In antiquity, the defensive system of Amfissa was
based on a fortified acropolis and the walls of the
lower town. The acropolis is located at the highest
point, on the crest of the rocky hill Elatos. It was
designed to keep watch on the Crissaean plain and
the inland road leading from the Peloponnese to
Thessaly. The enceinte, with polygonal masonry
and isodomic masonry of trapezoidal or square
blocks, dates back to the Classical and Hellenistic
periods. In the Middle Ages, on the ruins of the ancient acropolis, the powerful Castle of Salona was
built.
2013 © 24th Ephorate of Byzantine Antiquities
Othonos 47, 35 100 Lamia
tel.: 22310 47628, fax: 22310 47629
e-mail: [email protected]
Texts - editorial supervision: Maria-Fotini Papakonstantinou
MINISTRY OF EDUCATION, RELIGIOUS AFFAIRS,
CULTURE & SPORTS
GENERAL SECRETARIAT FOR CULTURE
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ,
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
24th EPHORATE OF BYZANTINE ANTIQUITIES
24η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ
AMFISSA
CASTLE
FUNDED BY
THE MUNICIPALITY OF DELPHI
KAΣΤΡΟ
ΑΜΦΙΣΣΑΣ
MΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ
ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΔΕΛΦΩΝ
Στην αρχαιότητα το αμυντικό σύστημα της Άμφισσας
στηριζόταν στην οχυρωμένη ακρόπολη και το τείχος
της κάτω πόλης. H ακρόπολη βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο της, στην κορυφή του βραχώδους υψώματος ΄Ελατος. Προοριζόταν για την επιτήρηση του
Κρισσαίου πεδίου και της χερσαίας οδού που συνδέει την Πελοπόννησο με την Θεσσαλία. Τα τείχη
κατά το πολυγωνικό, ισόδομο τραπεζιόσχημο και
ισόδομο ορθογώνιο σύστημα, ανάγονται στην κλασική και ελληνιστική περίοδο. Στους μεσαιωνικούς
χρόνους, πάνω στα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης,
κατασκευάστηκε το ισχυρό Κάστρο των Σαλώνων.
2013 © 24η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
΄Οθωνος 47, 35 100 Λαμία
τηλ.: 22310 47628, fax: 22310 47629
e-mail: [email protected]
Κείμενα - γενική επιμέλεια: Μαρία-Φωτεινή Παπακωνσταντίνου
H
Άμφισσα είναι κτισμένη πάνω στα ερείπια της αρχαίας
ομώνυμης πόλης των Οζολών ή Εσπερίων Λοκρών.
Το όνομά της προέρχεται από τη νύμφη Άμφισσα, κόρη
του μυθικού βασιλιά Μάκαρος, γιου του Αιόλου. Σύμφωνα με
τα αποτελέσματα των ανασκαφών, ο χώρος παρουσιάζει
συνεχή κατοίκηση, τουλάχιστον από την γεωμετρική ως την
παλαιοχριστιανική περίοδο. Ο Παυσανίας την ονομάζει «μεγίστη
και ονομαστοτάτη πόλη των Λοκρών» και σημειώνει ναό της
Αθηνάς στην ακρόπολη.
Η πόλη και τα τείχη της ισοπεδώθηκαν από τον Φίλιππο Β΄
το 338 π.Χ. στη διάρκεια του Δ΄Ιερού Πολέμου και ανοικοδομήθηκαν τον 3ο αι. π.Χ. Το 279 π.Χ. συμμετείχε στην απόκρουση
των Γαλατών και το 190 π.Χ. πολιορκήθηκε ανεπιτυχώς από
τους Ρωμαίους. Ιδιαίτερη ακμή γνώρισε από τον 2ο αι. π.Χ.
μέχρι τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες. Την εποχή του
Ιουστινιανού τα τείχη επιδιορθώθηκαν για την απόκρουση
βαρβαρικών επιδρομών. Στις αρχές του Μεσαίωνα καταλαμβάνεται διαδοχικά από τους Βούλγαρους και τους Σλάβους
και στις αρχές του 13ου αι. από τους Φράγκους, οι οποίοι
ίδρυουν τη βαρωνία των Σαλώνων (La Sole ή La Sola). Συγκεκριμένα, ο βασιλιάς της Θεσσαλονίκης Βονιφάτιος ο Μομφερατικός, παραχώρησε τη Φωκίδα στον ιππότη του Laonnois,
Thomas d’ Autremencourt, ο οποίος επισκεύασε την αρχαία
ακρόπολη και έκτισε εκεί το Κάστρο του· η περίοδος αυτή είναι
η σημαντικότερη της ιστορίας του. Το 1311τα Σάλωνα περνούν
στην κυριαρχία των Καταλανών και το 1410 των Οθωμανών,
μέχρι το 1821 οπότε καταλαμβάνονται προσωρινά από τους
΄Ελληνες. Το 1829 η πόλη παραδίδεται οριστικά στον Δημήτριο
Υψηλάντη και ανακτά το αρχαίο της όνομα. Το Κάστρο χρησιμοποιήθηκε για πολεμικούς σκοπούς στη διάρκεια του Β΄
Παγκοσμίου πολέμου.
Η σημερινή μορφή του Κάστρου είναι αποτέλεσμα διαδοχικών
οικοδομικών φάσεων που ξεκινούν από την κλασική αρχαιότητα
και κλιμακώνονται μέχρι την τουρκοκρατία. Αποτελείται από
έναν ευρύ οχυρό περίβολο ακανόνιστης κάτοψης, που σε
μεγάλο βαθμό ακολουθεί τη φυσική μορφολογία του εδάφους,
με περίμετρο 650 μ. και επιφάνεια περικλειόμενης έκτασης
20 περίπου στρεμμάτων. Σώζεται σε καλή κατάσταση λόγω
της συνεχούς χρήσης και των διαδοχικών επισκευών και
αποτελεί το σημαντικότερο μνημείο της περιοχής και τον αμεσότερο μάρτυρα της ιστορίας της πόλης. Tα καλύτερα διατηρημένα
τμήματα αρχαίας τοιχοποιίας βρίσκονται στη νοτιοδυτική και
νοτιοανατολική πλευρά. Ο μεσαιωνικός τρόπος δόμησης διακρίνεται σε όλο το μήκος του περιβόλου και χαρακτηρίζεται
από μικρές πέτρες, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται θραύσματα κεραμίδων με συνδετικό υλικό το αμμοκονίαμα.
Α Κάτω (ΝΔ) πλάτωμα
Β Ακροπύργιο
1 Κύρια πύλη
2 Ορθογώνιος πύργος
3 Πυλίδα ακροπυργίου
4 Κυκλικός πύργος
Α Lower (SW) plateau
Β Donjon (Akropyrgio)
1 Main gate
2 Rectangular tower
3 Donjon’s gate
4 Circular tower
Η πρόσβαση στο χώρο του Κάστρου επιτυγχάνεται από μια
πύλη στα Δ, η οποία προστατευόταν, τόσο στην αρχαιότητα όσο
και στον Μεσαίωνα, από έναν ορθογώνιο πύργο. Στα BΑ ένα
ανηφορικό μονοπάτι που καταλήγει σε κλίμακα συνδέει την
πόλη με το Κάστρο.
Στο εσωτερικό του διακρίνονται δύο πλατώματα, το νοτιοδυτικό
ή κάτω πλάτωμα, στο οποίο δεν σώζονται ορατά κτίσματα και
το Aκροπύργιο στα ΒΑ, στο υψηλότερο και πιο απόκρημνο
τμήμα του υψώματος. Τα δύο πλατώματα διαχωρίζονται από
εγκάρσιο τείχος στο οποίο παρατηρείται ευρύτατη χρήση αρχαίου
οικοδομικού υλικού. H είσοδος στο Aκροπύργιο
γίνεται από μια χαμηλή πυλίδα στα Α, ενώ
στα Δ υπάρχει μια δεύτερη, αποκαλούμενη
“μυστική δίοδος”. Στο εσωτερικό του, το οποίο
ταυτίζεται κατά τις τοπικές παραδόσεις με το
παλάτι των κομήτων των Σαλώνων, σώζονται
ερείπια διαφόρων κτισμάτων, με επιβλητικότερο
έναν κυκλικό πύργο.΄Ενας ακόμη όμοιου σχήματος πύργος βρίσκεται ενσωματωμένος στη
βορειοδυτική πλευρά του τείχους του Aκροπύργιου.
Το Κάστρο και η πόλη της Άμφισσας περιλαμβάνονται στον Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδας.
Α
mfissa is built on the ruins of the ancient homonymous
town of the Ozolian or Esperian Locrians. The name
derives from the mythical King Makar, son of Aeolus.
Archaeological excavations have demonstrated that the site
was continuously occupied from at least the Geometric to
the Early Christian times. Pausanias mentions the existence
of the temple of Athena on the acropolis and calls Amfissa
“the largest and most renowned town of the Locrians’’.
The town and its walls were razed by Philip II of Macedon
in 338 BC during the Fourth Sacred War and were rebuilt
during the 3rd c. BC. In
279 BC, the Amfissians joined the Greek
forces which defended
Delphi against the
Gauls. In 190 BC the
Romans besieged the
town unsuccessfully.
From the 2nd c. BC until
the Early Christian period Amfissa was a
prosperous town. Ιn
the time of Justinian
the walls were repaired to repel barbarian invasions. In the
early Middle Ages Amfissa was devastated successively by
the Bulgars and the Slaves and in the begging of the 13th c.
by the Franks, who established the barony of Salona (La
Sole ή La Sola). Νamely, Boniface of Montferrat, the King of
Thessaloniki, gave Phocis to the knight of Laonnois, Thomas
d’ Autremencourt, who built its Castle on the hill where the
ancient acropolis of Amfissa existed; this is the most
important period of its history. In 1311 Salona is conquered
by the Catalans and in 1410 by the Ottoman Turks, until
1821, when it is temporarily occupied by the Greeks. In
1829 is finally delivered to Dimitrios Ypsilantis and reassumes
its ancient name. The Castle was used for military purposes
during the Second World War.
The present form of the Castle is the result of successive
building phases ranging from classical antiquity to the
Ottoman era. It consists of a large enceinte irregular in plan,
which largely follows the natural terrain, with a perimeter of
650 m. and enclosed surface area of roughly 20.000 m2. It
is preserved in good condition, as a result of its continuous
use and successive repairs. It is a highly important monument
and bears direct witness to the history of the town. Τhe best
preserved parts of ancient masonry are located in the
southwest and southeast side. The medieval building style
is distinguished throughout the length of the enceinte and is
characterized by fieldstones and occasional broken tiles
with mortar.
Access to the Castle is controlled by a gate to the W. In
antiquity, as well as in the Middle Ages, the gate was
protected by a rectangular tower. In the NE a steep path
ending to a stairway, links the town with the Castle.
The interior is divided into two parts, the southwestern or
lower plateau, where no structural remains are preserved
visible and the donjon (Akropyrgio) in the NE, at the highest
and steepest part of the hill. The two sectors are separated
by a transverse wall with widespread use of ancient building
material. The entrance to the donjon is a low gate on the E
while in the W there is a second one called ‘’secret passage’’.
In this area, where according to local traditions was the
palace of the count of Salona, ruins of different structures
are preserved; the most imposing among them is a circular
tower. One more tower of the same type is incorporated in
the northwestern side of the donjons’ wall.
The Castle and the town of Amfissa are among the listed
Archaeological Sites and Monuments of Greece.

1 Rethink Athens / Πίνακας αρχαιολογικών ευρημάτων Νοέμβριος