Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΥΦΑΣΜΑΤΟΣ Ι
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΠΕΡΙΒΟΛΙΩΤΟΥ
ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ 4ου ΕΞΑΜΗΝΟΥ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Υφάσματα υφαίνονταν από τη νεολιθική εποχή.
Ύφανση = η διασταύρωση δύο ομάδων κλωστών σε ορθή γωνία - Κάθε ελαστικό υλικό με κάποιο
μήκος μπορεί να υφανθεί - Χάντρες, σύρματα, φτερά, κορδέλες, κ.ά. μπορούν να συμπληρώσουν ένα
υφαντό.
Ο αργαλειός = μία κατασκευή που κρατά τις κλωστές του στημονιού τεντωμένες, ώστε να υφαίνονται
εύκολα.
Ο αργαλειός της προϊστορικής Ελλάδας : κάθετος αργαλειός με βάρη . Χρησιμοποιείται μέχρι
σήμερα, παράλληλα και με άλλους τύπους αργαλειών, με αποκορύφωμα τα ηλεκτροκίνητα υφαντήρια
με Η/Υ.
Η πρώτη ύλη για την κατασκευή κλωστής πρέπει έχει ανθεκτικότητα και συνοχή.
Κατηγορίες κλωστικών ινών : Φυτικές – Ζωικής προέλευσης – Συνθετικές
Οι σημαντικότερες φάσεις της νηματοποιΐας και τις υφαντουργίας είναι : Γνέσιμο & Ύφανση
Βυζαντινή εποχή : εισαγωγή μεταξωτών υφασμάτων – η ενδυμασία εμπλουτίζεται.
13ος αιώνας : πολυτελέστερα υφάσματα σε Αγγλία και Γαλλία- τάση προς την πολυτέλεια
Τέλη 15ου αιώνα : Πολυτελή υφάσματα με εντυπωσιακά και μεγαλοπρεπή σχέδια εισάγονται στην
Ευρώπη από την Άπω Ανατολή.
Οι παράγοντες που συντέλεσαν στην εξέλιξη των πολιτισμών :
1.
Η διαμόρφωση εθνικοτήτων
2.
Ο εμπορευματικός καπιταλισμός
3.
Η ατομιστική χειραφέτηση του πνεύματος και της τέχνης
4.
Η τελειοποίηση των τεχνικών μεθόδων παραγωγής
Με την επίδραση αυτών των παραγόντων, το ύφασμα/ένδυμα άλλαξε:
• Πλουσιότερες και λεπτότερες ύλες, ζωηρότεροι χρωματισμοί
• Το ένδυμα εξατομικεύτηκε - στοιχείο της δημόσιας εμφάνισης.
• Σήμερα : ομοιόμορφη εξωτερική εμφάνιση, επιτρέποντας όμως στο άτομο να προβάλλει την
προσωπική του καλαισθησία.
1
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΥΦΑΣΜΑΤΟΣ
Η μελέτη (σπουδή)του υφάσματος περιλαμβάνει :
1. Τις βασικές παραδοσιακέςς τεχνικές διακόσμησης και βαφής, σε θεωρητικό και πρακτικό
επίπεδο
2. Βασικές γνώσεις για φυσικά & τεχνητά υφάσματα
3. Βασικές γνώσεις για τις φυσικές & χρωστικές ουσίες.
4. Σχεδιασμό της παραδοσιακής & σύγχρονης υφαντικής
5. Γνώσεις βιοτεχνικής & βιομηχανικής σχεδίασης.
Η τεχνολογία του υφάσματος παρέχει τις γνώσεις που αφορούν τη συμπεριφορά παρεμφερών
υφασμάτων ως προς τη χρήση, γεγονός που μας βοηθάει στην επιλογή εκείνων που δεν βλάπτουν το
περιβάλλον : αναγεννώμενα νήματα – αποσυντιθεμένα βιολογικά- παραγόμενα με μη
μολύνουσες επεξεργασίες .
Το ύφασμα αποτελείται από κυλινδρικής δομής νήματα και κλωστές , που δομούνται μεταξύ τους έτσι,
ώστε να αποδίδεται με διαφορετικό τρόπο η τελική μορφή και υφή του υφάσματος.
Παρεμφερή χρήση με το ύφασμα έχουν : το δέρμα, οι δερματίνες, οι γούνες (φυσικές –
οικολογικές), και τα υφάσματα από χαρτί (δεν πρόκειται όμως για υφάσματα).
Κατηγορίες προϊόντων που παράγονται από τα υφάσματα: Ρουχισμός – Οικιακά- ΕπαγγελματικάΒιομηχανικά - Καλλιτεχνικά εσωτερικού χώρου & διακόσμησης.
ΚΕΦ. 1
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΥΦΑΣΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
ΥΦΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ
Η ΚΛΩΣΤΗ :
Παλαιολιθική εποχή : αρκετά λεπτή , τη χρησιμοποιούσαν με πολλούς τρόπους, ακόμα και για την
κατασκευή κοσμημάτων
Μεσολιθική εποχή: φυτικές κλωστές από κορμούς, μίσχους ή φύλλα φυτών/δέντρων – δύσκολη &
χρονοβόρα επεξεργασία
Το μαλλί : εύκολο στην επεξεργασία και στη μετατροπή του σε κλωστή/σχοινί.
Μετάξι / Βαμβάκι , 4η χιλιετία
Λινάρι : η πρώιμη κλωστή ήταν από λινάρι.
Στριμμένη κλωστή έχουμε στην Αίγυπτο, 5η χιλιετία
ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΥΦΑΝΣΗΣ
2
ΤΟ ΑΔΡΑΧΤΙ : (Αιγαίο) : επίπεδες, τρύπιες πέτρες στρογγυλοποιημένες, Αδράχτια και με άλλα υλικά
(κόκκαλο, πηλό, αργίλιο)
Η ΡΟΚΑ : μια βέργα, πάνω στην οποία δένονται οι ίνες. Κρατιέται με το ένα χέρι ή τοποθετείται στη
ζώνη. Κάποιες Ετρουσκικές και Κλασικές Ελληνικές ρόκες ήταν περίτεχνες και φτιαγμένες από
μπρούντζο .
Ο ΑΡΓΑΛΕΙΟΣ : Ευρώπη : μικρά υφάσματα στο Βορρά , μεγαλύτερα στο Νότο  Αργαλειός φορητός με στημόνι & συμπληρωματικό υφάδι (βορειοδυτική ζώνη) υφαντά σε λωρίδες - μαλλί
 Αργαλειός φορητός με στημόνι & συμπληρωματικό υφάδι (βορειοανατολική ζωνη – Ευρώπη
/Ασία ) λωρίδες /ταινίες – μαλλί, τσόχα, λίγες φυτικές ίνες –
 Αργαλειός σταθερός, διπλός κάθετος αργαλειός εδάφους με συμπληρωματικό υφάδι – φυτικές
ίνες, πολύ λίγο μαλλί ( Νοτιοδυτική ζώνη –Μεσόγειος)
 Αργαλειός σταθερός εδάφους- ταπετσαρία, εικονογράφηση - φυτικές ίνες, μαλλί
(Νοτιοανατολική Ζώνη – Μεσόγειος)
Ο αργαλειός με λωρίδες και αυτός με τον πίσω ιμάντα : πρόγονοι όλων των άλλων τύπων
Αιγαίο: κάθετος αργαλειός
Κρήτη / Θήρα : κάθετος αργαλειός με βάρη : ρούχα/υφάσματα απαιτούσαν σύνθετα σχέδια,
πολυχρωμία, πολυποίκιλτο στόλισμα
ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΥΦΑΣΜΑΤΩΝ
Οι βασικές κλωστικές ίνες της αρχαιότητας : τρίχες της προβιάς των ζώων (αιγοπροβάτων ),
λινάρι, κάνναβη, πάπυρος, βαμβάκι και μετάξι.- Κατηγορίες :
1.
Ίνες ζωικής προέλευσης : μαλλί, μετάξι, τρίχες ζώων
2.
Ίνες φυτικής προέλευσης: βαμβάκι, λινάρι, esparto (σπάρτο), κάνναβη, μολόχα
3.
Ορυκτές ή μεταλλικές ίνες : άσβεστος και αμίαντος > υστερούσαν σε σπουδαιότητα : οι ίνες
πρέπει να μπορούν να ενοποιούνται, για να μας δώσουν την κλωστή.
Προϊστορικό Αιγαίο: κλωστές από μαλλί & λινάρι
Από τη Νεολιθική περίοδο και μετά : το μαλλί συνυπάρχει με τη χρήση της προβιάς και της γούνας.
Το λινάρι : Τα λινά υφάσματα που διασώθηκαν οφείλονται στο γεγονός ότι τα λινά δατηρούνται
ευκολότερα σε σχέση με τα μάλλινα.
Λινά υφάσματα: από τη Νεολιθική εποχή
Η τεχνική της παραγωγής λινών υφασμάτων : προέρχεται από την Αίγυπτο
Στην Ελλάδα, το λινάρι εντοπίστηκε στη Μακεδονία και την Αργολίδα. Την εποχή του Χαλκού, το λινάρι
υποχώρησε σταδιακά και αυξήθηκε η χρήση του μαλλιού.
Στο Αιγαίο Το λινάρι είναι η δεύτερη υφαντική ύλη, μαζί με την κάνναβη.
3
Η κάνναβη : ποώδες εύρωστο, αρωματικό φυτό , με πολλές ποικιλίες :
Προέρχεται από την Κεντρική Ασία
Καλλιεργείται στις εύκρατες περιοχές του Βόρειου Ημισφαιρίου.
Οι ίνες της ανήκουν στις «μαλακές ίνες».
Την καλλιεργούσαν κυρίως στην Κίνα για τις ίνες της και ως αναλγητικό/ηρεμιστικό
Η ποικλία των κλωστικών ινών της εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες και την ποικιλία στις
καλλιέργειές της.
Το σπάρτο : Απάρτιον ή σπάρτο (esparto) : μεσογειακός θάμνος, ύψους
1-3 μ,
Πρωτοεμφανίστηκε στη νότια Ισπανία και τη Βόρεια Αφρική.
Στην Ισπανία : παραγωγή προϊόντων ευρείας κατανάλωσης από τις ίνες του (τσάντες-καλάθια,
σκούφιες, τουνίκ, κλπ.)
Το βαμβάκι : Η κυριότερη κλωστική ίνα της υφαντουργίας :
Από την Ινδία
Στην αρχαία Ελλάδα : άγνωστη η καλλιέργειά του
Στην Ελλάδα, η καλλιέργειά του εμφανίζεται το 2ο μ.Χ. αιώνα από τον Παυσανία, με την ονομασία
βύσσος. Βαμβάκι ονομάστηκε για πρώτη φορά στη νομοθεσία του Ιουστινιανού (προέρχεται από τη
λέξη «βόμβυξ», με την οποία ονόμαζαν το μετάξι που προερχόταν από την Ασία. Επί Ιουστινιανού, η
καλλιέργειά του διαδόθηκε ευρύτατα στην Ελλάδα.
Το μαλλί (έριο) : είναι η ζωική τρίχα των ζώων (πρόβατα, κατσίκες, καμήλες ) -
κύριο συστατικό
της μάλλινης ίνας , η κερατίνη (ζωική πρωτεΐνη):
Η εκλεκτική αναπαραγωγή των προβάτων εξαφάνισε το μακρύ και τραχύ τρίχωμα και διατήρησε το
λεπτό και μαλακό.
Οι μάλλινες ίνες είναι σκληρότερες από τις βαμβακερές, λινές, μεταξωτές και ρεγιόν.
Το μετάξι : παράγεται
από την επεξεργασία των κουκουλιών που παράγουν οι κάμπιες των
εντόμων του γένους Bombyx. Το μετάξι έχει μια συνεχή ίνα, μήκους 600-900 μέτρων.
Μετάξι & μεταξουργία: από την Κίνα, 2640 π.Χ., όταν η Κινέζα αυτοκράτειρα ανακάλυψε τον τρόπο
εκτροφής μεταξοσκωλήκων και του ξετυλίγματος των ινών από τα κουκούλια.
Η μέθοδος αυτή κρατήθηκε μυστική στην Κίνα επί 3000 χρόνια.
Μεταφέρθηκε στην Ευρώπη από τον Μέγα Αλέξανδρο, αλλά η γνώση αυτή χάθηκε στην πορεία.
Βυζάντιο : η σηροτροφία αναπτύχθηκε επί Ιουστινιανού, ο οποίος έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς
που, επιστρέφοντας, έφεραν μαζί τους αβγά μεταξοσκώληκα και σπόρους μουριάς, κρυμμένα μέσα
στα μπαστούνια τους.
Ο Αρσιστοτέλης : αναφέρει δύο στάδια για τη λήψη των κλωστικών ινών : το κουκούλι ρίχνεται στο
νερό για να αναλυθεί, δηλαδή για να αραιώσει η κόλλα και να ξεχωρίσουν οι ίνες, οι οποίες τυλίγονται
κατευθείαν στο πηνίο (το καρούλι της σαΐτας). Προφανώς ο Αριστοτέλης αναφέρεται στο εισαγόμενο
μετάξι από τους Φοίνικες.
4
ΒΑΦΕΣ & ΧΡΩΜΑΤΑ
Τα κυρίαρχα χρώματα στην υφαντική της αρχαιότητας : κόκκινο, κίτρινο, μπλε, και λευκό με λίγο
μαύρο. - Απουσιάζει το πράσινο : οι νησιώτες του Αιγαίου δεν είχαν ακόμα ανακαλύψει τη μέθοδο
του διπλού βαψίματος (το μαλλί βυθίζεται πρώτα στο ένα χρώμα μέχρι να πάρει την κατάλληλη
απόχρωση, χωρίς να καλύπτει ούτε να καλύπτεται από άλλο χρώμα ) ούτε και το βάψιμο με κίτρινο
φυτό και ρινίσματα σιδήρου, ο οποίος αντιδρούσε με τα χημικά της βαφής και την έκανε πράσινη ,
μέθοδος που ανακαλύφθηκε την εποχή του Σιδήρου.
ΚΕΦ. 2
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΪΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΥΦΑΣΜΑΤΟΣ
Πραγματικό όμως ρούχο με ποικιλία στην ύφανση, κεντίδια και ζώνη έχουμε από τον 11
ο
.αιώνα
π.Χ.στο Λευκαντί, Αιγαίο :
Λινό , αλλά και μαλλί την εποχή του Χαλκού
Χρωματιστές λωρίδες σε άσπρο, κίτρινο και πορφυρό (από το saffron και τα όστρακα) - Το κίτρινο
σπανίζει
Υπήρχαν γαζωτές ,ράφτες, υφαντές λωρίδων και τεχνίτες στο γνέσιμο.
Αργαλειός: όρθιος (κάθετος) με με βάρη
Εμπόριο δίμιτων υφασμάτων
Ρούχα : πολύχρωμα, εντυπωσιακά σχέδια, αντίθετα με τους Αιγύπτιους που ήταν ντυμένοι στα λευκά.
Τα ταβάνια των Αιγυπτιακών τάφων επενδύονται με μοτίβα των υφασμάτων του Αιγαίου : βασικό
μοτίβο, η σπείρα,
Χαλιά από το Αιγαίο και υφάσματα κάλυπταν τις ψευδοροφές των αιγυπτιακών σπιτιών , στον
εσωτερικό κι εξωτερικό χώρο, αλλά και τις οροφές των αιγυπτιακών τάφων.
Κρήτη, το κλασικό Μινωικό ρούχο
 Βαθύ, ανοιχτό ντεκολτέ
 Φούστα φαρδιά, με κάθετες και διαγώνιες λωρίδες
 Ζώνη φουσκωτή, που τυλίγεται δύο φορές στη μέση, ενώ τα άκρα κρέμονται ελεύθερα
μπροστά
 Ρίγες : φαρδιές, λεπτές, , διακεκομμένες
 Τετράγωνα με σταυρούς, τελείες ή ποικιλόχρωμα.
 Διάχυτες μορφές : βούλες, κρίνοι, κουκίδες, ρόμβοι με ένθετα στοιχεία
 Ελικογραμμίες (zig-zag), σπείρες, ροζέτες, yo-yo (κυματοειδείς ελικογραμμίες)
 Διαζώματα από σφίγγες, γριφίνους, κεφαλές ταύρων, φλάουτα, ρόμβους, κρόκους, ρίγες
5
 Επαναλαμβανόμενα πλέγματα, χαρακτηριστικό στη μινωική υφαντική : συνεχή, μικρά
μοτίβα αλληλοεπικαλυπτόμενα : το ένα ξεκινούσε από τις γραμμές του άλλου (κύκλοι, ρόμβοι,
τριπλές αψίδες, τετράκτινα στέρια, ζιγκ ζαγκ, σπείρες, ροζέτες, yo-yo, τετράφυλλα λουλούδια,
σφίγγες (συριακές), τετράφυλλα τριφύλλια.
 Μεμονωνμένα θέματα : καλλιέργειες κρόκων και πουλιά σε βράχους
 Έντονη χρήση του κίτρινου σε γυναικεία ρούχα για ειδικές ενδυμασίες.
 Τελειώματα ρούχων (στριφώματα, ούγιες) με : βούλες, ευθείες, ζιγκ-ζαγκ, κύκλους, ρόμβους,
ροζέτες, κτλ)
 Τεχνικές : ταπισερί, κέντημα, applique , patch work, ζωγραφική, μπατίκ και στάμπωμα
(μπατίκ, γνωστό στην Αίγυπτο και την Ανατολία).
 Τελευταία Μινωική περίοδος : τα πολυποίκλτα υφάσματα χρησιμοποιούνται για τις μυτερές
ανδρικές φούστες, ενώ οι γυναίκες φορούν λιγότερο διακοσμημένα υφάσματα . Οι φούστες
των Μινωιτών, έχουν έντονη μυτερή κατάληξη εμπρός, με πλούσια μακριά φούντα που
κρέμεται προς τα κάτω, φαρδιά διακοσμημένη τρέσα στο τελείωμα .
 Λείπει το πράσινο χρώμα σε υφάσματα και ρούχα, αλλά υπάρχει σε frescoes. Κι αυτό επειδή
στα μάλλινα και τα λινά ήταν δύσκολο να πετύχεις τη βαφή με μπλε και κίτρινη χρωστική ουσία.
Την εποχή του Σιδήρου έγινε γνωστή η χρήση καταλυτών: το πράσινο παραγόταν από ένα
κίτρινο φυρό παρουσία ρινισμάτων σιδήρου.
Στη Θήρα :
Χαρακτηριστικό της διακοσμητικής στη Θήρα ( και την Κρήτη : Η γεωμετρική δομή του σχεδίου,
ώστε μέσα από τις γραμμές να προκύπτουν το τετράφυλλο λουλούδι και το τετράκτινο αστέρι (στοιχείο
της βόρειας Μεσοποταμίας)
Στα τελειώματα: βούλες, ρίγες κατά μήκος του τελειώματος ή κατακόρυφά του
Μελετημένος σε βάθος σχεδιασμός : το μοτίβο που επαναλαμβάνεται μετά την κοπή και τη ραφή,
απαιτούσε εξαιρετικές υφαντικές ικανότητες (διπλή ύφανση σε διαφορετικές κατευθύνσεις με το ίδιο
αποτέλεσμα), γνώσεις κεντήματος ή και ζωγραφικής. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι οι άνθρωποι του
Αιγαίου τα γνώριζαν καλά , όπως και την πρακτική της ταπισερί για υφάσματα με φυτά και λουλούδια.
Στις Μυκήνες και την κυρίως Ελλάδα
Το τυπικό γυναικείο ρούχο : μια μακριά και συντηρητική πουκαμίσα, μανίκια διακοσμημένα με
διαπλεκόμενα τετράφυλλα τριφύλλια.
Το ανδρικό ρούχο :
 Ο χιτώνας : απλός, με απλές ρίγες σε χρωματικές αντιθέσεις, σπάνια διακοσμημένος
 Η Φούστα : διακοσμητικά τελειώματα και κρόσσια. Οι Μυκηναίοι εμφανίζονται με φούστα ή
χιτώνα , ποτέ με ποδιά.
 Θεματολογία των ρούχων:
- 4 κατακόρυφες γραμμώσεις επαναλαμβανόμενες , κίτρινο& κόκκινο , μπλε & μαύρο
6
-
-
Ο «ιερός κόμβος»: μπλε, στενό μακρύ μαντίλι, δεμένο γύρω από το λαιμό, με λεπτές
μπλε, κόκκινες και μαύρες λωρίδες , που πέφτουν προς τα πίσω .
Τα αλληλοσυνδεόμενα μοτίβα (πλέγματα), όπου το ένα ξεκινά από τις γραμμές του άλλου
σχηματίζοντας ένα πλέγμα από τρίδοντα ακόντια, τετράφυλλα λουλούδια, τετράκτινα στέρια,
σταυρούς, σβάστικες, ροζέτες, τετράφυλλα τριφύλλια, κτλ.
Σκηνές από τη φύση και την καθημερινή ζωή σε φαρδιές λωρίδες
Έντονη χρήση του κίτρινου σε γυναικεία ρούχα για ειδικές ενδυμασίες.
Τα ρούχα των διπλωματών :
 Πολύχρωμα σανδάλια ή μποτίνια, με έντονα χρωματιστές κάλτσες , πολύχρωμες ζώνες σε
κόκκινο, μπλε λευκό.
•
Ποδιά, μικρά κορμάκια, φούστες μυτερές μπροστά, πρόσθτες φαρδιές ρίγες, ραμμένες
•
Η φούστα : φύλλα ραμμένα μεταξύ τους, κατακόρυφα και οριζόντια, με διακοσμητική λωρίδα
στην άκρη.
Στην Κύπρο & τη Ρόδο : Οι άνδρες, φούστες έως το γόνατο διακοσμημένες με εντυπωσιακές
λωρίδες μυκηναϊκής αισθητικής – ελάχιστα στοιχεία για τα υφάσματα…
1000 π.Χ.- 100 π.Χ.
Καλύμματα κρεβατιού & προσκέφαλα : λεπτά, λαμπερά χρώματα, πολλά λουλούδια, πολύχρωμα
κοσμήματα, χρυσαφένιες φιγούρες ζώων & αστεριών.
Υλικά : μαλλί προβάτου/ κατσίκαςγια χοντρά πανιά και σάκους) & λινάρι
• Το βαμβάκι δεν χρησιμοποιήθηκε για πολλά χρόνια (ο Ηρόδοτος το αναφέρει ως «φυτικό μαλλί»
• Γνέσιμο/ύφανση : γυναικεία εργασία, στο σπίτι – ειδκά εργαστήρια κατεργασίας μαλλιού:
1. Πλύσιμο του μαλλιού με ζεστό νερό
2. Έξαιναν τις τουλούπες τεντώνοντάς τις και σφίγγοντάς τις δυνατά, πάνω στη γάμπα τους ή στον
όνο ή επίνητρον : πήλινος ημικίλυνδρος από άργιλο, μέσα στην κοιλότητα του οποίου οι
γυναίκες τοποθετούσαν το γόνατο, για να πιέζουν τις τουλούπες στην πάνω επιφάνειά του.
3. Στερέωναν καλά το μαλλί στη ρόκα - Το γνέσιμο γινόταν σε καθιστή ή όρθια στάση
4. Το νήμα υφαινόταν σ’ έναν απλό κατακόρυφο αργαλειό: βάζοντας το στημόνι. Η σαΐτα
περιτύλιγε τις κλωστές του υφαδιού (νήμα).
Στημόνι : βαμβακερό νήμα που τοποθετείται κατά μήκος του αργαλειού τεντωμένο, σαν βάση για την ύφανση ).
Επίνητρον Κάθετος αργαλειός
Στημόνια
ροκα + αδραχτι
7
αδραχτια
Προπαρακευή του λινού : πολύπλοκη & χρονοβόρα διαδικασία :
- Ξέραιναν τους μίσχους του λιναριού στον ήλιο, τους μούσκευαν σε χλιαρό νερό , τους
άφηναν να ξεραθούν πάνω σε μια πέτρα και τέλος, τους χτυπούσαν με ένα ξύλινο σφυρί, για
να ξεχωρίσουν από τη φλούδα τις εσωτερικές ίνες.
Βαφή υφασμάτων : Πολύπλοκη & χρονοβόρα διαδικασία - Χρησιμοποιούσαν τις ίδιες χρωστικές
ουσίες με τα frescoes (νωπογραφίες), που τις έπαιρναν από τη φύση:
Μοβ & πορφυρό , από τα κοχύλια
Αζουρίτη-μπλε, από τη λάσπη των μεταλλικών πηγών
Πράσινο, από οξείδιο του χαλκού
Κοκκινέλι, κρεμεζί – τόνοι του κόκκινου, από καρύδια, ριζάρι, κρεμμύδια, μουροειδή
φυτά, κρόκο & έντομα
Για να μην ξεβάφουν τα υφάσματα, χρησιμοποιούσαν κοπριά αγελάδας, που χρησιμοποιείται και
σήμερα.
Ο βαφεύς : αναλάμβανε τη βαφή των υφασμάτων στην αρχαία Ελλάδα:
 Πριν τη βαφή των μάλλινων & των λινών, εκτελούσε μια λεπτομερή προετοιμασία , ώστε
το χρώμα να αντέχει στο πλύσιμο και να μην ξεθωριάζει.
Ο γναφεύς: περιποιόταν , μετά τη βαφή, τα υφάσματα, ώστε να έχουν καλύτερη εμφάνιση.
 Καθάριζε τα παλιά ρούχα, βάζοντάς τα σε μεγάλες λεκάνες με νερό και ποτάσα ή μέσα
σε δοχεία με γναφευτική άργιλο, και μετά τα έβαζε κάτω υπό πίεση ( η άργιλος
βοηθούσε στο να μη λερωθεί το ρούχο γρήγορα )




Τα ανδρικά υφαντά διακοσμούνταν μόνο στις άκρες, ενώ τα γυναικεία είχαν ένα ολοκληρωμένο
διακσμητικό θέμα.
Τα σχέδια των υφασμάτων ήταν υφασμένα, κεντημένα ή ζωγραφισμένα
Τα Αιγαιακά υφάσματα : μοναδικά σε ομορφιά και σχεδιασμό : ο ήλιος & οι υψηλές θερμοκρασίες,
ευνοούσαν την αφθονία των τοπικών φυτών, από τα οποία έπαιρναν τις υγρές χρωστικές τους ουσίες,
καθώς επίσης και την ανάπτυξη της μελισσοκομίας.
Χαρακτηριστικό της τοπικής υφαντικής : υφάσματα σε λωρίδες , με αυστηρές γεωμετρικές χαράξεις
Υπήρχαν όμως και υφάσματα με ελεύθερη γραμμή, πολύπλοκες καμπύλες και θέματα από τη φύση,
που φτιάχνονταν με τις τεχνικές της απομόνωσης και με πρώτη ύλη το μελισσοκέρι.
Τα ρούχα των Ελλήνων μετά το 1000π.Χ.
Ανδρικά ρούχα
Ο χιτών : από την Ανατολή – σημιτική λέξη που σημαίνει «το ρούχο από λινάρι»
8
Κοντό ρούχο, στερεώνεται στους ώμους με αγκράφες ή ταινίες, σφίγγεται στη μέση με ζώνη,
σχηματίζοντας πτυχές, που τις έλεγαν «κόλπον». Έβαζαν, πολλές φορές , και δεύτερη ζώνη, που
λεγόταν «ζωστήρ», που ήταν πιο φαρδιά και από δέρμα. Σιρίτια στο άνοιγμα του λαιμού και στην
ούγια. Τον φορούσαν οι νεότεροι άνδρες. Ο μακρύς χιτών – ποδήρης ήταν το ρούχο των θεών
αρχικά, και αργότερα των πρεσβυτέρων και των επιφανών ανδρών.
Τύποι χιτώνα :
Γύρω από τον αριστερό βραχίονα, χωρίς να στερεώνεται πουθενά
Αμφιμάσχαλος : με ραμμένους και τους δύο ώμους για τους ελεύθερους πολίτες
Ετερομάσχαλος : στηριζόταν στον έναν ώμο, αφήνοντας τον άλλον ελεύθερο
Εξώμη: ετερομάσχαλος, αλλά με το ελεύθερο μέρος να κρέμεται κάτω – ετερομάσχαλος για τους
σκλάβους
Το ιμάτιον : μάλλινο ,ορθογώνιομονοκόμματο ύφασμα, ια τους στρατιώτες : το τύλιγαν γύρω από το
σώμα τους πάνω από τον αριστερό ώμο .
Η χλαμύς, αποκλειστικά ανδρικό ρούχο – ιμάτιον -
κυρίως για το στρατιώτες– Στερεωνόταν στους
ώμους με βελόνες- Ορθογώνιο ή ωοειδές ύφασμα, φαρδύ και χοντρό, που άφηνε ελεύθερο τον δεξιό
βραχίονα και κάλυπτε τον αριστερό ή στερεωνόταν στο στήθος αφήνοντας ελεύθερα και τα δύο χέρια –
«Πτερά», έλεγαν τα κρεμαστά άκρα - Η πορφυρή χλαμύδα : το πιο συηθισμένο στρατιωτικό ιμάτιο
στην αρχαιότητα) > οι στρατιώτες του Πιλάτου έντυσαν τον Ιησού με την «κοκκικνη χλαμύδα» τους.
Η Χαίνα (χοντρό πανωφόρι) : ζεστός χιτώναςαπό χοντρό ύφασμα που συγρατείται με μια περόνη –
τον χρησιμοποιούσαν από όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Ο Φάρος (λεπτό πανωφόρι) : λεπτό και ελαφρύ ύφασμα για τους επιφανείς άνδρες
Γυναικεία ενδυμασία : δε διαφέρει από την ανδρική -
Σημαντικό ήταν ο τρόπος που δίπλωναν
τωνοι πτυχώσεις
Ο γυναικείος χιτώνας :
από ιωνικό λινό, ο Ιωνικός χιτώνας – Από δωρικό λινό, ο Δωρικός
χιτώνας : Ο Ιωνικός είναι ραμμένος και δεν χρειάζεται βελόνες (περόνες) , ο Δωρικός, το αντίθετο
Τύποι γυναικείων χιτώνων :
Πλατύς χιτώνας : δύομακριές ορθογώνιες υφασμάτινες λωρίδες , που ράβονται μεταξύ τους κατά
μήκος και στους ώμους
Χιτώνας με ψευδομάνικα : Δύο ορθογώνιες φαρδιές λωρίδες υφάσματος που ράβονται κατά μήκος
και στους ώμους: καθώς οι λωρίδες είναι φαρδιές, οι ώμοι «πέφτουν», δημιουργώντας έτσι τα μανίκια
Στενός χιτώνας : όπως ο πλατύς χιτώνας, αλλά με στενότερες λωρίδες
Χιτώνας με μακριά μανίκια - Χειριδωτός : όπως ο στενός χιτών, αλλά με πρόσθετα μανίκια, μακριά
και στενά.
Ορθοστάδιος χιτών : χιτώνας χωρίς ζώνη
Ποδήρης χιτών : Έφτανε μέχρι τα πόδια - Αν τελείωνε σε πτυχές, λεγόταν «Συμμετρία» - Αν
τελείωνε ίσια , λεγόταν «Στολιδωτόν» και αν τελείωνε σε ουρά, λεγόταν «Συρτός».
9
Γυναικείος Πέπλος : Δωρικό φόρεμα (Όμηρος), μάλλινο,
δε ράβεται, αλλά τυλίγεται γύρω από
το σώμα και στηρίζεται στους ώμους με περόνες.
Ανοικτός πέπλος (δωρικός/ιωνικός) :
Τετράγωνος, κλειστός στο δεξιό ώμο με περόνες. .
Συμπληρωνόταν με ζώνη
Κλειστός πέπλος (Δωρικός) : Κλειστός στους ώμους με περόνες, μακρύς, χωρίς πτυχές, με ζώνη
στη μέση.
Γυναικείο ιμάτιον : χιτώνας με πτυχές και καρφίτσες. Ο
χιτώνας ανήκει στα «περιβλήματα» ή
«επιβλήματα», δηλαδή πανωφόρια. Τον χιτώνα, τον φορούσαν με διάφορους τρόπους τρόπους, αλλά ο
πιο συνηθισμένος ήταν ο λοξός : το ένα άκρο του στηρίζεται στη δεξιά πλευρά του σώματος, και από κεί
στον αριστερό ώμο και την πλάτη, αφήνοντας ελεύθερο το δεξί χέρι (λοξός πέπλος).
Άλλα γυναικεία ρούχα (Ιλιάδα/Οδύσσεια) : ο Φάρος (λινό ρούχο), ο Έανος κι ένα ρούχο που έριχναν οι
γυναίκες στο κεφάλι του.
Η «Μπέρτα», (7ος αιώνας π.Χ.)
γυναικείο πανωφόρι: καλύπτει και τους δύο ώμους και την πλάτη
μέχρι τη μέση. Αντίστοιχη της «χλαίνιδας» ή του «χλαινιδίου».
Η «Αμπέχονη», (Μέσα του 5ος π.Χ. αιώνας):γυναικείο μακρύ φόρεμα με ζώνη . Από πάνω
φορούσαν ένα μπολερό, που στερεωνόταν στους ώμους με βελόνες.
Κλασικοί χρόνοι :
Οι ιεροί πέπλοι, προσφέρονταν σε θεότητες, κι έφεραν κάποιο σχέδιο που απεικόνιζε τη φιγούρα της
θεότητας (Αθηνά, Δίας, ). Τους ύφαιναν οι ιέρειες και οι παρθένες – Ξεκινούσαν 9 μήνες πριν την
παρουσίαση του πέπλου. Το άγαλμα, που έντυνε ο πέπλος, ήταν ένα αρχαίο ξόανο από ξύλο ελιάς,
λίγο μεγαλύτερο από τις ανθρώπινες διαστάσεις . Οι Γιγαντομαχίες : το παραδοσιακό σχέδιο του
Πέπλου (Ευρυπίδης)
Λόγω των κλιματολογικών συνθηκών, τα υφάσματα από τον Ελληνικό χώρο δεν διατηρήθηκαν.
Αντίθετα, στην Αίγυπτο διατηρήθηκαν λόγω της ξηρότητας του κλίματος.
ΚΕΦ. 3.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΥΦΑΣΜΑΤΑ
Η Βυζαντινή τέχνη > κράμα τριών πολιτισμών :
• Ελληνορωμαϊκού Κλασικισμού
• Ανατολικού Ασσυριακού & Περσικού Πολιτισμού
• Χριστιανισμού
Αντιπροσωπευτικά στοιχεία : Γεωμετρικά μοτίβα, Ζευγάρια ζώων – πουλιών, κατά πρόσωπο ή κατά
πλάτη
Το ύφασμα, βασικό διακοσμητικό στοιχείο του σπιτιού – Καλύπτει έπιπλα, πόρτες, κρεβάτια, κτλ. :
Υφάσματα : μεταξωτά ή λινά - Σπάνια τα βαμβακερά
Πολυτελή υφαντά
Κεντίδια με χρυσό και πολύτιμους λίθους σε προφυρά υφάσματα (σύμβολο βασιλέων)
10
Η θεματολογία των κεντημάτων δείχνει επιρροές περσικές, αρχαϊκές και θρησκευτικές
Καθιστός αργαλειός.
Μετάξι και βελούδο, οι μεγάλες καινοτομίες – η μεταξοκαλλιέργεια ανθεί στην κυρίως Ελλάδα.
Τα κεντητά χαλιά θυμίζουν ψηφιδωτά,με μοτίβα ελληνιστικά (λουλούδια, φτερωτά ζώα, λιοντάρια,
καβαλάρηδες, κυνηγούς, ελέφαντες, κτλ) ή με αγίους σε κύκλους και τετράγωνα που
επαναλαμβάνονται - Ντύνουν τοίχους και δάπεδα
ΚΕΦ. 4.
ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Η μεταβυζαντινή παράδοση:
Στην Ηπειρωτική Ελλάδα,εμπλουτίζεται με ανατολικά & δυτικά στοιχεία.
Νησιά & Πελοπόννησος : πιστά στην κλασική παράδοση
Το ελληνικό ύφασμα, πριν τη βιομηχανική παραγωγή : Επίπονη δουλειά, που περιελάμβανε την
προπαρασκευαστική διαδικασία, τη βαφή των νημάτων, το βασικό σχέδιο, τα συμπληρωματικά
διακοσμητικά στοιχεία και την ύφανση, που απαιτούσαν εξαιρετική προσοχή.
Απλά γεωμετρικά σχήματα και μορφές ανθρώπων, ζώων, φυτών & αντικειμένων, που πολλές
φορές δεν διακρίνονται εύκολα γιατί προέρχονται από αφαίρεση και σχηματοποίηση: μια διεργασία
όπου η μορφή, για να προσαρμοστεί στις τεχνικές απαιτήσεις της ύφασνης, «πυκνώνει».
Ζωηρές αντιθέσεις στους τόνους & εναλλαγές θερμών – ψυχρών
Ομοιόχρωμο φόντο : ζωηρό κόκκινο, σκουρογάλαζο, καφέ, μαύρο και άσπρο. Το χρώμα του φόντου
επηρεάζει την πυκνότητά των διακοσμητικών σχεδίων : σε ένα ανοικτόχρωμο φόντο, τα θέματα είναι
πιο κοντά.
Για πολύ καθαρό άσπρο, χρησιμοποιείται βαμβάκι, που δίνει φωτεινότερο άσπρο
Χρωματική αρμονία : Η χρωματική αρμονία είναι πολύ ευαίσθητη, καθώς ένας τόνος βαθύτερος ή
ανοιχτότερος μπορεί να την καταστρέψει.Ο τόνος ήταν δύσκολο να ελεγχθεί από τις υφάντρες, σε μια
εποχή μάλιστα που έλλειπε η σχετική τεχνική κατάρτιση και το ανάλογο υλικό βαφής. Το μεράκι όμως, η
εμπειρία και η χρωματική ευαισθησία που διέθεταν σε συνδυασμό με την παράδοση και την αδιάκοπη
έρευνα οδηγούσαν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Η βαφή : με φυτικά χρώματα ( Αναλλοίωτα στο φως και στο πλύσιμο - Δίνουν ωραίους, λαμπερούς
χρωματισμούς - Μειονέκτημα : δύσκολα να βρεθεί ο ακριβής τόνος, καθώς τα φυτά δεν έχουν σταθερή
περιεκτικότητα χρωστικών ουσιών : οι εναλλαγές της θερμοκρασίας και η σύσταση του εδάφους
επηρεάζουν την πυκνότητα των χρωστικών ουσιών και επιπλέον, η σκληρότητα του νερού επηρεάζει
το διάλυμα: με τα ίδια ακριβώς συστατικά, έχουμε διαφορετικό χρωματικό αποτέλεσμα με ποταμίσιο,
πηγαδίσιο ή πηγαίο νερό. Επίσης, και η δοσολογία δεν είναι ακριβής, οπότε στο αποτέλεσμα οι τόνοι
ποικίλλουν. Έτσι, η επιτυχία του ακριβούς τόνου εξαρτάται από την ικανότητα της τεχνίτριας. Αυτό έχει
ιδιαίτερη σημασία, όταν το βαμμένο νήμα δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση του υφαντού. Στην
περίπτωση αυτή, η υφάντρια έχει δίπλα της λίγο από το πρώτο βαμμένο νήμα, που βρέχει όμως με
νερό. Όταν το νέο νήμα στεγνώσει, θα δείξει τη διαφορά του τόνου ανάμεσα στα δύο νήματα.
11
Η διαδικασία της βαφής : τρεις φάσεις : Πρόστυψη – Βαφή – Στερέωση
 Πρόστυψη : οι τρίχες του πρέπει να απαλλαγούν από τη λιπαρή τους επίστρωση , ώστε
η βαφή να μπορέσει να εισχωρήσει στο εσωτερικό τους. Αυτό γίνεται με διάφορα λουτρά,
καταστάλαγμα στάχτης, διάλυση στύψης ή αλατιού, ακόμα και σε ούρα ζώων. (στύψη =
άλας αργιλίου – καλίου). Ο συνηθισμένος τρόπος είναι απλό βράσιμο σε νερό . Αφού
στεγνώσει, ανοίγεται με τα χέρια ώστε οι ίνες να έχουν μια κατεύθυνση .
 Η βαφή : Το βάψιμο γίνεται είτε πριν το γνέσιμο του μαλλιού είτε όταν το μαλλί είναι
έτοιμο. Επιτυγχάνεται με το βράσιμο σε αφεψήματα φυτών, μια διαδικασία που σε
κάποιες περιπτώσεις κρατάει πολλές μέρες. Οι συνταγές της βαφής ποικίλουν, ανάλογα
με τα φυτά κάθε περιοχή.
Βαφικές ύλες :
Φύλλα μαύρης μουριάς για κόκκινο - Κρεμέζι για κόκκινο κρεμεζί - Φλούδα
φρέσκων καρυδιών για σκούρο καφέ - Κλωνάρια πουρδαλιάς για κίτρινο –
Σκλήθρο για μαύρο – Φύλλα άσπρης μουριάς μαζί με φύλλα μηλιάς για κίτρινο
καναρινί –
 Στερέωση : με βράσιμο σε διάλυση στύψης ή ξινού (τρυγικού οξέος)
Η σύνθεση:
Στο ντιβανοσκέπασμα, κάθε μια επιφάνεια έχει ανάλογη διακοσμητική σύνθεση και διαφορετικό χρώμα
φόντου , επειδή κάθε επιφάνειά του δέχεται διαφορετικό ποσοστό φωτός.
Στα μαξιλάρια, τονίζεται η πλαισίωση.
Στα χαλιά, στα πατάκια και γενικά στα στρωσίδια επίπεδων επιφανειών, η σύνθεση αναπτύσσεται γύρω
από ένα κεντρικό θέμα.
Οι μεγάλες επιφάνειες διαιρούνται σε δύο ή περισσότερες διακοσμητικές ζώνες.
Στους στενόμακρους διαδρόμους, τονίζεται η κατεύθυνσή τους με επαναλαμβανόμενες χρωματικές
ζώνες,μονόχρωμες ή ξομπλιαστές (με σχέδια).
Η σύνθεση των υφαντών :
Μέσα σε έναν πλαισωμένο κάμπο παρατίθενται άτακτα διάφορα θεματα
Τα θέματα συνθέτονται κατά αντιστοιχία και αντικριστά προς έναν νοερό άξονα κατά μήκος του υφαντού.
Σπάνια, υπάρχει και δεύτερος άξονας, κάθετος στο μέσο του πρώτου, χωρίζοντας την επιφάνεια σε
τεταρτημόρια, όπου η σύνθεση αναπτύσσεται γύρω από τη διασταύρωση των δύο αξόνων
Παρατακτική σύνθεση : είτε με κάποια σειρά είτε εντελώς ελεύθερη.
Τα σταμπάτα : τα πολύχρωμα σχέδια τυπώνονται με ξύλινους τύπους, τους οποίους βυθίζουν σε
διάφορα χρώματα.
ΥΛΕΣ ΥΦΑΝΣΗΣ
Οι κυριότερς ύλες της ελληνικής υφαντικής : μαλλί- βαμβάκι – μετάξι – λινάρι, με σημαντικότερη
το μαλλί:
Μετά το ανοιξιάτικο κούρεμα των προβάτων, ακολουθεί το ζεμάτισμα, το ξέπλυμα, το στέγνωμα και
το λανάρισμα, όπου διαλέγουν το μακρύτριχο για καρπέτες ή κουβέρτες φλοκωτές και το κοντότριχο
για «σκουτιά» (χοντρά υφάσματα κατώτερης ποιότητας, για χαλιά κτλ , αλλά και για
γυναικείους/ανδρικούς επενδύτες, σε λευκό ή βαθύ κυανό που εξάγονταν στο εξωτερικό). Ακολουθεί το
12
γνέσιμο = το στρίψιμο του μαλλιού, ώστε να γίνει νήμα - Τα μακριά μαλλιά, τα γνέθουν με τη ρόκα, ενώ
τα κοντά με την τσικρίκα.
 Η βαφή : γίνεται πριν ή μετά το γνέσιμο.
 Δύο ειδών νήματα : Τα στημόνια και τα υφάδια
Τα στημόνια : λεπτότερα και πιο τριμμένα
Τα υφάδια: πιο χοντρά και χαλαρότερα
 Τραγόμαλλο: από αυτό γίνονται ορισμένα υφαντά (ταγάρια, σακιά ελαιοτριβείων,
διάδρομοι) – τραχύτερη υφή και δύσκαμπτα.
 Μάλλινα επικαλύμματα σε Ήπειρο & ορεινά μέρη της Ελλάδας : βελέντζες, κιλίμια,
χράμια, φλοκάτες, κτλ. , αναγκαία, λόγω των κλιματολογικών συνθηκών.
Τα βαμβακερά
Βαμβάκι: εμφανίζεται στην Ελλάδα το 2ο μ.Χ. αιώνα - σημαντικό εξαγωγικό προϊόν – Το 18ο αιώνα
γίνεται νήμα.
Με τα βαμβακερά υφάσματα ασχολήθηκαν επαγγελματικά οι γυναίκες από Θεσσαλία - , Θράκη και
Μακεδονία.
Την ανάπτυξη της υφαντουργίας των βαμβακερών βοήθησε η παράλληλη ανάπτυξη το 18ο αιώνα
της νηματουργίας, με πιο σπουδαίο κέντρο τα Αμπελάκια της Θεσσαλίας, από όπου τα νήματα
διοχετεύονταν στα ελληνικά λιμάνια και στο εξωτερικό (Βιέννη, Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη και Λειψία .
Η παραγωγή βαμβακερών υφασμάτων για τη βιοτεχνία άνθισε στη Θήρα.
Λινά & μεταξωτά.
Λινάρι : πανάρχαιη υφαντική ύλη
 Το χοντρό λινάρι : για την κατασκευή σακιών και καραβόπανων
 Λεπτότερο λινάρι : για εσώρουχα και φορεσιές.
 Πολύ λεπτό λινάρι : για την κατασκευή βατίστας (ύφασμα) και διαφανών υφασμάτων .
Μετάξι: έρχεται στην Ελλάδα επί Ιουστινιανού
 Επί Τουρκοκρατίας αποτελούσε το σπουδαιότερο προϊόν πολλών περιοχών .
 Παράγεται από τα κουκούλια του μεταξοσκώληκα, που αποτελούνται από λεπτότατες
γυαλιστερές ίνες.
Τα περισσότερα λινά και μεταξωτά προορίζονταν για τα «καλά νυφικά ποκάμισα» , τις μπόλιες,
τραχηλιές, κτλ, ήταν λεπτότατα, σαν αραχνοΰφαντα πέπλα
ΚΕΝΤΗΤΙΚΗ
Η κεντητική :
Διπλή επίδραση, από Δύση και Ανατολή, χωρίς να χάσει τον εθνικό της χαρακτήρα
13
Η κεντητική παρουσιάζει μεγαλύτερη καλλιτεχνική ελευθερία από τις άλλες μορφές της ελληνικής λαϊκής
τέχνης : ακολουθεί τις βασικές αρχές της παράδοσης, αλλά δέχεται επιρροές από νεότερα καλλιτεχνικά
στοιχεία άλλων χωρών, διατηρώνας όμως τον τοπικό χαρακτήρα .
Οικιακή κυρίως απασχόληση, που σε μεμονωμένες περιπτώσεις εξελίχθηκε σε εργαστηριακή
βιοτεχνία για τα εκκλησιαστικά άμφια και τις φορεσιές.
Πλούσιες τοπικές αποχρώσεις και ποικιλία διακοσμητικών θεμάτων, επηρεαμένων από το φυσικό
τοπίο κάθε περιοχής και τον τρόπο ζωής.
Τα χρώματα, τα σχέδια και τα στολίδια καθορίζουν τις διαφορές και τις ιδιορρυθμίες των διαφόρων
ελληνικών περιοχών : το σοβαρό χαρακτήρα τη Β. Ελλάδας, το χαρωπό ύφος της νησιωτικής Ελλάδας
Τα σωζόμενα παλαιά κεντήματα δεν είναι χρονολογημένα και δεν γνωρίζουμε το χρόνο κατασκευής
τους – Καλύπτουν 3 αιώνες ( 17ο έως 20ο αώνα).
Χρονολογημένα ελληνικά κεντήματα : μόνον 3 κρητικά
Η κεντητική συνεχίστηκε και επί Τουρκοκρατίας.
Κατηγορίες των κεντημάτων από άποψη υλικών (1η ταξινόμηση) : σε χρωματιστά – Λευκά –
Χρυσοκεντημένα
 Τα λευκά & χρωματιστά : Με μεταξωτή κλωστή συνήθως - σπανιοτερα
μάλλινη ή βαμβακερή - Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και οι κεντημένες φορεσιές με
χρωματιστά μεταξωτά κορδόνια – Βασικά χρώματα : πράσινο, κόκκινο, γαλάζιο, κίτρινο,
μαύρο (αναλοίωτα στο χρόνο, λόγω της φυτικής τους προέλευσης) - Στα κεντήματα
μεταξιού : βασικό θέμα είναι η γλάστρα, σε διάφορες παραλλαγές (ανατολίτκο θέμα).
Άλλα μοτίβα : φίδια, πετεινοί, δικέφαλοι αετοί, ελάφια και γοργόνες (ελληνικά) - Σκηνές
της τοπικής καθημερινής ζωής (γάμος, , ψωμί, νυφικό ζευγάρι, χορός, μουσικοί, κτλ)
 Τα χρυσοκεντημένα : με χρυσοκλωστή – Εξελίχθηκε σε μια οργανωμένη αντρική
χειροτεχνία
Διακοσμητική αντίληψη
 Φαρίφαλο, τριαντάφυλλο, τουλίπα & υάκινθος (ανατολιή επίδραση – Πέρσες) , με
με διαφορετικές παραλλαγές που οφείλονται στους αισθητικούς και τεχνικούς κανόνες
κάθε τόπου.
Η τεχνική και η αισθητική
Τα ελληνικά κεντήματα, από τεχνική άποψη (2η ταξινόμηση), διαρούνται σε δύο κατηγορίες, με
ανάλογες επιπτώσεις και στην αισθητική τους :
1. Τα ξομπλιαστά : τα σχέδια γίνονται με μετρητές βελονιές, χωρίς προηγουμένως να έχουν
σχεδιαστεί πάνω στο ύφασμα. Έτσι, απουσιάζουν οι καμπύλες γραμμές και επικρατούν οι
ευθείες, που δίνουν μια αυστηρότητα και ακινησία στη διακόσμηση.
2. Τα γραφτά : Τα σχέδια αποτυπώνονται πρώτα πάνω στο ύφασμα και μετά ακολουθεί το
κέντημα με διάφορες βελονιές, επιτρέποντας έτσι πιο ελεύθερες ή νατουραλιστικές αποδόσεις.
Η ελευθερία αυτή δεσμεύεται από δύο αισθητικούς κανόνες :
14
 αυστηρότητα και συμμετρία – Η δέσμευση εκφράζεται με την επανάληψη της
εναλλασσόμενης μορφής. Π.χ. ένα μεγάλο λουλούδι εναλλάσσεται με ένα μπουκέτο από
μικρότερα
 Ο φόβος του κενού : τα μοτίβα συμπυκνώνονται και γεμίζουν τις μεγάλες επιφάνειες με
μικρότερα μοτίβα : Π.χ. ένα μεγάλο φύλλο τριανταφυλλιάς, γεμίζεται με μικρά
αγριοτριαντάφυλλα. Το πέταλο μιας τουλίπας, με μικρότερες τουλίπες, κτλ.
Είδη κεντημάτων από άποψη προορισμού (3η ταξινόμηση) : Κεντήματα Ηπειρωτικής Ελλάδας –
Κεντήματα Νησιωτικής Ελλάδας
Τα ηπειρωτικά κεντήματα δέχτηκαν επιδράσεις από βόρειους λαούς, ενώ τα νησιωτικά, φραγκική &
ανατολική επίδραση.
Πολλές φορές οι διαφορές των κεντημάτων από τόπο σε τόπο συμπίπτουν με τις διαλεκτικές διαφορές
με αποτέλεσμα, οι διαλεκτικές αλληλεπιδράσεις να αποτυπώνονται στο κέντημα
Κεντήματα Ηπειρωτικής Ελλάδας : Αττική – Θήβα – Λιβαδειά – Αράχοβα – Εύβοια – ΠελοπόννησοςΝομάδες, Θεσσαλία – Ήπειρος – Μακεδονία – Θράκη
Κεντήματα Νησιωτικής Ελλάδας : Επτάνησα – Κρήτη – Νότιες Σποράδες
Είδη κεντημάτων από άποψη χρήσης (4η ταξινόμηση):
 Κεντήματα για το στολισμό της φορεσιάς
 Κεντήματα για το στολισμό του σπιτιού (σεντόνια, κουρτίνες, μαξιλάρρια,
μαχραμάδες, κτλ.
Η προέλευση
Tα κεντήματα στις φορεσιές, επειδή προορίζονταν για να φαίνονται από κοντά, έχουν διαφορετική
διαρρύθμιση στο σχέδιο. Αντίθετα, τα κεντήματα του σπιτιού, επειδή προορίζονταν να φαίνονται από
μακριά, έχουν διαφορετική διαμόρφωση.
Επτάνησα
Μετρητές βελονιές γραφτής τεχνικής
Ασπροκεντητική : Λευκά κεντήματα με δαντέλες : σε μπόλιες & πουκάμισα της γυναικείας
φορεσιάς, και σε
κεντήματα.
Δυτικές επιδράσεις ,: το φιλτιρέ είναι βελονιά δυτικής προέλευσης και ο συνδυασμός του με τη ρίζα
δημιουργεί την εντύπωση της δαντέλας, που και αυτήπροέρχεται από τη Δύση.
Είναι όλα ξομπλιαστά και διακρίνονται σε δύο ομάδες :
1.
Οι στενόμακρες μαξιλάρες & τα τετράγωνα μαξιλαράκια , κεντημένα με πολύχρωμα
μετάξια, με
φιλτιρέ και ρίζα : αυστηρά, γεωμετρικά σχέδια, γλάστρες, κυπαρίσσια, δικέφαλος αετός,
λουλούδια, καράβια, γοργόνες, θάλασες, βυθί, κτλ
2.
Γύροι σεντονιών : Η ομάδα αυτή έχει πιο γνήσιο ελληνικό χαρακτήρα.κυρίως.
Με σταυροβελονιά : διαδεδομένη σε όλη την Ελλάδα , σαν η παλαιότερη τεχνική, που οι
ειδικοί την ταυτίζουν με την Αρχαία Φρυγική
15
Ήπειρος
Σεντόνια, κρεβατόγυροι και μαξιλάρες :
 Τριαντάφυλλο, γαρίφαλο, τουλίπα και υάκινθος, τα βασικά ανατολίτικα μοτίβα, που
κυριαρχούν στα ηπειρώτικα κεντήματα, σε διάφορες παραλλαγές , με κυρίοτερη την
κόκκινη τουλίπα, που κατακυριεύει τη μόδα στην Οθωμαική τέχνη τόσο, που η
περίοδος αυτή ονομάστηκε ο «αιώνας της τουλίπας».
Ο ηπειρωτικός γάμος : ένα καθαρά ελληνικό λαογραφικό θέμα σε διάφορες
απεικονίσεις, πλαισιώνεται από τα τέσσερα αυτά ανατολίτικα λουλούδια
Χρώματα, κυρίως : κόκκινο, πράσινο, κοκκαλί, γαλάζιο
Τα καλύμματα μιντεριών (τουρική λέξη, μιντέρ= καναπές) και οι μεγάλες τετράγωνες μαξιλάρες ,
κεντημένες με βυζαντινή βελονιά (είδος ψαροκόκκαλου)
Η ηπειρώτικη φορεσιά :
 κεντημένη με γεωμετρικά σχήματα, απλά ή σύνθετα, ρόδακες, ήλιους, δέντρα, κλαδιά,
λουούδια, φύλλα,
 Βελονιές : ελληνικές δαντέλες : μπιμπίλες, αρατζιδέλλες, μέριτζες, κτλ.

Ηπειρώτικα κεντήματα σπιτιού :
 Με πολύχρωμα μετάξια σε αρμονικές αποχρώσεις, βαμμένα με φυτικές και ζωικές ουσίες
Με Χρυσά και ασημένια νήματα
Ασπροκέντητα: Σεντόνια, μπάντες μαξιλάρια και κουρτίνες – Είτε κεντημένη ολόκληρη η
επιφάνεια είτε μόνον οι γύροι
Θέματα βυυζαντινά & ανατολίτικα : το δέντρο της ζωής, σειρήνες, γορόνες,
ανθρωπόμορφα πουλιά και ζώα Τα ανθρωπόμορφα τέρατα συνδέονται με δεισιδαιμονίες
για να ξορκίζουν τα κακά πνεύματα και να εξασφαλίζουν υλικά αγαθά. Γι’ αυτό, τα θέματα
αυτά κυριαρχούσαν στο ρουχισμό της προίκας .
Γενικότερα, τα θέματα ολων των ελληνικών κεντημάτων δεν αποδίδονται νατουραλιστικά, αλλά
σχηματοποιημένα, σύμφωνα με το δικό τους τοπικό ρυθμό. Αυτή η ιδιότητά τους , τους προσδίδει
αληθινή καλλιτεχνική αξία.
Σκύρος
Τα σκυριανά κεντήματα : πολλές ομοιότητες με τα ηπειρώτικα.
 Θέματα : από ζωικό και φυτικό βασίλειο : τσαλαπετινός, γοργόνα, καράβι, λουλούδια,
καδήδες (αντρικές φιγούρες με φανταστικές φορεσιές).
Τα θέματα τοποθετούνται είτε σε απόσταση το ένα από το άλο, σαν διακοσμητική φρίζα
είτε σε ολόκληρη την επιφάνεια
Χαρακτηριστικό της σκυριανής κεντητικής : η λεπτότητα των υλικών και της
δουλειάς, καθώς και η τάση προς το φυτικό στοιχείο σε τέτοιο βαθμό, που
ανθοποιούσαν ανθρώπινα και ζωικά μοτίβα.
16
 Τα Κεντήματα για στολισμό έχουν πλουσίότερη διακόσμηση, πολυπλοκότερη σύνθεση
από τα κεντήματα της φορεσιάς, η οποία στολίζεται σε συγκεκριμένα σημεία : γύρους
μανικιών και σκούτας (επενδύτης)
 Βελονιές : διάφορες βελονιές γραφτής τεχνικής
Τσεβρέδες: γραφικό παράδειγμα διακόσμησης του σκυριανού σπιτιού
 Τα αναχυτά κεντήματα της Σκύρου με αριτζιδέλλα , ρίζα και μερικές χρυσές βελονιές,
που ζεσταίνουν έτσι την ψυχρή λευκότητα.
Κυκλάδες : (
Σίφνος, Μήλος, Νάξος, Ίος, Φολέγανδρος, Αμοργός, Ανάφη)
 Πολύχρωμα και πλούσια κεντήματα.
Σε κεντήματα σπιτιού που σώθηκαν ,βρίσκουμε πρότυπα από πολύ παλιές εποχές του
ελληνικού πολιτισμού
 Σεντόνια / κουρτίνες : Ολόκληρη η επιφάνεια κεντημένη, με κλαδιά & γεωμετρικά
σχήματα.
 Το σπερβέρι : κουρτίνα νυφικού κρεβατιού :μεγάλη ορθογώνια κουρτίνα που κρέμεται
στις τραβέρσες του σοφά, απομονώνοντας το κρεβάτι (Νάξος)
 Τα κόκκινα γεωμετρικά κεντήματα Νάξου
Δωδεκάνησα
Λίνδος (Ρόδος) :Το κυριότερο κέντρο των ροδίτικων κεντημάτων από τα βυζαντινά χρόνια.
Ωραιότατα σχέδια για σεντόνια, μαξιλάρια και «σπερβέρια».
Μοτίβα : πολυδαίδαλα, ανθρώπινες φιγούρες , δικέφαοι αετοί, γιρλάντες, καράβια, λουλούδια,
δαφνόκλαδα
Χρώματα που κυριαρχούν : κόκκινο και πράσινο
Βελονιές : η στρωτή ή φουσκωτή βελονιά, ίδια και στις δύο πλευρές του υφάσματος,
Το παλιό ροδίτικο κέντημα ξεχωρίζει ανάμεσα στα αριστουργήματα της παγκόσμιας κεντητικής
χειροτεχνίας.
Τα σπερβέρια (και στις Κυκλάδες) : 40-50 οκάδες βάρος, λόγω του πυκνού κεντήματος - Σε δύο
τύπους:
1. Σπερβέρια (Πάτμου) : Ορθογώνια από λινό, κεντημένα με κόκκινα ή πολύχρωμα μετάξια Μονή μετρητή βελονιά : είτε σε κατακόρυφες ταινίες από ζευγάρια φύλλων, « πλατυφυλλένιο»
είτε σε αλλεπάλληλες σχηματοποιημένες γλάστρες, κέντημα«σπίθα».
Τα πλατυφυλλένια ήταν μονόχρωμα κόκκινα, ενώ της σπίθας ήταν με
μαύρο και πράσινο μετάξι.
2. Σπερβέρια Ρόδου και Κω : Πολύφυλλη κουρτίνα που κρεμιέται στο ταβάνι και σκεπάζει
ολόκληρο το κρεβάτι. Ράβεται με πολλά λοξά φύλλα που πλαταίνουν προς τα κάτω και
στολίζεται με κεντητά μοτίβα που μικραίνουν προς τα πάνω.
Εναλλάξ κόκκινες- πράσινες τυποποιημένες γλάστρες, οι «δίσκοι» (δίξοι) (στην Κω).
Η γλάστρα της Ρόδου, έχει καθαρότερο σχήμα, ροδίτικη μετρητή βελονιά από παχύ, άστριφτο
μετάξι, που την κάνουν ιδιαίτερα ανάγλυφη - χαρακτηριστικό της ροδίτικης κεντητικής .
17
Το άνοιγμα της κουρτίνας έχει σχήμα πόρτας με τριγωνικό αέτωμα - Θέματα της πόρτας :
κατακόρυφες ταινίες από αλλεπάλληλες γλάστρες, τυποποιημένες – Θέματα αετώματος:
γοργόνες, δικέφαλοι αετοί, καράβια και στουροί.
Ροδίτικο κέντημα (ανάγλυφο, διπλής όψης)
Τσεβρές
Λευκαρίτικη δαντέλα
Σπερβέρι (Ρόδος, Κως)
Χρυσοκέντητος επιτάφιος
Κύπρος
Κεντητική : συγγένεια με τη λαϊκή τέχνη των νησιών του Αιγαίου. Το ελληνικό στοιχείο διατηρήθηκε
παρά τις παροδικές εξωτερικές επιδράσεις.
Τσεβρέδες (και στη Σκύρο): για το στόλισμα του καναπέ, της πολυθρόνας, της κονσόλας ή του
τραπεζιού της σάλας – ψιλοκεντημένοι με χρωματιστά μετάξια και χρυσοκλωστές
Τσεβρές = στενόμακρη ταινία ή τετράγωνο μαντήλι, από πολύ λεπτό βαμβακερό ή μεταξωτό ύφασμα,
που κεντιόταν με μια βελονιά, διπλής όψης (ίδια και στις δύο όψεις).
Η διακόσμηση ,στον στενόμακρο τσεβρέ, συγκεντρώνεται στις στενές πλευρές, ενώ στον τετράγωνο,
ολόγυρα. Συνήθως , τον σούρωναν στη μέση, για να σχηματίσει φιόγκο που στόλιζε τον καναπέ ή
κρεμόταν πάνω από κάδρα, πιάτα ή καθρέφτες στον τοίχο.
Θέματα : ανθισμένα κλαδιά και κλήματα με σταφύλια ( μουσουλμανική κεντητική)
Λευκαρίτικα κεντήματα : εξαιρετικά λεπτά ,με αιθέριες δαντέλες- Από τα χωριά Πάνω και Κάτω
Λεύκαρα, στη Λάρνακα.
18
Λευκαρίτικη δαντέλα : από την πιο στενή μπιμπίλα, μέχρι την πλατύτερη- Ήταν τόσο φημισμένες
που ο ίδιος ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ήρθε στο νησί για να αγοράσει μία , προκειμένου να τη δωρίσει για
την Αγία Τράπεζα του καθεδρικού ναού του Μιλάνου.
Εκκλησιαστικά υφάσματα & κεντήματα (επιτάφιοι & άμφια)
Διατηρούν τη βυζαντινή παράδοση, παρά τις διάφορες τεχνοτροπίες και τις επιδράσεις που δέχτηκαν
: σε ορισμένα, ο λαϊκισμός διέσπασε την καλλιτεχνική βυζαντινή αισθητική, ενώ σε άλλα συναντάμε
στοιχεία μπαρόκ .
Δημιουργήματα ελληνικών εργαστηρίων , αλλά και μεμονωμένων τεχνιτών (απλοί άνθρωποι,
μοναχοί , μοναχές ), χωρίς καλλιτεχνική παιδεία, αλλά με πηγαίο ταλέντο και έμπνευση.
Η χρυσοκεντητική : εφαρμόστηκε σε επιταφίους - Μοναχός Αρσένιος : περίφημος κεντητής
επιταφίων τον 16ου αιώνα. Η μεγαλοπρέπεια και η υποτέλεια είχαν για την χρυσοκεντητική την ίδια
σημασία που έχει για τη ζωγραφική η χρωματική ευαισθησία. Η άνθσιση της χρυσοκεντηρικής. Ανάλογα
με το γεωγραφικό χώρο, είτε ακολουθεί την παράδοση είτε επηρεάζεται από τις επαφές της με τη
μικρασιατική και δυτική τέχνη
Μεταβυζαντινή εκκλησιαστική κεντητική : διατηρεί τη βυζαντινή παράδοση , αλλά οι δυτικές
επιδράσεις διαφοροποιούν κάποια στοιχεία της: πρόσωπα, χωρίς την αυστηρότητα έκφρασης των
βυζαντινών έργων .
Τύποι της ελληνικής δαντέλας
Αρατζιδέλλα και μπιμπίλα : οι πιο γνήσιες ελληνικές δαντέλες ήταν δύο :
 Αρατζιδέλλα : στενή , ενδιάμεση (αντρ ντε) δαντέλα, που πλέκεται με βελόνα και λευκό
μετάξι από τις γυναίκες της Σκύρου, κυρίως, στολίζοντας τα σκυριανά ρούχα : τα λοξά
ανοίγματα που πλαταίνουν τον ποδόγυρο του γυναικείου πουκάμισου (της φορεσιάς) και
την εξωτερική ράχη των μανικιών στα πουκάμισα των τσελιγκάδων.
 Η μπιμπίλα :διαδεδομένη σε όλη την Ελλάδα ( στο κεφαλομάντιλο, στην τραχηλιά,
στον ποδόγυρο και σ τα μανίκια του γυναικείου πουκάμισου : στενή δαντέλα, με
ευθύγραμμη την πλευρά που ράβεται και οδοντωντή την άλλη, που μένει ελεύθερη –
Πλέκεται με βελόνα, με λευκή ή χρωματιστή μεταξωτή κλωστή.
Άλλοι τύποι δναντέλας : Η κοπανελιαστή ,που πλέκεται στα κοπανέλια και η χυτή, που πλέκεται με τα
δάχτυλα, χωρίς κανένα άλο όργανο - Κοπανελιαστές δαντέλες στόλιζαν τις γυναικείες μπόλιες στη
Σαλαμίνα), και χυτές, τις μπόλιες στην Ανάφη.
Τα λευκά κεντήματα και οι λευκές δαντέλες : συνηθισμένα στα ελληνικά νησιά.
Γερμανική καταγωγή (Σαξονία) - Εφαρμόστηκαν στην Ιταλία (16ος) επηρεάζοντας έτσι την ελληνική
λευκοκεντητική :
Λευκαδίτικη μπολια: μεγάλο τετράγωνο, αραχνοΰφαντο μεταξωτό μαντίλι, που το ύφαιναν και το
κεντούσαν οι Λευκαδίτισσες, για να το φορέσουν τρεις φορές στη ζωή τους : τη μέρα του γάμου, την
19
επόμενη που η νύφη επισκεπτόταν τους γονείς της και τη μεθεπόμενη, που οι γονείς την
επισκέπτονταν.
Λευκαδίτικο πουκάμισο: πλουσιοκεντημένο με λευκή βαμβακερή κλωστή - Κρυβόταν κάτω από τα
εξωτερικά περιβλήματα και θεωρούνταν ντροπή να φανεί έστω και μια άκρη του.
Κέντημα στην τραχηλιά και τα μανίκια (ζώα, πουλιά) πολύ λεπτοδουλεμένα που δεν διακρίνεις το
περίγραμμά τους – Βελονιά αζούρ & μικρές τρύπες
Ψαριανή φορεσιά, το τσιμπουκωτό: ποδόγυρος & μανίκια κεντημένα με λευκή μεταξωτή κλωστή.
Τα ανοίγματα στις φούστες με δαντέλα αριτζιδέλλα - ποδόγυρος με μπιμπίλα
Λευκοκεντημένες πετσέτες Μυτιλήνης
Τα αναχυτά κεντήματα της Σκύρου με αριτζιδέλλα , ρίζα και μερικές χρυσές βελονιές, που ζεσταίνουν
την ψυχρή λευκότητα.
Τα λευκοκεντήματα των άλλων νησιών του Αιγαίου : στόλιζαν κρεβατόγυρους, σεντόνια και
πετσέτες, σε βαμβακερά υφάσματα και με βαμβακερή κλωστή
Τα χυτά (τρυπητά) κεντήματα : με φιλτιρέ, δίνουν την αίσθηση δαντέλας.
Το φιλτιρέ: Ξεφτίζουν σταυρωτά τον κάμπο του υφάσματος που πρόκειται να κεντηθεί. Έτσι,
σχηματίζεται ένα ψαθωτό πλέγμα , πάνω στο οποίο κεντούν τα μοτίβα. Τα τρυπητά αυτά ή χυτά
κεντήματα, ανήκουν στα μετρητά, καθώς οι κεντήστρες μετρούν τις κλωστές και τις βελονιές.
ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ
Η ταυτότητα του πολιτισμού κάθε περιοχής της Ελλάδας, μέχρι τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.
Εξέλιξη του βυζαντινού ενδύματος επί Τουρκοκρατίας , με βυζαντινά και αεχαιοελληνικά στοιχεία.
Τα κεντήματα & τα κοσμήματα της ελληνικής φορεσιάς
Τα κοσμήματα και τα κεντήματα της ελληνικής φορεσιάς, πηγάζουν από την ανθρώπινη ανάγκη για
διάκριση και υπεροχή - Πρακτικά, η φορεσιά κάλυπτε την ανάγκη προφύλαξης από το κρύο, ενώ το
κόσμημα ικανοποιούσε την επιθυμία για αποταμίευση.
Τα κεντήματα & τα κοσμήματα της φορεσιάς εκφράζουν την τοπική αισθητική & τεχνοτροπία και τις
τοπικές κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες .
Το κόσμημα έχει ένα «φορητό» χαρακτήρα, ενώ το κέντημα , σταθερό και μόνιμο.
Το κέντημα ανήκει στην οικιακή χειροτεχνία και εμφανίζει μια τοπική αισθητική και τεχνοτροπία.
Αντίθετα, το κόσμημα ανήκει στην εργαστηριακή τέχνη κι εμφανίζει κοινά αισθητικά και τεχνοτροπικά
στοιχεία τόσο σε γειτονικές περιοχές, όσο και περιοχές μακρινές μεταξύ τους.
Κεντήματα στο γελέκι: το φόντο κεντιέται πάντα μαύρο, δίνοντας αυστηρό τόνο.
Κέντημα στις κάλτσες (τσουράπια) των γυναικών : τα ξόμπλια – όπως ονομάζονταν στην Αιτωλία Πιο συνηθισμένα μοτίβα : τα πουλιά και οι καπεταναίοι (άνδρες με φουστανέλες, σε σειρές,
ολόγυρα στο τσουράπι, σε γαλάζιο, κόκκινο, πράσινο ή κίτρινο.
Ανεξάντλητες οι τοπικές και μορφολογικές ποικιλίες τηε ελληνικής φορεσιάς, γυναικείας & ανδρικής
Γυναικεία φορεσιά : ράψιμο & κέντημα από τις γυναίκες του σπιτιού:
20
 Πλουσιότερο κέντημα και μεγαλύτερη μορφολογική ποικιλία από την ανδρική, λόγω της
γυναικείας φιλαρέσκειας και της τάσης προς τον καλωπισμό.
 Κομμάτια της γυναικείας φορεσιάς: το πουκάμισο, η μπόλια και διάφοροι επενδύτες
(κοντογούνια, σεγκούνες, , κτλ) – Υπήρχαν και ανδρικοί επενδύτες.
Φορεσιά Σουφλιώτισσας : καθόλου κέντημα στο χέρι - εξ ολοκλήρου στον αργαλειό Χαρακτηριστικό γνώρισμα της περιφέρειας
Φορεσιά Σαρακατσάνισσας
Ανήκει στην ποικιλτική και κεντητική γενιά : Ποικιλτική = γαϊτάνι, ραμμένο στο ύφασμα, που
στόλιζε τα μάλλινα ρούχα . Όλη δουλειά γινόταν από τις γυναίκες
Το κέντημα : σε πουκάμισα, φούστες , ποδιές των γυναικών και τορβάδες - Σχέδια μετρητά ή
γραφτά - Θέματα γραμμικά σε συνδυασμό με γεωμετρικά σχήματα (ή ζιγκ ζαγκ, σταυροί )
Σκοπελίτικη φορεσιά
Χρυσά κεντίδια πάνω σε γκρενά βελούδινο φόντο – Φουστάνι από μαύρο ύφασμα με χρωματιστό
κέντημα
Το πουκάμισο -
Εξέλιξη του ελληνοραωμαϊκού & βυζαντινού χιτώνα - Περισσότερο φόρεμα,
παρά εσώρουχο : φοριέται είτε εξωτερικά είτε από μέσα και γίνεται ορατό από κάποια εξωτερικά του
εξαρτήματα – Από χοντρό βαμβακερό ή λεπτό λινό, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες – Λευκό,
χρωματιστό ή δίχρωμο – Γραφτό ή ξομπλιαστό κέντημα (τραχηλιά, ποδόγυρο, μανίκια)
Η ποδιά
Δεν έχει τη σκοπιμότητα της σημερινής ποδιάς
Φτιαγμένη από όλων των ειδών υφάσματα, πλούσια κεντήματα με μάλλινη, μεταξωτή ,
βαμβακερή κλωστή ή με στριφτά μεταξωτά κορδόνια
Χαρακτηριστικές: οι Σαρακατσάνικες και του Μεσόβου:
 Μετσοβίτικη ποδιά : από μαύρο μεταξωτό ατλάζι, κεντημα με μετάξι , γραφτής
τεχνικής
 Σαρακατσάνικη ποδιά : μαύρη, μάλλινη, κέντημα με σταυροβελονιά και βαμβακερή
κλωστή.
 Ποδιές με μεταξωτά κορδόνια (γαϊτάνια) : (Θεσσαλία και Ήπειρο). Τις κεντούσαν οι
χρυσοραφτάδες ή τερζήδες – Ανήκουν στην εργαστηριακή ή πλανόδια τέχνη.
Επενδύτες (ανδρικοί & γυναικείοι) – Η σεγκούνα
 Η σεγκούνα, κεντημένη με σηρογάιτανα (μεταξωτά κορδόνια/ γαϊτάνια )  Η φλοκάτα Ζαγοριού (σεγκούνα) : Ξεμανίκωτος επενδύτης, μεσαίο μάκρος, πολύ
στενός , που σκεπάζει μόνο την πλάτη και μέρος των πλευρών – από χοντρό μάλλινο
υφαντό - Κεντιόταν από τους τερζήδες με κόκκινα μεταξωτά γαϊτάνια πάνω σε
μαύρο φόντο.
21
 Η σεγκούνα Κορινθίας : Χοντρό μάλινο υφαντό, κοντό – λίγο πιο κάτω από τη μέση,
εφαρμοστή στον κορμό, ενώ από τη μέση και κάτω ανοίγει . Κέντημα με πολύχρωμα
σηρογάιτανα, σε ο ζωνες κατακόρυφες στο εφαρμοστό μέρος και σε οριζόντιες από
τη μέση και κάτω.
Kεντητάδες ή τερζήδες
Τα πιο σπουδαία κεντήματα της ελληνικής φορεσιάς γίνονταν από τους κεντητάδες ή τερζήδες.
Πιο φημισμένοι κεντητάδες, οι Γιαννιώτες και οι Ζαγοριανοί
Διατηρούσαν εργαστήρια, αλλά ταξίδευαν και σε άλλες περιοχές για να πάρουν παραγγελίες ή για να
κεντήσουν εκεί.
Τα έργα τους, ταξίδευαν σε όλη τη Βαλκανική
Δούλευαν και δουλεύουν με χρυσόνημα και μπιρσίμι μαύρο ή κόκκινο – Σπάνια τα πολύχρωμα
μπιρσίμια : κόκκινο μπιρσίμι για τα γυναικεία σεγκούνια. - πολύχρωμα μπιρσίμια για τις
γιαννιώτικές ποδιές
Συρμακέσηδες : βυζαντινή τέχνη, που αναπτύχθηκε επί Τουρκοκρατίας
Εκκλησιαστικά και κοσμικά κεντήματα χρυσόσυρμα ή ασημόσυρμα, που συνδύαζαν με
χρυσονήματα και αργυρονήματα. Συγγένευαν με τους τερζήδες, εφόσον κι αυτοί έφτιαχναν
χρυσοκεντήματα - Οι πιο φημισμένοι συρμακέσηδες δούλευαν στην Πόλη, την Τραπεζούντα και τα
Γιάννενα - Καθένας είχε δύο εργαστήρια : ένα στην αγορά κι ένα στο σπίτι. Δούλευαν και γυναίκες και
μαστορόπουλα, τα οποία, όταν παντρεύονταν, δούλευαν στο σπίτι τους για λογαριασμό κάποιου
συρμακέση – Στα Γιάνεννα : καθένας είχε 30 πρωτομάστορες με αντίτοιχα εργαστήρια μέσα στα
Γιάνεννα.
Η τέχνη των Σαρακατσάνων
Οι Σαρακατσαναίοι : Νομάδες κτηνοτρόφοι, πρωτίστως από τα Άγραφα και κατά δεύτερο από
Ακαρνανία και Ήπειρο. Δεν υποτάχτηκαν στους Τούρκους και αναγκάστηκαν να εξαπλωθούν σε
Σκόπια, Βουλγαρία και Ελλάδα – εκτός από τα νησιά.
Η Σαρακατσάνικη κοινωνία : απομονωμένη και ανεξάρτητη
Ξυλόγλυπτα : Κατανοούσαν το υλικό, το σωστό τρόπο χρήσης του και τις δυνατότητές του – Ποιμενική
τέχνη που για τους Σαρακατσάνους ξεκινάει από την ανάγκη τους να αποτυπώσουν απλοϊκά θέματα
από τον κόσμο γύρω τους.
Η υφαντική των Σαρακατσαναίων
 Γυναικεία απασχόληση – Κάλυπτε τις ανάγκες της ένδυσης, των μετακινήσεών
τους ( σακιά, δισάκια, τορβάδες) και της διακόσμησης ( βελέντζες, μαξιλάρια,
καλύμματα για τάβλες : χαμηλά τραπέζια φαγητού).
 Υφαντά : κυριαρχεί το άσπρο και το μαύρο.
22
 Θέματα σε υφαντά & κεντήματα: εικονες από τη ζωή και τις ασχολίες τους.
Ο συμβολισμός στην τέχνη των Σαρακατσαναίων
Σύμβολα (για προστασία) : το φίδι σε ψωμιά και ξυλόγλυπτα μόνο - ο σταυρός σε όλες τις
εκδηλώσεις της ζωής και της τέχνης τους –Τα βασικά στάδια της ζωής (γέννηση, γάμο, θάνατο) –
θρησκευτικά & μαγικά σύμβολα. Τα σύμβολα εμφανίζονται με διάφορα γεωμετρικά σχήματα,
πρωτόγονης και αφηρημένης μορφής : ευθύγραμμα ή τεθλασμένα. που επαναλαμβάνονται με
απόλυτη συμμετρία και ρυθμό (πολύ περιρισμένη η έννοια του σχήματος στους Σαρακατσάνους
Η υφαντική των Σαρακατσαναίων
Σαρακατσάνικες φορεσιές: Φτιάχνονται από τις γυναίκες ( ανδρικές & γυναικείες )
Ξεχωρίζουν τα μαλλιά σε ποιότητες και μετά τις ανακατώνουν τεχνικά, ώστε όλα τα μαλλιά να
χρησιμοποιηθούν.
Φουστάνι: Φαρδύ ολόμαλλο με πολλές πτυχές, άραφτο στη μια πλευρά, ώστε να μπορούν να το
βγάζουν και να το βάζουν όποτε θέλουν ή να το κατεβάζουν μπροστά στους ξένους.
Η γυναικεία σαρακατσάνικη φορεσιά : καταπληκτικά όμοια με την αντρική (λόγω της
απομονωνμένης ζώης τους, η γυναικεία φορεσιά επηρέασε την αντρική ή το αντίθετο) - Ίδια σε όλες
τις περιοχές της Ελλάδας – Ίδια τα διακοσμητικά θέματα σε υφαντά, φορεσιές, κεντήματα, πλεκτά Όλα από μαλλί - Χρώματα αυστηρά
Χρησιμοποιούσαν τα χρώματα των μαλλιών : μαύρο, άσπρο, σταχτί, καφετί και τη μούρκα από τα
γίδια, αλλά και φυτικά (γαλάζιο, γαλαζόμαυρο, βυσσινί, τριανταφυλλί, κτλ) . Τα τελευταία χρόνια
χρησιμοποιούν χρώματα ανιλίνης, αλλά τα αναμειγνύουν με φυτικές ουσίες – Βάφουν τις μέρες με
καινούρια φεγγάρι – Μετά το βάψιμο, ράβουν επιπρόσθετα στοιχεία πάνω στο ύφασμα που
προορίζεται για εξωτερικά ρούχα.
Η γυναικεία ποδιά : διακοσμητική. χωρίς καμιά λειτουργικότητα,
Τα σαρακατσάνικα υφαντά : διακρίνονται σε μονά και μονά πολυκέφαλα.
 Τα σπιτίσια σκουτιά, διακρίνονται σε χοντρά και καλίσια : τα χοντρά είναι από τα
χειρότερα πρόβεια μαλλιά και τραγόμαλλα, σε σκούρα χρώματα – Τα καλίσια είναι από
πρόβειες, γερές μακριές τρίχες , ανακατεμένες με αρνοκόπι και χρησιμεύουν για
κλινοσκεπάσματα: : οι βελέντζες με τα φλόκια, ήταν τα πιο βαριά και παχιά
κλινοσκεπάσματά τους, ενώ οι βελέντζες με τις θηλιές ήταν τα πιο επίσημα υφαντά
που έριχναν πάνω στο σαμάρι του γαμπρού και της νύφης.
Τεχνικές διακόσμησης του υφάσματος
Η Διαπλεκτική (interlacing = διαφοροποίηση των τρόπων πλέξης – Ο αρχαιότερος τρόπος
δημιουργίας υφασμάτων (Μεσοποταμία)
Οι Τεχνικές Απομόνωσης (Μεσόγειος, Κίνα Ιαπωνία, Νότια Ασία )¨
1. Μπατίκ : με μονωτή το κερί ή άλλο υλικό
2. Σταμπωτό ή τεχνική της σφραγίδας
3. Stencils : με μονωτή τις μάσκες
4. Δεσίματα με μονωτές σπάγκους και άλλα υλικά
5. Μεταξοτυπία και άλλες μέθοδοι εκτύπωσης υφασμάτων.
23
Διακοσμητικές βαφές
Παραδοσιακές και σύγχρονες βιομηχανικές βαφές :
1. Ανάγλυφες βαφές
2. Τα αλάτια
3. Αποχρωματισμοί
4. Τεχνικές με αλκοόλη
Επεξεργασία υφάσματος : εργασίες για τη βελτίωση των υφαντουργικών επιφανειών (π.χ. το χρώμα)
Η οπτική αντίληψη ενός αντικειμένου περιγράφεται με τους όρους : απόχρωση, φωτεινότητα και βαθμός
κορεσμού ή κόρου :
 Απόχρωση : σχετίζεται με τα μήκη κύματος του φάσματος.
 Φωτεινότητα : αφορά την ένταση, η οποία διακρίνεται από το βαθμό σκίασης
 Βαθμός κόρου ή κορεσμού : αφορά τη σχετική καθαρότητα, δηλαδή την ποσότητα
λευκού φωτός που αναμειγνύεται με μια απόχρωση: τα χρώματα υψηλού κορεσμού
περιέχουν ελάχιστο, έως καθόλου, λευκό φως
Βαφές = χρωστικές ουσίες, φυτικής ή χημικής προέλευσης που, με τη βοήθεια ενός στερεωτικού ή
διαβρωτικού υλικού, διαπερνούν τις ίνες του υφάσματος.
Αρχικά : βαφές από ορυκτά , φυτά ή από ζώα
19ος αιώνας : Συνθετικά χρώματα
Δεν είναι όλα τα χρώματα κατάλληλα για όλα τα υφάσματα : κάθε χρωστική ουσία (φυσική ή
χημική) έχει διαφορετική σύσταση . Χρωματικά εφέ: βάφουμε μαζι ίνες, που έχουν διαφορετική
συμπεριφορά προς ένα συγκεκριμένο χρώμα.
Το ύφασμα, προτού βαφτεί: απομακρύνουμε από αυτό βρωμιές και ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν
κατά την προετοιμασία της ύφανσης (π.χ. κόλλα από άμυλο)
Για να απορροφήσουν οι ίνες τη βαφή : προσθέτουμε στο υδατικό διάλυμα της βαφής , άλατα, οξέα,
βάσεις, κτλ
Αντοχή των χρωμάτων είναι η αντίσταση της βαφής σε επιδράσεις που υφίσταται τα υφάσματα και
εξαρτάται από τη χρωστική ουσία και από την πρωτη ύλη του υφάσματος που πρόκειται να βαφτεί.
Δεν έχουν όλα τα χρώματα την ίδια αντοχή σε όλα τα υφάσματα. Ειδικές εφαρμογές απαιτούν
διαφορετικές αντοχές χρωμάτων: είναι διαφορετικές, π.χ. οι απαιτήσεις βαφής για διακοσμητικά
υφάσματα από αυτές για ρούχα.
Τα πιο όμορφα σχέδια γίνονται με την πατροπαράδοτη τεχνική , όπως το ξέβαμμα, το μπατίκ, το
βάψιμο με δέσιμο ή με κόμπους
Σχεδιασμός υφάσματος με Η/Υ
Σήμερα, οι σχεδιαστές :
Εμπνέονται από τις παραδοσισακές τεχνικές χειροτεχνίας και εξερευνούν το ύφασμα σαν μια
ανάγλυφη επιφάνεια. Π.χ. :
24
Οι ρίγες αντίθετων χρωμάτων , τυπωμένες κατά μήκος του υφάσματος με μεταξοτυπία, αναδεικνύουν
τις πτυχές (ζαρώματα) της οργκάντσας .
Κυματοειδείς γραμμές, τυπωμένες πάνω σε καουτσούκ, κατά μήκος ελαστικού υφάσματος,
δημιουργούν πτυχές (Atkinson)
Στροβιλοειδης εκτύπωση σε λάστιχο, δίνει την υφή τσαλακωμένου χαρτιού (Atkinson)
Θέρμανση του υφάσματος σε υψηλές θερμοκρασίες, το φορμάρουν σε ένα μόνιμο σχήμα.
Αυλακώνοντας το βελούδο με ελικοειδείς χαράξεις, δημιουργείται μια ανάγλυφη επιφάνεια.
Ημιδιαφάνεια και ιριδισμός των χρωμάτων : Με τη βοήθεια του Η/Υ και μέσα από ένα παιχνίδι,
φωτός, αντανακλάσεων και ημιδιαφάνειας, η υφή του υφάσματος αντιδρά στις αλλαγές του φωτός, με
αποτέλεσμα, τέτοια υφάσματα να αλλάζουν χρώμα , καθώς κινούμαστε μέσα σε ένα δωμάτιο.
Μεθοδολογία εξέλιξης του μοτίβου υφάσματος
1.
2.
3.
4.
Επιλογή του μοτίβου, με βάση τις δυνατότητές του για ανάπτυξη
Γραμμική ανάλυση του μοτίβου, με κάθετες και οριζόντιες γραμμές
Προσαρμογή του μοτίβου σε κάνναβο ανάλογων διαστάσεων
Νέες γραμμικές συνθέσεις, που ακολουθούν τις χαράξεις του κάνναβου, χωρίς να
αποκλείονται οι καμπύλες, οι κάθετες και οι οριζόντιες γραμμές.
5. Χρωματικές προτάσεις στα νεα μοτίβα
6. Εφαρμογή στο χώρο και σε αντικείμενα
Textile Art – Τέχνη του Υφάσματος
16ος αιώνας : Δυτική Ευρώπη, με τρισδιάστατες ογκώδεις κατασκευές από νήμα και ταπισερί , και
ΗΠΑ, με πλεκτά έργα και quilts (καπιτονέ καλύμματα).
Στη μοντέρνα Αρχιτεκτονική: οι ταπισερί , για την εσωτερική διακόσμηση κτιρίων
Δεκαετία «90 : οι ταπισερί εγκαταλείπονται : προχειρότητα στην κατασκευή και δυσκολία στον
καθαρισμό και τη συντήρηση .
’50 : Η Textile Art επηρέασε έντονα τους Ιάπωνες καλλιτέχνες : μινιμαλιστικό στυλ,
επαναλαμβανόμενα μοτίβα και ασυμμετρίες, δημιουργούν μεγάλα σε κλίμακα τρισδιάστατα έργα.
Η Ιαπωνική τέχνη σε όλες τις μορφές της εκφράζει το σεβασμό προς τη φύση με την εκτεταμένη χρήση
των ηλεκτρονικών παραγωγικών μέσων.
Ρίζες της Textile Art : στην καλλιτεχνική χειροτεχνία (crafts)
Η Textile Art, χρησιμοποιεί τη νέα τεχνολογία, αλλά δεν παρακάμπτει τον ανθρώπινο παράγοντα και την
προσωπική «σφραγίδα» του καλλιτέχνη.
Ο καλλιτέχνης χρησιμοποιει ύφασμα, για να αποδώσει αυτό που επιθυμεί. Αντίθετα, για τον καλλιτέχνη
της Textile Art, σκοπός είναι το ίδιο το ύφασμα, που το επιλέγει γνωρίζοντας καλά όλες τις δυνατότητες
του, ώστε να το επεξεργαστεί και να το μεταμορφώσει.
Τεχνικές μεταμόρφωσης στην Textile Art :
1. Βαφές, τύπωμα, κατασκευή χειροποίητου χαρτιού, πλέξιμο, ράψιμο, κέντημα, θερμικές &
χημικές επεξεργασίες ινών & υφασμάτων.
25
2. Συνδυασμοί παλαιοτερων τεχνικών με σύγχρονες
3. Συνδυασμοί υφασμάτων με άλλα υλικά (non textiles).
Η Textile Art δεν αποσκοπεί στην κατασκευή εμπορεύσιμων υφασμάτων, αν και κάποια έργα
ορισμένων καλλιτεχνών απευθύνονται στο χώρο της μόδας και του design για μαζική χρήση.
Η Textile Art διαδίδεται μέσα από καλλιτεχνικές εκθέσεις, γκαλερι, συνέδρια, διαλέξεις
Ιδιότητες των υφασμάτων :
1. Η αντοχή : καμιά εφαρμογή στο ύφασμα δεν μπορεί να γίνει , αν το ύφασμα δεν έχει
στοιχειώδη αντοχή
Βασικά χαρακτηριστικά της αντοχής του υφάσματος :
 Η αντίσταση στο σκισιμο, το άνοιγμα, το σπάσιμο, την τριβή στην επιφάνεια και τις
άκρες
 Η επιμήκυνση
 Η ελαστική επαναφορά και
 Η ελαστικότητα.
Παράγοντες που επηρεάζουν την αντοχή υφάσματος :
 Η δομή και η σύνθεση της ίνας και του νήματος, και
 Η μηχανική και χημική επεξεργασία τους.
Ορισμός : Αντοχή του υφάσματος είναι η ιδιότητά του να διατηρεί τη φυσική του ακεραιότητα,
κάτω από συνθήκες μηχανικής πίεσης, για ένα λογικό χρονικό διάστημα.
%επιμήκυνση = φυσικό μήκος – φυσικό μήκος x 100
φυσικό μήκος
% ελαστικότητα = τανυσμένη διάσταη – με επεναφερόμενο μήκος
τανυσμένη διάσταση x100
2. Η άνεση : το ρούχο δεν προκαλεί φυσικές και ψυχολογικές ενοχλήσεις ( ευχάριστο στην αφή,
δεν αισθανόμαστε ότι το φοράμε, δίνει ψυχική και φυσική ευφορία ):
α) Θερμοφυσιολογική άνεση : ισορροπημένη θερμική κατάσταση (ούτε πολύ ζεστό ούτε πολύ
κρύο) καi υγροσκοπική ισορροπία
β) Άνεση των αισθήσεων: δεν προκαλεί στατικό ηλεκτρισμό, ερεθισμούς, κνησμό, φλεγμονές
και αλλεργίες)
 Το ύφασμα λειτουργεί σαν ο καλύτερος μονωτής, σε σχέση με άλλα υλικά : ο
συνδυασμός των νημάτων με τα κενά αέρος, αποτελούν τον ιδανικό θερμικό μονωτή,
καθώς ο αέρας είναι κατά 8 φορές καλύτερος μονωτής από ένα μεμονωμένο νήμα.
 Αναπνέοντα υφάσματα : είναι τα φυσικά υφάσματα, που επιτρέπουν στην φυσική
υγρασία του σώματος (π.χ. ιδρώτας) να τα διαπερνά.
Αντίθετα, τα χημικά υφάσματα , που έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία,
δεν διαπερατά από την υγρασία, με αποτέλεσμα η επιδερμίδα και το ύφασμα να
διατηρούνται στεγνά. Η ιδιότητα αυτή εφαρμόζεται και σε υφάσματα επιπλώσεων
26
(αδιάβροχα), ώστε να μην διαποτίζονται και λεκιάζουν.
3. Η αισθητική έλξη : η επιλογή των ρούχων γίνεται με βάση το σχέδιο, το χρώμα, την υφή, την
ελαστικότητα, κλπ., χωρίς αυτό να εγγυάται και την καλή ποιότητα.
4. Η συντήρηση : Κάθε ύφασμα απαιτεί ειδική συντήρηση και μέθοδο καθαρισμού.
Κάθε ύφασμα διαφέρει από το άλλο ως προς την αντίστασή του στους λεκέδες και σε
αλλοιώσεις( μπάσιμο. χαλάρωση, κτλ).
Τα υφάσματα διαφέρουν μεταξύ τους και ως προς την αντοχή τους σε βιολογικούς
οργανισμούς, την υπεριώδη ακτινοβολία, τη θερμότητα και τα χημικά :
- Η υπεριώδης ακτινοβολία ενεργοποιεί μια αλυσίδα αντιδράσεων που καταστρέφουν τους
πολυμερείς συνδέσμους
- Οι μικροοργανισμοί, αφήνουν μια ουσία που υδρολύει (σπάει) την πολυμερή αλυσίδα.
- Τα έντομα τρώνε στην κυριολεξία συγκεκριμένα υφάσματα σαν τροφή (σκόρος)
- Η θερμότητα ενεργοποιεί αντιδράσεις που αποσυνθέτουν το νήμα.
- Ο φθοριούχος φωτισμός, ως υπεριώδης ακτινοβολία, προκαλεί αποχρωματισμούς
επιφανειακούς στην επιφάνεια του υφάσματος. Αν όμως τη διαπεράσει, καταστρέφει τις ίνες.
Η φωτο-οξείδωση επιβραδύνεται, προφυλλάσσοντας το ύφασμα με γυαλί, το οποίο
φιλτράρει ένα μεγάλο ποσοστό της υπεριώδους ακτινοβολίας - Υφάσματα έχουν σωθεί από
την εποχή των ελβετικών σπηλαίων και των πυραμίδων, επειδή διατηρήθηκαν σε χώρους
σκοτεινούς, θερμούς, ξηρούς ή και σε ψυχρούς με αναερόβιες συνθήκες.
5. Η υγιενή: υφάσματα που προστατεύουν την υγεία και την ασφάλεια των χρηστών : υφάσματα
άφλεκτα , υφάσματα που προστατεύουν από τη συνεχή θερμική ακτινοβολία, από σφαίρες,από
επικίνδυνες ουσίες , βιολογικές ή χημικές. Επίσης, υφάσματα που βοηθούν στην ανάρρωση του
ασθενούς, όπως τα οφθαλμικά νήματα, τα ευδιάλυτα νήματα , τα έξτρα διηθητικά υφάσματα,
κτλ.
Συχνά, τα υφάσματα προκαλούν στατικό ηλεκτρισμό, σπίθες και ανάφλεξη, δημιουργούν τοξικές
ουσίες, προκαλούν δερματίτιδες, αλλεργίες, εκζέματα, φλεγμονές στο δέρμα ή εμπεριέχουν
καρκινογόνες ουσίες.
Η απορροφητικότητα (υδροφιλισμός) των υφασμάτων σε συνδυασμό με την τάση των
βακτηριδίων να προσκολλώνται στα νήματα, τα καθστά ακατάλληλα για ιατρικές χρήσεις, και
ιδιαίτερα αυτά που δεν είναι εύκολα στην αποστείρωση λόγω της φύσης τους.
Συγκεκριμένα νήματα μειώνουν την ατμοσφαιρική και την ηχητική ρύπανση στον εσωτερικό
χώρο : Τα νήματα σελλουλόζης, σαν επένδυση εσωτερικών χώρων, μειώνουν την
ατμοσφαιρική και ηχητική ρύπανση, σε συνδυασμό με τις μάλλινες επενδύσεις δαπέδων ή
τοίχων.
Γενικά περί νημάτων
Νήμα = το βασικό στοιχείο (υλικό) των υφασμάτων και άλλων κατασκευών, που είναι είτε φυσικό είτε
τεχνητό, δηλαδή κατασκευάζεται με τεχνητό τρόπο από τον άνθρωπο:
Φυσικά νήματα : πρωτεϊνικά – σελλουλόζης και ορυκτά
Πρωτεϊνικά : μαλλί (κασμήρια, μοχέρ, ανγκορά, καμηλό, αλπακάς, κτλ) & μετάξι
Σελλουλόζης : βαμβάκι – λινό – ραμί – γιούτα, κάνναβη, τα κενάφ, κτλ
27
Τεχνητά νήματα (man made fibers) : παράγονται με τεχνητή επεξργασία κάθε βασικής – Πάνω από 18
είδη τεχνητών νημάτων : Σελλουλόζης (ρεγιόν) – συνθετικά γενικής χρήσης (νάιλον, πολυέστερ,κτλ)
– συνθετικά ειδικής χρήσης – ανόργανα (υάλου, σιλικόνης, μεταλλικά, κτλ) – πρωτεΐνης ( αλλόν).
Χαρακτηριστικές ιδιότητες των ινών:
1. Φυσικές ίνες πρωτεΐνης (ζωικές) :
 Καλή έως εξαιρετική- ελαστικότητα
 Υψηλός υγροσκοπισμός & υδροφιλισμός
 Αντοχή σε υγρά υψηλής θερμοκρασίας
 Η υγρασία μεταβάλλει τις μηχανικές τους ιδιότητες.
 Αλλοιώνονται από χλωριούχους αποχρωματιστές
 Φθορά και κιτρίνισμα από την υπεριώδη ακτινοβολία
 Αναφλέγονται δύσκολα.
2. Φυσικές φυτικές ίνες :
 Υψηλός υγροσκοπισμός, παράλληλα αυξάνεται και η συνεκτικότητά τους.
 Αντοχή στην επιμήκυνση και τη θραύση, παράλληλα μειώνεται η σκληρότητά τους
 Μουλιασμένα στο νερό διατηρούν σταθερές τις διαστάσεις τους
 Υψηλή αντοχή σε αλκάλια, παρουσία υγρασίας - Παρουσία υδροξειδίου του νατρίου,
μειώνεται η συνεκτικότητά τους.
3. Τεχνητά νήματα σελλουλόζης :
 Η υγρασία, μειώνει την αντοχή τους , την αντίσταση στην τριβή και την υπεριώδη
ακτινοβολία Απαιτούν στεγνό καθάρισμα και προσεκτική πλύση
4. Τα συνθετικά νήματα :
 Χαμηλότερος υγροσκοπισμός
 Μικρή αντοχή στις θερμοκρασίες
 Υψηλό ελαιοφιλισμό (δεν απομακρύνονται εύκολα οι ελαιώδεις λεκέδες)
 Προκαλούν στατικό ηλεκτρισμό
 Μέση – υψηλή ελαστικότητα
 Μέγιστη στερεότητα
 Υψηλή αντοχή σε σκόρους, μύκητες και μούχλα.
Οι ίνες του τεχνητού υφάσματος : μακριές και λεπτές : αποτελούνται από μακριά και λεπτά μόρια, τα
πολυμερη, τοποθετημένα κατά μήκος του άξονα της ίνας.
 Συχνά, σχηματίζονται κρυσταλλικές και άμορφες περιοχές μέσα στη δομή της ίνας, που
διαφοροποιούν τις ίνες ανάλογα με τη κρυσταλλικότητά τους: Οι υψηλής προέλευσης
ίνες έχουν μεγάλη κρυσταλλικότητα.
Η αξία μιας τεχνητής ίνας, οφείλεται στις δυνάμεις έλξης μεταξύ των πολυμερών.
Οι δυνάμεις έλξης εξαρτώνται από τις αποστάσεις μεταξύ των πολυμερών και τη δομή
τους.
28
Πολυμερές = το σώμα που προκύπτει από την ένωση δύο ή περισσοτέρων «μονομερών» μορίων της
ίδιας ένωση : διμερή από δύο μονομερή, τριμερή από τρία κτλ. …Υψιπολυμερή, όπως
η κυτταρίνη
Πολυμερισμός = ένωση πολλών μικρών μορίων, των μονομερών, σε μεγαλύτερα, τα πολυμερή, χωρίς
απώλεια ύλης.
Ιδιότητες της δομής της ίνας
Χαρακτηριστικά της δομής της ίνας : καμπυλότητα, μήκος, διάμετρος, χρώμα, μορφή της τομής της
και οι πτυχώσεις (κατσάρωμα) - Επηρεάζουν τη συμπεριφορά της - Παραλλαγές ινών επιτυγχάνονται
διαφοροποιώντας τη δομή τους
Ιδιότητες των νημάτων : θερμικές – μηχανικές – χημικές
 Μηχανικές : εξαρτώνται από τη δομή της ίνας, την προέλευση, την κρυσταλλικότητα
 Θερμικές : καθορίζονται από τον υδροφιλισμό, τον υδροφοβισμό και την

θερμοπλαστικότητά της
 Χημικές : εξαρτώνται από τους δεσμούς που μορφοποιούν το πολυμερές.
Υφασμένα υφάσματα :
 Παράγονται με υφαντουργικές μηχανές (ηλεκτροκίνητες και ηλεκτρονικές μέσω Η/Υ, ή
παραδοσιακές χειροκίνητες
 Υφάσματα σε 3 τύπους : απλής ύφανσης – δίμητης ύφανσης – σατινέ ( λεία και
γυαλιστερά):
Δεν επιμηκύνονται - Επαναφέρονται απολύτως στο αρχικό τους σχήμα
 Τα πλεκτά υφάσματα: Δαντέλες – δίχτυα- ελαστικά υφάσματα – υφάσματα με πέλος
(χνούδι)
Διαφέρουν μεταξύ τους και οπτικά και ως προς την αντοχή, ανάλογα από την τεχνική της
παραγωγής τους καθώς και από το μήκος, το πλάτος, το πάχος τους, κτλ.
Σύνθετα υφασματα : παράγονται με τη σύγχρονη τεχνολογία , με διάφορες μεθόδους και σε διάφορους
τύπους.
Επεξεργασίες των υφασμάτων : γίνοναι κατά τη νηματοποίηση, την ύφανση και μετά από αυτήν.
Περιλαμβάνουν : αντιθερμική – αντιαναφλεκτική – αντιμικροβιακή – αντιστατική επεξεργασία
Επίσης : αυξομείωση του υγροσκοπισμού – Βελτίωση της αισθητικής τους.
ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ
1.
Το βαμβάκι : Ινδία / Αίγυπτος – επιστημονική ονομασία : Γοσσύπιο
Θαμνώδες μονοετές ή δενδρύλλιο διετές/ πολυετές - Α΄ποιότητα από μονοετή φυτά – Β΄ποιότητα
από διετή δενδρύλια - Απεριόριστες βαμβακερές ποιότητες : βουάλ, οργαντίνα, μουσελίνα, σατέν,
ποπλίνα, πικέ, διάφορα βελούδα, γκαμπαρντίνες, ανάγλυφα υφάσματα, κ.ά΄.
Ο καρπός : κάψα με σπόρους, που περιβάλλονται από τις ίνες (λευκές ή κεραμόχροες) : οι κυρίως
ίνες, τα λίντερ (μικρότερες ίνες) και το χνούδι, (μόνο σε ορισμένα είδη) - Συστατικό της ίνας του, η
σελλουλόζη - Καλλιέργεια : θερμό κλίμα, υγρασία, αμμώδες έδαφος, ήλιο και αέρα.
29
Χαρακτηριστικά : Απορροφητικό, υδρόφιλο, αντοχή στην υγρασία, μαλακή υφή, αντοχή στη
χρήση και την ύφανση - Φυσική γυαλάδα, επειδή περιέχει ενα κερώδες λίπος στο εξωτερικό στρώμα
της σελλουλόζης - Αντοχή σε υψηλές θερμοκρασίες – κιτρινίζει σε πάνω από 120ο και μετά από
μακρά παραμονή στον ήλιο - πολύ υδρόφιλο - Μερικώς αδιάβροχο - Δεκτικό σε όλες τις βαφές,
φυσικές & χημικές, με σταθερότητα βαφής 100% - Αντέχει στο χρόνο, στα αλκάλια, αλλά όχι στα
οξέα, τα οξείδια και τους χλωριούχους αποχρωματιστές - Κιτρινωπό ύφασμα, σκληρό στην αφή
Με χημικά μέσα, διαφοροποιούμε τη σελλουλόζη , οπότε προκύπτουν βελτιωμένες ίνες , για
ευκολότερες βαφές και καλυτερη θερμική και ηλεκτρική μόνωση.
Ωρίμανση: ανάλογα με την ποικιλία, τις συνθήκες καλλιέργειας, κτλ.
Στην Ελλάδα, η ωρίμανση γίνεται μέσα σε 2 μήνες, τέλος καλοκαιριού – αρχές φθινοπώρου –
Συγκομιδή (συλλογή) : Με το χέρι ή με μηχανές :
Με το χέρι είναι πιο δαπανηρή, αλλά το βαμβάκι είναι καθαρότερο .
Οι συλλεκτικές μηχανές , εκτός του ότι περιέχουν ξένες ύλες (φύλλα, κτλ), έχουν και απώλειες, καθώς το
15% - 20% του βαμβακιού παραμένει στο έδαφος.
Με την πρώιμη συγκομιδή (πριν το φθινόπωρο), αποφεύγονται οι ζημιές από τις φθινοπωρινές βροχές
και τα διάφορα έντομα.
Εκκόκιση βαμβακιού : Ο διαχωρισμός των ινών από το σπόρο στα εκκοκιστήρια.
Σαν ένας κουφιος κύλινδρος σελλουλόζης , το βαμβάκι είναι και ιδανικό για θερμά κλίματα
Χρησιμότητα του βαμβακιού: Παραγωγή υφασμάτων, λαδιού (επιτραπέζιο και για τη βιομηχανία) –
Βαμβάκι, σόγια και αραχίδα αποτελούν τα τρία ελαιούχα φυτά. - Η βαμβακόπιτα, τροφή για τα ζώα
(απομένει μετά την εξαγωγή του λαδιού)
Μερσερισμός: Το βαμβακερό ύφασμα υποβάλλεται σε επεξεργασία με καυστική σόδα ή υγρή αμμωνία,
για να αποκτήσει γυαλάδα και απαλότητα : σε διάλυμα καυστικής σόδας, σε ποσοστό 20%-25%,
θερμοκρασία δωματίου, αφήνουμε το ύφασμα για μισό έως δύο λεπτά . Το ύφασμα τεντώνεται , ώστε
να μη συρρικνωθεί (ζαρώσει).
Το μερσερισμένο ύφασμα : πιο οικονομικό, βάφεται σε βαθύτερους τόνους και σε μικρότερο χρόνο.
Το λινό : Αίγυπτος, πολύ πριν το βαμβακερό – Εξαιρετικής ποιότητας το αιγυπτιακό λινό , επειδή
υφαινόταν ευκολότερα από το βαμβακερό και είχε μια πιο φίνα ίνα για τα λεπτά ρούχα των Φαραώ.
Λινάρι : Linaceae : μονοετές φυτό, 90-120εκ ύψος, μπλε ή λευκά λουλούδια, γκριζοπράσινος κορμός
Καλλιέργεια : σε οργωμένο έδαφος, ήπιο κλίμα, χωρίς πολλές βροχές και βοριάδες.
Συστατικό : Σελλουλόζη, αλλά σε μικρότερη αναλογία από το βαμβάκι, λόγω του μήκους της ίνας του (
Ο ι ίνες του «τρέχουν» όλο το ύψος του κορμού, κάτω από την επιδερμίδα και πάνω από το ξύλο. :
1. Ξεριζώνεται με το χέρι ή με ειδικές μηχανές, μόλις ο κορμός αρχίσει και κιτρινίζει .
2. Μουσκεύεται σε νερό με βακτηρίδια, που προκαλούν μια ελαφρά αποσύνθεση, με αποτέλεσμα
να απελευθερωθούν οι ίνες. Το μούσκεμα σκουραίνει το λινάρι, το οποίο πρέπει να λευκανθεί
3. Ακολουθεί το «κτύπημα» ή «κοπάνισμα» που απελευθερώνει τις ίνες από τον κορμό.
4. Τέλος,ο μηχανικός διαχωρισμός των ινών.
Συχνά, παραλείπουν το μούσκεμα και απλά χτυπάνε το λινάρι, αλλά μένουν πολλά κατάλοιπα και
βρωμιές στις ινες, που δημιουργούν δυσκολίες στην κατασκευή των νημάτων.
30
Παλαιότερα , έβαζαν τα λινάρια σε ποτάμια ή λίμνες ή τα άφηναν εκτεθειμένα στη βροχή και τον αέρα.
Σήμερα, τα αφήνουν πάνω στο έδαφος εκτεθειμένα στον ήλιο και την υγρασία .
Καλή ποιότητα λιναριού : ανοιχτό κιτρινωπό, φυσική λάμψη και ελαστικότητα
Λινό νήμα : πιο ανομοιόμορφο από το βαμβακερό
Καλή ποιότητα λινού νήματος : μακρύ νήμα – Τα μικρότερα νήματα χρησιμοποιούνται για ύφασμα
κατώτερης ποιότητας.
Χαρακτηριστικά : Φυσική γυαλάδα – ανθεκτικό στα αλκάλια, όχι στα οξέα – Μερσερίζεται –
Ανθεκτικότερο από το βαμβακερό και πιο υδρόφιλο – Δροσερότερο και πιο ανομοιόμορφο στην αφή.
Αγγλία : κύριος χρήστης των λινών, σε λευκά είδη, ταπετσαρίες και καλύμματα είπλων
Σήμερα : υφάσματα λινοβάμβακα, λινό και μαλλί, λινό και ακρυλικό
Άλλες φυτικές ίνες : χαμηλότερη σελλουλόζη -
ίνες που λειτουργούν σχεδόν σαν το λινό : Η
Γιούτα - Το Ramie - Η Κάνναβις - Η Τσουκνίδα - Το σίσλ και ΚΑΡΟΚ
Ramie :ιδιαίτερα γυαλιστερό, φυτό της οικογένειας των κνιδών (τσουκνίδες) και ανθεκτικό
Κάνναβις : για σπάγγους & κορδόνια
Γιούτα : για σάκους , περιτυλίγματα, υφαντά, χαλιά με κομπους – όχι ιδιαίτερη αντοχή
ΚΑΠΟΚ : από το φυτό ΚΑΠΟΚ, παρεμφερές με το βαμβάκι, με τη διαφορά ότι οι θύλακες της ίνας
περιέχουν αέρα, γι’ αυτό είναι πιο ελαφρύ και υδατοστεγές –Για σωστικά μέσα θαλάσσης
Σισλ ή αγάβη : για σχοινιά, σπάγγους και καραβόσχοινα – Ίνες από τα φύλλα του φυτού– Μέτρια
αντοχή στο θαλασσινό νερό.
• Τα νήματα από τσουκνίδες δεν είναι ανθεκτικά , με εξαίρεση το Ramie.
ΖΩΙΚΕΣ ΙΝΕΣ
Μετάξι : Κίνα – Στην Ευρώπη επί Ιουστινιανού – Βυζαντινό μονοπώλιο
BOMBYX MORI :
Σκουλήκι λευκό σταχτί, κίτρινο ή κιτρινοπράσινο, που προέρχεται από τα αυγά της πεταλούδας
Bombyx : τα αυγά τοποθετούνται σε δίσκους, σε θερμά δωμάτια, και μετά από 1 μήνα βγαίνουν τα
σκουληκάκια (6χιλ), που τρώνε φύλλα μουριάς. Το λεύκωμα των φύλλων της μουριάς δημιουργεί υγρό
μετάξι, που ο μεταξοσκώληκας αποθηκεύει στο σώμα του. Όταν ο μεταξοσκώληκας μεγαλώσει αρκετά,
μετά από 1 μήνα (15χιλ), εκκρίνει το υγρό μετάξι από δύο αδένες, δεξιά κι αριστερά στο κεφάλι του. Το
υγρό μετάξι που εκκρίνει είναι δύο νήματα, τα οποία ενώνονται με μια κολλώδη ουσία. Ο
μεταξοσκώληκας, στερεώνει την κλωστή σε λεπτά κλαράκια (θυμαριού π.χ.) και την τεντώνει,
τραβώντας το κεφάλι προς τα πίσω και με τον τρόπο αυτό αρχίζει και γνέθει την κλωστή.
Το κουκούλι: ωοειδές, μήκος 35χιλ, αποτελείται από 3 μέρη: τα δύο νήματα του υγρού μεταξιού
καλύπτονται από ένα προστατευτικό κολλώδες κάλυμμα, από το οποίο το κουκούλι καθαρίζεται ,
βάζοντάς το σε καφτό νερό, για να μαλακώσει. Όταν βρεθεί η άκρη του νήματος, ξετυλίγεται και
τυλίγεται ξαν’α σε ειδικό τελάρο : από τα 2000μέτρα που υφαίνει ο μεταξοσκώληκας, μόνο τα 500μ.
είναι συνεχές μετάξι πρώτης ποιότητας. Από τα υπόλοιπα παράγονται δεύτερες ποιότητες μεταξωτών.
Ιαπωνία : το μετάξι ξετυλίγεται μηχανικά, ώστε να μην προκαλούνται φθορές και για να ελέγχεται το
πάχος της ίνας.
31
Καλλιέργεια : μεγάλη καθαριοτητα – σταθερή, μέση θερμοκρασία – υγρασία περιβάλοντος
Χαρακτηριστικά :πολύ ανθεκτικό , ελαστικό ( ελαστικότητα : 20%-25% του μήκους των ινών) απαλό, λείο και δροσερό στην αφή.
Μαλλί : παράγεται σε μεγάλες ποσότητες από τα αιγοπρόβατα, κυρίως
Ίνα, από πρωτεΐνη (κερατίνη), που αποτελείται από άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο, νίτρο και θείο : Το
θείο και το νίτρο δίνουν στο μαλλί διαφορετικές ιδιότητες από τις φυτικές ίνες
 Καλύπτεται με επιθήλια λέπια, που ευθύνονται για το μπάσιμο των μάλλινων στο νερό.
Γι΄αυτό το επεξεργάζονται σε διάλυμα πολυαμίνης , η οποία εμποδίζει το «μάζεμα».
 .Οι μεμβράνες που καλύπτουν τα επιθήλια, επηρεάζουν την απορροφητικότητα του
μαλλιού στις βαφές.
 «΄Αγριο» μαλλί: οι άκρες των επιθηλίων καλύπτει η μία την άλλη (τότε το μαλλί μπαίνει) .
Η ποιότητα του μαλλιού εξαρτάται από : τη διατροφή του ζώου, τις συνθήκες διαβίωσης και την
περιοχή του σώματος από την οποία προέρχεται – Η καλύτερη ποιότητα είναι από την ωμοπλάτη
Διαχωρίζεται σε ποιότητες, ανάλογα με το μήκος, το πάχος και το χρώμα της ίνας. Μετά καθαρίζεται
σε λουτρό σόδας, σαπουνιών και απορρυπαντικών. Στεγνώνει και μετά λαδώνεται για να κτενιστεί και
να νηματοποιηθεί.
Χαρακτηριστικά του μαλλιού :
Θερμή υφή, χάρη στις σακούλες αέρα που περιέχει η τρίχα.
Θερμομονωτικό
Μικρότερη αντοχή από το βαμβάκι
Απορροφητικό – ιδανικό για εσώρρουχα
Η βαφή με φυσικές βαφές δίνει λαμπερά χρώματα στα μάλλινα, ενώ με χημικές δίνει
διαφορές κατά περίπτωση.
 Αντίθετες ιδιότητες με λινό και βαμβάκι:
1. Ανθεκτικό στα οξέα
2. Καταστρέφεται από τα αλκάλια – Η αμμωνία δεν το καταστρέφει.
3. Ο βρασμος καταστρέφει την κερατίνη του
4. Περισσότερη λάμψη από το βαμβάκι
5. Η επεξεργασία του με χλώριο και αλκάλιο, του δίνει εξαιρετική λάμψη, αλλά μειώνει
την αντοχή του. Γι’ αυτό χρησιμοποιείται μόνο για χαλιά, όχι για ρουχισμό





Αναγεννημένα νήματα μαλλιού : από άχρηστα μάλλινα είδη, που συλλέγονται και
διαχωρίζονται μηχανικά σε νήματα - Το αναγενημένο μαλλί χρησιμοπποιείται μόνο του ή με καινούριο
μαλλί (για να αυξηθεί η αντοχή του) – Υγιεινό & βάφεται εύκολα - Κυκλοφορεί σε δύο τύπους :
Mungo και Alpaca, που περιέχει και φυτικές ίνες.
«Αγνό Παρθένο Μαλλί»(Virgin Wool): Όταν βραχεί, δεν απορροφά νερό , ενώ το αναγεννημένο
μουλιάζει αμέσως, καθώς η επεξεργασία της αναγέννησής του σπάει τις ίνες του.
Νήματα από κατσίκες :
1. Μοχέρ,μεταξένια, απαλή υφή, από την κατσίκα Angora (αγκορά)
32
2. Κασμίρ, από τα μαλακότερα νήματα
Η σύσταση της τρίχας της κατσίκας είναι ίδια με του προβάτου, με τη διαφορά ότι τα επιθήλια λέπια
της κατσίκας είναι τοποθετημένα σε συνεχή διαδοχή, γι΄αυτό είναι πολύ απαλά στην αφή και
χρησιμοποιούνται σε είδη πολυτελείας.
Νήματα από κουνέλια : στην καπελοποιία – Ιδιαίτερα ακριβά
Ίνες ασβέστου : από κοιτάγματα του εδάφους:
 Τραχιές στην αφή, χωρίς ελαστικότητα, άφλεκτες και θερμομονωτικές : για
βιομηχανική χρήση, σχοινιά, άφλεκτα υφάσματα σε κοινόχρηστους χώρους και επένδυση
αυτοκινήτων – Καταστρέφονται από οξέα και αλλοιώνονται από το θαλασσινό
νερό.
ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΝΗΜΑΤΑ & ΥΦΑΣΜΑΤΑ
Δημιουργήθηκαν : για τη βελτίωση των φυσικών ινών και την κάλυψη ταν αυξημένων αναγκών σε
ρούχα μετά το Β’ Παγκόσμιο.
Κατηγορίες συνθετικών : Rayon - Nylon
Rayon: από φυσικές πρώτες ύλες (ζωικές ή φυτικές , βαμβάκι, ξύλο, ξυλοπολτός) ή και από
αναγεννημένες φυσικές πρώτες ύλες. Για ρούχα, κάλτσες , εσώρρουχα και υφάσματα
Nylon: από συνθετικές πρώτες ύλες
Rayon: Viskose Rayon & Acetate Rayon : από τη χημική επεξεργασία ξυλοπολτού :
Για Viskose Rayon : επεξεργασία του ξυλοπολτού με καυστική σόδα και διθειϊκό άνθρακα:
 Βαφή : προσθέτουμε το χρώμα σε διάλυμα βισκόζης, πριν την ύφανση
 Βαφή με ανάμικτα νήματα Rayon και μαλλί : προσθήκη ρητινών στο υγρό διάλυμα
βισκόζης , ώστε τα διαφορετικά νήματα να βάφονται ομοιόμορφα
 Αντιστατικό
 Viskose Rayon νήματα σε νάυλον χαλιά τα κάνει αντιστατικά
 Παραλλαγές :
Vincell: από αναγεννημένο βαμβάκι – Μοιάζει με βαμβακερό – Μερσερίζεται και είναι
τύπου «πλύνε-βάλε» (wash and wear)
Για Acetate Rayon, επεξεργασία του ξυλοπολτού με θειϊκό οξύ και ακετόνη:
 ακετονικές βαφές.
 Χάνουν τη γυαλάδα τους σε καυτό νερό και σαπούνι
 Μη ανθεκτικά σε οργανικούς διαλύτες , εκτός από τη βενζίνη και το πετρέλαιο.
 Μη ανθεκτικά σε υψηλές θερμοκρασίες σιδερωματος & πλυσίματος
 Βρίσκονται ανάμεσα στα υδρόφιλα και υδρόφοβα νήματα
 Παραλλαγές :
33
Fortisan : 3 φορές ανθεκτικότερο από το φυσικό μετάξι – Χρησιμοποιήθηκε σε
αλεξίπτωτα.
Tricel : ματ ή γυαλιστερά υφάσματα – Δέχονται μόνο πλισάρισμα
Υδρόφιλα νήματα : απορροφούν υγρασία : βαμβάκι, μαλλί, λινό, μετάξι, Viskose Rayon :
Μη θερμοπλαστικά, δηλαδή, δεν «ζαρώνουν» με τη θερμότητα
Αδιάλυτα σε οργανικούς διαλύτες – Δεκτικά σε όλες σχεδόν τις βαφές και επεξεργασίες σταθεροποίησης
Υδρόφοβα νήματα : δεν απορροφούν καθόλου νερό ή απορροφούν ελάχιστο - όλα τα συνθετικά :
Θερμοπλαστικά, ακόμα και σε χαμηλές θερμοκρασίες.
Διαλύονται σε οργανικούς διαλύτες .
Απαιτούν ειδικές βαφές και ορισμένες επεξεργασίες
Nylon – Πολυαμίδες : αντικατέστησε το Rayon
σε εσώρουχα και κάλτσες – Σε υφάσματα &
ρούχα κυριαρχεί το Rayon - Από πετρελαιοειδή, σε διάφορες παραλλαγές.
Δεν επηρεάζεται από βακτηρίδια και έντομα –Υδρόφοβο - ανθεκτικό στους λεκέδες & τα ασθενή
οξέα - Θερμοπλαστικό: σιδέρωμα στους 25ο - Ιδανικο για γυναικείες κάλτσες & καλσόν.
Σε οργανικούς διαλύτες, μέτριας θερμοκρασίας δεν επηρεάζεται, αλλά σε θερμότερους διασπάται .
Γι΄αυτό και συνιστάται προσοχή σε στεγνό καθάρισμα. – Εμφανίζει στατικο ηλεκτρισμό : αυτό
οφείλεται στον υδροφοβισμό του – τα υδρόφιλα δεν παρουσιάζουν φαινόμενο στατικού ηλεκτρισμού .
Δεκτικό μόνο σε όξινες βαφές - Σταθερό χρώμα – Παραλλαγές :
 Perlon : Χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο για αλεξίπτωτα, ενίσχυση ελαστικών
αεροπλάνων και αυτοκινήτων – Σήμερα για κάλτσες
ΠΟΛΥΕΣΤΕΡΕΣ : από πετρελαιοειδή προϊόντα (πολυμερισμό πολλών εστέρων - Εστέρας :
αντίδραση αλκοόλης με οξύ )
Τεντώνονται 4 φορές το μήκος τους
Δυσκολία στη βαφή: κοινές χρωστικές για απαλά χρώματα , ειδικές συνθετικές βαφές για βαθύτερους
τόνους - Ιδανικοί για μόνιμο πλισάρισμα – Δεν λεκιάζουν – Πλένονται και στεγνώνουν αμέσως –
Αντέχουν στις χημικές ουσίες , στο φως, τις κλιματολογικές συνθήκες, τα έντομα – Φθείρονται
ευκολότερα από τα Nylon
Terylene : πολυεστέρας με λείες , μακριές ίνες - απόλυτα υδρόφοβο
ΑΚΡΥΛΙΚΑ ΝΗΜΑΤΑ : Συνθετικά νήματα από υπο-προϊόντα πετρελαίου
Υφή ζεστή, απαλή σαν του μαλλιού – Θερμοπλαστικά - ιδανικά για πλισάρισμα, τσαλάκωμα και
άλλες επεξεργασίες – Για ρούχα, πλεκτά, συνθετικές γούνες , χαλιά με πέλος – βαφή με συνθετικές
χρωστικές
Οrlon : Αντοχή στη χρήση, το χρόνο και τις καιρικές συνθήκες –υφάσματα τύπου «πλύνε-βάλε» Υδρόφοβο
ΕΛΑΣΤΙΚΑ ΥΦΑΣΜΑΤΑ / ΝΗΜΑΤΑ
( Lycra, Spanzelle, κτλ) : Από πολυουρεθάνη Πολύ
ελαστικά - Αντοχή σε υψηλές θερμοκρασίες – Κιτρινίζουν στο χλώριο – Προστίθενται σε
34
συνθετικά νήματα για να αυξήσουν την ελαστικότητα των υφασμάτων – Ιδανικά για αθλητικά ρούχα,
μαγιο, ρούχα γυμναστικής, κάλτσες
ΝΗΜΑΤΑ ΥΑΛΟΥ
: Παράγονται από υγρή ύαλο, η οποία διοχετεύεται σε λεπτές οπές
μηχανημάτων ειδικών για υψηλές θερμοκρασίες 1000ο C , παράγοντας έτσι ένα συνεχές νήμα , το
οποίο υφαίνεται ή πλέκεται σε ειδικά μηχανήματα .
Στο στάδιο αυτό, για να μην σπάνε τα νήματα, καλύπτονται με ελαιώδες μίγμα, ώστε οι ίνες να
κινούνται ελεύθερα και να μπορεί να γίνει η βαφή με πολτοειδείς χρωστικές.
Συνήθως, καλύπτουν όλο το ύφασμα με κολλοειδές υγρό σιλικόνης. Όταν στεγνώσει, το ύφασμα
ψήνεται σε καυτό φούρνο. Έτσι, το ύφασμα αποκτά αντοχή, συνοχή και απαλότητα στην υφή.
Ακολουθεί η βαφή του υφάσματος, ώστε να είναι πιο ανθεκτική στο φως και τη χρήση, από ότι η βαφή
των ινών της υάλου - Χρήση : στη ναυπηγική (για επενδύσεις)
Μη υφασμένα υφάσματα : τα « χάρτινα υφάσματα» για ρούχα, σκεπάσματα και προσωπικά
είδης μιας χρήσης για νοσοκομειακές ανάγκες - Από συνθετικές ίνες που συγκολλώνται μεταξύ
τους – Για θερμομονωτικές επενδύσεις σε ρούχα, ταπετσαρίες επίπλων και κουρτίνες.
Υφάσματα του μέλλοντος :
Τα υφάσματα της σύγχρονης τεχνολογίας : Mε βάση πολυαμίδες και βισκόζη .
Υφάσματα οικολογικά : από φυσικές πρώτες ύλες και από ανακυκλώσεις άχρηστων υλικών και
βιομηχανικών αποβλήτων. Π.χ. το Polartec, από ανακυκλωμένο γυαλί, εντελώς αναγεννημένο.
Υφάσματα του μέλλοντος :υφάσματα από μικροΐνες (microfibers) και μικροδομές (microstructures)
 Από μικροΐνες : ελαφρά και εύχρηστα – Για ρούχα ένδυσης και αθλητικά, για εσωτερική
διακόσμηση και τεχνητά υφάσματα
 Από οπτικές ίνες (fiber optics) : από νήματα υάλοy - Διακόσμηση & εικαστικές τέχνες –
Ύφασμα για επιστημονικές εφαρμογές: μετάδοση δεδομένων και οπτικών πληροφοριών
σε μεγάλες αποστάσεις : το φως διαπερνά την ίνα
ΚΕΦ. 3
ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ
Βαφές : Φυσικές & Tεχνητές (χημικές) :
Φυσικές : από φυτά (φύλλα, σπόρους, φλούδες, ρίζες, καρπούς, κλαδιά ), από τη θάλασσα (φύκια,
οδτρακοειδή) , από τη λάσπη, από μεταλλικά άλατα και οξέα.
Σταθεροποιητές : ταννικό οξύ από φύλλα βελανιδιάς – κοπριά αγελάδας – Στύψη από ποτάσα
Χημικές : από χημική επεξεργασία της ανιλίνης - εύκολες στη χρήση και την ανάμειξη, πληθώρα
χρωμάτων, σταθερά στο φως και το πλύσιμο, φθηνές, κατάλληλες και για ανθεκτικά υφάσματα.
ΦΥΤΙΚΕΣ ΒΑΦΕΣ
35
Η χρωστική απόδοση του φυτού εξαρτάται από τη γεωγραφική θέση, το κλίμα, το νερό της περιοχής
Π.χ ένα φυτό στη Β. Ελλάδα δίνει καλύτερη απόχρωση από ένα ίδιο φυτό στην Πελοπόννησο.
Χρησιμοποιούμε φρέσκα ή αποξηραμένα φυτά :
Τα φρέσκα δίνουν ζωηρότερα χρώματα
Τα αποξηραμένα : αποθηκεύονται και είναι διαθέσιμα οποιαδήποτε στιγμή – Πρέπει να ξεραθούν πολύ
καλά, ώστε να μην υπάρχει ίχνος υγρασίας, που θα προκαλέσει μούχλα
Χρωστικά φυτά :
Κόκκινο : φλούδα βελανιδιάς, ρόδι, φλούδα καρυδιάς
Κίτρινο : χρυσάνθεμο, , κοτσάνι σπάρτου, φλούδα κρεμμυδιού, ρόδι, χαμομήλι, στήμονες κρόκου
Πράσινο : Κισσός (όλο το φυτό) ή τα φύλλα του αν είναι μεγάλος
Λαδί : αμπελόφυλλα, μουρόφυλλα, φύλλα ροδιάς, φύλλα συκιάς
Καφέ : τσόφλια καρυδιού/αμυγδάλου/βελανιδιού, φλούδα πεύκου/ευκάλυπτου
Μελιτζανί: καρπός βούζας , κορμός βαγκαμιού
Μπλε : λουλάκι
Πράσινο : σπόροι κισσού, όταν αυρίσουν, σχίνα, φύλλα κουφοξυλιάς
Ροζ, μοβ, λιλά : όλα τα μουροειδή , αγριοδαμασκηνιά
Μαύρο: ρίζες της κίτρινης ίριδας.
Τόνοι μπεζ / γκρι : δίκταμο
ISATIS (Τύπος Λουλακιας) : Βασική χρωστική ύλη του Μεσαίωνα στην Ευρώπη - Αυστηρά
περιορισμένος ο αριθμός των φυτών - Η αρχαιότερη βαφή στη Βρετανία, με την οποία έβαφαν τα
σώματα των νεκρών ή και τα δικά τους με διακοσμητικά μοτίβα, αντί να χρησιμοποιούν ρούχα.
Τα φύλλα του φυτού δίνουν ένα πλούσιο μπλε μετά από πολλά λουτρά βαφής : το πρώτο λουτρό δίνει
μάυρο, ενώ τα επόμενα από βαθύ μπλε έως ανοικτό, και όταν η βαφή εξασθενήσει δίνει πράσινο.
16ος ιαώνας : ο Isatis εκτοπίστηκε από το φθηνότερο και πιο λαμπερό λουλάκι.
Indigo (ινδικό λουλάκι : (Βεγγάλη, Ινδίας) τροπικό φυτό,1,5 μ. ύψους, από τα φύλλα του οποίου
παίρνουμε το λαμπερό μπλε :
Κόβουν τα μπουμπούκια, ώστε τα φύλλα να αποκτήσουν το μέγιστο ποσοστό του χρώματος.
Μετά τα κόβουν κοντά στον κορμό, για να τα επεξεργαστούν ( στο μεταξύ, το φυτό μπορεί να δώσει
δεύτερη και τρίτη σοδειά)
Η παραγωγική διαδικασία του Indigo :
Πεπιεσμένα φύλλα Indigo τοποθετούνται σε δεξαμενές νερού, βγάζοντας ένα κιτρινωπό χρώμα που
καταλήγει σε 2 σειρές δεξαμενών – σε χαμηλότερο επίπεδο η μία με την άλλη.
Το κιτρινωπό υγρό ανακινείται συνεχώς επί αρκετές ώρες, από άνδρες και γυναίκες που βρίσκονται
μέσα σε αυτό ως τη μέση, Με τη συνεχή ανακινηση, προκαλείται ογυγόνωση μετατρέποντας το υγρό σε
αδιάλυτη βάση: το υγρό πρασινίζει και εμφανίζονται οι πρώτες νιφάδες του λουλακιού.
Οι εργάτες βγαίνουν αμέσως από τη δεξαμενή και ακολουθεί η αλκαλίωση του υγρού με φυτικά
αλκαλικά υγρά, ώστε όλο το υγρό να μετατραπεί σε νιφάδες.
Οι νιφάδες συλλέγονται, πλένονται και βράζονται, για να αφαιρεθούν όλα τα ξένα στοιχεία:
36
Η Α’ ποιότητα φιλτράρεται διαδοχικά, ενώ η Β΄αναμειγνύεται με άμμο και την σχηματοποιούν σε πλάκες.
Οι πλάκες αυτές, για να χρησιμοποιηθούν, αλέθονται επί μία εβφ=δομάδα - Ακατάλληλη ποιότητα για
σταμπώματα.
Για να δεχτούν νέα φύλλα. οι δεξαμενές αδειάζουν , πλένονται και καθαρίζονται,
1897: Συνθετικό λουλάκι από το φυτικό : σταθερό χρώμα στο πλύσιμο.
Ινδία & Ιάβα , παραλλαγή μπατίκ : Τα μέρη του υφάσματος, που παραμένουν λευκά, κερώνονται
με χλιαρό κερί. Το ύφασμα εκτίθεται στον ήλιο, μέχρι το κερί να διεισδύσει σε αυτό και να λιώσει
τις ίνες. Το ύφασμα διπλώνεται στα δύο, με την ανάποδη προς τα έξω, και το βουτούν στη βαφή
για 1½ ώρα.
Safron ( κρόκος – ζαφορα) : αρχαία ελληνο-ρωμαϊκή βαφή από το λουλούδι του κρόκου
Αιματόξυλο : τροπικό φυτό της Αμερικής - Μοβ, μαύρο και πορφυρό, ανάλογα με την ποσότητα και
το σταθεροποιητή , :
 Με στύψη , δίνει σκούρο βιολετι και γκριζόμαυρο
 Με χρώμιο : γκρι-μπλε
 Με κασσίτερο : μοβ
Λειχήνες : μεσογειακά φυτά, δίνουν μοβ και καφέ - Η θαλάσσια ορχιδέα, δίνει βιολετί
 Λειχήνες – επεξεργαστές : ελέγχουν την υπερβολική φθορά του υφάσματος από τις
βαφές– Περιέχουν ταννικό οξύ ή ταννίνη (σταθεροποιητής) - Δίνουν κίτρινο χρώμα.
 Το κικίδι : μπλε ή μαύρο εξόγκωμα στο φλοιό ή τα φύλλα του φυτού, που δημιουργείται
από τα αυγά εντόμων - Συλλέγεται πριν βγουν οι νύμφες των εντόμων.
Κοκκινόξυλο Βραζιλίας : κόκκινο χρώμα από το ξύλο του
Ριζάρι : η βασική κόκκινη βαφή του Μεσαίωνα στην Ευρώπη – Τροπικό φυτό, 1,20 μ. – Η χρωστική
βρίσκεται στις ρίζες του : ξεραίνονται και αλέθονται δίνοντας μια καφέ σκόνη, που δίνει κίτρινο χρώμα,
και με την επίδραση της στύψης, δίνει κόκκινο. Για λαμπερό κόκκινο, προσθέτουμε στη βαφή
κρυστάλλους κασσίτερου και για μαύρο, σίδηρο. Η στύψη δρα στο ριζάρι, μόνο με σκληρό νερό (σε
μαλακό προσθέτουμε σκόνη κιμωλίας). Θερμοκρασία χαμηλότερη του βρασμού, γιατί στους 100ο το
χρώμα αλλάζει και γίνεται καφέ. Από τη στύψη ως τη βαφή, η διαδικασία κρατάει 4-5 ημέρες . Για κάθε
κιλό υφάσματος, απαιτούνται 500 γρ. ριζάρι. Μετά από 1 ώρα βαφής, το ύφασμα κρυώνει στο υγρό της
βαφής και πλένεται με φυσικό σαπούνι για να αποκτήσει λάμψη
Από το ριζάρι προέρχεται το «τούρκικο κόκκινο»:εξαιρετικά λαμπερό κόκκινο χρώμα στα βαμβακερά.
Διαδικασία που διαρκούσε ένα μήνα όπου , εκτός από τη στύψη, χρησιμοποιούσαν και έλαια.
Σταθεροποιητές
Οι φυσικές βαφές έχουν 2 τύπους :
Οι ολοκληρωμένες βαφές , που δεν χρειάζονται πρόσθετα : απορροφώνται από τα μάλλινα και
παραμένουν σταθερές (από κρεμμύδι, λειχήνες, κορομηλιά, αγριοδαμασκηνιά)
Οι Mordant Dyes, οι βαφές που απαιτούν ειδική επεξεργασία του υφάσματος πριν τη βαφή του
Σταθεροπιητές :
37
Στύψη ή αλουμίνιο : σε σκόνη ή σε πέτρα – Απαιτεί προσοχή στη δοσολογία, γιατί σε μεγαλύτερη
δοσολογία, το ύφασμα σκληραίνει και κολλάει – Κάνει το χρώμα πιο φωτεινό
Χρώμιο : σε πορτοκαλί κρυστάλλους – Ευαισθησία στο φως, που δίνει πρασινωπό χρώμα στο
ύφασμα, αντί για κιτρινωπό – Μαλακώνει τα νήματα – Κάνει το χρώμα πιο βαθύ
Θειϊκός σίδηρος ή καραμπογιά : πράσινοι κρύσταλλοι : Σκουραίνει το χρώμα και σκληραίνει τα
νήματα
Τσίγκος (κασσίτερος): σε κρυστάλλους που πρέπει να διαλυθούν καλά - Χρησιμοποιείται πάντα με
cream of tartal ή σε συνδυασμό cream of tartal και oxalic acid ( οξαλικό οξύ) – Σκληραίνει τα νήματα
και τα κάνει εύθραυστά – Κάνει το χρώμα πιο φωτεινό
ΖΩΙΚΕΣ ΒΑΦΕΣ : οι πιο ακριβές και πιο σταθερές βαφές είναι αυτές που προέρχονται από τα
Οστρακοειδή :
Μοβ : από κοχύλια
Πορφυρό ή πορφύρα , από ειδικά κοχύλια της Μεσογείου – Γίνεται με φωτοχημική αντίδραση : το
φυσικό ανοικτό κίτρινο του κοχυλιού, με την επίδραση του ήλιου, γίνεται σταδιακά κιτρινοπράσινο,
πράσινο, ανοικτό κόκκινο, βαθύτερο κόκκινο, μέχρι προρφυρό.
Κρεμέζι : η ανατολίτικη ψείρα των φυτών : η ξερή σκόνη του σώματός τους δίνει ένα πολύ λαμπερό
κόκκινο
Cochineal: έντομο των κάκτων του Μεξικού (σαν σκαθάρι) : Ο χυμός του σώματός του δίνει λαμπερό
κόκκινο .
.
ΧΗΜΙΚΕΣ ΒΑΦΕΣ
Δεκτές από :
 Όλα τα φυσικά νήματα
 Βισκόζη και ρεγιόν
 Πολυεστερικά & ανάμικτα υφάσματα : μόνο για απαλούς τόνους
Τα ακρυλικά δεν δέχονται ανιλίνες
Διάκριση των χημικών/ συνθετικών βαφών :
1. Υδατοδιαλυτές – αλκοοδιαλυτές , ανάλογα με το διαλύτη τους διαχωρίζονται σε :
2. Βασικές βαφές ανιλίνης : προέρχονται από την πίσσα του κάρβουνου: Για ζωικά νήματα,
δέρμα ή χαρτί - Διαλύονται σε νερό με ξύδι για τα μεταξωτά - Δεν βάφουν απευθείας τα φυτικά
νήματα – Μη σταθερές
3. Βαφές Mordant : Δρουν μόνο παρουσία οξέων αλουμινίου,χρωμίου, σιδήρου
4. Όξινες βαφές : Παράγονται από την επίδραση νιτρικού οξέος στην πίσσα του κάρβουνου
5. Άμεσες βαφές ανιλίνης : Για νήματα σελλουλόζης – Όχι ιδιαίτερα σταθερές
38
6. Βαφές VAT : η χημική σύνθεση του Indigo - Από ανθρακίτη - Ιδανικές για βαμβακερά & λινά
υφάσματα οικιακής χρήσης.
7. Μεταλλικές βαφές : Σταθεροποιούνται με μέταλλα, που προστίθενται σε συνθετικές
χρωστικές Mordant –Για ζωικά νήματα .
8. Αζωικές : Για τυπώματα σε υφάσματα , που έχουν διαβραχεί σε διάλυμα νέφθας (νέφτι) –
Παράγονται απευθείας στο νήμα με συνδυασμό των συστατικών τους.
9. Χρωστικές Disperse : Για όλα τα συνθετικά – Σε μορφή πάστας με διαλύτη το λάδι ή σε μορφή
σκόνης υδατοδιαλυτής. – Χρησιμοποιούνται για σιδερότυπα
10. Astrazones ( Βαφές Μέτριων Βάσεων) : Για τύπωμα των Acetate Rayon και ακρυλικών
11. Reactives ( Χρωστικές που προκαλούν χημικές αντιδράσεις) : αναμειγνύονται με
αλευρόκολλα και καυστική σόδα – Για νήματα σελλουλόζης
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΥΦΑΣΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΒΑΦΗ
Το κάθε ύφασμα, συνθετικό ή φυσικό, προτούν βαφτεί, πρέπει να είναι εντελώς καθαρό : βρωμιές
και κατάλοιπα έχουν σαν αποτέλεσμα μουντή και ανομοιόμορφη βαφή. :
Λεύκανση
Σε μικρά εργαστήρια χρησιμοποιείται σκόνη χλωρίου και χυμός λεμονιού, μαζί με σαπούνι, για τη
λέυκανση των νημάτων
Βιομηχανικά , για τη λεύκανση των υφασμάτων χρησιμοποιούνται : ανθρακική σόδα,
υποχλωριούχος σόδα , χλωριούχος σόδα , θειϊκό οξύ, υπεροξείδιο του υδρογόνου.
Απλή βαφή υφασμάτων
1. Πριν τη βαφή, το ύφασμα μουσκεύεται, στεγνώνει και σιδερώνεται.
2. Διάλυση της βαφής : σύμφωνα με τις οδηγίες τη συσκευασίας της, αλλά συνήθως:
Η βαφή (σε φακελάκι) διαλύεται σε ¼ του λίτρου καυτό νερό και ανακατεύεται με ξύλινη
σπάτουλα, μέχρι να διαλυθεί εντελώς.
Προσθέτουμε το ξύδι και το αλάτι και τη ρίχνουμε σε 1½ λίτρο καυτο νερό – είτε σε δοχείο
βαφής είτε στο πλυντήριο, ανακατεύοντας με ξύλινη σπάτουλα, ώσπου να αναμειχθεί τέλεια.
Βυθίζουμε το ύφασμα στο διάλυμα της βαφής, ανακινώντας συνεχώς με ξύλινη σπάτουλα
γι΄αυτό πρέπει να υπάχει ο απαραίτητος χώρος – Το διάλυμα καλύπτει εντελώς το ύφασμα.
ΠΡΟΣΟΧΗ : Ελέγχουμε τη θερμοκρασία - Όχι υψηλές θερμοκρασίες στα μάλλινα
Συνθετικά ανάμικτα υφάσματα : τα τεχνητά & φυσικά νήματα απορρροφούν
διαφορετική ποσότητα βαφής, με αποτέλεμα να γίνονται πιτσιλωτά – εκτός κι αν
αυτό επιδιωκεται.
3. Το χρώμα που θα αποκτήσει το ύφασμα εξαρτάται από το χρόνο παραμονής του στη βαφή, το
υπάρχον χρώμα του υφάσματος και τη θερμοκρασία της βαφής :
Π.χ. Αν το ύφασμα είναι ξεβαμμένο, δεν μπορεί να πάρει μια πιο ανοιχτή απόχρωση από αυτήν
που είχε αρχικά - Για τα μάλλινα, όχι υψηλή θερμοκρασία βαφής
4. Μετά το βάψιμο, ξεβγάζουμε καλά με κρύο νερό – Στέγνωμα φυσιολογικό, στον αέρα.
Οι βαφές που χρησιμοποιούμε είναι ίδιες είναι ίδιες με του μπατίκ, καθώς και οι αρχές εφαρμογής
του. Η μόνη διαφορά είναι ότι τις υδατοδιαλυτές τις ζεσταίνουμε μέχρι που ν΄αρχίσουν να
αχνίζουν, όχι να κοχλάζουν
39
Βαφή στο πλυντήριο : Κυκλοφορούν βαφές πλυντηρίου με απορρυπαντικό «Wash N Dye”, όπου το
ύφασμα δε χρειάζεται, πλύσιμο, στεγνωμα και σιδέρωμα πριν τη βαφή, αλλά μπαίνει κατευθείαν στη
διαδικασία της βαφής.
ΠΡΟΣΟΧΗ :
 το βάρος των υφασμάτων πρέπει να είναι το μισό της χωρητικότητάς του, διαφορετικά
το ύφασμα θα έχει λακέδες.
 Το πλυντήριο προθερμαίνεται και το καυτό νερό μένει επί 15΄, πριν βάλουμε το
ύφασμα.
 Το καυτό νερό καλύπτει εντελώς το ύφασμα - Γι΄αυτό, χρειαζόμαστε πλυντήριο που
ανοίγει από πάνω, ώστε να ελέγχουμε και τη βαφή.
 Δεν ρίχνουμε το διάλυμα της βαφής κατευθείαν πάνω στο ύφασμα.
 Το πλυντήριο πρέπει να γυρίζει επί 20΄- 30΄.
 Το ύφασμα ξεπλένεται με κρύο νερό - όχι στύψιμο – Στέγνωμα φυσιολογικό, στον
αέρα
Βαφή υφάσματος με πινέλο
Γίνεται με ψυχρές βαφές , που δεν έχουν χρονικό όριο βαψίματος – Χοντρά και λεπτά πινέλα – Σε
υφάσματα δεκτικά στις ψυχρές βαφές – Το ύφασμα τεντώνεται σε σπαστό τελάρο, τύπου μπατίκ, πάνω
σε τρίποδες ελέυθερους από κάτω – Όχι πάνω σε τραπέζι , γιατί δημιουργούνται «λίμνες» χρωμάτων
που μπορεί να λερώσουν το ύφασμα – Η βαφή με πινέλο γίνεται σε χώρο που μπορεί να λερωθεί Δουλεύουμε με προσχέδια : τι θα σχεδιάσουμε, πόσα χρώματα θα χρησιμοποιήσουμε, πώς θα
εργαστούμε – Δε σχεδιάζουμε ποτέ με μολύβι πάνω στο ύφασμα, γιατί αφήνει σημάδια.
Χρησιμοποιούμε χρώματα οινοπνευματοδιαλυτά και υδατοδιαλυτά :
Χρώματα οινοπνεύματος :
Στεγνώνουν γρήγορα, γι΄αυτό πρέπει να δουλεύονται πολύ γρήγορα, διαφορετικά, σχηματίζονται
κύκλοι και γραμμές
Διάφανα χρώματα, σαν της ακουαρέλας – Ωραιότερα αποτελέσματα πάνω σε μετάξι
Ντεγκραντάρισμα του χρώματος (τονισμός του χρώματος): δημιουργείται με αδιάλυτη μπογιά πάνω
στο ύφασμα, η οποία δουλεύεται με καθαρό διαλύτη και ανοίγει από το σημείο εφαρμογής και όσο
περισσότερο απομακρυνόμαστε από αυτό.
Υδατοδιαλυτά χρώματα :
Αργούν περισσότερο στο στέγνωμα - Δουλεύονται πιο εύκολα – Δίνουν την αίσθηση της
ακουαρέλας
Τεχνική με αλάτι : Σε γυαλιστερά υφάσματα με χρήση πολύ στεγνού αλατιού : χοντρού, μεσαίου και
ψιλού, που τοποθετούμε εκεί, όπου θέλουμε να δημιουργήσουμε μια χρωματική έλλειψη με μια
πύκνωση του χρώματος (σαν δάκρυ) - Όσο μεγαλύτερος ο κόκκος του αλατιού, τόσο μεγαλύτερο το
δάκρυ – Το πολύ χοντρό αλάτι δίνει την αίσθηση του μάρμαρου – Μπορούμε να ζωγραφίσουμε
ολόκληρα σχέδια με αλάτι –Το αλάτι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με μονωτικό gutta ή και
κερί, για πιο σταθερές και λεπτομερείς φόρμες.
Η τεχνική με αλάτι απαιτεί αρκετό πειραματισμό, μέχρι να εξοικειωθούμε πλήρως με αυτήν.
•
Και στις δύο ποιότητες: αφού στεγνώσουν τα χρώματα, σιδερώνουμε με καυτό σίδερο,
για φιξάρισμα.
40
Διορθώσεις , γίνονται όσο τα χρώματα είναι υγρά:
Με καθαρό οινόπνευμα (στα οινοπνευματοδιαλυτά) σκουπιζουμε το χρώμα με σφουγγάρι ή καθαρή
πετσέτα , ενώ στα υδατοδιαλυτά, με βουρτσάκι και απορρυπαντικό
Αν τα χρώματα έχουν στεγνώσει, με αποχρωματιστή. Με αποχρωματιστή σε στεγνά χρώματα .
Κηλίδες επίσης δημιουργούνται – με λιγότερο εντυπωσιακά αποτελέσματα - ψεκάζοντας το ύφασμα
με καθαρό οινόπνευμα.
Άλλος τρόπος βαφής υφάσματος, για μικρές επιφάνειες, κατάλληλος για στένσιλς :
Με χρώματα ζωγραφικής για υφάσματα. : ψυχρά, σταθερά, τέμπερα αδιαπέρατη (OPAQUE) – Δεν
διαποτίζουν το ύφασμα – Κατάλληλα και όταν θέλουμε να δημιουργήσουμε τοπικά σταθερές γραμμές,
χωρίς μονωτικό – Δεν γυαλίζουν (ματ) - Στυλιζαρισμένο αποτέλεσμα
ΑΠΟΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ : Με λευκαντικά αφαιρούμε χρώμα από το ύφασμα, δημιουργώντας έτσι σχέδια
και τόνους ή διορθώνουμε στεγνές βαφές σε υφάσματα
Μειονέκτημα : Δηλητηριώδη και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται μαζί με απορρυπαντικά, γιατί
δημιουργούν δηλητηριώδεις ατμούς - Σε ισχυρή διάλυση, καταστρέφουν το ύφασμα – Συνήθης
αναλογία : 5 μέρη νερού προς 1 μέρος αποχρωστικού – Βαμβακερά, τα πιο ανθεκτικά στα
αποχρωστικά
Πάντα δοκιμάζουμε το διάλυμα στο ύφασμα : αν είναι δυνατό, ρίχνουμε νερό με ένα σπόγγο.
Προσέχουμε τα ρούχα, το πρόσωπο και τα χέρια μας και καλύπτουμε με πλαστικό την επιφάνεια που
εργαζόμαστε.
Οι αποχρωματιστές δουλεύονται :
Υγροί με πινέλο : δημιουργώντας γραμμές, σχέδια και συνθέσεις
Σε μορφή πάστας : για όλες τις άλλες μεθόδους (στένσιλ, tie-dye, ζωγραφική σε ύφασμα, κτλ)
Η πάστα αναμειγνύεται με ειδικό πυκνωτή βαφής και λίγο νερό, για να δημιουργηθεί μια πηχτή
πάστα . Την αφήνουμε πάνω στο ύφασμα για λίγα λεπτά, αν θέλουμε να δημιουργήσουμε τόνους, ή
περισσότερο, για αποχρωματισμό και πλένουμε με άφθονο νερό.
Στην πάστα, μπορούμε ακόμα να προσθέσουμε χρώματα που δεν αλλοιώνονται με τους
αποχρωματιστές κι έτσι ,ενώ αποχρωματίζουμε, παράλληλα χρωματίζουμε .
Σχέδιο με αποχρωματισμό :
1. Με αραιωμένο χλώριο και εργαλείο σταμπαρίσματος, πινέλο ή πένα
Με διαλύματα διαλύματα διαφορετικής αναλογίας δημιουργούμε ποικιλία αποχρώσεων
1. Ο αποχρωματιστής σε πάστα, αναμεμιγμένος με πυκνωτή βαφής, δίνει μια πηκτή πάστα, που
αν σε αυτήν προσθέσουμε χρώμα που δεν αλλοιώνεται με αποχρωματικό, τότε το χρώμα αυτό
μεταφέρεται στο μέρος του υφάσμτος που αποχρωματίσαμε.
Μειονέκτημα : το ύφασμα μπορεί να καταστραφεί, καθώς πολλά είδη υφασμάτων είναι
ευαίσθητα στους αποχρωματιστές – Πιο ανθεκτικό, το βαμβακερό.
Βαφή με διαβαθμίσεις :
Μουσκεύουμε το ύφασμα και το βυθίζουμε μέσα στο δοχείο με τη βαφή.
Σχεδόν αμέσως μετά, αρχίζουμε να το τραβάμε σταδιακά έξω από το δοχείο (ελάχιστα κάθε φορά) και
αφήνουμε ένα μικρό κομμάτι στο κάτω μέρος του υφάσματος για αρκετή ώρα μέσα στη βαφή.
41
Έτσι, επιτυγχάνουμε μια τονική διαβάθμιση , από τους πολύ ανοικτούς στους σκουρότερους και τους
πιο ζωηρούς τόνους.
Ανάγλυφη βαφή: νέα τεχνική (εφαρμόζεται στην Κεϋλάνη) – Για πολύ χοντρά υφάσματα και
υφάσματα που καταστρέφονται με τις βαφές (βελούδα) – Δεν απορροφάται από το ύφασμα, παραμένει
πάνω στην επιφάνειά του, κάνοντάς την ανάγλυφη - Η τεχνική αυτή απαιτεί προσχεδιασμό :
1. Το σχέδιο δημιουργείται σε πατρόν, όπως κάνουν οι αγιογράφοι:
Πάνω στις γραμμές του σχήματος, υπάρχουν μικρές τρύπες, μέσα στις οποίες ρίχνουν σκόνη
ταλκ για τα σκούρα υφάσματα και χρωματιστή για τα ανοικτά : με τον τρόπο αυτό σχηματίζεται
το περίγραμμα του σχήματος πάνω στο ύφασμα.
2. Μέσα από έναν πλαστικοποιημένο μικρό κώνο, με τρύπα στο κάτω μέρος , ρέει το χρώμα :
Ανάλογα με την τρύπα του κώνου, καθορίζεται το πάχος της γραμμής και η ροή του χρώματος.
Το χρώμα πυκνώνει με ειδικό πηκτικό, ώστε να παραμένει στην επιφάνεια του υφάσματος.
Σήμερα, υπάρχουν πλαστικά χρώματα σε σωληνάρια με λεπτή μύτη ή μπίλια για πολύ λεπτές
γραμμές.
3. Αφού στεγνώσει το ύφασμα – τουλάχιστον για ένα 24ωρο – Πλένεται με χλιαρό νερό και
σαπούνι και στεγνώνει τυλιγμένο σε πετσέτες.
Σιδερώνεται σε μέτρια θερμοκρασία από την ανάποδη , ανάμεσα σε δύο σιδερόπανα
Η μέθοδος αυτή μπορεί να συνδυαστεί και με άλλες τεχνικές (μεταλλικά , χρυσά, ασημένια χρώματα).
ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ : απαραίτητα στοιχεία : θερμότητα και υγρασία
Αρχαιότερος τρόπος : άπλωμα των βαμβακερών στον καυτό ήλιο, σε περίοδο υγρασίας
1828: ειδικοί θάλαμοι που λειτουργούν με καυτό αέρα και υγρασία
1897 : ειδικοί θάλαμοι άτμισης (καυτός υγρός αέρας) - Βσική προϋπόθεση : ο αέρας και η θερμότητα
πρέπει να κυκλοφορούν ομοιόμορφα σε όλο το ύφασμα, ώστε να μην δημιουργούνται κηλίδες
νερού από την υγροποίηση του ατμού. Έτσι, το ύφασμα περιστρέφεται σ κυλίνδρους μέσα στο
χώρο άτμισης, με θερμοκρασία ανάλογη με το είδος του υφάσματος
Σύγχρονος τρόπος : ψήσιμο του υφάσματος σε φούρνο 160ο – 180ο , για 2 – 5΄.
Κίνδυνος ανάφλεξης για υφάσματα βαμμένα με οινοπνευματοδιαλυτές- Δεν σταθεροποιύμε τέτοια
υφάσματα σε σπιτικό φούρνο.
ΚΕΦ. 4
ΤΕΧΙΚΕΣ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗΣ
Δεσίματα Tie – Dye : Πολύ παλιά τεχνική (Ίνκας, 6ος αιώνας μ.Χ) -
Αναπτύχθηκε : Ιν΄δια, Μπαλί,
Κίνα, Ιαπωνία, Ινδονησία
Πρίν τη βαφή, απομονώνουμε το ύφασμα από τη βαφή με ένα πάρα πολύ σφιχτό δέσιμο, με κλωστή,
σπάγγο, σχοινί ή με το ίδιο το ύφασμα – Προτιμάμε βαφές σε σκόνη (υδατοδιαλυτή), καθώς το
ύφασμα βράζεται για να βαφτεί , καθώς και υφάσματα λεπτά με πυκνή ύφανση (δίνουν
πολυπλοκότερα & λεπτότερα σχέδια) – Η κλωστή πρέπει να είναι σφχτά δεμένη στην άκρη της, ώστε να
μη λυθεί καθώς το ύφασμα θα κινείται κατά τη βαφή – Πειραματιζόμαστε πριν την εργασία μας.
 Όσο πιο λεπτή κλωστή, τόσο πιο λεπτό σχέδιο δημιουργείται
 Οι πλαστικόι σπάγγοι σταμπώνουν το ύφασμα (δημιουργούν ματιέρα)
42
 Κάθε υλικό δεσίματος (κλωστή, σπάγγος, κτλ) δίνει το δικό του σχέδιο
 Εάν το ίδιο το ύφασμα δεθεί κόμπος, θα μας δώσει ένα σχέδιο σαν λουλούδι.
 Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε εκ των προτέρων το αποτέλεσμα ούτε και να
επαναλάβουμε 100% ένα σχέδιο – κάθε κομμάτι είναι μοναδικό
 Κάθε δέσιμο δίνει διαφορετικό αποτέλεσμα
 Αν το ύφασμα είναι χρωματισμένο : δένεται και βυθίζεται σε αποχρωματιστή κιέχουμε
έτσι τα ίδια σχέδια αντίθετα : λευκά τα άδετα και χρωματιστά τα δεμένα(το ύφασμα
πρέπει να ξεβάφει)
Βασικά δεσίματα :
Ροζέτα : Κυκλοειδές αποτέλεσμα : μαζεύουμε το ύφασμα κυκλικά και δένουμε γύρω από αυτό δύο ή
περισσότερους κύκλους
Λουρίδες : Δίνει λουρίδες βαμμένες - άβαφες ή πολύχρωμες : τυλίγουμε κυλινδρικά το ύφασμα και
δένουμε παράλληλα τα μέρη που θέλουμε να απομονώσουμε από τη βαφή.
Επαναλήψεις : Με λεπτά ή χοντρά δεσίματα, δημιουργούμε μικρές προεξοχές στο ύφασμα,
συμμετρικά επαναλαμβανόμενες
Διάφορες παραλλαγές της ροζέτας :
 Πολύ κοντινά δεσίματα, με λεπτή κλωστή, που αναπτύσσονται χιαστί, θα δώσουν έναν
ωραίο ιστό αράχνης στο αποτέλεσμα ή
 Τοποθετώντας μεσα στο ύφασμα, πριν το δέσιμο, αντικείμενα (φελλούς, μπίλιε,
μπαλάκια, κτλ) , θα έχουμε ένα αποτέλεσμα με βάση τον κύκλο και ανάλογα με το σχήμα
του αντικειμένου .
 Μαζί με τα αντικείμενα, μπρούμε να δέσουμε και βότανα βαφής, για να έχουμε ένα
διαφορετικά βαμμένο κέντρο.
 Σπόροι ρυζιού, φασόλια, φακές, γυάλινες μπίλιες, μπορούν να δεθούν με πολύ λεπτή
κλωστή, σε συμμετρικά σχέδια : δίνουν μικρά στεροειδή σχήματα – Η τεχνική αυτή
εφαρμόζεται με το Tritik – Αριστοτέχνες οι Νιγηριανοί σε αυτήν την τεχνική .
 Μπορούμε να κάνουμε το ύφασμα σαν μια ακανόνιστη μπάλα και να το δ΄σουμε από
όλες τις μεριές : θα δώσει μια διακόσμηση μαρμάρου.
ΠΡΟΣΟΧΗ: στα μεγάλα υφάσματα, το κέντρο δε βάφεται καθόλου
Μπορεί να χρησιμοποιήσουμε ένα αντικείμενο που ξεβάφει ή βότανα βαφής, ώστε να
έχουμε ένα διαφορετικά χρωματισμένο κέντρο.
Όλα τα είδη βαφής αποδεκτά, αλλά προτιμάται η βαφή σε σκόνη (υδατοδιαλυτή)
Αναλογία: ¼ προς 1 καυτό νερό, που προστίθεται σε κατσαρόλα ή μεταλλική λεκάνη, σε αναλογία 1½
προς 1 καυτό νερό, δύο κουταλιές ξύδι και δύο κουταλιές αλάτι (σταθεροπιητές) : αν υπάρχει στη
συσκευασία της βαφής και σταθεροποιητής, προστίθεται και αυτός μαζί ή διαλύτεαι χωριστά (ανάλογα
με τις οδηγίες).
Το ύφασμα, νοτισμένο και δεμένο, βράζει μέσα στη βαφή, χωρίς να κοχλάζει, επί 20΄- 45΄, ανάλογα
με την απόχρωση που θέλουμε.
Ανακινούμε συνεχώς το ύφασμα με ξύλινη σπάτουλα.
Το ύφασμα ξεπλένεται με κρύο νερό και βυθίζεται σε ζεστό λουτρό με σταθεροποιητή για 45΄ ή
ξεπλένεται με κρύο νερό και στεγνώνει δεμένο.
Αφού στεγνώσει, λύνεται και πλένεται με χλαρό νερό και σαπούνι
Αφού στεγνώσει, σιδερώνεται με καυτό σίδερο και έξτρα φιξάρισμα.
43
Βαφή υφάσματος σε ένα ή περισσότερα χρώματα :
1ος τρόπος : Μετά την πρώτη βαφή, δένουμε το ύφασμα, στεγνό ή νωπό, στα σημεία που θέλουμε να
διατηρηθεί το χρώμα και το βουτάμε σε σκουρότερη βαφή . Σε μεγάλο ύφασμα, αυτό μπορεί να γίνει και
τρίτη φορά .
2ος τρόπος : Μετά την πρώτη βαφή, λύνουμε το ύφασμα, ολοκληρώνουμε τον 1ο τρόπο και
ξαναδέμουμε , αφήνοντας άδετα κάποια λευκά σημεία
Οι ψυχρές βαφές σε Tie-Dye απαιτούν λιγότερο χρόνο και λιγότερη μπογιά, αλλά και ένα χώρο, όπου
μπορεί να γίνει η εργασία, γιατί καθαρίζονται πιο δύσκολα:
Δεν δένουμε το ύφασμα, αλλά το διπλώνουμε σε πυκνές πτυχώσεις (πλισέ) και στερεώνουμε με
συνδετήρες χαλιων. Πριν βουτήξουμε το ύφασμα στη βαφή, το σιδερώνουμε, ώστε ο πλισές να είναι
σφικτός.
Παραλλαγή: κάνουμε πλισέ το ύφασμα, συγκαρατώντας το με 6 τουλάχιστον μανταλάκια σε ευθεία
γραμμή, και το βουτάμε σε μεγάλη ρηχή λεκάνη για 2-3’. Η βαφή ανεβαίνει ακανόνιστα προς τα πάνω,
δημιουργώντας ακανόνιστες λωρίδες σε τόνους του χρώματος. Το απλώνουμε, διπλωμένο, σε σχοινί
για να στεγνώσει και το σιδερώνουμε.
• Και στις δύο περιπτώσεις, καλύτερα να βουτάμε το ύφασμα στη βαφή νωπό.
• Μπορούμε να βουτήξουμε το ύφασμα σε περισσότερα χρώματα, αλλάζοντας τη φορά του πλισέ
• Μπορούμε να το βουτήξουμε σε αποχρωματιστή, για αντίθετα αποτελέσματα.
TRITIK (ραψίματα) : Παραλλαγή του Tie-Dye
Το ύφασμα δεν δένεται, αλλά τρυπώνεται και τραβώντας τις κλωστές, το ύφασμα σουρώνει,
απομονώνοντας από τη βαφή σχέδια προκαθορισμένα από το τρύπωμα:
Κάθε βελονία δίνει διαφορετικό σέδιο στο αποτέλεσμα.
Προτιμάμαι νάυλον κλωστή ραψίματος (για στριφώματα), που είναι ανθεκτική, δεν δημιουργεί μεγάλες
τρύπες, δεν βάφεται ούτε ξεβάφει.
Σχεδιάζουμε πάνω στο ύφασμα με το σαπουνάκι της ραπτικής
Οι κλωστές έχουν 15 εκ. σε κάθε πλευρά, ώστε να τις τραβάμε με δύναμη για το σούρωμα. Τις δένουμε
πολύ σφιχτά.
Η διαδικασία της βαφής είναι ίδια με το Tie-Dye – Δύσκολη η χρήση πολλών χρωμάτων, γι΄αυτό
χρησιμοποιούμε ένα μπάνο βαφής.
STENSIL :
απομόνωση με μάσκες (Κίνα, Ιαπωνία) – Σήμερα έχει αντικατασταθεί από τη
μεταξοτυπία, που αποτελεί την εξέλιξη του stencil - Ανήκει στις τεχνικές με μονωτή (μπατίκ, tie-dye,tritik)
: Τοποθετούμε μοτίβα πάνω στο ύφασμα, που εμποδίζουν το χρώμα να διαποτίσει όλο το ύφασμα: η
βαφή διαποτίζει τα ελεύθερα μέρη, ενώ τα υπόλοιπα απομονώνονται.
Μοτίβα : από χαρτόνι, ζελατίνα, τσίγκο – Γραμμές και τελειώματα πρέπει να είναι τέλεια. - Πρέπει να
εφάπτονται τέλεια πάνω στο ύφασμα. , ώστε να μην εισχωρεί το χρώμα και χαλάει το σχέδιο
Τα κομμάτια του σχεδίου κόβονται χωριστά και τα συνθέτουμε κατά την τοποθέτησή τους πάνω στο
ύφασμα.
Το σχέδιο επαναλαμβάνεται στο ύφασμα :
1.
με βοηθητικές γραμμές με κιμωλία ή σαπούνι
2.
με παράληλο
44
3.
με στένσιλ ζελατίνας και παράλληλο
Πάντα κάνουμε δοκιμές :
1. Στην περίπτωση του θετικού σχεδίου : στερεώνουμε το στενσιλ με masking tape και πινέζες
και με κλωστές, αν το σχέδιο αποτελείται από κομμάτια
2. Στην περίπτωση του αρνητικού σχεδίου, στερεώνουμε με πινέζες και καρφίτσες
Υλικά :
1. ειδικό χαρτόνι για στένσιλ (καφέ, σκληρό, κεραμωμένο χαρτόνι
2. Χοντρή ζελατίνα (βοηθά στο να παρακολουθούμε την εργασία)
3. Κοινό, χοντρό χαρτόνι, ή από χαρτόκουτες , εφόσον κερωθεί ή περαστεί με στρώματα λαδιού,
4. Κοινό κοπίδι για την κοπή του στένσιλ,πάνω σε μία λεία, στέρεη και καθαρή γυάλινη επιφάνεια
ή φωτοτράπεζο - Για σφάλεια, οι κομμένες άκρες περνιούνται με γυαλόχαρτο και τρίβονται με
κερί.
5. Υφάσματα λεπτά με πυκνή ύφασνη προτιμώνται, αλλά και όλα τα υφάσματα δεκτικά στις βαφές
και τοποθετούνται εντελώς επίπεδα.
Βαφή με πινέλο : Χρηιμοποιούμε :
1. Πηκτά χρώματα ζωγραφικής σε ύφασμα Opaque
2. Ανεξίτηλα μελάνια υφάσματος , με σταθεροποιητή που περιέχει : 12 μέρη νέφτι, 1 μέρος
ακετόνης και 1 μέρος χειμωνανθού (Wintergreen) – Για την ανάμειξη των μελανιών
χρησιμοποιούμε ένα κομμάτο γυαλί.
3. Αυγοτέμπερα (το ασπράδι είναι ο σταθεροποιητής της τέμπερας)
Η βαφή δουλεύεται με σκληρό πινέλο, πάνω από το στένσιλ , προς το ανοικτό μέρος, σε μία
κατεύθυνση μόνο, χωρίς να αγγίζει εσωτερικά τις άκρες.
Για να επιτύχουμε διάφορους τόνους:
1. Απλώνουμε με το πινέλο περισσότερο χρώμα στην άκρη έτσι, ώστε το κέντρο να μείνει
ανοικτότερο
Για να απλώσουμε διάφορα χρώματα στο ίδιο θέμα, πρέπει να έχουμε ένα στένσιλ για κάθε
χρώμα
2. Αντί για πινέλο, χρησιμοποιούμε και κομματάκια σπόγγου, που βουτάμε στη βαφή. Έτσι, το
χρώμα τοποθετείται σε μεγάλα ανοίγματα δημιουργώντας χρωματικούς τόνους.
Με το σπόγγο, μπορούμε να αναμείξουμε δύο ή περισσότερα χρώματα, δημιουργώντας
διάφορες ματιέρες
Στέγνωμα επί 24 ώρες, πριν χρησιμοποιήσουμε άλλο στένσιλ
Μετά σιδερώνεται :
 Με ζεστό σίδερο ή σίδερο ατμού για φιξάρισμα
 Στο φούρνο της κουζίνας, για υφάσματα που δεν αντέχουν τις υψηλές θερμοκρασίες
του σιδερώματος : Το στεγνό ύφασμα, τοποθετείται σε αλουμινόχαρτο και καλύπτεται
από πάνω με άλλο φύλο0, εντελώς αεροστεγώς. Τοποθετείται στο φούρνο, στους 300 ο F,
για 3-4΄.
 Σε κλίβανο σταθεροποίησης, κατάλληλος και για όλες τις τεχνικές
Θετικό σχέδιο : δουλεύουμε μέσα στο στένσιλ
45
Αρνητικό σχέδιο : δουλεύουμε έξω από το στένσιλ, ώστε το φόντο και το σχέδιο να διατηρηθούν
λευκά.
Αν το στένσιλ σπάσει, διορθώνεται με ειδική ταινία (masking tape), μονο στην επάνω πλευρά
Βαφή με σπρέι (αερογράφους ) : μηχανικοί & αερογράφοι στόματος
Αερογράφοι στόματος, για χρώματα που δεν είναι πολύ αραιά.
Βασική απόσταση ψεκασμού : 20 εκ. από το ύφασμα, που τοποθετείται κατακόρυφα ή με μικρή
κλίση : Όσο πιο κοντά στο ύφασμα γίνεται ο ψεκασμός, τόσο πιο πυκνές κουκίδες και πιο πυκνό
σχέδιο έχουμε, αλλά και μικρότερη χρωματική ποικιλία. Αντίθετα, όσο μακρύτερα ψεκάζουμε, τόσο πιο
αραιά τα χρώματα και διακριτικοί τόνοι προκύπτουν .
Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΣΤΑΜΠΩΤΟΥ
Σφραγίδα ή στάμπα : κατασκευάζεται από χοντρές σανίδες ξύλου, των οποίων η πλευρά που τυπώνει
είναι από : αχλαδιά σκαλισμένη ανάγλυφα, μολύβδινα χυτά μοτίβα ( κολλημένα ή καρφιτσωμένα),
ελάσματα και καρφιά από ορέιχαλκο : τα καρφιά στερεώνονταν στις 4 γωνίες της σφραγίδας, για να
αφήνουν ίχνη πάνω στο ύφασμα, για την επόμενη τοποθέτηση της σφραγίδας.
Πιέζουμε τη σφραγίδα (στάμπα) πάνω σε ένα πλαίσιο ντυμένο με τσόχα και διαποτισμένο με το χρώμα
που θέλουμε και μετά την τοποθετούμε πάνω στο ύφασμα που είναι καρφιτσωμένο πάνω σε τραπέζι ή
πάγκο . Επαναλαμβάνουμε, ακολουθώντας τα ίχνη των καρφιών της πρώτης στάμπας - Η σφραγίδα
χτυπιέται με ξύλινο σφυρί (κόπανο) ή με τη γροθιά, ώστε το χρώμα να περάσει στις ίνες του
υφάσματος Τραπέζι ή πάγκος : στρώνεται με κουβέρτα και πανί, για να είναι μαλακή η επιφάνεια.
Ενώ οι παραδοσιακές τεχμικές διακοσμητικής βαφής υφασμάτων βασίζονται στην τεχνική της
απομόνωσης, η τεχνική του σταμπωτού ακολουθεί την αντίστροφη τεχνική.
Κλασικές στάμπες : λινόλεουμ, μπάλσα, φελλός, πατάτα, αλλά και άπειρα άλλα υλικά
Κατάλληλες βαφές, οι πολτώδεις και αυτοπολυμεριζόμενες, γιατί δεν απαιτούν σταθεροποίηση
Βασικά υλικά : το χρώμα, το ύφασμα, η σφραγίδα/στάμπα, που λέγεται και πρότυπο, μήτρα, πλάκα
ή κλισέ. – Υπάρχουν διάφορα υλικά με τα οποία μπορούμε να φτιάξουμε στάμπες και που η επιλογή
τους εξαρτάται από το μοτίβο /σχέδιο και από την επιφάνεια του υφάσματος:
 Για μεγάλες επιφάνειες υφάσματος, η στάμπα πρέπει να έχει τις κατάλληλες
διαστάσεις, να κρατιέται εύκολα με το ένα ή και τα δύο χέρια , ώστε να μην κουράζει
στην εκτύπωση και να είναι από υλικό που να αντέχει στην επαναληπτική εκτύπωση.
Σταμπα μπορεί να είναι οποιοδήποτε αντικείμενο, π.χ το δακτυλικό μας αποτύπωμα, το
αποτύπωμα του χεριού μας
Το σταμπωτό ανήκει στην τεχνική της αναγλυφοτυπίας ( η σφραγίδα είναι ανάγλυφη με εξώγλυφα,
που είναι σφηνωμένα, κολλημένα ή σκαλισμένα.
Το φόντο του σταμπωτού, είτε προεκτυπώνεται με στάμπα άλλου μοτίβου ή μένει με το χρώμα του
υφάσματος.
Οι εσώγλυφες στάμπες (σκαλισμένες) χρησιμοποιούνται στην τυποβαφική (βιομηχανική εκτύπωση)
Χρωμάτισμα της στάμπας:
46
-
Η ποσότητα του χρώματος πρέπει να είναι τόση, ώστε το χρώμα να μην τρέχει πάνω στο
ύφασμα.
-
Η στάμπα εφαρμόζεται πάνω στο ύφασμα με δύναμη
-
Το χρώμα πρέπει να να περιέχει πηκτικά, που αποτρέπουν τη ροή του χρώματος.
-
Η απορροφητικότητα του υφάσματος εξαρτάται από την προετοιμασία του πριν την
εκτύπωση.
Το σταμπωμένο μοτίβο φαίνεται από τη μια όψη του υφάσματος : το πηκτικό δεν αφήνει το χρώμα
να περάσει στην ανάποδη όψη, παρά μόνο στα πολύ λεπτά υφάσματα (μετάξι, βατίστα, κτλ) , εφόσον
όμως πιέσουμε αρκετά δυνατή τη σφραγίδα.
Η επανάληψη του μοτίβου, αναπτύσσει μία διάταξη που βασίζεται στην ευθυγραμμία, τη συμμετρία,
τη διάταξη ως προς άξονα. Επίσης, η κατασκευή του υφάσματος κατευθύνει τα μοτίβα: η διάταξη των
νημάτων σε ορθή γωνία επιβάλλει κάποιο ρυθμό στην κατεύθυνση της στάμπας κατά το στάμπωμα,
που πρέπει να σεβαστούμε. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις σταμπωτών που παραμερίζουμε σκόπιμα
την αρμονία της επανάληψης, π.χ. τοποθετώντας τη σάμπα πάνω στις 4 γωνίες μιας μαντίλας. Το
πλήρες σύυτημα επανάληψης αναλογεί περισσότερο στις τεχνικές μηχανοποίησης και όχι στο
σταμπωτό.
Εξοικειωνόμαστε με το σταμπωτό πάνω στο ίδιο το ύφασμα, κι όχι πάνω σε διαφορετικά υλικά.
Το χρώμα : κατάλληλα χρώματα :
 Χρώματα για εκτυπώσεις στο χέρι ( pigments, reactifs
 Tα συνηθισμένα χρώματα για ζωγραφική σε ύφασμα
 Τα χημικά χρώματα : δεν διαπερνούν τούφασμα, σταθεροποιούνται με σιδέρωμα και
πλένονται.
Η επιλογή των χρωμάτων εξαρτάται από τη χρήση για την οποία προορίζεται το ύφασμα και από την
πείρα του εκτυπωτή – δημιουργού.
Τα πολύ πυκνά (κολλώδη) χρώματα : κατάλληλα για στάμπες από ξύλο, μέταλλο ή άργιλο, καθώς
και για μεγάλα μοτίβα : Απλώνουμε το χρώμα με κύλινδρο πάνω σε μια πλάκα γυάλινη ή πέτρινη , με
μήκος τόσο όσο δύο γύρους του κυλίνδρου . Δουλεύουμε τον κύλινδρο το χρώμα πάνω στο γυαλί και με
τον κύλινδρο το μεταφέρουμε με ελαφριά κίνηση πάνω στη στάμπα. Αντί για γυάλινη ή πέτρινη πλάκα,
μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ταμπόν, δηλαδή χοντρή τσόχα ποτισμένη με το χρώμα. Επίσης,
μπορούμε να απλώσουμε το χρώμα πάνω στη στάμπα με πινέλο .
Το χρώμα , όταν στεγνώσει, είναι σκληρό, αλλά μετά από μερικά πλυσίματα του υφάσματος
επανέρχεται.Η σκληρότητα αυτή είναι λιγότερη , όταν το σχέδιο της στάμπας έχει λεπτές γραμμές ή είναι
πουαντιγιέ, γιατί το χρώμα δεν πέφτει πλακάτο, αλλά μεσολαβεί ύφασμα που δεν έχει σταμπωθεί.
Αν το χρώμα του σταμπώματος είναι υδατοδιαλυτό, τότε δεν σκληραίνει, γιατί το χρώμα δεν επικάθεται
στην επιφάνεια του υφάσματος, αλλά απορροφάται.
Έχουμε πάντα δίπλα μας διαλυτικό, κατά το στάμπωμα, σε περίπτωση που το χρώμα πήξει ή για να
καθαρίσουμε τα εργαλεία και τα χέρια μας. Αν το χρώμα είναι υδατοδιαλυτό, χρησιμοποιούμε νερό.
47
Τα χρώματα χωρίς πολύ πηκτικό είναι καλύτερα γιαύφασμα από τσόχα-φελλό ή πατάτα, που
απορροφούν εύκολα χρώμα
Το ύφασμα : η επιλογή του εξαρτάται από το σχέδιο, τη χρήση για την οποία προορίζεται το ύφασμα
και την πείρα. Το βαμβακερό απαιτεί προετοιμασία : βράσιμο ή πλύσιμο με σαπούνι ή σόδα και
καλό ξέπλυμα, για να φύγει η κόλλα . Διαφορετικά, η σταμπωμένη μπογιά θα φύγει με το πρώτο
πλύσιμο.
Η στάμπα : μπορεί να έχει λαβή ή θα πρέπει να την κολλήσουμε πάνω σε ένα κομμάτι ξύλο, για να
μπορέσει να αντέξει την πίεση.
Το σταμπωτό, παίρνει την ονομασία του από το υλικό κατασκευής της στάμπας.
KEΦ. 5
ΒΑΦΗ ΥΦΑΣΜΑΤΟΣ ΜΕ ΑΛΑΤΑ
Εφαρμόζεται με υδατοδιαλυτά χρώματα, σε υφάσματα :
 Συνθετικά και υδρόφοβα υφάσματα
 Φυσικά με γυαλιστερή επιφάνεια : Ιδανικά όλα τα μεταξωτά, κυρίως το μεταξωτό
σατέν , βαμβακερά ή συνθετικά σατέν
 Βαμβακερά ή βισκόζης, αλλά με λιγότεο εντυπωσιακά αποτελέσματα και με ειδικές
συνθήκες
Αποκλείονται τα μάλλινα
Τεχνική:
1. Το ύφασμα δουλεύεται - καλά τεντωμένο πάνω σε τελάρο μπατίκ
2. Το μουλιάζουμε με μία στρώση νερού
3. Ζωγραφίζουμε , ελεύθερα, με πινέλο
4. Τοποθετούμε το αλάτι : χοντρό, λιασμένο και ψημένο, ώστε να είναι εντελώς στεγνό.
Περιβάλλον θερμό και ξηρό
5. Το στεγνό αλάτι απορροφά αμέσως το χρώμα , που δεν έχει εισχωρήσει στις ίνες και παραμένει
στην επιφάνεια από τη στρώση νερού που βάλαμε και τον υδροφοβισμό του υφάσματος.
Κατά την απορρόφηση του χρώματος από το αλάτι, δημιουργείται τοπικά μια συγκέντρωση και
μια αραίωση του χρώματος, δηλαδή ένα δάκρυ με το ψιλό αλάτι ή δέρμα κροκοδείλου με το
χοντρό.
Η επίδραση του αλατιού επιταχύνεται, αν εκθέσουμε το ύφασμα στον ήλιο και την υψηλή
θερμοκρασία.
6. Όταν το ύφασμα στεγνώσει εντελώς, τινάζεται, καθαρίζεται, σιδερώνεται σε υψηλή θερμοκρασία
και πλένεται με χλιαρό νερό και σαπούνι.
7. Αφού στεγνώσει, σιδερώνεται ξανά σε υψηλή θερμοκρασία
Το χρώμα παραμένει έτσι ανεξίτηλο 100%, από τον ήλιο, το νερό, το απορρυπαντικό και τη
χλωρίνη.
48
ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ
ΥΦΑΣΜΑΤΟΣ ΜΕ
ΜΕΤΑΦΕΡΟΜΕΝΑ
ΤΥΠΩΜΑΤΑ
Μοναδικοί στην τέχνη αυτή, οι Ιάπωνες
Το τύπωμα γίνεται σε ειδικό χαρτί, με υδατοδιαλυτές χρωστικές και ανατυπώνεται στο ύφασμα με
σίδερο ή πρέσα : Πίεση 1-2 λεπτά – συχνά, απαιτούνται πολλαπλά σιδερώματα. Το ύφασμα
τοποθετείται πάντοτε πάνω σε λεπτο χαρτί, το οποίο αντικαθίσταται μετά από κάθε σιδέρωμα.
Διαφορετικά, μπορεί να ανατυπωθούν από κάτω προς τα πάνω. Η θερμοκρασία του σίδερου ή της
πρέσας ρυθμίζεται ανάλογα με το είδος του υφάσματος. Η ανατύπωση πρέπει να γίνει με σίδερο ή
πρέσα με μεγάλη ταχύτητα, γιατί η πίεση και η θερμοκρασία πρέπει να γίνει ομοιόμορφη σε όλο το
ύφασμα και στο σχέδιο συγχρόνως
Κατάλληλα υφάσματα : βαμβακερά, μάλλινα, βισκόζη, δέρμα και σουέντ.
Κατάλληλα χρώματα : υδατοδιαλυτά : επιδρούν σε όλες τις φυτικές & τεχνητές ίνες - ανεξίτηλα στο
φως, το πλύσιμο και το στεγνό καθάρισμα - εισχωρούν μέσα στις ίνες, αφήνοντάς το ύφασμα μαλακό –
Εμφανίζουν μια ευαισθησία στις πολυαμίδες
Εφαρμόζονται σε μη απορροφητικό χαρτί και, όταν τυπώνονται, φαίνονται ανάποδα.
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κάθε τεχνική : ζωγραφική, τυπώματα λινόλεουμ, σπάγκου, κτλ, με
αερογράφο, στενσιλ, φυσικά στοιχεία (π.χ. φύλλα, λουλούδια, κτλ0, τα οποία δημιουργούνται πρώτα
στο χαρτί και μετά μεταφέρονται στο ύφασμα.
ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΕΙΚΟΝΩΝ ΣΕ ΥΦΑΣΜΑ
Για να διακοσμήσουμε μπλουζάκια με φωτογραφίες από περιοδικά:
1. Απαραίτητο το λευκό ύφασμα – όχι κολλαρισμένο
2. Το ύφασμα τεντώνεται καλά πάνω σε μια λεία , επίπεδη και καθαρή επιφάνεια.
3. Η εικόνα – όχι πολύ γυαλιστερή – τοποθετείται σε εφημερίδες και μουσκεύεται με
οινόπνευμα για 3΄, για να μαλακώσουν τα μελάνια.
4. Τοποθετούμε την υγρή επιφάνεια πάνω στο ύφασμα και στερεώνουμε με καρφίτσες.
5. Με λείο και σκληρό εργαλείο (κουτάλι, εργαλείο χαλκογραφίας) πιέζουμε προσεκτικά όλη την
επιφάνεια, μέχρι να αποτυπωθεί όλη η εικόνα : χρειάζεται υπομονή για να γίνει αυτό.
Ελέγχουμε την πορέία της διαδικασίας, σηκώνοντας τις άκρες.
Αν η τεχνική αυτή δεν αποδώσει :
 αλλάζουμε διαλύτη, χρησιμοποιώντας βενζίνη ή νέφτι
 αλλάζουμε εικόνα, χρησιμοποιώντας μια πιο ματ
 αλλάζουμε το ύφασμα – όχι συνθετικό , ούτε κολλαρισμένο
6. Σιδερώνουμε για φιξάρισμα – ανθεκτικό σε πλύσιμο με χλιαρό νερό και σαπούνι
Η τεχνική αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν βάση για άλλες εχνικές, με τις οποίες το δουλεύουμε το
χρώμα, αναδεικνύοντας έτσι την εικόνα. Επίσης, μικρά κομματάκια από πολύχρωμα περιοδικά, γίνονται
κολάζ.
49
ΜΑΡΜΑΡΟΓΡΑΦΙΑ
Δεν ανήκει στις παραδοσιακές τεχνικές βαφής υφασμάτων - Ανήκει στη βαφή χαρτιών : διακοσμητικά
χαρτιά βιβλιοδεσίας (μαρμαμρόκολλες) .
Η τεχνική αυτή εκτελείται αντίθετα με τις άλλες τεχνικές : το ύφασμα τοποθετείται πάνω στην ήδη
σχεδιασμένη επιφάνια των χρωμάτων :
1. Ετοιμάζουμε τη βάση ένα βράδυ πριν αποκτήσει τη θερμοκρασία του εργαστηρίου (σε κρύα
βάση, τα χρώματα δεν απλώνονται ) . Ρίχνουμε τη βάση στη λεκάνη, ώστε να σκεπάσει 2-3
εκ. (τυχόν φουσκάλες, τις σκεπάζουμε με οδοντογλυφίδα) και σκεπάζουμε με αλουμινόχρατο
Βάση :
* Για χρώματα λαδιού, είναι το νερό.
* Φύκι βρασμένο με βόρακα, που δίνει ένα κολλώδες μίγμα
* Βράσιμο κοκάλων βοδιού (αστράγαλος)
* Ριζόκολλα, αλευρόκολλα και μεθυλική σελλουλόζη – οι πιο ενδεδειγμένες
2. Βάζουμε το πρώτο χρώμα με πινέλο, σταγονόμετρο ή ραντίζοντας με βούρτσα:οι στάλες
πρέπει να απλωθούν σε διάμετρο 4-6 εκ. Διαφορετικά, η βάση πρέπει να διαλυθεί με νερό χωρίς
άλατα σε θερμοκρασία δωματίου
3. Πριν προσθέσουμε το δεύτερο ή τρίτο χρώμα , πρέπει να το διαλύσουμε περισσότερο από
το πρώτο, με χολή, για να μπορέσει να απλωθεί πάνω στο πρώτο.
Εναλλακτικό της χολής : μίγμα νερού, απορρυπαντικού και οινοπνεύματος .Σταθεροποιούμε με
καυτό σιδέρωμα ή με θερμό αέρα.
4. Ανάλογα με το σχέδιο που θέλουμε, χτενίζουμε την επιφάνεια των χρωμάτων .
5. Απλώνουμε το ύφασμα που θέλουμε να μαρμαροποιήσουμε έτσι, ώστε να ακουμπήσει πρώτα
από τη μια πλευρά και σιγά-σιγά ολόκληρο, προσέχοντας τις φουσκάλες του αέρα.
6. Αφήνουμε το ύφασμα να επιπλεύσει και να απορροφήσει το χρώμα , για 1΄περίπου.
7. Το σηκώνουμε, στραγγίζοντάς το από την κόλλα , στο χείλος της λεκάνης
8. Το αναποδογυρίζουμε πάνω σε σκληρό χαρτόνι και το ξεπλένουμε : πρώτα με νερό και
μετά με απορρυπαντικό (δουλεύουμε πάντα κοντά σε βρύση).
9. Το κρεμάμε για να στεγνώσει ή το τοποθετούμε ανάμεσα σε δύο χαρτιά.
Για την επανάληψη της βαφής, πρέπει η βάση να καθαριστεί από τα υπολείμματα της πρώτης
μαρμαροποίησης με μια λωρίδα εφημερίδας. Μια ελάχιστα βρώμικη βάση, μπορεί να
χρησιμοποιηθεί, αν διαλυθεί κι ανακατευτεί καλά.
Αν το νερό είναι πολύ σκληρό, το βράζουμε ή παίρνουμε έτοιμο από το φαρμακείο νερό χωρίς άλατα
Λεκάνη ρηχή & πλατιά λεκάνη (ταψί ή φωτογραφική λεκάνη, που να χωρά το ύφασμα ή το αντικείμενο
που θα μαραμροποιηθεί . Για μεγάλες επιφάνειες υφάσματος, χρησιμοποιούμε ειδικά κατασκευασμένα
50
ταψιά ή ξύλινα τελάρα επενδυμέναμε νάυλον. Για τη μαραμαροποίηση αντικειμένου (π.χ. μάσκας) , η
λεκάνη πρέπει να έχει βάθος, ώστε το αντικείμενο να βυθιστεί.
Πινέλα ή βούρτσες : ανάλογα με το αποτέλεσμα που θέλουμε να επιτύχουμε – βούρτσα & πινέλο για
κάθε χρώμα - Πινέλα μακρύτριχα για τις κηλίδες. Για την τοποθέτηση των χρωμάτων στη βάση,
μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια χτένα από παλιά σκούπα.
Γι α χτένι, μπορούμε να χρησιμοποιήσουεμ μια παλιά κτένα ή να κατασκευάσουμε : πάνω σε ξύλο ή
φελιζόλ καρφώνουμε καρφιά ή καρφίτσες – Για ανομοιόμορφο χτένισμα χρησιμοποιούμε ένα ξύλινο
καρφί προς όλες τις κατευθύνσεις
Τα χρώματα :
 Όλα τα υδατοδιαλυτά, διαλυμένα τόσο, ώστε να επιπλέουν
 Χρώματα οινοπνεύματος
 Χρώματα λαδιού με ειδικό διαλύτη : απαιτεί γρήγορη εφαρμογή – τα χρώματα λαδιού
δημιουργούν κρούστα στην επιφάνεια και δεν απορροφώνται.
 Ακρυλικά
Όχι χρώματα με σχετικά βαριά μόρια, γιατί λασπώνουν τη βάση
 Σινική μελάνη , ιδιαίτερα σε σαμουά δίνει εντυπωσιακό αποτέλεσμα.- το μαγειρικό αλάτι
δίει λάμψη στη σινική
Η χολή: σπάει το κολλώδες του χρώματος, επιτρέποντας το άπλωμά του πάνω στη βάση
Πωλείται σε είδη ζωγραφικής (χρησιμποιείται στη ζωγραφική και την εικονογραφία).
Παρασκευή χολής : το κίτρινο χρώμα της, πρέπει να γίνει καφέ- αυτό παίρνει 8 ημέρες. Μετά
προσθέτουμε 1 κουταλιά σούυπας τζιν / 500ml χολής και τη βάζουμε σε μπουκάλια
Ιδανικό δέρμα για μαρμαροποίηση: το ανοικτόχρωμο με χρώματα οινοπνεύματος ή Marabou
Πετρομάρμαρο: ραντίζουμε με βούρτσα το χρώμα, μετά ραντίζουμε με πολύ νερό και τυπώνουμε.
Μοτίβα : Πάνω στην επιφάνεια μαρμαροποίησης, ξανασταλάζουμε χρώματα και χαράζουμε καρδιές,
λουλούδια, αστέρια (τούρκικο χαρτί)
Ελληνικό μάρμαρο: κουνάμε το ύφασμα κυματιστά και ταυτόχρονα το ακουμπάμε στη βάση . Έτσι
δημιουργείται κυματιστή τύπωση, που θυμίζει αρχαϊκή κολόνα.
ΜΑΡΜΑΡΟΠΟΙΗΣΗ ,
παραλλαγή της Μαρμαρογραφίας - Εφαρμόζεται από τους τυπογράφους
για εξώφυλλα βιβλίων
Υλικά
1. Μεγάλο δοχείο (φωτογραφίας) ή μπανιέρα
2. Χρώματα μη υδατοδιαλυτά, μελάνια λαδιού για υφάσματα
3. Δοχεία και σπάτουλες για τη μείξη των χρωμάτων
4. Οινόπνευμα.
51
5. Μικρός πάγκος, καλυμμένος με λευκά χαρτιά (όχι εφημερίδες), για να απλωθεί και να στεγνώσει
το ύφασμα.
Κρύο νερό στη μπανιέρα – Χρώματα σε κρεμώδη κατάσταση :
1. Τα χρώματα τοποθετούνται με σπάτουλα , κουκίδες – κουκίδες , στο κρύο νερό της
μπανιέρας, που ελαφρώς ταράζεται, δίνοντας στις κουκίδες περίεργα σχήματα . Αν το χρώμα
χαθεί, σημαίνει ότι έχει πολύ διαλύτη, αν βουλιάξει, έχει λίγο διαλύτη
2. Τοποθετούμε το ύφασμα στην επιφάνεια του νερού, μόλις να την αγγίξει, και το αφήνουμε να
επιπλέυσει για 1΄.
3. Το σηκώνουμε προσεκτικά και το τοποθετούμε στον πάγκο για να στεγνώσει, για 24 ώρες
τουλάχιστον.
Το σχέδιο αποτυπώνεται σαν πολύχρωμο μάρμαρο ή μονόχρωμο, αν έχουμε βάλει ένα χρώμα.
Δεν χρειάζεται φιξάρισμα. Πλένεται με ζεστό νερό και σαπούνι.
LASER & ΥΠΕΡΗΧΟΙ
Laser & Υπέρηχοι :
Η εφαρμογή τους στηρίζεται στη διακόσμηση – τύπωμα του υφάσματος, με τις εγκαυστικές τεχνικές
 Δεν ρυπαίνουν το περιβάλλον,σε σχέση με τους βιομηχανικούς ρύπους που ξέρουμε.
 Προσφέρουν μόνιμα αποτελέσματα.
 Εξασφαλίζουν ταχύτατη παραγωγή και χαμηλό κόστος του παραγομένου προϊόντος
 Ο εξοπλισμός έχει ένα λογικό κόστος, με φθίνουσα όμως τάση από χρόνο σε χρόνο.
Κατασκευή & διακόσμηση με Laser: δημιουργεί τυπώματα με τη βοήθεια του Η/Υ , βασει
προσχεδιασμένων θεμάτων στον Η/Υ
 Προσφέρει τη δυνατότητα ενσωμάτωσης στο ύφασμα μεταλλικών ινών όλων των
μετάλλων, καθώς και πλαστικών ινών.
 Δημιουργεί μόνιμες μεταμορφώσεις : πλισέ, τσαλακώματα, ανάγλυφες φόρμες, κτλ
 «Κόβει» το ύφασμα ποικιλόμορφα, βάσει προσχεδιασμένου σχεδίου.
 Κατάλληλο και για πρωτότυπες καλλιτεχνικές δημιουργίες
 Προσφέρεται για :
1. Όλα τα φυσικά & τεχνητά υφάσματα, ιδιαίτερα για τα πολυμερή
2. Τη δημιουργία τρισδιάστατων υφασμάτων (3D Textiles)
3. Τη δημιουργία ενδυμάτων μονοκόμματης - χωρίς ραφές – κοπής.
4. Οτιδήποτε σχεδιάζεται με το χέρι, μπορεί να γίνει με Laser
Laser Lace, της Αγγλίδας εικαστικής ερευνήτριας Janet Stoyel: αφορά τη δημιουργία δαντέλας με
Laser που εφαρμόζεται στην αισθητική , γιατί κατευθύνεται από το χέρι.
52
Κατασκευή & διακόσμηση υφασμάτων με υπερήχους :
Η τεχνική των υπερήχων Sonicloth (ο ήχος σε αντιπαράθεση με την ακτίνα φωτός) στηρίζεται στην
αρχή των ταλαντώσεων: κάθε μήκος ηχητικού κύματος έχει διαφορετική εφαρμογή και αποτέλεσμα.
Για τη διακόσμηση του υφάσματος με υπερήχους, χρησιμοποιείται το μήκος κύματος της
διαγνωστικής ιατρικής. Γίνεται μέσω Η/Υ, αλλά και με μηχανισμό που κατευθύνεται από το ανθρώπινο
χέρι. :
 Μόνιμο αποτέλεσμα, με διαφορετικό αισθητικό και οπτικό αποτέλεσμα, ανάλογα με την
κατεύθυνση των υπερήχων.
 Προσφέρονται για την κατασκευή πρωτότυπων καλλιτεχνικών υφασμάτων και για την
έρευνα στο καλλιτεχνικό ύφασμα.
 Το τελικό προϊόν είναι ύφασμα πλαστικοποιημένο, συνήθως.
 Η διακόσμηση υφασμάτων με υπερήχους, προσφέρεται για όλα τα σύγχρονα και
παραδοσιακά υφάσματα
 Δεν μολύνουν το περιβάλλον, δεν βλάπτουν την υγεία
 Μόνιμα αποτελέσματα, που δεν καταστρέφονται με τις σύγχρονες μεθόδους
καθαρισμού.
53

γιατρος γεωργιος ι. παγωνης μνημες μιας εγγονης

προσφορα για καθαρισμο/πλυσιμο ρουχισμου στο ογκολογικο

ΤΟ ΝΕΟ

επιλεγμενα καταστηματα αττικη

Ηλεκτρόδια συγκόλλησης και σκληρών - emporiki

Προσωπική φροντίδα

φυλλο

φυλλο 61 δεκεμβριος 2013

Παρουσίαση - Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και

μουσειακός περίπατος