1
2
1ο Διεθνές Συνέδριο
Δημιουργική Γραφή
Επιστημονική Επιτροπή
Πρόεδρος :
Αντιπρόεδρος:
Μέλη:
3
Κωτόπουλος Η. Τριαντάφυλλος (Επιστημονικά Υπεύθυνος Π.Μ.Σ. «Δημιουργική Γραφή», Επίκουρος
Καθηγητής Ελληνικής Λογοτεχνίας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας)
Τσελέντης Διονύσιος (Συνδιευθυντής και Διευθυντής Λυκείου Κολλεγίου Αθηνών)
Andrew Cowan (Professor, Director of Creative Writing, Deputy Head of the School of Literature,
Drama and Creative Writing, University of East Anglia, UK)
Robin Hemley (Director of Nonfiction Writing Program, Department of English, University of Iowa, USA)
Caleshu Anthony (Professor, School of Humanities and Performing Arts, Faculty of Arts, Plymouth
University, Plymouth, Devon, UK)
Lan Samantha Chang (Director of The University Of Iowa Writers' Workshop, College of Liberal Arts
and Sciences, University of Iowa, USA)
Hervé Le Tellier ( Ecrivain, Oulipo)
Αθανασόπουλος Απόστολος (Συντονιστής Σχολικών Μονάδων και Διευθυντής Λυκείου Κολλεγίου
Ψυχικού)
Βαλτινός Θανάσης (Ακαδημαϊκός – Συγγραφέας)
Γιατρομανωλάκης Γιώργης (Ομότιμος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών)
Ιωσηφέλλης Παναγιώτης (Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Κινηματογράφου, Α.Π.Θ.)
Καλογήρου Γεωργία (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης,
Πανεπιστήμιο Αθηνών)
Καρακίτσιος Αντρέας (Καθηγητής Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Α.Π.Θ.)
Κοντογιάννη Άλκηστις (Καθηγήτρια, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου)
Νικολαΐδου Σοφία (Φιλόλογος – Συγγραφέας)
Ντίνας Κωνσταντίνος (Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Πανεπιστήμιο Δυτικής
Μακεδονίας)
Παπαδοπούλου Σμαράγδα (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης,
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)
Παπαντωνάκης Γιώργος (Αναπληρωτής Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης,
Πανεπιστήμιο Αιγαίου)
Πατρίκιος Τίτος (Ποιητής)
Σακελλίου Ευαγγελία (Καθηγήτρια, Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Εθνικό και
Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)
Σαμαρά Ζωή (Ομότιμη Καθηγήτρια, Α.Π.Θ.)
Σκούρτου Ελένη (Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου)
Τσιλιμένη Τασούλα (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης,
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
1ο Διεθνές Συνέδριο
Δημιουργική Γραφή
Οργανωτική Επιτροπή
Κωτόπουλος Η. Τριαντάφυλλος
Αναγνώστου Νόρα
Βακάλη Άννα
Νάνου Βασιλική
Παπαγεωργίου Ευθυμία
Χαρισιάδης Στέργιος
Γραμματειακή Υποστήριξη
Θανασούλας Ανδρέας
Κουταβάκη Αλεξάνδρα
Μάνη Μαριάνθη
Μαρτίνης Χρήστος
Μωυσιάδου Παναγιώτα
Νικολακοπούλου Χαρά
Ντερπούλης Αλέξανδρος
Ξηρίδου Αδαμαντία
Παναγιωτίδης Γιώργος
Παπαστεργιοπούλου Κωνσταντίνα
Παρασύρη Μαρίζα
Ρώσση Αθηνά
Σπαθάρα Εύα
Σπυρέλη Χρυσούλα
Τσουρέλη- Νικήτα Εύη
Χατζηλία Χρύσα
4
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
5
Παρασκευή (απόγευμα) 4 Οκτωβρίου 2013
16:00 - 18:30
18:30 – 19:00
19:00 - 20:30
ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΥΝΕΔΡΩΝ
ΕΝΑΡΞΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ - ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΣΗΜΩΝ
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΧΑΤΖΗΠΑΝΤΕΛΗΣ
Πρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
ΣΠΥΡΟΣ Ν. ΠΟΛΛΑΛΗΣ
Διευθυντής/ President Koλλεγίου Αθηνών-Κολλεγίου Ψυχικού
ΚΩΣΤΑΣ Δ. ΝΤΙΝΑΣ
Διευθυντής Προγράμματος Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» - Πανεπιστήμιο
Δυτικής Μακεδονίας
ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : ΧΑΤΖΗΠΑΝΤΕΛΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Η. ΚΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
«Ο Μίμης Σουλιώτης και η μοναδική περίπτωση του Μεταπτυχιακού
Προγράμματος Σπουδών (Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας) «Δημιουργική
Γραφή»
ΜΑΡΙΑ ΓΙΑΠΑΛΑΚΗ
«Δημιουργική γραφή και εγκλεισμός»: μια δράση του ΠΜΣ «Δημιουργική Γραφή» του
Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας της Δικαστικής
Φυλακής Διαβατών (3ο ΣΔΕ).
ΑΝΝΑ ΒΑΚΑΛΗ
«Η Δημιουργική Γραφή πάει σχολείο»
ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ
«Η Διδασκαλία της Δημιουργικής Γραφής»
6
Σάββατο (πρωί) 5 Οκτωβρίου 2013
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ 9:00 – 10:45
ΩΡΑ
ΑΙΘΟΥΣΑ Α - Δ.Γ. ΚΑΙ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΑΙΘΟΥΣΑ Β - ΕΙΔΗ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ
ΑΙΘΟΥΣΑ Γ - Δ.Γ. ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΛΑΞΙΖΗΣ - ΑΡΤΕΜΙΣ
ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΓΑΒΡΙΕΛΛΑ ΜΑΚΡΗ –
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Η.
ΚΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΣ–
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΑΚΙΤΣΙΟΣ
09:00 - 09:15
ΣΠΥΡΟΣ ΚΙΟΣΣΕΣ
«Προς μια "παιδαγωγική " της
Δημιουργικής Γραφής»
09:15 - 09:30
ΑΝΝΑ ΒΑΚΑΛΗ - ΜΑΡΙΑ
ΖΩΓΡΑΦΟΥ
«Η Δημιουργική Γραφή στο
Νηπιαγωγείο»
ΙΩΑΝΝΑ ΜΠΑΛΙΟΥ
«Flash fiction- όταν η
μυθοπλασία γίνεται
αστραπιαία»
ΝΟΡΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ
«Sms poetry: Οι ποιητικοί
διαγωνισμοί της εφημερίδας
The Guardian»
09:30 - 09:45
ΚΑΚΙΑ ΠΑΥΛΙΔΟΥ
«Εκπαίδευση και Διδακτική της
Δημιουργικής Γραφής»
ΜΑΡΙΑ ΒΑΡΑ
«Εγκλήματα "Δευτέρου
Βαθμού": Ιχνηλατώντας την
αντι-αστυνομική λογοτεχνία»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
«Η παιδαγωγική σκέψη ως
συνιστώσα της ποιητικής του
παιδικού αναγνώσματος»
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΑΛΑΙΤΖΗ – ΑΝΔΡΕΑΣ
ΚΑΡΑΚΙΤΣΙΟΣ
«Νεοτερικότητα στις Ελληνικές
Παιδικές Αφηγήσεις Βραχείας Φόρμας
: δημιουργική γραφή και παιδική
μικροαφήγηση»
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ
«Στους δρόμους της Νεωτερικής
Ποίησης : Γράφοντας Ποιήματα για
Παιδιά»
09:45 - 10:00
ΕΛΕΝΗ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ –
ΕΛΕΝΗ ΠΑΤΑΡΙΔΟΥ – ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ
ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
«Ο κινηματογράφος ως μέσο
ανάπτυξης της Δημιουργικής
γραφής στους μαθητές του
Δημοτικού Σχολείου: «Γράφοντας
από την κάμερα τον Εμφύλιο»- Το
παράδειγμα του Παντελή
Βούλγαρη, Ψυχή βαθιά»
ΝΙΚΗ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗ
«Ένα ποίημα στην οθόνη
(βιντεοποίηση/videopoetry)»
ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
«Λαϊκό Επώνυμο Παραμύθι και
Δημιουργική Γραφή»
10:00 - 10:15
ΝΙΚΟΣ ΤΣΙΩΤΣΟΣ
"Δημιουργική Γραφή και
Εκπαιδευτικό Δράμα: μία σχέση
προς διερεύνηση"
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
«Η αποδόμηση του Ποιητικού Λόγου
στις μυθικές αφηγήσεις για παιδιά»
10:15 - 10:30
ΦΩΤΕΙΝΗ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΨΥΧΟΓΥΙΟΠΟΥΛΟΥ
«Παραμύθια: μια απόπειρα
δημιουργικής γραφής στο
δημοτικό σχολείο»
ΔΑΝΑΗ ΣΟΥΛΙΩΤΗ
«Δημιουργική Γραφή στην
Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: η
διδακτική αξιοποίηση ενός
ελληνικού λαϊκού παραμυθιού
στο Δημοτικό σχολείο»
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΡΕΝΟΣ
«Από τη Γη στη Σελήνη, από την
αφάνεια στην καταξίωση: η
λογοτεχνία της επιστημονικής
φαντασίας»
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΣ - ΜΑΡΙΑ
ΔΗΜΑΣΗ
«Οι τέσσερις φάσεις συγγραφής
θεατρικών έργων για παιδιά: από την
αρχική ιδέα έως το τέλος της
συγγραφής»
10:30 - 10:45
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
10:45-11:00 - ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ - ΚΑΦΕΣ
7
Σάββατο (πρωί) 5 Οκτωβρίου 2013
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ 11:00 – 12:30
ΩΡΑ
ΑΙΘΟΥΣΑ Α - Δ.Γ. ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΙΘΟΥΣΑ Β - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΉ ΑΙΘΟΥΣΑ Γ - Δ.Γ. ΚΑΙ ΆΛΛΕΣ
ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΝΤΙΝΑΣ – ΜΑΡΙΤΑ
ΠΑΠΑΡΟΥΣΗ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΝΙΚΟΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ – ΒΙΚΥ
ΠΑΤΣΙΟΥ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΑΡΤΕΜΙΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ – ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΗΣ
11:00 - 11:15
ΈΛΕΝΑ ΑΡΤΖΑΝΙΔΟΥ - ΧΡΥΣΑ
ΚΟΥΡΑΚΗ
«Φιλαναγνωσία και Δημιουργική
Γραφή»
ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΡΟΣΔΟΣ
«Εικόνα και Δημιουργική Γραφή:
Τα ζωγραφικά έργα, οι
εικονογραφήσεις των
λογοτεχνικών βιβλίων και οι
εικόνες του κινηματογράφου»
ΑΡΤΕΜΙΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ
«Στενές Επαφές Δυσδιάκριτου Τύπου:
Μετάφραση, Αναδημιουργία και
Δημιουργική Γραφή στο THE FIRST
PERSON AND OTHER STORIES της
Ali Smith»
11:15 - 11:30
ΙΩΑΝΝΑ ΑΡΒΑΝΙΤΗ
«Η Δημιουργική Γραφή στο
δημοτικό σχολείο: από τις λέξεις
στο κείμενο»
ΠΕΝΥ ΦΥΛΑΚΤΑΚΗ
«Οι Δυο Όψεις του Νομίσματος: Ο
Συγγραφέας ως Μεταφραστής και ο
Μεταφραστής ως Συγγραφέας»
11:30 - 11:45
ΒΑΛΙΑ ΛΟΥΤΡΙΑΝΑΚΗ
«Όμιλοι δημιουργικής γραφής και
προφορικής έκφρασης:
επιστρέφοντας στις λέξεις το
νόημά τους»
11:45 - 12:00
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΚΟΤΤΕΑΣ
«Η Δημιουργική Γραφή στη
σχολική πράξη και
πραγματικότητα: η περίπτωση
ενός "εργαστηρίου"»
12:00 - 12:15
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΝΤΙΝΑΣ – ΟΛΓΑ
ΜΟΥΣΙΟΥ - ΒΑΣΙΛΙΚΗ
ΑΝΤΩΝΟΓΙΑΝΝΗ
«Το πέρασμα από τη διδασκαλία
των πολυγραμματισμών στη
διδασκαλία της Δημιουργικής
Γραφής»
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΠΕΤΡΟΣ ΑΛΜΠΑΝΗΣ
«Συγκριτική εξέταση της
αφηγηματικής λειτουργίας στη
λογοτεχνία και στον
κινηματογράφο»
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΝΤΑΚΗΣ –
ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΑΝΤΑΚΗΣ
«Συγκριτική ανάλυση της
χρονικής εμφάνισης του
"μεγάλου γεγονότος" στην
πρώτη πράξη
κινηματογραφικού σεναρίου»
ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΒΑΜΒΑΚΙΔΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΤΣΙΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
«Δημιουργική γραφή και
ελληνικό ροκ στη δεκαετία του
90 :κοινωνιολογικές και
σημειολογικές προεκτάσεις»
ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ ΠΟΥΜΠΟΥΡΗΣ
«Άδιμη Μετάφραση Φωνητικής
Μουσικής»
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
12:15 - 12:30
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ
«Προσεγγίζοντας Μεταφραστικά τη
γλώσσα της Ιστορίας»
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΛΑΞΙΖΗΣ
«Από την κραυγή μέχρι τη δημιουργική
πολυμεσική Γραφή»
ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΛΛΙΟΥ
«Three classic children’s stories from
another point of view»
12:30-13:00 - ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ - ΚΑΦΕΣ
8
Σάββατο (πρωί) 5 Οκτωβρίου 2013
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ 13:00 - 15:00
ΩΡΑ
13:00 - 13:15
13:15 - 13:30
13:30 - 13:45
ΑΙΘΟΥΣΑ Α - Δ.Γ. ΚΑΙ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΑΙΘΟΥΣΑ Β - ΖΗΤΗΜΑΤΑ
ΜΕΘΟΔΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: ΜΑΡΙΤΑ ΠΑΠΑΡΟΥΣΗ
– ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: ΤΖΙΝΑ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: ΒΙΚΥ
ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
– ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΑΚΙΤΣΙΟΣ
ΑΚΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΧΑΡΙΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΝΤΖΗ
«Νίνα Παπακωνσταντίνου: (Σ)τα «Δημιουργική Γραφή και
χνάρια της Γραφής»
Δραματοθεραπεία : Ένα ζευγάρι
ταιριαστό»
ΜΑΡΙΤΑ ΠΑΠΑΡΟΥΣΗ – ΝΙΚΗ
ΜΗΛΙΝΗ - ΓΙΩΡΓΟΣ
ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ
«Παραγωγές δημιουργικής γραφής
και ιδεολογία: διερευνώντας τα
όρια της φαντασίας και των
κοινωνικο-πολιτισμικών
υπαγωγών σε ένα εργαστήριο
δημιουργικής γραφής»
ΜΑΡΙΑ ΣΒΟΡΩΝΟΥ – ΜΑΡΙΑ
ΑΓΓΕΛΙΔΟΥ
«Στο κάτω κάτω της γραφής: η
Δ.Γ. ως όχημα για μια δημιουργική
σχέση με την Ιστορία και με την
Ιστορία της Τάξης»
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΕΛΙΟΠΟΥΛΟΣ
«ΠΑΡΕ ΜΙΑ ΛΕΞΗ: Διδασκαλία της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και
Δημιουργική Γραφή στο 1ο
Γυμνάσιο Πτολεμαΐδας (Πιλοτικό
Σχολείο)»
ΑΙΘΟΥΣΑ Γ - Δ.Γ. ΚΑΙ ΆΛΛΕΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
ΤΖΙΝΑ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ – ΒΙΚΥ
ΠΑΤΣΙΟΥ
«Η τέχνη της μυθοπλασίας και η
τεχνική της δημιουργικής
γραφής»
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ
«Δημιουργική Γραφή και Ψυχολογία:
Θεραπευτική Γραφή»
ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΚΟΥΜΑΣΙΔΗΣ
«Δημιουργική Γραφή και
Ύπαρξη»
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΝΙΔΑΡΗ
«Η επίδραση των γραπτών
αφηγήσεων ζωής στην ταυτότητα των
μελών της θεραπευτικής κοινότητας
απεξάρτησης και η διαμόρφωση
εναλλακτικών αφηγήσεων μέσω της
δημιουργικής γραφής
13:45 - 14:00
ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΣΠΥΡΕΛΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ
«Η Δημιουργική Γραφή ως
εκπαιδευτική δραστηριότητα.
Εφαρμογή με προϋποθέσεις:
«Λογοτεχνική – Συγγραφική
φιλαλληλία ανάμεσα στον
διδάσκοντα και στους μαθητές
του»
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΑΚΙΤΣΙΟΣ
«Η μυθική Μέθοδος και οι
εφαρμογές της στη Δημιουργική
Γραφή»
ΑΝΝΑ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ
«Ο εαυτός στην άκρη της πένας.
Δημιουργική γραφή και εκφραστικές δημιουργικές θεραπείες»
14:00 - 14:15
ΣΤΕΛΛΑ ΝΑΚΗ
«Η θεωρία της αναγνωστικής
ανταπόκρισης και η διδασκαλία
της δημιουργικής γραφής: Θεωρία
και πράξη»
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Η.
ΚΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
«Διατριβή σαν μυθιστόρημα»
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΓΑΛΑΝΗΣ
«Μετουσίωση: Μεταξύ ψυχανάλυσης
και φιλοσοφίας»
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
14:15 - 14:30
14:30 - 17:00 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ - ΓΕΥΜΑ
9
Σάββατο (απόγευμα) 5 Οκτωβρίου 2013
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΙΘΟΥΣΑ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Η. ΚΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
17:00 - 17:30 Τίτος Πατρίκιος
«Σκέψεις Περί Δημιουργικής Γραφής»
17:30 - 18:00 Caleshu Anthony
"Writing Poetry: Play, Posture, and Perversity"
18:00 - 18:30 Lan Samantha Chang
"The Iowa Writers' Workshop: 77 Years of Creative Writing"
18:30 - 19:00 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ - ΚΑΦΕΣ
19:00 - 19:30 Hervé Le Tellier
"Écrire sous la contrainte"
19:30 - 20:00
20:00 - 20:30
Robin Hemley
"A Writing Workshop is only as Good as the person Leading it: Some cautions
and advice on the art of peer critiquing."
Andrew Cowan
"The institutionalisation of writing: creativity and the academy"
10
Κυριακή (πρωί) 6 Οκτωβρίου 2013
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ 9:00 – 11:00
ΩΡΑ
ΑΙΘΟΥΣΑ Α - Δ.Γ. ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΑΙΘΟΥΣΑ Β - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΑΙΘΟΥΣΑ Γ - Δ.Γ. ΚΑΙ ΆΛΛΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΒΙΚΥ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ- ΤΑΣΟΥΛΑ
ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ
ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΟΛΟΒΕΛΩΝΗ
«Διδάσκοντας Δημιουργική Γραφή
σε μαθητές Λυκείου μέσα από ένα
Πολιτιστικό Πρόγραμμα Σχολικών
Δραστηριοτήτων»
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
«Αναζητώντας τη χαμένη
έμπνευση»
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΘΑΡΡΕΝΟΣ ΜΠΡΑΤΙΤΣΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΣΚΑΛΗΣ
ΧΑΡΑ ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
«Η δημιουργική γραφή σε
υπερκειμενική και τρισδιάστατη
εκδοχή»
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ - ΤΖΙΝΑ
ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ
ΜΑΙΡΗ ΜΑΡΓΑΡΩΝΗ
«Γράφοντας (για) ιστορίες του
Ολοκαυτώματος:
μνήμη, φύλο και ταυτότητα»
ΟΛΓΑ ΚΟΥΤΣΙΜΠΕΛΗ
«Δημιουργική Γραφή και Χρήση των
ΤΠΕ στην ανάπτυξη σεναρίων
Διδασκαλίας της Νέας Ελληνικής:
Περιθώρια Εφαρμογών στο Πιλοτικό
Νέο Γυμνάσιο»
ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΡΟΥ- ΣΟΦΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΙΔΟΥ
«Προσφυγιά και Μετανάστευση: Η
διαλεκτική του χώρου και του χρόνου, η
ουτοπία του Μετανάστη και οι
αναπαραστάσεις τους στην τέχνη»
09:30 - 0945
ΓΙΟΥΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ
«Συν-γράφοντας αστυνομική
νουβέλα»
ΜΑΡΙΑ ΝΕΖΗ – ΘΕΟΔΩΡΑ
ΤΡΙΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
«Δημιουργική Γραφή στη σχολική
αίθουσα με την αξιοποίηση
ψηφιακών περιβαλλόντων»
ΚΛΕΟΝΙΚΗ ΔΡΟΥΓΚΑ - ΘΑΝΑΣΗΣ
ΜΕΛΑΝΔΙΝΟΣ
«Δημιουργική Γραφή και Ιστορία:
Τα σικελικά. «Δελτίο τύπου» Αθηναίων για
την κατάσταση του στρατεύματός τους τη
Σικελία»
09:45 - 10:00
ΒΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ
«Η διδακτική της Γραφής ως
ψυχογεωγραφικό παιχνίδι: από την
προβληματική στο πείραμα και από
αυτό στις διαπιστώσεις
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΝΑΝΟΥ
«Software Δημιουργικής Γραφής:
Μπορεί ο Η/Υ να γράψει;»
10:00 - 10:15
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΗΣ
«Αξιοποιώντας τα δεδομένα του
λεξιλογίου και της σύνταξης στη
λογοτεχνική μυθοπλασία»
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ
«Η Απουσία της δημιουργικής γραφής ως
αντίκτυπος του αποικιακού περιβάλλοντος:
το παράδειγμα του θεατρικού έργου
Mémoires à la dérive (Ακυβέρνητες
αναμνήσεις) του γαλλόφωνου Αλγερινού
δραματουργού Slimane Benaïssa.»
ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΝΤΑΜΗΣ
«Το ψέμα ως μορφή αφήγησης και ως
μέθοδος ανάγνωσης της πραγματικότητας»
09:00 - 09:15
09:15 - 09:30
10:15 - 10:30
10:30 - 10:45
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΑΛΠΑΝΤΙΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΣΚΑΛΗΣ
«Ηλεκτρονική Λογοτεχνία:
Συγγραφικές Ιδιαιτερότητες και
καλλιτεχνικές Προοπτικές»
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΘΑΡΡΕΝΟΣ ΜΠΡΑΤΙΤΣΗΣ - ANNA
«Ερευνητικά Δεδομένα διδασκαλίας ΜΟΥΤΑΦΙΔΟΥ
της αυτόματης γραφής, του Χαικού «Ψηφιακή Αφήγηση και δημιουργική
και της πολυμεσικής ποίησης στην
γραφή: δύο παράλληλοι κόσμοι με
Α' Λυκείου»
κοινό τόπο»
ΑΛΙΚΗ ΣΥΜΕΩΝΑΚΗ
ΑΝΤΙΟΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ
«Δημιουργική Γραφή και Κλασική
«Η δημιουργικότητα της γραφής»
Γραμματεία»
10:45 – 11:00 ΣΥΖΗΤΗΣΗ
11:00 -11:15 - ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ - ΚΑΦΕΣ
11
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΜΠΕΛΙΚΑ ΚΟΥΜΠΑΡΕΛΗ
«Το βουβό δεξί ημισφαίριο και η γραφή»
ΕΥΑ ΣΠΑΘΑΡΑ
«Το σώμα ως εργαλείο και τόπος γραφής
και συν-γραφής: Το παράδειγμα στο
πεζογραφικό έργο του Γ. Βιζυηνού
Μια απόπειρα εν-σώματης δημιουργικής
γραφής»
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Κυριακή (πρωί) 6 Οκτωβρίου 2013
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ 11:15 – 12:45
ΩΡΑ
ΑΙΘΟΥΣΑ Α - Δ.Γ. ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΑΙΘΟΥΣΑ Β - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΉ ΓΡΑΦΗ
ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
ΑΙΘΟΥΣΑ Γ - Δ.Γ. ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΘΑΡΡΕΝΟΣ ΜΠΡΑΤΙΤΣΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΚΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ ΟΛΓΑ ΜΟΥΣΙΟΥ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ - ΤΑΣΟΥΛΑ
ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ
11:15 - 11:30
ΣΟΦΙΑ ΝΙΚΟΛΑΙΔΟΥ
«Τα παιδία γράφει:
Τρία χρόνια συνεργασίας του
Μεταπτυχιακού Προγράμματος
Δημιουργική Γραφή του
Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
με το Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο
του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης»
ΜΑΙΡΗ ΚΛΙΓΚΑΤΣΗ
«Δημιουργική Γραφή και Μέσα
Κοινωνικής Δικτύωσης: Θραύσμα
και Εντύπωση»
ΕΛΕΝΟΣ ΧΑΒΑΤΖΑΣ
«Ο Επιτελεστικός Λόγος και η διάδρασή
του με άλλες Τέχνες»
11:130 - 11:45
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΚΟΤΑΡΙΝΟΥ - ΧΑΡΟΥΛΑ
ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ - ΕΛΕΝΗ ΓΚΑΝΑ
«"Η Γεωμετρία στην Υπερβολή της"Δημιουργική Γραφή και Μαθηματικά
σε μια τάξη Β' Λυκείου»
ΣΥΜΕΩΝ ΝΙΚΟΛΙΔΑΚΗΣ - ΗΛΙΑΝΑ
ΦΡΑΓΚΟΥ
«Δημιουργική Γραφή και διαδίκτυο:
το παράδειγμα της σχολικής
εφημερίδας»
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ
«Η Υλικότητα του Παιδικού Βιβλίου:
Διαβάζοντας και Δημιουργώντας τα
παιδικά βιβλία»
11:45 – 12:00
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ –
ΑΝΘΗ ΚΑΒΒΑΔΑ
«Δημιουργική Γραφή και Έφηβοι: η
Περίπτωση του Καλλιτεχνικού
Γυμνασίου Γέρακα με Λυκειακές
Τάξεις»
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΩΤΟΥΛΑΣ
«Διδάσκοντας Γραφή
κατασκευάζοντας Leporellos
(Δημο)»
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΒΑΙΤΣΑΚΗΣ - ΒΑΣΙΛΙΚΗ
ΝΑΝΟΥ
«Οι δράσεις και τα μέσα των
βιβλιοθηκών στην προώθηση
προγραμμάτων δημιουργικής
γραφής»
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΤΕΡΠΟΥΛΗΣ
«Συναισθηματική και σωματική δράση των
χαρακτήρων στην δραματική αφήγηση»
ΧΑΡΙΣΙΑΔΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ
«Δημιουργική Γραφή και πολιτιστική
ανάπτυξη - το επόμενο ταξίδι.»
ΧΡΙΣΤΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
«ΣΤΙΧΟ ΣΤΙΧΟ,ΒΗΜΑ ΒΗΜΑ,
ΑΥΘΩΡΕΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΗΜΑ
ΝΑ ΜΗΝ ΠΑΕΙ Η ΡΙΜΑ ΚΡΙΜΑ.
Χάρτης πορείας στη τέχνη της
στιχουργικής του τραγουδιού»
ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΕΦΗ
«ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ: η
αμφίδρομη πορεία κειμένου και
αντικειμένου.
Το πείραμα του "Εργαστηρίου
Αγωγής για το βιβλίο" (ΠΔΜ)»
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΖΗΣ
«Μια δικιά σου φωνή: δημιουργική
γραφή και έφηβοι»
ΤΑΣΟΥΛΑ ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ
«Μικρές Περιπλανήσεις στο δάσος των
λέξεων : Δημιουργική Γραφή και
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση»
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
12:00 - 12:15
12:15 - 12:30
12:30 - 12:45 ΣΥΖΗΤΗΣΗ
12:45-13:00 - ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ - ΚΑΦΕΣ
12
Κυριακή (πρωί) 6 Οκτωβρίου 2013
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ 13:00 – 14:45
ΩΡΑ
ΑΙΘΟΥΣΑ Α - Δ.Γ. ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΚΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΙΘΟΥΣΑ Β - ΖΗΤΗΜΑΤΑ
ΜΕΘΟΔΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΙΩΣΗΦΕΛΗΣ
ΑΙΘΟΥΣΑ Γ - Δ.Γ. ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ:
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Η. ΚΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
13:00 - 13:15
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΚΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ
«Πραγμάτωση μιας λογοτεχνικής
δημιουργίας : πώς να συνθέσουμε
ένα ποιητικό «πορτρέτο» και πώς
να το διδάξουμε στους μαθητές/
φοιτητές»
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΙΩΣΗΦΕΛΗΣ
«Η διαχείριση του τραύματος στη
διδακτική της Δημιουργικής Γραφής»
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΛΩΛΗ
«Η αξιοποίηση της παιδικής λογοτεχνίας
για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων
δημιουργικής γραφής στην Πρώτη Τάξη του
Δημοτικού Σχολείου.»
13:15 - 13:30
ΑΣΤΕΡΙΟΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ - ΑΝΔΡΕΑΣ
ΘΑΝΑΣΟΥΛΑΣ
«Η αναγνωστική πρακτική ως
συνιστώσα της Δημιουργικής
Γραφής: Το παράδειγμα των
κειμένων του Γεώργιου Βιζυηνού»
ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗ
«Η δημιουργική Γραφή στη
ξενόγλωσση Εκπαίδευση:
σύγχρονες πρακτικές γραφής και
δημιουργικές δραστηριότητες»
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΞΕΝΑΡΙΟΣ
«Δημιουργική Γραφή: Μια συγγραφική
στάση»
13:30 - 13:45
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΚΟΥΝΗ
«Η δημιουργική Γραφή αρωγός στην
ερμηνεία Λογοτεχνικών Κειμένων»
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ
Η δημιουργική Γραφή στο Νέο
Αναλυτικό Πρόγραμμα Λογοτεχνίας
της Μέσης Εκπαίδευσης στην
Κύπρο
13:45 - 14:00
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
«Δραστηριότητες δημιουργικής
γραφής ως εργαλεία βελτίωσης της
κριτικής κοινωνικο-πολιτικής
εγγραμματοσύνης των μαθητών»
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ
«Μια δοκιμή δημιουργικής γραφής
σε μαθητές γυμνασίου με
μαθησιακές δυσκολίες»
ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΕΙΔΑΣ
«Χτίζοντας χαρακτήρες στον 21ο
αιώνα»
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΟΥΛΗΣ
«Από τη στατικότητα στη δημιουργικότητα:
επαναπροσδιορίζοντας τη διδασκαλία των
κατευθυντικών κειμένων με αφετηρία τη
δημιουργική γραφή και την ανάπτυξη της
φαντασίας»
ΑΝΤΩΝΙΑ ΠΑΤΣΙΟΔΗΜΟΥ
«Χαρακτήρες στην ανακύκλωση: Η
περίπτωση της κυρίας Έρσης του Νίκου
Γαβριήλ Πεντζίκη»
ΜΑΡΕΤΤΑ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
«Προκαλώντας εικονικές και
αφηγηματικές ανατροπές στην
τάξη: η εφαρμογή ενός σχεδίου
μαθήματος δημιουργικής γραφής με
έμπνευση την τέχνη του collage»
ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΥ
«Αφηγήσεις λαϊκών και έντεχνων
ιστοριών. Εσωτερικές ανταποκρίσεις και
διδακτικές προσεγγίσεις»
14:15 – 14:30
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΦΡΑΓΚΟΣ –
ΣΥΜΕΩΝ ΝΙΚΟΛΙΔΑΚΗΣ- ΚΑΛΛΙΟΠΗ
ΤΣΑΝΤΑΛΗ
«Η δημιουργική γραφή μέσω της
μεθόδου project: αποτύπωση του
συναισθηματικού κόσμου των
μαθητών μέσα από το οδοιπορικό
στα λογοτεχνικά μονοπάτια της
πόλης τους.”
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΩΤΗ - ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΗ
« Γράφοντας Εικονοβιβλίο ή
Εικονογραφημένο Βιβλίο για Παιδιά
με Ήρωες Παιδιά με Αναπηρίες»
ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ
«Το σκάκι ως λογοτεχνική έμπνευση και
στοιχείο δομής του λογοτεχνικού έργου
Το παράδειγμα του Vladimir Nabokov»
14:30– 14:45
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
14:00 - 14:15
ΛΗΞΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
13
14
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ
15
16
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (ΑΠΟΓΕΥΜΑ) 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
17
Η μοναδική περίπτωση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών
(Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας) «Δημιουργική Γραφή»
Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος
[email protected]
Στην Ελλάδα για πρώτη φορά από την ακαδημαϊκή χρονιά 2008 – 2009 στο Πανεπιστήμιο
Δυτικής Μακεδονίας λειτουργεί Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με τίτλο «Δημιουργική
Γραφή». Ο αείμνηστος ποιητής και πανεπιστημιακός δάσκαλος Μίμης Σουλιώτης υπήρξε ο
εμπνευστής, δημιουργός και πρώτος Επιστημονικά Υπεύθυνος του Προγράμματος. Το
Πρόγραμμα στελεχώθηκε από μία σειρά πολύ αξιόλογων συνεργατών, εξειδικευμένων σε
διάφορα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα (Τίτος Πατρίκιος, Θανάσης Βαλτινός, Στρατής
Χαβιαράς, Μάνος Ελευθερίου, Σώτη Τριανταφύλλου, Γιώργος Ξενάριος, Σοφία Νικολαΐδου,
Νάσος Βαγενάς, Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Θόδωρος Παπαγγελής, Ζωή Σαμαρά, Πένυ
Φυλακτάκη, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Σαββίνα Γιαννάτου κ.ά.).
Το συγκεκριμένο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα επιχειρεί να κατοχυρώσει σε θεσμικό επίπεδο το
πνεύμα της μη συμμόρφωσης και της ανοιχτής σκέψης, της ουσιαστικής ανάπτυξης της
διεπιστημονικότητας, της ομαδικής εργασίας και της διαλογικής μάθησης. Στοχεύει δηλαδή,
όπως άλλωστε και η ίδια η Δημιουργική Γραφή, στην «έμπρακτη μάθηση», στην άσκηση της
λογοτεχνικής πρακτικής, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα μία λογική ρήξης με τον καθιερωμένο
τρόπο προσέγγισης και διδασκαλίας της Λογοτεχνίας. Οι ίδιες αυτές ιδέες διαμόρφωσαν
διαχρονικά το πλαίσιο για την επιλογή συγγραφέων ως δασκάλων της Λογοτεχνίας και την
τελική επιλογή του εργαστηρίου ως τρόπου διδασκαλίας της Δημιουργικής Γραφής.
Στη δική μας εργασία θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε τον τρόπο λειτουργίας του
Προγράμματος, το οποίο αρχικά αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό, αλλά είναι αυτό που
«νομιμοποίησε» στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα τη διδασκαλία της Δημιουργικής
Γραφής και την καθιέρωσε ως γνωστικό αντικείμενο στην ακαδημαϊκή κοινότητα της χώρας μας,
απαντώντας με τον ιδανικότερο τρόπο στις όποιες απλουστευτικές πολεμικές και αίροντας τις
καλοπροαίρετες αντιρρήσεις και ενστάσεις μέσα από επιστημονικές απαντήσεις.
Λέξεις κλειδιά: Δημιουργική Γραφή, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή
18
«Δημιουργική γραφή και εγκλεισμός»: μια δράση του ΠΜΣ «Δημιουργική
Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στο Σχολείο Δεύτερης
Ευκαιρίας της Δικαστικής Φυλακής Διαβατών (3ο ΣΔΕ).
Μαρία Γιαπαλάκη
[email protected]
Την άνοιξη του 2013 το ΠΜΣ «Δημιουργική Γραφή» οργάνωσε πιλοτικά, τη δράση «δημιουργική
γραφή και εγκλεισμός», στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας της Δικαστικής Φυλακής Διαβατών (3ο
ΣΔΕ).
Στη διοργάνωση της δράσης αυτής οδηγηθήκαμε από την πεποίθησή ότι η Δημιουργική Γραφή
δεν εδράζεται σε προαπαιτούμενες γνώσεις και ομοιογένεια των συμμετεχόντων, ενώ μόνο
κερδισμένη μπορεί να βγει από την εμπειρία ομάδων ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, όπως οι
κρατούμενοι, και από τη δυναμική που αναπτύσσεται στο εσωτερικό τέτοιων ομάδων.
Η πιλοτική λειτουργία της δράσης επιβεβαίωσε την πεποίθησή μας αυτή, απέδωσε
αποτελέσματα (συγγραφικές απόπειρες) και επέδρασε ευεργετικά στην ψυχοσύνθεση των
κρατουμένων.
«Ήταν πραγματικά μια εξαιρετική εμπειρία για το σχολείο και ευκαιρία ενδυνάμωσης των
στόχων μας : ενεργοποίηση των μαθητών μας στην εκπαιδευτική διαδικασία, συνεργατικότητα
και ομαδικότητα, ενίσχυση της δυναμικής της ομάδας, εξέλιξη και ανάπτυξη δεξιοτήτων,
ενδυνάμωση
της
διαφορετικότητα.»
αυτοπεποίθησης,
αναφέρει
εκ
δημιουργικότητα
μέρους
και
εκπαιδευόμενων
συνύπαρξη
και
μέσα
εκπαιδευτικών
στη
η
Διευθύντρια του σχολείου κ. Φιλιώ Μαρινοπούλου, όταν της ζητήθηκε να την αξιολογήσει.
Η εισήγηση αυτή ασχολείται με την πορεία, τα προβλήματα, την αντιμετώπισή τους, και τα
αποτελέσματα του εγχειρήματος αυτού.
19
Η Δημιουργική Γραφή πάει σχολείο
Άννα Βακάλη
[email protected]
Η Δημιουργική Γραφή μέχρι σήμερα συναντάται στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα
ως πρακτική μόλις την τελευταία δεκαετία και αρχικά σε επίπεδο άτυπης, μη θεσμοποιημένης
εκπαίδευσης. Στην τυπική εκπαίδευση στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση συναντάμε την ιδέα της
δημιουργικής γραφής στα νέα Αναλυτικά Προγράμματα (Δ.Ε.Π.Π.Σ. και Α.Π.Σ. 2002) και στο
Πρόγραμμα Σπουδών του 2011 για την Α’ Λυκείου (ΦΕΚ 1562/27-6-11) για πρώτη φορά εμφανίζεται
επίσημα η Δημιουργική Γραφή με προτεινόμενες δραστηριότητες. Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα
Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας από το σχολικό έτος 2010-2011 σε
συνεργασία με την Περιφέρεια Εκπαίδευσης Δυτικής Μακεδονίας, και με σχολεία της υπόλοιπης
Ελλάδας εφαρμόζει ένα πρόγραμμα διδασκαλίας της Δημιουργικής Γραφής στην Πρωτοβάθμια
και τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο πλαίσιο της διδασκαλίας της Λογοτεχνίας (στο Γυμνάσιο
και το Λύκειο) και του ενιαίου γλωσσικού μαθήματος (στο Δημοτικό). Μεταπτυχιακοί φοιτητές
συνεργάζονται με τους διδάσκοντες των σχολείων, προετοιμάζουν, σχεδιάζουν και διδάσκουν
Δημιουργική Γραφή υπό την εποπτεία του Π.Μ.Σ. σε επιλεγμένες σχολικές τάξεις.
Στην εισήγησή μας παρουσιάζουμε τις παραπάνω δράσεις, τόσο σε σχέση με τον
προγραμματισμό και την υλοποίησή τους από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, όσο και
σε σχέση με τη θέση και τη λειτουργικότητά τους στο σχολικό πρόγραμμα. Συγκεκριμένα,
παρουσιάζονται σύντομα οι δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης,
η διαδικασία ένταξής τους στο πρόγραμμα του σχολείου και σύνδεσής τους με αυτό και με το
αναλυτικό πρόγραμμα διδασκαλίας σε κάθε τάξη, οι δυσκολίες υλοποίησης των δράσεων και τα
αποτελέσματά τους, όπως αυτά τα εισέπραξαν οι φοιτητές μας, οι μαθητές των σχολικών
τάξεων και οι εκπαιδευτικοί που συνεργάστηκαν. Παράλληλα, γίνονται προτάσεις για τη
βελτίωση της δράσης και των εφαρμογών της Δημιουργικής Γραφής στην εκπαίδευση με στόχο
την ευρύτερη και πιο οργανωμένη συμμετοχή σε σχολικά προγράμματα, αλλά και τη θεωρητική
στήριξη και καθοδήγησή τους μέσα από τη διαμόρφωση διδακτικών οδηγιών και προτάσεων
δραστηριοτήτων.
20
ΣΑΒΒΑΤΟ (ΠΡΩΙ) 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Α – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 9:00 – 10:45
Προς μια «παιδαγωγική» της δημιουργικής γραφής
21
Σπύρος Κιοσσές
[email protected]
Η ανακοίνωση εγγράφεται σε μια απόπειρα διερεύνησης βασικών εννοιών, όρων και
προϋποθέσεων που αφορούν την κίνηση ένταξης της δημιουργικής γραφής σε παιδαγωγικά
συμφραζόμενα, η οποία λαμβάνει τελευταία σημαντικούς υποστηρικτές στην ελληνική
εκπαιδευτική πραγματικότητα. Όπως υποστηρίζεται, η ένταξη στην εκπαίδευση ενός λιγότερο
ή περισσότερο συστηματικού προγράμματος δημιουργικής γραφής, τόσο ως μεθόδου
προσέγγισης της λογοτεχνίας, όσο και ως διαδικασίας μύησης των μαθητών σε συγκεκριμένες
τεχνικές παραγωγής λόγου, προϋποθέτει τον επαναπροσδιορισμό θεμελιωδών εννοιών, όπως
λ.χ. της δημιουργικότητας, της πρωτοτυπίας, της «γραφής», της κειμενική σύνθεσης και των
κριτηρίων αξιολόγησής της, καθώς, ευρύτερα, της λογοτεχνίας και του αισθητικά «ωραίου».
Παράλληλα, είναι απαραίτητη η αναθεώρηση βασικών εκπαιδευτικών διεργασιών, που αφορούν
την προετοιμασία, τη διεξαγωγή και την αξιολόγηση του μαθήματος, ή την ανάθεση
συγκεκριμένων εκπαιδευτικών ρόλων, καθώς επίσης θεωρητικών ζητημάτων – με άμεσες
ωστόσο πρακτικές συνέπειες – όπως αυτό της εξουσίας και της αυθεντίας: πώς επικυρώνεται η
πράξη «επέμβασης» στα λογοτεχνικά κείμενα, αλλαγής στο περιεχόμενο και στη μορφή τους;
Ποιος θα κρίνει την «επιτυχία» σε παρόμοιες απόπειρες, εκ μέρους των μαθητών, ή την
αποτελεσματικότητα της συγγραφής δικών τους κειμένων; Ποιες εγγενείς και εξωτερικές
δυσκολίες καλούνται να αντιμετωπίσουν οι μαθητές και οι διδάσκοντες; Ποιος δύναται να ορίσει
τα όρια μεταξύ συγγραφικής δημιουργίας και συνειδητής ή μη απομίμησης προτύπων, γραπτής
ή προφορικής έκφρασης βιωμάτων/συναισθημάτων/σκέψεων και λογοτεχνικής παραγωγής;
Επιπρόσθετα, ποιες ειδικές γνώσεις ή ταλέντο οφείλει να διαθέτει ο εκπαιδευτικός προκειμένου
να «επιβλέψει» ένα πρόγραμμα δημιουργικής γραφής, ή τουλάχιστον να ενισχύσει την
προσπάθεια των μαθητών στο δημιουργικό γράψιμο; Σε τελική ανάλυση, σε ποιο βαθμό η
δημιουργική γραφή είναι ένα διδακτό ή διδακτέο αντικείμενο; Η υποβολή και ο σχολιασμός
ερωτημάτων, όπως τα παραπάνω, προέρχονται συνδυαστικά από τη μελέτη της σχετικής
βιβλιογραφίας και από την εμπειρία προγραμμάτων δημιουργικής γραφής στη δευτεροβάθμια
εκπαίδευση.
Λέξεις – κλειδιά: θεωρία, κριτική και διδακτική της δημιουργικής γραφής, δημιουργική γραφή και
δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Η Δημιουργική Γραφή στο Νηπιαγωγείο
22
Βακάλη Άννα
[email protected]
Μαρία Ζωγράφου
Η γλωσσική αγωγή στο Νηπιαγωγείο παραμένει βασικό συστατικό του περιεχομένου σπουδών
των Αναλυτικών Προγραμμάτων. Η προσέγγιση της Λογοτεχνίας
και η είσοδος του
λογοτεχνικού κειμένου στην προσχολική εκπαίδευση εμφανίζεται αρχικά ως μέσο για τη
διδασκαλία της γλώσσας και τη γλωσσική αγωγή του νηπίου. Για πρώτη φορά πλέον στο Νέο
Αναλυτικό Πρόγραμμα Νηπιαγωγείου αναφέρεται η «δημιουργική γραφή» ως έκφραση και ως
πρόταση δραστηριοτήτων για την παραγωγή λόγου. Στην εισήγηση αυτή παρουσιάζουμε το
πλαίσιο των Προγραμμάτων Σπουδών μέσα στο οποίο μπορεί να ενταχτεί και να λειτουργήσει η
Δημιουργική Γραφή και συγκεκριμένες ασκήσεις Δημιουργικής Γραφής, κατάλληλες για την
προσχολική ηλικία, ως προτάσεις για εφαρμογή στο καθημερινό ημερήσιο πρόγραμμα του
Νηπιαγωγείου. Έχει γίνει προσπάθεια να διατρέχονται από τις βασικές αρχές του Δ.Ε.Π.Π.Σ και
του Νέου πιλοτικού Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών για το Νηπιαγωγείο και σχεδιάστηκαν
με βάση συγκεκριμένα κριτήρια που αποτελούν και προϋποθέσεις για την επιτυχή υλοποίησή
τους, όπως η προσέγγιση μέσα από τη διαθεματικότητα, από θεματικές ενότητες, με σχέδια
εργασίας, με εργασία σε ομάδες, με την αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών και με
διαφοροποιημένη Παιδαγωγική. Κατανέμουμε τις προτεινόμενες δραστηριότητες, που
ακολουθούν, σε σύνολα-κατηγορίες για ευκολότερη επιλογή από κάθε νηπιαγωγού ώστε να τις
εντάξει ή να τις προσαρμόσει σε ανάλογα πλαίσια εργασίας και με άνεση να αντλήσει
δραστηριότητα από όποια κατηγορία επιθυμεί:
Α. Παραμύθια- ιστορίες και άλλα κειμενικά είδη
Β. Παιχνιδίσματα με την ποίηση
Γ. Εικαστικά και άλλες Τέχνες –δυνατότητες για ασκήσεις δημιουργικής γραφής
Δ. Δραστηριότητες που μπορούν να ενταχθούν σε θεματικές ενότητες
Στις προτεινόμενες δραστηριότητες περιλαμβάνονται τρία βασικά στοιχεία για να τις
προσεγγίσει ο ενδιαφερόμενος: η πορεία της δραστηριότητας, οι στόχοι που μπορεί να πετύχει
και τα υλικά
που θα χρησιμοποιηθούν. (δραστηριότητα, τι πετυχαίνετε, τι χρειάζεστε
αντίστοιχα). Σε ορισμένες προτείνονται εναλλακτικές προτάσεις, παραλλαγές ή προεκτάσεις
(άλλες ιδέες).
Εκπαίδευση και Διδακτική της Δημιουργικής Γραφής
23
Παυλίδου Κάκια
[email protected]
Θα αγγίξω το θέμα της Εκπαίδευσης και Διδακτικής της Δημιουργικής Γραφής ξεκινώντας από
τον πυρήνα προς την περιφέρεια. Ίσως να μην καταφέρω να φτάσω στην περιφέρεια, απλά γιατί
οι ομόκεντροι κύκλοι της Σκέψης δεν έχουν περιφέρεια, σύνορο και περιορισμούς.
Η δημιουργική γραφή δεν είναι μιμητισμός, ούτε εφαρμογή κανόνων λεκτικής αποτύπωσης.
Είναι άμεση συνυφασμένη με τη Δημιουργία. Απαιτεί να δημιουργηθεί πρωτότοκη Ιδέα στο Νου
του μαθητή. Απαιτεί ο κηδεμόνας Νους ν’ αποκτήσει ιδιότητα πολυτεκνίας, καθώς η Σκέψη θα
εκπαιδευτεί να γεννά.
Η Σκέψη γονιμοποιείται μέσα από αξιοποιήσεις των ερεθισμάτων της Ζωής. Ο μαθητής πρέπει
να διδαχτεί την κατάδυση στην ουσία των πραγμάτων. Η μαιευτική του Σωκράτη σκάβει με τις
χούφτες στο έδαφος της Ύπαρξης. Αν ο μαθητής δεν μυηθεί στην Αυτογνωσία, δεν μπορεί
ταπεινά να προσεγγίσει και ν’ αφομοιώσει τη μαγεία του θαύματος της Ζωής. Δεν μπορεί μέσα
στο θόρυβο και στην πολυκοσμία των γεγονότων της αγχωμένης καθημερινότητας να διακρίνει
το θαύμα της τρυφερής μαργαρίτας που ραγίζει το τσιμέντο για να αντικρίσει ήλιο και να
μεταγγίσει Ενέργεια.
Κάποιος που δεν μπορεί να διακρίνει το θαύμα, πώς θα μπορέσει να το περιγράψει – ακόμη κι αν
έχει διδαχθεί τεχνικές αποτύπωσης – και να συνδέσει την αλληγορία του με τη Ζωή μέσα από τη
δημιουργική γραφή;
Η δημιουργική γραφή πρέπει ν’ αλλάξει τη νοοτροπία του μαθητή. Ο μαθητής να μεταμορφωθεί
εξολοκλήρου σε δημιουργό. Δημιουργός είναι αυτός που δύναται την «μελέτη» ενός
εγχειρήματος να την κάνει πράξη. Ο δημιουργός ζει στο μεταβατικό στάδιο αυτού του κόσμου
και ενός νέου που εξυμνεί τα ιδανικά του Ανθρώπου και της Ζωής.
Δεν είναι εύκολο να διδάξεις δημιουργική γραφή, γιατί στην ουσία καλείσαι να διδάξεις
δημιουργική Ζωή.
24
Ο κινηματογράφος ως μέσο ανάπτυξης της Δημιουργικής γραφής στους
μαθητές του Δημοτικού Σχολείου: «Γράφοντας από την κάμερα τον Εμφύλιο» Το παράδειγμα του Π. Βούλγαρη, Ψυχή βαθιά
Κυριακοπούλου Ελένη
[email protected]
Παταρίδου Ελένη
[email protected]
Χατζηδημητρίου Ευαγγελία
[email protected]
Κεντρικός άξονας της εισήγησης είναι ο προσδιορισμός της σχέσης της Τέχνης, μέσα από ομάδες
Ανάγνωσης και Δημιουργικά Εργαστήρια Γραφής στο Δημοτικό σχολείο και της εκπαιδευτικής
διεργασίας, για την προαγωγή της δημιουργικής γραφής των μαθητών/τριών του Δημοτικού
σχολείου μέσα από τον Κινηματογράφο. Η ώσμωση μεταξύ των διαφορετικών μορφών Τέχνης
μπορεί ν’ αποτελέσει πρόκληση για πειραματισμούς στη δημιουργική γραφή. Σύμφωνα με την
παιδαγωγική του εγγραμματισμού και την εφαρμογή της στο «Παράλληλο σχολείο» δίνεται
έμφαση, στην επαφή των μαθητών/τριών με την Τέχνη του κινηματογράφου, ώστε το δυναμικό
του επίσημου σχολείου να αναπτύξει την κριτική εγγραμματοσύνη ως πολιτισμική πρακτική.
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναδειχτεί η διαλεκτική σχέση του κινηματογράφου και
της δημιουργικής γραφής ως αποτέλεσμα το ένα του άλλου και η συμβολή και των δυο στη
διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών μας. Με τη διεύρυνση της έννοιας του κειμένου
(πολυσημία-πολυτροπικότητα), οι κινούμενες εικόνες από το έργο: «ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ» (2009,
Π.Βούλγαρη), χρησιμοποιούνται ως ερεθίσματα παραγωγής λόγου και γραφής, σύμφωνα με τις
αρχές της λειτουργικής και επικοινωνιακής χρήσης της γλώσσας. Καλούνται να επεξεργαστούν
το κινηματογραφικό έργο ως ιστορική πηγή εννοιολογικού χαρακτήρα, επικοινωνώντας τόσο
με την εποχή που αναφέρει-Εμφύλιος - όσο και με τη δική τους. Η κριτική ανάγνωση του
παραπάνω έργου θα επιτρέψει στους μαθητές να αποκτήσουν κριτική στάση απέναντι στη
διαφορετικότητα του Εμφύλιου αλλά και του Άλλου, να παράγουν τα δικά τους έργα,
συνομιλώντας δημιουργικά με την εποχή τους.
Λέξεις κλειδιά: κριτική εγγραμματοσύνη, «παράλληλο σχολείο», κινηματογράφος, δημιουργική
γραφή.
25
Παραμύθια: μια απόπειρα δημιουργικής γραφής στο δημοτικό σχολείο
Φωτεινή Βασιλοπούλου
[email protected]
Παναγιώτα Ψυχογυιοπούλου
[email protected]
Στην παρούσα εισήγηση παρουσιάζεται μια δράση για το παραμύθι με άξονα τη δημιουργική
γραφή που πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο project στο 3ο Δημοτικό σχολείο Καλαμάτας.
Βασικός σκοπός είναι να καταδείξει τον παιδαγωγικό ρόλο του συνδυασμού των παραμυθιών
με την πρακτική άσκηση των μαθητών/τριών στη λογοτεχνική γραφή με στόχο να αναπτύξουν
τη δημιουργικότητά τους και να γίνουν επαρκέστεροι αναγνώστες, μέσω της πλέον βιωματικής
δραστηριότητας στο χώρο της λογοτεχνίας, της συγγραφής.
Το παραμύθι, στην εκπαιδευτική διαδικασία, πέρα από τον κύριο στόχο της βιωματικής
απόλαυσης και της συνθετικής αντιμετώπισης της ζωής, γίνεται ένας ακόμη δίαυλος για τη
γνώση, τη δημιουργία και τη γνωριμία του παιδιού με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Το
παραμύθι δε διεγείρει μόνο τη φαντασία του, αλλά του επιτρέπει να δίνει απαντήσεις σε ένα
πλήθος από ερωτήματα και σύγχρονα προβλήματα. Οργανώνοντας λοιπόν, τη διδασκαλία με τη
χρήση βιωματικών μεθόδων μάθησης, που είναι απαραίτητη για την καλλιέργεια ικανοτήτων και
δεξιοτήτων που απαιτούνται στον 21ο αιώνα, το παραμύθι μπορεί να συμβάλλει στην ολόπλευρη
διαμόρφωση του/της μαθητή/τριας.
Η δημιουργική γραφή μετατρέπει την πρόσληψη του παραμυθιού από αποκλειστικά παθητική
σε ενεργητική και ανοίγει δρόμο σε μαθητές/τριες να συνθέσουν τις εμπειρίες ζωής με τις γνώσεις
που αποκτούν στην εκπαίδευση, να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους, να κατανοήσουν έννοιες
σχετικές με το θέμα και να εκφραστούν δημιουργικά μέσα από το γραπτό και προφορικό λόγο,
το παιχνίδι, τα εικαστικά, τη μουσική.
Λέξεις – κλειδιά: δημοτικό, παραμύθι, δημιουργική γραφή
26
Δημιουργική Γραφή στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: η διδακτική αξιοποίηση
ενός ελληνικού λαϊκού παραμυθιού στο Δημοτικό σχολείο
Δανάη Σουλιώτη
[email protected]
Το ελληνικό λαϊκό παραμύθι έχει ισχνή παρουσία στα ποικίλα παιδικά αναγνώσματα, όσο και
στα σχολικά εγχειρίδια και για το λόγο αυτόν επιλέχθηκε ως υπόθεση εργασίας η διδασκαλία
ενός παραμυθιού από το ελληνικό παραμυθολόγιο σύμφωνα με τη λογική της δημιουργικής
γραφής. Εκκινώντας από θεωρητικά ζητήματα για τη διδακτική της λογοτεχνίας, το παραμύθι
και το δημιουργικό γράψιμο, η παρούσα εργασία εστιάζει στα δεδομένα που προκύπτουν από
τη διεξαγωγή της εν λόγω διδασκαλίας, αξιολογώντας την εφαρμογή των συγγραφικών
πρακτικών και τον παρεχόμενο στους μαθητές λογοτεχνικό γραμματισμό. Η μεθοδολογία που
θα χρησιμοποιηθεί συνεπικουρείται από τη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου και από τη
φιλολογική/ερμηνευτική μέθοδο.
Βασικός στόχος της διδασκαλίας είναι να αποκτήσουν οι μαθητές και ενεργητικό ρόλο στην
πρόσληψη του παραμυθιού –και της λογοτεχνίας εν γένει– μέσα από συγγραφικές πρακτικές
δημιουργικής γραφής, ενισχύοντας παράλληλα τη φιλολογική προσοικείωση του παραμυθιού
ως λογοτεχνικού είδους. Το παραμύθι που πρόκειται να αξιοποιηθεί διδακτικά τιτλοφορείται «Ο
κυρ- Σιμιγδαλένιος»· η διδασκαλία θα διεξαχθεί στη Στ΄ τάξη ενός Δημοτικού σχολείου της
Θεσσαλονίκης και θα δομηθεί σε τρία δίωρα μαθήματα, καθένα από τα οποία προορίζεται να
καλύψει μία διακριτή ζώνη ενδιαφέροντος μέσα από ανάλογες συγγραφικές ασκήσεις.
27
28
ΣΑΒΒΑΤΟ (ΠΡΩΙ) 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Β – ΕΙΔΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 9:00 – 10:45
29
Flash fiction- όταν η μυθοπλασία γίνεται αστραπιαία.
Ιωάννα Μπάλιου
[email protected]
Στόχος αυτής της εισήγησης είναι η παρουσίαση και η κριτική προσέγγιση ενός σχετικά νέου
είδους λογοτεχνικής γραφής και πιο συγκεκριμένα ενός εξαιρετικά σύντομου είδους διηγήματος,
του flash fiction. Επιχειρείται η παρουσίαση και η ανάλυση των διαφορετικών ειδών του, των
ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του καθώς και των αφηγηματικών τεχνικών του, που στόχο έχουν
την συμπύκνωση του πυρήνα ενός μυθιστορήματος σε έναν όσο το δυνατόν ελάχιστο κειμενικό
χώρο. Η ανάλυση των αφηγηματικών τεχνικών του flash fiction έχει βασιστεί στη μελέτη του
Gérard Genette Discours du récit: essai de méthode, που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του Figure
III (Paris, Seuil, 1972). Αντικείμενο της έρευνας είναι τα ο σκηνικό, οι χαρακτήρες, η οπτική γωνία
και ο αφηγητής καθώς και η προσέγγιση του θέματος στις ιστορίες flash fiction. Τα ευρήματα της
έρευνας έχουν βασιστεί στις αντίστοιχες κατηγορίες, που ο Genette έχει εφαρμόσει για την
ανάλυση των αφηγηματικών τεχνικών - τον Χρόνο, την Έγκλιση και τη Φωνή. Από την έρευνα
προκύπτει μία σειρά συμπερασμάτων για τους τρόπους με τους οποίους αυτές εφαρμόζονται
στην αστραπιαία μυθοπλασία και πώς
αυτές οι τεχνικές από αφηγηματικά εργαλεία
μεταλλάσσονται σε αφηγηματικά σχήματα.
Λέξεις κλειδιά: flash fiction/αστραπιαία μυθοπλασία, αφηγηματικές τεχνικές, Χρόνος-ΈγκλισηΦωνή, αφηγηματικά σχήματα.
30
Sms poetry: Οι ποιητικοί διαγωνισμοί της εφημερίδας The Guardian.
Νόρα Αναγνώστου
[email protected]
Μελετούνται όλα τα βραβευμένα και δημοσιευμένα ποιήματα των δύο διαγωνισμών Sms poetry
που διοργάνωσε η εφημερίδα The Guardian το 2001 και 2002, σε συνδυασμό με την οροθέτηση
των διαγωνισμών και τις εκτιμήσεις των κριτών. Μελετούνται τα sms poems ως προς τη
θεματολογία και την πυκνότητά τους- σε συνδυασμό με την περιορισμένη έκτασή τους-, ως
κείμενα διαδραστικά και επικοινωνιακά - σε συνάρτηση με την τηλεφωνική γραφή και διάδοσή
τους- και ως προς την στιχοποιία, το μέτρο, τη γραφή, τη χρήση της συντομογράφησης. Το
ερώτημα που τελικά διερευνάται είναι μπορεί αν το sms poem να θεωρηθεί νέο και νόμιμο
ποιητικό είδος.
Λέξεις- κλειδιά: Sms poems, ποίημα διαδραστικό και επικοινωνιακό, συντομογράφηση, νέο
ποιητικό είδος
31
Εγκλήματα «δεύτερου βαθμού» : ιχνηλατώντας την αντι-αστυνομική
πεζογραφία
Μαρία Βάρα
[email protected]
Ο όρος «αστυνομική πεζογραφία» παραπέμπει σε μια εύκολα αναγνω(ρι)σιμη και φαινομενικά
άκαμπτη αφηγηματική γραμματική, που όμως διαθέτει ελαστικότητα. Υπάρχουν, για
παράδειγμα, πολλά αστυνομικά μυθιστορήματα χωρίς ερευνητή της υπόθεσης και άλλα χωρίς
καθόλου μυστήριο, όπως της Patricia Highsmith με πρωταγωνιστή τον Tom Ripley. Αυτό που
ποτέ δεν λείπει, σύμφωνα με τον Stephen Knight, είναι ένα έγκλημα, ή έστω η επίφαση του. Το
έγκλημα είναι το κατεξοχήν συστατικό της τελεολογικής συνταγής, η οποία καταλήγει
επιβάλλοντας την τάξη σε ένα χάος στοιχείων. Με αυτό τον τρόπο ικανοποιείται η λανθάνουσα
γραμμική λογική του αναγνώστη και οι κοινωνικές πρακτικές της κυρίαρχης ιδεολογίας. Ή
μήπως όχι πάντα;
Τη δεκαετία του 1970 ο κριτικός λόγος κατέγραψε τα νέα αφηγηματικά δεδομένα με
αρκετή καθυστέρηση, όταν εμφανίστηκε ο όρος μεταφυσική η μεταμυθοπλαστική αστυνομική
πεζογραφία (ή αλλιώς αντι-αστυνομική), για να περιγράψει ένα λογοτεχνικό φαινόμενο που οι
αναγνώστες (κειμένων των Borges, Robbe-Grillet, Fowles, για παράδειγμα) γνώριζαν ήδη
εμπειρικά όταν, αντί να παρακολουθούν τη σταδιακή εξιχνίαση, οδηγούνταν σε ένα όλο και πιο
άλυτο μυστήριο, αυτό της ίδιας της ύπαρξης. Δανειζόμενη τον τίτλο του βιβλίου του Gerard
Genette Palimpsests: Literature in the Second Degree, η παρούσα μελέτη εστιάζει σε κάποια από τα
εγκλήματα της αντι-αστυνομικής πεζογραφίας, αποκαλώντας τα «δεύτερου βαθμού» καθώς οι
πρωταγωνιστές τους, θύτες ή θύματα, είναι αφηγηματικά παλίμψηστα, χάρτινοι αντιήρωες/ιδες, που, συχνά με εκκωφαντική αυτοαναφορικότητα, προσκαλούν τον αναγνώστη να
υιοθετήσει στρατηγικές που δεν εστιάζουν παθητικά στην πλοκή αλλά προϋποθέτουν σύνθετη,
συν-δημιουργική ανάγνωση. Σκοπός αυτής της μελέτης είναι να καταδείξει ότι τα εγκλήματα
«δεύτερου βαθμού» που θεωρούνται ότι συνιστούν ανδροκρατούμενη λογοτεχνική περιοχή,
αποτελούν γόνιμο πεδίο και για γυναίκες συγγραφείς (με παραδείγματα που αντλούνται από
κείμενα της Muriel Spark, της Diane Johnson αλλά και της Αργυρώς Μαντόγλου). Συνεπώς, ενώ η
αστυνομική πεζογραφία φάνηκε να έχει αγγίξει τα όρια της (με τον ατέρμονο εγκιβωτισμό να
μετατρέπει το περιέχον σε περιεχόμενο), συνεχίζει να ζει και να τρέφεται από τους ίδιους της
τους ιστούς που υφαίνονται στο διακειμενικό, «εγγράψιμο» σταυροδρόμι δημιουργικής γραφής
και θεωρίας.
32
Ένα ποίημα στην οθόνη (βιντεοποίηση/videopoetry)
Νίκη Χαλκιαδάκη
“Bringing together two things into a previously untried juxtaposition is the surest way of developing
new vision”. –Andre Breton.
Η παρούσα εισήγηση ας συμπεριληφθεί στις απόπειρες προσέγγισης ενός είδους τέχνης
(βιντεοποίηση-videopoetry) που ενώ έχει ξεπεράσει τη φάση μιας απλής συναρμογής μορφών
τέχνης (ήδη και περίπου από τη δεκαετία του 1980 και από τη δεκαετία του 1990 στην Ελλάδα),
και ενώ έχει παρουσιάσει -στη δημιουργική της υπόσταση και καθιέρωση- έργα τέχνης αυτόνομα
και αυθύπαρκτα, σημαντικά και αναντικατάστατα, χαρακτηρίζεται ωστόσο και ακόμη (χρονικά,
ποσοτικά, επιτατικά και ταξινομικά) ένα είδος εν εξελίξει, το οποίο προσπαθεί αρχικά να
διαφοροποιηθεί από ένα καταιγισμό φιλόδοξων νεολογισμών που συγκλίνουν διάφορα -με την
έννοια της διαφορετικότητα- είδη τυπολογίας (βλ. visual poetry, video-visual poetry, videopoems,
poetronica, media poetry, cine-poetry, poetry films, poetry video και λοιπά) και τελικά να
οριοθετηθεί.
Με μια τέτοια εισαγωγική πρόταση είναι μαθηματικά βέβαιο πως ελλοχεύουν κίνδυνοι αλλά και
πεδία πλήρη νέων συγκινήσεων και εκπλήξεων. Συνεπώς, ο συνδυασμός ήτοι το ενδεχόμενο και
το επικείμενο του παταγώδους και του/ ή του μεγαλειώδους, στη θεωρία και πράξη, λειτουργούν
γοητευτικά για τον καλλιτέχνη, τον επιστήμονα, τον ερευνητή, τον φιλότεχνο, τον άνθρωπο εν
γένει.
Διττό το στοίχημα. Δύο καλλιτέχνες από διαφορετικά πεδία τέχνης, που πρέπει να
λειτουργήσουν ως ένας για να παρουσιαστεί «ένα ποίημα στην οθόνη» μέσω της τέχνης της
βιντεοποίησης. Δύο συνεργάτες που εξερευνούν ένα νέο είδος και πρέπει να χαλιναγωγήσουν
τον παραδοσιακό καλλιτεχνικό τους αυθορμητισμό, ο καθείς στην τέχνη του, για να συμβάλλουν
στη ζύμωση ενός νέου είδους [που αποφασίζει σχεδόν ακαριαία και ενστικτωδώς τι διασώζει
από τις πρωτογενείς τέχνες, τι απορρίπτει από τις επιρροές των συγγενικών ειδών, τι μετριάζει
από τη δύναμη και την ισοπεδωτική τάση των νέων τεχνολογιών, κλείνοντας τα αυτιά στη
στείρα κινδυνολογία αλλά και φιμώνοντας τη νεοπαγή αμετρία, σ’ ένα αέναο κυνήγι γνώσης και
ισορροπίας] με σκοπό να συνδράμουν στην ενίσχυση του είδους τόσο σε θεωρητικό όσο και σε
δημιουργικό-καλλιτεχνικό επίπεδο.
Το ποίημα που θα μετασχηματιστεί ανήκει στη συλλογή «ανάσκελη με πυρετό».
33
Δημιουργική Γραφή και Δραματική Τέχνη: μια σχέση προς διερεύνηση
Νίκος Τσιώτσος
[email protected]
Σύμφωνα με τον Dawson (2005), η Δημιουργική Γραφή αντιμετωπίζει τη διδασκαλία της
Λογοτεχνίας όχι με όρους παραγωγής ενός τύπου λογοτεχνικής κριτικής, αλλά ως γραφή.
Μολονότι η παραπάνω διευκρίνιση φαντάζει σαν μια εμφανέστατη ταυτολογία, οδηγεί,
ωστόσο, στην αντιμετώπιση του λογοτεχνικού κειμένου (και στην προκειμένη περίπτωση του
κειμένου της παιδικής λογοτεχνίας) όχι σαν μια έτοιμη φόρμα έτοιμη να υποκύψει σε κριτική
ανάλυση, αλλά σαν μια συνθήκη δυναμική που μπορεί να υπόκειται σε περαιτέρω ενεργές
παρεμβάσεις από τα ίδια τα παιδιά. Με άλλα λόγια, η λειτουργία της Δημιουργικής Γραφής στην
Παιδική Λογοτεχνία δεν αποσκοπεί στην παραγωγή άτυπων κριτικών δοκιμίων, αλλά στη
δημιουργία κειμένων που προσδιορίζονται και προσδιορίζουν τη λογοτεχνική (δημιουργική)
φόρμα αναφοράς. Με τους όρους αυτούς το παιδί δεν αντιμετωπίζεται μονάχα ως αναγνώστης,
αλλά και ως εν δυνάμει συγγραφέας. Αν και δε θα ήταν δυνατή η παραγωγή μιας Ιστορίας της
Παιδικής Λογοτεχνίας με όρους της Δημιουργικής Γραφής, είναι, παρόλα αυτά, δυνατή η ιστορική
διερεύνηση της γραφής ως δημιουργίας, καθώς και της μετατόπισης της έμφασης από την
μοναχική ατομική παραγωγή στη συλλογική «συν-δημιουργία».
Θεωρούμε ότι η Δραματική Τέχνη, ή το Διαδικαστικό Δράμα (process drama) αποτελεί μια
σημαντική συνθήκη για την εξυπηρέτηση της παραπάνω προϋπόθεσης. Συγγενεύει με τη
Δημιουργική Γραφή ως εκφραστικό είδος, αφού διατηρεί μια σχέση με το θεατρικό έργο που θα
μπορούσε να χαρακτηριστεί ανάλογη με τη σχέση της Δημιουργικής Γραφής με το λογοτεχνικό
κείμενο. Από την άλλη μεριά, η εκδίπλωση μιας διαδικαστικής δραματικής πράξης (που θα
λειτουργούσε σαν τμήμα ενός μαθήματος δημιουργικού γραψίματος), θα ήταν δυνατό να
εκληφθεί και ως ανάδυση ενός άγραφου κειμένου, ικανού να ωθήσει στη δημιουργία άλλων,
γραπτών πλέον, κειμένων από τους συμμετέχοντες ή τις συμμετέχουσες σε ένα εργαστήρι
Δημιουργικής Γραφής –που θα μπορούσε, ωστόσο, να είναι κι ένα εργαστήρι δραματικής τέχνης.
Λαμβάνοντας υπόψη τη σχετική αυτονόμηση του Διαδικαστικού Δράματος (μέσα από τη
δημιουργία στρατηγικών που το καθορίζουν ως μία ανεξάρτητη δημιουργική διαδικασία), η
παρέμβασή του στα εργαστήρια δημιουργικού γραψίματος μπορεί να εξυπηρετήσει σημαντικά
σε ό,τι ο Dawson (2005) θεωρεί ως το ζητούμενο για τη Δημιουργική Γραφή: στην καθιέρωση της
ως μιας αυτόνομης ακαδημαϊκής discipline, ικανής να αντιμετωπίσει το παιδικό λογοτεχνικό
κείμενο με όρους ανεξάρτητους από την καθιερωμένη λογοτεχνική κριτική. Όχι δηλαδή σαν μια
φόρμα που απλώς επιβάλλεται, αλλά και που μπορεί να παραχθεί ή να επαναπροσδιοριστεί από
τα ίδια τα παιδιά
Λέξεις κλειδιά: Δημιουργική Γραφή, Δραματική Τέχνη, Διαδικαστικό Δράμα
34
Από τη Γη στη Σελήνη, από την αφάνεια στην καταξίωση: Η λογοτεχνία της
επιστημονικής φαντασίας
Δημήτρης Δρένος
[email protected]
Η λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας υπήρξε επί μακρώ απόβλητη από τον επίσημο
κανόνα της λογοτεχνίας. Παραδοσιακά θεωρήθηκε ως ένα υποδεέστερο είδος γραφής το οποίο
ενσάρκωνε par excellence τις παθογένειες της μαζικής κουλτούρας και χαρακτηριζόταν από
εκφραστική ένδεια και περιεχομενική απλοϊκότητα. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες η κριτική
πρόσληψη της επιστημονικής φαντασίας έχει αλλάξει ριζικά. Θεωρητικοί όπως ο Fredric
Jameson, o Darko Suvin ή ο Jean Baudrillard, καθώς και άλλοι συγγραφείς σε συλλογικούς τόμους
που έχουν πρόσφατα εκδώσει πανεπιστήμια όπως αυτά της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ,
χαιρετίζουν την επιστημονική φαντασία ως ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά ιδιώματα
της εποχής μας και ως μια από τις βασικότερες κοιτίδες του σύγχρονου φαντασιακού.
Στα κείμενά της εντοπίζουν τη διάσωση και τελείωση παλαιότερων ειδών λογοτεχνίας
όπως το ταξιδιωτικό αφήγημα, το ουτοπικό σχεδίασμα, το γοτθικό μυθιστόρημα κ.α., καθώς και
ένα από τα μέτωπα της πρωτοπορίας στη σύγχρονη λογοτεχνική παραγωγή. Επικοινωνώντας
τόσο με τα φιλοσοφικά υποδείγματα της νεωτερικότητας όσο και με τις πρακτικές της
αποδόμησης ή του γλωσσοκεντρισμού, η επιστημονική φαντασία εξετάζει καίρια ζητήματα
ουσιοκρατίας, επιτελεστικότητας των ταυτοτήτων, φιλοσοφίας της γλώσσας και της ιστορίας.
Ταυτόχρονα, οι θεωρητικοί εκθειάζουν όχι μόνο το στοχαστικό της πλούτο, αλλά και τη
λεξιπλασία της, τις αφηγηματικές καινοτομίες της και την εν γένει ανανεωτική της ορμή.
Η παρούσα εισήγηση θέλει αφενός να εισάγει τον αμύητο ακροατή σε αυτό το σπουδαίο,
αν και παραγνωρισμένο ακόμα, είδος λογοτεχνίας και αφετέρου να τον μυήσει στους
συγκεκριμένους κώδικες και λογικές που διέπουν και καθορίζουν το είδος. Παρουσιάζοντας τις
παραδεδομένες
περιοδολογήσεις
της
επιστημονικής
φαντασίας,
τις
μορφικές
και
περιεχομενικές της παραλλαγές, αναλύοντας καίριες έννοιές της όπως αυτή του novum ή του
αναμορφώματος και αναπτύσσοντας συγκεκριμένα παραδείγματα, στόχος μας είναι ο ακροατής
όχι μόνο να μπορέσει να εκτιμήσει την ποιότητα της επιστημονικής φαντασίας, αλλά και να είναι
σε θέση να παράγει κείμενα τα οποία θα πληρούν τους ειδολογικούς της κανόνες και
προϋποθέσεις.
Λέξεις – κλειδιά: επιστημονική φαντασία, novum, δημιουργική γραφή, αφηγηματικές τροπές
35
36
ΣΑΒΒΑΤΟ (ΠΡΩΙ) 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Γ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 9:00 – 10:45
37
Η παιδαγωγική σκέψη ως συνιστώσα της ποιητικής του παιδικού
αναγνώσματος
Γεωργίου Χρήστος
[email protected]
Το παιδικό ανάγνωσμα από τις απαρχές του, στη μετάβαση προς τη νεωτερική εποχή,
συναρτήθηκε με την παιδαγωγική σκέψη και κυρίως με την πρόσληψη της έννοιας παιδική
ηλικία. Στη συνέχεια η διαμόρφωση και η εξέλιξη του είδους στο διεθνή χώρο οριοθετείται και
ρυθμίζεται από τα εκάστοτε παιδαγωγικά συγκείμενα αλλά και τις προσωπικές παιδαγωγικές
θεωρίες των δημιουργών.
Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να παρουσιάσει τις διαδικασίες και τους τρόπους
μετάπλασης της παιδαγωγικής σκέψης σε λογοτεχνικό κείμενο για παιδιά με εστίαση στον
ελληνικό χώρο και παραδειγματικές αναφορές σε κείμενα από την περίοδο 1830-1930, τα οποία
σηματοδοτούν την εξελικτική πορεία της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Συγκεκριμένα με την
εκ του σύνεγγυς ανάγνωση θα επιχειρήσουμε να δείξουμε πώς η παιδαγωγική θεωρία δεσμεύει
και κατευθύνει τη συγγραφή, διαμορφώνει την ποιητική του είδους και κυρίως συστήνει και
ρυθμίζει τα αφηγηματικά εργαλεία και τις διαδικασίες παραγωγής αφηγηματικού και ποιητικού
λόγου στο εργαστήρι των συγγραφέων παιδικών αναγνωσμάτων.
Λέξεις κλειδιά: παιδαγωγική σκέψη και παιδικό βιβλίο, ποιητική της παιδικής λογοτεχνίας
38
Νεοτερικότητα στις Ελληνικές Παιδικές Αφηγήσεις Βραχείας Φόρμας:
δημιουργική γραφή και παιδική μικροαφήγηση
Χριστίνα Καλαϊτζή
[email protected]
Ανδρέας Καρακίτσιος
[email protected]
Ο στόχος της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση της νεοτερικότητας στις ελληνικές παιδικές
αφηγήσεις βραχείας φόρμας και η ανάδειξη αυτής μέσω της δημιουργικής γραφής.
Μέσα στα πλαίσια ορισμού του είδους της παιδικής λογοτεχνίας και της ιδιαίτερης ταυτότητας
του παιδιού-αναγνώστη, καθώς και των ριζοσπαστικών παρεμβάσεων των τελευταίων 60
χρόνων, όσον αφορά την εμφάνιση, τον καθορισμό, και την καθιέρωση του όρου νεοτερικότητα
στις τροπές και τις συμβάσεις της παιδικής λογοτεχνίας, η αφήγηση βραχείας φόρμας ή αλλιώς
μικροαφήγηση αναδεικνύεται ως ένας αφηγηματικός τύπος πρόσφορος σε δημιουργικούς
πειραματισμούς γραφής.
Πιο συγκεκριμένα, διερευνώνται οι νεοτερικές τεχνικές και στρατηγικές σε μία σύγχρονη μορφή
αφηγηματικού τύπου στην λογοτεχνία για παιδιά, αυτή της βραχείας φόρμας. Η μικροαφήγηση
αναλύεται στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της και προσδιορίζεται στα δομικά και μορφικά
στοιχεία της κάτω από το ευρύ φάσμα λεκτικών ασκήσεων και τεχνικών πειραματισμών που
προσφέρει η δημιουργική γραφή.
Τη θεωρητική αυτή μελέτη ακολουθεί μία σειρά προτάσεων παιδαγωγικών εφαρμογών.
Επιλέγονται αυτοτελείς αφηγήσεις βραχείας φόρμας και επιμέρους μικροαφηγήσεις συλλογών,
οι οποίες ενδείκνυνται λόγω των τεχνικών ή και των συνδυασμών στρατηγικών νεοτερικότητας
που χρησιμοποιούν, και με βάση αυτές τις
προδιαγραφές που διαθέτουν προτείνονται
δημιουργικοί πειραματισμοί καθώς και ασκήσεις γραφής, μεταγραφής, μεταποίησης και
συγγραφής.
39
Στους δρόμους της νεωτερικής ποίησης –Γράφοντας ποιήματα με παιδιά
Γιάννης Σ. Παπαδάτος
[email protected]
Ο τρόπος που χρησιμοποιεί τη γλώσσα, επινοεί και εκφράζει τα συναισθήματά του με
ιδιαίτερα εκφραστικά μέσα, είναι εκείνα τα στοιχεία τα οποία, ανάμεσα στα άλλα, ξεχωρίζουν
τον κάθε δημιουργό. Με θέση τη συγκεκριμένη πραγματικότητα και με υλικό στίχους και
ποιήματα ποιητών της νεωτερικής ποίησης οι μαθητές μιας τάξης Δημοτικού Σχολείου βαδίζουν
στους δρόμους του ποιητικού τους ύφους. Στη συνέχεια οι ίδιοι μαθητές, ελεύθερα, γράφουν
δικά τους κείμενα.
Στόχος: Οι μαθητές να γράψουν δικά τους ποιητικά κείμενα.
Μέθοδος: διδασκαλία, έρευνα, νεωτερική ποίηση
40
Λαϊκό, Επώνυμο Παραμύθι και Δημιουργική Γραφή
Δήμητρα Παπαδημητρίου
[email protected]
Είναι γνωστό ότι το λαϊκό και το σύγχρονο (επώνυμο) παραμύθι παρουσιάζουν σημαντικές
διαφορές στη γλώσσα, στα μοτίβα και γενικά στο αξιακό και ιδεολογικό περιεχόμενο. Με
πλαίσιο αυτές τις διαφορές σε μια σειρά μαθημάτων εργαστηριακής μορφής, δημιουργούνται
εκείνες οι προϋποθέσεις κατά τις οποίες μαθητές μεγάλων τάξεων Δημοτικού Σχολείου αρχικά
κατανοούν και ξεχωρίζουν τα δύο είδη -λαϊκό παραμύθι και σύγχρονο- και στη συνέχεια
γράφουν κείμενα τα οποία εντάσσονται στα συγκεκριμένα είδη.
Στόχος: Οι μαθητές να γράψουν παραδοσιακά και σύγχρονα παραμύθια.
Μέθοδος: διδασκαλία, έρευνα, παραμυθιακά μοτίβα, λειτουργίες παραμυθιών, στερεότυπα.
41
H αποδόμηση του ποιητικού λόγου στις μυθικές αφηγήσεις για παιδιά
Αικατερίνη Παπαγεωργίου
[email protected]
Η μετάπλαση του προφορικού λόγου των μύθων στη γραπτή αφήγηση ή αλλιώς η μετάβαση από
την προφορικότητα στην εγγραμματοσύνη και στη συνέχεια ο μετασχηματισμός τους σε μετααφηγηματικές διασκευές για παιδιά επιτυγχάνεται με την εγκόλπωση και εργαλειακή χρήση της
Λογοτεχνίας που αναλαμβάνει το βάρος των σημασιών και της αισθητικής πληρότητας.
Η εισήγηση έχει στόχο την εξοικείωση του αναγνώστη με συγγραφικές πρακτικές και δεξιότητες
δημιουργικής γραφής για την κατανόηση της διαδικασίας της ποιητικής γραφής στις διασκευές
των μύθων, με την οποία οι συγγραφείς –δημιουργοί παρεμβαίνουν στο αρχικό υλικό
μυθολογικών κειμένων και το αναδημιουργούν.
Ο μύθος αναγνωρίζει ως ειδοποιό στοιχείο του την έντεχνη αφήγηση, άρα προϋποθέτει γνώση
της δομής του και κατανόηση των αρχών του. Η θεωρία της λογοτεχνίας διαθέτει τα
μεθοδολογικά εργαλεία για την κατανόηση των μυθικών μορφών και την αξιολόγηση της
σημασίας τους στην προσέγγιση του αναγνώστη.
Μονομερής ερμηνεία του λογοτεχνικού μύθου, έστω κι αν πρόκειται για μυθική αφήγηση,
αποδυναμώνει εννοιολογικά και σημασιολογικά την εμβέλειά του.
Λέξεις-κλειδιά: μυθική αφήγηση, διασκευές, θεωρία της λογοτεχνίας, δημιουργική γραφή
42
Οι τέσσερις φάσεις συγγραφής θεατρικών έργων για παιδιά:
από την αρχική ιδέα έως το τέλος της συγγραφής
Σταμάτης Γαργαλιάνος
[email protected]
-Μαρία Δημάση
Στην εισήγηση αυτή μελετάται η διαδικασία συγγραφής θεατρικών έργων με την αξιοποίηση
μεθοδολογικών προτάσεων οι οποίες προκύπτουν από την αναζήτηση και την αξιοποίηση
αυτοαναφορικών στοιχείων σε απαντήσεις συγγραφέων θεατρικών έργων, με εργαλείο την
ανάλυση λόγου. Το σώμα των μελετώμενων απαντήσεων πέντε συγγραφέων θεατρικών έργων
για παιδιά προέκυψε μέσα από συνεντεύξεις προς τους εισηγητές και στα ΜΜΕ. Σύμφωνα με τις
απαντήσεις που δόθηκαν, η συγγραφή παιδικών θεατρικών έργων ακολουθεί τέσσερις φάσεις
δημιουργίας: α. την αρχική σύλληψη της ιδέας, β. την επιλογή των στοιχείων δόμησης και την
ανάπτυξη της δομής γ. τη δημιουργία αλλά και τον προσδιορισμό χαρακτήρων που δρουν και
κινούνται, ενώ τέλος δ. την κυρίως συγγραφή. Η πρώτη φάση προκύπτει από τη μελέτη εκ
μέρους του ή των συγγραφέων θεματικών ενοτήτων που διακρίνονται για τη διαχρονία και τη
συγχρονία των περιεχομένων τους με σημείο αναφοράς τα παιδιά-προσδοκώμενους
αναγνώστες-ακροατές-θεατές-συμμετέχοντες. Στη δεύτερη φάση ορίζονται από τον/την ίδιο/α
τα τρία βασικά στάδια ενός έργου με τους περι-ορισμούς του συγκεκριμένου θέματος, ήτοι της
Αρχής, της Μέσης και του Τέλους. Η τρίτη φάση περιλαμβάνει την «κατασκευή» χαρακτήρων των
δρώντων προσώπων με γνώμονα την δημιουργική κατανόηση των νοημάτων του (κάθε) έργου
από το παιδικό κοινό. Τέλος, η τέταρτη φάση περιέχει την κυρίως συγγραφή του κειμένου, η
οποία βασίζεται στις τρεις προηγούμενες, ήτοι στην συχνή αναδρομή του συγγραφέα στα
στοιχεία που ο ίδιος οριοθέτησε.
ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙΔΙΑ: Θέατρο, Δημιουργική Γραφή, Δραματουργική Ανάλυση, Θεατρικοί Χαρακτήρες
43
44
ΣΑΒΒΑΤΟ (ΠΡΩΙ) 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Α – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 11:00 – 12:30
45
Φιλαναγνωσία και Δημιουργική Γραφή
Έλενα Αρτζανίδου
[email protected]
Χρύσα Κουράκη
[email protected]
Με βάση τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών, όπως διαμορφώθηκαν το 2002, για πρώτη
φορά η προσέγγιση ενός κειμένου ή ενός λογοτεχνικού έργου στην τάξη διαφοροποιείται σε
σχέση με ό,τι ίσχυε μέχρι τότε. Η Λογοτεχνία αποσυνδέεται μερικώς από τη διδασκαλία του
γλωσσικού μαθήματος, ενώ ταυτόχρονα προτείνεται η σύνδεση της με το παιχνίδι, την
ψυχαγωγία, την απόλαυση, τη συναισθηματική καλλιέργεια, μέσα από ποικίλες δραστηριότητες.
Ο συγκεκριμένος στόχος διευρύνεται και εμπλουτίζεται και με το πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας, το
οποίο εφαρμόζεται στα 800 ολοήμερα Δημοτικά σχολεία με αναμορφωμένο Αναλυτικό
Πρόγραμμα, από το σχολικό έτος 2011 – 2012 και προωθεί με συγκεκριμένες δράσεις την
καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας και την ανάπτυξη ποικίλων σχέσεων ανάμεσα στο μαθητήαναγνώστη, στο κείμενο και στο συγγραφέα. Οι αναγνωστικές εμψυχώσεις στα πλαίσια της
Φιλαναγνωσίας πρωτεύοντα στόχο έχουν
την αισθητική καλλιέργεια των μαθητών,
απευθυνόμενες κυρίως στη φαντασία και στο συναίσθημα του αναγνώστη και όχι την
πληροφόρηση ή τη γνώση. Επιδίωξη τους είναι οι μαθητές να οδηγηθούν στην ανάγνωση βιβλίων
ως ελεύθερη επιλογή και όχι ως υποχρέωση, μέσα από τη βιωματική εμπλοκή τους με το κείμενο
και τις παιγνιώδεις δραστηριότητες που σχετίζονται με το συγγραφέα, με την κατανόηση του
κειμένου, με τη δομή και τις αφηγηματικές του τεχνικές.
Μια μορφή φιλαναγνωστικών πρακτικών αποτελούν και οι δραστηριότητες δημιουργικής
γραφής, οι οποίες διαμορφώνονται ανάλογα με το είδος, το περιεχόμενο και τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά κάθε βιβλίου. Έτσι για κάθε είδος βιβλίου παιδικής λογοτεχνίας (μυθιστόρημα,
παραμύθι, μικρή ιστορία, διήγημα, κόμικ, ποίηση, βιβλίο γνώσεων) και ανάλογα με τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά της αφηγηματικής δομής και του περιεχομένου του, μπορούν να σχεδιαστούν
δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, οι οποίες θα προβάλλουν τα στοιχεία αυτά ενώ
ταυτόχρονα θα δημιουργούν την επιθυμία στα παιδιά για επόμενες αναγνώσεις. Στην παρούσα
εισήγηση θα προσπαθήσουμε να δώσουμε συγκεκριμένα παραδείγματα έργων παιδικής
λογοτεχνίας και τεχνικών δημιουργικής γραφής, καταδεικνύοντας και προβάλλοντας τα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.
46
Η δημιουργική γραφή στο δημοτικό σχολείο: Από τις λέξεις στο κείμενο
Ιωάννα Κ. Αρβανίτη
[email protected]
Η καλλιέργεια της δημιουργικής γραφής επιβάλλεται να ενταχθεί στην εκπαίδευση για
διαφόρους λόγους, κυρίως όμως για να νοιώσουν τα παιδιά χαρά και απόλαυση από την επαφή
τους με τη λογοτεχνία και από τις δικές τους δημιουργίες. Με τη διδασκαλία της δημιουργικής
γραφής επιδιώκεται η παραγωγή λόγου μέσα από την ενεργοποίηση της δημιουργικής
φαντασίας του παιδιού. Για την καλλιέργεια και έκφραση οποιασδήποτε μορφής
δημιουργικότητας απαιτείται ένα σχολείο με κουλτούρα δημιουργικότητας, ένα σχολείο που θα
παρέχει πλούσια στηρίγματα στη φαντασία του παιδιού, ώστε να παράγει δημιουργικά κείμενα.
Στην παρούσα ανακοίνωση προτείνουμε την παραγωγή ποιημάτων με ομοιοκαταληξία, σε
ελεύθερη ή δοσμένη φόρμα, με την αξιοποίηση τεχνικών που ενισχύουν τη δημιουργικότητα
του παιδιού στη γραφή, με έμφαση στη σημασία της έμπνευσης και της συνεργασίας. Η αρχική
καταγραφή λέξεων, ως ένα παιχνίδι έμπνευσης και παραγωγής ιδεών, που βασίζεται στους
ελεύθερους συνειρμούς και τη φωνολογική εγγύτητα των λέξεων, εξελίσσεται σε δημιουργική
γραφή. Η πρόταση υποστηρίζεται από αντίστοιχα κείμενα παιδιών του δημοτικού σχολείου.
Καθώς το παιδί παρωθείται να παράγει το ίδιο δημιουργικά κείμενα, απαλλάσσεται από το άγχος
της γραφής, τονώνεται η αυτοπεποίθησή του, καλλιεργείται ο προφορικός και γραπτός του
λόγος, ενισχύονται οι κοινωνικές του δεξιότητες και τελικά μαθαίνει να απολαμβάνει τη
λογοτεχνία, την ανάγνωση και τη γραφή. Τη συγκεκριμένη πρόταση εφαρμόσαμε αρχικά στα
τριήμερα σεμινάρια Δημιουργικής Γραφής- κυρίως για ενήλικες- τα οποία εμπνεύστηκε το 2001,
ο καθηγητής Μίμης Σουλιώτης, και τα οποία μέχρι τώρα υλοποιήθηκαν από το Βιβλιολογείον σε
συνεργασία με το Βαλκανικό Άσυλο Ποίησης.
Λέξεις κλειδιά: δημιουργική γραφή, δημοτικό σχολείο, έμπνευση, ποίηση, ρίμα
47
«Όμιλοι δημιουργικής γραφής και προφορικής έκφρασης: αναζητώντας τις
αλληλεπιδράσεις γραφής και ρητορικής»
Ευαγγελία Λουτριανάκη
[email protected]
Η δημιουργική γραφή, ως τρόπος έκφρασης εσωτερικευμένων σκέψεων και συναισθημάτων,
μπορεί να αλληλεπιδράσει γόνιμα και παραγωγικά και να εμπλουτιστεί από τον προφορικό
λόγο. Η μοναχική ανάγνωση και γραφή, εάν συνδυαστεί με την εκφραστική ανάγνωση σε
ακροατήριο και την εν γένει δημιουργική προφορική έκφραση στο πλαίσιο μιας ομάδας, μπορεί
να ενδυναμώσει το άτομο και να αναπτύξει αυτοπεποίθηση, ικανότητες εμβάθυνσης και,
κυρίως, τη φαντασία μέσω ακριβώς αυτής της δυνατότητας μοιράσματος και συσχετισμού.
Η παρούσα ερευνητική πρόταση εντάσσεται στο πλαίσιο της σύγχρονης ρητορικής παιδείας,
καθώς έχει ως αντικείμενο τη συστηματική και παράλληλη καλλιέργεια του προφορικού /
γραπτού λόγου και της δημιουργικής σκέψης. Το πρόγραμμα «Τεισίας» εφαρμόζεται σε
ρητορικούς ομίλους μαθητών, ενηλίκων και εκπαιδευτικών όλων των αντικειμένων τα
τελευταία 10 χρόνια. Το 2010-2011 εφαρμόστηκε ως έρευνα σχεδιασμού (design research) σε 8
σχολεία και σε δείγμα 130 μαθητών. Από το 2006, έχει αποτελέσει αντικείμενο επιμόρφωσης για
πάνω από 700 εκπαιδευτικούς. Το πρόγραμμα χαρακτηρίζει μια διεπιστημονική βάση (όπως
κλασική ρητορική, εκπαιδευτικό δράμα και θέατρο, τεχνικές παραγωγής ιδεών και δημιουργικής
επίλυσης προβλήματος, θεωρίες επικοινωνίας, κοινότητες μάθησης).
Στο εργαστήριο παρουσιάζεται μια συγκεκριμένη εφαρμογή του παραπάνω προγράμματος σε
ομάδες μαθητών Δημοτικού και Γυμνασίου. Επειδή οι ομάδες φιλοξενήθηκαν στη Δημοτική
Βιβλιοθήκη Ψυχικού, ένας επιπλέον στόχος που τέθηκε ήταν η ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας.
Ε τσι, οι μαθητές επέλεγαν βιβλία και στο α΄ μέρος κάθε συνάντησης αρχικά πραγματοποιούσαν
προφορικά ένα είδος κριτικής παρουσίασης με διάφορες μορφές (π.χ. διαφημιστικό σποτ,
παιχνίδι ρόλων, αφίσα). Ακολουθούσε εκφραστική / νοηματική ανάγνωση (στην οποία
ασκούνταν με συστηματικό τρόπο και βάσει «κανόνων») του αποσπάσματος που επέλεγαν ως
το αγαπημένο τους. Το β΄ μέρος των συναντήσεων ήταν αφιερωμένο σε δραστηριότητες
δημιουργικής γραφής και προφορικού λόγου.
Το παρόν εργαστήριο επικεντρώνεται στην παρουσίαση των παραπάνω δραστηριοτήτων, που
έχουν στην πλειοψηφία τους παιγνιώδη χαρακτήρα. Οι συμμετέχοντες λαμβάνουν μέρος σε όσο
το δυνατόν περισσότερες δραστηριότητες και μέσα από τον σχολιασμό προκύπτει η σχετική
θεωρία. Σε διάφορα σημεία του εργαστηρίου πραγματοποιούνται ασκήσεις γνωριμίας,
επικοινωνίας και συνεργασίας ειδικά επιλεγμένες για την τάξη.
48
Η “δημιουργική γραφή” στη σχολική πράξη και πραγματικότητα. Η περίπτωση
ενός “εργαστηρίου”*
Κυριάκος Κοττέας
[email protected]
Μέθοδος:
Η εισήγηση έχει το χαρακτήρα θεματικού χρονικού, όπου περιγράφονται τα βήματα, οι
επισημάνσεις και τα συμπεράσματα από τη συμβίωση του “εργαστηρίου λόγου” με ένα σχολείο
που εφαρμόζει το ελληνικό αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών, κινούμενο μέσα στις συμβάσεις και
αναγκαιότητες της σχολικής πράξης και πραγματικότητας.
Στο “εργαστήρι λόγου” του σχολείου οι μαθητές δε συμμετέχουν με απώτερο σκοπό να γίνουν
συγγραφείς αλλά να βιώσουν μέσα από κειμενικές πράξεις και δράσεις κάποιες από τις πολλές
πλευρές της συγγραφικής εμπειρίας. Επιγραμματικά και παραδειγματικά αναφέρονται
ορισμένες από αυτές: η αναγνωστική εμπειρία και η εγγραφή του “εσωτερικού κειμένου”, η
πρόκληση και ο φόβος του “λευκού χαρτιού”, η σύγκριση της συγγραφικής ματιάς με την
“κοινή” και καθημερινή, η σχέση συγγραφέα και ήρωα, οι αλλαγές που προκύπτουν στο κείμενο
από τις αφηγηματικές επιλογές, η δημόσια έκθεση στην κριτική κ.λπ.
Στόχος της εισήγησης είναι να διερευνηθούν:
α. Η σχέση της δημιουργικής γραφής με τις κατευθύνσεις του αναλυτικού προγράμματος όσο
αφορά τη γλωσσική διδασκαλία, σχέση άλλοτε ανταγωνιστική και άλλοτε συμπληρωματική.
β. Η ένταξη, μέσω της κειμενικής έκφρασης, ενός βιωματικού διδακτικού μοντέλου σε
περιρρέουσα παραδοσιακής μετωπικής διδασκαλίας.
γ. Τα γνωρίσματα και οι προεκτάσεις της “εφηβικής” γραφής, όταν αυτή αποδεσμεύεται από τις
συμβάσεις της -εντός αναλυτικού προγράμματος- σχολικής έκφρασης.
________
* Πρόκειται για το “Εργαστήρι λόγου” που λειτουργεί με πρωτοβουλία του εισηγητή στο σχολείο
από το 2008 μέχρι σήμερα.
49
Το πέρασμα από τη Διδασκαλία των Πολυγραμματισμών στη Διδασκαλία της
Δημιουργικής Γραφής: Μια διδακτική εφαρμογή στον Όμιλο για το «Παραμύθι
και την Αφήγηση» του Πρότυπου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Φλώρινας
Κωνσταντίνος Ντίνας
[email protected]
Όλγα Μούσιου-Μυλωνά
[email protected], [email protected]
Βασιλική Αντωνογιάννη
[email protected]
Στο «Εργαστήρι Γλώσσας» του Πρότυπου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου (Π.Π.Σ.) Φλώρινας
τη σχολική χρονιά 2012-13 λειτούργησε ο Όμιλος για το «Παραμύθι και την Αφήγηση»,
απευθυνόμενος σε παιδιά της Γ΄ και Δ΄ Δημοτικού, με την επιστημονική εποπτεία και στήριξη του
αντίστοιχου Εργαστηρίου Γλώσσας του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Φλώρινας.
Στον Όμιλο αυτόν εφαρμόστηκε ένα εκπαιδευτικό Πρόγραμμα με τίτλο «Το ταξίδι του
παραμυθιού στον χρόνο», που είχε ως στόχο τη συνειδητοποίηση από μέρους των μαθητών της
διαχρονικότητας του παραμυθιού και της ιστορικής του εξέλιξης και την εξοικείωσή τους με τις
διαδικασίες της ανάγνωσης, της κατανόησης και της συγγραφής παραμυθιών (Μ. Κανατσούλη,
2005).
Πρόκειται για ένα διαθεματικό Σχέδιο Εργασίας που έχει ως κεντρικό θέμα το παραμύθι και με
αφετηρία δραστηριότητες που εμπίπτουν στη γλωσσική διδασκαλία και, συγκεκριμένα, στην
Παιδαγωγική των Πολυγραμματισμών (Β. Cope, M. Kalantzis, 2000, Σ. Χατζησαββίδης, 2003),
καταλήγει από τον εικονικό και κειμενικό Γραμματισμό στη Δημιουργική Γραφή παραμυθιών
από τους μαθητές.
Στο πλαίσιο του Προγράμματος, αρχικά, έγινε η παρουσίαση αγαπημένων παραμυθιών των
μαθητών, επισημάνθηκε στην πράξη η διαχρονική εξέλιξη των παραμυθιών μέσα στο χρόνο και
η εναλλαγή τους από προφορικό, λαϊκό, λογοτεχνικό είδος σε γραπτό, στη συνέχεια
εικονογραφημένο και σε πολυτροπικό- πολυμεσικό έντεχνο λογοτέχνημα στις μέρες μας. Έγινε
ανάλυση των δομικών χαρακτηριστικών του παραμυθιού (υπερδομικό σχήμα αφήγησης),
παρουσίαση των λειτουργιών του, που εξακολουθούν να υφίστανται, καθώς και των
υφολογικών στοιχείων του.
Κατά τη διάρκεια του Προγράμματος πραγματοποιήθηκαν με τους μαθητές ποικίλες,
διαθεματικές, παιδοκεντρικές και παιγνιώδεις δραστηριότητες, που είχαν ως στόχο αφενός να
βελτιώσουν τις γλωσσικές και κειμενικές δεξιότητες των παιδιών και αφετέρου να αποτελέσουν
50
έναυσμα και έμπνευση για την προσωπική τους δημιουργική παραγωγή, ώστε να εξελιχτούν οι
ίδιοι σε συγγραφείς παραμυθιών και μικρών ιστοριών.
Παράλληλα, πραγματοποιήθηκαν επιμορφωτικές δράσεις για την υποστήριξη των συνεργατών
εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στο εγχείρημα και, τέλος, εφαρμόστηκε πλαίσιο
παρακολούθησης, ανατροφοδότησης και διαρκούς αξιολόγησης του εφαρμοζόμενου
εκπαιδευτικού Προγράμματος, ώστε να αποτελέσει μια καινοτόμα διδακτική πρόταση για το
πέρασμα από τη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος στη διδασκαλία της Δημιουργικής
Γραφής.
Λέξεις κλειδιά: Διδακτική της Δημιουργικής Γραφής, Παιδαγωγική των Πολυγραμματισμών,
Όμιλοι μαθητών
51
52
ΣΑΒΒΑΤΟ (ΠΡΩΙ) 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Β – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 11:00 – 12:30
53
Εικόνα και Δημιουργική Γραφή: Τα ζωγραφικά έργα, οι εικονογραφήσεις των
λογοτεχνικών βιβλίων και οι εικόνες του κινηματογράφου ως ερεθίσματα
δημιουργικής γραφής στο δημοτικό σχολείο. Έρευνα δράσης
Σταύρος Γρόσδος
[email protected]
Αφετηρία της ερευνητικής μελέτης αποτέλεσε μια προβληματική κατάσταση, ένα ζήτημα που
απασχολεί τους εκπαιδευτικούς και χρειάζεται βελτιωτικές παρεμβάσεις. Η προβληματική
κατάσταση στην συγκεκριμένη μελέτη εντοπίστηκε σε δύο εμπειρικές διαπιστώσεις: (α) Η συχνά
εκδηλωνόμενη αρνητική στάση των μαθητών/τριών απέναντι στις διαδικασίες γραπτού λόγου
στο σχολείο, (β) Η αδυναμία των μαθητών/τριών στην παραγωγή ιδεών στο προσυγγραφικό
στάδιο. Η διδακτική παρέμβαση έχει όλα τα χαρακτηριστικά της έρευνας δράσης καθώς από το
ξεκίνημα υπήρχε μια διδακτική πρόταση, ανοιχτή σε βελτιωτικές αλλαγές, μια κυκλοειδής
σπείρα σχεδιασμού, δράσης, αξιολόγησης και επαναδιατύπωσης του σχεδίου και η καθεμία απ’
τις ενέργειες συσχετίζεται με τις άλλες, και, τέλος ενεργός εμπλοκή των συμμετεχόντων
(ερευνητής, εκπαιδευτικοί, μαθητές/τριες) στην πρακτική σε όλα τα στάδια της έρευνας δράσης.
Σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν εννέα (9) δίωρα μαθήματα με εφαρμογή δραστηριοτήτων
δημιουργικής γραφής σε δεκαπέντε (15) σχολικές τάξεις (Δ΄, Ε΄ και Στ΄) του δημοτικού σχολείου,
με εμπλοκή των εννοιών της δημιουργικής γραφής και του οπτικοακουστικού γραμματισμού. Τα
έργα της τέχνης (ζωγραφικά έργα, οι εικονογραφήσεις των λογοτεχνικών βιβλίων και οι εικόνες
του κινηματογράφου) χρησιμοποιήθηκαν ως ερεθίσματα παραγωγής ιδεών στο προσυγγραφικό
στάδιο με την τεχνική της τροποποίησης και ανατροπής μοτίβων: “Τι θα συνέβαινε αν…”.
Ταυτόχρονα, επιχειρήθηκαν βήματα επίτευξης στόχων οπτικοακουστικού γραμματισμού με την
απόλαυση/κατανάλωση, την κριτική προσέγγιση και την παραγωγή εικόνων. Ως προς την
συλλογή δεδομένων επιλέχθηκε η πολυμεθοδική προσέγγιση (παρατήρηση, συμπλήρωση
ερωτηματολογίου και συνέντευξη). Η επεξεργασία των ερευνητικών δεδομένων κατέδειξε ότι
είναι εφικτή η υλοποίηση προγραμμάτων δημιουργικής γραφής με την χρήση εικόνων στο
δημοτικό σχολείο, η εφαρμογή δραστηριοτήτων δημιουργικής γραφής σε παιδιά προεφηβικής
ηλικίας μεταβάλλει σε θετική κατεύθυνση τη στάση των μαθητών/τριών απέναντι στην
διαδικασία της συγγραφής κειμένων και η χρήση τεχνικών δημιουργικής γραφής οδηγεί στην
βελτίωση των κειμένων που παράγουν οι μαθητές/τριες ως προς τα δημιουργικά τους
χαρακτηριστικά.
Λέξεις κλειδιά: Δημιουργική γραφή, οπτικοακουστικός γραμματισμός, παραγωγή ιδεών,
προσυγγραφικό στάδιο
54
Συγκριτική εξέταση της αφηγηματικής λειτουργίας στη λογοτεχνία και στον
κινηματογράφο: Η περίπτωση της αποτύπωσης της πόλης
Αλμπάνης Πέτρος
[email protected]
Η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος ανέκαθεν αναζητούσαν ομοιότητες μεταξύ τους για να
μπορέσουν να ανταλλάξουν εκφραστικά μέσα, να ανανεωθούν, να επαναπροσδιοριστούν. Η
πολυπόθητη συνάντηση των δύο τεχνών επιτελείται με δίαυλο την αφήγηση, καθώς και οι δύο
είναι κατεξοχήν τέχνες αφηγηματικές. Η θεωρία της αφήγησης και ο κλάδος της
αφηγηματολογίας παρέχουν τα μεθοδολογικά εργαλεία για το «γόνιμο» διάλογο μεταξύ των
δύο.
Αντιπροσωπευτικότερο πεδίο έκφρασης για τις αφηγηματικές λειτουργίες του κινηματογράφου
και της λογοτεχνίας δεν θα μπορούσε να υπάρξει, εκτός από την Πόλη. Η πόλη, πρωταγωνιστεί
και στις δύο τέχνες είτε με τα δομημένα στοιχεία της, είτε με το έμψυχο δυναμικό της. Ο
κινηματογράφος και η λογοτεχνία διαμόρφωσαν ως ένα σημαντικό βαθμό τον τρόπο που
αντιλαμβανόμαστε τις πόλεις. Η αναπαράσταση των πόλεων μέσω των δύο αυτών εκφραστικών
μέσων, μας προσέφερε τη δυνατότητα να συνεχίσουμε να γοητευόμαστε ακόμα, από ένα αστικό
φαινόμενο που έχει ζωή όσο και ο άνθρωπος.
Στην παρούσα ερευνητική εργασία, σκοπό αποτελεί η μελέτη της αφήγησης και
αφηγηματολογίας στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο, η σύγκριση-συνομιλία του
αφηγηματικού ιστού των δύο τεχνών, μέσω της αναπαράστασης των πόλεων στη λογοτεχνία
και στον κινηματογράφο.
Επιχειρείται να εξεταστούν «συγκριτικά» μια σειρά αφηγηματικών λειτουργιών (αφηγητής,
προοπτική, χώρος, τρόπος αφήγησης, αναγνώστης/θεατής, μορφή και περιεχόμενο,
αφηγηματική πράξη κτλ) που συνδιαλέγονται μεταξύ τους στις δύο τέχνες. Μέσω της
συγκριτικής αφηγηματολογίας γίνεται μια πρώτη απόπειρα συνανάγνωσης λογοτεχνικών και
κινηματογραφικών αφηγηματικών έργων. Ετούτη η «συνομιλία» με πρωταγωνίστρια την Πόλη
και την αναπαράστασή της στα δύο εκφραστικά μέσα επιχειρείται με βάση τις ακόλουθες
κατηγορίες του αστικού χώρου: ουτοπική, δυστοπική, ετεροτοπική πόλη και με αναφορά σε μια
σειρά αντιπροσωπευτικών λογοτεχνικών κειμένων και πλήθος κινηματογραφικών ταινιών.
Λέξεις κλειδιά: Αφηγητής, Προοπτική, Συγκριτική Αφηγηματολογία, Ουτοπική, Δυστοπική,
Ετεροτοπική, Πόλη
55
Συγκριτική ανάλυση της χρονικής εμφάνισης του “μεγάλου γεγονότος” στην
πρώτη πράξη κινηματογραφικού σεναρίου»
Τσαντάκης Γεώργιος
[email protected]
Τσαντάκης Χρίστος
[email protected]
Ο κινηματογράφος αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής κουλτούρας και δεν είναι
λίγοι οι λάτρεις της 7ης τέχνης. Το κοινό επιζητά νέες ταινίες σε διάφορες κατηγορίες,
προσβλέποντας στην εξεύρεση κάτι νέου, κάτι δημιουργικού που θα του κεντρίσει το
ενδιαφέρον.
Μία κατηγορία η οποία έχει σημαντικά μεγάλο κοινό είναι αυτή των kidult family movies
(οικογενειακές ταινίες για μικρούς και μεγάλους), που μπορούν να τις παρακολουθήσουν άτομα
κάθε ηλικίας. Χρησιμοποιώντας ως πεδίο έρευνας αυτή την κατηγορία ταινιών, εξετάζουμε
ταινίες των τελευταίων τριών δεκαετιών, χαρακτηριστικές του συγκεκριμένου είδους, όπου
αναζητούμε την τάση εξέλιξης αυτών όσον αφορά την συγγραφή σεναρίου.
Πιο συγκεκριμένα, εξετάζουμε την πρώτη από τις τρεις συνολικά πράξεις του κάθε σεναρίου και
συγκρίνουμε το κομμάτι (τμήμα) αυτό του σεναρίου ανάμεσα σε τέσσερις κινηματογραφικές
ταινίες (kidult family movies), οι οποίες έχουν γυριστεί σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Με
τη σύγκριση αυτή, προσπαθούμε να σκιαγραφήσουμε την εξέλιξη της σεναριακής συγγραφής
εστιάζοντας στις πιθανές μεταβολές που έχουν προκύψει όσον αφορά την χρονική εμφάνιση
των δομικών στοιχείων της πρώτης πράξης με την πάροδο των χρόνων.
Μελετάται λοιπόν ο χρόνος εμφάνισης του «καταλύτη» και του «μεγάλου γεγονότος», σε 4
κινηματογραφικά σενάρια, επιλεγμένα από διαφορετικές χρονολογικές περιόδους. Οι ταινίες
που εξετάζονται αποτελούν χαρακτηριστικές της κάθε εποχής στη συγκεκριμένη κατηγορία
(kidult family movies) έχοντας σημειώσει σημαντικές πωλήσεις στο box office παγκοσμίως. Πιο
συγκεκριμένα παρουσιάζονται και αναλύονται όσον αφορά το σενάριο τους (πρώτη πράξη) οι
ταινίες:
•
Επιστροφή στο μέλλον «Back to the Future» (1985)
•
Toy Story (1995)
•
Ψάχνοντας τον Νέμο «Finding Nemo» (2003)
•
Ψηλά στον Ουρανό «Up» (2009)
Αναλύοντας, εξετάζοντας και συγκρίνοντας το σενάριο των παραπάνω ταινιών αναζητούμε αν
και κατά πόσο διαφοροποιείται ο χρόνος εμφάνισης του «μεγάλου γεγονότος» στο τέλος της
πρώτης πράξης, αλλά και εάν υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στις χρονικές σεναριακά διαφορές
εμφάνισης του «μεγάλου γεγονότος» ανάλογα με την εποχή που προβλήθηκε η ταινία.
Λέξεις Κλειδιά: Κινηματογραφικό σενάριο, Συγκριτική μελέτη, Kidult family mov
56
Δημιουργική Γραφή και ελληνικό Rock στη δεκαετία του 90.
Σημειωτικές και Κοινωνιολογικές Προεκτάσεις
Ιφιγένεια Βαμβακίδου
[email protected]
Γιάννης Κατσιγιάννης
[email protected]
Νίκος Φωτόπουλος
[email protected]
Η εργασία αυτή αποσκοπεί στη διερεύνηση και την ανάδειξη της δημιουργικής
γραφής στην ελληνική Rock σκηνή της δεκαετίας του 90. Με δεδομένο ότι τη
συγκεκριμένη περίοδο υπήρξε σημαντικός αριθμός νεανικών μουσικών
σχημάτων, στην εργασία αυτή επιχειρείται τόσο η χαρτογράφησή τους όσο και
η ανάδειξη «καλών πρακτικών» δημιουργικής γραφής μέσα από τη στιχουργική
και τα γραπτά κείμενα. Τα μεθοδολογικά εργαλεία της εν λόγω έρευνας - πεδίου
εδράζονται τόσο στη σημειωτική όσο και στην κοινωνιολογική ανάλυση και
ερμηνεία ,με βασικό ερευνητικό στόχο να καταγραφούν τα βασικά
χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής από μια γενιά νέων καλλιτεχνών που
επέδειξε αξιοσημείωτα δείγματα γραφής στο πλαίσιο αυτού που, παρά τη
μεγάλη συζήτηση, αποκαλούμε «ελληνική Rock σκηνή».
57
Άδιμη Μετάφραση Φωνητικής Μουσικής
Χριστάκης Πουμπουρής
[email protected]
Ο όρος Άδιμη Μετάφραση χρησιμοποιείται για ποιητική μετάφραση διπλής πιστότητας, δηλαδή
πλήρους νοηματικής πιστότητας και απόλυτης πιστότητας στη μελοποίηση, αποτελεί δε μέγα
στοίχημα δημιουργικής γραφής. Διότι φανερή ή ενδόμυχη επιθυμία κάθε ποιητή είναι να δει την
ολοκλήρωση του έργου του μέσα από τη μουσική.
Για αυτό το εγχείρημα χρειάζεται οπωσδήποτε το ποιητικό τάλαντο του μεταφραστή, το οποίο
ουδόλως αρκεί. Conditio sine qua non αποτελεί η ευχέρεια του ποιητικού εγώ του μεταφραστή
να ενσυναισθάνεται το δημιουργό και να εισχωρεί βαθιά στις ενδόμυχες διεργασίες γένεσης του
πρωτοτύπου, αποκωδικοποιώντας το δημιούργημα σε όλες του τις αναγνώσεις. Επιπλέον
πολύτιμη και μερικές φορές σωτήρια θεωρώ τη συνεπικουρία της γραμματολογικής και
γλωσσολογικής κατάρτισης. Ειδικά για τη γλωσσολογική κατάρτιση προσπαθώ να ανιχνεύσω
ένα γλωσσολογικό μίνιμουμ, το οποίο, προστιθέμενο στις εκάστοτε γραμματολογικές γνώσεις,
θα μπορούσε να αποτελέσει διδάξιμη ύλη για το κατοχυρωμένο πλέον μάθημα της Δημιουργικής
Γραφής.
Η μαζική παραγωγή μεταφράσεων διπλής πιστότητας στον ελληνικό χώρο θα αναβαθμίσει το
γόητρο της γλώσσας μας και θα δώσει σε πλατιά στρώματα πρόσβαση σε εκλεκτά
δημιουργήματα της παγκόσμιας φωνητικής μουσικής. Η τελευταία αντιμετωπίζεται στις μέρες
μας ως μουσειακό αντικείμενο (π.χ. Βασιλική Όπερα, Λονδίνο) με μια εκ μέρους της
παγκοσμιοποίησης αποθάρρυνση των μικρών εθνικών γλωσσών να καταστήσουν αυτή την
παγκόσμια κληρονομιά κτήμα όλου του λαού στην εθνική του γλώσσα κατά το πρότυπο π.χ. της
Εθνικής Όπερας Λονδίνου. Τεχνηέντως προωθείται το ιδεολόγημα ότι η μετάφραση της
φωνητικής μουσικής είναι μάταιος κόπος και δεν μπορεί να μείνει πιστή ταυτόχρονα και στον
ποιητή και στο συνθέτη. Θέση μας είναι ότι υπήρχε ανέκαθεν σωστή μετάφραση διπλής
πιστότητας, στην εποχή μας όμως αυτή μπορεί να θεωρηθεί ως διδάξιμη σε επιλεγμένα
τουλάχιστον άτομα με ποιητικό ταλέντο.
Επισυνάπτονται δύο δικές μας άδιμες μεταφράσεις έργων, για τα οποία υπάρχουν στον ελληνικό
χώρο μία ή περισσότερες μεταφράσεις για σκοπούς αντικειμενικού ελέγχου του εγχειρήματος
διπλής πιστότητας.
58
Der Lindenbaum
Η φλαμουριά
Am Brunnen vor dem Tore
Στην πύλη με τη βρύση
Da steht ein Lindenbaum:
Ποθώ τη φλαμουριά,
Ich träumt’ in seinem Schatten
Γλυκά να με κοιμίσει
So manchen süßen Traum.
Στον ίσκιο μ’ όνειρα.
Ich schnitt in seine Rinde
Χαράζω στο κορμί της
So manches liebe Wort;
Λογάκια αγαπητά,
Es zog in Freud und Leide
Και σε χαρά και λύπη,
Zu ihm mich immer fort.
Σ’ αυτή θα ρθω κοντά.
Ich musst’ auch heute wandern
Κι αυτό λοιπόν το βράδυ,
Vorbei in tiefer Nacht,
Την επλησίασα,
Da hab ich noch im Dunkel/Dunkeln
Και στο βαθύ σκοτάδι,
Die Augen zugemacht.
Τα μάτια έκλεισα.
Und seine Zweige rauschten,
Φωνή κάθε κλωνάρι
Als riefen sie mir zu:
Παίρνει απ’ τον άνεμο:
Komm her zu mir, Geselle,
Για έλα, παληκάρι,
Hier findst du deine Ruh!
Να βρεις γαλήνη εδώ!
Die kalten Winde bliesen
Σαν δέρνουν κρύοι ανέμοι
Mir grad ins Angesicht,
Σφοδρά στο πρόσωπο,
Der Hut flog mir vom Kopfe,
Και το καπέλο φεύγει,
Ich wendete mich nicht.
Δεν στρέφομαι να δω.
Nun bin ich manche Stunde
Κι αν κάποια ώρα τύχει
Entfernt von jenem/diesem Ort,
Να απομακρυνθώ,
Und immer hör ich ’s rauschen:
Το δέντρο ψιθυρίζει:
Du fändest Ruhe dort!
Να ’ρθω ν’ αναπαυθώ.
© Χριστάκης Πουμπουρής ISBN 978-9963678-02-0
59
60
ΣΑΒΒΑΤΟ (ΠΡΩΙ) 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Γ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 11:00 – 12:30
61
Στενές Επαφές Δυσδιάκριτου Τύπου: Μετάφραση, Αναδημιουργία και
δημουργική γραφή στο The First Person and Other Stories της Ali Smith
Άρτεμις Μιχαηλίδου
[email protected]
Πολλοί μεταφραστές και θεωρητικοί θα συμφωνήσουν ότι τα όρια ανάμεσα στη μετάφραση και
την απόδοση ή την αναδημιουργία ενός ξενόγλωσσου λογοτεχνικού κειμένου είναι συχνά
δυσδιάκριτα και ερμηνεύονται κατά περίπτωση. Υπάρχει, ωστόσο, σαφής διαχωρισμός ανάμεσα
στην αναδημιουργία του πρωτότυπου κειμένου και τη δημιουργική γραφή; Αν ναι, από ποια
κριτήρια διέπεται; Αν όχι, μπορεί η αναδημιουργία να θεωρηθεί υποδεέστερο παρακλάδι της
δημιουργικής γραφής; Η παρούσα εισήγηση θ’ ασχοληθεί με τη σχέση ανάμεσα στη
μεταφραστική αναδημιουργία και τη δημιουργική γραφή, χρησιμοποιώντας, ως κείμενο
αναφοράς, τη συλλογή διηγημάτων της Άλι Σμιθ με τίτλο The First Person and Other Stories (2008).
Γνωστή για τις λεκτικές και δομικές της ακροβασίες που ούτως ή άλλως αποτελούν πρόκληση
για κάθε μεταφραστή της λογοτεχνίας, στα δώδεκα αυτά διηγήματα η Άλι Σμιθ πειραματίζεται
εκ νέου με τον ήχο και την προφορικότητα του λόγου, ωθώντας τον μεταφραστή να προβεί σε
ανάλογους πειραματισμούς και να επανεξετάσει την έννοια της αναδημιουργίας και της
διασκευής στην πεζογραφία. Η συγκεκριμένη εισήγηση θα αναλύσει τις στρατηγικές που
χρησιμοποιήθηκαν στη μεταφραστική προσέγγιση του The First Person and Other Stories, σε μια
προσπάθεια να καταδειχθούν οι λεπτές διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην απόδοση και τη
μετάφραση, ή την αναδημιουργία και τη δημιουργική γραφή. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί σε
φαινόμενα όπως οι ιδιωματισμοί, το λογοπαίγνιο, το χιούμορ, και η βωμολοχία, καθώς και στο
ερώτημα που ταλανίζει όλους σχεδόν τους λάτρεις της λογοτεχνικής μετάφρασης: Έχουν
δηλαδή στραφεί στη μετάφραση επειδή επιθυμούν να μεταφέρουν στη γλώσσα τους ένα
αξιόλογο λογοτεχνικό κείμενο, ή επειδή στοχεύουν, ενδόμυχα, να το αναδημιουργήσουν
αφήνοντας τη δική τους σφραγίδα; Όπως φιλοδοξεί ν’ αποδείξει η εισήγηση αυτή, τα διηγήματα
της Άλι Σμιθ μπορούν να δώσουν αρκούντως … δημιουργικές απαντήσεις για τις στενές επαφές
μεταξύ μετάφρασης και δημιουργικής γραφής.
Λέξεις-κλειδιά: διεπιστημονική προσέγγιση, μετάφραση, δημιουργική γραφή
62
Οι Δύο Όψεις του Νομίσματος: ο Συγγραφέας ως Μεταφραστής και ο
Μεταφραστής ως Συγγραφέας
Πένυ Φυλακτάκη
[email protected]
Στα πλαίσια της λογοτεχνικής αποκομιδής μιας χώρας η λογοτεχνική μετάφραση τείνει να
προσλαμβάνει στο συλλογικό υποσυνείδητο το ρόλο μιας δευτερογενούς συγγραφικής
δραστηριότητας σε σύγκριση με την παραγωγή του πρωτότυπου έργου, παρόλο που χιλιάδες
έργα-σταθμοί στην παγκόσμια λογοτεχνική ιστορία θα είχαν παραμείνει άγνωστα για
εκατομμύρια αλλόγλωσσους αναγνώστες αν δεν υπήρχε αυτή η μεσολαβητική, σχεδόν διάφανη
οντότητα που ονομάζεται λογοτέχνης μεταφραστής. Με βάση αυτήν την κοινή παραδοχή, η
ανακοίνωση διερευνά μια εξίσου σημαντική πτυχή στη σχέση γραφής και μετάφρασης, και
συγκεκριμένα τη διάσταση της μεταφραστικής δραστηριότητας ως εργαστήρι συγγραφικής
τέχνης, ως μια πρόβα, δηλαδή, ύφους και τεχνικών γραφής προτού ένας συγγραφέας
αποτολμήσει να τα χρησιμοποιήσει ή να τα τελειοποιήσει στο δικό του πρωτογενές έργο. Η
εισήγηση μελετάει τη συχνότητα με την οποία εμφανίζεται η ιδιότητα του μεταφραστή στη
βιογραφία διάσημων λογοτεχνών, αναφέρεται σε αναγνωρισμένους συγγραφείς που
παρήγαγαν πλούσιο μεταφραστικό έργο (αναφέρονται ενδεικτικά ο Ν. Καζαντζάκης, Αλ.
Παπαδιαμάντης και Εμ. Ροϊδης μεταξύ των Ελλήνων και Matthew Arnold, Elizabeth Barrett
Browning και Tony Harrison μεταξύ των αγγλόφωνων) και εξετάζεται με ποιον τρόπο και σε ποιο
βαθμό η μεταφραστική τους εργασία επηρέασε τη λογοτεχνική τους πορεία και την προσωπική
τους γραφή. Ταυτόχρονα, αναλύονται οι λόγοι για τους οποίους ένας συγγραφέας επιλέγει να
μεταφράσει ένα ξενόγλωσσο έργο στη γλώσσα- στόχο και τίθεται ένας σύγχρονος
προβληματισμός σχετικά με την αμφίδρομη σχέση γραφής και μετάφρασης ως χώρος
σημαντικών ανταλλαγών σε πολλαπλά επίπεδα που ίσως εφαρμόζει στην πράξη περισσότερο
από κάθε άλλο τομέα αυτό που εννοούμε με τον όρο «παγκοσμιοποίηση».
63
Προσεγγίζοντας μεταφραστικά τη γλώσσα της Ιστορίας
Κατερίνα Βούλγαρη
[email protected]
Η προτεινόμενη εισήγηση αντλεί το θέμα της επ’ αφορμή εκπονούμενης διπλωματικής εργασίας
στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Δημιουργική Γραφή.
Συγκεκριμένα, εκκινώντας από τη μετάφραση ιστορικού έργου με λογοτεχνικές αξιώσεις,
μελετάται το πλέγμα εμπειρικής αφήγησης και δημιουργικής φαντασίας. Ως εκ τούτου, η
συγγραφή Ιστορίας αναδεικνύεται όχι απλώς ως αναπαράσταση της πραγματικότητας, αλλά ως
λογοτεχνικό γεγονός, υποδεικνύοντας μια νέα ανάγνωση. Με παρόμοιο τρόπο, το έργο της
μετάφρασης αφενός αντανακλά τον αυθεντικό συγγραφέα, αφετέρου συνιστά υποκειμενική
δραστηριότητα. Αποτελεί πρόκληση η προσπάθεια αποκωδικοποίησης του άγγλου ιστορικού
Edward Gibbon, που μιλά εντέχνως. Η επανακωδικοποίηση στη γλώσσα-στόχο προϋποθέτει,
μεταξύ άλλων, την προσεκτική ανάλυση των στρατηγικών χρήσης της γλώσσας στο κείμενοπηγή. Στην εν λόγω επικοινωνιακή πράξη, η συγκινησιακή εμπλοκή είναι αναπόφευκτη. Το
γραπτό κείμενο καλεί σε συνομιλία, η Ιστορία γίνεται πολιτισμικό παρόν: «Ανήκουμε στη σφαίρα
της ιστορικότητας (…). Ανήκουμε στην Ιστορία πριν αφηγηθούμε ιστορίες ή γράψουμε Ιστορία». Ή,
με την πένα του Gibbon: «Μια ζωηρή επιθυμία γνώσης και καταγραφής των προγόνων μας
κυριαρχεί με τόσο γενικό τρόπο, ώστε θα πρέπει να εξαρτάται από την επίδραση κάποιας κοινής
αρχής στον νου των ανθρώπων. Η φαντασία μας είναι πάντοτε ενεργή ώστε να διαστέλλει τον
στενό κύκλο εντός του οποίου η Φύση μάς έχει περιορίσει (…) εκτεινόμαστε πέραν του θανάτου
με τέτοιες ελπίδες όπως εκείνες που θα υπαινιχθούν η Θρησκεία και η Φιλοσοφία, και πληρούμε
το σιωπηλό κενό που προηγείται της γέννησής μας συνδέοντας τον εαυτό μας με τους
δημιουργούς της ύπαρξής μας».
Λέξεις κλειδιά: Ιστορία, παρελθόν, ρεαλιστική πρόθεση, λογοτεχνία, αφήγηση, αφηγηματικός
λόγος, μεταφραστικό εγχείρημα.
64
Από την κραυγή μέχρι την δημιουργική πολυμεσική γραφή
Κολαξίζης Ιωάννης
[email protected]
Το ανθρώπινο είδος στην εξέλιξη του δημιούργησε δυνατότητες επικοινωνίας, αξιοποιώντας
αρχικά όλα τα φυσικά σωματικά «εργαλεία» με τα οποία φρόντισε η φύση να τον εξοπλίσει
(χέρια, πόδια, φωνητικές χορδές κ.α.). Κατά κάποιο τρόπο η πρώτη «γραφή» ήταν πολυμεσική
αφού γινόταν με περισσότερο από ένα κανάλι επικοινωνίας, με την χρήση της χειρονομίας και
των διαφόρων ήχων που ο άνθρωπος πομπός εξέπεμπε ώστε να επικοινωνήσει και να γίνει
κατανοητός από τον άνθρωπο δέκτη. Στην συνέχεια της εξέλιξης ο έναρθρος λόγος έγινε εκείνο
το βασικό χαρακτηριστικό που ακόμα διακρίνει τον άνθρωπο από τα υπόλοιπα έμβια όντα. Από
την πρώτη κραυγή μέχρι τον πρώτο έναρθρο λόγο ο άνθρωπος διένυσε μεγάλη πορεία, αλλά
πολύ μεγαλύτερη από έναρθρο λόγο μέχρι την πρώτη γραφή των σχημάτων, των συμβόλων και
των πολύπλοκων νοημάτων. Τότε και μόνο τότε, όταν οι πρώτες εικόνες με σχήματα και
σύμβολα εφαρμόστηκαν ως νοηματικό σύστημα, η γραφή σταμάτησε απλά να περιγράφει αλλά
πλέον απόκτησε και την διάσταση της δημιουργίας. Έτσι λοιπόν επινοήθηκε ο τρόπος να γίνει
αφήγηση ώστε να μεταφερθούν τα όνειρα, οι προσδοκίες και οι ανθρώπινες φοβίες σε μια άλλη
διάσταση περισσότερο νοητική, διαχρονική αλλά και ταυτόχρονα πολυσυμμετοχική. Στη
μετάβαση από τις απλές αρχαίες γλώσσες μέχρι τις σημερινές πολυμεσικές γλώσσες, η
ανθρώπινη δημιουργικότητα έδωσε χώρο και νόημα στην αφήγηση, στο αφηγητή, στον
αφηγηματικό χώρο και χρόνο, στην ακολουθία, στην εικονικότητα, στην παγίωση, στην
αναμετάδοση-επέκταση και σε πολλές άλλες έννοιες και συντακτικούς τύπους. Από τα τέλη του
εικοστού μέχρι σήμερα παρατηρείται αύξηση της αναλογίας του αριθμού των εικόνων ανά
κάτοικο του πλανήτη με αποτέλεσμα την μετάβαση από τη λογοκεντρική και γλωσσοκεντρική
προσέγγιση της δημιουργίας σε με μια εικονοκεντρική ή οπτική προσέγγιση (“the visual turn”).
Αυτή η μετάβαση με την παράλληλη ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών, είναι ο λόγος που
αναπτύχθηκε αλλά και ακόμα αναπτύσσεται ένα νέο είδους πολυμεσικής γραφής, με
συγκροτησιακά χαρακτηριστικά σύγχρονης δημιουργικής γραφής.
Λέξεις κλειδιά: Γραφή , δημιουργική γραφή, τεχνολογία, πολυμεσική γραφή.
65
Three classic children’s stories from another point of view
Melliou Kiriaki
[email protected]
Considering the positive effects of creative writing in early learning experiences, the present study
aims to determine the factors that enhance kindergarteners to communicate their thoughts and
ideas through writing classic fairy tales from a different point of view. The study took place in a
public full-day Kindergarten in Piraeus, where the teacher involved young students in thinking and
re-writing based activities. Snow White, Cinderella and the Three Little Pigs were used as story
starters. Kindergartners were encouraged to explore the characters’ viewpoints and compose their
perspectives implementing the Visible Thinking approach of Harvard’s Graduate School of
Education. Several ICT tools were used to support thinking, writing and presentation of work and
offer potential for children to be engaged as producers of their own imaginative stories.
Data was generated through classroom observation and collection of student’s work. Findings
reveal that the whole process enabled children to develop a higher order of thinking and exploration
skills. Creative writing activities challenged kindergarteners to show an increased appreciation for
the importance of generating lots of ideas and exploring new ways of looking at things. The classic
stories became a springboard for achieving originality and improvising while taking pleasure in the
act of composing. Through the thinking routines children were challenged to see the main
characters from different perspectives and consider their thoughts and feelings. Hence, they
developed social competence and empathy for others. Lastly, the use of technology offered an
added value to traditional instruction of creative writing. ICT tools appeared most promising even
for the weak students who were motivated to approach several points of view and expand on them.
Keywords: creative writing, visible thinking, technology
66
ΣΑΒΒΑΤΟ (ΠΡΩΙ) 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Α – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 13:00 – 15:00
67
Παραγωγές δημιουργικής γραφής και ιδεολογία: διερευνώντας τα όρια της
φαντασίας και των κοινωνικο-πολιτισμικών υπαγωγών σε ένα εργαστήριο
δημιουργικής γραφής
Μαρίτα Παπαρούση
[email protected]
Νίκη Μηλίνη
[email protected]
Γιώργος Ανδρουλάκης
[email protected], [email protected]
Η συγκεκριμένη μελέτη αφορά την ανάλυση λόγου σε γραπτά 24 μαθητών της Γ’ τάξης
δημοτικού σχολείου, τα οποία έχουν παραχθεί με τεχνικές δημιουργικής γραφής. Οι μαθητές,
δουλεύοντας με τις παραπάνω τεχνικές, δημιούργησαν τις δικές τους ιστορίες και ποιήματα στο
πλαίσιο της Σχολικής Πρακτικής Άσκησης των τεταρτοετών φοιτητών του τμήματος. Στην
ανάλυση λόγου των γραπτών, που ακολούθησε, έγινε αναζήτηση αυτού που οργανώνεται και
υλοποιείται ιδεολογικά στη γλώσσα (κοινωνικές αξίες /στερεότυπα/ στάσεις) των φανταστικών
ιστοριών των μαθητών.
Επηρεασμένοι από τη μεταμοντέρνα κριτική θεωρία που υποστηρίζει ότι η πράξη της γραφής
δεν είναι απλώς συνάρτηση της δημιουργικής φαντασίας, της πρωτοτυπίας ή της ιδιαίτερης
‘ευαισθησίας’ του γράφοντος, αλλά μια περίπλοκη λογοθετική, κοινωνική και πολιτισμική,
πρακτική που διαμορφώνεται και εξελίσσεται κατά τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης,
υλοποιήσαμε τη μελέτη αυτή με στόχο να διερευνήσουμε κατά πόσο τα γραπτά δημιουργήματα
των μαθητών είναι αποτέλεσμα της απελευθέρωσης της φαντασίας τους και κατά πόσο μια
‘ερμηνεία’ πολιτισμικών σημείων.
Η μελέτη παρουσιάζει τα αποτελέσματα αυτού του εγχειρήματος και τα ευρήματα από την
ανάλυση λόγου των ιστοριών των μαθητών, η οποία εστιάζει στα αξιακά δίπολα ψέμα-κακό,
άδικο-δικαίωση, φόβος-αποφυγή, παράβαση-τιμωρία.
Λέξεις-κλειδιά: ιστορίες μαθητών, ανάλυση λόγου, αξίες, στάσεις, φαντασία
68
Στο κάτω κάτω της γραφής: η δημιουργική γραφή ως όχημα για μια
δημιουργική σχέση με την Ιστορία και με την ‘Ιστορία της Τάξης’
Μαρία Αγγελίδου
[email protected]
Ελένη Σβορώνου
[email protected]
Η δημιουργική “αφήγηση” και το μάθημα της Ιστορίας.
Όπως και η δημιουργική γραφή έτσι και η δημιουργική “αφήγηση” μπορεί να βρει χώρο
ανάπτυξης στα πλαίσια του μαθήματος της Ιστορίας.
Οι προβληματισμοί μας σήμερα σε σχέση με την αφήγηση της ιστορίας είναι περισσότεροι από
ποτέ. Η σχέση μας με το παρελθόν έχει για μια φορά ακόμα στο πέρασμα των χρόνων αλλάξει.
Οι αρχές που θεωρούνταν ακλόνητες έχουν διασαλευθεί ή έχουν τελείως καταρρεύσει. Το
βλέμμα όλο και περισσότερων κοινωνικών ομάδων στρέφεται αποκλειστικά στο παρόν -και στο
μέλλον. Σημαντικό ποσοστό των “ιστορικών” γνώσεων των σημερινών μάχιμων ηλικιών
προέρχονται από την “εικονική” ιστορία των ιντερνετικών και των ψηφιακών παιχνιδιών.
Ακόμα και οι επίσημοι, οι δηλωμένοι στόχοι του μαθήματος της ιστορίας έχουν αλλάξει.
Μπορούμε να τραβήξουμε το ενδιαφέρον των παιδιών στη σχέση με το ιστορικό παρελθόν;
Μπορεί η δημιουργική γραφή να βοηθήσει στην σχολική “αφήγηση” της Ιστορίας;
Σε ποιο βαθμό επιτρέπεται να “ζωντανεύει” ο δάσκαλος τα ιστορικά συμβάντα;
Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα; Και όλα αυτά σε μια εποχή, που έχει τοποθετήσει τη σχέση με την
Ιστορία σε νέες βάσεις; Σε μια εποχή που καταλαβαίνει το παρελθόν μέσα σε εντελώς
διαφορετικά πλαίσια από πριν; Οι ερωτήσεις είναι περισσότερες από τις απαντήσεις. Αλλά
ανοίγουν το δρόμο.
Η δημιουργική γραφή και η ιστορία της ομάδας .
Ιστορία γράφουν και οι ίδιες ομάδες δημιουργικής γραφής. Διερευνούμε την παράλληλη
περιπέτεια που γράφει η ομάδα των εκπαιδευόμενων καθώς η ίδια προσπαθεί να δομήσει
περιπετειώδη αφηγήματα. Το «δέσιμο της πλοκής» συντελείται με τη δέσμευση της ομάδας στον
κοινό στόχο: τη μύηση στις τεχνικές και στους τρόπους του περιπετειώδους αφηγήματος. Τα
εξωτερικά εμπόδια τα θέτει ο συντονιστής δίνοντας ασκήσεις με πολύ συγκεκριμένες
προδιαγραφές (θέμα , αριθμός λέξεων, κλπ.). Οι « ήρωες» στην προσπάθειά τους να
ανταπεξέλθουν στις δοκιμασίες αυτές ωριμάζουν. Όπως ακριβώς οι ήρωες των παραμυθιών,
έτσι και οι συμμετέχοντες, οφείλουν να αλλάξουν. Η σχέση που δημιουργείται μεταξύ των μελών
της ομάδας και με τους συντονιστές είναι εξίσου καταλυτική με την άσκηση και τη γνωριμία με
τις τεχνικές της γραφής. Θα διερευνήσουμε όψεις αυτής της «κρυφής» περιπέτειας.
69
ΠΑΡΕ ΜΙΑ ΛΕΞΗ: Διδασκαλία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Δημιουργική
Γραφή στο 1ο Γυμνάσιο Πτολεμαΐδας (Πιλοτικό Σχολείο)
Δελιόπουλος Γεώργιος
[email protected]
Η φράση – προτροπή «ΠΑΡΕ ΜΙΑ ΛΕΞΗ» ήταν το σύνθημά μας φέτος στο 1ο Γυμνάσιο
Πτολεμαΐδας, στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στη Γ¨ Γυμνασίου και στα πλαίσια
λειτουργίας του Πιλοτικού Σχολείου.
Σύμφωνα με τα Νέα Πιλοτικά Προγράμματα Σπουδών, βασικοί σκοποί του μαθήματος της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας και η ανάδειξη του ρόλου της
λογοτεχνίας στην κριτική και δημιουργική κατανόηση της κοινωνικής, ιστορικής και
πολιτισμικής μας εμπειρίας, αλλά και στη συγκρότηση της υποκειμενικότητάς μας. Η
μεθοδολογική προσέγγιση βασίζεται στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, τη μέθοδο project,
στην αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνίας (ΤΠΕ) και στη δημιουργική
γραφή.
Η δημιουργική γραφή, ως μια βιωματική δραστηριότητα στα πλαίσια του μαθήματος της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, έχει ως στόχους την ανάπτυξη της δημιουργικότητας των παιδιών
μέσω της βαθμιαίας εξοικείωσής τους με συγγραφικές πρακτικές, καθώς και την ενεργητική
προσέγγιση των λογοτεχνικών κειμένων από τη σκοπιά του δημιουργού κι όχι μόνο του
αναγνώστη.
Με τη βοήθεια, λοιπόν, των ασκήσεων από το εγχειρίδιο δημιουργικής γραφής του Υπουργείου
Παιδείας της Κύπρου και του Πανεπιστημίου Φλώρινας, σχεδόν όλοι οι μαθητές της Γ’ Γυμνασίου
έπαιρναν λέξεις κι αφορμές από τα διδασκόμενα λογοτεχνικά κείμενα και από τις συζητήσεις
μας μέσα στην τάξη γύρω από αυτά, για να γράψουν στο τέλος τα δικά τους έργα. Μέσα από τις
προσωπικές τους δημιουργίες κατανόησαν καλύτερα τα χαρακτηριστικά των διαφορετικών
λογοτεχνικών ειδών, ενώ προσέγγισαν ικανοποιητικά τα νοήματα και τις προεκτάσεις των
διδασκόμενων κειμένων. Ταυτόχρονα, εξέθεσαν τις λογοτεχνικές τους δημιουργίες σε
καθηγητές και συμμαθητές μέσα στη σχολική τάξη, αλλά και στο ευρύτερο κοινό της πόλης μέσω
της τακτικής δημοσίευσής τους σε τοπική εφημερίδα. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς τυπώσαμε
μια συλλογή με αντιπροσωπευτικά κείμενα των παιδιών και την παρουσιάσαμε σε ανοικτή προς
το κοινό της Πτολεμαΐδας λογοτεχνική εκδήλωση.
Λέξεις – κλειδιά: Πιλοτικό Σχολείο - Δημιουργική γραφή – λογοτεχνική συλλογή
70
Η Δημιουργική Γραφή ως εκπαιδευτική δραστηριότητα.Εφαρμογή με
προϋποθέσεις: «Λογοτεχνική – Συγγραφική φιλαλληλία ανάμεσα στον
διδάσκοντα και στους μαθητές του»
Σπυρέλη Χρυσούλα
[email protected]
Τριανταφυλλιά Δημοπούλου
[email protected]
Στόχος της παρούσας εισήγησης είναι να παρουσιάσουμε τη διαδικασία εφαρμογής της
δημιουργικής γραφής στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση μέσα από την ομαδοσυνεργατική
διδασκαλία. Εξετάζουμε αφενός τις ενδεικτικές δράσεις που συντελούν στη βαθμιαία εξοικείωση
των μαθητών με συγγραφικές πρακτικές και αφετέρου την ανάγκη αναδιάρθρωσης των
ασκήσεων στα σχολικά εγχειρίδια της νέας ελληνικής λογοτεχνίας γυμνασίου και λυκείου, ούτως
ώστε οι δραστηριότητες δημιουργίας να προκύπτουν αβίαστα κατά την διδακτική πράξη ως
προϊόντα επιλογής και ελεύθερης έκφρασης. Προς επίρρωση των παραπάνω παρουσιάζουμε
δείγματα παραγωγής ποιητικού και θεατρικού λόγου καθώς και τον τρόπο αξιολόγησης αυτών,
όπως προέκυψαν μετά την εφαρμογή αντίστοιχων διδακτικών παρεμβάσεων κατά το σχολικό
έτος 2012-2013 σε τρία ελληνικά σχολεία (1 Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο με Λυκειακές τάξεις, 1 Γυμνάσιο
και 1 Γενικό Λύκειο).
71
Η θεωρία της αναγνωστικής ανταπόκρισης και η διδασκαλία της δημιουργικής
γραφής: Θεωρία και πράξη
Στέλλα Σπ. Νάκη
[email protected]
Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος των θεωρητικών της λογοτεχνίας από το κείμενο στον
αναγνώστη ανανέωσε εν πολλοίς και τη διδακτική της, αφού έθεσε στο κέντρο της διδακτικής
προσέγγισης του λογοτεχνικού κειμένου τον μαθητή ως αναγνώστη. Ειδικότερα, εστίασε στη
διάδραση του μαθητή– αναγνώστη με το κείμενο, συνέδεσε τον ορίζοντα των προσδοκιών του
με την επικοινωνιακή δομή του κειμένου και, τέλος τού έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργεί και
ο ίδιος λογοτεχνία. Καθίσταται, επομένως, σαφές ότι η διδακτική αξιοποίηση της θεωρίας της
αναγνωστικής ανταπόκρισης, όπως διατυπώθηκε από τον W. Iser, μπορεί να λειτουργήσει
θετικά στη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής, αφού ο μαθητής εκτός από τη δημιουργική
ανάγνωση μπορεί να ασκηθεί και στη δημιουργική γραφή. Κατά τη διδασκαλία λογοτεχνικών
κειμένων με την αξιοποίηση της θεωρίας της αναγνωστικής ανταπόκρισης ο μαθητής καλείται
να αυτενεργήσει και να αποκωδικοποιήσει το κείμενο καλύπτοντας τα κενά απροσδιοριστίας
του και ,τέλος, αξιοποιώντας τη δημιουργική γραφή να το ανασυνθέσει δίνοντας τη δική του
ερμηνευτική και συγγραφική εκδοχή ως δυνάμει δημιουργός. Εφαρμόζοντας στην πράξη την
παραπάνω θεωρία οργανώσαμε τη διδασκαλία του κειμένου «Μανιτάρια στην πόλη» του Ίταλο
Καλβίνο, που ανθολογείται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Γυμνασίου, με σκοπό
να ασκηθούν οι μαθητές στη δημιουργική γραφή.
Λέξεις –κλειδιά: αναγνωστική ανταπόκριση, δημιουργική γραφή, διδακτική εφαρμογή
72
ΣΑΒΒΑΤΟ (ΠΡΩΙ) 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Β – ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 13:00 – 15:00
73
Νίνα Παπακωνσταντίνου: (Σ)τα χνάρια της γραφής
Χάρις Κανελλοπούλου
[email protected]
Εστιάζοντας στο έργο της σύγχρονης εικαστικού Νίνας Παπακωνσταντίνου, η παρούσα
εισήγηση σκοπεύει να μελετήσει τη λειτουργία της δημιουργικής γραφής ως έμπνευσης για την
εικαστική δημιουργία μέσα από το «μετασχηματισμό» κειμένων σε οπτικό λόγο και τις
προεκτάσεις της προσέγγισης αυτής ως προς τη διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ γραφής,
ίχνους και υφής, της επιφάνειας της αφήγησης και του βάθους του νοήματός της.
Πώς μπορεί ένα κείμενο να εικονογραφηθεί από τον εαυτό του; Η Παπακωνσταντίνου, έχοντας
ως αφετηρία του έργου της λογοτεχνικά αναγνώσματα, μεταμορφώνει το γραπτό λόγο σε
σχέδιο, επανασυντάσσοντας κείμενα που η ίδια επιλέγει σε εικαστική γραφή. Μέσα από
επάλληλες αντιγραφές, χαράξεις, διατρήσεις, αποτυπώσεις, ιχνογραφήσεις, μεγεθύνσεις ή
συσσωρεύσεις κειμένων στην ίδια επιφάνεια, ο γραπτός λόγος χάνει την αρχική του μορφή,
απουσιάζει ως αναγνωρίσιμος κώδικας επικοινωνίας και επαναπροσδιορίζεται σε μία εικόνα
ποιητική και βαθιά στοχαστική. Καθώς το κείμενο μετατρέπεται σε μη-αφήγηση και, μέσα από
«λεπτολόγες» και κοπιώδεις χειρωνακτικές πρακτικές, αποκαλύπτεται η νέα όψη
του,
αναδύεται στο προσκήνιο το ενδιαφέρον της εικαστικού για τη διαδικασία της γραφής και για
έννοιες που αφορούν στη δημιουργία της, όπως ο χρόνος της συγγραφής, η μνήμη και η
αναπόληση, η γλώσσα ως αποτύπωμα και ως χειρονομία.
Από θρησκευτικά κείμενα έως σύγχρονα λογοτεχνήματα, η Παπακωνσταντίνου μεταπλάθει
αναγνώσματα σε σχέση με το περιεχόμενο ή την έκταση του κειμένου, την ένταση και το βάθος
των νοημάτων ή το ξετύλιγμα της πλοκής. Λαμβάνοντας ως παράδειγμα ένα πλήθος κειμένων
και ποιημάτων –όπως των Όσκαρ Ουάιλντ, Φραντς Κάφκα, Σύλβια Πλαθ, Οδυσσέα Ελύτη,
Γκιγιόμ Απολινέρ,
παραμύθια
των αδελφών Γκριμ, τους Λόγους του Δημοσθένη ή την
Αποκάλυψη του Ιωάννη– που η Παπακωνσταντίνου έχει οικειοποιηθεί για το έργο της, η
εισήγηση θα παρουσιάσει πώς αυτά απεκδύονται τη φόρμα του κειμενικού σώματός τους και
οπτικοποιούνται σε ένα νέο σώμα σημείων και ιχνών που επαναπροσδιορίζει τους όρους της
ανάγνωσής τους μέσα από τη δημιουργική γλώσσα της εικαστικής γραφής.
Λέξεις-κλειδιά: γραφή, οπτικός λόγος, ίχνος, γλωσσικό αποτύπωμα, χειρονομία
74
Η τέχνη της μυθοπλασίας και η τεχνική της δημιουργικής γραφής
Βίκυ Πάτσιου
[email protected]
Τζίνα Καλογήρου
[email protected]
Στην εισήγηση παρουσιάζονται κριτικά, αναλύονται και αξιολογούνται οι απόψεις καθώς και
ορισμένες από τις τεχνικές που προτείνει ο Brian Kiteley, διακεκριμένος συγγραφέας και
διευθυντής του Προγράμματος Δημιουργικής Γραφής του University of Denver, για την
εξάσκηση, εκλέπτυνση και βελτίωση της συγγραφικής τέχνης και την απελευθέρωση της
μυθοπλαστικής φαντασίας. Με πολλές και ποικίλες αναφορές σε τεχνάσματα, τρόπους(tropes)
και σχήματα(schemes) της λογοτεχνίας, ο Kiteley παρουσιάζει διακόσιες πρωτότυπες, ίσως και
ανορθόδοξες, τεχνικές δημιουργικής γραφής. Το εγχείρημά του παρουσιάζει μεγάλο θεωρητικό
ενδιαφέρον καθώς μας δίνει την ευκαιρία να επανεξετάσουμε θεμελιώδεις έννοιες που
παραδοσιακά συνδέονται με την τέχνη της μυθοπλασίας, όπως η έμπνευση του καλλιτέχνη, το
παιχνίδι ως καταστατικό στοιχείο της λογοτεχνικής γραφής, η καλλιτεχνική φαντασίωση(fancy)
και η φαντασία(imagination)και τέλος , η ίδια η γραφή ως παλινδρόμηση ανάμεσα στην επινόηση
και τη σύμβαση. Πως μπορεί τελικά ο συγγραφέας να συνδυάσει μορφολογική αρτιότητα και
ευφάνταστη γραφή, στοιχεία ικανά να διασφαλίσουν την πολυπόθητη απόλαυση του κειμένου;
Λέξεις- κλειδιά: δημιουργική γραφή,
συγγραφέας, τέχνασμα, έμπνευση,
φαντασία, απόλαυση του κειμένου, Roland Barthes, Brian Kiterley.
75
φαντασίωση,
''Δημιουργική'' γραφή και ύπαρξη
Ιορδάνης Κουμασίδης
[email protected]
Η γραφή ως έκφραση, απόδοση αλλά και κατασκευή του κόσμου. Η αφήγηση ως επανεπινόηση
του κόσμου. Η γραφή ως πράξη δημιουργίας που αναφέρεται στην ύπαρξη.
Οι αρνητικές ενεργοποιήσεις: η γραφή ως εναντίωση στην ομιλία, στη ζωή, στο πραγματικό
(Derrida) αλλά και ως διττή εξαπάτηση συγγραφέα και αναγνώστη (Blanchot). O
ετεροπροσδιορισμός της τεχνικής στη διαδικασία της δημιουργικής γραφής.
Το τετραμερές γραφή-γλώσσα-δημιουργία-κόσμος μέσα από ένα σύγχρονο πρίσμα που
λαμβάνει υπ' όψιν τις τεχνολογικές εξελίξεις και την πληθώρα πρόσβασης σε λογοτεχνικά
κείμενα. Η συνάντηση/σύνθεση γνώσης-εμπειρίας και ο ψευδής αφηγηματικός λόγος που
''εικονίζει'' την αλήθεια την εποχή της εικόνας.
Αναφορές στις θέσεις των Φουκώ, Ντεριντά, Μπλανσό και Μπατάιγ σχετικά με το ζήτημα της
γραφής.
Μέθοδος: η φιλοσοφική προσέγγιση
Στόχοι: η σύνδεση/οριοθέτηση του φαινομένου της γραφής με τη δημιουργικότητα και τις
φιλοσοφικές προϋποθέσεις που συντρέχουν.
76
Η Μυθική Μέθοδος και οι εφαρμογές της στη Δημιουργική Γραφή
Ανδρέας Καρακίτσιος
[email protected]
Η σύντομη μελέτη επιδιώκει να προσδιορίσει τις συγκεκριμένες τεχνικές /επιλογές των ποιητών
που συνδέονται με τη μυθική μέθοδο με απώτερο στόχο την ουσιαστική τους χρήση και
εφαρμογή στα πρώτα επίπεδα ποιητικής γραφής. Χρησιμοποιώντας τον όρο «μυθική μέθοδος»
(όρο τον οποίο εισηγήθηκε ο Τ.S. Eliot στη βιβλιοκριτική του Οδυσσέα J. Joyce) αναφερόμαστε
στην αφηγηματική τακτική της αναφοράς των χαρακτήρων ενός μυθιστορήματος (κατά
προτίμηση) ή και της δράσης τους, σε κάποια μυθολογικά παράλληλα, με την οποία αναφορά
επιχειρείται να ενταχθεί ο περιορισμένος κόσμος των χαρακτήρων ή της ιστορίας, μέσα σε ένα
ευρύτερο ηθικό και διανοητικό πλαίσιο ή σε ένα διαχρονικό σύστημα αξιών.
Για ένα μεγάλο αριθμό ποιημάτων από τη γενιά του Γ. Σεφέρη και μετά η μυθική μέθοδος
προσφέρει ένα εργαλείο καθολικής ανάγνωσης και ταυτόχρονα μοναδικής ανίχνευσης και
καταγραφής του σκελετού στον οποίο στηρίζεται μερικώς ή και συνολικά η φόρμα και η
σημασία του στίχου.
Η εφαρμογή της μυθικής μεθόδου ως εργαλείο ανάγνωσης και ανάλυσης εκκινεί από ποιήματα
του Γ. Σεφέρη, ( γενιά του ’30) συνεχίζεται με ποιήματα του Τ. Σινόπουλου ( μεταπολεμική γενιά)
και καταλήγει σε ποιήματα του Β. Τασιόπουλου ( γενιά του Ιδιωτικού Οράματος).
Μυθική μέθοδος, ερμηνεία, ανάλυση, ποίηση.
77
Διατριβή σαν μυθιστόρημα
Γιώργος Παναγιωτίδης
[email protected]
Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος
[email protected]
Το πρώτο μυθιστόρημα – διατριβή ή η πρώτη διατριβή που ανατίθεται στην Ελλάδα και
ουσιαστικά παρακολουθεί, καταγράφει και σχολιάζει τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος
συνιστά για τον υποψήφιο, πέρα από κάθε άλλους είδους πρόκληση, ιδιαίτερη τιμή. Έχοντας ήδη
εκδώσει τρεις ποιητικές συλλογές και ένα μυθιστόρημα, το οποίο μάλιστα διακρίθηκε με το
αντίστοιχο βραβείο του περιοδικού «Διαβάζω» το 2008, ευτύχησα να παρακολουθήσω τα
μαθήματα του πρώτου Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Δημιουργικής Γραφής στην
Ελλάδα από το 2009 ως το 2011. Η συγκεκριμένη διαδικασία, πέρα από την ενίσχυση της
θεωρητικής μου κατάρτισης, με βοήθησε να εξελιχθώ και να ωριμάσω συγγραφικά. Το επόμενο
βήμα, δηλαδή η εκπόνηση μίας διδακτορικής διατριβής στα πλαίσια της Δημιουργικής Γραφής
έρχεται να ολοκληρώσει έναν μοναδικό κύκλο σπουδών, αφού στο μεταξύ διδάσκω πλέον ο
ίδιος Δημιουργική Γραφή σε ομάδες εκπαιδευτικών, σε τάξεις μαθητών σχολικής ηλικίας και
ατομικά σε ενήλικες. Κι ενώ σε πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού ανάλογα εγχειρήματα
έχουν αποδώσει ώριμους καρπούς, η πρωτιά αυτή στην ελληνική πραγματικότητα μας
προβλημάτισε πολύ, ιδιαίτερα γόνιμα ομολογουμένως, μαζί με τον επόπτη καθηγητή μου. Ένα
μυθιστόρημα με ακαδημαϊκή επικύρωση; Η συγγραφή σε συμπόρευση με την κριτική της και το
θεωρητικό της υπόβαθρο; Σε κάθε περίπτωση μία πρόκληση σύμπλευσης του δημιουργού που
συγγράφει και που θα μπορούσε να πει ανά πάσα στιγμή «Αρκετά! Αυτό είναι το βιβλίο μου! Δεν
θέλω να τ’ αλλάξω!» και του υποψήφιου διδάκτορα που εκπονεί μία διατριβή υπό την εποπτεία
ενός απαιτητικού αναγνώστη – καθηγητή και που θα πρέπει, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη του
τις προτροπές και τις παρατηρήσεις του, να περιγράφει, ταυτόχρονα με τη συγγραφή, ό,τι
αφορά στη συγγραφική διαδικασία και να κρατά ερμηνευτικές – θεωρητικές σημειώσεις του
παραγόμενου έργου. Μία δοκιμασία εξαιρετικού ενδιαφέροντος που ευελπιστώ να οδηγήσει σε
ανεξερεύνητους τόπους την έμπνευσή μου και το παραγόμενο έργο στην καλύτερη δυνατή
έκβασή του.
λέξεις κλειδιά: μυθιστόρημα – διατριβή
78
ΣΑΒΒΑΤΟ (ΠΡΩΙ) 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Γ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 13:00 – 15:00
79
Δημιουργική Γραφή και Δραματοθεραπεία: Ένα ζευγάρι ταιριαστό.
Αναστασία Καραντζή
[email protected]
Η Συμβουλευτική, επανειλημμένα, έχει χαρακτηριστεί ως η τέχνη αλλά και επιστήμη που στόχο
έχει να παρέχει βοήθεια στον άνθρωπο, προκειμένου αυτός να αναπτυχθεί. Στα πλαίσια της
Συμβουλευτικής Μέσω Τέχνης πολλοί επαγγελματίες του χώρου εκπαιδεύονται σε μη
λογοκεντρικές μεθόδους Συμβουλευτικής, που κάνουν συμπληρωματική ή αποκλειστική χρήση
των εκφραστικών και δημιουργικών τεχνών, με στόχο την βελτίωση της αυτογνωσίας, την
πρόληψη αλλά και την αντιμετώπιση κλινικών περιπτώσεων. Η Δραματοθεραπεία, σύγχρονο
πεδίο της Συμβουλευτικής Μέσω Τέχνης με βαθιές ρίζες, ωστόσο και στην ελληνική αρχαιότητα,
αξιοποιεί την θεραπευτική διάσταση του δράματος και χρησιμοποιεί ένα σύνολο δημιουργικών
εργαλείων όπως είναι, μεταξύ άλλων, ο θεατρικός ρόλος, ο αυτοσχεδιασμός, το παιχνίδι, η
μουσική, ο χορός και τα εικαστικά. Η χρήση του κειμένου και της δημιουργικής γραφής ως
δημιουργικό,
δραματοθεραπευτικό
εργαλείο
κατέχει
συχνά
κεντρικό
ρόλο
στην
δραματοθεραπευτική συνεδρία και ως τέτοιο μπορεί να αποτελέσει τον άξονα της δομής της. Η
προτεινόμενη εισήγηση στόχο έχει να αναδείξει την αξιοποίηση της Δημιουργικής Γραφής από
την Δραματοθεραπεία. Επιχειρεί να παρουσιάσει το θεωρητικό πλαίσιο, βάσει του οποίου
εντάσσεται στην δραματοθεραπευτική συνεδρία, την λειτουργικότητά της και τον τρόπο με τον
οποίο μπορεί να αποτελέσει εργαλείο αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης.
80
Δημιουργική γραφή και Ψυχολογία: Θεραπευτική γραφή
Κατερίνα Χρυσανθοπούλου
[email protected]
Η Θεραπευτική γραφή έχει αναπτυχθεί ως δημιουργικό εργαλείο έκφρασης για ανθρώπους με
ασθένειες χρόνιες ή σε τελικό στάδιο, με πένθος ή σε πλαίσιο ψυχικής ή σωματικής θεραπείας.
Εκτός θεραπευτικού πλαισίου, προσεγγίζει την διαδικασία της «αποκάλυψης της γνώσης του
εαυτού». Οι τεχνικές της θεραπευτικής γραφής κινητοποιούν ένα υψηλό δυναμικό
αυτοσυνειδησίας και δίνουν ερεθίσματα για περισυλλογή, όπου η μεταφορά αποτελεί κύριο
όχημα για την έκφραση ασύνειδων εσωτερικών «εικόνων» ή καταστάσεων. Η πρακτική σε
τέτοιες τεχνικές σε μη θεραπευτικές ομάδες έχει σκοπό την αφύπνιση της προσωπικής
δημιουργικότητας (p-creativity κατά Boden), την άρση εσωτερικών αποκλεισμών και τη
δημιουργία εσωτερικής σαφήνειας. Το καθοδηγούμενο γράψιμο και η συντονισμένη
επεξεργασία του γραπτού κειμένου αποτελεί ένα μέσο αυτοδιαχείρισης και αυτοβοήθειας.
Στην εργασία μου, με παρατήρηση και ποιοτική αξιολόγηση υλικού από εργαστήρια γραφής
ενηλίκων, εξετάζω την εξάσκηση σε τεχνικές της θεραπευτικής γραφής ως «αφηγηματικό τρόπο
γνώσης» (εαυτού ή/και κειμένου) όπως ορίζει ο Bruner, και ως μεταγνωσιακή εμπειρία, δηλαδή,
ως μέσο επεξεργασίας της αναδυόμενης σκέψης. Στο πλαίσιο αυτό μελετώ την αφήγηση ως
ισχυρό εργαλείο συλλογιστικής, ως ένα γνωσιακό τέχνημα [cognitive artefact κατά Herman], που
μπορεί να κατασκευαστεί ως ένα «σύστημα» που αφ’ ενός «πλαισιώνει» μια αλληλουχία
καταστάσεων και αφ’ ετέρου δίνει τέτοια δομή ώστε να οργανώνει και μορφοποιεί τον χαοτικό
κόσμο της σκέψης «εν τω γίγνεσθαι», να είναι αναγνωρίσιμη από τη συνείδηση ως προσωπικός
χώρος έκφρασης και να αναπαριστά με κατανοητό τρόπο τις νοητικές διαδικασίες κατασκευής
της, παρεμβαίνοντας ερμηνευτικά στην πραγματικότητα του κειμένου. Επίσης προσεγγίζω αυτή
την διαδικασία με βάση την υπόθεση «καθοδήγησης» και, εν μέρει, διαμόρφωσης της σκέψης
από τη γλώσσα, στον σύγχρονο γλωσσικό σχετικισμό του Slobin.
Στόχοι της μελέτης είναι η αξιολόγηση της χρήσης της τεχνικών θεραπευτικής γραφής από
ανθρώπους που δεν χρησιμοποιούν έντεχνο λόγο, για λόγους θεραπείας ή προσωπικής
ανάπτυξης.
λέξεις κλειδιά: αφήγηση ως γνωσιακό τέχνημα, αφηγηματικός τρόπος γνώσης, μεταγνώση,
δημιουργικότητα
81
Η επίδραση των γραπτών αφηγήσεων ζωής στην ταυτότητα των μελών της
θεραπευτικής κοινότητας απεξάρτησης και η διαμόρφωση εναλλακτικών
αφηγήσεων μέσω της δημιουργικής γραφής
Κατερίνα Κονιδάρη
[email protected]
Οι γραπτές αφηγήσεις (αναθέσεις) στη θεραπευτική κοινότητα είναι ένα θεραπευτικό εργαλείο
αυτοπαρατήρησης. Κυριότερες είναι η βιογραφία, το ημερολόγιο και οι στοχευμένες αναθέσεις,
που συνήθως αφορούν τις αντικρουόμενες πλευρές του εαυτού ή τις θετικές και αρνητικές όψεις
της χρήσης ουσιών. Σύμφωνα με τη φαινομενολογική ερμηνευτική του Paul Ricoeur η
αφηγηματική λειτουργία ενσωματώνει τις αντιθέσεις της ταυτότητας, συνδέοντας ετερογενή
στοιχεία προς οφελος της πλοκής, ενώ δημιουργεί τις συνθήκες δοκιμής εναλλακτικών
ταυτοτήτων. Στα εξαρτημένα άτομα, των οποίων η συνοχή της ταυτότητας είναι καίρια
διαταραγμένη, οι γραπτές αφηγήσεις αποτελούν πρωτεύον μέσο προς την επίτευξη μιας
συνεκτικής ιστορίας ζωής. Στόχος της εισήγησης είναι να αναδείξει τη δημιουργική γραφή ως
τρόπο εμπλουτισμού της πρακτικής των γραπτών αφηγήσεων, ικανό να ισχυροποιήσει τις
εναλλακτικές αφηγήσεις ζωής και την εγκαθίδρυση μιας εναλλακτικής ταυτότητας. Σε ομαδικές
ασκήσεις ως παιγνιώδες μέσο αυτογνωσίας μπορεί να μειώσει τις άμυνες, να μετατρέψει την
αυτοπαρατήρηση σε εξωτερίκευση και σύνδεση με τους άλλους, εισάγοντας έναν τρόπο
επικοινωνίας στη βάση δημιουργικότητας και της αφηγηματικής ταυτότητας. Ταυτόχρονα
μπορεί να καλλιεργήσει το προσωπικό λεξικό, ώστε να εδραιώσει ακόμα περισσότερο την
εναλλακτική έκφραση της ταυτότητας.
Λέξεις κλειδιά : γραπτές αφηγήσεις, φαινομενολογική ερμηνευτική, δημιουργική γραφή,
εναλλακτικές αφηγήσεις
82
Ο εαυτός στην άκρη της πένας. Δημιουργική γραφή και εκφραστικές δημιουργικές θεραπείες
Αντωνοπούλου Άννα
[email protected]
Οι εκφραστικές – δημιουργικές θεραπείες αποτελούν έναν τομέα θεραπευτικών προσεγγίσεων
του χώρου της ψυχικής υγείας, στον οποίο η δημιουργικότητα και η δημιουργική έκφραση
θεωρούνται ως βασικοί παράγοντες της ψυχικής εξέλιξης.
Με στόχο την προσωπική ανάπτυξη και τη θεραπεία, η δημιουργική γραφή χρησιμοποιείται,
συστηματικά και σε όλες τις μορφές της, στη θεραπεία μέσω ποίησης, ενώ μερικές φορές και σε
ορισμένες μόνο μορφές της χρησιμοποιείται στη δραματοθεραπεία και σε άλλες εκφραστικές –
δημιουργικές θεραπείες.
Στο πλαίσιο των εκφραστικών – δημιουργικών θεραπειών, η δημιουργική γραφή λειτουργεί ως
θεραπευτική γραφή και μοιράζεται μαζί τους βασικά κοινά χαρακτηριστικά, μερικά από τα
οποία είναι : α) η δημιουργικότητα θεωρείται βασικός θεραπευτικός παράγοντας και οι
δημιουργικές διαδικασίες ενισχύονται σκόπιμα και συνειδητά, β) δημιουργείται ένας «χώρος
παιχνιδιού», με την έννοια του «δυνητικού χώρου» του D. Winnicott, γ) στη θεραπευτική σχέση
εισάγεται τρίτο στοιχείο – το συγκεκριμένο δημιουργικό έργο/κείμενο – το οποίο μεταβάλλει τα
δυναμικά του θεραπευτικού χώρου, δ) γίνεται συστηματική χρήση του συμβόλου και της
μεταφοράς, δίνοντας νέες δυνατότητες έκφρασης και σύνθεσης συναισθημάτων, ε) η προβολή
αξιοποιείται θεραπευτικά και χρησιμοποιείται με τρόπο που να επιτρέπει όχι μόνο την έκφρασή
της, αλλά και την επεξεργασία και την επίλυσή της και στ’) τα άτομα εμπλέκονται στη
δημιουργική θεραπευτική γραφή πιο ενεργητικά, αλλά συγχρόνως πιο έμμεσα και πιο
προστατευμένα απ’ ό,τι στις παραδοσιακές θεραπείες.
Η δημιουργική γραφή ως θεραπευτική γραφή, μπορεί να αξιοποιηθεί περισσότερο στο πλαίσιο
των εκφραστικών – δημιουργικών θεραπειών και να συνδυαστεί σε μεγαλύτερο βαθμό με
δραματοθεραπευτικές και άλλες εκφραστικές - δημιουργικές τεχνικές, εμπλουτίζοντας τις
μορφές της θεραπευτικής παρέμβασης και ενισχύοντας τη θεραπευτική διαδικασία. Επίσης ο
συνδυασμός αυτός μπορεί να λειτουργήσει ιδιαίτερα αποτελεσματικά όσον αφορά στην
πρόληψη, στη διατήρηση και στη βελτίωση της ψυχικής υγείας ευρύτερων ομάδων πληθυσμού.
83
Μετουσίωση: Μεταξύ ψυχανάλυσης και φιλοσοφίας
Βαγγέλης Γαλάνης
[email protected]
Βασική μας επιδίωξη η -βιβλιογραφική- διερεύνηση της έννοιας της «μετουσίωσης» στο γνωστικό
corpus της ψυχανάλυσης (φροϋδικής και λακανικής) και της φιλοσοφίας (κυρίως στον
Καστοριάδη). Η μετουσίωση κατέχει εξέχουσα -ωστόσο ελλειμματική και περιστασιακή- θέση
στη φροϋδική φιλολογία. Ο ίδιος ο πατέρας της ψυχανάλυσης σημειώνει πως κάτι περαιτέρω
πρέπει να ειπωθεί για τη μετουσίωση, ως παράξενη μοίρα των ψυχικών ενορμήσεων, την οποία
επιβάλει ο πολιτισμός. Παρά την ελλειμματική της ωστόσο θεμελίωση, η μετουσίωση έρχεται να
συνδράμει στην απεγνωσμένη προσπάθεια της ψυχής να απομακρυνθεί από τον ολοκληρωτικό
της σολιψισμό, έχοντας διαρκώς την ανάγκη διερεύνησης νοήματος. Η ψυχανάλυση συναντά τη
θεώρηση του Καστοριάδη, με τη μετουσίωση ως εκ-κοινωνισμό της ψυχής - απομάκρυνση από
την εμμονή στην παντοδυναμία. Αναζητώντας τη θεμελίωση της «δημιουργικότητας»
(ταλέντο/έμπνευση), θα υποστηρίξουμε πως η μετουσίωση ανακύπτει το χρόνο της εμπέδωσης
της απόλαυσης των παραστάσεων, παρακάμπτοντας την απόλαυση των οργάνων, στιγμή που
συμ-περιλαμβάνει τη γλώσσα, το υποκείμενο της οποίας, κατά τον Καστοριάδη, δεν είναι
υποκείμενο ενορμήσεων, καθώς η ομιλία είναι ήδη μετουσίωση (εργασία, παιχνίδι, τέχνη,
επιστήμη). Η μετουσίωση ως εκ-κοινωνισμός -κατ’ ανάγκην- της ψυχής, ως εσωτερίκευση των
κοινωνικών φαντασιακών σημασιακών σημασιών (Καστοριάδης).
Λέξεις κλειδιά: ψυχανάλυση, μετουσίωση, δημιουργικότητα, Freud, Καστοριάδης
84
ΚΥΡΙΑΚΗ (ΠΡΩΙ) 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Α – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 9:00 – 11:00
85
Διδάσκοντας Δημιουργική Γραφή σε μαθητές Λυκείου μέσα από ένα
Πολιτιστικό Πρόγραμμα Σχολικών Δραστηριοτήτων
Γεωργία Κολοβελώνη
[email protected]
Στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση η Δημιουργική Γραφή διδάσκεται στις παρυφές του επίσημου
προγράμματος. Παρόλο που στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της
Λογοτεχνίας μεταξύ των στόχων διδασκαλίας του μαθήματος συμπεριλαμβάνεται και η
ανάπτυξη της ατομικής έκφρασης και δημιουργικότητας των μαθητών και προτείνονται
ασκήσεις δημιουργικής γραφής, εν τούτοις αυτές απουσιάζουν τόσο από τα σχολικά εγχειρίδια
όσο και από τις επίσημες οδηγίες προς τους διδάσκοντες, με εξαίρεση τα Νέα Προγράμματα
(2011-2012) για την Α’ Λυκείου. Η προτεινόμενη εισήγηση έχει ως στόχο να αποτυπώσει την
εμπειρία από τη διδασκαλία της Δημιουργικής Γραφής σε μαθητές Λυκείου, μέσω της εφαρμογής
ενός πολιτιστικού προγράμματος σχολικών δραστηριοτήτων, το οποίο εφαρμόστηκε επί δύο
σχολικά έτη σε μαθητές της Β’ Λυκείου. Ξεκινώντας από τη στοχοθεσία του προγράμματος,
περιγράφεται η πορεία υλοποίησής του και παρατίθενται ενδεικτικές προτάσεις δημιουργικών
δραστηριοτήτων στις οποίες ασκήθηκαν οι μαθητές. Μεταξύ αυτών εντάχθηκαν και
δραστηριότητες με χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας, αφού είναι γνωστό ότι
οι τελευταίες συμβάλλουν στη μεταβολή της έννοιας της Λογοτεχνίας, δίνοντας έμφαση σε νέες
μορφές κειμενικότητας, οι οποίες επιτρέπουν στους μαθητές, συνομιλώντας με τα κείμενα, να
τα αναδημιουργήσουν, αναδεικνύοντας παράλληλα το ολιστικό μοντέλο πρόσληψης και
αναπαράστασης του κόσμου που κατασκευάζει η Λογοτεχνία. Η ποιοτική αποτίμηση του
προγράμματος, που πραγματοποιήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της εφαρμογής του, έδειξε ότι οι
μαθητές εργάστηκαν με ενδιαφέρον, ασκήθηκαν στη δημιουργία ποικίλων κειμένων, είδαν την
παραγωγή αλλά και την πρόσληψη της λογοτεχνίας από μια διαφορετική οπτική και είχαν την
ευκαιρία να εκφραστούν δημιουργικά.
Λέξεις κλειδιά: Δημιουργική Γραφή, μαθητές Λυκείου, Πολιτιστικό Πρόγραμμα Σχολικών
Δραστηριοτήτων, Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας.
86
Αναζητώντας τη χαμένη έμπνευση
Παπαδημητρίου Δ. Χριστίνα
[email protected]
Στόχος αυτής της εισήγησης είναι η παρουσίαση μιας διδακτικής μεθόδου της Ελληνικής
Γλώσσας και Λογοτεχνίας η οποία αξιοποιεί τη Δημιουργική Γραφή.
Η μέθοδος εφαρμόστηκε κατά το σχολικό έτος 2009-2010 σε τρία τμήματα της Α’ Γυμνασίου (74
μαθητές) και αναπτύχθηκε σε τέσσερις συνολικά φάσεις: συγγραφή παραμυθιού, διηγήματος,
ιστορίας μυστηρίου και ποίησης. Στην πρώτη φάση «Μαθαίνω τη γλώσσα μου γράφοντας ένα
παραμύθι» αξιοποιήθηκαν ως εργαλεία τρία θεωρητικά μοντέλα: το μοντέλο Propp και Greimas
για την ανάλυση του αφηγηματικού περιεχομένου και το μοντέλο Cenette για την ανάλυση των
αφηγηματικών τεχνικών. Απώτερος στόχος να κατανοήσουν τα παιδιά ότι οι αφηγηματικές
τεχνικές επικαθορίζουν το νοηματικό περιεχόμενο ή και το αντίστροφο· ότι η απόδοση
συγκεκριμένου νοήματος απαιτεί την υιοθέτηση συγκεκριμένων αφηγηματικών τεχνικών,
υφολογικών επιλογών και συντακτικών δομών. Για ευνόητους λόγους ως βιβλία αναφοράς
αξιοποιήθηκαν τα σχολικά εγχειρίδια της Α΄ Γυμνασίου (Νεοελληνική Γλώσσα και Νεοελληνική
Λογοτεχνία) και διδάχθηκε η ύλη που προτείνει το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών για τη
Γραμματική, το Συντακτικό και τη Λογοτεχνία.
Κατά την ολοκλήρωση του εγχειρήματος διαπιστώθηκε ότι έγιναν
κατανοητά και
αφομοιώθηκαν τα μορφοσυντακτικά φαινόμενα και οι δομές της γλώσσας που περιέχονται
στην ύλη της Α’ Γυμνασίου, έγινε καλύτερη κατανόηση του λογοτεχνικού κειμένου σε επίπεδο
αφηγηματικού περιεχομένου, αφηγηματικών τεχνικών και ύφους. Επίσης, κατακτήθηκε η
γνώση των
ιδιαιτεροτήτων που ορίζουν την τυπολογία των κειμένων και τέλος υπήρξε
δημιουργική παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου. Πάνω από όλα όμως, η γνώση έγινε πιο
εύκολη και πιο χαρούμενη καθώς αξιοποιήθηκαν στο έπακρο το γλωσσικό βίωμα, η διάθεση για
παιχνίδι, η αχαλίνωτη φαντασία και η κοινωνικότητα των παιδιών.
87
Συν -γράφοντας αστυνομική νουβέλα
Γεωργία (Γιούλη) Αλεξίου
[email protected]
Μια δημιουργική προσπάθεια συγγραφής αστυνομικής νουβέλας από ομάδα μαθητών της
πρώτης Λυκείου του 1ου ΓΕΛ Συκεών Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο προγράμματος Δημιουργικής
Γραφής. Η ομάδα αφού αποφάσισε το θέμα και τον τίτλο της ιστορίας, «Εξαφάνιση», συζήτησε
και διαμόρφωσε το πλαίσιο συγγραφής της , χωρίς όμως να προκαθορίσει την πλοκή και το
τέλος της. Έθεσε όρια και περιορισμούς και στη συνέχεια συνδιαμόρφωσε αδρομερώς τους
χαρακτήρες και διατύπωσε ιδέες για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και τις μεταξύ τους
σχέσεις. Στη συνέχεια κάθε μέλος αποφάσισε να γράψει τη δική του εκδοχή για την «εξαφάνιση
γνωστού επιχειρηματία της πόλης μας»,
παίρνοντας το ρόλο κάποιου προσώπου του
περιβάλλοντός του, στο πλαίσιο της αστυνομικής έρευνας που ακολούθησε την «εξαφάνισή»
του. Τα κείμενα των μαθητών αποστέλλονταν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στη
διδάσκουσα, που σχολίαζε ανατροφοδοτώντας το «συγγραφέα», και στη συνέχεια
ανακοινώνονταν στην ολομέλεια, που πολύ προσεκτικά συζητούσε και σημείωνε κάθε στοιχείο
που περιλάμβαναν, ώστε να αποφεύγονται οι αντιφάσεις. Έτσι μέσα από πολλαπλές γραφές ,
που γεννούσαν νέες ιδέες και ανατροπές η ιστορία ολοκληρώθηκε με απροσδόκητο διπλό τέλος.
Οι μαθητές μιλούν για «καταπληκτική εμπειρία», η φιλόλογος για έναν διαφορετικό τρόπο να
κινητοποιήσει τη δημιουργική φαντασία των μαθητών, να εξάψει το ενδιαφέρον τους για τη
γραφή και τη λογοτεχνία αλλά και να διδάξει γλώσσα και με τη χρήση Νέων Τεχνολογιών. Η
νουβέλα σύντομα θα απελευθερωθεί στο διαδίκτυο ως ηλεκτρονικό βιβλίο.
88
Η διδακτική της Γραφής ως ψυχογεωγραφικό παιχνίδι: από την προβληματική
στο πείραμα και από αυτό στις διαπιστώσεις.
Βίκυ Θεοδωροπούλου
[email protected]
Η περίπτωση του εργαστηρίου Δημιουργικής Γραφής με τίτλο “Κλειστό Γράμμα ή Ανοιχτό
Βιβλίο;” το οποίο δομήθηκε το 2007 από την ιστορικό και βραβευμένη συγγραφέα Βίκυ
Θεοδωροπούλου και έκτοτε δοκιμάζεται σε αυστηρά ολιγομελείς ομάδες συμμετεχόντων δύο
φορές το χρόνο, ως case study για την εφαρμογή της θεωρητικής γνώσης στην πράξη, τη χρήση
γνώσεων απο διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα [Ιστορία, Λογοτεχνία, Αρχιτεκτονική,
Ανθρωπογεωγραφία κ.α] και τη χρησιμοποίηση των παιχνιδιών ως μεθοδολογικά εργαλεία για
τη διδακτική της Δημιουργικής Γραφής.
Θεωρητικοί πυλώνες η περιουσία που άφησαν ο Johan Huizinha με τον Homo Ludens [1938], ο
Jianni Rodari με τη Γραμματική της Φαντασίας [1974], ο Italo Calvino με τις Έξη Προτάσεις για την
Επόμενη Χιλιετία [1993] και οι Καταστασιακοί [1957-1972].
Η εμπειρία είναι εντυπωσιακή και πολύτιμη για την εφαρμογή της θεωρίας του παιχνιδιού - play
theory – στη διδακτική της Δημιουργικής Γραφής. Αυτή θα επιχειρηθεί να παρουσιαστεί,
επικεντρώνοντας στο παιχνίδι των ρόλων: ο εμψυχωτής- εκπαιδευτής στο ρόλο του επαρκούς
αναγνώστη, οι συμμετέχοντες στο ρόλο του επίδοξου συγγραφέα που επιχειρεί να εμψυχώσει
μυθιστορηματικούς ήρωες και να αναπαριστήσει μυθοπλαστικές καταστάσεις με σκοπό να
εκφραστεί δημιουργικά και έτσι να παρασύρει τον αναγνώστη σε ιστορίες μυθοπλασίας.
Το ταλέντο δεν διδάσκεται αλλά δοκιμάζεται, εξασκείται, υποστηρίζεται, συνειδητοποιείται, και
εν τέλει καλλιεργείται μέσα από καταστάσεις και διαδικασίες. Αν η γραφή είναι ένα μικρό
σύμπαν ας μοιράσουμε πυξίδες-λέξεις όπως: έκθεση πρωτίστως, ιερό παιχνίδι, έκπληξη, νέα
αφήγηση, τεχνική, απεγκλωβισμός της φαντασίας, ανάγνωση.
89
Αξιοποιώντας τα δεδομένα του λεξιλογίου και της σύνταξης στη λογοτεχνική
μυθοπλασία
Γεώργιος Παπαντωνάκης
[email protected]
Στην εργασία μας αυτή θα επιχειρήσουμε να καταθέσουμε «κατευθυντήριες γραμμές» για μια
δημιουργική γραφή με βασικό άξονα την αξιοποίηση του λεξιλογικού πλούτου της ελληνικής
γλώσσας και της ποικιλομορφίας της συντακτικής δομής, κατά τρόπο που να συντίθεται
λογοτεχνικό κείμενο και όχι ένα απλό δημοσιογραφικό ή άλλου είδος κείμενο. Προκειμένου να
πετύχουμε το στόχο μας θα αξιοποιήσουμε την ήδη υπάρχουσα ελληνική και ξένη βιβλιογραφία
και την εμπειρία μας από την επαφή μας με ελληνικά κυρίως λογοτεχνικά κείμενα. Έτσι, με βάση
τη δυναμική των λέξεων και των μερών του λόγου αλλά και τις δυνατότητες που προσφέρει η
πολυμορφία της δομής της ελληνικής πρότασης ή φράσης θα παρουσιάσουμε όχι προφανώς
ολοκληρωμένα, λόγω του χρόνου που διατίθεται για την ανακοίνωση ή των σελίδων για τα
Πρακτικά, λεκτικές και συντακτικές δομές που προσδίδουν στο λόγο λογοτεχνικότητα –όσο
μπορεί να οριστεί αυτή- και τον διαφοροποιεί από το λόγο της καθομιλουμένης, ακόμα κι αν
χρησιμοποιούνται λέξεις της καθομιλουμένης, ή άλλων κειμένων. Οι επιλογές αυτές έχουν άμεση
σχέση με το ύφος του δημιουργού και επομένως, η εργασία μας κινείται στο χώρο της
υφογλωσσολογίας, για το λόγο αυτό και θα στηριχτούμε σε ένα μεγάλο μέρος στα εργαλεία που
μας παρέχει η Γλωσσική Στατιστική. Διευκρινίζουμε ότι η πρόταση αυτή δεν κινείται στην
περιοχή χρήσης συγκεκριμένων λέξεων αλλά στην περιοχή των γλωσσικών κατηγοριών,
ανεξάρτητα αν η χρήση των γλωσσικών αυτών κατηγοριών συνδυάζεται με άλλες υφολογικές
οπτικές, όπως είναι τα γνωστά σχήματα λόγου
90
Ερευνητικά δεδομένα διδασκαλίας της αυτόματης γραφής, του Χαϊκού και της
πολυμεσικής ποίησης στην Α΄ Λυκείου
Παναγιώτης Αργυρόπουλος
[email protected]
Η εισήγηση παρουσιάζει τα ερευνητικά δεδομένα της διδασκαλίας της δημιουργικής γραφής στο
σχολείο και συγκεκριμένα στην Α΄ Λυκείου, στα πλαίσια του μαθήματος της Νεοελληνικής
Λογοτεχνίας. Οι προτάσεις για τη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής αναφέρονται στην
ενότητα του μαθήματος που σχετίζεται με την μοντέρνα ποίηση. Ειδικότερα, η εισήγηση αφορά
στη διδασκαλία δημιουργικής γραφής που σχετίζεται με τον υπερρεαλισμό και την αυτόματη
γραφή, με το Χαικού και την πολυμεσική ποίηση. Οι προτεινόμενες μέθοδοι είναι η
μαθητοκεντρική και η ομαδοσυνεργατική. Με κατευθυνόμενες εργασίες οι μαθητές καλούνται
να διερευνήσουν τα βασικά γνωρίσματα των ποιητικών ρευμάτων και ειδών, να εκφράσουν
ελεύθερα τις ιδέες τους και τέλος με ελεύθερες εργασίες να παράξουν κείμενα πρωτότυπα,
βασισμένοι στα ρεύματα και τα είδη ποίησης που έχουν μελετήσει. Στόχος της όλης διαδικασίας
είναι η ενεργός συμμετοχή των μαθητών στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, η βιωματική μάθηση
και η άμεση επαφή με τα διάφορα ρεύματα και τις τάσεις της ποίησης αλλά και η ενεργοποίηση
της φαντασίας τους με παραγωγή δικών τους κειμένων. Η εισήγηση εμπλουτίζεται με
παραδείγματα δημιουργικής γραφής από μαθητές στους οποίους έχει ήδη εφαρμοστεί η
μέθοδος.
91
Δημιουργική Γραφή και Κλασική Γραμματεία
Αλίκη Συμεωνάκη
[email protected]
Η δημιουργική γραφή ποιητικού κειμένου σχετίζεται ιδιαίτερα με την κλασική γραμματεία,
καθώς αρχαίοι έλληνες και λατίνοι θεωρητικοί και ποιητές έθεσαν από νωρίς την ποιητική τέχνη
στο στόχαστρο των αναζητήσεων τους. Η αριστοτελική προσέγγιση της διδασκαλίας
δημιουργίας ποιητικού κειμένου προσφέρει τεκμήρια για το διδακτόν του πράγματος, αλλά και
τεχνικά και γνωσιοκεντρικά εργαλεία, ενώ η σύνδεση του εγχειρήματος με τον Πλούταρχο, τον
Οράτιο, τον Λογγίνο υπαγορεύει τα ακολουθητέα βήματα. Παράλληλα, η κλασική γραμματεία
μπορεί να αποτελέσει μιαν ανεξάντλητη δεξαμενή αντλήσεως ιδεών και εναυσμάτων, ορίζοντας
άξονες και περιεχόμενο, μετρικές και στιχουργικές ασκήσεις, και ασφαλή σύνδεση του παλαιού
με το νέο. Η εισήγηση αυτή στήρίζεται αφ’ ενός στην θεωρητική πραγμάτευση του ζητουμένου,
αφ’ ετέρου στην κατάθεση σχετικών παραδειγμάτων από την υλοποίηση του ως άνω
εγχειρήματος στο πλαίσιο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
92
ΚΥΡΙΑΚΗ (ΠΡΩΙ) 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Β – ΔΗΜΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΝΕΕΣ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 9:00 – 11:00
Η δημιουργική γραφή σε υπερκειμενική και τρισδιάστατη εκδοχή
93
Νικολακοπούλου Χαρά
[email protected]
Στην εισήγηση που ακολουθεί παρουσιάζεται η μετατροπή μιας νουβέλας σε υπερκείμενο και
στη συνέχεια σε τρισδιάστατο βίντεο με τη βοήθεια του κατάλληλου λογισμικού. Η ιδέα είναι
βασισμένη σε μια άσκηση που δόθηκε από τη διδάσκουσα Σοφία Νικολαϊδου στους
μεταπτυχιακούς φοιτητές του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών «Δημιουργική Γραφή»
του Παν. Δυτ. Μεκδονίας στο μάθημα Διαδικτυακές και πολυμεσικές εφαρμογές της λογοτεχνίας
στην εκπαίδευση, κατά το τρίτο εξάμηνο των σπουδών τους, το έτος 2011-20012. Στόχος ο
δημιουργικός πειραματισμός με τις νέες τεχνολογίες και η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που
αυτές προσφέρουν.
Επιχειρείται μια πρώτη παρουσίαση της λειτουργίας και της ιδιαιτερότητας του υπερκειμένου
καθώς και κάποιες απόπειρες απόδοσης γνωστών μυθιστορημάτων σε αυτή τη μορφή.
Αναφέρονται στη συνέχεια οι λόγοι για τους οποίους κρίθηκε κατάλληλη η συγκεκριμένη
νουβέλα καθώς και η διαδικασία μετατροπής της σε τρισδιάστατο βίντεο.
Λέξεις- κλειδιά: Νουβέλα, υπερκείμενο, τρισδιάστατο animation .
94
Δημιουργική Γραφή και Χρήση των ΤΠΕ στην ανάπτυξη σεναρίων διδασκαλίας
της νέας Ελληνικής: περιθώρια εφαρμογών στο πιλοτικό Νέο Γυμνάσιο
Όλγα Κουτσιμπέλη
[email protected]
Η παρούσα ανακοίνωση εντάσσεται στο πλαίσιο διδασκαλίας της Νέας Ελληνικής Γλώσσας στο
Πιλοτικό Νέο Γυμνάσιο και τηνεφαρμογή του Νέου Προγράμματος Σπουδών του Παιδαγωγικού
Ινστιτούτου (Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας και της
Λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο 2011: 7-20, 42-76). Γίνεται παραδεκτό ότιη γλώσσα αποτελεί αφενός
μέσο διδασκαλίας, μέσο συγκρότησης του σχολικού λόγου στο σύνολό του και ταυτόχρονα
διδακτικό αντικείμενο (Κουτσογιάννης & Παυλίδου 2012) και αφετέρου ότι τα διδακτικά σενάρια
αποτελούν νέα κειμενικά είδη εντός του παιδαγωγικού λόγου που επιδιώκουν να ρυθμίσουν την
υποκειμενικότητα των αναγνωστών τους (Χοντολίδου 2011).
Η ανάπτυξη του θέματός μου ακολουθεί τη λογική των ‘Σεναρίων διδασκαλίας’ ως βασικού
εργαλείου στη διδακτική τουΝέου Σχολείου και ειδικά στην ανάπτυξη του λεξιλογίου.
Συγκεκριμένα, αναπτύσσω το σενάριο διδασκαλίας δημιουργικής γραφής της Νέας Ελληνικής
μέσω της συστηματικής χρήσης των συνταγματικών και παραδειγματικών αξόνωντης, την
πιλοτική εφαρμογή του σε μαθητές της Α΄ Γυμνασίου επαρχιακούσχολείου της Στερεάς Ελλάδας
όπου και διδάσκω, τα αποτελέσματα και τις προτάσεις της εφαρμογής αυτής στα πλαίσια του
Νέου Προγράμματος Σπουδών.
Ο τίτλος του σεναρίου διδασκαλίας είναι ‘Δημιουργώτο δικό μου παραμύθι’, ως μέθοδοι
διδασκαλίας χρησιμοποιoύνται παράλληλα η ομαδοσυνεργατική και η μέθοδος project μέσω
χρήσης ΤΠΕ και η προτεινόμενη διάρκεια είναι 6 διδακτικά δίωρα. Γενικοί στόχοι της ανάπτυξης
του σεναρίου είναι αφενός οι μαθητές να κατανοήσουν τις δυνατότητες μετασχηματισμού ενός
κειμένου προς ποικίλες κατευθύνσεις και αφετέρου να κατανοηθούν οι δυνατότητες
συνδυαστικότητας και ευελιξίας της σειράς των λέξεων σε φράσεις και προτάσεις της Νέας
Ελληνικής (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 2012). Κεντρικός επικοινωνιακός στόχος είναι η προώθηση
της συνεργασίας μεταξύ των μαθητών τόσο σε προφορικό όσο και σε γραπτό επίπεδο για
τηνπαραγωγή μετασχηματισμένου κειμένου. Διερευνώνται επίσης οι δυνατότητες χρήσης των
ΤΠΕ στην ανάπτυξη διδακτικών σεναρίων.
Η εφαρμογή του σεναρίου διδασκαλίας έγινε με αφόρμηση υλικό του αντίστοιχου σχολικού
εγχειριδίου -Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου- ωστόσο εμπλουτίστηκε με σχετικές ασκήσεις
κατανόησης και παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου όπως και με παιχνίδια οριζόντιας
και κάθετης μετακίνησης των λέξεων. Στη συνέχεια η διδασκαλία εστιάστηκε στην
ομαδοσυνεργατική μέθοδο και την μέθοδο project. Οι μαθητές πραγματοποίησαν αλλαγές σε
95
γνωστό δοσμένο παραμύθι τόσο στον συνταγματικό όσο και στον παραδειγματικό άξονα της
γλώσσας, με σκοπό την παραγωγή του δικού τους κειμένου ‘παραμυθιού’.
Στη συνέχεια εξετάζονται τα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής τόσο από την άποψη των
δυνατοτήτων μετασχηματισμού των κειμένων στα πλαίσια του Νέου Σχολείου, όσο και από την
άποψη της γλωσσικής δημιουργίας και δημιουργικότητας των μαθητών που χρησιμοποίησαν το
συγκεκριμένο σενάριο μέσω της χρήσης των ΤΠΕ όπως αυτό εντάσσεται στο Νέο Πρόγραμμα
Σπουδών για τη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής γλώσσας στο Νέο Σχολείο.
96
Δημιουργική γραφή στη σχολική αίθουσα με την αξιοποίηση ψηφιακών
περιβαλλόντων
Μαρία Νέζη
[email protected]
Θεοδώρα Τριαντοπούλου
[email protected]
Θέμα της εισήγησης μας είναι η αξιοποίηση των ΤΠΕ σε δραστηριότητες δημιουργικής γραφής
στο πλαίσιο τόσο του τυπικού Γραμματισμού (μαθήματα Νεοελληνικής και Αρχαιοελληνικής
Λογοτεχνίας και Γλώσσας) όσο και μορφών μη τυπικού ( Όμιλος Ψηφιακής Αφήγησης).
Οι μαθητές μας πειραματίζονται με τη γραφή και απελευθερώνουν τις δημιουργικές
τους δυνάμεις αξιοποιώντας ψηφιακά περιβάλλοντα όπως ο επεξεργαστής κειμένου, τα
ψηφιακά κόμικς, το λογισμικό παρουσίασης, το movie maker. Λογοτεχνικά κείμενα
διασκευάζονται, επαναγράφονται,
μετατρέπονται σε πολυτροπικά, τροποποιούνται,
αναμειγνύονται σκηνές και μοτίβα από διαφορετικά έργα, προσθέτονται ή αφαιρούνται
επεισόδια στην πλοκή, αλλάζει το τέλος μιας ιστορίας ή συγγράφεται μια νέα, αλλάζει ο
αφηγητής, ποιήματα οπτικοποιούνται. Παράλληλα, κατασκευάζονται ψηφιακές επινοημένες
ιστορίες, ψηφιακά φιλμάκια, που επικεντρώνονται σε ένα συγκεκριμένο θέμα, το οποίο
αποδίδουν από μια ορισμένη οπτική γωνία.
Οι μαθητές μέσα από αυτές τις δραστηριότητες κατανοούν τα κειμενικά είδη και τις
συμβάσεις τους, όχι μόνο ως αναγνώστες αλλά και ως δημιουργοί, εξοικειώνονται με τους
σημασιοδοτικούς τρόπους άλλων σημειωτικών συστημάτων πέρα του γλωσσικού κώδικα,
διευρύνουν τις στρατηγικές τους στην κατανόηση πολυτροπικών κειμένων, αναπτύσσουν
δεξιότητες στην παραγωγή λόγου με την αξιοποίηση ποικίλων σημειωτικών κωδίκων και
μαθησιακών πόρων και αποκτούν δεξιότητες ψηφιακού και κριτικού γραμματισμού.
Στην εισήγησής μας θα παρουσιάσουμε την εμπειρία μας από τέτοιου είδους εφαρμογές στη
διδακτική πράξη που ανανεώνουν το ενδιαφέρον των εφήβων για τη μαθησιακή διαδικασία.
97
Software Δημιουργικής Γραφής: Μπορεί ο Η/Υ να γράψει;
Νάνου Βασιλική
[email protected]
H ανάπτυξη της Δημιουργικής Γραφής ως ερευνητικό και ακαδημαϊκό πεδίο στο διεθνή χώρο τα
τελευταία χρόνια είχε ως επακόλουθο την κατασκευή και διάθεση πολλών αντίστοιχων
λογισμών προγραμμάτων, τα οποία καλούνται να λειτουργήσουν υποστηρικτικά στη διαδικασία
της συγγραφής και της διδασκαλίας της. Προγράμματα όπως τα WriteItNow, MasterWriter,
StoryWeaver, Master Storyteller, Storybase, Dramatica, Persona κ.α. συνιστούν ενδιαφέρουσες
προτάσεις για επίδοξους και μη συγγραφείς, προσφέροντας από τη μια τη δυνατότητα της
οργάνωσης των ιδεών, πληροφοριών και στοιχείων και παρέχοντας τυπικές και μη δομές
ανάπτυξης θεματολογίας και συγγραφικών ειδών και από την άλλη δίνοντας κίνητρα και
παρακινώντας την έμπνευση. Από την άλλη, λογισμικά όπως τα Kar2ouche, Mon Atelier
d'Écriture, Plume Writing Software, The Novel Factory μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη
διδακτική διαδικασία για τη διδασκαλία της Δημιουργικής Γραφής.
Η παρούσα εργασία επιδιώκει να προχωρήσει σε μια παρουσίαση και καταγραφή των
υπαρχόντων λογισμικών, καθώς επίσης και να προχωρήσει σε αξιολόγησή τους σε διπλό
επίπεδο, τόσο δηλαδή μέσα από το τεχνολογικό πρίσμα κάλυψης και ικανοποίησης
πληροφορικών δεικτών όπως ευχρηστία, διαλειτουργικότητα, παροχή κατάλληλων εργαλείων,
ευκολία εισαγωγής και εξαγωγής δεδομένων, περιβάλλον αλληλεπίδρασης, υποστήριξη
γλωσσών, παροχή τεχνικής βοήθειας κ.α. καθώς επίσης και μέσα από μία λογική αναζήτησης
του πλούτου των λογοτεχνικών χαρακτηριστικών τα οποία υποβοηθούν, όπως ανάπτυξη
χαρακτήρων, ενδιαφέρουσας πλοκής, σκηνικού κ.α.
Μέσα από την παραπάνω διαδικασία, επιχειρείται να διερευνηθεί το ερώτημα αν μπορεί
πραγματικά ο ηλεκτρονικός υπολογιστής να λειτουργήσει επικουρικά στη συγγραφή είτε αυτή
αφορά ενήλικες συγγραφείς είτε ανήλικους μαθητές. Επιπλέον, ελέγχεται κατά πόσο ένα
λογισμικό αξιοποιεί λογοτεχνικά χαρακτηριστικά και σε ποιο βαθμό ώστε να μεταδώσει
πληροφορίες σχετικές με τη συγγραφή, όντας παράλληλα εύχρηστο και τεχνικά ικανοποιητικό.
Λέξεις – Κλειδιά: λογισμικό δημιουργικής γραφής, πληροφορικοί δείκτες ευχρηστίας,
λογοτεχνικά χαρακτηριστικά
98
Ηλεκτρονική Λογοτεχνία: συγγραφικές ιδιαιτερότητες και καλλιτεχνικές
προοπτικές
Γιώργος Ναλπαντίδης
[email protected]
Θεόδωρος Κασκάλης
[email protected]
Η επανάσταση των «νέων» μέσων και η κυριαρχία της ψηφιακής τεχνολογίας έχουν προκαλέσει
πολύ σημαντικές αλλαγές, τόσο στην περιοχή της μορφής και του περιεχομένου του έργου
τέχνης, όσο και στον τρόπο διάθεσης και πρόσληψής του. Στην περίπτωση της λογοτεχνίας, ο
χώρος στον οποίο γίνονται πλέον εμφανείς αυτές οι αλλαγές, είναι ο χώρος της «ηλεκτρονικής
λογοτεχνίας».
Με την παρούσα μελέτη κατ’ αρχήν αποπειράται η χαρτογράφηση του χώρου της ηλεκτρονικής
λογοτεχνίας και η διερεύνηση της σχέσης του με την «παραδοσιακή» (κυρίως πειραματική)
λογοτεχνία. Στη συνέχεια παρακολουθούμε τη διαδικασία κατασκευής ενός ηλεκτρονικού
λογοτεχνικού «κειμένου» (των μικρο-ιστοριών), μέσω της οποίας γίνονται διακριτές οι
(κατασκευαστικές και «αισθητικές») ιδιαιτερότητες της ηλεκτρονικής λογοτεχνίας, οι
πολυμεσικές και διαδραστικές δυνατότητες που αυτή προσφέρει, καθώς και οι –τεχνολογικοί
και άλλοι- περιορισμοί, εντός των οποίων αναπτύσσεται. Τέλος, γίνεται μία προσπάθεια
διερεύνησης της μελλοντικής πορείας αυτού του νεότευκτου και πολυδιάστατου λογοτεχνικού
είδους, εντός ενός διαρκώς μεταβαλλόμενου, καλλιτεχνικού και τεχνολογικού περιβάλλοντος.
99
Ψηφιακή αφήγηση και δημιουργική γραφή: δύο παράλληλοι κόσμοι με κοινό
τόπο
Άννα Μουταφίδου
[email protected]
Θαρρενός Μπράτιτσης
[email protected]
Η ψηφιακή αφήγηση και η δημιουργική γραφή αποτελούν δυο επιστημονικά πεδία, τα οποία
αποτελούν αντικείμενα εκπαιδευτικής έρευνας τις τελευταίες δεκαετίες.
Η δημιουργική γραφή εμπλέκει τους μαθητές σε μια διαδικασία κατά την οποία διεγείρονται η
δημιουργικότητα και η φαντασία με σκοπό την παραγωγή λόγου. Συνιστά μια μορφή τέχνης και
προϋποθέτει ένα σύνολο τεχνικών οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε όλες τις βαθμίδες
της εκπαίδευσης. Μέσα από τη διαδικασία της δημιουργικής γραφής επιτυγχάνεται η αισθητική
απόλαυση, η καλλιέργεια και ανάδειξη της δημιουργικότητας και η ενίσχυση των γλωσσικών και
νοητικών δεξιοτήτων.
Η ψηφιακή αφήγηση συνδυάζει την τέχνη της αφήγησης ιστοριών με εργαλεία παραγωγής
πολυμεσικού υλικού (γραφικών, ήχου, βίντεο και κινουμένων σχεδίων). Προσφέρει ένα
αυθεντικό και ελκυστικό περιβάλλον, ενώ παράλληλα δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να
εκφράσουν τις σκέψεις, τις ιδέες και τις απόψεις τους, αλλά και να τις μοιραστούν με ένα
ευρύτερο κοινό. Επίσης, συμβάλλει στην ανάπτυξη του προφορικού και αφηγηματικού λόγου,
της κριτικής σκέψης, των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων και λήψης αποφάσεων, της
συνεργατικότητας, της δημιουργικότητας και της καινοτομίας, καθώς και των δεξιοτήτων
ψηφιακού εγγραμματισμού.
Στο παρόν άρθρο, παρουσιάζονται συνοπτικά τα δύο πεδία, ενώ επιχειρείται η συσχέτισή τους,
αναζητώντας τα σημεία σύγκλισης αυτών. Πέρα από τη δημιουργία ιστοριών, που καταγράφεται
από τη βιβλιογραφία σαν κοινό, σημαντικό χαρακτηριστικό των δύο πεδίων, διαπιστώνεται πως
η ψηφιακή αφήγηση μπορεί να αποτελέσει εργαλείο ενίσχυσης της δημιουργικής γραφής,
κυρίως μέσα από δυο άξονες: τη δημιουργία κινήτρων και τη βελτίωση των δεξιοτήτων
συγγραφής.
Λέξεις κλειδιά: ψηφιακή αφήγηση, δημιουργική γραφή
100
Η Δημιουργικότητα της Γραφής
Αντιόπη Αθανασιάδου
[email protected]
Νέες τεχνολογίες και δημιουργική γραφή. Η αυτονόμηση της διδασκαλίας από το δάσκαλο. Η
αλλαγή των τρόπων με τους οποίους διδάσκεται η λογοτεχνία και η δημιουργική γραφή. Η
ενδοψυχική αλλαγή και η δημιουργικότητα της γραφής.
Λέξεις- κλειδιά: Κανόνας και δημιουργική γραφή. Η δόμηση του Κανόνα. Πολύ-πολιτισμικότητα
και πολιτική ορθότης. Εκπαιδευτικά προγράμματα και ιδεολογίες. Κριτήρια :Τι αξίζει να μπει
στον Κανόνα;
Διδασκαλία, νέες τεχνολογίες, αμφίβιες λέξεις, συγγραφείς-συνδημιουργοί στη τάξη, Κανόνας,
εκπαιδευτικά προγράμματα, δημιουργικότητα.
101
102
ΚΥΡΙΑΚΗ (ΠΡΩΙ) 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Γ – ΔΗΜΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 9:00 – 11:00
103
Γράφοντας (για) ιστορίες του Ολοκαυτώματος: μνήμη, φύλο και ταυτότητα
Μαίρη Μαργαρώνη
[email protected]
Η προτεινόμενη εισήγηση αντλεί το θέμα της από την ελληνική αυτοβιογραφική λογοτεχνία για
το Ολοκαύτωμα. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιώντας την μέθοδο της ποιοτικής ανάλυσης
περιεχομένου, προσεγγίζει την μοναδική –για την ελληνική βιβλιογραφία– δημοσιευμένη,
εκτενή γραπτή μαρτυρία γυναίκας ομήρου, της Μπέρρυ Ναχμία από την Καστοριά. Η μαρτυρία
της έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις Κάκτος, το 1989, με τον τίτλο Κραυγή για το αύριο.
Στόχος της έρευνας είναι να εξετάσει –μεταξύ άλλων– ζητήματα όπως η γραφή
-
ως μνήμη σε ατομικό, οικογενειακό/διαγενεακό και συλλογικό επίπεδο
-
ως αναστοχασμός και διαμόρφωση ταυτοτήτων
-
ως θεραυπευτική διαδικασία διαχείρισης τραυμάτων (εστιάζεται στην λυτρωτική
διάσταση της γραφής αλλά και της ανάγνωσης)
-
ως πολιτισμικό γεγονός διαχείρισης γεγονότων που εγγράφονται στην κουλτούρα της
βίας, συστημάτων εποπτείας και βασανισμού και σχέσεων εξουσίας
-
ως δύναμη ή αδυναμία αναπαράστασης της πραγματικότητας και ως συν-
διαμορφωτικός της παράγοντας
-
ως προσωπική (αλλά και ομαδική) «αναμέτρηση» με την ευρωπαϊκή, εθνική/ελληνική,
εθνοτική/εβραϊκή και τοπική ιστορία
-
ως στάδιο μεθοριακότητας στην τελετουργική διαδικασία μετάβασης:
o
από την σιωπή στον λόγο,
o
από την λήθη στην μνήμη
o
από την αφάνεια στην ορατότητα
o
από την υπό ακύρωση ταυτότητα στην συγκρότησή της
-
ως ιστοριογραφικός και αυτοβιογραφικός λόγος [ως ιστορία «από τα κάτω» (history
from below) και ως «εμπειρία οριακών καταστάσεων»]
-
ως έμφυλη μαρτυρία
Λέξεις κλειδιά: αυτοβιογραφικός λόγος, τραυματική (εν-σώματη) μνήμη, ατομική και συλλογική
ιστορία, φύλο, ταυτότητα
104
Προσφυγιά και μετανάστευση: Η διαλεκτική του χώρου και του χρόνου,
Η ου-τοπία του μετανάστη και οι αναπαραστάσεις τους στην τέχνη
Ελένη Κορρού
[email protected]
Σοφία Καλογερίδου
[email protected]
Με αφορμή τις τρεις ταινίες “Πέτρινα χρόνια” του Παντελή Βούλγαρη,“Ταξίδι στα Κύθηρα” του
Θόδωρου Αγγελόπουλου, και “Σμύρνη : Η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης 1900-1922”
της Μαρίας Ηλιού, επιχειρούμε μια σπουδή στο νόστο και το αδιέξοδο του μετανάστηπρόσφυγα, αναζητώντας όψεις της ου-τοπίας που αυτός βιώνει είτε αποχωριζόμενος το
γενέθλιο τόπο, είτε επιστρέφοντας σε διάσταση χρόνου σε αυτόν και διαπιστώνει ότι ο τόπος
δεν είναι πια ο ίδιος. Η ανθρωπογεωγραφία του γενέθλιου τόπου παρουσιάζει τόσες και τέτοιες
αλλοιώσεις, ώστε ο τόπος καθίσταται ου-τοπία και το ταξίδι της επιστροφής, μια διαρκής
αναζήτηση του εαυτού στη διάσταση του χρόνου της μνήμης.
Παράλληλα προσεγγίζουμε
την θεματική της προσφυγιάς- μετανάστευσης μέσα από
παραθέματα από τη νεοελληνική λογοτεχνία τα οποία αποτελούν υλικό τεκμηρίωσης
προκειμένου να αποδώσουμε την διάσταση αυτή στους μαθητές της πρωτοβάθμιας και της
δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ως σχέδιο εργασίας (project).
Στο τέλος προκαλούμε την παραγωγή του γραπτού λόγου, τη δημιουργική γραφή, έργα που θα
παρουσιάσουμε με την εισήγησή μας, ως αποτέλεσμα της αναζήτησης των μοτίβων της
προσφυγιάς- μετανάστευσης και των αναπαραστάσεών τους μέσα από την τέχνη.
105
Δημιουργική Γραφή και Ιστορία: Τα σικελικά. «Δελτίο τύπου» Αθηναίων για
την κατάσταση του στρατεύματός τους στη Σικελία
Δρούγκα Κλεονίκη
[email protected]
Θανάσης Μελανδίνος
Η παρούσα εργασία επικεντρώνει το ενδιαφέρον της σε ένα ιστορικό γεγονός,
τον πελοποννησιακό πόλεμο και μάλιστα τα σικελικά, που έληξαν με την ήττα των Αθηναίων
στην τελική ναυμαχία στις Συρακούσες. Το αθηναϊκό στρατόπεδο
υπέστη πανωλεθρία από την οποία δεν μπόρεσε να ανακάμψει και τελικά αποδεκατίστηκε στην
προσπάθειά του να βρει σωτηρία στο εσωτερικό του νησιού. Μαθητές και μαθήτριες της Α΄
Λυκείου του ΓΕΛ Πολυγύρου αναλαμβάνουν να αναπλάσουν δημιουργικά το συνομιλιακό ύφος
των Αθηνών του 4ου π. Χ. αιώνα στις συζητήσεις τους σχετικά με το συγκεκριμένο γεγονός. Η
προσπάθειά τους αποτυπώνεται στο διδακτικό αντικείμενο των Αρχαίων Ελληνικών που
ενδιαφέρεται όχι απλώς να διδάξει γραμματικοσυντακούς τύπους, αλλά και να πληροφορήσει
ιστορικά τους μαθητές και, επίσης, να τους δώσει την ευκαιρία να διαμορφώσουν το δικό τους
λόγο για την ιστοριογραφία της εποχής. Τελικά η δύναμη του λόγου αποκαλύπτει τα πολιτισμικά
συμφραζόμενα της εποχής ή ανα-δημιουργεί την πραγματικότητα;
106
Η Απουσία της δημιουργικής γραφής ως αντίκτυπος του αποικιακού
περιβάλλοντος: το παράδειγμα του θεατρικού έργου Mémoires à la dérive
(Ακυβέρνητες αναμνήσεις) του γαλλόφωνου Αλγερινού δραματουργού Slimane
Benaïssa
Χριστίνα Οικονομοπούλου
[email protected]
Ο γαλλόφωνος Αλγερινός θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και ηθοποιός Slimane Benaïssa
θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους δραματουργούς και καλλιτέχνες του
Μαγκρέμπ. Τα θεατρικά έργα του, φανερά πολιτικοποιημένα και βαθειά αυτοβιογραφικά,
ισορροπούν επιτυχημένα μεταξύ της θέλησης για μία διαρκή και επικαιροποιημένη
αντικειμενική κριτική οπτική του ιστορικού, κοινωνικού, πολιτικού και θρησκευτικού γίγνεσθαι
της Αλγερίας, και ενός ποιητικού λυρισμού που αναδύεται τόσο από το νόστο της προσωπικής
γεωγραφικής του μετατόπισης στη Γαλλία ως πολιτικού εξόριστου, όσο και της ανάγκης του για
αναβίωση της ιδεαλιστικής, φιλελεύθερης, σοφής και δημοκρατικής προγονικότητας.
Η παρούσα μελέτη έχει ως αντικείμενο τη θεματική και αισθητική προσέγγιση του θεατρικού
έργου του Mémoires à la dérive, μέσα από την προσέγγιση, ανάλυση, ερμηνεία και αξιολόγηση δύο
βασικών αξόνων αυτοβιογραφικής προέλευσης, της συγγραφικής δυστοκίας και των συνεπειών
της γαλλικής αποικιοκρατίας στην Αλγερία.
Για την έρευνα, έγινε χρήση ποικίλου βιβλιογραφικού υλικού, ηλεκτρονικών εντύπων
τεκμηρίωσης αλλά, και κυρίως, προσωπικής συνέντευξης και εκτενούς προσωπικής συνομιλίας
με τον δραματουργό το καλοκαίρι του 2012 στο Παρίσι.
Δραματοποιώντας ένα πολύπλευρο και πληθωρικό σε έννοιες, σημασίες και αναμνήσεις πεδίο,
αυτό των συνεδριών σε έναν ψυχίατρο, ο Slimane Benaïssa επιχειρεί εδώ τη σκιαγράφηση, με
τρόπο αστυνομικής σχεδόν έρευνας, της φύσης και της ουσίας της υπαρξιακής και καλλιτεχνικής
εξέλιξης του δημιουργού, καθώς και της ανάδειξης του ιδιάζοντος δυναμισμού της πατρικής
σχέσης.
Παρόλα αυτά, ο δραματουργός δεν περιορίζεται σε μία απλή προσέγγιση του ψυχαναλυτικού
δίπολου πατέρα-γιού, αλλά το εντάσσει, με τη βοήθεια θεματικών και αισθητικών πρωτότυπων
ευρημάτων, σε ένα γενικότερο ιστορικό και κοινωνικο-πολιτικό πεδίο, αυτό της κατακτημένης
από τη Γαλλία Αλγερίας. Ο στόχος παραμένει ξεκάθαρος: προσπάθεια μετα-αποικιακής
αξιολόγησης μίας κρίσιμης κοινωνικά και ιστορικά περιόδου της πατρίδας του αλλά, και κυρίως,
τραυματική ανατροπή στερεότυπων εικόνων, οι οποίες όμως προσφέρουν μία οικουμενική
ματιά απομυθοποίησης, σχετικοποίησης, άρα και ανεκτικότητας προσώπων και καταστάσεων.
Λέξεις-κλειδιά: Γαλλόφωνο θέατρο, Αλγερία, γαλλική αποικιοκρατία, αποαποικιοποίηση,
μνήμες, πατρική φιγούρα, αυτοβιογραφικά στοιχεία, ψυχανάλυση, αισθητική, πρωτοτυπία
107
Το ψέμα ως μορφή αφήγησης και ως μέθοδος ανάγνωσης της πραγματικότητας
Ιωάννης Αντάμης
[email protected]
Η ικανότητα του ανθρώπου να κατασκευάζει ιστορίες ξεκινάει από τις καθημερινές-ασυνείδητες
μορφές αφήγησης (δικαιολογίες, κουτσομπολιά, ερωτικές εξομολογήσεις) προχωράει στις πιο
ενσυνείδητες μορφές, είτε αυτές είναι λαϊκές (ανέκδοτα, αστικοί θρύλοι) είτε έντεχνες
(λογοτεχνία). Σε όλες τις περιπτώσεις η αφηγηματική ικανότητα και ο βαθμός καλλιέργειας
αυτής προδίδουν και μια –λανθάνουσα τις περισσότερες φορές- ψυχική διαταραχή: Την άρνηση
της πραγματικότητας και την τάση-επιθυμία-πειρασμό δημιουργίας μιας εικονικής συνθήκης,
όπου ο ήρωας-αφηγητής κερδίζει το μερίδιο δράσης που (πιστεύει πως) του αναλογεί.
108
Το βουβό δεξί ημισφαίριο και η γραφή
Μπελίκα Κουμπαρέλη
[email protected]
Η επιστήμη της νευροφυσιολογίας, ερευνά τη σύνδεση μεταξύ καλλιτεχνικής δημιουργίας και
λειτουργίας του εγκεφάλου. Το δεξί ημισφαίριο, επονομαζόμενο και βουβό, θεωρείται ο τομέας
όπου εδράζονται τα θετικά συναισθήματα, άρα και η χαρά της δημιουργίας, ενώ το αριστερό,
είναι ο τομέας έδρασης των αρνητικών συναισθημάτων. Στο αριστερό ημισφαίριο
καταχωρούνται οι εικόνες που γίνονται φαντασία, δημιουργία, ονειροπόληση, ολική συνείδηση
της ύπαρξης, ενώ στο αριστερό οι ιδέες γίνονται λέξεις, λογική, ακολουθία εκπεφρασμένη και το
άτομο επιμερίζει εμπειρίες αλλά και τον εαυτό του. Μέγα ρόλο στην επικοινωνία των δύο
ημισφαιρίων παίζουν, το μεσολόβιο, ο κεντρικός νευρώνας απ’ όπου μεταβιβάζονται
πληροφορίες ώστε να συνεργάζονται τα ημισφαίρια, καθώς και η αμυγδαλή, το πιο πρωτόγονο
όργανο, έδρα του φόβου, της βίας και του στρες, άρα η περιοχή που μπορεί να μπλοκάρει τον
δημιουργό. Παράλληλα το άλλο σημαντικό τμήμα του εγκεφάλου είναι ο ιππόκαμπος όπου τα
συναισθήματα και οι εμπειρίες γίνονται μνήμες και που σε όλη μας τη ζωή συνεχίζει να
δημιουργεί νευρώνες, να απορροφά γνώσεις, να επεξεργάζεται δηλαδή το πώς λειτουργεί ο
εγκέφαλος.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον ότι οι άνθρωποι (και ιδιαίτερα οι καλλιτέχνες), μπορούν να
ενεργοποιήσουν εγκεφαλικές περιοχές, με απλές ασκήσεις, χαλάρωση, διάβασμα, απορρόφηση
νέων γνώσεων και εμπειριών, ώστε να εξελίξουν το έργο τους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Γραφή
όπως και η Ομιλία κατέχουν μέγα μέρος της δημιουργικής διαδικασίας, όσο περισσότερα
μαθαίνουμε για τη λειτουργία του εγκεφάλου μας, τόσο καλύτερα θα προχωρήσουμε προς την
αυτογνωσία και τη δημιουργική της εκδήλωση. Θέματα όπως ‘παιδικό τραύμα’, ‘έλλειψη
συγκέντρωσης’, ‘καλλιτεχνικό αδιέξοδο’, ‘κρίση’ άπτονται της νευροφυσιολογίας και ο
εγκέφαλος μπορεί να μάθει να τα αντιμετωπίζει θετικά. (Η βιβλιογραφία που θα προταθεί στην
εισήγηση είναι Ελληνική και Αγγλόφωνη).
109
Το σώμα ως εργαλείο και τόπος γραφής και συν-γραφής:Το παράδειγμα στο
πεζογραφικό έργο του Γ. Βιζυηνού. Μια απόπειρα εν-σώματης δημιουργικής
γραφής
Εύα Σπαθάρα
[email protected]
Ο στόχος της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση του σώματος ως φορέα –υποκείμενο γραφής
και ως αντι- κείμενο διαπαραγμάτευσης εντός του πλαισίου εκείνου, στο οποίο το σώμα
αναγνωρίζεται ως πεδίο συνάντησης πολλαπλών αφηγήσεων, ως προβληματοποίηση
κοινωνικών σχέσεων που συγκροτούνται, αναπαράγονται, διαρρηγνύονται και υπονομεύονται
ως συστήματα σχέσεων εξουσίας τελικά, που όσο τείνουν να ολοκληρωθούν σε αυστηρές
κυριαρχικές δομές, άλλο τόσο τείνουν προς την αποσταθεροποίησή τους μέσω ρηγμάτων
μικρών ή μεγάλων στις ηγεμονικές αφηγήσεις.
Υπό αυτό το πρίσμα το σώμα είναι ο τόπος πάνω στον οποίο εγγράφεται ένα σύνολο ποικίλων
διαφορετικών και αντιφατικών μεταξύ τους
σκέψεων, θεωρήσεων και πρακτικών: είναι
γνώριμο και ταυτόχρονα ξένο, είναι «φυσικά» δοσμένο και ταυτόχρονα προσλαμβάνεται μόνο
σε συνάρτηση με πολιτισμικά και κοινωνικά συμφραζόμενα. Είναι οικείο και ανοίκειο την ίδια
στιγμή.
Τα σημεία αυτού του προβληματισμού θεματοποιούνται εναργώς στο σύνολο του
πεζογραφικού βιζυήνιου έργου. Στο έργο του παρελαύνουν πάσχοντα σώματα, ασχημάτιστα,
απροσδιόριστα, μη ανήκοντα ακριβώς στη μια ή την άλλη πλευρά. Στο έργο του Βιζυηνού κάθε
προσπάθεια να οριστεί επακριβώς και να οριοθετηθεί το υποκείμενο αποτυγχάνει. Κινείται
διαρκώς σε μια κατάσταση ενσώματης υβριδικότητας , σε ένα κόμβο ρευστότητας,
αβεβαιότητας, πολλαπλής πραγματικότητας. Και ο ίδιος ο Βιζυηνός αποτελεί το αποκορύφωμα
αυτού του ενδιάμεσου, του μεταξύ, συμπυκνώνοντας σε προσωπικό επίπεδο όλα όσα τελούν
υπό διαπραγμάτευση στο πεζογραφικό του έργο.
Η παρούσα εργασία υιοθετώντας την ερμηνευτική προσέγγιση ενός αναγνωστικού,
ερμηνευτικού και δημιουργικού συνεχούς δεν κλείνει με τελεία. Αφήνει το κείμενο ανοιχτό για
αναθεωρήσεις , επανανοηματοδοτήσεις, επανεγγραφές. Αναζητά τους όρους μιας δημιουργικής
πειραματικής ενσώματης
μετεγγραφικής προσπάθειας του πεζογραφικού σε ποιητικό
ενσώματο λόγο.
110
ΚΥΡΙΑΚΗ (ΠΡΩΙ) 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Α – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 11:15– 12:45
111
Τα παιδία γράφει: Τρία χρόνια συνεργασίας του Μεταπτυχιακού Προγράμματος
Δημιουργική Γραφή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με το Πρότυπο
Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Σοφία Νικολαΐδου
[email protected]
Η προτεινόμενη εισήγηση παρουσιάζει τη συνεργασία του Μεταπτυχιακού Προγράμματος
Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με το Πρότυπο Πειραματικό
Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κατά την τελευταία τριετία (2010-2013), καθώς και τις
πρώτες διαπιστώσεις από τη συνεργασία αυτή στους ακόλουθους τομείς:
α) Εφαρμογή Πιλοτικού Προγράμματος διδασκαλίας της Δημιουργικής Γραφής στην Α΄
Γυμνασίου. Για πρώτη φορά αξιοποιείται συστηματικά στη χώρα μας η δημιουργική γραφή για
τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων (σχολικά έτη 2011-2012 και 2012-2013) και μάλιστα
στο πλαίσιο Πιλοτικού Εκπαιδευτικού Προγράμματος, το οποίο αναδιοργανώνει και εμπλουτίζει
το Πρόγραμμα Σπουδών και τη διδακτέα ύλη με άξονα τη δημιουργική γραφή.
β) Όμιλος Δημιουργικής Γραφής (σχολικό έτος 2012-2013), στον οποίο συμμετέχουν μαθητές του
Σχολείου από την Στ΄ Δημοτικού ως την Α΄ Λυκείου, όπου συζητούνται πιο εξειδικευμένα
ζητήματα συγγραφικής τέχνης και τεχνικής: οι μαθητές δοκιμάζονται σε διαφορετικά
λογοτεχνικά είδη και τεχνοτροπίες, πάνω στο ίχνος επιλεγμένων λογοτεχνικών κειμένων.
Γ) Πρακτική άσκηση των μεταπτυχιακών φοιτητών και αποφοίτων του Προγράμματος, από το
Νηπιαγωγείο ως το Λύκειο (σχολικά έτη 2010-2013). Το Ενιαίο Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο του
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης προσφέρει τη δυνατότητα πρακτικής άσκησης
των
μεταπτυχιακών φοιτητών στην πρωτοβάθμια και τους δύο κύκλους της δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης. Με τον τρόπο αυτό, δοκιμάζονται εκπαδευτικά σενάρια, ασκήσεις και τεχνικές στο
ευρύ ηλικιακό φάσμα των μαθητών από τα 5-17 έτη.
Στην εισήγηση παρουσιάζονται οι πρώτες διαπιστώσεις και το πλαίσιο της εφαρμογής των
Πιλοτικών Προγραμμάτων Δημιουργικής Γραφής, της λειτουργίας του Ομίλου Δημιουργικής
Γραφής, αλλά και της πλαισίωσης του εγχειρήματος από την πρακτική άσκηση των
μεταπτυχιακών φοιτητών και των αποφοίτων του Προγράμματος. Επιχειρείται ένας πρώτος
απολογισμός του τριετούς εγχειρήματος.
112
‘H Γεωμετρία στην υπερβολή της’. Δημιουργική γραφή και μαθηματικά σε μια
τάξη Β’ Λυκείου
Παναγιώτα Κοταρίνου,
[email protected]
Χαρούλα Σταθοπούλου
[email protected]
Eλένη Γκανά
[email protected]
Παρουσιάζουμε την εμπλοκή μιας ομάδας μαθητών Β’ Λυκείου σε ένα διαθεματικό project που
αφορούσε στην αξιωματική θεμελίωση της Ευκλείδειας και των μη-Ευκλείδειων Γεωμετριών
(Υπερβολικής και Ελλειπτικής) το οποίο βασίστηκε στην αξιοποίηση τεχνικών ‘Δραματικής
Τέχνης στην Εκπαίδευση’. Οι μαθητές μας σε ένα συνεργατικό πλαίσιο πραγματεύτηκαν
μαθηματικές έννοιες —γεωμετρικές έννοιες—
έγραψαν κείμενα για τα δρώμενα και τα
παρουσίασαν. Στην εργασία αυτή διερευνάται ο ρόλος και η επίδραση της Δραματικής Τέχνης
στην Εκπαίδευση (ΔΤΕ) στη δημιουργία κειμένων δημιουργικής γραφής με θέματα από τα
μαθηματικά. Από τις περιγραφές των μαθητών φάνηκε η χρήση ‘Δραματικής Τέχνης στην
Εκπαίδευση’ να συνετέλεσε σε μια ολιστική προσέγγιση της γνώσης και έδωσε το κίνητρο για τη
δημιουργία κειμένων δημιουργικής γραφής.
Λέξεις κλειδιά: Δημιουργική γραφή, Γεωμετρία, Ευκλείδεια και μη Ευκλείδειες Γεωμετρίες,
Δραματική Τέχνη στην Εκπαίδευση (Drama in Education).
113
Δημιουργική Γραφή και Έφηβοι: η περίπτωση του Καλλιτεχνικού Γυμνασίου
Γέρακα με Λυκειακές Τάξεις
Αλεξάνδρα Βασιλοπούλου
[email protected]
Ανθή Καββαδά
[email protected]
Στα εννέα χρόνια λειτουργίας του σχολείου μας οι μαθητές της Κατεύθυνσης του Θεάτρου
διδάσκονται τη Δημιουργική Γραφή ως ξεχωριστό μάθημα στο Γυμνάσιο. Παράλληλα, τα
τελευταία πέντε χρόνια οργανώνουμε και συντονίζουμε το « Λογοτεχνικό Εργαστήριο: οι
μαθητές γράφουν» στο Σχολείο μας, το οποίο εντάσσεται στα Πολιτιστικά Προγράμματα της
Δ/νσης Δ/θμιας Εκπ/σης Ανατολικής Αττικής. Σκοπός του προγράμματος είναι η ενθάρρυνση και
η εμψύχωση των μαθητών Γ/σιου και Λυκείου να γράψουν ένα λογοτεχνικό κείμενο (διήγημα,
ποίημα ή θεατρικό έργο)- ατομικά ή ομαδικά, συνήθως με ελεύθερο θέμα- αναπτύσσοντας
δεξιότητες Δημιουργικής Γραφής μέσα από τις δοκιμές της συγγραφής. Επίσης, τα μέλη του
Λογοτεχνικού Εργαστηρίου στο Σχολείο μας παρακολουθούν συστηματικά στη διάρκεια του
σχολικού έτους σεμινάρια Δημιουργικής Γραφής, συναντούν καταξιωμένους λογοτέχνες και,
εφόσον το επιθυμούν, συμμετέχουν στον λογοτεχνικό διαγωνισμό, που οργανώνει η Δ/νση
Δ/θμιας Εκπ/σης Ανατολικής Αττικής.
Φέτος, λόγω του σταθερά αυξανόμενου αριθμού των συμμετεχόντων μαθητών και των
βραβείων που λαμβάνουν κάθε χρόνο στο διαγωνισμό, αποφασίσαμε να διεξαγάγουμε μία
έρευνα μέσω ερωτηματολογίων ανοικτού τύπου με τις εξής υποθέσεις εργασίας: Α) Ποιο είναι το
προφίλ του αναγνώστη-εφήβου; Β) Γιατί οι μαθητές συμμετέχουν στο «Λογοτεχνικό Εργαστήρι»;
Γ) Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν, όταν γράφουν;
Τα αποτελέσματα της έρευνάς μας ως καταγραφή της εκπαιδευτικής μας εμπειρίας
παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, κατά τη γνώμη μας, γιατί μέσα από τις απαντήσεις τους οι
έφηβοι μαθητές μάς αποκαλύπτουν με απλό και ουσιαστικό τρόπο, τα οφέλη που αποκομίζουν
από τη Δημιουργική Γραφή και τη στενή επαφή τους με τον κόσμο της Λογοτεχνίας, στα πλαίσια
μιας προαιρετικής ενασχόλησης και όχι ενός υποχρεωτικού μαθήματος. Παράλληλα, οι
απαντήσεις τους καθοδηγούν, διαφωτίζουν και διευκολύνουν το έργο το δικό μας.
114
Διδάσκοντας γραφή κατασκευάζοντας Leporellos
Κωτούλας Βασίλειος
[email protected]
«Γράφω αν φτιάχνω εικόνες που μπαίνουν στη σειρά», είναι η δήλωση παιδιού με μαθησιακές
δυσκολίες μετά από σειρά μαθημάτων γραφής που εστίαζαν στη δημιουργία βιβλίων. Οι μαθητές
έγιναν συγγραφείς, παράγοντας βιβλία που είχαν τη μορφή των Leporellos, των βιβλίων
ακορντεόν της παραδοσιακής ιαπωνικής βιβλιοδεσίας. Ο τρόπος που ανοίγουν και
ξεφυλλίζονται τα συγκεκριμένα βιβλία υποβάλλει την εξέλιξη μιας ιστορίας καθώς οι σελίδες
είναι διαδοχικές και αυτό βοηθάει τα παιδιά να γράψουν γεγονότα και/ή να ταξινομήσουν
σκέψεις στη σειρά τους.
Η διαδικασία συγγραφής ακολουθούσε τα εξής βήματα: γέννηση επιθυμίας, επιλογή θέματος,
πρώτη συγγραφή, απόψεις - κρίσεις για βελτίωση, δεύτερη συγγραφή, κατασκευή βιβλίου,
μοίρασμα του κειμένου στις διαθέσιμες σελίδες και, τελική συγγραφή και εικονογράφηση. Η
διαδικασία για τη δημιουργία κάθε βιβλίου διαρκούσε περίπου δέκα διδακτικές ώρες και
πραγματοποιούνταν στο πλαίσιο της διδασκαλίας σε τμήμα ένταξης. Οι πέντε μαθητές που
έλαβαν μέρος στο πρόγραμμα είχαν εκδηλώσει μαθησιακές δυσκολίες στο γραπτό λόγο και
φοιτούσαν στην δευτέρα, την τρίτη και την τετάρτη τάξη. Η ρουτίνα αυτής της προσέγγισης
διήρκεσε περίπου ένα διδακτικό τρίμηνο. Μετά την ολοκλήρωση κάθε φάσης αλλά και στο τέλος
του έργου, συζητούσαμε με τα παιδιά για τον τρόπο με τον οποίο ανέπτυξαν το κείμενό τους,
πώς έκαναν την σελιδοποίησή του και πού στηρίχθηκαν για να αποφασίσουν τι θα
ζωγραφίσουν.
Η μικρή κλίμακα εφαρμογής ουσιαστικά κατατάσσει την παρούσα μελέτη στις μελέτες
περίπτωσης. Τα δεδομένα είναι ποιοτικά, περιλαμβάνουν έργα και δηλώσεις των μαθητών. Οι
απαντήσεις τους κρίνουμε πως αντανακλούν την ύπαρξη στρατηγικής για το πώς θα
προσεγγίσουν το θέμα καθώς στόχος ήταν η κατασκευή του δικού τους βιβλίου. Η μορφή του
βιβλίου τους έδωσε τη δυνατότητα να εκφραστούν και να δείξουν πως αντιλαμβάνονται και
αποδίδουν έννοιες όπως για παράδειγμα το σαββατοκύριακο. Έδειξαν, επίσης, να καλύπτουν
βασικές δυσκολίες και ελλείψεις τους που σχετίζονται με την οργάνωση και την απόδοση του
κειμένου. Τα παιδιά επίσης υιοθέτησαν μια διαφορετική ματιά στα κείμενα παιδικής λογοτεχνίας
καθώς εστιάζουν στην εξέταση του τρόπου συγγραφής και εικονογράφησης.
Λέξεις κλειδιά: Μαθησιακές δυσκολίες, διδακτική, διδασκαλία, Leporellos.
115
Δημιουργώντας ένα βιβλίο: Η αμφίδρομη πορεία κειμένου και αντικειμένου, το
πείραμα του «Εργαστηρίου Αγωγής για το βιβλίο» της Παιδαγωγικής Σχολής
Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Παπαγεωργίου Έφη
[email protected]
Η συνήθης πορεία στη δημιουργία ενός βιβλίου στην ολότητά του (κείμενο και αντικείμενο) είναι
ότι πρώτα έχουμε το γεγονός της συγγραφής του κείμενου – περιεχομένου και ακολουθεί η
κατασκευή του υλικού αντικειμένου μέσα στο οποίο θα φιλοξενηθεί το κείμενο, αφού
μορφοποιηθεί τεχνογραφικά και αισθητικά από τις τέχνες/τεχνικές της τυπογραφίας και
βιβλιοδεσίας, ώστε να ικανοποιήσει πλήρως τον τελικό αποδέκτη του, τον αναγνώστη. Στο
εργαστήριο Αγωγής για το Βιβλίο» αποδείξαμε τη λειτουργία της αντίθετης πορείας δηλαδή από
την κατασκευή του φυσικού αντικειμένου, στην έμπνευση του κειμένου – περιεχομένου. Μέσα
από την επίπονη διαδικασία της χειροποίητης βιβλιοδεσίας, οι φοιτητές του «Εργαστηρίου
Αγωγής για το βιβλίο» αποκτούν μια γόνιμη σχέση με το βιβλίο, αρχικά ως αντικείμενο, το
εκτιμούν στις πραγματικές του διαστάσεις, δηλαδή ως προϊόν του ανθρώπινου πολιτισμού και
αποδεικνύεται πειραματικά ότι το φυσικό αντικείμενο που ολοκληρώνουν, αποτελεί έμπνευση
για δημιουργική γραφή.
116
ΚΥΡΙΑΚΗ (ΠΡΩΙ) 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Β – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΝΕΕΣ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 11:15– 12:45
117
Δημιουργική Γραφή και Μέσα Δικτύωσης: Θραύσμα και Εντύπωση
Μαίρη Κλιγκάτση
[email protected]
Aν σύμφωνα με τη θεωρία του Georg Simmel, έτσι όπως παρουσιάστηκε στο δοκίμιό του «Πόλη
και Ψυχή», οι πρώτοι μεγάλοι αστικοί ιστοί των αρχών του 1900 χαρακτηρίστηκαν από την
καθολική σχεδόν επικράτηση της νοησιαρχίας έναντι των ψυχικών διεργασιών και των
βαθύτερων συναισθηματικών δεσμών, αλλά και της επικράτησης των εντυπώσεων έναντι της
συμπάγειας μορφών και συμπεριφορών, τότε οι πόλεις των αρχών του 21ου αιώνα φαίνεται πως
καθορίζονται από την σαρωτική επικράτηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η παρούσα
εργασία θα επιχειρήσει να διερευνήσει την καθοριστική επίδραση των μέσων κοινωνικής
δικτύωσης τόσο στη λογοτεχνία όσο και στην πράξη της δημιουργικής γραφής. Με δεδομένη την
ολοένα και πιο βίαιη μετάβαση από τον υπαρκτό κόσμο στον ψηφιακό, από την κυριαρχία της
εικόνας στην κυριαρχία της εντύπωσης, του θραύσματος, των κοινωνικών status και των 140
χαρακτήρων, το ζητούμενο παραμένει ακόμη ασύνδετο με το πεδίο ορισμού των δεδομένων και
επί τούτου αναπάντητο: μπορεί η λογοτεχνία και η πράξη της δημιουργικής γραφής να
παραμείνει πράξη σπουδαία, ενιαία και συμπαγής και να μην μετατραπεί και αυτή σε άσκηση
θραυσματική, διακηρύττοντας τη διάσπαση και τη μη ολοκλήρωση εντός αυτού του
περιβάλλοντος; Μήπως τελικά τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να αναδειχθούν σε όχημα
πειραματισμού για νέες μορφές και φόρμες;
Ουδέν κακόν αμιγές καλού. Η αρχαία πόλις είχε κοντινούς και μακρινούς εχθρούς, εντός και
εκτός των τειχών. Αν η λογοτεχνία ως άλλη νέα πόλις παραμένει ευκταίο και διακύβευμα για
τους γράφοντες και τους κατοικούντες εν αυτή, τότε ποιοι είναι οι εχθροί, ποιος ο δούρειος ίππος
και ποιος εκείνος ο σχηματισμός που θα αναλάβει ως άλλος deus ex machina να αποκαταστήσει
τις σχεδόν ακατάληπτες και συνάμα καταιγιστικές εξελίξεις του παγκόσμιου ηλεκτρονικού
χωριού μας;
Λέξεις – Κλειδιά: θραύσμα, λογοτεχνία, social media, δημιουργική γραφή, διαδίκτυο, Georg
Simmel
118
Δημιουργική Γραφή και διαδίκτυο: το παράδειγμα της σχολικής εφημερίδας
Συμεών Νικολιδάκης
[email protected]
Ηλιάνα Φράγκου
[email protected]
Οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής και η εξέλιξη των τεχνολογικών μέσων προδιαγράφουν αλλαγές, στον
τρόπο γραπτής έκφρασης των παιδιών. Τα παιδιά σήμερα απομακρύνονται από το έντυπο και
προσεγγίζουν περισσότερο τα ηλεκτρονικά μέσα. Εξ αφορμής των παραπάνω προτείνεται η
πιλοτική εφαρμογή μιας ηλεκτρονικής εφημερίδας, στο πλαίσιο της οποίας τα παιδιά όλων των
σχολείων θα μπορούν να συμμετέχουν, ανάλογα με τη βαθμίδα εκπαίδευσης στην οποία
ανήκουν και να δρουν σύμφωνα με τις κλίσεις και τις δεξιότητες τους.
Η καινοτομία αυτή θα επιτρέψει στους μαθητές, με γνώμονα το γραπτό λόγο να εκφράσουν τα
συναισθήματα και τις ανησυχίες τους. Ακόμη θα τους δίνεται η δυνατότητα να επιλέγουν οι ίδιοι
το περιεχόμενο των κειμένων τους και να συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, που
σχετίζεται με την κρίση και την αξιολόγηση των κειμένων τους. Έτσι η έννοια δημιουργική
γραφή θα επανανοηματοδοθεί και θα δοθεί προοπτική στη νέα γενιά, να πειραματιστεί με νέα
λογοτεχνικά είδη και ειδικότερα θα αποτελεί για αυτούς μια γνώριμη διαδικασία, καθώς το
διαδίκτυο είναι για το μαθητή ένα προσιτό πεδίο έρευνας και δημιουργίας.
119
Οι δράσεις και τα μέσα των βιβλιοθηκών στην προώθηση προγραμμάτων
δημιουργικής γραφής
Βαϊτσάκης Αθανάσιος
[email protected]
Νάνου Βασιλική
[email protected]
Οι βιβλιοθήκες αποτελούν το Ιδρυματικό αποθετήριο όλης της πνευματικής εργασίας που μας
κληροδότησαν οι γενιές των λογίων, των συλλεκτών και των βιβλιοθηκονόμων. Η βιβλιοθήκη,
όχι με την έννοια της συγκέντρωσης βιβλίων σε ένα χώρο, αλλά ως ειδική μονάδα γνώρισε
σημαντικές διαφοροποιήσεις. Η πρώτη και σημαντικότερη ήταν, ότι μετατράπηκε από συλλογή
ακριβού και πολύτιμου υλικού, προσιτού μόνο σε περιορισμένες ομάδες ατόμων σε αυτό που
ονομάζουμε σήμερα «κοινωνική μονάδα» προορισμένη να προσφέρει τις υπηρεσίες της
(έντυπες, ηλεκτρονικές, κ ά.) στο κοινό χωρίς διακρίσεις.
Η δημιουργική γραφή ως εκπαιδευτική πρακτική και μορφή ψυχικής εκτόνωσης και
απελευθέρωσης του ατόμου, μπορεί να φιλοξενηθεί ιδανικά σ’ αυτήν την «κοινωνική μονάδα»,
τη βιβλιοθήκη. Στην εργασία μας θα διερευνήσουμε τη συγκεκριμένη “συνοδοιπορία” και θα
μελετήσουμε τις όποιες προοπτικές περαιτέρω συνεργασίας διαθέτει σε συνέργεια με τις νέες
τεχνολογίες.
Λέξεις-κλειδιά: βιβλιοθήκες-δημιουργική γραφή-λογοτεχνία
120
Δημιουργική Γραφή και ελληνικός τουρισμός. Μια πρωτότυπη και τόσο
δημιουργική σύζευξη
Χαρισιάδης Στέργιος
[email protected]
Ο όρος «Δημιουργική Γραφή» ξεπερνά σταδιακά τις συγχύσεις και τις αμηχανίες που προκαλούσε
λόγω της πολλαπλής σημασίας και χρήσης του, αλλά και των αξιολογικών του προεκτάσεων.
Εννοιολογικά παραπέμπει ασφαλέστερα, πλέον, στα πεδία των συγγραφικών δραστηριοτήτων,
της τέχνη της λογοτεχνικής συγγραφής και μιας βιωματικής εκπαιδευτικής μεθόδους για τη
διδασκαλία της Λογοτεχνίας. Σε κάθε πάντως περίπτωση αποκαλύπτεται ότι η φιλοσοφία των
πρακτικών της κινείται στα όρια του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς ως αυτόνομος
επιστημονικός κλάδος ασχολείται με την τέχνη της συγγραφής, με τις όποιες- πολύ στενά
συνδεδεμένες ομολογουμένως- προεκτάσεις της (γλωσσικές, αναγνωστικές, ψυχοθεραπευτικές
κ.τ.λ.). Δεν παύει όμως να αποτελεί και έναν τρόπο ψυχικής εκτόνωσης και ενίσχυσης της
αυτοεκτίμησης.
Ως πανεπιστημιακό γνωστικό αντικείμενο κατοχυρώνει σε θεσμικό επίπεδο το πνεύμα της μη
συμμόρφωσης και της ανοιχτής σκέψης, της ανάπτυξης της διεπιστημονικότητας, της ομαδικής
εργασίας και της διαλογικής μάθησης. Ουσιαστικά, δηλαδή, της ανάδειξης και απελευθέρωσης
των δημιουργικών δυνάμεων των ατόμων.
Ο ελληνικός πολιτισμός διαμορφώθηκε διαχρονικά και δομήθηκε με τα συγκριτικά
πλεονεκτήματα που του προσέφερε ο τουρισμός . Η Ιστορία και ο πολιτισμός της Ελλάδας
γίνεται γνωστός διεθνώς μέσα από την επίσκεψη και τη γνωριμία των μουσείων, των
αρχαιολογικών χώρων, των παραδοσιακών οικισμών της, αλλά ταυτόχρονα και των σύγχρονων
μορφών τέχνης της, των απαράμιλλου φυσικού κάλλους μνημείων και τόπων της κ.τ.λ.
Σήμερα περισσότερο ποτέ είναι αναγκαία η ενημέρωση για τα πολιτιστικά γεγονότα και την
προβολή των μνημείων της χώρας μας, καθώς οι υποδομές και η σύγχρονη λειτουργία τους
δημιουργούν συχνά τις χείριστες εντυπώσεις στους επισκέπτες – τουρίστες.
Στα πλαίσια της δικής μας εργασίας, που αποτελεί ουσιαστικά τον προπομπό μίας ιδιαίτερης και
πρωτότυπης διδακτορικής διατριβής, επιχειρείται η σύνδεση της «Δημιουργικής Γραφής» με τον
ελληνικό τουρισμό και την προσπάθεια ανάδειξης και ανάπτυξής του. Η πρότασή μας
εντάσσεται αλλά και ταυτόχρονα συνδιαμορφώνει μία άποψη για την πολιτιστική πολιτική για
τον τουρισμό. Μας καθοδηγεί σε έναν πρωτότυπο και συγκροτημένο τρόπο επικοινωνίας των
αξιών και των νοημάτων του ελληνικού πολιτισμού (διαχρονικά και όχι μόνο του
αρχαιοελληνικού) με τους ξένους επισκέπτες μας, όχι απλώς με συνθήκες αξιοπρέπειας, αλλά
κυρίως με ευρηματικών προσεγγίσεων που ενδυναμώνει τις γνώσεις και προκαλεί το μέγιστο
ενδιαφέρον.
121
Μια δική σου φωνή: Δημιουργική γραφή και έφηβοι
Καζάζης Νίκος
[email protected]
Στην παρούσα εισήγηση εξετάζονται οι απόψεις του W. Besant σχετικά με την τέχνη της
μυθοπλασίας και τη δυνατότητα διδασκαλίας της, καθώς και οι βασικοί στόχοι που θα μπορούσε
να υπηρετεί ένα σεμινάριο δημιουργικής γραφής που απευθύνεται σε εφήβους. Αξιοποιώντας
την εμπειρία διδασκαλίας σε Λογοτεχνικά Εργαστήρια για εφήβους μαθητές, παρουσιάζονται οι
αφηγηματικές παράμετροι ενός πεζογραφικού έργου και οι μορφές ασκήσεων που μπορούν να
αξιοποιηθούν κατά τη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής, καθώς και οι δυσκολίες που
εγείρονται. Συγχρόνως αναλύεται το μεγάλο όφελος που προκύπτει για τους εφήβους από τη
μελέτη αφηγηματικών κειμένων, σε επίπεδο εκφραστικής δημιουργικότητας και αναγνωστικής
προδιάθεσης. Η κριτική προσέγγιση λογοτεχνικών αφηγήσεων μπορεί ν’ αποτελέσει εφαλτήριο
σύνθετων προβληματισμών και αναζητήσεων, αλλά να λειτουργήσει και ως κίνητρο παρόμοιων
ή διαφορετικών αναγνωστικών αναζητήσεων από την πλευρά του μαθητή. Αν σκεφτούμε ότι
ένα από τα πρώτα θέλγητρα για να εμπλακούμε στη λογοτεχνική ανάγνωση είναι μια καλά
σχεδιασμένη αφηγηματική κατασκευή, που συνθέτει γεγονότα, σκέψεις, κίνητρα και γεννά
πηγές αβεβαιότητας, δίνει με άλλα λόγια μορφή και σχήμα σε μια αρχική ιδέα, η διαμεσολάβησή
μας αποσκοπεί στο να καταστήσει τον έφηβο επαρκέστερο, δηλαδή κριτικότερο, αναγνώστη,
οξύνοντας την αναγνωστική του όραση και άρα την προσληπτική του ικανότητα. Αποσκοπεί
ακόμη στο να ενισχύσει την κριτική αναγνωστική του στάση, ώστε να μην πέφτει άκριτα στο
αφηγούμενο, αλλά να διαβάζει τηρώντας τη δέουσα απόσταση, που είναι αναγκαίο
συμπλήρωμα τόσο της αναγνωστικής διάθεσης όσο και της μυθοπλαστικής δημιουργίας. Μόνο
όταν ο έφηβος αναγνώστης μάθει να ελέγχει και να αιτιολογεί το θετικό ή αρνητικό του
συναίσθημα απέναντι στο κείμενο, να κατοχυρώνει και να τεκμηριώνει τη γνώμη του με
κειμενικά στοιχεία, θα συνειδητοποιήσει πως αυτό που διαφοροποιεί το συγγραφέα (όπως και
οποιοδήποτε καλλιτέχνη) από τους υπόλοιπους ανθρώπους δεν είναι τόσο ο πλούτος των
εμπειριών του, όσο η ιδιαίτερη σχέση του με τα υλικά (τις λέξεις, τα χρώματα, τους ήχους), με τα
οποία τα κοινά σε όλους βιώματα ανάγονται σε τέχνη.
Λέξεις-κλειδιά: έφηβοι, μυθοπλασία, ανάγνωση, W. Besant
122
ΚΥΡΙΑΚΗ (ΠΡΩΙ) 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Γ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 11:15– 12:45
123
Ο Επιτελεστικός λόγος και η διάδρασή του με άλλες τέχνες
Έλενος Χαβάτζας
[email protected]
Θέμα της εισήγησης είναι ο Λόγος ως στοιχείο της επιτέλεσης (περφόρμανς) και η διάδραση του
με τις άλλες τέχνες. Με άξονα αυτή τη θεματική δίνεται αφορμή για να συζητηθούν πλευρές του
λόγου όπως είναι η προφορικότητα, η σωματική παρουσία του καλλιτέχνη και η ερμηνεία του
έργου του ζωντανά από τον ίδιο.
Με μεθοδολογικό εργαλείο τη θεωρία της Ενσάρκωσης καθώς και την έννοια της Σωματικότητας
και της Ζωντανής Τέχνης όπως αυτή αναδείχθηκε μέσα από τους πειραματισμούς της Επιτέλεσης
τις τελευταίες δεκαετίες, θα γίνει μια εξερεύνηση από τις πηγές του λόγου έως και τα τρέχοντα
όρια του. O λόγος πριν τη γραφή και κυρίως πριν τη διάδοση της τυπογραφίας, ήταν κατεξοχήν
επιτελεστικός. Ο πειραματισμός του λόγου με τις άλλες τέχνες θα μας απασχολήσει ως ένας
τρόπος να διευρυνθούν οι ορίζοντες της λογοτεχνίας και να φτάσει στο κοινό με νέους τρόπους.
Η πρόσληψη και η παραγωγή του λόγου έξω από τα συνήθη πλαίσια του είναι το απώτερο
ζητούμενο της εισήγησης.
124
Η Υλικότητα του Παιδικού Βιβλίου: Διαβάζοντας και Δημιουργώντας τα Νέα
Βιβλία
Αγγελική Γιαννικοπούλου
[email protected]
Το εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο είναι ένα είδος πολυτροπικό, που κατασκευάζει το
κειμενικό του μήνυμα όχι αποκλειστικά με τη συνέργεια της λεκτικής και της οπτικής
τροπικότητας, με άλλα λόγια μέσω της συνεργασίας λέξεων και εικόνων, αλλά και τη συνδρομή
της ίδιας της υλικότητάς του, του σχήματος, του μεγέθους, της ποιότητας του χαρτιού του. Και
είναι πραγματικά άξιο απορίας πώς οι σημερινοί αναγνώστες παραλείπουν να διαβάσουν το
βιβλίο ως αντικείμενο περιορίζοντας τη σημασία του μόνο στην εμπορική προώθησή του και
στην αισθητική του πραγμάτωση, παραγνωρίζοντας τη συμβολή του στη συγκρότηση του
κειμενικού μηνύματος και στη μετάδοση κάποιου ιδεολογικού σχόλιου.
Προτείνοντας σε ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα αναγνωστών, από μαθήτριες του νηπιαγωγείου ως
φοιτήτριες του Πανεπιστημίου, να διαβάσουν ό,τι συνήθως παραλείπουμε να διαβάζουμε,
δηλαδή το βιβλίο ως αντικείμενο, περάσαμε από την ανάγνωση γνωστών, ασυνήθιστων
εκδόσεων στις προτάσεις για κατασκευή νέων βιβλίων όπου η υλικότητά τους δημιουργεί
διανοητικές προκλήσεις, ισχυροποιώντας και εμπλουτίζοντας το κειμενικό μήνυμα,
εγγράφοντας ιδεολογικές θέσεις ή αναδεικνύοντας τα αφηγηματικά στοιχεία του κειμένου. Η
φαντασία και η δημιουργικότητα, ως παιγνιώδεις δραστηριότητες αλλά και ως μέθοδοι
κατανόησης θεωρητικών ζητημάτων, για μια ακόμη φορά αποδείχθηκαν για όλους τους
συμμετέχοντες, ανεξάρτητα από την εκπαιδευτική βαθμίδα στην οποία βρίσκονται, αν μη τι
άλλο, μια αρκούντως ενδιαφέρουσα εμπειρία.
Λέξεις Κλειδιά: εικονογραφημένο βιβλίο, υλικότητα, δημιουργικότητα, ανάγνωση
125
Συναισθηματική και σωματική δράση των χαρακτήρων στην δραματική
αφήγηση
Αλέξανδρος Ντερπούλης
[email protected]
Επιχειρείται μια πρώτη προσπάθεια στα ελληνικά δεδομένα, διερεύνησης των συναισθημάτων
και πως αυτά επενεργούν στο μυαλό και στο σώμα των ηρώων , προκειμένου να ειπωθεί η
ιστορία τους ολοκληρωμένα , έτσι ώστε να αποκαλυφθεί με ακρίβεια το εσωτερικό θέμα της.
Όπως επίσης διερευνάται πώς αυτή η συναισθηματική και σωματική δράση των ηρώων επιδρά
λυτρωτικά τόσο στους ίδιους όσο και στους θεατές/αναγνώστες
Σε μια χώρα που γέννησε το βασικό εγχειρίδιο γραφής (Αριστοτέλης, Περί ποιητικής) κι έδωσε
την συνταγή, για να γραφούν διάσημες τραγωδίες, που όμως στην πορεία αφέθηκε
αποκλειστικά στο ένστικτο,που ναι μεν ένας συγγραφέας μπορεί να εμπιστευτεί, αλλά όχι να το
χρησιμοποιήσει ως την απόλυτη τεχνική για την παραγωγή ιστοριών ή για την διδασκαλία
συγγραφής τους, η εργασία αυτή μοιάζει να είναι απαραίτητη.
Έχοντας «καλή πένα» πολύ εύκολα ένας συγγραφέας μπορεί να οδηγηθεί σε μια κοινότοπη
αφήγηση. Μπορεί όμως να οδηγηθεί και σε μια μοναδική , με ουσιαστικό θέμα αφήγηση, όταν
αποδοθεί μέσω των συναισθημάτων, καθώς και της συνεπούς φυσικής δράσης των ηρώων που
προκαλείται από τα συναισθήματά τους. Με αυτόν τον τρόπο ενεργοποιείται η συναισθηματική
μνήμη του αναγνώστη/θεατή, με τρόπους σωματικά αναγνωρίσιμους, προκαλώντας του
εσωτερική συγκίνηση. Έτσι, δημιουργούνται αξιομνημόνευτοι χαρακτήρες που περισσότερο
δείχνουν και αποκαλύπτουν πρακτικά τον εαυτό τους , παρά απλώς απαγγέλουν τα
χαρακτηριστικά τους και τα γεγονότα στα οποία πρωταγωνιστούν.
Η συναισθηματική δράση είναι της ίδιας ζωτικής σημασίας όσο και η σωματική δράση, που είναι
και άμεσο αποτέλεσμά της για την ομαλή εξέλιξη της ιστορίας προς το τέλος της. Η δυναμική
σχέση αυτών των δύο έχουν ως αποτέλεσμα πολύ πετυχημένες και αξιομνημόνευτες ιστορίες.
Αν και μια σημαντική σύγχρονη τάση είναι η «στροφή προς το απόλυτο συναίσθημα», αυτή η
τακτική μάς απομακρύνει πολύ από την κατανόηση (συναισθηματικά και νοητικά) μιας ιστορίας
που φιλοδοξεί να είναι αληθοφανής.
Λέξεις-κλειδιά : Χαρακτήρας, Συναίσθημα, Σωματική δράση, Θέμα.
126
ΣΤΙΧΟ ΣΤΙΧΟ,ΒΗΜΑ ΒΗΜΑ,
ΑΥΘΩΡΕΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΗΜΑ
ΝΑ ΜΗΝ ΠΑΕΙ Η ΡΙΜΑ ΚΡΙΜΑ
Χάρτης πορείας στη τέχνη της στιχουργικής του τραγουδιού
Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος
[email protected]
Ιδιαίτερο είδος δημιουργικής γραφής η συγγραφή στίχων που προορίζονται για τραγούδια.
Ανάγκη δημιουργίας ενός συστηματικού οδηγού στιχουργικής τέχνης ειδικά για το τραγούδι που
θα βοηθήσει τους επίδοξους στιχουργούς να κατανοήσουν τις απαραίτητες τεχνικές
προϋποθέσεις, την «αρχιτεκτονική» των στίχων για την αποφυγή συνηθισμένων λαθών που
κάνουν όσοι στηρίζονται μόνο στην έμπνευση. Πρακτικές συμβουλές άσκησης. Ένας σύντομος
χάρτης πορείας που χρήζει επέκτασης στις κατευθύνσεις που αναφέρεται.
1.
Σαν εισαγωγή. Είναι οι στίχοι των τραγουδιών ποιήματα και οι στιχουργοί ποιητές?
2.
Βασικές γνώσεις μετρικής με παραδείγματα από στίχους ελληνικών τραγουδιών. (μέτρο,
τονισμός, ρυθμός, συλλαβές).Τα συχνότερα λάθη. (χασμωδίες, παρατονισμοί, κακέμφατα
κλπ) Τεχνικά εργαλεία (συνίζηση, συνήχηση, παρήχηση κλπ). Πρακτικές συμβουλές.
3.
Από το κουπλέ στο ρεφρέν. Η σημασία του κάθε δομικού στοιχείου. (στροφή)
4.
Η Ομοιοκαταληξία και ο ρόλος της. Ορισμός, είδη, τεχνικές, παραδείγματα.
5.
Θεματική. (πολιτικός, κοινωνικός, ερωτικός στίχος κ.λ.π.) Αφήγηση. Το πρόσωπο του
αφηγητή. Λεξιλόγιο.
6. Τραγούδια ιστορίες.
7.
Το παιδικό τραγούδι και οι ιδιαιτερότητες του.
8.
Η στιχουργική τέχνη, η σημασία της στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα στην πρωτοβάθμια.
Διδακτικές προσεγγίσεις .
9.
127
Βοηθήματα- έντυπα και ηλεκτρονικά -και βιβλιογραφικός οδηγός.
Μικρές περιπλανήσεις στο δάσος των Λέξεων: Δημιουργική γραφή και
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
Τασούλα Τσιλιμένη,
Αναπληρώτρια καθηγήτρια Π.Τ.Π.Ε.
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
[email protected]
Η δημιουργική γραφή, ως μέθοδος που ενεργοποιεί τη δημιουργικότητα, όλο και περισσότερο
κερδίζει έδαφος και στη χώρα μας, όχι μόνο με την πραγματοποίηση σχετικών εργαστηρίων για
ενήλικες κυρίως, από διάφορους φορείς, αλλά πρόσφατα και με την ένταξή της στο χώρο της
εκπαίδευσης. Απόδειξη η εισαγωγή, σε πιλοτική μορφή, στο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών
τόσο
στο
Νηπιαγωγείο,
στο
Δημοτικό
όσο
και
στο
Γυμνάσιο
(http://digitalschool.minedu.gov.gr/info/newps.php).
Η δημιουργική γραφή βέβαια έχει συνδεθεί με το μάθημα της Γλώσσας, αφού θεωρείται ότι
μπορεί κυρίως να βοηθήσει τα παιδιά να αποκτήσουν την ικανότητα να εκφράζονται,
χρησιμοποιώντας μια καλή περιγραφική γλώσσα. Μέσω της δημιουργικής γραφής, το παιδί
μπορεί να βιώσει ομαλά και ανώδυνα τη γραφή, να εξοικειωθεί με το λόγο και να καλλιεργήσει
τη σχέση του με τον κόσμο της λογοτεχνίας, μέσα από ένα δημιουργικό παιχνίδι (Πασσιά &
Μανδηλαράς, 2000). Η απόκτηση ευχέρειας έκφρασης και η καλλιέργεια της δημιουργικότητας
μέσω της δημιουργικής γραφής, μπορεί πάραυτα να φανεί ενισχυτική και υποβοηθητική
διεργασία, όχι μόνο στο μάθημα της Γλώσσας, αλλά και στην ιστορία, στη γεωγραφία, στη
φυσική και σε όλες τις περιοχές του αναλυτικού προγράμματος που είναι απαραίτητο να
χρησιμοποιηθεί το λεξιλόγιο ώστε οι μαθητές να ερμηνεύσουν και να περιγράψουν (Wilcox,
2009).
Στην παρούσα ανακοίνωση επιχειρείται να παρουσιασθεί μια εφαρμογή που αφορά την
αξιοποίηση της δημιουργικής γραφής στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Η
εφαρμογή θα μπορούσε να φέρει τον τίτλο «Από το δέντρο στο δάσος, από τη λέξη στο
κείμενο», καθώς αφορά στη δημιουργία ενός «Αλφαβητάριου του δάσους» και στη συνέχεια στη
δημιουργία ιστοριών. Θα παρουσιασθούν αναλυτικά τα στάδια εφαρμογής καθώς και
παραδείγματα/κείμενα.
128
ΚΥΡΙΑΚΗ (ΠΡΩΙ) 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Α – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 13:00 – 14:45
129
Πραγμάτωση μιας λογοτεχνικής δημιουργίας : πώς να συνθέσουμε ένα ποιητικό
«πορτρέτο» και πώς να το διδάξουμε στους μαθητές/φοιτητές
Αλέξανδρος Ν. Ακριτόπουλος
[email protected]
Στην ανακοίνωσή μας θα αναφερθούμε στον τρόπο σύνθεσης ενός ποιητικού «πορτρέτου» και
στη διδασκαλία του στους μαθητές/φοιτητές.
Η μέθοδος αφορά γενικότερα στη γνωσιακή ποιητική και ειδικότερα, από την πλευρά των
μαθητών/φοιτητών, στη δημιουργία λόγου με βάση την ποιητική κατά Jakobson λειτουργία του,
δηλαδή «την προβολή της αρχής της ισοδυναμίας από τον άξονα των επιλογών στον άξονα των
συνδυασμών».
Το λεκτικό/γλωσσικό υλικό της σύνθεσης θα αναζητηθεί στις έννοιες της εκφοράς του ποιητικού
λόγου και του ποιητικού είδους (πορτρέτο: προσωπογραφία), ενώ η δημιουργική εμπλοκή των
συγγραφικών υποκειμένων στην οργάνωση ανάλογων αισθήσεων, συναισθημάτων, σκέψεων
και ιδεών τους. Επιπλέον, στην αίσθηση και στη λογική του κόσμου τους ως συγγραφέων, μέσα
από τον υποτιθέμενο προσωπογραφούμενο χαρακτήρα-ήρωα.
Οι μαθητές/φοιτητές θα έχουν επίγνωση ότι ως συγγραφικά υποκείμενα κατά τη διαδικασία
πραγμάτωσης (δημιουργική πράξη) προβάλλουν, με τη γραφή, γνώση και εμπειρία, ότι
αυτοπροσδιορίζονται ως προσωπικότητες και ότι η ανάπτυξη των δημιουργικών τους
ικανοτήτων/δεξιοτήτων αποτελεί ένα ατέλειωτο ταξίδι που κάνουν με χαρά και δημιουργικό
οίστρο.
Λέξεις-κλειδιά: δημιουργική γραφή, λόγος, είδος, ποιητικό πορτρέτο, ήρωας-χαρακτήρας,
δεξιότητες
130
Η αναγνωστική πρακτική ως συνιστώσα της Δημιουργικής Γραφής
Το παράδειγμα των κειμένων του Γεωργίου Βιζυηνού
Μαυρουδής Αστέριος
[email protected]
Θανασούλας Ανδρέας
[email protected]
Η διδασκαλία, εκπαιδευτική και πολιτισμική αξία της Δημιουργικής Γραφής απασχολούν τη
σύγχρονη εκπαιδευτική κοινότητα σε διεθνές επίπεδο. Δεν λείπουν οι προβληματισμοί και οι
αμφισβητήσεις της, καθώς η βιβλιογραφία εξακολουθεί να ταλανίζεται από ευπώλητα εγχειρίδια
που όχι μόνο στερούνται μεθοδολογίας και επιστημονικής εγκυρότητας, αλλά στρεβλώνουν τον
παιδευτικό της ρόλο και προσανατολισμό της Δημιουργικής Γραφής. Στο δυτικό κόσμο η
Δημιουργική Γραφή συμπεριλαμβάνει ως ευρύτερος όρος τόσο την παραγωγή γραπτών
λογοτεχνικών κειμένων (πεζών και ποιητικών) όσο και τη θεατρική γραφή, το σενάριο κ.λπ. Σε
όλα όμως τα πλαίσια σημαίνοντα ρόλο παίζει ο δέκτης του λογοτεχνικού κειμένου έτσι όπως
παρουσιάζεται από την πρώτη ολοκληρωμένη πρόταση διδασκαλίας λογοτεχνικού κειμένου του
Αριστοτέλη και μέχρι τις σύγχρονες θεωρίες Λογοτεχνίας. Στη δική μας εργασία εστιάζουμε στα
έργα του Γεωργίου Βιζυηνού, εξαιρετικού παραδείγματος δημιουργικού συγγραφέα πεζού αλλά
και ποιητικού λόγου, και προτείνουμε τρόπους αναγνωστικής προσέγγισης του έργου του, οι
οποίοι στοχευμένα οργανώνονται στη συνέχεια και συγκροτούν συγκεκριμένες πρακτικές
Δημιουργικής Γραφής.
131
Η δημιουργική γραφή αρωγός στην ερμηνεία των λογοτεχνικών κειμένων
Βασιλική Γκούνη
[email protected]
Οι σύγχρονες θεωρίες της λογοτεχνίας εξαίρουν την ενεργό συμμετοχή του αναγνώστη στη
δόμηση του νοήματος του λογοτεχνικού κειμένου. Ωστόσο, η ανάγνωση αποτελεί μία πράξη
μοναχική, η οποία οδηγεί αναπόφευκτα τον αναγνώστη στη μονόπλευρη ερμηνεία όσων
διαβάζει, καθώς περιορίζεται στις προσωπικές αναγνωστικές του ανταποκρίσεις. Κατά τη
διάρκεια της διδασκαλίας της λογοτεχνίας, ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει
μία ποικιλία δραστηριοτήτων δημιουργικής γραφής, οι οποίες θα βοηθήσουν τους/τις μαθητές/τριες να εκφράσουν, να μοιραστούν, να εμπλουτίσουν ή ακόμα και να διαφοροποιήσουν τις
αρχικές τους ανταποκρίσεις. Η παρούσα μελέτη αναδεικνύει τη διδακτική αξιοποίηση
δραστηριοτήτων που προσβλέπουν στη γραπτή έκφραση των αναγνωστικών ανταποκρίσεων
των μαθητών/-τριών με έναυσμα τα λογοτεχνικά κείμενα που πραγματεύονται. Απώτερος
σκοπός αποτελεί η ανάδειξη της χρήσης της δημιουργικής γραφής ως ένα χρήσιμο διδακτικό
εργαλείο για την ολοκλήρωση της ερμηνείας των λογοτεχνικών κειμένων από τους ίδιους τους
νεαρούς αναγνώστες.
Λέξεις – κλειδιά: γραπτές αναγνωστικές ανταποκρίσεις, διδασκαλία της λογοτεχνίας.
132
Δραστηριότητες δημιουργικής γραφής ως εργαλεία βελτίωσης της κριτικής κοινωνικοπολιτικής εγγραμματοσύνης των μαθητών και διαγνωστικής/τελικής (αυτο/ετερο) αξιολόγησης
του βαθμού κατανόησης βασικών εννοιών των κοινωνικών και πολιτικών επιστημών: η
περίπτωση του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής της Ε΄ Τάξης Δημοτικού
Σχολείου στο νέο πιλοτικό πρόγραμμα σπουδών.
Σιδηρόπουλος Δημήτριος
[email protected]
Όλοι οι μαθητές χρειάζεται να διατυπώνουν γραπτώς τις σκέψεις, τις κρίσεις και τα
συναισθήματα τους εντός του αλληλεπιδραστικού κοινωνικού περιβάλλοντος της σχολικής
τάξης, καθώς έτσι δηλώνουν με ένα έγκυρο και αξιόπιστο τρόπο το βαθμό μάθησης του
εννοιολογικού περιεχομένου των διδασκομένων γνωστικών αντικειμένων.
Ειδικότερα, στο επιστημονικό πεδίο των κοινωνικών και πολιτικών επιστημών (Zarillo, 2008)
φαίνεται ότι η προγραμματισμένη εμ-βάπτιση και η τακτική/καθημερινή εμπλοκή των μαθητών
σε ποικίλες δραστηριότητες δημιουργικής γραφής (Firek, (2006) –με ένα παιγνιώδη,
διερευνητικό, αναστοχαστικό και ελκυστικό τρόπο- συμβάλλει σημαντικά, ώστε οι μαθητές
(Webb, 2011): α) να αποκτήσουν γνωστικές και μεταγνωστικές δεξιοτήτες κατανόησης βασικών
εννοιών, που εμπεριέχονται στα διάφορα πολυτροπικά κείμενα της κοινωνικής και πολιτικής
εκπαίδευσης (Fernyhough, 2007), β) να αναπτύξουν το βαθμό της κριτικής κοινωνικο-πολιτικής
τους εγγραμματοσύνης ως προς την επίλυση προβλημάτων, που πλαισιώνονται και σχετίζονται
με κοινωνικές περιστάσεις και πολιτικά φαινόμενα της τρέχουσας καθημερινής τους ζωής (Roth
& Lee, 2007; Loughran, 2002) και γ) να ασκηθούν στη βάση μιας διδακτικής στοχοθεσίας και
μεθοδολογικής πρακτικής στη δημιουργική (ανα)στοχαστική παραγωγή πολυτροπικών
κείμενων γραπτού λόγου.
Στην παρούσα εργασία προτείνονται είκοσι μία (21) συνολικά παραδειγματικές δραστηριότητες
δημιουργικής γραφής ως εργαλεία διαγνωστικής/τελικής (αυτο/ετερο) αξιολόγησης του βαθμού
κατανόησης από τους μαθητές είκοσι μία (21) βασικών εννοιών των κοινωνικών και πολιτικών
επιστημών, οι οποίες εμ-περιέχονται ανά κεφάλαιο στις τέσσερις (4) διδακτικές ενότητες
(είμαστε όλοι πολίτες, έχουμε δικαιώματα και υποχρεώσεις, ζούμε στη δημοκρατία,
συμμετέχουμε στη λήψη αποφάσεων), στις οποίες διαρθρώνεται το μάθημα της Κοινωνικής και
Πολιτικής Αγωγής της Ε΄ Τάξης του Δημοτικού Σχολείου στο νέο πιλοτικό πρόγραμμα σπουδών.
Λέξεις/Φράσεις-Κλειδιά: Δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, κριτική κοινωνικο-πολιτική
εγγραμματοσύνη,
εργαλεία
διαγνωστικής/τελικής
(αυτο/ετερο)
Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής Ε΄ Τάξης Δημοτικού Σχολείου
133
αξιολόγησης,
μάθημα
Μια δοκιμή δημιουργικής γραφής σε μαθητές γυμνασίου με μαθησιακές
δυσκολίες
Αλεξάνδρα Γεωργοπούλου
[email protected]
Η ακόλουθη μελέτη πραγματεύεται την προσέγγιση εναλλακτικών διδακτικών στρατηγικών
για μαθητές με δυσκολίες μάθησης, με στόχο την αρμονική ένταξή τους στο μαθητικό
δυναμικό της τάξης για μια επιτυχημένη σχολική πορεία -καλλιεργώντας πολλαπλές
δεξιότητες- χωρίς κανέναν αποκλεισμό.Πιο συγκεκριμένα ,επιχειρείται μια διδακτική σύζευξη
δράσεων της δημιουργικής γραφής και των θεωριών μάθησης, στις οποίες βασίστηκαν και
εφαρμόστηκαν τρόποι και τεχνικές διδασκαλίας.Η έρευνα εφαρμόστηκε σε ένα τμήμα 24
μαθητών της Α΄Γυμνασίου, κατά το σχολικό έτος 2012-2013.
134
Η δημιουργική γραφή μέσω της μεθόδου project: αποτύπωση του
συναισθηματικού κόσμου των μαθητών μέσα από το οδοιπορικό στα
λογοτεχνικά μονοπάτια της πόλης τους
Dr. Αριστοτέλης Φράγκος
[email protected]
Συμεών Νικολιδάκης
[email protected]
Καλλιόπη Τσάνταλη
[email protected]
Στην εργασία μας εξετάζεται ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός σχεδίου εργασίας (project) στη
σχολική τάξη που συνδυάζει τη λογοτεχνία με τη δημιουργική γραφή. Αναλυτικότερα,
προτείνουμε την επαφή του σχολείου με την τοπική κοινωνία και τους λογοτέχνες της. Η
δημιουργική γραφή συνδέεται άμεσα με την πόλη και την κοινωνία, καθώς αυτή μπορεί να
αποτελέσει πηγή έμπνευσης για να δημιουργήσουν οι μαθητές. Σήμερα, που το τεχνοκρατικό
μοντέλο διαβίωσης έχει γίνει τρόπος ζωής και οι μαθητές απομακρύνονται από τη λογοτεχνία,
την ποίηση και τη συγγραφή, γνώμονα του καθηγητή που σχεδιάζει ένα σχέδιο εργασίας στη
λογοτεχνία πρέπει να αποτελεί η επαφή των μαθητών με τη γραφή και τη δημιουργία. Μέσω της
γραφής αναπτύσσεται ο πνευματικός τους κόσμος και αποκτούν μιαν άλλη αντίληψη για την
κοινωνία και τις δομές της. Η επαφή με τους ίδιους τους δημιουργούς κρίνεται επιβεβλημένη,
καθώς είναι σε θέση να ανοίγουν το πνευματικό τους εργαστήρι και να επιτρέψουν στους
μαθητές να κατανοήσουν τις πραγματικές συνθήκες και τα κίνητρα συγγραφής ενός
λογοτεχνικού έργου. Στη μελέτη αυτή θα εστιάσουμε ως μελέτη περίπτωσης στην περιοχή της
Καλαμάτας, που παρουσιάζει τεράστιο λογοτεχνικό ενδιαφέρον. Θα διεξάγουμε ένα σχέδιο
εργασίας, όπου θα προτείνουμε τρόπους για την επαφή των τοπικών λογοτεχνικών ενώσεων με
το σχολείο και τους μαθητές, ώστε οι ίδιοι οι λογοτέχνες να καθοδηγήσουν τους μαθητές στην
ανακάλυψη της μεθοδολογίας συγγραφής ενός ποιήματος και οι μαθητές, εμπνεόμενοι από τους
τοπικούς φορείς και τα κοινωνικά προβλήματα να δημιουργήσουν το δικό τους πόνημα
βασιζόμενο σε σκέψεις και συναισθήματά τους.
135
136
ΚΥΡΙΑΚΗ (ΠΡΩΙ) 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Β – ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 13:00 – 14:45
137
Η διαχείριση του τραύματος στη διδακτική της Δημιουργικής Γραφής
Ιωσηφέλης Παναγιώτης
pan7774@yahοo.com
Δεδομένο αυτής της ερευνητικής διαδικασίας αποτελεί η
διαπίστωση πως ο καθηγητής
Δημιουργικής Γραφής, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, έρχεται συχνά αντιμέτωπος
με τραυματικές καταστάσεις που έχουν βιώσει οι φοιτητές του και τις οποίες εισάγουν αυτούσιες
ή παραλλαγμένες στα κείμενα που συνθέτουν. Κι αν ως καθηγητής οφείλει να λειτουργήσει
υποστηρικτικά σε αυτόν που φέρει το τραύμα, η ιδιότητά του ως επόπτη μιας δημιουργικής
διαδικασίας συγγραφής, υπαγορεύει μια διαφορετική προσέγγιση, η οποία έχει ως στόχο την
όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αρτιότητα του υπό παραγωγή κειμένου. Στόχος, λοιπόν, της
έρευνας αυτής είναι να αναζητήσει τον τρόπο με τον οποίο είναι δόκιμο (και θεμιτό) να
λειτουργήσει ο καθηγητής απέναντι στο φοιτητή που φέρει το τραύμα υπό το πρίσμα της
συγκεκριμένης διδακτικής. Για το λόγο αυτό, και στα πλαίσια της έρευνας, θα αναζητηθεί η
έννοια του όρου «τραύμα» αλλά και των όρων «μετάθεση» και «αντιμετάθεση» και ειδικά ο
τρόπος με τον οποίο οι έννοιες αυτές λειτουργούν στα πλαίσια της συγκεκριμένης εκπαιδευτικής
σχέσης. Επίσης, θα γίνει αναφορά δύο βασικών στρατηγικών διαχείρισης «τραυματικών»
καταστάσεων, οι οποίες τελούνται εμπειρικά ως επί το πλείστον από τους επόπτες σε
εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής σεναρίου : μιας που συνάδει
σε μια περισσότερο
μπιχαβιοριστική αντιμετώπιση και θέτει το υποκείμενο/ φοιτητή/ εν δυνάμει συγγραφέα στο
κέντρο ανάλυσης του επόπτη/καθηγητή και μιας δεύτερης που στηρίζεται στην ανάλυση,
βασικά, του παραγόμενου έργου χωρίς να εξετάζει, τουλάχιστον σε ένα πρώτο επίπεδο, το
υποκείμενο/φοιτητή/συγγραφέα.
138
Η Δημιουργική γραφή στην ξενόγλωσση εκπαίδευση :
σύγχρονες πρακτικές γραφής και δημιουργικές δραστηριότητες
Μαρία Κατσαντώνη
[email protected]
Η παρούσα ανακοίνωση είναι καρπός προσωπικής εμπειρίας επικεντρωμένης
σε
συγγραφικά ‘σχέδια’ εργασίας μικρού ή μεγάλου μήκους με βάση το λογοτεχνικό κείμενο.
Ειδικότερα τα ‘σχέδια’ αυτά εργασίας με τη μορφή ατομικής ή ομαδικής αλυσιδωτής γραφής
πραγματοποιήθηκαν μέσα από σύγχρονες μορφές βιωματικής μάθησης και δημιουργικές
δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του μαθήματος επιλογής Δημιουργική γραφή και ανάγνωση στο
Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών τη χρονολογική περίοδο
2007-2011. Αποτελούν παράλληλα αποτέλεσμα εμπειρίας εμψύχωσης εργαστηρίων Δημιουργικής
Γραφής σε μελλοντικούς καθηγητές της γαλλικής ως ξένης γλώσσας στη μέση εκπαίδευση όπως
και σε ευρύτερο γαλλόφωνο κοινό.
Στόχος της παρούσας εισήγησης είναι να δοθεί έμφαση :
i) στο ρόλο και τη συμβολή των εργαστηρίων Δημιουργικής Γραφής ;
ii) στις τεχνικές εμψύχωσης των εργαστηρίων μέσα από δραστηριότητες ελεύθερης
δημιουργικής έκφρασης (μυθοπλασία), υφολογικές δραστηριότητες επαναγραφής (παρωδίας ή
μίμησης ύφους, δραστηριότητες διασκευής ή μεταφοράς από ένα λογοτεχνικό γένος σε ένα
άλλο), παιχνίδια γραφής (παιχνίδια διαπροσωπικά βασισμένα σε βιωματικές εμπειρίες των
σπουδαστών), γραφή της επινόησης. Οι τεχνικές αυτές επιτρέπουν στους συμμετέχοντες των
εργαστηρίων να κατακτήσουν το δικό τους ύφος γραφής, να ανακαλύψουν πτυχές του εαυτού
τους και να ενδυναμώσουν την αυτοπεποίθηση τους.
Παράλληλα η εισήγηση θα επικεντρωθεί στην προβληματική της σύνθεσης κειμένων
μέσα από ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές (εσωτερικός μονόλογος, υβριδική-πολυφωνική
γραφή, παλίμψηστο) και διαφορετικά λογοτεχνικά είδη (αυτοβιογραφία, προσωπικό
ημερολόγιο, σύγχρονες μορφές αυθιστόρησης, φανταστικό διήγημα, παραμύθια για παιδιά και
εφήβους). Παράλληλα θα εξετάσει το θεωρητικό και μεθοδολογικό πλαίσιο των εργαστηρίων
(βασικές θεωρίες που επιζητεί η ανάλυση λογοτεχνικού κειμένου, σχέσεις ανάγνωσης και
συγγραφής κειμένου, διεπιστημονικές θεωρήσεις που χαρακτηρίζουν το όλο διάβημα).
Στο τέλος της εισήγησης θα γίνει αναφορά σε εν γένει επαγγελματικές πρακτικές για
μελλοντικούς καθηγητές ξένων γλωσσών που επιθυμούν να εμψυχώσουν εργαστήρια
δημιουργικής γραφής και κριτικής ανάγνωσης κειμένων σε σχολικό πλαίσιο και θα επισημανθεί
η συμβολή των εργαστηρίων στην ευρύτερη πανεπιστημιακή κοινότητα. Θα διερωτηθούμε
139
περαιτέρω κατά πόσο τα εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής μπορούν να παρέχουν εναλλακτικές
επαγγελματικές πορείες πλεύσης στους σπουδαστές για την υλοποίηση σχεδίων όχι μόνο στον
εκπαιδευτικό τομέα, αλλά στον πολιτιστικό, στο χώρο του βιβλίου και των εκδόσεων, των
επιχειρήσεων, της διαφήμισης και των μέσων επικοινωνίας.
Λέξεις-κλειδιά : δημιουργικότητα, αφηγηματικές τεχνικές, διακειμενικότητα, επικοινωνιακέςφαντασιακές δεξιότητες, σύγχρονες εκπαιδευτικές πρακτικές
140
Η δημιουργική Γραφή στο Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Λογοτεχνίας της Μέσης
Εκπαίδευσης στην Κύπρο και το δίλημμα της αυτονόμησης ή της ενσωμάτωσης;
- Το παράδειγμα της Αγγλικής Σχολής Λευκωσίας
Χριστίνα Ιωακειμίδου
[email protected]
Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Λογοτεχνίας της Κύπρου,
που διαμορφώθηκε μέσα από την εθελοντική δουλειά μάχιμων εκπαιδευτικών και την
καθοδήγηση ακαδημαϊκών, ανάμεσα στους οποίους, ο Μίμης Σουλιώτης, καινοτομεί σε αρκετά
σημεία. Αυτό που αναμφίβολα μπορούμε όλοι να διακρίνουμε, είναι η παρουσία της
Δημιουργικής Γραφής ως βασικού άξονα για το μάθημα της Λογοτεχνίας και η συγγραφή του
οδηγού Δημιουργικής Γραφής για τον εκπαιδευτικό. Πέρα από την έννοια της δημιουργικότητας,
η Δημιουργική Γραφή, αναφέρεται ως μια «δεξιότητα η οποία απαιτείται να είναι καθοδηγούμενη
από το διδάσκοντα» και παράλληλα να είναι προαιρετική για τους μαθητές.
Το ερώτημα που τίθεται προς εξέταση, είναι κατά πόσο οι στόχοι του Νέου Αναλυτικού
Προγράμματος υπηρετούνται μέσα από τη διακριτή παρουσία της Δημιουργικής Γραφής σε αυτό
καθώς και μέσα από την υιοθέτησή της και την πρακτική εφαρμογή καθώς η διστακτική στάση
των εκπαιδευτικών και η προαιρετική ενασχόληση με τη Δημιουργική Γραφή θα μπορούσαν να
θεωρηθούν σκόπελοι στην υλοποίηση αυτού του πολύ βασικού στόχου του Προγράμματος.
Στόχος μας είναι η παρουσίαση της μέχρι τώρα πορείας που έχει ακολουθήσει η Δημιουργική
Γραφή στη Μέση Εκπαίδευση και η συνεξέταση μιας επίσης καινοτόμας προσπάθειας, της
αυτόνομης παρουσίας της Δημιουργικής Γραφής στο αναλυτικό πρόγραμμα της Α΄ τάξης
Γυμνασίου της Αγγλικής Σχολής Λευκωσίας.
141
Γράφοντας Εικονοβιβλίο ή Εικονογραφημένο Βιβλίο για Παιδιά
με Ήρωες Παιδιά με Αναπηρίες
Κώτη – Παπαντωνάκη Δέσποινα
Στην εργασία μας αυτή θα επιχειρήσουμε να καταθέσουμε κάποιες σκέψεις- κατευθυντήριες
γραμμές που πιστεύουμε ότι θα είναι χρήσιμες σε συγγραφείς εικονογραφημένων βιβλίων ή
εινονοβιβλίων με ήρωες παιδιά (ή και ενήλικες) με ειδικές ανάγκες. Η όλη προσπάθειά μας θα
περιστραφεί στη δημιουργία μας συγγραφικής τυπολογίας σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα η
οποία θα στηρίζεται σε στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζουν ένα κείμενο λογοτεχνικό.
Αποφεύγουμε μάλιστα εσκεμμένα τον όρο «λογοτεχνικότητα», καθώς είναι τόσο σαφής όσο
κυρίως ασαφής, προκειμένου να υπερκεράσουμε ενδεχόμενα προβλήματα που ενδεχομένως
δημιουργήσει ο ορισμός ως ορισμός και ως εφαρμογή σε λογοτεχνικό κείμενο. Η απόπειρα της
δημιουργίας της συγκεκριμένης τυπολογίας ερείδεται σε απόψεις που ήδη έχουν διατυπωθεί από
τους A.M. Forter, Rebecca Lukens, Maria Nikolajeva και άλλους, προκειμένου να αποτελέσει ένα
συγκεκριμένο οδηγό, χωρίς ωστόσο να χειραγωγεί, μελλοντικών συγγραφέων. Παράλληλα, θα
διερευνηθεί κατά πόσο η δημιουργική γραφή ενός εικονοβιβλίου της κατηγορίας αυτής είναι
δυνατόν να αντικατοπτρίζει την προθετικότητα ενός συγγραφέα ή υπόκειται στη λεγόμενη
«προθετική πλάνη».
142
ΚΥΡΙΑΚΗ (ΠΡΩΙ) 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
ΑΙΘΟΥΣΑ Γ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ: 13:00 – 14:45
143
Η αξιοποίηση της παιδικής λογοτεχνίας για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων
δημιουργικής γραφής στην Πρώτη Τάξη του Δημοτικού Σχολείου.
Ελευθερία Λώλη,
[email protected]
Στην παρούσα εργασία εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο η παιδική λογοτεχνία μπορεί να
αξιοποιηθεί στη διαδικασία εγγραμματισμού των μαθητών της Πρώτης Τάξης. Ειδικότερα, η
μελέτη αυτή αποσκοπεί στο να καταδείξει τη συμβολή της παιδικής λογοτεχνίας στην
καλλιέργεια της επικοινωνιακής ικανότητας των μαθητών μέσα από διαδικασίες ακρόασης,
ομιλίας, συνομιλίας, ανάγνωσης, επιχειρηματολογίας και δημιουργικής γραφής. Η συγκεκριμένη
έρευνα - σχέδιο εργασίας υλοποιήθηκε κατά το σχολικό έτος 2012/13 στην Πρώτη Τάξη Δημοτικού
Σχολείου με Ενιαίο Αναμορφωμένο Πρόγραμμα. Πρόκειται για μία έρευνα δράσης με
συμμετοχικό χαρακτήρα, στην οποία ο ερευνητής είναι ταυτόχρονα και ο εκπαιδευτικός
συντονιστής της ομάδας.
Στο πλαίσιο της έρευνας πραγματοποιήθηκαν καινοτόμες διδακτικές πρακτικές προσέγγισης
έργων παιδικής λογοτεχνίας, έχοντας ως στόχο την ανάπτυξη δραστηριοτήτων δημιουργικής
γραφής. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τη μεθοδολογία της διδακτικής πράξης, εφαρμόσαμε
ομαδοσυνεργατικές
μορφές διδακτικής παρέμβασης, βιωματική μάθηση, καθώς και την
διερευνητική ανακαλυπτική προσέγγιση της διδάξιμης γνώσης. Στο πνεύμα αυτό, με σημείο
αναφοράς λογοτεχνικά κείμενα πεζά και έμμετρα οι μαθητές συμμετέχοντας σε παιγνιώδεις
δράσεις, κατέκτησαν σταδιακά το μηχανισμό της παραγωγής γραπτού λόγου. Με άλλα λόγια,
κατανόησαν τη δομή της πρότασης καθώς και τη διαδικασία σύνθεσης μίας μικρής παραγράφου.
Στη συνέχεια, καταγράφονται συνοπτικά ενδεικτικές δραστηριότητες δημιουργικής γραφής,
τις οποίες οι μαθητές ανέπτυξαν:
α) Κατασκευή ιστορίας με αρχή – μέση- τέλος με τη μορφή σκίτσων κόμικς.
β) Σύνθεση ποιήματος Λίμερικ.
γ) Αλληλογραφία, μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, με τη συγγραφέα Σοφία
Μαντουβάλου, έργα της οποίας πραγματευτήκαμε στην τάξη.
Από τα πορίσματα της έρευνας προκύπτει ότι τα παιδιά καλλιέργησαν σε σημαντικό βαθμό
γνωστικές στρατηγικές σχετικά με την παραγωγή γραπτού λόγου. Αξιοσημείωτη είναι, επίσης,
η σταδιακή βελτίωση στη διαχείριση των μηχανισμών παραγωγής γραπτού λόγου την οποία
διαπιστώθηκε ότι παρουσίασαν οι μαθητές που αρχικά αντιμετώπιζαν μαθησιακές δυσκολίες.
Λέξεις – κλειδιά: δημιουργική γραφή, καινοτόμες πρακτικές, παιδική λογοτεχνία
144
Δημιουργική Γραφή: Μια συγγραφική στάση
Γιώργος Ξενάριος
Σ’ έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, όπου η συνεχής επαγγελματική εξειδίκευση και
ενημέρωση και η δια βίου εκπαίδευση συνιστούν βασικά προτάγματα της καθημερινότητάς μας,
θα ήταν δύσκολο να μην περιληφθεί στα σχετικά αντικείμενα και η λογοτεχνία. Ενεργό –ακόμη–
μέσον θωράκισης του συλλογικού φαντασιακού, η τελευταία, μολονότι έχει σταθερά
υποχωρήσει έναντι άλλων μειζόνων σύγχρονων αφηγήσεων (διαδίκτυο, τηλεόραση κλπ.),
ωστόσο διατηρεί, σε έναν βαθμό, τόσο την πραγματική όσο και τη συμβολική της ισχύ. Συνεπώς
η διδασκαλία της, υπό τη μορφή της μεταφοράς γνώσης ως προς την γενετική της διαδικασία,
δεν πρέπει να εκπλήσσει.
Οι ενστάσεις που έχουν εγερθεί, εγχωρίως, αφορούν κυρίως στη μεταδοσιμότητα της τέχνης της
γραφής, στο κατά πόσον τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής, πανεπιστημιακά ή όχι, μπορούν
να παραγάγουν δόκιμους συγγραφείς. Η ένσταση αυτή αγγίζει κάποια πτυχή της
πραγματικότητας, θέτει όμως το όλο ζήτημα σε λάθος βάση.
Υπό το φως της σύγχρονης έρευνας, η μετάδοση «μιμιδίων», αυτής της περίεργης μονάδαςφαντάσματος, όχι μόνο είναι θεμιτή, αλλά εντάσσεται στον φυσικό κύκλο διάχυσης της
πληροφορίας και μεταφοράς της γνώσης. Στα ευρήματα αυτά της σύγχρονης έρευνας θα πρέπει
να προστεθεί η έννοια της «μαθητείας», όπως αυτή παραδίδεται ήδη από τους κλασικούς
χρόνους της ελληνικής αρχαιότητας: σχέση φορτισμένη συναισθηματικά, που έχει ως στόχο όχι
απλώς τη μετάδοση της γνώσης, αλλά επιδρά ταυτόχρονα στον ψυχοσυναισθηματικό κόσμο
διδάσκοντος και διδασκομένου.
Η διδασκαλία της δημιουργικής γραφής αποτελεί λοιπόν μια πολύπλευρη, σφαιρική
δραστηριότητα που, όταν γίνεται υπό τους κατάλληλους όρους, συνιστά όχι απλώς μα
πολιτισμική δράση, αλλά ένα κρίσιμο μέσο συγκρότησης του εαυτού, ισότιμο με τα υπόλοιπα
εκπαιδευτικά μέσα.
Στο τελικό κείμενό μας θα προσπαθήσουμε να δείξουμε τη σημασία των πολύπλευρων
συνιστωσών και παραμέτρων της μαθησιακής αυτής διαδικασίας, όπως είναι η δημιουργική
ανάγνωση, η ψυχοσυναισθηματική όψη της μαθησιακής διαδικασίας, η ένταση του διδακτικού
λόγου κλπ.
145
Από τη στατικότητα στη δημιουργικότητα: επαναπροσδιορίζοντας τη
διδασκαλία των κατευθυντικών κειμένων με αφετηρία τη δημιουργική γραφή
και την ανάπτυξη της φαντασίας.
Δημήτρης Γουλής
[email protected]
Η παρούσα έρευνα αποσκοπεί να μελετήσει το τρόπο που τα παιδιά της Στ' τάξης διαβάζουν και
κατανοούν τα χαρακτηριστικά των κατευθυντικών κειμένων και πιο συγκεκριμένα των
κειμένων με οδηγίες χρήσης, αναπαράγοντας τη διδακτική προσέγγιση του σχολικού εγχειριδίου
ή υιοθετώντας το μοντέλο και τις τεχνικές της δημιουργικής γραφής. Το δείγμα των μαθητών
αποτελείται από περίπου 100 μαθητές/τριες τριών Δημοτικών Σχολείων της ευρύτερης περοχής
Θεσσαλονίκης,
τα οποία εκπροσωπούν τρία διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά
περιβάλλοντα. Η δημιουργικότητα αυτή εκφράζεται μέσα από επιλογές, οι οποίες αφορούν τόσο
το περιεχόμενο των κειμένων όσο και το είδος, τη μορφή, την ποιότητα και την έκταση των
αλληλεπιδράσεων που δομούνται σε σχέση με τις αρχικές οδηγίες και προτάσεις. Το παραγόμενο
υλικό μπορεί να αξιοποιηθεί ως διδακτικό υλικό που συνιστά μία εναλλακτική πρόταση για τη
διδασκαλία του συγκεκριμένου κειμενικού είδους στην πρωτοβάθμια αλλά και τη
δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Λέξεις – κλειδιά: κειμενικά είδη, οδηγίες χρήσης, συσκευές, δημιουργική γραφή, έρευνα πεδίου.
146
Χαρακτήρες στην ανακύκλωση: Η περίπτωση της κυρίας Έρσης του Νίκου
Γαβριήλ Πεντζίκη
Αντωνία Πατσιοδήμου
[email protected]
Στο Μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης «θεματοποιείται» η ποιητική των χαρακτήρων, καθώς
δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην κατάδειξη των συμβάσεων που υπονομεύονται με το πέρασμα
από το ρεαλιστικό στο νεοτερικό μυθιστόρημα. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της «ανακύκλωσης
των χαρακτήρων», διότι με το έργο του Νίκου Γαβριήλ Παντζίκη επαναδραστηριοποιείται και
επανακωδικοποιείται η Έρση του Γεωργίου Δροσίνη (1922). Παρά τον υπαινιγμό του τίτλου πως
πρόκειται για την αναδιήγηση της γνωστής ιστορίας με τη χρήση των ερμηνευτικών συμβάσεων
του μυθιστορήματος, το έργο καθορίζεται από την υπέρβαση της δεδομένης πλοκής, τη
μεταμόρφωση των διακειμενικών χαρακτήρων και την υπονόμευση των γνωστών μεθόδων
παρουσίασής τους, οι οποίες επαναπροσδιορίζονται και μεταβάλλονται.
Η μελέτη των χαρακτήρων του Μυθιστορήματος της κυρίας Έρσης αποτελεί έξοχο
παράδειγμα δημιουργικής γραφής, το οποίο «εξασφαλίζει» σε όσους παράγουν, εισάγουν και
μεταποιούν χαρακτήρες την απαλλαγή τους από την υποχρέωση να τηρούν τις «παραδοσιακές»
συμβάσεις της ποιητικής των λογοτεχνικών χαρακτήρων.
147
Αφηγήσεις λαϊκών και έντεχνων ιστοριών. Εσωτερικές ανταποκρίσεις και
διδακτικές προσεγγίσεις.
Πηνελόπη Αδαμοπούλου
[email protected]
Προσεγγίζεται η αφήγηση ως εκπαιδευτική μέθοδος και μαθησιακό εργαλείο, με προσπάθεια να
εντοπισθεί πώς αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί στο χώρο της εκπαίδευσης. Στόχος είναι να
εξετάσουμε πως το παραμύθι, αναπόσπαστο μέρος της προφορικότητας, αλληλεπιδρά με τον
έντεχνο γραπτό λόγο και έχει ως όφελος τη ζύμωση του παιδιού με τη λογοτεχνία και την
καλλιέργεια του σε συνειδητό αναγνώστη και δημιουργό.
Ερευνάται η φυλογενετική και οντογενετική συνάρτηση με τους όρους που παραπέμπουν στον
αρχέγονο αφενός και στον σύγχρονο αφετέρου τρόπο έκφρασης της προφορικής και γραπτής
αφήγησης παραμυθιών.
Τα παραμύθια είναι «τα όνειρα του συλλογικού ασυνειδήτου» (Jung) ή αλλιώς τα όνειρα της
ανθρωπότητας στην παιδικής της ηλικία. Τα όνειρα λοιπόν και τα σύμβολά/μύθοι τροφοδοτούν
την τέχνη της παιδικής ηλικίας και κατ’επέκταση τη λογοτεχνία.
Τα παραμύθια είναι η έκφραση του πολιτιστικού γίγνεσθαι. Για την ερμηνεία τους χρήσιμο
εργαλείο αποτελεί η ζώσα μνήμη της πολιτιστικής μας παράδοσης. Η μνήμη λειτουργεί με τρόπο
διαλογικό στον καθένα μας.
Η αφήγηση τρέφει μέσα της τη ζωντανή γλώσσα της κοινότητας, τους μύθους της, τα όνειρα της
και τα πάθη της. Ο αφηγητής είναι το προσωπείο της συλλογικότητας. Με την αφήγηση του
υπογραμμίζει την ατομικότητα του, αλλά παράλληλα αντλεί τις δυνάμεις και την
εκφραστικότητα του από μια συλλογικότητα που κινείται σε ένα δυναμικό σχήμα όπου το
παλαιό αναπλάθεται μέσα από «τη Νύχτα των καιρών» (Péju) ή τα σκοτεινά βάθη της ψυχής των
λαών και επαναπροσφέρεται στο λαό με νέα πνοή. Κάθε αφήγηση υπόκειται σε αυτό το κυκλικό
σχήμα.
Η φύση της προφορικής παράδοσης εμπλουτίζει τη γραπτή παράδοση και ο συγγραφέας
παραμυθάς δε λειτουργεί προφορικά αλλά γραπτά. Η πράξη της γραφής με τη σειρά της εγκαλεί
την επικοινωνία, το διάλογο, δηλαδή την επιθυμία της ανάγνωσης. Το κύκλωμα είναι συνεχές. Το
ζεύγος γραφή –ανάγνωση στη λογοτεχνία και ιδιαίτερα την παιδική αντλεί τη δύναμη του από την
ασίγαστη δίψα αειφόρου εναλλαγής των ρόλων συγγραφέα- αναγνώστη μέσα στο ίδιο πρόσωπο,
δυνητικά « Γίνε αναγνώστη, ο γραφέας που είσαι»(Ι.Ν.Βασιλαράκης,2008,J. Ricardou)
148
Η αφήγηση αποτελεί μια πρόκληση, συμβάλλοντας αποδοτικά στη καλλιέργεια της γλώσσας,
της επικοινωνίας, της ανάδειξης και προώθησης του πολιτισμού, τοπικού και παγκόσμιου, της
συνειδητοποίησης της φυσικής και κοινωνικής πραγματικότητας.
Το παιδί με το παραμύθι ανακαλύπτει τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του. Η δημιουργική
γραφή ως καλλιτεχνική έκφραση το βοηθάει να εναρμονίσει τον εσωτερικό του κόσμου με την
πραγματικότητα. Το παιδί μπορεί να πειραματιστεί με τις λέξεις και να παίξει. Το ποιητικό
παιχνίδι δίνει με τη λέξη παιχνίδι την έννοια της απόλαυσης και της χαράς.
149
Το σκάκι ως λογοτεχνική έμπνευση και στοιχείο δομής του λογοτεχνικού έργου
Το παράδειγμα του Vladimir Nabokov
Γιάννης Αντωνιάδης
[email protected]
Το σκάκι είναι το πιο αγαπημένο παιχνίδι της μοντερνιστικής λογοτεχνίας. Οι μοντερνιστές
χρησιμοποίησαν το σκάκι για να αναδείξουν την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης κατάστασης,
ως παράδειγμα διανοητικής υπεροχής, η οποία συχνά καταλήγει στην κατάρρευση, καθώς
απορροφά κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα. Παράλληλα η μάχη δύο ανθρώπων πάνω στη
σκακιέρα, μάχη με απόλυτα ίσους όρους, μεταφέρεται στην μάχη της ζωής, δύο άνθρωποι
μπορούν να παίζουν σκάκι, χωρίς καν να ξέρουν τις κινήσεις, όπως μας έδειξε ο Beckett στο τέλος
του παιχνιδιού. Η υποβλητική γοητεία του σκακιού έγκειται ακριβώς γιατί η δομή του, ο αγώνας
δύο αντίπαλων δυνάμεων, είναι κοινή σε κάθε πλοκή παιχνιδιού ή καλλιτεχνικού έργου που
εμπεριέχει την ιδέα της σύγκρουσης, της επικράτησης.
Στην εισήγηση θα εξεταστούν δύο χαρακτηριστικά έργα του Vladimir Nabokov, όπου το σκάκι
παίζει κύριο ρόλο στην κατασκευή του μυθιστορήματος αλλά και στην πλοκή του. Η άμυνα του
Λούζιν, όπου ο ήρωας του Nabokov συγκρούεται με τον εαυτό του, η εμμονή του με το σκάκι
απέναντι στην κοινωνία και Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ, όπου το σύνολο του
μυθιστορήματος είναι ένα σκακιστικό πρόβλημα.
Θα αναδειχθεί το σκάκι ως στοιχείο έμπνευσης, πλοκής αλλά και δομής κατασκευής του
μυθιστορήματος.
Λέξεις - κλειδιά: σκάκι, Nabokov, δομή, έμπνευση
150
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ
ΕΙΣΗΓΗΤΩΝ
151
ΑΓΓΕΛΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ
Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε μεταξύ άλλων σε Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών,
Universitaet Konstanz (Γερμανία) και Universitaet Zuerich (Ελβετία). Γνωρίζει Νέα Ελληνικά,
Αρχαία και Μεσαιωνικά Ελληνικά, Λατινικά,Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ολλανδικά,
Νορβηγικά και Σουηδικά. Τον Φεβρουάριο του 1986 επέστρεψε στην Ελλάδα και έκτοτε
εργάζεται ως μεταφράστρια σε ελεύθερη συνεργασία με πολλούς εκδοτικούς οίκους. Η αγάπη
της
για το βιβλίο και τη λογοτεχνία ειδικότερα την έσπρωξε να ασχοληθεί κατ’
αποκλειστικότητα σχεδόν μ’ αυτό το αντικείμενο.
ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΥ ΠΗΝΕΛΟΠΗ
Είναι πτυχιούχος Αγγλικής Φιλολογίας με ειδικότητα Γλωσσολόγος -Φιλόλογος του
Πανεπιστημίου της Σόφιας « Αγ. Κλήμεντ ΄Οχριντσκι» και Κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου
Σπουδών
στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής
Εκπαίδευσης στην κατεύθυνση «Γλώσσα και πολιτισμός: Διδακτικές και θεωρητικές
προσεγγίσεις», όπου και είναι υποψήφια διδάκτορας. Γνωρίζει Αγγλικά και Βουλγαρικά και έχει
συμμετάσχει σε πολλά σεμινάρια και συνέδρια σχετικά με τη Γλώσσα και τη διδασκαλία της.
ΑΚΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ Ν. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
Ο Αλέξανδρος Ν. Ακριτόπουλος είναι πτυχιούχος του Τμήματος Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών
Σπουδών. Εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Φιλολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του
Α.Π.Θ., με θέμα
την ποίηση του Γιώργου Θέμελη. Είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο
Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Φλώρινας και διδάσκει Ελληνική Λογοτεχνία και
Παιδική-Νεανική Λογοτεχνία
στο Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης
Φλώρινας και
Θέματα
Παιδικής Λογοτεχνίας στο Μεταπτυχιακό Τμήμα. Μέλος επιστημονικών συλλόγων και εταιριών
για τη Λογοτεχνία και την Παιδαγωγική, έχει γράψει τα βιβλία: Η ποίηση για παιδιά και νέους
(1993). Για την ποιητική και τη ρητορική του Ανδρέα Εμπειρίκου (2000). Το νεοελληνικό λαϊκό
παραμύθι ως λογοτέχνημα (2010).
ΑΛΜΠΑΝΗΣ ΠΕΤΡΟΣ
Ο Αλμπάνης Πέτρος είναι απόφοιτος του Π.Μ.Σ. «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου
Δυτικής Μακεδονίας. Γεννημένος στην Κοζάνη, αποφοίτησε από το τμήμα Πολιτικών
Μηχανικών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου πραγματοποιώντας στη συνέχεια αρκετές
συνεργασίες μη δημόσιους και μη φορείς και παρακολουθώντας πολλά σεμινάρια κινηματου,
φωτογραφίας και νέων τεχνολογιών.
ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΕΛΕΩΝΟΡΑ
Ονομάζομαι Αναγνώστου Ελεονόρα. Είμαι απόφοιτη της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ και του
μεταπτυχιακού τίτλου του ΠΜΣ «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας,
καθώς και υποψήφια διδάκτωρ στο ίδιο τμήμα. Εργάζομαι ως φιλόλογος στη δευτεροβάθμια
εκπαίδευση.
152
ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
Ο Γιώργος Ανδρουλάκης πραγματοποίησε προπτυχιακές σπουδές γλωσσολογίας στο Τμήμα
Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών από το 1985 ώς το 1989 και μεταπτυχιακές σπουδές στην
κοινωνιογλωσσολογία και τη διδακτική της γλώσσας στο Πανεπιστήμιο Paris 7 από το 1990 ως
το 1995. Δίδαξε γλωσσολογία, κοινωνιογλωσσολογία και διδακτική της γλώσσας στα
Πανεπιστήμια Paris 7, Caen, Αιγαίου, Α.Π.Θ., Ε.Α.Π. και από το 2009 είναι Αναπληρωτής
Καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,
όπου διευθύνει το Εργαστήριο Ελληνικής Γλώσσας. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντά του
εστιάζονται ιδιαίτερα σε ζητήματα επαφής γλωσσών σε μεταναστευτικές κοινότητες, στάσεων
απέναντι στη γλώσσα και γλωσσικής πολιτικής, στην ανάλυση του λόγου και στη διδακτική της
γλώσσας με βάση επικοινωνιακές δραστηριότητες και κοινωνικές εργασίες.Υπήρξε υπεύθυνος
τριών ερευνητικών προγραμμάτων ευρωπαϊκής συνεργασίας για τη διδακτική της γλώσσας και
άλλων πέντε εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων με έμφαση στη γλωσσική εκπαίδευση των
μεταναστών/-ριών. Έχει μετακληθεί επανειλημμένως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το
Συμβούλιο της Ευρώπης ως εμπειρογνώμονας και αξιολογητής γλωσσικών δράσεων και
προγραμμάτων.
ΑΝΤΑΜΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
Ο Γιάννης Αντάμης γεννήθηκε το 1975 στο Βόλο.Σπούδασε στο πανεπιστήμιο Αθηνών και μεταξύ άλλων- εργάζεται ως δικηγόρος.Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων: «Πριγκιποδουλειές»
(Οξύ, 2006), «Σχέδιο Τρόμου» (Οξύ, 2007) και «Κατά τον Δαίμονα Εαυτού» (Τόπος, 2008). Το
τελευταίο του μυθιστόρημα, «Λεγεώνα», ΔΕΝ κυκλοφορεί από κανέναν εκδοτικό οίκο.Σε
συνεργασία
με
την
ομάδα
dreamtigers
δημοσιεύει
τακτικά
στο
ιστολόγιο
onemansland.blogspot.com κείμενα και φωτογραφίες του.
ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1966. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης το 1987 και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού στον Τομέα Δημοσίου Δικαίου και
Πολιτικής Επιστήμης. Εργάζεται ως δικηγόρος. Το 2012 ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό τμήμα
Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Από το 2008 εκλέγεται στο
Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας.
ΑΝΤΩΝΟΓΙΑΝΝΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ
Η Βασιλική Αντωνογιάννη είναι Δασκάλα του Πρότυπου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου
Φλώρινας και έχει μεταπτυχιακό τίτλο στη Σχολική Παιδαγωγική του Παιδαγωγικού Τμήματος
Δημοτικής Εκπαίδευσης Φλώρινας.
ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΝΑ
Η Άννα Αντωνοπούλου είναι Διδάκτωρ Επιστημών Αγωγής, Κοινωνιολόγος και ECPΨυχοθεραπεύτρια/Δραματοθεραπεύτρια.Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ψυχοθεραπευτών
(E.A.P.), της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας Ελλάδας (Ε.Ε.Ψ.Ε), της Βρετανικής Ένωσης
Δραματοθεραπευτών (B.A.D.), της Πανελλήνιας Επαγγελματικής Ένωσης Δραματοθεραπευτών
153
και Παιγνιοθεραπευτών (Π.Ε.Ε.Δ.Π.) και της Βρετανικής Ένωσης Lapidus (Lapidus : Creative
writing for health and wellbeing). Έχει εργαστεί ως εκπαιδευτικός στην ιδιωτική και τη δημόσια
εκπαίδευση, ενώ έχει διδάξει και συντονίσει βιωματικές ομάδες στην Ανώτατη Εκπαίδευση, στο
Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου
Θράκης επί 10 συναπτά έτη (1993-2003). Έχει επίσης διδάξει σε βιωματικά επιμορφωτικά
σεμινάρια στο Εργαστήριο Πειραματικής Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του
Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και στο
Ελληνικό Ινστιτούτο Παιγνιοθεραπείας και
Δραματοθεραπείας «Το Άθυρμα».
ΑΡΒΑΝΙΤΗ ΙΩΑΝΝΑ
Η Ιωάννα Αρβανίτη γεννήθηκε στο Στρατώνι Χαλικιδικής. Είναι διδάκτορας και κάτοχος
μεταπτυχιακού διπλώματος των Παιδαγωγικών Επιστημών του ΑΠΘ. Σήμερα ζει στη
Θεσσαλονίκη και υπηρετεί ως Σχολική Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης στο νομό Κιλκίς. Τα
επιστημονικά και ερευνητικά της ενδιαφέροντα σχετίζονται με τη σχολική βιβλιοθήκη, τη
δημιουργική γραφή, τη φιλαναγνωσία και τις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης.
Έχει συμμετάσχει ως επιμορφώτρια στα σεμινάρια Δημιουργικής Γραφής, τα οποία εμπνεύστηκε
το 2001, ο καθηγητής Μίμης Σουλιώτης, και τα οποία μέχρι τώρα υλοποιήθηκαν από το
Βιβλιολογείον σε συνεργασία με το Βαλκανικό Άσυλο Ποίησης. Από τη θέση της Σχολικής
Συμβούλου προτείνει και υλοποιεί στα δημοτικά σχολεία της ευθύνης της, σε συνεργασία με τον
καθηγητή του ΑΠΘ Δημήτρη Γερμανό, ένα πιλοτικό πρόγραμμα για τη δημιουργία και λειτουργία
σχολικών βιβλιοθηκών. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά
συνεδρίων. Έχουν, επίσης, εκδοθεί δύο αυτόνομες μελέτες της σχετικές με τη δημιουργία και το
ρόλο της σύγχρονης Σχολικής Βιβλιοθήκης- Κέντρου Μέσων Μάθησης και πολιτισμού.
ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Ο Παναγιώτης Αργυρόπουλος είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων και του μεταπτυχιακού τμήματος δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής
Μακεδονίας. Σήμερα εργάζεται στη Μέση Εκπαίδευση στο Νομό Θεσσαλονίκης. Έχει εκδώσει 5
ποιητικές συλλογές και ένα μυθιστόρημα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη.
Στο
προσεχές διάστημα θα κυκλοφορήσει το νέο του μυθιστόρημα από τις εκδόσεις Λιβάνη.
Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, ρουμανικά και αλβανικά και έχουν
συμπεριληφθεί σε ποιητικές ανθολογίες και περιοδικά των αντίστοιχων χωρών. Συνεργάζεται
με διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά της χώρας μας. Παράλληλα έχει συγγράψει μελέτες
λαογραφικού και ιστορικού περιεχομένου που έχουν εκφωνηθεί σε επιστημονικά συνέδρια και
έχουν περιληφθεί σε επιστημονικά περιοδικά. Στίχοι τραγουδιών του έχουν μελοποιηθεί και
κυκλοφορούν από την ελληνική δισκογραφία.
ΑΡΤΖΑΝΙΔΟΥ ΕΛΕΝΑ
Η Έλενα Αρτζανίδου γεννήθηκε στη Δυτική Γερμανία. Τα παιδικά της χρόνια τα έζησε στο
Μαυρονέρι του νομού Κιλκίς και αργότερα στη Θεσσαλονίκη, όπου το 1981 τελείωσε το Λύκειο
της Αμερικάνικης Γεωργικής Σχολής. Είναι πτυχιούχος της Σχολής Νηπιαγωγών Καρδίτσας καθώς
154
και του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του Α.Π.Θ. Σήμερα εργάζεται ως εκπαιδευτικός
στη Θεσσαλονίκη. Τα τελευταία τρία έτη είναι υπεύθυνη του προγράμματος Φιλαναγνωσίας στη
Δ/νση Π.Ε.Αν.Θεσσαλονίκης. Είναι, επίσης, ιδρύτρια και υπεύθυνη της Λέσχης Ανάγνωσης
Εκπαιδευτικών, μαθητών και φοιτητών «Αχιλλέας Καψάλης» που λειτουργεί στη Δ/νση και
δημιουργός του ιστολόγιου (blog) filanagnosiaprogram.blogspot.com που είναι αναρτημένος στο
φορέα της Δ/νσης Π.Ε.Αν.Θεσσαλονίκης. Έχει ασχοληθεί με τη συγγραφή χρονογραφημάτων
αλλά και άρθρων που αφορούν τον πολιτισμό για την εφημερίδα Θεσσαλονίκη-Μακεδονία. Από
το 1996 ασχολείται με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων. Αναλυτική εργογραφία της μπορείτε να
βρείτε στο προσωπικό ιστολόγιό της (blog): ardjanidou.psichogios.gr.
ΒΑΪΤΣΑΚΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ
Γεννήθηκε στην Φλώρινα το 1970 και είναι πατέρας δύο τέκνων, της Ελενίτσας και του Θοδωρή.
Από το 1997 εργάζεται ως βιβλιοθηκονόμος στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Όσοι
ασχολούνται με το διαδίκτυο μπορούν να βρουν μερικές αράδες που έγραψε σε ένα ηλεκτρονικό
βιβλιοθηκονομικό περιοδικό, τη «Συνεργασία». Έχει επίσης μιλήσει σε 3 ημερίδες. Ήταν και είναι
φύλακας γνώσεων που έχουν παραχθεί απ’ άλλους. Οι λέξεις- κλειδιά της
ευτυχίας στο
επάγγελμά του είναι «Διανομή / γνώση».
ΒΑΚΑΛΗ ΑΝΝΑ
Η Αννα Βακάλη είναι πτυχιούχος του Τμήματος Φιλολογίας του Παν. Ιωαννίνων, με μεταπτυχιακό
στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Παιδαγωγικής Σχολής Φλώρινας για τη
“Γλώσσα και τη Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση” και ένα ακόμα σε εξέλιξη στο Πρόγραμμα
Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εκπαιδευτική πολιτική και έρευνα» του Τμήματος Νηπιαγωγών του
ΠΔΜ. Σε διαδικασία ολοκλήρωσης βρίσκεται η εκπόνηση διδακτορικής διατριβής στον τομέα της
διδακτικής της Γλώσσας με επιβλέποντα τον αναπληρωτή καθηγητή κ. Κ. Ντίνα και με θέμα : «Η
παραγωγή γραπτού λόγου στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση μετά το 1975: από
την έκθεση στη δημιουργική γραφή». Εργάζεται ως φιλόλογος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
και ως αποσπασμένη στο Τμήμα Νηπιαγωγών του ΠΔΜ.
ΒΑΜΒΑΚΙΔΟΥ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ
Η Ιφιγένεια Βαμβακίδου γεννήθηκε στα Άβδηρα Ξάνθης και σπούδασε στο Φιλοσοφικό Τμήμα
της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη φιλοσοφία
της Ιστορίας από το Φιλοσοφικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. και διδάκτορας στη
νεότερη ελληνική ιστορία του Α.Π.Θ. από την Παιδαγωγική Σχολή του Α.Π.Θ. Είναι Αναπληρώτρια
Καθηγήτρια της Παιδαγωγικής Σχολής Φλώρινας και πρόεδρος του τμήματος Νηπιαγωγών του
Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα της επικεντρώνονται στην
κοινωνική και πολιτισμική διάσταση της ιστορίας και στην αξιοποίηση των οπτικών τεχνών ως
μαρτυριών-πηγών στη συγγραφή, αλλά και στη διδασκαλία της νεότερης και σύγχρονης
ιστορίας. Έχει γράψει πολλά επιστημονικά άρθρα και μετέχει σε διεθνή συνέδρια για τη
σύγχρονη έρευνα στην επιστήμη της ιστορίας. Είναι μέλος πολλών επιστημονικών συλλόγων και
εταιριών.
155
ΒΑΡΑ ΜΑΡΙΑ
Η Μαρία Βάρα εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή της στη λογοτεχνία, ως υπότροφος του Ι.Κ.Υ.,
στο Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ., από όπου είναι και το πτυχίο της. Έκανε
μεταπτυχιακές σπουδές (Μ.Α. στην πεζογραφία) στο Πανεπιστήμιο East Anglia της Μεγάλης
Βρετανίας. Έχει διδάξει μαθήματα λογοτεχνίας, δεξιοτήτων έρευνας και γλώσσας στο
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Τα
ερευνητικά της ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις της εστιάζονται στην πεζογραφία (γοτθικό,
αστυνομικό μυθιστόρημα, παραμύθι), τη συγκριτική λογοτεχνία και τη θεωρία και κριτική της
λογοτεχνίας. Πρόσφατες δημοσιεύσεις περιλαμβάνουν το κεφάλαιο “Plundering the Fairy Tale
and the Gothic” στο βιβλίο Rewriting/Reprising: Plural Intertextualities (Cambridge Scholars
Publishing, 2009), το κεφάλαιο “Gothic Permutations from the 1790s to the 1970s” στο βιβλίο Le
Gothic
(Palgrave
Macmillan,2008),
και
σε
συνεργασία
με την αναπληρώτρια καθηγήτρια του Α.Π.Θ. Κατερίνα Κίτση το κεφάλαιο “The Reception
of Charles Dickens in Greece” στο βιβλίο The Reception of Charles Dickens in Europe (Continuum,
2013).
ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ
Η Αλεξάνδρα Βασιλοπούλου είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος Ιστορίας Τέχνης και
Φιλόλογος στο Καλλιτεχνικό Γ/σιο Γέρακα με Λυκειακές Τάξεις. Είναι συνυπεύθυνη του
Προγράμματος « Λογοτεχνικό Εργαστήριο. Οι μαθητές γράφουν» της Δ/νσης Δ/θμιας Εκπ/σης
Ανατολικής Αττικής.
ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ
Η Φωτεινή Βασιλοπούλου εργάζεται στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση τα τελευταία 15 χρόνια.
Έχει σπουδάσει Αγγλική (Α.Π.Θ.) και Ελληνική Φιλολογία (Πα.Πελ.).Έχει παρακολουθήσει
σεμινάρια, συνέδρια αφήγησης παραμυθιού, δημιουργικής γραφής, θεάτρου, τοπικής ιστορίας
και έχει ασχοληθεί με την παιδαγωγική αξιοποίηση της αφήγησης και της δημιουργικής γραφής
στο σχολείο.
ΒΟΥΛΓΑΡΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ
Η Κατερίνα Βούλγαρη γεννήθηκε στον Βόλο το 1973. Σπούδασε στο Παιδαγωγικό Τμήμα
Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (1991–1995). Ολοκλήρωσε τις
μεταπτυχιακές της σπουδές στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Σπουδές στην Εκπαίδευση» στο
Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (2008), και στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Διεπιστημονικές
Προσεγγίσεις στις Ιστορικές, Αρχαιολογικές και Ανθρωπολογικές Σπουδές» του Τμήματος
Ιστορίας, Αρχαιολογίας, Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (2010–2012).
Το 2009 αναγορεύθηκε Διδάκτορας από το Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής του
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Άρχισε επιπρόσθετες μεταπτυχιακές σπουδές, το 2010 στη
«Δημιουργική
Γραφή» στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (Παιδαγωγικό Τμήμα
Νηπιαγωγών), και το 2011 στην «Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία» του Ανοιχτού Πανεπιστημίου
Κύπρου. Εργάζεται στο Kέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχολογικής Έρευνας και Ψυχοπαιδαγωγικής
156
Συμβουλευτικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται
σε ζητήματα γλώσσας, λογοτεχνίας και εκπαίδευσης.
ΓΑΛΑΝΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ
Ο Βαγγέλης Γαλάνης είναι ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής με ΜΑ Δημιουργικής Γραφής και
μεταπτυχιακός φοιτητής Πολιτισμικών Σπουδών (Παν/μιο Δυτικής Μακεδονίας). Μέλος της
Εταιρίας Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας και της Ελληνικής Σημειωτικής
Εταιρίας. Επιστημονικός Υπεύθυνος Εκδόσεων Επέκεινα.
ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ
Ο Σταμάτης Γαργαλιάνος είναι Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας, στο
Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών. Είναι πτυχιούχος του Πανεπιστημίου PARIS-III-Sorbonne
Nouvelle, με σπουδές Θεατρολογίας (1985-Licence και 1986-Maitrise) καθώς και μεταπτυχιακές
σπουδές (1988-D.E.A.). Είναι επίσης κάτοχος Μάστερ (D.E.A.) Κοινωνιολογίας-Οικονομίας στο
Πανεπιστήμιο PARIS-II (Pantheon-1988) και πτυχιούχος Α.Β.Σ.Θ. (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας1980). Στο Πανεπιστήμιο PARIS-IX – Dauphine εκπόνησε διδακτορική διατριβή (1994).
ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Γεωργίου σπούδασε παιδαγωγικά και νεοελληνική λογοτεχνία στο Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης όπου εκπόνησε και διδακτορική διατριβή
στην περιοχή της
παιδικής λογοτεχνίας. Εργάζεται στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και ασχολείται κατεξοχήν με
την προώθηση της φιλαναγνωσίας και την αξιοποίηση του παιδικού βιβλίου στο σχολείο. Στην
προοπτική αυτή έχει συνεργαστεί με την Ομάδα έρευνας για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας του
Α.Π.Θ., με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και διάφορους φορείς της
εκπαίδευσης. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα σχετίζονται με την ιστορία της παιδικής
λογοτεχνίας και τη λογοτεχνική εκπαίδευση και στο πλαίσιο αυτό έχει δημοσιεύσει αρκετά
άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων.
ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ
Η Γεωργοπούλου Αλεξάνδρα έχει πτυχίο Κλασικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του
Πανεπιστημίου Αθηνών(1998) και Μεταπτυχιακό: «Κοινωνική θεωρία, Πολιτική και Πρακτικές
στην Εκπαίδευση» του τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην προσχολική
ηλικία, (Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Πατρών (2008). Με την έγκριση για εκπόνηση
διδακτορικής διατριβής από το τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών,απασχολήθηκε σε
επικουρικό και ερευνητικό έργο (1999-2000).Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια επιμορφωτικά
εκπαιδευτικής φύσεως : Δίπλωμα Μεταπτυχιακού Σεμιναρίου Ολυμπιακών Σπουδών της
Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας, Το project στην Εκπαίδευση –Κέντρο Δια βίου Μάθησης και
Αειφόρου Ανάπτυξης (Διάβημα), Παρακολούθηση εξ αποστάσεως προγράμματος επιμόρφωσης
του ΕΚΠΑ με γνωστικό αντικείμενο «Εκπαιδευτική Ψυχολογία» , διάρκειας έξι μηνών (ΜάιοςΝοέμβριος 2013),« Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών στη Αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας
και
Επικοινωνιών
(ΤΠΕ),
επιμορφωτική
ημερίδα
με
θέμα
«
Διδακτική
της
Λογοτεχνίας»,Επιμορφωτικό Σεμιναρίου με τίτλο: «Διαμόρφωση ομάδας και δειγματική
157
διδασκαλία στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ΄ Γυμνασίου» κ.α.Επίσης,δίδαξε το μάθημα
της Παιδικής Λογοτεχνίας στο Τμήμα της προσχολικής αγωγής στα Ι.Ε.Κ. και στα σχολεία που
εργάστηκε εκπόνησε προγράμματα Περιβαλλοντικής Αγωγής και εκπαιδευτικά Μουσειακής και
Πολιτιστικής Αγωγής. Πρόσφατα ασχολήθηκε με τη δημιουργική γραφή. Την ενδιαφέρει η
διδασκαλία της γλώσσας και η εκμάθηση της κριτικής ανάγνωσης των μαθητών.
ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ
Η Αγγελική Γιαννικοπούλου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο ΤΕΑΠΗ του Εθνικού και
Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο αντικείμενο της Παιδικής Λογοτεχνίας. Τα
ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται κυρίως στο εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο και τη
διδακτική της λογοτεχνίας στην προσχολική εκπαίδευση, ενώ έχει ασχοληθεί και με την
εισαγωγή στο γραμματισμό. Ανάμεσα στα άλλα έχει γράψει και τα βιβλία: Fables and Children:
Form and Function (Manutius Press, 1993), Από την Προανάγνωση στην Ανάγνωση, (Καστανιώτης,
1998), Προαναγνωστικές Δεξιότητες: Μαθήματα με τα Φωνήματα (Ατραπός, 1999), Η Γραπτή
Γλώσσα στο Νηπιαγωγείο (Καστανιώτης, 2001), Στη Χώρα των Χρωμάτων: Το Σύγχρονο
Εικονογραφημένο Παιδικό Βιβλίο (Παπαδόπουλος, 2008) και Ένα Διαθεματικό Πείραμα στο
Νηπιαγωγείο: Ιστορίες και Φυσική (Παπαδόπουλος, 2009, σε συνεργασία με την Β. Πρεβεζάνου.
ΓΙΑΠΑΛΑΚΗ – ΧΑΛΑΖΑ ΜΑΡΙΑ
Η Μαρία Γιαπαλάκη – Χάλαζα είναι πτυχιούχος του Μαθηματικού Τμήματος της Σχολής Θετικών
Επιστημών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης (1994) και κατέχει μεταπτυχιακό
δίπλωμα ειδίκευσης στη Δημιουργική Γραφή (2011) από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
Δικαστικός υπάλληλος του Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης (1984-2010) ασχολήθηκε με τη
μηχανογραφική ανάλυση και προγραμματισμό εργασιών τμημάτων του Πρωτοδικείου
Θεσσαλονίκης. Παρακολούθησε σεμινάρια πληροφορικής (DOS, WINDOWS, WORD, EXCELL,
ACCESS, UNIX, ORACLE (FORMS, REPORTS, DBA)) και δημόσιας διοίκησης (διοίκηση δημόσιων
υπηρεσιών, αποτελεσματική διοίκηση έργων πληροφορικής στη δημόσια διοίκηση,
ηλεκτρονικές
υπηρεσίες
και
εφαρμογές
στην
ηλεκτρονική
διακυβέρνηση,
τεχνικές
αντιμετώπισης κρίσεων). Σήμερα ασχολείται με την ψηφιακή ποίηση.
ΓΚΑΝΑ ΕΛΕΝΗ
Η Ελένη Γκανά είναι Λέκτορας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου
Θεσσαλίας στο γνωστικό αντικείμενο «Γραπτός λόγος και Εκπαιδευτικές Πρακτικές». Είναι
απόφοιτος Γαλλικής και Ελληνικής Φιλολογίας (ΑΠΘ), έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στη
Γαλλία (Paris III) και τη διδακτορική της διατριβή στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο (ΤΕΑΠΗ). Στα
ερευνητικά της ενδιαφέροντα συγκαταλέγονται: κοινωνικές και πολιτισμικές προσεγγίσεις στη
μάθηση και τη διδασκαλία της γλώσσας, σχολικός γραμματισμός σε ομάδες υψηλού-κινδύνου,
διδασκαλία σε πολυπολιτισμικές/πολύγλωσσες κοινότητες.
ΓΚΟΥΝΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ
Η Γκούνη Βασιλική ζει και εργάζεται ως δασκάλα στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος του
Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης (Π.Τ.Δ.Ε.) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και
158
κάτοχος του μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στη «Διδακτική της Γλώσσας – Λογοτεχνία –
Θέατρο και Εκπαίδευση» (κατεύθυνση Λογοτεχνία) του Π.Τ.Δ.Ε. του Εθνικού και Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.). Στην παρούσα φάση εκπονεί τη διδακτορική της διατριβή σε
συνεργασία με το Π.Τ.Δ.Ε. του Ε.Κ.Π.Α. με επιβλέπουσα καθηγήτρια την κ. Γεωργία Καλογήρου
(αναπληρώτρια καθηγήτρια του Π.Τ.Δ.Ε., Ε.Κ.Π.Α.)
Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν σε θέματα που αφορούν στη θεωρία της
Λογοτεχνίας, τη διδακτική αξιοποίηση των λογοτεχνικών έργων για παιδιά και νέους και τις
σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας της λογοτεχνίας στη σχολική τάξη (π.χ. βιβλιοθεραπεία,
διαφοροποιημένη διδασκαλία κλπ.). Επιπλέον, έχει ασχοληθεί με τη μελέτη της λειτουργίας των
λογοτεχνικών κύκλων στη σχολική τάξη για την προαγωγή της φιλαναγνωσίας στο δημοτικό
σχολείο και έχει συμμετάσχει ενεργά στη διεξαγωγή ερευνητικών σχολικών παρεμβάσεων με
την αξιοποίηση των διδακτικών μεθόδων που προαναφέρθηκαν. Τέλος, έχει συμμετάσχει σε
πανελλήνια και διεθνή συνέδρια, ενώ έχει δημοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά και ξενόγλωσσα
επιστημονικά περιοδικά, όπως και σε συλλογικούς τόμους.
ΓΟΥΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Τέλειωσε το 1987 την Παιδαγωγική Ακαδημία της
Αλεξανδρούπολης και πήρε το πτυχίο του Π.Τ.Δ.Ε. Ιωαννίνων το 1999. Το 2001 απέκτησε
μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών από το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και το 2010 ολοκλήρωσε
τη διατριβή του στη παιδική λογοτεχνία στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Εργάστηκε ως
δάσκαλος στη Σχολή Κωφών από το 1989 έως το 1993 και υπηρέτησε σε σχολεία της Κατερίνης,
της Κέρκυρας, του Κιλκίς και της Θεσσαλονίκης από το 1995 μέχρι σήμερα. Έχει διδάξει ως
επιμορφωτής στην εισαγωγική επιμόρφωση των Π.Ε.Κ., την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών
για τα νέα βιβλία, το Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης αλλά και το Πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας
του ΕΚΕΒΙ. Δίδαξε, επίσης, σε σειρά μαθημάτων για την παιδική λογοτεχνία στο Παιδαγωγικό
Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης και στο Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής & Εκπαίδευσης
του Α.Π.Θ. Έχει λάβει μέρος σε συνέδρια, με ανακοινώσεις που σχετίζονται με ζητήματα
διδακτικής της γλώσσας, της λογοτεχνίας και της χρήσης των Τ.Π.Ε. στη σχολική πράξη. Σήμερα
είναι Διευθυντής στο 67ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης.
ΓΡΟΣΔΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
Ο Σταύρος Γρόσδος είναι εκπαιδευτικός - Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε., με μεταπτυχιακές σπουδές
στη Διδακτική της Γλώσσας και υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Επιστημών Προσχολικής
Αγωγής και Εκπαίδευσης της Παιδαγωγικής Σχολής του Α.Π.Θ., με θέμα: Λογοτεχνία,
Κινηματογράφος και Δημιουργική Γραφή. Είναι πιστοποιημένος επιμορφωτής εκπαιδευτικών β΄
επιπέδου στις Τ.Π.Ε., επιμορφωτής εκπαιδευτικών στο Πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας του Εθνικού
Κέντρου Βιβλίου και επιμορφωτής/σύμβουλος προώθησης στα Νέα Προγράμματα Σπουδών στο
γνωστικό αντικείμενο Γλώσσα/Λογοτεχνία. Εργάσθηκε ως επιμορφωτής εκπαιδευτικών στο 1ο
ΠΕΚ Θεσσαλονίκης, στο 2ο ΠΕΚ Θεσσαλονίκης, στο ΠΕΚ Καβάλας και στο ΠΕΚ Κοζάνης. Υπήρξε
μέλος και παραγωγός διδακτικού υλικού του Προγράμματος ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και
159
Πολιτισμός (1995-2003). Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και έχει εισηγηθεί
σε συνέδρια. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα στρέφονται γύρω από τα ζητήματα της
διδακτικής της γλώσσας, της διδακτικής της τέχνης, της δημιουργικής γραφής και του
οπτικοακουστικού γραμματισμού. Βιβλία: Το πανηγύρι των χρωμάτων (1996), Δημιουργικά
Χρωματιστά Παιχνίδια (1998), Γλώσσα και Τέχνη (2003) (συλ.), Ο ξένος, ο άλλος, ο διαφορετικός:
Μήπως είμαι εγώ; (2005) (συλ.), Παιχνίδια φιλαναγνωσίας και αναγνωστικές εμψυχώσεις (2011)
(συλ.).
ΔΕΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
Ο Δελιόπουλος Γεώργιος αποφοίτησε από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του
Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου είναι υποψήφιος διδάκτωρ με υποτροφία
του ΙΚΥ. Εργάστηκε ως έκτακτος αρχαιολόγος σε τοπικές Εφορείες Αρχαιοτήτων, ενώ από το
2006 ήταν υπεύθυνος της πρακτικής εξάσκησης των φοιτητών στη μελέτη της κεραμικής του
προϊστορικού οικισμού στο Αρχοντικό Γιαννιτσών. Από το 2006 εργάζεται ως φιλόλογος στη
Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Ιστορικές και αρχαιολογικές του μελέτες έχουν δημοσιευθεί σε
επιστημονικά περιοδικά και τιμητικούς τόμους, ενώ ανακοινώσεις του έχουν παρουσιαστεί σε
διάφορα συνέδρια. Από το 2009 κυκλοφορεί και η πρώτη του ποιητική συλλογή, ο «Μικρός
Οδυσσέας».
ΔΗΜΑΣΗ ΜΑΡΙΑ
Η Μαρία Δημάση είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού
Παρευξείνιων Χωρών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης με γνωστικό αντικείμενο
«Διδακτική της γλώσσας και της λογοτεχνίας». Έχει σπουδές στην Παιδαγωγική και τη Διδακτική.
Ασχολείται με τη μεθοδολογία της διδασκαλίας της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας, με την έρευνα
των αντίστοιχων σχολικών εγχειριδίων της Ελλάδας και των Παρευξείνιων Χωρών, με τη
γλωσσική πολιτική και τη γλωσσική παιδεία στην Ελλάδα, καθώς και με τη Θεωρία της
Λογοτεχνίας και τις πολιτισμικές σπουδές.
ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ
Η Τριανταφυλλιά Δημοπούλου είναι απόφοιτoς της Ανώτερης Σχολής Δραματικής Τέχνης του
ΚΘΒΕ και του Τμήματος Κινηματογράφου του ΑΠΘ. Ως ηθοποιός έχει εργαστεί σε ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., στο
ΚΘΒΕ και σε διάφορα θεατρικά σχήματα της Θεσσαλονίκης. Για τέσσερα χρόνια σκηνοθετούσε
την Θεατρική Ομάδα του Δήμου Αξιού. Από το 1998 έως το 2007 δίδαξε Θεατρική Αγωγή σε
σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και από το 2007 έως σήμερα διδάσκει στο Καλλιτεχνικό
Γυμνάσιο Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης.
ΔΡΕΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
Ο Δημήτρης Δρένος γεννήθηκε το 1981. Έχει σπουδάσει Πολιτικές και Οικονομικές επιστήμες και
έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στις Διεθνείς Σχέσεις, τη Φιλοσοφία και τη Δημιουργική
Γραφή. Είναι υποψήφιος διδάκτορας στο πεδίο της Πολιτικής Φιλοσοφίας.
160
ΔΡΟΥΓΚΑ ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Η Κλεονίκη Δρούγκα είναι πτυχιούχος ιστορικός της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, κάτοχος
μεταπτυχιακού διπλώματος στην Ιστορία από το Ιστορικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του
ΑΠΘ και διδάκτορας στη Νεότερη Ελληνική Ιστορία από την Παιδαγωγική Σχολή του ΑΠΘ. Οι
επιστημονικοί της προβληματισμοί στρέφονται σε ζητήματα ιδεολογίας και ιστορίας της
ελληνικής εκπαίδευσης. Επιπλέον το ενδιαφέρον της εστιάζεται στη Ρητορική στην
εκπαιδευτική πράξη και στη Δημιουργική Γραφή. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και
ξένα περιοδικά και εισηγήσεις της σε πρακτικά ελληνικών και ξένων συνεδρίων. Εργάζεται ως
Φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση και υπήρξε Επιστημονική Συνεργάτιδα στην Παιδαγωγική
Σχολή ΑΠΘ.
ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΙΚΥ
Βραβεύτηκε στα Γράμματα με ένα απ’ αυτά, το Γράμμα απ’ το Δουβλίνο, μυθιστόρημα, 1997.
Είχαν προηγηθεί ιστορικές σπουδές, ιστορικές αποστολές, ιστορικές Πηγές που εκδόθηκαν και,
ιστορικές ομελέτες από Μονόλογους, Άρθρα, Μικρά Πεζά, Διηγήματα, Ραδιοφωνικές Εκπομπές
και φωτεινές Κατασκευές, που σερβίρονταν κάθε τόσο στις εφημερίδες, τα περιοδικά, το Τρίτο
Πρόγραμμα, το Μπενάκη στην Πειραιώς, το ICA London και αλλού – η Παραμυθοσαλάτα ήταν
καθημερινή εκπομπή. Με αυτά και με τα άλλα είχε ήδη ανοίξει την όρεξη του κοινού όταν το
τράταρε ένα δεύτερο μυθιστόρημα, Οι Επιζώντες και δύο ταξιδιωτικά το Άμστερνταμ και το
Μαρόκο του Νότου, που έκαναν το κομμάτι τους στις προθήκες του αχτύπητου Atheneaum
Boekhandel & Nieuwscentrum της ολλανδικής πλατείας, ενώ τον Μάρτιο του 2009 ξεφούρνισε τα
COOKIES από τις εκδόσεις ‘Υψιλον. Λάτρης και ενορχηστρωτής αλχημικών καταστάσεων, εκτός
από τα άρθρα επιδίδεται και στις αντωνυμίες –εμείς, εγώ, εσύ, αυτός και άλλοι– με τη βοήθεια
των οποίων έστησε τα LUDENS LABS www.ludenslabs.com, μία κατάσταση πεζοδρομίου για
όσους πιστεύουν στο ιερό παιχνίδι του Homo Ludens.
ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
Η Χριστίνα Ιωακειμίδου είναι φιλόλογος στην Αγγλική Σχολή Λευκωσίας και υπεύθυνη του
Τμήματος Ελληνικών της Αγγλικής Σχολής. Εϊναι επίσης μέλος της συγγραφικής ομάδας του
Οδηγού Δημιουργικής Γραφής (Υπ. Παιδείας Κύπρου ), καθώς και υποψήφια διδάκτορας στο
Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
ΙΩΣΗΦΕΛΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Ο Ιωσηφέλης Παναγιώτης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1970. Έχει γράψει σενάρια ταινιών
μεγάλου και μικρού μήκους, τηλεοπτικών σειρών και ντοκιμαντέρ. Επίσης, έχει δημοσιεύσει μια
συλλογή διηγημάτων και δύο παιδικά παραμύθια. Από το 2005 διδάσκει σενάριο στο Τμήμα
Κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. και συνεργάζεται συστηματικά με το
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή».
ΚΑΒΒΑΔΑ ΑΝΘΗ
Η Ανθή Καββαδά είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας. Είναι
161
Φιλόλογος στο Καλλιτεχνικό Γ/σιο Γέρακα με Λυκειακές Τάξειςκαι συνυπεύθυνη του
Προγράμματος « Λογοτεχνικό Εργαστήριο. Οι μαθητές γράφουν» της Δ/νσης Δ/θμιας Εκπ/σης
Ανατολικής Αττικής.
ΚΑΖΑΖΗΣ ΝΙΚΟΣ
Ο Νίκος Καζάζης σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε
μεταπτυχιακές σπουδές στην εκπαιδευτική τεχνολογία. Υπήρξε μέλος της ερευνητικής ομάδας
του Εργαστηρίου Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου της Αθήνας και του SIG
“Narrative Learning Environments” του ευρωπαϊκού δικτύου Kaleidoscope. Είναι συντονιστής του
Τμήματος Ανθρωπιστικών Σπουδών στα Εκπαιδευτήρια Γείτονα και παράλληλα ασχολείται με
την επιμέλεια εκδόσεων και την οργάνωση πολιτιστικών προγραμμάτων. Έχει συμμετάσχει σε
πολλά συνέδρια και ημερίδες, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, για τη διδακτική της λογοτεχνίας,
την προώθηση της φιλαναγνωσίας
και τη σχέση ψηφιακών μέσων και αναγνωστικής
δεξιότητας. Παράλληλα, οργανώνει σεμινάρια για εκπαιδευτικούς και μαθητές σχετικά με
ζητήματα δημιουργικής ανάγνωσης και γραφής. Είναι επιμελητής του διαδικτυακού
πολιτιστικού περιοδικού Narrative Desire (http://www.scoop.it/t/narrative-desire).
ΚΑΛΑΪΤΖΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
Η Χριστίνα Καλαϊτζή
σπούδασε Παιδαγωγός Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης στο
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλική και
Αμερικάνικη Παιδική Λογοτεχνία στο University of Reading της Αγγλίας και Δημιουργική Γραφή
στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας στη Φλώρινα, καθώς και μαθήματα συγγραφής παιδικού
βιβλίου στο Ε.Κ.Ε.Β.Ι. Έχει εργαστεί στο Παιδικό Κέντρο Α.Π.Θ ως προϊσταμένη του ιδιωτικού
διθέσιου νηπιαγωγείου και στον ιδιωτικό εκπαιδευτικό τομέα ως νηπιαγωγός. Διδάσκει
δημιουργική γραφή στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε συνεργασία με το
πιλοτικό πρόγραμμα «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
και
παιδική λογοτεχνία και μυθοπλασία παιδικής μικροαφήγησης σε ιδιωτικό κέντρο σεμιναρίων.
Έχει δημοσιεύσει στο CIRCL του University of Reading τηδιπλωματική διατριβή “A reading
of how ideas of the witch are framed in three texts: Valerie Thomas & Korky Paul's Winnie the Witch,
T.H. White's The Sword in the Stone, and Hans Christian Anderson's The Snow Queen”. Γράφει
παιδικήλογοτεχνία, σενάριο για
animation
video
art
και θεατρικά έργα για σχολικές
παραστάσεις.
ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ ΤΖΙΝΑ
Η Τζίνα Καλογήρου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στον Τομέα Ανθρωπιστικών Σπουδών του
Παιδαγωγικού
Τμήματος
Δημοτικής
Εκπαίδευσης
του
Εθνικού
και
Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου Αθηνών, στο γνωστικό αντικείμενο «Νεοελληνική Λογοτεχνία και η Διδακτική
της». Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα στρέφονται στους τομείς της διδακτικής της
λογοτεχνίας, της θεωρίας της λογοτεχνίας και της μελέτης των κειμένων, της παιδικής
λογοτεχνίας, καθώς και σε ζητήματα φιλαναγνωσίας και αξιοποίησης του λογοτεχνικού βιβλίου
στην εκπαίδευση. Έχει εκδώσει αυτοτελείς τόμους/μονογραφίες και έχει επιμεληθεί την έκδοση
162
ακαδημαϊκών βιβλίων και συλλογικών τόμων. Μελέτες της στην ελληνική, αγγλική και γαλλική
γλώσσα έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά,συλλογικούς τόμους και πρακτικά
συνεδρίων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Συμμετέχει με μελέτη της στον τόμο, Ε. Γαραντούδης,
Τζ. Καλογήρου, Κ. Κωστίου, Θ. Πυλαρινός, Το Αειθαλές Παιδί. Τέσσερεις Κριτικές Προσεγγίσεις στο
έργο του Μανόλη Πρατικάκη, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 2007. Σε συνεργασία με τη Δ. Μπεχλικούδη
έχει μεταφράσει και επιμεληθεί το βιβλίο των M.Benton-G.Fox, Διδακτική της Λογοτεχνίας από
εννέα έως δεκατεσσάρων ετών(υπό έκδοση).
ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΧΑΡΙΣ
Η Χάρις Κανελλοπούλου (Αθήνα, 1977) είναι ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια εκθέσεων.
Σπούδασε Ιστορία, Αρχαιολογία και Ιστορία Τέχνης στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου
Αθηνών. Απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο στη Μοντέρνα Τέχνη και Θεωρία στο Πανεπιστήμιο του
Essex στη Μεγάλη Βρετανία, ενώ η διδακτορική διατριβή της από το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει
θέμα την τέχνη στο δημόσιο χώρο της Αθήνας (1950-2004). Έχει επιμεληθεί εκθέσεις σε
μουσειακούς και υπαίθριους χώρους. Έχει παρουσιάσει εισηγήσεις σε επιστημονικά συνέδρια και
έχει διδάξει στο μεταπτυχιακό τμήμα Ιστορίας Τέχνης της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών. Κείμενά
της έχουν δημοσιευτεί σε βιβλία, καταλόγους, περιοδικά τέχνης, στο διαδίκτυο και τον Τύπο.
Είναι μέλος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης Aica Hellas.
ΚΑΡΑΚΙΤΣΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ
O Aνδρέας Καρακίτσιος σπούδασε Φιλολογία και Ψυχολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του
Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου.Το
1992 διορίστηκε στο Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ., και
διδάσκει Λογοτεχνία, Παιδική Λογοτεχνία, Θεωρία της Αφήγησης και Δημιουργική Γραφή. Έχει
οργανώσει και διευθύνει “ateliers de l’ ecriture” και Προγράμματα Δημιουργικής Γραφής.Έχει
δημοσιεύσει μια σειρά άρθρων και μελετών για θέματα Λογοτεχνίας και Παιδικής Λογοτεχνίας
σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Τα κυριότερα έργα του είναι: « Ποίηση για μικρά παιδιά, το
limerick», εκδόσεις Προμηθεύς, Θεσσαλονίκη, 1996. «Γ. Βιζυηνός, Παιδικαί Ποιήσεις», εκδόσεις
Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 1999. «Ποίηση για παιδιά και νέους, Όψεις, Αναθεωρήσεις , Προοπτικές»,
εκδόσεις Ζυγός, Θεσσαλονίκη, 2008. «Πέντε βήματα για δράση: από τη λογοτεχνία στη
δραματοποίηση», εκδόσεις Διάπλαση, Αθήνα, 2008. «Παιδική Λογοτεχνία και μορφές
ετερότητας», εκδόσεις Ζυγός, Θεσσαλονίκη, 2008. «Σύγχρονη Παιδική Μικροαφήγηση», εκδόσεις
Ζυγός Θεσσαλονίκη, 2010. «Παιγνίδια Φιλαναγνωσίας και Αναγνωστικές εμψυχώσεις»,
Gutenberg, Aθήνα, 2011. «Περί Παιδικής Λογοτεχνίας», εκδόσεις Ζυγός, Θεσσαλονίκη, 2012.
«Διδασκαλία της Λογοτεχνίας και Δημιουργική Γραφή», υπό έκδοση, εκδόσεις Ζυγός,
Σεπτέμβρης, 2013.
ΚΑΡΑΝΤΖΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ
Η Καραντζή Αναστασία είναι Εκπαιδευτικός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και Θεατρολόγος.
Είναι Υποψηφια Διδάκτορας τοτ Τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του
Δημοκτριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.
163
ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗ ΜΑΡΙΑ
H Mαρία Κατσαντώνη είναι πτυχιούχος Γαλλικής και Ελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας του
Πανεπιστημίου Αθηνών. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Paris 3Sorbonne Nouvelle όπου έλαβε το μεταπτυχιακό δίπλωμα D.E.A στις Επιστήμες της Γλώσσας και
Μεταφρασεολογίας (e,cmlyxvshDEA en Sciences du Langage et Traductologie, 1996) και
Διδακτορικό Δίπλωμα από το ίδιο Πανεπιστήμιο στον τομέα των Επιστημών της Γλώσσας
(Doctorat Nouveau Régime, Sciences du Langage, 2003). Μέρος της διδακτορικής της διατριβής
εκπονήθηκε με υποτροφία (ΟΙP Fellow) στο Πανεπιστήμιο Brown του Rhode Island των Η.Π.Α.
(2001). Είναι επίσης κάτοχος ενός δεύτερου μεταπτυχιακού διπλώματος στην Κοινωνιολογία του
Πολιτισμού, στον Πολιτιστικό Σχεδιασμό από το Πανεπιστήμιο Paris X- Nanterre (DESS Sociologie
de la Culture, Consultant Culturel - projet culturel et environnement social, 2000). Εχει εργαστεί ως
επισκέπτρια λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου (2003-2004, Τμήμα Ξένων Γλωσσών και
Φιλολογιών), στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Παν. Αθηνών ως συμβασιούχος
λέκτορας με το Π.Δ. 407/80 (2004-2011) και συνεργάζεται μέχρι σήμερα ως μέλος ΣΕΠ με το
Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος. Εχει συμμετάσχει ενεργά σε
διάφορα ερευνητικά προγράμματα της Ακαδημίας Αθηνών (Χρηστικό Λεξικό της Κοινής
Νεοελληνικής) και του Υπ. Παιδείας (Αξιολόγηση και Πιστοποίηση Γλωσσομάθειας) και έχει
συντονίσει έρευνες-δράσης του Υπ. Πολιτισμού της Γαλλίας σχετικά με την ανάπτυξη
ανθρωπίνων πόρων στον κλάδο του Πολιτισμού. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται
στη μελέτη της γλώσσας με ειδίκευση την εφαρμοσμένη ανάλυση του λογοτεχνικού κειμένου
και τις μεταμοντέρνες πρακτικές γραφής, τις σχέσεις γραφής και ανάγνωσης στη σχολική και
ακαδημαϊκή κοινότητα μέσα από μία διεπιστημονική θεώρηση που συνδυάζει γλωσσολογικές,
κοινωνιολογικές και πολιτισμικές προσεγγίσεις. Πολυάριθμες μελέτες της έχουν δημοσιευθεί σε
ξένα και ελληνικά επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων. Από το 2007 πρότεινε και
διοργάνωσε το μάθημα της Δημιουργικής Γραφής και Ανάγνωσης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και
συνεχίζει μέχρι και σήμερα να εμψυχώνει εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής σε συνεργασία με
έλληνες και γάλλους συγγραφείς και θεωρητικούς από το χώρο της γραφής και της ανάγνωσης
στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος.
ΚΙΟΣΣΕΣ ΣΠΥΡΟΣ
Ο Σπύρος Κιοσσές εργάζεται ως φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Απέκτησε πτυχίο
ελληνικής φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ολοκλήρωσε
μεταπτυχιακές σπουδές στα κλασικά γράμματα (Ληντς, Μ. Βρετανία) και στην εκπαιδευτική
έρευνα (Οξφόρδη, Μ. Βρετανία). Είναι διδάκτορας νεοελληνικής λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου
Θεσσαλίας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη θεωρία και στη διδακτική της
νεοελληνικής λογοτεχνίας και της λογοτεχνίας για εφήβους, θέματα με τα οποία ασχολήθηκε με
δημοσιεύσεις και ανακοινώσεις σε συνέδρια.
164
ΚΛΙΓΚΑΤΣΗ ΜΑΙΡΗ
Η Μαίρη Γ. Κλιγκάτση γεννήθηκε το 1985 στη Φλώρινα και ζει μόνιμα στην Αθήνα. Είναι
Μηχανικός Παραγωγής & Διοίκησης. Παρακολούθησε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών
«Οργάνωση & Διοίκηση Τεχνικών Συστημάτων» στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ενώ τον
Οκτώβριο του 2012 έγινε δεκτή στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Δημιουργική Γραφή» του
Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Από τον Ιούνιο του 2011 διευθύνει την διαδικτυακή
πλατφόρμα πολιτισμού και τέχνης ΝΤΟΥέΝΤΕ Magazine (www.duendemagazine.gr), όπου και
αρθρογραφεί σε θέματα λογοτεχνίας. Ως ελεύθερη επαγγελματίας ασχολείται με την
πολιτιστική διαχείριση και την προώθηση σχετικών θεμάτων. Σε επιστημονικό επίπεδο μελετά
την επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην πράξη της λογοτεχνίας και της
δημιουργικής γραφής. Συμμετείχε στη συλλογή διηγημάτων «Crisis: 10+1 διηγήματα για την
ελληνική κρίση» που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Βακχικόν σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή
τον Δεκέμβριο του 2012. Παράλληλα με τη λογοτεχνία ασχολείται με το ραδιόφωνο. Από τον
Μάρτιο του 2011 έως και τον Μάιο του 2012 διετέλεσε ραδιοφωνικός παραγωγός στο πολιτιστικό
ραδιόφωνο Ξάνθης, με την εκπομπή λόγου «ηχολόγιο».
ΚΟΛΑΞΙΖΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Κολαξίζης Ιωάννης είναι Λέκτορας τμήματος Κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του
Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, ΣΕΠ στο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Γραφικές
Τέχνες – Πολυμέσα» του Ανοιχτού Πανεπιστημίου Πατρών, καθώς και επιβλέπων διπλωματικών
εργασιών στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου
Δυτικής Μακεδονίας. Στο παρελθόν δίδαξε ως διδάσκων π.δ.407 στο τμήμα Πλαστικών Τεχνών
Ιωαννίνων και σε πολλές σχολές τέχνης διαφόρων βαθμίδων της εκπαίδευσης. Έχει σπουδάσει
σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο Γραφιστική, Παιδαγωγικά, Ζωγραφική, Γραφικές
Τέχνες - Πολυμέσα, Τεχνολογία ήχου και εικόνας. Συμμετείχε με διακρίσεις σε Εκθέσεις και σε
Φεστιβάλ Κινηματογράφου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
ΚΟΝΙΔΑΡΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ
Η Κονιδάρη Κατερίναι εργάζεται ως Σύμβουλος τοξικοεξάρτησης στο Κέντρο Θεραπείας
Εξαρτημένων Ατόμων από το 2004 και Σύμβουλος εξαρτήσεων και εμψυχώτρια
στην
θεραπευτική κοινότητα “Contina”, στο Μιλάνο κατά το διάστημα 2002-2004. Είναι κάτοχος
μεταπτυχιακού τίτλου Δημιουργικής Γραφής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και πτυχίου
ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, καθώς και κάτοχος
διπλώματος ειδίκευσης στην Προσωποκεντρική Συμβουλευτική Πανεπιστημίου Strathclide,
Σκοτία και στη Συμβουλευτική των Εξαρτήσεων Πανεπιστημίου San Diego, σε συνεργασία με το
ΚΕ.Θ.Ε.Α. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι ο ρόλος των αφηγήσεων στη θεραπεία των
εξαρτήσεων καθώς και οι μειονότητες και κοινωνικός αποκλεισμός. Είναι μέλος του συλλόγου
Ελλήνων Ψυχολόγων.
165
ΚΟΤΑΡΙΝΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ
Η Παναγιώτα Κοταρίνου είναι καθηγήτρια μαθηματικών στο καλλιτεχνικό Γυμνάσιο Γέρακα.
Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος
στη Διδακτική των Μαθηματικών και είναι
υποψηφία διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου
Θεσσαλίας με θέμα τη διδασκαλία των μαθηματικών μέσα από τη χρήση τεχνικών της
''Δραματικής
τέχνης
στην
εκπαίδευση''(Drama
in Education).
Έχει
παρακολουθήσει
επιμορφώσεις, σεμινάρια, ημερίδες σχετικές με καινοτόμες μεθόδους στη διδασκαλία
(Εκπαίδευση σε Μουσεία, Οι παραστατικές τέχνες στη διδασκαλία των θετικών επιστημών) και
έχει επίσης συμμετάσχει ως επιμορφώτρια σε εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας των
μαθηματικών. Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια με εισηγήσεις που αφορούν στην αξιοποίηση της
Λογοτεχνίας, του Θεάτρου, της Δραματικής Τέχνης στην Εκπαίδευση και της Ρητορικής στη
διδασκαλία των Μαθηματικών.
ΚΟΤΤΕΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ
Εργάζεται ως φιλόλογος στην Ελληνογαλλική Σχολή Πειραιά “Ο Άγιος Παύλος” από το 1984. Από
το 1992 έως το 2004 υπεύθυνος του εργαστηρίου multimedia του σχολείου. Από το 2008 έως
σήμερα υπεύθυνος για το “Εργαστήρι Λόγου” που λειτουργεί στο σχολείο και του ιστολογίου
“Για την εμπειρία της γραφής”, για τους μαθητές που συμμετέχουν στο ¨εργαστήρι”. Έχει
επιμεληθεί αρκετές από τις τυπογραφικές και ψηφιακές εκδόσεις του σχολείου (περιοδικό
“ΑΦΙΕΡΩΜΑ”). Για το αντικείμενο της “δημιουργικής γραφής” έχει παρακολουθήσει δυο
σεμινάρια (Oxford, Oxford Experience courses, “Writing Pictures”, tutor Michael Harrison, 1990)
και στο Ελληνικό Kέντρο Bιβλίου (ΕΚΕΒΙ, “Μικρή φόρμα”, δάσκαλος Στρατής Χαβιαράς, 2010).
Συμμετέχει σε ιστολόγια και ομάδες συγγραφής με κύριο ενδιαφέρον τη “μικρή φόρμα”.
ΚΟΥΜΑΣΙΔΗΣ ΙΟΡΔΑΝΗΣ
Ο Δάνης (Ιορδάνης) Κουμασίδης γεννήθηκε το 1979 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος
διδάκτορας φιλοσοφίας στο Α.Π.Θ. και μεταφραστής φιλοσοφικών έργων. Έχει εκπονήσει
φιλοσοφική έρευνα στο Πανεπιστήμιο Paris VIII και έχει δημοσιεύσει πλήθος επιστημονικών,
λογοτεχνικών και πολιτικών άρθρων σε περιοδικά και εφημερίδες. Τον Δεκέμβριο του 2011
συμμετείχε στο 1ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών που διοργάνωσε το ΕΚΕΒΙ, μετά από πρόταση
του λογοτεχνικού περιοδικού "Βακχικόν". Το "Ερωτικό παραλήρημα" είναι το πρώτο του βιβλίο,
ενώ ακολούθησαν τα Εν ονόματι της ποιήσεως, (2012) Εκδοτικός Συνεταιρισμός Alterthess και
Jean-Luc Godard "Η ελεγεία του έρωτα", μια φιλοσοφική ανάγνωση, (2012) Ζήτρος
ΚΟΥΜΠΑΡΕΛΗ ΜΠΕΛΙΚΑ
Η Μπελίκα-Αντωνία Κουμπαρέλη (1958) σπούδασε Θέατρο στη Σχολή Καρόλου Κουν,
Μετάφραση στο British Council, και στην Αγγλία Κοινωνιολογία (Bradford university – M.A.), όπου
έκανε και διδακτορικό με ειδίκευση στην κοινωνική εγκληματολογία, ενώ το 2008 πήρε μάστερ
στη Δημιουργική Γραφή από το Lancaster (M.A. Lancaster university). Έχει εκδόσει 6
μυθιστορήματα και αρκετά διηγήματα. Το έργο της έχει βραβευτεί. Τα τελευταία χρόνια γράφει
στα αγγλικά και εκδίδεται στο εξωτερικό. Τον Απρίλιο του 2013 ψηφίστηκε ποιήτρια του μήνα,
166
στο πρότζεκτ (www.neo:artists). Διδάσκει Δημιουργική Γραφή στο εξωτερικό και στην Ελλάδα.
Παράλληλα έχει μεταφράσει 80 βιβλία για μεγάλους εκδοτικούς οίκους. Μετάφρασε στα αγγλικά
«Τα Ρόδινα Ακρογιάλια» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη με υποτροφία του ιδρύματος Κώστα
Ουράνη/Ακαδημία Αθηνών. Συνεργάζεται με τρία λογοτεχνικά περιοδικά: Ποιείν, Διάστιχο και
Θράκα και με το διεθνές πόρταλ EAworldview/ www.enduringamerica.org. Ασχολείται με τη
νευροφυσιολογία και τη δημιουργικότητα δέκα χρόνια.
ΚΟΥΡΑΚΗ ΧΡΥΣΑ
Η Χρύσα Κουράκη γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, όπου και
εκπόνησε τη Διδακτορική Διατριβή της, η οποία εκδόθηκε από τις εκδ. Πατάκη, με τίτλο
«Αφήγηση και λογοτεχνικοί χαρακτήρες: Τα μυθοπλαστικά πρόσωπα στο πεζογραφικό έργο της
Ζωρζ Σαρή (1969-1995)». Τα τελευταία 15 χρόνια εργάζεται στην Α’ βάθμια εκπαίδευση, ενώ
παράλληλα ασχολείται με την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των μαθητών. Ήταν
επιμορφώτρια στο πρόγραμμα «Καινοτόμες δράσεις ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας των
μαθητών», που υλοποιήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και το Υπουργείο Παιδείας. Έχει
συμμετάσχει σε σεμινάρια και συνέδρια σχετικά με την παιδική λογοτεχνία και τα πολιτιστικά
θέματα, σε συλλογικούς τόμους συνεδρίων, καθώς και σε παρουσιάσεις βιβλίων της Ζωρζ Σαρή.
Από το σχολικό έτος 2012-13 είναι Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων της Διεύθυνσης Π.Ε.
Ανατολικής Αττικής και στο πλαίσιο της δράσης της έχει ιδρύσει τη Λέσχη Ανάγνωσης για
Εκπαιδευτικούς με θέμα την παιδική λογοτεχνία. Ταυτόχρονα έχει φτιάξει και διαχειρίζεται το
blog «Λέσχη Ανάγνωσης – Φιλαναγνωσίας» (lesxhanagnosis.blogspot.gr), στο οποίο γίνονται
θεματικές
προτάσεις
για
βιβλία,
προτείνονται
δραστηριότητες
φιλαναγνωσίας
και
προβάλλονται αντίστοιχες δράσεις σε σχολεία.
ΚΟΥΤΣΙΜΠΕΛΗ ΟΛΓΑ
Η Όλγα Κουτσιμπέλη είναι φιλόλογος του Πιλοτικού Νέου Γυμνασίου Άμφισσας, απόφοιτος του
τομέα Γλωσσολογίας, τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης του διατμηματικού προγράμματος του
τομέαΓλωσσολογίας, τμήματος Φιλολογίας ΑΠΘ με τίτλο «Διδασκαλία της Νεοελληνικής
γλώσσας ως μητρικής και ως ξένης/δεύτερης γλώσσας» με τιμητικήυποτροφία επίδοσης του ΙΚΥ.
Εκπονεί τη διδακτορική της διατριβή στον
τομέα της Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας του
τμήματος Φιλολογίας ΑΠΘ με υποτροφία του ΙΚΥ. Έχει διδάξει στο Σχολείο Νέας Ελληνικής
Γλώσσας ΑΠΘ, σε προγράμματα διδασκαλίας της Νέας Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας του
ΑΠΘ και του ΕΚΠΑ στην Δευτεροβάθμια και Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και σε προγράμματα
διδασκαλίας της Νέας Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας
σε ενήλικες του ΙΔΕΚΕ. Είναι
πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια ενηλίκων του ΙΔΕΚΕ. Έχει εξειδικευτεί σε θέματα Οργάνωσης και
Διοίκησης της Εκπαίδευσης και σε θέματα Διοίκησης Προσωπικού και Κρίσης (ΕΚΠΑ). Έχει
απασχοληθεί
ως
επιμορφώτρια
εκπαιδευτικών
Δευτεροβάθμιας
και
Πρωτοβάθμιας
εκπαίδευσης σε θέματα διδασκαλίας της Νέας Ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας και σε
γενικότερα φιλολογικά ζητήματα. Έχει απασχοληθεί επίσης ως αξιολογήτρια στις εξετάσεις
167
πιστοποίησης επάρκειας της Ελληνομάθειας του ΚΕΓ και του ΣΝΕΓ. Έχει δημοσιεύσεις σε
πρακτικά Συνεδρίων σχετικά με τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα που εμπίπτουν στα πεδία
της Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας και της Ανάλυσης Λόγου και Συνομιλίας.
ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ
Η Κυριακοπούλου Ελένη είναι απόφοιτος της Ράλλειου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Πειραιά. Έχει
φοιτήσει επιπλέον στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με
διετή μετεκπαίδευση στη Μαράσλειο Σχολή ενώ είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Π.Μ.Σ.
Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
ΚΩΤΗ – ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ
Η Κώτη – Παπαντωνάκη Δέσποινα είναι εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας ΕΚπαίδεσης και διαθέτει
μεταπτυχιακό τίτλο ειδίκευσης στην Εκπαίδευση.
ΚΩΤΟΠΟΥΛΟΣ Η. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ
Ο Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος είναι Επίκουρος Καθηγητής "Ελληνικής Λογοτεχνίας με
έμφαση στην Παιδική Λογοτεχνία" στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου
Δυτικής Μακεδονίας. Είναι πτυχιούχος και διδάκτορας φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Το συγγραφικό του έργο και τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα
αφορούν τη μελέτη και τη διδακτική της Λογοτεχνίας, της Θεωρίας της Λογοτεχνίας και της
Δημιουργικής Γραφής. Έχει εκδώσει επτά (7) επιστημονικά συγγράμματα: τις μονογραφίες Η
Θεσσαλονίκη στο έργο των Θεσσαλονικέων πεζογράφων (Κώδικας 2006) και Σύγχρονη Ελληνική
Λογοτεχνία και Κοινωνικό Περιθώριο (Επίκεντρο 2013)· τις αυτοτελείς μελέτες Σκηνικό –
Χαρακτήρες – Πλοκή (Ίων 2011) και Τα Ετεροθαλή. Μελέτες για την Παιδική, τη Νεανική και τη
Λογοτεχνία για Ενήλικες (Ίων 2012) σε συνεργασία με τον Γ. Παπαντωνάκη, Η Δημιουργική Γραφή
στο Νηπιαγωγείο (Επίκεντρο 2013) σε συνεργασία με τις Α. Βακάλη Άννα - Μ. Ζωγράφου και τα
Προσαρμογές των Αναλυτικών Προγραμμάτων για το μάθημα της Γλώσσας στο Γυμνάσιο.
Διαθεματικό πλαίσιο και σχέδια διδασκαλίας. Τεύχος Α΄. Υποστηρικτικό υλικό. Τεύχος Β΄ (ΥΠΕΠΘΠ.Ι. 2008) σε συνεργασία με τους Σ. Χατζησαββίδη - Ε. Αναγνωστοπούλου. Άρθρα του έχουν
συμπεριληφθεί σε συλλογικούς τόμους, ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά
διεθνών συνεδρίων. Έχει συμμετάσχει και συμμετέχει σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα
(ενδεικτική αναφορά στο “TSTORY Storytelling Applied to Training 2012-2014”). Είναι ο
Επιστημονικός Υπεύθυνος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Δημιουργική Γραφή»
(Π.Δ.Μ.) και μέλος πολιτιστικών φορέων και διεθνών εταιρειών. Προκρίνει όμως, ανεπιφύλακτα,
όλων τη συμμετοχή του ως ιδρυτικό μέλος στην πολιτιστική ομάδα του Πανελληνίου Συλλόγου
Παραπληγικών – παράρτημα βόρειας Ελλάδας.
ΚΩΤΟΥΛΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
Ο Βασίλειος Κωτούλας είναι διδάκτορας Φιλοσοφίας των Επιστημών του Ανθρώπου –
Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής – Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Περιοχή ενδιαφέροντος οι
μαθησιακές δυσκολίες και ιδιαίτερα οι δυσκολίες που εκδηλώνονται στην κατάκτηση και το
χειρισμό του γραπτού λόγου. Διδασκαλία σχετικών αντικειμένων, ως διδάσκων ΠΔ407 στο
168
Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής και στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του
Τμήματος Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, κατεύθυνση «Ψυχολογικές και
εκπαιδευτικές προσεγγίσεις της διαφορετικότητας». Υπηρετεί τη δημόσια εκπαίδευση από τη
θέση του Σχολικού Συμβούλου 2ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Καρδίτσας.
ΛΟΥΤΡΙΑΝΑΚΗ ΒΑΛΙΑ
Η Βάλια Λουτριανάκη γεννήθηκε το 1975 στην Αθήνα. Είναι κλασική φιλόλογος, κάτοχος DEA του
πανεπιστήμιου Paris IV της Σορβόννης και υποψήφια Διδάκτορας με πεδίο έρευνας τη «Ρητορική
ως μέθοδο και ως αντικείμενο διδασκαλίας». Το 2010-2011 εφήρμοσε, με άδεια του Π.Ι., το
πρόγραμμα «Η Ρητορική και η δημιουργική σκέψη στην εκπαίδευση: πρόγραμμα Τεισίας» σε 8
σχολεία και σε δείγμα 160 μαθητών.Τα τελευταία έντεκα χρόνια διδάσκει στο Αρσάκειο Ψυχικού
και ως εκπαιδεύτρια ρητορικής σε ομίλους ρητορικής τέχνης μαθητών και ενηλίκων. Από το 2006
έχει παρουσιάσει 48 εισηγήσεις και βιωματικά εργαστήρια για τη ρητορική και τη δημιουργική
σκέψη στην εκπαίδευση σε επιστημονικά συνέδρια και ως προσκεκλημένη συνδέσμων
φιλολόγων, σχολικών συμβούλων, γραφείων Δ.Ε., πανεπιστημιακών γραφείων διασύνδεσης και
άλλων φορέων. Από το 2007 έχει συντονίσει, εθελοντικά, εργαστήρια, συναντήσεις και ομίλους
συνολικής διάρκειας άνω των 800 ωρών και για περισσότερους από 700 εκπαιδευτικούς,
φοιτητές και ενηλίκους διάφορων ειδικοτήτων. Είναι μέλος της ομάδας σύνταξης λεξικών της
Νέας Ελληνικής του καθ. Γ. Μπαμπινιώτη, καθώς και της συγγραφικής ομάδας των νέων
εγχειριδίων Αρχαίων Ελληνικών από το Πρωτότυπο για το Γυμνάσιο. Έχει εκδώσει τρία βιβλία:
Ευριπίδου «Ελένη» και Ομήρου «Ιλιάδα» (εκδ. Βολονάκη) και Ομήρου «Οδύσσεια» (εκδ. Ξιφαρά).
Από το 1994 ασχολείται συστηματικά με την επιμέλεια εκδόσεων και έχει συνεργαστεί με
εκδοτικούς οίκους, ιδρύματα και φορείς (Ακαδημία Αθηνών, Βουλή των Εφήβων, Ε.Α.Π. κ.ά.).
Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του επιστημονικού περιοδικού «Εκπαίδευση και Θέατρο»
και υπεύθυνη ιστοσελίδας της Ελληνικής Ανθρωπιστικής Εταιρείας. Από το 1997 έχει
παρακολουθήσει πολυάριθμες επιμορφώσεις, που αφορούν στα επιστημονικά-εκπαιδευτικά
ενδιαφέροντά της: εκπαιδευτικό δράμα και θέατρο στην εκπαίδευση, σχολική ψυχολογία,
δημιουργική σκέψη, επικοινωνία, δημιουργία εκπαιδευτικού λογισμικού, νέες τεχνολογίες στην
εκπαίδευση, δημιουργική γραφή, ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, εκπαίδευση ενηλίκων κ.ά.
ΛΩΛΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Η Ελευθερία Λώλη είναι Διδάκτωρ Επιστημών της Αγωγής, Εκπαιδευτικός ΠΕ70 με 14 χρόνια
υπηρεσίας, έτος γέννησης 1967, έγγαμη μητέρα δύο παιδιών. Είναι πτυχιούχος των ακόλουθων
τμημάτων: α) Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (1989), β) Π. Τ.
Δ. Ε. του Παν/μίου Ιωαννίνων (1996) και γ) Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του
Παν/μίου Ιωαννίνων (1999). Είναι, επίσης, κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στις Επιστήμες της
Αγωγής που χορηγήθηκε το 2005 από το Π.Τ.Δ.Ε. του Παν/μίου Ιωαννίνων. Επίσης, έχει εργαστεί
ως Επιστημονικός Συνεργάτης στο Τ.Ε.Ι. Ηπείρου, στο οποίο διδάσκει το γνωστικό αντικείμενο
της Διδακτικής της παιδικής λογοτεχνίας. Έχει 8 δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά με το
σύστημα ανώνυμων κριτών και 9 συμμετοχές σε διεθνή συνέδρια. Επίσης, έχει εκδώσει μία
169
μονογραφία με τίτλο «Οι παιδαγωγικές και διδακτικές πρακτικές του εκπαιδευτικού έργου. Το
παράδειγμα μετατροπής του γνωστικού αντικειμένου σε διδάξιμη γνώση».
ΜΑΡΓΑΡΩΝΗ ΜΑΙΡΗ
Η Μαίρη Μαργαρώνη είναι φιλόλογος και οινωνική ανθρωπολόγος με μεταπτυχαική ειδίκευση
στο αντικείμενο. Είναι υποψήφια διδάκτορας Κοινωνικής Ιστορίας, καθώς και επιστημονική
συνεργάτιδα του Κέντρου Αντισημιτικών Ερευνών (Βερολίνο)
ΜΕΛΑΝΔΙΝΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ
Ο Θανάσης Μελανδίνος είναι φοιτητής του τμήματος Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας
της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Οι προβληματισμοί του στρέφονται
γύρω από τη δομή και τη λειτουργία των Εκπαιδευτικών Συστημάτων της Ελλάδος, της Κύπρου
και της Γαλλίας. Παράλληλο αντικείμενο ενδιαφέροντος αποτελεί η Δημιουργική Γραφή και η
εφαρμογή της μέσα στη σχολική τάξη
ΜΕΛΛΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ
Kiriaki Melliou, MEd, is Principal at the 8th Kindergarten of Piraeus. She explores the educational
role of technology in kindergarten and primary students. She is also sharing research and thinking
routines connected to Harvard Project Zero with other teachers
ΜΗΛΙΝΗ ΝΙΚΗ
Γεννήθηκε στο Βόλο. Είναι τελειόφοιτη του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης
του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Εκπονεί πτυχιακή εργασία με θέμα: «Παραγωγές δημιουργικής
γραφής: σε μια αναζήτηση κοινωνικοπολιτισμικών προεκτάσεων μέσω της ανάλυσης λόγου».
Από το 2011 είναι μέλος του Εργαστηρίου Μελέτης, Διδασκαλίας και Διάδοσης της Ελληνικής
Γλώσσας του ίδιου Πανεπιστημίου. Ως μέλος του Εργαστηρίου, έχει συμμετάσχει στην οργάνωση
και πραγματοποίηση Θερινών Τμημάτων στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΣΠΑ «Εκπαίδευση
Αλλοδαπών και Παλιννοστούντων Μαθητών» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και στην
υλοποίηση του προγράμματος Ελληνικά για Μετανάστες Γονείς (ΕΛΜΕΓΟ- βραβεύτηκε με το
Ευρωπαϊκό Σήμα Γλωσσών 2012). Επίσης, έχει πραγματοποιήσει ομαδική ανακοίνωση στο 2ο
Διεθνές Συνέδριο «Σταυροδρόμι Γλωσσών και Πολιτισμών: Ελληνο-αλβανική επαφή», το Μάιο
του 2012. Το χειμερινό εξάμηνο 2010-2011, διεκπεραίωσε τμήμα των σπουδών της στο Masaryk
University στο Brno της Δημοκρατίας της Τσεχίας, στο πλαίσιο του Erasmus LLP. Μιλάει Ελληνικά,
Αγγλικά και Ιταλικά. Τα ενδιαφέροντά της στρέφονται γύρω από τη δημιουργική έκφραση των
παιδιών μέσα από τη διδασκαλία, την καλλιέργεια της φαντασίας τους, το θέατρο, τη μουσική,
τα χειροποίητα αντικείμενα.
ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣ
Η Άρτεμις Μιχαηλίδου είναι Επίκουρος Καθηγήτρια Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στη Σχολή
Ευελπίδων. Υπήρξε υπότροφος του Ι.Κ.Υ. καθ’ όλη τη διάρκεια των μεταπτυχιακών της σπουδών
στη Μ. Βρετανία. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και κριτικές για τη σύγχρονη αγγλόφωνη ποίηση και
πεζογραφία σε διακεκριμένα ακαδημαϊκά περιοδικά του εξωτερικού (Journal of American Studies,
Feminist Review, Comparative American Studies, European Journal of American Culture, κ.α.), καθώς
170
και σε γνωστά ελληνικά έντυπα (Μανδραγόρας, Σύγχρονη Εκπαίδευση). Τα ερευνητικά της
ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη μοντέρνα γυναικεία ποίηση, την πεζογραφία του
αμερικανικού νότου, τις έμφυλες σχέσεις και τη λογοτεχνική μετάφραση. Το 2009 εισήχθη
πρώτη στο ΠΜΣ Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, απ’ όπου
αποφοίτησε με άριστα δύο χρόνια αργότερα.
ΜΟΥΣΙΟΥ – ΜΥΛΩΝΑ ΟΛΓΑ
Η Όλγα Μούσιου-Μυλωνά είναι Σχολική Σύμβουλος της 1ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Φλώρινας
και του Πρότυπου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Φλώρινας. Είναι πτυχιούχος του
Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Φλώρινας, έχει μεταπτυχιακές σπουδές στην
Παιδαγωγική (Διδασκαλία Πρώτης Ανάγνωσης και Γραφής) (Π.Τ.Δ.Ε. Φλώρινας) και στη
Διδασκαλία της Νεοελληνικής ως Μητρικής και ως Δεύτερης/Ξένης Γλώσσας (Τομέας
Γλωσσολογίας του Α.Π.Θ.) και διδακτορικό στη Γλωσσοδιδακτική (Διδασκαλία της νεοελληνικής
στο Δημοτικό Σχολείο).
ΜΟΥΤΑΦΙΔΟΥ ΑΝΝΑ
Η Άννα Μουταφίδου είναι νηπιαγωγός και έχει 13 χρόνια διδακτική εμπειρία, 10 εκ των οποίων
στη δημόσια εκπαίδευση. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στη σχολική
παιδαγωγική και τις νέες τεχνολογίες και υποψήφια διδάκτορας του ΠΤΝ-ΠΔΜ. Τα ερευνητικά
της ενδιαφέροντα εστιάζουν στη χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, στην ψηφιακή
αφήγηση και στη δημιουργική γραφή.
ΜΠΑΛΙΟΥ ΙΩΑΝΝΑ
Η Μπάλιου Ιωάννα είναι εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (2001, Πανεπιστήμιο
Αθηνών), κάτοχος MA Δημιουργικής Γραφής (2012, Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας) και
συγγραφέας εκπαιδευτικών βοηθημάτων για το Δημοτικό (Εκδόσεις Βολονάκη-2006 και
Εκδόσεις Μεταίχμιο-2008). Επίσης έχει διετελέσει εισηγήτρια σεμιναρίων δημιουργικής γραφής.
ΜΠΡΑΤΙΤΣΗΣ ΘΑΡΡΕΝΟΣ
Ο Θαρρενός Μπράτιτσης είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του
Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Η Ψηφιακή Αφήγηση και ο συσχετισμός της με τη
Δημιουργική Γραφή είναι ένα από τα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα, έχοντας επιβλέψει
πτυχιακές-διπλωματικές εργασίες στο πεδίο, δημοσιεύσει εργασίες σε διεθνή επιστημονικά
περιοδικά και συνέδρια, αλλά και συμμετέχοντας ως επιστημονικός υπεύθυνος σε ερευνητικό
πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση που μελετά την εκπαιδευτική
αξιοποίηση της Ψηφιακής Αφήγησης.
ΝΑΚΗ ΣΤΕΛΛΑ
Η Στέλλα Σπ. Νάκη είναι φιλόλογος, Διδάκτωρ Διδακτικής της Λογοτεχνίας και ασκεί διδακτικό
έργο στο Α΄ Αρσάκειο Γυμνάσιο Ψυχικού. Μετά την ολοκλήρωση των προπτυχιακών σπουδών
της στο Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου Αθηνών ακολούθησε, ως υπότροφος του Ι.Κ.Υ., μεταπτυχιακές σπουδές στο
Τμήμα Φιλοσοφίας –Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού
171
Πανεπιστημίου Αθηνών στο θεματικό πεδίο «Θεωρία και Πράξη της Διδασκαλίας και της
Αξιολόγησης» και στη συνέχεια εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα « Η Ευρωπαϊκή
Λογοτεχνία ως μάθημα επιλογής στο Ενιαίο Λύκειο». Έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε πολλά
επιστημονικά συνέδρια με θέμα τη Διδακτική της Λογοτεχνίας.
ΝΑΛΠΑΝΤΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
Ο Γιώργος Ναλπαντίδης (γ.1975, Αθήνα) έχει σπουδάσει Σκηνοθεσία Κινηματογράφου στη Σχολή
Κινηματογράφου και Τηλεόρασης Λυκούργου Σταυράκου, Οικονομικά στο Οικονομικό Τμήμα
της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και Δημιουργική Γραφή
στο ομώνυμο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
Στο πλαίσιο των σπουδών του στη “Δημιουργική Γραφή” εκπόνησε τη διπλωματική εργασία: “Η
Λογοτεχνία στην Εποχή των Νέων Μέσων: Ηλεκτρονική Λογοτεχνία”. Η καλλιτεχνική του
δουλειά εστιάζει στη σχέση μεταξύ εικόνας, γλώσσας, και πραγματικότητας. Μικρού μήκους
ταινίες του έχουν προβληθεί σε διεθνή φεστιβάλ (κυρίως πειραματικού) κινηματογράφου.
Ενδεικτικά: EXiS Experimental Film and Video Festival in Seoul· Athens (Ohio) International Film and
Video festival· CINEMED Mediterranean Film Festival of Montpellier · Belgrade Alternative
Film/Video Festival· Semana de Cine Experimental de Madrid.
ΝΑΝΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ
Η Νάνου Βασιλική είναι απόφοιτος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του
Πανεπιστημίου Αιγαίου, με μεταπτυχιαικές σπουδές στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Νέες
Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση (Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας) και στη Δημουργική Γραφή
(Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας).
Γνωρίζει
Αγγλικά,
Γαλλικά,
Ισπανικά,
Ιταλικά,
Πορτογαλικά, ενώ μελετά Ρωσικά και Τούρκικα. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα στρέφονται
στη σύγκλιση των νέων τεχνολογιών και τη χρήση τους σε όλα τα επίπεδα της μαθησιακής
διαδικασίας, στην προβολή πολιτισμικών συνιστωσών και δεδομένων μέσω των νέων
τεχνολογιών ενώ εστιάζουν ιδιαίτερα στη Δημιουργική Γραφή και τη διασύνδεσή της με τις νέες
τεχνολογίες τόσο στο συγγραφικό όσο και στο διδακτικό σύμπαν.
ΝΕΖΗ ΜΑΡΙΑ
Η Μαρία Νέζη είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και
Ψυχολογίας. Το θέμα της διατριβής της, που εκπόνησε ως υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών
Υποτροφιών, είναι "Η εφηβική ηλικία στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Στάσεις και
λειτουργίες των μυθιστορηματικών προσώπων". Ερευνητικά έχει ασχοληθεί με την
παιδαγωγική αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας, με τη
Διαθεματικότητα ως εργαλείο διδακτικής προσέγγισης των γνωστικών αντικειμένων της
Λογοτεχνίας και της Ιστορίας, με τις διαφορετικές τεχνικές της Αφήγησης στην Ιστορία, στη
Λογοτεχνία, στον Κινηματογράφο. Δουλειά της έχει δημοσιευθεί σε περιοδικά και συνέδρια.
Πρόσφατη είναι η συμμετοχή της στο βιβλίο της Σοφίας Νικολαΐδου Λογοτεχνία και Νέες
Τεχνολογίες, εκδόσεις Κέδρος.
172
ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ ΣΟΦΙΑ
Η Σοφία Νικολαΐδου έχει εκδώσει συλλογές διηγημάτων, μυθιστορήματα, μελέτες, μεταφράσεις.
Το τελευταίο της βιβλίο είναι το Χορεύουν οι ελέφαντες (Μεταίχμιο, 2012). Από το 1992 εργάζεται
ως φιλόλογος σε σχολείο. Από το 2008 διδάσκει δημιουργική γραφή στο Μεταπτυχιακό
Πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Επίσης έχει διδάξει
συγγραφή μυθιστορήματος στο Εργαστήρι Βιβλίου του ΕΚΕΒΙ (2010-2012) και από το 2013
διδάσκει συγγραφή πεζού λόγου στο Οξυγόνο των εκδόσεων Μεταίχμιο. Έχει τιμηθεί με το
Athens Prize for Literature για το μυθιστόρημά της Απόψε δεν έχουμε φίλους (Μεταίχμιο, 2010).
ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΧΑΡΑ
Γεννήθηκε στην Πάτρα και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Εργάστηκε ως
επιμελήτρια εκδόσεων σε εκδοτικούς οίκους και ως κειμενογράφος σε μεγάλες πολυεθνικές
εταιρίες. Έζησε για δύο χρόνια στη Ζυρίχη και στη συνέχεια μετακόμισε στην Καλαμάτα. Έχει
παρακολουθήσει μαθήματα δημιουργικής γραφής στο ΕΚΕΜΕΛ και στο Κέντρο Εκπαίδευσης
Ενηλίκων Καλαμάτας. Τον Οκτώβριο του 2010 εισήχθη στο ΠΜΣ «Δημιουργική Γραφή» του
Παν/μίου Δυτ. Μακεδονίας το οποίο και ολοκλήρωσε τον Φεβρουάριο του 2013 με την
υποστήριξη της διπλωματικής εργασίας της με τίτλο: «Γλωσσικές ανατροπές και
παραδοξολογίες στο πεζογραφικό έργο του Γιάννη Σκαρίμπα».Είναι μέλος του Συνδέσμου
Φιλολόγων Μεσσηνίας.Τα δύο τελευταία χρόνια αρκετά κείμενά της βραβεύτηκαν σε
πανελλήνιους διαγωνισμούς (από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών, το Δήμο Βέροιας κ.α. )
και έχουν δημοσιευτεί στον τοπικό τύπο, στο διαδίκτυο και σε ομαδικές εκδόσεις με πιο
πρόσφατες τις συμμετοχές της στον τόμο «21 νέες φωνές» από τον Ελευθερουδάκη έπειτα από
διαγωνισμό της ιστοσελίδας diavasame.gr, και στην πρώτη Ανθολογία του Λογοτεχνικού
Μπιστρό της Στέλλας. Προς το παρόν υπηρετεί ως φιλόλογος στο Μουσικό σχολείο Καλαμάτας.
ΝΙΚΟΛΙΔΑΚΗΣ ΣΥΜΕΩΝ
Ο ΝΙκολιδάκης Συμεών είναι φιλόλογος και μεταπτυχιακός φοιτητή του Πανεπιστημίου
Πελοποννήσου.
ΝΤΕΡΠΟΥΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1968. Σπούδασε Ιστορία, Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης στη
Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού τίτλου
Δημιουργικής Γραφής από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Έχει παρακολουθήσει
σεμινάρια σε όλα τα είδη της Δημιουργικής Γραφής, (σεναρίου, μυθιστορήματος, διηγήματος και
θεατρικού λόγου, ποίησης, non fiction) στην Ελλάδα, στην Αγγλία στην Ιταλία στην Ισπανία και
στην Ιρλανδία. Έχει σπουδάσει επίσης Υποκριτική και Σενάριο στο Θεατρικό Εργαστήρι Bασίλη
Διαμαντόπουλου. Αρθρογραφούσε και παρουσίαζε βιβλία στην τριμηνιαία εφημερίδα “Σελίδες”
των εκδόσεων Καστανιώτη. Εχει ασχοληθεί με τη συγγραφή κειμένων stand-up comedy. Εχει
εκδόσει δύο μυθιστορήματα, “Στη Σκιά των Πύργων” (Ελληνικά Γράμματα, 2000), το οποίο
μεταφράστηκε στα Ιταλικά από τον εκδοτικό οίκο Crocetti ,”All’ ombra delle torri, 2006) και “Το
νησί κάτω από την Ομίχλη” (Καστανιώτης, 2010), έχει “ανεβάσει” 6 θεατρικά έργα στην Αθήνα
173
(ΣουρεάλΕΡΩΣ, Θεριά Ανήμερα, Ρωμαίος και Ιουλιέτα…η επόμενη μέρα,Η Γεύση της Ευτυχίας,
Costa Rica, Στην άκρη του δρόμου) έχει γράψει σενάρια για την τηλεόραση και τον
κινηματογράφο (Νυχτερινό τρένο, Ενα καλοκαιρινό βράδυ) και έχει εργαστεί σε σειρές και
μαγκαζίνα για την κρατική και ιδιωτική τηλεόραση (ΖΑΠ, Δύο στα όρθια κ.α)
Διδάσκει
κινηματογραφικό και τηλεοπτικό σενάριο στο Ιδιωτικό Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης
(ΙΙΕΚ) ΔΟΜΗ σε συνεργασία με την Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδος στην οποία είναι μέλος του
Δ.Σ και το ΙΙΕΚ LE Monde. Παραδίδει μαθήματα Δημιουργικής Γραφής στο “Εργαστήρι
Δημιουργικής Γραφής!” που ίδρυσε και λειτουργεί από το 2006.
ΝΤΙΝΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Ντίνας είναι Καθηγητής Γλωσσολογίας - Ελληνικής Γλώσσας και Διδακτικής της
στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών
της
Παιδαγωγικής
Σχολής
Φλώρινας.
Επίσης,
είναι Διευθυντής
του Περιφερειακού
Επιμορφωτικού Κέντρου (Π.Ε.Κ.) Δυτικής Μακεδονίας.Είναι πτυχιούχος της Ελληνικής
Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με ειδίκευση στη Γλωσσολογία,
και της Σχολής Βαλκανικών Γλωσσών του Ινστιτούτου Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου
(I.M.X.A.). Διαθέτει ακαδημαϊκή διδακτική εμπειρία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αλλά και
σημαντικό ερευνητικό και επιστημονικό έργο. Είναι συγγραφέας 13 βιβλίων (μονογραφίες και
επιμέλειες), έχει επιστημονική συμμετοχή σε 13 συλλογικούς τόμους και περισσότερα από 100
άρθρα σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους.
ΞΕΝΑΡΙΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
Ο Γιώργος Ξενάριος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1959. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο
Αθηνών. Έχει διατελέσει γενικός γραμματέας της Εταιρείας Συγγραφέων, (2007-2010). Διδάσκει
δημιουργική γραφή από το 2003 (Κολλέγιο Αθηνών, Εκδόσεις Μεταίχμιο), καθώς και σε διάφορα
άλλα σεμινάρια με θέμα τη λογοτεχνία. Έχει συνεργαστεί ως κριτικός λογοτεχνίας με την
εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" ("Βιβλιοθήκη") και από το 2005 ως κριτικός και σχολιαστής με το
περιοδικό "Διαβάζω". Κείμενά του (κριτικές, άρθρα, δοκίμια, συνεντεύξεις) έχουν δημοσιευτεί
σε όλες σχεδόν τις εφημερίδες και τα λογοτεχνικά περιοδικά. Έχει εκδώσει τα πεζογραφήματα:
την "Πτώση του Κωνσταντίνου" (Καστανιώτης, 1990) και τους "Διδύμους" (Καστανιώτη, 1994),
"Σμιλεύοντας το φως" (Καστανιώτης, 2001), "Στην άκρη του κόσμου" (Κέδρος, 2011)
ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1971. Πτυχίο Γαλλικής γλώσσας και φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή
Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μεταπτυχιακό και Διδακτορικό Δίπλωμα
Γενικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας, Πανεπιστήμιο Παρισίων Sorbonne-Paris IV (επιβλέπων
καθηγητής P. Brunel). Ανώτερο Δίπλωμα Γαλλικών των Επιχειρήσεων και Οικονομικής
Ορολογίας, Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Παρισίων. Πτυχίο Πιάνου και θεωρητικών
μαθημάτων Μουσικής, Μουσική Εταιρία Γ. Ιωαννίδη. Δίδαξε για τέσσερα χρόνια γαλλική και
συγκριτική λογοτεχνία στο Centre Francophone d’Études Supérieurs d’Athènes (σε συνεργασία με
το Πανεπιστήμιο Bourgogne-Dijon). Εργάστηκε για οκτώ χρόνια ως εξειδικευμένη μεταφράστρια
174
και διερμηνέας στο Διοικητικό Συμβούλιο της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος (Προεδρίες Γ.
Στουρνάρα, Γ. Προβόπουλου και J.-F. de Leusse). Διδάσκει από το 2003 στο Τμήμα Θεατρικών
Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου τα μαθήματα γαλλόφωνο θέατρο και γαλλική
θεατρική ορολογία. Έχει συμμετάσχει σε εγχώρια και διεθνή συνέδρια με ανακοινώσεις και έχει
εκδώσει μελέτες και άρθρα για το γαλλόφωνο θέατρο, τους σύγχρονους γαλλόφωνους
δραματουργούς της Ευρώπης, της Αφρικής και του Μαγκρέμπ, και τη διδακτική της γαλλικής
γλώσσας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ
H Παπαγεωργίου Αικατερίνη είναι Διδάκτορας Παιδικής Λογοτεχνίας του ΑΠΘ, κάτοχος πτυχίων
της Νομικής Σχολής, του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης AΠΘ, του
Διδασκαλείου «Δ.Γληνός» του Τμήματος Δημοτικής Εκπ/σης του ΑΠΘ, υποψήφια μεταπτυχιακή
φοιτήτρια του Τμήματος Δημιουργικής Γραφής του ΠΔΜ και εργάζεται ως Δ/ντρια Σχολικής
Μονάδας Πρωτοβάθμιας Εκπ/σης. Έχει συμμετοχή σε λογοτεχνικά και παιδαγωγικά
προγράμματα, έχει πάρει μέρος με εισηγήσεις σε συνέδρια και αρθρογραφεί σε θέματα σχετικά
με την Παιδαγωγική Επιστήμη και την Παιδική Λογοτεχνία.
ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΕΥΘΥΜΙΑ
Η Παπαγεωργίου Εφη υπηρετεί ως μόνιμο εργαστηριακό – διδακτικό προσωπικό στην
Παιδαγωγική Σχολή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Υπεύθυνη για τα Εργαστήριο
Αγωγής για το Βιβλίο «Βιβλιολογείον Μίμη Σουλιώτης». Γνωστικό αντικείμενο: Βιβλιολογία.
Επιστημονικά πεδία: ιστορία του βιβλίου (χειρόγραφο – έντυπο), τέχνες του βιβλίου
(χειροποίητη βιβλιοδεσία – παραδοσιακσή τυπογραφία), εκδόσεις, βιβλιοαγωγή, φιλαναγνωσία.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γιώργος Παναγιωτίδης γεννήθηκε το 1965 στην Αλεξανδρούπολη. Σπούδασε παιδαγωγικά, έχει
μεταπτυχιακό δίπλωμα στη δημιουργική γραφή και είναι υποψήφιος διδάκτωρ στη δημιουργική
γραφή. Για μια δεκαετία, έως το 2005, συνεργάστηκε με το λογοτεχνικό περιοδικό
«Μανδραγόρας» όπου αρθρογραφούσε και παρουσίαζε ποιητές. Το ίδιο έκανε και στο Συμπόσιο
Ποίησης της Πάτρας. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές Ρύνια, α΄ έκδοση το 1985 και β΄ έκδοση
το 2002, Τα όντα εκεί και τα Ονόματα μόνο υπό τον τίτλο Τα δύο όλα το 1996 και Δι’ οδών το 2002,
από τις εκδόσεις «Μανδραγόρας». Το μυθιστόρημά του Ερώτων και Αοράτων που εκδόθηκε από
τις εκδόσεις «Γαβριηλίδης» το 2007, πήρε το Βραβείο Μυθιστορήματος του περιοδικού Διαβάζω
το 2008. Το 2012 εκδόθηκε η ποιητική του συλλογή Ομορφιές αφόρητες από τις εκδόσεις
«Γαβριηλίδης». Ποιήματα και διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά, έντυπα και
ηλεκτρονικά, περιοδικά.
ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
Ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος είναι Λέκτορας στο Τμήμα Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού
Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα είναι η Θεωρία και
η Κριτική του Παιδικού Βιβλίου, η Κοινωνιολογία της Λογοτεχνίας, η Διδακτική προσέγγιση της
Λογοτεχνίας και ειδικότερα η προσέγγιση της ποίησης και η Φιλαναγνωσία. Συμμετείχε στη
175
συντακτική ομάδα των Ανθολογίων Λογοτεχνικών Κειμένων Γ΄- Δ΄, Ε΄- Στ΄ Δημοτικού και ήταν
μέλος της «Σκυταλοδρομίας Ανάγνωσης» καθώς και της επιστημονικής επιτροπής του
προγράμματος «Καινοτόμες Δράσεις Φιλαναγνωσίας» του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Βιβλία :
Διδακτικό υλικό Γλώσσας, Α΄- Β΄ τόμοι, έκδ. Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, 2000 – Παιδικό Βιβλίο και
Φιλαναγνωσία: Θεωρητικές αναφορές- διδακτικές προσεγγίσεις-δραστηριότητες, εκδ. Πατάκη, 2009
– Παιδικό Βιβλίο: Εκπαίδευση και Κοινωνία, εκδ. Παπαδόπουλος, 2013.
ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ
Η Δήμητρα Παπαδημητρίου είναι Δ/ντρια στο 14ο Δημ. Σχ. Αθηνών «Δημήτρης Πικιώνης». Είναι
πτυχιούχος του Οικονομικού Παν.
Αθηνών, του ΠΤΔΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και έχει επίσης μετεκπαιδευτεί στο Μαράσλειο Διδασκαλείο.
Έχει εκπονήσει Δίπλωμα Μεταπτυχιακής Ειδίκευσης στη λογοτεχνία στο ΠΤΔΕ του ΕΚΠΑ με
τίτλο «Οι λογοτεχνικοί χαρακτήρες και η ρεαλιστική τους απεικόνιση στα ιστορικά
μυθιστορήματα για εφήβους της Μαρίας Λαμπαδαρίδου – Πόθου» και είναι υποψήφια διδάκτωρ
στο ΤΕΠΑΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει συμμετάσχει με εισήγηση στο
Συνέδριο της Φιλαναγνωσίας που πραγματοποιήθηκε το Μάρτιο του 2013 στο ΠΤΔΕ του ΕΚΠΑ.
ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
Η Χριστίνα Δ. Παπαδημητρίου είναι μάχιμη φιλόλογος στη Μέση εκπαίδευση επί 28 συναπτά
έτη. Απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής Ιωαννίνων ( τομέας Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών
σπουδών) και διδάκτορας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της ίδιας σχολής με επόπτη καθηγητή
τον κ. Ε. Γ. Καψωμένο. Έχει συμμετάσχει σε σεμινάρια, συνέδρια και έχει κάνει εισηγήσεις και
δημοσιεύσεις με θέμα τη Λογοτεχνία καθώς και παρουσιάσεις λογοτεχνών. Τα επιστημονικά της
ενδιαφέροντα στρέφονται προς τους τομείς της Θεωρίας και της Ερμηνείας της Λογοτεχνίας
καθώς και προς τη δυνατότητα εφαρμογής στη διδακτική πράξη των σύγχρονων θεωριών της
Αφηγηματολογίας, της Ποιητικής και κοινωνισημειωτικής.
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΙΣΤΟΣ
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Απόφοιτος της Εκκλησιαστικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας, του
Π.Τ.Δ.Ε του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Διδασκαλείου Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου
Κρήτης( Ρέθυμνο). Τελειόφοιτος του Μ.Π.Σ Δημιουργικής γραφής, μετεκπαιδευμένος στη
διδασκαλία της Ελληνικής ως Ξένης Γλώσσας στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και με ημιτελείς
σπουδές στη Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ.Εργάζεται ως δάσκαλος. Από το 2007 ζει στο Κάιρο
όπου διδάσκει σε ενήλικες τα Ελληνικά ως ξένη γλώσσα. Συμμετείχε ως εισηγητής στο Β’ Διεθνές
συνέδριο για τη διδασκαλία της Ελληνικής ως ξένης Γλώσσας στις Αραβικές χώρες το 2009. Από
το Σεπτέμβριο του 2010 είναι διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καϊρου. Μέλος
της οργανωτικής επιτροπής των Καβαφείων του 2011 και του 2013. Παράλληλα ασχολείται με τη
συγγραφή στίχων, ποιημάτων, διηγημάτων κ.α Έχει εκδώσει στη δισκογραφία περίπου εκατό
στίχους τραγουδιών (Τραγούδια για μικρές εβδομάδες, Τα τραγούδια του χαμένου ποιητή, το
βιβλίο-cd Το φτερό του δράκου κ.α.) συνεργαζόμενος με διαφόρους καλλιτέχνες ( Δημήτρη
Μαρκατόπουλο, Κώστα Φαλκώνη, Νότη Μαυρουδή, Γιώργο Σταυριανό, Γιώργο Καζαντζή,
176
Δημήτρη Μπάση, Παντελή Θαλασσινό, Μάριο Φραγκούλη, Σόνια Θεοδωρίδου, Άλκηστη
Πρωτοψάλτη κ.α.). Μεταξύ άλλων έχει διακριθεί με το Α’ βραβείο στίχου στο Φεστιβάλ
Ελληνικού Τραγουδιού Θεσσαλονίκης 1993, Α’ βραβείο διηγήματος από την Πανελλήνια Ένωση
Λογοτεχνών το 2005 και το Α’ βραβείο ποίησης Κούρος Ευρωπού το 2007 για ανέκδοτη ποιητική
συλλογή. Υπό έκδοση το βιβλίο του «Το παραμύθι της τετράγωνης λογικής» από τις εκδόσεις
Μικρή Άρκτος.
ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Δ. Παπαντωνάκης γεννήθηκε στην Κρήτη. Είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής
του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Για πολλά χρόνια
υπηρέτησε στη μέση εκπαίδευση σε θέση διδακτικού και συμβουλευτικού προσωπικού. Από το
2000 διδάσκει παιδική λογοτεχνία στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του
Πανεπιστημίου Αιγαίου, όπου σήμερα κατέχει τη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή. Είναι
ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Νεοελληνικής Διαλεκτολογίας, μέλος του νυν Δ.Σ. του Διεθνούς
Κέντρου Λογοτεχνών και Μεταφραστών "Κύματα των Τριών Θαλασσών" (Δ.Κ.Λ.Μ.) που εδρεύει
στη Ρόδο, μέλος στη συντακτική επιτροπή του περιοδικού "Ροδιακά Γράμματα", καθώς και του
δίγλωσσου περιοδικού που εκδίδει το Δ.Κ.Λ.Μ., μέλος της Πανελλήνιας Παιδαγωγικής Εταιρείας
και τέλος μέλος του Children' s Literature Association των ΗΠΑ. Είναι συγγραφέας των βιβλίων Η
μορφολογία της σαχτουρικής μεταμόρφωσης. Διδακτορική διατριβή. Αθήνα: Νεφέλη, 2000,
Πίνακας Λέξεων των εκδομένων ποιημάτων του Μίλτου Σαχτούρη. Αθήνα:
Οδυσσέας, 1995,
Εισαγωγή στην παιδική ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα: Οδυσσέας, 1996. 2η Η παιδική ηλικία του
ήλιου. Αθήνα: Πατάκης, 1997, Κώδικες και αφηγηματικά προγράμματα σε κείμενα της Παιδικής
Λογοτεχνίας. Αθήνα: Πατάκης, 2000. 3η έκδοση: Αθήνα, 2009, Εισαγωγή στο ελληνικό παιδικό
μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Αθήνα: Κέδρος, 2001. 2η έκδοση: Αθήνα, 2011, Πίνακες
Χρωμάτων στην ποίηση Νεοελλήνων ποιητών. Αθήνα: Οδυσσέας, 2007, Θεωρίες λογοτεχνίας και
ερμηνευτικές προσεγγίσεις κειμένων για παιδιά και για νέους. Αθήνα: Πατάκης 2009, Οι ιδέες των
παιδιών για την παιδική λογοτεχνία. Έρευνα και θεωρία της Αναγνωστικής ανταπόκρισης. Αθήνα:
Τόπος, 2010, Γεώργιος Παπαντωνάκης – Τριαντάφυλλος Κωτόπουλος. Σκηνικό, Χαρακτήρες.
Πλοκή. Διαβάζοντας ένα λογοτεχνικό κείμενο για παιδιά και νέους. Αθήνα: Ίων, 2001, Γεώργιος
Παπαντωνάκης – Τριαντάφυλλος Κωτόπουλος. Ελληνικής Λογοτεχνία: ΤΑ ΕΤΕΡΟΘΑΛΗ. Μελέτες
για την παιδική, τη Νεανική και τη Λογοτεχνία για Ενήλικες. Αθήνα: Ίων, 2001.
ΠΑΠΑΡΟΥΣΗ ΜΑΡΙΤΑ
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών
της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές
στον τομέα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Paris IV – Paris Sorbonne. Είναι
κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος (D.E.A) με εξειδίκευση στην πεζογραφία του 20ου αιώνα. Η
διδακτορική της διατριβή αφορά τις αφηγηματικές δομές του πεζογραφικού έργου του Κοσμά
Πολίτη. Εργάστηκε ως διδάσκουσα της Σύγχρονης Ελληνικής Πεζογραφίας στη Φιλοσοφική
Σχολή του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Από το 2000 κ.ε. διδάσκει, ως αναπληρώτρια καθηγήτρια,
177
το αντικείμενο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Εχει
δημοσιεύσει μελέτες σε ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα περιοδικά με θέματα που αφορούν την
ελληνική πεζογραφία του 19ου και 20ου αιώνα και τη διδακτική της λογοτεχνίας. Εχει εκδώσει τα
βιβλία: Σε αναζήτηση της σημασίας : Αφηγηματολογικές προσεγγίσεις στη σύγχρονη ελληνική
πεζογραφία (Μεταίχμιο, 2005) και Το σώμα και η διαπραγμάτευση της διαφοράς στη σύγχρονη
ελληνική πεζογραφία (Επίκεντρο, 2013). Συνεπιμελήθηκε μαζί με τη Ρ.Τσοκαλίδου συλλογικό
τόμο με τίτλο Θέματα ταυτότητας στους Ελληνες της διασποράς: Γλώσσα και Λογοτεχνία
(Μεταίχμιο, 2005). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα στρέφονται, εκτός από τον τομέα της
νεοελληνικής γραμματείας, γύρω από τη θεωρία και τη διδακτική της λογοτεχνίας, καθώς και
γύρω από θέματα φύλου και ταυτότητας στη νεότερη ελληνική πεζογραφία.
ΠΑΤΑΡΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ
Η Ελένη Παταρίδου γεννήθηκε στην Κατερίνη το 1964. Σπούδασε Παιδαγωγικά στη Ζωσιμαία
Παιδαγωγική Ακαδημία(1985), στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ (1999)
και στο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης «Δημήτριος Γληνός» του Α.Π.Θ(20022004).Παρακολουθεί το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής στο Π.Μ.Σ Δυτικής
Μακεδονίας(4ο έξάμηνο-2013).Έχει ασχοληθεί με την Τοπική Ιστορία, την Ιστορία της
Εκπαίδευσης καθώς και με τη διδακτική της Ιστορίας και τη διδακτική της Λογοτεχνίας. Εργασίες,
μελέτες και έρευνες της έχουν δημοσιευτεί σε πανεπιστημιακά περιοδικά και αυτοτελείς τόμους
(«Ρόπτρο», Σύγχρονη Εκπαίδευση, τόμοι του Α.Π.Θ., Ιστορείν, Ελληνική Παιδαγωγική και
Εκπαιδευτική Έρευνα-Παιδαγωγική Εταιρεία, Τέχνη και Εκπαίδευση-Καποδιστριακό). Εισηγήσεις
της σε θέματα Τέχνης και Εκπαίδευσης στο δημοτικό σχολείο έχουν πραγματοποιηθεί στο
Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης καθώς και στο Διδασκαλείο Δ. Γληνός, Α.Π.Θ.
Εργάζεται στην Α/Θμια Εκ/ση ΠΕ Πιερίας ως Δ/ντρια στο Δ.Σ. Παραλίας Κατερίνης.Έχει εκδόσει: «
Με το σφουγγάρι και την κιμωλία »,
Ελένη Παταρίδου, Εκδόσεις μάτι,ISBN960-8042-61-5,
Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης-τοπική εκπαιδευτική ιστορία, μελέτη περίπτωσης 4ο Δημοτικό
Σχολείο Κατερίνης (1927 – 1975) «Μονόλογοι γυάλινης σιωπής », Ελένη Παταρίδου, Εκδόσεις μάτι,
ποιητική συλλογή, Κατερίνη, 2006.« Διαβάζοντας με τους μαθητές μου», Ελένη Παταρίδου,
Εκδόσεις μάτι, ISBN978-960-6692-46-8,Mάιος 2008, ΤΟΠΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ «Δάσκαλοι
και δασκάλες μιλούν για την ιστορία των σχολείων τους» , Πρακτικά συνεδρίου Α.Π.Θ. 11-12
Νοεμβρίου 2006, Συλλογικό έργο ,Επίκεντρο,2009, ISBN 978-960-458-220ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, Δημιουργικοί τρόποι εκμάθησης των γλωσσών: Πρακτικά Συνεδρίου ΤΟ ΜΟΙ Α ΄& Β
΄6-8 Μαΐου 2011, Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης-Αθήνα υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού
Ινστιτούτου,
Αθήνα
ISBN:
978-960-99899-3-0
Κείμενα
θεωρητικού
και
ερευνητικού
ενδιαφέροντος, Τόμος Α ΄:Βουβός Κινηματογράφος και μουσική: Θεωρητικές προσεγγίσεις και
πρακτικές προεκτάσεις στη Γλώσσα, σ.σ .222-228ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ
ΕΡΕΥΝΑ: Πρακτικά Συνεδρίου-Ιωάννινα 2012,2-4Νοεμβρίου, 8ΟΠανελλήνιο Συνέδριο: Τεχνικές
κριτικής και συναισθηματικής ενεργοποίησης των μαθητών μέσα από τη Λογοτεχνία:
θεωρητικές και πρακτικές προσεγγίσεις για την καλλιέργεια της συναισθηματικής
178
ανθεκτικότηταςΛογοτεχνικές εκδόσεις-Μαρτυρίες και αφηγήσεις στην Πιερία(1918-2010)Αντώνης
Κάλφας,
Οργανισμός
Δήμου
Κατερίνης
ISBN:978-960-99702-0-4,Κατερίνη,
2011(Συλλογικό-ποίηση)
ΠΑΤΣΙΟΔΗΜΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑ
Η Αντωνία Πατσιοδήμου είναι δασκάλα και απόφοιτη του Προγράμματος Μεταπτυχιακών
Σπουδών «Δημιουργικής Γραφής» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
ΠΑΤΣΙΟΥ ΒΙΚΥ
Η Βίκυ Πάτσιου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956 και είναι Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα
Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε φιλολογία στη Φιλοσοφική
Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών) και
πήρε το διδακτορικό της δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. `Εχει συνεργαστεί με το
Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών του Ε.I.Ε. και δημοσίευσε μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά και
λογοτεχνικά περιοδικά. Μεταξύ άλλων έχει εκδώσει τα εξής βιβλίο: "Τα πρόσωπα του παιδιού
στην πεζογραφία (1880-1930)", Ίδρυμα Ερευνών για το Παιδί, Αθήνα, εκδ. Δωδώνη, 1991·
Περιοδικά Λόγου και Τέχνης 2. "Ηγησώ (1907-1908)". "Ποιητική `Εκδοση (1913-1914)", Αθήνα, εκδ.
Διάττων, 1992. "Η Διάπλασις των παίδων (1879-1922)". "Το πρότυπο και η συγκρότησή του", 2η
έκδ., Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη, 1995.
ΠΑΥΛΙΔΟΥ ΚΑΚΙΑ
Η Κάκια Παυλίδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και μεγάλωσε σε όλη την Ελλάδα.Είναι
απόφοιτος του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Α.Π.Θ.
Ζει και εργάζεται στα Γιαννιτσά. Διορίστηκε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση το 2002-03, ως
καθηγήτρια Πληροφορικής. Υπηρετεί στο 2ο Γυμνάσιο Γιαννιτσών με οργανική θέση. Είναι
υπεύθυνη της σχολικής εφημερίδας και του blog του σχολείου. Δραστηριοποιείται μέσω του
Συλλόγου Φίλων Βιβλίου Ν. Πέλλας όντας στο Δ.Σ. του Συλλόγου από το 2007 και το 2011
εκλέχθηκε Πρόεδρος. Γράφει από τα εφηβικά της χρόνια. Ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί στον
τοπικό τύπο του Ν. Πέλλας, σε blogs, στην «Ποιητική Ανθολογία του Νομού Πέλλας» που
εξέδωσε ο Σύλλογος Φίλων Βιβλίου Ν. Πέλλας το 2005, καθώς και στα «Ποιητικά Μονοπάτια στην
Πέλλα» που εκδόθηκε το 2009 από την Παιδαγωγική Εταιρεία Ν. Πέλλας. Το 2010 εκδόθηκε η
πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Σταγόνες Συναισθημάτων» – ιδιωτική έκδοση. Συμμετέχει
με το διήγημά της «Νέα εκκίνηση» στην Ανθολογία Διηγήματος με θέμα τη μετανάστευση που
τιτλοφορείται «Γεια σου Φίλε» από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή. Στο Διαγωνισμό Στίχου 2011 του
Ωδείου Φουντούλη απέσπασε πρώτο βραβείο στίχου με το Ποίημα «Ευχή» και τρίτο βραβείο
στίχου με το ποίημα «Παράκτιο φιλί»,.
ΠΟΥΜΠΟΥΡΗΣ ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ
Ο Χριστάκης Πουμπουρής γεννήθηκε στην κοινότητα Μαραθόβουνος της Κύπρου και
αποφοίτησε το 1972 από το Παγκύπριο Γυμνάσιο, όπου διακρίθηκε στις γλώσσες και στη
λογοτεχνία. Σπούδασε Γερμανική Φιλολογία με διδασκαλία Αγγλικών και Ολλανδικά στο
179
Πανεπιστήμιο Λειψίας στη Γερμανία, ενώ απέκτησε και το Δίπλωμα Γαλλικών 3ου βαθμού της
Σορβόννης.Εργάστηκε μέχρι πρόσφατα σε δημόσια σχολεία της Κύπρου και τα τελευταία χρόνια
στην Παλλήνη Αττικής ως καθηγητής Γερμανικών.Οι πρώτες ποιητικές μεταφράσεις από αρχαία
δράματα δημοσιεύτηκαν στη Μαθητική Εστία του Παγκυπρίου Γυμνασίου.Την τελευταία
δεκαετία έκανε στοχευμένα εκατοντάδες άδιμες μεταφράσεις κλασσικών τραγουδιών, καθώς
επίσης και για μερικές όπερες. Κύκλοι άδιμων μεταφράσεων παρουσιάστηκαν στο Ινστιτούτο
Γκαίτε Αθήνας και Θεσσαλονίκης στα πλαίσια των ετήσιων συνεδρίων των καθηγητών των
Γερμανικών. Για τη μεταφρασιολογική πτυχή του είδους της άδιμης μετάφρασης μίλησε το 2006
στο ετήσιο συνέδριο της (Γερμανικής) Εταιρείας Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας στο Μύνστερ.
ΣΒΟΡΩΝΟΥ ΕΛΕΝΗ
H Eλένη Σβορώνου σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης, μετεκπαιδεύτηκε στη Διαχείριση Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Πανεπιστήμιο
του Birmingham και από το 1994 εργάζεται στην περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς, όπου
σήμερα είναι υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Γράφει βιβλία
για παιδιά και νέους (από τις εκδόσεις Πατάκης, κυκλοφορεί το Στον Αστερισμό των Διδύμων, από
τους Ερευνητές Το Πάντα, Αρχαία Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Στα ίχνη του Ιάσονα, από τις εκδόσεις
Μεταίχμιο: Ο Τζιτζικο-Περικλής Μεγάλος Συνθέτης της Ελλάδας, Ο Τζιτζικο-Περικλής Υπουργός
Φύσης και o Τζιτζικο-Περικλής και η Πέμπτη Εποχή και από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος η σειρά
Οικοπεριπέτειες και Πάμε Αθήνα;), αρθρογραφεί στην παιδική εφημερίδα Ερευνητές και γράφει
κριτική παιδικής λογοτεχνίας στο http://www.diavasame.gr Διδάσκει Δημιουργική Γραφή
(Παιδικό Βιβλίο), σε ενήλικες, στο πλαίσιο των σεμιναρίων των εκδόσεων Μεταίχμιο, σε παιδιά
και εφήβους.Σχεδιάζει και εμψυχώνει εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά με θέμα τη φύση
και τον πολιτισμό. Έχει διδάξει σε πολλά σεμινάρια εκπαιδευτικών τεχνικές οργάνωσης
δραστηριοτήτων στη φύση και σε πολιτιστικούς χώρους. Ασχολείται, επίσης, με τον
οικοτουρισμό και τις συμμετοχικές διαδικασίες (Κοινωνία Πολιτών) τόσο σε επίπεδο
εφαρμογών όσο και σε θεωρητικό επίπεδο, έχοντας δημοσιεύσει μελέτες, εγχειρίδια για
επαγγελματίες, και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά. Έχει εμπειρία στην οργάνωση
συμμετοχικών διαδικασιών σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας και άλλων ανθρώπινων ομάδων και
συστημάτων. Πλήρες εργογραφία στο http://www.paramythistopodilato.blogspot.com
ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Σιδηρόπουλος γεννήθηκε στη Γερμανία από Πόντιους μετανάστες γονείς το 1966.
Σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία της Ρόδου και εργάζεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση
ως δάσκαλος από το 1988. Σήμερα υπηρετεί ως Σχολικός Σύμβουλος στην 3η Εκπαιδευτική
Περιφέρεια Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Θεσσαλονίκης. Είναι διδάκτορας του Τμήματος
Παιδαγωγικής-Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.ΠΘ,. Πτυχιούχος Θεολογίας της
Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στη Σχολική Παιδαγωγική και
στην Κοινωνική Θεολογία. Εργάστηκε ως επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα ΠαιδαγωγικήςΦιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.ΠΘ, στο Π.Τ.Δ.Ε της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.ΠΘ
180
και στην Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε Θεσσαλονίκης. Επιμορφωτής σε εκπαιδευτικά προγράμματα του
Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και του Οργανισμού
Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών, έχει εργαστεί ως Εκπαιδευτής Ενηλίκων σε προγράμματα του
Εθνικού Κέντρου Επαγγελματικής Πιστοποίησης, ως Εκπαιδευτής Εκπαιδευτών του Ινστιτούτου
Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων και ως Εμπειρογνώμονας-Αξιολογητής για την πιστοποίηση
Εκπαιδευτών Ενηλίκων και Στελεχών Συνοδευτικών Υπηρεσιών του Εθνικού Κέντρου
Επαγγελματικής Πιστοποίησης.Έχει δεκαπέντε (15) προφορικές ανακοινώσεις σε πανελλήνια
και διεθνή συνέδρια στις επιστήμες της αγωγής και έχει γράψει επτά (5) άρθρα σε επιστημονικά
περιοδικά και τέσσερα (4) βιβλία Παιδαγωγικής και Θεολογίας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα
εστιάζονται στα πεδία της Παιδαγωγικής, της Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης, της Διδακτικής της
γλώσσας-λογοτεχνίας, της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης και της Εκπαίδευσης Ενηλίκων.
Κατοικεί στη Θεσσαλονίκη, είναι έγγαμος και πατέρας τριών παιδιών.
ΣΟΥΛΙΩΤΗ ΔΑΝΑΗ
Η Δανάη Σουλιώτη γεννήθηκε στη Φλώρινα, διαμένει στη Θεσσαλονίκη και εργάζεται ως
δασκάλα στη δημόσια εκπαίδευση. Οι προπτυχιακές της σπουδές ολοκληρώθηκαν στο Τμήμα
Ιστορίας- Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. και κατόπιν στο Τμήμα Δημοτικής
Εκπαίδευσης της Παιδαγωγικής Σχολής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Κατέχει
μεταπτυχιακό δίπλωμα στην ειδίκευση «Λαογραφία- Κοινωνική Ανθρωπολογία» του Τμήματος
Ιστορίας-Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. και είναι υποψήφια διδάκτορας στο
Τμήμα Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης της Παιδαγωγικής Σχολής του Α.Π.Θ. με θέμα
«Διασκευές ελληνικών λαϊκών παραμυθιών για παιδιά. Μελέτη περιπτώσεων». Τα ερευνητικά
της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται σε ζητήματα λαογραφίας, παιδικής λογοτεχνίας και
δημιουργικής γραφής.
ΣΠΑΘΑΡΑ ΕΥΑ
Η Εύα Σπαθάρα είναι απόφοιτη της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα
Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας
και του Πάντειου Πανεπιστήμιου, Τμήμα
Κοινωνιολογίας. Ακολούθησε Μεταπτυχιακές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο ΜΠΣ
«Κοινωνικός Αποκλεισμός, Μειονότητες και Φύλο» και στο Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας στο
ΜΠΣ «Δημιουργική Γραφή». Εργάζεται ως Φιλόλογος στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
ΣΠΥΡΕΛΗ ΧΡΥΣΟΥΛΑ
Η Χρυσούλα Σπυρέλη σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πήρε
διδακτορικό δίπλωμα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τα ερευνητικά
ενδιαφέροντά της
εστιάζονται στη νεοελληνική λογοτεχνία (μεσοπόλεμος, μεταπόλεμος) και κυρίως σε θέματα
γύρω από την ποίηση. Το 2007 κυκλοφόρησε το βιβλίο της Τα ποιήματα του Αθ. Κυριαζή (18871950). Συμβολή στην επαναξιολόγηση των ελασσόνων του Μεσοπολέμου, με πρόλογο Ερατοσθένη
Καψωμένου (εκδ. Γαβριηλίδης). Από το 2008 είναι υπεύθυνη της σειράς "Νεοέλληνες συγγραφείς
- Βιβλιογραφία" των εκδόσεων της Παπαχαραλαμπείου Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης
Ναυπάκτου. Γράφει επίσης ποιήματα και έχει εκδώσει 2 ποιητικές συλλογές: Τηλε-φάος, 2002 και
181
Χρωματιστές Ενδείξεις. Γαβριηλίδης 2012. Από το 2010 υπηρετεί ως Σχολική Σύμβουλος
φιλολόγων.
ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ ΧΑΡΑ
Η Χαρούλα Σταθοπούλου είναι Μαθηματικός με μεταπτυχιακές σπουδές στην Κοινωνική
Ανθρωπολογία και στη Διδακτική και Μεθοδολογία των Μαθηματικών. Το 2003 ολοκλήρωσε τη
διδακτορική της διατριβή, με τίτλο «Σύνδεση Πολιτισμικού Πλαισίου με τη Μάθηση και τη
Διδασκαλία των Μαθηματικών: Εθνογραφική Μελέτη μιας Σχολικής Τάξης Τσιγγανοπαίδων και της
Κοινότητας Προέλευσης τους», στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και από το 2007 μέχρι σήμερα είναι
Επίκουρη Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής, στο γνωστικό αντικείμενο
«Μαθηματικά και η Διδακτική τους». Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα συγκαταλέγονται:
Κοινωνικοπολιτισμικές προσεγγίσεις στη διδασκαλία των μαθηματικών, Εθνομαθηματικά, Η
κουλτούρα της τάξης των μαθηματικών (κοινωνικοπολιτισμικές αλληλεπιδράσεις), Χρήση ΤΠΕ
στη διδασκαλία των μαθηματικών. Έχει εκδώσει ένα βιβλίο με τον τίτλο «Εθνομαθηματικά:
διερευνώντας την πολιτισμική διάσταση των μαθηματικών και της μαθηματικής εκπαίδευσης», ενώ
εργασίες της έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά, καθώς και σε πρακτικά
συνεδρίων.
ΣΥΜΕΩΝΑΚΗ ΑΛΙΚΗ
Η Αλίκη Συμεωνάκη σπούδασε κλασική φιλολογία στο ΑΠΘ και συνέχισε τις μεταπτυχιακές της
σπουδές στον ίδιο τομέα. Στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών της σπουδών μετεκπαιδεύτηκε στο
τμήμα νεοελληνικών κια βυζαντινών σπουδών του Πανεπιστημίου του Amsterdam και
εργάστηκε στα ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, διδάσκοντας αρχαία ελληνική λογοτεχνία στο τμήμα
Βιβλιοθηκονομίας. Στην συνέχεια διορίστηκε στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η ενασχόληση με
το αντικείμενο της δημιουργικής γραφής την ενέπελεξε ως ομιλήτρια σε ημερίδες, διημερίδες,
μαθήματα σε φοιτητές, επιμορφώσεις εκπαιδευτικών, και στον συντονισμό της συγγραφής
εγχειριδίου δημιουργικής γραφής για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, κατά παραγγελίαν του
Υπ. Παιδείας της Κύπρου, υπό την αιγίδα του Μίμη Σουλιώτη. Η διδακτορική της διατριβή με θέμα
«Η ποίηση ως δημιουργική γραφή στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση» (Πανεπιστήμιο Δυτικής
Μακεδονίας) έχει πλέον παραδοθεί στα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής.
ΤΡΙΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ
Η Θεοδώρα Τριαντοπούλου είναι φιλόλογος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πατρών,
Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Η/Υ & Πληροφορικής στην επιστημονική περιοχή της Υπολογιστικής
Γλωσσολογίας. Έχει εργαστεί ως ερευνήτρια σε προγράμματα γλωσσικής τεχνολογίας στο
Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και συμμετείχε ως αποσπασμένη εκπαιδευτικός στις
δράσεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου στο χώρο της επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ και
της πιστοποίησης εκπαιδευτικού λογισμικού. Αυτή τη στιγμή ασκεί το διδακτικό της έργο στο
Βαρβάκειο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο.
ΤΣΑΝΤΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
182
Ο Γεώργιος Τσαντάκης σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Επιστήμες της Αγωγής στη Σχολή
Κοινωνικών Επιστημών & Επιστημών της Αγωγής. Είναι τελειόφοιτος του Μεταπτυχιακού
Προγράμματος Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Έχει
παρακολουθήσει σεμινάρια συγγραφής κινηματογραφικού και τηλεοπτικού σεναρίου,
συγγραφής παιδικού βιβλίου όπως επίσης και εικονογράφησης. Αποτελεί μέλος της συντακτικής
ομάδας του Πανεπιστημιακού περιοδικού Λεξηtanil, αρθρογραφεί σε εφημερίδες, ενώ
παράλληλα, κείμενά και εικονογραφήσεις του, έχουν εκδοθεί σε περιοδικά.
ΤΣΑΝΤΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρίστος Τσαντάκης σπούδασε στην Ιταλία (Φλωρεντία) Οπτικός και Οπτομέτρης ενώ
αργότερα συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Κύπρου σπουδάζοντας Επιστήμες της
Αγωγής στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών & Επιστημών της Αγωγής. Είναι κάτοχος
Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών Διοίκησης Επιχειρήσεων (ΜΒΑ) ενώ επιπλέον είναι
τελειόφοιτος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Οργάνωση και Διοίκηση της
Εκπαίδευσης» του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια ως εισηγητής σε
Ελλάδα και εξωτερικό ενώ παράλληλα έχει ασχοληθεί με επιχειρήσεις στο τομέα των Οπτικών
όπως επίσης έχει διδάξει σε σχολεία ανά την Ελλάδα.
ΤΣΑΝΤΑΛΗ ΚΑΛΛΙΟΠΗ
Η Καλλιόπη Τσάνταλη είναι καθηγήτρια Αγγλικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας.
ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ ΤΑΣΟΥΛΑ
Η Τασούλα Τσιλιμένη είναι Επίκουρος Καθηγήτρια στο Π.Τ.Π.Ε., του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
στο οποίο διδάσκει σε προπτυχιακό επίπεδο θέματα Παιδικής Λογοτεχνίας(Μυθοπλασία,
αφήγηση, εικονογραφημένο παιδικό Βιβλίο κ.α.). Στο ίδιο Τμήμα είναι υπεύθυνη της ενότητας
«Έντυπο Παιδαγωγικό Υλικό: Σχεδιασμός, Αξιολόγηση και Διεπιστημονική αξιοποίηση» στο
Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην θεωρία
και κριτική της παιδικής λογοτεχνίας καθώς επίσης και στη διδακτική της. Έχει δημοσιευμένο
ερευνητικό έργο σε διεθνή και ελληνικά επιστημονικά περιοδικά, σε συλλογικούς τόμους,
πρακτικά συνεδρίων, καθώς και σε αυτόνομα ατομικά βιβλία. Έχει ιδρύσει και είναι Διευθύντρια
του
ηλεκτρονικού
περιοδικού
για
θέματα
παιδικής
λογοτεχνίας
ΚΕΙΜΕΝΑ(www.keimena.ece.uth.gr). Είναι επίσης μέλος της Συντακτικής επιτροπής και
υπεύθυνη της δημοσιευμένης ύλης στο περιοδικό για την Παιδική Λογοτεχνία «Διαδρομές». Είναι
κριτής σε επιστημονικά περιοδικά και σε συνέδρια. Έχει εμπνευσθεί και διοργανώνει από το 2003
το «Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου», το οποίο περιλαμβάνει επιστημονικές ανακοινώσεις,
εργαστήρια και ζωντανές αφηγήσεις λαϊκών και έντεχνων ελλήνων και ξένων αφηγητών. Γράφει
επίσης λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά. Λογοτεχνικά έργα της έχουν συμπεριληφθεί σε
ανθολογίες, συλλογικά βιβλία και Σχολικά Ανθολόγια. Ήταν συντονίστρια και συγγραφέας του
«Ανθολογίου Α και Β΄ Δημοτικού, το ΔΕΛΦΙΝΙ» του ΥΠΕΠΘ.
ΤΣΙΩΤΣΟΣ ΝΙΚΟΣ
183
Ο Νίκος Τσιώτσος γεννήθηκε στην Ηράκλεια Σερρών. Σπούδασε Παιδαγωγικά στη Θεσσαλονίκη,
Κοινωνικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ της Μεγάλης Βρετανίας, Εκπαιδευτικό
Δράμα στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ και Σύγχρονες Θεατρικές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο του
Λιντς της ίδιας χώρας. Εργάζεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και ενδιαφέρεται για τη
διδασκαλία της δραματικής τέχνης και τη δυνατότητα συνάρτησής της με το σύνολο της
εκπαιδευτικής πράξης. Έχει κεδόσει τα βιβλιά Ιστορίες με 4 πράξεις, (2005) Κέδρος και Επιπεδία,
(2003) Κέδρος.
ΦΕΙΔΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε στη Νομική του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και στο
Vrije Universiteit στις Βρυξέλλες (LLM στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο) και σενάριο στο London
Screenwriter’s Workshop (1998-1999). To 2009 ολοκλήρωσε το Film&Digital Filmmaking Course
του New York Film Academy στη Νέα Υόρκη. Οι δουλειές του περιλαμβάνουν την τηλεοπτική
σειρά S1NgLEs (MEGA, 2010- 2011), τη σειρά animation «ουκ αν λαβοις παρά του μη έχοντος», τις
ραδιοφωνικές σειρές «Τα Κορίτσια της Διπλανής Πόρτας» και «Δικηγόροι του Διαβόλου» (ΕΡΑ
ΚΟΜΟΤΗΝΗ) και το κόμιξ «s1NgLEs:ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΤΡΗΣΗ» (ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 2007).
Λατρεύει τις μεταμεσονύκτιες ώρες, τα περιπετειώδη laptop και να γράφει για τον εαυτό του στο
τρίτο πρόσωπο.
ΦΡΑΓΚΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Ο Αριστοτέλης Φράγκος είναι λογοτέχνης και πρόεδρος της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων.
ΦΡΑΓΚΟΥ ΗΛΙΑΝΑ
Η ΓΦράγκου Ηλιάνα είναι καθηγήτρια Γερμανικών και μεταπτυχιακή φοιτήτρια του
Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
ΦΥΛΑΚΤΑΚΗ ΠΕΝΥ
Η Πένυ Φυλακτάκη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Είναι αριστούχος του Τμήματος Αγγλικής
Γλώσσας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (υποτροφία ΙΚΥ για σειρά εισαγωγής
1η και δύο φορές υπότροφος ΙΚΥ κατά τη διάρκεια των σπουδών της).
Είναι κάτοχος
Μεταπτυχιακού Διπλώματος στη Μετάφραση (MA in Translation) από το Πανεπιστήμιο του
Surrey και Διδακτορικού Διπλώματος από το Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Μεταπτυχιακό Αριστείο-Υποτροφία Επιτροπής Ερευνών ΑΠΘ
2001). Η διδακτορική της διατριβή έχει τίτλο «Η θεατρική μετάφραση στην Ελλάδα: Ο Γκοντό
στην Ελληνική Θεατρική Σκηνή».
Παρακολούθησε μαθήματα Δημιουργικής Γραφής στο
Manchester College, UK, και Θεατρικής Γραφής στο Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου
Θεάτρου στην Αθήνα με τον Ανδρέα Φλουράκη. Μιλάει Γερμανικά, Ιταλικά και Ρωσικά.
Έχει διδάξει στο Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας του ΑΠΘ από το 2001 έως το 2010 τα μαθήματα
«Εισαγωγή στο Δράμα», «Εργαστήρι Γενικής Μετάφρασης», και «Εργαστήρι Λογοτεχνικής
Μετάφρασης» και «Δημιουργική Γραφή». Επίσης δίδαξε μεθοδολογία και πρακτική της
μετάφρασης για δύο χρόνια στο Study Space Institute σε συνεργασία με το London School of
Linguistics. Μεταφράσεις της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις UΝIVERSITY STUDIO PRESS
184
(Θεατρική Γραφή, Η Οικονομία των ΜΜΕ, Ομοιοπαθητική: Μύθος ή Πραγματικότητα;), από τις
εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Ξεκλειδώνοντας τα Μυστικά του Μυαλού σου), από τις εκδόσεις ΕΡΓΟΝ
((2006) The Sound of Empty Space: Scenographies 1965-2005, (Γιώργος Πάτσας: Αφιέρωμα), και από
τις εκδόσεις ΔΙΟΝ (Η Γιόγκα μιας Ελληνίδας). Συνεργάζεται ως μεταφράστρια με το Κρατικό
Θέατρο Βορείου Ελλάδος (Όψεις Αρχαίου Δράματος -1ο Φεστιβάλ Θεάτρου Νοτιοανατολικής
Ευρώπης, Ευρωπαϊκά Θεατρικά Βραβεία 2006, Φεστιβάλ «Φωνές Αρχαίου Δράματος», 2007) και
τον Οργανισμό Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού (Balkan Festival of Performing Arts, 2006).
Μεταξύ άλλων, έχει μεταφράσει την Αρχειακή Βάση Έργων και Καλλιτεχνών για το Τελλόγλειο
Ίδρυμα Θεσσαλονίκης, και τα θεατρικά έργα Talk Radio του Eric Bogosian, Ρέα του Σπύρου
Σαμαρά, The Knocky του Michael Wynne, Zoo Story του Edward Albee (ανέβηκε το 2006-2008με
τον τίτλο Σκυλιά στο Πάρκο από την Ομάδα Καλλιτεχνών Ούγκα Κλάρα, σκην. Δ. Σακατζής) και
Μήδεια –σόου του Mehdi Sadr (Φόρουμ Σύγχρονης Δραματουργίας, ΕΚΔΙΘ, 3-6 Μαίου 2010, σκην.
Δ. Φοινίτσης).
ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ
Ο Νίκος Φωτόπουλος είναι ποιητής και κοινωνιολόγος. Γεννήθηκε στην Αμαλιάδα το 1970.
Εργάστηκε επί σειρά ετών στη μέση ιδιωτική εκπαίδευση και έχει διδάξει στο Εθνικό και
Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Σήμερα είναι
μέλος ΔΕΠ της Παιδαγωγικής Σχολής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Τα ερευνητικά του
ενδιαφέροντα κινούνται γύρω από την Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης, την Κοινωνιολογία του
Πολιτισμού, την Κριτική Θεωρία, τη Δια βίου Μάθηση και την Εκπαίδευση Ενηλίκων. Άρθρα και
δημοσιεύσεις κειμένων του, έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικούς τόμους και πρακτικά
συνεδρίων,ενώ έχει συμμετάσχει σε πλήθος επιτροπών εμπειρογνωμόνων στην Ελλάδα και στο
εξωτερικό πάνω σε θέματα χάραξης πολιτικών για την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, την
κατάρτιση και τη δια βίου μάθηση. Εκτός από το παιδαγωγικό και κοινωνιολογικό σκέλος του
έργου του,από το 1994 που εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα στο περιοδικό "Άλφειός,"
ασχολείται ενεργά με την ποίηση και τη δημιουργική γραφή. Ενδεικτική εργογραφία του:
"Στ΄Ακροκέραμα των Ουρανών"(Θεριστής, 1996), "Ευρετήριο Χαμένων Ονομάτων"(Ιδμων,
2000), "Το Αίνιγμα της Λαβωμένης Μνήμης"(Μανδραγόρας, 2007), "Το κύμα μιας νύχτας
ακυβέρνητης"(Βιβλιολογείο,2013), ενώ ποιήματά του βρίσκονται σε πολυάριμες ποιητικές
συλλογές. Επιπλέον, το μικρού μήκους φιλμ «Ευρετήριο Χαμένων Ονομάτων», βασισμένο στην
ομώνυμη ποιητική συλλογή του βραβεύτηκε με το 1ο Βραβείο στο 8ο Διεθνές Πανόραμα
Ανεξάρτητων Δημιουργών Φιλμ & Βίντεο, Πάτρα 2006.(Σκηνοθεσία και ελεύθερη εικονοποίηση :
Πάνος Βαρδόπουλος, (http://www.youtube.com/watch?v=GH3QTH2EYB))
ΧΑΒΑΤΖΑΣ ΕΛΕΝΟΣ
Ο Έλενος Χαβάτζας γεννήθηκε το 1981 στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος της σχολής «Πλαστικών
Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης» του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και του ΠΜΣ «Δημιουργική
185
Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στη Φλώρινα. Ασχολείται με την ποίηση ενώ
έχει συμμετάσχει σε περφόρμανς και πειραματικές - διαδραστικές παραστάσεις σε σχέση με το
λόγο και τις άλλες τέχνες.
ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗ ΝΙΚΗ
Η Νίκη Χαλκιαδάκη κατάγεται από την Κρήτη. Γεννήθηκε το 1980 στα Τρίκαλα Θεσσαλίας.
Αποφοίτησε από το Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με κατεύθυνση γλωσσολογία. Εισήχθη με υποτροφία στο
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών "Δημιουργική Γραφή" του Πανεπιστημίου Δυτικής
Μακεδονίας. Ποιήματά της έχουν φιλοξενηθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και έχουν αποσπάσει
ποικίλες διακρίσεις. Επίσης, ποιήματά της μελοποιήθηκαν από το μουσικό συγκρότημα "khaki
naive" του Αμβούργου. Εργάζεται ως κειμενογράφος. Η ποιητική της συλλογή "O έρωτας του
Pied de Coq", στον Διεθνή Διαγωνισμό Ποίησης του Παγκόσμιου Φεστιβάλ InterArtia 2009, που
διοργάνωσε η International Art Society & Academy, έλαβε τις εξής διακρίσεις: το ποίημα της
"αχερουσία λίμνη" απέσπασε το 1ο βραβείο, το "la parada" το 3ο βραβείο και ο "ξέρξης" τον 1ο
έπαινο. Υποψήφια για τον τίτλο Artist of the Year 2009. Έχει εκδόσει τις ποιητικές συλλογές O
έρωτας του Pied de Coq, (2009) Λογείον και Ανάσκελη με πυρετό, (2012) Μανδραγόρας.
ΧΑΡΙΣΙΑΔΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ
Ο Στέργος Χαρισιάδης,δηλαδή εγώ,μεγάλωσε στον Πειραιά,όπου και πρωτοεμφανίστηκε στα
ελληνικά γράμματα κρεμώντας με κλωστή χάρτινες βάρκες με δικούς του στίχους από τον 2ο
όροφο για περαστικούς. Έχει γράψει ακόμη σε τοίχους, παγκάκια, συσκευασίες τσιγάρων και
πούρων, χαρτοπετσέτες σπιτιού κι αεροπλάνου. Σπουδές άσχετες μέσα κι εξω από την Ελλάδα,
πτυχίο, μεταπτυχιακά. Έχει εργαστεί ως μπάρμαν, πωλητής, βιομήχανος ψύχους, νταλικέρης
θαλάσσης και μεγαλομπακάλης.
ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ
Η Χατζηδημητρίου Ευαγγελία είναι νηπιαγωγός με θητεία 19 ετών σε σε 1/Θ και 2/Θ Νηπιαγωγεία
των Νομών Γρεβενών, Τρικάλων, Λάρισας, Φωκίδας, Φθιώτιδας, Χίου και Καρδίτσας ως
Προϊσταμένη-Διευθύντρια. Υπηρετεί στο 5ο Ολοήμερο Νηπιαγωγείο Καρδίτσας το σχολ. έτος
2012-2013, ενώ παράλλλη είναι φοιτήτρια του Π.Μ.Σ. Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου
Δυτικής Μακεδονίας.
ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ
Η Κατερίνα Χρυσανθοπούλου είναι συγγραφέας, μεταφράστρια και ακαδημαϊκή ερευνήτρια.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1966. Έχει πανεπιστημιακό πτυχίο Πληροφορικής (Οικονομικό
Πανεπιστήμιο Αθηνών) και Αγγλικής Φιλολογίας (Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)
και δίπλωμα 6ετούς εκπαίδευσης στην σωματική ψυχοθεραπεία (Ελληνικό Κέντρο
Βιοσύνθεσης). Έχει μάστερ στη Γνωσιακή Επιστήμη (Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Αθηνών) και είναι υποψήφια διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα την οπτική
αντίληψη των εννοιών των κειμένων. Στο πλαίσιο αυτό μελετά την ανάπτυξη της ικανότητας
186
αφήγησης και περιγραφής, την αντίληψη της αφηγηματικής δομής των κειμένων και τις
μεθόδους δημιουργικής ανάγνωσης με σκοπό τη βελτίωση της κατανόησης ενός κειμένου.
Ως λογοτέχνης έχει δημοσιεύσει από το 2004 ως σήμερα ποιήματα και διηγήματα στα
λογοτεχνικά περιοδικά Μανδραγόρας, (δε)κατα, Πλανόδιον, Το Δέντρο. Έχει εκδόσει τα
μυθιστορήματα «Η γυναίκα που έγραφε για τον άντρα» (2006, εκδ. Κέδρος), «Primavera – Κοιτάζω
μάτια που κοιτάζουν εμένα» (2007, εκδ. Τόπος), «Το Κινέζικο Δωμάτιο» (2008, εκδ. Τόπος, 2008),
«Πρωτόγαλα» (2009, εκδ. Futura) και τη μελέτη «Τα μωρά είναι άνθρωποι της νύχτας» (2012, εκδ.
Μοτίβο). Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Γνώσης και Νόησης και του Βρετανικού Οργανισμού
Δημιουργικής Γραφής Lapidus. Συντονίζει εργαστήρια θεραπευτικής γραφής (Ελληνικό Κέντρο
Βιοσύνθεσης) και Δημιουργικής Γραφής για Προσωπική Ανάπτυξη (ιδιωτικά και σε συνεργασία
με το Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Ενηλίκων του Κολεγίου Αθηνών).
ΨΥΧΟΓΥΙΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ
Η Παναγιώτα Ψυχογυιοπούλου είναι Σχολική Σύμβουλος φιλολόγων του Ν. Αχαΐας με έδρα την
Πάτρα. Έχει σπουδάσει Βυζαντινή & Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών,
Βιβλιοθηκονομία & Συστήματα Πληροφόρησης στο ΤΕΙ Αθηνών και έχει μεταπτυχιακό που
αφορά τη διοίκηση σχολικών μονάδων στο Πανεπιστήμιο ROMA TRE της Ιταλίας.
Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια, συνέδρια αφήγησης παραμυθιού, δημιουργικής γραφής,
θεάτρου, τοπικής ιστορίας, νέων τεχνολογιών και έχει διδάξει τα μαθήματα: δημιουργική γραφή,
λαογραφία και λαϊκός πολιτισμός, τοπική ιστορία, βιβλία- βιβλιοθήκες στα Κέντρα Εκπαίδευσης
Ενηλίκων. Παράλληλα έχει ασχοληθεί με την παιδαγωγική αξιοποίηση της αφήγησης και της
δημιουργικής γραφής στο σχολείο
187
188

χρυση αυγη - Χρυσή Αυγή

ΣΥΝΤΟΜΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΤΗΣ

εισηγητικη εκθεση - Architecture University of Patras

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ ΚΑΤΑ ΑΓΩΝΙΣ ΜΑ

Πρόγραμμα - Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας