Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας(2013) Τόμος 5,Τεύχος 4, 162-167
ISSN 1791 - 9649
Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία των μεταναστών και ο
αντίκτυπός τους στη Δημόσια Υγεία
1
1
2
3
Αθανασοπούλου Μ , Μεχίλι -Ενκελεϊντ Α , Αθανασοπούλου Α , Διομήδους Μ .
1
Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc, PhD©, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Νοσηλεύτρια ΤΕ, MSc © Διαπολιτισμικής Νοσηλευτικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών , Αναπληρώτρια
Προϊσταμένη Π.Γ.Ν.Θ. «Η Σωτηρία»
3
Επίκουρη Καθηγήτρια Επιδημιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
2
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Εισαγωγή:Η παγκοσμιοποίηση από την πλευρά της Δημόσιας Υγείας έθεσε σε κίνδυνο την υγεία των πληθυσμών
μέσα από την επιδείνωση των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών διαβίωσης και εργασίας.Η προστασία της υγείας είναι
θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, που πρέπει να διασφαλίζεται από τους θεσμούς, χωρίς διάκριση Σκοπός: της
παρούσας μελέτης είναι η βιβλιογραφική διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία των μεταναστών
και τον αντίκτυπο που έχουν στη Δημόσια Υγεία. Μέθοδος: Η μεθοδολογία της εργασίας περιελάμβανε αναζήτηση
μελετών ανασκόπησης και ερευνητικών μελετών, σε έγκυρες βάσεις δεδομένων, της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), του
Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Χρησιμοποιήθηκαν οι λέξειςκλειδιά όπως «επιβαρυντικοί παράγοντες υγείας», «μετανάστες» και «Δημόσια Υγεία» μόνες ή σε συνδυασμό μεταξύ
τους. Συμπεράσματα:Η πλειοψηφία των μελετών κατά την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας καταδεικνύει ότι για την
προάσπιση της Δημόσιας Υγείας είναι απαραίτητες οι παρεμβάσεις ευαισθητοποίησης των μεταναστών αναφορικά με
τη σημασία της πρόληψης, της υιοθέτησης υγιεινών προτύπων ζωής και την τροποποίηση συμπεριφορών. Ο τελικός
στόχος των παρεμβάσεων θα πρέπει να είναι η πλήρης ένταξη ειδικών δράσεων στο υπάρχον Εθνικό Σύστημα
Υγείας, η ομαλή ενσωμάτωση των μεταναστών στον παραγωγικό ιστό και όχι ο κοινωνικός αποκλεισμός.
Λέξεις-κλειδιά: Μετανάστες, επιβαρυντικοί παράγοντες υγείας, δημόσια υγεία
Υπευθ. αλληλογραφίας: Αθανασοπούλου Μ., Πατησίων 332, 11141, Αθήνα Τηλ:+306996152059, e-mail: [email protected]
Τηλ:6944761467 E-mail: [email protected] ;
Interscientific Health Care (2013) Vol 5, Issue 4, 162-167
ISSN 1791 - 9649
Factors affecting the health of migrants and their impact on Public
Health
1
1
2
3
Athanasopoulou M , Mechili- Engeleid A, Athanasopoulou A , Diomidous M .
1
RN, MSc, PhD Candidate, Faculty of Nursing, National and Kapodistrian University of Athens, Greece
RN, MSc Candidate, Faculty of Transcultural Nursing, Hospital “Sotiria” Athens
3
Assistant Professor of Epidemiology, Faculty of Nursing, National and Kapodistrian University of Athens, Greece
2
ABSTRACT
Introduction: Globalization from a public health perspective, has endangered the health of migrants due to the
deteriorating socio-economic conditions of living and working. The protection of health is a fundamental human right,
which must be guaranteed by institutions, without distinction. Purpose: the present study is to investigate the factors
that affect the health of migrants and their impact on public health. Method: A search was made in electronic
databases for review and research studies using the keywords «Aggravating Health Factors», «Immigrants» and
«Public Health» alone or in combination. The search was extended to include the databases of the European Union
(EU), the World Health Organization (WHO) and the United Nations (UN). Conclusions: The review findings, since
the majority of the research studies show that for the protection of Public Health, interventions awareness of migrants
about the importance of prevention, the adoption of healthy lifestyles and behavior modification. are necessary. The
ultimate goal of interventions, should be the full integration of special operations in the existing National Health
System and the smooth integration of immigrants in the productive, despite of social exclusion.
Keywords: Aggravating Health Factors», «Immigrants» and «Public Health»
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η προστασία της υγείας είναι θεμελιώδες ανθρώπινο
δικαίωμα, που πρέπει να διασφαλίζεται από τους
θεσμούς,
χωρίς
διάκριση.
Αρκετές
μελέτες
υποστηρίζουν, ότι η παγκοσμιοποίηση από την
πλευρά της Δημόσιας Υγείας έθεσε σε κίνδυνο την
υγεία των πληθυσμών μέσα από την επιδείνωση των
κοινωνικοοικονομικών συνθηκών διαβίωσης και
εργασίας, την ανάδυση κινδύνων για το φυσικό
περιβάλλον και την υπερεκμετάλλευση των πόρων
(Οικονόμου,2004 ; Τούντας,2000).Η ανεργία, η
μερική απασχόληση, η φτώχεια, η έλλειψη στέγης, η
μετανάστευση, οι κοινωνικές ανισότητες, έννοιες
σχεδόν άρρηκτα συνδεδεμένες με δυσμενείς
επιπτώσεις στην
υγεία, σήμερα, μέσα σε
όρουςχαλάρωσης του κράτους πρόνοιας και κατ’
επέκταση των παραδοσιακών δεσμών της
οικογένειας, δημιουργούν διαδικασίες κοινωνικού
αποκλεισμού για διαρκώς ευρύτερες κοινωνικές
ομάδες. Σε αυτές τις ομάδες ανήκουν και οι
μετανάστες, οι πολιτικοί
και οι οικονομικοί
πρόσφυγες, από τον Τρίτο κόσμο, τις Βαλκανικές
χώρες και τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, που
συρρέουν κατά κύματα στις Ευρωπαϊκές χώρες και
στην Ελλάδα, προσπαθώντας να εξασφαλίσουν από
την υπερεργασία τους, τα στοιχειώδη μέσα για την
επιβίωσή τους (Χαραλάμπους και συν.,2011).Η
αναγκαιότητα
άρσης
των
εμποδίων
στην
προσβασιμότητα των μεταναστών στις υπηρεσίες
υγείας δεν έγκειται μόνο στην προστασία της υγείας
των ίδιων των μεταναστών αλλά και στην
αντιμετώπιση της πρόκλησης που δημιουργείται στη
δημόσια υγεία της χώρας υποδοχής. Έχει
διαπιστωθεί ότι ο φόβος της δίωξης, το οικονομικό
Corresponding Author: Athanasopoulou M., Patision 332, 11141, Athens Τel:+306996152059, e-mail: [email protected] ;
163
κόστος, η άγνοια των δικαιωμάτων και οι γλωσσικές
και πολιτισμικές διαφορές αποτελούν σημαντικό
ανασταλτικό παράγοντα στην
έγκαιρη και
αποτελεσματική πρόσβαση στις υπηρεσίες της υγείας
(Khlat&Darmon,2003).
Κοινωνικές ανισότητες και υγεία
Η επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος στην
υγεία έχει διαπιστωθεί και στους μετανάστες. Τα
πρώτα χρόνια της μετοίκησής τους οι μετανάστες
παρουσιάζουν μοντέλο νοσηρότητας ανάλογο σε
μεγάλο βαθμό με αυτό της χώρας απ' όπου
προέρχονται. Όσο όμως περνούν τα χρόνια, το
μοντέλο νοσηρότητας προσεγγίζει ολοένα και
περισσότερο το μοντέλο της χώρας υποδοχής. Έτσι,
καθώς αλλάζουν οι κοινωνίες και η παρουσία
ορισμένων κοινωνικών παραγόντων μεταβάλλεται,
αλλάζουν και τα μοντέλα νοσηρότητας. Οι μετανάστες
αποτελούν πληθυσμιακή ομάδα που αντιμετωπίζει
αυξημένο κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού. Η ισότιμη
πρόσβαση των μεταναστών στο σύστημα υγείας είναι
καθοριστική για την ένταξή τους στην κοινωνία
υποδοχής, την πρόληψη των ανισοτήτων, αλλά και τη
διασφάλιση
της
δημόσιας
υγείας.Τα
άτομα
χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου, χαμηλότερης
επαγγελματικής τάξης ή εισοδήματος, ζουν λιγότερο
και υποφέρουν από έναν υψηλό επιπολασμό των
περισσοτέρων προβλημάτων υγείας. Ο αντίκτυπος
αυτών των μεταβλητών στην υγεία ξεκινάει σε μικρές
ηλικίες και συνεχίζει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής
ενός ανθρώπου(Uitenbroek&Verhoeff, 2002). Οι
ανισότητες εξακολουθούν να υπάρχουν μεταξύ
γηγενών και ορισμένων ομάδων μεταναστών, τόσο
όσον αφορά την κατάσταση υγείας όσο και την
προσβασιμότητα
στις
υπηρεσίες
υγείας.
Οι
μετανάστες δείχνουν να είναι πιο ευάλωτοι σε
μεταδοτικές νόσους όπως η φυματίωση, ο ιός
HIV/AIDS ή η ηπατίτιδα, γεγονός που επηρεάζει τη
γενικότερη υγεία τους. Επίσης, αντιμετωπίζουν
υψηλότερους κινδύνους να προσβληθούν από μη
μεταδοτικές νόσους (π.χ. καρδιαγγειακές νόσους) και
προβλήματα ψυχικής υγείας. Αυτό πιθανόν να
οφείλεται σε έναν συνδυασμό κοινωνικοοικονομικών
και περιβαλλοντικών συνθηκών στις χώρες
καταγωγής τους, στη διαδικασία μετακίνησης σε άλλη
χώρα και στη διαδικασία προσαρμογής τους στο νέο
περιβάλλον της χώρας υποδοχής τους. Επίσης,
φαίνεται ότι οι ανισότητες στον τομέα της υγείας στο
εσωτερικό μιας χώρας συνδέονται με τη γενικότερη
υγεία του πληθυσμού. Πιο συγκεκριμένα, όσο
μεγαλύτερη είναι μια ανισότητα τόσο χαμηλότερο είναι
το
επίπεδο
υγείας
του
συνολικού
πληθυσμού(Eurohealthnet, 2007).
Το μοντέλο συντελεστών υγείας
DahlgrenWhitehead
Υπάρχουν διάφορα μοντέλα που επιχειρούν να
περιγράψουν τη σχέση μεταξύ των συντελεστών και
της υγείας. Το μοντέλο Dahlgren & Whitehead (2007)
που χρησιμοποιείται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό
Υγείας αναπαριστά τις αιτίες των ανισοτήτων με τη
μορφή «στρώσεων του ουράνιου τόξου». Οι
διακυμάνσεις στα επίπεδα υγείας δεν γίνονται τυχαία,
αλλά προκύπτουν από τις συστηματικές διαφορές
στην κατανομή των παραγόντων που τις επηρεάζουν.
Οι
συνθήκες
διαβίωσης
και
απασχόλησης
επηρεάζουν την υγεία μέσω άμεσων ή έμμεσων
φυσικών και ψυχολογικών μηχανισμών. Ο αντίκτυπος
ορισμένων παραγόντων γίνεται αισθητός για μεγάλες
περιόδους. Η έκθεση σε παράγοντες που
επηρεάζουν την υγεία διαφέρει ανάλογα με το πού ζει
κάποιος και ποια είναι η επαγγελματική του
κατάσταση. Τα επαγγέλματα που απαιτούν σωματική
κόπωση μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία,
όπως άλλωστε και τα χαμηλά επίπεδα ελέγχου της
εργασίας, η μη επιβράβευση των προσπαθειών και η
έκθεση σε φυσικούς και ψυχικούς κινδύνους στον
χώρο εργασίας. Από την άλλη πλευρά, η ορθή
διαχείριση, οι κατάλληλες συνθήκες εργασίας και η
δημιουργία ισχυρών κοινωνικών δικτύων στην
εργασία μπορεί να επιδράσουν θετικά στην υγεία.
Συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία όπως η
δίαιτα, τα επίπεδα φυσικής άσκησης, το κάπνισμα, η
κατανάλωση αλκοόλ και η σεξουαλική συμπεριφορά
επηρεάζονται
από
κοινωνικοοικονομικούς
και
πολιτισμικούς παράγοντες. Αυτό μπορεί να εξηγήσει
εν μέρει τις διαφορές στην ποιότητα της υγείας που
παρατηρούνται μεταξύ κοινωνικών ομάδων ή χωρών
και περιοχών. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ
των κοινωνικοοικονομικών ομάδων όσον αφορά την
υγιεινή διατροφή, τον επιπολασμό καπνίσματος, την
κατανάλωση αλκοόλ, τη σωματική άσκηση και τις
συνέπειες αυτών των παραγόντων όπως η
παχυσαρκία και η κακή υγεία. Οι ψυχοκοινωνικοί
παράγοντες όπως τα αρνητικά συμβάντα της ζωής,
τα αισθήματα αποκλεισμού και περιθωριοποίησης, η
έλλειψη ελέγχου των γεγονότων της ζωής και η
άσκηση ενός απαιτητικού επαγγέλματος με χαμηλές
απολαβές μπορούν να συμβάλουν στην επιδείνωση
της
υγείας
(Ευρωπαϊκή
Επιτροπή,2011
;Dahlgren&Whitehead,2007).
Η κοινωνική υποστήριξη, η αμοιβαιότητα, η
κοινωνική συνοχή και οι καλές κοινωνικές σχέσεις
βελτιώνουν την υγεία, παρέχοντας στο άτομο τις
συναισθηματικές πηγές που εκείνο έχει ανάγκη.
Αντίθετα, η κοινωνική απομόνωση και ο αποκλεισμός
σχετίζεται με αύξηση πρόωρων θανάτων και με
μικρότερες πιθανότητες επιβίωσης μετά από
καρδιακό επεισόδιο. Το απομονωμένο από
συναισθηματική και κοινωνική υποστήριξη άτομο είναι
περισσότερο πιθανό να βιώσει λιγότερη ευεξία,
περισσότερη κατάθλιψη και υψηλότερα επίπεδα
ανικανότητας στις χρόνιες αρρώστιες.Τα υψηλά
επίπεδα κοινωνικής συνοχής σχετίζονται με χαμηλά
ποσοστά στεφανιαίας νόσου και αντίστροφα
(Huynenetal, 2005).
Προσδιοριστικοί
παράγοντες
της
υγείας
μεταναστών και μειονοτικών ομάδων
Τα αυξηµένα ποσοστά της µετανάστευσης φέρνουν
τις κοινωνίες υποδοχής αντιµέτωπες µε προκλήσεις
καιευκαιρίες – οι πιο γνωστές αφορούν την αγορά
εργασίας και τη στέγαση, τις σχέσειςµεταξύ εθνών και
το εκπαιδευτικό σύστηµα. Μέχρι πρόσφατα πολύ
164
λίγηπροσοχή είχε δοθεί στις συνέπειες της
µετανάστευσης στο σύστηµα υγείας, όμως η υγεία
είναι ένας εξαιρετικάσηµαντικός παράγοντας στη ζωή
των µεταναστώνκαι των οικογενειών τους.
Μετανάστες οι οποίοι είναι επιβαρηµένοι ή
ακινητοποιηµένοι
απόπροβλήµατα
υγείας
παρακωλύονται στην προσπάθειά τους για ένταξη.
Ταυτόχρονα, η ένταξη είναι ένα προαπαιτούµενο για
µια παροχήαποτελεσµατικής φροντίδας υγείας, η
οποία συχνά παρεµποδίζεται απότην πληµµελή
προσβασιµότητα.Η
προσβασιμότητα
σε
αποτελεσµατικήφροντίδα υγείας, θα πρέπει να
θεωρείται εξίσου σηµαντική µε τηστέγαση και την
εκπαίδευση για την διαβίωση, και εποµένως
τηνένταξη, των µεταναστών (Ingleby et al., 2005).
Η φτώχεια και η περιθωριοποίηση είναι
παράγοντες οι οποίοισυχνά επηρεάζουν τους
µετανάστες σε δυσανάλογο βαθµό, και στην
πρόσφαταδηµοσιευµένη έκθεση του Παγκόσμιου
Οργανισμού
Υγείας
για
τους
Κοινωνικούς
Καθορισµούς της Υγείας(WHO, 2008), ιδιαίτερη
προσοχή έχει δοθεί στους κινδύνους για την υγεία
τωνµεταναστών. Όχι µόνο η φτώχεια, αλλά επίσης η
στέγαση, οι διακρίσεις και οικίνδυνοι για την υγεία
που σχετίζονται µε την εργασία ενδέχεται να έχουν
πολύαρνητικές
επιπτώσεις
στην
υγεία
των
µεταναστών.
Οι πληροφορίες γύρω από το περιβάλλον του
ασθενούς, οι οποίες είναι αναγκαίες γιατην
κατανόηση της ασθένειας των µεταναστών και των
µειονοτήτων, σχετίζονται µεδηµογραφικούς, κοινωνιοοικονοµικούς,
νοµικούς,
πολιτικούς
και
ιστορικούςπαράγοντες που επηρεάζουν τις συνθήκες
µέσα στις οποίες ζουν.Πληροφορίες σχετικά την
κατάσταση της υγείας των µεταναστών και
τωνµειονοτικών οµάδων χρειάζονται για δύο
βασικούς λόγους όπως, τον εντοπισµό προβληµάτων
που απαιτούν ιδιαίτερες προσπάθειες στονχώρο της
προαγωγής υγείας και της πρόληψης, και για να
σχηµατίσουν οι επαγγελµατίες υγείας µία καθαρή
εικόνα του είδουςτων προβληµάτων υγείας τα οποία
συνηθέστατα αντιµετωπίζουν ιδίως οιµετανάστες και
οι ασθενείς που ανήκουν σε µειονοτικές οµάδες,
καθώςεπίσης και τους παράγοντες που προκαλούν
αυτά τα προβλήµατα.Έχουνεκπονηθεί σειρά μελετών
με εθνογραφικό χαρακτήρα για την κατανόηση του
φυσικού, κοινωνικούκαι πολιτισμικού πλαισίου εντός
του οποίου κινούνταιοι μειονότητες σε σχέση με τη
συνολική στάση και τις πεποιθήσεις τους (Giulianoet
al., 2000; Tenget al.,2006 ;Hallet al.,2002).
Σε συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση των
Κάρλου και Ράμμου (2009) αναφέρεται ότι, ερευνητές
όπως οι Dennisκαι Rumay υποστηρίζουν πώςο
βαθμός του επιπολιτισμού και αφομοίωσης
τωνυποκουλτούρων σε μια κυρίαρχη δεσπόζουσα
κουλτούρα μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή
συμπεριφοράςκαι τρόπου αντιμετώπισης της υγείας
και της νόσου(Dennis, 2003;Rumay, 2002).Ενώ άλλοι
ερευνητές
σχολιάζουν
ότι
η
θρησκεία,
οι
πολιτικέςσυνθήκες, η τεχνολογική και οικονομική
πρόοδος καθώςκαι το οικογενειακό ευρύτερο
περιβάλλον σε συνδυασμόμε τις νέες γνώσεις
επηρεάζουν τη στάση στην υγεία καιτη νόσο
(Azaiza&Cohen,2008; Teng et al, 2006; Smith,2008)
.Στην ίδια ανασκόπηση(Κάρλου& Ράμμου (2009)
αναφέρεται, ότι οι κοινωνικοοικονομικοί φραγμoί των
μεταναστών
που
συμμετέχουν
σε
μελέτες,
υπερκαλύπτουν τις πολιτισμικές διαφορές καθώς το
χαμηλό
βιοτικό
τους
επίπεδο
δημιουργεί
απαγορευτικές συνθήκες για την προσέγγιση
οποιουδήποτε προσυμπτωματικού ελέγχου για τον
καρκίνο. Το αποτέλεσμα είναι οι μετανάστες να
καταφεύγουν σε πιο παραδοσιακούς και φθηνούς
τρόπους πρόληψης, με χρήση φυτών και βοτάνων
(Teng et al,2006; Holroyd & Twinn,2004; Guilfoyle et
al, 2007; Lee-Lin et al, 2007).
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας
(2005) οι συνθήκες ζωής των μεταναστών (στέγαση,
εργασία, κοινωνικός αποκλεισμός, κτλ.) τους εκθέτει
σε σημαντικότατους κινδύνους υγιεινής. Στον τομέα
της εργασίας συγκεκριμένα, εκείνοι που δεν έχουν
νόμιμα έγγραφα δέχονται (από οικονομική ανάγκη ή
από φόβο να μην απελαθούν) να αναλάβουν
εργασίες στις οποίες είναι εκτεθειμένοι σε πολλούς
κινδύνους ασθενειών ή εργατικών ατυχημάτων,
ιδιαίτερα επειδή γνωρίζουν ελάχιστα ή καθόλου τα
δικαιώματά τους (WHO, 2005).
Ο αυξημένος κίνδυνος να προσβληθούν από
διάφορες νόσους οι μετακινούμενοι πληθυσμοί
οφείλεται στην επίδραση των κοινωνικοοικονομικών
δεδομένων στην υγεία, στις μεταβολές της
οικονομικής τους κατάστασης, στη μειωμένη
διαθεσιμότητα και πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας,
καθώς και στη δυσκολία του συστήματος περίθαλψης
της χώρας υποδοχής να αντιμετωπίσει τις ιδιαίτερες
αντιλήψεις και πρακτικές υγείας από κάθε εθνοτική
ομάδα μεταναστών. Οι διαφορετικές αντιλήψεις των
μειονοτικών πληθυσμών για τις έννοιες της υγείας και
της νόσου καθώς και τα προβλήματα στην
επικοινωνία με τους επαγγελματίες υγείας, είναι
μερικές μόνο από τις αιτίες ενός μεγάλου
προβλήματος, που απασχολεί έντονα διεθνείς
οργανισμούς, κυβερνήσεις και επαγγελματίες υγείας.
Η υγεία προσδιορίζεται από το άτομο ανάλογα με τις
πεποιθήσεις και την κουλτούρα του και ανάλογα με
τις υπάρχουσες κοινωνικές δομές. Η ευθύνη για την
παροχή φροντίδας περιπλέκεται όταν οι ασθενείς
προέρχονται από διαφορετική χώρα ή πολιτισμό και
εντάσσονται σ’ ένα νέο σύστημα φροντίδας μιας
χώρας με διαφορετικές πολιτισμικές
αξίες και
παραδόσεις όπως η χώρα μας (Αθανασοπούλου &
Καλοκαιρινού, 2010).
Παράγοντες κινδύνου και Δημόσια Υγεία
Οι σύγχρονες τάσεις των συστημάτων Δημόσιας
Υγείας στις ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και οι "καλές
πρακτικές" που έχουν αναπτυχθεί διεθνώς, σε ότι
αφορά την οργάνωση των πολιτικών Δημόσιας
Υγείας,
είναι η επιτήρηση της υγείας και των
παραγόντων που την καθορίζουν , η πρόληψη
λοιμωδών, η μείωση παραγόντων κινδύνου για
χρόνια νοσήματα, η πρόληψη καρκίνου, η πρόληψη
αγγειακών παθήσεων, η πρόληψη ατυχημάτων, η
165
αντιμετώπιση έκτακτων απειλών και η μείωση των
ανισοτήτων (www.ygeia-pronoia.gr).
Σύμφωνα με το Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια
Υγεία 2007-2013 του ΥΥΚΚΑ που πραγματοποιήθηκε
στην Ελλάδα το 2007, οι καρδιοπάθειες ευθύνονται
για το 32,5% του συνόλου των θανάτων ενώ η
θνησιμότητα από καρδιοπάθειες παρουσιάζει ανοδική
πορεία. Σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου το
ποσοστό των καπνιστών είναι το υψηλότερο της
Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν παρατηρείται μείωση, η
παχυσαρκία κατέχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά
στην Ευρώπη και η συχνότητα του προβλήματος
παρουσιάζει επιδείνωση. Οσον αφορά τη διατροφή
παρατηρήθηκε
προοδευτική
εγκατάλειψη
των
διατροφικών
συνηθειών
της
παραδοσιακής
μεσογειακής δίαιτας και το ποσοστό πληθυσμού που
ασκείται συστηματικά είναι από τα χαμηλότερα στην
Ευρώπη (Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία,
2007www.ygeia-pronoia.gr).
Οι γνώσεις σχετικά με το προφίλ υγείας του
πληθυσµού των µεταναστών στην Ελλάδα είναι πολύ
περιορισµένη. Ελάχιστες είναι οι µελέτες που
αφορούν προβλήµατα υγείας σε αυτό τον πληθυσµό
και ελάχιστα τα επιδηµιολογικά δεδοµένα. Από τις
υπάρχουσες µελέτες δεν παρατηρείται, σηµαντική
διαφορά στην ψυχοπαθολογία των µεταναστών σε
σχέση µε το γηγενή πληθυσµό, ενώ παρατηρείται
«διαφορά στα επίπεδα στρες, άγχους πίεσης µε
αποτέλεσµααυξηµένα ψυχολογικάσυµπτώµατα χωρίς
κατανάγκη νοσηρότητα, όπως κατάθλιψη, δυσθυµία,
µαταίωση και αποθάρρυνση»(Παπαβασιλείου, 2005).
«Η πολιτισµική αλλαγή που υφίστανται µετανάστες,
πρόσφυγες και άλλες κοινωνικά αποκλεισµένες
οµάδες κάτω από την επίδραση µιας διαφορετικής
κουλτούρας στην επικοινωνία, στην εργασία, στον
τρόπο ζωής, στη γλώσσα, η εκάστοτε βίαιη
προσαρµογή τους στις συνθήκες του τόπου και της
διαµονής τους, η µαταίωση των προσδοκιών τους, οι
προσωπικοί τους φόβοι, η ξενοφοβία και ο ρατσισµός
που υπάρχει, τους οδηγούν σε απόσυρση,
ψυχοκοινωνική µειονεξία και διαταραχή της ψυχικής
ισορροπίας τους», παρατηρεί ο Σ. Μπουφίδης
παρουσιάζοντας στοιχεία από 240 περιστατικά στα
οποία προσέφεραν υπηρεσίες ψυχικής υγείας οι
Γιατροί Χωρίς Σύνορα κατά το διάστηµα 19971999(Μπουφίδης,
1999).
Σημαντικό
ποσοστό
εργαζομένων θέτει σε κίνδυνο την υγεία του, εξαιτίας
της υπεραπασχόλησης και του
άγχους. Οι
επιπτώσεις του άγχους
στην υγεία και της
υιοθέτησης αυτού του νέου τρόπου ζωής οδηγούν
στις
σύγχρονες
ασθένειες
−καρδιαγγειακά,
νεοπλασίες− που αποτελούν τις πρώτες αιτίες
θανάτου στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες
χώρες (WHO,2002;Τούντας και συν., 2000). Οι εν
λόγω πολιτισμικές ασθένειες που δυστυχώς
αποτελούν
και προνόμιο των κατώτερων
κοινωνικοοικονομικών
τάξεων, συνδέονται με
συγκεκριμένους παράγοντες
κινδύνου όπως το
κάπνισμα, η παχυσαρκία, η διατροφή, το οινόπνευμα
και το άγχος (WHO, 2004).
Το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας και νοσηρότητας
από καρδιαγγειακές ασθένειες, τραυματισμούς και
βία, καρκίνο και ασθένειες που συνδέονται με την
κατάχρηση
οινοπνευματωδών
ποτών
είναι
παράγοντες που ευθύνονται για τις διαφορές στο
προσδόκιμο επιβίωσης. Οι υποκείμενοι παράγοντες
κινδύνου αυτών των παθήσεων, είναι οι φτωχές
συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, το κάπνισμα, η
δίαιτα και η κατανάλωση αλκοόλ. Κατ’ επέκταση ως
επιβαρυντικοί παράγοντες για την εµφάνιση
προβληµάτων υγείας αναδεικνύονται η αφοµοίωση,
ο διαχωρισµός και η περιθωριοποίηση που ως
τακτικές προσαρµογής συνδέονται και µε το
καθεστώς «παράνοµης» παρουσίας των μεταναστών
στη χώρα (Κοτσιώνη, 2009 www.mighealth.net).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Για τη προαγωγή και την προάσπιση της Δημόσιας
Υγείας είναι απαραίτητα η ευαισθητοποίηση των
μεταναστών αναφορικά με τη σημασία της πρόληψης
και της υιοθέτησης υγιεινών προτύπων ζωής, την
τροποποίηση συμπεριφορών για την πρόληψη
ασθενειών. Ενδεικτικές παρεμβάσεις είναι η ανάπτυξη
εργαλείων, μεθόδων, κλπ. για την έγκαιρη
αντιμετώπιση νέων συμπτωμάτων που συνδέονται,
σε ένα βαθμό, με την εντονότερη μετακίνηση
πληθυσμών και την ανάγκη αλλαγής των
υφιστάμενων
προτύπων
διατροφής
και
διαβίωσης.Στο επίπεδο της έρευνας, διαπιστώνεται,
συνεπώς, η ανάγκη για στοχευµένες µελέτες
επιδηµιολογικές
αλλά
και
ψυχοκοινωνικές,
προκειµένου να διερευνηθεί το προφίλ και τα
προβλήµατα υγείας των µεταναστών στην Ελλάδα. Οι
µελέτες αυτές θα πρέπει να λαµβάνουν υπόψη τις
σηµαντικές
διαφοροποιήσεις
µεταξύ
των
µεταναστευτικών οµάδων ανάλογα µε τη χώρα
καταγωγής, το κοινωνικοπολιτισμικό υπόβαθρο,τη
θρησκεία, το καθεστώς και τη διάρκεια παραµονής, το
βαθµό ενσωµάτωσης, κ.α. Επιπλέον, η διεξαγωγή
ερευνών για τη χρήση υπηρεσιών υγείας από τους
αλλοδαπούς θα συµβάλλει στη συλλογή σχετικών
στατιστικών δεδοµένων και την καλύτερη αξιολόγηση
των αναγκών.Οι παρεμβάσεις πρόληψης είναι
απολύτως αναγκαίες, με στόχο τη συστηματικότερη
ενημέρωση των μεταναστών και με έμφαση στους
μετακινούμενους πληθυσμούς. Στις παρεμβάσεις θα
πρέπει να χρησιμοποιούνται ευαισθητοποιημένα
πολιτισμικά
πρόσωπα
(κυρίως
«πολιτισμικοί
διαμεσολαβητές» από την ίδια την κοινότητα), καθώς
βεβαίως και πολιτισμικά κατάλληλο υλικό (στη
γλώσσα των μεταναστών), με περιεχόμενο και
μεθοδολογία που να ανταποκρίνεται στην κουλτούρα
τους. Αποτελεί, δηλαδή, βασική προϋπόθεση για μια
αποτελεσματική πολιτική πρόληψης ή εμπλοκή της
ίδιας της κοινότητας των μεταναστών. Ο τελικός
στόχος των παρεμβάσεων θα πρέπει να είναι η
πλήρης ενσωμάτωση των ειδικών δράσεων στο
υπάρχον εθνικό σύστημα υγείας και η ομαλή
ενσωμάτωση των μεταναστών στον παραγωγικό
ιστό. Γιατί, εν τέλει, η αποτελεσματικότερη πολιτική
πρόληψης στα θέματα υγείας σε σχέση με τους
μετανάστες, είναι η βελτίωση των συνθηκών ζωής
τους και η άνοδος του βιοτικού τους επιπέδου. Ο
166
κοινωνικός αποκλεισμός των μεταναστών δεν ωφελεί
ούτε τη δημόσια υγεία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Azaiza F, Cohen M. Between traditional and modern
perceptions of breast and cervical cancer screening: A
qualitative study of Arab women in Israel. Psychooncology
2008, 17:34–41
Dahlgren/Whitehead: ΠΟΥ Ευρώπη 2007 «Ευρωπαϊκές
στρατηγικές για την αντιμετώπιση των κοινωνικών
ανισοτήτων στον τομέα της υγείας: Ενότητα 2».
Dennis BP, Small EB. Incorporating cultural diversity in
nursing care: An action plan. ABNF J 2003, 14:17–26
Eurohealthnet, 2007, Closing the Gap — Strategies for
Action to tackle Health Inequalities. TakingActiononHealth
Equity
Giuliano AR, Mokuau N, Hughes C, Tortolero-Luna G,
Risendal B, Ho RCS et al. Participation of minorities in
cancer research: The influence of structural, cultural and
linguistic factors. AnnEpidemiol 2000, 10(Suppl 8):S22–S34
Guilfoyle S, Franco R, Gorin SS. Exploring older women’s
approaches
to
cervical
cancer
screening.
HealthCareWomenInt 2007, 28:930–950
Hall HI, Uhler RJ, Coughlin SS, Miller DS. Breast and
cervical cancer screening among Appalachian women.
CancerEpidemiolBiomarkersPrev 2002, 11:137–142
Holroyd E, Twinn S, Peymane A. Socio-cultural influences
on Chinese women’s attendance for cervical screening. J
AdvNurs 2004, 46:42–52
Huynen MM, Martens P, Hilderink HB. The health impacts
of globalization: A conceptual framework. GlobalHealth
2005, 1:14
Ingleby, D., Chimienti, M., Ormond, M. & de Freitas, C.
(2005). The role of health in integration. In M.L. Fonseca
and J. Malheiros (eds.), Social integration and mobility:
education, housing and health. IMISCOE Cluster B5 State
of the art report, Estudospara o Planeamento Regional e
Urbano nº 67, pp. 88-119.
Lisbon: Centro de
EstudosGeográficos.
Khlat M, Darmon N. Is there a Mediterranean migrants
mortality paradox in Europe? Int J Epidemiol 2003; 32:
1115-8.
Lee-Lin F, Pett M, Menon-Usha LS, Nail L, Mooney K,
ItanoJ. Cervical cancer beliefs and pap test screening
practicesamong Chinese American immigrants. OncolNurs
For 2007,34:1203–1209
Rumay A. A mind for multicultural management.
NursManage 2002, 33:30–33
Smith JS. Ethnic disparities in cervical cancer illness
burden and subsequent care: A prospective view. Am J
ManagCare 2008, 14(Suppl 6):S193–S199
Teng EJ, Friendman LC, Green CHE. Determinants of
colorectal cancer screening behavior Chinese Americans.
Psychooncology 2006, 15:374–381
Teng EJ, Friendman LC, Green CHE. Determinants of
colorectal cancer screening behavior Chinese Americans.
Psychooncology 2006, 15:374–381
Tούντας Γ. Κοινωνία και υγεία. Εκδόσεις Οδύσσεια, Αθήνα,
2000
Uitenbroek DG, Verhoeff AP. Life expectancy and mortality
differences between migrant groups living in Amsterdam,
The Netherlands. SocSciMed 2002; 54: 1379–88.
World Health Organization (2008) Migrant Health.
Resolution passed at the Sixty-first World Health Assembly
on May 24th (WHA61.7) . Geneva: World Health
Organisation.
World Health Organization. Migrations Internationales,
santé etdroitshumains. Genève, WHO, 2005.
World Health Organization. Non-communicable diseases in
the WHO European Region: The challenger. Fifty-fourth
session of the WHO Regional Committee for Europe,
Copenhagen, 2004
World Health Organization. Τhe European health report
2002. WHO Regional Office for Europe, Copenhagen;
WHO Regional Publications, European Series No 97,
Denmark, 2002 .
YYKKA (2007) Σχέδιο δράσης για την δημόσια υγεία 20072017 http://www.ygeia-pronoia.grΑνακτήθηκε 10/7/13
Αθανασοπούλου Μαρία, Καλοκαιρινού Αθηνά (2010) Υγεία
και ασθένεια: Άτομο, Οικογένεια, Κοινότητα στο Ζυγά
Σοφία,Εισαγωγή στη Νοσηλευτική Επιστήμη σελ.37,
Εκδόσεις Βήτα.
Ευρωπαϊκή
Επιτροπή
(2011)
Γενική
Διεύθυνση
Απασχόλησης,
KοινωνικώνYποθέσεων
και
IσότηταςEυκαιριών. Η μείωση των ανισοτήτων στον
τομέατης
υγείας
στην
Ευρωπαϊκή
Ένωση
http://www.ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=6265...el
Πρόσβαση 10/7/13
Κάρλου Χ., Ράμμου Π., Η Επίδραση της Κουλτούρας στον
Προσυμπτωματικό Έλεγχο του Ουροποιογεννητικού και
Πεπτικού Καρκίνου,Νοσηλευτική 2009, 48(4): 367–378
Κοτσιώνη Ι., (2009) MIGHEALTHNET – Έκθεση για την
υγεία των µεταναστών στην Ελλάδα www.mighealth.net/el
Ανακτήθηκε 10/7/13
Μπουφίδης Σ. (1999), Ματαίωση ονείρων, ψυχασθένειες
και µετανάστες. Γιατροί Χωρίς Σύνορα (πρόσβαση 9/7/13).
www.msf.gr/index.php?option=com_content&task=view&id
=61&Itemid=248
Οικονόμου Χ. Πολιτικές υγείας στην Ελλάδα και τις
ευρωπαϊκές κοινωνίες. Εκδόσεις Διόνικος, Αθήνα, 2004
Παπαβασιλείου ∆. (2005). Η ψυχική υγεία και η επίδραση
της µετανάστευσης στην ελληνική πραγµατικότητα.
∆ιπλωµατική εργασία, Τµήµα Βαλκανικών Σλαβικών,
Ανατολικών Σπουδών, Πανεπιστήµιο Μακεδονίας
Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία 2007-2017
http://www.ygeia-pronoia.grΠρόσβαση 8/7/13
Τούντας Γ, Τριανταφύλλου Δ, Φρισήρας Σ. Δείκτες υγείας
στην Ευρώπη. Αρχ Ελλ Ιατρ 2000, 17:89−100
Χαραλάμπους
Α.,
Σωκράτους
Σ.,
Χαρίτου
Α.,
Παγκοσμιοποίηση, Υγεία και Πολιτική Υγείας, Νοσηλευτική
2011, 50(1): 23–29.
167

T.c. MEZİTLİ KAYMAKAMLIĞI - mersin