Mapping
Cyprus
Contemporary
Views
Χαρτογραφώντας
την Κύπρο
Σύγχρονες
Όψεις
Co-production BOZAR EXPO,
Ministry of Education and Culture
of the Republic of Cyprus
Under the auspices
of the Cyprus Presidency
of the Council of the EU
Συνδιοργάνωση BOZAR EXPO,
Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
της Κυπριακής Δημοκρατίας
ISBN 978-9963-0-0158-3
Υπό την αιγίδα της
Κυπριακής Προεδρίας
του Συμβουλίου της ΕΕ
P. 4-5
George Demosthenous
Minister of Education and Culture of the Republic of Cyprus
Σ. 4-5
Γιώργος Δημοσθένους
Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου
It is with great pleasure that I welcome the catalogue of the exhibition
“Mapping Cyprus – Contemporary Views”, which is a co-production of
the Ministry of Education and Culture of Cyprus and the BOZAR Centre
for Fine Arts in Brussels, and is organised in the framework of the events
for the Cyprus Presidency of the Council of the European Union in the
second half of 2012.
Με ιδιαίτερη χαρά απευθύνω χαιρετισμό στον κατάλογο της έκθεσης «Mapping
Cyprus – Contemporary Views», η οποία αποτελεί μια συμπαραγωγή του
Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και του Κέντρου Τεχνών BOZAR των
Βρυξελλών και διοργανώνεται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Κυπριακής
Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης το δεύτερο εξάμηνο
του 2012.
Arts, and Culture in general, are perhaps the most important components
of all these events, since Art and its achievements are, in all their
manifestations, the most vivid representation of the intellectual nature of
every nation and the most efficient means of embodiment of its existence.
Οι Τέχνες, και ο Πολιτισμός ευρύτερα, αποτελούν τη σημαντικότερη, ίσως,
συνιστώσα των εκδηλώσεων αυτών, αφού η Τέχνη και τα επιτεύγματά της, σε
κάθε τους έκφανση, είναι η εναργέστερη απεικόνιση της ψυχικής υπόστασης
του κάθε λαού και το αποτελεσματικότερο μέσο ενσάρκωσης της ύπαρξής του.
The exhibition embraces the concept of “mapping”, getting its initial
inspiration by the contrasting content of the exhibition entitled ”Mapping
Cyprus – Crusaders, Traders and Explorers”, curated by Loukia LoizouHadjigavriel, which is presented in BOZAR during the same period.
Η έκθεση πραγματεύεται την έννοια της «χαρτογράφησης» αντλώντας την
αφετηριακή έμπνευσή της αντιδιαστελλόμενη δημιουργικά με το περιεχόμενο
της έκθεσης «Mapping Cyprus – Crusaders, Traders and Explorers», η οποία
επίσης παρουσιάζεται στο BOZAR κατά την ίδια περίοδο σε επιμέλεια
της Λουκίας Λoΐζου-Χατζηγαβριήλ.
In this exhibition, the historical image of Cyprus is composed through
the eyes of European artists, travellers or pilgrims, who visited the island
through the ages. By contrast, however, in ”Mapping Cyprus – Contemporary
Views” we have a collection of samples of contemporary art production
of Cyprus, through which one discovers the plethora of fertile questions
of a universal scope posed by the Cypriot artists, as well as the vigour
characterising the art scene in Cyprus today.
At this point, I feel the need to refer to the participation in this exhibition
of the Turkish Cypriot artist, Mustafa Hulusi, which comes to prove that
artistic quests and concerns have a universal nature and surpass any
artificial divisions.
With these thoughts in mind, I would like to thank all those who contributed
to the realisation of this exhibition, namely the Artistic Director of BOZAR
Art Centre, Paul Dujardin, the curator of the exhibition, Andri Michael, art
historian and Associate Professor, as well as Sophie Lauwers, Alberta Sessa
and Ann Geeraerts, who, as Deputy Director Exhibitions and Coordinators
respectively, worked for and ensured the excellent organisation and smooth
running of the exhibition. Last but not least, I wish to thank the participating
artists, who willingly collaborated for the realisation of this exhibition.
Εκεί, το ιστορικό πρόσωπο της Κύπρου συντίθεται μέσα από τη ματιά
των Ευρωπαίων καλλιτεχνών, ταξιδιωτών ή προσκυνητών που πέρασαν,
κατά καιρούς, από το νησί. Αντίθετα, στην έκθεση «Mapping Cyprus –
Contemporary Views» σταχυολογούνται δείγματα της σύγχρονης κυπριακής
καλλιτεχνικής παραγωγής, μέσα από τα οποία αποκαλύπτεται η ευρύτητα
των γόνιμων ερωτημάτων, πανανθρώπινης εμβέλειας, που θέτουν οι Κύπριοι
καλλιτέχνες αλλά και το σφρίγος που χαρακτηρίζει την εικαστική σκηνή της
Κύπρου σήμερα.
Στο σημείο αυτό, αισθάνομαι την ανάγκη για μια οφειλόμενη αναφορά
στη συμμετοχή στην έκθεση και του Τουρκοκύπριου καλλιτέχνη Μουσταφά
Χουλούσι, η οποία αποδεικνύει ότι οι καλλιτεχνικές αναζητήσεις και αγωνίες
έχουν οικουμενικό χαρακτήρα και υπερβαίνουν τεχνητούς διαχωρισμούς.
Με τις σκέψεις αυτές, θέλω να ευχαριστήσω όλους τους συντελεστές οι
οποίοι συνέβαλαν στην πραγματοποίηση της έκθεσης αυτής, δηλαδή τον
καλλιτεχνικό διευθυντή του Κέντρου Καλών Τεχνών BOZAR Paul Dujardin,
την επιμελήτρια της έκθεσης, Ιστορικό Τέχνης και καθηγήτρια Άντρη Μιχαήλ
καθώς και τις Sophie Lauwers, Alberta Sessa and Ann Geeraerts οι οποίες, ως
διευθύντρια εκθέσεων και υπεύθυνες συντονίστριες αντίστοιχα, διασφάλισαν
την αρτιότατη οργάνωση και διεκπεραίωση της έκθεσης. Ευχαριστώ, τέλος,
τους ίδιους τους καλλιτέχνες που συνεργάστηκαν με προθυμία για την
υλοποίηση της έκθεσης.
P. 6-7
Androulla Vassiliou
European Commissioner of Education, Culture,
Multilingualism, Youth and Sport
Σ. 6-7
Ανδρούλλα Βασιλείου
Επίτροπος αρμόδια για την Εκπαίδευση, τον Πολιτισμό,
την Πολυγλωσσία και τη Νεολαία
The exhibition “Mapping Cyprus – Contemporary Views” is the outcome
of the attempts of contemporary Cypriot artists over the last years to put
Cyprus on the European map of modern art.
Η έκθεση «Mapping Cyprus – Contemporary Views» αποτελεί το επιστέγασμα
της προσπάθειας Κύπριων καλλιτεχνών σύγχρονης τέχνης τα τελευταία χρόνια
να οριοθετήσουν την Κύπρο στον Ευρωπαϊκό χάρτη της σύγχρονης τέχνης.
The plethora of varied influences, which are being nurtured first and
foremost by the sorely-tried course of Cyprus from 1960 onwards, together
with contemporary trends and views, form the basis for modern Cypriot
artistic expression, a significant sample of which is presented in
this exhibition.
Το συνονθύλευμα επιδράσεων που τρέφεται πρώτιστα από τον πολύπαθο
βίο της Κύπρου από το 1960 και μετά, μαζί με τη συμπερίληψη σύγχρονων
τάσεων και αντιλήψεων, αποτελούν τη μαγιά της Κυπριακής σύγχρονης
καλλιτεχνικής έκφρασης, σημαντικό δείγμα της οποίας παρουσιάζεται
σε αυτή την έκθεση.
The contemporary works of a host of remarkable Cypriot artists,
in conjunction with the exhibition of Cypriot antiquities of the Lusignan
period, offer the visitors the opportunity to have a comprehensive view of
Cyprus through art. Classical and modern art function in a complimentary
way in an effort to portray Cypriot society as a result of influences which,
although they go back in history, at the same time they create the sense
of perspective.
Τα σύγχρονα έργα μιας πλειάδας αξιόλογων Κύπριων καλλιτεχνών σε
συνδυασμό με την έκθεση Κυπριακών αρχαιοτήτων από την εποχή των
Λουζινιανών, προσφέρουν την ευκαιρία στον επισκέπτη να αποκομίσει μια πιο
σφαιρική εικόνα της Κύπρου μέσα από την τέχνη. Η κλασσική και μοντέρνα
τέχνη λειτουργούν με τρόπο συμπληρωματικό σε μια προσπάθεια απεικόνισης
της Κυπριακής κοινωνίας ως αποτέλεσμα επιδράσεων που ενώ έχουν βάθος
χρόνου δημιουργούν συνάμα την αίσθηση της προοπτικής.
I would like to congratulate the Cyprus Presidency for this initiative
and I wish to thank all those who have contributed to the realisation
of this exhibition.
Συγχαίρω την Κυπριακή Προεδρία για αυτή την πρωτοβουλία και ευχαριστώ
όλους τους συντελεστές αυτής της έκθεσης.
P. 8-9
Sophie Lauwers
Deputy Director Exhibitions
BOZAR EXPO
It is a singular privilege for an art institution to collaborate with artists and
curators who are relentlessly eyeing new challenges. The “Mapping Cyprus
– Contemporary Views” exhibition is an encounter facing a whole of sutured
fragments, a mental patchwork connecting memories and multilayered
identities. It gracefully displays reality not as a structure with an inherent
rationality but as a situation where one constantly crosses the borders
between what falls outside the horizon and what not; between poetry
and politics.
An important mission of the Centre for Fine Arts, Brussels is to fuel cultural
heritage with contemporary views, aiming at a better understanding of
our past and present. History is not a linear process or a closed book.
Contemporary artists reactivate cultural history and face complex
sociopolitical realities with an open mind. Art creates a permanent dynamic
between past and present. The diptych of the historical exhibition “Mapping
Cyprus – Crusaders, Traders and Explorers” and the “Contemporary Views”
generates a two-way traffic.
“Mapping Cyprus – Contemporary Views” is a remarkable achievement
in many ways, primarily due to the generous commitment of the curator,
Andri Michael, who fully invested her enthusiasm, expertise and inspiration.
We wish to express our special thanks to her and, of course, to the artists
without whom this exhibition would not have been possible.
Σ. 8-9
Sophie Lauwers
Υποδιευθύντρια Εκθέσεων
BOZAR EXPO
Είναι μοναδικό προνόμιο για ένα ίδρυμα Τέχνης να συνεργάζεται με
καλλιτέχνες και επιμελητές που συνεχώς αναζητούν νέες προκλήσεις.
Η έκθεση «Mapping Cyprus – Contemporary Views» είναι μια συνάντηση
που αντιμετωπίζει ένα σύνολο συνενωμένων θραυσμάτων, ένα πνευματικό
μωσαϊκό που συνδέει μνήμες και πολυεπίπεδες ταυτότητες. Παρουσιάζει με
χάρη την πραγματικότητα όχι ως ένα οικοδόμημα με εγγενή λογικότητα, αλλά
ως μία κατάσταση όπου συνεχώς κανείς διασχίζει τα σύνορα μεταξύ αυτού που
βρίσκεται εκτός του ορίζοντα και αυτού που είναι εντός, μεταξύ ποίησης και
πολιτικής.
Μια σημαντική αποστολή για το Κέντρο Καλών Τεχνών των Βρυξελλών είναι
να τροφοδοτεί την πολιτιστική κληρονομιά με σύγχρονες απόψεις στοχεύοντας
σε μια καλύτερη κατανόηση του παρελθόντος και του παρόντος μας.
Η ιστορία δεν είναι μια γραμμική διαδικασία ή ένα κλειστό βιβλίο. Οι σύγχρονοι
καλλιτέχνες επανενεργοποιούν την πολιτιστική ιστορία και αντιμετωπίζουν
περίπλοκες κοινωνικοπολιτικές πραγματικότητες με ανοικτό πνεύμα. Η τέχνη
δημιουργεί μια μόνιμη δυναμική μεταξύ παρελθόντος και παρόντος. Το δίπτυχο
της ιστορικής έκθεσης «Mapping Cyprus - Crusaders, Traders and Explorers»
και των «Σύγχρονων Όψεων» δημιουργεί μία αμφίπλευρη προσέγγιση.
Η έκθεση «Mapping Cyprus – Contemporary Views» αποτελεί ένα σημαντικό
επίτευγμα από πολλές απόψεις, που οφείλεται κυρίως στη γενναιόδωρη
αφοσίωση της επιμελήτριας Άντρης Μιχαήλ, η οποία αφιέρωσε σε αυτήν
όλο της τον ενθουσιασμό, τη γνώση και την έμπνευσή της. Θα θέλαμε να
εκφράσουμε τις ιδιαίτερες ευχαριστίες μας σε αυτήν και, φυσικά, στους
καλλιτέχνες χωρίς τους οποίους η παρούσα έκθεση δεν θα ήταν δυνατό
να πραγματοποιηθεί.
P. 10-11
Andri Michael
Curator
Σ. 10-11
Άντρη Μιχαήλ
Επιμελήτρια
Mapping Cyprus – Contemporary Views
Χαρτογραφώντας την Κύπρο – Σύγχρονες Όψεις What the map cuts up, the story cuts across
Là où les cartes découpent, le récit traverse
Ό,τι ο χάρτης περιτέμνει, η διήγηση το διαπερνά
Là où les cartes découpent, le récit traverse
Michel de Certeau
Michel de Certeau
Placing Cyprus on the map of contemporary art was accomplished relatively
late. Until the early 1960s, Cyprus was nothing more than a peripheral art
scene, which was trying to incorporate aspects of modernism, albeit with
considerable delay. Its first participations in the Venice Biennale (1968) and
in the Paris Biennale (1971-1972) paved the way for opening the society
of Cyprus to the international art scene. Important Cypriot artists of the
1960s, who continue to be active in the field even today, introduce modern
concepts into their work and masterfully incorporate elements of the Cypriot
tradition.
Η τοποθέτηση της Κύπρου στον χάρτη της σύγχρονης τέχνης επιτελείται
σχετικά αργά. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, η Κύπρος δεν
ήταν παρά μια περιφερειακή καλλιτεχνική σκηνή που προσπαθούσε να
ενσωματώσει με αρκετή καθυστέρηση τα στοιχεία του μοντερνισμού.
Οι πρώτες συμμετοχές της στην Μπιενάλε Βενετίας (1968) και στην Μπιενάλε
του Παρισιού (1971-1972) δημιουργούν προοπτικές ανοίγματος της κυπριακής
κοινωνίας προς τον διεθνή χώρο. Σημαντικοί Κύπριοι καλλιτέχνες της
δεκαετίας του 1960, που δραστηριοποιούνται στον χώρο ακόμη και σήμερα,
εισάγουν στο έργο τους πιο σύγχρονες αντιλήψεις και αξιοποιούν με πολύ
εύστοχους τρόπους στοιχεία της κυπριακής παράδοσης.
However, the unfortunate 1974 events, the forced displacement of a large
part of the population of the island, the cultural destruction, as well as the
political and social upheaval that followed, came to stop the fermentation
and the excitement that had begun to characterise the entire society of
Cyprus. Many artists moved abroad, while those who stayed behind took
several years before they could regain their creative enthusiasm, working,
most of the time, individually. Therefore, there was not a purely Cypriot art
scene, which would have been able to develop the dialogue on art and to
accelerate the discussion with contemporary trends.
With the advent of a new generation of artists in Cyprus, in the mid 1980s,
a new era for the island’s art scene began, which flourished in the last
decade of the previous century and especially in the beginning of the 21st.
Nevertheless, Cypriot art still remained relatively unknown to the world as it
did not take advantage of the international interest in the art scenes of the
periphery, as was the case with the Balkans or the Middle East.
Today, by contrast, albeit on a much smaller scale, a new tendency can
be observed: that of mainly young artists wishing to form broader and
more diverse groups and to act in a more collaborative or interdisciplinary
way. On the other hand, young talented artists escape the geographical
exclusion of the island and travel, for instance, from Sao Paolo to New York
and from the major European centres to Australia, while accomplished
curators choose their works for very important art events, such as the
recent Documenta 2012. Thus, Cypriot art started to have a significant
presence in international exhibitions, featuring primarily the strong concerns
of the local artists on issues directly related to the geopolitical conditions
and the social reality of the island, on which they readily expressed their
views in various ways. Therefore, if the tendency for political art has
strongly characterised, and it still does, certain Cypriot artists, like Nikos
Ωστόσο, τα ατυχή γεγονότα του 1974, ο αναγκαστικός εκτοπισμός ενός
μεγάλου μέρους του πληθυσμού του νησιού, η πολιτιστική καταστροφή,
καθώς και η πολιτική και κοινωνική αναστάτωση που ακολούθησε, έρχονται να
ανακόψουν τη ζύμωση και τον ενθουσιασμό που είχε αρχίσει να χαρακτηρίζει
ολόκληρη την κοινωνία της Κύπρου. Πολλοί καλλιτέχνες κατέφυγαν στο
εξωτερικό, ενώ όσοι έμειναν χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να ξαναβρούν
τον δημιουργικό ενθουσιασμό τους, δουλεύοντας μάλιστα ως επί το πλείστον
μεμονωμένα. Έτσι, δεν συγκροτήθηκε μια καθαρά κυπριακή καλλιτεχνική
σκηνή που θα μπορούσε να αναπτύξει τον διάλογο για την τέχνη και να
επιταχύνει τα βήματα της συνομιλίας με τα σύγχρονα ρεύματα.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, με τον ερχομό στην Κύπρο νέας γενιάς
καλλιτεχνών, αρχίζει μια νέα περίοδος για την κυπριακή καλλιτεχνική σκηνή,
που φτάνει σε πλήρη άνθιση την τελευταία δεκαετία του προηγούμενου αιώνα
και ιδιαίτερα στην αρχή του 21ου. Ωστόσο, η κυπριακή τέχνη παρέμενε ακόμη
σχετικά άγνωστη, καθώς δεν επωφελήθηκε του διεθνούς ενδιαφέροντος
για καλλιτεχνικές σκηνές της περιφέρειας όπως έγινε για παράδειγμα με τα
Βαλκάνια ή τη Μέση Ανατολή.
Σήμερα, αντιθέτως, αν και σε μικρή βέβαια κλίμακα, παρατηρείται η τάση
νέων προπάντων καλλιτεχνών για συγκρότηση ευρύτερων ποικίλων
σχημάτων και περισσότερο συλλογική ή διεπιστημονική δράση. Από
την άλλη, νέοι ταλαντούχοι δημιουργοί ξεφεύγουν από τον γεωγραφικό
αποκλεισμό του νησιού, ταξιδεύουν από το Σάο Παολο, λόγου χάρη, μέχρι
τη Νέα Υόρκη και από τα πιο σημαντικά κέντρα της Ευρώπης έως την
Αυστραλία, ενώ καταξιωμένοι επιμελητές τέχνης επιλέγουν έργα τους για
πολύ σημαντικές διοργανώσεις, όπως την πρόσφατη Documenta 2012.
Αρχίζει έτσι η κυπριακή τέχνη να έχει κάποια αξιόλογη παρουσία και σε
διεθνείς εκθέσεις, προσκομίζοντας ως κύρια στοιχεία της φυσιογνωμίας της
P. 12-13
Σ. 12-13
Charalambidis, for example, what is attempted today in Cypriot art is a kind
of “ethnographic and anthropological turn”. The renewed interest in archival
material, the re-appraisal of tradition, the special handling of memory and
history, which modern artists bring back to surface and reinterpret, are
some of the themes that often recur in their work, taking a different form
depending on who the individual artist is. The Cypriot artists, like modern
anthropologists, dwell upon all kinds of “remnants”, particularly of recent
history, reinterpreting its symbols and decoding the mechanisms of power.
They attempt, in this way, a mapping of the Cypriot geographical and social
space, demonstrating a tendency to seek layers of history, of the old in
relation to the new. The artists exhibited a particular interest in that part
of the island to which they had no access for decades. When restrictions
were finally lifted after so many years, they were given the opportunity for
a kind of anthropological and ethnographic observation of the “others”, of
the “other side”, of memories... Of particular interest are all the projects of
the artists on objects, photographs, documents, letters invoking memories
(Andreas Savva, Yioula Hadjigeorgiou). The process of collecting all kinds
of documents and data, waiting to be filed anew, does not record a mere
nostalgic sentimentality, but the profound desire to appropriate and
reinterpret the past, which will help the artists to better understand the
present. These particular conditions of the post-colonial period and what
these meant for the people created incentives for artists to reconsider such
issues as borders, identity and division, both on a geographical and
socio-political, as well as on a personal level.
In this exhibition, the main idea is a manifold “mapping” of Cyprus, both
literally and figuratively, which in the end may be seen as constituting
a special poetic outlet to the geopolitical and social problems. If the
themes of mapping, fragmented geography and territorial domain, are of
a particular concern to modern artists in general, these are more crucial
for those working in Cyprus, an island whose geographical position was
and still is the source of its multicultural wealth, but at the same time the
cause of most of its sufferings. With seriousness and a deep bitter irony, the
artists map the landscape anew, by sewing maps (Panayiotis Michael) or
by violently “staining” them with ink (Savvas Christodoulides). Other times,
with the ashes of mourning and devastation, they create utopian imaginary
landscapes, cut paths and passages, “playing” with the concepts of the
familiar and the unfamiliar, of the tragic nature of things and its poetic
uplifting (Yioula Hadjigeorgiou). And some other times, with a strong tension,
they face the dividing lines, the “gates” and the “observation decks”, symbols
not only of political turmoil, but also of a intense social unrest. In this case,
the photographs of Socratis Socratous freeze in the air the remains of a
destruction, of a deconstruction, and become not just symbols of sensitising
everyday life or embellishing the destruction, but a vital act of artistic
appropriation and awareness of the actual movement of things, which is
essentially the only hope among the several impasses facing the
modern world.
The landscape and the conditions of its perception, with all their social
and political dimensions, are a significant subject of research for Cypriot
artists. The landscape, which has now lost its innocence, becomes a
τις έντονες ανησυχίες των καλλιτεχνών για θέματα που σχετίζονται άμεσα
με τις γεωπολιτικές συνθήκες και την κοινωνική πραγματικότητα του νησιού,
την οποία και σχολιάζουν ποικιλοτρόπως. Έτσι, αν η τάση για πολιτική τέχνη
χαρακτήρισε και χαρακτηρίζει ακόμη έντονα ορισμένους Κύπριους καλλιτέχνες,
όπως τον Νίκο Χαραλαμπίδη, για παράδειγμα, αυτό που κυρίως επιχειρείται
σήμερα στην κυπριακή τέχνη είναι θα λέγαμε ένα είδος «εθνογραφικής
και ανθρωπολογικής στροφής». Η ανανέωση του ενδιαφέροντος για το
αρχειακό υλικό, η επανεκτίμηση της παράδοσης, η ιδιαίτερη διαχείριση της
μνήμης και της ιστορίας, που οι σύγχρονοι καλλιτέχνες επαναφέρουν στην
επιφάνεια και επανερμηνεύουν, είναι μερικά από τα θέματα που επανέρχονται
συχνά παίρνοντας ανάλογα με τους καλλιτέχνες και διαφορετική μορφή.
Οι κύπριοι εικαστικοί ως σύγχρονοι ανθρωπολόγοι εντρυφούν στα κάθε
είδους «απομεινάρια» της πρόσφατης κυρίως ιστορίας, επανερμηνεύοντας
τα σύμβολά της και αποκωδικοποιώντας τους μηχανισμούς της εξουσίας.
Επιχειρούν έτσι μια χαρτογράφηση του κυπριακού γεωγραφικού και
κοινωνικού χώρου σε μια τάση αναζήτησης των στρωμάτων της ιστορίας, του
παλιού σε σχέση με το νέο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειξαν οι καλλιτέχνες για
το κομμάτι της Κύπρου το οποίο δεν μπορούσαν να προσεγγίσουν για πολλά
χρόνια. Το άνοιγμα αυτής της γραμμής έδωσε την ευκαιρία για ένα είδος
ανθρωπολογικής και εθνογραφικής παρατήρησης των «άλλων», της «άλλης
όχθης», της μνήμης... Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν όλα τα πρότζεκτ των
καλλιτεχνών γύρω από αντικείμενα, φωτογραφίες, ντοκουμέντα, γράμματα
που ανασύρουν αναμνήσεις (Αντρέας Σάββα, Γιούλα Χατζηγεωργίου).
Η συλλεκτική διαδικασία κάθε είδους ντοκουμέντων και στοιχείων που
περιμένουν μια νέα αρχειοθέτηση δεν καταγράφει απλώς έναν νοσταλγικό
συναισθηματισμό, αλλά τη βαθιά επιθυμία οικειοποίησης και επανερμηνείας
του παρελθόντος, που θα βοηθήσουν τους καλλιτέχνες να κατανοήσουν
καλύτερα το παρόν. Οι ιδιαίτερες αυτές συνθήκες της μετα-αποικιοκρατικής
περιόδου και ό,τι συνεπάγεται για έναν τόπο και έναν λαό δημιούργησαν
κίνητρα στους καλλιτέχνες για επανεκτίμηση ζητημάτων, όπως τα σύνορα, η
ταυτότητα και η διαίρεση, τόσο σε γεωγραφικό και κοινωνικο-πολιτικό όσο και
σε προσωπικό επίπεδο.
Στην παρούσα έκθεση η κύρια ιδέα είναι μια πολύτροπη «χαρτογράφηση»
της Κύπρου, τόσο σε κυριολεκτικό όσο και σε μεταφορικό επίπεδο, που
συνθέτει εν τέλει μια ιδιαίτερη ποιητική διέξοδο στα γεωπολιτικά και
κοινωνικά προβλήματα. Εάν τα θέματα της χαρτογράφησης, της διασπασμένης
γεωγραφίας και της εδαφικής επικράτειας απασχολούν ιδιαίτερα τους
σύγχρονους καλλιτέχνες γενικότερα, αυτά είναι πολύ πιο καίρια για εκείνους
που δουλεύουν στην Κύπρο, ένα νησί του οποίου η γεωγραφική θέση ήταν
και είναι η πηγή του πολυπολιτισμικού πλούτου του αλλά ταυτόχρονα και
η αιτία των περισσότερων δεινών του. Με σοβαρότητα αλλά και βαθιά
πικρή ειρωνεία οι καλλιτέχνες χαρτογραφούν εκ νέου το τοπίο, ράβοντας
τους χάρτες (Παναγιώτης Μιχαήλ) ή «λεκιάζοντάς» τους βίαια με μελάνι
(Σάββας Χριστοδουλίδης). Άλλοτε, πάλι, με τις στάχτες του πένθους και
της καταστροφής, δημιουργούν ουτοπικά φανταστικά τοπία, χαράσσουν
περάσματα και διόδους, «παίζοντας» με τις έννοιες του οικείου και του
ανοίκειου, της τραγικότητας και της ποιητικής της ανύψωσης (Γιούλα
Χατζηγεωργίου). Και άλλοτε, με ιδιαίτερη ένταση, αντιμετωπίζουν τις
διαχωριστικές γραμμές, τις «πύλες» και τα «παρατηρητήρια», σύμβολα
P. 14-15
Σ. 14-15
reference “point” of the stigmas of the war, or the disorderly development
of tourism. A barbed wire, for instance, which divides the main river of the
island (Lia Lapithi) poses, as laconically as possible, a key question on the
modern socio-political problems of the island. Furthermore, the unique
mapping of a place goes through the rhetoric on the concepts of identity
and memory, of the past and its reinterpretation (Klitsa Antoniou), but also
through the activation of everyday reality, when combined with the “holiness
of the divine” in all aspects: religious, socio-political or artistic (Savvas
Christodoulides). The standing symbols and stereotypes are overthrown
through the processes of recycling and reformation. The objects of a
place, of its tradition, the tourist souvenirs of a bygone era become the
materials of an imaginative transformation. In a society swaying between
dependence on and liberation from traditional things, the artists play
another key role, when they renegotiate codes and stereotypes by defining
a critical stance (Phanos Kyriakou). Tradition, therefore, is re-appraised in
its proper perspective, since the artists, who repudiate the folklore of cheap
consumption, undertake to give back to the tradition of the island its titles
of nobility.
Without disregarding the importance of socio-political conditions – quite the
opposite – the artists often bring forth the real presence of man himself with
references to more personal issues. Panayiotis Michael’s work “Remember
Me” comes as a counter-argument to the social and political message “I do
not forget” by focusing on man on the level of both individual and collective
memory. Mustafa Hulusi, who chooses to place his dancers in a blooming
landscape that looks otherworldly, also focuses on man, while Maria
Loizidou’s compositions exploit the “metamorphotic” potential of art to
crystallise “memory landscapes”, which emanate from the subconscious
and replace the “wounded landscapes” of reality.
Of course, artists are aware of the fact that art cannot easily change the
geopolitical balance nor solve any chronic unresolved political issues.
According to contemporary French philosopher Jacques Rancière, “an
aesthetic result is not necessarily a political result”, Nevertheless, “sometimes
doing something poetic can become political and sometimes doing something
political can become poetic,” as the Belgian artist Francis Alÿs very properly
observes. An artistic gesture could draw a new mapping, thereby creating an
alternative, imaginary and utopian space, a “space out of space”, from where,
according to David Harvey, some “spaces of hope” can emerge. The pivotal
nature of symbols, the condensation of thought, the poetic treatment even
of the most everyday conditions make the work of contemporary Cypriot
artists the best mirror in which the Cypriot society recognises itself, and one
of most powerful distinctive features of its versatile cultural identity.
Finally, to conclude this brief introductory note, I would like to thank all my
colleagues at BOZAR, who have been, in one way or another, instrumental
to the realisation of this exhibition, and with whom I had an exceptional and
harmonious collaboration. In particular, I would like to thank Chief Executive
Officer and Artistic Director Paul Dujardin, Deputy Director Exhibitions
Sophie Lauwers, Coordinators Alberta Sessa and Ann Geeraerts, as well as
the Coordinator of “Focus on Cyprus” Frederick Vandewiele, and General
Adviser Kurt De Boodt.
όχι μόνο μιας πολιτικής αναταραχής αλλά και ενός έντονου κοινωνικού
αναβρασμού. Στην περίπτωση αυτή, οι φωτογραφίες του Σωκράτη Σωκράτης
ακινητοποιούν στον αέρα τα συντρίμμια μιας καταστροφής, μιας αποδόμησης
και γίνονται όχι απλά σύμβολα αισθητοποίησης της καθημερινότητας ή
ωραιοποίησης της καταστροφής, αλλά μια καίρια πράξη καλλιτεχνικής
οικειοποίησης και συνειδητοποίησης της ίδιας της κίνησης των πραγμάτων,
που είναι ουσιαστικά η μόνη ελπίδα μέσα στα διάφορα αδιέξοδα του
σύγχρονου κόσμου.
Το τοπίο και οι συνθήκες πρόσληψής του, με όλες τις κοινωνικές και
πολιτικές διαστάσεις τους, αποτελούν σημαντικό αντικείμενο έρευνας για
τους Κύπριους καλλιτέχνες. Το τοπίο, που έχει χάσει πλέον την αθωότητά
του, γίνεται «σημείο» των στιγμάτων του πολέμου, ή της άτακτης τουριστικής
ανάπτυξης. Ένα συρματόπλεγμα, για παράδειγμα, που κόβει κατά μήκος
τον κύριο ποταμό του νησιού (Λία Λαπίθη), θέτει χωρίς φλυαρία ένα καίριο
ερώτημα πάνω στα σύγχρονα πολιτικο-κοινωνικά προβλήματα του νησιού.
Η ιδιαίτερη χαρτογράφηση ενός τόπου περνά ακόμη από τον προβληματισμό
γύρω από τις έννοιες της ταυτότητας και της μνήμης, του παρελθόντος και
της επανερμηνείας του (Κλίτσα Αντωνίου), αλλά και από την ενεργοποίηση
της καθημερινής πραγματικότητας, όταν συνδυάζεται με την «ιερότητα του
θείου» σε όλους τους τομείς: θρησκευτικό, κονωνικο-πολιτικό ή καλλιτεχνικό.
(Σάββας Χριστοδουλίδης). Τα ισχύοντα σύμβολα και στερεότυπα ανατρέπονται
μέσα από διαδικασίες ανακύκλωσης και ανάπλασης. Τα αντικείμενα του τόπου,
της παράδοσης, τα τουριστικά είδη μιας άλλης εποχής γίνονται τα υλικά
μιας ευφάνταστης μεταμόρφωσης. Σε μια κοινωνία που αμφιταλαντεύεται
ακόμη ανάμεσα στην τάση εξάρτησης και την τάση απελευθέρωσης από τα
παραδοσιακά σχήματα οι καλλιτέχνες παίζουν ακόμη έναν πρωταγωνιστικό
ρόλο, όταν επαναδιαπραγματεύονται τους κώδικες και τα στερεότυπα
οριοθετώντας μια κριτική στάση (Φάνος Κυριάκου). Η παράδοση
επανεκτιμάται, λοιπόν, στη σωστή της διάσταση, αφού οι καλλιτέχνες,
που απεκδύονται το φολκλόρ της φτηνής κατανάλωσης, αναλαμβάνουν
να ξαναδώσουν στην ουσιαστική παράδοση του νησιού τους τίτλους
ευγενείας της.
Χωρίς να παραβλέπεται η βαρύτητα των κοινωνικο-πολιτικών συνθηκών –
το αντίθετο – συχνά οι καλλιτέχνες φέρνουν στο προσκήνιο την ουσιαστική
παρουσία του ίδιου του ανθρώπου με αναφορές σε πιο προσωπικά θέματα.
Το έργο «Να με θυμάσαι» του Παναγιώτη Μιχαήλ, έρχεται ως αντίλογος
στο κοινωνικό και πολιτικό μήνυμα «Δεν Ξεχνώ», επικεντρώνοντας στον
άνθρωπο τόσο στο επίπεδο της ατομικής όσο και της συλλογικής μνήμης.
Στον άνθρωπο επίσης επικεντρώνεται ο Μουσταφά Χουλούσι, ο οποίος
επιλέγει να τοποθετήσει τις χορεύτριές του σ’ ένα ανθισμένο τοπίο που μοιάζει
περίεργα φανταστικό, ενώ οι συνθέσεις της Μαρίας Λοϊζίδου αξιοποιούν όλη
τη μεταμορφωτική δυναμική της τέχνης αποκρυσταλλώνοντας «τοπία μνήμης»
που πηγάζουν από το υποσυνείδητο και αντικαθιστούν τα «πληγωμένα τοπία»
της πραγματικότητας.
Οι καλλιτέχνες έχουν βέβαια επίγνωση ότι η τέχνη δεν είναι εύκολο να αλλάξει
τις γεωπολιτικές ισορροπίες ούτε να λύσει χρόνια άλυτα πολιτικά ζητήματα.
Σύμφωνα με τον σύγχρονο Γάλλο φιλόσοφο Jaques Rancière, «ένα αισθητικό
αποτέλεσμα δεν έχει αναγκαστικά και πολιτικό αποτέλεσμα». Παρ’ όλα αυτά,
P. 16-17
Σ. 16-17
I am especially thankful to Minister George Demosthenous, Permanent
Secretary Olympia Stylianou, Director of Cultural Services Pavlos Paraskevas
and the Head of European and International Affairs Niki PapadopoulouPapa. In addition, I would most like to thank the European Commissioner of
Education, Culture, Multilingualism, Youth and Sport, Androulla Vassiliou, and
the Permanent Representative of the Republic of Cyprus to the European
Union, Kornelios Korneliou for their valuable cooperation and continuous
support.
Finally, I offer heartfelt thanks to all the participating artists for their
enthusiasm and their constant willingness to help.
«μερικές φορές κάτι ποιητικό μπορεί να αποβεί πολιτικό και κάτι πολιτικό μπορεί
να αποβεί ποιητικό», όπως πολύ σωστά παρατηρεί ο Βέλγος καλλιτέχνης
Francis Alÿs. Μια καλλιτεχνική χειρονομία θα μπορούσε να χαράξει μια
καινούργια χαρτογραφία, δημιουργώντας έτσι έναν εναλλακτικό, φανταστικό
και ουτοπικό χώρο, έναν «χώρο εκτός χώρου», απ’ όπου, σύμφωνα με τον
David Harvey, μπορεί να ξεπηδήσουν κάποια «διαστήματα ελπίδας»
Ο καίριος χαρακτήρας των συμβόλων, η συμπύκνωση της σκέψης, η ποιητική
αντιμετώπιση και των πιο καθημερινών συνθηκών καθιστούν το έργο των
σύγχρονων Κυπρίων καλλιτεχνών τον καλύτερο καθρέφτη μέσα στον οποίο
η κυπριακή κοινωνία αναγνωρίζει τον εαυτό της και ένα από τα πλέον ισχυρά
γνωρίσματα της πολύπλευρης πολιτιστικής της ταυτότητας.
Τέλος, ολοκληρώνοντας αυτό το σύντομο εισαγωγικό σημείωμα θα ήθελα να
ευχαριστήσω όλους τους συνεργάτες μου στο BOZAR, που με τον έναν ή άλλο
τρόπο βοήθησαν στην πραγματοποίηση αυτής της έκθεσης και με τους οποίους
υπήρξε άψογη συνεργασία και απόλυτη σύμπνοια. Ιδιαίτερα ευχαριστώ
τον Διευθύνοντα Σύμβουλο και Καλλιτεχνικό Διευθυντή Paul Dujardin, τη
Διευθύντρια Εκθέσεων Sophie Lauwers, τις Συντονίστριες Alberta Sessa και
Ann Geeraerts, καθώς και τον Συντονιστή του «Focus on Cyprus» Frederick
Vandewiele, και τον Γενικό Σύμβουλο Kurt De Boodt.
Ειδικότερα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Υπουργό Γιώργο Δημοσθένους,
τη Γενική Διευθύντρια Ολυμπία Στυλιανού, τον Διευθυντή Πολιτιστικών
Υπηρεσιών Παύλο Παρασκευά και την Προϊστάμενη Γραφείου Ευρωπαϊκών
και Διεθνών Υποθέσεων Νίκη Παπαδοπούλου-Παπά. Επιπλέον, ευχαριστώ
θερμά την Ανδρούλλα Βασιλείου, Επίτροπο αρμόδια για την Εκπαίδευση,
τον Πολιτισμό, την Πολυγλωσσία και τη Νεολαία, καθώς και τον Κορνήλιο
Κορνηλίου, Μόνιμο Αντιπρόσωπο της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση για
την πολύτιμη συνεργασία και τη συνεχή υποστήριξή τους.
Τέλος, εκφράζω τις εγκάρδιες ευχαριστίες μου σε όλους τους συμμετέχοντες
καλλιτέχνες για τον ενθουσιασμό τους και τη διαρκή προθυμία τους να
βοηθήσουν.
Andri Michael is an Art Historian and an Associate Professor in the Faculty of Arts (UPJV),
Amiens, France. She has recently co-founded with Erotokritos Antoniades the non-profit
association Chypre*Culture, which aims in promoting Cypriot culture in all its aspects.
H Άντρη Μιχαήλ είναι Ιστορικός Τέχνης και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο
Τεχνών (UPJV) της Αμιένης στη Γαλλία. Πρόσφατα έχει ιδρύσει μαζί με τον Ερωτόκριτο
Αντωνιάδη τον μη-κερδοσκοπικό σύνδεσμο Chypre*Culture, ο οποίος αποσκοπεί στην
προώθηση του κυπριακού πολιτισμού σε όλες του τις πτυχές.
Klitsa Antoniou
Nikos Charalambidis
Savvas Christodoulides
Yioula Hadjigeorgiou
Mustafa Hulusi
Νikos Kouroussis
Phanos Kyriacou
Lia Lapithi
Maria Loizidou
Panayiotis Michael
Andreas Savva
Socratis Socratous
20
20
24
32
36
40
44
48
54
58
62
66
Κλίτσα Αντωνίου
Νίκος Χαραλαμπίδης
Σάββας Χριστοδουλίδης
Γιούλα Χατζηγεωργίου
Μουσταφά Χουλούσι
Νίκος Κουρούσιης
Φάνος Κυριάκου
Λία Λαπίθη
Μαρία Λοϊζίδου
Παναγιώτης Μιχαήλ
Αντρέας Σάββα
Σωκράτης Σωκράτους
24
28
32
36
40
44
48
54
58
62
66
28
P. 20-21
Klitsa Antoniou
The Persistence
of the Image, 2011
Video projection on books
Courtesy of the artist
Klitsa Antoniou suggests a “polyphonic” work in which she has invited eightyfive artists, architects, designers, art historians and students in order to
give their own version and interpretation of a photographic document: the
important Islamic monument of Hala Sultan Tekke in Larnaca. “By many it
is considered as the third most important religious Islamic site although this is
strongly contested by certain Islamic groups, and although evidence exists as
to the site’s syncretic appeal throughout the Ottoman occupation of the island,
Christian sources try to downplay or refute this very important function of the
site.”1 This Islamic monument, which alludes to the Ottoman presence on the
island, is an attraction for Christians and a favourite destination for school
outings. Its choice, therefore, was not accidental, while the interpretations
it has are dictated by personal memories which have nothing to do with any
historical approach. The multiple pictures of Hala Sultan Tekke proposed by
the artists are projected on four huge books – in this exhibition only two are
presented – which the viewer may perceive as representing the four cardinal
points and defining an imaginary holy square. Each page of the book, which
is turned automatically making the page flipping sound, is the expression of
the successive versions of a myth, a multilevel reading of a monument with
strong religious connotations. “The screens, the books of hegemonic histories
from both sides of the Cypriot conflict are animated with the screen memories
of the individual interventions in order to reinterpret the histories and create
a space that allows alternative narratives to emerge.”2 Also in some of her
earlier work, the artist crosses and mixes different levels and stories with a
similar dynamic, in an effort to emphasise the parallel courses of myth and
reality at the crossroads of Christianity and Islam, whose overlapping traces
can be found in many historical monuments. The end result is
an illustrated poetic fairy-tale.
Installation view
ARTos Foundation, Nicosia
(b. 1968), Nicosia
She lives and works in Nicosia
1. Gabriel Koureas, Roaming Images: The Persistence of the Image, Roaming Images: Crossroads
of Greek and Arab Culture Through the Eyes of Contemporary Artists, Macedonian Museum of
Contemporary Art, Thessaloniki 2012, p 51.
2. Ibid.
Σ. 20-21
Κλίτσα Αντωνίου
The Persistence
of the Image, 2011
Βιντεοπροβολή σε βιβλία
Eυγενική παραχώρηση
της καλλιτέχνιδας
Η Κλίτσα Αντωνίου προτείνει ένα πολυφωνικό έργο στο οποίο έχει
προσκαλέσει να συμμετάσχουν ογδόντα πέντε καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες,
ντιζάινερς, ιστορικοί τέχνης και φοιτητές, με απώτερο στόχο να δώσουν τη
δική τους παραλλαγή και ερμηνεία ενός φωτογραφικού ντοκουμέντου: του
σημαντικού ισλαμικού μνημείου Χαλά Σουλτάν Τεκέ στη Λάρνακα. «Πολλοί το
θεωρούν ως το τρίτο σημαντικότερο ισλαμικό θρησκευτικό μνημείο αν και αυτό
αμφισβητείται έντονα από ορισμένες ισλαμικές ομάδες, και παρότι υπάρχουν
στοιχεία για τη συγκρητιστική έλξη του χώρου αυτού καθ’ όλη τη διάρκεια της
Τουρκοκρατίας στο νησί, χριστιανικές πηγές προσπαθούν να υποβαθμίσουν ή και
να αντικρούσουν αυτή την πολύ σημαντική λειτουργία του χώρου»1. Το ισλαμικό
αυτό μνημείο, που παραπέμπει στην οθωμανική παρουσία στο νησί, είναι
πόλος έλξης των χριστιανών και αγαπημένος χώρος για σχολικές εκδρομές·
η επιλογή του, λοιπόν, δεν είναι τυχαία, ενώ οι ερμηνείες που επιδέχεται
υπαγορεύονται από προσωπικές αναμνήσεις που δεν έχουν να κάνουν με
οποιαδήποτε ιστορική προσέγγιση. Οι πολλαπλές προτεινόμενες εικόνες του
Χαλά Σουλτάν Τεκέ προβάλλονται πάνω σε τέσσερα τεράστια βιβλία –
στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται μόνο δύο – τα οποία βλέποντάς τα
ο θεατής θα μπορούσε να σκεφτεί ότι αντιπροσωπεύουν τα τέσσερα σημεία
του ορίζοντα, οριοθετώντας ένα νοητό ιερό τετράγωνο. Η κάθε σελίδα του
βιβλίου, που γυρίζει αυτόματα αναπαράγοντας τον ήχο της κίνησης, είναι η
έκφραση των διαδοχικών εκδοχών ενός μύθου, μια πολυεπίπεδη ανάγνωση
ενός μνημείου με έντονες θρησκευτικές επισημάνσεις. «Οι οθόνες, τα βιβλία
ηγεμονικών ιστοριών και από τις δύο πλευρές της κυπριακής διαμάχης,
ζωντανεύουν με εικόνες από τις προσωπικές αναμνήσεις με τις οποίες
επεμβαίνει ο κάθε καλλιτέχνης ξεχωριστά για να επανερμηνεύσει τις ιστορίες
και να δημιουργήσει έναν χώρο που επιτρέπει να αναδυθούν εναλλακτικές
αφηγήσεις»2. Η καλλιτέχνις, και σε προγενέστερα έργα της, με μια ανάλογη
δυναμική, διασταυρώνει και αναμιγνύει διαφορετικά επίπεδα και ιστορίες,
θέλοντας να τονίσει τις παράλληλες πορείες μύθου και πραγματικότητας στο
σταυροδρόμι του χριστιανισμού και του ισλαμισμού, των οποίων επιστρωμένα
ίχνη βρίσκουμε σε πολλά ιστορικά μνημεία. Το αποτέλεσμα είναι
ένα εικονογραφημένο ποιητικό παραμύθι.
Άποψη εγκατάστασης
Ίδρυμα ARTos, Λευκωσία
(γεν. 1968), Λευκωσία
Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
1. Γαβριήλ Κουρέας, Roaming Images: The Persistence of the Image, Roaming Images:
Διασταυρώσεις του ελληνικού και αραβικού πολιτισμού μέσα από το βλέμμα σύγχρονων
καλλιτεχνών, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη 2012, σελ. 51.
2. Ibid.
P. 22-23
Klitsa Antoniou
Σ. 22-23
Κλίτσα Αντωνίου
P. 24-25
Nikos Charalambidis
Hollow Airport Museum
Working platform
2009-2012
The daedal work of Nikos Charalambidis reflects the meanders and the
complexity of the socio-political conditions to which he alludes. Each
one of his works is inextricably linked with a chain of previous artistic
proposals which he continuously develops by adding new parameters with
a characteristic “bulimia”. Charalambidis builds up a continuous dialogue
between world history and the history of Cyprus, on the one hand, and
between his personal history and the history of art in general, on the
other, activating, in his own way, the idea of Utopia, as was sought by the
pioneering movements of the early 20th century. The project, which has
been pivotal in his activities for a long time now, has to do with the airport
of Nicosia, which is located in the so-called “Dead Zone” under the command
of the UN forces. The exploitation of H.A.M (Hollow Airport Museum) as a
School of Fine Arts reflects the spirit of the ancient Greek museum, which
was not just a place of gathering works of art. It is an alternative space
of creation, which serves as a springboard for multiple actions and where
artists and intellectuals from the international art scene are invited to
participate. The artist is unfolding a “happening” in consecutive acts: in the
beginning, with “Carnival Pause” in the Sao Paolo Biennial (2006), where he
transformed the barrels of the Green Line in Nicosia into “drums” for the
carnival, recreating the magic of the ancient mysteries, like the Eleusinian
Mysteries, but at the same time with pertinent references to the concepts of
political oppression and, by extension, of occupation and separation.
(b. 1967), Limassol
He lives and works in Athens
His “happening” continued with the “Ledra Barricade” at the Georges
Pompidou Centre (2008), where the artist attempted another kind of
“reconstruction”: he set up once again the Ledra Street check-point, which
was dismantled in order to clear the passage connecting the two parts of the
city that had remained closed for more than forty years, and transformed
it into a Social Gym Workshop, as the artist is convinced that art is first and
foremost a happening with social implications.
H.A.M encapsulates the concepts of movement and “nomadism” and
functions as a raft, which sometimes transports a loom that metaphorically
“weaves” major works of modernism and, at other times, it becomes a kind
of refuge, stressing in this way the fluidity, the uncertainty and the migration,
but, at the same time, the opening through art of a new perspective for
approaching socio-political problems.
Σ. 24-25
Νίκος Χαραλαμπίδης
Hollow Airport Museum
Πλατφόρμα εργασίας
2009-2012
Το πολυδαίδαλο έργο του Νίκου Χαραλαμπίδη αντανακλά τους μαιάνδρους
και την πολυπλοκότητα των κοινωνικo-πολιτικών συνθηκών στις οποίες
αναφέρεται. Το κάθε έργο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με μια αλυσίδα
προηγούμενων προτάσεων τις οποίες αναπτύσσει συνεχώς προσθέτοντας
με «βουλιμία» νέες παράμετρους. O Χαραλαμπίδης αναπτύσσει ένα διαρκή
διάλογο αφενός ανάμεσα στην παγκόσμια ιστορία και την ιστορία της Κύπρου,
αφετέρου ανάμεσα στην προσωπική του ιστορία και την ιστορία της τέχνης
γενικότερα, ενεργοποιώντας με τον δικό του τρόπο την ιδέα της ουτοπίας, έτσι
όπως την αναζήτησαν τα πρωτοποριακά κινήματα στις αρχές του 20ού αιώνα.
Το πρότζεκτ που βρίσκεται στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων του εδώ και
πολύ καιρό αφορά στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, το οποίο βρίσκεται στη
λεγόμενη «Νεκρή Ζώνη» υπό τη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών. Η αξιοποίηση
του H.A.M (Hollow Airport Museum) ως Σχολής Καλών Τεχνών αντανακλά
το πνεύμα του αρχαίου ελληνικού μουσείου, που δεν ήταν ένας απλός
χώρος συγκέντρωσης έργων τέχνης. Πρόκειται για έναν εναλλακτικό χώρο
δημιουργίας, που λειτουργεί ως εφαλτήριο για πολλαπλές δράσεις και όπου
καλούνται ήδη να συμμετάσχουν καλλιτέχνες και διανοούμενοι από τη διεθνή
καλλιτεχνική σκηνή. Ο καλλιτέχνης ξετυλίγει ένα «δρώμενο» σε διαδοχικές
πράξεις: Κατ’ αρχάς με το «Carnival Pause» στη Μπιενάλε του Σάο Πάολο
(2006), όπου μετατρέπει τα βαρέλια της διαχωριστικής Πράσινης Γραμμής
στη Λευκωσία σε «τύμπανα» για το καρναβάλι, δημιουργώντας τη μαγεία των
αρχαίων μυστηρίων, όπως τα Ελευσίνια για παράδειγμα, αλλά και παράλληλα
με εύστοχες αναφορές στις έννοιες της πολιτικής καταπίεσης και κατ’ επέκταση
της κατοχής και της διαίρεσης.
(γεν. 1967), Λεμεσό
Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
Η πορεία του συνεχίζεται με τη «Ledra Barricade» στο Κέντρο Ζωρζ
Πομπιντού (2008), στο οποίο ο καλλιτέχνης επιχειρεί μια άλλου είδους
«αναδόμηση»: ξαναστήνει το φυλάκιο της οδού Λήδρας, το οποίο
κατεδαφίστηκε για να ανοίξει το πέρασμα που παρέμεινε κλειστό για
περισσότερα από σαράντα χρόνια, και το μεταμορφώνει σε Social Gym
Workshop, με την πεποίθηση ότι η τέχνη είναι πρώτα απ’ όλα δρώμενο
με κοινωνικές προεκτάσεις.
Το H.A.M ενσαρκώνει τις έννοιες της μετακίνησης και του «νομαδισμού»
και λειτουργεί ως σχεδία που άλλοτε μεταφέρει έναν αργαλειό που «πλέκει»
μεταφορικά σημαντικά έργα του μοντερνισμού και άλλοτε γίνεται ένα είδος
καταφυγίου, θέλοντας έτσι να τονίσει τη ρευστότητα, την αβεβαιότητα και τη
μετανάστευση, αλλά ταυτόχρονα και το άνοιγμα μέσω της τέχνης μιας νέας
προοπτικής προσέγγισης των κοινωνικο-πολιτικών προβλημάτων.
P. 26-27
Nikos Charalambidis
Σ. 26-27
Νίκος Χαραλαμπίδης
P. 28-29
Savvas Christodoulides
01
Stain, 2010
Cyprus map, ink
85x116 cm
Private Collection
Nicosia, Cyprus
Understanding art not only as a creative productive process but mainly
as an ongoing anthropological research of the world and the things that
surround us, Savvas Christodoulides recycles readymade objects, adapting
them to new environments and registering them in a cycle of a new story.
The dominant feature of his work is the power of combining incongruous
realities and the creation, with minimal intervention, of a new being having
the same mechanisms and, often, with a strong dramatic character. With his
work “Stain”, the artist throws, as if in anger and in a state of high emotional
tension, a great amount of ink onto an old naval map of Cyprus, alluding in
this way to the wounds of the Cypriot landscape as it is today, in contrast
to the absolute serenity evoked by this old map. Being a powerful image of
a threat, this black stain transforms the map into a battlefield and a soulsearching confession. “The Blushing Virgin II” functions on another level;
it consists of a readymade bust, a replica, which is placed on an iron trellis
placed upside-down. This readymade object, which we often encounter in
Cypriot gardens, covered with climbing jasmine, functions metonymically as
a carrier of memory through fragrance, which usually also accompanies the
religious tradition of the icons that give off an aroma or ooze with myrrh. In
the case of Madonna’s head, the artist reverses Byzantine iconography. From
an object of worship, Madonna becomes an observer, a subject that turns
her look away from the object of her gaze. If, in other works, the hand comes
from the same person, here Madonna is helped by a strange robust hand,
which comes, as the artist says, “like a deus ex machina” to protect her from
an alleged reality that hurts and can hide untold or even gruesome things.
The gesture focuses on the duality of the movement, which sways between
disgust and protection. Beyond any reference to the local tradition itself,
to the worship and the relation with the divine, as well as to the place of
Madonna in Byzantine traditional iconography, even to the Cypriot sociopolitical reality, Christodoulides with this momentous work deals with the
concept of the viewer and the viewing of the artwork itself. The passive
posture of Madonna is replaced by an active movement, as a metaphor of
the creative process itself and the active communication between the viewer
and the work of art.
02
The Blushing Virgin II, 2009
Iron, marble
230x120x120 cm
Collection of
Nicos Chr. Pattichis
(b. 1961), Paphos
He lives and works in Nicosia
Σ. 28-29
Σάββας Χριστοδουλίδης
01
Λεκές, 2010
Χάρτης της Κύπρου,
μελάνι
85x116 εκ.
Ιδιωτική συλλογή
Λευκωσία, Κύπρος
Αντιλαμβανόμενος την τέχνη όχι μόνο ως μια δημιουργική παραγωγική
διαδικασία αλλά, κυρίως, ως μια συνεχή ανθρωπολογική έρευνα για τον
κόσμο και τα πράγματα που μας περιβάλλουν, ο Σάββας Χριστοδουλίδης
ανακυκλώνει έτοιμα αντικείμενα, προσαρμόζοντάς τα σε νέα περιβάλλοντα
και εγγράφοντάς τα στον κύκλο μιας καινούργιας ιστορίας. Κυρίαρχο
χαρακτηριστικό της δουλειάς του είναι η δύναμη του συνδυασμού ετερόκλιτων
πραγματικοτήτων και η δημιουργία, με ελάχιστες δικές του παρεμβάσεις,
μιας νέας οντότητας με ίδιους μηχανισμούς και, συχνά, με έντονο δραματικό
χαρακτήρα. Με το έργο «Λεκές» ο καλλιτέχνης ρίχνει, σαν σε κίνηση θυμού και
μεγάλης ψυχικής έντασης, μια μεγάλη ποσότητα μελανιού πάνω σ’ ένα παλιό
ναυτικό χάρτη της Κύπρου, υπαινισσόμενος με τη βίαιη αυτή κίνηση τις πληγές
του τοπίου του νησιού, όπως είναι σήμερα, σε αντίθεση με την απόλυτη ηρεμία
που απέπνεε αυτός ο παλιός χάρτης. Έντονη εικόνα μιας απειλής, η μαύρη
κηλίδα μετατρέπει τον χάρτη σε πεδίο μάχης και κατάθεση ψυχής.
Σ’ ένα άλλο επίπεδο κινείται το έργο «Ντροπαλή Μαντόνα II», που αποτελείται
από ένα ήδη έτοιμο κεφάλι αγάλματος, αντίγραφο, που τοποθετείται σε μια
αναποδογυρισμένη ανθοστήλη. Το έτοιμο αυτό αντικείμενο, που συναντούμε
συχνά στους κυπριακούς κήπους να αναρριχάται πάνω του συνήθως το
γιασεμί, λειτουργεί μετωνυμικά ως φορέας της μνήμης μέσω του αρώματος,
το οποίο χαρακτηριστικά συνοδεύει και τη θρησκευτική παράδοση των
εικόνων που ευωδιάζουν ή στάζουν μύρο. Με το κεφάλι της Μαντόνας
ο καλλιτέχνης αντιστρέφει εδώ την βυζαντινή εικονογραφία. Από αντικείμενο
λατρείας η Μαντόνα γίνεται η ίδια παρατηρήτρια, υποκείμενο, που αποστρέφει
τη ματιά της από το αντικείμενο του βλέμματός της. Αν σε άλλα έργα το χέρι
αποκόπτεται από το ίδιο πρόσωπο, εδώ η Μαντόνα βοηθιέται από ένα ξένο
στιβαρό χέρι, που έρχεται, λέει ο καλλιτέχνης, «ως από μηχανής θεός», να την
προστατέψει από μιαν υποτιθέμενη πραγματικότητα που πληγώνει και μπορεί
να κρύβει πράγματα ανείπωτα ακόμη και φρικιαστικά. Η χειρονομία εδρεύει
στη δυικότητα της κίνησης που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην απέχθεια
και την προστατευτική τάση. Πέρα από αναφορά στην ίδια την παράδοση
του τόπου, τη λατρεία και τη σχέση με το θείο, καθώς και τη θέση της
εικονογραφίας της Μαντόνας σε όλη τη βυζαντινή παράδοση μέχρι σήμερα,
ακόμη και της κυπριακής πολιτικο-κοινωνικής πραγματικότητας,
ο Χριστοδουλίδης διαπραγματεύεται με το πολυσήμαντο αυτό έργο την έννοια
του θεατή και της ίδιας της θέασης του έργου τέχνης. Η παθητική στάση της
Μαντόνας αντικαθίσταται από μια ενεργητική κίνηση, ως μεταφορά της ίδιας
της δημιουργικής διαδικασίας και της ενεργούς επικοινωνίας του θεατή
με το έργο τέχνης.
02
Ντροπαλή Μαντόνα ΙI, 2009
Σίδερο, μάρμαρο
230x120x120 εκ.
Συλλογή Νίκου Χρ. Παττίχη
(γεν. 1961), Πάφος
Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
P. 30-31
01
Savvas Christodoulides
Σ. 30-31
Σάββας Χριστοδουλίδης
02
P. 32-33
Yioula Hadjigeorgiou
01
Bypass, 2012
Video, 10 minutes
Courtesy of the artist
Using simple technical means and the most natural materials, Yioula
Hadjigeorgiou is able to transform the tangible, everyday reality into a
poetic action. With references to history, she tightly bonds the personal
with the universal in a continuous motion of memory and self-knowledge. In
her recent works, she symbolically uses ash as her raw material. Being the
result of deconstruction and destruction, linked with mourning and death,
ash becomes both a structural material for making bricks and a purification
powder – like in an ancient tragedy. In her latest work in progress “Bypass”,
ash is used in a thick layer in an installation on a table, where it is moved
with a simple, invisible “magical mechanism”, creating an amazing poetic
and at the same time a mourning result. The ash, which suddenly comes
to life with motion, creates imaginary, utopian mappings of a dreamlike
landscape and is linked with such concepts as rebirth and the recycling of
death into life. The short video which records part of this continuous circular
movement of the ash – a material that the viewer does not readily recognise
– creates an unprecedented depiction of reality. The artist replaces the
concepts of separation and borders with the open structure of the moving
ash, an alternative image to the impasse of mourning. The continuous
change of this visual landscape functions figuratively as a reconstruction of
the ego identity, which is absolutely necessary and not just on a personal
level. Hadjigeorgiou points out that “if people do not want to be buried
in a mausoleum, they need to know how to get rid of their habits, to tread
on them in order to renew themselves.”1
02
Knife in water
2006-2007
Video in a loop
Courtesy of the artist
(b. 1968), Paphos
She lives and works in Athens
The poetics of the transformation and the continuous movement of the
ash come in stark contrast with the poetics of the absurd, which are to be
found in the heart of the video “Knife in water”. With a repetitive movement,
the artist cuts, slices the water – a metaphor of history and the wounded
memory of Cyprus – thus strengthening the sense of absence and mourning,
of the desperate fruitless attempt in the middle of the void.
Σ. 32-33
Γιούλα Χατζηγεωργίου
01
Bypass, 2012
Βίντεο, 10 λεπτά
Eυγενική παραχώρηση
της καλλιτέχνιδας
Με απλά τεχνικά μέσα και με τα πιο φυσικά υλικά η Γιούλα Χατζηγεωργίου έχει
την ικανότητα να μετατρέπει την απτή, καθημερινή πραγματικότητα σε ποιητική
πράξη. Με αναφορές στην ιστορία δένει άρρηκτα το προσωπικό με το καθολικό
σε μια συνεχή κίνηση μνήμης και αυτογνωσίας. Στα τελευταία έργα της
χρησιμοποιεί συμβολικά ως πρώτη ύλη τη στάχτη. Αποτέλεσμα αποδόμησης
και καταστροφής, συνδεμένη με το πένθος και τον θάνατο, η στάχτη γίνεται
δομικό υλικό κατασκευής τούβλων αλλά και σκόνη εξαγνισμού από τα πάθη –
σαν σε αρχαία τραγωδία. Στο πρόσφατο work in progress «Bypass», η στάχτη
χρησιμοποιείται σε χοντρή στρώση σε εγκατάσταση πάνω σ’ ένα τραπέζι, όπου
μετακινείται μ’ έναν απλό, αθέατο και «μαγικό μηχανισμό», δημιουργώντας
ένα εκπληκτικό ποιητικό αλλά και πένθιμων τόνων αποτέλεσμα. Η στάχτη,
που ξαφνικά ζωντανεύει με την κίνηση, δημιουργεί φανταστικές, ουτοπικές
χαρτογραφήσεις ενός ονειρικού τοπίου και συνδέεται με έννοιες όπως της
αναγέννησης και της ανακύκλωσης του θανάτου σε ζωή. Το σύντομο βίντεο
που εγγράφει μέρος αυτής της συνεχούς κυκλικής κίνησης της στάχτης –
υλικό που δεν αναγνωρίζει αμέσως ο θεατής – δημιουργεί μια πρωτόγνωρη
αποτύπωση της πραγματικότητας. Τις έννοιες του διαχωρισμού και των
συνόρων η καλλιτέχνις αντικαθιστά με την ανοιχτή δομή της μετακινούμενης
στάχτης, εναλλακτική εικόνα στο αδιέξοδο του πένθους. Η συνεχής αλλαγή
του εικαστικού αυτού τοπίου λειτουργεί και μεταφορικά ως αναδόμηση της
ταυτότητας του εγώ, απόλυτα αναγκαίας και όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο.
Η Χατζηγεωργίου επισημαίνει ότι «Ένας λαός αν δεν θέλει να θαφτεί μέσα στο
μαυσωλείο του, πρέπει να ξέρει να αποσπάται από τις συνήθειές του, να τις
καταπατά για να ανανεωθεί».1
02
Mαχαίρι στο νερό
2006-2007
Επαναλαμβανόμενο βίντεο
Eυγενική παραχώρηση
της καλλιτέχνιδας
(γεν. 1968), Πάφος
Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
Η ποιητική της μεταμόρφωσης και της διαρκούς κίνησης της στάχτης έρχεται
σε αντίθεση με την ποιητική του παράλογου που βρίσκεται στο επίκεντρο του
βίντεο «Μαχαίρι στο νερό». Με μια επαναλαμβανόμενη κίνηση η καλλιτέχνις
κόβει, κατατεμαχίζει το νερό – μεταφορά της ιστορίας και της πληγωμένης
μνήμης της Κύπρου – ενδυναμώνοντας την αίσθηση της απουσίας και του
πένθους, της απελπισμένης άκαρπης προσπάθειας στο μέσο του κενού.
1. Thoughts of the artist in a discussion with Andri Michael [April 2012].
1. Σκέψεις της καλλιτέχνιδας σε συζήτηση με την Άντρη Μιχαήλ [Απρίλιος 2012].
P. 34-35
Yioula Hadjigeorgiou
Σ. 34-35
01
02
Γιούλα Χατζηγεωργίου
P. 36-37
Mustafa Hulusi
The Dancers, 2009
Single channel video,
1 minute 48 seconds
© Mustafa Hulusi
Courtesy of Max Wigram
Gallery, London
Mustafa Hulusi’s dancers, in costumes reminiscent of Oriental ones, dance
in a fantasy blooming prairie – a composition which blends in perfect
harmony an otherworldly spring Mediterranean landscape with specific
cultural features. In his known works, where professional artists reproduce
on canvas, using vivid colours and with a photo-realistic execution, the
photographs he has shot, the artist often chooses fruits or flowers of the
Cypriot land. Asked why he chooses these as the topic of his art work,
the artist replies that “it’s about finding something that the Cypriots can
connect with, these fruits are the produce of the land, and can have different
meanings.”1 Using characteristic motifs of the place, surpassing any national
identity, Hulusi emphasizes what unites rather than what divides, thus
transcending any dividing lines. The blue cloudless sky, the sheer purity
of his dreamlike colours “seem as if they have no intention of ever dying”.2
In the accompanying video, the dancers in the idyllic prairie seem to be
in paradise, where time has stopped. By playing with the innocence of the
idyllic image – which could easily slide towards the propaganda pictures to
which he critically refers – the artist gives the impression that, beyond any
particular socio-political conditions, his images float in the territory between
estrangement and enchantment.3 The viewer is mentally transported to a
paradise world, where movement and music are essential parts of a poetical
artistic experience. The simplicity of the motifs – sky, flowers, dancers,
costumes – competes with the beauty of nature and the beauty of art, so
that in the end the indissoluble bond of the artificial with the natural beauty
is brought to the surface, while the viewer is invited to enjoy the aesthetic
outcome of this osmosis. However, one should not overlook the fact that
these idyllic pictures hide memories of the colonial rule, insinuations to
areas of past conflicts, past tensions that have subsided.
(b. 1971), London
He lives and works in London
1. “Mustafa Hulusi to represent the Republic of Cyprus”, Toplum Postasi (www.tolumpostasi.net),
15 June 2007, http://www.mustafahulusi.com/press/7/toplum.pdf.
2. From the press release for Moustafa Hulusi’s exhibition at Patrick Painter Inc. Gallery,
Santa Monica, Los Angeles, USA (2-23 May 2009). See http://patrickpainter.com/artists/Hulusi_
Mustafa/index.html.
3. http://www.cyprusinvenice.org/2007/pdf/VENICE_BIENNALE_2007.pdf.
Σ. 36-37
Μουσταφά Χουλούσι
Οι Χορεύτριες, 2009
Single channel video,
1 λεπτό 48 δεύτερα
© Mustafa Hulusi
Ευγενική παραχώρηση
Max Wigram Gallery, Λονδίνο
Οι χορεύτριες του Μουσταφά Χουλούσι, με στολές που θυμίζουν ανατολίτικες
φορεσιές, βρίσκονται να χορεύουν μέσα σ’ έναν φανταστικό ανθισμένο
κυπριακό κάμπο – σύνθεση που δένει αρμονικά ένα απόκοσμο ανοιξιάτικο
μεσογειακό τοπίο με σαφή πολιτισμικά του στοιχεία. Στα γνωστά έργα,
όπου επαγγελματίες ζωγράφοι αναπαράγουν σε πίνακες εκρηκτικούς από
χρώμα και φωτο-ρεαλιστικής εκτέλεσης τις φωτογραφίες που βγάζει ο
ίδιος ο καλλιτέχνης, επιλέγει συχνά φρούτα ή λουλούδια της κυπριακής
γης. Απαντώντας στην ερώτηση γιατί τα επιλέγει ως θέμα των έργων του,
ο καλλιτέχνης απαντά ότι «ήθελε να βρει κάτι με το οποίο οι Κύπριοι να
συνδέονται στενά· τα φρούτα είναι προϊόντα της γης τους και μπορούν να έχουν
ποικίλες ερμηνείες»1. Χρησιμοποιώντας χαρακτηριστικά μοτίβα του τόπου,
πέρα από οποιαδήποτε εθνική ταυτότητα, ο Χουλούσι υπογραμμίζει κυρίως
αυτό που ενώνει παρά αυτό που χωρίζει, υπερβαίνοντας έτσι τις διαχωριστικές
γραμμές. Ο γαλανός ουρανός χωρίς σύννεφα, η απόλυτη καθαρότητα των
ονειρικών χρωμάτων του «μοιάζουν σαν να μην έχουν πρόθεση να πεθάνουν»2.
Στο βίντεο οι χορεύτριες μέσα στον ειδυλλιακό κάμπο φαίνονται να βρίσκονται
σε μια παραδεισιακή στιγμή, όπου ο ημερολογιακός χρόνος έχει σταματήσει.
Παίζοντας μ’ αυτή την αθωότητα της ειδυλλιακής εικόνας, – που εύκολα θα
μπορούσε να ολισθήσει προς τις εικόνες προπαγάνδας στις οποίες αναφέρεται
με κριτικό βλέμμα – ο καλλιτέχνης δίνει την εντύπωση ότι, πέρα από
οποιεσδήποτε συγκεκριμένες κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες, οι εικόνες του
μετεωρούνται ανάμεσα στην ανοικείωση και τη γοητεία.3 Ο θεατής μεταφέρεται
νοητικά σ’ έναν παραδεισένιο κόσμο, όπου χρώμα κίνηση και μουσική
αποτελούν ουσιαστικά στοιχεία ποιητικής καλλιτεχνικής εμπειρίας. Μέσα
στην απλότητα των μοτίβων – ουρανός, λουλούδια, χορεύτριες, φορεσιές –
συναγωνίζεται το ωραίο της φύσης με το ωραίο της τέχνης, για να αναδειχθεί
στο τέλος η άρρηκτη σύνδεση της τεχνητής με τη φυσική ομορφιά, ενώ ο
θεατής καλείται να απολαύσει το αισθητικό αποτέλεσμα αυτής της όσμωσης.
Ωστόσο, δεν διαφεύγει από την προσοχή μας ότι αυτές οι ειδυλλιακές εικόνες
υποκρύπτουν μνήμες της αποικιοκρατίας, υπαινιγμούς σε πεδία παλαιότερων
συγκρούσεων, κατασταλαγμένες σήμερα εντάσεις του παρελθόντος.
(γεν. 1971), Λονδίνο
Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο
1. «Ο Μουσταφά Χουλούσι θα εκπροσωπήσει την Κυπριακή Δημοκρατία», Toplum Postasi
(www.tolumpostasi.net), 15 Ιουνίου 2007, http://www.mustafahulusi.com/press/7/toplum.pdf.
2. Οι αναφορές στο Δελτίο Τύπου για την έκθεση του Μουσταφά Χουλούσι στην γκαλερί Patrick
Painter Inc., Santa Monica, Λος Άντζελες, Ηνωμένες Πολιτείες (2-23 Μαΐου 2009).
Βλ. http://patrickpainter.com/artists/Hulusi_Mustafa/index.html.
3. http://www.cyprusinvenice.org/2007/pdf/VENICE_BIENNALE_2007.pdf.
P. 38-39
Mustafa Hulusi
Σ. 38-39
Μουσταφά Χουλούσι
P. 40-41
Νikos Kouroussis
The Protagonists, 2007
Digital printing on carpet
Courtesy of the artist
An artist with a long-lasting presence on the art scene of Cyprus, Nikos
Kouroussis has traversed with his work many time periods of the island’s
history, having strong personal memories, especially since he fought the
British colonialists as a young man. History often acquires legendary
dimensions and becomes the excuse for indirect comments on current
affairs. In “The Protagonists”, however, the artist uses the strict sense of
the word: the work consists of a set of photos, which show those who have
played a leading role in the political history of the island. The printing
of the photographs has a direct relation to the concepts of archive and
memory, treasured by the people of every nation. In this particular artwork,
the colour printing, with its pop character, of the photo negatives on a
carpet, on which the viewers actually walk, demystifies both history and
contemporary artwork. The ideal position for a viewer to understand
history is to have it under his feet, giving in this way a primary position to
the present. The analogy between the artwork and the red carpets used
for welcoming dignitaries or the flying carpets featured in various myths
lends it the special character of the trivial outdated sanctuary. The carpet
has already travelled to the countries that have played a decisive role in
the history of Cyprus – namely Greece, Turkey, England and the USA – and
continues its route as a mobile handbook of history, in which the events have
been concentrated on the faces of the protagonists.
(b. 1937), Mitsero
He lives and works in Nicosia
Σ. 40-41
Νίκος Κουρούσιης
Οι Πρωταγωνιστές, 2007
Ψηφιακή εκτύπωση σε χαλί
Eυγενική παραχώρηση
του καλλιτέχνη
Καλλιτέχνης με μακροχρόνια πορεία στην καλλιτεχνική σκηνή της Κύπρου,
ο Νίκος Κουρούσιης έχει διασχίσει με το έργο του πολλές περιόδους της
ιστορίας του νησιού, έχοντας έντονες βιωματικές μνήμες, αφού μάλιστα
ως νέος πολέμησε τους Άγγλους αποικιοκράτες. Η ιστορία παίρνει συχνά
μυθολογικές προεκτάσεις και γίνεται αφορμή για έμμεσα σχόλια της
επικαιρότητας. Στους «Πρωταγωνιστές», ωστόσο, ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί
την απόλυτη κυριολεξία: το έργο αποτελείται από ένα σύνολο φωτογραφιών,
οι οποίες απεικονίζουν όλους εκείνους που έχουν παίξει πρωταγωνιστικό
ρόλο στην πολιτική ιστορία του νησιού. Το αποτύπωμα των φωτογραφιών
έχει άμεση σχέση με την έννοια του αρχείου και της μνήμης που διαφυλάττει
κάθε λαός. Εδώ, η έγχρωμη, με ποπ χαρακτήρα εκτύπωση του αρνητικού των
φωτογραφιών, σε χαλί που το πατάει ο θεατής, απομυθοποιεί τόσο την ιστορία
όσο και το σύγχρονο έργο τέχνης. Η ιδανικότερη θέση για να αντιληφθεί τελικά
ο θεατής την ιστορία είναι να την πατήσει κάτω από τα πόδια του, δίνοντας
στο παρόν πρωταρχική θέση. Η αναλογία του έργου με τα χαλιά υποδοχής
των επισήμων ή με το ιπτάμενο χαλί των μύθων τού προσδίδει τον ιδιάζοντα
χαρακτήρα του τετριμμένου, του ξεπεσμένου ιερού. Το χαλί έχει ήδη ταξιδέψει
στις χώρες που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην ιστορία της Κύπρου – όπως
η Ελλάδα, η Τουρκία, η Αγγλία και η Αμερική – και συνεχίζει την πορεία του ως
ένα μετακινούμενο εγχειρίδιο ιστορίας, όπου τα γεγονότα έχουν συμπτυχθεί
στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών.
(γεν. 1937), Μιτσερό
Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
P. 42-43
Νikos Kouroussis
Σ. 42-43
Νίκος Κουρούσιης
P. 44-45
Phanos Kyriacou
Public Νote, 2012
Neon sign, 120x10 cm
Courtesy of the artist
(not illustrated)
The artist skilfully plays with the multiple semantic levels of reality and the
way in which they are perceived by different people in different situations.
“I love Cyprus and Cyprus loves me”1 – which can be seen as an advertising
slogan – is actually a trap, a combination which encompasses both this
overused phrase – synonymous with the tourism promotion of a place –
and the famous 1974 performance “I love America and America loves me”
by artist Joseph Beuys. This ironic phrase – Beuys’ reaction to America’s
foreign policy, as a result of which he had arrived at the gallery in an
ambulance without having to set foot on American soil – is appropriated by
Kyriacou so that he can make a composite slogan, a criticism both against
the advertising consumption of the image of a place and the notion of
“rewarding” feelings. This neon light sign, discreetly placed on a wall, shows
with great detachment the stereotypes to which the Cypriot society gives
in. By introducing some form of lightness and at the same time a discontent
to the ambiguity of the message and the reciprocation of love, the artist
introduces with this slogan an intrusive weed-like element, which upsets the
familiar stereotype. The mapping is no longer related to the geographical
space of Cyprus, but it has to do with the spatial-temporal elements of a
society that quite often is consumed in slogans – sometimes void ones –
in stereotypical reactions and actions. Therefore, apart from the almost
celebratory light-hearted slogan, the artist introduces the imperceptibly
unfamiliar. Phanos Kyriacou introduces elements that make reality lean
slightly to the opposite direction, by creating both conceptual and verbal
traps and by bringing the inconsistencies of the Cypriot space to the surface.
With a critical and dispassionate look, the artist reveals the techniques of
advertising, and chooses for his work the white colour and the perfectly antiadvertising colourless neon light.
(b. 1977), Nicosia
He lives and works in Nicosia
and Berlin
1. Phanos Kyriacou’s “I love Cyprus and Cyprus loves me” is a continuation of a proposal made
by the artist in Paris, in 2008, during the Paris/Chypre events, curated by Andri Michael, in the
framework of the European Cultural Season during the French Presidency of the Council of the
European Union.
Σ. 44-45
Φάνος Κυριάκου
Public Νote, 2012
Επιγραφή νέον, 120x10 εκ.
Eυγενική παραχώρηση
του καλλιτέχνη
(δεν απεικονίζεται)
Ο καλλιτέχνης παίζει επιδέξια με τα πολλαπλά νοηματικά επίπεδα
της πραγματικότητας και του τρόπου με τον οποίο εκλαμβάνονται από
διαφορετικούς ανθρώπους σε διαφορετικές καταστάσεις. To «I love Cyprus
and Cyprus loves me»1 – που μπορεί να εκληφθεί και ως διαφημιστικό
σλόγκαν – είναι στην πραγματικότητα μια παγίδα, ένας συγκερασμός που
συμπυκνώνει τόσο την πολυχρησιμοποιημένη πια φράση – συνώνυμη με την
τουριστική προβολή ενός τόπου – όσο και την περίφημη περφόρμανς του
καλλιτέχνη Joseph Beuys «I like America and America likes me» (1974).
Την ειρωνική αυτή φράση – αντίδραση του Beuys απέναντι στην εξωτερική
πολιτική της Αμερικής, εξαιτίας της οποίας είχε φτάσει με ασθενοφόρο
στην γκαλερί για να μην πατήσει το πόδι του στο αμερικανικό έδαφος –
οικειοποιείται ο Κυριάκου για να φτιάξει ένα σύνθετο σλόγκαν, κριτική τόσο
απέναντι στη διαφημιστική κατανάλωση της εικόνας ενός τόπου, όσο και στην
έννοια της «ανταμοιβής» στα συναισθήματα. Η επιγραφή αυτή με neon light,
τοποθετημένη διακριτικά σε τοίχο, αποτυπώνει με αρκετή αποστασιοποίηση
τα στερεότυπα στα οποία ενδίδει συχνά η κυπριακή κοινωνία. Εισάγοντας
με το σλόγκαν την ελαφρότητα αλλά και ταυτόχρονα μια κάποια δυσφορία
σ’ αυτή την αμφισημία του μηνύματος και της ανταπόδοσης της αγάπης,
ο καλλιτέχνης εισάγει ένα ζιζάνιο στοιχείο, που διαταράσσει το γνωστό
στερεότυπο. Η χαρτογράφηση δεν αφορά πλέον τον γεωγραφικό χώρο της
Κύπρου αλλά τον χωρο-χρόνο μιας κοινωνίας που πολλές φορές αναλώνεται
σε συνθήματα – μερικές φορές κενά – σε στερεότυπες αντιδράσεις και πράξεις.
Πέρα, λοιπόν, από το σχεδόν γιορταστικό ανάλαφρο σλόγκαν ο καλλιτέχνης
εισάγει το ανεπαίσθητα ανοίκειο. Ο Φάνος Κυριάκου εισάγει στοιχεία που
κάνουν την πραγματικότητα να γέρνει ανεπαίσθητα προς την ακριβώς αντίθετη
κατεύθυνση, δημιουργώντας παγίδες τόσο νοηματικές όσο και λεκτικές και
ανασύροντας τις αντιφατικότητες του κυπριακού χώρου. Με κριτική και
ψύχραιμη ματιά ο καλλιτέχνης αποκαλύπτει τις τεχνικές της διαφημιστικής
προβολής και επιλέγει για το έργο του το λευκό και εντελώς αντι-διαφημιστικό
άχρωμο neon light.
(γεν. 1977), Λευκωσία
Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
και Βερολίνο
1. Το «I love Cyprus and Cyprus loves me» του Φάνου Κυριάκου αποτελεί συνέχεια μιας πρότασης
που πραγματοποίησε ο καλλιτέχνης στο Παρίσι το 2008, κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων
Paris/Chypre, σε επιμέλεια της Άντρης Μιχαήλ, στο πλαίσιο της Saison culturelle européenne
κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
P. 46-47
Phanos Kyriacou
Σ. 46-47
Φάνος Κυριάκου
P. 48-49
Lia Lapithi
01
Grade IV, 2007
Video, 3 minutes
Courtesy of the artist
The photographic journey on the banks of the Pedieos River, which crosses
both the free and the occupied part of Cyprus, is a unique mapping of
the Cypriot landscape, a metaphor of the political problem of the island.
By adopting a neutral way of taking the photos – namely photographing
always from the right side of the river facing the bank across, at a distance
of every 2.5 km – the artist is actually carrying out a happening, activating
both memory and emotions, which are carefully hidden under the cool and
neutral depiction of the image. The picture of an idyllic location is followed
by that of a forgotten and desolate place, with animal carcasses and signs
of an ecological disaster. The blank photograph with the “No Photography”
sign is there to remind us that we are in a high-risk zone, a fact that is also
underlined in the last photo with the vestigial but still menacing barbed wire
fence, which separates the river in two.
02
Recipe for marinated
crushed olives, 2006
Video, 3 minutes
Courtesy of the artist
03
Journey I - 82.5Km, 2006
Installation of 33
photographs
78x78 cm each
Courtesy of the artist
(b. 1963), Nicosia
She lives and works in Nicosia
The Cyprus problem is also dealt with in Lapithi’s video entitled “Grade IV”,
where a child copies in his exercise book, as if it has been punished, the
same sentence “I will love my neighbour”. The exercise book, with a picture
on its cover from some occupied part of Cyprus and the sign “I do not forget”
as a leitmotif, underlines the moral obligation of memory and brings to
surface the conflicting feelings towards the “others”, for whom we “have to”
nurture friendly feelings. The political problem, however, continues to exist
and the artist expresses it in a very refined way and as an allegory through
the traditional recipe of making marinated crushed olives, which need a
special treatment in order to lose their bitterness. The video1 finishes with
the words: “Ironic paradox: Cyprus split in 1974. Salt has removed bitterness,
has been marinating since.” The newspaper, on which the recipe is carried
out, is full of political comments on the Cyprus issue – apt allusions to the
political situation of the island. For example, we can read, among others:
“The European Parliament has obliterated the Cyprus problem” or “We are not
as similar as we thought”. Thus, documenting the events acquires a special
directness and a strong political dimension.
1. This video is also in the collection of Georges Pompidou Centre in Paris, France (Nouveaux
Médias MNAM-CCI).
Σ. 48-49
Λία Λαπίθη
01
Δ’ Τάξη, 2007
Βίντεο, 3 λεπτά
Eυγενική παραχώρηση
της καλλιτέχνιδας
Το φωτογραφικό οδοιπορικό στις όχθες του ποταμού Πεδιαίου, που διασχίζει
τόσο την ελεύθερη όσο και την κατεχόμενη πλευρά της Κύπρου, αποτελεί
μια ιδιαίτερη χαρτογράφηση του κυπριακού τοπίου, μεταφορά του πολιτικού
προβλήματος του νησιού. H καλλιτέχνις, υιοθετώντας έναν ουδέτερο τρόπο
λήψης των φωτογραφιών – φωτογραφίζοντας πάντοτε από τη δεξιά μεριά του
ποταμού και βλέποντας προς την απέναντι όχθη, σε απόσταση κάθε 2.5 χλμ. –
εκτελεί ένα δρώμενο που ενεργοποιεί τη μνήμη και τα συναισθήματα,
τα οποία επιμελώς καλύπτονται κάτω από την ψυχρή και ουδέτερη
αποτύπωση. H εικόνα ενός ειδυλλιακού τοπίου διαδέχεται εκείνη ενός
ξεχασμένου και ερημικού χώρου, με κουφάρια ζώων και ίχνη οικολογικής
καταστροφής. Η κενή φωτογραφία με την απαγόρευση φωτογράφησης
έρχεται να θυμίσει ότι βρισκόμαστε σε ζώνη υψηλού κινδύνου, στοιχείο που
υπογραμμίζεται και στην τελευταία φωτογραφία με το υποτυπώδες πλην όμως
απειλητικό, διαχωριστικό συρματόπλεγμα, το οποίο χωρίζει κατά μήκος στα
δύο το ποτάμι.
02
Συνταγή για ελιές
τσακιστές, 2006
Βίντεο, 3 λεπτά
Ευγενική παραχώρηση
της καλλιτέχνιδας
03
Journey I - 82.5Km, 2006
Εγκατάσταση 33
φωτογραφιών
78x78 εκ. η κάθε μία
Eυγενική παραχώρηση
της καλλιτέχνιδας
(γεν. 1963), Λευκωσία
Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
Το κυπριακό πρόβλημα πραγματεύεται επίσης η Λαπίθη με το βίντεο
«Grade IV», όπου ένα παιδί αντιγράφει στο τετράδιό του, σαν σε τιμωρία,
τη φράση «Θα αγαπώ το γείτονά μου». Το τετράδιο με εικόνα στο εξώφυλλο
από την κατεχόμενη Κύπρο και την επιγραφή «Δεν ξεχνώ» ως λάιτ-μοτιφ
υπογραμμίζει την ηθική υποχρέωση της μνήμης και φέρνει στην επιφάνεια
τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα απέναντι στους «άλλους», για τους
οποίους «πρέπει» να τρέφουμε φιλικά συναισθήματα. Το πολιτικό πρόβλημα
όμως συνεχίζει να υπάρχει και η καλλιτέχνις με πολύ εκλεπτυσμένο τρόπο
το εκφράζει αλληγορικά μέσω της παραδοσιακής συνταγής των τσακιστών
ελιών, που χρειάζονται ειδική επεξεργασία για να απαλλαγούν από την
πικράδα τους. Το βίντεο1 τελειώνει με τα λόγια: «Παράδοξη Ειρωνεία: Η
Κύπρος κόπηκε στα δύο το 1974. Το αλάτι αφαίρεσε την πικράδα, και από
τότε συνεχίζει να μαρινάρεται». Η εφημερίδα, πάνω στην οποία εκτελείται η
συνταγή, βρίθει επίσης πολιτικών σχολίων σχετικά με το κυπριακό πρόβλημα
– εύστοχοι υπαινιγμοί στην πολιτική κατάσταση του νησιού. Διαβάζουμε για
παράδειγμα: «Η Ευρωβουλή εξαφάνισε το κυπριακό», «Δεν είμαστε τόσο όμοιοι
όσο νομίζαμε» και άλλα. Η καταγραφή ντοκουμέντων αποκτά έτσι ιδιαίτερη
αμεσότητα και έντονη πολιτική διάσταση.
1. Το βίντεο αυτό υπάρχει και στη συλλογή του Κέντρου Ζωρζ Πομπιντού στο Παρίσι της Γαλλίας
(Nouveaux Médias MNAM-CCI).
P. 50-51
01
Lia Lapithi
Σ. 50-51
02
Λία Λαπίθη
P. 52-53
03
Lia Lapithi
Σ. 52-53
Λία Λαπίθη
P. 54-55
Maria Loizidou
GPS/memoscapes, 2012
Ιnstallation
234x239x590 cm
Courtesy of the artist
Maria Loizidou’s proposal, which takes place in parallel and with
corresponding adaptations in Cyprus in an exhibition entitled “Terra
Mediterranea - In Crisis”,1 develops in a container – that which transported
the artworks to the exhibition space of BOZAR. According to the artist
herself: “It is a touring proposal in a period of austerity hosted, on sufferance,
in the particular place.”2 In the centre of the proposal “Memoscapes” – a
sequel of “Asphyxiascapes” and “Transcapes” in the framework of a more
general project entitled “Global Positioning System” – one finds the concepts
of personal and collective memory. By choosing the container, which
transported the works by sea and which has been turned into a makeshift
workshop, the artist places special emphasis on the concepts of nomadism
and the movement of both people and ideas in this ever changing world.
The installation proposes the workshop, which using the container as a
shell comes to offset, in a clinical way, the delicate screen of “paper bricks”,
a metaphor of the delicate point between oblivion and memory, which
one can only push a little in order for a “hidden reality” to be revealed.
Loizidou, therefore, chooses here to deal with and redefine, with purely
mental processes, the concept of the landscape, inviting the viewer to do
something similar: to reconstruct a landscape, geographical and mental,
without resorting to any other means apart from memory. She thus goes
back to the layers of history, creating imaginary landscapes from her inner
world. The design of the landscape and its depiction from memory is a
psychological and mental process of diving into the world of the past, from
which a completely truly soul-searching confession emerges. “The journey
to access buried areas, forgotten faces and ancient relations aims to that
favourable moment when the sense of things reveals a new landscape,”3 says
the artist. The extracts we hear, from the treatise Libro dell’arte by Cennino
Cennini (1370-1440), in which the painter introduces various methods and
techniques to artists, “metaphorically provide us with the knowledge we need,
freeing us from technical worries, so that we can devote ourselves to purely
sentimental and creative concerns.”4
(b. 1958), Limassol
She lives and works in Nicosia
1. At The Nicosia Municipal Arts Centre, curated by Yiannis Toumazis, 4 July 2012.
2, 3, 4. Thoughts of the artist in a discussion with Andri Michael [May 2012].
Σ. 54-55
Μαρία Λοϊζίδου
GPS/memoscapes, 2012
Eγκατάσταση
234x239x590 εκ.
Eυγενική παραχώρηση
της καλλιτέχνιδας
Η πρόταση της Μαρίας Λοϊζίδου, που πραγματοποιείται παράλληλα και με
ανάλογες προσαρμογές και στην έκθεση «Terra Mediterranea - In Crisis»1
στην Κύπρο, αναπτύσσεται σ’ ένα κοντέινερ – εκείνο που μετέφερε τα έργα
στον εκθεσιακό χώρο του BOZAR. Σύμφωνα με τα λόγια της ίδιας της
καλλιτέχνιδας: «Πρόκειται για μια κατ’ οικονομία κατοίκηση μιας περιοδεύουσας
πρότασης σε χρόνια λιτότητας».2 Στο επίκεντρο της πρότασης Memoscapes
– συνέχεια της σειράς Asphyxiascapes και Transcapes στο πλαίσιο του
γενικότερου πρότζεκτ Global Positionning System – βρίσκονται οι έννοιες της
προσωπικής και συλλογικής μνήμης. Με την επιλογή του κοντέινερ, το οποίο
μετέφερε τα έργα μέσω θαλάσσης και που μεταμορφώνεται σε αυτοσχέδιο
εργαστήριο, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις έννοιες του νομαδισμού και της
μετακίνησης τόσο των ανθρώπων όσο και των ιδεών, σ’ έναν συνεχώς
μεταβαλλόμενο κόσμο. Η όλη εγκατάσταση προτείνει το εργαστήριο, που με
κέλυφος το κοντέινερ έρχεται να αντισταθμίσει, στον κλινικό του χαρακτήρα,
το εύθραυστο παραπέτασμα από «χάρτινα τούβλα», μεταφορά εκείνου του
λεπτού σημείου ανάμεσα στη λήθη και τη μνήμη, το οποίο αρκεί να σπρώξει
λίγο κανείς για να του αποκαλυφθεί μια «κρυμμένη πραγματικότητα». Η
Λοϊζίδου επιλέγει, λοιπόν, εδώ να διαπραγματευτεί και να επανερμηνεύσει με
καθαρά νοητικές διεργασίες την έννοια του τοπίου, προσκαλώντας τον θεατή
να πράξει κάτι ανάλογο: να αναπλάσει ένα τοπίο, γεωγραφικό και ψυχικό,
χωρίς να ανατρέξει σε άλλα μέσα εκτός από τη μνήμη. Ανατρέχει έτσι στις
επιστρώσεις της ιστορίας δημιουργώντας φανταστικά ψυχικά τοπία. Το σχέδιο
τοπίου και η από μνήμης αναπαράστασή του είναι μια ψυχική και διανοητική
διεργασία καταβύθισης στον κόσμο του παρελθόντος, απ’ όπου ανασύρεται
μια εντελώς προσωπική κατάθεση ψυχής. «Η διαδρομή πρόσβασης σε θαμμένες
περιοχές, ξεχασμένα πρόσωπα και αρχαίες σχέσεις αποβλέπει στην ευνοϊκή
αυτή στιγμή που η αίσθηση των πραγμάτων μάς αποκαλύπτει ένα νέο τοπίο»3
σημειώνει η καλλιτέχνις. Tα αποσπάσματα που ακούμε από την πραγματεία
Libro dell’arte του Cennino Cennini (1370-1440), με συνταγές τεχνικής προς
τους ζωγράφους, «μας εξασφαλίζουν μεταφορικά τις γνώσεις που χρειαζόμαστε,
απελευθερώνοντάς μας από τις αγωνίες της τεχνικής, για να αφοσιωθούμε στις
καθαρά συναισθηματικές και δημιουργικές μας ανησυχίες».4
(γεν. 1958), Λεμεσός
Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
1. Στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, σε επιμέλεια του Γιάννη Τουμαζή, 4 Ιουλίου 2012.
2, 3, 4. Σκέψεις της καλλιτέχνιδας σε συζήτηση με την Άντρη Μιχαήλ [Μάιος 2012].
P. 56-57
Maria Loizidou
Σ. 56-57
Μαρία Λοϊζίδου
P. 58-59
Panayiotis Michael
01
Remember Me, 2005
Street sign
420x168 cm
Edition of 2; 2/2
Collection of
Nicos Chr. Pattichis
The mapping of space in all its dimensions, on a personal, socio-political and
geographical level, characterises the dynamics of the work of Panayiotis
Michael. During the performance an “Ode to Joy”, he sews with Sisyphean
patience the borders of the countries of Europe to the point where he almost
tears the map. “Is the idea of a United Europe real or is it a hastily sewn paper
atlas?”1 This map stitched together encapsulates the idea of borders as an
element of protection as well as confinement, as a cause of both stability
and conflicts, which still disrupt the modern geopolitical space.
02
Geography Test, 1999
Mixed media
Courtesy of the artist
03
Ode to Joy, 1999
Video, 9 minutes
Courtesy of the artist
(b. 1966), Nicosia
He lives and works in Nicosia
With his work entitled “Remember Me”, in the form of a street sign, the artist
records – in the three languages which are in use in Cyprus – the questions
on stereotypes, which here are on a more personal level. Of course, with
the occupation line still in place, the use of one language or another carries
a strong political weight, which is synonymous with nationalist sentiments.
This sign, both as a direction of orientation and a way out, becomes much
more easily understood if combined with the “I do not forget” slogan, which
has become a symbol of resistance to oblivion as far as the places which
are still under Turkish occupation are concerned. The slogan, worded on a
completely personal level, assumes proportions that in a way stir up the
whole society. The artist transforms the abstract and impersonal “I do not
forget” slogan, which concerns only the past, into an issue of the future. The
directness of the message, its position in the geographical area of the city,
with the fragile insecurity of the Utopian direction, stir up the mandated
codes creating a new perspective, which could be that of art and personal
creation. The artwork now leaves the limited and confining space of the
gallery or the museum and becomes a symbol of a unique road-poetic traffic.
1. Text by Yiannis Toumazis from the catalogue of the exhibition Crossings: Α Contemporary View,
Τhe Nicosia Municipal Arts Centre, 23 March - 20 May 2007, p. 70.
Σ. 58-59
Παναγιώτης Μιχαήλ
01
Remember Me, 2005
Σήμανση δρόμου
420x168 εκ.
Έκδοση σε 2; 2/2
Συλλογή Νίκου Χρ. Παττίχη
Η χαρτογράφηση του χώρου σε όλες του τις διαστάσεις, σε προσωπικό,
κοινωνικο-πολιτικό και γεωγραφικό επίπεδο, χαρακτηρίζει τη δυναμική του
έργου του Παναγιώτη Μιχαήλ. Κατά τη διάρκεια της περφόρμανς «Ωδή στη
Χαρά» ράβει με σισύφεια υπομονή τα σύνορα των χωρών της Ευρώπης
μέχρι το σχίσιμο σχεδόν του χάρτη. «Είναι τελικά πραγματική η ιδέα της
Ενωμένης Ευρώπης ή πρόκειται για ένα βιαστικά ραμμένο χάρτινο άτλαντα;»1
Ο συρραμμένος αυτός χάρτης συμπυκνώνει την ιδέα των συνόρων ως
στοιχείου προστασίας αλλά και εγκλεισμού, ως αιτίας σταθερότητας αλλά και
συγκρούσεων που αναστατώνουν ακόμη τον σύγχρονο γεωπολιτικό χώρο.
02
Διαγώνισμα Γεωγραφίας, 1999
Mεικτά υλικά
Eυγενική παραχώρηση
του καλλιτέχνη
03
Ωδή στη Χαρά, 1999
Bίντεο, 9 λεπτά
Eυγενική παραχώρηση
του καλλιτέχνη
(γεν. 1966), Λευκωσία
Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
Με το έργο «Remember Me», σε μορφή πινακίδας, ο καλλιτέχνης καταγράφει
– στις τρεις γλώσσες σε χρήση στην Κύπρο – τα ερωτήματα γύρω από τα
στερεότυπα που εδώ μεταφέρονται σε πιο προσωπικό επίπεδο. Βέβαια, με την
υπάρχουσα διαχωριστική κατοχική γραμμή η χρησιμοποίηση της μιας ή της
άλλης γλώσσας έχει έντονο πολιτικό περιεχόμενο συνώνυμο με εθνικιστικά
συναισθήματα. Η επιγραφή αυτή, ως κατεύθυνση προσανατολισμού αλλά
και ως διέξοδος, γίνεται πιο εύκολα αντιληπτή αν συνδυαστεί με το σλόγκαν
«Δεν ξεχνώ», το οποίο έγινε σύμβολο της αντίστασης στη λήθη όσον αφορά τα
μέρη που παραμένουν ακόμη υπό τουρκική κατοχή. Το σύνθημα, διατυπωμένο
σε εντελώς προσωπικό επίπεδο, παίρνει διαστάσεις που απευθύνονται
προτρεπτικά προς το κοινωνικό σύνολο. Ο καλλιτέχνης αντιστρέφει το
αφηρημένο και απρόσωπο «Δεν ξεχνώ», που αφορά μόνο το παρελθόν, για
να το κάνει υπόθεση του μέλλοντος. Η αμεσότητα του μηνύματος, η θέση
του στον γεωγραφικό χώρο της πόλης, με την εύθραυστη αβεβαιότητα
της ουτοπικής κατεύθυνσης, «ταρακουνά» τους επιβεβλημένους κώδικες
δημιουργώντας μια νέα προοπτική που θα μπορούσε να είναι αυτή της τέχνης
και της προσωπικής δημιουργίας. Το έργο αφήνει πια τον περιορισμένο και
περιοριστικό χώρο της γκαλερί ή του μουσείου και γίνεται σύμβολο μιας
ιδιαίτερης οδικής ποιητικής κυκλοφορίας.
1. Κείμενο του Γιάννη Τουμαζή από τον κατάλογο της έκθεσης Crossings: Α Contemporary View,
Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, 23 Μαρτίου - 20 Μαΐου 2007, σελ. 70.
P. 60-61
Panayiotis Michael
Σ. 60-61
Παναγιώτης Μιχαήλ
02
01
03
P. 62-63
Andreas Savva
Α&Ω, 2011
Installation in situ
Ropes, objects
(not illustrated)
Memory and history, both personal and collective, play a pivotal role in the
work of Andreas Savva. All kinds of divisions on a social and political level, as
a result of conflicts and wars, as well as every type of social discrimination,
weave a cobweb in which people and objects are trapped. With references to
the history of art – and especially to the famous installation Miles of String
by Marcel Duchamp, exhibited in New York in 1942 – the artist mixes various
objects in an in situ hanging installation – here featuring mainly chairs –
metonymically identical to people, boxing the personal in the universal
and the familiar in the strange.
Installation view
Pulchri Studio
The Hague, 2011
(b. 1970), Kyrenia
He lives and works in Nicosia
Often inspired by the immigrants, the refugees and the homeless who roam
around carrying their bundles and their makeshift lodgings, Andreas Savva
makes use of and redefines used everyday objects, which are laden with
history. That is why he finds at the venue of each exhibition what will become
part of his installation, thus always taking into account the parameters of
the specific venue and its correlations with other geographical and social
horizons. The division meets its semantically opposite, a steady bond. In
both cases, it is the feeling of asphyxiation caused by various limitations. The
freezing of time and the motionlessness of the objects are also in the centre
of his work, which menacingly or protectively hangs over the viewer’s head,
forming in this way an intermediary space to which he has no access. The
delicate equilibrium of the installation, which functions both as a pause
in time and as an activation of memory, negates the divisions,
creating alternative routes from confinement.
Σ. 62-63
Αντρέας Σάββα
Α&Ω, 2011
Εγκατάσταση στο χώρο
Σχοινιά, αντικείμενα
(δεν απεικονίζεται)
Μνήμη και ιστορία, τόσο προσωπική όσο και συλλογική, βρίσκονται στο κέντρο
του έργου του Αντρέα Σάββα. Οι κάθε είδους διαχωρισμοί σε κοινωνικό και
πολιτικό επίπεδο, ως αποτέλεσμα συγκρούσεων και πολέμων αλλά και κάθε
είδους κοινωνικών διακρίσεων, πλέκουν έναν ιστό αράχνης μέσα στον οποίο
εγκλωβίζονται άνθρωποι και αντικείμενα. Με αναφορές στην ιστορία της
τέχνης – και ιδιαίτερα τη φημισμένη πια εγκατάσταση του Marcel Duchamp
«Miles of String» στη Νέα Υόρκη το 1942 – ο καλλιτέχνης αναμιγνύει σε μια
in situ αιωρούμενη εγκατάσταση διάφορα αντικείμενα – εδώ κυρίως καρέκλες
– μετωνυμικά ταυτόσημα των ανθρώπων, εγκιβωτίζοντας έτσι το ατομικό στο
παγκόσμιο και το οικείο στο ξένο.
Άποψη εγκατάστασης
Pulchri Studio
Χάγη, 2011
(γεν. 1970), Κερύνεια
Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
Συχνά παίρνοντας αφορμή από τους μετανάστες, τους πρόσφυγες και
τους άστεγους που περιφέρονται με τους μπόγους τους και τα αυτοσχέδια
καταλύματά τους, ο Αντρέας Σάββα αξιοποιεί και επανασηματοδοτεί
μεταχειρισμένα και φορτισμένα με ιστορία καθημερινά αντικείμενα. Γι’ αυτό
και κάθε φορά βρίσκει στον χώρο της κάθε έκθεσης ό,τι θα αποτελέσει μέρος
της εγκατάστασής του, λαμβάνοντας έτσι υπόψη πάντοτε τις παραμέτρους του
συγκεκριμένου χώρου και τις αντιστοιχίες του με άλλους γεωγραφικούς και
κοινωνικούς ορίζοντες. Ο διαχωρισμός συναντά και το σημασιολογικά αντίθετό
του, τον σταθερό δεσμό. Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για την αίσθηση
ασφυξίας που προκαλούν οι ποικίλοι περιορισμοί. Το σταμάτημα του χρόνου
και η ακινησία των πραγμάτων βρίσκονται επίσης στο επίκεντρο του έργου, το
οποίο απειλητικά ή προστατευτικά αιωρείται πάνω από το κεφάλι του θεατή
δημιουργώντας έναν ενδιάμεσο χώρο στον οποίο αυτός δεν μπορεί να έχει
πρόσβαση. Η εύθραυστη ισορροπία της εγκατάστασης, που λειτουργεί ως
σταμάτημα του χρόνου αλλά και ως ενεργοποίηση της μνήμης, καταργεί τους
διαχωρισμούς, δημιουργώντας εναλλακτικές διεξόδους από την παγίδα του
εγκλωβισμού.
P. 64-65
Andreas Savva
Σ. 64-65
Αντρέας Σάββα
P. 66-67
Socratis Socratous
01
The Gate, 2011
Painted metal, bronze
90x95x150 cm
© Socratis Socratous
Courtesy of Omikron Gallery,
Nicosia
Through myth and a general poetic dimension, the work of Socratis
Socratous touches on delicate social issues, avoiding any direct political
comment or political activism. In the Venice Biennial, the artist, by taking
advantage of his innermost fears, made use of the rumours that eggs
of poisonous snakes started to hatch on the island and developed a
photographic journey in ecologically destroyed Cypriot landscapes. Here,
he deals with the issues of political asylum and the “forced unforced” as he
himself calls it. The artworks “I Recognise You” and “The Gate”, created as
absolutely structured metallic architectural sculptures, deal with the cruelty
and the “coldness” of borders.
02
Unsuccessful Experiments
2011
Aluminum, metal, bronze,
fabricbronze bullet cases
155x135x135 cm
© Socratis Socratous
Courtesy of Omikron Gallery,
Nicosia
03
I Recognise You, 2011
Metal, steel
345x107x550 cm
© Socratis Socratous
Courtesy of Omikron Gallery,
Nicosia
04
Untitled IV, from the series
Architectural Strategy, 2011
c-print, 54.5x54.5 cm
Edition of 3 +1AP; 3/3
© Socratis Socratous
Courtesy of Omikron Gallery,
Nicosia
(b. 1971), Paphos
He lives and works in Athens
“Unsuccessful Experiments”, which the artist presents in the form of still life,
combining the minimalism of structure and the shapelessness of the ruined
objects that are transformed into sculptures, functions as a palimpsest of
memory, as a metaphor of history itself. “Socratous puts this question to his
audience through a series of sculptures, ‘photo sculptures’ and installations
referencing a thin borderline, which lets us choose between the violated or the
inviolable side of the world. In Socratous’ case the ‘uprooted’ – metal stairs,
pieces of frames, scattered building materials, abstracted iron fittings – cease
to be merely parts of the photographic documentation’s subject matter
and they transform anew into sculptural compositions which explore the
relationship between ‘self-destruction’ and humanity.” 1
In “Untitled IV”, from the series “Architectural Strategy”, the artist captures
with his camera images of the spectacular fall of pieces of ruined metallic
objects that fall from a height of twenty metres. The random nature of
the fall and the apparent deconstruction of the components serve as a
metaphor on modern world on a socio-political and an artistic level. The
creation of new visual realities – during the short time needed to take the
photo – is the antidote to the strict “architecture” of political dominance and
the entrapment of the individual in the modern world. If Socratous’ direct
references apply mainly to the Greek space, where he lives, and the Cypriot
one, where he was born, his subject matter transcends the local in order to
touch on universal questions, like freedom, occupation, migration, political
asylum and the destruction of the environment.
1. Text from the exhibition’s catalogue: “Violated Inviolable” by Marina Fokides, Inviolable Refuge,
solo exhibition at Omikron Gallery, Nicosia, Cyprus.
Σ. 66-67
Σωκράτης Σωκράτους
01
The Gate, 2011
Βαμμένο μέταλλο, μπρούντζος
90x95x150 εκ.
© Σωκράτης Σωκράτους
Ευγενική παραχώρηση
Omikron Gallery, Λευκωσία
Το έργο του Σωκράτη Σωκράτους, μέσω του μύθου και μιας γενικότερης
ποιητικής διάστασης, προσεγγίζει ευαίσθητα κοινωνικά θέματα, αποφεύγοντας
το άμεσα πολιτικό σχόλιο ή τον πολιτικό ακτιβισμό. Στη Μπιενάλε Βενετίας
ο καλλιτέχνης, εκμεταλλευόμενος ενδόμυχους φόβους, είχε αξιοποιήσει
τις φήμες για εκκόλαψη δηλητηριωδών φιδιών και είχε αναπτύξει ένα
φωτογραφικό οδοιπορικό σε κατεστραμμένα από οικολογική πλευρά τοπία
της Κύπρου. Εδώ διαπραγματεύεται θέματα του πολιτικού ασύλου και του
«βεβιασμένου αβίαστου», όπως το ονομάζει ο ίδιος. Τα έργα «I Recognise You»
και «The Gate», σε μια απόλυτα δομημένη μεταλλική αρχιτεκτονική γλυπτική
διαπραγματεύονται τη σκληρότητα και τη ψυχρότητα των συνόρων.
02
Ατυχή Πειράματα, 2011
Aλουμίνιο, μέταλλο, ύφασμα,
μπρούντζινοι κάλυκες
155x135x135 εκ.
© Σωκράτης Σωκράτους
Ευγενική παραχώρηση
Omikron Gallery, Λευκωσία
03
I Recognise You, 2011
Μέταλλο, ατσάλι,
345x107x550 εκ.
© Σωκράτης Σωκράτους
Ευγενική παραχώρηση
Omikron Gallery, Λευκωσία
04
Άτιτλο IV, από τη σειρά
Αρχιτεκτονική Στρατηγική, 2011
c-print, 54.5x54.5 εκ.
Έκδοση σε 3 +1AP; 3/3
© Σωκράτης Σωκράτους
Ευγενική παραχώρηση
Omikron Gallery, Λευκωσία
(γεν. 1971), Πάφος
Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
Το έργο «Ατυχή Πειράματα», με τη μορφή νεκρής φύσης που συνδυάζει τον
μινιμαλισμό της δομής και το άμορφο των συντριμμιών που έγιναν γλυπτά
και παγιοποιήθηκαν, λειτουργεί ως παλίμψηστο της μνήμης, ως μεταφορά
της ίδιας της ιστορίας. «Με αυτό το ερώτημα μας φέρνει αντιμέτωπους ο
Σωκράτους, μέσα από μια σειρά γλυπτών, “γλυπτικών φωτογραφιών” και
εγκαταστάσεων που αναφέρονται στην λεπτή γραμμή ενός ορίου, αφήνοντάς μας
όμως να διαλέξουμε από ποιά μεριά κάθε φορά αντικρίζουμε τον κόσμο. Από την
“παραβιασμένη” ή “απαράβατη” πλευρά; Οι ξεριζωμένες μεταλλικές σκάλες, τα
κομμάτια από κουφώματα, τα σκόρπια δομικά υλικά, τα αποκομμένα σιδερένια
εξαρτήματα παύουν να είναι, στην προκείμενη περίπτωση, άπλα μέρος του
θεματικού υλικού φωτογραφικής καταγραφής και μετουσιώνονται εκ νέου σε
γλυπτικές συνθέσεις που σχολιάζουν την σχέση της “αυτοκαταστροφής” – τελικά
– με το ανθρωπινό είδος».1
Στο «Άτιτλο IV», από τη σειρά «Αρχιτεκτονική Στρατηγική», ο καλλιτέχνης
φωτογραφίζει τη θεαματική πτώση συντριμμιών μεταλλικών αντικειμένων
που πέφτουν από ύψος είκοσι μέτρων. Το τυχαίο της πτώσης και η ξεκάθαρη
αποδόμηση των επιμέρους στοιχείων λειτουργούν ως μεταφορά πάνω στον
σύγχρονο κόσμο σε επίπεδο τόσο κοινωνικο-πολιτικό όσο και καλλιτεχνικό.
Η δημιουργία νέων εικαστικών πραγματικοτήτων – κατά τη σύντομη διάρκεια
της λήψης της φωτογραφίας – αποτελεί το αντίδοτο στην ψυχρή αρχιτεκτονική
της πολιτικής κυριαρχίας και του εγκλωβισμού του ατόμου στον σύγχρονο
κόσμο. Αν οι άμεσες αναφορές του Σωκράτους αφορούν κυρίως στον ελληνικό
χώρο όπου ζει και στον κυπριακό όπου γεννήθηκε, η θεματική του ξεπερνά το
επιμέρους τοπικό για να αγγίξει πανανθρώπινα ερωτήματα, όπως είναι
η ελευθερία η κατοχή, η μετανάστευση, το πολιτικό άσυλο και
η καταστροφή του περιβάλλοντος.
1. Κείμενο από τον κατάλογο της έκθεσης: «Βεβηλωμένο Απαράβατο» της Μαρίνας Φωκίδη,
Απαράβατο Άσυλο, ατομική έκθεση στην Omikron Gallery, Λευκωσία, Κύπρος.
P. 68-69
Socratis Socratous
Σ. 68-69
Σωκράτης Σωκράτους
01
02
P. 70-71
03
Socratis Socratous
Σ. 70-71
04
Σωκράτης Σωκράτους
P. 72-73
Biographies
Klitsa Antoniou
She studied at the Wimbledon School of Art and the St.
Martin’s School of Art and Design in London. After obtaining
a Fulbright scholarship, she attended postgraduate
programmes at the Pratt Institute and New York University.
In 2004 she co-founded Artrageous Art Group in Cyprus.
Since 2008 she is a PhD candidate at Cyprus University of
Technology.
Since 1993 she has presented her work in many solo and
group exhibitions in Cyprus and abroad among which
[2012] International Exhibition Sculpture and ObjectT XLII’,
Bratislava / Nature, Human Being and Sound, Geumgang
Nature Art Biennale, South Korea / Tempus Arti Triennial
Exhibition, Landen, Belgium / Arrivals-Departures,
Installation at Larnaca International Airport [2011] The
Location of Culture, Pulchri Studio, Hague / OCC one
(Original Certified Copy one), Tint Gallery, Thessaloniki /
Roaming Images-The Persistence of the Image, Macedonian
Museum of Contemporary Art, 3rd Thessaloniki Biennale
of Contemporary Art, Thessaloniki / Rolling Snowball/2’,
Wonderland Lotte Square, Quanzhou, China [2010]
Exterritory Project, Cypriot participation curated by Klitsa
Antoniou / Beijing Biennale 2010, China / The Little Land
Fish, Antrepo, Turkey /Breaking Walls-Building Networks,
Macedonian Museum of Contemporary Art, Thessaloniki
[2009] Personal-Political, Thessaloniki Biennale / Tempus
Arti Triennial Exhibition, Brussels / Project Lauch, Exhibit
Gallery, London [2008] OPEN 2008, Venice /Umedalen
Skulptur, Sandström Andersson Gallery, Sweden [2007]
Atlandis is Lost, Indira Gandi Center, New Delhi / Memory,
Centre Wallon d’Art Contemporain, Liege / I linguaggi del
Mediterraneo, Associazione Culturale En Plein Air, Torino /
International Biennial of Cuenca, Equador. She was awarded
several prizes, awards and scholarships.
Nikos Charalambidis
He studied at the Αcademia di Belle Arti, Florence, at
the School of Fine Arts, Athens and at the University of
Florence. He has received the following awards 2007
Association of Greek Art Critics Award 1997 2nd Prize for
public sculpture, Cyprus Fire Service 1993 1st Prize, Yiannis
Spyropoulos Award.
Σ. 72-73
Since 1980 he has done many solo and group exhibitions
in Greece and elsewhere, among which [2010] Βlack Little
Curly Hair, Kappatos Gallery, Athens [2008] The Ledra
Βarricade, Centre Georges Pompidou, Paris [2006] Living
Τogether, 27th Sao Paolo Biennale 2006 Nochellia-The CIA
Project, The Turner Contemporary, London / Give(a)way,
EV+A 2006, Biennale of Ireland, Limerick [2005] Quarter
Centro Produzione Arte, Florence / Going Public, Centre of
Contemporary Art, Athens [2004] The Egnatia Project, La
Circuit Lausanne Gallery, Lausanne / Outlook, Athens /
The Giants of Europe, The Hague / 2nd Tel Aviv Biennale /
ARCO, Madrid / Channel 0, Netherlands Media Art, The
Netherlands / Institute Montevideo, Amsterdam [2003] La
Casa Curva, Palazzo Querini Stampalia, 51st Venice Biennale
[2002] Social Gym-the Rumbling Museum, Michael Oess
Gallery, Frankfurt [2001] Tirana Biennale [1998] Made in
Hong-Kong, Centre of Contemporary Art Andaluz, Junta de
Andalucia, Seville [1997] The Colony, La Granja, Santa Cruz
de Tenerife, Tenerife / Fondazione Levi, Palazzo Giustinian
Lolin, 49th Venice Biennale /Greek Realities, Kunsthallen
Brandts Klaedefabrik, Odense / Global vision: New Art from
the ’90s, DESTE Foundation, Athens.
Savvas Christodoulides
He studied in Toulouse at the School of Fine Arts (19811986), and in Paris at the National School of Fine Arts
(1986-1987) and the National School of Decorative Arts
(1989-1990). In 2000 he began his doctoral dissertation in
the School of Arts and Letters at the University of Provence,
completing it in 2006.
Since 1986 he has presented his work in many solo and
group exhibitions in Cyprus and abroad, among which
[2012] Utopia, Evagoras Lanitis Centre, Limassol [2011]
The Location of Culture, Pulchri Studio, The Hague / Pause/
Play, The Art Foundation TAF, Athens / Ντέρτι Humanism,
Faggionato Fine Arts, London [2010] Elementary Devices,
Omikron Gallery, Nicosia / Taster Choice, Stephen
Friedman Gallery, London / Away and Boil your Head,
Puglisi Cosentino Foundation, Palazzio Valle, Catania /
Museum of Contemporary Art, Palazzo Riso, Palermo
[2009] Tsatsis Projects, Art Forum, Thessaloniki / Heaven,
2nd Athens Biennale [2008] AD Gallery, Athens / Where do
we Go from Here?, Nicosia Municipal Arts Centre / Tsatsis
Βιογραφικά
Kλίτσα Aντωνίου
Σπούδασε στο Wimbledon School of Art της Αγγλίας και
στο St. Martin’s School of Art and Design στο Λονδίνο.
Παρακολούθησε, επίσης, μεταπτυχιακά προγράμματα στο
Pratt Institute και New York University με υποτροφία του
Fulbright. Το 2004 συνίδρυσε το Artrageous Art Group
στην Κύπρο. Από το 2008 διεξάγει διδακτορική έρευνα στο
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Aπό το 1993 μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιήσει πολλές
ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Kύπρο και στο εξωτερικό,
μεταξύ των οποίων [2012] Διεθνής Έκθεση Γλυπτικής και
ObjectT XLII’, Βρατισλάβα / Φύση-Άνθρωπος και ήχος,
Μπιενάλε Geumgang Nature Art, Νότιος Κορέα / Τριενάλε
Tempus Arti, Λάνδεν, Βρυξέλλες / Arrivals-Departures,
Εγκατάσταση στο Αεροδρόμιο Λάρνακας [2011] The Location
of Culture, Pulchri Studio, Χάγη / OCC one (Original Certified
Copy one), Γκαλερί Tint, Thessaloniki / Roaming Images-The
Persistence of the Image, MMΣT, 3η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης
/ Rolling Snowball/2’, Wonderland Lotte Square, Γκουαντζού,
Κίνα [2010] Exterritory Project, επιμέλεια Kυπριακής
συμμετοχής /Μπιενάλε Πεκίνοu 2010, Κίνα / The Little Land
Fish, Antrepo, Τουρκία / Breaking Walls-Building Networks,
MMΣT, Θεσσαλονίκη [2009] Προσωπικό-Πολιτικό, Μπιενάλε
Θεσσαλονίκης / Τριενάλε Tempus Arti, Βρυξέλλες / Project
Lauch, Γκαλερί Exhibit, Λονδίνο [2008] OPEN 2008, Βενετία
/ Umedalen Skulptur, Γκαλερί Sandström Andersson,
Σουηδία [2007] Atlandis is Lost, Indira Gandi Center, Νέο
Δελχί / Μνήμη, Kέντρο Wallon d’ Art Contemporain, Λιέγη /
I linguaggi del Mediterraneo, Associazione Culturale En Plein
Air, Τορίνο / International Biennial of Cuenca, Eκουατόρ. Έχει
λάβει πολλά βραβεία, διακρίσεις και υποτροφίες.
Νίκος Κουρούσιης
Σπούδασε στο St. Martin’s College of Art και στο Hornsey
College of Art, Λονδίνο. Το 1988 έλαβε υποτροφία
Φούλπραιτ για έρευνα με θέμα τη Γραμμή στη Δημιουργία.
Από το 1967 έχει πραγματοποιήσει διάφορες ατομικές και
ομαδικές εκθέσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό, μεταξύ των
οποίων [2009] Οι Πρωταγωνιστές, Νέα Υόρκη [2006] REART, Caledonian University, Γλασκώβη [2005] Αρπαγή της
Ευρώπης, Casa Elizarde, Βαρκελώνη και Αθήνα by Art, Αθήνα
[2004] Αρπαγή της Ευρώπης, Οpenasia, Βενετία [2003] Ιερά
Πορνεία, Μεσογειακό Μουσείο, Στοκχόλμη [2001] Αναδρομική
Έκθεση, Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα, Αθήνα (σε συνεργασία με
το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου και Υπουργείο
Πολιτισμού Ελλάδας) [1990] Μπιενάλε Βενετίας [1988]
Μεταμόρφωση, Ινστιτούτο Pratt, Νέα Υόρκη [1984] Μπιενάλε
Αλεξάνδρειας [1982] Φιλοξενούμενος Καλλιτέχνης στο
Ινστιτούτο Pratt, Νέα Υόρκη (δράση με φοιτητές με θέμα τον
Λαβύρινθο) [1979] Night Gallery, Λονδίνο [1977] Αίθουσα
Τέχνης Δεσμός, Αθήνα [1974] Γκαλερί Kuppers, Neuss [1973]
Αίθουσα Τέχνης Δεσμός, Αθήνα.
Φάνος Κυριάκου
Σπούδασε στο Middlesex School of Fine Arts και στο
Goldsmith’s University, Λονδίνο.
Από το 2002 μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιήσει πολλές
ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Kύπρο και το εξωτερικό,
μεταξύ των οποίων [2012] Χ Ο, Grimmuseum, Βερολίνο/
Spending dark days in the sun, Kinderhook&Caracas,
Βερολίνο / Utopia - Νέα αποκτήματα της συλλογής του Νίκου
Χρ. Παττίχη, Χαρουπόμυλος Λανίτη, Λεμεσός [2011] Everyone
should walk, Salon Populaire, Βερολίνο / I am going to have
to disappoint you, Altes Finanzamt, Βερολίνο / On Handling
Considered as one of the Fine Arts, Kreuzberg Pavillon,
Βερολίνο [2010] Swift flowing rivers and up the far hillsides,
Glogauair residency program / Swift flowing rivers and up
the far hillsides, Glogauair residency program, Berlin / It
Was an Odd, Almost Unreal Landscape, not Without a Certain
Beauty, Γκαλερί Omikron, Λευκωσία [2009] Over the Hill,
Midget Factory, Λευκωσία / Crash Helmets must be Removed,
Apotheke Contemporary Arts, Λευκωσία / Open 13,
Βενετία / Συνέργεια, Κυπριακό Μουσείο, Λευκωσία [2008]
The New Man has Arrived, Midget Factory, Λευκωσία /
Looking Forward to Hearing from You, Πεδίο Δράσης Κόδρα,
Θεσσαλονίκη / Desaster and Oblivion, Δημοτικό Κέντρο
Τεχνών Λευκωσίας [2007] Never Trust a Monster, Midget
Factory, Λευκωσία [2006] Beware of the Sniper, Midget
Factory, Λευκωσία / Crossings, A Contemporary View,
Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας.
Λία Λαπίθη
Σπούδασε Τέχνη και Περιβαλλοντολογικές Μελέτες στο
Πανεπιστήμιο Santa Cruz της Καλιφόρνιας, Ηνωμένες
P. 74-75
Biographies
Projects, Art Forum, Thessaloniki [2007] Recreation-Maid in
Greece, 1st Biennale of Contemporary Art of Thessaloniki
[2006] Masquerades: Femininity, Masculinity and Other
Such Certainties, State Museum of Contemporary Art,
Thessaloniki [2005] ArtStars, Abbaye de Neumünster,
Luxembourg [2002] AD Gallery, Athens [1999] Hellenic
Contemporary Photography, Galerie du Château d’ Eau,
Toulouse [1997] Palazzo Gustinian Lolin, Fondazione Levi,
XLVII Venice Biennale.
Yioula Hadjigeorgiou
She graduated with honours in Painting and Engraving
from the Athens School of Fine Arts in 1999 and completed
postgraduate studies at the National Technical University
of Athens.
Since 2001 she has presented her work in solo and group
exhibitions in Cyprus and abroad, among which [2012]
China International Cartoon and Animation Festival /
International Exhibition of Sculpture and Object XLII,
Bratislava, Slovakia [2010] 12th Cairo Biennale, Egypt /
Chypre 2010, l’art au présent, Espace Commines, Paris,
France / The Little Land Fish, Istanbul European Capital of
Culture 2010, Antrepo Exhibition Venue, Istanbul, Turkey /
In the Loop, Video Art Exhibition, National Portrait Gallery,
Washington, USA / Making Words, Poets Machine, 2nd
Thessaloniki Biennale, Greece [2009] Making Words, Poets
Machine, 53rd Venice Biennale, Italy / 25th Alexandria
Biennale, Egypt [2008] Paris-Cyprus, Nikki Diana Marquardt
Gallery, Paris, France / 1st Thessaloniki Biennale, Greece
[2007] 2nd Tashkent Biennale, Uzbekistan [2005] Seville
Biennale, Spain [2004] Athens by Art, installation for the
2004 Athens Olympics / Open 2003, 6th International
Exhibition of Sculpture and Installation, Venice, Italy [2002]
25th Sao Paolo Biennale, Brazil.
Mustafa Hulusi
He studied for his BA (Hons) Fine Art degree at Goldsmiths
College, London, United Kingdom [1992-1995] and
continued his studies for MA in Photography at the Royal
College of Art, London, United Kingdom [2002-2004].
Selected Solo and Group Exhibitions [2011] The Empty
Σ. 74-75
Βιογραφικά
Near East, Max Wigram Gallery, London, United Kingdom
(solo) / The Empty Near East, The Page Gallery, Seochodong, Seoul, Korea (solo) [2010] Galerist, Istanbul, Turkey
(solo) / Afyon, Max Wigram Gallery, London, United Kingdom
(solo) / Portugal Arte 10, Lisbon, Grandola, Portimão and
Vila Real de Santo Antonio, Portugal / Cyprus in Venice: 40
years of participation in the Venice Biennale of Art, Nicosia
Municipal Arts Centre, Nicosia, Cyprus / High Society:
Mind altering drugs in history and culture, Wellcome Trust,
London, United Kingdom [2009] Newspeak: British Art Now,
Saatchi Gallery, London, United Kingdom / Mustafa Hulusi
and Mark Titchner: The Worshippers, Max Wigram Gallery,
London, United Kingdom / RANK: Picturing the social
order 1516-2009, Northern Gallery for Contemporary Art,
Sunderland, United Kingdom / Natural Wonders: New Art
From London, Baibakov Art Projects, Moscow, Russia [2008]
Landscapes: Contemporary Aspects of Orientalism, Spring
Gardens, London, United Kingdom / Exstacy, Max Wigram
Gallery, London, United Kingdom (solo) / Beyond Paradise,
Stedelijk Museum Bureau, Amsterdam, The Netherlands
[2007] The Cyprus Pavilion, Venice Biennale, Venice, Italy /
Salon 2007: New British Painting and Works on Paper, 319
Portobello Road, London, United Kingdom / Abstraction –
Extracting from the World, Millennium Galleries, Sheffield,
United Kingdom /The Zabludowicz Collection: When We
Build, Let Us Think That We Build Forever, BALTIC Centre for
Contemporary Art, Gateshead, United Kingdom.
Πολιτείες [1979-1983]. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές
στο Ηνωμένο Βασίλειο: στη Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο
του Lancaster [1984], στην Αρχιτεκτονική στο Ινστιτούτο
Τέχνης και Σχεδίου του Πανεπιστημίου του Κεντ, Σχολή
Αρχιτεκτονικής του Κάντερμπερι [1991] και στην Εκπαίδευση
Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Ουαλίας [1994].
His works can be found in the La Caixa Foundation, Spain
and in the following collections in London, United Kingdom:
The Zabludowicz Collection, Simmons & Simmons, The
UBS Art Collection, British Council Collection, The Saatchi
Collection, The Tate Collection.
Σπούδασε Πλαστικές Τέχνες στη Σχολή Καλών Τεχνών
της Λυών στη Γαλλία [1976-1981]. Έργα της βρίσκονται
σε διάφορες συλλογές και δημόσιους χώρους, όπως η
εγκατάσταση L’ Apparition des Anges [2007], που βρίσκεται
στην είσοδο του ναού της Αγίας Τριάδας στη Φάτιμα της
Πορτογαλίας. Από το 2006 είναι μέλος της ομάδας ΑΑ+U for
Architecture, Art and Urbanism. Σήμερα ζει και εργάζεται στη
Λευκωσία.
Nikos Kouroussis
He studied at St. Martin’s College of Art and Hornsey
College of Art, London. In 1988 he received a Fulbright
scholarship to research the theme of Line in Creation.
Since 1967 he has presented his work in many solo
and group exhibitions in Cyprus and abroad, among
which [2009] The Protagonists, New York [2006] RE-ART,
Caledonian University, Glasgow [2005] Rape of Europe,
Casa Elizarde, Barcelona and Athens by Art, Athens [2004]
Στην αρχή επηρεασμένο από τη σχέση ιατρικής/ιατρικής
τέχνης, το καλλιτεχνικό της έργο στη συνέχεια εξελίχθηκε
γύρω από περιβαλλοντικά και πολιτικά θέματα, ιδίως το
κυπριακό και τις πιο ευαίσθητες μορφές της τεταμένης
πολιτικής κατάστασης του διαιρεμένου νησιού. Τα πρόσφατα
έργα της έχουν να κάνουν με δρώμενα που σχετίζονται με
την τέχνη-τροφή, συμπεριλαμβανομένων και διαδραστικών
κοινωνικών παραστάσεων.
Το έργο της έχει παρουσιαστεί σε πολλές ατομικές και
ομαδικές εκθέσεις και διεθνή φεστιβάλ σε διάφορους
χώρους, όπως στο Grand Palais στο Παρίσι, Γαλλία, το
Κέντρο Τεχνών Dumbo στο Brooklyn της Νέας Υόρκης,
Ηνωμένες Πολιτείες, και πρόσφατα στο Κέντρο Καλών
Τεχνών BOZAR των Βρυξελλών, Βέλγιο. Έργα της
βρίσκονται στη Συλλογή της Κρατικής Πινακοθήκης
Σύγχρονης Κυπριακής Τέχνης στη Λευκωσία, στο Μουσείο
Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης, Αυστρία και στο Κέντρο
Ζωρζ Πομπιντού στο Παρίσι, Γαλλία.
Μαρία Λοϊζίδου
Εδώ και τρεις περίπου δεκαετίες, παρουσιάζει έργα της σε
ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό,
οι κυριότερες από τις οποίες είναι [2011] The Pattern of 4+1
Asphyxiascapes, Γκαλερί ΑΔ, Αθήνα, Ελλάδα / Privileged
Access, Γκαλερί Καλφαγιάν, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα [2010]
12η Μπιενάλε Καΐρου / Islands Never Found, Μusée de
l’Art Moderne Saint Etienne Métropole, Γαλλία / Métissage,
L’art contemporain en textile, Musée d’Art et d’histoire,
Rochefort, Γαλλία / Προθήκες Θαυμάτων, Zone D – Γκαλερί
Ζουμπουλάκη, Αθήνα, Ελλάδα / Et si la quirlande de Julie
était en laine, Château National Rambouillet, Γαλλία [2009]
Portraits de Chaussures – Histoire de Pieds, Μουσείο Sungkok,
Σεούλ, Κορέα / Musée internationale de la chaussure,
Romans-sur-Isère, Γαλλία / 15η Διεθνής Μπιενάλε
Κεραμικής, Châteauroux, Γαλλία / Cartographies, Γκαλερί
ΑΔ, Αθήνα, Ελλάδα / Πράξις: Τέχνη σε αβέβαιους καιρούς, 2η
Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Ελλάδα [2008]
Living Small, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα, Ελλάδα [2006]
Porous Borders, 10η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής Βενετίας,
Ιταλία [2005] Going Public – Communities and Territory,
Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, Λάρισα, Ελλάδα, / Leaps of Faith,
Λευκωσία, Κύπρος / L’autre ville, Musée des Beaux-Arts de
Lyon, Γκαλερί BF15, Λυών, Γαλλία [2004] Παραδείγματα,
ελληνική συμμετοχή στη Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της
Βενετίας, Ιταλία / The New Ten, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης,
Küppersmühl, Duisburg, Γερμανία.
Παναγιώτης Μιχαήλ
Eκπροσώπησε την Κύπρο στη Μπιενάλε Βενετίας 2005,
Μπιενάλε Rijeka 1997 και Μπιενάλε Αλεξάνδρειας1999.
Συμμετείχε στις Μπιενάλε Limerick 2006 και Art Caucasus
2005 Τυφλίδας .
Είναι συν-ιδρυτής της Καλλιτεχνικής Ομάδας Artrageous
που οργάνωσε το NOMADIFESTA 2004 – Pack your Suitcases,
Καστελιώτισσα, Λευκωσία, και Unclaimed Luggage 2005 στο
Circulo de Bellas Artes, Μαδρίτη.
Έχει λάβει μέρος σε εκθέσεις στην Kύπρο και το εξωτερικό,
μεταξύ των οποίων [2012] Ουτοπία, συλλογή Ν. Παττίχη,
Κέντρο Λανίτη, Λεμεσός, Κύπρος / Πώς να φτιάξεις Έναν
Κήπο, Φυτώριο Εικαστικής Καλλιέργειας, Λευκωσία [2011]
Σκηνικές Υποθέσεις, Project Room 3, NIMAC, Λευκωσία /
Roaming Images, στα πλαίσια της Μπιενάλε σύγχρονης
τέχνης Θεσσαλονίκης, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης
Τέχνης, Θεσσαλονίκη / Drawing Stories 2, γκαλερύ Ιλεάνα
Τούντα, Athens [2010] Chypre 2010, L’art au présent,
Espace Commines, Παρίσι / Dialogues with the machine,
Sala Berlanga, Μαδρίτη / ArteFiera Artfair, Μπολόνια /
Suspended Spaces, La Maison de la Culture, Αμιέν, Γαλλία
[2009] Fuori_Nonluogo, Novalis Contemporary Art, Τορίνο
[2008] Art Αthina 2008, Αθήνα / Κόδρα 08, Καλαμαριά /
P. 76-77
Biographies
Rape of Europe, Openasia, Venice [2003] Holy Prostitution,
Mediterranean Museum, Stockholm [2001] Retrospective
Exhibition, Melina Cultural Centre, Athens (in collaboration
with the Ministry of Education and Culture in Cyprus and the
Ministry of Culture in Greece) [1990] Venice Biennale [1988]
Metamorphosis, Pratt Institute, New York [1984] Alexandria
Biennale [1982] Artist in Residence, Pratt Institute, New
York (performance with student participation on the theme
of Labyrinth) [1979] Night Gallery, London [1977] Desmos
Art Gallery, Athens [1974] Kuppers Gallery, Neuss [1973]
Desmos Art Gallery, Athens.
Phanos Kyriacou
He studied at Middlesex School of Fine Arts and Goldsmith’s
University, London.
Since 2002 has presented work in many solo and group
exhibitions in Cyprus and abroad, among which [2012] Χ
Ο, Grimmuseum, Berlin / Spending dark days in the sun,
Kinderhook&Caracas, Berlin / Utopia - New acquisitions
from the collection of Nicos Chr. Pattichis, Evagoras Lanitis
Center, Limassol [2011] Everyone should walk, Salon
Populaire, Berlin / I am going to have to disappoint you,
Altes Finanzamt,
Berlin / On Handling Considered as one of the Fine Arts,
Kreuzberg Pavillon, Berlin [2010] Swift flowing rivers and
up the far hillsides, Glogauair residency program, Berlin /
It Was an Odd, Almost Unreal Landscape, not Without a
Certain Beauty, Omikron Gallery, Nicosia [2009] Over the Hill,
Midget Factory, Nicosia / Crash Helmets must be Removed,
Apotheke Contemporary Arts, Nicosia / Open 13, Venice /
Synergia, Cyprus Museum, Nicosia [2008] The New Man has
Arrived, Midget Factory, Nicosia / Looking Forward to Hearing
from You, Kodra Action Field, Thessaloniki / Disaster and
Oblivion, Nicosia Municipal Arts Centre [2007] Never Trust
a Monster, Midget Factory, Nicosia [2006] Beware of the
Sniper, Midget Factory, Nicosia /Crossings, A Contemporary
View, Nicosia Municipal Arts Centre.
Lia Lapithi
She studied Art and Environmental Design at the University
of California Santa Cruz, USA [1979-1983]. She received a
Masters Degree in Philosophy from Lancaster University,
Σ. 76-77
United Kingdom [1984], in Architecture from Kent Institute
of Art and Design, Canterbury School of Architecture, United
Kingdom [1991], and in Art Education from the University of
Wales, United Kingdom [1994].
At first influenced by the relationship of medicine/medical
art, her artistic work later evolved around environmental
and political issues, especially the Cyprus issue, and the
most sensitive forms of the tense political situation of the
divided island. Her recent works are on art-food related
events, including interactive social performances.
Her work has been presented in many solo and group
exhibitions and international festivals in various venues
including the Grand Palais in Paris, France, Dumbo Arts
Center Brooklyn, New York, USA, and recently the BOZAR,
Le Palais des Beaux-Arts, Brussels, Belgium. Her works
can be found in the Collection of the State Gallery of
Contemporary Cypriot Art, Nicosia, Cyprus, in the Museum
of Applied Arts (MAK) in Vienna and the Georges Pompidou
Centre, Paris, France.
Maria Loizidou
She studied Plastic Arts at the École des Beaux-Arts in
Lyon, France [1976-1981]. Her works can be found in
various collections and public places, like her installation
L’ Apparition des Anges [2007], which is placed at the
entrance of the Holy Trinity Church in Fatima, Portugal.
Since 2006 she has been a member of the AA+U
Partnership for Architecture, Art and Urbanism. She
currently lives and works in Nicosia, Cyprus.
For about three decades, she has presented her work in
solo and group exhibitions, the most important of which
are [2011] The Pattern of 4+1 Asphyxiascapes, AD Gallery,
Athens, Greece / Privileged Access, Kalfayan Gallery,
Thessaloniki, Greece [2010] 12th Cairo Biennale / Islands
Never Found, Μusée de l’Art Moderne Saint Etienne
Métropole, France / Métissage, L’art contemporain en
textile, Musée d’Art et d’histoire, Rochefort, France /
Cabinets of Miracles, Zone D – Zoumboulakis Galleries,
Athens, Greece / Et si la quirlande de Julie était en laine,
Château National Rambouillet, France [2009] Portraits de
Chaussures – Histoire de Pieds, Sungkok Museum, Seoul,
Kore / Musée internationale de la chaussure, Romans-sur-
Βιογραφικά
Περιμένοντας να Ακούσω Νέα σο, Μουσείο Γουναρόπουλου,
Αθήνα / Where Do We Go From Here, συλλογή Ν. Παττίχη,
NIMAC, Λευκωσία /Art Conteporanea Moderna, Ρώμη
[2007] Full Of U, Notgallery, Νάπολη / Solutions That Make
Life Beautiful, Allegra Ravizza Art Project, Μιλάνο / Host,
The Soap Factory, Μινεάπολις / MIART art fair, Μιλάνο /
Crossings, A Contemporary View, Nicosia NIMAC, Λευκωσία
[2006] I promise you will love me forever. Before and After,
Rena Bransten gallery, Σαν Φρανσίσκο / Check-in Europe/
Reflecting Identities, The European Patent Office, Μόναχο
[2005] A View of the Meditteranean Sea: The Cyprus Case,
The Artists Residence, Χερζλίγια / Leaps of Faith, Πράσινη
Γραμμή, Λευκωσία / Accidental Meetings, NIMAC, Λευκωσία /
A Consuption of Justice, Ντιγιαρμπακίρ.
Αντρέας Σάββα
Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Έχει λάβει το
Βραβείο Γιάννη και Ζωής Σπυρόπουλου, το Βραβείο Τέχνης
Heineken, την υποτροφία Προποντίς ενώ ήταν υποψήφιος για
το βραβείο ΔΕΣΤΕ.
Από το 1994 έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές και
ομαδικές εκθέσεις στην Kύπρο και το εξωτερικό, μεταξύ
των οποίων [2011] The Location of Culture, Pulchri Studio,
Χάγη [2010] Taller de Mona Hatoum, Villa Iris, Santander
[2009] OPEN 12 International Exhibition of Sculptures and
Installations, Βενετία / Kapsel, Γκαλερί Françoise Heitsch,
Μόναχο [2008] Πεδίο Δράσης Κόδρα, Θεσσαλονίκη [2005]
Seducidos polo Accidente, Ίδρυμα Luis Seoane, Κορούνια
[2004] Instant Europe, Villa Manin, Κέντρο Σύγχρονης
Τέχνης, Πασσαριάνο / The Joy of my Dreams, BIACS 1η
Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Σεβίλλης /Twelve Positions in
Contemporary Greek Art, European Patent Office, Μόναχο
[2003] Europe Exists, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης,
Θεσσαλονίκη [1999] Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών, Ρώμη.
Σωκράτης Σωκράτους
Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας.
Εκτός από καλλιτέχνης είναι γνωστός και ως συγγραφέας,
φωτογράφος και καλλιτεχνικός διευθυντής σε διάφορες
θεατρικές παραγωγές. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
Από το 1996 παρουσιάζει τη δουλειά του σε πολλές ατομικές
και ομαδικές εκθέσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό, μεταξύ
των οποίων [2012] Restless: Adelaide International 2012,
Φεστιβάλ Τεχνών Αδελαϊδας, Αυστραλία [2011] Απαράβατο
Άσυλο (ατομική), Γκαλερί Όμικρον, Λευκωσία / Uncovered:
Nicosia International Airport, Νεκρή Ζώνη Οδού ΛήδραςLocmaci, Λευκωσία / Αποχαιρετισμός, Kunsthalle Athena,
Αθήνα / 3η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης,
Θεσσαλονίκη / e-flux – Pawnshop, 3η Μπιενάλε Σύγχρονης
Τέχνης Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη [2010] The Bar,
Kunsthalle Athena, Αθήνα / Ο Σωκράτης Σωκράτους
Φωτογραφίζει την Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα [2009]
Προσωπικό Πολιτικό, 2η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης, Κρατικό
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη / Διευρυμένες
Οικολογίες, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα / Τιμή
στους Εθελοντές, Εθνική Γλυπτοθήκη, Αθήνα / Σωκράτης
Σωκράτους-Φήμες, Μπιενάλε Βενετίας, Ιταλία [2008]
Nuit Blanche, Παρίσι, Γαλλία / Les Recontres d’ Arles
Photographie, Arles, Γαλλία / Paris-Chypre – La Saison
Culturelle Européenne, Παρίσι, Γαλλία / Athenes Ville, Art
Athina, Αθήνα [2006] Λουλούδια στη Σύγχρονη Τέχνη,
Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα / Με τον Φακό Στραμμένο στις
Κυκλάδες – Είκοσι Σύγχρονοι Έλληνες Καλλιτέχνες, Μουσείο
Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα [2005] Egnatia Project, Γενί Τζαμί,
Θεσσαλονίκη /Τυχαίες Συναντήσεις, Δημοτικό Κέντρο Τεχνών
Λευκωσίας, Λευκωσία [2004]Hyperlinks, Κέντρο Ευαγόρα και
Κάθλην Λανίτη, Λεμεσός [2003] Put Your Lips Around Yes,
Lab Art Projects, Αθήνα [2001] Plastic Paintings, Γκαλερί
Steven Makris, Αθήνα / Μπιενάλε Τιράνων, Τίρανα, Αλβανία
[1998] Suitcases, Γκαλερί Καππάτος, Αθήνα [1997] The
Gardens, Γκαλερί Downtown, Αθήνα.
O Σωκράτης Σωκράτους ήταν ο επίσημος φωτογράφος των
προετοιμασιών για την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών
Αγώνων της Αθήνας, το 2004. Έργα του έχουν παρουσιαστεί
σε πολλούς χώρους στην Αθήνα, όπως: Εθνικό Μουσείο
Σύγχρονης Τέχνης, Kunsthalle Athena, Μουσείο Κυκλαδικής
Τέχνης, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, καθώς και στο Παλαιό Αρχαιολογικό
Μουσείο Θεσσαλονίκης. Επιλέγηκε για το πρότζεκτ των
βιτρινών των καταστημάτων του οίκου Hermés-Paris στην
Αθήνα, στο Ντουμπάι, στο Μπαχρέιν και στη Βενετία.
Νίκος Χαραλαμπίδης
Σπούδασε στην Αcademia di Belle Arti, Φλωρεντία, στην
Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Αθήνα και στο Πανεπιστήμιο
Φλωρεντίας. Έλαβε τις ακόλουθες διακρίσεις 2007 Βραβείο
P. 78-79
Biographies
Isère, France / 15th International Biennale of Ceramics,
Châteauroux, France / Cartographies, AD Gallery, Athens,
Greece / Praxis: Art in Times of Uncertainty, 2nd Thessaloniki
Biennale of Contemporary Art, Greece [2008] Living Small,
Benaki Museum, Athens, Greece [2006] Porous Borders, 10th
Venice Biennale of Architecture, Italy [2005] Going Public –
Communities and Territory, Contemporary Art Centre, Larisa,
Greece, / Leaps of Faith, Nicosia, Cyprus / L’autre ville,
Musée des Beaux-Arts de Lyon, Gallery BF15, Lyon, France
[2004] Examples, Greek participation in the Venice Biennale
of Architecture, Italy / The New Ten, Küppersmühl Museum
Of Modern Art, Duisburg, Germany.
Panayiotis Michael
He represented Cyprus at Venice Biennale 2005, Biennale d’
Alexandrie 1999 (Jury’s award), and Rijeka Biennale 1997.
He also participated in the Biennials ev+a Biennial 2006,
Limerick, and Art Caucasus 2005, Tbilisi.
He is co-founder of the Artrageous Group, having organized
NOMADIFESTA 2004 – Pack your Suitcases, Kasteliotissa,
Nicosia, and Unclaimed Luggage 2005, Circulo de Bellas
Artes, Madrid.
His international solo and group show participations
include, among others [2012] Utopia, N. Pattichis collection,
Lanitis Center, Limassol / How to Build a Garden, Fytorio,
Nicosia [2011] Scenic Affairs, Project Room 3, Municipal Art
Centre, Nicosia / Roaming Images, in the Frame of the 3rd
Thessaloniki Biennale of Contemporary Art, Macedonian
Museum of Contemporary Art, Thessaloniki / Drawing
Stories 2, Ileana Tounta Gallery, Athens [2010] Chypre 2010,
L’art au présent, Espace Commines, Paris / Dialogues with
the machine, Sala Berlanga, Madrid / ArteFiera Artfair
Bologna / Suspended Spaces, La Maison de la Culture,
Amiens [2009] Fuori_Nonluogo, Novalis Contemporary
Art, Turin / [2008] Artathina 2008, Athens, Greece; Kodra
08, Kalamaria / Waiting to hear from you, Gounaropoulos
Museum, Athens / Where Do We Go From Here, N. Pattichis
collection, NIMAC, Nicosia / Art Conteporanea Moderna,
Roma [2007] Full Of U, Notgallery, Naples / Solutions That
Make Life Beautiful, Allegra Ravizza Art Project,
Milan / Host, The Soap Factory, Minneapolis / MIART art
fair, Milan / Crossings, A Contemporary View, Nicosia NIMAC,
Nicosia [2006] I promise you will love me forever. Before
Σ. 78-79
and After, Rena Bransten gallery, San Francisco / Check-in
Europe/Reflecting Identities, The European Patent Office,
Munich [2005] A View of the Meditteranean Sea: The Cyprus
Case, The Artists Residence, Herzliya / Leaps of Faith, Buffer
Zone, Nicosia / Accidental Meetings, The Nicosia Municipal
Arts Center / A Consuption of Justice, Diyarbakir.
Βιογραφικά
Ένωσης Τεχνοκριτικών Ελλάδας 1997 2ο Βραβείο για
δημόσιο γλυπτό, Πυροσβεστική Υπηρεσία Κύπρου 1993
1ο Βραβείο Γιάννη Σπυρόπουλου.
Since 1994 he has presented his work in many solo and
group exhibitions in Cyprus and abroad, among which
[2011] The Location of Culture, Pulchri Studio, The Hague
[2010] Taller de Mona Hatoum, Villa Iris, Santander [2009]
OPEN 12 International Exhibition of Sculptures and
Installations, Venice / Kapsel, Françoise Heitsch Gallery,
Munich [2008] Kodra Action Field, Thessaloniki [2005]
Seducidos polo Accidente, Luis Seoane Foundation, Corunna
[2004] Instant Europe, Villa Manin, Contemporary Art
Centre, Passariano / The Joy of my Dreams, BIACS 1st
Seville Biennale of Contemporary Art /Twelve Positions in
Contemporary Greek Art, European Patent Office, Munich
[2003] Europe Exists, Macedonian Museum of Contemporary
Art, Thessaloniki [1999] Young Artist’s Biennale, Rome.
Από το 1980 έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές και
ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και αλλού, μεταξύ των
οποίων [2010] Βlack Little Curly Hair, Γκαλερί Καππάτος,
Αθήνα [2008] The Ledra Βarricade, Centre Georges
Pompidou, Παρίσι [2006] Living Τogether, 27η Mπιενάλε
του Σάο Πάολο [2006] Nochellia-The CIA Project, The Turner
Contemporary, Λονδίνο /Give(a)way, EV+A 2006, Mπιενάλε
Ιρλανδίας, Λίμερικ [2005] Quarter Centro Produzione Arte,
Φλωρεντία /Going Public, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα
[2004] The Egnatia Project, Γκαλερί La Circuit Lausanne,
Λωζάνη / Outlook, Αθήνα / The Giants of Europe, Χάγη / 2η
Μπιενάλε Tel Aviv / ARCO, Μαδρίτη / Channel 0, Netherlands
Media Art, Ολλανδία / Institute Montevideo, Άμστερνταμ
[2003] La Casa Curva, Palazzo Querini Stampalia, 51η
Mπιενάλε Βενετίας [2002] Social Gym-the Rumbling Museum,
Γκαλερί Michael Oess, Φρανκφούρτη [2001] Mπιενάλε
Τιράνων [1998] Made in Hong-Kong, Κέντρο Σύγχρονης
Τέχνης Andaluz, Junta de Andalucia, Σεβίλλη [1997] The
Colony, La Granja, Santa Cruz de Tenerife, Τενερίφη /
Fondazione Levi, Palazzo Giustinian Lolin, 49η Mπιενάλε
Βενετίας / Greek Realities, Kunsthallen Brandts Klaedefabrik,
Οντένσε / Global vision: New Art from the ’90s,
Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Αθήνα.
Socratis Socratous
Γιούλα Χατζηγεωργίου
He studied at the Athens School of Fine Arts. He is known
not only as an artist but also as an author, photographer
and artistic director in various theatre productions. He lives
and works in Athens, Greece.
Αποφοίτησε με άριστα στη Ζωγραφική και τη Χαρακτική από
την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 1999.
Συνέχισε τις σπουδές της κάνοντας μεταπτυχιακά στο Εθνικό
Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Since 1996 he has presented his work in many solo and
group exhibitions in Cyprus and abroad, among which
[2012] Restless: Adelaide International 2012, Adelaide
Festival of Arts, Australia [2011] Inviolable Refuge (solo),
Omikron Gallery, Nicosia, Cyprus / Uncovered: Nicosia
International Airport, Ledra Street-Locmaci Buffer Zone,
Nicosia, Cyprus / Farewell, Kunsthalle Athena, Athens,
Greece / 3rd Thessaloniki Biennial of Contemporary Art,
Thessaloniki, Greece / e-flux – Pawnshop, 3rd Thessaloniki
Biennial of Contemporary Art, Thessaloniki, Greece
Από το 2001 παρουσιάζει έργα της σε ατομικές και ομαδικές
εκθέσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό, μεταξύ των οποίων
[2012] Διεθνές Φεστιβάλ Καρτούν και Κινουμένων Σχεδίων
Κίνας / 42η Διεθνής Έκθεση Γλυπτικής και Αντικειμένων,
Μπρατισλάβα, Σλοβακία [2010] 12η Μπιενάλε Καΐρου,
Αίγυπτος / Κύπρος 2010, Η Τέχνη σε Παρόντα Χρόνο,
Espace Commines, Παρίσι, Γαλλία / The Little Land
Fish, Κωνσταντινούπολη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της
Ευρώπης 2010, Antrepo Exhibition Venue, Τουρκία /In the
Loop, Έκθεση Video Art, Εθνική Πινακοθήκη Πορτραίτων,
Ουάσινγκτον, Ηνωμένες Πολιτείες /Making Words, Poets
Andreas Savva
He studied in the Athens School of Fine Arts. He has
received the Yiannis and Zoe Spyropoulos Award, the
Heineken Prize for Art, the scholarship from the Propontis
foundation and he was nominated for DESTE prize.
Machine, 2η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης, Ελλάδα [2009] Making
Words, Poets Machine, 53η Μπιενάλε Βενετίας, Ιταλία / 25η
Μπιενάλε Αλεξάνδρειας, Αίγυπτος [2008] Παρίσι-Κύπρος,
Αίθουσα Τέχνης Nikki Diana Marquardt, Παρίσι, Γαλλία /
1η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης, Ελλάδα [2007] 2η Μπιενάλε
Τασκένδης, Ουζμπεκιστάν [2005] Μπιενάλε Σεβίλλης, Ισπανία
[2004] Athens by Art, εγκατάσταση για τους Ολυμπιακούς
Αγώνες της Αθήνας 2004 / Open 2003, 6η Διεθνής Έκθεση
Γλυπτικής και Εγκαταστάσεων, Βενετία, Ιταλία [2002] 25η
Μπιενάλε Σάο Πάολο, Βραζιλία.
Μουσταφά Χουλούσι
Σπούδασε στο Κολλέγιο Goldsmiths του Λονδίνου, όπου
πήρε πτυχίο BA (Hons) στις Καλές Τέχνες [1992-1995]. Στη
συνέχεια παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα για πτυχίο
ΜΑ στη Φωτογραφία στο Βασιλικό Κολλέγιο Τέχνης του
Λονδίνου [2002-2004].
Επιλεγμένες Ατομικές και Ομαδικές Εκθέσεις: [2011] The
Empty Near East, Αίθουσα Τέχνης Max Wigram, Λονδίνο,
Ηνωμένο Βασίλειο (ατομική) / The Empty Near East, Αίθουσα
Τέχνης The Page, Seocho-dong, Σεούλ, Κορέα (ατομική)
[2010] Galerist, Κωνσταντινούπολη, Τουρκία (ατομική) /
Afyon, Αίθουσα Τέχνης Max Wigram, Λονδίνο, Ηνωμένο
Βασίλειο (ατομική) / Portugal Arte 10, Λισσαβώνα, Grandola,
Portimão and Vila Real de Santo Antonio, Πορτογαλία /
Η Κύπρος στη Βενετία: 40 χρόνια συμμετοχής στη Μπιενάλε
Τέχνης της Βενετίας, Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας,
Λευκωσία, Κύπρος / High Society: Mind altering drugs in
history and culture, Wellcome Trust, Λονδίνο, Ηνωμένο
Βασίλειο [2009] Newspeak: British Art Now, Αίθουσα Τέχνης
Saatchi, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο / Mustafa Hulusi
and Mark Titchner: The Worshippers, Αίθουσα Τέχνης Max
Wigram, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο / RANK: Picturing the
social order 1516-2009, Βόρεια Αίθουσα Σύγχρονης Τέχνης,
Sunderland, Ηνωμένο Βασίλειο / Natural Wonders: New Art
From London, Baibakov Art Projects, Μόσχα, Ρωσία [2008]
Landscapes: Contemporary Aspects of Orientalism, Spring
Gardens, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο / Exstacy, Αίθουσα
Τέχνης Max Wigram, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο (ατομική)
/ Beyond Paradise, Stedelijk Museum Bureau, Άμστερνταμ,
Ολλανδία [2007] Κυπριακό Περίπτερο, Μπιενάλε Βενετίας,
Βενετία, Ιταλία / Salon 2007: New British Painting and
Works on Paper, Οδός Πορτομπέλο 319, Λονδίνο, Ηνωμένο
Βασίλειο / Abstraction – Extracting from the World, Αίθουσες
P. 80-81
Biographies
[2010] The Bar, Kunsthalle Athena, Athens, Greece
/ Socratis Socratous Takes Pictures of Athens, Benaki
Museum, Athens, Greece [2009] Personal Politics, 2nd
Thessaloniki Biennial, State Museum of Contemporary
Art, Thessaloniki, Greece / Enlarged Ecologies, National
Museum of Contemporary Art, Athens, Greece / Honour
to the Volunteers, National Glyptotheque, Athens,
Greece / Socratis Socratous-Rumors, Venice Biennale,
Venice, Italy [2008] White Night, Paris, France / Les
Recontres d’ Arles Photographie, Arles, France / ParisChypre – La Saison Culturelle Européenne, Paris, France
/ Athenes Ville, Art Athina, Athens, Greece [2006]
Flowers in Contemporary Art, Benaki Museum, Athens,
Greece / The Cyclades Through the Lens of Twenty
Contemporary Greek Artists, Museum of Cycladic Art,
Athens, Greece [2005] Egnatia Project, New Mosque,
Thessaloniki, Greece / Accidental Meetings, The
Nicosia Municipal Arts Centre, Nicosia, Cyprus [2004]
Hyperlinks, Evagoras and Kathleen Lanitis Centre,
Limassol, Cyprus [2003] Put Your Lips Around Yes, Lab
Art Projects, Athens, Greece [2001] Plastic Paintings,
Steven Makris Gallery, Athens, Greece / Tirana
Biennial, Tirana, Albania [1998] Suitcases, Kappatos
Gallery, Athens, Greece [1997] The Gardens, Downtown
Gallery, Athens.
Socratis Socratous was the official photographer of
the preparations for the opening ceremony of the
2004 Athens Olympics. His works have been exhibited
in many venues in Athens, such as: the National
Museum of Contemporary Art, the Kunsthalle Athena,
the Athens Museum of Cycladic Art, the DESTE
Foundation, as well as the Old Archaeological Museum
of Thessaloniki. He undertook a commissioned project
with Hermés-Paris for the window display of the
company’s stores in Athens, Dubai, Bahrain and Venice.
Σ. 80-81
Βιογραφικά
Τέχνης Millennium, Sheffield, Ηνωμένο Βασίλειο /
The Zabludowicz Collection: When We Build, Let Us
Think That We Build Forever, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης
BALTIC, Gateshead, Ηνωμένο Βασίλειο.
Έργα του βρίσκονται στο Ίδρυμα La Caixa στην
Ισπανία και τις παρακάτω συλλογές στο Λονδίνο του
Ηνωμένου Βασιλείου: Συλλογή Zabludowicz, Simmons
& Simmons, Συλλογή Έργων Τέχνης UBS, Συλλογή
Βρετανικού Συμβουλίου, Συλλογή Saatchi, Συλλογή
Πινακοθήκης Tate.
Σάββας Xριστοδουλίδης
Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Τουλούζης από
το 1981 μέχρι το 1986 και στις Εθνικές Σχολές Καλών
και Διακοσμητικών Τεχνών στο Παρίσι το 1986-87 και
1989-90 αντίστοιχα. Πραγματοποίησε διδακτορική
διατριβή στον κλάδο Lettres et Arts στο Πανεπιστήμιο
της Προβηγκίας από το 2000 μέχρι το 2006.
Από το 1986 παρουσίασε τη δουλειά του σε ατομικές και
ομαδικές εκθέσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό, μεταξύ
των οποίων [2012] Utopia, Κέντρο Ευαγόρα Λανίτη,
Λεμεσός [2011] The Location of Culture, Pulchri Studio,
Χάγη / Pause/Play, The Art Foundation TAF, Αθήνα
/ Ντέρτι Humanism, Faggionato Fine Arts, Λονδίνο
[2010] Elementary Devices, Γκαλερί Omikron, Λευκωσία
/ Taster Choice, Γκαλερί Stephen Friedman, Λονδίνο
/ Away and Boil your Head, Ίδρυμα Puglisi Cosentino,
Palazzio Valle, Catania / Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης,
Palazzo Riso, Παλέρμο [2009] Tsatsis Projects, Art
Forum, Θεσσαλονίκη /Heaven, 2η Μπιενάλε Αθήνας
[2008] Γκαλερί ΑΔ, Αθήνα / Where do we Go from Here?,
Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας / Tsatsis Projects,
Art Forum, Θεσσαλονίκη [2007] Recreation-Maid in
Greece, 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης
[2006] Masquerades: Femininity, Masculinity and Other
Such Certainties, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης,
Θεσσαλονίκη [2005] ArtStars, Abbaye de Neumünster,
Λουξεμβούργο [2002] Γκαλερί ΑΔ, Αθήνα [1999] Hellenic
Contemporary Photography, Galerie du Château d’ Eau,
Τουλούζη [1997] Palazzo Gustinian Lolin, Fondazione
Levi, XLVII Μπιενάλε Βενετίας.
P. 82-83
Credits
This book was published on
the occasion of the exhibition
Mapping Cyprus
Contemporary Views
Centre for Fine Arts, Brussels
22.06–23.09.2012
The exhibition has been organised
under the auspices of The Cyprus
Presidency of the Council of the EU
(01.07–31.12.2012)
A co-production of BOZAR EXPO and
the Ministry of Education and Culture
of the Republic of Cyprus
With the support of
the Flemish authorities
BOZAR
Chief Executive Officer – Artistic Director
Paul Dujardin
Σ. 82-83
GENERAL ADMINISTRATION
Director
Didier Verboomen
HUMAN RESOURCES
Director
Marleen Spileers
BOZAR TECHNICS
Director Technics, IT, Investments,
Safety & Security
Stéphane Vanreppelen
BOZAR PRODUCTION & PLANNING
Director Production & Planning
Erwin Verbist
Η παρούσα έκδοση τυπώθηκε
με την ευκαιρία της έκθεσης
χαρτογραφωντασ την κυπρο
Σύγχρονες Όψεις
Κέντρο Καλών Τεχνών, Βρυξέλλες
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
Διευθυντής
Didier Verboomen
ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ
Διευθυντής
Marleen Spileers
BOZAR EXPO
22.06–23.09.2012
BOZAR EXPO
Axelle Ancion
Helena Bussers
Christophe De Jaeger
Rocio del Casar
Ann Flas
Ann Geeraerts
Anne Judong
Vera Kotaji
Sophie Lauwers
Alberta Sessa
Maïté Smeyers
Iwan Strauven
Christel Tsilibaris
Elizabeth Vandeweghe
Η έκθεση διοργανώνεται υπό
την αιγίδα της Κυπριακής Προεδρίας
του Συμβουλίου της ΕΕ
(01.07–31.12.2012)
Axelle Ancion
Helena Bussers
Christophe De Jaeger
Rocio del Casar
Ann Flas
Ann Geeraerts
Anne Judong
Vera Kotaji
Sophie Lauwers
Alberta Sessa
Maïté Smeyers
Iwan Strauven
Christel Tsilibaris
Elizabeth Vandeweghe
FEDERAL & EUROPEAN
ARTISTIC POLICY
Deputy Artistic Director
Adinda Van Geystelen
BOZAR EXPO
Deputy Director Exhibitions
Sophie Lauwers
Συντελεστές
Συνδιοργάνωση BOZAR EXPO και
Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
της Κυπριακής Δημοκρατίας
Με την υποστήριξη των
Φλαμανδικών Αρχών
BOZAR
Διευθύνων Σύμβουλος –
Καλλιτεχνικός Διευθυντής
Paul Dujardin
ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΗ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Καλλιτεχνική Υποδιευθύντρια
Adinda Van Geystelen
Chief Executive Officer – Artistic Director
Paul Dujardin
Deputy Director Exhibitions
Sophie Lauwers
Assistant to the Deputy Director
Exhibitions
Axelle Ancion
Curator
Andri Michael
BOZAR FUNDING
Head of Funding
Elke Kristoffersen/Jan Robberechts
Curator of “Mapping Cyprus –
Crusaders, Traders and Explorers”
Loukia Loizou Hadjigavriel
BOZAR FINANCES
Director
Jérémie Leroy
Coordinators
Alberta Sessa
Ann Geeraerts
BOZAR EXPO
Διευθύντρια Εκθέσεων
Sophie Lauwers
ΤΕΧΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ BOZAR
Διευθυντής για θέματα Τεχνικών,
Πληροφορικής, Επενδύσεων,
Ασφάλειας & Προστασίας
Stéphane Vanreppelen
ΠΑΡΑΓΩΓΗ & ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ BOZAR
Διευθυντής Παραγωγής & Σχεδιασμού
Erwin Verbist
ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ BOZAR
Επικεφαλής Χρηματοδοτήσεων
Elke Kristoffersen/Jan Robberechts
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ BOZAR
Διευθυντής
Jérémie Leroy
Διευθύνων Σύμβουλος –
Καλλιτεχνικός Διευθυντής
Paul Dujardin
Διευθύντρια Εκθέσεων
Sophie Lauwers
Βοηθός της Διευθύντριας Εκθέσεων
Axelle Ancion
Επιμελήτρια
Άντρη Μιχαήλ
Επιμελήτρια της έκθεσης
«Mapping Cyprus – Crusaders,
Traders and Explorers»
Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ
Συντονίστριες
Alberta Sessa
Ann Geeraerts
P. 84-85
Credits
Σ. 84-85
Συντελεστές
General Adviser
Kurt De Boodt
Translation in English
Stavros G. Lazarides
Γενικός Σύμβουλος
Kurt De Boodt
Μετάφραση στα Αγγλικά
Σταύρος Γ. Λαζαρίδης
Artistic Adviser for BOZAR
Franz Marijnen
Editing in Greek
Zoe Bella
Καλλιτεχνικός Σύμβουλος για BOZAR
Franz Marijnen
Επιμέλεια στα Ελληνικά
Ζωή Μπέλλα
Coordinator of “Focus on Cyprus”
Frederik Vandewiele
Editing in English
Tod Alexander Moquist
Συντονιστής του «Focus on Cyprus»
Frederik Vandewiele
Επιμέλεια στα Αγγλικά
Tod Alexander Moquist
Art Handling & Installation
Aorta
Graphic Design
Marika Ioannou
Philippos Vassiliades
Μεταφορά & Εγκατάσταση Έργων Τέχνης
Aorta
Σχεδιασμός
Μαρίκα Ιωάννου
Φίλιππος Βασιλειάδης
Technical Coordination
Isabelle Speybrouck
Facility Manager
David Roels
Security Advisor
Ward Vansteenwegen
Press BOZAR EXPO
Leen Daems
Corporate Development
Lydia Vandam
Coordinator BOZAR STUDIOS
Tine Van Goethem
Audience Development BOZAR EXPO
Eva Vereecken
Transport
Maison Genné
Exhibition Coordination in Cyprus
Pavlos Paraskevas
Marika Ioannou
Constantinos Filiotis
Printed by
Cassoulides Masterprinters
Nicosia, Cyprus
© BOZAR BOOKS, Centre for Fine Arts,
Brussels, 2012
© Ministry of Education and Culture,
Cyprus
www.bozar.be
All rights reserved. No part of this
publication may be reprinted or
reproduced or utilised in any form or
by any electronic, mechanical or
other means, not known or hereafter
invented, including photocopying
and recording, or in any information
storage or retrieval system, without
the prior permission in writing
from the publisher.
Τεχνικός Συντονισμός
Isabelle Speybrouck
Διευθυντής Εκθεσιακού Χώρου
David Roels
Σύμβουλος Ασφαλείας
Ward Vansteenwegen
Υπεύθυνος Τύπου BOZAR EXPO
Leen Daems
Εταιρική Ανάπτυξη
Lydia Vandam
Συντονιστής BOZAR STUDIOS
Tine Van Goethem
Ανάπτυξη Κοινού BOZAR EXPO
Eva Vereecken
Μεταφορές
Maison Genné
Συντονισμός Έκθεσης στην Κύπρο
Παύλος Παρασκευάς
Μαρίκα Ιωάννου
Κωνσταντίνος Φιλιώτης
CATALOGUE
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ
Publisher
BOZAR BOOKS & Ministry of Education
and Culture, Cyprus
Εκδότης
BOZAR BOOKS & Υπουργείο Παιδείας
και Πολιτισμού, Κύπρος
Introductory Note
Andri Michael
Εισαγωγικό Σημείωμα
Άντρη Μιχαήλ
Texts on the Artists
Andri Michael
Κείμενα για τους Καλλιτέχνες
Άντρη Μιχαήλ
Εκτύπωση
Cassoulides Masterprinters
Λευκωσία, Κύπρος
© BOZAR BOOKS, Κέντρο Καλών
Τεχνών, Βρυξέλλες, 2012
© Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού,
Κύπρος
www.bozar.be
Όλα τα δικαιώματα επιφυλάσσονται.
Απαγορεύεται, χωρίς τη γραπτή άδεια
του εκδότη, η οποιασδήποτε μορφής
αναπαραγωγή, μετάδοση προς το κοινό,
εκπομπή, μετάφραση, διασκευή ή άλλη
προσαρμογή ολόκληρου του έργου
αυτού, ή ουσιώδους τμήματός του, με
ηλεκτρονικά, μηχανικά ή άλλα μέσα.
P. 86-87
Acknowledgements
The Centre for Fine Arts is deeply
indebted to the following individuals
and institutions:
Androulla Vassiliou
European Commissioner of Education,
Culture, Multilingualism, Youth and Sport
Andreas D. Mavroyiannis
Deputy Minister to the President of the
Republic of Cyprus for European Affairs
Kornelios Korneliou
Permanent Representative of the
Republic of Cyprus to the European Union
Athena Mavronicola-Droushiotis
Ambassador of the Republic of Cyprus
to the Kingdom of Belgium
George Zodiatis
Deputy Permanent Representative of the
Republic of Cyprus to the European Union
Guy Sevrin
Ambassador of Belgium in Cyprus
George Demosthenous
Minister of Education and Culture
Olympia Stylianou
Permanent Secretary,
Ministry of Education and Culture
Pavlos Paraskevas
Director of Cultural Services,
Ministry of Education and Culture
Niki Papadopoulou-Papa
Head of European and International
Affairs, Ministry of Education and Culture
Elena Stavrou,
Secretariat of Cyprus Presidency
of the Council of the EU
Elena Christodoulidou
Senior Cultural Officer,
Ministry of Education and Culture
Petros Dymiotis, Louli Michaelidou,
Christina Yiangou
Cultural Officers, Ministry of Education
and Culture
Special thanks to Nicos Chr. Pattichis,
Max Wigram Gallery, Omikron Gallery
and its Director Maria Stathi for willingly
agreeing to loan works for this exhibition.
The curator, Andri Michael, offers
heartfelt thanks to all the participating
artists and to all those friends and
colleagues who have, in one way or
another, been instrumental to the
realization of this exhibition:
Erotokritos Antoniades
Zoe Bella
Anne Botella
Eva Nicolaou Christophi
Giorgos Christofi
Alexia Costea
Kyriakos Costeas
Elena Demosthenous
Sophie Duplaix
Constantinos Filiotis
Maria Georgaki
Loukia Loizou Hadjigavriel
Marika Ioannou
Marianna Karagiorgis
Stavros Lazarides
Catherine Louis Nikita
Diomides Nikita
Eleni Nikita
Photeini Panayi
Vanessa Papaioannou
Charalambos Peteinos
Joël Riff
Anne Samson
Loizos Solomou
Adèle and Hector Sueur
Bastien Sueur
Yiannis Toumazis
Philippos Vassiliades
George Zissimos
Σ. 86-87
Ευχαριστίες
Το Κέντρο Καλών Τεχνών εκφράζει
την ευγνωμοσύνη του προς τα
παρακάτω άτομα και ιδρύματα:
Ανδρούλλα Βασιλείου
Επίτροπο αρμόδια για την Εκπαίδευση,
τον Πολιτισμό, την Πολυγλωσσία
και τη Νεολαία.
Ανδρέα Δ. Μαυρογιάννη
Υφυπουργό Προεδρίας για
Ευρωπαϊκά Θέματα
Κορνήλιο Κορνηλίου
Μόνιμο Αντιπρόσωπο της Κύπρου
στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Αθηνά Μαυρονικόλα-Δρουσιώτη
Πρέσβειρα της Κυπριακής
Δημοκρατίας στο Βέλγιο
Γιώργο Ζωδιάτη
Αναπληρωτή Μόνιμο Αντιπρόσωπο
της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Guy Sevrin
Πρέσβη του Βελγίου στην Κύπρο
Γιώργο Δημοσθένους
Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού
Ολυμπία Στυλιανού
Γενική Διευθύντρια Υπουργείου
Παιδείας και Πολιτισμού
Παύλο Παρασκευά
Διευθυντή Πολιτιστικών Υπηρεσιών
Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού
Νίκη Παπαδοπούλου-Παπά
Προϊστάμενη Γραφείου Ευρωπαϊκών
και Διεθνών Υποθέσεων
Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού
Έλενα Σταύρου
Λειτουργό Οργανωτικών Θεμάτων
της Κυπριακής Προεδρίας του
Συμβουλίου της ΕΕ
Έλενα Χριστοδουλίδου
Ανώτερη Μορφωτική Λειτουργό
Υπουργείου Πολιτισμού και Πολιτισμού
Χριστίνα Γιάγκου, Πέτρο Δυμιώτη,
Λούλη Μιχαηλίδου
Μορφωτικοί Λειτουργοί Υπουργείου
Παιδείας και Πολιτισμού
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στους
Νίκο Χρ. Παττίχη, Max Wigram Gallery,
Omikron Gallery και τη διευθύντριά της
Μαρία Στάθη, που πρόθυμα δέχθηκαν
να δανείσουν έργα για αυτή την έκθεση.
Η επιμελήτρια Άντρη Μιχαήλ εκφράζει
τις εγκάρδιες ευχαριστίες της προς
όλους τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες
και όλους εκείνους, που με τον ένα ή τον
άλλο τρόπο, βοήθησαν να γίνει η έκθεση
αυτή πραγματικότητα:
Ερωτόκριτος Αντωνιάδης
Φίλιππος Βασιλειάδης
Μαρία Γεωργάκη
Έλενα Δημοσθένους
Γεώργιος Ζήσιμος
Μαρίκα Ιωάννου
Μαριάννα Καραγιώργη
Αλέξια Κωστέα
Κυριάκος Κωστέας
Σταύρος Λαζαρίδης
Ζωή Μπέλλα
Ελένη Νικήτα
Κατερίνα Λούι Νικήτα
Διομήδης Νικήτας
Φωτεινή Παναγή
Βανέσσα Παπαϊωάννου
Χαράλαμπος Πετεινός
Λοΐζος Σολωμού
Γιάννης Τουμαζής
Κωνσταντίνος Φιλιώτης
Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ
Γιώργος Χριστοφή
Εύα Νικολάου Χριστοφή
Anne Botella
Sophie Duplaix
Joël Riff
Anne Samson
Adèle και Hector Sueur
Bastien Sueur

σήμερα, ή Ζωγραφική - Πινακοθήκη Γιώργου Ν. Βογιατζόγλου

H AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ