EUROPEAN COMMISSION
Research Executive Agency
Seventh Framework Programme
Cooperation: Space Call 3
FP7-SPACE-2010-1
Grant Agreement: 262371
Enabling Access to Geological Information in
Support of GMES
D7.1.23 Περιγραφή Γεωκινδύνων για τη Λάρισσα
Version 1
29th October 2013
Επίπεδο Διάδοσης:
Δημόσιο
Συγγραφείς:
Ε.Πογιατζή,Ν.Σπανού,Ε.Αποστολιδης, Ημερομηνία: 29/10/13
Χ.Γεωργίου,Δ.Κανάρης, Β. Τσιούμας,
Μ.Στεφούλη, ΙΓΜΕΜ
Checked by (WP Leader):
Luke Bateson, BGS
Ημερομηνία: 13/11/13
Approved by (Coordinator):
[Coordinator, Organisation]
Ημερομηνία:
Date of Issue:
13/11/13
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
CHANGE RECORD
Version X.X of [Date] to Version X.X of [Date]
Section
Page
Dissemination Level: Public
Detail of change
Page 2 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
EXECUTIVE SUMMARY
Η παρούσα έκθεση «Περιγραφή των Γεωκινδύνων για τη Λάρισσα» συντάχθηκε από το Ινστιτούτο
Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών και Μελετών (ΙΓΜΕΜ) και περιγράφει του γεωκινδύνους στην
ευρύτερη περιοχή της Λάρισσας, στον κάμπο της Θεσσαλίας, Κεντρική Ελλάδα. Διοικητικά αποτελείται από
τμήματα των Δήμων Λαρισσαίων, Κιλελέρ, Τεμπών και Τυρνάβου και περιλαμβάνει πάνω από 75 οικισμούς. Η
πεδιάδα της Θεσσαλίας είναι η μεγαλύτερη της Ελλάδας και αποτελεί τον σιτοβολώνα της Ελληνικής
επικράτειας. Κυριότερος υδρογραφικός άξονας στην περιοχή είναι ο ποταμός Πηνείος, το τρίτο μεγαλύτερο
ποτάμι της Ελλάδας.
Στο σύνολό της η Θεσσαλική πεδιάδα αποτελεί ένα μεγάλο τεκτονικό βύθισμα μεταξύ των ορεινών όγκων της
Πίνδου στα νότια-νοτιοδυτικά και του Ολύμπου, της Όσσας και του Μαυροβουνίου στα βορειοανατολικά. Στη
γεωλογική δομή της περιοχής απαντούν σχηματισμοί που γεωτεκτονικά ανήκουν κυρίως στην Πελαγονική
ζώνη. Οι σχηματισμοί του υποβάθρου καλύπτονται επιφανειακά από πλειο-πλειστοκαινικά ιζήματα
κυμαινόμενου πάχους.
Ο προσδιορισμός των γεωκινδύνων πραγματοποιήθηκε με τη συνδυασμένη ερμηνεία των γεωλογικών,
γεωμορφολογικών, χρήσεων γης και άλλων γεωχωρικών επιπέδων πληροφορίας τα οποία διαθέτει το ΙΓΜΕΜ
μαζί με τα τα δεδομένα των μετρήσεων μετακινήσεων αναγλύφου (PSI) τα οποία εξήχθησαν με τη χρήση
διαφορικής συμβολομετρίας ραντάρ και παραδόθηκαν στο ΙΓΜΕΜ από την εταιρεία προμηθευτή “Gamma
Remote Sensing AG”. Αφορούν δεδομένα τα οποία εξήχθησαν στο πλαίσιο του έργου “Terrafirma από την
επεξεργασία με τη μέθοδο ανάλυσης “IPTA single reference stack” των σειρών δεδομένων Descending track
D279 ERS 1992-2005 & D279 ENVISAT 2002-2006. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν 74 εικόνες οι οποίες
καλύπτουν τη χρονική περίοδο 1992 έως 2006.
Στην περιοχή εντοπίστηκαν τρεις (3) κατηγορίες πολυγώνων εδαφικών αστοχιών οι οποίες στο σύνολό τους
συνδέονται με την ανθρωπογενή δραστηριότητα. Στην πρώτη λήφθησαν υπόψη οι επιτόπου παρατηρήσεις
και καταγραφές σε συνδυασμό με δεδομένα συμβολομετρίας. Στη δεύτερη λήφθησαν υπόψη βιβλιογραφικές
αναφορές σε συνδυασμό με τα δεδομένα PSI. Τέλος η τρίτη βασίσθηκε μόνο στα δεδομένα PSI.
Dissemination Level: Public
Page 3 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
TABLE OF CONTENTS
Change Record
Executive Summary
1
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (Authorship and contact details) ............................................ 5
2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ (Introduction) ............................................................................................................................ 5
3
PGGH_LARISSA_001................................................................................................................................. 21
4
PGGH_LARISSA_002................................................................................................................................. 41
5
PGGH_LARISSA_003................................................................................................................................. 46
6
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΓΕΩΚΙΝΔΥΝΩΝ ΤΟΥ PanGeo (PanGeo Geohazard Glossary) ................................................. 51
Dissemination Level: Public
Page 4 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
1
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (AUTHORSHIP AND CONTACT DETAILS)
Για την συγγραφή της παρούσας έκθεσης συνεργάσθηκαν επιστήμονες από τέσσερεις υπηρεσιακές μονάδες
του ΙΓΜΕΜ: Τεχνική Γεωλογία, Γενική Γεωλογία – Χαρτογραφήσεις και Υδρογεωλογία. Με αλφαβητική σειρά
οι συγγραφείς είναι:
Ε. Αποστολίδης
Τεχνική Γεωλογία
213 133 7365 [email protected]
Χ. Γεωργίου
Γεν. Γεωλ. – Χαρτ.
213 133 7317 [email protected]
Δ. Κανάρης
Τεχνική Γεωλογία
213 133 7369 [email protected]
Β. Παπαδόπουλος
Πληροφορική
213 133 7051 [email protected]
Ε. Πογιατζή
Τεχνική Γεωλογία
213 133 7367 [email protected]
Ν. Σπανού
Τεχνική Γεωλογία
213 133 7384 [email protected]
Μ. Στεφούλη
Γεν. Γεωλ. – Χαρτ.
213 133 7193 [email protected]
Β. Τσιούμας
Υδρογεωλογία
`213 133 7424 [email protected]
2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ (INTRODUCTION)
Η περιοχή την οποία καλύπτει το Επίπεδο Εδαφικής Ευστάθειας (Ground Stability Layer) με έκταση 1555,04
Km2, είναι η ευρύτερη περιοχή Λάρισσας στον κάμπο της Θεσσαλίας, Κεντρική Ελλάδα. Διοικητικά
αποτελείται από τμήματα των Δήμων Λαρισσαίων, Κιλελέρ, Τεμπών και Τυρνάβου και περιλαμβάνει πάνω
από 75 οικισμούς (Εικόνα 1).
Η κυριότερη πόλη στην περιοχή είναι η Λάρισσα, η οποία αποτελεί σημαντικό εμπορικό κέντρο και κόμβο
επικοινωνιών και συγκοινωνιών. Ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου Λαρισσαίων, σύμφωνα με την απογραφή
του 2011, ανέρχεται σε 162.591 κατοίκους, καθιστώντας την μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας.
Η πεδιάδα της Θεσσαλίας είναι η μεγαλύτερη της Ελλάδας και αποτελεί τον σιτοβολώνα της Ελληνικής
επικράτειας. Κυριότερος υδρογραφικός άξονας στην περιοχή είναι ο ποταμός Πηνείος, το τρίτο μεγαλύτερο
ποτάμι της Ελλάδας.
Σύμφωνα με τον Χάρτη Κάλυψης/Χρήσης Γης του Ευρωπαϊκού Αστικού Άτλαντα (land cover map of the GMES
EEA European Urban Atlas) (Εικόνα 2), η περιοχή μελέτης χαρακτηρίζεται στο μεγαλύτερο τμήμα της ως
"αγροτικές, ημιφυσικές περιοχές και υγρότοποι" με έκταση περίπου 1,375 Km2, το οποίο αντιστοιχεί σε
ποσοστό 88.42%. Τα ποσοστά κάλυψης/χρήσης γης παρουσιάζονται αναλυτικά στον Πίνακα 1 και στο
διάγραμμα της Εικόνας 3.
Dissemination Level: Public
Page 5 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 1:
Η περιοχή μελέτης και η διοικητική της διαίρεση στους Δήμους Λαρισσαίων, Κιλελέρ, Τεμπών και
Τυρνάβου.
Εικόνα 2:
Χάρτης κάλυψης/χρήσης γης ευρύτερης περιοχής Λάρισσας σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Αστικό
Άτλαντα (GMES EEA European Urban Atlas).
Dissemination Level: Public
Page 6 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Πίνακας 1:
Κατηγορίες κάλυψης/χρήσης γης σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Αστικό Άτλαντα (GMES EEA European
Urban Atlas).
ΕΚΤΑΣΗ m2
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΑΛΥΨΗΣ/ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ
Αγροτικές και Ήμι-φυσικές περιοχές και Υγρότοποι
Αεροδρόµια
Εργοτάξια
Συνεχής Αστικός Ιστός (S.L. > 80%)
Ασυνεχής Πυκνός Αστικός Ιστός (S.L.: 50% - 80%)
Ασυνεχής Αστικός Ιστός Χαμηλής Πυκνότητας (S.L.: 10% - 30%)
Ασυνεχής Αστικός Ιστός Μέσης Πυκνότητας (S.L.: 30% - 50%)
Ασυνεχής Αστικός Ιστός Πολύ Χαμηλής Πυκνότητας (S.L. < 10%)
Ταχείας κυκλοφορίας οδικά δίκτυα και συνοδές χρήσεις
Δάση
Περιοχές αστικού πρασίνου
Βιομηχανικές, εμπορικές, δημόσιες, στρατιωτικές και ιδιωτικές μονάδες
Μεμονωμένες Δομές
Περιοχές χωρις συγκεκριμένη τρέχουσα χρήση
Μεταλλεία και χώροι απόθεσης μεταλλευτικών απορριμάτων
Άλλα οδικά δίκτυα και συνοδές χρήσεις
Σιδηροδρομικά Δίκτυα και συνοδές χρήσεις
Εγκαταστάσεις αναψυχής και αθλητισµού
Υδάτινα σώματα
ΣΥΝΟΛΑ
ΠΟΣΟΣΤΑ %
1,374,923,356
4,568,560
1,064,714
10,560,567
17,048,761
1,105,594
6,229,595
98,559
1,908,430
58,037,466
1,146,792
23,283,004
5,165,491
1,362,042
3,813,053
36,248,806
1,709,188
1,139,194
5,629,385
1,555,042,556
88.42
0.29
0.07
0.68
1.10
0.07
0.40
0.01
0.12
3.73
0.07
1.50
0.33
0.09
0.25
2.33
0.11
0.07
0.36
100
ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΛΥΨΗΣ/ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ
Π
Ο
Σ
Ο
Σ
Τ
Α
100
90
88.42
80
70
60
50
40
30
20
10
%
0.07
0.68
1.10
3.73
0.07
0.40
0.01
0.12
0.07
1.50
0.33
0.09
0.25
2.33
0.11
0.07
0.36
Αγ
ρ
.+
Ή
μι
-φ
υσ
.Π
ερ
.
+
Υ
γρ
ότ
Αε
.
ρο
δρ
όµ
Συ
ια
ν.
Ασ
Ασ
Ερ
υν
τ.
γο
.Α
Ι
τ
στ
άξ
στ
ός
ια
..
Ασ
Ισ
(S
τό
.L
υν
.
ς
.Α
>
(S
στ
8
.L
0%
..
.:
Ισ
Ασ
)
50
τό
υν
%
ς
.Α
(
S.
στ
8
L.
0%
..
:1
Ισ
)
τό
0%
ς
Ασ
(S
-3
υν
.L
0
.:
%
.Α
Τα
)
στ
30
χ.
..
%
Κ
Ισ
υκ
-5
τό
λ.
0%
ς
Ο
(S
)
δ.
.L
Δί
.<
κτ
1
.&
0%
συ
)
ν
χρ
Π
ήσ
ερ
Βι
ιο
εις
ομ
χέ
.,
ς
εμ
ασ
π
Δά
τικ
ορ
ση
ού
.,
δη
πρ
μ.
ασ
,σ
ί
ν
τρ
ου
ατ
.&
Μ
Π
ιδ
εμ
ερ
.
ον
Μ
.χ
ω
ον
ω
μέ
.
ρι
Μ
νε
ς
ετ
ς
συ
α
Δ
Άλ
λλ
γκ
ο
μέ
λα
.&
.Τ
ς
ρέ
οδ
χώ
χ.
ικ
ρ
ά
χρ
απ
δί
ήσ
κτ
όθ
η
υα
.Μ
Σι
κα
δη
ετ
ισ
.Α
ρ
Δ
υ
π
ίκτ
νο
ορ
υα
δέ
.
ς
κα
Εγ
χρ
ισ
κα
ή
σε
υν
τα
ις
οδ
να
ψ
ές
υχ
χρ
ής
ήσ
κα
εις
ια
θλ
ητ
ισ
Υδ
µο
άτ
ύ
ινα
σώ
μα
τα
0
0.29
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΛΥΨΗΣ/ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ
Εικόνα 3:
Διάγραμμα ποσοστιαίας κατανομής κάλυψης/χρήσης γης ευρύτερης περιοχής Λάρισσας σύμφωνα
με τον Ευρωπαϊκό Αστικό Άτλαντα (GMES EEA European Urban Atlas).
Dissemination Level: Public
Page 7 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
2.1
ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ – ΓΕΩΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ – ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (GEOLOGICAL
STRUCTURE – GEOTECTONIC EVOLUTION – HYDROGEOLOGICAL)
Στο σύνολό της η Θεσσαλική πεδιάδα (Δυτικό και Ανατολικό τμήμα) (Εικόνα 4) αποτελεί ένα μεγάλο τεκτονικό
βύθισμα μεταξύ των ορεινών όγκων της Πίνδου στα νότια-νοτιοδυτικά και του Ολύμπου, της Όσσας και του
Μαυροβουνίου στα βορειοανατολικά. Τα υψώματα του Ζάρκου, Τίτανου, Φιλλήϊου και Χαλκοδονίου που
έχουν επιμήκη ανάπτυξη στο κεντρικό τμήμα του Θεσσαλικού πεδίου διαχωρίζουν τη μεγάλη πεδινή έκταση
στις μεγάλες υδρογεωλογικές λεκάνες της Δυτικής και Ανατολικής Θεσσαλίας. Οι λεκάνες αυτές
σχηματίστηκαν κατά τη διάρκεια του Πλειόκαινου, ως αποτέλεσμα έντονων τεκτονικών διεργασιών καθώς
μετά το τελευταίο συμπιεστικό αλπικό επεισόδιο, ένα εφελκυστικό πεδίο τάσεων επικράτησε στη Θεσσαλία.
Η πρώτη εφελκυστική φάση έχει μια μέση κατεύθυνση του (άξονας σ3) γύρω στις Β51°. Σε άλλες περιοχές της
πλάκας του Αιγαίου η τεκτονική ανάλυση που έγινε έδειξε ότι μια παραμορφωτική εφελκυστική φάση με
διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ εμφανίστηκε ακριβώς κατά τη διάρκεια του Πλειοκαίνου - Κατωτέρου Πλειστοκαίνου
(Mercier 1981, Lyberis 1984, Pavlides 1985). Είναι προφανές ότι είναι η ίδια τεκτονική φάση που έχει
επηρεάσει επίσης τη Θεσσαλία την ίδια χρονική περίοδο. Η εφελκυστική αυτή φάση έδωσε την κύρια
γεωμετρία των λεκανών της Θεσσαλίας με διεύθυνση επιμήκη άξονα ΒΔ-ΝΑ. Είναι πιθανό ότι κατά τη
διάρκεια αυτής της φάσης διάφορες τεκτονικές δομές, που κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες
συμπιεστικές φάσεις, επανενεργοποιήθηκαν προκαλώντας τα φαινόμενα τεκτονικής αντιστροφής.
Τέλος, η εφελκυστική φάση με διεύθυνση Β-Ν που επηρεάζει την περιοχή μελέτης μέχρι σήμερα, έχει
προσδιοριστεί με στοιχεία που λαμβάνονται με τις επιτόπιες μετρήσεις των τάσεων. Ειδικότερα, τα στοιχεία
αυτά προέρχονται από την περιοχή των Φαρσάλων και Σοφάδων. Η Β-Ν διεύθυνση του εφελκυστικού πεδίου
των τάσεων έχει πιστοποιηθεί και με γεωφυσικές μεθόδους (Capputo 1990). Αποτέλεσμα αυτής της
εφελκυστικής φάσης πριν από 500.000 χρόνια ήταν η διαφοροποίηση της λεκάνης της Ανατολικής Θεσσαλίας,
η οποία ήταν ένα μεγάλο τεκτονικό βύθισμα με διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ, σε επιμέρους λεκάνες λόγω των νέων
τεκτονικών ανακατατάξεων και των κλιματικών μεταβολών που έλαβαν χώρα στο διάστημα αυτό. Έτσι, κατά
το Πλειστόκαινο διαφοροποιείται η ενιαία πλειοκαινική λεκάνη σε τρεις επιμέρους "υπολεκάνες" οι οποίες
οριοθετούνται από ρήγματα με διεύθυνση Α-Δ, την υπολεκάνη του Τιρνάβου, την υπολεκάνη της Λάρισσας
και την υπολεκάνη της Κάρλας.
Δύο μεγάλες ομάδες κανονικών ρηγμάτων επικρατούν στην ευρύτερη περιοχή. Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει
μεγάλα κανονικά ρήγματα ΒΒΔ-ΝΝΑ έως ΒΔ-ΝΑ ενώ η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει νεότερα ρήγματα με
διεύθυνση Α-Δ έως ΒΑ-ΝΔ. Οι δομές αυτές, που αποτελούν τις πλέον διαδεδομένες τεκτονικές δομές της
περιοχής, επηρεάζουν και διακόπτουν τις προγενέστερες εφελκυστικές δομές και επηρεάζουν το σύνολο των
γεωλογικών σχηματισμών της περιοχής.
Τα κύρια τεκτονικά και νεοτεκτονικά στοιχεία παρουσιάζονται στο χάρτη της Εικόνας 5.
Dissemination Level: Public
Page 8 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Λάρισα
Εικόνα 4:
Η Θεσσαλική πεδιάδα.
Οι σχηματισμοί που απαντούν στην ευρύτερη περιοχή, σύμφωνα με τον γεωλογικό χάρτη του ΙΓΜΕ
κλίμακας 1:50.000 φύλλa Αγιά – Παναγιά Αγιάς, Ελλασσών, Φαρκάδων, Φάρσαλα, Γόννοι, Καρίτσα,
Λάρισσα, Πλατύκαμπος, Ραψάνη, Σοφάδες, Βελεστίνο, Βόλος (Εικόνα 6), από τους νεώτερους προς τους
αρχαιότερους, είναι οι ακόλουθοι:
ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ
ΟΛΟΚΑΙΝΟ
Σύγχρονες λιμναίες αποθέσεις, Ελουβιακός μανδύας, Ασύνδετα υλικά κοίτης και αναβαθμίδων χειμάρρων,
κώνοι κορημάτων, πλευρικά κορήματα και υλικά εσωτερικών μικρολεκανών.
Αλλουβιακές αποθέσεις, οι οποίες αποτελούνται κυρίως από άμμους και λιγότερο από κροκαλο-λατύπες,
μικρού κατά κανόνα μεγέθους, και αργίλους. Κοντά στις παρυφές των ορεινών όγκων η συμμετοχή των
κροκαλολατυπών είναι μεγαλύτερη. Η συνεχής αλλαγή ροής του ποταμού Πηνειού δημιούργησε
αναβαθμίδες που το ύψος τους φθάνει τα 5 μ.
Παλιά και σύγχρονα πλευρικά κορήματα και κώνοι κορημάτων
ΠΛΕΙΟ-ΠΛΕΙΣΤΟΚΑΙΝΟ
Αποθέσεις κλειστών λεκανών: απαντούν σε εσωτερικές λεκάνες και αντιπροσωπεύουν χερσαίες και λιμναίες
αποθέσεις. Το υλικό των αποθέσεων αυτών είναι ανάλογο των περιβαλλόντων πετρωμάτων
Ποταμοχερσαίοι σχηματισμοί: Αργιλοαμώδη υλικά και πηλοί με διάσπαρτες κροκαλολατύπες διαφόρου
προέλευσης, με παρεμβολές χαλαρών / ημιχαλαρών κροκαλολατυποπαγών.
Dissemination Level: Public
Page 9 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 5:
Ενεργός τεκτονική της ευρύτερης περιοχής (Μπέλεσης, 2007).
Dissemination Level: Public
Page 10 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 6:
Απόσπασμα Γεωλογικού χάρτης Ελλάδος, κλίμακας 1:50,000.
ΝΕΟΓΕΝΕΣ
ΜΕΙΟΚΑΙΝΟ
Λιμναίες έως υφάλμυρες αποθέσεις: υποκείμενες των κατωπλειστοκαινικών σχηματισμών. Αποτελούνται από
μάργες τεφρές έως υπόλευκες, εύθρυπτες, σε στρώματα πάχους 5-20 εκατ. και κατά θέσεις φυλλώδεις,
μερικές φορές αργιλούχες, πρασινωπές. Κατά θέσεις και κυρίως στα ανώτερα μέλη των μαργών εμφανίζονται
σκληρές μάργες και μαργαϊκοί τραβερτινοειδείς ασβεστόλιθοι με φυτικά λείψανα, λευκοκίτρινου χρώματος
και ανθεκτικοί γενικά στη διάβρωση, πάχους μέχρι και 15 μ. Επίσης κατά θέσεις απαντούν ψαμμιτικές
ένστρώσεις και παρεμβολές κροκαλοπαγών με στοιχεία μεγέθους μέχρι και 10 εκατ. και συνδετικό υλικό
αργιλομαργαϊκό.
ΑΤΤΙΚΟΚΥΚΛΑΔΙΚΗ Ή ΚΥΑΝΟΣΧΙΣΤΟΛΙΘΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΜΠΕΛΑΚΙΩΝ
Οι σχηματισμοί της ενότητας Αμπελακίων (ενότητα μπλε σχιστολίθων), με πάχος που κατά θέσεις ξεπερνά τα
1000 μ., είναι εξ ολοκλήρου μεταμορφωμένοι σε συνθήκες υψηλών πιέσεων και χαμηλών θερμοκρασιών,
στην γλαυκοφανιτική φάση και αποτελούνται από ιζηματογενούς προέλευσης πετρώματα (μεταπηλίτες και
μεταγραουβάκες) με παρεμβολές μεταβασιτών, που τοπικά παίρνουν μεγάλη έκταση και πάχος και
ενστρώσεις μαρμάρων. Με βάση στρωματογραφικά κυρίως δεδομένα η μεταμόρφωση έλαβε χώρα μετά το
Dissemination Level: Public
Page 11 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Ανώτερο Κρητιδικό και πριν από το Ανώτερο Ηώκαινο. Στους σχηματισμούς αυτούς αναγνωρίστηκε εκτός από
την μεταμόρφωση των υψηλών πιέσεων – χαμηλών θερμοκρασιών και μία νεότερη επιζωνική μεταμόρφωση
που έλαβε χώρα μετά το Μέσο Ηώκαινο. Οι σχηματισμοί της ενότητας Αμπελακίων είναι επωθημένοι μετά το
Μέσο Ηώκαινο επάνω σε σχηματισμούς της ενότητας Όσσας-Ολύμπου και υπόκεινται τεκτονικά από
επώθηση σχηματισμών της Πελαγονικής ζώνης.
ΠΡΟΑΝΩΚΡΗΤΙΔΙΚΟ ΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΚΑΛΥΜΜΑ
(Ηωελληνικό τεκτονικό κάλυμμα)
Σύμπλεγμα πολυφασικών μεταμορφωμένων οφιολιθικών πετρωμάτων, που συνοδεύονται από μεταϊζήματα,
επωθημένο μεταξύ τέλους Ανωιουρασικού και αρχές Κατωκρητιδικού, πάνω στην έντονα διαβρωμένη
προανωκρητιδική πελαγονική σειρά σχηματισμών. Οι σχηματισμοί του συμπλέγματος αυτού έχουν υποστεί:
α) Μια μεταμόρφωση πρασινοσχιστολιθικής φάσης που έγινε κατά την τεκτονική τοποθέτηση του
καλύμματος.
β) Μια μεταμόρφωση υψηλών πιέσεων και χαμηλών θερμοκρασιών στη γλαυκοφανιτική φάση, ηλικίας
μετακρητιδικής - προανωηωκαινικής και
γ) Μια επιζωνική μεταμόρφωση, μεταμεσοηωκαινικής ηλικίας.
To Ηωελληνικό τεκτονικό κάλυμμα αποτελούν σχιστόλιθοι αμφιβολιτικοί-επιδοτιτικοί-χλωριτικοί,
υποπράσινοι μέχρι πρασινότεφροι, με ιστό κοκκολεπιδοβλαστικό και υφή ελαφρά σχιστώδη, παράλληλα
προσανατολισμένη. Εμφανίζουν κυρίως χαρακτήρα στρωσιγενή και συνοδεύονται πολλές φορές από
κρυσταλλικούς ασβεστολίθους και μάρμαρα σημαντικού πάχους και από κερατόλιθους - χαλαζίτες χρώματος
καστανοκίτρινου. Επίσης, κατά θέσεις, απαντούν μεταεκρηξιγενή πετρώματα, κυρίως πρασινίτες. Μέγιστο
πάχος: 300m περίπου.
ΠΕΛΑΓΟΝΙΚΗ ΖΩΝΗ
ΑΝΩΤΕΡΗ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
ΑΝΩΤΕΡΟ ΚΡΗΤΙΔΙΚΟ - ΜΑΙΣΤΡΙΧΤΙΟ
Φλύσχης: είναι η προς τα πάνω εξέλιξη των ανωκρητιδικών ασβεστόλιθων και αποτελείται από
χονδρόκοκκους ψαμμίτες, μικρού πάχους (20 μ. περίπου), με μεγάλες μάζες ολισθολίθων διαβασικών διοριτικών πετρωμάτων και κερατολίθων.
ΑΝΩΤΕΡΟ ΚΡΗΤΙΔΙΚΟ - ΑΝΩΤΕΡΟ ΚΕΝΟΜΑΝΙΟ
Κοιτάσματα βωξίτη: φακοειδούς μορφής, μικρών διαστάσεων, στα κατώτερα μέλη των ανωκενομανίων σενωνίων ασβεστόλιθων. Το πάχος σε μερικά απ' αυτά φθάνει τα 8 μ. Κατά κανόνα συνοδεύονται από
λεπτοστρωματώδεις ασβεστόλιθους, ασβεστιτικούς σχιστόλιθους και φυλλίτες, χρώματος ερυθρού ή τεφρού.
Το μετάλλευμα του βωξίτη έχει χρώμα καστανέρυθρο και κατά θέσεις υποπράσινο. Έχει υποστεί ισχυρό
τεκτονισμό και παρουσιάζει πλήθος μικρορωγμών που έχουν πληρωθεί από χλωρίτη.
Ασβεστόλιθοι: ανοικτότεφροι έως τεφρόμαυροι, μεσο έως παχυστρωματώδεις και κατά θέσεις άστρωτοι,
μικρο έως χονδροκρυσταλλικοί, πολλές φορές ανακρυσταλλωμένοι, κατά θέσεις κλαστικοί και λατυποπαγείς,
μερικές φορές δολομιτιωμένοι συνήθως ρουδιστοφόροι. Πάχος: 400 μ. περίπου.
ΚΡΗΤΙΔΙΚΟ
ΑΛΒΙΟ (;) - ΚΕΝΟΜΑΝΙΟ
Ασβεστόλιθοι: κλαστικοί, λεπτοστρωματώδεις, στιφροί έως λεπτοκρυσταλλικοί, κατά θέσεις αγκεριτιωμένοι,
μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι, ασβεστιτικοί φυλλώδεις σχιστόλιθοι, ασβεστιτικοί ψαμμίτες, ψαμμίτες και πηλίτες.
Αποτελούν την προς τα κάτω βαθμιαία μετάβαση των ανωκενομανίων - σενωνίων ασβεστόλιθων. Πάχος: 200
μ. περίπου.
Dissemination Level: Public
Page 12 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
ΠΑΛΑΙΟΚΑΙΝΟ (;)
Σχηματισμοί Κρήνης: πρόκειται για ολισθόλιθους και ολισθοστρώματα που αποτελούνται από σερπεντινίτες,
διαβασικά-διοριτικά-γαββρικά πετρώματα, μεγάλα ασβεστολιθικά και δολομιτικά τεμάχη κατά κανόνα με
Ρουδιστές και κροκαλολατυποπαγή με στοιχειά από εκρηξιγενή πετρώματα και ασβεστόλιθους
απολιθωματοφόρους, με συνδετικό υλικό ασβεστιτικό. Οι σχηματισμοί αυτοί έχουν μεταφερθεί και
παρεμβληθεί τεκτονικά μεταξύ της "Ανώτερης" και "Κατώτερης τεκτονικής ενότητας". Μέγιστο πάχος: 250 μ.
περίπου.
ΚΑΤΩΤΕΡΗ ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
ΑΝΩΤΕΡΟ ΚΡΗΤΙΔΙΚΟ
Ασβεστόλιθοι ανοικτότεφροι, μεσοπαχυστρωματώδεις, κρυσταλλικοί έως μικροκρυσταλλικοί, καρστικοί,
ρουδιστοφόροι, με διαστρώσεις πυριτολίθων στα ανώτερα μέλη τους.
ΙΟΥΡΑΣΙΚΟ (;)
Γνεύσιοι μοσχοβιτικοί, μικροοφθαλμώδεις γνενσιοσχιστόλιθοι και σχιστόλιθοι μοσχοβιτικοί με ορατό πάχος
50 μ. περίπου.
Μάρμαρα: τεφρά έως υπόλευκα, μεσο-παχυστρωματώδη, κατά θέσεις δολομιτικά, που παρεμβάλλονται
στους γνεύσιους-γνευσιοσχιστόλιθους- σχιστόλιθους. Ορατό πάχος: 80 μ. περίπου.
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΗ ΖΩΝΗ ΓΑΒΡΟΒΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ ΟΣΣΑΣ - (ΟΛΥΜΠΟΥ)
Οι σχηματισμοί της ενότητας αυτής αποτελούν τεκτονικό παράθυρο, υποκείμενοι των μεταμορφωμένων
σχηματισμών της ενότητας Αμπελακίων και της Πελαγονικής ζώνης και καταλαμβάνουν ένα μεγάλο τμήμα της
Όσσας και του Κάτω Ολύμπου. Αποτελεί μια σειρά κρυσταλλικών ασβεστολίθων και δολομιτών, ορατού
πάχους πάνω από 1000 μ, τοποθετημένη σε ένα νηρητικό περιβάλλον με μία συνεχή ιζηματογένεση χωρίς
κενά ούτε σημαντικές ασυμφωνίες. Η σειρά αυτή προς τα επάνω περνά κανονικά σε επιζωνικά
μεταμορφωμένα ιζήματα φλύσχη. Χαρακτηριστικό της ενότητας αυτής είναι η απουσία βασικών και
υπερβασικών πετρωμάτων.
Η προσχωματική λεκάνη της ανατολικής Θεσσαλίας, σε τμήμα της οποίας αναπτύσσεται η περιοχή μελέτης,
είναι σχεδόν επίπεδη με ήπιες κλίσεις. Σχηματίστηκε από ένα τεκτονικό βύθισμα, το οποίο χρονικά είναι
μεταγενέστερο από το αντίστοιχο της δυτικής Θεσσαλίας. Λιμναία ιζήματα και νεώτερες προσχώσεις, που
προήλθαν από την αποσάθρωση των γύρω ορεινών όγκων, πλήρωσαν τη λεκάνη με χονδρόκοκκα υλικά κοντά
στις ζώνες τροφοδοσίας προσχωματικού υλικού όπως π.χ στις περιοχές της Χάλκης, Αρμενίου,
Στεφανοβικείου, Ριζόμυλου και Βελεστίνου.
Στα βορειοανατολικά και ανατολικά περιθώρια της τεκτονικής τάφρου, χείμαρροι (όπως το Βαγιόρεμα, η
Καλιακούδα, το Κλήμα, το Μπεγιάτικο και ο Ξεριάς) συνεισφέρουν τοπικά, στις εισόδους τους στην πεδιάδα,
μέχρι και σήμερα, χονδρόκοκκα υλικά. Το μεγάλο πεδινό ανάπτυγμα της ευρείας περιοχής της πεδιάδας της
Λάρισσας έως την Κάρλα και το Στεφανοβίκειο, καλύπτεται από πρόσφατες τεταρτογενείς αποθέσεις, οι
οποίες αποτελούνται από υλικά ποικίλης κοκκομετρίας και είναι ποταμοχειμαρρώδους, ποτάμιας και
λιμναίας προέλευσης. Η κοκκομετρία των υλικών μειώνεται με την απομάκρυνση από τους κύριους κώνους
των ποταμών και χειμάρρων που εκβάλλουν στην πεδινή ζώνη και αποτελούνται από αδρομερή υλικά.
Προς τα ανατολικά όρια της πεδιάδας οι αποθέσεις γίνονται πιο λεπτομερείς με μεγαλύτερη συμμετοχή
λεπτόκοκκων άμμων, πηλών και αργιλοϊλυωδών υλικών. Το πάχος των πλειο-πλειστοκαινικών και
Dissemination Level: Public
Page 13 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
ολοκαινικών αποθέσεων όπως προκύπτει από τομές γεωτρήσεων και γεωφυσικές έρευνες (SOGREAΗ 1974)
ποικίλει κατά τόπους και ξεπερνά κατά θέσεις τα 400m. Το αλπικό υπόβαθρο στην περιοχή της παλιάς λίμνης
Κάρλας μέχρι και το όριο Καλαμάκι – Αρμένιο – Στεφανοβίκειο – Ριζόμυλος - Αγ.Γεώργιος αποτελούν τα
μεταμορφωμένα πετρώματα (κρυσταλλικοί σχιστόλιθοι, μάρμαρα) της Πελαγονικής ζώνης. Τα μάρμαρα που
αναπτύσσονται ανατολικά και δομούν τους ορεινούς όγκους Μαυροβουνίου και Πηλίου, έρχονται σε άμεση
επαφή με τις προσχώσεις σε ζώνη μεγάλου μήκους στο ΒΑ όριο από το χωριό Κάτω Καλαμάκι έως το χωριό
Κανάλια.
Με αυτές τις συμπεριφορές των υδροφορέων η λεκάνη της Ανατολικής Θεσσαλίας διαχωρίζεται σε τρία
υδατικά τμήματα (Εικόνα 7):

το βορειοδυτικό

το κεντρικό

το νοτιοανατολικό
Σημειώνεται ότι η περιοχή μελέτης περιλαμβάνει μόνο τα πρώτα δύο τμήματα υδροφορίας.
Εικόνα 7:
Η προσχωματική λεκάνη Ανατολικής Θεσσαλίας.
Dissemination Level: Public
Page 14 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Στο βορειοδυτικό τμήμα της Ανατολικής Θεσσαλίας (βόρεια της Λάρισσας), κύρια πηγή τροφοδοσίας με
χονδρόκοκκα υλικά είναι ο ποταμός Τιταρήσιος και άλλοι δευτερεύοντες χείμαρροι. Η λεκάνη Τιταρήσιου
γνωστή και ως κώνος Τιταρήσιου οριοθετείται στα ΝΑ από τον ποταμό Πηνειό και στα ΒΔ περικλείεται σε ένα
μεγάλο τμήμα της από τα ανθρακικά πετρώματα του καρστικού υδροφορέα Τυρνάβου – Δαμασίου Κουτσόχερου και σε ένα μικρότερο από τους υποκείμενους αυτών γνευσίους της Πελαγονικής ζώνης. Οι
αδρομερείς αυτές αποθέσεις βυθίζονται και σε μεγαλύτερα βάθη και κατά θέσεις διακόπτονται από
στρώματα αργίλου και άλλων λεπτόκοκκων υλικών. Το πάχος των πλειο-πλειστοκαινικών και ολοκαινικών
αποθέσεων φτάνει σε αρκετές εκατοντάδες μέτρα στο κέντρο του τμήματος ενώ περιφερειακά το πάχος
μειώνεται. Η τροφοδοσία των υπόγειων υδροφορέων της περιοχής αυτής συντελείται κυρίως από τη διήθηση
των νερών του Τιταρήσιου, με παροχή της τάξης του 1,1 m3/sec (SOGREAH 1974), τη μετάγγιση καρστικών
νερών από τα ανθρακικά του καρστικού υδροφορέα Τυρνάβου-Δαμασίου-Κουτσόχερου καθώς επίσης και
από την άμεση κατείσδυση των βροχοπτώσεων και του αρδευτικού νερού (κατά την SOGREAH το 10% του
αρδευτικού νερού επανέρχεται στους υπόγειους υδροφορείς) στη ζώνη ανάπτυξης του κώνου.
Η πιεζομετρική εικόνα της περιοχής κατά τα έτη 1980-1985 εμφανίζει μια κανονική πορεία της υπόγειας
στάθμης ως αποτέλεσμα ικανοποιητικής επαναπλήρωσης των υδροφόρων στρωμάτων (Εικόνα 8). Κατά τα
έτη 1985-1990 και 1999-2002 παρατηρείται μια πτωτική τάση η οποία διακόπτεται από μια περίοδο
ισορροπίας κατά τα έτη 1990-1999. Τέλος κατά τα έτη 2002-2003 παρατηρείται μια άνοδος στα επίπεδα της
περιόδου 1990-1999 η οποία συνεχίστηκε έως και το 2006. Η γενική πτώση στάθμης των υδροφόρων
στρωμάτων του κώνου από το 1974 έως το 2006 ανέρχεται σε 10-15 μέτρα (Εικόνες 8 και 9), ενώ η
υδαταγωγιμότητά τους εμφανίζουν τιμές που κυμαίνονται μεταξύ 10-2 έως 10-4 m2/sec (Μανάκος, 2010).
Οι αρδεύσεις (Ευαγγελόπουλος 2003) πραγματοποιούνται από συλλογικές γεωτρήσεις των ΤΟΕΒ-Τυρνάβου,
Αγίας Σοφίας και Μάτι Τυρνάβου (30.447 στρέμματα), από γεωτρήσεις των Δ.Δ Αργυροπουλίου, Δελερίων και
Ροδιάς, από ιδιωτικές γεωτρήσεις (46.903 στρέμματα) και από επιφανειακά νερά (5.000 στρέμματα).
Εικόνα 8:
Διακύμανση της υπόγειας στάθμης σε γεωτρήσεις του ΒΔ τμήματος της Λεκάνης Ανατολικής
Θεσσαλίας (Ευαγγελόπουλος 2003).
Dissemination Level: Public
Page 15 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 9:
Πιεζομετρικός χάρτης προσχωματικής λεκάνης Ανατολικής Θεσσαλίας περιόδου Μαρτίου 1974 και
2007 (Μανάκος, 2010).
Στο κεντρικό τμήμα (Γυρτώνη, Ομορφοχώρι, Μελισσοχώρι, Πλατύκαμπος, Χάλκη) η περιοχή καλύπτεται
επιφανειακά από πρόσφατες τεταρτογενείς αποθέσεις. Το πάχος των πλειο-πλειστοκαινικών και ολοκαινικών
αποθέσεων κυμαίνεται μεταξύ 200 έως 300μ. Είναι ποταμολιμναίας προέλευσης και αποτελούνται από υλικά
ποικίλης κοκκομετρίας. Πρόκειται για ενστρώσεις αργιλοϊλύων σε εναλλαγές με ενστρώσεις λεπτόκοκκων έως
χονδρόκοκκων άμμων με απολιθώματα από μαλάκια, και τύρφη. Κατά θέσεις και κάτω από το βάθος των
200μ. απαντώνται αμμοχάλικα του ποταμού Τιταρρήσιου. Ο τύπος της υδροφορίας είναι υπό πίεση και με
αρτεσιανισμό. Ο εμπλουτισμός των υδροφόρων στρωμάτων πραγματοποιείται πλευρικά από τα κράσπεδα
της Χασάμπαλης (υπολεκάνη Συκουρίου) και από τον Τιταρήσιο δια μέσου των γλωσσοειδών απολήξεων ενώ
ο φρεάτιος ορίζοντας από τον Πηνειό ποταμό. Η πιεζομετρική εικόνα της περιοχής εμφανίζει μια πτωτική
τάση, από το 1985 και μετά, με μικρές ανακάμψεις (Εικόνες 9 και 10). Οι αρδεύσεις (Ευαγγελόπουλος 2003)
πραγματοποιούνται από συλλογικές γεωτρήσεις του ΤΟΕΒ-Πηνειού (10.000 στρέμματα), από ιδιωτικές
γεωτρήσεις και επιφανειακά νερά (75.000 στρέμματα).
Dissemination Level: Public
Page 16 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 10:
Διακύμανση της υπόγειας στάθμης σε γεωτρήσεις του Κεντρικού τμήματος της Λεκάνης Ανατολικής
Θεσσαλίας (Ευαγγελόπουλος 2003).
Από τη σύγκριση των πιεζομετρικών καμπυλών των ετών 1974 και 2007 (Εικόνα 9) στην ευρύτερη περιοχή
παρατηρείται πτώση στάθμης που δεν υπερβαίνει τα 10μ. Στο τμήμα της λεκάνης που οριοθετείται
ανατολικά–νοτιοανατολικά του ποταμού Πηνειού διαμορφώνεται μια εντελώς διαφορετική πιεζομετρική
εικόνα από αυτή του 1974. Το κύριο χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι η εμφάνιση τοπικών κώνων πτώσης
στάθμης που εντοπίζονται στις περιοχές της Νίκαιας-Χάλκης-Μέλισσας-Μελίας, με πτώσεις στάθμης που
φτάνουν έως 50 m (Μανάκος, 2010).
2.2
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΙΑ ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΑΣΤΟΧΙΕΣ (GROUND STABILITY LAYER
OVERVIEW)
Στην περιοχή μελέτης εντοπίστηκαν τρεις (3) κατηγορίες πολυγώνων εδαφικών αστοχιών, οι οποίες στο
σύνολό τους συνδέονται με ανθρωπογενείς δραστηριότητες (Εικόνες 10, 11 και Πίνακας 2).
Στην περιοχή εντοπίστηκαν τρεις (3) κατηγορίες πολυγώνων εδαφικών αστοχιών οι οποίες στο σύνολό τους
συνδέονται με την ανθρωπογενή δραστηριότητα. Στην πρώτη λήφθησαν υπόψη οι επιτόπου παρατηρήσεις
και καταγραφές σε συνδυασμό με δεδομένα συμβολομετρίας. Στη δεύτερη λήφθησαν υπόψη βιβλιογραφικές
αναφορές σε συνδυασμό με τα δεδομένα PSI. Τέλος η τρίτη βασίσθηκε μόνο στα δεδομένα PSI.
Dissemination Level: Public
Page 17 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 11:
Επίπεδο πληροφοριών για εδαφικές αστοχίες.
Dissemination Level: Public
Page 18 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 12:
Πίνακας 2:
Επίπεδο πληροφοριών για εδαφικές αστοχίες.
Πληροφορίες για τους εντοπισθέντες γεωκινδύνους στην ευρύτερη περιοχή Λάρισσας.
inspireID
HazCat
HazType
determin
confidence
Area
PGGH_Larissa_001
4_AnthropogenicGroundInstability
4_3GroundwaterAbstraction
3_ObservedGeologyFieldCampaigns
High
79.87
PGGH_Larissa_002
4_AnthropogenicGroundInstability
4_3GroundwaterAbstraction
3_ObservedGeologyFieldCampaigns
External
PGGH_Larissa_003
4_AnthropogenicGroundInstability
4_3GroundwaterAbstraction
1_ObservedPSI
High
4.48
35.27
Τα δεδομένα των μετρήσεων μετακινήσεων αναγλύφου (PSI) τα οποία εξήχθησαν με τη χρήση διαφορικής
συμβολομετρίας ραντάρ παραδόθηκαν στο ΙΓΜΕΜ από την εταιρεία προμηθευτή “Gamma Remote
Sensing AG”. Αφορούν δεδομένα τα οποία εξήχθησαν στο πλαίσιο του έργου “Terrafirma” από την
επεξεργασία με τη μέθοδο ανάλυσης “IPTA single reference stack” των ακόλουθων σειρών δεδομένων
(Πίνακας 3):
 Descending track D279 ERS 1992-2005 &
 Descending track D279 ENVISAT 2002-2006
Η ανάλυση αρχικά συμπεριλάμβανε 74 συνολικά εικόνες (συμπεριλαμβανομένων 12 εικόνων ASAR). Μετά
από εκτεταμένες δοκιμές και προσπάθειες επεξεργασίας αποφασίσθηκε να βασισθεί η ανάλυση σε 36
δεδομένα χειμώνα/άνοιξης τα οποία αποκτήθηκαν μεταξύ Δεκεμβρίου και Ιουνίου.
Ο λόγος για την απόφαση αυτή ήταν προβλήματα που προέκυψαν κατά τo «ξετύλιγμα» της φάσης των
δεδομένων τα οποία αποκτήθηκαν κατά τή θερινή και φθινοπωρινή περίοδο. Τα ανωτέρω προβλήματα
οφείλονται σε συνδυασμό των κατωτέρω:
 σχετικά ισχυρές ατμοσφαιρικές στρεβλώσεις μικρής έως μεσαίας κλίμακας
 ισχυρές εποχικές παραμορφώσεις μικρής έως μεσαίας κλίμακας
 χωρικά κενά στην κάλυψη των αγροτικών περιοχών γύρω από τη Λάρισσα
Η υποχώρηση η οποία προέκυψε από την επεξεργασία των επιλεγμένων δεδομένων της χειμερινής και
ανοιξιάτικης περιόδου βρέθηκε επαρκώς ομοιογενής στο χρόνο, εξαιρουμένων των εποχικών επιδράσεων
και των ισχυρών ατμοσφαιρικών στρεβλώσεων, ώστε να επιλυθεί το πρόβλημα κατά τo «ξετύλιγμα» της
φάσης. Παρέμειναν μερικές αβεβαιότητες για απομονωμένους οικισμούς ανατολικά της Λάρισσας.
Dissemination Level: Public
Page 19 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Μερικές περιοχές δεν καλύπτονται από αποτελέσματα συμβολομετρίας (InSAR). Αυτές είναι οι
καλλιεργημένες εκτάσεις (αποσυσχέτιση - decorrelation) και οι υδατικές επιφάνειες (αποσυσχέτιση decorrelation). Ένας ακόμη λόγος για την ύπαρξη κενών θα μπορούσε να είναι περιοχές με πολύ ταχεία
και πολύ ανομοιόμορφη μετακίνηση.
Από την ανωτέρω επεξεργασία προέκυψε ότι στην περιοχή της πεδιάδας της Λάρισσας παρατηρούνται
σημαντικές υποχωρήσεις. Μία σταδιακή μακροχρόνια καθίζηση συνυπάρχει με μία αρκετά ισχυρή
εποχιακή καθίζηση και ανύψωση, η οποία παρατηρείται σε μεμονωμένα συμβολογραφήματα. Η εποχιακή
επίδραση δεν είναι ορατή στις χρονοσειρές και στο χάρτη μέσων ταχυτήτων λόγω του ότι επεξεργάσθηκαν
μόνο οι «μη θερινές» εικόνες για την εξαγωγή αυτών των αποτελεσμάτων (αυτό έγινε επειδή εξαιρέθηκαν
οι εποχιακές μετακινήσεις για την απλοποίηση της επεξεργασίας). Γενικά, στην περιοχή παρατηρούνται
καθιζήσεις στα τέλη της άνοιξης / καλοκαίρι και ανύψωση το φθινόπωρο / χειμώνα. Οι μέγιστες ταχύτητες
καθίζησης είναι υψηλότερες από τις μέγιστες ταχύτητες ανύψωσης. Σημειώνεται επίσης ότι στην περιοχή
της Νίκαιας παρατηρείται μία έντονη τοπική καθίζηση. Αυτή η καθίζηση συνεχίζεται επίσης και κατά τη
διάρκεια των φθινοπωρινών και χειμερινών μηνών (καμία ανύψωση δεν παρατηρήθηκε).
Πίνακας 3:
Στατιστικά στοιχεία της επεξεργασίας των δορυφορικών εικόνων.
Σειρά δεδομένων
Descending track D279 ERS
Descending track D279 ENVISAT
Αριθμός
Εικόνων
Χρονική
περίοδος
Έκταση
2
(Km )
Αριθμός σημείων PSI
Πυκνότητα PSI
2
(PSI/Km )
74
1992-2005
2002-2006
1600
60035
38
Βιβλιογραφία
Αποστολίδης, Ε. και Γεωργίου, Χ. (2007). Τεχνικογεωλογική έρευνα των επιφανειακών εδαφικών
διαρρήξεων σε περιοχές της Θεσσαλίας. Καταγραφή, αποτύπωση και τεκμηρίωση. Αδημοσίευτη
έκθεση ΙΓΜΕ, Αθήνα.
Caputo, R. (1990). Geological and structural study of the recent and active brittle deformation of the
Neogene-Quaternary basins of Thessaly (Central Greece). Ph.D. Thesis, Scientific Annals Aristotle
University of Thessaloniki, Thessaloniki, 255 pp.
Ευαγγελόπουλος, Α. (2003). Ποσοτική και ποιοτική κατάσταση υπόγειου υδατικού δυναμικού λεκάνης
Ανατολικής Θεσσαλίας. 3ο Συνέδριο ανάπτυξης της Θεσσαλίας, Λάρισσα, Δεκέμβριος 2003.
Kaplanides A, Fountoulis D (1997). Subsidence phenomena and ground fissures in Larissa, Karla basin,
Greece: their results in urban and rural environment. In: Marinos P, Koukis G, Tsiambaos G,
Sambatakakis G (eds) Eng Geol Environ. Balkema, Rotterdam, pp 729–735.
Kontogianni V., Pytharouli S., Stiros S. (2007). Ground subsidence, Quaternary faults and vulnerability of
utilities and transportation networks in Thessaly, GreeceEnviron Geol (2007) 52:1085–1095.
Lyberis, N. (1984). Géodynamique du domain égéen depuis le Miocène supérieur. PhD. Thesis, Univ. Paris
VI, 367 pp.
Mανάκος, Α., (2010). Υδρογεωλογική μελέτη. Υδατικό Δυναμικό Θεσσαλίας (08). Γ’ ΚΠΣ., Θεσσαλονίκη.
ΙΓΜΕ, σελ.547.
Mercier, J. L. (1981). Extensional-compressional tectonics associated with the Aegean Arc: comparison with
the –Andean Cordillera of South Peru-North Bolivia. Philos. Trans. R. Sot. London Ser. A, 300: 337355.
Μπέλεσης, Α., (2007). Γεωλογικές μελέτες για την αναθεώρηση και επέκταση του Γενικού Πολεοδομικού
Σχεδίου (Γ.Π.Σ.) του Δήμου Λαρισσαίων (Στάδιο Β΄ – Πρόταση Γεωλογικής Μελέτης 1:5000).
Pavlides, S.B. (1985). Neotectonic evolution of the Florina- Vegoritis-Ptolemais Basin (W. Macedonia,
Greece). Ph.D. Thesis, Aristotle Univ. Thessaloniki, 265 pp. (in Greek).
SOGREAH, Consulting Firm (1974). Study of groundwater circulation in Thessaly plain, Greece. Technical
report, Athens (in Greek).
Dissemination Level: Public
Page 20 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
3
PGGH_LARISSA_001
PanGeo
classification:
4_AnthropogenicGroundInstability,
4_3GroundwaterAbstraction,
3_ObeservedGeologyFieldCampaigns, Confidence level – High, Type of Motion: subsidence
3.1
ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΕΙΣΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ (GENERAL PROPERTIES OF THE MOTION
AREA)
Το πολύγωνο PGGH_LARISSA_001 αποτελείται από δύο διαφορετικές περιοχές στις οποίες εντοπίσθηκαν
εδαφικές διαρρήξεις λόγω εδαφικών υποχωρήσεων είτε κατά τη διάρκεια του παρόντος έργου είτε κατά
τη διάρκεια προηγούμενης μελέτης του ΙΓΜΕ στην ίδια περιοχή (Αποστολίδης & Γεωργίου 2007) (Εικόνα
16).
Η βόρεια περιοχή είναι σχετικά μικρής έκτασης (0,13 km2) και εντοπίστηκε εδαφική διάρρηξη σε
απόσταση 800 m ΝΝΑ του χωριού Μικρόλιθος, μέσα σε πλειστοκαινικά πλευρικά κορήματα και ποτάμιες
αποθέσεις. Η εδαφική διάρρηξη έχει επηρεάσει το οδόστρωμα σε ασφάλτινη επαρχιακή οδό, καθώς και
παρακείμενους αγρούς σε μήκος 100 m περίπου. Η διεύθυνσή της είναι Β100ο με κατερχόμενο τέμαχος το
νότιο κατά περίπου 10 cm (Εικόνα 22).
Η νότια περιοχή έχει πολύ μεγαλύτερη έκταση (79,87 km2) και εντοπίστηκε σε αυτήν πλήθος
επιφανειακών διαρρήξεων με διευθύνσεις Β110ο έως Β140ο και κατερχόμενα το βόρειο ή το νότιο τέμαχος
κατά περίπτωση, με πτώση που φθάνει και τα 40 cm. Οι διαρρήξεις αυτές παρατηρήθηκαν σε
ασφαλτοστρωμένους δρόμους, χωματόδρομους, αρδευτικά κανάλια, αλλά και σε αγρούς, ενώ
καταγράφηκαν επίσης ζημιές σε κτίρια και υποδομές (Εικόνες 23-40).
Από τη νότια περιοχή διέρχεται ο Αυτοκινητόδρομος Πάτρα-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Εύζωνοι (Π.ΑΘ.Ε.), ο
οποίος είναι η κεντρικότερη και σπουδαιότερη οδική αρτηρία της χώρας (Α1), προέκταση της Ευρωπαϊκής
οδικής Αρτηρίας Ε75, καθώς και οι Παλαιές Εθνικές Οδοί Αθηνών – Θεσσαλονίκης και Βόλου – Λάρισσας
(Εικόνες 13-14).
Τα φαινόμενα θα πρέπει να παρακολουθούνται, καθώς ενδεχόμενη επιδείνωσή τους δυνατόν να
προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία των ανωτέρω σημαντικών αυτοκινητοδρόμων.
Οι σχηματισμοί που απαντούν, σύμφωνα με τον γεωλογικό χάρτη του ΙΓΜΕ κλίμακας 1:50.000 (Εικόνα 15),
είναι οι ακόλουθοι:
Bόρεια περιοχή
ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ
ΟΛΟΚΑΙΝΟ
Αλλουβιακές αποθέσεις της λεκάνης της Λάρισσας και ποτάμιες αναβαθμίδες: εξαπλώνονται κατά μήκος
των ποταμών Πηνειού και Τιταρήσιου και προέρχονται από ποτάμιες και ποταμολιμναίες αποθέσεις.
Τοπικά αναπτύσσονται σε μεγάλη έκταση, γιατί προέρχονται από περιόδους πλημμυρών της περιοχής.
Αποτελούνται κυρίως από άμμους και λιγότερο από κροκαλολατύπες και αργίλους. Η συνεχής αλλαγή της
ροής του ποταμού Πηνειού δημιούργησε αναβαθμίδες, που φθάνουν σε ύψος τα 5 μ.
ΠΛΕΙΣΤΟΚΑΙΝΟ
Παλαιοί κώνοι κορημάτων, πλευρικά κορήματα και υλικά αναβαθμίδων χειμάρρων: απαντούν κατά το
πλείστον στα κράσπεδα των αλλουβιακών πεδίων και σπανιότερα στους ορεινούς όγκους. Αποτελούνται
Dissemination Level: Public
Page 21 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
από αδρομερή υλικά με κροκαλολατύπες ποικίλου μεγέθους, συγκολλημένα κατά κανόνα με ανθρακική
συγκολλητική ύλη. Το ύψος των αναβαθμίδων φθάνει τα 20 μ. περίπου.
Ποταμολιμναίες αποθέσεις της λεκάνης της Λάρισσας: καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση των βόρειων
παρυφών της λεκάνης της Λάρισσας και αποτελούνται κυρίως από αργίλους και άμμους με παρεμβολές
στρωμάτων αδρομερών υλικών ποικίλου πάχους. Ηλικία: Πλειστόκαινο (κατά H. Schneider, 1968).
Νότια περιοχή
ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ
ΟΛΟΚΑΙΝΟ
Αλλουβιακές αποθέσεις: ανοικτότεφρα έως καστανότεφρα ασύνδετα υλικά από αργίλους, άμμους,
κροκαλολατύπες και ποταμοχειμαρο-λιμναία υλικά, που αποτέθηκαν στη λεκάνη της Λάρισσας, και σε
μικρές εσωτερικές λεκάνες. Στα κράσπεδα των λεκανών είναι περισσότερο αδρομερή, ενώ προς το κέντρο
γίνονται βαθμιαία λεπτομερέστερα.
ΠΛΕΙΣΤΟΚΑΙΝΟ
Ποταμοχερσαίοι σχηματισμοί: υπέρκεινται λιμναίων και λιμνοποτάμιων αποθέσεων: Αργιλοαμώδη υλικά
και πηλοί με διάσπαρτες κροκαλολατύπες διαφόρου προέλευσης, με παρεμβολές χαλαρών / ημιχαλαρών
κροκαλολατυποπαγών. Οι λιμναίες αποθέσεις αποτελούνται από μάργες, μαργαϊκούς ψαμμίτες, μικρομακρο-κροκαλολατυποπαγή. Περιέχουν άφθονα λιμναία μακρο-απολιθώματα (Οστρακώδη κ.ά.) στο ΒΑ
άκρο του φύλλου. Μέγιστο πάχος: 100 m περίπου.
Dissemination Level: Public
Page 22 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 13:
Γεωγραφική θέση πολυγώνων PGGH_LARISSA_001.
Dissemination Level: Public
Page 23 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Π.Α.Θ.Ε.
Εικόνα 14:
Χάρτης κάλυψης / χρήσης γης και πολύγωνα PGGH_LARISSA_001. Από τη νότια περιοχή διέρχεται ο
Αυτοκινητόδρομος Πάτρα-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Εύζωνοι (Π.Α.Θ.Ε.).
Εικόνα 15:
Δορυφορική εικόνα και πολύγωνα PGGH_LARISSA_001.
Dissemination Level: Public
Page 24 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 16:
Γεωλογικός χάρτης ΙΓΜΕ κλίμακας 1:50.000 και πολύγωνα PGGH_LARISSA_001.
Εικόνα 17.
Τα σημεία PSI με τις μέσες ετήσιες τιμές, τα κύρια τεκτονικά ρήγματα, καθώς και οι καταγραφείσες
εδαφικές διαρρήξεις σε σχέση με το πολύγωνο PGGH_LARISSA_001.
Dissemination Level: Public
Page 25 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Στην βόρεια περιοχή δεν υπάρχουν καθόλου δεδομένα μετρήσεων μετακινήσεων αναγλύφου (PSI) καθώς
δεν υπάρχουν ανακλαστήρες (είναι αγροτική περιοχή).
Στη νότια περιοχή υπάρχουν δεδομένα μετρήσεων μετακινήσεων αναγλύφου (PSI) μόνο στις οικιστικές
περιοχές, οι οποίες σημειώνεται ότι αντιστοιχούν στην ίδια χρονική περίοδο με τις γεωλογικές αυτοψίες
υπαίθρου της μελέτης των Αποστολίδη & Γεωργίου (2007). Καταγράφονται σημαντικές καθοδικές
μετακινήσεις που φτάνουν τα 2,5 cm ανά έτος.
Κατά τη χρονική περίοδο της λήψης των PSI (1992-2006) παρατηρήθηκε σημαντική πτώση της
πιεζομετρικής στάθμης όπως φαίνεται στα διαγράμματα των εικόνων 18 και 19, καθώς και στην εικόνα 20,
όπου φαίνονται οι θέσεις των υδρογεωτρήσεων της περιοχής.
SR29
20
20
10
10
0
0
-10
-20
-30
-30
-40
-40
-50
-50
-60
-60
-70
-70
-80
-80
-90
-90
m
-20
-100
mm
-10
20
03
20
04
20
05
20
06
30
20
00
20
01
20
02
30
19
96
19
97
19
98
19
99
40
19
92
19
93
19
94
19
95
40
19
89
19
90
19
91
50
19
85
19
86
19
87
19
88
50
-100
έτος
Εικόνα 18.
Η πτώση στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα (κόκκινη γραμμή), όπως μετρήθηκε στην υδρογεώτρηση
SR29 και οι μετρήσεις καθοδικών μετακινήσεων αναγλύφου (PSI), όπως μετρήθηκαν πλησίον αυτής.
Dissemination Level: Public
Page 26 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
SR77
20
06
20
05
20
04
20
03
20
02
20
01
20
00
19
99
19
98
19
97
19
96
19
95
-10
-20
-30
-30
-40
-40
-50
-50
-60
-60
-70
-70
-80
-80
-90
-90
-100
-100
-110
-110
-120
-120
-130
-130
-140
-140
-150
-150
-160
mm
m
-20
19
94
0
-10
19
93
10
0
19
92
20
10
19
91
30
20
19
90
40
30
19
89
50
40
19
88
60
50
19
87
70
60
19
86
80
70
19
85
80
-160
έτος
Εικόνα 19.
3.2
Η πτώση στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα (κόκκινη γραμμή), όπως μετρήθηκε στην υδρογεώτρηση
SR77 και οι μετρήσεις καθοδικών μετακινήσεων αναγλύφου (PSI), όπως μετρήθηκαν πλησίον αυτής.
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΕΩΚΙΝΔΥΝΟΥ (SPECIFIC GEOHAZARD TYPE)
4 Ανθρωπογενής Αστάθεια Εδάφους [Man Made (Anthropogenic) Ground Instability]
4_3 Άντληση Υπογείων Υδάτων (Groundwater Abstraction)
3.3
ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ (THE DETERMINATION METHOD)
3. Γεωλογικές αυτοψίες (Observed in Geology field campaigns)
Οι εδαφικές υποχωρήσεις στις περιοχές που περικλείονται από τα πολύγωνα
PGGH_LARISSA_001 (Εικόνες 13-40) προσδιορίσθηκαν στην ύπαιθρο κατά τη διενέργεια
αυτοψιών με τον εντοπισμό και τη χαρτογράφηση των εδαφικών διαρρήξεων κατά τη διάρκεια
προηγούμενης μελέτης του ΙΓΜΕ στην ίδια περιοχή (Αποστολίδης & Γεωργίου, 2007), αλλά και στο
πλαίσιο του παρόντος έργου, καθώς οι καθοδικές μετακινήσεις εξακολουθούν να είναι ενεργές.
3.4
ΒΑΘΜΟΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ (CONFIDENCE IN THE INTERPRETATION)
Υψηλός (High)
Η επιτόπια παρατήρηση είναι μέθοδος υψηλού βαθμού βεβαιότητας, που μπορεί να επιβεβαιώσει και να
τεκμηριώσει τις μετρήσεις συμβολομετρίας. Σημειώνεται ότι, στη βόρεια περιοχή, όπου αποτυπώθηκαν
εδαφικές διαρρήξεις, δεν υπήρχαν δεδομένα συμβολομετρίας.
Dissemination Level: Public
Page 27 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 20.
3.5
Οι θέσεις των υδρογεωτρήσεων στην περιοχή μελέτης.
ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ (GEOLOGICAL INTERPRETATION OF THE MOTION)
Οι παρατηρούμενες καθοδικές κινήσεις (εδαφικές υποχωρήσεις) οφείλονται στη συμπύκνωση των
γεωλογικών σχηματισμών λόγω της εκτεταμένης άντλησης νερού από τους υδροφόρους ορίζοντες, η
οποία προκαλεί την ανακατανομή του τασικού πεδίου και την ενεργοποίηση φαινομένων συμπύκνωσης
στους ορίζοντες που φιλοξενούν την υδροφορία, αλλά και στους περιβάλλοντες στεγανούς σχηματισμούς.
Το μέγεθος των καθιζήσεων εξαρτάται από τις γεωτεχνικές και υδρογεωλογικές παραμέτρους των
παραμορφούμενων σχηματισμών, καθώς το συνολικό εύρος της εδαφικής υποχώρησης είναι συνάρτηση
της πτώσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα (η οποία καθορίζει την αύξηση των πιέσεων στα
υπερκείμενα στρώματα), αλλά και της συμπιεστότητας των εδαφικών οριζόντων.
Η εμφάνιση των επιφανειακών διαρρήξεων προέρχεται κυρίως λόγω εδαφικών υποχωρήσεων. Αυτές οι
συνθήκες εκπληρούνται σε δύο, κυρίως, περιπτώσεις:

Όταν οι παραμορφώσεις αυτές λαμβάνουν χώρα σε εναλλαγές ημιπερατών έως στεγανών
συμπιεστών οριζόντων (ιλυοαργιλώδους-αργιλοϊλυώδους σύστασης), με υδροπερατούς και
Dissemination Level: Public
Page 28 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
συμπυκνούμενους ορίζοντες (αμμώδους-ιλυοαμμώδους σύστασης) ή σε περιοχές όπου υπάρχουν
πλευρικές μεταβάσεις μεταξύ των σχηματισμών αυτών.

Όταν υφιστάμενα ρήγματα καλυμμένα με πρόσφατες αποθέσεις παρουσιάζουν διαφορετικό πάχος
σχηματισμών εκατέρωθεν της επιφάνειάς τους και ως εκ τούτου παρατηρούνται διαφορετικού
μεγέθους καθιζήσεις. Αυτό έχει σαν συνέπεια οι διευθύνσεις των διαρρήξεων να έχουν παρόμοιο
προσανατολισμό με τα τεκτονικά ρήγματα στην περιοχή, γεγονός το οποίο οδήγησε κάποιους
ερευνητές να αποδώσουν τις εν λόγω διαρρήξεις, τουλάχιστον εν μέρει, σε ασεισμική κίνηση των
ρηγμάτων (Kaplanides & Fountoulis, 1997).
Στη βόρεια περιοχή και οι δυο περιπτώσεις είναι πιθανές για την εμφάνιση του φαινομένου. Πιθανότερη
όμως από τις δύο είναι αυτή της παρουσίας του περιθωριακού ρήγματος σχηματισμού της λεκάνης ή ενός
παράλληλου σ' αυτό καλυμμένων, δεδομένης της μικρής απόστασης από το αλπικό υπόβαθρο που
εντοπίζεται βόρεια του πολυγώνου.
Στην περιοχή που βρίσκεται νότια και νοτιοανατολικά της πόλης της Λάρισσας, ομοίως πιθανές είναι και οι
δυο προαναφερθείσες περιπτώσεις για την εμφάνιση των εδαφικών υποχωρήσεων, με περισσότερο
επικρατούσα αυτή της λιθολογικής σύστασης των αποθέσεων στην περιοχή. Πρόκειται για νεογενείς και
τεταρτογενείς σχηματισμούς λιμναίας και ποταμοχερσαίας προέλευσης. Ως εκ τούτου παρουσιάζουν
πολλές και ταχείες εναλλαγές τόσο σε κατακόρυφη διεύθυνση, όσο και σε οριζόντια, με συνιζηματογενείς
ολισθήσεις και πλευρικές μεταβάσεις. Επομένως, αποτελούν ανισότροπους σχηματισμούς, με άλλους από
αυτούς να έχουν τη δυνατότητα να υποστούν συμπίεση, ενώ σε άλλους αυτή η δυνατότητα είναι πρακτικά
ελάχιστη. Στην υπόψη περιοχή κάποιες εδαφικές υποχωρήσεις πιθανόν να οφείλονται και στην παρουσία,
σύμφωνα με τις βιβλιογραφικές αναφορές, ρηγμάτων.
3.6
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ (EVIDENCE FOR THE INSTABILITY)
Στον παρακάτω χάρτη (Εικόνα 21) σημειώνονται οι θέσεις λήψης ενδεικτικών φωτογραφιών, στις οποίες
διακρίνονται οι αστοχίες.
Dissemination Level: Public
Page 29 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 21.
Θέσεις λήψης φωτογραφιών.
Dissemination Level: Public
Page 30 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
ο
Εικόνα 22:
Ρωγμή στο οδόστρωμα διεύθυνσης Β100 με κατερχόμενο τέμαχος το νότιο κατά περίπου 10 cm,
Νότια του Μικρόλιθου.
Εικόνα 23:
Ρωγμή στο οδόστρωμα ΒΔ-ΝΑ διεύθυνσης (Β150° και κλίση Ν-ΝΔ) και αστοχία σε τεχνικό του
δρόμου. Η ρωγμή επεκτείνεται σε όλο το πλάτος του δρόμου, έχει προξενήσει αστοχίες σε γειτονικό
μαντρότοιχο οικίας και κλίση σε κολώνα της ΔΕΗ.
Dissemination Level: Public
Page 31 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 24:
Ρωγμή σε οδόστρωμα διεύθυνσης Β140° και κλίσης ΝΔ, η οποία τέμνει μαντρότοιχο οικίας
δημιουργώντας ρωγμή ανοίγματος 1 cm.
Εικόνα 25:
Διάρρηξη διεύθυνσης Β145° με κλίση ΝΔ, που έχει καταστρέψει οικία.
Dissemination Level: Public
Page 32 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 26:
Διάρρηξη διεύθυνσης Β90° με κλίση Ν.
Εικόνα 27:
Διάρρηξη διεύθυνσης Β90° με κλίση Ν.
Dissemination Level: Public
Page 33 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 28:
Πέρας διάρρηξης με διεύθυνση Β110° και κλίση ΒΑ.
Εικόνα 29:
Διάρρηξη διεύθυνσης Β140° με κλίση ΒΑ.
Dissemination Level: Public
Page 34 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 30:
Εδαφική διάρρηξη σε χωματόδρομο εγκάρσιο της επαρχιακής οδού Χάλκης - Νίκαιας με
διεύθυνση Β135° και κλίση ΒΑ.
Εικόνα 31:
Εδαφική διάρρηξη σε χωματόδρομο εγκάρσιο της επαρχιακής οδού Λάρισσας - Βόλου με
διεύθυνση Β130° και κλίση ΝΔ. Παρουσιάζει κατακόρυφη μετατόπιση της τάξης των 30 cm.
Dissemination Level: Public
Page 35 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 32:
Ρωγμές σε κτίριο που οφείλονται σε διάρρηξη κατά μήκος της επαρχιακής οδού Λάρισσας Βόλου με γενική διεύθυνση Β110° και κλίση προς Νότο.
Εικόνα 33:
Εδαφική διάρρηξη κατά μήκος της επαρχιακής οδού Λάρισσας - Βόλου διεύθυνσης Β110° και
κλίση Ν. Εμφανίζεται σε μήκος της τάξης των 20 m, έχει άνοιγμα 3 cm και βάθος περί των 30 cm.
Dissemination Level: Public
Page 36 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 34:
Διάρρηξη με διεύθυνση Β122° και κλίση ΝΝΔ στη βόρεια είσοδο του οικισμού της Χάλκης,
εγκάρσια στην επαρχιακή οδό.
Εικόνα 35:
Ρωγμές σε αποθήκη στον οικισμό της Χάλκης.
Dissemination Level: Public
Page 37 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 36:
Πέρας διάρρηξης με διεύθυνση Β110° και κλίση ΒΑ.
Εικόνα 37:
Επαρχιακή οδός Χάλκης - Πλατύκαμπου. Πιθανή εδαφική διάρρηξη διεύθυνσης ΒΔ-ΝΑ και κλίσης
ΝΔ.
Dissemination Level: Public
Page 38 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 38:
Διάρρηξη σε ανάχωμα αρδευτικού καναλιού με διεύθυνση Β145° με κατερχόμενο το ΒΑ τέμαχος
κατά 40 cm ΒΔ του οικισμού της Χάλκης.
Εικόνα 39:
Εδαφική διάρρηξη με διεύθυνση Β110° και κατερχόμενο το Β-ΒΑ τέμαχος κατά 40 cm, σε
αγροτική όδο, παράπλευρη της Εθνικής Οδού, μεταξύ Γαλήνης και Νίκαιας.
Dissemination Level: Public
Page 39 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 40:
Εδαφική διάρρηξη με διεύθυνση Β130° και κατερχόμενο το ΝΔ τέμαχος κατά 30 cm, σε αγροτική
όδο, παράπλευρη της Εθνικής Οδού, Νότια του Μελισσοχωρίου.
Βιβλιογραφία
Αποστολίδης, Ε. και Γεωργίου, Χ. (2007). Τεχνικογεωλογική έρευνα των επιφανειακών εδαφικών
διαρρήξεων σε περιοχές της Θεσσαλίας. Καταγραφή, αποτύπωση και τεκμηρίωση. Αδημοσίευτη
έκθεση ΙΓΜΕ, Αθήνα.
Caputo, R. (1990). Geological and structural study of the recent and active brittle deformation of the
Neogene-Quaternary basins of Thessaly (Central Greece). Ph.D. Thesis, Scientific Annals Aristotle
University of Thessaloniki, Thessaloniki, 255 pp.
Ευαγγελόπουλος, Α. (2003). Ποσοτική και ποιοτική κατάσταση υπόγειου υδατικού δυναμικού λεκάνης
Ανατολικής Θεσσαλίας. 3ο Συνέδριο ανάπτυξης της Θεσσαλίας, Λάρισσα, Δεκέμβριος 2003.
Kaplanides, A. and Fountoulis, D. (1997). Subsidence phenomena and ground fissures in Larissa, Karla basin,
Greece: their results in urban and rural environment. In: Marinos P, Koukis G, Tsiambaos G,
Sambatakakis G (eds) Eng Geol Environ. Balkema, Rotterdam, pp 729–735.
Mανάκος, Α., (2010). Υδρογεωλογική μελέτη. Υδατικό Δυναμικό Θεσσαλίας (08). Γ’ ΚΠΣ., Θεσσαλονίκη.
ΙΓΜΕ, σελ.547.
Μπέλεσης, Α., (2007). Γεωλογικές μελέτες για την αναθεώρηση και επέκταση του Γενικού Πολεοδομικού
Σχεδίου (Γ.Π.Σ.) του Δήμου Λαρισσαίων (Στάδιο Β΄ – Πρόταση Γεωλογικής Μελέτης 1:5000).
SOGREAH, Consulting Firm (1974). Study of groundwater circulation in Thessaly plain, Greece. Technical
report, Athens (in Greek).
Dissemination Level: Public
Page 40 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
4
PGGH_LARISSA_002
PanGeo
classification:
4_AnthropogenicGroundInstability,
4_3GroundwaterAbstraction,
3_ObeservedGeologyFieldCampaigns, Confidence level – External, Type of Motion: subsidence.
4.1
ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΕΙΣΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ (GENERAL PROPERTIES OF THE MOTION
AREA)
Το πολύγωνο PGGH_LARISSA_002 συμπίπτει με την περιοχή του στρατιωτικού αεροδρομίου Λάρισσας
(Εικόνες 41-45). Σε αυτήν παρατηρήθηκαν πέντε (5) εδαφικές διαρρήξεις, με πρώτη εμφάνιση το 1996
(Kontogianni, Pytharouli & Stiros, 2007), παράλληλες μεταξύ τους σε μία περιοχή ακτίνας 2Km, με
διευθύνσεις από N105° έως Ν138° (Kaplanides & Fountoulis, 1997). Οι δύο μεγαλύτερες έχουν διευθύνσεις
Ν120° και Ν128° και μήκος 1500m και 1100m αντίστοιχα. Τα ανοίγματα είναι της τάξης μερικών
εκατοστών, ενώ έχουν παρατηρηθεί ζημιές στις εγκαταστάσεις του αεροδρομίου (Fountoulis, 1996).
Σύμφωνα με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η μεγαλύτερη διάρρηξη πρέπει να συνδέεται
με υποκείμενη ζώνη ρήγματος (Moundrakis, 1995).
Η περιοχή, με έκταση 4,48 km2, σύμφωνα με τον γεωλογικό χάρτη του ΙΓΜΕ κλίμακας 1:50.000 (Εικόνα 44),
καλύπτεται επιφανειακά από Αλλουβιακές αποθέσεις (ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ-ΟΛΟΚΑΙΝΟ): ανοικτότεφρα έως
καστανότεφρα ασύνδετα υλικά από αργίλους, άμμους, κροκαλολατύπες και ποταμοχειμαρο-λιμναία
υλικά, που αποτέθηκαν στη λεκάνη της Λάρισσας και σε μικρές εσωτερικές λεκάνες. Στα κράσπεδα των
λεκανών είναι περισσότερο αδρομερή, ενώ προς το κέντρο γίνονται βαθμιαία λεπτομερέστερα.
Στην περιοχή υπάρχουν δεδομένα μετρήσεων μετακινήσεων αναγλύφου (PSI), οι οποίες παρατηρήθηκαν
το διάστημα 1992-2006, όπου καταγράφονται μετακινήσεις που φτάνουν τα 2,5 cm ανά έτος. Αυτές
πιθανά να οφείλονται στη συμπύκνωση των γεωλογικών σχηματισμών λόγω της εκτεταμένης άντλησης
νερού από τους υδροφόρους ορίζοντες.
4.2
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΕΩΚΙΝΔΥΝΟΥ (SPECIFIC GEOHAZARD TYPE)
4 Ανθρωπογενής Αστάθεια Εδάφους [Man Made (Anthropogenic) Ground Instability]
4_3 Άντληση Υπογείων Υδάτων (Groundwater Abstraction)
4.3
ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ (THE DETERMINATION METHOD)
3. Γεωλογικές αυτοψίες (Observed in Geology field campaigns)
Οι εδαφικές υποχωρήσεις στην περιοχή που περικλείεται από το πολύγωνο PGGH_LARISSA_002
προσδιορίσθηκαν στην ύπαιθρο κατά τη διενέργεια αυτοψιών από τους συγγραφείς των βιβλιογραφικών
αναφορών:

Kontogianni, Pytharouli & Stiros, 2007

Kaplanides & Fountoulis, 1997

Fountoulis, 1996

Moundrakis, 1995.
Dissemination Level: Public
Page 41 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 41:
Γεωγραφική θέση πολυγώνου PGGH_LARISSA_002.
Εικόνα 42:
Χάρτης κάλυψης / χρήσης γης και πολύγωνο PGGH_LARISSA_002.
Dissemination Level: Public
Page 42 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 43:
Δορυφορική εικόνα και πολύγωνο PGGH_LARISSA_002.
Εικόνα 44:
Γεωλογικός χάρτης ΙΓΜΕ κλίμακας 1:50.000 και πολύγωνο PGGH_LARISSA_002.
Dissemination Level: Public
Page 43 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 45:
4.4
Τα σημεία PSI με τις μέσες ετήσιες τιμές σε σχέση με το πολύγωνο PGGH_LARISSA_002.
ΒΑΘΜΟΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ (CONFIDENCE IN THE INTERPRETATION)
Εξωτερικός (External)
Fountoulis, D. (1996). Ground fissures in the Karla’s basin. Earthquake Planning and Protection
Organization.
Kaplanides, A. and Fountoulis, D. (1997). Subsidence phenomena and ground fissures in Larissa, Karla basin,
Greece: their results in urban and rural environment. In: Marinos P, Koukis G, Tsiambaos G,
Sambatakakis G (eds) Eng Geol Environ. Balkema, Rotterdam, pp 729–735.
Kontogianni, V., Pytharouli, S. and Stiros, S. (2007). Ground subsidence, Quaternary faults and vulnerability
of utilities and transportation networks in Thessaly, GreeceEnviron Geol (2007) 52:1085–1095.
Moundrakis, D. (1995). Final report of research project on the fissures appeared in Magnisia and Larissa
Countries. Aristotelian University of Salonica.
4.5
ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ (GEOLOGICAL INTERPRETATION OF THE MOTION)
Στην περιοχή απαντούν τεταρτογενείς σχηματισμοί που συνίστανται από αλλουβιακές αποθέσεις
ποταμοχειμαρο-λιμναίας προέλευσης, οι οποίοι παρουσιάζουν πολλές και ταχείες εναλλαγές τόσο σε
κατακόρυφη διεύθυνση, όσο και σε οριζόντια και πλευρικές μεταβάσεις. Επομένως, αποτελούν
ανισότροπο σχηματισμό, με δυνατότητα να υποστεί συμπίεση κατά θέσεις. Στην εν λόγω περιοχή κάποιες
εδαφικές υποχωρήσεις μπορεί να οφείλονται και στην παρουσία πιθανών ή καλυμένων ρηγμάτων. Η
Dissemination Level: Public
Page 44 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
ακριβής θέσης τους δεν μπορεί να προσδιοριστεί, γιατί δεν υπάρχει εμφανής επιφανειακή εκδήλωσή
τους.
Κατά τη διάρκεια της παρούσας μελέτης δεν επιτεύχθηκε η επί τόπου αναγνώριση εδαφικών διαρρήξεων,
λόγω δυσκολίας εισόδου στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Λάρισσας.
Οι καθοδικές κινήσεις (εδαφικές υποχωρήσεις) που περιγράφονται στη βιβλιογραφία, οφείλονται στη
συμπύκνωση των γεωλογικών σχηματισμών λόγω της εκτεταμένης άντλησης νερού από τους υδροφόρους
ορίζοντες, η οποία προκαλεί την ανακατανομή του τασικού πεδίου και την ενεργοποίηση φαινομένων
συμπύκνωσης στους ορίζοντες που φιλοξενούν την υδροφορία, αλλά και στους περιβάλλοντες στεγανούς
σχηματισμούς. Το μέγεθος των εδαφικών υποχωρήσεων εξαρτάται από τις γεωτεχνικές και
υδρογεωλογικές παραμέτρους των παραμορφούμενων σχηματισμών, καθώς το συνολικό εύρος της
εδαφικής υποχώρησης είναι συνάρτηση της πτώσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα (η οποία
καθορίζει την αύξηση των πιέσεων στα υπερκείμενα στρώματα), αλλά και της συμπιεστότητας των
εδαφικών οριζόντων.
Η εμφάνιση των επιφανειακών διαρρήξεων στην εν λόγω περιοχή προέρχεται από εδαφικές υποχωρήσεις
που εκδηλώνονται στις παρακάτω περιπτώσεις:

Όταν οι παραμορφώσεις αυτές λαμβάνουν χώρα σε εναλλαγές ημιπερατών έως στεγανών
συμπιεστών οριζόντων (ιλυοαργιλώδους-αργιλοϊλυώδους σύστασης), με υδροπερατούς και
συμπυκνούμενους ορίζοντες (αμμώδους-ιλυοαμμώδους σύστασης) ή σε περιοχές όπου υπάρχουν
πλευρικές μεταβάσεις μεταξύ των σχηματισμών αυτών.

Όταν υφιστάμενα ρήγματα καλυμμένα με πρόσφατες αποθέσεις παρουσιάζουν διαφορετικό πάχος
σχηματισμών εκατέρωθεν της επιφάνειάς τους και ως εκ τούτου παρατηρούνται διαφορετικού
μεγέθους καθιζήσεις. Αυτό έχει σαν συνέπεια οι διευθύνσεις των διαρρήξεων να έχουν παρόμοιο
προσανατολισμό με τα τεκτονικά ρήγματα στην περιοχή, γεγονός το οποίο οδήγησε κάποιους
ερευνητές να αποδώσουν τις εν λόγω διαρρήξεις, τουλάχιστον εν μέρει, σε ασεισμική κίνηση των
ρηγμάτων (Kaplanides & Fountoulis, 1997).
4.6
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ (EVIDENCE FOR THE INSTABILITY)
Δεν υπάρχουν λόγω αδυναμίας πρόσβασης στη στρατιωτική περιοχή.
Βιβλιογραφία
Fountoulis, D. (1996). Ground fissures in the Karla’s basin. Earthquake Planning and Protection
Organization.
Kaplanides, A. and Fountoulis, D. (1997). Subsidence phenomena and ground fissures in Larissa, Karla basin,
Greece: their results in urban and rural environment. In: Marinos P, Koukis G, Tsiambaos G,
Sambatakakis G (eds) Eng Geol Environ. Balkema, Rotterdam, pp 729–735.
Kontogianni, V., Pytharouli, S. and Stiros, S. (2007). Ground subsidence, Quaternary faults and vulnerability
of utilities and transportation networks in Thessaly, GreeceEnviron Geol (2007) 52:1085–1095.
Moundrakis, D. (1995). Final report of research project on the fissures appeared in Magnisia and Larissa
Countries. Aristotelian University of Salonica.
Dissemination Level: Public
Page 45 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
5
PGGH_LARISSA_003
PanGeo classification: 4_AnthropogenicGroundInstability, 4_3GroundwaterAbstraction, 1_ObservedPSI,
Confidence level – High, Type of Motion: subsidence.
5.1
ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΕΙΣΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ (GENERAL PROPERTIES OF THE MOTION
AREA)
Το πολύγωνο PGGH_LARISSA_003 έχει έκταση 35,27 km2 (Εικόνες 46 - 50).
Οι σχηματισμοί που απαντούν, σύμφωνα με τον γεωλογικό χάρτη του ΙΓΜΕ κλίμακας 1:50.000 (Εικόνα 49),
είναι οι ακόλουθοι:
ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ
ΟΛΟΚΑΙΝΟ
Αλλουβιακές αποθέσεις: ανοικτότεφρα έως καστανότεφρα ασύνδετα υλικά από αργίλους, άμμους,
κροκαλολατύπες και ποταμοχειμαρο-λιμναία υλικά, που αποτέθηκαν στη λεκάνη της Λάρισσας, και σε
μικρές εσωτερικές λεκάνες. Στα κράσπεδα των λεκανών είναι περισσότερο αδρομερή, ενώ προς το κέντρο
γίνονται βαθμιαία λεπτομερέστερα.
ΠΟΝΤΙΟ - ΠΛΕΙΟ-ΠΛΕΙΣΤΟΚΑΙΝΟ
Ποταμοχερσαίοι σχηματισμοί: υπέρκεινται λιμναίων και λιμνοποτάμιων αποθέσεων: Αργιλοαμώδη υλικά
και πηλοί με διάσπαρτες κροκαλολατύπες διαφόρου προέλευσης, με παρεμβολές χαλαρών / ημιχαλαρών
κροκαλολατυποπαγών. Οι λιμναίες αποθέσεις αποτελούνται από μάργες, μαργαϊκούς ψαμμίτες, μικρομακρο-κροκαλολατυποπαγή. Περιέχουν άφθονα λιμναία μακρο-απολιθώματα (Οστρακώδη κ.ά.) στο ΒΑ
άκρο του φύλλου. Μέγιστο πάχος: 100 m περίπου.
Στην περιοχή δεν εντοπίζονται εδαφικές διαρρήξεις ή ρωγμές σε κτίρια ή κατασκευές, παρά τις μεγάλες
υποχωρήσεις που δίνουν τα επεξεργασμένα δεδομένα συμβολομετρίας (Εικόνα 50). Τα δεδομένα
μετρήσεων μετακινήσεων αναγλύφου (PSI) της χρονικής περιόδου 1992-2006 καταγράφουν μετακινήσεις
που φτάνουν τα 3,3 cm ανά έτος.
Dissemination Level: Public
Page 46 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 46:
Γεωγραφική θέση πολυγώνου PGGH_LARISSA_003.
Εικόνα 47:
Χάρτης κάλυψης / χρήσης γης και πολύγωνο PGGH_LARISSA_003.
Dissemination Level: Public
Page 47 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 48:
Δορυφορική εικόνα και πολύγωνο PGGH_LARISSA_003.
Εικόνα 49:
Γεωλογικός χάρτης ΙΓΜΕ κλίμακας 1:50.000 και πολύγωνο PGGH_LARISSA_003.
Dissemination Level: Public
Page 48 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Εικόνα 50:
5.2
Τα σημεία PSI με τις μέσες ετήσιες τιμές σε σχέση με το πολύγωνο PGGH_LARISSA_003.
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΕΩΚΙΝΔΥΝΟΥ (SPECIFIC GEOHAZARD TYPE)
4 Ανθρωπογενής Αστάθεια Εδάφους (Man Made (Anthropogenic) Ground Instability)
4_3 Άντληση Υπογείων Υδάτων (Groundwater Abstraction)
5.3
ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ (THE DETERMINATION METHOD)
1. Παρατηρηθείσες μετακινήσεις αναγλύφου (PSI) (Observed PSI)
Ο προσδιορισμός του πολυγώνου έγινε με βάση τα αποτελέσματα της συμβολομετρίας. Στην περιοχή
υπάρχουν δεδομένα μετρήσεων μετακινήσεων αναγλύφου (PSI) της χρονικής περιόδου 1992-2006, όπου
καταγράφονται μετακινήσεις που φτάνουν τα 3,3 cm ανά έτος.
Κατά την επιτόπια όμως παρατήρηση δεν εντοπίστηκαν αστοχίες.
5.4
ΒΑΘΜΟΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ (CONFIDENCE IN THE INTERPRETATION)
Υψηλός (High)
Dissemination Level: Public
Page 49 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
5.5
ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ (GEOLOGICAL INTERPRETATION OF THE MOTION)
Στο πλαίσιο του έργου έγινε προσπάθεια συγκέντρωσης τυχόν αναφορών σε προβλήματα αστοχιών λόγω
εδαφικών υποχωρήσεων σε συνεργασία με τοπικούς παράγοντες. Ουδεμία αναφορά καταγράφηκε για
αστοχίες στην υπόψη περιοχή, ενώ κατά τις επιτόπιες αυτοψίες στο πλαίσιο του έργου δεν
παρατηρήθηκαν οποιεσδήποτε ενδείξεις εδαφικών υποχωρήσεων.
Στην περιοχή όμως υπάρχουν δεδομένα μετρήσεων σημαντικών μετακινήσεων αναγλύφου (PSI). Οι
παρατηρούμενες καθοδικές κινήσεις (εδαφικές υποχωρήσεις) κατά το διάστημα 1992-2006 είναι της τάξης
των 10-33 mm ανά έτος. Αυτές πιθανόν να οφείλονται στην ομοιόμορφη συμπύκνωση των γεωλογικών
σχηματισμών λόγω της εκτεταμένης άντλησης νερού από τους υδροφόρους ορίζοντες.
5.6
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ (EVIDENCE FOR THE INSTABILITY)
Κατά την επιτόπια γεωλογική αυτοψία δεν εντοπίστηκαν ενδείξεις αστάθειας.
Dissemination Level: Public
Page 50 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
6
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΓΕΩΚΙΝΔΥΝΩΝ ΤΟΥ PANGEO (PANGEO GEOHAZARD GLOSSARY)
Κίνδυνος (Hazard)
Κατάσταση - γεγονός με δυνατότητα πρόκλησης βλάβης.
Φυσικός Κίνδυνος (Natural Hazard)
Ένας φυσικός κίνδυνος είναι μια φυσική διεργασία ή φαινόμενο το οποίο δύναται να προκαλέσει απώλεια
ζωής, τραυματισμό ή άλλες επιπτώσεις, υλικές ζημιές, απώλεια βιοπορισμών και υπηρεσιών, κοινωνική και
οικονομική αποδιοργάνωση, ή περιβαλλοντική ζημιά. (Council of the European Union – Commission Staff
Working Paper – Risk Assessment and Mapping Guidelines for Disaster Management).
Γεωκίνδυνος – Γεωλογικός Κίνδυνος (Geohazard - Geological hazard)
Μία γεωλογική διεργασία με τη δυνατότητα πρόκλησης βλάβης.
Επικινδυνότητα – Διακινδύνευση (Risk)
Η πιθανότητα πρόκλησης βλάβης από ένα συγκεκριμένο κίνδυνο.
Τύποι Γεωκινδύνων (Types of Geohazard)
1.
Βαθιές Εδαφικές Μετακινήσεις (Deep Ground Motions)
Εδαφική μετακίνηση μπορεί να συμβεί σε διάφορες κλίμακες και βάθη. Αυτή η ενότητα περιλαμβάνει
γεωκινδύνους οι οποίοι προκαλούνται από διεργασίες στους βαθύτερους ορίζοντες.
1.1.
Σεισμός – Σεισμικός κίνδυνος (Earthquake - Seismic Hazard)
Οι Σεισμοί είναι οι παρατηρήσιμες επιπτώσεις των δονήσεων (γνωστές σαν σεισμικά κύματα) διαμέσου
του φλοιού της Γης οι οποίες δημιουργούνται από την σχετικά ταχεία απελευθέρωση τάσεων, συνήθως
κατά μήκος ρηξιγενούς ζώνης.
Ζημιές σε κτίρια και άλλες υποδομές μπορούν να προκληθούν καθώς το έδαφος δονείται κατά τη διάρκεια
διέλευσης των σεισμικών κυμάτων. Άλλες επιπτώσεις περιλαμβάνουν την ρευστοποίηση των κορεσμένων
σε νερό μαλακών εδαφών, η οποία πιθανόν να οδηγήσει στην απώλεια της εδαφικής αντοχής και την
εξώθηση των κορεσμένων σε νερό ιζημάτων με τη μορφή «ηφαιστείων λάσπης» και παρόμοιων. Η δόνηση
του εδάφους δύναται επίσης να προκαλέσει δευτερογενή φαινόμενα όπως οι κατολισθήσεις και τα
τσουνάμι. Δευτερογενή φαινόμενα σαν αυτά θα πρέπει να αντιστοιχίζονται στις άλλες σχετικές κατηγορίες
γεωκινδύνων του PanGeo. Μερικοί σεισμοί συνδέονται με σημαντικές μόνιμες κατακόρυφες και
οριζόντιες εδαφικές μετακινήσεις. Αλλαγές στα συστήματα αποστράγγισης δύνανται να προκαλέσουν
πλημμύρες. Υπάρχει το ενδεχόμενο τραυματισμού και απώλειας ζωής κατά τη διάρκεια εκδήλωσης
σεισμών.
Ο σεισμικός κίνδυνος μπορεί να εκτιμηθεί σε συνάρτηση με το μέγεθος και τη συχνότητα των
καταγραμμένων σεισμών, αν και η εκδήλωση μεμονωμένων σεισμικών συμβάντων είναι ουσιαστικά
απρόβλεπτη. Μεμονωμένα συμβάντα εκδηλώνονται σε χρονικές κλίμακες της τάξης μερικών
δευτερολέπτων ή λεπτών. Οι μοντέρνες υποδομές θα πρέπει να σχεδιάζονται ώστε να αντέχουν πιθανά
τοπικά σεισμικά γεγονότα.
Dissemination Level: Public
Page 51 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
1.2.
Τεκτονικές Κινήσεις (Tectonic Movements)
Οι τεκτονικές κινήσεις είναι μεγάλης κλίμακας διεργασίες οι οποίες επηρεάζουν το φλοιό της Γης. Αυτές οι
διεργασίες μπορούν να οδηγήσουν στην ανύψωση ή καταβύθιση περιοχών. Σημαντικές είναι οι
νεοτεκτονικές κινήσεις οι οποίες είναι ακόμη ενεργές και ως εκ τούτου μπορούν δυνητικά να εκδηλώσουν
εδαφικές μετακινήσεις οι οποίες μπορούν να μετρηθούν με την Συμβολομετρία Σταθερών Ανακλαστήρων
(Persistent Scattered Interferometry – PSI). Οι νεοτεκτονικές κινήσεις συνήθως οφείλονται στις τάσεις που
αναπτύσσονται μέσω των μετακινήσεων των τεκτονικών πλακών. Αυτοί οι τύποι των μετακινήσεων
πιθανόν να συμβαίνουν σε ευρεία κλίμακα και κατ’ επέκταση ίσως να μην είναι δυνατή η μέτρησή τους
χρησιμοποιώντας απεικονίσεις SAR σχετικών μετρήσεων PSI.
1.3.
Τεκτονική Αλατούχων Δόμων (Salt Tectonics)
Οι τοπικές κινήσεις μπορεί να συνδέονται με κινήσεις εβαποριτικών αποθέσεων, οι οποίες είναι γνωστές
σαν τεκτονική αλατούχων δόμων και μπορούν να προκαλέσουν και ανυψώσεις και καθιζήσεις ανάλογα με
τον ακριβή μηχανισμό γένεσης.
1.4.
Ηφαιστειακή διόγκωση/συρρίκνωση (Volcanic Inflation/Deflation)
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ροών λάβας, ροών ηφαιστειακής
τέφρας, ηφαιστειακά λατυποπαγή και ηφαιστειακή σποδό, και πυροκλαστικές ροές κάθε είδους. Μπορεί
να συνοδεύεται από αποδέσμευση δηλητηριωδών ή ασφυκτικών αερίων, σε μερικές περιπτώσεις με
εκρήξεις, ή με σημαντική σεισμική δραστηριότητα ή εδαφική μετακίνηση. Δευτερογενή φαινόμενα μπορεί
να περιλαμβάνουν κατολισθήσεις και πλημμύρες. Στο PanGeo ενδιαφερόμαστε για φαινόμενα που
συνδέονται με εδαφική αστάθεια. Οι εδαφικές αστάθειες οι οποίες σχετίζονται με ηφαίστεια τείνουν να
σχετίζονται με διόγκωση ή συρρίκνωση της επιφάνειας του εδάφους καθώς αλλάζει ο όγκος του
μάγματος. Τα δευτερογενή φαινόμενα όπως οι κατολισθήσεις θα πρέπει να αντιστοιχίζονται στις άλλες
σχετικές κατηγορίες γεωκινδύνων του PanGeo.
2.
Αστάθεια Φυσικού Εδάφους (Natural Ground Instability)
Η τάση για ανοδικές, πλευρικές και καθοδικές μετακινήσεις του εδάφους μπορούν μα προκληθούν από μία
σειρά φυσικών γεωλογικών διεργασιών. Μερικές μετακινήσεις οι οποίες σχετίζονται με συγκεκριμένους
κινδύνους μπορεί να είναι σταδιακές ή να συμβαίνουν ξαφνικά και επίσης μπορεί να κυμαίνονται σε
κλίμακες, χιλιοστού μέχρι ενός μέτρου ή δεκάδων μέτρων. Σημειώνεται ότι οι ανθρωπογενείς αποθέσεις
μπορούν να επηρεασθούν από την αστάθεια του φυσικού εδάφους.
Οι σημαντικού μεγέθους αστάθειες του φυσικού εδάφους έχουν τη δυνατότητα πρόκλησης ζημιών σε κτίρια
και υποδομές, και οι ασθενέστερες κατασκευές έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να επηρεασθούν. Θα πρέπει
όμως να σημειωθεί ότι πολλά κτίρια, ειδικότερα τα νεότερα, είναι κατασκευασμένα βάσει τέτοιων
προδιαγραφών ώστε να μπορούν να παραμένουν ανεπηρέαστα ακόμη και σε περιοχές με σημαντικές
εδαφικές μετακινήσεις. Η επιδεκτικότητα των κατασκευασμένων κτιρίων ως προς τη ζημιά από γεωκινδύνους
μπορεί να επηρεάζεται επίσης από τοπικούς παράγοντες όπως ο τύπος της κοντινής βλάστησης ή από τη
φύση των γεωμορφών στην περιοχή.
Οι επιπτώσεις της αστάθειας φυσικού εδάφους συχνά εκδηλώνονται τοπικά σε αντίθεση με τις
μετακινήσεις φυσικού εδάφους οι οποίες εκδηλώνονται σε ευρύτερες περιοχές.
Dissemination Level: Public
Page 52 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
2.1.
Κατολίσθηση (Land Slide)
Μία κατολίσθηση είναι μια σχετικά ταχεία μετακίνηση βραχομάζας ή εδαφικής μάζας σε πρανές με
κατεύθυνση προς τα έξω και προς τα κάτω, λόγω της δύναμης της βαρύτητας. Η ευστάθεια ενός πρανούς
μπορεί να μειωθεί μετακινώντας υλικό από τη βάση (πόδα) του πρανούς, αυξάνοντας την υγρασία των
υλικών που συνιστούν το πρανές, ή τοποθετώντας υλικό στο πρανές, ιδιαίτερα στα ψηλότερα σημεία
(κορυφή). Ζημιές στις ιδιοκτησίες μπορούν να προκληθούν από κατολισθήσεις, είτε με την αφαίρεση του
εδάφους αντιστήριξης κάτω από την ιδιοκτησία είτε με την μετακίνηση υλικού πάνω στην ιδιοκτησία.
Μεγάλες κατολισθήσεις σε παράκτιες περιοχές μπορούν να προκαλέσουν τσουνάμι.
Η εκτίμηση του κινδύνου των κατολισθήσεων αναφέρεται στην ευστάθεια της παρούσας επιφάνειας του
εδάφους, περιλαμβανομένων υπαρχόντων τεχνητών πρανών μετά από ανθρωπογενή παρέμβαση, όπως
αυτά παρουσιάζονται σε τοπικούς τοπογραφικούς χάρτες ή σε ψηφιακά μοντέλα εδάφους. Δεν
περιλαμβάνει τη μελέτη ευστάθειας των νέων εκσκαφών.
Περιοχή η οποία είναι επιρρεπής σε κατολισθήσεις θα παραμείνει συνήθως σταθερή εφόσον η
τοπογραφία δεν αλλάξει από διάβρωση ή εκσκαφή, η περιοχή δεν φορτισθεί από επιπλέον βάρος ή δεν
αυξηθεί η πίεση του νερού των πόρων. Η κατολίσθηση μπορεί επίσης να ξεκινήσει από σεισμική δόνηση,
δράση παγετού, ή από αλλαγή της ατμοσφαιρικής πίεσης.
Αυτός ο κίνδυνος είναι σημαντικός για τις επιφανειακές αποθέσεις αλλά μπορεί να ξεπερνά το βάθος των
δέκα (10) μέτρων. Οι συνήθεις επιπτώσεις είναι ζημιές σε ιδιοκτησίες, περιλαμβανομένων οδών
μεταφοράς και άλλων ειδών υποδομών και υπόγειων υπηρεσιών. Μερικές κατολισθήσεις μπορούν να
σταθεροποιηθούν με τη βοήθεια της μηχανικής. Για τις ανάγκες του PanGeo, οι καταπτώσεις βράχων
εντάσσονται στην κατηγορία των κατολισθήσεων.
2.2.
Ερπυσμός (Soil Creep)
Ο ερπυσμός είναι μια πολύ αργή κίνηση του εδάφους και βραχωδών σωματιδίων προς τα κατάντη και
είναι αποτέλεσμα διαστολής και συστολής του εδάφους μέσω διαδοχικών κύκλων παγετού και τήξης ή
υγρασίας και ξηρασίας.
2.3.
Διάλυση Υπεδάφους (Ground Dissolution)
Μερικά πετρώματα και ορυκτά είναι διαλυτά στο νερό και δύνανται να αφαιρούνται σταδιακά με τη ροή
του νερού. Αυτή η διεργασία τείνει να δημιουργήσει κοιλότητες, οι οποίες δυνητικά μπορούν να
οδηγήσουν στη υποχώρηση των υπερκείμενων υλικών και πιθανόν στη δημιουργία εδαφικής υποχώρησης
στην επιφάνεια.
Οι συνηθέστεροι τύποι διαλυτών πετρωμάτων, είναι οι ασβεστόλιθοι, η γύψος και το ορυκτό άλας
(αλίτης).
Οι υπόγειες κοιλότητες μπορούν να γίνουν ασταθείς μετά από πλημμύρες, συμπεριλαμβανομένων των
πλημμυρών από σπασμένους αγωγούς ύδρευσης-άρδευσης. Αλλαγές στη φύση των επιφανειακών
απορροών, διενέργεια εκσκαφών ή επιχωματώσεων, διενέργεια αντλήσεων υπογείου νερού, εγκατάσταση
ακατάλληλων υπόγειων κατασκευών εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφορέων (φρέατα, αγωγοί) που
δέχονται τις απορροές ομβρίων κυρίως υδάτων μπορούν επίσης να πυροδοτήσουν υποχωρήσεις –
καθιζήσεις σε περιοχές οι οποίες θα ήταν σε άλλη περίπτωση σταθερές.
Dissemination Level: Public
Page 53 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
2.4.
Καταρρεύσιμο ή καταρρέον έδαφος (Collapsible Ground)
Ένα καταρρεύσιμο ή καταρρέον έδαφος συνίσταται από υλικά με μεγάλα διάκενα μεταξύ των στερεών
σωματιδίων. Δύνανται να καταρρεύσει όταν κορεστεί από νερό και ένα κτίριο (ή άλλη κατασκευή)
επιφέρει ένα πολύ μεγάλο φορτίο επάνω σε αυτό. Εάν ένα υλικό κάτω από ένα κτίριο καταρρεύσει μπορεί
να προκαλέσει τη βύθιση του κτιρίου. Εάν το πάχος ή η κατανομή του καταρρεύσιμου εδάφους κάτω από
το κτίριο είναι μεταβλητά τότε τμήματα του κτιρίου δυνατόν να βυθισθούν ανομοιόμορφα, προκαλώντας
ενδεχομένως κλίση, ρωγματώσεις ή παραμορφώσεις. Κατάρρευση μπορεί να επέλθει μόνο μετά από
κορεσμό από νερό και ή όταν τα πρόσθετα φορτία υπερβούν τη κρίσιμη αντοχή. Αυτός ο κίνδυνος μπορεί
να είναι σημαντικός στις επιφανειακές αποθέσεις και ενδεχομένως επίσης σε θαμμένες επιφανειακές
αποθέσεις.
2.5.
Κινούμενη Άμμος / Ρευστοποίηση (Running Sand/ Liquefaction)
Το φαινόμενο της κινούμενης άμμου συμβαίνει όταν χαλαρή άμμος, κορεσμένη σε νερό, ρέει εντός
εκσκαφής, εντός γεώτρησης ή κάποιο άλλο είδος κοιλότητας. Η πίεση του νερού που πληροί τα διάκενα
μεταξύ των κόκκων της άμμου, μειώνει την διεπαφή μεταξύ των κόκκων και παρασύρονται από τη ροή.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καθίζηση του περιβάλλοντος χώρου.
Εάν κάτω από ένα κτίριο υπάρχει άμμος η οποία δυνατόν να μετακινηθεί ενδεχομένως να αφαιρεθεί η
απαραίτητη υποστήριξη και το κτίριο δυνατό να βυθισθεί. Διαφορετικά τμήματα του κτιρίου δυνατό να
βυθισθούν ανομοιόμορφα, προκαλώντας ενδεχομένως κλίση, ρωγματώσεις ή παραμορφώσεις. Οι
συνήθεις συνέπειες είναι ζημιές σε ιδιοκτησίες ή υπόγειες υπηρεσίες. Αυτός ο κίνδυνος μπορεί τείνει να
αυτό-περιοριστεί με την πτώση της υδροστατικής στάθμης.
Φαινόμενα ρευστοποίησης μαλακών κορεσμένων σε νερό εδαφών συχνά παρατηρούνται σαν αποτέλεσμα
σεισμικής δραστηριότητας μπορεί όμως να πυροδοτηθεί και από ανθρωπογενείς δονήσεις λόγω
κατασκευαστικών εργασιών. Δυνητικά μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της αντοχής του εδάφους και στην
εξώθηση των κορεσμένων με νερό ιζημάτων με τη μορφή «ηφαιστείων λάσπης». Εδάφη ευάλωτα σε
ρευστοποίηση αντιπροσωπεύουν περιοχές πιθανής εδαφικής αστάθειας.
3.
Φυσικές Εδαφικές Μετακινήσεις (Natural Ground Movement)
Τα αποτελέσματα των φυσικών εδαφικών μετακινήσεων συχνά εκδηλώνονται σε μεγαλύτερη περιοχή σε
αντίθεση με την αστάθεια του φυσικού εδάφους, η οποία εκδηλώνεται τοπικά.
3.1.
Συρρικνούμενες-Διογκούμενες Άργιλοι (Shrink-Swell Clays)
Μια συρρικνούμενη και διογκούμενη άργιλος μεταβάλλει σημαντικά τον όγκο της ανάλογα με τη
ποσότητα του νερού που περιέχει. Όλες οι αργιλικές αποθέσεις μεταβάλλονται σε όγκο καθώς
διαφοροποιείται η φυσική υγρασία τους, συνήθως διογκώνονται το χειμώνα και συρρικνώνονται το
καλοκαίρι, αλλά μερικές μεταβάλλονται σε μεγαλύτερο βαθμό από άλλες. Οι περισσότερες θεμελιώσεις
έχουν μελετηθεί και κατασκευασθεί ώστε να αντέχουν τις εποχιακές μεταβολές. Ωστόσο, σε μερικές
περιπτώσεις, κτίρια τα οποία είναι κατασκευασμένα επάνω σε άργιλο η οποία είναι πολύ επιρρεπής στη
συρρίκνωση και διόγκωση ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν προβλήματα. Υποβοηθητικές καταστάσεις θα
Dissemination Level: Public
Page 54 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
μπορούσαν να περιλαμβάνουν, ξηρασία, διαρροή σωλήνων κοινής ωφελείας, ρίζες δένδρων οι οποίες
βοηθούν στην αποξήρανση του εδάφους, ή αλλαγές στις τοπικές συνθήκες αποστράγγισης λόγω υπόγειων
κατασκευών εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφορέων (φρέατα, αγωγοί) που δέχονται τις απορροές
ομβρίων κυρίως υδάτων. Η συρρίκνωση δυνατόν να προκαλέσει αφαίρεση υποστήριξης στα θεμέλια
κτιρίων, ενώ η διόγκωση της αργίλου δυνατόν να προκαλέσει ανύψωση ή πλευρικές τάσεις σε τμήμα ή σε
όλη την κατασκευή· τέτοιες μετακινήσεις ενδεχομένως να προκαλέσουν ρωγματώσεις και
παραμορφώσεις.
Η ύπαρξη του εν λόγω κινδύνου εξαρτάται από τη μεταβολή της φυσικής υγρασίας του εδάφους και σε
διαφορικές εδαφικές μετακινήσεις. Ομοιόμορφη μετακίνηση του εδάφους δυνατόν να μην προκαλέσει
από μόνη της κίνδυνο. Αυτός ο κίνδυνος είναι γενικά σημαντικός μόνο για τα ανώτερα πέντε μέτρα
εδάφους.
3.2.
Συμπιέσιμο Έδαφος (Compressible Ground)
Πολλά εδαφικά υλικά περιέχουν πόρους γεμάτους με νερό (τα διάκενα μεταξύ των κόκκων). Το έδαφος
είναι συμπιέσιμο εάν με την εφαρμογή φορτίου προκληθεί αφαίρεση του νερού των πόρων, με
αποτέλεσμα τη μείωση του πάχους του σχηματισμού. Εάν το έδαφος είναι εξαιρετικά συμπιέσιμο τότε το
κτίριο δύναται να βυθιστεί. Εάν το έδαφος δεν είναι ομοιόμορφα συμπιέσιμο, τότε διαφορετικά τμήματα
του κτιρίου δυνατόν να βυθισθούν ανομοιόμορφα προκαλώντας ενδεχομένως κλίση, ρωγματώσεις ή
παραμορφώσεις.
Αυτός ο κίνδυνος συνήθως εξαρτάται από τη διαφορική συμπίεση, καθώς η ομοιόμορφη συμπίεση ίσως
δεν μπορεί από μόνη της να προκαλέσει κίνδυνο. Η διαφορική συμπίεση προϋποθέτει ότι μερικές
κατασκευές οι οποίες είναι ευάλωτες σε ζημιές λόγω καθίζησης έχουν κτισθεί σε ανομοιόμορφο έδαφος.
Οι συνήθεις επιπτώσεις είναι ζημιές σε υπάρχοντα ακίνητα τα οποία δεν είχαν κατασκευασθεί σε
ικανοποιητικό επίπεδο, και πιθανές ζημιές σε υπόγειες υποδομές.
4.
Ανθρωπογενής Αστάθεια Εδάφους (Man Made (Anthropogenic) Ground Instability)
Η ανθρωπογενής αστάθεια επηρεάζει μια τοπική περιοχή η οποία ορίζεται από την έκταση στην οποία
έγινε η ανθρωπογενής παρέμβαση. Καθιζήσεις ή υποχωρήσεις (καθοδικές κίνησεις) του εδάφους μπορεί
να προκληθούν από διάφορους τύπους ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, όπως μεταλλεία (για ποικιλία
ορυκτών), ή διάνοιξη σηράγγων (για μεταφορές, υπόγειους αγωγούς κοινής ωφελείας, ή για υπόγειες
κατοικίες ή χώρους αποθήκευσης).
Καθίζηση σε εκτεταμένη περιοχή μπορεί να προκύψει από άντληση (νερού, αλμυρού νερού, ή
υδρογονανθράκων). Ανυψώσεις ή διογκώσεις του εδάφους μπορούν να εκδηλωθούν όταν κάποιο υγρό
αφεθεί να επιστρέψει στον χώρο από τον οποίο είχε αντληθεί και επιτυγχάνεται αναπλήρωση του
υπόγειου νερού. Η εν λόγω αναπλήρωση μπορεί να περιλαμβάνει εισαγωγή νερού ή αερίου.
4.1.
Διαχείριση Υπογείων Υδάτων - Επιφανειακή Συμπύκνωση (Ground Water Management - Shallow
Compaction)
Η διαχείριση των υπογείων υδάτων δύναται να εφαρμοσθεί για παράδειγμα για τη διασφάλιση της
εκμεταλλευσιμότητας των υπαρχόντων γεωργικών εκτάσεων σε πεδινές παράκτιες περιοχές. Η διαχείριση
Dissemination Level: Public
Page 55 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
των υπογείων υδάτων δύναται να οδηγήσει σε υψηλότερες ή χαμηλότερες στάθμες του φρεάτιου
υδροφόρου ορίζοντα και των βαθύτερων υδροφόρων του υπεδάφους. Το υπόγειο νερό καταλαμβάνει
τους πόρους και τα ενδιάμεσα κενά και τις ρωγμές εντός των ιζημάτων και βραχωδών σχηματισμών και ως
εκ τούτου ασκεί πίεση. Όταν το νερό αποστραγγίζεται η πίεση των πόρων ή η ενεργός τάση ελαττώνεται.
Αυτό οδηγεί στη στην στερεοποίηση ειδικότερα των μαλακών ιζημάτων όπως η άργιλος και η τύρφη. Αυτή
η μεταβολή του όγκου των ιζημάτων οδηγεί στη καθίζηση. Ομοίως όταν η στάθμη των υπογείων υδάτων
αφήνεται να ανακάμψει τότε δύναται να προκληθεί ανύψωση σαν αποτέλεσμα της αύξησης της πίεσης
των πόρων.
4.2.
Διαχείριση Υπογείων Υδάτων - Οξείδωση Τύρφης (Ground Water Management - Peat Oxidation)
Η διαχείριση των υπογείων υδάτων δύναται να εφαρμοσθεί για παράδειγμα για τη διασφάλιση της
εκμεταλλευσιμότητας των υπαρχόντων γεωργικών εκτάσεων σε πεδινές παράκτιες περιοχές. Η διαχείριση
των υπογείων υδάτων δύναται να οδηγήσει σε υψηλότερες ή χαμηλότερες στάθμες του φρεάτιου
υδροφόρου ορίζοντα και των βαθύτερων υδροφόρων του υπεδάφους. Η οξείδωση της τύρφης είναι
ουσιαστικά η χημική αντίδραση κατά την οποία η τύρφη αρχίζει να αποσυντίθεται και να φθίνει με το
χρόνο. Αυτή η απώλεια εδαφικού όγκου οδηγεί σε καθίζηση. Αυτό συμβαίνει όταν τα στρώματα τύρφης
στο υπέδαφος εκτίθενται στο οξυγόνο. Όσο η τύρφη βρίσκεται σε κορεσμένα εδαφικά στρώματα αυτή η
διεργασία δεν εκδηλώνεται. Ωστόσο η οξείδωση της τύρφης λαμβάνει χώρα σε ακόρεστα εδάφη, για
παράδειγμα σε περιοχές όπου η διαχείριση των υπογείων υδάτων υποβιβάζει τη στάθμη τους.
4.3.
Άντληση Υπογείων Υδάτων (Groundwater Abstraction)
Το υπόγειο νερό καταλαμβάνει επίσης τους πόρους και τα ενδιάμεσα κενά και τις ρωγμές εντός των
ιζημάτων και των βραχωδών σχηματισμών σε μεγαλύτερα βάθη του υπεδάφους. Όταν το νερό
απομακρύνεται, για παράδειγμα με άντληση για ύδρευση ή για την υποβάθμιση της στάθμης του νερού
στα ορυχεία, η πίεση των πόρων ή η ενεργός τάση ελαττώνεται και η στερεοποίηση των ιζημάτων και των
βραχωδών σχηματισμών προκαλεί μεταβολή του όγκου των ιζημάτων και των βραχωδών σχηματισμών.
Αυτό οδηγεί σε καθίζηση. Ομοίως όταν η στάθμη των υπογείων υδάτων αφήνεται να ανακάμψει τότε
δύναται να προκληθεί ανύψωση σαν αποτέλεσμα της αύξησης της πίεσης των πόρων. Τα βαθειά
γεωθερμικά ενεργειακά συστήματα συνήθως δεν προκαλούν μετακινήσεις στην επιφάνεια του εδάφους.
Πρόκειται για κλειστά συστήματα όπου το νερό το οποίο αντλείται από ένα βαθύ υδροφορέα, θα
εισπιεστεί ξανά στον ίδιο υδροφορέα. Ωστόσο, οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας χρησιμοποιούνται και
σε μικρότερα βάθη. Αν και αυτά τα συστήματα είναι επίσης κλειστά, δύνανται να προκαλέσουν
προσωρινές (π.χ. εποχικές) ή ακόμη και μόνιμες εδαφικές μετακινήσεις.
4.4.
Εξόρυξη (Mining)
Εξόρυξη είναι η αφαίρεση υλικού από το υπέδαφος, στο πλαίσιο του PanGeo θεωρούμε σαν εξόρυξη
αυτήν που έχει σχέση με την αφαίρεση στερεών ορυκτών. Η επιφάνεια του εδάφους είναι δυνατόν να
υποστεί μετακίνηση λόγω της διευθέτησης των υπερκειμένων εάν υπάρξει αστοχία των μεταλλευτικών
εργασιών.
4.5.
Υπόγειες Κατασκευές (Underground Construction)
Στο PanGeo ενδιαφερόμαστε για υπόγειες κατασκευές οι οποίες πιθανόν να επιφέρουν εδαφική
αστάθεια. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η κατασκευή υπογείων σηράγγων; Η αφαίρεση
Dissemination Level: Public
Page 56 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
υπεδαφικού υλικού δυνατόν να μεταβάλει την στήριξη των υπερκειμένων υλικών και ως εκ τούτου να
οδηγήσει σε εδαφικές μετακινήσεις.
4.6.
Επιχώσεις – Τεχνητό Έδαφος (Made Ground)
Οι επιχώσεις συνίστανται από ανθρωπογενείς αποθέσεις όλων των ειδών, όπως εγγειοβελτιωτικά έργα,
προετοιμασία βάσης με πλήρωση άμμου, οδικά και σιδηροδρομικά επιχώματα, χώροι απόθεσης
απορριμάτων. Παραδείγματα εγγειοβελτιωτικών έργων είναι τα τεχνητά νησιά, η αποκατάσταση
παραλιών και τα τεχνητά λιμάνια. Τα βελτιωμένα εδάφη καθώς και τα επιχώματα και τα αναχώματα
συνήθως συνίστανται από άμμο, η οποία δεν είναι επιρρεπής σε συμπύκνωση όπως είναι η άργιλος και η
τύρφη. Ωστόσο, δύο διεργασίες εδαφικής αστάθειας θα προκύψουν: στερεοποίηση του τεχνητού
εδάφους και συμπύκνωση του υποκείμενου εδάφους λόγω της φόρτισης από το τεχνητό έδαφος και την
κατασκευή την οποία υποστηρίζει π.χ. κτίριο. Ανάλογα με τη σύσταση και τον τρόπο απόθεσης, οι χώροι
υγειονομικής ταφής δυνατόν να είναι επίσης συμπιεστά εδάφη.
4.7.
Παραγωγή Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου (Oil and Gas Production)
Παρόμοια με την άντληση του υπογείου νερού, η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου μειώνει την
πίεση των πόρων των πετρωμάτων του ταμιευτήρα και ως εκ τούτου δύναται να προκαλέσει
στερεοποίηση και καθίζηση της επιφάνειας του εδάφους. Αποθήκευση υλικού (όπως φυσικό αέριο ή CO2)
στον εξαντλημένο ταμιευτήρα δύναται να οδηγήσει στην ανύψωση της επιφάνειας.
5.
Άλλοι (Other)
Στην κατηγορία αυτή θα εντάσσονται οι περιοχές αστάθειας για τις οποίες η γεωλογική αιτιολόγηση δεν
εμπίπτει σε κάποια άλλη κατηγορία γωκινδύνων.
6.
Άγνωστοι (Unknown)
Αυτές είναι περιοχές για τις οποίες η προσδιορισμένη μετακίνηση δεν μπορεί να αιτιολογηθεί γεωλογικά.
Dissemination Level: Public
Page 57 of 58
PanGeo D7.1 23: Geohazard Description for Larissa
Geohazard Groupings to be used in PanGeo
1.
Βαθειές Μετακινήσεις (Deep Seated Motions)
a.
Σεισμός – σεισμικός κίνδυνος (Earthquake -seismic hazard)
b.
Τεκτονικές κινήσεις (Tectonic Movements)
c.
Τεκτονική Αλατούχων Δόμων (Salt Tectonics)
d.
Ηφαιστειακή διόγκωση/Συρρίκνωση (Volcanic Inflation/Deflation)
2.
Αστάθεια Φυσικού Εδάφους (Natural Ground Instability)
a.
Κατολίσθηση (Land Slide)
b.
Ερπυσμός (Soil Creep)
c.
Διάλυση Υπεδάφους (Ground Dissolution)
d.
Καταρρεύσιμο ή καταρρέον έδαφος (Collapsible Ground)
e.
Κινούμενη Άμμος / Ρευστοποίηση (Running Sand/Liquefaction)
3.
Φυσικές Εδαφικές Μετακινήσεις (Natural Ground Movement)
a.
Συρρικνούμενες-Διογκούμενες Άργιλοι (Shrink-Swell Clays)
b.
Συμπιέσιμο έδαφος (Compressible Ground)
4.
Ανθρωπογενής Αστάθεια Εδάφους (Man Made (Anthropogenic) Ground Instability)
a. Διαχείριση Υπογείων Υδάτων - Επιφανειακή Συμπύκνωση (Ground Water Management Shallow Compaction)
b.
Διαχείριση Υπογείων Υδάτων - Οξείδωση Τύρφης (Ground Water Management - Peat Oxidation)
c.
Άντληση Υπογείων Υδάτων (Groundwater Abstraction)
d.
Εξόρυξη (Mining)
e.
Υπόγειες Κατασκευές (Underground Construction)
f.
Επιχώσεις – Τεχνητό Έδαφος (Made Ground)
g.
Παραγωγή Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου (Oil and Gas Production)
5.
Άλλοι (Other)
6.
Άγνωστοι (Unknown)
Dissemination Level: Public
Page 58 of 58

fotografikh tekmiriosi

+ σ - Τεχνική Γεωλογία

Βιβλίο Περιλήψεων - Ελληνική Εταιρία Κλινικής Χημείας

Ultratop

Τοπογραφίας - ΤΕΙ Αθήνας

η αποφαση - kougianos.net