Τίτλος: Γιατροί από την Κεφαλονιά στις Ιατρικές Σχολές της χώρας.
Ομιλητής: Διονύσης Κ. Βώρος
Η διάλεξη δόθηκε στις 28/9/12 στο Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου στα
πλαίσια εκδηλώσεων της επίσκεψης των Καθηγητών της Ιατρικής
Σχολής Αθηνών στην Κεφαλονιά.
1
ΓΙΑΤΡΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΣΤΙΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ
Διονύσης Κ. Βώρος
Καθηγητής Χειρουργικής
Παν/μίου Αθηνών
Οι Γιατροί από την Κεφαλονιά στις Ιατρικές σχολές της χώρας αποτελούν κάτι
πολύ σημαντικό όχι μόνο για το νησί αλλά για την Ιατρική, τα Πανεπιστήμιά μας
και την κοινωνία μας. Είναι πολλοί στον αριθμό, σε σχέση με τον πληθυσμό, με
σημαντικό έργο και προσφορά. Η νοοτροπία τους εκφράσθηκε συχνά έτσι που δεν
αποτελεί υπερβολή πώς αποτέλεσε «Ιατρικό πολιτισμό». Ο αριθμός των γιατρών
στο νησί και από το νησί ήταν μεγάλος από προηγούμενους αιώνες όπως έχει
τεκμηριωμένα παρουσιασθεί στο δίτομο έργο του καθηγητή της Ιστορίας της
Ιατρικής Γεράσιμου Πεντόγαλου. Η πιθανή εξήγηση είναι κοινωνική. Όταν η
υπόλοιπη χώρα είχε Τουρκοκρατία, τα Εφτάνησα είχαν κατακτητές από την
Ευρώπη, Ενετούς, Γάλλους και Άγγλους που βέβαια ήταν κατακτητές αλλά δεν
στάθηκαν απόλυτο εμπόδιο στην πρόοδο των επιστημών, τον πολιτισμό και τα
γράμματα. Πολλοί νέοι κύρια από εύπορες οικογένειες ή έχοντας ισχυρή διάθεση
σπούδασαν επιστήμες και καλές τέχνες σε χώρες της Ευρώπης. Και η μεν Κέρκυρα
και η Ζάκυνθος παρουσίασαν περισσότερους ανθρώπους στη Μουσική και την
Ποίηση ενώ η Κεφαλονιά στις επιστήμες και ιδιαίτερα στην Ιατρική.
Από το σύνολο αυτών των γιατρών μεγάλος αριθμός λειτούργησε στις
Ιατρικές σχολές της χώρας μας και του εξωτερικού μέχρι και σήμερα,
ανερχόμενοι σε όλες τις ακαδημαϊκές βαθμίδες. Δεν είναι μικρότερη η παρουσία
και η προσφορά των γιατρών που εργάσθηκαν στο νησί και σε άλλους χώρους στην
Ελλάδα και στο εξωτερικό πέραν από τα Πανεπιστήμια. Είχαν μάλιστα εμφανή και
την ερευνητή ανησυχία. Ο Ιάκωβος Πυλαρινός μαζί με τον γιατρό Εμμανουήλ
Τιμόνη από την Χίο εργαζόμενοι εκτός Ελλάδος συνέβαλαν στην καθιέρωση του
«ευλογιασμού», πρόδρομης μεθόδου προστασίας από την ευλογιά (1659). Και ο
γιατρός Ιωάννης Λυκούδης εργάσθηκε στο Αγρίνιο, στη δεκαετία του ΄60 έκανε
2
τις πρώτες παρατηρήσεις για τη μελέτη στη συνέχεια της μικροβιακής
παθογένεσης
του
γαστροδωδεκαδακτυλικού
έλκους
(ελικοβακτηρίδιο
του
πυλωρού).
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα δεν είναι τυχαίο πως η πρώτη γυναίκα που σπούδασε
Ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας ήταν από την Κεφαλονιά η Αγγελική
Παναγιωτάτου (1878-1954) Υφηγήτρια Μικροβιολογίας και Επιδημιολογίας με
τιμητικούς τίτλους και θέσεις στην Αλεξάνδρεια και στην Αθήνα.
Πολλοί έδειξαν εκτός από την Ιατρική ευρύτερα ενδιαφέροντα και αγωνία για
την κοινωνία και την πρόοδο. Για παράδειγμα το Πετρίτσειο Γυμνάσιο-Λύκειο
Ληξουρίου που ήταν και το πρώτο δευτεροβάθμιο σχολείο της πόλης και
λειτουργεί και σήμερα, έγινε από τη διαθήκη του γιατρού Στάμου Πετρίτση το
1848.
Κοινό χαρακτηριστικό τους που δημιούργησε και παράδοση ήταν η αγάπη στον
άρρωστο, στην κοινωνία και το νησί έστω κι αν εργάσθηκαν αλλού και το έδειξαν
με ποικίλους τρόπους. Αλλά και η κοινωνία του νησιού διαχρονικά τους εκτίμησε
και τους αγάπησε ιδιαίτερα. Η Κεφαλονιά έχει να παρουσιάσει πολλούς ανθρώπους
που διακρίθηκαν σε διάφορους τομείς της οικονομίας, της πολιτικής, της τέχνης
και των επιστημών. Όμως τους γιατρούς της τους λάτρεψε κυριολεκτικά,
αποδίδοντάς τους τη δική τους αγάπη. Είναι αυτό που αναφέρθηκε παραπάνω σαν
Ιατρικός πολιτισμός.
Στους πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζονται τα ονόματα των Κεφαλλήνων
Καθηγητών της Ιατρικής Σχολής στην Αθήνα από την ίδρυσή της, στη
Θεσσαλονίκη και τις νεώτερες σχολές. Όταν ιδρύθηκε η Σχολή της Θεσσαλονίκης
ορίσθηκε επταμελής επιτροπή από την Αθήνα για την εκλογή των πρώτων
καθηγητών. Μεταξύ των 7 ήσαν 2 Κεφαλλήνες: Μ. Γερουλάνος και Σ. Λιβιεράτος.
Ειδικά για την Αθήνα που ο αριθμός είναι ο μεγαλύτερος, παρουσιάζονται και τα
ονόματα των γιατρών που τις τελευταίες δεκαετίες εργάσθηκαν για πολλά χρόνια
στη Σχολή ανεξάρτητα από τον τίτλο, τη βαθμίδα και τη θέση τους. Οι τίτλοι και
3
οι θέσεις είναι πολλές φορές και θέμα συγκυριών αλλά το έργο και η προσφορά
είναι πολλές φορές δυσανάλογα και το γνωρίζει καλά τόσο ο Ιατρικός κόσμος όσο
και η κοινωνία των ασθενών. Ως προς τις ειδικότητες οι περισσότεροι είναι
χειρουργοί. Ενδεικτικό ότι στο Αρεταίειο νοσοκομείο της Αθήνας που λειτουργεί
η αρχαιότερη χειρουργική κλινική του πανεπιστημίου μας, μετά τους ιδρυτές Θ.
Αρεταίο και Σ. Μαγγίνα, οι περισσότεροι διατελέσαντες Καθηγητές–Διευθυντές
είναι από την Κεφαλονιά: Γ. Φωκάς, Ν. Αλιβιζάτος, Μ. Γερουλάνος, Χ. Τούλ.
Είναι ευνόητο πως σε μια ομιλία δεν μπορεί ούτε συνοπτικά να γίνει
παρουσίαση του έργου και της προσφοράς των 50 περίπου γιατρών που
παρουσιάζονται. Θα γίνει ενδεικτικά αναφορά σύντομη σε δύο ιδιάζουσες
δραστηριότητες που δείχνουν όχι μόνο το επιστημονικό και ακαδημαϊκό έργο αλλά
τη νοοτροπία που είχε αναπτυχθεί διαχρονικά στις γενεές των γιατρών που
αναφέρθηκαν. Με χρονική σειρά η πρώτη αφορά τους Αλιβιζάτους και την
επέκταση της δράσης τους στο Θεραπευτήριο που ίδρυσαν την «Πολυκλινική
Αθηνών». Η δεύτερη τον Καθηγητή Μαρίνο Γερουλάνο και τις δραστηριότητές του
εκτός της καθ’ αυτό Χειρουργικής με κατάληξη στο Θεραπευτήριο που ίδρυσε το
«Γερουλάνειο».
Από την οικογένεια των Αλιβιζάτων είναι οι καθηγητές της Ιατρικής
Αθηνών, Ν. Αλιβιζάτος Χειρουργικής,
Γ. Αλιβιζάτος
Υγιεινής, Κ. Αλιβιζάτος
Χειρουργικής και Σ. Αλιβιζάτος Φυσιολογίας. Όσον αφορά την Πολυκλινική
ιδρύθηκε από τους αδελφούς Ν. Αλιβιζάτο Καθηγητή Χειρουργικής και Ανδρέα
Αλιβιζάτο Παθολόγο που δεν εργάσθηκε ποτέ στο Πανεπιστήμιο αλλά ήταν ο
εμπνευστής της ιδέας ίδρυσης της πολυκλινικής και ο στυλοβάτης της. Αυτός
έπεισε αργότερα τον Παναγή Ματζαβινάτο να ιδρύσει νοσοκομείο στο Ληξούρι,
γνωστό ως νοσοκομείο Παναγή και Αντωνίας Ματζαβινάτου, που λειτουργεί μέχρι
τις ημέρες μας. Η Πολυκλινική ιδρύθηκε το 1903 και σύμφωνα με το καταστατικό
της ήταν ιδιωτικού δικαίου κοινωφελές μη κερδοσκοπικό ίδρυμα και λειτούργησε
έτσι μέχρι το 1985 που παραχωρήθηκε στο ΕΣΥ χωρίς αντάλλαγμα. Διοικήθηκε
4
μέχρι τότε από μέλη της οικογένειας. Η παράδοση στο Κράτος έγινε επί προεδρίας
του Παθολόγου-Ενδοκρινολόγου Ιωάννη Αλιβιζάτου που ήταν και Δ/ντής της
Παθολογικής Κλινικής.
Η ιδιαιτερότητα του Ιδρύματος πρωτοφανής για τη χώρα μας συνοψίζεται στα
παρακάτω:
1) Πρόγραμμα για άπορους ασθενείς από το καταστατικό (εξετάσεις με το
1/20 της συνήθους επίσκεψης).
2) Νοσηλεία και επεμβάσεις αργότερα με πιστοποιητικό απορίας.
3) Πρώτη πλήρης σύμβαση μη κρατικού ιδρύματος και με τον ΟΓΑ.
4) Ίδρυση Σχολής αδελφών από τις αρχές του περασμένου αιώνα (αρχικά με
καλόγριες από την Κεφαλονιά).
5) Αμφιθέατρο για επιστημονικές συναντήσεις και διδασκαλία από το 1950.
6) Άδεια χορήγησης ειδικότητας σε γιατρούς.
7) Άσκηση Φοιτητών Ιατρικής (30-50) από τις κλινικές της Ιατρικής σχολής.
8) Στην Πολυκλινική αναπτύχθηκαν 4 ειδικότητες της σύγχρονης ιατρικής
πριν ακόμη οργανωθούν στα κρατικά και παν/κά νοσοκομεία.
α) Ουρολογία (1915)
β) Ενδοκρινολογία – Ισότοπα (1955)
γ) Καρδιοχειρουργική (1955)
δ) Νευροχειρουργική (1956)
Ο Χειρουργός Κ. Αλιβιζάτος, Καθηγητής στο Ιπποκράτειο νοσοκομείο και
υπεύθυνος για χρόνια της Πολυκλινικής τόσο επιστημονικά όσο και διοικητικά,
είχε και μία ιδιαίτερη επιστημονική-κοινωνική προσφορά που είναι στους πολλούς
άγνωστη. Στην περίοδο μετά τον εμφύλιο πόλεμο το κλίμα εμπόδισε πολλούς
γιατρούς διαφόρων ηλικιών να συνεχίσουν την σταδιοδρομία τους λόγω της όποιας
συμμετοχής τους στην Εθνική αντίσταση. Ο Αλιβιζάτος είχε την ευαισθησία, με
την δυνατότητα που του έδινε η επιστημονική και κοινωνική παρουσία του, να
«στεγάσει» ένα μεγάλο αριθμό τέτοιων γιατρών στο Ιπποκράτειο και στην
5
Πολυκλινική. Πρόκειται για γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων που στη συνέχεια
είχαν σημαντική προσφορά στην Ιατρική και στην κοινωνία. Ενδεικτικό είναι πως
όταν έγινε η δικτατορία το 1967 το Νευρολογικό και κύρια το Νευροχειρουργικό
Τμήμα της Πολυκλινικής υπολειτούργησαν σοβαρά για μεγάλο διάστημα
επειδή
πολλοί γιατροί τους οδηγήθηκαν στη Λέρο για «επιμόρφωση».
Η άλλη αναφορά είναι για τον Καθηγητή της Χειρουργικής Μαρίνο Γερουλάνο
και τις πολυσχιδείς προσπάθειες του επίσης πέραν της χειρουργικής και του
μαθήματος. Ο Γερουλάνος (1867-1957) θεωρείται απ’ όλους ο αναμορφωτής της
Χειρουργικής στη χώρα μας. Συμβολικά αναφέρεται πως έφερε τους κλιβάνους
των χειρουργείων από την Γερμανία λίγο πριν τους φέρει ο Καθηγητής Γεράσιμος
Φωκάς από την Γαλλία. Αλλά μετά και πέραν από το συμβολισμό, ακολούθησαν
έργα πολλά και μεγάλα. Ο τίτλος του Καθηγητή και του Ακαδημαϊκού έγινε
μικρότερος μπροστά στους τίτλους που του αναγνώρισε η ιατρική κοινότητα:
κορυφαίος Χειρουργός, Οργανωτής και μεγάλος Δάσκαλος. Ήλθε το 1902 από τη
Γερμανία μετά από λαμπρές σπουδές και τεκμηριωμένη εμπειρία. Ανέλαβε τη
διεύθυνση της Χειρουργικής κλινικής στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός και μετά στα
νοσοκομεία Δημοτικό, Αρεταίειο και Λαϊκό ως καθηγητής. Τα χρόνια του
Ευαγγελισμού πριν από το Πανεπιστήμιο έκανε το μεγαλύτερο για την εποχή
εκπαιδευτικό πρόγραμμα για γιατρούς και ιδιαίτερα για Χειρουργούς. Το 1927
ίδρυσε με άλλους σύγχρονους του την Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία και έγινε ο
πρώτος της πρόεδρος. Ήταν πρωτοποριακή αντίληψή του πως για να γίνονται
σωστά οι εγχειρήσεις και η Ιατρική γενικότερα έπρεπε να υπάρχει οργάνωση στις
υποδομές και στο προσωπικό και τα έκανε πράξη με προσπάθειες σε όλους τους
χώρους που πέρασε και για όλη του τη ζωή. Τα πιο σημαντικά από αυτά είναι τα
παρακάτω:
1) Ίδρυση Εργαστηρίων Ακτινολογίας και Μικροβιολογίας – Βιοχημείας σε
κάθε νοσοκομείο πού εργάσθηκε γιατί μέχρι τότε δεν επροβλέποντο.
6
2) Εξωτερικά ιατρεία επειδή εκεί επραγματοποιείτο μεγάλος αριθμός
επεμβάσεων με ειδικά προγράμματα για απόρους στα οποία προϊστατο ο ίδιος.
3) Προεκτάσεις χειρουργείων.
4) Χώρος διδασκαλίας σε κάθε νοσοκομείο και «μικρά αμφιθέατρα» στα
χειρουργεία.
5) Οργάνωση της νοσηλευτικής υπηρεσίας με παράδειγμα τα ευρωπαϊκά
πρότυπα της εποχής.
6) Ίδρυση των Σχολών αδελφών του ΕΕΣ (ως πρόεδρος του) και του
Ευαγγελισμού.
7) Ίδρυση της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας (1927).
8) Ίδρυση του σταθμού Α΄ Βοηθειών του ΕΕΣ για όλη την Αθήνα στην οδό
Γ΄ Σεπτεμβρίου (λειτούργησε μέχρι τη δημιουργία του ΕΚΑΒ).
9) Πρόταση στο Υπουργείο Υγείας (1946-47) για τη Μετεκπαίδευση των
γιατρών όλης της χώρας εκ περιτροπής στα νοσοκομεία Αθήνας και Θεσσαλονίκης
(αυτό είχε την τύχη να το αγνοήσουν οι Υπουργοί).
10) Το Γερουλάνειο Θεραπευτήριο.
Το Γερουλάνειο Θεραπευτήριο άρχισε να λειτουργεί στην οδό Χαριλάου
Τρικούπη το 1909 και επεκτάθηκε το 1922-24. Από το καταστατικό, τη
λειτουργία και τα πεπραγμένα του φαίνεται πως ο Γερουλάνος είχε επηρεασθεί
από ό,τι έκαναν οι Αλιβιζάτοι με την Πολυκλινική. Γιατί και το Γερουλάνειο στα
60 και πλέον χρόνια που λειτούργησε ήταν στην πράξή κοινωφελές και με
επιστημονικό προσανατολισμό ασυνήθιστο για κλινική ιδιωτικού χαρακτήρα. Και
συγκεκριμένα:
1) Στο καταστατικό προέβλεψε και υλοποίησε το 20% των κλινών για
απόρους.
2) Είχε προγράμματα για χορήγηση Ιατρικής ειδικότητας και έδωσε
ειδικότητα σε 135 γιατρούς εκ των οποίων 34 χειρουργοί (24 πήραν θέσεις
Δ/ντών σε νοσοκομεία).
7
3) Άσκησε για αρκετά χρόνια Φοιτητές από τις κλινικές του Πανεπιστημίου
Αθηνών.
4) Είχε αμφιθέατρο για διδασκαλία.
5) Οργάνωσε Ιατρική βιβλιοθήκη που στις δεκαετίες ’50-’60 ήταν μαζί με
τον Ευαγγελισμό, οι πληρέστερες της Αθήνας (Καθ. Δημ. Λαζαρίδης) .
6)
Εστέγασε
και
υποστήριξε
σύγχρονες
ειδικότητες:
Αιματολογία,
Θωρακοχειρουργική, Νευροχειρουργική.
Μετά τη δεκαετία του ’50 περιήλθε στο ΙΚΑ για λόγους οικονομικούς και στη
δεκαετία του ’70 για τους ίδιους λόγους σταμάτησε η λειτουργία του.
Τα παραδείγματα των Αλιβιζαταίων και του Γερουλάνου, που έκλεισαν
σχεδόν ένα αιώνα δραστηριοτήτων, δείχνουν πως η στρατιά των γιατρών που
αναφέρθηκαν σ’ αυτή την παρουσίαση, πέραν από την όποια επιστημονική και
ακαδημαϊκή προσφορά είχε μια ιδιαίτερη αντίληψη για την αποστολή της ιατρικής
στην κοινωνία και την υποχρέωση στη διδασκαλία και την πρόοδο. Αυτό που
αναφέρθηκε σαν «Ιατρικός Πολιτισμός».
Επίλογος. Η παρουσίαση αυτή δεν είχε την έννοια της απλής ιστορικής
κατάθεσης. Ούτε μόνο την απόδοση τιμής σ’ αυτούς που αναφέρθηκαν. Οι
άνθρωποι αυτοί τιμήθηκαν και στη ζωή και μετά όπως τους έπρεπε. Η σημασία
της παρουσίασης
είναι κατά τη γνώμη μου πάντα επίκαιρη και διδακτική. Οι
κοινωνίες αναμφισβήτητα έχουν πορεία που γράφεται από όλους: επώνυμους και
ανώνυμους. Όμως σε κάθε περίοδο αυτοί που από τις φυσικές αρετές τους, τη
θέλησή τους, τις συνθήκες και τις συγκυρίες, γίνονται πρωτοπόροι, ανοίγουν το
δρόμο της προόδου για όλους. Οι κοινωνίες τους χρειάζονται και θα τους
χρειάζονται. Έτσι λοιπόν παρουσιάζοντας εμείς το έργο, την πορεία και την
προσφορά τους, φωτίζουμε τις μορφές τους που σαν σηματοδότες φωτεινοί
καθοδηγούν τις γενεές που ακολουθούν στο δρόμο της προόδου για το γενικό
καλό.
8
ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ 1864
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΤΥΠΑΛΔΟΣ-ΠΡΕΤΕΝΤΕΡΗΣ
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΕΛΛΑΠΟΡΤΑΣ
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΦΩΚΑΣ
ΜΑΡΙΝΟΣ ΓΕΡΟΥΛΑΝΟΣ
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ
ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΦΩΚΑΣ
ΧΑΡΗΣ ΤΟΥΛ
ΚΩΝ/ΝΟΣ ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ
ΣΠΥΡΙΔΩΝ-ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΛΙΩΚΗΣ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΜΑΡΚΕΤΟΣ
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΠΑΓΚΑΛΗΣ
ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ
Π. ΠΑΛΑΤΣΑΡΙΔΟΥ-ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ
ΜΙΧΑΗΛ ΤΖΙΒΡΑΣ
ΑΝΘΗ ΤΡΑΥΛΟΥ
ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ
ΕΤΗ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑ
ΥΓΙΕΙΝΗ-ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ-ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑ
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΑ
ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
1864-1885
1897-1928
1902-1930
1911-1939
1912-1951
1918-1939
1919-1947
1938-1960
1939-1968
1947-1968
1948-1970
1957-1962
1974-1986
1980-1984
1982-1997
1980-1998
ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ
ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΑ
ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑ
ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
ΓΙΑΤΡΟΙ ΜΕ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΘΗΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ
ΜΑΡΙΝΟΣ ΒΑΛΙΑΝΟΣ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΤΡΑΥΛΟΣ
ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΑ
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΛΑΜΠΙΡΗΣ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΥΛΑΜΗΣ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΙΑΝΝΑΤΟΣ
ΛΑΡΥΓΓΟΛΟΓΙΑ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ
ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΗ
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΙΧΑΛΑΤΟΣ
ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΗ
ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΔΑΝΕΛΑΤΟΥ
ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ
ΦΩΤΗΣ ΠΑΥΛΑΤΟΣ
ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ
ΗΛΙΑΣ ΦΩΚΑΣ
ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑ
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΑΤΕΡΕΛΟΣ
ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ
ΚΟΣΜΑΣ ΛΥΜΠΕΡΑΤΟΣ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΕΣΣΑΡΗΣ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΕΤΑΞΑΣ
ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΗ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΚΡΗΣ
ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΑ
ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ
ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ
9
ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΑΠΟ ΤΟ 1942
ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΖΑΡΑΚΗΣ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΟΓΑΡΑΣ
ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ
ΣΠΥΡΟΣ ΧΑΡΟΚΟΠΟΣ
ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΑΚΡΗΣ-ΚΟΥΓΙΑΝΟΣ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΚΡΗΣ
ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΟΛΟΓΙΑ
ΠΑΝΟΣ ΜΕΤΑΞΑΣ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΠΑΙΔΩΝ
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΠΕΝΤΟΓΑΛΟΣ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
ΕΤΗ
1946-1965
1960-1980
1963-1969
1967-1975
1974-1978
1972-1996
1972-1992
1981-1994
ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΣΧΟΛΩΝ
ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ
ΕΤΗ
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΣ
ΒΙΟΛΟΓΙΑ
ΙΩΑΝΝΙΝΑ
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΓΕΡΟΥΛΑΝΟΣ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
ΙΩΑΝΝΙΝΑ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΕΛΕΝΤΗΣ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
ΠΕΤΡΟΣ ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ
ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΠΑΤΡΑ
ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΣΕ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΑΛΛΩΝ ΧΩΡΩΝ
ΧΩΡΑ
ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ
ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΡΜΠΟΥΡΗΣ
ΤΟΡΙΝΟ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
18ος αιώνας
ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΛΑΔΕΤΣΙΜΑΣ
ΠΑΔΟΒΑ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
18ος αιώνας
ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ
ΙΤΑΛΙΑ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
1810
ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΕΤΑΞΑΣ
ΓΑΛΛΙΑ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
1823
ΦΩΤΕΙΝΟΣ ΠΑΝΑΣ
ΠΑΡΙΣΙ
ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑ
1831
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΕΤΑΞΑΣ
ΓΑΛΛΙΑ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
1855
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΡΟΣΣΟΛΥΜΟΣ
ΡΩΣΙΑ
ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑ
1860
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
ΤΥΠΑΛΔΟΣΠΑΡΙΣΙ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
1864
ΠΡΕΤΕΝΤΕΡΗΣ
ΠΑΝΑΓΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ
ΓΕΝΟΒΑ
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ
1904
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΓΕΡΟΥΛΑΝΟΣ
ΖΥΡΙΧΗ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΖΑΚΗΣ
ΗΠΑ
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ
10

Jun Aug 2011.pdf - Ευαγγελική Εκκλησία Θεσσαλονίκης