Στρατοπολιτικόν σύστημα Σάμου 1821-1828 Γενικός ΔιοικητήςΑρχιστράτηγος Γεώργιος Λογοθέτης Λυκούργος (1772-1850) Σημαίες Σημαία του Στρατοπολιτικού συστήματος Σάμου Σημαία της Σάμου κατά την Επανάσταση του 1821 Σφραγίδα Το Στρατοπολιτικόν Σύστημα Σάμου παρουσιάστηκε από τον ηγέτη της σαμιακής επανάστασης Λογοθέτη Λυκούργο στη Χώρα τη 12η Μαΐου 1821. Είναι το τοπικό πολίτευμα ή σύνταγμα της Σάμου που ίσχυσε με μικρές παραλαγγές από το 1821 ως το 1828, ενώ αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία συγκροτήθηκε και η Σαμιακή Πολιτεία της περιόδου 1830-1834. Επρόκειτο για έναν διοικητικό –στρατιωτικό διοργανισμό, που αντικατέστησε και θεσμικά την οθωμανική νομιμότητα και οργάνωσε το νησί στη βάση ενός αυτόνομου τοπικού πολιτεύματος με νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία. Έχει μόνιμο χαρακτήρα, και όχι προσωρινό, όπως είχε συμβεί στους έτερους τοπικούς Οργανισμούς της Στερεάς Ελλάδας, του Μοριά ή της Κρήτης, και συνδυάζει τα φιλελεύθερα επαναστατικά προτάγματα με τις προεπαναστατικές διοικητικές δομές. Ο Νικόλαος Σταματιάδης (Σαμιακά, 1899, σσ. 34-39) αλλά και ο Επαμεινώνδας Σταματιάδης (Σαμιακά, 1881, σσ. 121-128) διασώζουν το σχετικό κείμενο με τίτλο: «Έκθεσις του Τοπικού Συστήματος της Σάμου διωργανισθέντος παρά του Αρχηγού αυτής Λυκούργου Λογοθέτη από τας αρχάς Μαΐου του 1821 α΄ έτους της ελευθερίας». Εδώ προσδιορίζονται με σαφήνεια οι αρμοδιότητες και τα χρέη των μελών. Το σύστημα πολιτικόν αποτελείται από τον Γενικό Διοικητή (στη θέση του οθωμανού βοεβόδα, τους τρεις Πολιτικούς Κριτές (στη θέση των προεπαναστατικών μεγάλων προεστών), τον Γραμματέα, τους Εφόρους κάθε χωριού (στη θέση των τοπικών δημογεροντιών), τον Αστυνόμο, τον Λιμενάρχη και τους Τελώνες. Νομιμοποιητικό όργανο παραμένει η Γενική Συνέλευση σε υπερτοπικό και η Σὐναξη σε τοπικό επίπεδο. Το σύστημα στρατιωτικόν αποτελείται από τον Αρχιστράτηγο, που συμπίπτει με τον Γενικό Διοικητή, τους τέσσερις χιλιάρχους και τους ιεραρχικά κατώτερους (υποχιλίαρχοι, συνταγματάρχες, εκατόνταρχοι, πεντηκόνταρχοι, εικοσιπένταρχοι, δωδέκαρχοι). Οι τέσσερις χιλιαρχίες αντιστοιχούσαν στα τέσσερα τμήματα της Σάμου (Χώρα, Βαθύ, Καρλόβασι και Μαραθόκαμπος). Αναφορικά δε με τη σχέση ανάμεσα στα δύο συστήματα προβλέπονται τα εξής: «Εις έκαστον χωρίον έχει δικαίωμα ο Στρατηγός ή ο Γενικός Διοικητής να διορίζη παρά τοις Εφόροις ένα των αξιωματικών του Στρατιωτικού διά να τους συμβοηθή εις την συντήρησιν της κοινής ευταξίας των εγχωρίων. Χρέος δ΄ έχουσι οι τε Έφοροι και επιτηρηταί αξιωματικοί ν΄ αναφέρωνται περί πάντων των εν τω χωρίω συμβαινόντων εις το Γενικόν Διοικητήριον, το οποίον διευθύνει αμέσως προς αυτούς τας περί συστάσεως και προόδου της ευταξίας διαταγάς του. Η τοιαύτη λοιπόν αδιάρρηκτος ένωσις των δύο Σωμάτων, αρχομένη από του Γενικού Διοικητού και πάλιν εις αυτόν τελευτώσα, χαρακτηρίζει και συγκροτεί εν και μόνον Σώμα, το οποίον ονομάζεται Στρατοπολιτικόν» (Επ. Σταματιάδης, ό.π.). Το ανθρώπινο δυναμικό του νέου διοικητικού συστήματος, τόσο στο στρατιωτικό όσο και το πολιτικό σκέλος, προερχόταν κυρίως από τη φατρία των Καρμανιόλων. Στους Πολιτικούς Κριτές και στις κατά χωρίον δημογεροντίες του νησιού προωθήθηκαν άνθρωποι που εξέφραζαν κυρίως τους πόθους και τα οράματα της ανερχόμενης εμποροναυτικής ελίτ και είχαν ενεργή ανάμειξη στις δυναμικές διεκδικήσεις των της προεπαναστατικής περιόδου 1805-1812. Αλλά και το στρατιωτικό σκέλος στηρίχθηκε κυρίως στις στρατιωτικές γνώσεις και την πείρα ανθρώπων με πλούσιο πολεμικό παρελθόν. Ως επί το πλείστον, επρόκειτο για όλους εκείνους, οι οποίοι είχαν ακολουθήσει είτε τον Ναπολέοντα στην αιγυπτιακή εκστρατεία, είτε είχαν στο παρελθόν υπηρετήσει στρατιωτικά τον τσάρο της Ρωσίας, είτε πάλι συνέχιζαν να δρουν σε επιδρομικές-πειρατικές επιχειρήσεις σε ξηρά και θάλασσα. Οι πρώτοι Πολιτικοί Κριτές εξελέγησαν οι: Μανώλης Παπλωματάς από το Βαθύ, Χριστόδουλος Παρμαξίζης από τους Μυτιληνούς και ο Χριστόδουλος Καψάλης από τον Παγώνδα. Γραμματέας διορίστηκε ο Γιάννης Λεκάτης. Χιλίαρχοι ορίστηκαν, επίσης, οι: Κωνσταντής Λαχανάς από το Βαθύ, Κωνσταντίνος Κονταξής από τον Πύργο, Μανώλης Μελαχροινός από τα Καρλοβάσια και Σταμάτης Γεωργιάδης από τον Μαραθόκαμπο. Βιβλιογραφία (επιλεγμένη) Συντάκτης: - Επ. Σταματιάδης, Σαμιακά ήτοι ιστορία της νήσου Σάμου από των παναρχαίων χρόνων μέχρι των καθ' ημάς, Εν Σάμω 1881, τ. 2, σσ. 121-128. - Μ. Β. Σακελλαρίου «Τα πολιτεύματα και η Διοίκησις της Σάμου κατά την Επανάστασιν 1821-1834», Αθηνά 5(1940), σσ. 12-47. - Αλ. Σεβαστάκης, Το Δημόσιον δίκαιον εν Σάμω κατά την Τουρκοκρατίαν, την Επανάστασιν και το Ηγεμονικόν καθεστώς, Θεσσαλονίκη 1959. - Αλ. Σεβαστάκης, “Το «Στρατοπολιτικόν Σύστημα» Σάμου και η Κεντρική Ελληνική Διοίκηση”, Σαμιακές Μελέτες, τ. 1ος (19931994), ΠΙΣΝΔ, Αθήνα 1994, σσ. 97-120. - Χρ. Λάνδρος, «Στρατοπολιτικό σύστημα, το τοπικό πολίτευμα της Σάμου κατά την επανάσταση του 1821», «Δυσκολίες εφαρμογής του Στρατοπολιτικού συστήματος της Σάμου το 1823», «Το πνεύμα του στρατοπολιτικού συστήματος της Σάμου», Χαραυγή, φ. 738, 739 και 741(2010). Κώστας Μπέλσης
© Copyright 2024 Paperzz
