φυλλαδιο 1

ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ
ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ – ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΣΤ΄ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
ΚΕΙΜΕΝΟ 1: Άγγελος Τερζάκης, «Καταναλωτισμός και ελευθερία»
Αν η ιδέα της ελευθερίας περνάει τέτοια κρίση στην εποχή
μας, είναι γιατί δε θελήσαμε να καταλάβουμε κάτι απλό, αλλά
και δυσάρεστο ίσως: πως είναι ασκητική έννοια. Η τρυφή
και η σπατάλη δεν της πάνε. Σε άλλες εποχές, όταν ακόμα οι
εξωτερικοί πειρασμοί ήταν λίγοι, ο άνθρωπος μπορούσε ν’
αποκτήσει εύκολα σχετικώς την αυτεπίγνωση, ν’ αντιπατήσει
και ν’ αντισταθεί στις διαλυτικές επιδράσεις. Δε γίνεται όμως
να είμαι ελεύθερος καταμεσής σ’ έναν κόσμο που κάνει τη
ζωή παρανάλωμα του πιο χοντρού ευδαιμονισμού. Το
βάρος τότε μετατοπίζεται από την αξίωση για ελευθερία στην
αξίωση για ηδονή, ο καθένας ξεπουλιέται, γίνεται εξάρτημα
των δυνάμεων που του τάζουν την τρυφή, την αφθονία.
Εξάρτηση όμως και ανεξαρτησία αποτελούν αντίφαση. Ζούμε
τη σύγκρουση ελευθερίας και κοινωνίας της αφθονίας,
ή τουλάχιστον κοινωνίας καταναλωτικής...
(...) Δε γίνεται να είμαι εξωτερικά ελεύθερος όταν δεν
είμαι και εσωτερικά ελεύθερος. Η πλάνη του κόσμου μας σ’
αυτό συνίσταται. Νομίζει πως την ελευθερία την αγοράζεις.
Ένα παράδειγμα: Όλοι συμφωνούμε πως μέσα σε συνθήκες
οικονομικού καταναγκασμού δε νοείται πολιτική ελευθερία˙
ποιος όμως αναρωτιέται, αν οποιαδήποτε αύξηση του
εισοδήματος, οποιοδήποτε ανέβασμα του βιοτικού επιπέδου,
είναι παράγοντες ελευθερίας; Δημιουργείται η ψευδαίσθηση
της ελευθερίας, επειδή ο καθένας μπορεί -με αντίτιμο όμως
απροσδιόριστο- ν’ αποκτήσει ό,τι του χρειάζεται. Στην
ανισοζυγία ωστόσο αντίτιμου-παροχής βρίσκει καταφυγή και
τρυπώνει ο δαίμονας του εξανδραποδισμού. Όταν, για να
σου προκαλέσει την εντύπωση πως ικανοποιείς τις ανάγκες
σου, πετυχαίνει να σου δίνει τόσα, ώστε να σε διαφθείρει, με
την έννοια ν’ αποκτάς όλο και μεγαλύτερες ανάγκες, τότε σε
δένει στον αδυσώπητο μηχανισμό ενός φαύλου κύκλου. Σου
έχει προκαλέσει τη δίψα της απληστίας, αφού πριν πέτυχε να
σου τη βαφτίσει «πολιτισμό».
ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ
Όλη η λογική της καταναλωτικής κοινωνίας σ’ αυτό
έγκειται. Είναι μια κατάσταση πίθου των Δαναΐδων, που
πέτυχε να δημιουργήσει ορισμένη ψυχολογία κα μετέβαλε την
υφήλιο σ’ αγορά. Άνθρωποι καθώς εμείς, που έχουμε για
κυρίαρχο γνώρισμά μας το να είμαστε «πελατεία»,
ξεγελάμε τον εαυτό μας, όταν ισχυριζόμαστε πως γνοιαζόμαστε
και για την ελευθερία μας. Αφού πρώτα γίναμε εξαρτήματα,
σκύβουμε έπειτα μ’ εμβρίθεια, αξιώσεις μεταφυσικής
βαθύνοιας, πάνω στο πρόβλημα της «ελευθερίας». Ούτε που
αναρωτιόμαστε αν προσπαθούμε να συμβιβάσουμε έτσι τ’
ασυμβίβαστα. Μετατοπίζουμε το θέμα στο πολιτικό επίπεδο,
σάμπως τα δύο επίπεδα να ήταν άσχετα μεταξύ τους, σάμπως
να γινόταν ποτέ ο σκλάβος στο ένα, να είναι αφέντης στο άλλο.
Δε βλέπουμε λοιπόν πως πρόκειται για ένα και το ίδιο
σύστημα; Εκείνος που μας αγοράζει με τη μέθοδο της
αφθονίας, το κάνει για να μας έχει πελατεία του μόνιμη,
πειθήνια, στρατολογημένη αλύτρωτα. Η τεχνολογία,
παραγωγικός μηχανισμός του καταναλωτισμού, οπλίζει το χέρι
του αφέντη, όχι του δούλου. Το δούλο τον φορτώνει αδιάκοπα
με καινούργια εφόδια ώστε να γίνεται όλο και βαρύτερος, πιο
δυσκίνητος, ασήκωτος: δηλαδή όλο και πιο ακίνδυνος για τον
αφέντη. Οι καλοθρεμμένοι υπήκοοι της Κίρκης ποτέ δε
θα της αμφισβητήσουν την εξουσία της, γιατί δεν τους
«συμφέρει». Δε Θα γίνουν ποτέ ελεύθεροι. Ευτυχία τους λένε
τη σκλαβιά τους.
Διαγράφεται έτσι για τον άνθρωπο ένα μέλλον
αινιγματικό. Άλλοτε, για να τον υποδουλώσουν, τον
καταπίεζαν, τώρα τον αγοράζουν...
ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ:
Να γράψετε περίληψη του κειμένου έκτασης 200 περίπου λέξεων.
B. EΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:
1. Γιατί υποστηρίζει ο συγγραφέας ότι η κοινωνία της αφθονίας είναι έννοια
ασυμβίβαστη με την αξίωση για ελευθερία;
2. Ποια είναι η νέα μορφή ανελευθερίας που θεωρεί ο συγγραφέας ότι
καταδυναστεύει τον σύγχρονο άνθρωπο;
3. Σε ποιο βαθμό πιστεύει ο συγγραφέας ότι η βελτίωση του οικονομικού
επιπέδου του ατόμου -ή ακόμα και η κατάκτηση της ευμάρειας εκ μέρους τουσυνιστά παράγοντα ελευθερίας;
4. Πώς συνδέεται κατά τον συγγραφέα η εσωτερική ανάγκη του σύγχρονου
ανθρώπου για κατανάλωση με την πολιτική χειραγώγηση;
5. Ο συγγραφέας είναι καυστικός και δεικτικός έναντι του σύγχρονου
ανθρώπου. Πώς αιτιολογείται η διάθεσή του;
Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΔΟΜΗΣ:
1. Να δοθεί ένας πλαγιότιτλος για κάθε παράγραφο του κειμένου.
2. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τουλάχιστον τέσσερα σχήματα λόγου
εντός του κειμένου.
3. Ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην επιχειρηματολογία
του;
Δ. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ:
1. Να δοθούν τα συνώνυμα των λέξεων του κειμένου που έχουν επισημανθεί.
2. Να αντικαταστήσετε τους υπογραμμισμένους όρους του κειμένου με
συνώνυμες λέξεις/εκφράσεις λόγιου χαρακτήρα.
3. Τι εννοεί ο συγγραφέας με τις φράσεις:
ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ
«κάνει τη ζωή παρανάλωμα του πιο χοντρού ευδαιμονισμού»
«κατάσταση πίθου των Δαναίδων»,
«έχουμε για κυρίαρχο γνώρισμά μας το να είμαστε «πελατεία»»,
«Οι καλοθρεμμένοι υπήκοοι της Κίρκης ποτέ δε θα της αμφισβητήσουν την
εξουσία της»
Ε. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
«Ο πολιτισμένος άνθρωπος, άνθρωπος της μάζας, αρέσκεται να αποκτά πολλά,
συχνά περιττά αγαθά, υπακούοντας στα κελεύσματα της εποχής του, κυρίως στις
προσταγές της διαφήμισης και στα πρότυπα ευδαιμονισμού που αυτή προβάλλει.
Έτσι, δημιουργεί τεχνητές ανάγκες και ταυτίζει την ευτυχία του με την
ικανοποίησή τους. Αφού μελετήσεις το κείμενο του Α.Τερζάκη να αναπτύξεις τον
προβληματισμό σου για τα παρακάτω ζητήματα:
- Ποια επίδραση πιστεύεις ότι έχει η επιδίωξη του υλικού ευδαιμονισμού στη
σύγχρονη ζωή;
- Πιο συγκεκριμένα, σε επίπεδα του ατομικού και κοινωνικού βίου θεωρείς ότι
λειτουργεί ως γενεσιουργό αίτιο προβλημάτων και πώς πιστεύεις ότι μπορούν να
περιοριστούν οι συνέπειές του;
- Πώς, κατά την κρίση σου, θα έπρεπε να διαμορφωθεί η συμπεριφορά του
σύγχρονου “ανθρώπου-καταναλωτή”, ώστε να μην οδηγείται σε τόσα αδιέξοδα ο
σημερινός κόσμος;»

Download Report