Vazduhoplovna škola AK “Prijedor” Prijedor Opšte o vazduhoplovima Prijedor, 10.12.2011.godine Srtuktura vazduhoplova • Vazduhoplov je svaka naprava koja je u stanju da se sama održava u vazduhu. Vazduhoplovi se dijele na: - vazduhoplove lakše od vazduha ( baloni, diržabli) i - vazduhoplove teže od vazduha ( avioni, helikopteri, jedrilice...) Vrste vazduhoplova koje su rezultat podjele po namjeni, težini, pogonu, korisniku... Srtuktura vazduhoplova • Da bi vazduhoplov zadovoljio osnovne preduslove dobre konstrukcije mora da ima: - Dobre performanse i aerodinaamičke osobine u letu, - Da je dovoljno čvrst da elemenatima konstrukcije zadovolji uslove praktične primjene, - Da ima malu težinu, - Da ima lak pristup montaži i demontaži djelova strukture te lak pristup dijelovima i sklopovma, - Jednostavnost konstrukcije radi jednostavnije i jeftinije izrade i održavanja Srtuktura vazduhoplova • Monocoque ( ljuskasta) • Konstrukcija noseće oplate • Semi-monocoque (polu ljuskasta) • Konstrukcija noseće oplate ojačane uzdužnicama i poprečnim ojačanjima Strukturalna opterećenja/sile • Pet tipova opterećenja koja djeluju na vazduhoplov • Istezanje • Sabijanje • Savijanja • Torzija • Smicanje STRUKTURA AVIONA Dijelovi aviona: • Krilo • Trup • Repne površine • Komande • Stajni trap • Pogonska grupa (motor i elisa) Dijelovi aviona : Vertical Stabilizer Horizontal Stabilizer Rudder Elevator Cowling Flap Aileron KRILO Krilo je glavna aerodinamička noseća površina aviona na kojoj se stvara sila uzgona. Najvažniji je i najčešće najteži dio vazduhoplova. O njegovoj konstrukciji i aerodinamičkim osobinama ovise i osobine cijelog vazduhoplova. Mogu se dijeliti po broju, obliku ili mjestu ugradnje. Noseće krilo Noseća oplata KRILO Ramenjače su osnovni dio konstrukcije krila. U krilu može biti ugrađena jedna ili više ramenjača, glavna i pomoćne. Izrađuju se od metala, najčešće duraluminija. Na nju se prenose aerodinamičke sile koje nastaju tokom kretanja vazduhoplova po zemlji i u letu: moment savijanja (pozitivni i negativni), tangencijalni moment savijanja, moment uvijanja i vibracijska opterećenja. Oblik poprečnog presjeka ramenjače može biti u obliku slova U, duplo T, kutijast s jednostranim U ili kutijast s obostranim U. Veličina opterećenja i težnja za što lakšom konstrukcijom imaju presudnu ulogu u odabiru poprečnog presjeka. Do danas najčešće primjenjivani oblici ramenjače su kutijasti i duplo T. KRILO Rebra su poprečni elementi krila predviđena za prenos lokalnih opterećenja sa oplate na ramenjače. Ujedno krilu daju i oblik. Izrađuju se od metala (najčešće duraluminija), sintetičkih materijala i sve rjeđe od drveta. Rebra kao elementi strukture krila opterećena su aerodinamičkim silama koje djeluje neposredno na oplatu, a odatle se prenose na ramenjaču. Prilikom savijanja krila osne sile oplate uslijed iskrivljenja krila na rebrima izazivaju opterećenje pritiska. Uzdužnice su metalni profili postavljeni uzduž krila. Pojačavaju konstrukciju krila, služe za pričvršćivanje oplate i na sebe primaju dio opterećenja. KRILO Oplata prekriva kostur konstruktivnih elemenata krila i daje mu željeni aerodinamički oblik. Zadatak joj je da prenosi opterećenja i prekriva vanjsku površinu krila. Može biti metalna, platnena ili od ljepenke. Od oplate se zahtjeva dovoljna glatkoća po vanjskoj površini radi što manjeg aerodinamičkog otpora. Metalna oplata izrađuje se od duralnog lima debljine 0,5-5mm. Mjesta kritičnog naprezanja pojačavaju se uzdužnicama. Metalna oplata učvršćuje se na kostur krila pomoću zakovica koje moraju osigurati dobro nalijeganje i dovoljno čvrstu vezu oplate s konturom krila. KRILO Napadna ivica je dio krila ispred prednje ramenjače. Kao najizloženija površina krila tokom leta prima velika dinamička opterećenja. Konstruktivno su ojačana gušćim postavljanjem uzdužnica te pojačavanjem prednjeg dijela rebara. Unutar napadne ivice nalaze se spojevi mehanizma za pokretanja predkrilaca, sistem protiv zaleđivanja krila u letu, sistem za dovod vazduha do motora, električne, hidraulične i instalacije za vazduh. Izlazna ivica je stražnji, najtanji dio aerodinamičke površine. U dijelu izlazne ivice korijena krila (prema trupu) i prema vrhu krila rebra su skraćena radi pričvršćivanja zakrilca i krilca KRILO Vrh krila (eng. Winglet) je mala uzdignuta površina spojena na vanjski završetak krila aviona, obično približno okomito na strukturu krila. On sprječava izjednačavanja pritiska na kraju krila. Uslijed razlike pritiska između donje (pozitivan pritisak) i gornje (negativan pritisaak) strane krila strujnice vazduha nastoje priječi sa donje na gonju stranu krila, što dovodi do vrtloženja. Ugradnjom "winglet"-a smanjuje se vrtloženje oko vrha krila čime se dodatno smanjuje njegov inducirani otpor. Rezultat je smanjenje potrošnje goriva, a ujedino i povećanje doleta. TRUP • Trup je dio vazduhoplova koji služi da poveže sve cijeline aviona u jednu jedinstvenu strukturu, služi da poveže krila i repne površine, za smještaj posade, motora, važnih elektronsih sklopova, stajnog trapa, putnika, terta, goriva itd... • Najčešće se izrađuje kao polu monokok struktura. Repne površine Repne površine služe da obezbjede neophodnu stabilnost aviona u letu, odnosno pokretljivost oko poprečne i vertikalne ose, kao i da optimalizuju sile na komandama u toku leta kroz poboljšanja stabilnosti i upravljivosti, te smanje vibracija. Horizontalni stabilizator i komilo visine Vertikalni stabilizator i kormilo pravca Trimeri služe da umanje otpora na pilotskoj palici ili komandama pravca ( fletneri – trimeri) KOMANDNE POVRŠINE • Predstavljaju elemente krila i repnih površina preko kojih se prenose komande pilotskih komandi u kabini aviona na površine na krilu i repnim površinama koje služe za promjenu položaja aviona tokom leta. Palica , poluvolan, Joystick • Ručne komande: Komande krilaca i komanda visine • Nožne komande: Komanda pravca KOMANDE Kormilo visine (Elevator) • Kormilo visine • Služi za promjenu napadnog ugla aviona, odnosno komandovanje avionom oko poprečne ose (palica : napred –nazad) Komanda nagiba (Ailerons) • Eleroni • Služi za promjenu nagiba aviona te upravljanje avionom oko uzdužne ose (palica: lijevo-desno) Komanda pravca (Rudder) • Služi za promjenu pravca leta bez promjene nagiba, vrši skretanje aviona oko vertikalne ose (nožne komande: lijevo - desno) Sekundarne kontrole Sekundarne komandne površine • • • • Flaps Predkrilca Trimeri Vazd.kočnice Sekundarne komandne površine • Flaps Predstavlja dodatnu aerodinamičku površinu koja služi da u skladu sa veličinom za povećanje uzgona i otpora. Smanjuju kritični napadni ugao za 2 °-4°. ( smanjuje brzinu prilaza, brzinu svaljivanja, skraćuje dužinu zaleta...) Električni, Mehanički, Hidro, Kombinovani Sekundarne komandne površine • Predkrilca Predstavlja dodatnu aerodinamičku površinu koja služi za povećanje uzgona i spriječava odljepljenje strujnica na gornjoj površini krila Povećava uzgon za 15-50% i kritični napadni ugao 15. Pogorđava finesu i povećava čeoni otpor. Stalna Automatska Sekundarne komandne površine • Trimeri Predstavlja dodatnu aerodinamičku površinu na komandnim površinama koja služi za rasterećenje sila na ručnim i nožnim komandama. Fiksne kompenzacione površine Električni, Mehanički, Hidro, Kombinovani HVALA NA PAŽNJI. PITANJA PAUZA 10 min Stajni trap • Stajni trap je namjenjen za poletanje, sletanje, stajanje,i manevrisanje avionom na zemlji. Prema koncepciji dijele se na uvlačeće i nauvlačeće, a po dispoziciji na klasični tip sa repnim točkom i tricikl sa nosnim točkom. • Opšti uslovi koje mora da zadovolji ST: - Da je dovoljno velik, čvrst i otporan da obezbjedi amortizaciju kinetičke energije na sletanju i u uslovima eksploatacije na zemlji - Da stvara što manji otpor i da je što lakši Stajni trap Ublažavanje kinetičke energije vrše amortizeri i gume ili plata ST i gume. Na stajnom trapu su postavljene gume (skije, plovci) i kočnice te u nekim slučajevima i sistem za upravljanje. Na nosnoj nozi se nalazi ublaživač vibracija (shimmy). Uvlačeći ST: mehanički, električni, hidro, pneumatski. POGONSKA GRUPA Pogonsku grupu čine motor sa pripadajućim agregatima koji daje potrebnu snagu i pretvara je u odgovarajuću vučno-potisnu silu koja avionu omogućava kretanje. U pogonsku grupu spadaju: Motor Elisa Nosač motora Hladnjaci, Oplata, Filteri, Pumpe, Instalacije MOTOR Avionski klipni motor je uređaj koji toplotnu energiju goriva pretvara u mehanički rad potreban za obrtanje elise. Stepen korisnog dejistva odnosno odnos dobijene i utrošene energije za klipne motore je uvijek manji od 1. Nominalna snaga motora = max.dozvoljena trajna snaga Snaga motora na krstarenju= motor radi trajno najveća V Snaga na visini iskorištenja= snaga motora sa visinom opada Snaga trenja= dio snage koji se koristi sa savladavanje trenja Potrošnja goriva=Količina goriva koja se utroši jedinici vremena MOTOR Glavni dijelovi : Cilindar Blok motora Klip Klipnjača Radilica Usisni-izduvni ventil MOTOR Radni ciklus OTO motora : 1. Usisavanje 2. Sabijanje 3. Ekspanzija 4. Izdvavanje MOTOR Radni ciklus OTO motora : 1. Usisavanje 2. Sabijanje 3. Ekspanzija 4. Izdvavanje Za vrijeme jednog ciklusa radilica napravi kretanje za 720º. ELISA Dio pogonske grupe koji snagu motora pretvara u vučno-potisnu silu za savladavanje otpora, čime avionu omogućava da poleće, penje i održava brzinu u horizontalnom letu. Elisu čine najmanje dva kraka normalno postavljenih pod pozitivnim uglom prema ravni obrtanja. Koeficijent korisnog dejistva iznosi 75-85% snage motora. Elise nepromjenjivog koraka: imaju nizak koeficijent korisnog dejistva ( vučna – cruser) mjenja se broj obrtaja u zavisnosti od režima leta. Elise promjenjivog koraka: nemjenja broj obrtaja u zavisnosti od režima, povećava koeficijent korisnog dejistva, smanjuje zalet, poboljšava penjanje, veća brzina HL. Promjena se vrši preko regulatora obrtaja koji automatski održava konstantan broj obrtaja nezavisno od režima leta. ELISA Korak elise je put koji elisa pređe za jedan okret u vazduhu. Djele se na: -Dvokrake, trokrake i više krake -Drvene, metalne, kompozit -Desne, lijeve -Vučne, potisne - Fiksni korak, promjenjiv korak Nosač motora i obloge Su elementi konstrukcije aviona čiji je zadatak da omogući vezu pogonske grupe i trupa(krila) i da smanji njen aerodinamički otpor. Nosači motora izrađuju se od čelika ili durala. Izrađuju se od okruglih ili četvrtastih cijevi, spajanih varenjem ili zakovicama. Obloga motora obezbjeđuje aerodinamičan oblik i vrši usmjeravanje vazduha radi boljeg hlađenja. Izrađuje se od aluminija ili kompozitnih materijala. Instalacija za gorivo Služi da obezbjedi nesmetano snadbijevanje motora gorivom: Sastoji se iz: Rezervoara Cijevnih instalacija Slavine smješe i selektora Filtera Instrumenti Ručne (primer) ili Rlektrične pumpe (buster) Karburatora (Injektora) Snadbijeva motor gorivom u svim uslovima, režimima leta, visinama i atmosferskim uslovima Uljna instalacija Služi da obezbjedi nesmetano podmazivanje motora , ujedno i hladi motor. Sastoji se iz: Rezervoara Cijevnih instalacija Uljne pumpe Filtera Hladnjaka ulja Instrumenata temp. i prit. Radna temperatura ulja od 70-100°C. Elektične instalacije Služi da obezbjedi nesmetano snadbijevanje elektičnih potrošača električnom energijom. Sastoji se iz: Generator Alternator Akumulator Regulatori Instalacije Osigurači El.potrošači Avionika Osvjetljenje Hidro instalacija Služi da obezbjedi nesmetano snadbijevanje hidropokretača prilikom izvlačenja-uvlačenja stajnog trapa, flapsova itd.. Sastoji se iz: Rezervoara Instalacija Prešistača Instrumenata Hidro pokretača Razvodnika Ventila Hidro instalacija Služi da obezbjedi nesmetano snadbijevanje hidropokretača prilikom izvlačenja-uvlačenja stajnog trapa, flapsova itd.. Sastoji se iz: Rezervoara Instalacija Prešistača Instrumenata Hidro pokretača Razvodnika Ventila Sistemi razleđivanja Služi za mehaničko ili hemijsko uklanjanje leda sa krila, repnih površina, obloge motora i elise. Sastoji se iz: Rezervoara Instalacija Prešistača Ventila Komandi Uklanjanje se vrši dovođenjem toplog vazduha na napadne ivice, prskanjem hemijskim sredstvima ili naduvavanjem i grijanje napadnih ivica. INSTRUMENTI Podela instrumenata Avionski instrumenti mogu da se klasifikuju na vise nacina i to prema: 1)Principu rada (mehanicki, elektricni,magnetski, opticki i kombinovani) 2)Osnovnom mehanizmu (manometarski, ziroskopski i elektricni) 3)Pokazivanju (pokazivanje brzine kretanja i pokazivanje polozaja aviona) 4)Nacinu prenosenja podataka (pokazivanje moze biti direktno ili preko daljinskkog prenosa, a prenos moze biti mehanicki ili elektricni) 5)Prema nameni (instrumenti za kontrolu rada motora, instrumenti za pilotazu i navigaciju i pomocni instrumenti) INSTRUMENTI • Instrumenti za kontrolu rada motora -Obrtomeri pokazuju broj obrtaja motora ili elise. Mogu biti mehanicki ili elektricni. Njihovo pokazivanje moze da se izrazi u o/min i u procentima. -Termometri sluze za merenje temperatura i to:izlaznih gasova (EGT), ulja,raznih tecnosti, usisnog vazduha, spoljnog vazduha i dr. Prema principu rada dele se na: mehanicke, elektricne, elektromehanicke i termoelektricne termometre. Najsiru primenu imaju elektricni termometri koji rade na principu promene otpornosti sa promenom temperature i termoelektricni termometri koji rade na principu merenja termoelektricne elektromotorne sile koja se javlja prilikkom zagrevanja zajednicke tacke dva spojena provodnika izradjena od dva razlicita metala. -Manometri sluze za merenje pritiska gasa ili tecnosti. Mogu biti sa daljinskim prenosom (hidraulicni i elektricni) ili sa direktnim pokazivanjem. Njima se meri pritisak ulj, kompresora, vazduha ili benzina (kod klipnih aviona) -Instrumenti za merenje kolicine i utroska goriva mere zapreminu ili tezinu goriva u rezervoarima. Dele se na mehanicke, elektromehanicke i elektricne. Bazdareni su u litrima, galonima ili kilogramima goriva. Greske u pokazivanju ne smeju preci 2%. Meraci potrosnje goriva mere trenutnu potrosnju goriva sto omogucuje optimalno koriscenje motora. INSTRUMENTI • Instrimenti za pilotazu i navigaciju -Brzinomer (ASI) sluzi za merenje vektora brzine aviona. Prema nacinu merenja brzinomeri se dele na: 1)Brzinomere koji mere dinamicki pritisak i najvise se koriste za pokazivanje instrumentalne brzine aviona. Na osnovu instrumentalne brzine izracunava se vazdusna brzina, uzimajuci u obzir deklarisana greska instrumenta. Na osnovu vazdusne brzine, parametara barometaskog reljefa na odredjenoj visini leta i poznavanja pravca i brzine vetra proracunava se putna brzina aviona. 2)Inercijalne brzinomere koji koriste akcelerometre za merenje ubrzanja. Razlika inercije akcelerometra iskoriscena je za pokazivanje brzine. 3)Brzinomere koji koriste Doplerov efekat (merenje promene frekvencije nakon odbijanja VF signala od zemlje) INSTRUMENTI INSTRUMENTI -Variometar (VSI) služi za merenje brzine uzdizanja i silaženja aviona. Variometri mere vektor vertikalne brzine na principu zakasnjenja izjednacenja statickog pritiska preko kalibrisanog otvora na Vidijevoj kapsuli. INSTRUMENTI -Visinomer sluzi za merenje visine leta aviona. Prema nacinu merenja visine, mogu se podeliti na visinomere koji u radu koriste: 1) Barometarski metod merenja (mere promenu statickog pritiska sa promenom visine) 2) Radio tehnicki metod merenja visine (zasniva se na merenju vremena radio signala na putu od aviona do zemlje i obratno) INSTRUMENTI -Vještački horizont _pokazuje polozaj aviona u odnosu na stvarni horizont. Za princip rada iskoriscen je ziroskop sa tri stepena slobode. Ziroskop moze biti elektricni ili pneumatski preko vakum pumpe. Pokazivanje moze da se vrsi neposredno ili sa daljinskim prenosom kod koga je davac-ziroskop ugradjen u posebnu kutiju i smesten na najpogodnijem mestu. INSTRUMENTI -Vještački horizont INSTRUMENTI Kompasi su instrumenti koji sluze za ocitavanje magnetnog kursa aviona. Prema nacinu ocitavanja magnetnog kursa kompasi se dele na: 1)Kompase sa direktnim ocitavanjem 2)Kompase sa daljinskim ocitavanjem Magnetni kompasi su veoma osetljivi i podlozni su uticaju avionskog i zemaljskog magnetizma zbog cega nastaju greske u pokazivanju kursa leta aviona. Da bi se greske obicnih magnetnih kompasa izbegle, koriste se ziro-magnetni kompas sa daljinskim prenosom koji se obicno sastoji iz: pokazivaca, davaca, ziroskopskog upravljaca i elektronskkog pojacivaca. Davac prima smer zemaljskih magnetnih linija sila i prenosi na korektor. Ziro direkcional sluzi za odrzanje stabilnosti pokazivaca. Pojacivacki stepen sluzi za pojacanje signala koji se na njegov ulaz dovodi sa motora, a pojacani signal se sa izlaza odvodi na motor za upravljanja upravljajuceg direkcionala. Na pokazivacu je skala bazdarena od 0-360stepeni i najmanjim podelama od 2 stepena. - INSTRUMENTI Pokazivač skretanja i klizanja Pokazivač klizanja mehanički – libela Pokazivač skretanja žiroskopski - žiroskop sa dva stepena slobode INSTRUMENTI Ostali instrumenti (pomoćni instrumenti) Termometar spoljne temperature, Volt ampermetar Pritisak vakum pumpe Sat Indikator leda Radio navigacijska oprema Radio-navigacijska oprema aviona : VOR,ILS,DME Transponder GPS ADF Radio stanica Navigacijska svjetla OPREMA ZA SPAŠAVANJE Pojasevi za naduvavanje koriste se nenaduvani i u letovima preko 100Nm iznad vodene površine Kiseonička oprema obavezno se koristi na letovima koji traju preko 30 min na visinama 10000Ft danju i 8000Ft noću. Protivpožarni aparat je obavezan u kabini za gašenje požara el.instalacija u svakom letu ako je to predviđeno POH(CO2, BCF). Prva pomoć je obavezna u kabini za pružanje neposredne prve pomoći posadi ako je to predviđeno POH. HVALA NA PAŽNJI. PITANJA
© Copyright 2024 Paperzz
