1 1. Εισαγωγικές έννοιες Τόμας Χομπς. Λεβιάθαν Ο τελικός λόγος, στόχος ή σκοπός, για τον οποίο οι άνθρωποι (που αγαπούν από φυσικού τους την ελευθερία και την κυριαρχία επί των άλλων) επιβάλλουν περιορισμούς στον εαυτό τους (περιορισμούς που χαρακτηρίζουν τη ζωή σε μια πολιτική κοινότητα), είναι η πρόνοια για την αυτοσυντήρηση τους και κατ' επέκταση για μια πιο ευχάριστη ζωή. • Γιατί οι άνθρωποι συγκρότησαν κοινότητες, σύμφωνα με το παράθεμα; .......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... Ο Παπαλάνγκι, Οι λόγοι του φυλάρχου απ’ το νησί Τιαβέα του Νότιου Ειρηνικού (εκδόσεις Ύψιλον, 30 – 33) Ο Παπαλάνγκι [= ο λευκός] κατοικεί σαν το μύδι σ’ ένα σκληρό καβούκι. Ζει ανάμεσα σε πέτρες. Πέτρες είναι γύρω του, δίπλα του και πάνω του. Η καλύβα του μοιάζει μ’ ένα όρθιο μπαούλο από πέτρα. Ένα μπαούλο με πολλά συρτάρια και πολλές τρύπες. Στις καλύβες τώρα συμβαίνει να κατοικούν περισσότεροι άνθρωποι απ’ όσοι ζουν σ’ ένα μόνο χωριό της Σαμόας και γι’ αυτό πρέπει κανείς να ξέρει ακριβώς το όνομα της Άιγκα [= οικογένειας] που θέλει να επισκεφτεί. Γιατί κάθε Άιγκα έχει για τον εαυτό της ένα ιδιαίτερο μέρος του πέτρινου μπαούλου ή επάνω ή κάτω ή στο κέντρο, αριστερά ή δεξιά ή στη μέση. Και μία Άιγκα συχνά δεν ξέρει τίποτα απολύτως για τις άλλες, λες και δεν τους χωρίζει μόνο ένας πέτρινος τοίχος, αλλά είναι σαν να βρίσκονται ανάμεσά τους πολλές θάλασσες. Συχνά δεν ξέρουν τα ονόματά τους, κι αν συναντηθούν στην τρύπα της εισόδου, χαιρετιούνται μόλις και μετά βίας ή μουρμουρίζουν μέσα από τα δόντια τους κάτι στον άλλο σαν κάτι εχθρικά έντομα. Ένας Σαμοανός σύντομα θα έσκαγε μέσα σ’ ένα τέτοιο μπαούλο, γιατί από πουθενά δεν μπαίνει καθαρό αεράκι, όπως συμβαίνει σε κάθε καλύβα της Σαμόας. Επίσης και οι μυρωδιές του μαγειρείου ζητούν διέξοδο. Συνήθως όμως ο αέρας που μπαίνει απέξω δεν είναι πολύ καλύτερος και δύσκολα καταλαβαίνει κανείς πώς ένας άνθρωπος καταφέρνει εδώ να επιζήσει και πώς δε γίνεται από τη νοσταλγία πουλί, πώς δεν του φυτρώνουν φτερούγες, ώστε να μπορέσει να πετάξει μακριά, εκεί όπου είναι ο αέρας και ο ήλιος. Με αυτόν τον τρόπο ζουν στην Ευρώπη τόσοι άνθρωποι, όσα είναι τα φοινικόδεντρα που φυτρώνουν στη Σαμόα και ακόμη περισσότεροι μάλιστα. Μερικοί θα νοσταλγούν ίσως πολύ το δάσος και τον ήλιο και το άφθονο φως. Αυτό ωστόσο θεωρείται γενικά αρρώστια, που θα πρέπει κανείς να καταπολεμήσει μέσα του. • Έτσι περιγράφει ένας φύλαρχος από το νησί Τιαβέα του Νότιου Ειρηνικού τις σύγχρονες πολυκατοικίες. Να εντοπίσετε τις λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιεί ο φύλαρχος για να περιγράψει τον τρόπο ζωής των «λευκών» στους άλλους ιθαγενείς. 2 ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… Πώς οι λέξεις αυτές σχολιάζουν τον πολιτισμό μας και αποδίδουν την οπτική του φύλαρχου; ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… Πώς νομίζετε ότι θα περιέγραφε ένας Ευρωπαίος τις κατοικίες των ιθαγενών του νησιού Τιαβέα; Να γράψετε το σχετικό κείμενο. Σταυρούλα Πολυχρονοπούλου – Ζαχαρογέωργα, Ανιχνεύοντας το σήμερα, προετοιμάζοντας το αύριο, 104 Ένα πρωινό, στη χώρα των Νοουράγων, όπου τα καλοκαίρια είναι θερμά και υγρά και ο χειμώνας παγωμένος, οι κάτοικοι, έντρομοι, ανακάλυψαν – ένας ένας χωριστά – ότι έβγαλαν ουρά! Και τι δεν επινόησαν για να την κρύψουν. Φαρδιά παντελόνια, φουντωτές φούστες, ευρύχωρους ριχτούς σάκους. Καθώς, όμως ανακάλυπταν πως και σε άλλους φύτρωσε στο ίδιο περίπου σημείο μια ουρά, τα πράγματα άλλαξαν ριζικά. Η ουρά ξαφνικά αποδείχτηκε εξαιρετικά χρήσιμη για την κινητικότητά τους, αλλά και στη μεταφορά πραγμάτων, καθώς και στο άνοιγμα και κλείσιμο της πόρτας, όταν τα χέρια δεν ήταν διαθέσιμα. Οι σχεδιαστές ρούχων άρχισαν να τροποποιούν τα μοντέλα τους για την ανάδειξη και την αξιοποίηση του καινούργιου μέλους του σώματος. Και ξαφνικά, εκείνοι οι λίγοι που δεν έτυχε να βγάλουν ουρά, άρχισαν να φαίνονται σε άλλους «διαφορετικοί» και σ’ άλλους σαν «φρικιά». Τι ντροπή, θεέ μου, άνθρωπος χωρίς ουρά! • Γνωρίζετε τους Νοουράγους και τη χώρα τους; ………………………………………………………………………………………… • Ποια ήταν η πρώτη αντίδραση των Νοουράγων, όταν διαπίστωσαν ότι είχαν ουρά; ………………………………………………………………………………………… • Πότε άρχισε να αλλάζει η στάση τους προς τις ουρές τους; …………………………………………………………………………………………. • Πώς αντιμετωπίστηκαν τελικά οι «φυσιολογικοί» Νοουράγοι, αυτοί που δεν είχαν ουρά; ………………………………………………………………………………………….. • Τελικά ποιο στοιχείο ενοχλούσε πραγματικά τους Νοουράγους; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… • Μήπως τώρα αναγνωρίζετε τους Νοουράγους και τον κόσμο τους; 3 Φύλλο εργασίας 2. Κοινωνικές ομάδες Α. Σε ποιες κοινωνικές ομάδες συμμετέχει ο νέος του διπλανού σκίτσου; ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………… Να σημειώσεις τις κοινωνικές ομάδες στις οποίες συμμετέχεις εσύ. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………… Β. Διακρίσεις των κοινωνικών ομάδων Έχοντας υπόψη τους τρόπους διάκρισης των κοινωνικών ομάδων να συμπληρώσεις τον πίνακα που ακολουθεί: Κοινωνική ομάδα Οικογένεια Κίνημα «Δεν πληρώνω» (μη καταβολή διοδίων) Σύλλογος Φιλάθλων Ολυμπιακού Λιοσίων Πολιτικό κόμμα «Χαμόγελο του παιδιού» Εμπορικός Σύλλογος Ιλίου Η παρέα μου Γ. Ρατσισμός Ανοικτή Κλειστή Πρωτογενής Δευτερογενής 4 Προκαταλήψεις είναι οι αρνητικές συνήθως αντιλήψεις και εικόνες για άτομα άλλων ομάδων που δε στηρίζονται στην πραγματικότητα. Ποια προκατάληψη εντοπίζεις στο σκίτσο; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Μπορείς να συνεχίσεις το διάλογο ανάμεσα στα δύο πρόσωπα στο ίδιο πλαίσιο; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 5 Ονοματεπώνυμο: …………………………… Τμήμα: ……………. Εργασία για το σπίτι 2. Κοινωνικές ομάδες Προκαταλήψεις και διακρίσεις σε βάρος ομάδων Να διαβάσετε τους διαλόγους που ακολουθούν και να σημειώσετε τη ρατσιστική συμπεριφορά που διακρίνετε σε αυτούς: 1. Ένας Έλληνας σήμερα: «-Σιγά που θα μας πουν οι Ευρωπαίοι τι θα κάνουμε. Όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες, αυτοί έμεναν σε σπηλιές.» ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 2.- Καλά, δίνεις 8 ευρώ την ώρα στην ξένη, για να σου καθαρίσει το σπίτι; Εσύ χαλάς την πιάτσα. - Και στη Δήμητρα τα ίδια έδινα. - Ναι, αλλά αυτή ήταν Ελληνίδα. Σιγά μην πληρώνουμε τα ίδια σε όλους. Εγώ από τότε που πήρα ξένη καθαρίστρια γλιτώνω αρκετά λεφτά το μήνα από αυτό. …….................................................................................................................................. .......................................................................................................................................... 3. α. – Κλεψιές, σκοτωμοί! Εμ βέβαια: Τι περιμένεις; Αφού μαζέψαμε εδώ μέσα κάθε καρυδιάς καρύδι. Απ’ τον καιρό που ήρθαν οι ξένοι βάλαμε σιδεριές στα παράθυρά μας. Τι καλά που ζούσαμε πρώτα χωρίς αυτούς. β. – Ο γιος μου; Στην καφετέρια. Πού να βρει δουλειά; Κάθεται όλη μέρα το παιδί. Βλέπεις τους ξένους να μας παίρνουν τις δουλειές και εμείς δεν έχουμε ψωμί να φάμε. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 4.α. – Καλά πώς θα εμπιστευτείς μια ξένη να σου φυλάξει το παιδί; Πού ξέρεις από πού κρατάει η σκούφια της; β. –Μα τι έχεις, ρε γιαγιά, με τον καημένο τον ανθρωπάκο; - Τι να σου πω, βρε παιδί μου; Έτσι με την κελεμπία που τον βλέπω και με το σαρίκι στο κεφάλι τον φοβάμαι. 6 ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 5. – Φυσικό δεν είναι να επικρατήσουμε εμείς η Αρεία φυλή; Αφού είμαστε ανώτεροι από τις άλλες. Αυτοί δεν ξέρουν να εκμεταλλευτούν τον εθνικό τους πλούτο. Γιατί να πάει χαμένος; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 6. – Είσαι καλά, κόρη μου; Άντρας ο αδερφός σου και να πλένει τα πιάτα; Εσύ τι κάνεις όλη μέρα; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 7. –Το πιστεύεις, πατέρα; Να δώσει τη θέση μου, του μάνατζερ, σε μια γυναίκα, γιατί ξέρει λέει μερικές ξένες γλώσσες παραπάνω από ’μενα κι έχει κι ένα διδακτορικό; - Τι να σου πω; Στη δική μου την εποχή οι γυναίκες έμεναν στην κουζίνα τους και είχαμε το κεφάλι μας ήσυχο. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 10. Ένας επιβάτης λεωφορείου καθώς βλέπει στη στάση κάποιον με αναπηρικό καροτσάκι: - Τώρα μάλιστα: Εκατό ώρες θα κάνει ο οδηγός να βγάλει τη μπάρα για τους ανάπηρους κι εγώ έχω αργήσει στη δουλειά μου. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………….. 7 Ονοματεπώνυμο: …………………………… Τμήμα: ……………. Επαναληπτική άσκηση Κοινωνικές ομάδες 1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, βάζοντας σε κύκλο το αντίστοιχο γράμμα (Σ για τις σωστές και Λ για τις λανθασμένες). Στη συνέχεια να επαναδιατυπώσετε τις λανθασμένες προτάσεις, ώστε να γίνουν σωστές. [Μονάδες 8] α) Οι κοινωνικές ομάδες είναι τυχαίες συναθροίσεις ατόμων. Σ Λ ………………………………………………………………………………………… β) Με τη συμμετοχή μας στις ομάδες αποκτάμε την αίσθηση του «εμείς». Σ Λ ………………………………………………………………………………………… γ) Οι «ανοικτές»κοινωνικές ομάδες έχουν ανεκτικότητα και αποδοχή των διαφορετικών απόψεων. Σ Λ ………………………………………………………………………………………… δ) Οι προκαταλήψεις οδηγούν σε αποδοχή των διαφορετικών ατόμων. Σ Λ ………………………………………………………………………………………… 2. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της Στήλης Α με αυτά στη Στήλη Β: [Μονάδες 8] Α 1. Πρωτογενείς ομάδες 2. Δευτερογενείς ομάδες 3. Προκατάληψη 4. Ταυτότητα Β α) διακρίσεις σε βάρος ομάδων β) αίσθηση «εμείς» γ) οργάνωση δ) ομάδες που εντασσόμαστε ολοκληρωτικά ε) ομάδες ενδιαφερόντων …………………………………………………………………………………………. 3. Ποιος είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο μια ομάδα μπορεί να οδηγηθεί σε διάλυση; [Μονάδες 4] ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Ονοματεπώνυμο: ……………………… Βαθμολογία:…………………. Σχεδιάγραμμα 8 1. Εισαγωγικές έννοιες – 2. Κοινωνικές ομάδες Ορισμοί Κοινωνικότητα είναι η ανάγκη του ανθρώπου για κοινωνική συμβίωση και έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του ανθρώπινου πολιτισμού. Κοινωνία είναι ένα σχετικά μεγάλο και οργανωμένο σύνολο ανθρώπων που έχει διάρκεια στο χρόνο και διακρίνεται με βάση τον πολιτισμό του. Κοινωνική ομάδα είναι ένα οργανωμένο σύνολο ατόμων, που επικοινωνούν, έχουν κοινούς σκοπούς και αποκτούν την αίσθηση του «εμείς», δηλαδή συνείδηση ότι αποτελούν ομάδα. Προκαταλήψεις είναι αρνητικές συνήθως αντιλήψεις και εικόνες για άτομα άλλων ομάδων, που δε βασίζονται στην πραγματικότητα. Απαραίτητες πληροφορίες • Με τη γέννησή του το νέο μέλος της κοινωνίας έχει τα ιδιαίτερα ατομικά χαρακτηριστικά (βιολογικά). Η κοινωνία μεταφέρει στο νέο μέλος της τον πολιτισμό της, επιδρώντας καθοριστικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς του. Οι σχέσεις ατόμου και κοινωνίας είναι σχέσεις αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα ατομικά, μοναδικά χαρακτηριστικά που διαθέτουν οι άνθρωποι και στα κοινωνικά χαρακτηριστικά που τους μεταβιβάζει η κοινωνία. • Πρωτογενείς είναι οι ομάδες στις οποίες εντάσσονται όλα τα άτομα, όπως η οικογένεια και οι παρέες των συνομηλίκων. Οι ομάδες αυτές έχουν μεγάλη επίδραση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου, εφόσον σε αυτές το άτομο ζει και συμμετέχει ολοκληρωτικά. Δευτερογενείς είναι οι ομάδες στις οποίες το άτομο εντάσσεται στη διάρκεια της ζωής του, συνήθως με δική του επιλογή, για την ικανοποίηση συγκεκριμένου σκοπού ή συμφέροντος. Δευτερογενείς είναι οι επαγγελματικές, οι πολιτικές ομάδες ή οι ομάδες ενδιαφερόντων. Οι ομάδες αυτές επιδρούν σε ορισμένες μόνον πλευρές της ζωής του ατόμου. • Ανοικτές είναι οι ομάδες στις οποίες μπορεί να συμμετέχει ελεύθερα όποιος συμφωνεί με τους σκοπούς και τις επιδιώξεις τους. Αντίθετα κλειστές είναι οι ομάδες που θέτουν αυστηρές προϋποθέσεις για την ένταξη σε αυτές, όπως π.χ. 9 κλειστές λέσχες ή συμμορίες που υπάρχουν μέχρι σήμερα σε ορισμένες κοινωνίες. • Οι πιο συνηθισμένες μορφές προκαταλήψεων είναι αυτές που αφορούν το φύλο, τη φυλή, την ηλικία, τη θρησκεία, τη χώρα προέλευσης, το κοινωνικό στρώμα ή την υγεία των ατόμων. Οι προκαταλήψεις αυτές οδηγούν σε αρνητικές διακρίσεις, άνιση δηλαδή μεταχείριση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως π.χ. οι γυναίκες, οι αλλοδαποί, οι τσιγγάνοι, τα άτομα με αναπηρίες. Ο αποκλεισμός αυτών των κοινωνικών ομάδων αποκαλείται ρατσισμός. • Λόγοι ένταξης του ατόμου στις κοινωνικές ομάδες είναι: α) η ανάγκη του ατόμου να ανήκει σε ένα σύνολο και να νιώθει την αίσθηση του «εμείς», β) τα κοινά ενδιαφέροντα ή τα κοινά οικονομικά ή επαγγελματικά συμφέροντα, γ) η τάση των νέων για ταύτιση – μίμηση και απόκτησης ιδιαίτερης ταυτότητας και δ) η ανάγκη κάποιων να αναδειχθούν ηγέτες. • Μια κοινωνική ομάδα διαλύεται αν για οποιοδήποτε λόγο ο κοινός στόχος πάψει να υπάρχει, είτε γιατί έχει επιτευχθεί είτε γιατί άλλαξαν τα ενδιαφέροντα των ατόμων, είτε γιατί υπήρξαν διαφωνίες ή αποτυχίες. 10 3.1. Η κοινωνική θέση – 3.2. Ο κοινωνικός ρόλος Το άτομο συμμετέχει σε διάφορες κοινωνικές ομάδες κατά τη διάρκεια της ζωής του. Σε αυτές καταλαμβάνει μία συγκεκριμένη κοινωνική θέση. Ποια είναι η δική σου κοινωνική θέση στις ομάδες οικογένεια ………………………………….... σχολείο ……………………………………… Οι κοινωνικές θέσεις ιεραρχούνται σε θέσεις μεγαλύτερης και μικρότερης ευθύνης, μεγαλύτερης και μικρότερης εξουσίας – δύναμης. Οι κοινωνικές θέσεις αποδίδονται στα άτομα με βάση τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά (ηλικία, φύλο, μόρφωση, επάγγελμα, πλούτος). Τα εκ γενετής χαρακτηριστικά μας οδηγούν σε δοτές κοινωνικές θέσεις, θέσεις που μας δίνονται λόγω αυτών των χαρακτηριστικών και όχι λόγω των προσόντων μας. Τα επίκτητα κοινωνικά χαρακτηριστικά οδηγούν σε κοινωνικές θέσεις που είναι κατακτημένες, τις κατακτάμε δηλαδή με βάση αυτά τα ατομικά μας προσόντα. Ποια από τα παρακάτω κοινωνικά χαρακτηριστικά είναι επίκτητα (Ε) και ποια εκ γενετής (Γ); φύλο (……) – σωματικά χαρακτηριστικά (…….) – μόρφωση (…….) – κύρος (……) – εισόδημα (…….) – εθνική προέλευση (……..) Η συμπεριφορά που οφείλει να έχει το άτομο, επειδή κατέχει μια θέση σε μια κοινωνική ομάδα, προσδιορίζει τον κοινωνικό του ρόλο. Τους ρόλους αυτούς τους μαθαίνουμε από τα πρώτα στάδια της ζωής μας μέσα από το παιχνίδι και την οικογενειακή και σχολική ζωή. Να σημειώσετε τις συμπεριφορές που ο μαθητής, με βάση τη θέση του, οφείλει να έχει απέναντι στις άλλες κατηγορίες θέσεων στο σχολείο. ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 11 ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………….. Οι κοινωνικοί ρόλοι προσδιορίζονται από συγκεκριμένους κοινωνικούς κανόνες που καθορίζουν τη συμπεριφορά μας. Κάθε άτομο όμως έχει τη δυνατότητα να προσαρμόσει τη συμπεριφορά του για κάθε ρόλο στη δική του προσωπικότητα, ιδιαίτερα στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες. Κάθε άτομο συμμετέχει σε πολλές κοινωνικές ομάδες, κατέχει διάφορες θέσεις και ασκεί πολλούς κοινωνικούς ρόλους ταυτόχρονα. Συχνά οι υποχρεώσεις που συνεπάγεται ένας ρόλος έρχονται σε σύγκρουση με τις υποχρεώσεις ενός άλλου (σύγκρουση ρόλων). Π.χ. οι ρόλοι του εργαζόμενου και του γονέα. Να γράψετε παραδείγματα σύγκρουσης ρόλων που παρατηρείτε σήμερα. ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… 12 3. Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή 3.3. Οι κοινωνικοί κανόνες Αφού διαβάσετε τη σελίδα 24 του σχολικού βιβλίου, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν: Α) Τι είναι οι κοινωνικοί κανόνες (ορισμός). Β) Να αναφέρετε τα είδη των κοινωνικών κανόνων καθώς και ένα παράδειγμα για κάθε είδος. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 3.4. Κοινωνική διαστρωμάτωση, κοινωνική κινητικότητα Αφού διαβάσετε τις σελίδες 25 και 26 του σχολικού βιβλίου, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν: Γ) Τι ονομάζεται κοινωνική διαστρωμάτωση (ορισμός); Δ) Να αναφέρετε δύο ιστορικά παραδείγματα κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Τι ισχύει στις σύγχρονες κοινωνίες; Ε) Τι ονομάζεται κοινωνική κινητικότητα (ορισμός); Στ) Ποια μέτρα αποσκοπούν στην προσφορά ισότητας ευκαιριών στα μέλη μιας κοινωνίας; Ζ) Να αναφέρετε και να εξηγήσετε τα τρία είδη κοινωνικής κινητικότητας. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 13 Φύλλο εργασίας 3. Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή Ομάδα Α «Ο Γιώργος Ανοδόπουλος γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό της Ηπείρου. Ο πατέρας του ήταν βοσκός…» Να συνεχίσετε την ιστορία με ένα κείμενο 300 λέξεων έτσι ώστε η ζωή του Γιώργου να αποτελέσει παράδειγμα ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας. Ομάδα Β «Ο Νίκος Καθοδικάκης γεννήθηκε στην Κηφισιά. Ο πατέρας του ήταν εφοπλιστής και η μητέρα του επιχειρηματίας…» Να συνεχίσετε την ιστορία με ένα κείμενο 300 λέξεων έτσι ώστε η ζωή του Νίκου να αποτελέσει παράδειγμα καθοδικής κοινωνικής κινητικότητας. Ομάδα Γ «Ο Κώστας Οριζοντιάδης από μικρός δούλευε στην ταβέρνα του πατέρα του…» Να συνεχίσετε την ιστορία με ένα κείμενο 200 λέξεων έτσι ώστε η ζωή του Κώστα να αποτελέσει παράδειγμα οριζόντιας κινητικότητας. Ομάδα Δ Να αναφέρετε μεταβολές που τις τελευταίες δεκαετίες έχουν συμβεί σχετικά με τη θέση της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία. Ποιες νομίζετε ότι είναι οι αιτίες τους; Υπήρχαν και υπάρχουν αντιδράσεις – αντιστάσεις σε αυτές τις μεταβολές; Ομάδα Ε Σήμερα η ελληνική κοινωνία μεταβάλλεται εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Ποιες πιστεύετε πως θα είναι οι θετικές και ποιες οι αρνητικές συνέπειες αυτών των αλλαγών στους Έλληνες; (200 λέξεις) 14 Σχεδιάγραμμα 3.5. Κοινωνική Μεταβολή, σελίδες 27 – 28 Βασικές έννοιες μαθήματος α) αλλαγές στο φυσικό α) γίνεται αργά στις α) ευκαιρίες για ανο- περιβάλλον οδηγούν σε παραδοσιακές κοινωνίες, δική κινητικότητα μετακινήσεις πληθυσμών, ραγδαία στις βιομηχανικές. αποξένωση σε υποσιτισμό, σε κοινω- Αργά αλλάζουν οι αντιλή- αλλοτρίωση νικές μεταβολές - ψεις και οι νοοτροπίες, β) η βιομηχανική επανάσταση, η επανάσταση υψηλής τεχνολογίας συνδέονται με β) δημοκρατικές ραγδαία ο υλικός πολιτισμός κατακτήσεις, και η τεχνολογία. πλανητική επι- β) επιδιώκεται ειρηνικά μέσω κοινωνία, επιστη- την παγκοσμιοποίηση εκλογών ή αλλαγών στη μονικές εξελίξεις γ) π.χ. ο Β΄ Παγκόσμιος νομοθεσία - επιδιώκεται ανεργία, φτώχεια Πόλεμος, το γυναικείο επαναστατικά, με εξεγέρ- κοινωνικές δια- κίνημα σεις και συγκρούσεις κρίσεις, περι- κοινωνικών ομάδων βαλλοντικά προ- βλήματα 15 Εργασία για το σπίτι Ονοματεπώνυμο: ………………………………………….. 3. Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή 1. Να καταγράψετε το επάγγελμα και την εκπαίδευση του παππού σας και του πατέρα σας, της γιαγιάς και της μητέρας σας. Παρουσιάζεται κινητικότητα και τι είδους; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 2. Ποιες αλλαγές οδηγούν σε κοινωνική μεταβολή; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 3. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της Στήλης Α με εκείνα της Στήλης Β. Σε κάθε δεδομένο της Στήλης Α αντιστοιχούν τρία δεδομένα της Στήλης Β: Στήλη Α Στήλη Β 1. απαγόρευση κλοπής α. αυστηρός κανόνας 2. κανόνες κυκλοφορίας β. ελαστικός κανόνας 3. δώρα μεταξύ συγγενών γ. γενικός κανόνας 4. στρατιωτική στολή δ. ειδικός κανόνας 5. απουσίες μαθητών ε. τυπικός κανόνας 6. καθημερινή ενδυμασία στ. άτυπος κανόνας ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Ύλη διαγωνίσματος α΄ τριμήνου Ημερομηνία: ……………………………………… Τμήμα: ……………….. 16 Επαναληπτικές ερωτήσεις Σελίδες 12 – 13 1. Ο ορισμός της κοινωνίας και η ανάλυσή του. 2. Πώς διαμορφώνει την προσωπικότητά του το άτομο στο πλαίσιο της κοινωνίας; Σελίδα 15 3. Ο ορισμός της κοινωνικής ομάδας και η ανάλυσή του. Σελίδες 15 – 16 4. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι κοινωνικές ομάδες; Σελίδα 16 5. Τι είναι οι προκαταλήψεις και ποιες οι συνέπειές τους; Σελίδα 18 6. Ποιοι λόγοι οδηγούν σε ένταξη στις κοινωνικές ομάδες; 7. Πότε διαλύεται μια κοινωνική ομάδα; Σελίδες 21 - 22 8. Πώς διακρίνονται τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και σε ποιες κοινωνικές θέσεις οδηγούν; Σελίδα 24 9. Ο ορισμός των κοινωνικών κανόνων. 10. Τα είδη κοινωνικών κανόνων. Σελίδα 25 11. Ο ορισμός της κοινωνικής διαστρωμάτωσης και τα είδη της κοινωνικής διαστρωμάτωσης στην ιστορία. Σελίδα 26 12. Ο ορισμός και τα είδη της κοινωνικής κινητικότητας. Σελίδα 27 13. Ποιες είναι οι αιτίες των κοινωνικών μεταβολών; Σελίδες 27 – 28 14. Με ποιον τρόπο πραγματοποιείται η κοινωνική μεταβολή; Σελίδα 28 15. Ποιες είναι οι συνέπειες των κοινωνικών μεταβολών (άτομο – κοινωνία); Τα φυλλάδια που έχουν δοθεί. 17 Εργασία για το σπίτι 4. Κοινωνικοί θεσμοί Ονοματεπώνυμο: …………………………………………………… 1. Οι θεσμοί δημιουργούνται για να εξυπηρετήσουν νέες κοινωνικές ανάγκες. Ποιες ανάγκες καλείται να εξυπηρετήσει ο καθένας από τους παρακάτω θεσμούς; [Μον. 12] σχολικός τροχονόμος – Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός – 15μελή Συμβούλια – Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη στα σχολεία ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 2. Να βάλεις σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: [Μον. 2] Οι θεσμοί δημιουργούνται α. για την οργάνωση της κοινωνίας β. για να μάθουν τα άτομα τις αξίες και τους κανόνες γ. για να εξυπηρετήσουν αποκλειστικά ατομικές επιδιώξεις δ. το α και β 3. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της Στήλης Α με εκείνα της Στήλης Β: [Μον. 6] Στήλη Α 1. αναπαραγωγή και φροντίδα νέων μελών 2. διατήρηση και αύξηση γνώσεων 3. παραγωγή αγαθών 4. εξισορρόπηση συγκρούσεων Στήλη Β α. εκπαιδευτικοί θεσμοί β. πολιτικοί θεσμοί γ. οικογενειακοί θεσμοί δ. οικονομικοί θεσμοί ……………………………………………………………………………………… 4. Κοινωνικοί θεσμοί 4.3. Λειτουργίες των κοινωνικών θεσμών 18 • Το 18ο αιώνα οι θεσμοί ήταν λίγοι και είχαν πολλές λειτουργίες. Για παράδειγμα, η Εκκλησία κατά την τουρκοκρατία α) καλλιεργούσε τη θρησκευτική πίστη, β) μόρφωνε τα παιδιά («κρυφό σχολειό»), γ) περιέθαλπε τους άρρωστους και τους γέροντες. • Σήμερα τις λειτουργίες αυτές αναλαμβάνουν νέοι εξειδικευμένοι θεσμοί, κρατικοί ή ιδιωτικό. Συνεχίζοντας το παραπάνω παράδειγμα, σήμερα τις αντίστοιχες λειτουργίες της Εκκλησίας του 18ου αιώνα έχουν αναλάβει α) …………………………………………………, β) …………………………, γ) …………………………………………… . • Οι θεσμοί έχουν κύριες και δευτερεύουσες λειτουργίες. • Ποια είναι η κύρια και ποιες οι δευτερεύουσες λειτουργίες του σχολείου σήμερα; …………………………………………………………………….. • Οι θεσμοί έχουν φανερές (έκδηλες) και κρυφές (λανθάνουσες) λειτουργίες. • Ποιες είναι οι φανερές και ποιες οι κρυφές λειτουργίες των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης σήμερα; ……………………………………………………….. ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 4.4. Η αλλαγή των κοινωνικών θεσμών Οι κοινωνίες μεταβάλλονται, αργά ή ραγδαία, επαναστατικά ή ειρηνικά. Κοινωνική μεταβολή σημαίνει αλλαγή των θεσμών, αλλαγή των κοινωνικών θέσεων και ρόλων, αλλαγή των κοινωνικών κανόνων. Ποιοι θεσμοί για τη φροντίδα των παιδιών δημιουργήθηκαν από την ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας; ………………………………………… ………………………………………………………………………………… Πότε αλλάζουν οι θεσμοί; Ασχοληθείτε με το παράδειγμα των πανελλαδικών εξετάσεων για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. …………………. ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 19 Οι θεσμοί καταργούνται, όταν έρχονται σε αντίθεση με τις ανάγκες και τις αξίες της κοινωνίας. Μπορείτε να σκεφτείτε ένα παράδειγμα από τους θεσμούς που συνδέονταν με το γάμο; ……………………………………… ………………………………………………………………………………. 4.5. Ο θεσμός της οικογένειας o Πώς δημιουργείται συνήθως η οικογένεια; ……………………………………. o Στις παραδοσιακές κοινωνίες συναντάμε τη μορφή της εκτεταμένης οικογένειας, στην οποία μετέχουν …………………………………………….. ………………………………………………………………………………… . o Αυτές οι οικογένειες έχουν πολλαπλές λειτουργίες, ………………………… ………………………………………………………………………………….. o Στις σύγχρονες κοινωνίες και στα αστικά κέντρα κύρια μορφή οικογένειας είναι η ………………………, που αποτελείται από τους συζύγους και τα παιδιά. o Κύριες λειτουργίες αυτής της οικογένειας είναι ………………………………. ………………………………………………………………………………….. o Συχνή μορφή οικογένειας είναι και η μονογονεϊκή, στην οποία τα παιδιά ζουν με ……………………………………….. λόγω α) ………………………….., β) ……………………………. ή γ) …………………………. . o Χαρακτηριστικό φαινόμενο πολλών σύγχρονων κοινωνιών είναι η υπογεννητικότητα, που οφείλεται ……………………………………………. ………………………………………………………………………………….. Εργασία για το σπίτι 1. Να συζητήσετε με τους γονείς και τους παππούδες σας για το θεσμό του σχολείου στην εποχή τους. Να καταγράψετε τα χαρακτηριστικά του και τις αλλαγές σε σχέση με το σημερινό σχολείο που γνωρίζετε. 2. Να κάνετε μία μικρή έρευνα για το θεσμό του γάμου στην περιοχή από την οποία κατάγεστε. 3. Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ παραδοσιακής και σύγχρονης κοινωνίας; (Να απαντήσετε σε δύο από τα τρία ερωτήματα.) 20 5. Κοινωνικοποίηση και κοινωνικός έλεγχος 5.1. Έννοια και περιεχόμενο της κοινωνικοποίησης Ποια από τα παρακάτω μαθαίνει ο άνθρωπος και ποια γνωρίζει από τη στιγμή που γεννιέται; α) αναπνοή …………………. β) βάδισμα …………………. γ) ομιλία …………………. δ) συμπεριφορά …………………. ε) σχέσεις με τους άλλους …………………. στ) πολιτισμός …………. Το άτομο, λοιπόν, από τη γέννησή του μπαίνει σε μία διαδικασία μάθησης και μεταβίβασης από γενιά σε γενιά των αξιών, των προτύπων, των γνώσεων. ΟΡΙΣΜΟΣ Κοινωνικοποίηση είναι η εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων και αξιών, η αφομοίωση δηλαδή από το άτομο των προτύπων συμπεριφοράς που κάθε κοινωνία ή κοινωνική ομάδα θεωρεί αποδεκτά. Αφού διαβάσετε την ενότητα Χαρακτηριστικά της κοινωνικοποίησης (φωτοτυπία από το βιβλίο), να συμπληρώσετε τα κενά στο κείμενο που ακολουθεί: 1. Η κοινωνικοποίηση είναι μία διαδικασία δυναμική, που σημαίνει ότι μεταβάλλεται από: α) ……………………….. ….. …………………. . Για παράδειγμα ενώ η …………………… διαπαιδαγωγούσε ατομικά τους νέους η Σπάρτη κοινωνικοποιούσε τους νέους με σκοπό ………………… ………………………………………………………………………. . β) από εποχή σε ………………… . Για παράδειγμα οι άνθρωποι παντρεύονταν σε μικρή ηλικία στην ………………………………….. για λόγους ………………………………………… . γ) από κοινωνική ομάδα σε κοινωνική ομάδα. Για παράδειγμα οι αλλοδαποί ……………………………………………………………. ……………………………………………………………………….. 2. Είναι μια διαδικασία διαρκής, δηλαδή το άτομο ………………………. εντάσσεται συνεχώς σε θεσμούς και ομάδες. Για παράδειγμα ένα παιδί δεκατεσσάρων ετών ………………………………………………………… ………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………….. 3. Είναι μία διαδικασία αλληλεπίδρασης. 21 Να εξηγήσεις με δικά σου λόγια σε 30 – 40 λέξεις την αλληλεπίδραση ατόμου και κοινωνίας που περιγράφεται στο βιβλίο, σελίδα 39. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 22 Εργασία για το σπίτι 5. Κοινωνικοποίηση και κοινωνικός έλεγχος Όνομα: ………………………………………………….. Βαθμολογία: ……………………………………………. Γιώργος Ιωάννου, Τα παρατσούκλια (απόσπασμα) Το ευτύχημα ήταν πως το γυμνάσιο βρίσκονταν σε άλλη περιφέρεια απ’ το δημοτικό που είχα βγάλει κι έτσι στα παρατσούκλια του γυμνασίου δεν προστέθηκαν κι εκείνα του δημοτικού. Γιατί εκεί πια ήταν που μου είχαν ζεματίσει την ψυχή. Η δασκάλα μας, μια ανεκδιήγητη γκεργκέφω, μόλις με είδε ζαρωμένον στο θρανίο παρατήρησε: «Εσύ, παιδί μου, κάνεις σαν σκαντζόχοιρος». Όλα τα παιδιά γέλασαν κι απ’ το πρώτο κιόλας διάλειμμα άρχισαν να μου το φωνάζουν. Η δασκάλα κατευχαριστημένη το επανέλαβε και τη δεύτερη ώρα. Στην αρχή όλοι μου φώναζαν το παρατσούκλι κοροϊδευτικά. Κατόπι, αντί να το ξεχάσουν, το συνήθισαν, και το’ λεγαν χωρίς ιδιαίτερη κακία, σαν ένα οποιοδήποτε όνομα. Εγώ όμως αδύνατο να το συνηθίσω, κάθε μέρα με πλήγωνε πιο βαθιά, ιδίως όταν παίζαμε ποδόσφαιρο κι ήθελαν να τους δώσω πάσα, τότε το «Σκαντζόχοιρε, σκαντζόχοιρε» αντηχούσε σ’ όλους τους τοίχους. Άρχισα να μην παίζω με κανέναν. Έπαιζα μόνος μου στην αυλή μας διάφορα δικά μου παιχνίδια. Έβρισκα δυο φωλιές μερμήγκια διαφορετικά σε χρώμα και μέγεθος. Επειδή ήμουν πολύ ξανθός, ήθελα η μια φωλιά να’ χει ξανθά μερμήγκια. Η άλλη είχε μελαχρινά με μεγάλα ευκίνητα πόδια. Δεν ήταν δύσκολο να βρεθούν. Έπαιρνα τότε ένα απ’ τα ξανθά, που ήταν πιο αδύναμα, και το’ ριχνα μέσα στην τρύπα της φωλιάς, εκεί όπου έβραζαν τα μαύρα μερμήγκια. Αυτά έζωναν αμέσως το ξανθό, το δάγκωναν από παντού, το τραβολογούσαν, και τελικά, μέσα σ’ ένα συνωστισμό, το’ σερναν μισοπεθαμένο στη φωλιά τους. «Πάει ο σκαντζόχοιρος», έλεγα πικραμένος (…). Τα βράδια, συνήθως την ώρα που τρώγαμε, περνούσαν παρέες παρέες τα παιδιά κάτω απ’ το σπίτι και ούρλιαζαν στα σκοτεινά τα διάφορα παρατσούκλια μου. Μέχρι τραγούδια μού είχαν βγάλει. Μόνο εγώ τα άκουγα, οι δικοί μου χαμπάρι δεν είχαν. 23 Ερωτήσεις 1. Σε ποιες κοινωνικές ομάδες ανήκει ο πρωταγωνιστής του κειμένου; (Μονάδες 6) 2. Λειτουργούν σωστά οι ομάδες αυτές; (Μονάδες 7) 3. Έχει κοινωνικοποιηθεί ο πρωταγωνιστής; Αν όχι, ποιος ευθύνεται για την κατάστασή του; (Μονάδες 7) ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. 24 Κοινωνικοποίηση και κοινωνικός έλεγχος 5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης – 5.3. Τρόποι κοινωνικοποίησης – 5.4. Ο κοινωνικός έλεγχος – 5.5. Τα είδη του κοινωνικού ελέγχου Σχεδιάγραμμα Φορείς κοινωνικοποίησης οικογένεια σχολείο θρησκεία κράτος ΜΜΕ παρέες συνομηλίκων Τρόποι κοινωνικοποίησης εντολές, συστάσεις ταύτιση (αίσθηση του «εμείς») κοινωνική κριτική Κοινωνικός έλεγχος τυπικός, άτυπος αρνητικός, θετικός προληπτικός, κατασταλτικός εσωτερικός (αυτοέλεγχος) Ορισμός Κοινωνικός έλεγχος είναι ένα σύνολο ποινών και επιβραβεύσεων, το οποίο έχει στόχο να προλάβει ή να επαναφέρει και να διορθώσει κάθε συμπεριφορά αντίθετη με τους αποδεκτούς κοινωνικούς κανόνες και αξίες. Εργασία για το σπίτι 1. Να χωριστείτε σε ομάδες και να συγκεντρώσετε υλικό (φωτογραφίες, μαρτυρίες άρθρα) για το θέμα της θανατικής ποινής. 2. Πότε κοινωνικοποιούμαστε πιο σωστά: όταν οι ποινές λειτουργούν προληπτικά ή κατασταλτικά στη συμπεριφορά μας; 25 Φύλλο εργασίας Κοινωνικοποίηση και κοινωνικός έλεγχος Άτυπη κοινωνική κριτική Οι σύγχρονες κοινωνίες είναι πολυφωνικές. Αυτό σημαίνει ότι συνυπάρχουν ομάδες με διαφορετικές ιδεολογίες, αξίες και πρότυπα. Πώς θα περιέγραφαν και θα χαρακτήριζαν μία κοπέλα με την εμφάνιση new punk που απεικονίζεται παρακάτω: ένας ηλικιωμένος κύριος ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………... μία συνομήλική της ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ……………………………………………… μία άλλη νέα με την ίδια εμφάνιση ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 26 ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Τα είδη κοινωνικού ελέγχου Νίκος Καζαντζάκης, Η Νέα Παιδαγωγική 1. Σε ποια κοινωνική ομάδα αναφέρεται το απόσπασμα; 2. Ποια είδη κοινωνικού ελέγχου εφαρμόζονται (τυπικός / άτυπος, θετικός / αρνητικός, προληπτικός / κατασταλτικός); ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 27 ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Θανατική ποινή: υπέρ ή κατά Σε ποιες χώρες εφαρμόζεται η θανατική ποινή Η θεολογική άποψη Στην Kαινή Διαθήκη, όμως, έχουμε τη διδασκαλία του Kυρίου, που φαίνεται ν' αποκλείει παντελώς τη θανατική ποινή, καθώς «Θεός δέ ουκ εστί νεκρών, αλλά ζώντων, πάντες γάρ αυτώ ζώσιν». Kαι αλλού εκφράζει τη χαρά του για την επιστροφή του Aσώτου, που μετανοεί και επιστρέφει, λέγοντας «ο υιός μου τούτος νεκρός ήν καί ανέζησε καί απολωλώς ην ευρέθη». Πολύ πιο ενδεικτική είναι η στάση που τήρησε ο Xριστός έναντι της μοιχαλίδας γυναίκας, που οι συμπατριώτες της εφαρμόζοντας το μωσαϊκό νόμο ήταν έτοιμοι να θανατώσουν με λιθοβολισμό. «O αναμάρτητος υμών πρώτος βαλέτω λίθος επ' αυτήν». Σαν καταπέλτης τα λόγια του Xριστού δεν αφήνουν περιθώρια για αμφιβολίες. Δικαίωμα για την επιβολή της θανατικής ποινής έχουν αποκλειστικά και μόνο οι άνθρωποι εκείνοι ή οι κοινωνίες, που είναι αναμάρτητοι, που δεν έχουν ευθύνη για την εγκληματική δραστηριότητα του δράστη. 28 Kαι όταν ο ίδιος ο Xριστός αργότερα υφίσταται τη θανατική ποινή, μόνη Tου αντίδραση είναι η συγχώρηση των σταυρωτών Tου και η άρνηση της αντεκδικήσεως. O Bίκτωρ Oυκγώ εύστοχα παρατηρεί σχετικά: «την ημέρα που ο Θεάνθρωπος υπέστη τη θανατική ποινή, την κατήργησε». Οι υπέρμαχοι της θανατικής ποινής και τα επιχειρήματά τους Πρώτον, η επιβολή και εκτέλεση της θανατικής ποινής θα έχει αποτρεπτικές συνέπειες. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα σταματήσουν οι δολοφονίες, αλλά είναι αναμενόμενο ότι θα μειωθούν. Υποστηρίζεται ότι οι δολοφονίες αστυνομικών στις ΗΠΑ είναι ελάχιστες διότι είναι βέβαιο ότι ο δολοφόνος αστυνομικού στις ΗΠΑ, σίγουρα και σύντομα, θα βράζει στα καζάνια της κόλασης, είτε καταδικαστεί από δικαστήριο είτε όχι. Επίσης σε πρόσφατο άρθρο του στα «Νέα» (21.11.1997) ο καθ. Α. Λοβέρδος αναφέρει ότι στη Γαλλία, στο διάστημα 1970-1980, προ της κατάργησης της θανατικής ποινής έγιναν πέντε δολοφονίες ανηλίκων, ενώ μετά την κατάργηση, στο διάστημα 1984-1993, οι δολοφονίες ανηλίκων αυξήθηκαν σε 84, δηλ. αυξήθηκαν κατά δεκαεφτά φορές! Δεύτερον, έχει αποδειχθεί ότι δολοφόνοι που δεν εκτελέστηκαν μετά την καταδίκη τους, επανέλαβαν το έγκλημα μέσα στη φυλακή ή έξω. Είναι γνωστή περίπτωση του Τζακ Αμποτ, συγγραφέα του έργου In the Belly of the Beast και δολοφόνου δύο ανθρώπων, του δεύτερου δύο εβδομάδες μετά την έξοδό του από τη φυλακή όπου είχε εγκλεισθεί για τον πρώτο φόνο. Τρίτον, η ποινή δεν επιβάλλεται μόνο για να αποτρέψει την επανάληψη της πράξης, αλλά ταυτόχρονα για να αποδοθεί δικαιοσύνη και να αποκατασταθεί η ισορροπία στην ψυχή όσων υπέφεραν από το έγκλημα. Σε πολλές περιπτώσεις μόνο η θανατική ποινή μπορεί να αποδώσει δικαιοσύνη. Όποιος ενδιαφέρεται για μια αριστουργηματική διατύπωση αυτού του επιχειρήματος, ας φροντίσει να δει την ταινία του Μπέργκμαν «Η Πηγή των Παρθένων» όπου ο πατέρας εκτελεί τους δύο βιαστές και δολοφόνους της νεαρής κόρης του. Οι πολέμιοι της θανατικής ποινής και τα επιχειρήματά τους Το πρώτο επιχείρημα είναι ότι υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο δικαστικής πλάνης και συνεπώς η δυνατότητα επιβολής θανατικής ποινής αποτελεί έναν επικίνδυνο μηχανισμό νόμιμης εκτέλεσης αθώων. Το επιχείρημα αυτό είναι πράγματι ισχυρό. Το δεύτερο επιχείρημα υπέρ της μη επαναφοράς της θανατικής ποινής είναι ότι η θεσμοθέτηση του θανάτου αποτελεί αδιανόητη, για την εποχή μας, προσβολή του πολιτισμού. Είναι φυσικό και αναμενόμενο οι άνθρωποι να πεθαίνουν λόγω γήρατος, λόγω ασθενειών ή εξαιτίας ατυχημάτων, αλλά είναι παράλογο για μια κοινωνία, ως συλλογική οντότητα, θα θεσμοθετεί τον θάνατο. Απαντώντας και πάλι στο ερώτημα με το οποίο ξεκίνησε αυτό το κείμενο: δεν μπορεί μια κοινωνία να σκοτώνει ανθρώπους για να τους δείξει ότι είναι κακό να σκοτώνουν. 29 Ποια θέση για τη θανατική ποινή εκφράζεται παρακάτω και με ποιο επιχείρημα Ποια είναι η δική σου άποψη για το θέμα; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 30 Φύλλο εργασίας 6.5. Αθλητισμός και βία Το ομαδικό παιχνίδι, γνώρισμα και των πρωτόγονων κοινωνιών, με το πέρασμα των αιώνων εξελίσσεται σε οργανωμένο κοινωνικό θεσμό, τον ……………….. . Στην ελληνική αρχαιότητα η εκγύμναση του σώματος θεωρήθηκε απαραίτητος για ………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………. . Επίσης, στην αρχαιότητα οι ………………… ………………… συνδέθηκαν με τη φιλία και τη συναδέλφωση των λαών (ολυμπιακή εκεχειρία). Ο οργανωμένος αθλητισμός έχει στόχους: α) …………………………………………………………………. β) ………………………………………………………………….. γ) …………………………………………………………………. δ) τη γνωριμία και τη συμφιλίωση των λαών, μέσα από την οργάνωση διεθνών αγώνων Εμπορευματοποίηση του αθλητισμού: σήμερα ο αθλητισμός συνδέεται με την αγορά και τα συμφέροντα μεγάλων εταιριών (ΜΜΕ, εταιρίες αθλητικών ειδών). Αρνητικά φαινόμενα που συνδέονται με την εμπορευματοποίηση είναι: α) ο πρωταθλητισμός - η επιδίωξη της νίκης με κάθε τρόπο μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά αποτελέσματα, όπως: 1. …………………………………………………………. 2. ………………………………………………………….. 3. ………………………………………………………….. β) φαινόμενα βίας στις τάξεις των φιλάθλων - αφορά κυρίως τα ομαδικά αθλήματα, όπως το …………………. και το …………… Οι αιτίες του φαινομένου είναι: 1. ……………………………………………………………… 2. ……………………………………………………………… 3. …………………………………………………………….. 4. …………………………………………………………….. Για την αντιμετώπιση του φαινόμενου απαιτούνται αυστηρότερα κατασταλτικά μέτρα από την Πολιτεία, συνεργασία των φιλάθλων και των αθλητικών φορέων, κοινωνική πολιτική που θα λύνει τα τα προβλήματα των νέων. Εργασία για το σπίτι Να εντοπίσετε στα ΜΜΕ μία πληροφορία (άρθρο, εικόνα, πρωτοσέλιδο) που προκαλεί το φανατισμό ή / και προάγει τη βία στα γήπεδα. Να την παρουσιάσετε και να αναλύσετε το μήνυμά της. 31 Αθλητισμός και βία 1. Η Δ.Ο.Ε. [= Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή] ορίζει ως doping την χρήση από τον αθλητή ή/και την χορήγηση σε αυτόν προς χρήση από άλλο άτομο, ουσιών που είναι ξένες προς τις μεταβολικές διεργασίες του ανθρωπίνου οργανισμού, ή/και φυσιολογικών ουσιών σε μεγαλύτερη ποσότητα ή ασυνήθεις οδούς εφαρμογής, ή/και την χρήση ορμονών κι άλλων παρόμοιας δράσης προϊόντων ή/και άλλων μέσων, με σκοπό την τεχνητή και παράνομη βελτίωση των επιδόσεων. Μερικές μέρες πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες οι "ιπτάμενοι γιατροί" χτυπούν σε χιλιάδες πόρτες ανά τον κόσμο , ελέγχοντας τους αθλητές για χρήση στεροειδών και άλλων ουσιών, τις οποίες χρησιμοποιούν οι παραβάτες για να γίνουν μεγαλύτεροι σε όγκο, δυνατότεροι και γρηγορότεροι. Η καμπάνια αυτή αποτελεί το μεγαλύτερο πρόγραμμα ελέγχου , πριν από Ολυμπιακούς Αγώνες. Όμως παρά τις αιφνίδιες επισκέψεις , οι σκεπτικιστές υποστηρίζουν πως η ΔΟΕ έχει ένοχο παρελθόν, καθώς διενεργεί ελλιπείς ελέγχους, έχοντας σε πολλές περιπτώσεις αποκρύψει θετικά δείγματα, προς αποφυγή της ντροπής. Το γεγονός ότι υπάρχει μία νέα μέθοδος ανίχνευσης στα σκαριά δεν ωφελεί καθώς οι ερευνητές υποστηρίζουν πως υπάρχει μία πανοπλία αυξητικών ουσιών, η οποία δεν ανιχνεύεται. Έτσι οι ειδικοί προειδοποιούν πως οι επόμενοι Ολυμπιακοί Αγώνες, ίσως να είναι οι πιο βρόμικοι, αφήνοντας πολλούς ν ' αναρωτηθούν αν η ΔΟΕ κάνει πολύ λίγα και πολύ αργά. Κανένα άλλο θέμα δεν πληγώνει τους Ολυμπιακούς Αγώνες όπως το ντόπινγκ . Καταργεί το «φερ πλέι» και δικαίως ή αδίκως συγκεντρώνει υποψίες γύρω απ ' όλους τους επιτυχημένους αθλητές. Με τόσες αναφορές και ρεπορτάζ στα ΜΜΕ , θα μπορούν οι τηλεθεατές να πιστέψουν ότι οι υψηλότατες επιδόσεις που θα παρακολουθήσουν θα είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς και ταλέντου και όχι αναβολικών; Μερικοί ειδικοί πιστεύουν πως ανεξακρίβωτος αριθμός αθλητών ρισκάρει την ίδια του τη ζωή χρησιμοποιώντας αναβολικά , στο κυνήγι του χρυσού μεταλλίου . 1. Σε ποιο κοινωνικό πρόβλημα που σχετίζεται με τον αθλητισμό αναφέρεται το πιο πάνω κείμενο; 2. Ποιο σώμα και με ποιον τρόπο προσπαθεί να περιορίσει το πρόβλημα; Σε τι βαθμό κατορθώνει να περιορίσει το πρόβλημα; 3. Ποιες είναι οι συνέπειες αυτού του προβλήματος στον αθλητισμό; 2. Αν κάποιος λογικός άνθρωπος παρατηρήσει προσεκτικά την πλειοψηφία των ονομαζόμενων "φιλάθλων", στα ελληνικά γήπεδα θα διαπιστώσει ότι πρόκειται για 32 ανθρώπους που έχουν συνδέσει την παρακολούθηση ενός αθλητικού γεγονότος με την εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς. Για τους απαίδευτους αυτούς ανθρώπους, γήπεδο ίσον τόπος εκδήλωσης τσαμπουκά. Έτσι έχουν μάθει. Άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο, προσπαθεί να βρει μια αφορμή, πραγματική ή προσχηματική, για να βγάλει από μέσα του το "ανδριλίκι" δηλαδή να υβρίσει, να πετάξει αντικείμενα, να ουρλιάξει πολεμικές ιαχές, ακόμα και να βιαιοπραγήσει. Έτσι εκτονώνεται. Αποτέλεσμα, όταν πολλοί τέτοιοι ενώνονται, δημιουργούνται τα γνωστά επεισόδια των γηπέδων. Κι ενώ αυτά επαναλαμβάνονται διαρκώς, το κράτος φαίνεται για διάφορους γνωστούς, τοις νουν έχουσιν, λόγους να συμβιβάζεται. Φθάσαμε στο σημείο, με κάθε ευκαιρία, χιλιάδες κοπλεξικοί να καταφθάνουν στα γήπεδα για να βγάλουν το άχτι τους με όλα τα θλιβερά επακόλουθα και ουδείς να σταματάει αυτό το αίσχος. Τα τελευταία επεισόδια στον τελικό του Κυπέλου ταξίδεψαν σε κάθε γωνιά του κόσμου. Καταντήσαμε, οι Έλληνες, για πολλοστή φορά περίγελως της Ευρώπης και όλου του πολιτισμένου κόσμου. Ξεφτιλιστήκαμε τελείως. Εμείς τα εγγόνια του Πλάτωνα και του Σωκράτη, αλίμονο, φθάσαμε να επιδεικνύουμε συμπεριφορά κανιβάλων! Σήμερα και όχι αύριο φρονώ ότι πρέπει να απαιτήσουμε από την κυβέρνηση επιτέλους, να λάβει σκληρά μέτρα για την εξάλειψη αυτής της βαρβαρότητας. Πρώτον: Να θέσει προ των ευθυνών τους όλες τις ομάδες-Α.Ε. Για κάθε μεμπτή συμπεριφορά των ανεγκέφαλων εντός του γηπέδου, υπεύθυνη να είναι η ομάδα και μόνον αυτή. Να καταστεί πέραν των άλλων και αστικώς υπεύθυνη ώστε όποιος υβρίζεται ή δέχεται ανεμπόδιστα επίθεση από τον κάθε κάφρο να δικαιούται αποζημιώσεως από την ομάδα. Δεύτερον: Όποιος παραβιάζει τις διατάξεις του αθλητικού νόμου με οποιονδήποτε τρόπο, πέραν της κύριας ποινής του, που πρέπει να περιλαμβάνει εγκλεισμό σε φυλακή, να τιμωρείται οπωσδήποτε και με παροχή κοινωνικής εργασίας στις σκουπιδιάρες του δήμου διαμονής του. 4. Σε ποιο κοινωνικό πρόβλημα που συνδέεται με τον αθλητισμό αναφέρεται το κείμενο; 5. Ποια είναι τα αίτια του προβλήματος σύμφωνα με το κείμενο; 6. Ποιες λύσεις προτείνονται για την αντιμετώπισή του; 3. Ακολουθεί πρωτοσέλιδο αθλητικής εφημερίδας. 7. Πιστεύετε ότι προβάλλει τον αθλητισμό ή συνδέεται με τα προβλήματα του αθλητισμού; Να τεκμηριώσετε την άποψή σας, αναφερόμενοι γενικότερα στο ρόλο των ΜΜΕ στον αθλητισμό. 33 ………………………………………………………………………………………… ………………………………………. ………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….. 34 ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….. 7. Το άτομο και η πολιτεία 7.1. Κοινωνία και Πολιτεία - 7.2. Έθνος και πατρίδα - 7.3. Πολίτης και Πολιτική Ορισμοί Ασκήσεις εφαρμογής 7.1. Κοινωνία και Πολιτεία α) Ποιος ή ποιοι είχαν την εξουσία στις παρακάτω κοινωνίες: πρωτόγονες φυλές …………………. αρχαία Αθήνα …………………. ρωμαϊκή αυτοκρατορία …………………. βυζαντινή αυτοκρατορία …………………. Γαλλία (με τη Γαλλική Επανάσταση) …………………. σύγχρονη Ελλάδα …………………. Αυτά τα πρόσωπα κάθε φορά καθόριζαν: - τους κανόνες - νόμους - τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των ατόμων - τις ποινές και τις κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβίασης των κανόνων β) Στην αρχαία Αθήνα αλλά και στη σύγχρονη Πολιτεία ο λαός αποφασίζει τους νόμους. Ποια διαφορά υπάρχει; ………………….………………….………………….…………………. ………………….………………….………………….…………………. ………………….……… 7.2. Έθνος και πατρίδα γ) Ποιο είναι πολυπληθέστερο, το ελληνικό κράτος ή το ελληνικό έθνος; Πού οφείλεται η αριθμητική διαφοροποίηση; ………………….………………….………………….…………………. ………………….………………….………………….…………………. ………………….……… δ) Τι μπορεί να σημαίνει ο όρος «πολυεθνικά κράτη»; Να αναφέρετε παραδείγματα τέτοιων κρατών. 35 ………………….………………….………………….…………………. ………………….………………….………………….…………………. ………………….……… ………………….………………….………………….………………….…………… - Κάθε έθνος δεν ταυτίζεται με συγκεκριμένο κράτος. - Σήμερα υπάρχουν 200 κράτη και χιλιάδες έθνη και εθνότητες. - Σήμερα, για τους πολίτες των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης η εθνική τους ταυτότητα συμπληρώνεται και από την ευρωπαϊκή ταυτότητα. 7.3. Πολίτης και Πολιτική Εφόσον οι περισσότερες δραστηριότητες μας αφορούν την Πολιτεία, οι πολίτες έχουν και τις αντίστοιχες ευθύνες: α) Ενημέρωση για τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. β) Συμμετοχή και δραστηριοποίηση σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής (π.χ. εκπαίδευση, περιβάλλον, υγεία, εργασία) Εργασία για το σπίτι για την Πέμπτη, 19 – 1 – 2012 Το άτομο και η Πολιτεία 1. Ποια είναι η διαφορά της σύγχρονης Πολιτείας από τις άλλες μορφές πολιτικής οργάνωσης; [Μονάδες 5] 2. Τα έθνη δεν ταυτίζονται με τα κράτη. Να δώσετε δύο παραδείγματα. [Μονάδες 4] 3. Να βάλεις σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: α. Στη σύγχρονη Πολιτεία 1) οι πολίτες υπακούουν χωρίς να συμμετέχουν 36 2) οι πολίτες αποφασίζουν μόνοι τους για τα θέματα του κράτους 3) οι πολίτες συμμετέχουν ενεργά στην πολιτική και αποφασίζουν για τα θέματα του κράτους μέσω των αντιπροσώπων τους β. Στο ελληνικό έθνος ανήκουν 1) όλοι όσοι κατοικούν στην Ελλάδα 2) όλοι όσοι κατοικούν στην Ελλάδα και είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι 3) όλοι οι από καταγωγή Έλληνες, ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας [Μονάδες 5] 4. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις σωστές ή λανθασμένες, βάζοντας σε κύκλο το αντίστοιχο γράμμα (Σ για τις σωστές και Λ για τις λανθασμένες) α) Πολιτικές κοινωνίες είναι μόνον οι σύγχρονες κοινωνίες. Σ Λ β) Τα εθνικά κράτη υπήρχαν από την αρχαιότητα. Σ Λ Σ Λ Σ Λ γ) Στο ελληνικό κράτος ανήκουν μόνον οι Έλληνες κάτοικοι της χώρας. δ) Ο σύγχρονος πολίτης είναι βασικά υπήκοος. [Μονάδες 6] 37 Ονοματεπώνυμο: ……………………………………………… Βαθμολογία: …………. / 20 Φύλλο εργασίας 8.1. Μορφές Πολιτευμάτων - Πολίτευμα είναι ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. - Ποια είναι η διαφορά της απόλυτης από τη συνταγματική μοναρχία; …………………………………..…………………………………………………… ……………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………. - Με ποια μορφή εμφανίζονται σήμερα τα ολιγαρχικά πολιτεύματα; ……………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………… - Δημοκρατικά είναι τα πολιτεύματα ………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Δημοκρατία - Πώς αντιλαμβάνεστε τις δημοκρατικές διαδικασίες; ……………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………. - Γιατί η δημοκρατία θεωρείται «δύσκολη μορφή διακυβέρνησης»; Ποιες είναι οι «απαιτήσεις» της; ……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………….. - Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται τα δημοκρατικά πολιτεύματα; ………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………. - Πώς διακρίνονται οι σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες; (απλή αναφορά) ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. 38 ………………………………………………………………………………………. Φύλλο εργασίας 8.4. Βασικές αρχές του Συντάγματος α. Ποιο είναι το πολίτευμα της Ελλάδας; Ποιος είναι η κυρίαρχη εξουσία στο κράτος; (άρθρο 1) β. Τι προβλέπεται στην ακροτελεύτια διάταξη (τελευταίο άρθρο, 120) του Συντάγματος; Για ποιο λόγο ολοκληρώνεται με αυτήν την πρόβλεψη το Σύνταγμα; γ. Ποιες είναι οι τρεις λειτουργίες του κράτους και από ποιους ασκούνται; (άρθρο 26) δ. Σε ποια δικαιώματα του ανθρώπου αναφέρονται τα άρθρα 4, 5, 9 και 13 του Συντάγματος; ε1. Τι προβλέπει το Σύνταγμα για την Παιδεία; (άρθρο 16) ε2. Τι προβλέπει το Σύνταγμα για την εργασία; ε3. Τι προβλέπει το Σύνταγμα για την Υγεία; …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. 39 Σχεδιάγραμμα 8.3. Τι είναι Σύνταγμα – 8.4. Βασικές αρχές του Συντάγματος (σχολικό βιβλίο, σελίδες 70 – 74) → Το Σύνταγμα Α) είναι ο θεμελιώδης νόμος της Πολιτείας, δηλαδή ανώτερος από όλους τους νόμους. Β) ρυθμίζει την οργάνωση και τη λειτουργία της κρατικής εξουσίας, τα όρια και τις αρμοδιότητες των κρατικών οργάνων. Γ) κατοχυρώνει τα δικαιώματα των πολιτών και καθορίζει τις βασικές υποχρεώσεις τους. → Τα Συντάγματα διακρίνονται σε 1) ήπια, όταν προβλέπουν ότι τα άρθρα τους μπορούν να αλλάξουν (αναθεωρηθούν) ή να καταργηθούν εύκολα. 2) αυστηρά, όταν προβλέπουν ότι ορισμένα άρθρα τους δεν μπορούν να αλλάξουν, ενώ άλλα αναθεωρούνται κάτω από ιδιαίτερες προϋποθέσεις. → Το Σύνταγμα της Ελλάδας ψηφίστηκε το 1975 και αναθεωρήθηκε τρεις φορές, το 1986, το 2001 και το 2008. Το Σύνταγμα της χώρας είναι αυστηρό, γιατί απαγορεύει την αναθεώρηση των διατάξεων που καθορίζουν τη μορφή του πολιτεύματος και ορισμένων διατάξεων για τα ατομικά δικαιώματα. 40 Βασικές αρχές του Συντάγματος Φύλλο εργασίας Συνταγματικά δικαιώματα και κοινωνικά προβλήματα Συνταγματικές προβλέψεις Η αλήθεια των αριθμών 1. Τι προβλέπει το Σύνταγμα της Ελλάδας (αριστερή στήλη) για την εργασία και την υγεία; 2. Ποια θεμελιώδη δικαιώματα του πολίτη εμφανίζονται στο άρθρο 5 του Συντάγματος; 3. Σε ποιο πρόβλημα αναφέρεται το δημοσίευμα του περιοδικού ΒΗΜagazino, 22 Ιανουαρίου 2012 (δεξιά στήλη και σελίδα 42); 4. Το πρόβλημα αυτό παρουσιάζει έξαρση σύμφωνα με το δημοσιογράφο. Πού την αποδίδει; 5. Υπάρχει κάποια σύνδεση – σχέση ανάμεσα στα δύο κείμενα που παρατίθενται πιο πάνω; Να την εξηγήσετε. 41 Επαναληπτικό διαγώνισμα β΄ τριμήνου Πέμπτη, 2 Φεβρουαρίου 2012, 6η ώρα 5. Κοινωνικοποίηση και κοινωνικός έλεγχος σελίδα 38 Ορισμός της κοινωνικοποίησης (με έντονους χαρακτήρες) σελίδες 38 – 39 Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της κοινωνικοποίησης; (1α/β/γ, 2, 3 – αναλυτικά) σελίδες 40 – 41 Ποιοι είναι οι φορείς κοινωνικοποίησης (απλή αναφορά); Να παρουσιάσετε αναλυτικά έναν από αυτούς. σελίδες 43 – 44 Ποια είναι τα είδη του κοινωνικού ελέγχου; (α, β, γ, δ αναλυτικά) 6. Κοινωνικά προβλήματα σελίδα 47 Ποια είναι τα γνωρίσματα των κοινωνικών προβλημάτων; (α, β, γ, δ αναλυτικά) σελίδα 48 Ποια είναι τα αίτια των κοινωνικών προβλημάτων; (α, β, γ-αναλυτικά) σελίδες 49 – 50 Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην απόλυτη και τη σχετική φτώχεια; σελίδα 50 Ποια είναι τα αίτια και ποιες οι συνέπειες της φτώχειας; σελίδα 53 Ποιες είναι οι αιτίες και ποιες οι συνέπειες των τροχαίων ατυχημάτων; 8. Μορφές Πολιτευμάτων σελίδα 67 Τι είναι το πολίτευμα και σε ποιες μορφές διακρίνονται τα πολιτεύματα; σελίδες 67 – 68 Τι είναι συμμετοχική και τι αντιπροσωπευτική δημοκρατία (αναλυτικά); σελίδα 68 Σε ποιες μορφές διακρίνονται οι σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες (αναλυτικά και με παραδείγματα); 42 Επαναληπτικό διαγώνισμα β΄ τριμήνου, Γ5 Δευτέρα, 6 Φεβρουαρίου 2012, 6η ώρα 6. Κοινωνικά προβλήματα σελίδα 47 Ποια είναι τα γνωρίσματα των κοινωνικών προβλημάτων; (α, β, γ, δ - με τα παραδείγματα) σελίδες 49 – 50 Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην απόλυτη και τη σχετική φτώχεια; σελίδα 50 Ποια είναι τα αίτια και ποιες οι συνέπειες της φτώχειας; σελίδα 53 Ποιες είναι οι αιτίες και ποιες οι συνέπειες των τροχαίων ατυχημάτων; σελίδα 53 Τι είναι η κυκλοφοριακή αγωγή και ποιος είναι ο στόχος της; σελίδα 54 Ποιους στόχους έχει ο οργανωμένος αθλητισμός; σελίδα 54 Ποια είναι τα αρνητικά αποτελέσματα του πρωταθλητισμού; σελίδα 55 Ποιες είναι οι αιτίες των φαινόμενων βίας στις τάξεις των φιλάθλων; 8. Μορφές Πολιτευμάτων σελίδα 60 Τι είναι πολιτική κοινωνία (ορισμός); Τι καθορίζει η σύγχρονη Πολιτεία; σελίδα 67 Τι είναι το πολίτευμα και σε ποιες μορφές διακρίνονται τα πολιτεύματα; σελίδες 67 – 68 Τι είναι συμμετοχική και τι αντιπροσωπευτική δημοκρατία (αναλυτικά); σελίδα 68 Σε ποιες μορφές διακρίνονται οι σύγχρονες αντιπροσωπευτικές (αναλυτικά και με παραδείγματα); δημοκρατίες 43 Φύλλο εργασίας Μορφές των Πολιτευμάτων Πρώτη δραστηριότητα Να μπείτε στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: www.europa.eu.int και, αφού επιλέξετε γλώσσα (ελληνικά), να επιλέξετε από τη στήλη Πώς λειτουργεί η ΕΕ το σύνδεσμο Χώρες. Στο χάρτη της Ευρώπης που εμφανίζεται να επιλέξετε διαδοχικά όλα τα κράτη της Ε.Ε. και να σημειώσετε το πολίτευμα κάθε κράτους. Στη συνέχεια να ομαδοποιήσετε τα πολιτεύματα και: α) να σημειώσετε το πιο δημοφιλές πολίτευμα στην Ε.Ε. β) να διαπιστώσετε αν η μορφή του πολιτεύματος συνδέεται και με τη γεωγραφία του ευρωπαϊκού χώρου γ) να σημειώσετε μία περίπτωση που δε γνωρίζατε ή σας έκανε εντύπωση. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Δεύτερη δραστηριότητα Να μπείτε στην ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων: www.parliament.gr Από το πάνω μέρος της σελίδας να επιλέξετε το σύνδεσμο Η Βουλή και στη συνέχεια το σύνδεσμο Συνταγματική Ιστορία. 44 α) Να σημειώσετε τη διαδοχή των πολιτευμάτων στη σύγχρονη Ελλάδα ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Να επιλέξετε τώρα το σύνδεσμο Εκλογές (από την ίδια σελίδα). β) Ποιες αρχές διέπουν την ψηφοφορία κατά την εκλογική διαδικασία; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 45 Επαναληπτικό φυλλάδιο Προετοιμασία για το Διαγώνισμα β΄ τριμήνου Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; 1. Η κοινωνικοποίηση είναι η αφομοίωση από την κοινωνία των προτύπων συμπεριφοράς κάθε ατόμου. Σ Λ 2. Η διαδικασία της κοινωνικοποίησης διαφέρει από εποχή σε εποχή. Σ Λ 3. Οι αλλοδαποί που ζουν στη χώρα μας κοινωνικοποιούνται μόνο με βάση τους κανόνες της ελληνικής κοινωνίας. Σ Λ 4. Το άτομο σε όλη τη διάρκεια της ζωής του εντάσσεται συνεχώς σε θεσμούς και ομάδες. Σ Λ 5. Οι παρέες των συνομήλικων αποτελούν τυπικό φορέα κοινωνικοποίησης. Σ Λ 6. Τα ΜΜΕ είναι σημαντικοί φορείς κοινωνικοποίησης. Σ Λ 7. Ο τυπικός κοινωνικός έλεγχος περιλαμβάνει τις ποινές. Σ Λ 8. Ο αρνητικός κοινωνικός έλεγχος περιλαμβάνει τις επιβραβεύσεις και τις ανταμοιβές. Σ Λ 9. Τα κοινωνικά προβλήματα επηρεάζουν αρνητικά ένα σημαντικό τμήμα του κοινωνικού συνόλου. Σ Λ 10. Τα κοινωνικά προβλήματα οφείλονται σε ατομικούς παράγοντες. Σ Λ 11. Η κοινωνική μεταβολή αποτελεί βασική αιτία των κοινωνικών προβλημάτων. Σ Λ 12. Η απόλυτη φτώχεια συνεπάγεται έλλειψη των στοιχειωδών αγαθών. Σ Λ 13. Η ξενοφοβία και ο ρατσισμός είναι αίτια της φτώχειας. Λ Σ 14. Το κράτος είναι αποκλειστικά υπεύθυνο για τα τροχαία ατυχήματα. Σ 15. Οι τραυματισμοί, οι σωματικές αναπηρίες, τα ψυχικά τραύματα και ο θάνατος συνιστούν τις κοινωνικές συνέπειες της φτώχειας. Σ Λ Λ 46 16. Στην απόλυτη μοναρχία οι εξουσίες του μονάρχη περιορίζονται από ένα σύνταγμα. Σ Λ Σ Λ 17. Σήμερα τα ολιγαρχικά πολιτεύματα εμφανίζονται με τη μορφή στρατιωτικών δικτατοριών. Σ Λ 18. Το δημοψήφισμα αποτελεί στοιχείο άμεσης δημοκρατίας. 19. Στην Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία ο Πρόεδρος σχηματίζει την κυβέρνηση. Σ Λ 47 Φύλλο εργασίας 9.1. Εκλογικό σώμα – 9.2. Ψηφοφορία: Βασικές αρχές – 20. 9.3. Εκλογικά συστήματα 1. Εκλογικό σώμα - Ποιοι αποτελούν το εκλογικό σώμα σε ένα κράτος; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… - Ποιες είναι οι δύο προϋποθέσεις που πρέπει να έχουν οι Έλληνες για να ανήκουν στο εκλογικό σώμα; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… - Γιατί πιστεύετε πως επιτρέπεται σε πολίτες κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ψηφίζουν στις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………….. 2. Δικαίωμα ψήφου των γυναικών (σελίδα 77, φωτ. 9.1.) - Σε ποια χώρα δόθηκε για πρώτη φορά στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου και πότε; ……………………………………………………………………………………….. - Πότε απέκτησαν οι Ελληνίδες το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι; ……………………………………………………………………………………….. 3. Αρμοδιότητες εκλογικού σώματος - Για ποια όργανα ψηφίζει το εκλογικό σώμα κάθε τέσσερα χρόνια; ………………………………………………………………………………………. 4. Βασικές αρχές της ψηφοφορίας - Ποιες είναι οι έξι βασικές αρχές τη ψηφοφορίας; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… - (φωτ. 9.2.) Ποιες κυρώσεις επιβάλλονταν μέχρι το 2001 σε όσους απείχαν από τις εκλογές; 48 ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… - Πιστεύετε ότι πρέπει να είναι υποχρεωτική η ψηφοφορία και η υποχρεωτικότητά της να επιβάλλεται με ποινές; (50 – 60 λέξεις) ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 5. Εκλογικές περιφέρειες - (φωτ. 9.3., σελίδα 79) Σε πόσες εκλογικές περιφέρειες χωρίζεται η Ελλάδα; ……………………………………………………………………………………… Από τι εξαρτάται ο αριθμός βουλευτών που εκλέγει κάθε περιφέρεια. Ποια περιφέρεια εκλέγει τους περισσότερους βουλευτές; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………. - Ξέρετε σε ποια εκλογική περιφέρεια ανήκει το Ίλιον; …………………………………………………………………………………………. 6. Εκλογικά συστήματα - Ποιο είναι το πλεονέκτημα του πλειοψηφικού συστήματος; Ποιο είναι το πλεονέκτημα του αναλογικού συστήματος; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 7. Ποιο ζήτημα θίγει η γελοιογραφία της σελίδας 78; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 49 Φύλλο εργασίας 9.3. Εκλογικά συστήματα Να μελετήσετε τον πίνακα και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν: α) Σε πόσες εκλογικές περιφέρειες διαιρείται η ελληνική επικράτεια; …………………………………………………………………………………………. β) Ποιες περιφέρειες εκλέγουν το μεγαλύτερο αριθμό βουλευτών (να σημειώσετε τις τέσσερις «πρώτες»); …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. γ) Ποιες εκλογικές περιφέρειες εκλέγουν ένα μόνο βουλευτή (μονοεδρικές περιφέρειες); …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. δ) Με ποιο κριτήριο καθορίζεται ο αριθμός βουλευτών που εκλέγει η κάθε περιφέρεια; …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. Να διαβάσετε το Παράδειγμα Κατανομής Εδρών στη σελίδα 80 του σχολικού βιβλίου. α) Μπορείτε να εντοπίσετε τη διαφορά ανάμεσα στο Απόλυτα πλειοψηφικό σύστημα και το Σχετικά πλειοψηφικό σύστημα; …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. β) Με ποιο εκλογικό σύστημα συμμετέχουν περισσότερα κόμματα στη βουλή; …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………. Εργασία για το σπίτι 50 1. Εκλογικές περιφέρειες - (φωτ. 9.3., σελίδα 79) Σε πόσες εκλογικές περιφέρειες χωρίζεται η Ελλάδα; ……………………………………………………………………………………… Από τι εξαρτάται ο αριθμός βουλευτών που εκλέγει κάθε περιφέρεια. Ποια περιφέρεια εκλέγει τους περισσότερους βουλευτές; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………. - Ξέρετε σε ποια εκλογική περιφέρεια ανήκει το Ίλιον; …………………………………………………………………………………………. 2. Εκλογικά συστήματα - Ποιο είναι το πλεονέκτημα του πλειοψηφικού συστήματος; Ποιο είναι το πλεονέκτημα του αναλογικού συστήματος; ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 3. Ποιο ζήτημα θίγει η γελοιογραφία της σελίδας 78; ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………
© Copyright 2024 Paperzz
![[Περίληψη] Wilhelm Reich - Άκου ανθρωπάκο.pdf](http://s3.paperzz.com/store/data/005159016_1-2151905c8bc9d303f67a93cecd01f18c-250x500.png)
