ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Συνοπτικός Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας Καστοριά 2012 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας Περιεχόµενα 1. ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.............................................................3 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6. 1.7. 1.8. 1.9. 1.10. 2. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΝΑΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ .............................................................................3 ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ................................................................................................................4 ∆ΙΑΡΚΕΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ............................................................................................................5 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ..............................................................................5 ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ...........................................................................6 ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ .........................................................................................................6 ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ..............................................................................6 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ .........................................................7 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ..........................................................................................................................7 ΑΠΟΡΡΙΨΗ Η ΣΥΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ........................................................................8 ∆ΟΜΗ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ....................................................................................8 2.1. ΕΞΩΦΥΛΛΟ-ΣΕΛΙ∆Α ΤΙΤΛΟΥ ...................................................................................................8 2.2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ .......................................................................................................................9 2.3. ΛΙΣΤΑ ΑΠΟ ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΛΙΣΤΑ ΑΠΟ ΕΙΚΟΝΕΣ (ΕΦΟΣΟΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ).....................................9 2.4. ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ/ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ (ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ) ..........................................9 2.5. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ(ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ)...................................................................................................9 2.6. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ............................................................................................................................10 2.7. ΕΙΣΑΓΩΓΗ .............................................................................................................................10 2.8. ΚΥΡΙΩΣ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ...............................................................................................10 2.8.1. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας (literature review) ..............................................................10 2.8.2. Έρευνα ............................................................................................................................11 2.8.3. Εφαρµογή ........................................................................................................................11 2.9. ΣΥΝΟΨΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ .............................................................................................11 2.10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ......................................................................................................................12 2.11. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ)...............................................................................................12 3. ΕΙ∆ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.......................................................................13 3.1. 3.2. 4. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΡΑΨΙΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΦΟΙΤΗΤΗ ....................................................................13 ΛΟΓΟΚΛΟΠΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ......................................................................13 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ............................................................................................................................15 2 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 1. Γενικά θέµατα περί πτυχιακής εργασίας Η διάρκεια σπουδών στα ΤΕΙ είναι συνολικά οκτώ (8) εξάµηνα. Στο χρονικό αυτό διάστηµα, συµπεριλαµβάνεται και το εξάµηνο εκπόνησης της πτυχιακής εργασίας, κατά την διάρκεια του οποίου µπορεί να πραγµατοποιείται και η πρακτική άσκηση στο επάγγελµα (πρακτική). Η πτυχιακή εργασία θεσµοθετείται από τον νόµο πλαίσιο των ΤΕΙ και από τον κανονισµό σπουδών του ιδρύµατος. Επιπλέον, κάθε τµήµα έχει δικές του επιµέρους διαδικασίες και κανόνες για την πτυχιακή εργασία, που καθορίζονται – εγρίνονται από το συµβούλιο του Τµήµατος. Η Πτυχιακή Εργασία είναι µια εκτεταµένη εργασία σε θέµα που σχετίζεται µε το γνωστικό αντικείµενο του Τµήµατος και αποτελείο προϋπόθεση για την λήψη πτυχίου. Στην πτυχιακή του εργασία ο φοιτητής έχει την δυνατότητα να εφαρµόσει και παράλληλα να εµπλουτίσει και να διευρύνει τις γνώσεις και τις δεξιότητες που έχει αποκτήσει κατά την διάρκεια των σπουδών του. 1.1. Προϋποθέσεις ανάληψης της εργασίας Η πτυχιακή εργασία εκπονείται στο τελευταίο έτος σπουδών και προϋπόθεση για να αναλάβει πτυχιακή ένας φοιτητής είναι να έχει παρακολουθήσει µε επιτυχία όλα τα µαθήµατα του προγράµµατος σπουδών του. Επίσης θέµα πτυχιακής εργασλίας µπορεί να αναλάβει ο φοιτητής που έχει συµπληρώση τον απαιτούµενο χρόνο φοίτησης (6 εξάµηνα) και οφείλει µέχρι 5 µαθήµατα του υποχρεωτικού προγράµµατος σπουδών εκ τον οποίον το ένα µπορεί να είναι µάθηµα ειδικότητας. Σε αυτήν την περίπτωση το θέµα της πτυχιακής εργασίας δεν σχετίζεται άµεσα µε τα µαθήµατα αυτά. 3 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 1.2. Επιλογή Θέµατος Τα µέλη του Εκπαιδευτικού Προσωπικού του Τµήµατος, προτείνουν θεµατικές ενότητες ή θέµατα πτυχιακών εργασιών τα οποία ανακοινώνονται έγκαιρα στους φοιτητές στην αρχή κάθε ακαδηµαϊκού εξαµήνου. Για την εκπόνηση της πτυχιακής εργασίας χρησιµοποιούνται, εφόσον είναι αναγκαίο, οι χώροι και ο εξοπλισµός του ΤΕΙ. Η οικονοµική αρωγή του ΤΕΙ για την εκπόνηση µιας πτυχιακής εργασίας µπορεί να είναι εφικτή, µετά από έγκριση του ΤΕΙ. Η πτυχιακή εργασία ανατίθεται σε έναν φοιτητή µετά από αίτηµα του, όµως ανάλογα µε τις απαιτήσεις, τον βαθµό δυσκολίας και την έκταση του θέµατος, µπορεί να ανατεθεί σε οµάδα έως και τριών (3) φοιτητών. Ο φοιτητής δεν δύναται να αναλάβει πτυχιακή εργασία χωρίς να έχει παρακολουθήσει επιτυχώς όλα τα µαθήµατα που έχουν άµεση συνάφεια µε το θέµα. ∆ηλαδή, επί παραδείγµατι, δεν µπορεί να αναλάβει κάποιος ένα θέµα σχετικό µε δίκτυα υπολογιστών και να µην έχει παρακολουθήσει επιτυχώς όλα τα µαθήµατα που είναι σχετικά µε τα δίκτυα υπολογιστών. κ.ο.κ. Ο επιβλέπων Καθηγητής µπορεί να θέσει επιλέον όρους (θεµιτούς, λογικούς και διαφανείς όρους) προκειµένου να επιλέξει τον φοιτητή που θα αναλάβει το θέµα της πτυχιακής. Οι όροι αυτοί µπορεί να είναι η συνολική βαθµολογία του φοιτητή, η βαθµολογία σε επιµέρους συναφή µαθήµατα, η κατάθεση έκθεσης σχετικής µε το θέµα κ.α. Μετά την επιλογή του θέµατος και εντός των ηµεροµηνιών που ανακοινώνονται από το Τµήµα ο φοιτητής θα πρέπει να καταθέσει στην γραµµατεία του Τµήµατος την σχετική έντυπη αίτηση ανάθεσης πτυχιακής εργασίας στην οποία αναφέρεται το θέµα, το επιβλέπον µέλος του Εκπαιδευτικού Προσωπικού και τα στοιχεία του αιτούνται φοιτητή. Το θέµα της πτυχιακής εργασίας αναφέρεται υποχρεωτικά στην ελληνική και αγγλική γλώσσα Η αίτηση κατατίθεται στην γραµµατεία µόνος εφόσον φέρει την υπογραφή του φοιτητή και του επιβλέποντα καθηγητή. Κοινό θέµα πτυχιακής εργασίας µπορεί να ανατεθεί σε οµάδα 2 φοιτητών µε ταυτόχρονη κατανοµή εργασίας, σε αυτή την περίπτωση υποβάλλονται στην γραµµατεία του Τµήµατος δύο αιτήσεις και δηλώνεται η συνεργασία µε τον άλλο φοιτητή στις παρατηρήσεις. Το συµβούλιο του Τ.Ε.Ι. ∆υτικής Μακεδονίας εγκρίνει και αναθέτει το θέµα σε κάθε έναν φοιτητή και ορίζει τον επιβλέποντα καθηγητή. 4 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 1.3. ∆ιάρκεια εκπόνησης Η χρονική διάρκεια εκπόνησης εκπόνησης µιας πτυχιακής εργασίας είναι κατά κανόνα ένα (1) εξάµηνο, ενώ σε ορισµένες περιπτώσεις µπορεί να επεκταθεί και πέραν του εξαµήνου έως ένα χρόνο, ανάλογα µε τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του θέµατος Η ανανέωση της πτυχιακής εργασίας πέρα του έτους γίνεται µετά από αίτηµα του φοιτητή µε απόφαση του συµβουλίου του Τµήµατος. Σε περίπτωση άρνησης του αρµόδιου οργάνου (στο αίτηµα χρονικής παράτασης), η διαδικασία ανάληψης πτυχιακής εργασίας επαναλαµβάνεται εκ νέου και µε νέο θέµα. 1.4. Ο Ρόλος του Επιβλέποντα Καθηγητή Ο ρόλος του επιβλέποντα Καθηγητή, µετά την ανάληψη του θέµατος από τον εκάστοτε φοιτητή, είναι να δηµιουργήσει σε συνεργασία µε τον φοιτητή ένα πλάνο µε τα στάδια των εργασιών για την περάτωση της πτυχιακής εργασίας Το πλάνο της πτυχιακής εργασίας 1. ορίζει τους στόχους της εργασίας 2. Αναφέρει τα θέµατα που θα αναλυθούν 3. Ορίζει χρονοδιαγράµµατα υλοποίησης της εργασίας κατά κεφάλαιο και συνολικά 4. Ορίζει τις βασικές πηγές βιβλιογραφίας Βάση του τελικού πλάνου περιεχοµένων εκπονείται η πτυχιακή εργασία. Σε περίπτωση αποχώρησης του επιβλέποντα Καθηγητή από το Τµήµα για τον οποιονδήποτε λόγο, τη επίβλεψη της πτυχιακής εργασίας µπορεί να την αναλάβει άλλος Καθηγητής του τµήµατος (κατόπιν σχετικής αποφάσεως του συµβουλίου του Τµήµατος ή του εκάστοτε αρµόδιου οργάνου). Ο επιβλέπων Καθηγητής είναι µέλος της εξεταστικής επιτροπής της πτυχιακής εργασίας και συντονίζει – λαβµάνει µέριµνα για την σωστή παρουσίαση και αξιολόγησης της εργασίας. 5 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 1.5. Κατάθεση και παρουσίαση της εργασίας Η πτυχιακή εργασία µετά το πέρας της εκπόνησης της και αφού πληροί κάποια τυπικά χαρακτηριστικά και µεγέθη, κατατίθεται στο Τµήµα. Τα χαρακτηριστικά και οι διαδικασίες περιγράφονται αναφέρονται παρακάτω και επίσης στο 2ο κεφάλαιο. 1.6. Μέγεθος της εργασίας Ένδιεκτικά, ο ελάχιστος όγκος της πτυχιακής εργασίας πρέπει να είναι τουλάχιστον (50) σελίδες (χωρίς τα παραρτήµατα) και να περιέχει περισσότερες από δεκατέσσερις (14) χιλιάδες λέξεις, χωρίς το παράρτηµα, τα περιεχόµενα, την περίληψη, το εξώφυλλο, τις ευχαριστίες, και το γλωσσάρι – συντοµογραφίες. Για πτυχιακές εργασίες που έχουν ανατεθεί σε περισσότερος του ενός φοιτητές, η εργασία θα πρέπει να έχει ως ελάχιστο όγκο πέραν του πενήντα τοις εκατό (50%) για κάθε επιπλέον φοιτητή (ήτοι, 90 σελίδες για δύο και 120 σελίδες για τρεις φοιτητές). 1.7. Εκτύπωση και κατάθεση της εργασίας Αφού η πτυχιακή εργασία ολοκληρωθεί και πληροί τις βασικές προϋποθέσεις για εξέταση, τότε υποβάλλεται αυτοπροσώπως ή ταχυδροµικά στην Γραµµατεία της Σχολής το σχετικό έντυπο για την παρουσίαση – αξιολόγηση της εργασίας. Το έντυπο υπογράφεται και από τον επιβλέποντα Καθηγητή, έτσι ώστε η αίτηση προς εξέταση να είναι εις γνώση του και ταυτόχρονα να βεβαιώνει – εγκρίνει και αυτός το πέρας της διαδικασίας. Η εργασία κατατίθεται περίπου δεκαπέντε (15) ηµέρες πριν την παρουσίαση της, σε ηµεροµηνίες που ανακοινώνται από την Σχολή. Κατατίθενται εκτυπωµένα τρία (3) αντίγραφα (σε κόλλες µεγέθους Α4), δεµένα απλά σπιράλ, µε γράµµατα µεγέθους 12 στιγµών (12pt) και διάστηµα ενάµιση (1,5) ανάµεσα στις γραµµές του κειµένου. Τα περιθώρια της σελίδας είναι (περίπου):2,50 ∆εξιά_ Αριστερά και 3,20 Πάνω_ Κάτω. Η εργασία είναι χωρισµένη σε κεφάλαια. Ο τίτλος κάθε κεφαλαίου µορφοποιείται σαν κεφαλίδα 1. Κάθε κεφάλαιο είναι χωρισµένο σε ενότητες. Η κεφαλίδα κάθε ενοτητας µορφοποιείται ως κεφαλίδα 2. Σε περίπτωση που µια ενότητα είναι χωρισµένη σε 6 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας υποενότητες η κεφαλίδα κάθε υποενοτητας µορφοποιείται ως κεφαλίδα 3 κ.ο.κ. Οι τίτλοι των κεφαλαίων και οι κεφαλίδες των ενοτήτων είναι αριθµηµένες. Μετά το πέρας της αξιολόγησης, κατατίθεται ένα (1) πλήρες αντίγραφο της σε ηλεκτρονική µορφή (CD ROM), το οποίο περιλαµβάνει και µια περίληψη της εργασίας στα ελληνικά και τα αγγλικά καθώς και 1 αντίτυπο της πτυχιακής εργασίας σε βιβλιοδεσία Hard Cover χρώµατος µπλέ για την Βιβλιοθήκη του Παραρτήµατος. 1.8. Παρουσίαση – υπεράσπιση της πτυχιακής εργασίας Μετά την κατάθεση της πτυχιακής εργασίας ορίζεται από το Τµήµα τριµελής εξεταστική επιτροπή η οποία αποτελείται από µέλη του Εκπαιδευτικού Προσωπικού του Τµήµατος ή εφόσον δεν υπάρχουν, του παραρτήµατος (συναφούς ειδικότητας), ένας εκ τον οποίων είναι και ο επιβλέπων Καθηγητής. Η επιτροπή µελετά την πτυχιακή εργασία και υποβάλλει ερωτήµατα στους φοιτητές κατά την διάρκεια της παρουσίασης της, έτσι ώστε να σχηµατίσουν ολοκληρωµένη άποψη και να τους αξιολογήσουν αναλόγως. Οι ηµεροµηνίες και το πρόγραµµα παρουσιάσεων των πτυχιακών εργασιών ανακοινώνονται από το Παράρτηµα, ενηµερώνονται όλοι οι εµπλεκόµενοι στην διαδικασία (εξεταστές, επιβλέποντες, συντονιστές) και καθορίζονται οι/η αίθουσες/σα διεξαγωγής της διαδικασίας. Η διαδικασία της παρουσίας είναι ανοικτή και µπορούν να παραβρεθούν και άλλα µέλη του Εκπαιδευτικού Προσωπικού, καθως και φοιτητές του τµήµατος. 1.9. Αξιολόγηση Κάθε µέλος της εξεταστικής επιτροπής βαθµολογεί συνολικά την επίδοση του εκάστοτε φοιτητή. Ο φοιτητής βαθµολογείται για την εργασία του σε τρείς άξονες Για το περιεχόµενο και την εµφάνιση του γραπτού (ενδεδειγµένος τρόπος ανάπτυξης του θέµατος, ολοκληρωµένη εργασία, εµπλουτισµένο κείµενο κ.α.) Για τον τρόπο παρουσίασης της εργασίας (µεστός λόγος, άνεση λόγου, διαφάνειες, εκτέλεση εφαρµογής,) άλλα και Για τις γνώσεις που αποκόµισε από την εργασία (να έχει κατανοήσει σε βάθος το θέµα, να µπορεί να αναλύσει και να συνθέτει την γνώση που απέκτησε, να έχει γρήγορη-αβίαστη απόκριση σε ερωτήσεις και να τεκµηριώνει τις απαντήσεις του µε κατανοητό τρόπο). 7 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας Σε περίπτωση ανεπάρκειας έστω και σε έναν από τους τρεις παραπάνω άξονες (κατά οµολογία της πλειοψηφίας της εξεταστικής επιτροπής), τότε αυτή απορρίπτεται ή αναπέµπεται. Σε περ’ιπτωση µη απόρριψης ή αναποµπής, το κάθε µέλος της εξεταστικής επιτροπής καταθέτει έναν βαθµό (µε µέγιστο το δέκα) για το σύνολο της διαδικασίας. Η τελική βαθµολογία προκύπτει από τον µέσο όρο της βαθµολογίας των µελών τις εξεταστικής επιτροπής. 1.10. Απόρριψη ή συπληρωµατική επεξεργασία Σε περίπτωση απόρριψης της πτυχιακής εργασίας, τότε ο φοιτητής επαναλαµβάνει εκ νέου την διαδικασία ανάληψης πτυχιακής εργασίας µε νέο θέµα. Σε περίπτωση που χρειαστεί απλά συµπληρωµατική επεξεργασία (αναποµπή), τότε αφού αυτή περατωθεί από τον φοιτητή, αξιολογείται εκ νέου η επίδοση του και εφόσον δεν απορριφθεί (δεύτερη αναποµπή δεν επιτρέπεται), κατατίθεται η τελική βαθµολογία (νέα βαθµολογία) κατά τα πρότυπατης προηγούµενης παραγράφου. 2. ∆οµή της πτυχιακής εργασίας Μπορούµε να διακρίνουµε τις πτυχιακές εργασίες σε αυτές όπου ο φοιτητής καλείται να αναπτύξει ένα νέο θεωρητικό µοντέλο ή να επεκτείνει ένα υπάρχων και να µελετήσει την εφαρµογή του στην επίλυση ενός προβλήµατος Και σε αυτές όπου ο φοιτητής βασιζόµενος στην θεωρία καλείται να αναπτύξει µια εφαρµογή ή να επεκτείνει µια υπάρχουσα εφαρµογή χρήσιµη σε κάποια περιοχή ενδιαφέροντος. Όπως και να έχει η πτυχιακή εργασία θα πρέπει να απαρτίζεται και να περιέχει τα ακόλουθα στοιχεία. 2.1. Εξώφυλλο-Σελίδα τίτλου Το εξώφυλλο της πτυχιακής εργασίας θα πρέπει να ακολουθεί το πρότυπο του Παραρτήµατος Καστοριάς το οποίο παρατείθετε στο υπόδειγµα και µπορείτε να το βρείτε σε ηλεκτρονική µορφή στην ιστο-σελίδα του Τµήµατος. 8 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 2.2. Περιεχόµενα Η σελίδα αυτή θα πρέπει να αναπαριστά σαφώς τη δοµή της πτυχιακής και να κατευθύνει τον αναγνώστη, µε αριθµούς σελίδας, σε όλα τα κεφάλαια, τις ενότητες των κεφαλαίων, τα προσαρτήµατα και οποιαδήποτε άλλα σηµαντικά τµήµατα του εγγράφου. Ο πίνακας των περιεχοµένων θα πρέπει να καθορίζεται µε τέτοιο τρόπο, ώστε οι σχέσεις µεταξύ των τµηµάτων να είναι σαφείς. 2.3. Λίστα από πίνακες και λίστα από εικόνες (εφόσον υπάρχουν) Περιλαµβάνει κατά σειρά εµφάνισης την αρίθµηση, τους τίτλους και την σελίδα για όλους τους πίνακες που περιλαµβάνονται στην πτυχιακή. Αυτά θα πρέπει να αριθµούνται σε µια συνεχή αλληλουψία (Πίνακας 1, Πίνακας 2, κ.λ.π.) Περιλαµβάνει κατά σειρά εµφάνισης την αρίθµηση, τους τίτλους και την σελίδα για όλα τα διαγράµµατα, εικόνες και λοιπά στοιχεία που περιλαµβάνονται στην πτυχιακή. Αυτά θα πρέπει να αριθµούνται σε µια συνεχή αλληλουψία (Εικόνα 1, Εικόνα 2, κ.λ.π.) 2.4. Γλωσσάριο/Κατάλογος συντοµογραφιών (κατά περίπτωση) Εάν χρησιµοποιείτε ένα µεγάλο αριθµο ειδικών όρων, συντοµογραφίες ή ακρωνύµια που οι αναγνώστες σας µπορεί να µην είναι εξοικειωµένοι µε αυτά, µπορεί να είναι χρήσιµο να τις συµπεριλάβετε σε ένα γλωσσάρι. 2.5. Ευχαριστίες(προαιρετικά) Σε αυτό το τµήµα ο συγγραφές της εργασίας µπορεί να αναφέρει, να αφιερώσει ή και να ευχαριστήσει διάφορα πρόσωπα. 9 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 2.6. Περίληψη Η περίληψη της πτυχιακής εργασία, άλλα και σχεδόν κάθε εγγράφου και εργασίας, έχει ως σκοπό να νηµερώσει – προϊδεάσει τον αναγνώστη για το τι πραγµατεύεται η εργασία, για το είδος του θέµατος, του προβλήµατος, της µεθόδους έρευνας που ακολουθήθηκε, τα αποτελέσµατα που προέκυψαν και τέλος τα συµπεράσµατα της εργασίας,. Τα στοιχεία που πρέπει απαραιτήτως να την διέπουν είναι η συντοµία, η σαφήνεια και η επάρκεια. 2.7. Εισαγωγή Ο φοιτητής θα πρέπει µε την εισαγωγή να προετοιµάσει τον αναγνώστη, τονώνοντας παράλληλα το ενδιαφέρον του, για το κυρίως µέρος της εργασίας του. ∆ηλαδή, να τον εισάγει σε αυτό. Ενδεχοµένως, να εµπεριέχει µια ιστορική αναδροµή επί του θέµατος, τους λόγους που επέλεξε το θέµα, το εύρος της έρευνας ή της ανάλυσης του θέµατος, τους στόχους της εργασίας και γενικές πληροφορίες επί του θέµατος της πτυχιακής εργασίας. Εν γένει η εισαγωγή είναι πιο λεπτοµερής και µε µεγαλύτερη έκταση από την περίληψη (abstract). 2.8. Κυρίως µέρος της εργασίας 2.8.1. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας (literature review) Ένα σηµαντικό κοµµάτι της εργασίας είναι η ανασκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, των απόψεων και συµπερασµάτων άλλων επιστηµόνων – ερευνητών στο θέµα ή σε συνάφεια µε το θέµα της πτυχιακής εργασίας. Η ανασκόπηση είναι καλά να είναι πολύπλευρη, να συντίθεται από πολλές αξιόπιστες πηγές. Πολλές φορές είναι σωστό να συµπεριλαµβάνει και αντίθετες ή εναλλακτικές προσεγγίσεις στο θέµα. Τα συµπεράσµατα και οι απόψεις του συγγραφέα της εργασίας πρέπει να εδράζονται, βασίζονται, στηρίζονται και σε αυτό (κυρίως) το τµήµα της εργασίας. 10 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 2.8.2. Έρευνα Στα πλαίσια µιας πτυχιακής εργασίας µπορεί να διεξαχθεί (εφόσον επιλέγεται, απαιτείται ή θεωρείται αναγκαία) ερεύνα και να συµπεριληφθεί στο κύριως µέρος της εργασίας. Η ερεύνα διεξάγεται για την συγκέντρωση και την ανάλυση, συνήθως, πρωτογενών δεδοµένων. Βασίζεται σε κάποια µεθοδολογία (Μεθοδολογία Έρευνας), η οποία αναλύεται στην εργασία και χρησιµοποιείται συγκεκριµένος τρόπος ανάλυσης των δεδοµένων (αποδεκτός επιστηµονικά), τίθενται τα κριτήρια αξιολόγησης και εξαγωγής συµπερασµάτων, τάσεων, προβλέψεων κ.α. 2.8.3. Εφαρµογή Η εφαρµογή, εφόσον επιλεγεί ή κριθεί αναγκαία, είναι και αυτή τµήµα µιας πτυχιακής εργασίας και καθορίζεται – αναφέρεται στο κυρίως µέρος της εργασίας. ∆ηλαδή, η πτυχιακή εργασία στηρίζεται σε κάποια εφαρµογή που καλείται να υλοποιήσει ή να επεκτείνει ο φοιτητής, µε την οποία εφαρµόζεται µια τεχνολογία, µια υπόθεση, ή µια θεωρία σε κάποια περιοχή ενδιαφέροντος και στο τέλος ο φοιτητής αξιολογεί (βάση κριτηρίων) και βγάζει τα συµπεράσµατα του. Εδώ θα πρέπει να γίνει µια εκτεταµένη αναφορά περί της εφαρµογής, το πώς και γιατί αυτή επιλέχθηκε, στις αρχές, την θεωρία, τα µοντέλα, τις συσχετίσεις, τους αλγόριθµούς την τεχνολογία πάνω στα οποία στηρίχτηκε η εφαρµογή και πως αυτά µπορεί να χρησιµοποιηθούν ή να επηρεάσουν ή να επιδράσουν την εφαρµογή µας, το υλικό που χρησιµοποιήθηκε, το πώς εφαρµόστηκε και άλλα. 2.9. Σύνοψη και συµπεράσµατα Είναι το απαύγασµα –απόσταγµα της εργασίας και παραθέτει τους καρπούς αυτής. Το τµήµα – σκέλος αυτής της εργασίας, συνάδει – εδράζεται και συµπληρώνει ολοκληρώνει (δένει) όλη την εργασία Στο τέλος ουσιαστικά της εργασίας, ο φοιτητής εκφράζει την δική του τεκµηριωµένη επιστηµονική άποψη (πολλές φορές µια πρωτότυπη άποψη), βγάζει τα τελικά συµπεράσµατα του (επι της αξιολόγησης και των κριτηρίων που έθεσε) βασιζόµενος στο κυρίως µέρος και την εισαγωγή της εργασίας του. Επίσης, γεννά ερωτήµατα 11 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας (ενδεχωµένως περισσότερα από αυτά που απάντησε) και ανακαλύπτει νέους τοµείς, περιοχές, σηµεία για ενδεχόµενη µελλοντική έρευνα. 2.10. Βιβλιογραφία Στο τµήµα αυτό της εργασίας υπάρχει ο κατάλογος µε τη βιβλιογραφία που χρησιµοποιήθηκε προκειµένου να εκπονήθει η πτυχιακή εργασία. Η βιβλιογραφία πρέπει να παρατίθεται µε αλφαβητική σιερά και να έχει παραποµπές στο κείµενο της εργασίας. Η παραποµπή πρέπει να είναι σε αγκύλη και να αναφέρει τον αριθµο κατάταξης στην βιβλιογραφία. Επι παραδείγµατι, η δέκατη τρίτη στον κατάλογο της βιβλιογραφίας βιβλιογραφική αναφορά, σηµειώνεται ως “[13]”. Συνίσταται ο τρόπος βιβλιογραφίας που καθιέρωσε το Πανεπιστήµιο του Harvard. Επίσης το στιλ αυτό της βιβλιογραφίας είναι ευρέως διαδεδοµένο, χωρίς όµως το γεγονός αυτό να αποκλείει την χρήση κάποιου άλλου στιλ που συνηθίζεται στον επιστηµονικό γραπτό λόγο. ∆είτε περισσότερες λεπτοµέρειες στον σύνδεσµο : http://libweb.anglia.ac.uk/referencing/harvard.htm και επίσης : http://libguides.library.uwa.edu.au/harvard 2.11. Παράρτηµα (Προαιρετικά) Το τµήµα αυτό της εργασίας βοηθά στην συνεκτικότητα και πληρότητα του κυρίως κειµένου της εργασίας. Στο παράρτηµα τοποθετούνται έγγραφα, σχέδια, οδηγοί, χρήσης, εγκατάστασης, συντήρησης (manual), κώδικας προγραµµατισµού, (από εφαρµογή κ.α), βοηθητικό υλικό (ενδεχοµένως δευτερεύουσας σηµασίας), πρόσθετο υλικό και γενικότερα λεπτοµέρειες που δεν δύναται να τοποθετηθούν στην εργασία. 12 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 3. Ειδικά θέµατα πτυχιακής εργασίας 3.1. Συµβουλές γραψίµατος προς τον φοιτητή Η εργασία και το παρουσιαστικό της, πρέπει να αντικατοπτρίζει τον κόπο που καταβάλλατε για να την εκπονήσετε. Για τον λόγο αυτό, «χτίστε» την εργασία σας µεθοδικά, τµηµατικά και σταδιακά (σχεδιάστε το πλαίσιο-σκελετό της από την αρχή). Υπάρχουν πολλές αξιόπιστες πηγές στο διαδίκτυο να σας βοηθήσουν στο τοµέα αυτό. Έτσι θα µειωθεί σηµαντικά ο κόπος σας και παράλληλα θα είναι ποιοτικότερο το αποτέλεσµα. Αποφύγετε τις αυτόµατες µεταφράσεις, δεν αποδίδουν ορθά και ποιοτικά το κείµενο που µεταφράζουν έτσι και γίνονται πολύ εύκολα αντιληπτές. Προτιµήστε να αποδώσετε το νόηµα του ξένου κειµένου µε δικά σας λόγια, αφού φυσικά κάνετε αναφορά στην πηγή που το λάβατε. Αποφύγετε ορθρογραφικά λάθη και λάθη σύνταξης, µπορεί η ουσία να είναι πιο σηµαντική, άλλα πολλοί κριτές αξιολογούν αρκετά αυστηρά και το τυπικό αυτό κοµµάτι. Όλοι οι σύγχρονοι κειµενογράφοι (office, open office, star-office κ.α.) παρέχουν την δυνατότητα διόρθωσης ορθογραφικών και συνταντικών λαθών. 3.2. Λογοκλοπή και πνευµατικά δικαιώµατα Η εργασία πρέπει να πληροί κάποιες προδιαγραφές και κάποιους ηθικούς κανόνες για να είναι αποδεκτή από την ακαδηµαϊκή κοινότητα. Η λογοκλοπή και ο µη σεβασµός των πνευµατικών δικαιωµάτων είναι προϋπόθεση µη αποδοχής µιας εργασίας Ιδιαίτερα η πτυχιακή εργασία δεν πρέπει Να παρουσιάζει ιδέες, απόψεις, συµπεράσµατα, διαπιστώσεις, έρευνα και γενικότερα έργο άλλων χωρίς την αναφορά σε αυτούς. Πόσο µάλλον να παρουσιάζονται ως έργο του συγγραφέα _φοιτητή. Η αντιγραφή κειµένου ή προφορικού λόγου (λέξη προς λέξη ή µε ελάχιστες αλλαγές) δεν επιτρέπεται εκτός και αν αυτό αναφέρετε ρητώς στην εργασία (και το κείµενο πρέπει να είναι σε εισαγωγικά) Η πτυχιακή εργασία πρέπει : 13 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας Να «εκπέµπει» σεβασµό στο έργο προγενέστερων συγγραφέων, ερευνητών, επιστηµόνων στο θέµα της εργασίας. Να είναι ξεκάθαρο ότι η εργασία είναι συνέχεια και µέρος ενός οµαδικού έργου της ακαδηµαϊκής κοινότητας και όχι µόνο, µε αέναο κύκλο εργασιών και προόδου. Η λογοκλοπή, έστω και αν γίνει αντιληπτή µετά την λήψη του πτυχίου, δύναται να δηµιουργήσει διοικητικά και νοµικά προβλήµατα (καταγγελίες, αναφορές) στο ΤΕΙ ∆υτικής Μακεδονίας. Σε µια τέτοια περίπτωση – εµπλοκή, το ενδεχόµενο ανάκλησης πτυχίου καθώς και άλλες διοικητικές κυρώσεις είναι πιθανές. 14 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 4. Παράρτηµα Έντυπα 15 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 4.1.1. Υπόδειγµα Αίτησης Ανάθεσης Πτυχιακής Εργασίας Αρ. Πρωτ. ………………………………. Ηµεροµηνία ……………………………... Σελίδες 1 από 1 Π Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α Κ Α Τ Ο Ρ Α ΠΑ ΑΡ ΡΑ ΑΡ ΡΤ ΤΗ ΗΜ ΜΑ ΑΚ ΚΑ ΑΣΣΣΤ ΤΟ ΟΡ ΡΙΙΙΑ ΑΣΣΣ ΑΙΤΗΣΗ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τµήµα : ……………………………………………………………………………….. Στοιχεία Πτυχιακής Εργασίας ……………………………………………………………………………………………… Τίτλος: ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Title* ……………………………………………………………………………………………… Ηµεροµηνία Κατάθεσης της Αίτησης : Επιβλέπων Μέλος Ε.Π.: ……/……/……… ……………………………………. Ηµεροµηνία Ανάθεσης : ……/……/………. Υπογραφή Επ**.: ………………………… Προσωπικά Στοιχεία Σπουδαστή : Επώνυµο : ………………………………………………… Όνοµα : ……………………………….……….………..….. Εξάµηνο : ………………… Ακαδηµαϊκό έτος Εγγραφής : ……………..……………… ΑΕΜ : ………………….. Τµήµα : …………………………………………………………………………………………………………………….…………… Στοιχεία ∆ιεύθυνσης : ∆/νση Κατοικίας : …………………………………………………………………………………..………………………………… Αριθ. ………… Τ.Κ. ………………… Στοιχεία Επικοινωνίας : Τηλέφωνο : ……………………….… Πόλη : ………………………… Κιν. Τηλέφωνο : ……….………….…… Νοµός : ……………………….…… e-mail : ……………………………….. Παρατηρήσεις …………………………………………………………………………………………………………………..……… Καστοριά ………/………/ 20… • • Ο/Η Αιτ………… ………………………………………… (Υπογραφή) * Σηµειώστε τον τίτλο της πτυχιακής σας εργασίας στην Αγγλική ** Η αίτηση γίνεται δεκτή µόνο εφόσον έχει υπογραφή και από τον καθηγητή επόπτη της εργασίας 16 Κωδ. ΑΠΦ 12 ………………………………………………………………………………………………………………..………… Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 4.1.2. Υπόδειγµα Αίτησης Ανάθεσης Πτυχιακής Εργασίας Αρ. Πρωτ. ………………………………. Ηµεροµηνία ……………………………... Σελίδες 1 από 1 Π Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α Κ Α Τ Ο Ρ Α ΠΑ ΑΡ ΡΑ ΑΡ ΡΤ ΤΗ ΗΜ ΜΑ ΑΚ ΚΑ ΑΣΣΣΤ ΤΟ ΟΡ ΡΙΙΙΑ ΑΣΣΣ ΑΙΤΗΣΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τµήµα : ……………………………………………………………………………….. Στοιχεία Πτυχιακής Εργασίας ……………………………………………………………………………………………… Τίτλος: ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Title* ……………………………………………………………………………………………… Ηµεροµηνία Ανανέωσης : Επιβλέπων Μέλος Ε.Π.: ……/……/……… ……………………………………. Ηµεροµηνία Ανάθεσης : ……/……/………. Υπογραφή Επ**.: ………………………… Προσωπικά Στοιχεία Σπουδαστή : Επώνυµο : ………………………………………………… Όνοµα : ……………………………….……….………..….. Εξάµηνο : ………………… Ακαδηµαϊκό έτος Εγγραφής : ……………..……………… ΑΕΜ : ………………….. Τµήµα : …………………………………………………………………………………………………………………….…………… Στοιχεία ∆ιεύθυνσης : ∆/νση Κατοικίας : …………………………………………………………………………………..………………………………… Αριθ. ………… Τ.Κ. ………………… Στοιχεία Επικοινωνίας : Τηλέφωνο : ……………………….… Πόλη : ………………………… Κιν. Τηλέφωνο : ……….………….…… Νοµός : ……………………….…… e-mail : ……………………………….. Παρατηρήσεις …………………………………………………………………………………………………………………..……… Καστοριά ………/………/ 20… • • Ο/Η Αιτ………… ………………………………………… (Υπογραφή) * Σηµειώστε τον τίτλο της πτυχιακής σας εργασίας στην Αγγλική ** Η αίτηση γίνεται δεκτή µόνο εφόσον έχει υπογραφή και από τον καθηγητή επόπτη της εργασίας 17 Κωδ. ΑΠΦ 12 ………………………………………………………………………………………………………………..………… Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 4.1.3. Υπόδειγµα Αίτησης Παρουσίασης Πτυχιακής Εργασίας Αρ. Πρωτ. ………………………………. Ηµεροµηνία ……………………………... Σελίδες 1 από 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΑΙΤΗΣΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τµήµα : ……………………………………………………………………………….. Προσωπικά Στοιχεία Σπουδαστή : Επώνυµο : ………………………………………………… Όνοµα : ……………………………….……….………..….. Εξάµηνο : ………………… Ακαδηµαϊκό έτος Εγγραφής : ……………………..……… ΑΕΜ : ………………….. Στοιχεία ∆ιεύθυνσης : ∆/νση Κατοικίας : ……………………………………………………………………..………………………………… Αριθ. ………… Τ.Κ. ………………… Πόλη : ………………………… Νοµός : ……….……………….…… Στοιχεία Επικοινωνίας : Τηλέφωνο : …………………….… Κιν. Τηλέφωνο : ……….…………….…… e-mail : ……………………………….. Στοιχεία Πτυχιακής Εργασίας Τίτλος: …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Title* …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Επιβλέπων Μέλος Ε.Π.: ………………………………………………………………………………………… Σας υποβάλλω συνηµµένα σε τρία αντίγραφα την πτυχιακή µου εργασία και παρακαλώ να ορίσετε επιτροπή εξέτασης για την πτυχιακή εργασία την οποία έχω περατώσει καθώς και να µε εντάξετε στο πρόγραµµα παρουσιάσεων πτυχιακών εργασιών του …………………………. Εξαµήνου του Ακαδηµαϊκού Έτους 20… - 20… Παρατηρήσεις : ……………………………………….………………………………………………………………………… Καστοριά ………/………/ 20… Ο/Η Αιτ………… ………………………………………… (Υπογραφή) • * Σηµειώστε τον τίτλο της πτυχιακής σας εργασίας στην Αγγλική 18 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Τµήµα : ……………………………………………………………………………….. Έγκριση Υποβολής** Εγκρίνεται η υποβολή της εργασίας του σπουδαστή …………………………………… µε θέµα :……………..…………………………………..……………………………………………………… ………………………………………………..……………...………………………………………… ………………………………………..…………………………...…………………………………… Καστοριά …../…../20….. Ο επόπτης Καθηγητής (Ονοµατεπώνυµο) (Υπογραφή) Ορισµός Επιτροπής *** Ορίστηκε τριµελής επιτροπή µε την µε αριθ. ……………….. απόφαση του Συµβουλίου του ………………………………………. ως εξής : …………………………………….…………….. (Εισηγητής _ Επόπτης) …………………………………………..……… (µέλος) ………………………………………….………. (µέλος) Καστοριά …../…../20….. Η Γραµµατεία του Τµήµατος Κωδ. ΑΠΦ 12 ** Η αίτηση γίνεται δεκτή µόνο εφόσον υπάρχει έγγραφη έγκριση για παρουσίαση από τον επιβλέποντα καθηγητή. *** Συµπληρώνετε από την Γραµµατεία του Τµήµατος 19 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 4.1.4. Υπόδειγµα Εξώφυλλου Πτυχιακής Εργασίας ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ (ΤΕΙ) ∆ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Σχεδιασµός και ανάπτυξη εφαρµογής συνεργατικής µάθησης µε τη χρήση τεχνολογιών WEB 2.0 για τους σπουδαστές των τµηµάτων του ΤΕΙ ∆υτικής Μακεδονίας (Παράρτηµα Καστοριάς) ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ του ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΗ (ΑΕΜ:) Επιβλέπων : Σπυρίδων Νικολάου Καθηγητής Εφαρµογών Καστοριά Μάϊος 2010 20 Η παρούσα σελίδα σκοπίµως παραµένει λευκή Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ (ΤΕΙ) ∆ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Σχεδιασµός και ανάπτυξη εφαρµογής συνεργατικής µάθησης µε τη χρήση τεχνολογιών WEB 2.0 για τους σπουδαστές των τµηµάτων του ΤΕΙ ∆υτικής Μακεδονίας (Παράρτηµα Καστοριάς) ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Του ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΗ (ΑΕΜ: ) Επιβλέπων : Σπυρίδων Νικολάου Καθηγητής Εφαρµογών Εγκρίθηκε από την τριµελή εξεταστική επιτροπή την 31η Μήνα Έτος. ............................ ............................ ............................ Ον/µο Μέλος Ε.Π Ιδίοτητα Μέλους Ε.Π Ον/µο Μέλος Ε.Π Ιδίοτητα Μέλους Ε.Π Ον/µο Μέλος Ε.Π Ιδίοτητα Μέλους Ε.Π Καστοριά Μάϊος 2010 22 Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας Copyright © 2010 – Ονοµατεπώνυµο Σπουδαστή Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανοµή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τµήµατος αυτής, για εµπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανοµή για σκοπό µη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν µήνυµα Οι απόψεις και τα συµπεράσµατα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν αποκλειστικά τον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν τις επίσηµες θέσεις του ΤΕΙ ∆υτικής Μακεδονίας 23 Επιµέλεια Κειµένου : Γεώργιος Τασκασαπλίδης Επιµέλεια Εντύπου : Άννα Θεοδότα Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών Οδηγός Πτυχιακής Εργασίας 24