθή θαη ππεύζπλε πξνζσπηθόηεηα, αλαιακβάλνληαο ηελ επζύλε ησλ πξάμεώλ ηνπ θαη ζθεπηόκελνο πάληνηε όηη πξηλ απ’ απηόλ δελ ππήξμε θάπνηνο, αιιά ζπλππήξμαλ θάπνηνη θαη όηη απηόο ζήκεξα δελ ππάξρεη αιιά ζπλππάξρεη γηα λα ππάξμνπλ ζπλππάξρνληεο θαη νη άιινη αύξην. Δπνκέλσο, ην έξγν ηνύ εθπαηδεπηηθνύ δελ απνηειεί κηα κεραληθή κεηάδνζε γλώζεο, αιιά ζπγθξνηεί κηα δεκηνπξγία κνξθσηηθή. Καη έξρνκαη ζην πξώην εξώηεκα: Χξεηάδεηαη ή δελ ρξεηάδεηαη ε γλώζε ηήο ηζηνξίαο καο; Γύζθνια ζα πεη όρη έλαο ειηθηαθά ώξηκνο, όηαλ κάιηζηα έρεη δήζεη θαηά ην πξόζθαην παξειζόλ αξλεηηθέο εθβάζεηο γεγνλόησλ θαη ελεξγεηώλ, ή έλαο λεόηεξνο, όηαλ έρεη αληίζηνηρεο πεξηγξαθέο εκπεηξηώλ εθ κέξνπο ησλ νηθείσλ ηνπ. Καη εάλ κάιηζηα ηνπο δεηεζεί λα αηηηνινγήζνπλ ηελ απάληεζή ηνπο, ζα πνπλ όηη γλσξίδνληαο ην παξειζόλ δελ επαλαιακβάλνπκε ηα ιάζε ηνπ, αληηγξάθνπκε ηα ζεηηθά πξόηππα, θαηαλννύκε επθνιόηεξα ηελ πξνζπάζεηα απνπιάλεζεο, απνπξνζαλαηνιηζκνύ θαη εμαπάηεζεο θαη δεκηνπξγνύκε κεραληζκνύο πξόιεςεο, άκπλαο, αληεπίζεζεο. Κάπνηνη άιινη ζα πνπλ: γλσξίδνληαο ηε ζπγρξνληθή θαη δηαρξνληθή εμέιημε γεγνλόησλ είκεζα ζε ζέζε λα εηθάζνπκε κε κεγάιε πηζαλόηεηα ηηο αδηόξαηεο κειινληηθέο εμειίμεηο παξνληηθώλ γεγνλόησλ. Πξνζππνγξάθνληαο όια απηά, ζα πξνζέζεηα όηη ε ηαπηόηεηά καο είλαη ε ηζηνξία καο θαη όρη ην εθάζηνηε παξόλ, ε εθάζηνηε ζηηγκή. Καη απηή ε ηαπηόηεηα κνηάδεη κε ην δέληξν εθείλν πνπ ράλεη ηα θύιια ηνπ, ην θιαδεύνπκε, βγάδεη θύιια, αλζίδεη, δίλεη θαξπνύο θαη όζν ρακειά θαη αλ ην θόςνπκε μαλαπεηά λένπο βιαζηνύο, δηόηη ε δσή ηνπ εμαξηάηαη από ηηο ξίδεο ηνπ. Αλ θόςνπκε ηηο ξίδεο ηνπ παύεη λα ππάξρεη. 2.2. Διδακηικά εγσειπίδια Αιιά πέξαλ από ηηο αληηιήςεηο ηήο πξνεγνύκελεο γεληάο κε ηηο άκεζεο ή έκκεζεο βησκαηηθέο εκπεηξίεο, πέξαλ από ηνπο ζξύινπο, ηνπο ζξήλνπο θαη ηηο παξαδόζεηο –όπσο απηά πνπ αλαθέξνληαη ζηελ πνιηνξθία θαη ηελ Άισζε ηήο Πόιεο– ζα πξέπεη λα αθνύζνπκε –θαη γηα ηελ αθξίβεηα λα δνύκε– ηη ιέλε ζηνπο λένπο, θαη’ αξράο θαη θαη’ αξρήλ, ηα παξαδνζηαθά αξκόδηα κέζα, δειαδή ηα διδακηικά εγσειπίδια Α-βάζκηαο εθπαίδεπζεο, όρη γηα ηνλ γεληθό ζθνπό ηήο Παηδείαο, αιιά γηα ηηο ξίδεο καο, γηα ηελ ηζηνξία καο θαη, εηδηθά, γηα κηα εκέξα ζαλ ηε ζεκεξηλή, 559 ρξόληα πξηλ. 3 Απεπζύλζεθα ζε κηα εθπαηδεπηηθό ιεηηνπξγό ηήο θαη κάρηκεο θαινύκελεο εθπαίδεπζεο, ε νπνία θαη κε πιεξνθόξεζε –ηελ επραξηζηώ θαη από ηνύ βήκαηνο απηνύ γηα ηελ πξόζπκε αληαπόθξηζή ηεο– γηα ηα θεθάιαηα ησλ δηδαθηηθώλ εγρεηξηδίσλ ζηα νπνία γίλεηαη ζρεηηθή αλαθνξά, δεδνκέλνπ όηη ηα βηβιία απηά εμαθνινπζνύλ λα απνηεινύλ ην θαη’ εμνρήλ δηδαθηηθό κέζν εκπέδσζεο θαη νηθεηνπνίεζεο ηήο γλώζεο εκεδαπώλ θαη αιινδαπώλ καζεηώλ. Θα πεξηνξηζηώ ζε νξηζκέλεο ελδεηθηηθέο, αιιά ζρεηηθέο κε ηελ νκηιία, αλαθνξέο από ηελ Ιζηνξία ηήο Δ΄ Γεκνηηθνύ, ε νπνία θαιύπηεη ηε Βπδαληηλή Ιζηνξία. ηα ηξία βηβιία πνπ ηε ζπλαπνηεινύλ: [(i) Βηβιίν ηνύ δαζθάινπ, (ii) Βηβιίν ηνύ καζεηή θαη (iii) Σεηξάδην ηνύ καζεηή], δηαβάδνπκε γηα ηελ πνιηνξθία ηήο Κσλζηαληηλνύπνιεο θαη ηελ Άισζε (θεθάιαηα 35ν θαη 36ν αληίζηνηρα) θαη ηα εμήο: (i) Σην βηβιίν ηνύ δαζθάινπ (ζ. 104-107) ζηνπο θαηά θεθάιαην δηδαθηηθνύο ζηόρνπο, ηε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε θαη ηηο δξαζηεξηόηεηεο: -Γηα κελ ηνπο δηδαθηηθνύο ζηόρνπο, όηη απηνί απνβιέπνπλ ζην λα γλσξίζνπλ νη καζεηέο ηα γεγνλόηα, λα αμηνινγήζνπλ θαη λα εθηηκήζνπλ πξόζσπα θαη ζπλέπεηεο, λα λνηώζνπλ ηε ζπγθίλεζε (ρσξίο εηδηθό πξνζδηνξηζκό). -Γηα δε ηε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε θαη ηηο δξαζηεξηόηεηεο, όηη απηέο απνβιέπνπλ ζην λα θξίλνπλ νη καζεηέο, λα δηεξσηεζνύλ, λα αμηνινγήζνπλ, λα απνθηήζνπλ πιεξνθνξίεο γηα ην γεγνλόο ηήο Άισζεο από δηαθνξεηηθέο πεγέο πνπ «θσηίδνπλ από δηαθνξεηηθέο ζέζεηο ην γεγνλόο ηήο δηπισκαηηθήο επηθνηλσλίαο αλάκεζα ζηνπο δύν αληηπάινπο» (ζ. 105), λα θξίλνπλ –κεηαμύ άιισλ– θαη ην ζπλεηό ή όρη ηήο ελέξγεηαο ηνύ Απηνθξάηνξα, αλαθνξηθά κε ηελ «παξνπζία ηνπ ζηελ πξώηε γξακκή ηήο άκπλαο» (ζ. 106). Γηαβάδνληαο, όκσο, ην ηειεπηαίν εξώηεκα, ζηακάηεζα γηαηί δηεξσηήζεθα: Όηαλ θαινύληαη καζήηξηεο θαη καζεηέο 10 -11 εηώλ λα δώζνπλ απάληεζε ζε ηέηνηα εξσηήκαηα, άξαγε, ηη πιεξνθνξίεο ηνπο έρνπλ δνζεί; Βέβαηα, απηόλ ηνλ πξνβιεκαηηζκό, νκνινγώ όηη κνπ ηνλ δεκηνύξγεζε ε πξνεγεζείζα ζθέςε: αληί λα είλαη πνύ ν Απηνθξάηνξαο; Μα ζην ζηξαηεγείν ηνπ, ζα κνπ πνπλ νη θαζεγεηέο ηήο ρνιήο Πνιέκνπ. Δπνκέλσο, ζηα 4 ζπγθεθξηκέλα γεγνλόηα θαη ζηε ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή ζην παιάηη κε ηελ αλαθηνξηθή θξνπξά, ζπκπεξαίλσ. Αιιά ηόζν ηελ απνξία απηή όζν θαη άιιεο ζα κνπ ηηο ιύζεη ην βηβιίν ηνύ καζεηή, ζθέθηνκαη. (ii) Αλαηξέρνληαο ζην βηβιίν ηνύ καζεηή, δηαπηζηώλσ ηα εμήο: Πξόθεηηαη γηα έλα άξηην από όιεο ζρεδόλ ηηο απόςεηο δηδαθηηθό βηβιίν [θάηη ην νπνίν, αλαληίξξεηα, νθείιεηαη θαη ζηε ρξεκαηνδόηεζε ηήο ζπγγξαθήο ηνπ θαηά 75% εθ κέξνπο ηήο ΔΔ ]. Δίλαη έλα βηβιίν πνπ κε επραξίζηεζε ην μεθπιιίδεηο θαη ην δηαβάδεηο. Αηζζεηηθή, νξγάλσζε ηήο ύιεο, επδηάθξηηε δηάθξηζε θεθαιαίσλ θαη ελνηήησλ, γιώζζα θαηαλνεηή, επνπηεία κέζσ ηήο εηθνλνγξάθεζεο, παξαζέκαηα πξσηνγελώλ πεγώλ θαη, γεληθά, ζρεδόλ απόιπηε ζα έιεγα ππαθνή ζε παηδαγσγηθέο αξρέο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. Όκσο, ν ζθνπόο κνπ δελ είλαη ε αμηνιόγεζε ηνύ βηβιίνπ, άιισζηε δελ είλαη απηή ε εηδηθόηεηά κνπ, αιιά λα δσ –σο απιόο αλαγλώζηεο– ην κήλπκα πνπ θζάλεη ζηνλ καζεηή κέζσ ηνύ δηδαθηηθνύ εγρεηξηδίνπ θαη ηα ζηνηρεία από ηα νπνία ζα αληιήζεη πιεξνθνξίεο, ώζηε λα κπνξεί λα δίλεη απάληεζε θαη ζε εξσηήκαηα όπσο απηά πνπ πξναλέθεξα. ην 35ν θεθ.: «Οη Σνύξθνη πνιηνξθνύλ ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε» –ην νπνίν απνηειεί κέξνο επξύηεξεο ελόηεηαο (ηήο Σ΄) πνπ έρεη ηίηιν: «Σν Βπδάληην παξαθκάδεη θαη ππνθύπηεη ζηνπο θαηαθηεηέο» – δηαβάδσ κεηαμύ άιισλ (ζ.108): «Κνληά ζηνπο ππεξαζπηζηέο είλαη νιεκεξίο θαη ηνπο ζπληνλίδεη ν Ινπζηηληάλεο αιιά θαη ν ίδηνο ν απηνθξάηνξαο, πνπ ηνπο εκςπρώλεη. Καζώο πεξλνύλ νη κέξεο όκσο, ηα ηξόθηκα θαη ηα εθόδηα ιηγνζηεύνπλ. Απηό ην μέξνπλ νη πνιηνξθεκέλνη, κα θαλέλαο δελ ην ιέεη θσλαρηά. Κη όινη έρνπλ ηελ ειπίδα πσο όπνπ λα ‘λαη ζα θαλεί θάπνηα βνήζεηα από ηε Γύζε. ηηο 20 Απξηιίνπ, μεκεξώκαηα, νη ειπίδεο ησλ απνθιεηζκέλσλ δσληαλεύνπλ. Σξία κεγάια γελνβέδηθα θαξάβηα θαη κηα βπδαληηλή θνξηεγίδα κε θπβεξλήηε ηνλ Φιαληαλειά, πεξλνύλ απαξαηήξεηα ηα ζηελά… ηε ζθιεξή λαπκαρία πνπ αθνινύζεζε, ηα ρξηζηηαληθά θαξάβηα λίθεζαλ θαη κπήθαλ ζηνλ ειεύζεξν αθόκε Κεξάηην. Σν γεγνλόο απηό εκςύρσζε ηνπο πνιηνξθεκέλνπο, πνπ δέρηεθαλ ζαλ ήξσεο ηνπο ληθεηέο. Δμόξγηζε όκσο ην Μσάκεζ, πνπ ηηκώξεζε ζθιεξά ην λαύαξρό ηνπ θαη πήξε λέα κέηξα, πην ζθιεξά, γηα ηελ πνιηνξθία θαη ηελ άισζε ηήο Πόιεο». Κιείλεη ε παξάγξαθνο θαη αθξηβώο από θάησ (ζηελ ίδηα ζειίδα) παξαηίζεηαη νξζώο –νξζόηαηα ζα έιεγα, ζύκθσλα κε ηελ πξώηε εθηίκεζε,– θαη έλα θείκελν-πεγή-παξάζεζε κε α.α. 3, ην νπνίν εθπξνζσπεί ηελ άιιε πιεπξά. [ην εμήο ζα αλαθέξσ απιώο ηε ιέμε πεγή θαη κάιηζηα όρη 3ε πεγή, 4ε πεγή, αιιά πεγή 3, πεγή 4 θαη νκνίσο θεθάιαην 36, 37 θ.ν.θ.] Πεγή 3. Τπό ηνλ ηίηιν: «Οη Βπδαληηλνί αξλνύληαη λα παξαδνζνύλ» (ν ηίηινο δελ αλήθεη ζηνλ ζπγγξαθέα ηήο πεγήο) πεξηέρεη ηηο εμήο πιεξνθνξίεο: 5 «ύκθσλα κε εληνιή ηνύ πξνθήηε, νη Μνπζνπικάλνη έπξεπε, πξηλ αξρίζνπλ επίζεζε, λα εηδνπνηνύλ ηνπο αληηπάινπο αλ ζέινπλ λα παξαδνζνύλ, γηαηί αιιηώο ζα έζθαδαλ θαη ζα ζθόησλαλ αλζξώπνπο θαη ζα ραινύζαλ εθθιεζίεο θαη ζπίηηα. Γη΄ απηό θαη ν ζνπιηάλνο Μσάκεζ, πξηλ αξρίζεη ε πνιηνξθία ηήο Πόιεο, έζηεηιε ην Μαρκνύη Παζά ζηνλ Σεθύξ [απηνθξάηνξα] θαη δήηεζε ηελ παξάδνζή ηεο». Καη ν ζπγγξαθέαο ηήο πεγήο ζπλερίδεη, εξκελεύνληαο ηνπο πξαγκαηηθνύο –θαηά ηελ άπνςή ηνπ– ιόγνπο γηα ηνπο νπνίνπο νη βπδαληηλνί αξλνύληαη λα παξαδνζνύλ, απνπέκπνληαο κάιηζηα ηνλ απεζηαικέλν ηνύ ζνπιηάλνπ: «…Οη άπηζηνη όκσο επεηδή ήμεξαλ πσο ηα θάζηξα ηνπο ήηαλ γεξά θαη κεγάια θαη είραλ θηόιαο πνιύ ζηξαηό λα ηα θπιάεη, δε δέρηεθαλ θαλ ηηο πξνηάζεηο ηνπ θαη έδησμαλ ην Μαρκνύη». Δβιηγηά Σζειεκπή (Σνύξθνο πεξηεγεηήο, 17νο αη.) Όκσο, κεηά ηελ αλάγλσζε ηήο πεγήο 3 κνπ γελλήζεθαλ θάπνηεο ζθέςεηο-απνξίεο, νξηζκέλεο εθ ησλ νπνίσλ παξαθαιώ λα κνπ επηηξαπεί λα ηηο θαηαζέζσ. θέςε 1ε Καηά ηελ αληίιεςε ηνύ νκηινύληνο απηή ηε ζηηγκή, ηη ιέεη ε πεγή: 10ρξνλε θαη 11ρξνλε βιέπεηο ηελ αλζξώπηλε ζηάζε ηήο κηαο πιεπξάο θαη ηελ αιαδνλεία ηήο άιιεο, αθνύ νη ιόγνη ηήο άξλεζήο ηεο ζηεξίδνληαη ζηελ ππεξνςία ηνύ πνιεκηθά ηζρπξνύ. Καη ζπλερίδσ: αλ απηή ε εθηίκεζε κπνξεί λα ζηαζεί –θαη ιακβαλνκέλνπ ππόςε όηη ηα πεξί ηζρύνο δελ είλαη αθξηβή [ζύκθσλα κε πιεξνθνξία πνπ ζα δνζεί αξγόηεξα ζην καζεηή (ζην Σεηξάδην αζθήζεώλ ηνπ) ήζαλ 10.000 Βπδαληηλνί απέλαληη ζε 100.000 Σνύξθνπο]– απνθιείεηαη λα ζθεθηεί ν καζεηήο θάηη ζαλ ηα εμήο: -Αιήζεηα! Δίδεο πόζν ζσζηά είλαη απηά πνπ ιέεη ν Σνύξθνο πεξηεγεηήο; -Αθνύ ν νπιηάλνο ηνλ πξνεηδνπνίεζε ηνλ απηνθξάηνξα, απηόο γηαηί δελ παξαδόζεθε; Άξα νη δπλάκεηο ηνπ ήηαλ ηέηνηεο πνπ ηνύ επέηξεπαλ λα αξλείηαη. Να ινηπόλ ηη θάλεη ν εγσηζκόο. Όκσο ό,ηη θαη λα ζθεθηεί ν καζεηήο απηή είλαη ε αιήζεηα, ζύκθσλα κε ηελ άιιε πεγή, θαη ηίπνηε δελ ηελ αιιάδεη δηόηη ην θείκελν είλαη εληόο εηζαγσγηθώλ. Οπόηε, είλαη εμεηαζηέν ην ηη πξέπεη λα γίλεη γηα λα πεξηνξηζηεί ε πηζαλόηεηα ηέηνησλ ζπκπεξαζκάησλ εθ κέξνπο ηνύ καζεηή; θέςε 2ε –Πνηνο θαη πόηε ηα γξάθεη απηά; Έλα πξόζσπν πνπ, πξνθαλώο, απνιακβάλεη ηήο εθηηκήζεσο ηήο δηεζλνύο θνηλόηεηαο ησλ αξκνδίσλ εξεπλεηώλ. Γειαδή, ν Δβιηγηά Σζειεκπή, Σνύξθνο πεξηεγεηήο, πνπ έδεζε δύν πεξίπνπ αη. κεηά ηελ άισζε ηήο Πόιεο (1611-1676). Σίπνηε άιιν. Ούηε έξγν από ην νπνίν πξνέξρεηαη ε πιεξνθνξία θαη, επνκέλσο, νύηε ζειίδα. Γηα ην πόζν ζπνπδαίνο είλαη ν Σζειεκπή, νη ζπγγξαθείο ηνύ δηδαθηηθνύ εγρεηξηδίνπ αζθαιώο ην μέξνπλ θαη, πξνθαλώο, γη’ απηό ηνλ αλαθέξνπλ, έζησ θαη αλ είλαη κεηαγελέζηεξνο ησλ γεγνλόησλ πνπ πεξηγξάθεη. Άιισζηε απηό έρεη ξεηά θαηαγξαθεί ζην Βηβιίν ηνύ δαζθάινπ: «Όζν θαη αλ ε πεγή 3 ηνύ Σνύξθνπ πεξηεγεηή είλαη κεηαγελέζηεξε, έρεη ηελ ίδηα αμία κε εθείλε ηνύ Βπδαληηλνύ ρξνλνγξάθνπ…» (ζ.105). Όκσο ηα παηδηά ην μέξνπλ; Ννκίδσ όηη κηα ππνζεκείσζε κε κηα αληηθεηκεληθή –θαηά ην δπλαηόλ– βηνγξαθηθή θαη βηβιηνγξαθηθή πιεξνθόξεζε είλαη απαξαίηεηε. θέςε 3ε Παξάιεηςε, επίζεο, ζπληζηά ην γεγνλόο όηη ν ζηόρνο «κεδὲ δίθελ δηθάζῃο πξὶλ ἀκθνῖλ κῦζνλ ἀθνύζῃο» [ηνβαίνπ Αλζνιόγην, 4,5,64,12· πβ. [Πιάησλνο] Γεκόδνθνο 383c1, Πινπηάξρνπ Πεξί ησηθώλ ελαληησκάησλ 8.1 (1034e)] ειέγρεηαη, αθνύ δελ αλαθέξεηαη ε άπνςε θαη θάπνηνπ κεηαγελέζηεξνπ ηήο άιιεο πιεπξάο, όπσο, π.ρ., είλαη ν ηζηνξηθόο Γ. Κνξδάηνο [ηξία ζρεηηθά έξγα ηνπ είλαη: Σα ηειεπηαία ρξόληα ηήο Βπδαληηλήο Απηνθξαηνξίαο 6 (1931), Αθκή θαη παξαθκή ηνύ Βπδαληίνπ (1953), Μεγάιε ηζηνξία ηήο Διιάδαο, 13 ηόκνη (1956-1959]. Η παξάιεηςε απηή ζα πεη θάπνηνο δελ είλαη ζεκαληηθή. Καη κάιηζηα ζα πξνζζέζεη ην ηνύ ζπξκνύ: Κνηηάδνπκε ην δέληξν θαη όρη ην δάζνο. Όκσο ε επόκελε ζειίδα ηνύ Βηβιίνπ ηνύ καζεηή (ζ. 109) δείρλεη όηη θαιώο αζρνινύκεζα κε ην δέληξν. Γηόηη ην πεξηερόκελν ηήο πεγήο 5 (ζ. 109) ζπλδέεηαη θαηά ηέηνην ηξόπν κε ηελ πεγή 3, ώζηε λα απμάλεηαη ε πηζαλόηεηα εζθαικέλσλ ζπλεηξκώλ εθ κέξνπο ηνύ παηδηνύ. Πεγή 5. Η πεγή απηή, ε νπνία έρεη ηνπνζεηεζεί ζην επάλσ δεμηό κέξνο ηήο ζειίδαο 109, έρεη ηίηιν: «Πξνηάζεηο ηνύ Μσάκεζ ζηνλ Κσλζηαληίλν Παιαηνιόγν, γηα ηελ παξάδνζε ηήο Πόιεο» θαη αλαθέξεη ηνλ εμήο δηάινγν: «Μσάκεζ: Αλ ζέιεηο, κπνξείο λα παξαδώζεηο ηελ Πόιε θαη λα παο όπνπ επηζπκείο κε ηνπο άξρνληεο θαη ηα ππάξρνληά ζαο. Καη θαλείο από ηνπο ππεθόνπο ζνπ δε ζα πάζεη θαθό από εκάο. Αλ όκσο αληηζηαζείηε θαη ηε δσή θαη ηα ππάξρνληα ζαο ζα ράζεηε θαη νη θάηνηθνη ζα αηρκαισηηζηνύλ θαη ζα δηαζπαξζνύλ ζε όιε ηε γε». Έρνπκε, ινηπόλ, δύν πεγέο, ηελ 3 θαη ηελ 5, ηζνδύλακεο θαη αδηαβάζκεηεο γηα ηε ζθέςε ηνύ ελ εμειίμεη επξηζθόκελνπ λένπ αλζξώπνπ. Όκσο, κήπσο έηζη ε δεύηεξε πεγή (5) –θαηά ην πξώην ζθέινο ηεο– επηβεβαηώλεη κεξηθώο θαη εκκέζσο ην πεξηερόκελν ηήο πξώηεο (3), όρη κόλν σο πξνο ην γεγνλόο ηήο πξόηαζεο πνπ πξνεγήζεθε από πιεπξάο νπιηάλνπ, αιιά δηαζηαιηηθά –αλ νη λνκηθνί ζπκθσλνύλ κε ηνλ όξν απηό– θαη σο πξνο ηελ αληηθεηκεληθόηεηα θαη ην θύξνο ηεο ζην ζύλνιό ηεο. Έπεηηα απ’ απηά ε πξώηε πεγή, έρνληαο ηερλεέλησο απνθηήζεη αμηνπηζηία, κήπσο κπνξεί λα ζέζεη ελ ακθηβόισ ζηε ζθέςε ηνύ παηδηνύ ην πεξηερόκελν ή ηελ εηιηθξίλεηα ηήο απάληεζεο ηνύ Απηνθξάηνξα (δεύηεξν κέξνο ηήο πεγήο 5); Καη αληηζηξόθσο, κήπσο έηζη απνδπλακώλεηαη θαη ην κήλπκα πνπ εθπέκπεη ην δεύηεξν κέξνο ηήο πεγήο 5, δειαδή ε απάληεζε ηνύ Παιαηνιόγνπ ζηηο πξνηάζεηο ηνύ Μσάκεζ; «Παιαηνιόγνο: Πην πάλσ από ηε δσή είλαη ε ηηκή ηνύ αλζξώπνπ. Κη εκείο όινη, θξαηώληαο ην ζηαπξό θαη η΄ άξκαηα ζηα ρέξηα, νκόγλσκα θαη ιεύηεξα απαληνύκε: Γελ παξαδίλνπκε ηελ Πόιε. Σε δσή καο πήξακε απόθαζε λα δώζνπκε, απξνζθύλεηα γηα ιεπηεξηά ζην ρώκα εηνύην πνιεκώληαο. Καιόο γηα ην ραηίξη ηεο θη ν ράξνο». Γνύθαο (Ιζηνξηθόο ηήο Άισζεο) – (ειεύζεξε απόδνζε, Ν. Καδαληδάθεο) Αιιά, αο κείλνπκε ιίγν ζηελ πεγή 5 θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνλ ηίηιν ηεο («Πξνηάζεηο ηνύ Μσάκεζ ζηνλ Κσλζηαληίλν Παιαηνιόγν, γηα ηελ παξάδνζε ηήο Πόιεο») θαη αο δηεξσηεζνύκε: -Απηόο πξέπεη λα είλαη ν ηίηινο ηεο; -Μήπσο έπξεπε, ηνπιάρηζηνλ, λα ζπκπιεξσζεί κε ην: θαη ε αξλεηηθή απάληεζε ηνύ Παιαηνιόγνπ. -Μήπσο λα αληηθαηαζηαζεί κε ην «Γηάινγνο» Μσάκεζ θαη Παιαηνιόγνπ θαη ηέινο πάλησλ κε θάηη άιιν; Άιισζηε ε πεγή 4 ηνύ επόκελνπ θεθαιαίνπ (36) [θάζε θεθάιαην έρεη απηνηειή αξίζκεζε πεγώλ] κε απηή ηε δηαηύπσζε ηηηινθνξείηαη θαη ζπγθεθξηκέλα: «Ο ηειεπηαίνο δηάινγνο Μσάκεζ Β΄ θαη Κσλζηαληίλνπ ΙΑ΄ Παιαηνιόγνπ». -Ή κήπσο«Πξνηάζεηο θαη απεηιέο-εθβηαζκνί ηνύ Μσάκεζ ζηνλ Κσλζηαληίλν Παιαηνιόγν γηα ηελ παξάδνζε ηήο Πόιεο θαη αξλεηηθή απάληεζε ηνύ Παιαηνιόγνπ»; Όπσο αληηιακβάλεζζε δελ θάλσ ζπδήηεζε γηα ηελ αθξίβεηα ησλ ηίηισλ από πιεπξάο γισζζνινγηθήο, αιιά γηα ην πόζνπο πξνβιεκαηηζκνύο κπνξεί λα δεκηνπξγήζνπλ ζε έλα κηθξό παηδί νη ζπλδπαζηηθέο ζρέζεηο, νη δηαζηαπξώζεηο θαη νη ζπλεηξκνί. Καη απηά ηα ιέσ, ρσξίο λα ππνλνώ όηη όιε απηή ε «εηθόλα» έρεη, πηζαλώο, ειεγρόκελε αθεηεξία θαη ζηόρν. Έπεηηα απ’ απηά, κήπσο κπνξεί αθόκε λα δηεξσηεζεί ην παηδί: Σειηθά, γηαηί αξλήζεθαλ νη Βπδαληηλνί λα παξαδνζνύλ; Γηαηί ήμεξαλ όηη ηα θάζηξα ηνπο ήηαλ γεξά θ.ιπ., όπσο καο ιεεη 7 ε πεγή 3 ή γηαηί πην πάλσ από ηε δσή είλαη ε ηηκή ηνύ αλζξώπνπ, όπσο καο ιεεη ε πεγή 5; Καηά ηελ άπνςε όισλ εκώλ ηζρύεη ην δεύηεξν, ην νπνίν θαη απνηειεί ην πξώην κήλπκα πνπ εθπέκπεη ην γεγνλόο ηήο Άισζεο ηήο Πόιεο. Σώξα αλ ζε θάπνηνλ καζεηή, πνπ έρεη πξνζσπηθό ππνινγηζηή θαη ζπλδέεηαη κε ην δηαδίθηπν, γελλεζεί ε πεξηέξγεηα λα βξεη πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηνλ Σζειεκπή θαη ηνλ Γνύθα, δελ ζα ξσηήζεη ηνλ δάζθαιν ή ηε δαζθάια, αιιά ζα πξνζθύγεη ζην κε παξαδνζηαθό κέζν κάζεζεο –όπσο είλαη ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα– αιιά ζην ζύγρξνλν, ζηε «Βηθππαίδεηα». Δίλαη θαη απηή έλαο από ηνπο ζύγρξνλνπο πνκπνύο κεηάδνζεο θαη αλακεηάδνζεο κελπκάησλ, κε αξθεηά όκσο πξνβιήκαηα. Οκνινγώ, όηη αξρηθά είρα ζρεδηάζεη λα παξνπζηάζσ απνζπάζκαηα ηήο αλαδήηεζεο. Όκσο νη αληηθαηηθέο, ελ κέξεη, πιεξνθνξίεο από ηηο δηάθνξεο πεγέο κε αλάγθαζε λα παξαηηεζώ ηήο πξνζπάζεηαο. Αλαθέξσ κόλν όηη κηα από ηηο δύν εθεκεξίδεο πνπ δηάβαζα κέζσ δηαδηθηύνπ (ΑΤΓΗ θαη ΚΑΘΗΜΔΡΙΝΗ) έγξαθε, έλα ρξόλν πξηλ από ζήκεξα, όηη δηνξγαλώζεθε «έθζεζε ζηελ Αζήλα από ην British Council θαη ην Μνπζείν Μπελάθε ζην πιαίζην ηνύ πξνγξάκκαηνο Our Shared Europe, κε ζηόρν ηνλ δηάινγν γηα ακνηβαίν ζεβαζκό θαη θαηαλόεζε κε ηηο κνπζνπικαληθέο θνηλόηεηεο ηήο Δπξώπεο. Κεληξηθό πξόζσπν ηήο έθζεζεο πνπ έθαλε εγθαίληα ζηηο 4 Απξηιίνπ ηνύ 2011 ζην Μνπζείν Ιζιακηθήο Σέρλεο, κε ηίηιν «Δβιηγηά Σζειεκπί: ην Βηβιίν ησλ Σαμηδηώλ», ήηαλ αζθαιώο ν Δβιηγηά Σζειεκπί». (ΚΑΘΗΜΔΡΙΝΗ, 6.4.11). ην επόκελν θεθάιαην (36, ζ.110-111): «Η Άισζε ηήο Κσλζηαληηλνύπνιεο από ηνπο Σνύξθνπο», δηαβάδσ (ζ.111): «Από ηελ Κεξθόπνξηα, κηα κηθξή πύιε ηνύ εζσηεξηθνύ ηείρνπο, πνπ βξέζεθε αλνηρηή, κπήθε ζηελ Πόιε κηα κεγάιε νκάδα γεληηζάξσλ…[θαη ζην ηέινο ηήο ελόηεηαο ην εξώηεκα] Ση κπνξεί λα ζπλέβε θαη λα έκεηλε αλνηρηή ε πόξηα;». Αιιά θαη ζην Βηβιίν ηνύ δαζθάινπ ππνδεηθλύεηαη λα ζπδεηεζνύλ εξσηήκαηα, όπσο: «Πώο βξέζεθε αλνηρηή ε Κεξθόπνξηα» (ζ.106). Να ινηπόλ ε πιεξνθνξία γηα λα κπνξέζεη λα δώζεη απάληεζε ν καζεηήο ζην ππόςε εξώηεκα. Αξθεί απηή ε πιεξνθνξία; Μήπσο ε εξώηεζε ηίζεηαη γηα λα ζπκάηαη απιώο ηελ αιήζεηα όηαλ θάπνπ αιινύ (π.ρ. ζην δηαδίθηπν) ζπλαληήζεη θάπνηα άιιε εθδνρή ή κήπσο γηα λα αξρίζεη λα ζθέθηεηαη θαη ηελ ελδερόκελε αζηνρία ηνύ ζηξαηεγηθνύ ζρεδηαζκνύ ησλ Βπδαληηλώλ ζηξαηεγώλ θαη ηνύ Απηνθξάηνξα; ηελ ίδηα ζειίδα ζην δεμηό κέξνο ηεο έρνκε ηελ απάληεζε ηνύ Κσλζηαληίλνπ ζηνλ Μσάκεζ [πεγή 4. εκείσζε: θάζε θεθ. έρεη απηνηειή αξίζκεζε πεγώλ] ππό ηνλ ηίηιν πνπ πξναλέθεξα («Ο ηειεπηαίνο δηάινγνο Μσάκεζ Β΄ θαη Κσλζηαληίλνπ ΙΑ΄ Παιαηνιόγνπ»: «Κσλζηαληίλνο: Σν λα ζνπ παξαδώζσ ηελ Πόιε δελ είλαη έξγν δηθό κνπ νύηε θαλελόο άιινπ από όζνπο θαηνηθνύκε ζ’ απηή. Κνηλή απόθαζή καο είλαη λα πεζάλνπκε θαη λα κε ιππεζνύκε ηε δσή καο…». Απηό είλαη θαη ην δεύηεξν, ην δηαρξνληθό κήλπκα, ηδηαίηεξα επίθαηξν ζήκεξα, ην νπνίν – θαηά ηε γλώκε ηνύ νκηινύληνο– έρνπλ αλάγθε νη λένη άλζξσπνη. ηελ επόκελε ζει.(112) θαη θάησ από ηνλ κε αξηζκεκέλν ππέξηηηιν ή αλ ζέιεηε ηελ επηγξαθή: «Η Άισζε ηήο Πόιεο ζηε ινγνηερλία» έρνκε δύν πεγέο (5 θαη 6) νη νπνίεο καο ιέλε ηα εμήο: 8 Πεγή 5. Σίηινο: «Οη ηειεπηαίεο ώξεο ηήο πόιεο». «…ην κεηαμύ ζθαξθάισζαλ ζην θάζηξν έλα ζκάξη Σνύξθνη θαη πεδήζαλε ζηελ ηάπηα. Η θαζηξόπνξηα άλνημε θαη ε κεξκεγθηά ρύκεμε κέζα κε θνβεξή νρινβνή. Δθείλε ηελ ώξα αθνύζηεθε κηα ζπαξαρηηθή θσλή: «Η Πόιηο εάισ!», «Η Πόιε πάξζεθε!». Ο βαζηιέαο θέληεζε η΄ άινγό ηνπ θη έδξακε θαηά ην κέξνο πνπ γηλόηαλε ν ζξήλνο. Μα ην ηνπξθνκάλη θνύζθσλε θη έζπξσρλε κπξνζηά ηνπο ιηγνζηνύο ρξηζηηαλνύο. Σόηεο ν Κσλζηαληίλνο έπεζε κέζα ζην πιήζνο, κε ην ζπαζί ζην ρέξη, θη έηξερε ζαλ πνηακόο ην αίκα από ηα ρέξηα θαη ηα πνδάξηα ηνπ. Πιάη ηνπ πνιεκήζαλε θαη ζθνησζήθαλε ν Φξαγθίζθνο Σνιέδνο, ν Θεόθηινο Παιαηνιόγνο, ν Γηάλλεο Γαικάηεο θαη άιινη ρξηζηηαλνί ζηξαηηώηεο. Δθεί παξέδσζε ηελ ςπρή ηνπ θαη ν κάξηπξαο βαζηιηάο, θξάδνληαο κε δάθξπα: «Γελ ππάξρεη έλαο ρξηζηηαλόο λα πάξεη ηελ θεθαιή κνπ!». Φ. Κόληνγινπ, Νέα Δζηία. Πεγή 6. Σίηινο: «Μηα δηαθνξεηηθή καξηπξία γηα ηελ Άισζε ηήο Πόιεο». «…Μόιηο άλνημαλ νη πύιεο ηνύ θάζηξνπ ν νπιηάλ Μερκέη κπήθε ζηελ Πόιε κε 70-80 ρηιηάδεο ζηξαηό θαη ηξάβεμε ίζηα πξνο ην παιάηη ηνύ Κσλζηαληίλνπ. Δθεί όκσο βξίζθνληαλ θάκπνζεο ρηιηάδεο ζηξαηηώηεο Ρσκαίνη απνθαζηζκέλνη λα ην θπιάμνπλ. Γη΄ απηό έγηλε εθεί κεγάιε κάρε, γηα ην πάξζηκν ηνύ Παιαηηνύ. ’ απηή ηε κάρε ζθνηώζεθε θη ν απηνθξάηνξαο. Σν λεθξό ζώκα ηνπ όκσο δε βξέζεθε πνηέ. Σν πήξαλ νη άπηζηνη θαη ην παξάρσζαλ ζην νινύ Μνλαζηήξ. Κη σο ηώξα νη Ρσκαίνη δηεγνύληαη πνιιά θαη ζαπκαζηά γη απηόλ». β. «…Ύζηεξα ν Πνξζεηήο πήγε ζηελ Αγηά νθηά. Μα όζνη ήηαλ κέζα ζηελ εθθιεζία θαη από ηα γύξσ ζπίηηα άξρηζαλ λα ηνπθεθνύλ θαη λα ξίρλνπλ βόκβεο θαη πγξή θσηηά ελάληηα ζηνπο ζηξαηηώηεο ηνύ Ιζιάκ θαη λα αληηζηέθνληαη πνιύ. Γη’ απηό ν πόιεκνο κέζα ζηελ Πόιε βάζηαμε ηξεηο κέξεο θαη ηελ ηξίηε κέξα έπεζε ε Αγηά νθηά». Δβιηγηά Σζειεκπή (Σνύξθνο πεξηεγεηήο, 17νο αη.) 20νο αη.: ν Κόληνγινπ, 17νο αη.: ν Σζειεκπή. Οπόηε δηθαίσο δηεξσηάζζε: ν νκηιώλ ηη έρεη λα πεη εδώ; Η απάληεζε ελππάξρεη ζηνλ ππέξηηηιν ησλ δύν πεγώλ. (iii). Σην Τεηξάδην εξγαζηώλ ηνύ καζεηή Από ην Σεηξάδην εξγαζηώλ παξαζέησ δύν κόλν παξαδείγκαηα γηα λα κε ζαο θαηαπνλώ: (α) Γηα ηελ πνιηνξθία (θεθ.35) 9 Εξγαζία 3. (ζ. 46) «Οη ηζηνξηθέο πεγέο αλαθέξνπλ όηη ε ζηξαηησηηθή δύλακε ησλ δύν αληηπάισλ ήηαλ: Βπδαληηλνί 10.000, Σνύξθνη 100.000. Από ηε ζύγθξηζε ησλ δπλάκεσλ, ηη πηζαλόηεηεο ζσηεξίαο είραλ νη ππεξαζπηζηέο ηεο Πόιεο; Γηαηί, παξόια απηά δελ ηελ παξέδωζαλ; ρνιηάζηε ηελ απόθαζή ηνπο, αθνύ δηαβάζεηε θαη ηα ζρεηηθά θείκελα πεγέο 3 θαη 5.» Ο ζρνιηαζκόο ησλ πεγώλ απηώλ έρεη ήδε γίλεη. (β)Σν δεύηεξν παξάδεηγκα, ην παξαζέησ γηαηί θαιύπηεη πνιιέο παηδαγσγηθέο απαηηήζεηο. Γελ πξνέξρεηαη από ηηο εξγαζίεο πνπ αληηζηνηρίδνληαη ζην κεηά ηελ Άισζε θεθάιαην, δειαδή ζην θεθ. 37 γηα ηε Βπδαληηλή Κύπξν, γηαηί ηέηνηεο εξγαζίεο δελ ππάξρνπλ. Πξνέξρεηαη από ην επόκελν θεθάιαην (38), πνπ αλαθέξεηαη ζηε δηπισκαηία ησλ Βπδαληηλώλ. Εξγαζία 5. (ζ. 48) «Παξαηεξήζηε ηηο παξαθάησ εηθόλεο έληαμεο ηήο Διιάδαο ζηελ Δ.Ο.Κ. θαη ηήο Κύπξνπ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. πδεηήζηε ηε ζεκαζία ησλ γεγνλόησλ απηώλ γηα ηηο δύν ρώξεο θαη ζρνιηάζηε ην ξόιν ηήο δηπισκαηίαο ζε απηά». Γηαβάδνληαο, ινηπόλ, ηηο αζθήζεηο ηνύ ηεηξαδίνπ ηνύ καζεηή γηα ηε δηπισκαηία ησλ Βπδαληηλώλ, βιέπνπκε όηη ε άζθεζε 5, ε ηειεπηαία, βάδεη ηνπο καζεηέο 10-11 εηώλ λα ζθεθηνύλ ηνλ ξόιν ηήο δηπισκαηίαο, δείρλνληάο ηνπο εηθόλεο από ηε ππνγξαθή ηήο εηζόδνπ ηήο Διιάδαο ζηελ πξώελ ΔΟΚ θαη ζήκεξα Δ.Δ. Πξνθαλώο γηα λα αλαινγηζηνύλ ην ηη κπνξεί λα επηηύρεη ε δηπισκαηία θαη όρη ηα ιόγηα όπσο απηά ηνύ Παιαηνιόγνπ. Σώξα γαηί παξαιείπνληαη νη εξγαζίεο γηα ηε Βπδαληηλή Κύπξν. Μία εμήγεζε κπνξώ λα δώζσ. Πξνθαλώο, ηειείσλε ην 16-ζέιηδν θαη ρσξνύζαλ εξγαζίεο γηα έλα κόλν αθόκε θεθάιαην. -Καη νη εθπαηδεπηηθνί ηη ζα κπνξνύζαλ λα ζπκπιεξώζνπλ; Γύζθνιε ε ζέζε ηνπο, γηαηί ππάξρεη θαη ν λόκνο θαη ε απνινγία θαη ε δηαζεζηκόηεηα. Κπξίεο θαη θύξηνη, ζηελ ηερλνινγία έρνκε: από ηε κία πιεπξά εθπνκπέο ήρνπ θαη εηθόλαο, ηξόπνπο θαη κέζα κεηάδνζεο θαη αλακεηάδνζεο πιεξνθνξηώλ ή θαλάιηα επηθνηλσλίαο, θαζώο θαη άιια ηερληθά ζηνηρεία (π.ρ., ζπρλόηεηα θαη κήθνο θύκαηνο) θαη από ηελ άιιε δέθηεο πνηθίισλ κνξθώλ, πνηνηήησλ θαη δπλαηνηήησλ (ζπκόκαζηε ηα: εδώ πνπ είκαη δελ έρσ ζήκα, δελ ην πηάλσ ην θαλάιη απηό ή ηνλ ηάδε ξαδηνθσληθό ζηαζκό θ.ν.θ.) Έηζη ζπκβαίλεη θαη κε ηελ αλακεηάδνζε ηνύ κελύκαηνο πνπ αξρηθά εμέπεκςε έλα ηζηνξηθό γεγνλόο. Τπάξρνπλ δηάθνξνη ηξόπνη, θαινί ή ιηγόηεξν θαινί, θαηάιιεινη ή αθαηάιιεινη θ.ν.θ. Από ηελ άιιε πιεπξά ππάξρνπλ δέθηεο θαηάιιεινη, ξπζκηζκέλνη θ.ν.θ. Όκσο, σο θξίζηκν ζεκείν εμαθνινπζεί λα παξακέλεη ην πεξηερόκελν θαη ν ζθνπόο ηνύ κελύκαηνο, νπόηε ηη ζέιεη λα επηηύρεη ε θαηά ζύζηεκα δηδαζθαιία ηήο Ιζηνξίαο; Μα ηη άιιν από ηελ εηξεληθή ζπλύπαξμε αλζξώπσλ θαη ιαώλ; Να ην γεληθό κήλπκα. 3. Ανηίλογορ – διαθοποποιήζειρ ωρ ππορ ηον ζκοπό γνώζηρ ηήρ Ιζηοπίαρ μαρ Παξ’ όια απηά ζηελ πξάμε ν αληίινγνο –πνηθίισλ πξνζέζεσλ, αθεηεξηώλ θαη ζηόρσλ, αδηόξαησλ ή εκθαλώλ, απηνηειώο ή ζσξεπηηθά ιακβαλνκέλσλ– απμάλεη θαηά γεσκεηξηθή πξόνδν ρξεζηκνπνηώληαο πνηθίιεο κεζόδνπο θαη κέζα. Π. ρ.: Α΄. Ξεθηλώληαο από ηνλ έιεγρν θαη ηελ ακθηζβήηεζε ηήο άκεζεο ή έκκεζεο εθ δηεγήζεσο πξνεξρνκέλεο βησκαηηθήο εκπεηξίαο, κε ην επηρείξεκα όηη ε ππνθεηκεληθή ζεώξεζε ησλ πξαγκάησλ είλαη κνλνκεξήο θαη ελ πάζε πεξηπηώζεη πεξηνξηζκέλε θαη κνλόπιεπξε, πξνρσξνύλ ζηηο ζεσξίεο ησλ κύζσλ κε ηελ πξννπηηθή ηήο δηάςεπζεο ησλ γεγνλόησλ θαη όρη ηήο ππξεληθήο αιήζεηαο, θζάλνπλ –κε πνηθίινπο ηξόπνπο– ζηελ ύβξη 10 αμηώλ θαη ηδεσδώλ πνπ ζπγθξνηνύλ ηνπο θνηλσληθνύο ζρεκαηηζκνύο θαη θαηαιήγνπλ ζηνλ πεξηνξηζκό ηήο έλλνηαο ηήο εζληθήο ηαπηόηεηαο ζην γεσγξαθηθό πιαίζην ηνύ θξάηνπο. ε έλα θξάηνο ζην νπνίν δελ ζα θαηνηθνύλ πξόζσπα, ηα νπνία δνπλ ζπγθιίλνληα πξνο δηαρξνληθέο αμίεο θαη ηδέεο αιιά απνθιίλνληα απ’ απηέο, κέρξηο όηνπ κεηαβιεζνύλ ζε δόληηα ησλ δηαθόξσλ δηακέηξσλ γξαλαδηώλ πνπ θηλνύλ θάζε θνξά νη εθάζηνηε θαη δηαθόξσλ ηύπσλ ή κνξθώλ ηζρπξνί. Γειαδή ησλ δεκηνπξγώλ θαη δηαρεηξηζηώλ ησλ θξίζεσλ, όπσο ε πεξηβαιινληηθή θξίζε [βι. ζρεη.: Παλεπηζηήκην Αζελώλ-Φηινζνθηθή ρνιή (2011). Η ράξε ζέιεη αληίραξε. Αζήλα: Σκήκα ΦΠΦ-Σνκέαο Παηδαγσγηθήο, ζ.31-67]. Β΄. Δλ νλόκαηη ηήο αιιειναπνδνρήο θαη ηήο αιιεινθαηαλόεζεο ρξεζηκνπνηνύκε επθεκηζκνύο, απαινηθή ακαξηεκάησλ θαη εγθιεκάησλ. Αιιά ε έλλνηα ηήο ζπγρώξεζεο πξνϋπνζέηεη νκνινγία ηνύ ζθάικαηνο, ε νπνία πξνζδηνξίδεηαη από ηελ πξόζεζε ή ηνλ ζηόρν, ηε δηάξθεηα, ην ρξνληθό ζεκείν εθδήισζήο ηεο, ηνλ ηξόπν έθθξαζεο θαη έκπξαθηεο εθαξκνγήο ηεο, ην απνηέιεζκα θ. ά. Έλαο πνιηηηθόο ηήο ιεγόκελεο κε ζπληεξεηηθήο παξάηαμεο, έρεη δειώζεη ζρεηηθά πξόζθαηα. «ήκεξα απνπζηάδνπλ νη εκπλεπζκέλεο πνιηηηθέο πξσηνβνπιίεο πνπ ζα θάιππηαλ ην έιιεηκκα δηθαηνζύλεο θαη εκπηζηνζύλεο θαη ζα πξνθαινύζαλ ζηελ θνηλσλία ηελ ηξαγηθή ζπλαίζζεζε κηαο θνηλήο κνίξαο». Δπνκέλσο, ζην πιαίζην ηήο θνηλσλίαο ησλ ιαώλ, ην ζέκα ηήο αιιειναπνδνρήο θαη ηήο αιιεινθαηαλόεζεο, ε νπνία νξζώο ζεκαίλεη θαηάξγεζε ηήο δηάθξηζεο, ηήο δηαθνξάο θαη ηήο κηζαιινδνμίαο, δελ ζεκαίλεη όηη ελ νλόκαηη ησλ αξρώλ απηώλ δηαγξάθνπκε από θάζε ρώξν θαη κε θάζε κέζν ηα πξνο απνθπγή «ηζηνξηθά ζθάικαηα» θαη κάιηζηα κνλνκεξώο. Όκσο, πώο ζα απνθύγεηο αξλεηηθά πξόηππα, εάλ δελ ηα έρεηο γλσξίζεη, ώζηε λα θαηαλνείο ηηο πξαγκαηηθέο ηνπο δηαζηάζεηο θαη ηηο ζπλέπεηεο πνπ επηθπιάζζνπλ, εμειηθηηθά; Καη πώο, ηέινο πάλησλ, ζα πξνεηνηκαζηνύλ θαηάιιεια νη λένη άλζξσπνη ώζηε λα είλαη ζε δηαξθή εηνηκόηεηα, γηα λα κελ ηνπο βξεη αύξην ζηνλ ύπλν νπνηαζδήπνηε κνξθήο πξνζπάζεηα «αηρκαισζίαο»; Η ζθέςε ζαο θηάλεη ζη’ απηηά ηνύ νκηινύληνο. Πνην αύξην; ήκεξα. 4. Διαδίκηςο Αλαθεξζήθακε πξηλ ζηα όζα πεξηιακβάλνληαη γηα ηελ Άισζε ζηα παξαδνζηαθά δηδαθηηθά κέζα, δειαδή ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα. Όκσο νη θαηξνί αιιάδνπλ: ε θιώζα έγηλε εθθνιαπηηθή κεραλή, ν αξακπάο δηαζηεκόπινην θαη ε άθημε ηήο πιεξνθνξίαο κπξνζηά ζηα κάηηα καο είλαη ηόζν δσληαλή θαη άκεζε πνπ μεπεξλά ζε ηαρύηεηα θαη ζε ππόζηαζε ηνύ αληηθεηκέλνπ αθόκε θαη ηηο δπλαηόηεηεο πνπ έρεη ην ιπρλάξη ηνύ Αιαληίλ. Ο θαληαζηηθόο θόζκνο ηήο ηερλνινγίαο καο απνθαιύπηεη έλαλ νπδεηέξνπ γέλνπο Θεό, ην Γηαδίθηπν! Πνηνο δελ γεύηεθε ην λέθηαξ πνπ πξνζθέξεη ν Θεόο απηόο θαη δελ ηνλ πξνζθύλεζε; Καη εάλ νη ειεθηξνληθά αλαιθάβεηνη κέλνπλ εθηόο ησλ ηεηρώλ ηνύ Παξαδείζνπ νη λένη θαιπάδνπλ κέζσ δηαδηθηύνπ, γηα πνηθίινπο ιόγνπο, αιιά θπξίσο γηα λα βξνπλ απαληήζεηο ζηα εξσηήκαηά ηνπο. Αλ γξάςνπκε ζηε κεραλή αλαδήηεζεο: 29.5.1453, παίξλνπκε 48.000 πεξίπνπ απαληήζεηο ή απνηειέζκαηα. Αλ γξάςνπκε ζηε κεραλή αλαδήηεζεο: 29.5.1453 + δηδαθηηθά εγρεηξίδηα, παίξλνπκε 750 πεξίπνπ απνηειέζκαηα. Απηά πνπ απηή ηε ζηηγκή πξνβάιινληαη ζηελ νζόλε είλαη κόλν νη δηεπζύλζεηο ησλ 5 πξώησλ. Τπάξρνπλ αθόκε εηθόλεο θαη videos, όπσο απηά πνπ επίζεο πξνβάιινληαη ζηελ νζόλε. -Δίλαη όια ρξήζηκα; -Όρη. -Δίλαη όια αμηόπηζηα; - Όρη. -Πνηνο ειέγρεη ηελ αμηνπηζηία ηνπο; - Καλείο νπζηαζηηθά. -Μπνξεί λα έρνκε αηεθκεξίσηεο απόςεηο; -Γπζηπρώο λαη. 11 Βέβαηα ππάξρνπλ ηα θίιηξα θαη νη ζύλζεηεο αλαδεηήζεηο, αιιά θαη πνιιά πξνβιήκαηα. Όκσο, είηε ην ζέινπκε είηε όρη, ε δηαδηθηπαθή πιεξνθνξία έρεη κπεη θαη πξέπεη λα κπεη ζηε δσή καο. 5. Ππόηαζη Έξρνκαη ηώξα ζηε ζπιινγηζηηθή ηνύ ηη θάλνπκε, όρη βέβαηα κε ηελ έλλνηα ηνύ ηη πξέπεη λα θάλνπκε, αιιά κε ηελ έλλνηα ελόο δπλαηνύ πξνζαλαηνιηζκνύ εθείλσλ εμ εκώλ πνπ δελ ζπκθσλνύλ ηόζν κε ηελ απόζβεζε ηήο ηζηνξηθήο κλήκεο όζν θαη κε ηε δηαηήξεζε έρζξαο κεηαμύ απηώλ θαη ησλ άιισλ. Απηώλ πνπ ζέινπλ λα ζέβνληαη ηελ παηξόηεηα θαη ηελ κεηξόηεηα πνπ καο ζπλδέεη κε ηα παηδηά καο, θαζώο θαη ηηο ππνρξεώζεηο καο απέλαληη ζ’ απηά, ρσξίο λα παξαβιέπνπλ ην ράζκα γελεώλ. Ση ζα κπνξνύζακε, ινηπόλ, λα θάλνπκε; θέςε πξώηε: Καη’ άξράο, ηη δελ θάλνπκε: Πξηλ ιίγεο εκέξεο άξρηζαλ νη παλειιήληεο εμεηάζεηο: Αθνύζηε ζρεηηθέο νδεγίεο ηνύ πξόζθαηνπ παξειζόληνο, πξηλ από ηηο εμεηάζεηο: -Δγώ ηνύ είπα ηνύ παηδηνύ. Με ζε απαζρνινύλ νη Ιζηνξίεο θαη ηα ηέηνηα. Μόλν απηά πνπ ζα εμεηαζηείο ζηηο Παλειιήληεο. -Ση ζέιεη ηώξα απηόο ηήο Ιζηνξίαο; Να αθήζνπκε ην γάκν λα πάκε γηα πνπξλάξηα; Καη αζθαιώο απηά δελ πξνέξρνληαη κόλν από ηνπο κε ππνζηεξηθηέο ηήο αλάγθεο γηα γλώζε ηνύ παξειζόληνο αιιά θαη από ηνπο ππνζηεξηθηέο θαη, θπξίσο, από ηνπο πάληνηε θαη γηα ηα πάληα δηακαξηπξόκελνπο θαη δηθαηνύρνπο θαη νπδεκίαλ πξνο ηνπο άιινπο επζύλελ έρνληεο. θέςε δεύηεξε: Ση εκπνδίδεη ηνλ εθπαηδεπηηθό λα δεηήζεη από ηνπο καζεηέο –ζην πιαίζην ηνύ γισζζηθνύ καζήκαηνο ή ηνύ καζήκαηνο ηήο Ιζηνξίαο– λα γξάςνπλ έλα θείκελν 300 ιέμεσλ, πεξηγξάθνληαο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζα αληιήζνπλ από ην δηαδίθηπν εηζάγνληαο ηηο ιέμεηο: αιίζθνκαη, εθπόξζεζε, θαηάθηεζε, θαηάιεςε, θαηαζηξνθή, άισζε. Όκσο, πνηνο έρεη ειέγμεη ηελ πιεξνθόξεζε απηή θαη, θαηά ζπλέπεηα, είλαη νξζή κηα ηέηνηα ελέξγεηα; Σν κόλν ζεηηθό, πνπ κπνξεί λα πξνθύςεη, είλαη όηη, από ηε κία πιεπξά, ςάρλνληαο κπνξείο λα βξεηο θαη ηε κε θαηαζθεπαζκέλε αιήζεηα θαη από ηελ άιιε κπνξείο λα ζπδεηήζεηο ηα επξήκαηα ζηελ ηάμε. θέςε ηξίηε: Να κηα επθαηξία λα δεηήζνπκε από ηα παηδηά καο λα καο δηεπθνιύλνπλ –ιόγσ ησλ ηερλνινγηθώλ γλώζεώλ ηνπο θαη ηε ζπλερή ελαζρόιεζή ηνπο κε ην δηαδίθηπν– ιέγνληάο ηνπο: Γηα λα δνύκε θαη λα δηεξεπλήζνπκε καδί ηηο απαληήζεηο θαη όρη πξέπεη εζύ λα κάζεηο όιε ηελ αιήζεηα, γηαηί δελ μέξεηο θ.ιπ. Γειαδή, λα κελ πνύκε όηη εκείο ηα δήζακε θαη ηα μέξνπκε, αιιά λα ηα δνύκε καδί γηα λα ηα ζπδεηήζνπκε θαη λα βνεζήζεη ν έλαο ηνλ άιινλ. Έηζη ζα θαηαιάβεη ν λένο όηη εξκελεύνληαο ηελ αιήζεηα ζην πιαίζην πνιύπιεπξσλ πιεξνθνξηώλ, καζαίλεη κελ πξάγκαηα πνπ πνιινί από εκάο δελ είρακε ηελ ηύρε λα κάζνπκε –γηαηί καο είραλ κάζεη λα κελ αθνύκε ηη ιέεη θαη ή άιιε πιεπξά– αιιά θαη όηη δελ είλαη ιάζνο λα αθνύεη θαη ηε γλώκε ησλ γνληώλ ηνπ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Αο βνεζήζνπκε ηα παηδηά καο γηα λα κελ αισζεί ην πλεύκα θαη ε ςπρή ηνπο. Δκείο θξαηήζακε θαη γη απηό ππάξρνπλ απηά. Δκείο ιέκε αθόκε όρη ζηελ Άισζε. Όπνηα θη αλ είλαη απηή. Αλ δελ γλσξίδνπλ ηνπο ζθνπνύο θαη ηηο ηερληθέο ησλ αιώζεσλ, εύθνια ζα αισζεί πιένλ όρη ην ζώκα αιιά ην πλεύκα θαη ε ςπρή ηνπο. Να βιέπνπλ ηη πξέπεη λα θάλνπλ απηνί γηα ηνλ εαπηό ηνπο θαη ηνπο άιινπο θαη όρη ηη δελ έθαλαλ νη άιινη γη’ απηνύο. Να αξλνύληαη ηελ απαμίσζε ηήο έλλνηαο ηήο εζηθήο θαη ηήο ειεπζεξίαο θαη, θπξίσο, λα θαηαλνήζνπλ όηη: Η ΔΥΘΡΑ ΜΔΣΑΞΤ ΓΤΟ ΛΑΧΝ ΓΔΝ ΧΦΔΛΔΙ ΣΔΛΙΚΑ ΣΟΝ ΔΝΑ ΔΚ ΣΧΝ ΓΤΟ ΑΝΣΙΠΑΛΧΝ, ΑΛΛΑ ΣΡΙΣΟΤ ΚΑΙ ΚΤΡΙΧ ΣΟΤ ΤΠΟΚΙΝΗΣΔ ΣΗ ΔΥΘΡΑ. 12 13
© Copyright 2024 Paperzz
