Dvije hiljade najljepših asfaltnih kilometara

1. Tajne Sjeveroistoka
2. Kruna Crne Gore
3. More i visine
4. Krug preko Korita
619 km
Podgorica - Lijeva Rijeka - Andrijevica - Plav - Gusinje - Plav - Berane - Rožaje - Trpezi - Bijelo Polje
- Kolašin – Podgorica
518 km
Podgorica - Danilovgrad - man. Ostrog - Nikšić - Žabljak - Trsa - Šćepan Polje - Plužine - Šavnik - Boan
- Podgorica
590 km
Herceg-Novi - Grahovo - Risan - Kotor - Tivat - Luštica - Kotor - Lovćen - Cetinje - Rijeka Crnojevića
- Virpazar - Ostros - Ada Bojana - Ulcinj - Bar - Virpazar - Petrovac - Budva - Bigova - Jaz - Budva
63 km
Podgorica - Medun – Korita – Stijepovo – Podgorica
(Nije za velike kampere)
OSVOJIĆE VAS, OVIM REDOM:
ČUDA PRIRODE I LJUDSKIH RUKU:
KULTNI DOŽIVLJAJI:
Željeznički most na Maloj rijeci
Manastir Ostrog
Uzidan u stijenu, cilj hodočasnika svih konfesija, iz
čitavog svijeta. U njemu počivaju čudotvorne mošti
osnivača, Svetog Vasilija Ostroškog.
Boka
Ne propustite:
• Perast i njegova ostrva Sveti Đorđe i Gospu od
Škrpjela
• Rose, ribarsko seoce
• Uvala Veslo, najljepše mjesto za kupanje
Uspon ka prevoju Krstac
Skoro svaki metar čuvenog puta ka Njegušima je
vidikovac (samo za manje kampere).
Lovćen i Cetinje
Mauzolej Petra II Petrovića Njegoša na Lovćenu i kulturna i istorijska prijestonica Cetinje. Sa
Lovćena se kroz sjajan predio brzo stiže do Ivanovih Korita.
Rijeka Crnojevića
Nekadašnja prijestonica, kraljevski ljetnjikovac, vodeći trgovački centar, mjesto prve štampane riječi.
Krug oko Skadarskog jezera
Priča u nastavcima: o ribarskim selima, o najvećem rezervatu ptica u Evropi, posljednjem staništu pelikana, drevnim manastirima na ostrvima,
autentičnoj jezerskoj kuhinji, dobrim vinima i
�ivopisnom Virpazaru.
Ada Bojana
Raj za umjetnike življenja, na širokom pješčanom
ušću rijeke Bojane u more.
Stari gradovi
Posvetite bar dio dana zidinama Ulcinja i starog
Bara, spoju Orijenta i Mediterana, tvrđavama bogate istorije. U Baru, poklonite se i lokalnoj zvijezdi
- 2000 godina staroj maslini.
Čuvene plaže
Turistički simboli Crne Gore: poluostrvo Sveti Stefan, Budva, Grbalj, Lješevići, ribarsko selo Bigovo,
uvala Trsteno, plaže Jaz i Ploče.
Dvije hiljade najljepših
asfaltnih kilometara
Uzbudljiva putovanja kroz kanjone, rječne i jezerske doline, sjenke četinarskih šuma. Kroz srednjovjekovne gradove i raštrkana sela i katune. Od
prašume do kamenog i pravog mora. Od galebova do orlova, ili obrnuto...
Komovi
Goli, blještavi vrhovi i padine prekrivene gustom
šumom i sočnim livadama.
Prokletije – komprimovani Alpi. Krug čuda u
Plavu i Gusinju
Ljepota na hiljadu i jedan način. Mirna dionica uz
Plavsko jezero, bajkolika dolina Grbaje, Ali-pašini
izvori, vodopad-sunovrat Grlje, prekrasna dolina
Ropojane... A onda lagano pitomom dolinom Lima.
Kanjon Tare, najdublji kanjon u Evropi
Kanjon, od čijih 80 km u ovoj ruti prelazimo polovinu, uzvodno uz Taru, dio je NP Durmitor, koji je pod
zaštitom UNESCO-a kao svjetska i kulturna baština.
Spust u kanjon, najdublji u Evropi (900-1300m),
počinjemo od Pljevalja pravo do nevjerovatnog mosta u selu Đurđevića Tara.
Detur: Biogradskojezero
Planinsko jezero ledničkog porijekla, pokriveno
velom romantike planine Bjelasica, divno u svako
doba dana i godine.
Kanjon Morače
Kanjon Morače, stjenovita i zelena priča koja se
završava surovim i atraktivnim dijelom –Platije.
Oprez pri vožnji!
Sakralna zdanja
• Manastir Đurđevi Stupovi, na ulasku u Berane
• Husein-pašina džamija, u Pljevljima, 16. vijek
• Manastir Dobrilovina, u kanjonu Tare, 16. vijek
• Manastir Morača (1252. g.)
Kanjon Nevidio
Za prolazak posljednjim osvojenim kanjonom u
Evropi potreban je vodič. No, snagu i moć rijeke
Komarnice osjetićete i na početku kanjona, sa mostića koji se nad njim uzdiže.
Jezera i Žabljak
Na platou Sinjajevine: Vražje i Riblje jezero. Drevno
groblje („grčko groblje“) sa zanimljivim stećcima.
Prekrasni predio iza su Bare Žugića. Treba posjetiti
i Zminičko jezero. Na Žabljaku se može ostati danima. Posjetiti Crno, i bar još Zminje jezero, popeti se
žičarom na Savin kuk…
Štuoc, kanjoni Tare i Sušice
Asfalt ka vrhu Štuoc je uzan, ali su pogledi veličanstveni. Sa vidikovca Ćurevac se pruža pogled u kanjon Tare. Prevoj ispod Štuoca - 1952 mnv – najviša
je tačka na koju u Crnoj Gori može da se stigne asfaltnim putem. Preko zaravni pune talasa, do mjesta sa
koga se pruža pogled u divlji kanjon Sušice.
Vanzemaljski predjeli
Južni dio kruga oko krune Durmitora vodi nas kroz
predjele čudesnog, ponekad vanzemaljskog izgleda.
Pivsko jezero i Pivski manastir
Teško je odoljeti i ne pogledati sa ograde brane
hidrocentrale Mratinje, ponor dubok 220 metara,
ukrašen na dnu svilenom trakom Pive.
Romantika: Obod kanjona Bukovice, mjestašce
Boan, kanjon rijeke Tušinje, planinu Semolj, kao i
dolinu u kojoj sazrijeva mlada Morača, pamtićemo
po romantičnoj šumi i pitomom zelenilu.
ZA SAMO NEKOLIKO SATI:
Uspinjanje u prošlost
Nekoliko sati će biti dovoljno da duboko potonemo
u izuzetnu atmosferu krajeva koji izgledaju kao da
su beskrajno daleko od glavnog grada.
Medun
Iako izgrađen kao ilirska tvrđava, Medun je postao grad. Zapamtio je dolaske Rimljana, Slovena,
Turaka.
U Medunu je i rodna kuća, danas memorijalni muzej Marka Miljanova (1833 –1901), legendarnog
ratnika i pisca. Sa Meduna se sjajno vidi Podgorica
i čitava njena okolina.
Kanjon Cijevne i Prokletije
Korita kučka (ili Korita hotska) su zaravan na kojoj
se širi nekadašnji katun, a danas više vikend-naselje. Sa fantastičnog mjesta Grlo sokolovo pogledaćemo pravo u eksploziju moćnog kanjona rijeke
Cijevne, kćerke prokletijskih snjegova.
Vijugavi spust
Od Korita počinje divan, tridesetak kilometara dug
spust ka Podgorici. Vijugavi asfalt će nas provesti
kroz sela Deljaj i Stjepovo, izvesti na nove vidikovce iznad kanjona Cijevne, i na kraju preko Doljana
spustiti u glavni grad Crne Gore.
GPS
Kategorije vozila
www.panoramski.putevi.montenegro.travel
2
1
Ova karta je vaš ključ
za riznicu najljepših asfaltnih
puteva u Crnoj Gori.
Atraktivni putevi u Crnoj Gori su često
uzani, krivudavi i sa velikim nagibima.
Da bi se specificirala mogućnost prolaska za različita vozila, definisane su
kategorije:
1. Automobili (a) i motocikli (m)
9
Crna Gora je džepni rječnik raznolikih pojmova,
iskustava, emocija, prizora, suprotnosti, krajnosti. Malo i gusto, takvo je stanje ovdje - jer je i
sam prostor sabijen, sa svim ostalim što uz njega ide. Iznenadni uzleti u prohladne visine i brzi
silasci na nadmorske nule Mediterana. Pejzaži
koji se mijenjaju na ubrzanoj traci. Vidici koji
se otvore pa pobjegnu nekud iza točkova. Neodoljive avanture kroz kanjone, rječne i jezerske
doline, sjenke četinarskih šuma, raštrkana sela
i katune. Trenje o skrivene, tijesne drumove.
Valjanje kroz slutnje svakojakih mirisa, kroz
krševe u kojima cvjeta stijenje i kroz livade iz
kojih štrče litice cvjetova i trava, pa onda, bez
predaha i upozorenja, ukusi beskrajnih širina
i pučine, što mame i pomjeraju granice čula...
2. Mali kamperi (S)
Dužina do 5,7 m
Težina do 2,7 t
8
3
3. Srednji kamperi (M)
Dužina 5,7 - 6,7 m
Težina 2,7 - 4,5 t
10
13
4
8
6
7
Toliko je ovdje toga da bi se, uz malo strpljenja,
moglo ispeglati na veličinu pristojnog kontinenta. Da li je ovo dovoljan razlog da se odlučite i krenete u lijepu avanturu otkrivanja Crne
Gore? Nadamo se da jeste.
3
U svim
gradovima
postoje
info centri
turističkih
lokalnih
organizacija
od kojih
možete dobiti
dodatne
informacije i
objašnjenja.
15
1
5
Želimo Vam mirnu drumsku plovidbu i mnogo,
mnogo lijepih trenutaka.
14
15
7
11
9
12
6
Kad se „raspetljaju“ svi lijepi putevi u maloj Crnoj
Gori, dobija se iznenađujuća dužina prediva: par hiljada kilometara koji vape za time da budu istkani u
raskošno iskustvo - i opet će još dosta toga preostati. Ono glavno se dosta lako može «osvojiti», ali se
naoko mala teritorija pokazuje kao komplikovan lavirint kada treba zakoračiti u manje poznate uglove.
2
12
11
14
16
19
18
18
17
26
13
10
20
4
Kulturna dobra:
Dvije hiljade najljepših
asfaltnih kilometara
22
23
Prirodne ljepote:
1. Nacionalni park Biogradska gora
2. Nacionalni park Prokletije
3. Nacionalni park Durmitor
4. Nacionalni park Lovćen
5. Nacionalni park Skadarsko jezero
6. Kanjon Tare
7. Kanjon Komarnice (Nevidio)
8. Kanjon Pive
9. Kanjon Morače
10. Kanjon Cijevne
11. Kanjon Grlje
12. Ali-pašini izvori
13. Đalovića pećina
14. Botanička bašta Dulovine
15. Brdo Trebjesa
16. Bokokotorski zaliv
17. Tivatska solila
18. Brdo Spas
19. Poluostrvo Ratac
20. Ostrvo Stari Ulcinj
21. Ada Bojana
21
1. Husein-pašina džamija
2. Manastir Sv. Trojica
3. Crkva Sv. Petra
4. Crkva Sv. Nikole, Nikoljac
5. Manastir Đurđevi Stupovi
6. Kula Redžepagića
7. Manastir Morača
8. Manastir Dobrilovina
9. Crkva pod Sokolom
10. Manastir Piva
11. Dvorski kompleks kralja Nikole
12. Manastir Ostrog
13. Dvorski kompleks na Kruševcu
14. Duklja – Doclea
15. Manastir Podmalinsko
16. Manastir Savina
17. Crkva Sv. Nikole, Grahovo
18. Stari grad Kotor sa bedemima
19. Crkva Gospe od Anđela
20. Mauzolej Petra II Petrovića Njegoša
21. Istorijsko jezgro Cetinja
22. Žabljak Crnojevića
23. Stari grad Budva
24. Stari grad Bar
25. Stari grad Ulcinj
26. Tvrđava Medun
Za ostale detalje i važne napomene i informacije vezane za vožnju i puteve, posjetite sajt:
www.panoramski.putevi.montenegro.travel
Raskošno iskustvo
17
16
4. Veliki kamperi (L)
Dužina 6,7 m i vi�e
Težina 4,5 t i vi�e
5
19
24
Samo dio bogate kulturne i prirodne
baštine Crne Gore duž panoramskih puteva.
25
20
21
Panoramski putevi Crne Gore
Izdavač: Ministarstvo održivog razvoja i turizma Crne Gore; Projektni tim: Dušanka Pavićević, Anka Kujović, Branimir Raičević, Jovan
Eraković, Kirsi Hyvaerinen, dr Thomas Wöhrstein, Milica Vušurović,
Gojko Cimbaljević; Autor teksta: Jovan Eraković; Fotografije: Jovan
Eraković, Miodrag Bogdanović, Marianne van Twillert, Mobil Total,
arhiva NTO; Prevod: Porta Aperta; Redaktori: Sonja Živaljević, Vesna Vukadinović; Dizajn i priprema: Ivanka Haverić; Štampa: Studio MOUSE; Tiraž: 1000
Hrana, piće i suveniri
Crna Gora je bogata izvorima pitke, zdrave
vode. Ukusu izvorske vode dodajte i vrhunske
ukuse domaće kuhinje. Na rutama ćete primijetiti i oznake za puteve vina, sira i meda, ali i
mimo njih ne propuštajte prilike da od domaćina kupite namirnice. Probajte i njihovu rakiju,
medovinu i naravno - vrhunska vina. Autentični suveniri od vune i drveta biće ne samo uspomene nego i vrlo korisni predmeti.
Uzanim putem do široke,
nezaboravne slike
Do većine najljepših mjesta u Crnoj Gori vode uzani
putevi. Ako imate veliko vozilo, možete se odlučiti
za jednu od dvije mogućnosti: da odustanete od zavlačenja na uzane puteve i zadržite se na glavnim,
poznatim i „utabanim“ turističkim atrakcijama... ili
da upotrijebite dobru volju te da se naoružate strpljenjem i manevrisanjem kako biste se na nekim
mjestima mimoišli sa onim (rijetkim) vozilima koja
će naići iz suprotnog smjera.
Tajne Sjeveroistoka
U potrazi za tragovima Orijenta. Kroz najdublji kanjon u Evropi, u njedra komprimovanih Alpa, pa okrajak Mongolije. Uzbudljiva i neodoljiva avantura - počinje i
završava se u Podgorici.
dužina: 620 km
Manastir Dobrilovina
Negdje oko polovine kanjona Tare (499 km) se odvaja put do nedalekog divnog manastira Dobrilovina, koji vrijedi posjetiti. Prvi put se pominje krajem 16. vijeka kada je turska vlast izdala dozvolu
za opravku crkve u Dobrilovini koja je porušena.
Podgorica - Lijeva Rijeka - Andrijevica - Plav - Gusinje - Plav - Berane - Rožaje - Trpezi - Bijelo Polje - Tomaševo Pljevlja - Đurđevića Tara - Kolašin - Podgorica
Željeznički most na
Maloj rijeci
Krenuli ste u žurbi i bez kafe? Prije
raskrsnice na Bioču, na 11. kilometru
je restoran sa terasom u hladu loze i
pogledom na rijeku Moraču i na nedaleko ušće Male rijeke. Bacite pogled na
tu tanku žilu vode koju prekoračuje željeznički most, drugi po visini u Evropi,
na 200 m visine, dug 500 m. Motocikli
mogu da prođu makadamskim putem
do mosta, a uz sporu vožnju i strpljenje
do mosta se može i automobilom.
Kanjonom Tare
Krug čuda u
Plavu i Gusinju
Ljepota na hiljadu i jedan način: lijepa i mirna dionica uz Plavsko jezero, dolina Grbaje i njeno grotlo,
katun Grbaje, Ali-pašini izvori, vodopad Grlje, dolina Ropojane... Usporite vožnju oko jezera. Za one
koji na povratku ipak odluče da je put previše uzak
i krivudav za njihovo vozilo, postoji mogućnost da
na 160,4 km skrenu lijevo, na novi asfalt koji kroz
zanimljivi plavni teren vodi na drugu stranu jezera.
Sve udobnosti pruža Etno selo Komnenovo.
Avanturističke staze
Na putu do Berana protegnite noge u Rožajama,
istorijski zanimljivom gradu sa spomenicima prošlih vremena: no prava avantura za male i srednje
kampere se krije u skretanju na raskrsnici u Kalačima, gdje je i restoran Venecija, uzanim putem
(3.5 m), koji vodi ka Bijelom Polju. Put vodi kroz
pitomi, otvoreni i idilični predio, svjetlosti i sjenke
četinarske šume, uzani, pusti i zaboravljeni kanjončić rijeke Lješnice. Na 3 km izlaska iz ovog kanjona
skretanjem udesno možete krenuti u još jednu lijepu avanturu: uspon (9-12%) atraktivnim putem,
širine 2.5 - 3.5 m, do sela Sušice i ruba Pešterske
visoravni. Ovdje hiljadu metara vrijedi kao tri hiljade na drugom „lijenom“ mjestu. A onda povratak
istim putem nizbrdo - da apsolvirate ljepotu koja
vas je uznijela i predahnete u Bijelom Polju.
Po izlasku iz Pljevalja počinje jedan od najuzbudljivijih spustova u Crnoj Gori, jer će nas uvesti u
kanjon Tare, najdublji u Evropi (900-1300m). Ovaj
spust će nas dovesti pravo na most dostojan takvog
kanjona: tanku strunu ljepote razapetu iznad tirkizne hladne vode koja pjeni duboko ispod. Kanjon,
od čijih ćemo osamdesetak kilometara preći polovinu, uzvodno uz „suzu Evrope“, dio je NP Durmitor,
svjetske prirodne i kulturne baštine pod zaštitom
UNESCO-a. Pred samim početkom mosta lijevo se
odvaja makadam do obližnjeg kampa „Kljajevića luka“, odlično mjesto za odmor ili za avanturu
splavarenja Tarom. Osim crnih borova na gromadama kanjona, ovdje je korijen pustila i legenda o
drvosječama i splavarima koji su Tarom prenosili
debla. U šta su se upuštali sve do polovine prošlog
vijeka shvatićete kad, prepušteni vodiču i sigurnosnoj opremi, na gumenom čamcu, osjetite damar
divljeg toka rijeke.
Nekoliko kilometara od manastira prolazimo kroz
tjesnac Đavolje lazi u kome se tok Tare sužava na
svega 2-3 metra. Iznad se na stranama kanjona, na
nadmorskoj visini od 950 m, nalazi prašuma crnog
bora Crna poda. Na prostoru veličine 20 hektara
borovi dostižu visinu od 45 m, a njihova prosječna
starost je 400 godina. Ima i samotnjaka - onih koji
se ćutljivo, i naizgled bez korijenja, drže na svojim
izdvojenim stijenama na koje može da stane samo
još po koja divokoza.
Detur Biogradsko jezero
Na izlasku iz Crnih poda je odmorište kod spomenika Dušanu Bulatoviću - Džambasu, na kome neko
obično prodaje med i druge lokalne specijalitete.
Odavde se pogled pruža na dolinu koja se otvara ka
Mojkovcu. Ispod vidikovca se u Taru s desna uliva
rječica Bistrica i to mjesto, oko 15 km uzvodno od
Mojkovca, na kome se srijeću Sinjajevina i Pošćenska planina, smatra se za kraj (ili početak) kanjona. A kad najzad izađemo iz kanjona, nećemo biti
sasvim oni isti koji su u njega ušli, jer nas mjesta
poput ovoga mijenjaju, svaki put po malo.
Planinsko jezero ledničkog porijekla, pokriveno velom romantike planine Bjelasica, divno u
svako doba dana i godine, ušuškano u prašumi,
sa blagim žamorom u turisičkim bungalovima
ljeti. Jezero će vas vjerovatno zadržati duže
nego što ste planirali. Do jezera stižete kad od
magistralnog puta Bijelo Polje – Podgorica, nakon 5 km skrenete lijevo na put koji se lagano
penje do 4 km udaljenog Biogradskog jezera
(1094 mnv).
Komovi
Huseinpašina
džamija
Otvaraju nam se na spuštanju ka Mateševu, sa uspona na Trešnjevik. Uprkos slabom saobraćaju,
ako želite da snimite fotografiju ili uživate u pogledu, zaustavite se na nekom preglednom mjestu
na putu. Na prevoju Trešnjevik, desno od „Savove
kafane“ uzani asfalt vodi ka turističkom naselju
Štavna (4,2 km), nadomak vrhova Komova. Put nije
za široke kampere, ali je za sve ostale poduhvat vrijedan i vremena i truda.
Đurđevi Stupovi
Na putu ka Beranama, manastir Đurđevi Stupovi,
duhovno i monumentalno nasljedstvo kraja, a oni
koji imaju vremena i volje mogu da istraže slikoviti put koji vodi na zapad, preko sela Lubnice i ka
planini Bjelasici.
Ne propustite da
vidite Husein-pašinu džamiju, u
centru Pljevalja, izgrađenu u drugoj
polovini 16. vijeka.
Džamija spada u
sam vrh balkanske
orijentalne sakralne arhitekture, a vrijednost joj
uvećava i činjenica da je sačuvana u gotovo izvornom obliku.
Most je tako uzan da bi bilo dobro da veliki kamperi sačekaju da kolovoz bude prazan prije nego što
se upute na drugu stranu. Tamo čeka raskrsnica sa
koje se može na Durmitor, podupirač neba, ali odavde skrenućemo lijevo, na put koji kroz kanjon vodi
do Mojkovca.
Navedeni restorani i smještajni objekti su preporuka autora teksta.
GPS
Kategorije vozila
www.panoramski.putevi.montenegro.travel
Atraktivni putevi u Crnoj Gori su često
uzani, krivudavi i sa velikim nagibima.
Da bi se specificirala mogućnost prolaska za različita vozila, definisane su
kategorije:
2
1
1. Automobili (a) i motocikli (m)
2. Mali kamperi (S)
Dužina do 5,7 m
Težina do 2,7 t
3
3. Srednji kamperi (M)
Dužina 5,7 - 6,7 m
Težina 2,7 - 4,5 t
4
8
3
6
U svim
gradovima
postoje
info centri
turističkih
lokalnih
organizacija
od kojih
možete dobiti
dodatne
informacije i
objašnjenja.
1
5
10
7
7
4. Veliki kamperi (L)
Dužina 6,7 m i vi�e
Težina 4,5 t i vi�e
Za ostale detalje i važne napomene i informacije vezane za vožnju i puteve, posjetite sajt:
www.panoramski.putevi.montenegro.travel
Kanjon Morače - Platije
6
2
9
8
Hrana, piće i suveniri
4
Prirodne ljepote:
5
Kulturna dobra:
1. Husein-pašina džamija
2. Manastir Sv. Trojica
3. Crkva Sv. Petra
4. Crkva Sv. Nikole, Nikoljac
5. Manastir Đurđevi Stupovi
6. Kula Redžepagića
7. Manastir Morača
8. Manastir Dobrilovina
Tajne Sjeveroistoka
1. Nacionalni park Biogradska gora
2. Nacionalni park Prokletije
3. Nacionalni park Durmitor
4. Nacionalni park Lovćen
5. Nacionalni park Skadarsko jezero
6. Kanjon Tare
7. Kanjon Morače
8. Kanjon Grlje
9. Ali-pašini izvori
10. Botanička bašta Dulovine
Samo dio bogate kulturne i prirodne
baštine Crne Gore duž panoramskih puteva.
Panoramski putevi Crne Gore
Izdavač: Ministarstvo održivog razvoja i turizma Crne Gore; Projektni tim: Dušanka Pavićević, Anka Kujović, Branimir Raičević, Jovan
Eraković, Kirsi Hyvaerinen, dr Thomas Wöhrstein, Milica Vušurović,
Gojko Cimbaljević; Autor teksta: Jovan Eraković; Fotografije: Jovan
Eraković, Miodrag Bogdanović, Mobil Total, arhiva NTO; Prevod: Porta Aperta; Redaktori: Sonja Živaljević, Vesna Vukadinović; Dizajn i
priprema: Ivanka Haverić; Štampa: Studio MOUSE; Tiraž: 1000
Crna Gora je bogata izvorima pitke, zdrave
vode. Ukusu izvorske vode dodajte i vrhunske
ukuse domaće kuhinje. Na rutama ćete primijetiti i oznake za puteve vina, sira i meda, ali i
mimo njih ne propuštajte prilike da od domaćina kupite namirnice. Probajte i njihovu rakiju,
medovinu i naravno - vrhunska vina. Autentični suveniri od vune i drveta biće ne samo uspomene nego i vrlo korisni predmeti.
Kanjon Morače, stjenovita i zelena priča koju
krasi monumentalni srednjovjekovni spomenik–manastir Morača (1252. god.) Drugi dio kanjona, surovi i najatraktivniji, nazvan je Platije.
Vrhovi se dižu i 600 m iznad puta, kroz krajolik
koji uliva strahopoštovanje. Oprez pri vožnji! Ne
dajte da vas zavede stas i uobraženost izvitih
stijena ka nebu jer je ovdje saobraćaj intenzivan
i spada u opasnije u Crnoj Gori. Imaćete priliku
za to nadomak izlaza iz kanjona, na vidikovcu
601. km od starta. Sve češći restorani na daljem
putu obavijestiće vas da je Podgorica blizu i da
je kraj turi u kojoj je stalo toliko toga.
Kruna Crne Gore
Preko čudotvornog manastira do lijepog vraga na Sinjavini. Surfovanje po talasima Durmitora, i na najvišem asfaltu u Crnoj Gori. Do pukotine koja nas vraća
u realnost i govori nam gdje nam je mjesto. Pad u modro jezero, prelazak preko
dvije stotine metara visokog luka. Iz inata, na drugu stranu pukotine. Na kraju:
upoznavanje sa rijekom koja će kasnije postati slavna.
dužina: 518 km
Podgorica - Danilovgrad - man. Ostrog - Nikšić - Šavnik - Žabljak - Trsa - Plužine - Šćepan Polje
- Trsa - Plužine - Šavnik - Boan - Podgorica
Kanjon Nevidio
Start: od hotela „Keto“ ka centru Podgorice
i slijedeći putokaze ka Nikšiću, tako da
izađemo na put E762. Na početku 22. km
skrenućemo desno, u centar Danilovgrada. Širokim novim putem brzo stižemo
do donjeg, većeg dijela manastira Ostrog
(crkva Svete Trojice iz 1824. godine i konak) i raskrsnice na kojoj se oštro skreće
ka gornjem manastiru. Taj dio puta je strm
(10%), vrlo uzan i sa prilično saobraćaja,
pa „L“ i „M“ kampere treba svakako ostaviti ovdje (najprimjerenije bi bilo ostaviti
ovdje svako vozilo te nastaviti pješice).
Povratak: od rasksnice kod donjeg manastira krećemo nizbrdo. Put je i ovdje uzan i
neograđen, mimoilaženje traži vozačku rutinu. Tvrdi se da je put pod zaštitom sveca i
da se na njemu ne dešavaju nezgode, ali oni
koji su manje religiozni a više nervozni bolje će učiniti ako se vrate do Danilovgrada
i odatle glavnim putem krenu ka Nikšiću.
Uspon starim putem od Nikšića ka Šavniku (R5) je
doživljaj za sebe. Uzan i krivudav, vodi nas u izvanredno lijepe predjele Lukova, Ivanja i Krnova, iz kojih polako izrasta veličanstveni Durmitor.
Sljedeći cilj je ulaz u kanjon Nevidio. Kod restorana
„Jatak“ i etno-sela „Nevidio“ treba ostaviti kamper
(motociklisti i automobili mogu da nastave) i putićem proći još kilometar do kanjona.
Nevidio je dug oko 3 km, dubok - i toliko uzan da
bi se na nekim mjestima mogao preskočiti. Kaže
se da je i posljednji osvojeni kanjon u Evropi (prvi
prolazak se desio šezdesetih godina prošlog vijeka) i ovo nevjerovatno mjesto je vrijedno svakog
trenutka vremena i svakog truda. Za prolazak nam
je potreban vodič i oprema (ronilačko odijelo). O
svemu se možemo raspitati u etno-selu, a mimo
toga, možemo se putem popeti do mostića iznad
početka kanjona, zarad pogleda odozgo.
Štuoc, kanjoni Tare
i Sušice
Detur do sela Mala Crna Gora i kanjona Sušice nije
iskustvo za „L“ kampere jer su putevi uzani a nagibi
znatni. Za „M“ kampere važi: pažljivo!
Put nas iz Žabljaka vodi na zapad, predjelom zvanim ne bez razloga Pitomine – zavodljiva ljepota
livada istaknuta je surovim obrisima Međeda koji
se diže nad Crnim jezerom.
Četiri kilometra od centra je skretanje za vidikovac
Ćurevac sa koga se pruža pogled u kanjon Tare, a
mi ćemo produžiti lijevo i početi ozbiljan uspon ka
restoranu „Momčilov grad“ i vrhu Štuoc. Asfalt je
uzan – a pogledi široki i veličanstveni.
Prevoj ispod Štuoca - nadmorska visina 1952 m
– najviša je tačka na koju u Crnoj Gori može da se
stigne nekim asfaltnim putem. Malo ispred prevoja je par tačaka sa kojih se pruža najbolji pogled u
kanjon Tare. Prije nego što zađemo u četinarsku
šumu, otvara se pogled na planine na zapadu Durmitora: najprije na zatalasanu, izrovanu ljepotu
Pivske planine, a onda i na udaljene, veličanstvene, oštre siluete Bioča, Maglića i Volujka, na granici sa Bosnom.
Još nešto se može vidjeti sa ovog mjesta: na suprotnom zidu kanjona s mukom se uspinje nit makadama, ka ivici koja je kao nožem odsječena. To je
put ka selu Nedajno, divna mogućnost za one za
robusnijim vozilima da nastave ovaj naš krug. Oni
koji prođu na drugu stranu imaće bogatu nagradu
– fantastični prizori u kanjonu, na najljepši način
zaokružena avantura.
Žabljak
Još jednom: na Žabljaku treba
ostati par dana, posjetiti Crno,
i bar još Zminje jezero, popeti
se žičarom na Savin kuk…
Vanzemaljski predjeli
A kad jednom ipak krenemo iz Žabljaka, na 7 km
od centra je raskrsnica na kojoj „L“ kamperi treba
da skrenu lijevo, na novi put ka Šavniku i Nikšiću
koji će ih potom izvesti na put Nikšić - Plužine. Odmah iza Plužina, na „tunelskoj“ raskrsnici spojiće
se ponovo sa turom.
Za „M“ kampere ponovo važi: pažljivo i strpljivo.
Naravno, i svi ostali će nastaviti pravo, i tako početi
drugi južni dio kruga oko krune Durmitora.
Prolazimo ispod upečatljive, ogromne kupe vrha
Stožina koja štrči nad ostalim i predstavlja zaštitni
znak Pošćenske doline, čiji se kameni haos otvara
pred nama.
Do odvajanja puta za Malu Crnu Goru stižemo preko zaravni pune talasa, po kojima put skakuće kao
po toboganu u nekom zabavnom parku. Posebno
će ovdje biti oduševljeni motociklisti.
U samo seoce nećemo već nastavljamo ka kanjonu
Sušice. No kako je asfalt odavde širok samo 2,5m,
raskrsnica je najdalja tačka za „M“ kampere. Krajnja tačka za ostale je 2 km dalje, na mjestu na kome
se desno odvaja makadam koji vodi u kanjon. Desno od raskrsnice pješice možemo otići do stotinak
metara udaljenog mjesta među borovima sa koga
se pruža pogled u veličanstveni, divlji kanjon Sušice. (Oprezno: ivica litice!)
Put ka Plužinama spušta nas iz visina ka nestvarno
modrom Pivskom jezeru. Malo prije izlaska na put
E762 prolazimo „tunelsku“ raskrsnicu: to čudno
mjesto u kratkom tunelu čiji su zidovi živa stijena,
i koji ima dva izlaza: lijevo se odlazi ka selu Duži a
desno ka putu uz jezero.
Slijedi najatraktivniji dio kanjona Pive.
Put nas vodi preko brane hidrocentrale Mratinje, i
teško je odoljeti i ne pogledati sa ograde na „suvu“
stranu na kojoj zjapi ponor dubok 220 metara,
ukrašen na dnu svilenom trakom Pive. Par km iza
brane prelazimo na drugu stranu kanjona malim
uzanim mostom koji je opet iskušenje za strasne
lovce na nezaboravne momente.
Pivski manastir
Ovdje sve liči na kamenite djelove Anda i marsovske pejzaže.
Jezera i Žabljak
Starim putem ka Žabljaku prolazimo selo Mljetičak (134 km) gdje treba zastati i udahnuti svježi
dah sa Durmitora. Očekuje nas plato Sinjajevine:
Vražje jezero – mali tirkizni dragulj. Manje od kilometra daleko je brat-blizanac, Riblje jezero. Lijevo
od puta je drevno groblje („grčko groblje“) sa zanimljivim stećcima.
Prekrasni predio iza su Bare Žugića. Ovo je jedan od
najljepših pejzaža u Crnoj Gori.
Niz obronke Kučajevice brzo se spuštamo do Njegovuđe. Tu se (161 km) nalazi mjesto na kome će ka
Zminičkom jezeru skrenuti svi osim možda vozača
„L“ kampera. Jezero je usamljena, tajna ljepota koja
blista među strukovima trske i zelenim dlanovima
lokvanja.
Na Žabljaku se može ostati danima.
Pivsko jezero
Za hrabre
Nepunih 8 km od Plužina, desno se odvaja put ka
400 m udaljenom Pivskom manastiru (16. vijek).
Najveći je pravoslavni manastir sagrađen u ovim
krajevima tokom otomanske okupacije. Zanimljiva
je istorija manastira, njegovo kompletno izmještanje sa prvobitne lokacije zbog gradnje hidroelektrane, i sve ono što se u njemu može vidjeti – od fresaka do vrijednih predmeta u manastirskoj riznici.
Nove ljepote
Šćepan Polje, granični prelaz sa Bosnom, je značajno mjesto: ovdje se vjenčavaju Piva i Tara. Uzanim
putem ka Crkvinama ponovo se penjemo u skute
Durmitora (malo osjetljiviji poduhvat za „L“ kampere) i u predjele nove ljepote. Prije no što obavezno
predahnemo u selu Trsa, skrećemo lijevo – da naplatimo dug kanjonu Sušice i stignemo do sela Nedajno.
Sa vidikovca iznad sela vidjećemo udaljeno stjecište kanjona Sušice i Tare, fantastične, ogromne
zidove koji padaju u ponor Sušice – i blisku, koliko
rukom da se dodirne, površ na strani Male Crne
Gore, od koje nas ponovo odvaja moćna dubina.
Od Trse vodi 11km dug spust ka „tunelskoj“ raskrsnici i putu uz jezero.
Romantika
Spust ka malom mjestu Boan vodi nas obodom kanjona Bukovice i nudi par lijepih vidikovaca. Iza Boana, prolazimo kroz mali kanjon rijeke Tušinje pa se
penjemo na malenu planinu Semolj. Romantičan put
kroz lijepu šumu.
Sa prevoja (1570m) padamo u uzanu, duboku i
dugu dolinu u kojoj polako sazrijeva mlada i stidljiva Morača. Naravno da nećemo ni ovdje ostati
bez lijepih pogleda, sve do Mioske - raskrnice koja
nas izvodi na put E65/E80. Dio do Podgorice je jednostavan (i nesrazmjerno atraktivan).
Put je usječen u strme strane Lomnog dola i Uvite
grede, i na njemu ćemo imati osjećaj da smo muva
koja puzi po zidu - perspektive su ovdje među najboljima u Crnoj Gori.
Prevoj Sedlo je na visini od 1895 mnv, i ponovo je
granica dva svijeta – sa one druge strane se put
spušta u grandiozni cirk Dobrog dola. Tu je i odmorište sa koga se odvaja planinarska staza ka
Škrčkom jezeru i Bobotovom kuku, najvišem vrhu
Durmitora (2523m).
Očekuje nas još dosta „goredoliranja“ predjelima
čudesnog, ponekad vanzemaljskog izgleda. Proći
ćemo i mjesta sa kojih se dobro vide poludjeli, u
vertikalu izvrnuti slojevi stijena na Prutašu i Šarenim pasovima, podijeljeni prugama trave, prije
nego što stignemo na raskrsnicu u Pišču.
Navedeni restorani i smještajni objekti su preporuka autora teksta.
GPS
Kategorije vozila
www.panoramski.putevi.montenegro.travel
Atraktivni putevi u Crnoj Gori su često
uzani, krivudavi i sa velikim nagibima.
Da bi se specificirala mogućnost prolaska za različita vozila, definisane su
kategorije:
1. Automobili (a) i motocikli (m)
2
2. Mali kamperi (S)
Dužina do 5,7 m
Težina do 2,7 t
8
3
3. Srednji kamperi (M)
Dužina 5,7 - 6,7 m
Težina 2,7 - 4,5 t
1
7
U svim
gradovima
postoje
info centri
turističkih
lokalnih
organizacija
od kojih
možete dobiti
dodatne
informacije i
objašnjenja.
3
1
10
5
4
9
4. Veliki kamperi (L)
Dužina 6,7 m i vi�e
Težina 4,5 t i vi�e
Za ostale detalje i važne napomene i informacije vezane za vožnju i puteve, posjetite sajt:
www.panoramski.putevi.montenegro.travel
6
Manastir Ostrog
2
7
8
Hrana, piće i suveniri
4
Prirodne ljepote:
5
Kulturna dobra:
1. Manastir Piva
2. Crkva pod Sokolom
3. Manastir Podmalinsko
4. Dvorski kompleks kralja Nikole
5. Manastir Morača
6. Manastir Ostrog
7. Duklja - Doclea
8. Dvorski kompleks na Kruševcu
Kruna Crne Gore
1. Nacionalni park Biogradska gora
2. Nacionalni park Prokletije
3. Nacionalni park Durmitor
4. Nacionalni park Lovćen
5. Nacionalni park Skadarsko jezero
6. Kanjon Tare
7. Kanjon Komarnice (Nevidio)
8. Kanjon Pive
9. Kanjon Morače
10. Brdo Trebjesa
Samo dio bogate kulturne i prirodne
baštine Crne Gore duž panoramskih puteva.
Panoramski putevi Crne Gore
Izdavač: Ministarstvo održivog razvoja i turizma Crne Gore; Projektni tim: Dušanka Pavićević, Anka Kujović, Branimir Raičević, Jovan
Eraković, Kirsi Hyvaerinen, dr Thomas Wöhrstein, Milica Vušurović,
Gojko Cimbaljević; Autor teksta: Jovan Eraković; Fotografije: Jovan
Eraković, Miodrag Bogdanović, Mobil Total, arhiva NTO; Prevod: Porta Aperta; Redaktori: Sonja Živaljević, Vesna Vukadinović; Dizajn i
priprema: Ivanka Haverić; Štampa: Studio MOUSE; Tiraž: 1000
Crna Gora je bogata izvorima pitke, zdrave
vode. Ukusu izvorske vode dodajte i vrhunske
ukuse domaće kuhinje. Na rutama ćete primijetiti i oznake za puteve vina, sira i meda, ali i
mimo njih ne propuštajte prilike da od domaćina kupite namirnice. Probajte i njihovu rakiju,
medovinu i naravno - vrhunska vina. Autentični suveniri od vune i drveta biće ne samo uspomene nego i vrlo korisni predmeti.
Dvije male crkve gornjeg manastira Ostrog su okamenjeni stihovi uzidani u špiljama litice Ostroška
greda, vrtoglavo visoko nad dolinom Zete. Manastir je u 17. vijeku osnovao Sveti Vasilije Ostroški,
i do danas je ostao najcjenjenije mjesto hodočašća
u Crnoj Gori a spada i u najposjećenije manastire
na čitavom Balkanu. Ovdje se dolazi s nadom u
čudotvorno izlječenje pa nisu rijetki vjernici iz čitavog sveta, hrišćani i muslimani - stoga očekujte
gužvu na velikoj terasi sa koje se pruža nevjerovatan pogled.
Dvije crkvice su oslikane freskama. U onoj koja je
posvećena Vavedenju svete Bogorodice i u kojoj se
nalaze i mošti Svetog Vasilija, freske su izrađene
na stjenovitim zidovima.
More i visine
Lavirint sunca, stijena i sjenki. Gradići koji pitaju: kakva si vrsta putnika? Jedan
visoki mauzolej i puno niskih čamaca među lokvanjima. Najveće jezero na Balkanu.
Najveći rezervat ptica u Evropi. Najstarija maslina na Balkanu.
dužina: 590 km
Mlinovi
Osnovan u 15. vijeku, nekadašnja prijestonica
Kraljevine, predstavlja čvor izuzetnog istorijskog
i kulturnog nasljeđa od velike vrijednosti. Ulice sa
rakošnim starim fasadama i otmenim balkonima,
manastir, kraljevska palata, Njegošev i Narodni
muzej… Ipak, najveća zanimljivost i dragocjenost
na Cetinju su njegovi stanovnici, izrazito talentovani za besjedništvo.
Posle skretanja za selo Čukovići, na 9,5 km od
mosta, nalazi se mjesto na kome lijevo i nizbrdo
kreće pješačka staza do mjesta zvanog Mlinovi i
Poseljani. Mlinovi su tajna dragocjenost ovog kraja. Nekada su u strmoj, skrivenoj, uskoj uvali koja
se tiho spušta do jezera postojali kameni mlinovi
od kojih su danas ostali samo zidovi i tragovi (jedan je ipak u skorije vreme rekonstruisan i služi
kao vikendica). Tu je i jedan izuzetni lučni kameni
mostić, brojne terasice, bazeni i kadice koje puni
rječica koja tuda teče. Svaka terasa i svaki bazen
su poziv na brčkanje, a glatke stijene na izležavanje i sanjarenje.
Herceg-Novi - Kamenari - Grahovo - Risan - Tivat - Luštica - Kotor - Lovćen - Cetinje - Rijeka Crnojevića - Dodoši Virpazar - Ostros - Ulcinj - Bar - Rumija - Virpazar - Petrovac - Budva - Grbalj - Bigova - Jaz - Budva
Ova staza počinje od starih zidina Herceg-Novog, dalje obalom, ka istoku,
sve do peraštanskih ostrva Sv. Đorđe i
Gospa od Škrpjela, bisera Boke. A onda,
skrećemo malo i ka visinama... za pogled odozgo.
Uvala Veslo
Lovćen
Dvadesetak metara visoke kamene ploče čine obalu uvale Veslo. Malo poznato, ovo je najljepše mjesto za kupanje u Boki.
I planina i mauzolej Petra II Petrovića Njegoša (19.
v.), duhovnog i svjetovnog vladara, simbol su Crne
Gore. To svedeno kameno zdanje kome se prilazi
stazom na sječivu završnog grebena, predstavlja
opsesiju nebom kao jedinom granicom junaštva,
slavljenog u stihovima vladara i narodnog pjesnika uz zvuk gusala koje kažu –„sloboda“. Sa Lovćena
se kroz sjajan predio brzo stiže do Ivanovih Korita
i čuvenog, u pjesmi opjevanog izvora. Osim hladne
vode ima i hotela, par restorana i jedan „avanturistički“ park.
Ne propustite Rose
Ribarsko seoce kod Herceg-Novog, popularno utočište umjetnika, gdje terase kamenih kuća povazdan pričaju sa morem. Prilaz sa raskrsnice je strm
i teče nizbrdo 4 km, na putu širine 3.5 m, nagiba
do 10%, a na kraju puta je malo mjesta za parkiranje i okretanje, tako da ovo nije poduhvat za velike
kampere. Na ulazu se put završava i dalje se može
samo pješice. Lako se može desiti da mali parking
na tom mjestu bude pun, zato je pametno doći što
ranije ujutro (kad su Rose uostalom i najljepše).
Navedeni restorani i smještajni objekti su preporuka autora teksta.
Cetinje
Detur - Grahovsko jezero
Nakon vožnje obalom, od starog Herceg-Novog ka Donjem Morinju, uputite se ka Grahovu novim širokim putem za Nikšić. U Dragaljskom polju skrećete lijevo, pa nakon 3 km
desno ka jezeru. Put je strm (12%) i oštar pa
je posljednja dionica puta samo za motocikle
i automobile i eventualno male kampere. Ali
kad jezero baci prvi put odbljesak ka vama,
biće to dovoljna nagrada. Povratak će biti još
zanimljiviji ako na ivici Kamenog mora skrenete lijevo i unazad, ka starom putu za Risan.
Serpentine sa uzanim asfaltom, bez ograde
na ivici iza koje je 400 m dubok ambis, sasvim fino konkurišu čuvenom bolivijskom
„Putu smrti“. Stajaćete svakog trena, zbog
uvijek nove panorame. Iako nagib nije veliki,
put nije za velike kampere.
Uspon ka prevoju Krstac
Kultni doživljaj u Crnoj Gori – vozači i putnici
vole da se pohvale da su prošli njime jer asfalt
koji, serpentinu po serpentinu, grebe ogromni zid
Lovćenskih strana je malo čudo, rezultat upornosti i hrabrosti graditelja. Skoro svaki metar puta
je vidikovac. Ali to je i uzak put, nagiba do 11%,
sa prilično saobraćaja, tako da je prikladan samo
za „S“ kampere, vozači „M“ kampera moraće sami
da odluče da li će krenuti ili ne, a što se tiče „L“
kampera – najbolje je da na raskrsnici na Vrmcu sa
koje kreće uspon produže pravo i nizbrdo ka Budvi, odakle se kasnije mogu lako spojiti sa rutom.
Krug oko jezera
Rijeka Crnojevića
Priča urušene slave, slika sa razglednica, prepoznatljiva po čuvenom Danilovom mostu. Na 7 km
od Cetinja, u selu Ulići, do nje skrećete desno, kolovozom širine 4,5 m. Nekad, u 19. i početkom 20.
vijeka, Rijeka je bila najveća luka, vodeći trgovački
centar, kraljevski ljetnjikovac. U znak sjećanja na
oca Stanka, most je u srcu Rijeke izgradio knjaz
Danilo Petrović 1853. godine. Kao sastavni dio
mosta sagrađena je i jednospratna kuća „Mostina“,
sačuvana do danas. U Rijeci je, na Obodu, gdje još
postoje ostaci štamparije, 1494. godine štampana
prva knjiga na ćirilici. U centru je obnovljeno šetalište sa nekoliko prijatnih restorana i kafića a na
izlasku je raskrsnica na kojoj se desno skreće preko drugog mosta, ka Virpazaru.
Skadarsko jezero
Najljepši vidikovac
Na samom prevoju Krstac ostavićemo put koji
produžava ka Njegušima i skrenuti desno na dobar nov asfalt širine 3,3 m, na kome uspon ide
do 8%, što se ne preporučuje velikim kamperima. Ovaj put nas uvodi u srce Nacionalnog parka
Lovćen, i nudi nam 5 km od prevoja najljepši vidikovac sa kojeg se vidi cijela Boka.
Iz sela Prevlaka možemo da uživamo u jedinstvenom krajoliku velikog zaliva Skadarskog jezera.
Poluostrvo je naš most u ovaj čudesni, divlji svijet
u kome možemo satima posmatrati ptice, tepihe
barskog bilja i pojaseve trske, ostrvca, formacije
kopna... Opet jedan od vrhunskih prizora u Crnoj
Gori, i najbolje što možemo sebi da priuštimo na
Skadarskom jezeru, a da to nije iz čamca. Jezero
sa dužinom od 44 km i širinom od 14 km, najveće je na Balkanu. Močvarni djelovi koji spadaju u
posljednje slatkovodne močvare, najveći su rezervat ptica u Evropi, i posljednje stanište pelikana.
Oblast jezera je od 1983. godine nacionalni park.
Ribarska sela
Karuč, sićušno, očaravajuće ribarsko selo smješteno na fantastičnoj poziciji, tačno po sredini
jezerskog rukavca koji se tu završava. Karuč je
slijepo crijevo, pa prvo treba da se vratimo na put
od Rvaša a onda da njime produžimo stranom
brda Bobija ka selu Dodoši. Na putu rasteže se
pogled po vodenom prostoru, na ostrvo Andrijska gora i uz njega maleni Kom koji čuva istoimeni manastir. U Dodošima, za razliku od Karuča,
postoji smještaj i plutajući restoran.
Putem od Rijeke Crnojevića spuštamo se u šarmantni Virpazar, turističku raskrsnicu za plovidbu i puteve oko jezera i mjesto za smještaj. Vožnja
obodom planine Rumije od Virpazara do Ostrosa i
dalje do prevoja na granici sa Albanijom, jedan je
od najsnažnijih doživljaja prirode Crne Gore. Svaki
kilometar puta donosi nam nešto novo; čas smo
blizu vode, čas na visinama koje nam poklanjaju
široke vidike. Širina puta je 3,5 m, najuža mjesta
su oko 3 m i put krivuda, tako da nije za veće kampere. Nagibi su do 8%. Nezgodna mjesta su obično
obezbijeđena ogradom, a saobraćaj je vrlo slab.
Jezerska izletišta
Na 8,7 km od centra Virpazara lijevo i nizbrdo se
skreće ka 3 km udaljenom seocu Donji Murići,
smještenom na obali jezera. Put do tamo je strm
na prvoj polovini (do 11%). Tu je lijepa šljunkovita plaža omeđena šumicom. Preko puta je minijaturno ostrvo Beška sa istoimenim manastirom, do
kojeg možete doći u dogovoru sa nekim od lokalnih ribara za prevoz. Na ostrvcu je i lijep restoran
i brvnara. Ovdje se i namirnice i hljeb nabavljaju
tako što se sačekuje pokretna piljarnica - kombi
koji svakog jutra prolazi obalom…
Kostanjica
Na 30 km od Virpazara put vijuga kroz šumu ogromnih starih, reliktnih kestenova. Sakupljanje i prodaja kestenova
je inače u ovom kraju tradicionalna grana kućne privrede.
Po kestenovima je ime dobilo i
naredno selo, Kostanjica.
Povratak na obalu
Od Virpazara, na raskrsnici za tunel Sozinu skrenite desno, starim putem ka Petrovcu, nekada
glavnim putem za more. Uspona od 7%, do 9%, i
spusta do 9%, put je klizav u kišnim danima, pa
traži oprez. Od Petrovca ređaju se turistički simboli Crne Gore, poluostrvo Sveti Stefan, Budva,
plaža Jaz, mjesto koncerata svjetskih zvijezda, Grbalj, Lješevići i najzad ribarsko selo Bigovo, gdje
se, zbog širine puta, većim vozilima preporučuje
parkiranje u blizini sela. Čamci i mreže, par restorana i lijepa atmosfera, dovoljni su za punu korpu
raspoloženja u ovom selu. Na povratku, svratite u
uvalu Trsteno i nedaleku plažu „Ploče“ (puno svijeta, cjelodnevni parti) i vratite se Budvi da otkrijete tajne njene popularnosti.
GPS
Kategorije vozila
www.panoramski.putevi.montenegro.travel
Atraktivni putevi u Crnoj Gori su često
uzani, krivudavi i sa velikim nagibima.
Da bi se specificirala mogućnost prolaska za različita vozila, definisane su
kategorije:
1. Automobili (a) i motocikli (m)
2. Mali kamperi (S)
Dužina do 5,7 m
Težina do 2,7 t
srbija
3
3. Srednji kamperi (M)
Dužina 5,7 - 6,7 m
Težina 2,7 - 4,5 t
Ada Bojana
U Ulcinju je raskrsnica na kojoj ćemo skrenuti lijevo, ka Adi Bojani. Na širokom pješčanom
ušću rijeke Bojane: hipi-atmosfera, sklepane
drvene barakice razbacane po kržljavom rastinju. U zaleđu plaže, izvaljena tijela filozofa i
umjetnika pustila su ovdje korijenje, čak nešto
malo pravih turista, i vjetar koji nanosi pijesak
na sve to. No, ima ovdje i ozbiljnih restorana,
odličnih mogućnosti za jedrenje na dasci i kite-surfing, uključujući i škole za ove discipline.
U svim
gradovima
postoje
info centri
turističkih
lokalnih
organizacija
od kojih
možete dobiti
dodatne
informacije i
objašnjenja.
1
4. Veliki kamperi (L)
Dužina 6,7 m i vi�e
Težina 4,5 t i vi�e
Za ostale detalje i važne napomene i informacije vezane za vožnju i puteve, posjetite sajt:
www.panoramski.putevi.montenegro.travel
Stari gradovi
1
2
6
2
4
8
3
Hrana, piće i suveniri
7
5
6
Prirodne ljepote:
4
1. Nacionalni park Biogradska gora
2. Nacionalni park Prokletije
3. Nacionalni park Durmitor
4. Nacionalni park Lovćen
5. Nacionalni park Skadarsko jezero
6. Bokokotorski zaliv
7. Tivatska solila
8. Brdo Spas
9. Poluostrvo Ratac
10. Ostrvo Stari Ulcinj
11. Ada Bojana
7
8
5
Kulturna dobra:
1. Crkva Sv. Nikole, Grahovo
2. Manastir Savina
3. Stari grad Kotor sa bedemima
4. Crkva Gospe od Anđela
5. Mauzolej Petra II Petrovića Njegoša
6. Istorijsko jezgro Cetinja
7. Žabljak Crnojevića
8. Stari grad Budva
9. Stari grad Bar
10. Stari grad Ulcinj
More i visine
Samo dio bogate kulturne i prirodne
baštine Crne Gore duž panoramskih puteva.
9
9
Crna Gora je bogata izvorima pitke, zdrave
vode. Ukusu izvorske vode dodajte i vrhunske
ukuse domaće kuhinje. Na rutama ćete primijetiti i oznake za puteve vina, sira i meda, ali i
mimo njih ne propuštajte prilike da od domaćina kupite namirnice. Probajte i njihovu rakiju,
medovinu i naravno - vrhunska vina. Autentični suveniri od vune i drveta biće ne samo uspomene nego i vrlo korisni predmeti.
U povratku sa Ade, posvetite bar dio dana zidinama Ulcinja i starog Bara, spoju Orijenta i Mediterana, tvrđavama bogate istorije. U Baru, od „Kalamper petrol“ pumpe, skrenite u prvu ulicu desno, i
od lokalne zvijezde - 2000 godina stare masline,
skrenite lijevo u ulicu „Stari put za Ulcinj“, pa ćete
brzo stići do parkinga ispod stare barske tvrđave.
Tu će vas dočekati kaldrmisane ulice sa prodavnicama suvenira, kafića, restorana i kafana.
Pogled na pučinu
10
10
11
Panoramski putevi Crne Gore
Izdavač: Ministarstvo održivog razvoja i turizma Crne Gore; Projektni tim: Dušanka Pavićević, Anka Kujović, Branimir Raičević, Jovan
Eraković, Kirsi Hyvaerinen, dr Thomas Wöhrstein, Milica Vušurović,
Gojko Cimbaljević; Autor teksta: Jovan Eraković; Fotografije: Jovan
Eraković, Miodrag Bogdanović, Mobil Total, arhiva NTO; Prevod: Porta Aperta; Redaktori: Sonja Živaljević, Vesna Vukadinović; Dizajn i
priprema: Ivanka Haverić; Štampa: Studio MOUSE; Tiraž: 1000
Put koji od Bara preko Rumije vodi ka Virpazaru je
još jedno penjanje u visine sa kojih se kao na dlanu
vidi Bar i daleka pučina ka Italiji. Najveći uspon je
10% a put je normalne širine. Nadomak Virpazara
pruža se pogled na Crmničko polje, dom opjevanog crmničkog vina i sušenih ukljeva koje odlično
idu uz njega.
Krug oko Korita
Jedan kameni grad na brdu, jedan vojvoda. Prva kapija između dimenzija. Pogled u grlo sokola. Nizbrdica i
kamen kao terapija za duh i tijelo.
dužina: 65 km
Podgorica - Medun - Ubli - Korita - Stjepovo - Podgorica
Medun
Krug preko Korita zavređuje pažnju uvijek, ali je posebno dragocjen kada nam
je vrijeme ograničeno: nekoliko sati će
biti dovoljno da odlutamo i duboko potonemo u izuzetnu atmosferu krajeva
koji izgledaju kao da su beskrajno daleko od glavnog grada. Rječnikom naučne
fantastike, negdje na uzanom putu preko
Ubala, Korita i Stjepova postoji kapija
između dimenzija, koju ćemo proći dva
puta: jednom skačući preko sedam gora,
sedam mora i par vijekova u egzotična
prostranstva nekadašnje Crne Gore, drugi put srećno prolazeći nazad i prizemljujući se u svakodnevicu 21. vijeka.
Ilirski kastrum Meteon koji je prethodio srednjovjekovnoj tvrđavi podignutoj na ovom mjestu, izgrađen je između 4. i 3. vijeka prije naše ere, na izduženom krševitom uzvišenju. Po tome je jedan od
najstarijih takvih objekata na ovom dijelu Balkana.
Rimske legije osvojile su Medun oko 167. godine,
zarobivši tom prilikom posljednjeg ilirskog kralja
Gencija. Iako izgrađen kao tvrđava, kasnije je Medun postao i grad, i kao takav opstao i razvijao se
čitava dva i po milenijuma.
U Medunu se rodio, a tu je i sahranjen, kučki vojvoda Marko Miljanov (1833–1901) - važna ličnost
crnogorske istorije a još više narodne kulture i predanja, legendarni borac protiv Turaka i pisac koji je
u svojim djelima opisao život i borbu svog plemena
u Crnoj Gori i Albaniji. Njegova rodna kuća je danas
najznačajniji crnogorski memorijalni muzej, koji
vrijedi posjetiti da bismo se vratili u jedno zanimljivo, iako često tragično vrijeme, i upoznali ovdašnji
život u 19. vijeku.
Pješice do Grla sokolovog
Krivudavim, živopisnim putem koji nas vodi kroz
prizore lokalnog života, prolazimo kroz mjestašce Ubli i zalazimo sve dublje u prostranstva krševitih Kuča.
30 kilometara spusta
Nazad na naš put, uzbuđenjima još nije kraj: od
Korita počinje divan, tridesetak kilometara dug
spust ka Podgorici. Vijugavi asfalt će nas provesti
kroz sela Deljaj i Stjepovo, izvesti na nove vidikovce iznad kanjona Cijevne, i na kraju preko Doljana
spustiti u glavni grad Crne Gore. Sela u ovom kraju
su osim po mještanima, katoličkim Albancima, karakteristična po dvorištima i poljima ograđenim
niskim kamenim zidovima. Stjepovo je možda „najkamenitije“ od svih. Iza Stjepova spust prekida par
kilometara uzbrdice: sa prevoja ćemo ponovo imati
sjajan pogled na Prokletije i Podgoricu. Potom će
nam čak i Skadarsko jezero pokazati dobar komad
svog plavetnila.
Na izlasku iz seoca Deljaj asfalt dotiče samu ivicu
kanjona. Rijeka je ovdje još uvijek više od 700 m
ispod nas, pa svakako treba zastati zbog nove porcije pogleda.
Poslije niza serpentina izbićemo konačno na zaravan na kojoj se širi nekadašnji katun, a danas više
vikend-naselje, Korita kučka (ili Korita hotska). Tu
ćemo naići na raskrsnicu na kojoj se desno i unazad odvaja naš put ka Stjepovu - no postoji dobar
razlog da produžimo do centra naselja. Kod bivše
vojne kasarne se treba raspitati za nekadašnju patrolnu stazu graničara koja će nas, poslije pola sata
laganog pješačenja livadama i kroz šumu, dovesti
do fantastičnog mjesta sa odgovarajućim imenom:
Grlo sokolovo.
Druga ličnost Cijevne
Sa ivice ovog vidikovca pogledaćemo pravo u...
eksploziju moćnog kanjona rijeke Cijevne, kćerke
prokletijskih snjegova. Kroz plavičastu izmaglicu,
od one vrste kojom isparavaju daljine i dubine, pokuljaće ka nama iz kilometar duboke pukotine pogled na beskrajne surove zidove i pramce Prokletija. Oni čine drugu stranu svijeta, na ovom mjestu
na kome snaga prirode dozvoljava da postoje samo
dvije: ona na kojoj smo, i ona na kojoj nijesmo.
Vidjeli smo grandiozni početak kanjona Cijevne, a ako hoćemo da vidimo kako izgleda taj
toliko drugačiji završetak (sićušni, par desetina metara dubok i širok procijep u kamenitoj
ravnici) treba da od centra Podgorice krenemo
oko 4 km putem prema mjestu Tuzi. Most preko Cijevne je mjesto kod koga se treba upustiti
u kratko i nenaporno, atraktivno, istraživanje
te nove „ličnosti“ kanjona.
Put iz Korita je poseban
Uspon
Iz Podgorice krećemo sa raskrsnice ispred hotela „Keto“. Duga Skopska ulica povešće nas prema
sjeveroistoku, a po izlasku iz grada počinje blag
uspon. Od četvrtog kilometra uspon postaje intenzivniji - ulazimo u Kučka brda.
Nadomak osmog kilometra stižemo na raskrsnicu
na kojoj ćemo nastaviti pravo, ka Medunu. Desno
se odvaja put za Fundinu - odatle ćemo se vratiti
na kraju ove ture.
Vrlo brzo stižemo pod ostatke antičkog utvrđenog
grada Meduna, ispod čijih zidina danas živi tek stotinjak stanovnika.
Nije za velike kampere
Ono što se od Meduna još može vidjeti, jesu ostaci
srednjovjekovnog utvrđenja, a iz ilirskog perioda
je nekropola sjeverno od gornjeg grada. Vrijedi
prošetati se do tamo (gazeći originalne ilirske stepenice) i zato što se sa Meduna sjajno vide Podgorica i čitava njena okolina.
Put je uzan od sela Orahovo (11 km posle Meduna), a pogotovo na povratnom dijelu kruga,
poslije Korita, tako da će nažalost vjerovatno
biti van granice prihvatljivog za većinu vozača velikih kampera. (Naravno, za one iskusne
i strpljive granice su drugačije...). Za srednje
kampere će ovo biti pristojno iskušenje, a ostalima slijedi samo uživanje bez zabrinutosti.
Dugo spuštanje sa neba na zemlju ima terapeutsko dejstvo, i može se preporučiti svakome
ko želi da se osjeti zaista budnim i prisutnim u
svom sopstvenom životu. U vožnji treba uživati
do posljednjeg djelića, ovdje se niti može niti
smije ići brzo - to bi bilo samo pusto rasipanje
dragocjenih momenata, slika, i osjećanja.
Navedeni restorani i smještajni objekti su preporuka autora teksta.
GPS
Kategorije vozila
www.panoramski.putevi.montenegro.travel
Atraktivni putevi u Crnoj Gori su često
uzani, krivudavi i sa velikim nagibima.
Da bi se specificirala mogućnost prolaska za različita vozila, definisane su
kategorije:
1. Automobili (a) i motocikli (m)
2. Mali kamperi (S)
Dužina do 5,7 m
Težina do 2,7 t
3
3. Srednji kamperi (M)
Dužina 5,7 - 6,7 m
Težina 2,7 - 4,5 t
U svim
gradovima
postoje
info centri
turističkih
lokalnih
organizacija
od kojih
možete dobiti
dodatne
informacije i
objašnjenja.
1
1
3
2
2
6
1
Hrana, piće i suveniri
6
Prirodne ljepote:
5
Kulturna dobra:
1. Nacionalni park Biogradska gora
2. Nacionalni park Prokletije
3. Nacionalni park Durmitor
4. Nacionalni park Lovćen
5. Nacionalni park Skadarsko jezero
6. Kanjon Cijevne
Samo dio bogate kulturne i prirodne
baštine Crne Gore duž panoramskih puteva.
1. Tvrđava Medun
2. Dvorski kompleks na Kruševcu
3. Duklja-Doclea
Krug oko Korita
Panoramski putevi Crne Gore
Izdavač: Ministarstvo održivog razvoja i turizma Crne Gore; Projektni tim: Dušanka Pavićević, Anka Kujović, Branimir Raičević, Jovan
Eraković, Kirsi Hyvaerinen, dr Thomas Wöhrstein, Milica Vušurović,
Gojko Cimbaljević; Autor teksta: Jovan Eraković; Fotografije: Jovan
Eraković, Miodrag Bogdanović, Marianne van Twillert, Mobil Total,
arhiva NTO; Prevod: Porta Aperta; Redaktori: Sonja Živaljević, Vesna Vukadinović; Dizajn i priprema: Ivanka Haverić; Štampa: Studio MOUSE; Tiraž: 1000
Crna Gora je bogata izvorima pitke, zdrave
vode. Ukusu izvorske vode dodajte i vrhunske
ukuse domaće kuhinje. Na rutama ćete primijetiti i oznake za puteve vina, sira i meda, ali i
mimo njih ne propuštajte prilike da od domaćina kupite namirnice. Probajte i njihovu rakiju,
medovinu i naravno - vrhunska vina. Autentični suveniri od vune i drveta biće ne samo uspomene nego i vrlo korisni predmeti.
4. Veliki kamperi (L)
Dužina 6,7 m i vi�e
Težina 4,5 t i vi�e
Za ostale detalje i važne napomene i informacije vezane za vožnju i puteve, posjetite sajt:
www.panoramski.putevi.montenegro.travel

Download Report