2011 Οι πόλεμοι τησ ιςτορίασ Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 Διακεματικι εργαςία ςτθ Νεοελλθνικι Γλώςςα 4ο Γυμνάςιο Αλεξανδροφπολθσ Περιεχόμενα 1) Μεπικοί από ηοςρ ζημανηικόηεποςρ ελληνικούρ πολέμοςρ i. ελληνοτουρκικοί πόλεμοι ii. ελληνογερμανικός πόλεμος iii. ελληνοϊταλικός πόλεμος iv. βαλκανικοί πόλεμοι v. άλλοι ελληνικοί πόλεμοι 2) Μεπικέρ από ηιρ ζημανηικόηεπερ πολεμικέρ ζςγκπούζειρ ζε όλο ηον κόζμο (ζςγκενηπωηικά) i. Εμφύλιοι πόλεμοι ii. Μάχες i. Γενικότερα iii. Ναυμαχίες iv. Αρχαίοι πόλεμοι 3) Α’ Παγκόζμιορ Πόλεμορ i. Αίηηα θαη Αθνξκέο ii. Μέησπα iii. Σέινο ηνπ πνιέκνπ θαη ζπλζήθεο iv. Ζ πνξεία ηεο Διιάδαο ζηνλ Πφιεκν v. Ο απνινγηζκφο ηνπ πνιέκνπ 4) Β’ Παγκόζμιορ Πόλεμορ i. Αίηηα – Μεζνπφιεκνο ii. Γηπισκαηία iii. Πξνζάξηεζε Απζηξίαο θαη Σζερνζινβαθίαο iv. Έλαξμε ηνπ πνιέκνπ v. Πφιεκνο ζηελ Γπηηθή Δπξψπε vi. Ο πφιεκνο ζηα Βαιθάληα θαη ζηε βφξεηα Αθξηθή vii. Ηαπσληθή επεθηαηηθφηεηα viii. Δηζβνιή ζηελ νβηεηηθή Έλσζε ix. Πφιεκνο ζηνλ Δηξεληθφ x. πκκαρηθέο Δπηρεηξήζεηο ζηελ Βφξεηα Αθξηθή xi. Αληεπίζεζε ησλ πκκάρσλ. Απφβαζε ζηελ θαηερφκελε Δπξψπε xii. Ζ πηψζε ηεο Ηαπσλίαο 5) Ψςσπόρ Πόλεμορ i. Ηζηνξηθνί ζηαζκνί ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ 3-9 3-4 5 5-6 6-7 7-9 10-12 10 10-11 11 11 12 13-20 14-18 18-25 25-27 27-29 29-30 31-48 33-34 34-36 36-37 37-38 38-39 40 41-42 42-43 43-44 44-45 45-46 46-48 49-50 50 2 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Μεπικοί από ηοςρ ζημανηικόηεποςρ ελληνικούρ πολέμοςρ ΔΛΛΗΝΟΣΟΤΡΚΙΚΟΙ ΠΟΛΔΜΟΙ Οη πφιεκνη κεηαμχ Διιάδαο θαη Σνπξθίαο, πνπ έγηλαλ ηα έηε 1878, 1897, 1912-1913. 1. Ο πόλεμορ ηος 1878. Καηά ην 1877-1878 δηεμαγφηαλ Ρσζνηνπξθηθφο πφιεκνο, πνπ θαηέιεμε ππέξ ησλ Ρψζσλ ζηε ζπλζήθε ηνπ Αγίνπ ηεθάλνπ. Αξρηθά ε Διιάδα δελ αλακείρηεθε ζηνλ πφιεκν, ε θπβέξλεζε φκσο Α. Κνπκνπλδνχξνπ, πνπ δηαδέρηεθε ηνλ Καλάξε, θήξπμαλ πφιεκν ελαληίνλ ηεο Σνπξθίαο θαη ν ειιεληθφο ζηξαηφο εηζέβαιε ζηηο παξακεζφξηεο ηνπξθηθέο επαξρίεο. Αλαγθάζηεθε φκσο λα επηζηξέςεη, φηαλ ε Ρσζία θαη ε Σνπξθία έθαλαλ αλαθσρή. Σα επαλαζηαηηθά θηλήκαηα πνπ είραλ νξγαλσζεί ζηε Θεζζαιία, ηε Μαθεδνλία θαη ηελ Κξήηε θαηαπλίγεθαλ ζην αίκα απφ ηνλ ηνπξθηθφ ζηξαηφ. 2. Ο πόλεμορ ηος 1897. Δίρε σο αθνξκή ηε ζπλερή παξαβίαζε ηνπ θαηαζηαηηθνχ Υάξηε ηεο Υαιέπαο απφ ηελ πιεπξά ηεο Σνπξθίαο. Οη Κξεηηθνί θήξπμαλ επαλάζηαζε θαη ηελ έλσζή ηνπο κε ηελ Διιάδα, ελψ ηκήκαηα ηνπ ειιεληθνχ ζηφινπ έπιεαλ πξνο ην λεζί κε ηε δηαηαγή ηνπ πξσζππνπξγνχ Γειηγηάλλε. Σφηε ν ζνπιηάλνο θήξπμε ηνλ πφιεκν ελαληίνλ ηεο Διιάδαο θαη ηνλ Απξίιην άξρηζαλ νη ζπγθξνχζεηο ησλ ζηξαηψλ Διιάδαο θαη Σνπξθίαο ζηα ζχλνξα ησλ δχν 3 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ρσξψλ. Ο ειιεληθφο ζηξαηφο, ιηγφηεξνο θαη πην αλνξγάλσηνο, γξήγνξα ηξάπεθε ζε θπγή θαη, ππνρσξψληαο άηαθηα, έθηαζε κέρξη ηα Φάξζαια θαη ηελ Σαξάηζα, θνληά ζηε Λακία. Με ηελ επέκβαζε ηνπ ηζάξνπ ππνγξάθηεθε ε αλαθσρή ηεο Σαξάηζαο. Ζ ζπλζήθε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο (Ννέκβξηνο 1897) ππνρξέσζε ην ζνπιηάλν λα απνζχξεη ηα ζηξαηεχκαηά ηνπ απφ ηα ειιεληθά εδάθε θαη ηελ Διιάδα λα πιεξψζεη γηα απνδεκίσζε 100.000.000 θξάγθα. 3. Ο πόλεμορ ηος 1912-1913 (Βαλκανικόρ πόλεμορ). Οη ζπλερείο κεκνλσκέλεο εμεγέξζεηο ησλ δηάθνξσλ εζλνηήησλ πνπ βξίζθνληαλ θάησ απφ ηνλ ηνπξθηθφ δπγφ, αδπλάηηζαλ αηζζεηά ηε δχλακε ηεο Σνπξθίαο, πξάγκα πνπ νδήγεζε ηνπο βαιθαληθνχο ιανχο ζε θνηλφ αγψλα θαηά ησλ Σνχξθσλ. Έηζη, ζηηο 25 επηεκβξίνπ 1912 θήξπμε ηνλ πφιεκν ελαληίνλ ηεο Σνπξθίαο ην Μαπξνβνχλην, ζηηο 4 Οθησβξίνπ θήξπμαλ πφιεκν νη εξβνβνχιγαξνη θαη αθνινχζεζε ε Διιάδα ζηηο 5 Οθησβξίνπ 1912. Δπηθεθαιήο ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ ήηαλ ν δηάδνρνο Κσλζηαληίλνο. Πξψηε ζεκαληηθφηαηε κάρε έγηλε ζην αξαληάπνξν, φπνπ ν ειιεληθφο 4 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ζηξαηφο ζηεθαλψζεθε κε ηε λίθε. Μεηά θαηεπζχλζεθε πξνο ηε Θεζζαινλίθε, ζηελ νπνία κπήθε ζξηακβεπηηθά απειεπζεξσηήο ζηηο 26 Οθησβξίνπ. Αξγφηεξα ν ειιεληθφο ζηξαηφο θαηέιαβε ηε Φιψξηλα θαη ηελ Κνξπηζά. ηηο 20 Φεβξνπαξίνπ 1913 ν Κσλζηαληίλνο θαηέιαβε θαη ηα Ησάλληλα. Παξάιιεια κε ην ζηξαηφ μεξάο θαη ην λαπηηθφ πξαγκαηνπνίεζε επηηπρείο επηρεηξήζεηο. ηηο 17 Μαΐνπ 1913 ππνγξάθηεθε ε εηξήλε ηνπ Αγίνπ Ηαθψβνπ. ΔΛΛΗΝΟΓΔΡΜΑΝΙΚΟ ΠΟΛΔΜΟ Ο πφιεκνο κεηαμχ Διιάδαο θαη Γεξκαλίαο ζηα πιαίζηα ηνπ Β΄ Παγθφζκηνπ πνιέκνπ. ηηο 6 Απξηιίνπ 1941 νη γεξκαληθέο δπλάκεηο επηηέζεθαλ ελαληίνλ ηεο Διιάδαο, ζηα νρπξά ηεο Μαθεδνλίαο. Οη Γεξκαλνί, βιέπνληαο ηηο απνηπρίεο ησλ ζπκκάρσλ ηνπο Ηηαιψλ, ήζειαλ, πξηλ επηηεζνχλ ζηε Ρσζία, λα εμαζθαιίζνπλ ηα κεηφπηζζελ ηνπο, θαηαθηψληαο ηελ Διιάδα. Σξεηο κέξεο ν ειιεληθφο ζηξαηφο αγσλίζηεθε εξσηθά γηα λα θξαηήζεη ηελ νρπξσκέλε γξακκή ησλ ζπλφξσλ, φκσο ν νξγαλσκέλνο θαζηζηηθφο ζηξαηφο, ρξεζηκνπνηψληαο ηα πην ζχγρξνλα φπια θαη κεγάιε αεξνπνξηθή δχλακε, δηέζπαζε ηε γξακκή άκπλαο θαη κπήθε ζηελ Διιάδα. ηηο 27 Απξηιίνπ ηα γεξκαληθά ζηξαηεχκαηα κπήθαλ ζηελ Αζήλα θαη ζε ιίγεο κέξεο έθηαζαλ ζηε Ν. Πεινπφλλεζν. κσο ν πφιεκνο ζπλερίζηεθε ζηελ Κξήηε· θαη αξγφηεξα, κεηά ηελ νινθιεξσηηθή θαηνρή ηεο Διιάδαο, νη Έιιελεο δε ζηακάηεζαλ λα πνιεκνχλ ηνπο θαηαθηεηέο κε ηα ιατθά ζψκαηα αληίζηαζεο θαη κε δπλάκεηο πνπ είραλ δηαθχγεη ζηελ Αθξηθή. ΔΛΛΗΝΟΙΣΑΛΙΚΟ ΠΟΛΔΜΟ Ο πφιεκνο κεηαμχ Διιάδαο θαη Ηηαιίαο ζηα πιαίζηα ηνπ Β΄ Παγθφζκηνπ πνιέκνπ. πξψηε πξνθιεηηθή ελέξγεηα ηεο Ηηαιίαο ελαληίνλ ηεο Διιάδαο έγηλε ζηηο 15 Απγνχζηνπ 1940, κε ηνλ ηνξπηιηζκφ ηνπ ειιεληθνχ πνιεκηθνχ πινίνπ "Έιιε" απφ ηηαιηθφ ππνβξχρην. ηηο 5 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com 28 Οθησβξίνπ 1940 έγηλε ε πξψηε ηηαιηθή επίζεζε ζηελ Πίλδν, χζηεξα απφ ην ηζηνξηθφ ηειεζίγξαθν θαη ηελ αξλεηηθή απάληεζε ηεο ειιεληθήο θπβέξλεζεο. ηελ αξρή νη ειιεληθέο δπλάκεηο ππνρψξεζαλ, αιιά απφ ηηο 14 Ννεκβξίνπ θαη κεηά εμαπέιπζαλ αληεπίζεζε θαη αλαθαηέιαβαλ ηα ειιεληθά εδάθε. Οη Ηηαινί ππνρψξεζαλ ζην εζσηεξηθφ ηεο Αιβαλίαο, αθήλνληαο πίζσ ηνπο 9.000 πεξίπνπ αηρκάισηνπο. κσο ε πείλα θαη ην ρηφλη αλέθνςαλ ηελ πξνέιαζε ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ. ηηο 9 Μαξηίνπ 1941 ν Ηηαινί αλαζπληαγκέλνη εμαπέιπζαλ θαηλνχξηα επίζεζε, ε νπνία ζπλάληεζε ζζελαξή αληίζηαζε θαη απέηπρε. ΒΑΚΛΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΔΜΟΙ Ολνκαζία δχν πνιέκσλ πνπ έγηλαλ απφ ην 1912 κέρξη ην 1914 αλάκεζα ζηα Βαιθαληθά θξάηε. Α’ Βαλκανικόρ Πόλεμορ (1912-1913) Ο Α’ Βαιθαληθφο Πφιεκνο θεξχρζεθε ζηηο 4 Οθησβξίνπ 1912. Αηηία ήηαλ ηα ζρέδηα ησλ Σνχξθσλ γηα εθηνπξθηζκφ ησλ ιαψλ ηεο Βαιθαληθήο Υεξζνλήζνπ. Σα ζπκκαρηθά θξάηε -Διιάδα, εξβία, Μαπξνβνχλην θαη Βνπιγαξία- δελ είραλ θνηλφ ζηξαηεγηθφ ζρέδην. Ο Διιεληθφο ζηξαηφο, κε αξρηζηξάηεγν ην δηάδνρν Κσλζηαληίλν, απειεπζέξσζε ηελ Διαζζφλα, ηελ Καηεξίλε, ηα Γξεβελά θαη ηελ Κνδάλε. Ο βνπιγαξηθφο ζηξαηφο θαηέιαβε ηε Γπηηθή Θξάθε θαη ηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη θαηεπζχλζεθε πξνο ηε Θεζζαινλίθε. Ο ζεξβηθφο ζηξαηφο θαηέιαβε ηα θφπηα θαη ην Μνλαζηήξη. Ο Διιεληθφο ζηξαηφο απειεπζέξσζε ηε Θεζζαινλίθε ζηηο 27 Οθησβξίνπ 1912. Σν ειιεληθφ λαπηηθφ απειεπζέξσζε ηε Μπηηιήλε, ηε Υίν, ηε Λήκλν, ηελ Σέλεδν, ηελ Ίκβξν, ηε άκν θαη ηελ Ηθαξία, απνθιείνληαο ηνλ ηνπξθηθφ ζηφιν ζηα Γαξδαλέιιηα. Μεηά ηε Θεζζαινλίθε, ν ειιεληθφο ζηξαηφο ζηξάθεθε ζηα Ησάλληλα ηα νπνία απειεπζέξσζε ζηηο 21 Φεβξνπαξίνπ ηνπ 1913 θαη πξνρψξεζε ζην Αξγπξφθαζηξν θαη ηελ Κνξπηζά. Ο Α΄ Βαιθαληθφο Πφιεκνο ηειείσζε ζηηο 17 Μαΐνπ 1913, κε ηελ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηνπ Λνλδίλνπ. ηε ζπλζήθε απηή φκσο δελ θαζνξίζηεθαλ ηα ζχλνξα κεηαμχ ησλ βαιθαληθψλ θξαηψλ, γεγνλφο πνπ νδήγεζε ζηνλ Β΄ Βαιθαληθφ Πφιεκν. Β’ Βαλκανικόρ Πόλεμορ (1913-1914) Μεηά ηελ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηνπ Λνλδίλνπ ζηηο 17 Μαΐνπ 1913, ηα βαιθαληθά θξάηε πξνζπάζεζαλ λα θαζνξίζνπλ ηα ζχλνξά ηνπο. Οη αμηψζεηο ησλ Βνπιγάξσλ ζε εδάθε πνπ θαηέιαβαλ νη Έιιελεο θαη νη έξβνη θαη ε άξλεζε ησλ δχν θξαηψλ λα απνδερζνχλ ηηο απαηηήζεηο, απηέο, νδήγεζε ζε ξήμε κε ηε Βνπιγαξία. ηηο 19 Μαΐνπ 1913 ππνγξάθεθε ακπληηθή ζπκκαρία θαη ζηξαηησηηθή ζπκθσλία κεηαμχ Διιάδνο θαη εξβίαο. Σαπηφρξνλα θαζνξίζηεθαλ ηα ζχλνξα ησλ δχν ρσξψλ, κε βάζε ηα εδάθε πνπ είραλ θαηαιάβεη. 6 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Σνλ Ηνχλην ηνπ 1913, ηα βνπιγαξηθά ζηξαηεχκαηα επηηέζεθαλ ζηα ειιεληθά. Ζ ειιεληθή αληίδξαζε ήηαλ άκεζε. Γηψρλνληαη απφ ηε Θεζζαινλίθε νη Βνχιγαξνη ζηξαηηψηεο πνπ ζηάζκεπαλ εθεί θαη μεθηλά γεληθή επίζεζε. Καηαιακβάλεηαη ε Καβάια, ε Αιεμαλδξνχπνιε, ε Ξάλζε θαη ε Κνκνηελή. Μεηά απφ πνιιέο θαη ζθνδξέο κάρεο έγηλε αλαθσρή ηνλ Ηνχιην ηνπ 1913 κεηαμχ Διιάδαο θαη Βνπιγαξίαο. Απφ ηνλ πφιεκν απηφ επσθειήζεθαλ ε Ρνπκαλία θαη ε Σνπξθία, πνπ θήξπμαλ ηνλ πφιεκν ζηε Βνπιγαξία θαη θαηέιαβαλ κεγάιν ηκήκα ηνπ εδάθνπο ηεο. Ο Β’ Βαιθαληθφο πφιεκνο έιεμε κε ηε πλζήθε ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ, ζηηο 28 Ηνπιίνπ 1913. ηελ Διιάδα παξαρσξήζεθε ε Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη ε Νφηηα Ήπεηξνο. ηηο 14 Φεβξνπαξίνπ 1914, κε ην Πξσηφθνιιν ηεο Φισξεληίαο, παξαρσξήζεθαλ ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ, εθηφο απφ ηα Γσδεθάλεζα πνπ εμαθνινπζνχζαλ λα είλαη θάησ απφ ηελ Ηηαιηθή Κπξηαξρία. ΑΛΛΟΙ ΔΛΛΗΝΙΚΟΙ ΠΟΛΔΜΟΙ Ολςνθιακόρ Πόλεμορ. Ολνκάζηεθε έηζη ν πφιεκνο πνπ έγηλε κεηαμχ ηνπ Φηιίππνπ Β΄ ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηνπ Κνηλνχ ηεο Υαιθηδηθήο απφ ην 349 π.Υ. σο ην 348 π.Υ.. Αξρεγφο ησλ πφιεσλ ηεο Υαιθηδηθήο ήηαλ ε πφιε ιπλζνο. Ο Φίιηππνο άξρηζε λα θαηαιακβάλεη ηηο πφιεηο ηεο Υαιθηδηθήο θαη ηελ άλνημε ηνπ 348 π.Υ. άξρηζε λα πνιηνξθεί ηελ ιπλζν. Οη Οιχλζηνη δήηεζαλ ηε βνήζεηα ησλ Αζελαίσλ (ηφηε ν Γεκνζζέλεο εθθψλεζε ηνπο ηξείο νιπλζηαθνχο ιφγνπο ηνπ γηα λα πξνηξέςεη ηνπο Αζελαίνπο λα ζηείινπλ βνήζεηα), αιιά ε Αζελαίνη θαζπζηέξεζαλ λα 7 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ζηείινπλ ζηξαηησηηθή βνήζεηα, κε απνηέιεζκα ν Φίιηππνο λα ηζνπεδψζεη ηελ πφιε θαη λα πνπιήζεη ηνπο θαηνίθνπο ηεο γηα δνχινπο. Πελοποννηζιακόρ Πόλεμορ. Ζ κεγάιε αθκή ηνπ αζελατθνχ θξάηνπο θαηά ηνλ 5ν π.Υ. αη. θαη ε ηάζε ηνπ γηα εθκεηάιιεπζε ησλ ζπκκάρσλ ηεο, μχπλεζε ηελ αληηδειία ηεο πάξηεο. Έηζη νη δχν πφιεηο νδεγήζεθαλ ζε κηα αηκαηεξή ξήμε, ηνλ Πεινπνλλεζηαθφ Πφιεκν, πνπ άξρηζε ην 431 π.Υ. θαη ηειείσζε ην 404 π.Υ., κε ήηηα ησλ Αζελαίσλ, θαηάιεςε ηεο πφιεο θαη θαηάιπζε ηεο εγεκνλίαο ηεο. χκκαρνη ησλ Αζελαίσλ ήηαλ ε Υίνο, ε Λέζβνο, ε Κέξθπξα, ε Κεθαινληά, ε Μεζζήλε, ε Ναχπαθηνο θαη ε Αθαξλαλία. χκκαρνη ησλ παξηηαηψλ ήηαλ φινη νη Πεινπνλλήζηνη, εθηφο απφ ηνπο Αξγείνπο. Ναςμασία ηηρ αλαμίναρ. Ζ Ναπκαρία ηεο αιακίλαο έγηλε ην 480 π.Υ., θαηά ηε δηάξθεηα ησλ Πεξζηθψλ Πνιέκσλ. Κχξηνο πξσηαγσληζηήο εο ππήξμε ν Θεκηζηνθιήο. Πξφβιεςε ζσζηά φηη νη Πέξζεο δχζθνια ζα κπνξνχζαλ λα ειηρζνχλ ζηα ζηελά ηεο αιακίλαο θαη εηδνπνίεζε “θξπθά” ηνλ Ξέξμε φηη ζα έπξεπε λα πξνιάβεη ηελ απνρψξεζε ηνπ ειιεληθνχ ζηφινπ απφ ην λεζί. Οη Έιιελεο ζην κεηαμχ είραλ απνθιείζεη ηηο δχν δηεμφδνπο, ηνπ Φαιήξνπ θαη ηνπ ζηελνχ ησλ Μεγάξσλ, θαη πεξίκελαλ ηνπο Πέξζεο. Έηζη ηνπο αηθληδίαζαλ θαη ηνπο έηξεςαλ ζε θπγή. Πεπζικόρ Πόλεμορ. Ολνκαζία ησλ πνιέκσλ πνπ έγηλαλ ηνλ 5ν π.Υ. αη. αλάκεζα ζηνπο Έιιελεο θαη ηνπο Πέξζεο. Αηηία ησλ Πεξζηθψλ Πνιέκσλ ήηαλ ε επεθηαηηθή πνιηηηθή ησλ Πεξζψλ πξνο ηελ Δπξψπε θαη ν 8 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com εκπνξηθφο αληαγσληζκφο ηνπο κε ηνπο Έιιελεο γηα ηελ θπξηαξρία ζηε Μεζφγεην. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ Πεξζηθψλ Πνιέκσλ έγηλαλ ηξεηο απνηπρεκέλεο εθζηξαηείεο ησλ Πεξζψλ. Ζ Α’ Δθζηξαηεία έγηλε ην 492 π.Υ. θαη ζηέθζεθε κε νινθιεξσηηθή απνηπρία, θαζψο ν πεξζηθφο ζηφινο θαηαπνληίζηεθε απφ κεγάιε ζαιαζζνηαξαρή ζηηο αθηέο ηνπ Άζσλα θαη ν πεξζηθφο ζηξαηφο ππνρψξεζε κεηά απφ κάρεο κε ηνπο Θξάθεο. Ζ Β’ Δθζηξαηεία έγηλε ην 490 π.Υ. θαη έιεμε άδνμα γηα ηνπο Πέξζεο. Δλσκέλνη νη Έιιελεο ηνπο αληηκεηψπηζαλ ζηε κάρε ηνπ Μαξαζψλα, φπνπ ηνπο θαηαηξφπσζαλ θαη ηνπο ππνρξέσζαλ λα ππνρσξήζνπλ. Ζ Γ’ Δθζηξαηεία έγηλε ην 480 π.Υ. ’ απηήλ νη Πέξζεο θαηέβεθαλ κε κηα ηεξάζηηα ζηξαηηά (πάλσ απφ 1.000.000 ζηξαηηψηεο, 89.000 ηππείο θαη 1.207 πινία). Οη Έιιελεο ηνπο αληηκεηψπηζαλ ζηηο Θεξκνπχιεο (480 π.Υ.), ζηε λαπκαρία ηεο αιακίλαο (480 π.Υ.) θαη ζηηο Πιαηαηέο (479 π.Υ.). Μεηά ηηο κάρεο απηέο, φζνη Πέξζεο επέδεζαλ επέζηξεςαλ ζηελ παηξίδα ηνπο, ηεξκαηίδνληαο ηηο εθζηξαηείεο ηνπο ελαληίνλ ησλ Διιήλσλ. 9 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Μεπικέρ από ηιρ ζημανηικόηεπερ πολεμικέρ ζςγκπούζειρ ζε όλο ηον κόζμο (ζςγκενηπωηικά) Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος Πόλεμος της Κροατίας Πόλεμος των Έξι Ημερών Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος Πόλεμοι των Μπόερς Πόλεμος των Κάφρων Βαλκανικοί πόλεμοι Πόλεμος Λιβάνου 2006 Πόλεμος των Φώκλαντ Γαλλοπρωσικός Πόλεμος Πόλεμος της Αλγερίας Πόλεμος της Νότιας Οσετίας 2008 Ρωσοφινλανδικός πόλεμος του 1939 ινοϊαπωνικός πόλεμος οβιετικός πόλεμος στο Αφγανιστάν Πόλεμος της Βοσνίας Πόλεμος της Ισπανικής Διαδοχής Πόλεμος του Ειρηνικού Εκατονταετής πόλεμος Πόλεμος της Κορέας Πόλεμος της Επανάκτησης Πόλεμος του Βιετνάμ υμφωνία των ποσοστών Επταετής Πόλεμος Σριακονταετής Πόλεμος Κολομβοπερουβιανός Πόλεμος Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ Πόλεμος του Κόλπου Εμφύλιοι πόλεμοι Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949 Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος των Ρόδων Ρωσικός Εμφύλιος Πόλεμος Μάχες Άδακρυς μάχη Μάχη της Λωρραίνης Μάχη του Σρέβια (1799) Μάχη του Αλμυρού Μάχη της άντα Κλάρα Μάχη των Βουκολιών Μάχη της σοδειάς Μάχη του ποταμού Άντα 10 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Μάχη του Γκέτισμπεργκ Μάχη του Βατερλώ Μάχη των Φοκσάνων Μάχη του Καντές Μάχη του Κίνμπουρν Μάχη της Μπογιακά Μάχη του Κάμλαν Μάχη των Λειβαδιών Μάχη του Κούνερσντορφσκ (1759) Μάχη του τάλινγκραντ Μάχη της Λέρου Μάχη του Μακτάν Μάχη του τέρλινγκ Μάχη του Λιτλ Μπίγκχορν Μάχη του Νόβι (1799) Μάχη του τύλο Μάχη του Ρίμνικ Μάχη του Χέιστινγκς Γενικότερα Μάχες ανά ιστορική περίοδο Μάχες γοτθικού στρατού Μάχες βουλγαρικού στρατού Μάχες οθωμανικού στρατού Ναυμαχίες Πολιορκίες Μάχες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας Μάχες παρθικού στρατού Μάχες ρωμαϊκού στρατού Μάχες των ταυροφοριών Μάχες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Μάχες ελληνικής ιστορίας Μάχες ελληνικού στρατού Μάχες ποντιακού στρατού Μάχες του Μεγάλου Βορείου Πολέμου τρατιωτικές Επιχειρήσεις του Β' Παγκοσμίου Πολέμου Ναυμαχία της Θάλασσας του Μπάρεντς Ναυμαχία της Ναυπάκτου Ναυμαχία του Σραφάλγκαρ Μάχες πτολεμαϊκού στρατού Μάχες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου Ναυμαχίες Ναυμαχία του Άθω Ναυμαχία του Ακτίου Ναυμαχία της Άνδρου Ναυμαχία στο Βόρειο Ακρωτήριο Ναυμαχία της Γιουτλάνδης Ναυμαχία της Ζακύνθου 11 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Αρχαίοι πόλεμοι Εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου Εκστρατείες του Πύρρου της Ηπείρου Πόλεμοι αρχαίας ελληνικής ιστορίας Κορινθιακός πόλεμος Κρητικοί πόλεμοι (ελληνιστική περίοδος) Μιθριδατικοί Πόλεμοι Χρεμωνίδειος πόλεμος Μακεδονικοί πόλεμοι Μεσσηνιακοί πόλεμοι Πελοποννησιακός πόλεμος Περσικοί πόλεμοι Πρώτος Πελοποννησιακός πόλεμος Ρωμαιοσυριακός Πόλεμος Ρωμαϊκοί πόλεμοι υριακοί πόλεμοι 12 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Α’ Παγκόζμιορ Πόλεμορ Α΄ Παγκόςμιοσ Πόλεμοσ Χρονικι περίοδοσ: 1914 – 1918 Σοποκεςίεσ: Ευρώπθ,Μζςθ Ανατολι,Μεςόγειοσ Θάλαςςακαι Αφρικι Αποτζλεςμα: Νίκθ τθσ Αντάντ Θάνατοι (κατά προςέγγιςη) τρατιώτεσ: 9,7 εκατομμφρια Πολίτεσ: 8,9 εκατομμφρια φνολο: 18,6 εκατομμφρια Κφριοι ςυμμετέχοντεσ Αντάντ Κεντρικέσ Δυνάμεισ Θνωμζνο Βαςίλειοκαι Βρετανικι Κοινοπολιτεία Γαλλία Ρωςία ερβία Ρουμανία Γερμανία Μαυροβοφνιο Αυςτρο-Ουγγαρία Βζλγιο Οκωμανικι Αυτοκρατορία Ιταλία Βουλγαρία Πορτογαλία , από το 1916 Ελλάδα ΘΠΑ , από το 1917 Ιαπωνία Κίνα 13 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Ο Α΄ Παγκόζμιορ Πόλεμορ, επίζεο γλσζηφο σο ν Μεγάλορ Πόλεμορ (αγγι. Great War, γαιι. Grande Guerre), φπσο ιεγφηαλ πξηλ ην μέζπαζκα ηνπ Γεχηεξνπ Πνιέκνπ, ήηαλ κηα γεληθεπκέλε ζχγθξνπζε ησλ Δπξσπατθψλ Γπλάκεσλ πνπ δηήξθεζε απφ ηνλ Αχγνπζην ηνπ 1914 σο ηηο 11 Ννεκβξίνπ 1918. Οη Δλσκέλεο Γπλάκεηο (θπξίσο νη Μεγάιε Βξεηαλία, Γαιιία, σο ηηο αξρέο ηνπ 1918ε Ρσζία θαη, απφ ην 1917, νη ΖΠΑ) λίθεζαλ ηηο Κεληξηθέο Γπλάκεηο (Γεξκαλία, Απζηξννπγγαξία, Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία θαη Βνπιγαξία) θαη νδήγεζαλ ζηελ θαηάξξεπζε ηεζζάξσλ απηνθξαηνξηψλ θαη ζε ξηδηθέο αιιαγέο ζηνλ ράξηε ηεο Δπξψπεο. Οη Δλσκέλεο Γπλάκεηο ζπρλά νλνκάδνληαη νη Γπλάκεηο ηεο Αληάλη, ελψ νη Κεληξηθέο Γπλάκεηο αλαθέξνληαη θαη σο ε Σξηπιή πκκαρία. Σα ζχκαηα ηνπ Α΄ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ αλήιζαλ ζε 9 εθαηνκκχξηα. Αίηηα θαη Αθνξκέο Δθνικιζμόρ και Ιμπεπιαλιζμόρ Έλαο νιφθιεξνο αηψλαο είρε πεξάζεη απφ ηνλ ηειεπηαίν κεγάιν πφιεκν, ην 1815, ζηελ Δπξψπε. Μεηά ηνλ γαιινγεξκαληθφ πφιεκν ηνπ 1871 θακηά απφ ηηο Μεγάιεο Γπλάκεηο δελ είρε ζηείιεη ηνπο ζηξαηηψηεο ηεο ζε θάπνηα επηρείξεζε ελάληηα ζε κηα άιιε. Πφιεκνη θπζηθά ζπλέρηδαλ λα ππάξρνπλ αιιά, φπσο γξάθεη ν Έξηρ Xφκπζκπάνπκ, «νη Μεγάιεο Γπλάκεηο δηάιεγαλ ηα ζχκαηα αλάκεζα ζηνπο αδχλακνπο θαη έμσ απφ ηνλ επξσπατθφ θφζκν». Καη δελ ήηαλ ιίγεο νη θνξέο πνπ ηα ζηξαηεχκαηά ηνπο είραλ βξεζεί αληηκέησπα ζε θάπνηα καθξηλή απνηθία. Ζ πξννπηηθή, φκσο, ελφο κεγάινπ επξσπατθνχ πνιέκνπ έκνηαδε πνιχ απίζαλε κέρξη ηνλ Αχγνπζην ηνπ 1914. Γηα ηελ άξρνπζα ηάμε νη ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ήηαλ δεθαεηίεο ζξηάκβνπ: ε νηθνλνκία είρε βγεη δπλακσκέλε απφ ηε Μεγάιε Όθεζε ηνπ 1870-1880, ε επηζηήκε θαη ε ηερλνινγία έθαλαλ άικαηα θαη ε θπξηαξρία ηνπο απισλφηαλ ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Ζ εκπηζηνζχλε ηνπο ζην κέιινλ ήηαλ απεξηφξηζηε: ε Belle Epoque, ε Χξαία Δπνρή, ζίγνπξα ζα ζπλερηδφηαλ γηα πάληα. Ο πφιεκνο δελ είρε θακηά ζέζε κέζα ζε απηφλ ηνλ νλεηξηθφ παξάδεηζν. Σν 1910 ν Nφξκαλ Έηληδει, έλαο θηιειεχζεξνο δεκνζηνγξάθνο, θπθινθφξεζε έλα βηβιίν κε ηίηιν «Ζ Μεγάιε Υίκαηξα» φπνπ πξναλήγγεηιε ην νξηζηηθφ ηέινο ησλ πνιέκσλ. Ζ παγθνζκηνπνίεζε, έιεγε, έρεη θάλεη πιένλ θαζαξή παξαθξνζχλε γηα ηηο άξρνπζεο ηάμεηο ηνλ πφιεκν. Οη Άγγινη βηνκήραλνη δελ είραλ θαλέλα ζπκθέξνλ λα βνκβαξδίζνπλ ηηο ζπγαηξηθέο ηνπο ζηε Γαιιία. Οη Γάιινη ηξαπεδίηεο θαλέλα ιφγν λα αλαηηλάμνπλ ηα κεγάια έξγα πνπ ρξεκαηνδφηεζαλ ζηε Γεξκαλία -θαη λα ράζνπλ έηζη ηνπο ηφθνπο θαη ηα θεθάιαηά ηνπο. Αιιά δελ ήηαλ κφλν νη θηιειεχζεξνη πνπ αληηκεηψπηδαλ κε ηφζε αηζηνδνμία θαη ηφζε βεβαηφηεηα ην κέιινλ. Σν πλεχκα ηεο Belle Epoque είρε επεξεάζεη αθφκα θαη ηελ ίδηα ηελ αξηζηεξά. Ζ αίζζεζε 14 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com φηη ν θφζκνο «πήγαηλε κπξνζηά» - θαη ζα ζπλέρηδε λα πεγαίλεη κπξνζηά γηα πάληα - είρε ηξππψζεη βαζηά ζηα κπαιά αθφκα θαη ησλ εγεηψλ ησλ ζνζηαιδεκνθξαηηθψλ θνκκάησλ, ησλ θνκκάησλ πνπ ππνηίζεηαη φηη είραλ ζαλ ζηφρν ηελ αλαηξνπή ηνπ θαπηηαιηζκνχ θαη ηελ εγθαζίδξπζε κηα ζνζηαιηζηηθήο θνηλσλίαο. Ο Kαξι Kάνπηζθη, ν «Πάπαο ηνπ Mαξμηζκνχ» είρε αλαπηχμεη κηα ζεσξία πνπ ζχκηδε πνιχ ηηο απφςεηο ηνπ Nφξκαλ Έηληδει. Ο παγθνζκηνπνηεκέλνο θαπηηαιηζκφο, έιεγε, νδεγείηαη ζηγά-ζηγά ζε έλα ζηάδην «ππεξηκπεξηαιηζκνχ»: ηα ζπκθέξνληα ησλ θαπηηαιηζηψλ εμππεξεηνχληαη πιένλ ζήκεξα πνιχ θαιχηεξα απφ ηελ ζπλέλσζε θαη ηε δηεζλή ζπλεξγαζία παξά απφ ηνλ αληαγσληζκφ θαη ηνλ πφιεκν. Αθφκα θαη ηελ ηειεπηαία ζηηγκή, ηνλ Ηνχιην ηνπ 1914, φηαλ ε Απζηξία είρε πιένλ θεξχμεη ηνλ πφιεκν ζηελ εξβία, γξάθεη ν Xφκπζκπάνπκ, νη εγέηεο ησλ ζνζηαιηζηηθψλ θνκκάησλ «ήηαλ πεηζκέλνη φηη έλαο γεληθεπκέλνο πφιεκνο ήηαλ αδχλαηνο θαη φηη ζίγνπξα ζα βξηζθφηαλ θάπνηα εηξεληθή ιχζε ζηελ θξίζε». «Δγψ πξνζσπηθά», δήισλε ζηηο 29 Ηνπιίνπ ν Bίθηνξ Άληιεξ, ν ζεκαληηθφηεξνο απζηξηαθφο «καξμηζηήο», «δελ πηζηεχσ φηη ζα γίλεη έλαο γεληθεπκέλνο πφιεκνο». Λίγεο κέξεο αξγφηεξα νη Μεγάιεο Γπλάκεηο ζα έξηρλαλ 19 εθαηνκκχξηα ζηξαηηψηεο ζηε κάρε. Πολιηικοί ανηαγωνιζμοί και επιδιώξειρ Σα αίηηα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ ζηηο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ηεο επνρήο θαη ζηηο επεθηαηηθέο βιέςεηο ησλ δηαθφξσλ θξαηψλ, πνπ είραλ σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία αληαγσληζκνχ κεηαμχ ηνπο. Δηδηθφηεξα ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Γεπμανίαρ, πνπ πξνήιζε απφ ηε ξαγδαία εμέιημε ηεο βηνκεραλίαο ηεο, νδήγεζε ζηελ φμπλζε ηνπ αληαγσληζκνχ ηεο κε ηελ Αγγλία ζρεηηθά κε ηελ εμαζθάιηζε ηνπ κνλνπσιίνπ ησλ δηεζλψλ αγνξψλ. Σαπηφρξνλα, ε γαιιηθή πνιηηηθή ηεο «ξεβάλο», δει. ε επηζπκία ηεο Γαλλίαρ λα απνθαηαζηήζεη ην γφεηξφ ηεο θαη λα αλαθηήζεη ηελ Αιζαηία θαη ηε Λσξξαίλε, (πνπ είρε ράζεη ζην Γαιινγεξκαληθφ πφιεκν ηνπ 1870 - 1871) είρε δεκηνπξγήζεη έληαζε ζηηο ζρέζεηο ηεο κε ηε Γεξκαλία. Σελ ίδηα επνρή, ε Αςζηποοςγγαπία βξηζθφηαλ ζε αληαγσληζκφ κε ηε Ρσζία ζρεηηθά κε ηελ θπξηαξρία ζηα Βαιθάληα. Σα λέα εζληθά βαιθαληθά θξάηε, πνπ είραλ δεκηνπξγεζεί κεηά ηελ παξαθκή ηεο Οθωμανικήρ Αςηοκπαηοπίαρ, θξαηνχζαλ επλντθή ζηάζε απέλαληη ζηηο δηεθδηθήζεηο ησλ εζληθψλ κεηνλνηήησλ ηεο Απζηξννπγγαξίαο θαη απεηινχζαλ ηελ ελφηεηά ηεο. Έηζη, ε Απζηξννπγγαξία επηζπκνχζε λα δηαηεξεζεί ην status quo ησλ Βαιθαλίσλ. Ζ Ρωζία, απφ ηελ άιιε πιεπξά, επηζπκνχζε λα βξεη δηέμνδν ζηε Μεζφγεην, ππνζηήξηδε ηελ θίλεζε ηνπ παλζιαβηζκνχ θαη ζεσξνχζε ηνλ εαπηφ ηεο θπζηθφ πξνζηάηε ησλ νξζφδνμσλ ιαψλ ησλ Βαιθαλίσλ, πξάγκαηα πνπ έβξηζθαλ αληίζεηεο ηε Γεξκαλία θαη ηελ Απζηξννπγγαξία. 15 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Ππιν ηον Πόλεμο Απφ ηηο αξρέο ηνπ αηψλα φιεο νη Μεγάιεο Γπλάκεηο ξίρηεθαλ ζε έλαλ μέθξελν αγψλα δξφκνπ ελίζρπζεο θαη εθζπγρξνληζκνχ ησλ ελφπισλ ηνπο δπλάκεσλ. ηε Βξεηαλία νη ζηξαηησηηθέο δαπάλεο απμήζεθαλ ζρεδφλ θαηά 30% κέζα ζηε δεθαεηία 1890-1900. Σν 1913 ήηαλ 140% πςειφηεξεο απφ φηη ην 1887. Ζ Γεξκαλία, ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1890, δαπαλνχζε 90 πεξίπνπ εθαηνκκχξηα κάξθα θάζε ρξφλν γηα ην πνιεκηθφ ηεο λαπηηθφ. Σν 1913 είρε μεπεξάζεη ηα 400 εθαηνκκχξηα κάξθα. Καη νη άιιεο Μεγάιεο Γπλάκεηο δελ πήγαηλαλ πίζσ. Πίζσ απφ ηηο θαζεζπραζηηθέο ζεσξίεο γηα ηηο “Μεγάιεο Υίκαηξεο”, νη άξρνπζεο ηάμεηο πξνεηνηκάδνληαλ ππξεησδψο γηα ηνλ Μεγάιν Πφιεκν. Οη πξνεηνηκαζίεο δελ ήηαλ κφλν ζηξαηησηηθέο. Απφ ηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα θηφιαο νη Μεγάιεο Γπλάκεηο μερχζεθαλ ζε έλαλ δηπισκαηηθφ αγψλα δξφκνπ γηα λα εμαζθαιίζνπλ θίινπο θαη ζπκκάρνπο. Σν 1882 ε Απζηξία, ε Γεξκαλία θαη ε Ηηαιία ππέγξαςαλ έλα ζχκθσλν «ακνηβαίαο ζπλεξγαζίαο». Σν 1907 ε Γαιιία, ε Ρσζία θαη ε Μεγάιε Βξεηαλία ζπλέζηεζαλ ηελ «ΣξηπιήΑληάλη». Οη ζπκκαρίεο θαη ηα ζηξαηφπεδα πνπ αηκαηνθχιεζαλ ηελ Δπξψπε ην 1914-1918 είραλ δηακνξθσζεί ρξφληα πξηλ. 16 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ην Λνλδίλν, ην Παξίζη, ηε Μφζρα θαη ην Βεξνιίλν νη άξρνπζεο ηάμεηο πξνζπάζεζαλ λα ξίμνπλ ην θηαίμηκν απιά ζηελ άιιε πιεπξά. Καη νη εγέηεο ηεο αξηζηεξάο, πνπ φια ηα πξνεγνχκελα ρξφληα αλακαζνχζαλ ηηο αλαιχζεηο ησλ θηιειεχζεξσλ αζηψλ γηα ηελ «παγθνζκηνπνίεζε» θαη ηηο «κεγάιεο ρίκαηξεο» έηξεμαλ, γηα κηα αθφκα θνξά, λα ζπκθσλήζνπλ καδί ηνπο: ζηε Γεξκαλία νη βνπιεπηέο ηνπ νζηαιδεκνθξαηηθνχ Κφκκαηνο -κε κνλαδηθή εμαίξεζε ηνλ Καξι Λίκπθλερη ππεξςήθηζαλ ηνλ πξνυπνινγηζκφ γηα ηνλ πφιεκν. ηε Ρσζία ν «καξμηζηήο» Πιεράλνθ θαη ν «αλαξρηθφο» Κξνπφηθηλ ηάρζεθαλ αλεπηθχιαθηα ζηελ πιεπξά ηνπ Σζάξνπ. ηε Βξεηαλία ην Δξγαηηθφ Κφκκα ζηήξημε αλεπηθχιαθηα ηελ «εζληθή ππφζεζε». Μφλν κηα κεηνςεθία επαλαζηαηψλ ηάρζεθε αλνηρηά θαη δπλακηθά ελάληηα ζηνλ πφιεκν: Ζ Ρφδα Λνχμεκπνπξγθ, ν Καξι Λίκπθλερη, ν Σξφηζθη, ν Λέληλ θαη νη ζχληξνθνί ηνπο. Παξά ηηο κηθξέο δηαθνξέο ζηηο απφςεηο ηνπο φινη ηνπο ζπκθσλνχζαλ φηη ν πφιεκνο δελ νθεηιφηαλ ζε θάπνηα «εμσηεξηθά» ή «ηπραία» γεγνλφηα: ν πφιεκνο ήηαλ παηδί ηνπ θαπηηαιηζκνχ. Σν ζχζηεκα δελ πήγαηλε ζπλερψο «κπξνζηά», φπσο έιεγαλ νη εγέηεο ηεο επίζεκεο αξηζηεξάο: αληίζεηα πήγαηλε νινηαρψο πξνο ηα πίζσ. Ο Μεγάινο Πφιεκνο ήηαλ κφλν ε αξρή. ζν πεξηζζφηεξν ζάπηδε ην ζχζηεκα ηφζν κεγαιχηεξεο ζα ήηαλ νη θαηαζηξνθέο πνπ ζα επηθχιαζζε γηα ηελ αλζξσπφηεηα. Οη άξρνπζεο ηάμεηο πξνζπαζνχζαλ λα ξίμνπλ ηηο επζχλεο ζηνπο «ερζξνχο». Οη δηθέο ηνπο επζχλεο, φκσο, δελ ήηαλ νχηε έλα ρηιηνζηφ κηθξφηεξεο. ηηο 22 Απξηιίνπ ηνπ 1915, ζην Λάλγθεκαξθ, νη ζηξαηεγνί ηνπ Κάηδεξ, Γνπιηέικνπ Β'ρξεζηκνπνίεζαλ δνθηκαζηηθά αζθπμηνγφλα αέξηα -πξνθαιψληαο ζάιν απφ ζρφιηα γηα ηελ «θαηαπάηεζε ησλ λφκσλ ηνπ πνιέκνπ» απφ ηνπο Βξεηαλνχο θαη ηνπο Γάιινπο αμησκαηνχρνπο. Απηφ δελ ηνπο εκπφδηζε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαη απηνί δειεηεξηψδε αέξηα ζην Λφνο ηνλ επηέκβξε ηνπ 1915 θαη λα ζπλερίζνπλ λα ηα ρξεζηκνπνηνχλ ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ. Σηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο ε Βξεηαλία, ε Γαιιία, νη ΖΠΑ, ε Ηαπσλία, ε Γεξκαλία είραλ ρσξίζεη ηνλ πιαλήηε ζε απνηθίεο θαη ζθαίξεο επηξξνήο. Αιιά ε πξνζπάζεηά ηνπο λα εμαπιψζνπλ ηελ θπξηαξρία ηνπο φιν θαη πην καθξηά, ηηο έθεξλε, αξγά ή γξήγνξα, αλαπφθεπθηα ζε ζχγθξνπζε κεηαμχ ηνπο. Η Κπίζη ηος Ιοςλίος και η έκπηξη ηος πολέμος ' απηήλ ηελ ηφζν ηεηακέλε δηεζλή θαηάζηαζε αξθνχζε κηα αθνξκή γηα λα πξνθαιέζεη ηνλ πφιεκν, ζηηο 28 Ηνπλίνπ 1914 δνινθνλήζεθε ζην αξάγεβν ηεο Βνζλίαο (επαξρία ηεο Απζηξννπγγαξίαο) ν αξρηδνχθαο δηάδνρνο ηεο ΑπζηξίαοΦεξδηλάλδνο θαη ε ζχδπγφο ηνπ, νθία θνλ Σζφηεθ, απφ ην λεαξφ ζπνπδαζηή Γαβξηήι Πξίληζηπ, θαλαηηθφ νπαδφ ηεο παλζιαβηθήο εζληθηζηηθήο θίλεζεο, ε νπνία δηεπζπλφηαλ απφ πςειά ηζηάκελα πξφζσπα ηεο εξβίαο. Σν γεγνλφο απηφ έδσζε ηελ αθνξκή ζηελ Απζηξννπγγαξία λα ηαπεηλψζεη ηε εξβία θαη λα απμήζεη ηε δηθή ηεο επηξξνή ζηα Βαιθάληα. Έζηεηιε ινηπφλ ζηε εξβία ηειεζίγξαθν, κε ην νπνίν ηελ θαζηζηνχζε ππεχζπλε γηα 17 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ηε δνινθνλία θαη ηεο έζεηε φξνπο απαξάδεθηνπο. ηηο 25 Ηνπιίνπ ε εξβία απάληεζε φηη απνδερφηαλ φινπο ζρεδφλ ηνπο φξνπο, αιιά ε απάληεζή ηεο αγλνήζεθε. Έρνληαο ε Απζηξννπγγαξία ηελ ππνζηήξημε ηεο Γεξκαλίαο δηέηαμε γεληθή επηζηξάηεπζε, θήξπμε ηνλ πφιεκν (28 Ηνπιίνπ) θαηά ηεο εξβίαο θαη βνκβάξδηζε ην Βειηγξάδη. ε πνιχ κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, ν πφιεκνο γεληθεχηεθε. ηελεπηζηξάηεπζε ηεο Ρσζίαο (30 Ηνπιίνπ) απάληεζε ε Γεξκαλία κε θήξπμε πνιέκνπ ελαληίνλ ηεο (1 Απγνχζηνπ) θαζψο θαη ελαληίνλ ηεο Γαιιίαο (3 Απγνχζηνπ). Θέινληαο λα εηζβάιεη ζηε Γαιιία, παξαβίαζε ηελ νπδεηεξφηεηα ηνπ Βειγίνπ. Σν γεγνλφο απηφ ελέπιεμε ζηνλ πφιεκν ηελ Αγγιία, ζχκκαρν ηνπ Βειγίνπ, πνπ θήξπμε ηνλ πφιεκν θαηά ηεο Γεξκαλίαο (4 Απγνχζηνπ). ηε ζπλέρεηα, ε Απζηξννπγγαξία θήξπμε ηνλ πφιεκν θαηά ηεο Ρσζίαο (5 Απγνχζηνπ), ε εξβία θαηά ηεο Γεξκαλίαο (6 Απγνχζηνπ), ην Μαπξνβνχλην θαηά ηεο Απζηξννπγγαξίαο (7 Απγνχζηνπ) θαη θαηά ηεο Γεξκαλίαο (12 Απγνχζηνπ), ε Γαιιία θαη ε Αγγιία θαηά ηεο Απζηξννπγγαξίαο (10 Απγνχζηνπ), ε Ηαπσλία θαηά ηεο Γεξκαλίαο (28 Απγνχζηνπ), ε Απζηξννπγγαξία θαηά ηεο Ηαπσλίαο (25 Απγνχζηνπ) θαη θαηά ηνπ Βειγίνπ (28 Απγνχζηνπ). Ζ ζχγθξνπζε μεθίλεζε ζηηο 28 Ηνπιίνπ 1914 κε ηελ θήξπμε πνιέκνπ απφ ηελ Απζηξννπγγαξία ζηε εξβία. ηηο 30 Ηνπιίνπ θάιεζε ε Ρσζία ηηο δπλάκεηο ηεο ζε γεληθή επηζηξάηεπζε γηα λα ππνζηεξίμεη ηε εξβία. ε απάληεζε ε Γεξκαλία, πνπ ήηαλ ζχκκαρνο ηεο Απζηξννπγγαξίαο θαη είρε αλαλεψζεη ηελ ππνζηήξημή ηεο αθφκα θαη ζε πεξίπησζε πνιέκνπ, θάιεζε κε ηειεζίγξαθφ ηεο ηε Ρσζία λα ζηακαηήζεη ηελ επηζηξάηεπζε εληφο 12 σξψλ θαη ηεο θήξπμε ηνλ πφιεκν ηελ 1 Απγνχζηνπ. Σν βξάδπ ηεο ίδηαο εκέξαο ηκήκαηα ξσζηθνχ ηππηθνχ παξαβίαζαλ ηα ζχλνξα ηεο αλαηνιηθήο Πξσζίαο. ηνπ Μέησπα Γςηικό Μέηωπο Σν Γπηηθφ Μέησπν απνηέιεζε ην θχξην θαη απνθαζηζηηθφηεξν κέησπν ηνπ πνιέκνπ. Δδψ ηέζεθαλ αληηκέησπεο νη δπλάκεηο ηεο Γεξκαλίαο κε απηέο ηεο Γαιιίαο, ηεο Βξεηαλίαο, ηνπ Βειγίνπ, θαη αξγφηεξα ησλ ΖΠΑ. Δλψ θαη νη δπν πιεπξέο ήιπηδαλ αξρηθά ζε κηα ηαρεία απνθαζηζηηθή 18 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com πξνέιαζε, ηειηθά ην Γπηηθφ Μέησπν ραξαθηεξίζηεθε απφ ηηο καθξέο γξακκέο ραξαθσκάησλ θαη ηηο εθαηνληάδεο ρηιηάδεο λεθξψλ, ζηνλ κεγαιχηεξν πφιεκν θζνξάο ζηε Ηζηνξία. Με ηελ θήξπμε ηνπ πνιέκνπ, ην γεξκαληθφ επηηειείν έζεζε ζε εθαξκνγή ην ρέδην ιίθθελ, πνπ πξνέβιεπε ηελ ξαγδαία πξνέιαζε, παξαβηάδνληαο ηελ νπδεηεξφηεηα ηνπΒειγίνπ, παξαθάκπηνληαο ηηο γαιιηθέο νρπξψζεηο, πξνο ηελ Βφξεηα Γαιιία, κε απψηεξν ζθνπφ ηελ πεξηθχθισζε ηνπ Παξηζηνχ απφ ηελ δεμηά πηέξπγα ηνπ γεξκαληθνχ ζηξαηνχ. Σν γαιιηθφ ζρέδην («Plan XVII») πξνέβιεπε πξνψζεζε ζηελ Αιζαηία-Λσξξαίλε, αιιά ιφγσ ηεο ηαρείαο γεξκαληθήο πξνέιαζεο, δελ πξφιαβε λα εθαξκνζηεί πιήξσο. Χο απνηέιεζκα ηεο επίζεζεο ζην Βέιγην, θαη ηεο πηζαλφηεηαο ηεο γεξκαληθήο εγθαηάζηαζεο ζηηο αθηέο ηεο Μάγρεο, ε Μεγάιε Βξεηαλία βξήθε αθνξκή λα θεξχμεη ηνλ πφιεκν ζηε Γεξκαλία ζηηο 4 Απγνχζηνπ, θαη έζηεηιε ην κηθξφ αιιά θαινεθπαηδεπκέλν Βξεηαληθφ Δθζηξαηεπηηθφ ψκα (British Expeditionary Force, BEF) ζηελ Γαιιία. Παξά ηηο αξρηθέο επηηπρίεο θαη ηελ ξαγδαία πξνέιαζε δηακέζνπ ηνπ Βειγίνπ, ην γεξκαληθφ επηηειείν αλαγθάζηεθε λα απνζχξεη αξθεηέο κεξαξρίεο θαη λα ηηο ζηείιεη ζην Αλαηνιηθφ Μέησπν, φπνπ νη Ρψζνη πξνήιαπλαλ. ε ζπλδπαζκφ κε πξνβιήκαηα αλεθνδηαζκνχ, αιιά θαη ηελ εληεηλφκελε γαιιηθή αληίζηαζε ππφ ηνλ ηξαηεγφ Ενδέθ Εoθθξ, ε γεξκαληθή επίζεζε αλαθφπεθε ηνλ επηέκβξην ζηα πξφζπξα ηνπ Παξηζηνχ, ζηελ Πξψηε Μάρε ηνπ Μάξλε. Χο απνηέιεζκα απηήο ηεο ήηηαο, ε Γεξκαλία έραζε ηελ επθαηξία λα βγάιεη γξήγνξα εθηφο κάρεο ηελ Γαιιία θαη ππνρξεψζεθε λα απνδερηεί ηνλ δηκέησπν αγψλα, πνπ απνηεινχζε αλάζεκα γηα ηελ γεξκαληθή εγεζία. Καζψο ην θχξην κέησπν είρε πεξηπέζεη ζε αδηέμνδν, νη αληίπαιεο εγεζίεο πξνζπάζεζαλ λα ππεξθαιαγγίζνπλ ε κία ηελ άιιε, πξνσζψληαο δηαδνρηθά ηηο δπλάκεηο ηνπο βνξεηνδπηηθά, ζε έλαλ αγψλα δξφκνπ πξνο ηελ ζάιαζζα, θαη εγθαζηζηψληαο έλα ζπλερέο ακπληηθφ κέησπν, απφ ηελ νπδέηεξε Διβεηία κέρξη ηε Μάγρε, κε ηνπο Γεξκαλνχο λα θαηέρνπλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ Βειγίνπ, θαη έλα κεγάιν θνκκάηη ηεο βνξεηνδπηηθήο Γαιιίαο. Καη νη δχν αληίπαινη άξρηζαλ λα νρπξψλνπλ ηηο γξακκέο ηνπο κε ζπλερείο ζεηξέο ραξαθσκάησλ, πξνζηαηεπφκελα απφ ζπξκαηφπιεγκα θαη λαξθνπέδηα θαη ππνζηεξηδφκελα απφ πνιπβφια θαη ππξνβνιηθφ. Παξά ηελ ζθνδξή επίζεζε πνπ εμαπέιπζε ν λένο Γεξκαλφο αξρηζηξάηεγνο, Έξηρ θνλ Φάιθελραυλ, ηνλ Οθηψβξην, απηή απνθξνχζηεθε, κε κεγάιεο απψιεηεο εθαηέξσζελ, απφ ην ΒΔ ζηελ Πξψηε Μάρε ηνπ Τπξ. Σελ ίδηα ηχρε είραλ θαη νη ηνπηθέο γαιιηθέο αληεπηζέζεηο ζηα Βφζγηα θαη ηελ Κακπαλία, απνδεηθλχνληαο ηελ ππεξνρή ηεο άκπλαο έλαληη ηεο επίζεζεο. Ο πφιεκνο θηλήζεσλ, πνπ είραλ ζρεδηάζεη νη ζηξαηεγνί, είρε αξρίζεη λα κεηαηξέπεηαη ζηνλ ζηαηηθφ πφιεκν ησλ ραξαθσκάησλ. Καηά ην 1915, νη Γεξκαλνί ηήξεζαλ θπξίσο ακπληηθή ζηάζε, επηθεληξψλνληαο ηηο δπλάκεηο ηνπο ελάληηα ζηε Ρσζία. Ζ θχξηα εμαίξεζε ήηαλ ε Γεχηεξε Μάρε ηνπ Τπξ, ε νπνία ραξαθηεξίζηεθε απφ ηελ πξψηε ρξήζε δειεηεξησδψλ αεξίσλ (ριψξην) απφ ηνπο Γεξκαλνχο. Ζ δξάζε ησλ αεξίσλ πξνθάιεζε παληθφ ζηηο γαιιηθέο γξακκέο, αιιά ε γεξκαληθή εγεζία δελ ήηαλ πξνεηνηκαζκέλε λα 19 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ην εθκεηαιιεπηεί, θαη θαλαδηθέο δπλάκεηο γξήγνξα έθιεηζαλ ην θελφ. Οη χκκαρνη επίζεο πεξηνξίζηεθαλ ζε ηνπηθή δξάζε, σο ηελ κεγάιε επίζεζε ζηελ Κακπαλία ηνλ επηέκβξην, φπνπ ν Γάιινο αξρηζηξάηεγνο Εφθθξ, ήιπηδε φηη κε ηελ ρξήζε ηζνπεδσηηθψλ βνκβαξδηζκψλ (κπαξάδ) ζα κπνξνχζε λα αλνίμεη έλα ξήγκα ζηηο γεξκαληθέο γξακκέο. Ζ επίζεζε φκσο γξήγνξα απνηεικαηψζεθε φηαλ ζπλάληεζε ηελ δεχηεξε θαη ηξίηε γεξκαληθή γξακκή άκπλαο, θαη ηεξκαηίζηεθε ηνλ Ννέκβξην κεηά απφ βαξηέο αγγινγαιιηθέο απψιεηεο. Σν 1916, ε νιηθή θηλεηνπνίεζε ηεο βηνκεραλίαο θαη ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο εκπφιεκεο ρψξεο είρε σο απνηέιεζκα ηελ ζπγθέληξσζε αξθεηψλ αλδξψλ θαη πιηθνχ γηα ηε δηεμαγσγή κηαο, φπσο ήιπηδαλ ηα επηηειεία ησλ αληηπάισλ, απνθαζηζηηθήο επίζεζεο. Ο θνλ Φάιθελραυλ, ππνινγίδνληαο ζηελ ππεξνρή ηεο Γεξκαλίαο ζε άλδξεο θαη φπια έλαληη ηεο Γαιιίαο θαη επηζπκψληαο λα πξνιάβεη ηελ εκθάληζε ηνπ λένπ βξεηαληθνχ ζηξαηνχ, πνπ είρε πξνθχςεη απφ ηελ γεληθή επηζηξάηεπζε, απνθάζηζε λα επηηεζεί ζηνλ νρπξσκέλν ηνκέα-θιεηδί ηνπ Βεξληέλ, κε ζθνπφ λα ζπληξίςεη ηνλ γαιιηθφ ζηξαηφ ζε έλαλ πφιεκν θζνξάο, πνπ, φπσο πίζηεπε, ε Γεξκαλία ζα θέξδηδε. Ζ θνινζζηαία Μάρε ηνπ Βεξληέλ μεθίλεζε ζηηο 21 Φεβξνπαξίνπ θαη ζπλερίζηεθε κέρξη ηνλ Ηνχλην, αιιά θακία απφ ηηο δχν πιεπξέο, παξά ηηο ηξνκεξέο ηνπο απψιεηεο, δελ θαηφξζσζε λα επηηχρεη ηνπο ζθνπνχο ηεο. Έθεξε φκσο ηνλ γαιιηθφ ζηξαηφ ζηα πξφζπξα ηεο θαηάξξεπζεο θαη ηεο αληαξζίαο, κε απνηέιεζκα ε θχξηα ζπκκαρηθή πξνζπάζεηα λα αλαιεθζεί απφ ηνλ λέν βξεηαληθφ «ηξαηφ ηνπ Κίηζελεξ» ζηελ Μάρε ηνπ νκκ. Ζ επίζεζε, πνπ μεθίλεζε ζηηο 1 Ηνπιίνπ, ππφ ηηο δηαηαγέο ηνπ ηξαηεγνχ εξ Νηάγθιαο Υαίεγθ, ζηνίρηζε ζηνπο Βξεηαλνχο απψιεηεο 60.000 αλδξψλ ηελ πξψηε εκέξα. Παξά ηελ απηνζπζία ησλ Βξεηαλψλ θιεξσηψλ, ηελ πξσηνθαλή ζπγθέληξσζε ππξνβνιηθνχ, ηελ θαηλνηφκν ρξήζε ησλ ηαλθο, θαη ηελ ζρεηηθή γεξκαληθή αδπλακία, ε επίζεζε, πνπ ζπλερίζηεθε κέρξη ηνλ Ννέκβξην, απέθεξε κφλν κηα ζηελή ισξίδα εδάθνπο, κε αληίηηκν ζπλνιηθέο απψιεηεο πάλσ απφ έλα εθαηνκκχξην. Απφ γεξκαληθήο πιεπξάο, νη εθαηφκβεο ηνπ Βεξληέλ θαη ηνπ νκκ νδήγεζαλ ζηελ παξαίηεζε ηνπ Φάιθελραυλ θαη ηελ αλάιεςε ηεο ζπλνιηθήο δηεχζπλζεο ηνπ πνιέκνπ απφ ην πεξίθεκν δίδπκν Υίληελκπνπξγθ-Λνχληεληνξθ. Σν γεξκαληθφ επηηειείν, κεηά ηηο απψιεηεο ηνπ 1916, πξνζαλαηνιίζηεθε ζε κηα ακπληηθή ηαθηηθή γηα ην λέν έηνο, θαη άξρηζε ηελ θαηαζθεπή κηαο ηζρπξήο νρπξσκαηηθήο γξακκήο, ηεο «Γξακκήο Υίληελκπνπξγθ». Απφ ηε γαιιηθή πιεπξά, ν Ενθθξ αληηθαηαζηάζεθε ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 1916 απφ ηνλ ηξαηεγφ Ρνκπέξ Νηβέι, ν νπνίνο επέκεηλε θαη επέβαιε ηελ δηεμαγσγή κηαο αθφκα κεγάιεο επίζεζεο, ζηελ πεξηνρή Chemin-des-Dames, ηνλ Απξίιην ηνπ 1917. Ζ επίζεζε, πνπ έκεηλε ζηελ Ηζηνξία σο ε «Δπίζεζε ηνπ Νηβέι», απνδείρζεθε θαηαζηξνθηθή. Οη Γεξκαλνί είραλ πιεξνθνξεζεί 20 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ηα γαιιηθά ζρέδηα, θαη νη νρπξψζεηο ηνπο απνδείρζεθαλ πνιχ ηζρπξέο. Οη απψιεηεο έθηαζαλ ηνπο 187.000 άλδξεο θαη ζηάζεηο ζεκεηψζεθαλ ζε πνιιέο γαιιηθέο κνλάδεο. Ο Νηβέι απνιχζεθε εζπεπζκέλα θαη αληηθαηαζηάζεθε απφ ηνλ ήξσα ηνπ Βεξληέλ, ηξαηεγφ Φηιίπ Πεηαίλ, ν νπνίνο θαηάθεξε λα επαλαθέξεη ηάμε ζην ζηξάηεπκα κε ηελ ππφζρεζε φηη ζα πεξηνξηδφηαλ ζηελ άκπλα («Θα περιμένοσμε ηα ηανκς και ηοσς Αμερικανούς»). Έηζη, ε πξσηνβνπιία αθέζεθε ζηηο δπλάκεηο ηεο Βξεηαλίαο θαη ησλ απνηθηψλ ηεο. Οη βξεηαληθέο δπλάκεηο αλέιαβαλ κηα αθφκα θνινζζηαία επίζεζε θαηά ηελ Σξίηε Μάρε ηνπ Τπξ απφ ηνλ Ηνχιην σο ηνλ Ννέκβξην, φπνπ θαηάθεξαλ λα θαηαθηήζνπλ κεξηθά ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα εδάθνπο, αιιά απέηπραλ λα δηαζπάζνπλ ην γεξκαληθφ κέησπν. Πεξηζζφηεξε επηηπρία ζεκείσζε ε επίζεζε ζην Κακπξαί, φπνπ ε πξσηνθαλήο καδηθή ρξήζε 400 ηαλθο επέηξεςε ζηνπο Βξεηαλνχο λα ζεκεηψζνπλ γξήγνξε πξφνδν. Λφγσ, φκσο, ησλ απσιεηψλ απφ ηηο ηεηξάκελεο κάρεο ζην Τπξ, δελ δηέζεηαλ εθεδξείεο γηα λα εθκεηαιιεπηνχλ ηελ αξρηθή ηνπο επηηπρία, κε απνηέιεζκα νη γεξκαληθέο δπλάκεηο, εληζρπκέλεο κε εθεδξείεο, λα αληεπηηεζνχλ θαη λα αλαθαηαιάβνπλ ην απσιεζζέλ έδαθνο. Αναηολικό Μέηωπο Ζ Ρσζία έζηεηιε ζηελ Αλαηνιηθή Πξσζία δχν ζηξαηηέο ππφ ηελ αξρεγία ησλ Ρέλελθακθ θαη ακζφλνθ, νη νπνίεο θαηέιαβαλ ζεκαληηθά εδάθε θαη αλάγθαζαλ ηηο γεξκαληθέο δπλάκεηο ηνπ Πξίηβηηο λα ππνρσξήζνπλ. Ο Υίληεκπνπξγθ, φκσο, (πνπ δηαδέρηεθε ηνλ Πξίηβηηο) λίθεζε ηνλ ακζφλνθ ζην Σάλλεκπεξγθ (26 Απγνχζηνπ) θαη ζηα κέζα επηεκβξίνπ ν Ρψζνο ζηξαηεγφο Ρέλελθακθ ληθήζεθε ζηε κάρε ησλ Μαδνπξηαλψλ ιηκλψλ θαη εθδηψρζεθε απφ ηελ αλαηνιηθή Πξσζία. Ζ ξσζηθή επίζεζε, αληίζεηα, πέηπρε ζηε Γαιηθία (Αχγνπζηνο - επηέκβξηνο) θαη νη Απζηξηαθνί αλαγθάζηεθαλ λα ζπκπηπρζνχλ ζηα Καξπάζηα. Καη ζην αλαηνιηθφ κέησπν ν πφιεκνο πήξε κνξθή ραξαθσκάησλ κήθνπο 900 ρικ., πνπ εθηείλνληαλ απφ ηνλ πνηακφ Νηέκελ σο ηα ξνπκαληθά ζχλνξα. Σν 1915, ηα γεξκαληθά ζηξαηεχκαηα ηνπ Λνχληεληνξθ λίθεζαλ ηνπο Ρψζνπο ζηηο Μαδνπξηαλέο ιίκλεο (Φεβξνπάξηνο). Οη Ρψζνη θαηέιαβαλ ην Πξεκίζι ηεο Γαιηθίαο (22 Μαξηίνπ). Οη Γεξκαλνί, φκσο, κε ηε βνήζεηα ησλ Απζηξννχγγξσλ ζηνλ λφην, λίθεζαλ ηνπο Ρψζνπο ζην Γθνξιίηζε, ηνπο ππνρξέσζαλ λα εθθελψζνπλ ηελ αλαηνιηθή Πξσζία θαη ηελ Πνισλία θαη λα εγθαηαζηήζνπλ λέα ακπληηθή γξακκή απφ ηελ Ρίγα κέρξη ην Σζέξλνβηηο ζηα ξνπκαληθά ζχλνξα. ηνλ ηξίην ρξφλν ηνπ πνιέκνπ νη Ρψζνη, αθνχ αλαζπγθξφηεζαλ ηηο δπλάκεηο ηνπο, εμαπέιπζαλ επίζεζε ζηελ Γαιηθία (Ηνχληνο - επηέκβξηνο) ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ επίζεζε ζην νκκ. Ζ κάρε 21 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com απηή ηεο Γαιηθίαο είρε σο απνηέιεζκα ηελ θαζήισζε ησλ γεξκαληθψλ δπλάκεσλ, ηελ δηάζπαζε ησλ απζηξηαθψλ γξακκψλ θαη ηελ θαηάιεςε ηεο Μπνπθνβίλα. Σν 1917 ε πιάζηηγγα έγεηξε θαηά ησλ Ρψζσλ. Ζ άζρεκε γηα ην ξσζηθφ ζηξαηφ ηξνπή ηνπ πνιέκνπ θαη ε εμαζιίσζε ηνπ ιανχ ζηάζεθαλ αθνξκέο γηα ηελ έθξεμε ηεο Ρσζηθήο επαλάζηαζεο. Ο Σζάξνο Νηθφιανο Β΄ παξαηηήζεθε (16 Μαξηίνπ) θαη αλέβεθε ε ζνζηαιδεκνθξαηηθή θπβέξλεζε ηνπ Κεξέλζθη, ε νπνία θαη ήζειε ζπλέρηζε ηνπ πνιέκνπ. Ζ ξσζηθή επίζεζε ζηε Γαιηθία θαηέιεμε ζε παλσιεζξία. Οη Γεξκαλνί έθαλαλ αληεπίζεζε, θαηέιαβαλ ηε Ρίγα (επηέκβξηνο) θαη απψζεζαλ ζηε ζπλέρεηα ηνπο Ρψζνπο ζε φιν ην κήθνο ηνπ κεηψπνπ. ηε Ρσζία αθνινχζεζε πιήξεο αλαξρία κέρξη ηελ επαλάζηαζε ηνπ Οθηψβξε θαη ηελ επηθξάηεζε ησλ κπνιζεβίθσλ. Ζ θπβέξλεζε ηνπ Λέληλ, κε ππνπξγφ Δμσηεξηθψλ ηνλ Σξφηζθη, άξρηζε λα δηεξεπλά ηηο δπλαηφηεηεο ππνγξαθήο εηξήλεο κε ηε Γεξκαλία. ηηο 15 Γεθεκβξίνπ ππνγξάθεθε αλαθσρή κε ηε Γεξκαλία ζην ΜπξεζηΛηηφθζθ θαη, κεηά απφ ιίγνπο κήλεο, εηξήλε (3 Μαξηίνπ 1918). Με ηε ζπλζήθε ηνπ ΜπξεζηΛηηφθζθ ε νβηεηηθή Έλσζε παξαηηνχληαλ απφ ηνλ έιεγρν ηεο Δζζνλίαο, ηεο Ληζνπαλίαο, ηεο Πνισλίαο θαη ηκήκαηνο ηεο Λεπθνξσζίαο, αλαγλψξηδε ηελ αλεμαξηεζία ηεο Φηλιαλδίαο θαη παξαρσξνχζε ην Καξο, ην Βαηνχκ θαη ην Αξληαράλ ζηελ Σνπξθία. Δμάιινπ, ε Ρνπκαλία, απφ ηνλ θφβν ηεο απνκφλσζεο, αλαγθάζηεθε λα πξνζρσξήζεη θαη απηή ζηε ζπλζήθε ηνπ ΜπξεζηΛηηφθζθ. Έηζη, ζην ηέινο ηνπ 1917 έπαςε πιένλ λα ππάξρεη αλαηνιηθφ κέησπν θαη φια ηα γεξκαληθά ζηξαηεχκαηα κεηαθέξζεθαλ ζην δπηηθφ, αλαθνπθίδνληαο έηζη ην έκςπρν πιηθφ ηνπ δπηηθνχ κεηψπνπ. Βαλκανικό Μέηωπο Σν 1914 νη Απζηξηαθνί επηηέζεθαλ ελαληίνλ ηεο εξβίαο θαη ζεκείσζαλ αξρηθά επηηπρίεο, ληθψληαο ζηνπο πνηακνχο άβν θαη Γξίλν θαη ζηελ Κνινπκπάξα (Ννέκβξηνο) θαη αλαγθάδνληαο ηνπο έξβνπο λα εθθελψζνπλ ην Βειηγξάδη (30 Ννεκβξίνπ). Οη έξβνη, φκσο, ππφ ηελ αξρεγία ηνπ Πνχηληθ, πέξαζαλ ζηελ αληεπίζεζε, λίθεζαλ ηνπο Απζηξηαθνχο ζηε κάρε ηνπ Ρνχδληθ θαη αλαθαηέιαβαλ ηελ πξσηεχνπζά ηνπο (15 Γεθεκβξίνπ). Ο Σνχξθνο ζηξαηεγφο Δκβέξ παζάο, ζεσξψληαο πσο ην ζπκθέξνλ ηεο Σνπξθίαο βξηζθφηαλ κε ην κέξνο ηεο Γεξκαλίαο, ππέγξαςε κπζηηθή ζπλζήθε κε απηήλ ζηηο 2 Απγνχζηνπ. ηηο 10 Απγνχζηνπ, δχν γεξκαληθά θαηαδξνκηθά, ην «Γθέκπελ» θαη ην «Μπξεζιάνπ», κπήθαλ ζηε Μεζφγεην θαη έγηλαλ δεθηά ζηα ηνπξθηθά ρσξηθά χδαηα. Αθνινχζεζε, θαηφπηλ, εηθνληθή πψιεζή ηνπο ζηελ Σνπξθία, ε νπνία ζηε ζπλέρεηα βνκβάξδηζε ηελ Οδεζζφ θη άιια ξσζηθά ιηκάληα (30 Οθησβξίνπ). Ζ Ρσζία θήξπμε ηνλ πφιεκν θαηά ηεο Σνπξθίαο (1 Ννεκβξίνπ) θαη αθνινχζεζαλ νη ζχκκαρνί ηεο (5 Ννεκβξίνπ), ελψ αγγιηθέο δπλάκεηο απνβηβάζηεθαλ ζηνλ Πεξζηθφ θφιπν. Ζ είζνδνο ηεο Σνπξθίαο ζηνλ πφιεκν είρε σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία ηξηψλ λέσλ κεηψπσλ (Καιιίπνιεο, Καπθάζνπ, Μεζνπνηακίαο). 22 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ηηο 26 Μαΐνπ 1916 θαηαιήθζεθε ην νρπξφ Ρνχπει, απφ ηηο γεξκαλνβνπιγαξηθέο δπλάκεηο, παξά ηελ κε ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηνλ πφιεκν. Ζ Διιάδα κπήθε ζηνλ πφιεκν ζηηο 28 Ηνπλίνπ 1917 θαη ε θπβέξλεζε ηνπ Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ ζπγθέληξσζε 300.000 ζηξαηηψηεο πνπ εληάρζεθαλ θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπο ζην αγγινγαιιηθφ ζηξάηεπκα πνπ πνιεκνχζε ζηελ Μαθεδνλία. Ζ απνθαζηζηηθή κάρε δφζεθε ζην θξα ζηηο 30 Μαΐνπ 1918, γλσζηή θαη σο «κάρε ηνπ θξα», κε νινθιεξσηηθή λίθε ησλ ειιεληθψλ δπλάκεσλ. Ζ Βνπιγαξία ζπλζεθνινγεί ηνλ επηέκβξην ηνπ 1918 ελψ ε Σνπξθία ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1918. Ο αγγινγαιιηθφο ζηξαηφο θαηαιακβάλεη ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε θαη καδί ηνπ εγθαζίζηαηαη ζ' απηήλ έλα άγεκα ειιεληθνχ ζηξαηνχ κε αξρεγφ ηνλΛεσλίδα Παξαζθεπφπνπιν. πγρξφλσο, ν ειιεληθφο ζηφινο, κε λαπαξρίδα ην ζσξεθηφ Αβέξσθ, αγθπξνβνινχζε ζηνλ Βφζπνξν. Ιηαλικό Μέηωπο ηηο 26 Απξηιίνπ 1915 ε Ηηαιία ππέγξαςε ζπκθσλία κε ηελ Αγγιία, ηε Γαιιία θαη ηε Ρσζία θαη κπήθε ζηνλ πφιεκν ζην πιεπξφ ηεο Αληάλη. ηηο 23 Μαΐνπ θήξπμε ηνλ πφιεκν θαηά ηεο Απζηξννπγγαξίαο. Οη Ηηαινί, κε ηελ θαζνδήγεζε ηνπ ζηξαηεγνχ Καληφξλα, πξαγκαηνπνίεζαλ ηέζζεξηο επηζέζεηο θαηά κήθνο ηεο πεδηάδαο ηνπ Ηδφληζν θαη θαζήισζαλ εθεί κεγάιεο δπλάκεηο Απζηξηαθψλ, ρσξίο λα έρνπλ ηδηαίηεξεο επηηπρίεο. Σν 1916, ε Ηηαιία επηρείξεζε ηελ πέκπηε επίζεζε ζην Ηδφληζν (Μάξηηνο) κε απαίηεζε ηεο Γαιιίαο, πνπ απνζθνπνχζε ζηελ παξεκπφδηζε ηεο κεηαθνξάο απζηξηαθνχ ζηξαηνχ ζην Βεξληέλ. ηα κέζα Μαΐνπ νη Απζηξηαθνί εμαπέιπζαλ αληεπίζεζε ζην Σξεληίλν. Οη Ηηαινί, φκσο, κε ηελ έθηε επίζεζε ζην Ηδφληζν (Αχγνπζηνο) ζπλέηξηςαλ ηνπο Απζηξηαθνχο θαη θαηέιαβαλ ηελ Γθφξηδηα. Δλζαξξπκέλε ε Ηηαιία θήξπμε ζηηο 28 Απγνχζηνπ ηνλ πφιεκν θαηά ηεο Γεξκαλίαο. Σν 1917, ν Ηηαιφο ζηξαηεγφο Καληφξλα εμαπέιπζε ζην Ηδφληζν άιιεο δπν επηζέζεηο (Μάηνο Αχγνπζηνο) ρσξίο ηδηαίηεξα εδαθηθά θέξδε. Με ηε βνήζεηα ησλ Γεξκαλψλ νη Απζηξηαθνί εμαπέιπζαλ αληεπίζεζε ζηελ πεδηάδα ηεο Βελεηίαο (Οθηψβξηνο - Ννέκβξηνο), λίθεζαλ ηνπο Ηηαινχο ζην Καπνξέην (24 Οθησβξίνπ) θαη ηνπο ππνρξέσζαλ λα ζπκπηπρηνχλ ζην Πηάβε. Μεηά ηελ παλσιεζξία ηνπ Καπνξέην, ν Καληφξλα αληηθαηαζηάζεθε απφ ην ζηξαηεγφ Νηηάδ θαη απνθαζίζηεθε απφ ηνπο πκκάρνπο ε απνζηνιή εληζρχζεσλ ζηελ Ηηαιία. Μεηά ηηο ηειεπηαίεο εμειίμεηο, έγηλε πηα επηηαθηηθή ε αλάγθε λα ζπληνληζηνχλ νη ζπκκαρηθέο πξνζπάζεηεο θαη ζηε ζχζθεςε ηνπ Ραπάιν (6 Ννεκβξίνπ) απνθαζίζηεθε ε ζπγθξφηεζε δηαζπκκαρηθνχ πνιεκηθνχ ζπκβνπιίνπ ζηηο Βεξζαιίεο, πνπ απνηεινχληαλ απφ κφληκνπο ζηξαηησηηθνχο αληηπξνζψπνπο ησλ ζπκκαρηθψλ δπλάκεσλ. Σν 1918, ηα ηηαιηθά ζηξαηεχκαηα απέθξνπζαλ ηνλ Ηνχλην ηηο επηζέζεηο ησλ Απζηξηαθψλ ζην Σξεληίλν θαη ζην Πηάβε. ηηο 24 Οθησβξίνπ νη Ηηαινί εμαπέιπζαλ επίζεζε λίθεζαλ ηνπο 23 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Απζηξηαθνχο ζην Βηηφξην Βέλεην (29 Οθησβξίνπ) θαη ηνπο θαηαδίσμαλ. ηηο 3 Ννεκβξίνπ ε Απζηξία αλαγθάζηεθε λα ππνγξάςεη ηελ αλαθσρή ηεο Πάληνβα, απνδερφκελε φινπο ηνπο φξνπο ηεο Ηηαιίαο. ην κεηαμχ, ηνλ Οθηψβξην, μέζπαζε επαλάζηαζε ζηελ Απζηξννπγγαξία θαη ζηηο 13 Ννεκβξίνπ ν απηνθξάηνξαο Κάξνινο Α΄ παξαηηήζεθε. Ζ Απζηξννπγγξηθή απηνθξαηνξία δηαιχζεθε θαη δεκηνπξγήζεθαλ δχν ρσξηζηά θξάηε, ε Απζηξία θαη ε Οπγγαξία. Οη δηάθνξεο εζληθέο κεηνλφηεηεο δηαθήξπμαλ ηελ αλεμαξηεζία ηνπο. Οη Σζέρνη ελψζεθαλ κε ηνπο ινβάθνπο θαη αλαθήξπμαλ ηελ Σζερνζινβαθηθή Γεκνθξαηία (15 Ννεκβξίνπ), ελψ νη Κξνάηεο θη νη ινβέλνη ελψζεθαλ κε ηε εξβία (πνπ ζα νλνκαζηεί Γηνπγθνζιαβία). Μεζαναηολικό Μέηωπο ηηο αξρέο Ννεκβξίνπ 1914 ε Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία εηζήιζε ζηνλ πφιεκν, ζην πιεπξφ ησλ Κεληξηθψλ Γπλάκεσλ. Σν γεγνλφο απηφ ελίζρπζε ηδηαίηεξα ηελ ζέζε ηνπο, ιφγσ ησλ ζηξαηεγηθψλ πεξηνρψλ πνπ θαηείρε θαη ηδηαίηεξα ησλ ηελψλ. Αθαηξνχζε θαη ηελ δπλαηφηεηα γηα εθνδηαζκφ ηεο Ρσζίαο ζε πνιεκηθφ πιηθφ απφ ηνπο Άγγινπο θαη Γάιινπο. Σνλ Ννέκβξην ηνπ 1914 θαηαιήθζεθε ε λφηηα πεξηνρή ηνπ Ηξάθ (Βαζφξα)πνπ άλεθε κέρξη ηφηε ζηνπο Οζσκαλνχο. Γηα ηελ εμαζθάιηζε ζαιάζζηνπ δξφκνπ επηθνηλσλίαο ε Γαιιία θαη ε Αγγιία απνθάζηζαλ λα θαηαιάβνπλ ηα ηελά κε απφβαηηθή ελέξγεηα, αξρηθά ζηα Γαξδαλέιιηα. Ζ επηρείξεζε απηή δηήξθεζε δέθα κήλεο, φκσο νη Σνχξθνη νξγαλσκέλνη απφ Γεξκαλνχο αμησκαηηθνχο θαηάθεξαλ λα θάκςνπλ ηηο αιιεπάιιειεο ζπκκαρηθέο επηζέζεηο. Οη Αγιινγαιιηθέο δπλάκεηο ππέζηεζαλ ηξνκαθηηθέο απψιεηεο θαη, ζην ηέινο ηνπ 1915, ζηακάηεζε ε επηρείξεζε απηή. Σν 1916 νη Ρψζνη θαηέιαβαλ ηελ πεξηνρή ηεο Αξκελίαο θαη ηελ Σξαπεδνχληα (18 Απξηιίνπ). ην κέησπν ηεο Μεζνπνηακίαο νη Σνχξθνη αξρηθά θχθισζαλ Βξεηαληθά ζηξαηεχκαηα ζηελ ζέζε Κνπηει-Ακάξα θαη ηα αλάγθαζαλ λα παξαδνζνχλ. Απφ ηνλ Ηνπλίν, φκσο ,νη Άγγινη, επηθεθαιήο ησλ νπνίσλ ηέζεθε ν πληαγκαηάξρεο Λψξελο, θαηφξζσζαλ λα εμεγείξνπλ ηνπο Άξαβεο ηεο πεξηνρήο θαη ζηαδηαθά λα ζέζνπλ φιε ηελ πεξηνρή κέρξη θαη βφξεηα ηεο Γακαζθνχ ππφ ζπκκαρηθφ έιεγρν: ε Βαγδάηε θαηαιήθζεθε ζηηο 11 Μαξηίνπ 1917 θαη ηα Ηεξνζφιπκα ζηηο 17 Ννεκβξίνπ 1917. Ο πόλεμορ ζηιρ αποικίερ ηα 1914, αγγιηθέο θαη γαιιηθέο δπλάκεηο απνβηβάζηεθαλ ζην γεξκαληθφ Κακεξνχλ (Αχγνπζηνο) θαη κέρξη ην ηέινο ηνπ ρξφλνπ θαηέιαβαλ φιε ηελ παξάθηηα πεξηνρή. Ζ Ηαπσλία επηηέζεθε θαηά ηεο γεξκαληθήο απνηθίαο Σζηγθ - Σάν ζηηο θηλέδηθεο αθηέο θαη ηελ θαηέιαβε (Ννέκβξηνο). Οη ζχκκαρνη ηεο Αληάλη θαηέιαβαλ ηε Νέα Γνπηλέα θαη ηε ακφα. Ο ζηξαηεγφο θνλ Λέηνβ Βφξκπεθ απέθξνπζε, ηέινο, ηνλ αγγιηθφ ζηξαηφ ζηε Γεξκαληθή Αλαηνιηθή Αθξηθή. Ο πόλεμορ ζηη θάλαζζα Ζ πξψηε λαπκαρία δφζεθε ζηελ Διηγνιάλδε (28 Απγνχζηνπ), φπνπ ν αγγιηθφο ζηφινο κπήθε ζηα γεξκαληθά ρσξηθά χδαηα θαη βχζηζε πνιιά γεξκαληθά θαηαδξνκηθά. Σνπο επφκελνπο κήλεο ηα 24 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com γεξκαληθά ππνβξχρηα είραλ αξθεηέο επηηπρίεο ζηα βξεηαληθά χδαηα. Ο γεξκαληθφο ζηφινο, εμάιινπ, ζεκείσζε αμηφινγε δξάζε ζηνλ Ηλδηθφ θαη ζηνλ Δηξεληθφ σθεαλφ βπζίδνληαο εκπνξηθά θαη πνιεκηθά πινία ησλ ζπκκάρσλ ηεο Αληάλη. Οη Βξεηαλνί, φκσο, κεηά ηελ ήηηα ηνπο ζην Κνξνλέι (1 Ννεκβξίνπ), ζπλέηξηςαλ ηηο δπλάκεηο επηθαλείαο ησλ Γεξκαλψλ, νη νπνίνη ζην εμήο αλαγθάζηεθαλ λα δξνπλ κφλν κε ππνβξχρηα. Ο λαπηηθφο απνθιεηζκφο αλάγθαζε ηνπο Γεξκαλνχο ζε απζηεξνχο πεξηνξηζκνχο ζηε δηαλνκή ηξνθίκσλ. Καηά ην 1915, ν γεξκαληθφο ζηφινο, πνπ είρε απνθιεηζηεί ζην ιηκάλη ηνπ Κηέινπ, επηρείξεζε λα βγεη θαη ζπγθξνχζηεθε κε ηνλ αγγιηθφ ζην Νηφγθεξκπαλθ (24 Ηαλνπαξίνπ). Ζ λαπκαρία έιεμε κε θαλεξή ππεξνρή ησλ Άγγισλ. ηηο 6 Μαξηίνπ, γεξκαληθά ππνβξχρηα βχζηζαλ ην αγγιηθφ ππεξσθεάλην «Λνπδηηάληα», πνπ κεηέθεξε ακεξηθαλνχο επηβάηεο. Σν γεγνλφο απηφ πξνθάιεζε αγαλάθηεζε ζηελ θνηλή γλψκε ησλ ΖΠΑ, αιιά ν πξφεδξνο Οπίιζνλ πεξηνξίζηεθε ζε κηαλ απζηεξή αλαθνίλσζε, ρσξίο λα κεηαθηλεζεί απφ ηελ νπδεηεξφηεηα. ηα 1916, ζηηο 31 Μαΐνπ ν γεξκαληθφο ζηφινο, θάησ απφ ηελ αξρεγία ηνπ λαπάξρνπ εξ, βγήθε απφ ηηο βάζεηο ηνπ θαη έδσζε ηε λαπκαρία ηεο Γηνπηιάλδεο. Ζ λαπκαρία απηή απνηέιεζε ηε κεγαιχηεξε λαπηηθή ζχγθξνπζε ηνπ Α΄ Παγθφζκηνπ πνιέκνπ κεηαμχ γεξκαληθνχ θαη αγγιηθνχ ζηφινπ. Οη Γεξκαλνί ληθήζεθαλ θαη αλαγθάζηεθαλ λα εληείλνπλ ηνλ ππνβξχρην πφιεκν. Σν 1918, ε Γεξκαλία ελέηεηλε ηνλ ππνβξχρην πφιεκν, ελψ ε Αληάλη, κε ηελ ελίζρπζε πιένλ θαη ησλ ΖΠΑ, επηδφζεθε ζηελ νξγάλσζε φισλ ησλ αλζππνβξπρηαθψλ κέζσλ. Ο ζηφινο ηεο άξρηζε λα ππεξέρεη. Οη Άγγινη βχζηζαλ ηξία θαηαδξνκηθά θαη απέθιεηζαλ ην Εεεκπξχγθε (22 Απξηιίνπ), ελψ ζηηο 9 Μαΐνπ απέθιεηζαλ ηελ Οζηάλδε, απνθφπηνληαο, έηζη, ηα γεξκαληθά ππνβξχρηα απφ ηηο βάζεηο ηνπο. Σέινο ηνπ πνιέκνπ θαη ζπλζήθεο ηηο 30 Οθησβξίνπ 1918 ππνγξάθεηαη ε πξψηε αλαθσρή ηνπ πνιέκνπ, ε πλζήθε αλαθσρήο ηνπ Μνχδξνπ, κεηαμχ ηνπ Άγγινπ λαπάξρνπ Κάιζνξπ, πιεξεμνχζηνπ ησλ πκκάρσλ ηεο Αληάλη αθελφο θαη ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαοαθεηέξνπ. Απηή ε ζπλζήθε απεηέιεζε θαη ηελ απαξρή ηεο ιήμεο ηνπ Α΄ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Σελ 11ε Ννεκβξίνπ 1918 ππνγξάθεθε θαη ε δεχηεξε θαη νπζηαζηηθφηεξε επί ηεο θεληξηθήο Δπξψπεο αλαθσρή, ε αλαθσρή ηεο Κνκπηέλ, ζε ζηδεξνδξνκηθφ βαγφλη, πνπ είρε εγθαηαζηήζεη ν Γάιινο ηξαηάξρεο Φεξληηλάλ Φνο (Ferdinand Foch) ην ζηξαηεγείν ηνπ, θνληά ζηελ Κνκπηέλ . Ζ «άλεπ φξσλ» ζπλζεθνιφγεζε ηεο Γεξκαλίαο, πνπ ήηαλ απνηέιεζκα απηήο ηεο αλαθσρήο, απνηέιεζε ηε βάζε ησλ ζπλζεθψλ εηξήλεο, πνπ ζπληάρζεθαλ απφ ηελ Γηεζλή Γηάζθεςε Δηξήλεο, ε νπνία ζπλήιζε ζην Παξίζη ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1919 θαη ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ ν πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ Γνχληξννπ (Woodrow Wilson) Οπίιζνλ, ν πξφεδξνο ηεο Γαιιηθήο Γεκνθξαηίαο Ενξδ 25 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Κιεκαλζψ, ν πξσζππνπξγφο ηεο Αγγιίαο Λφηλη Σδσξηδ, ν πξσζππνπξγφο Ηηαιίαο Οξιάλην θαη αληηπξνζσπείεο 32 ζπλνιηθά θξαηψλ. Οη ζπλζήθεο εηξήλεο ηεο πνπ ππνγξάθεθαλ ηφηε θαηά εκεξνινγηαθή ζεηξά είλαη νη παξαθάησ: 1. πλζήθε ησλ Βεξζαιιηψλ, ηελ 28ε Ηνπλίνπ 1919. Τπνγξάθεθε κεηαμχ ησλ πκκάρσλ θαη ηεο Γεξκαλίαο. χκθσλα κε απηή, ε Γεξκαλία ππνρξεψζεθε λα πιεξψζεη απνδεκηψζεηο 226 δηζεθαηνκ. ρξπζψλ κάξθσλ γηα ηηο θαηαζηξνθέο πνπ πξνθάιεζε ζηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ, λα κεηψζεη ην ζηξαηφ ηεο ζε 100.000 άλδξεο θαη ην ζηφιν ηεο ζε δπλακηθφ 108.000 ηφλσλ. Τπνρξεψζεθε επίζεο ζε κεγάιεο εδαθηθέο παξαρσξήζεηο: έραζε πεξίπνπ 75.000 η.ρικ. ηνπ εδάθνπο ηεο κε πιεζπζκφ 7.000.000 θαη. (ην κεγαιχηεξν κέξνο παξαρσξήζεθε ζηελ Πνισλία θαη ζηε Γαιιία) θαη φιεο ηηο απνηθίεο ηεο, απφ ηηο νπνίεο ηε κεξίδα ηνπ ιένληνο (73% ηνπ εδάθνπο θαη 47% ηνπ πιεζπζκνχ) πήξε ε Αγγιία. Οη ππφινηπνη φξνη ηεο ζπλζήθεο αθνξνχζαλ ηε δηεζλνπνίεζε ησλ πνηακψλ ηεο Γεξκαλίαο, ηελ απνζηξαηηθνπνίεζε ηεο πεξηνρήο ηεο Ρελαλίαο γηα 15 ρξφληα, ηε δήκεπζε ησλ θάζε είδνπο γεξκαληθψλ αμηψλ ζην εμσηεξηθφ, ηελ παξάδνζε ηνπ 90% ηνπ γεξκαληθνχ εκπνξηθνχ ζηφινπ ζηνπο πκκάρνπο ζε αληάιιαγκα γηα ηηο δεκηέο πνπ πξνθιήζεθαλ ζηα ζπκκαρηθά εκπνξηθά πινία ζηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ, ηελ αθχξσζε ηεο ζπκθσλίαο ηνπ Μπξεζη-Ληηφθζθ (κε ηελ ΔΓ ην 1918). Δπηπιένλ, ε Γεξκαλία πεξηνξίζηεθε απζηεξά ηφζν ζε ζέκαηα δηεζλνχο εκπνξίνπ φζν θαη ζε ζηξαηησηηθέο δπλάκεηο θαη νξγάλσζε. Ζ πλζήθε απηή απνηέιεζε κηα απφ ηηο αηηίεο ηνπ Β΄ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. 2. πλζήθε ηνπ ελ Εεξκέλ, (ή πλζήθε Αγίνπ Γεξκαλνχ), ζηηο 10 επηεκβξίνπ 1919. Τπνγξάθεθε κεηαμχ ησλ πκκάρσλ θαη ηεο Απζηξίαο. Ζ Απζηξία ππνρξεψζεθε λα παξαρσξήζεη εδάθε κε ζπλνιηθή έθηαζε 220.000 η.ρικ. θαη πιεζπζκφ 22.000.000 θαη., απφ ηα νπνία ην κεγαιχηεξν κέξνο ζηελ Πνισλία, ζηελ Σζερνζινβαθία θαη ζηελ Ηηαιία. 3. πλζήθε ηνπ Νετγχ, ηελ 27ε Ννεκβξίνπ 1919. Τπνγξάθεθε κεηαμχ ησλ πκκάρσλ θαη ηεο Βνπιγαξίαο. Μ' απηήλ απνζπάζηεθαλ απφ ηε Βνπιγαξία εδάθε ζπλνιηθήο έθηαζεο 9.000 ηρικ. κε πιεζπζκφ 500.000 θαη., πνπ παξαρσξήζεθαλ ζηελ Διιάδα (Κνκνηελή, Αιεμαλδξνχπνιε) θαη ζηε Γηνπγθνζιαβία. 4. πλζήθε ηνπ Σξηαλφλ, ηελ 4ε Ηνπλίνπ 1920. Τπνγξάθεθε κεηαμχ ησλ πκκάρσλ θαη ηεο Οπγγαξίαο. Με απηήλ ε Οπγγαξία έραζε ηα 3/4 ηνπ εδάθνπο ηεο θαη ην 65% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο. Σν κεγαιχηεξν κέξνο παξαρσξήζεθε ζηε Ρνπκαλία, ζηε Γηνπγθνζιαβία θαη ζηελ Σζερνζινβαθία. 5. πλζήθε ησλ εβξψλ, ηε 10ε Απγνχζηνπ 1920. Τπνγξάθεθε κεηαμχ ησλ πκκάρσλ θαη ηεο Σνπξθίαο. χκθσλα κ' απηήλ, ε Σνπξθία πεξηνξίζηεθε ζην κηθξαζηαηηθφ ηεο ηκήκα, ε πξία δηλφηαλ ζηε Γαιιία, ε Μεζνπνηακία, ε Αξαβία, εΠαιαηζηίλε ζηελ Αγγιία, ηα Γσδεθάλεζα θαη ην Καζηειφξηδν ζηελ Ηηαιία, αλαγλσξίζηεθε ε πξνζάξηεζε ηεο Κχπξνπ ζηελ Αγγιία θαη δφζεθαλ ζηελ Διιάδα ε Αλαηνιηθή Θξάθε (κέρξη ηα πξφζπξα ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο) θαη ηα λεζηά Ίκβξνοθαη Σέλεδνο, θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα εμάζθεζεο θπξηαξρηθψλ δηθαησκάησλ ζηελ 26 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com πεξηνρή ηεο κχξλεο θ.ιπ. Γχν ρξφληα αξγφηεξα, θαη ελψ είρε κεζνιαβήζεη ε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, ε ζπλζήθε ηεο Λσδάλεο (23 Ηνπιίνπ 1923) επέβαιε ηειείσο δηαθνξεηηθφ ειιελνηνπξθηθφ θαζεζηψο ηφζν εδαθηθά φζν θαη πιεζπζκηαθά. Ζ πνξεία ηεο Διιάδαο ζηνλ Πφιεκν Ο Δθνικόρ Γισαζμόρ Ο Δι. Βεληδέινο επεδίσθε ηελ είζνδν ηεο Διιάδαο ζηνλ πφιεκν ζην πιεπξφ ηεο Αληάλη. Οη Αγγινγάιινη φκσο απέβιεπαλ ζηε ζπκκαρία ή νπδεηεξφηεηα ηεο Βνπιγαξίαο θαη Σνπξθίαο(θάηη πνπ δελ θαηάθεξαλ) θαη απέξξηπηαλ πξνο ην παξφλ ηηο πξνηάζεηο ηνπ Βεληδέινπ. ηε θηιναληαηηθή πνιηηηθή ηνπ Βεληδέινπ ζα ελαληησζεί ην Παιάηη, φηαλ ν Έιιελαο πξσζππνπξγφο δήηεζε λα ζπκκεηάζρεη ε Διιάδα ζην πιεπξφ ησλ πκκάρσλ ζηελ επηρείξεζε ησλ Γαξδαλειίσλ (Φεβξνπάξηνο 1915). Οη θηινβαζηιηθέο θπβεξλήζεηο, πνπ δηνξίδνληαη ζηε ζπλέρεηα, δεκηνπξγνχλ θιίκα πφισζεο, δηαηξψληαο ηελ Διιάδα ζε δχν παξαηάμεηο -θηινβαζηιηθψλ θαη θηινβεληδειηθψλ-, θάηη πνπ ζα ζπληειέζεη ζηε γέλεζε θαη άλδξσζε ηνπ εζληθνχ δηραζκνχ κε φια ηα κεηαγελέζηεξα επαθφινπζα ηνπ. ηηο 16 Απγνχζηνπ 1916 γίλεηαη ην Κίλεκα ηεο Δζληθήο Ακχλεο ζηε Θεζζαινλίθε, πνπ ην ππνζηεξίδεη ν ζπκκαρηθφο ζηξαηφο, πνπ έρεη ζην κεηαμχ απνβηβαζηεί ζηε Θεζζαινλίθε. Ο Βεληδέινο ηίζεηαη επηθεθαιήο ηνπ θηλήκαηνο. ηηο 24 Ννεκβξίνπ 1916 ε νινθιεξσκέλε Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε θήξπμε ηνλ πφιεκν ζηηο Κεληξηθέο Γπλάκεηο. Ζ Διιάδα, ην 1916, είρε θνπεί ζηα δχν: Απφ ηε κηα κεξηά ην θξάηνο ηεο Θεζζαινλίθεο απεθάζηδε λα δηελεξγεζεί ζηξαηνινγία ζε κεγάιε θιίκαθα θαη νξγάλσλε ηελ κεξαξρία ηνπ Αξρηπειάγνπο θαη θαηφπηλ ηηο κεξαξρίεο Κξήηεο θαη εξξψλ. Απφ ηελ άιιε κεξηά ε θπβέξλεζε ησλ Αζελψλ αληηπαξαηαζζφηαλ ζηνπο νπαδνχο ηνπ Βεληδέινπ. ηελ πξνζπάζεηα ησλ πκκάρσλ λα ζέζνπλ ππφ ηνλ έιεγρφ ηνπο ηε λφηηα Διιάδα, ηα Γαιιηθά ζσξεθηά έκπαηλαλ ζηνλ Πεηξαηά θαη απνβίβαδαλ 3000 άλδξεο, ελψ βνκβάξδηδαλ πεξηνρέο ηεο Αζήλαο γχξσ απφ ην ηάδην θαη θνληά ζηα Αλάθηνξα. Μεηά απφ ηειεζίγξαθν ησλ ζπκκάρσλ ν βαζηιηάο απνζχξεηαη απφ ην ζξφλν, ρσξίο λα παξαηηεζεί ηππηθά, ζηηο 15 Ηνπλίνπ 1917, θαη θεχγεη ζηελ Διβεηία αθήλνληαο ζηε ζέζε ηνπ ην δεπηεξφηνθν γην ηνπ Αιέμαλδξν. Ο Βεληδέινο έξρεηαη ζηελ Αζήλα θαη ζρεκαηίδεη θπβέξλεζε ζηηο 13 Ηνπλίνπ. ηηο 15 Ηνπλίνπ θεξχζζεη ηνλ πφιεκν ζηηο Κεληξηθέο Γπλάκεηο επηζεκνπνηψληαο ηελ αλάινγε πξάμε ηεο πξνζσξηλήο θπβέξλεζεο ηεο Θεζζαινλίθεο. 27 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Η επίζημη ζςμμεηοσή ηηρ Δλλάδαρ ζηον Πόλεμο Ζ ελεξγφο ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηνλ πφιεκν, ζην πιεπξφ ησλ ζπκκάρσλ έρεη νπζηαζηηθφ απνηέιεζκα ηε ζξηακβεπηηθή λίθε θαηά ησλ Γεξκαλνβνπιγάξσλ ζηα πςψκαηα ηνπ θξά Νηη Λέγθελ ζηηο 30 Μαΐνπ 1918 θαη ηε ζπκκεηνρή ησλ Διιεληθψλ δπλάκεσλ ζηε ηειηθή επίζεζε θαη δηάζπαζε ηνπ κεηψπνπ, ην επηέκβξην ηνπ ίδηνπ έηνπο. Λίγεο κέξεο αξγφηεξα, ε Βνπιγαξία ζα ζπλζεθνινγήζεη θαη ηνλ Οθηψβξην ηνπ ηδίνπ έηνπο ε Σνπξθία ζα ζπλάςεη αλαθσρή ζηνλ Μνχδξν. Ο Φξαλζαί λη' Δζπεξέ, αξρηζηξάηεγνο ηνπ Βαιθαληθνχ Μεηψπνπ, κε αθνξκή ην ληθεθφξν αγψλα ησλ Διιήλσλ ζα ζεκεηψζεη: «Ηδηαηηέξσο δηά ηνλ Διιεληθφλ ζηξαηφλ ηνλίδσ ηνλ δήινλ, ηελ αλδξείαλ θαη ηελ παξνηκηψδελ νξκήλ, ηα νπνία επέδεημε θαηά ηνλ ππ' απηνχ δηαδξακαηηζζέληα έλδνμνλ ξφινλ επί ησλ νρζψλ ηνπ ηξπκψλνο θαη ηνπ Αμηνχ». Ζ ζπλζεθνιφγεζε, ηέινο, ηεο Γεξκαλίαο ζηηο 11 Ννεκβξίνπ 1918, ζέηεη ηέινο ζην Μεγάιν Πφιεκν πνπ δηήξθεζε ηέζζεξα έηε θαη αηκαηνθχιεζε ηελ Δπξψπε. Σα αποηελέζμαηα ηος Πολέμος για ηην Δλλάδα Ζ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηνπ Δι. Βεληδέινπ, βξηζθφηαλ ζην απφγεην ηεο δχλακήο ηεο. Ζ Γηάζθεςε ηεο Δηξήλεο ζπλήιζε ζην Παξίζη απφ ηνλ Ηαλνπάξην σο ηνλ Ηνχλην ηνπ 1919. θνπφο ηεο Γηάζθεςεο ήηαλ ν δηαθαλνληζκφο ησλ δηαθνξψλ θαη εθθξεκνηήησλ πνπ πξνέθππηαλ κεηαμχ ληθεηψλ θαη εηηεκέλσλ. Ο ξφινο ηεο Διιάδαο ζην πλέδξην δελ ήηαλ εχθνινο. Ο Έιιελαο ππνπξγφο ζπλέηαμε ππφκλεκα γηα ηηο ειιεληθέο δηεθδηθήζεηο ιακβάλνληαο ππφςε εζλνινγηθνχο θαη γεσπνιηηηθνχο φξνπο. ην ππφκλεκα ηνπ αμηψλεη πεξηνρέο, κε ειιεληθφ πιεζπζκφ, φπσο ε Θξάθε, ε κχξλε κε ηελ ελδνρψξα ηεο θαη ε Βφξεηνο Ήπεηξνο. Οη ειιεληθέο αμηψζεηο έζηγαλ ηα ζπκθέξνληα θάπνησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ (Ηηαιία Γαιιία) θαη ην έξγν ηνπ θπβεξλήηε γηλφηαλ αθφκε δπζθνιφηεξν απφ ην γεγνλφο φηη ε Διιάδα είρε εηζέιζεη ζηνλ πφιεκν ζην πιεπξφ ησλ ζπκκάρσλ κεηά απφ ζιηβεξέο πεξηπέηεηεο «ηελ δσδεθάηελ ψξαλ ηνπ αγψλνο». Παξά ηαχηα ην δήηεκα ηεο δπηηθήο Θξάθεο βξήθε δηεπζέηεζε κε ηελ ζπλζήθε ηνπ Νετγχ (27 Ννεκβξίνπ 1919). Ζ Βνπιγαξία εγθαηαιείπεη ηελ πεξηνρή αλαηνιηθά ηνπ Νέζηνπ κέρξη ηνλ Έβξν, πνπ παξαρσξήζεθε ζηελ Διιάδα. Γηα ηελ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ησλ εβξψλ πνπ αθνξνχζε δσηηθήο ζεκαζίαο πεξηνρέο γηα ηελ Διιάδα θαη έθαλε πξάμε ηελ Μεγάιε Ηδέα, ζα ρξεηαζηεί λα κεζνιαβήζνπλ γεγνλφηα, φπσο ε Οπθξαληθή Δθζηξαηεία (Φεβξνπάξηνο 1919) θαη ε απνβίβαζε ειιεληθψλ ζηξαηεπκάησλ ζηε Μηθξά Αζία (Μάηνο 1919). Ο Βεληδέινο γηα ιφγνπο εζληθήο ζθνπηκφηεηνο ππάθνπζε ζηελ πξφηαζε ησλ πκκάρσλ λα ζπκκεηάζρεη θαη ε Διιάδα κε εθζηξαηεπηηθφ ζψκα ζηελ Οπθξαλία, πξνθεηκέλνπ λα εκπνδηζηνχλ νη 28 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Μπνιζεβίθνη κεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε ηνπ 1917 λα εδξαηψζνπλ ηελ θπξηαξρία ηνπο ζηελ πεξηνρή. Ζ πλζήθε ησλ εβξψλ (1920) παξαρσξνχζε ζηελ Διιάδα ηε Γπηηθή θαη Αλαηνιηθή Θξάθε, ηα λεζηά Ίκβξν θαη Σέλεδν, επηθχξσλε ηελ θπξηαξρία ηεο ζηα άιια λεζηά ηνπ Αηγαίνπ πνπ θαηείρε απφ ην 1913 θαη εκπηζηεπφηαλ ηε δηνίθεζε ηεο πεξηνρήο ηεο κχξλεο ζην ειιεληθφ θξάηνο, κε ξφιν ηνπνηεξεηή γηα ηε δεκφζηα ηάμε ζηελ Ησλία. Οη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο ζα εθαινχλην ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο απηνδηάζεζεο ησλ ιαψλ, κεηά απφ πέληε έηε λα δειψζνπλ αλ πξνηηκνχλ ηελ Έλσζε κε ηελ Διιάδα ή ηελ παξακνλή ηνπο ζηελ Σνπξθία. Ζ Βφξεηα Ήπεηξνο ελζσκαησλφηαλ ζην ηδξπφκελν αιβαληθφ θξάηνο, νπζηαζηηθά πξνηεθηνξάην ηεο Ηηαιίαο, ε νπνία φκσο παξαρσξνχζε ζηελ Διιάδα ηα Γσδεθάλεζα εθηφο ηεο Ρφδνπ. (Ζ ζπκθσλία αθπξψζεθε απφ ηελ Ηηαιία ην 1922.) Σν 1913 είρε πξνσζήζεη κε ηε πλζήθε ηνπ Λνλδίλνπ θαη ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ ηα ζχλνξα ηεο Διιάδαο ψζηε λα ζπκπεξηιάβνπλ ηε Μαθεδνλία θαη ηελ Ήπεηξν. Δίρε εμαζθαιίζεη ηελ Κξήηε θαη ηα λεζηά ηνπ Αλαηνιηθνχ Αηγαίνπ. Σψξα, ην 1920, κε ηε πλζήθε ησλ εβξψλ έδηλε ζηελ Διιάδα ηε Θξάθε θαη δεκηνπξγνχζε βαζηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ παξαρψξεζε ηκήκαηνο ηεο Μηθξάο Αζίαο ζηελ Διιεληθή επηθξάηεηα κεηά ηελ παξέιεπζε πεληαεηίαο. Ζ Διιάδα παλεγχξηδε γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ θξάηνπο «ησλ πέληε ζαιαζζψλ θαη ησλ δχν επείξσλ». Παξ' φια απηά, ν θαλαηηζκφο εμαθνινπζνχζε λα δεκηνπξγεί βαζχ ράζκα κεηαμχ ησλ αληηπάισλ πνιηηηθψλ παξαηάμεσλ θαη λα σζεί ζε αλεπίηξεπηεο πξάμεηο. Γχν βαζηιφθξνλεο απφηαθηνη ζηξαηησηηθνί ζα ππξνβνιήζνπλ ηνλ Έιιελα εγέηε ζην ζηαζκφ ηεο Λπψλ ζην Παξίζη θαηά ηελ ψξα ηεο επηζηξνθήο ηνπ ζηελ Διιάδα. Ο Βεληδέινο ηξαπκαηίδεηαη ζην δεμηφ ρέξη. Σν γεγνλφο ζα πξνθαιέζεη ηαξαρή ζηελ Διιάδα θαη αιγεηλή εληχπσζε ζηνπο πκκάρνπο θαη ζα αλαδσππξψζεη ηνλ εζληθφ δηραζκφ. Οη δηψμεηο αληηβεληδειηθψλ απνθνξπθψλνληαη κε ηελ αςπρνιφγεηε θαη άδηθε δνινθνλία ηνπ Ίσλα Γξαγνχκε. Ζ επηζηξνθή ηνπ Βεληδέινπ ζηελ Αζήλα δεκηνπξγεί θιίκα ελζνπζηαζκνχ. Αθνχ επηθπξσζεί απφ ην Διιεληθφ Κνηλνβνχιην ε πλζήθε ησλ εβξψλ, πξνθεξχζζνληαη εθινγέο γηα ηνλ Οθηψβξην θαη δηαιχεηαη ε παξαηεηακέλεο ζεηείαο Βνπιή. Ο απνινγηζκφο ηνπ πνιέκνπ Απώλειερ Απψιεηεο ζηξαηησηψλ ηεο Σξηπιήο πλλελφεζεο: 5,17 εθαηνκκχξηα Απψιεηεο ζηξαηησηψλ ηεο Σξηπιήο πκκαρίαο: 3,4 εθαηνκκχξηα Απψιεηεο ακάρσλ: 56,5 εθαηνκκχξηα 29 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Οικονομικόρ Σομέαρ Ζ Δπξψπε εμέξρεηαη θαηεζηξακκέλε απφ ηνλ πφιεκν. Ζ θαπηηαιηζηηθή Δπξψπε ηνπ 19νπ αηψλα, δαλεηζηήο νιφθιεξνπ ηνπ θφζκνπ, είλαη ρξεσκέλε ζηηο ΖΠΑ θαη ηα δεκφζηα νηθνλνκηθά ησλ θξαηψλ ηεο είλαη θινληζκέλα. Οη πιηθέο θαηαζηξνθέο επεξεάδνπλ νπζηαζηηθά ηελ παξαγσγή, ε νπνία κεηψλεηαη ζρεδφλ ζην κηζφ, ζε ζρέζε κε ηελ πξνπνιεκηθή πεξίνδν. Δπλννχληαη, έηζη, νη λέεο εμσεπξσπατθέο δπλάκεηο, ε Ηαπσλία θαη, θπξίσο, νη ΖΠΑ. Ηθικόρ και λογοηεσνικόρ ηομέαρ Ζ θξίθε ηνπ πνιέκνπ πξνθαιεί κηα ζπγθινληζηηθή θξίζε ζπλείδεζεο ζηνπο Δπξσπαίνπο. Άξλεζε ησλ παξαδνζηαθψλ αμηψλ, θπγή ζην παξάινγν, ακθηζβήηεζε ηεο θαηεζηεκέλεο θνηλσληθήο ηάμεο θαη αλαδήηεζε εμφδνπ ζηε γεληθή αλαηξνπή, απ' φπνπ ζα πεγάζεη ην θχκα ππεξξεαιηζκνχ ζηελ ηέρλε θαη ηε ινγνηερλία. 30 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Β’ Παγκόζμιορ Πόλεμορ Β΄ Παγκόςμιοσ Πόλεμοσ Χρονολογία Τόποσ Έκβαςη 1 επτεμβρίου 1939 – 2 επτεμβρίου 1945 Ευρώπθ, Ειρθνικόσ Ωκεανόσ,Νοτιοανατολικι Αςία, Μζςθ Ανατολι,Μεςόγειοσ Θάλαςςα και Αφρικι υμμαχικι νίκθ Μαχόμενοι Άξονασ Σφμμαχοι Γερμανία Ιταλία Ιαπωνία Ρουμανία οβιετικι Ουγγαρία Ζνωςθ Βουλγαρία Φινλανδία Κροατία λοβακία Θνωμζνο Βαςίλειο Γαλλία ΘΠΑ Πολωνία 31 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Ελλάδα Γαλλία του Βιςφ Καναδάσ Αυςτραλία Νζα Ηθλανδία Κίνα Αρχηγοί Ουίνςτον Σςώρτςιλ Ιωςιφ τάλιν Φραγκλίνοσ Ροφηβελτ Αδόλφοσ Χίτλερ Μπενίτο Μουςολίνι Χιροχίτο Απώλειεσ Στρατιώτεσ νεκροί: Στρατιώτεσ νεκροί: Πάνω από 8.000.000 Πάνω από 14.000.000 Πολίτες νεκροί: Πάνω από Πολίτες νεκροί: Πάνω από 4.000.000 Σύνολο: Πάνω από 12.000.000 36.000.000 Σύνολο: Πάνω από 50.000.000< (αναλυτικότερα) Ο Γεύηεπορ Παγκόζμιορ Πόλεμορ ήηαλ ε πην εθηεηακέλε γεσγξαθηθά θαη δαπαλεξή ζε πινπηνπαξαγσγηθνχο πφξνπο έλνπιε ζχγθξνπζε ζηελ ηζηνξία ηεο αλζξσπφηεηαο, ζηελ νπνία ελεπιάθε ε πιεηνςεθία ησλ εζλψλ, πνπ πάιεπαλ ηαπηφρξνλα ζε δηάθνξα ζεκαληηθά ζέαηξα πνιέκνπ, θαη πνπ θφζηηζε πεξίπνπ 55,5 εθαηνκκχξηα δσέο. Άξρηζε ζηηο 7 Ηνπιίνπ 1937 ζηελ Αζία θαη ζηηο 1 επηεκβξίνπ 1939 ζηελ Δπξψπε θαη ηειείσζε ζηηο 2 επηεκβξίνπ 1945. "Καηλνηνκία" απηνχ ηνπ πνιέκνπ: Ζ Αηνκηθή Βφκβα. Με ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ άξρηζε ν Φπρξφο Πφιεκνο, εμαηηίαο ηεο γηγάλησζεο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, ελψ ε Μεγάιε Βξεηαλία παξφηη ληθήηξηα, έραζε ην 32 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com κεγαιχηεξν κέξνο ησλ απνηθηψλ ηεο. Σέινο, σο ππεξδπλάκεηο νη Ζ.Π.Α. θαη ε νβηεηηθή Έλσζε. απφ ηνλ πφιεκν απηφ αλαδείρηεθαλ Αίηηα – Μεζνπφιεκνο Μεηά ηελ ιήμε ηνπ Α' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ νη ληθεηέο επέβαιαλ κε ηελ πλζήθε ησλ Βεξζαιιηψλ ζηελ εηηεκέλε Γεξκαλία ζθιεξφηαηνπο φξνπο, κε ζθνπφ λα ηελ γνλαηίζνπλ νηθνλνκηθά. Οη πνιεκηθέο επαλνξζψζεηο πνπ επηβιήζεθαλ ζηελ Γεξκαλία ήηαλ ηφζν ππέξνγθεο, πνπ δεκηνχξγεζαλ έλα θχκα αληηδξάζεσλ ζηνλ Γεξκαληθφ ιαφ, πνπ πάληα πίζηεπε φηη δελ έραζε πξαγκαηηθά ηνλ πφιεκν αιιά «πξνδφζεθε». Παξάιιεια, ν θφζκνο βξηζθφηαλ ζε κία νηθνλνκηθή θξίζε πνπ μεθίλεζε κε ηελ θαηάξξεπζε ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ ηεο Νέαο Τφξθεο ε νπνία αθνινπζήζεθε απφ κηα ηαρεία θάκςε ηεο παξαγσγήο, απαζρφιεζεο θαη εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ ησλ ΖΠΑ. Αιπζηδσηά, νη επηπηψζεηο ήηαλ ζεκαληηθέο. Σν Ζλσκέλν Βαζίιεην ζέζπηζε ζηε δηάζθεςε ηεο Οηηάβαο, ην ζχζηεκα ηεο πξνηίκεζεο ζην εκπφξην κε θξάηε ηεο Κνηλνπνιηηείαο, ελψ ε θαζηζηηθή Ηηαιία εθάξκνζε απζηεξνχο έιεγρνπο ζηελ παξαγσγή θαη πξνρψξεζε ζηελ ζηξαηησηηθνπνίεζε ηεο ρψξαο. Ζ απειπηζία απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε θαη ην αίζζεκα φηη νη Γεξκαλνί παξεκπνδίδνληαλ λα έρνπλ φια απηά πνπ δηθαηνχληαλ, νδήγεζαλ ζε κηα έμαξζε ηνπ εζληθηζκνχ θαη δηεπθφιπλαλ ηελ άλνδν ζηελ εμνπζία ηνπ Δζληθνζνζηαιηζηηθνχ θφκκαηνο NSDAP κε αξρεγφ ηνλ Υίηιεξ. Ζ πνιηηηθή ηνπ Υίηιεξ ήηαλ λα αλαδεκηνπξγήζεη ηελ Γεξκαλία απνθηψληαο ηνλ αλαγθαίν «δσηηθφ ρψξν» (Lebensraum) θαη λα θάλεη έλα «μεθαζάξηζκα ινγαξηαζκψλ» κε φινπο εθείλνπο πνπ ζεσξνχζε φηη είραλ θέξεη ηελ ρψξα ζηελ θαθή απηή θαηάζηαζε. Σν ηειεπηαίν, πέξα απφ ηελ Γαιιία, πεξηειάκβαλε θαη ηνπο Δβξαίνπο θαη ήηαλ θαη ην βαζηθφ επηρείξεκα ηνπ αληηζεκηηηζκνχ ηνπ. ην μεθίλεκα ηεο δηαθπβέξλεζήο ηνπ, ν Υίηιεξ βεβαίσλε γηα ηηο εηξεληθέο δηαζέζεηο ηνπ, αιιά ζηηο 14 Οθησβξίνπ 1933 αλαθνίλσζε φηη δελ αλαγλψξηδε πιένλ ηνπο πεξηνξηζκνχο φζνλ αθνξά ζηνπο εμνπιηζκνχο πνπ είραλ επηβιεζεί ζηελ Γεξκαλία θαη φηη ηαπηφρξνλα απνζπξφηαλ απφ ηελ Κνηλσλία ησλ Δζλψλ. Σελ παξαπάλσ εμαγγειία ζπλφδεπζε κε πξνζθνξά γηα πεξηνξηζκφ ησλ εμνπιηζκψλ βάζεη δηκεξνχο ζπκθσλίαο κε ηελ Γαιιία, πξάγκα πνπ πξνθάιεζε αβεβαηφηεηα γηα ηηο πξαγκαηηθέο ηνπ πξνζέζεηο. Μεηά ηελ δνινθνλία ηνπ Απζηξηαθνχ Καγθειάξηνπ Έλγθεικπεξη Νηφιθνπο εμεξξάγε ζηελ Απζηξία θηινρηηιεξηθφ θίλεκα θαη νη θηλήζεηο ηνπ γεξκαληθνχ ζηξαηνχ δεκηνχξγεζαλ ππφλνηεο γηα εηνηκαζίεο επέκβαζεο ζηελ Απζηξία, ε νπνία ηειηθά καηαηψζεθε απφ κηα Ηηαιηθή θηλεηνπνίεζε. ε αληίδξαζε πξνο ηελ Γεξκαληθή επεθηαηηθφηεηα, ε Γαιιία, κέζσ ηνπ ππνπξγνχ ηεο ησλ Δμσηεξηθψλ Λνπί Μπαξηνχ, πξνζπάζεζε λα ζπλαζπίζεη φια ηα κέξε, ησλ νπνίσλ ηα ζπκθέξνληα θηλδχλεπαλ απφ ηελ αλαβίσζε ηεο γεξκαληθήο ηζρχνο. Μεηά ηελ δνινθνλία ηνπ, ν δηάδνρφο 33 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ηνπ Πηέξ Λαβάι πξνζαλαηνιίζηεθε ζε κία ηεηξακεξή ζπκθσλία κεηαμχ Γαιιίαο, Γεξκαλίαο, Μεγάιεο Βξεηαλίαο θαη Ηηαιίαο. Απηφ, φκσο, επλννχζε ηα ηηαιηθά ζρέδηα γηα επίζεζε θαηά ηεο Αηζηνπίαο. Ο εγέηεο ηεο Ηηαιίαο, Μνπζνιίλη, πέηπρε γαιιντηαιηθή ζπκθσλία πνπ ηνπ έδηλε ειεπζεξία δξάζεο ζηελ Αηζηνπία. Ζ Ηαπσλία απφ ηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα είρε μεθηλήζεη κηα επέθηαζε βαζηζκέλε ζηελ εθβηνκεράληζε θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο. Σν 1905 λίθεζε ηελ Ρσζία θαη ην 1910 θαηέιαβε ηελ Κνξέα θαη ηελ έθαλε απνηθία ηεο. Ζ πνξεία εθδεκνθξαηηζκνχ ηεο ρψξαο αλαθφπεθε ηελ δεθαεηία ηνπ 1930 απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε ε νπνία αλέδεημε πνιινχο ζηξαηησηηθνχο εγέηεο πνπ αλέιαβαλ ηνλ έιεγρν ηεο ρψξαο ζην φλνκα ηνπ Απηνθξάηνξα Υηξνρίην. Σν 1931 ε Ηαπσλία εηζέβαιε ζηελ Δζσηεξηθή Μαληζνπξία θαη ην 1937 έθαλε κηα λέα εηζβνιή θαηαθηψληαο θαη ηελ ππφινηπε πεξηνρή. Γη' απηφ ηνλ ιφγν πνιινί κειεηεηέο ζεσξνχλ σο ζεκείν έλαξμεο ηνπ Β' Παγθφζκηνπ Πφιεκνπ ην 1936/1937. Γηπισκαηία Παξφιν πνπ ηα παξαπάλσ νηθνλνκηθά θαη γεσπνιηηηθά αίηηα έπαημαλ κεγάιν ξφιν ζηελ ππνθίλεζε ηνπ 2νπ Π. Π., ζα ήηαλ ιάζνο λα παξαγλσξηζζεί ην γεγνλφο φηη ε Δπξσπατθή δηπισκαηία ζηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ έδεζε ηηο ρεηξφηεξεο ζηηγκέο ηεο, νη νπνίεο έδξαζαλ ζαλ θαηαιχηεο θαη επηηαρπληήο ηεο θαηαζηξνθήο πνπ αθνινχζεζε. Σα πξνβιήκαηα ζην ηέινο ηνπ 1νπ Π. Π. πεξηέπιεμαλ πνιχ ηα ίδηα ζπκθέξνληα ησλ ληθεηψλ. Ζ Γαιιία απαίηεζε ηελ δηα παληφο εμαζζέλεζε ηεο Γεξκαλίαο, ηξνκαγκέλε θαη εμνξγηζκέλε απφ ηηο θαηαζηξνθέο πνπ είρε ππνζηεί κε ηνλ ζπλερή πνιεκηθφ αληαγσληζκφ καδί ηεο ηα ηειεπηαία 20 ρξφληα. Ζ Αγγιία φκσο, δελ επλννχζε (απφ ηελ επνρή ησλ Ναπνιεφληεησλ πνιέκσλ αθφκα) ηελ επηθξάηεζε κίαο ρψξαο ζηελ επεηξσηηθή Δπξψπε, βιέπνληαο ηελ Γεξκαλία σο ηνλ θπζηθφ 'κεηξηαζηή' ηεο Γαιιηθήο επηξξνήο ζηελ ήπεηξν. Οη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο, πνπ βξήθαλ επθαηξία γηα κηα αθφκε θνξά λα αλακεηρζνχλ ζηηο ππνζέζεηο πέξαλ ηεο δηθήο ηνπο επείξνπ, πξνζπάζεζαλ λα εμαζθήζνπλ έκκεζα ηελ δηπισκαηηθή ηνπο επηξξνή ελαληίνλ ησλ Αγγιν - Γάιισλ, πνπ νπζηαζηηθά ήηαλ νη δπν θχξηεο απνηθηαθέο δπλάκεηο ζηνλ θφζκν θαη είραλ ππφ ηνλ έιεγρφ ηνπο πεξηνρέο, γηα ηηο νπνίεο ε ίδηα ε Ακεξηθή δηαηεξνχζε αληίζηνηρν ελδηαθέξνλ, εηδηθά ζηα πεηξέιαηα ηεο Μέζεο Αλαηνιήο θαη Αξαβίαο. Ηδηαίηεξα ε ηδέα ησλ Ακεξηθαλψλ γηα ηελ δεκηνπξγία ηεο Κνηλσλίαο ησλ Δζλψλ απέδεημε ηελ ακθίξξνπε ζέζε ηνπο, απφ ηελ ζηηγκή πνπ νη ίδηνη απέθπγαλ ηειηθά λα ζπκκεηάζρνπλ ζε απηήλ. (εκείσζε: Οη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο έκειιε λα είλαη ην πέκπην κφληκν κέινο ηεο ΚηΔ, αιιά ε ακεξηθαληθή Γεξνπζία ςήθηζε ζηηο 19 Μαξηίνπ 1920 θαηά ηεο θχξσζεο ηεο πλζήθεο ησλ Βεξζαιιηψλ, εκπνδίδνληαο έηζη ηελ ακεξηθαληθή ζπκκεηνρή ζηνλ χλδεζκν.) 34 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Οη 'κηθξνί' ληθεηέο ηνπ 1νπ Π. Π., Ηηαιία θαη Ηαπσλία, αξρηθά βξέζεθαλ ζην πιεπξφ ησλ Αγγιν Γάιισλ κε ηελ ειπίδα λα ηνπο αλαγλσξηζηνχλ κεηαπνιεκηθά γεσπνιηηηθά θέξδε, ηα νπνία φκσο δελ πινπνηήζεθαλ γηαηί θαη νη δπν απηέο ρψξεο αλαδεηνχζαλ ηνλ δηθφ ηνπο 'δσηηθφ ρψξν' ζηελ Μεζφγεην θαη ηνλ Δηξεληθφ, πεξηνρέο πνπ φκσο έιεγραλ ζζελαξά Άγγινη θαη Ακεξηθαλνί. ζν γηα ηελ Ρσζία, πνπ ηψξα ήηαλ ε θνηηίδα ησλ νβηέη θαη είρε εκπεηξίεο απφ ηηο απφπεηξεο ησλ Αγγιν Γάιισλ λα ζηακαηήζνπλ ηελ επαλάζηαζε ηεο, αξρηθά κε ζηξαηησηηθή επέκβαζε θη αξγφηεξα κε απφπεηξα δνινθνλίαο ηνπ Λέληλ, έλνησζε ηελ αλάγθε λα εμαζθαιίζεη ηελ επηξξνή ηεο ζηηο γεηηνληθέο ρψξεο. Mάιηζηα ην 1920 - 1921 ελεπιάθε ζε πφιεκν κε ηελ Πνισλία. Σαπηφρξνλα νη Αγγιν - Γάιινη θνβήζεθαλ φηη πνιχ εχθνια κηα ζνβηεηηθή επαλάζηαζε ζα κπνξνχζε λα εμαρζεί θαη ζηηο δηθέο ηνπο ρψξεο, κε ηελ ππνθίλεζε ηεο Ρσζίαο. Οη νβηεηηθνί απ' ηελ πιεπξά ηνπο, αλ θαη ζεσξνχζαλ ηνπο Γπηηθνχο σο ηδενινγηθνχο ηνπο ερζξνχο, άιινηε επηδήηεζαλ ηελ ζπκκαρία ηνπο ελαληίνλ ηνπ Υίηιεξ , θαη άιινηε επηδίσμαλ ηνλ δηαρσξηζκφ ηεο ζέζεο ηνπο απφ απηνχο. Απηνί νη πνιχπινθνη αληαγσληζκνί επέηξεςαλ ζηνπο Υίηιεξ θαη Μνπζνιίλη λα ειηρζνχλ δηπισκαηηθά κεηαμχ ησλ ληθεηψλ ηνπ 1νπ Π. Π. θαη λα απνθνκίζνπλ ηεξάζηηα νθέιε θαη, θπξίσο, αλνρή γηα κεγάιν δηάζηεκα, πξάγκα πνπ ηνπο επέηξεςε λα νηθνδνκήζνπλ ην πεξηβάιινλ εθείλν, πνπ ζα ηνπο επέηξεπε λα εμαπνιχζνπλ ηνλ 2ν Π. Π. Ζ Αγγιν - Γαιιηθή δηπισκαηία απφ ηελ κία κεξηά έβιεπε ζηα πξφζσπα ησλ δπν δηθηαηφξσλ έλα 'αληηζνβηεηηθφ ηείρνο', έλαλ αληηθνκνπληζηηθφ ρσξνθχιαθα ζηελ Δπξψπε, πξάγκα πνπ δηεπθφιπλε ηελ αλνρή ζην λαδηζηηθφ θαζεζηψο, ελψ πεηζκαηηθά ήζειαλ λα πηζηεχνπλ (θαη εηδηθά νη Άγγινη) φηη απέθεπγαλ κηα βέβαηα πνιεκηθή ζχγθξνπζε, πνπ δηαθνξεηηθά ζα έζεηε ηειηθά ζε θίλδπλν ηηο απνηθίεο ηνπο αλά ηνλ θφζκν, πνπ απαηηνχζαλ ρξήκα θαη κέζα γηα λα δηαηεξήζνπλ. Παξάιιεια, νη Ακεξηθαλνί παξαθνινπζνχζαλ ήδε απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 1920 ηηο θηλήζεηο ηεο Ηαπσλίαο ζηνλ Δηξεληθφ θαη θαηαιάβαηλαλ φηη ηειηθά ε ζχγθξνπζε ζα ήηαλ αλαπφθεπθηε αιιά νη πνιηηηθνί ηεο είραλ ππνζρεζεί λα κελ μαλαεπηηξέςνπλ λα πεζάλνπλ ηα παηδηά ηνπο γηα ηα ζπκθέξνληα ησλ ρσξψλ έμσ απφ ηελ ήπεηξφ ηνπο, πξάγκα πνπ ηνπο έθαλε λα θξαηήζνπλ κηα επηθαλεηαθά νπδέηεξε ζηάζε, πνπ θαη απηή επλφεζε ηνπο δπν δηθηάηνξεο ζηελ Δπξψπε. Δπηπιένλ, ακεξηθαληθέο εηαηξείεο είραλ επελδχζεη ζηελ κεζνπνιεκηθή Γεξκαλία, πνπ είρε πνιχ θηελά εξγαηηθά ρέξηα, θαη ππήξμαλ δειψζεηο ππέξ ηνπ ρηηιεξηθνχ θαζεζηψηνο ζε γλσζηνχο νηθνλνκηθνχο θχθινπο ηεο ρψξαο. Ζ ζηάζε απηή επέηξεςε θαη ηελ απψιεηα ηεο Γεκνθξαηηθήο Ηζπαλίαο, φπνπ Υίηιεξ θαη Μνπζνιίλη απεθφκηζαλ ηα κέγηζηα ζε εληππψζεηο θαη δηπισκαηία, ελψ νη 'νπδέηεξνη' Αγγιν - Γάιινη βξέζεθαλ ηειηθά ζε πνιχ δχζθνιε ζέζε φηαλ κε ην ηέινο ηνπ Ηζπαληθνχ Δκθπιίνπ ην 1939, ε Ηζπαλία ππέθπςε ζηνλ Φξάλθν θαη βξέζεθαλ πεξηθπθισκέλνη απφ θηινλαδηζηηθά θαζεζηψηα, απέρνληαο κφλν ιίγνπο κήλεο απφ ηνλ αλαπφθεπθην πιένλ πφιεκν. Απηή ε πνιχπινθε θαη παξάινγε δηπισκαηηθή θαηάζηαζε έθηαζε κάιηζηα κέρξη ην ζεκείν λα γελλήζεη θαη ην Γεξκαλν νβηεηηθφ χκθσλν, ζρεδφλ ηελ ίδηα ψξα πνπ απνθαζηδφηαλ απφ ηνλ Υίηιεξ ε κνηξαία επέθηαζε 35 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com αλαηνιηθά. Δλ πνιινίο, ε δηπισκαηία εθείλε φρη κφλν πξνζέθεξε έδαθνο γηα ηελ δεκηνπξγία ηνπ 2νπ Π. Π., αιιά σο έλα βαζκφ επεξέαζε θαη ηνλ Φπρξφ Πφιεκν θαη ίζσο αθφκα θαη ζήκεξα ηηο ηχρεο νξηζκέλσλ πεξηνρψλ ηεο πθειίνπ.[1] Πξνζάξηεζε Απζηξίαο θαη Σζερνζινβαθίαο ηηο 12 Μαξηίνπ ηνπ 1938 ε Γεξκαλία εμαλάγθαζε ζε άλεπ φξσλ ζπλζεθνιφγεζε ηελ Απζηξία θαη ηελ πξνζάξηεζε, ζε κηα θίλεζε πνπ νλνκάζηεθε Anschluss (Άλζινπο). Ζ Ηηαιία πεξίκελε λα δεη ηελ αληίδξαζε ηεο Βξεηαλίαο, πνπ ηειηθά δελ ππήξμε, θη έηζη πξνηίκεζε λα δερηεί ηελ ελέξγεηα, ζθίγγνληαο πεξηζζφηεξν ηνλ δεζκφ ηνπ άμνλα Ρψκεο-Βεξνιίλνπ. Σνλ επηέκβξην, ππφ ηελ απεηιή πνιέκνπ, ν Υίηιεξ πξνζάξηεζε ζηελ Γεξκαλία θαη ηελ νπδεηία, πεξηνρή ηεο δπηηθήο Σζερνζινβαθίαο κε ζπκπαγή γεξκαληθή κεηνλφηεηα 3.500.000 αηφκσλ. Ο πξσζππνπξγφο ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο Νέβηι Σζάκπεξιελ θαη ζαθήο ππνζηεξηθηήο ηεο "πνιηηηθήο ηνπ θαηεπλαζκνχ" ππφγξαςε κε ηελ Γεξκαλία ηε πκθσλία ηνπ Μνλάρνπ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε νπδεηία θαηνρπξσλφηαλ ζηελ Γεξκαλία, κε αληάιιαγκα ηελ ππφζρεζε λα κελ πξνζαξηεζεί πεξηζζφηεξν ηζερηθφ έδαθνο, πξάγκα πνπ θαηαζηξαηεγήζεθε έμη κήλεο αξγφηεξα, φηαλ ηνλ Μάξηην ηνπ 1939 ν Υίηιεξ θαηέιαβε νιφθιεξε ηελ Σζερνζινβαθία. Αιιά θαη ηφηε αθφκα, ε Αγγιία δελ ηφικεζε λα απαηηήζεη απφ ηνλ Υίηιεξ ηνλ ζεβαζκφ ησλ ζπκθσλεκέλσλ. Ζ Αγγιηθή δηπισκαηία, έξκαην κηαο πνιηηηθήο ησλ πξνεγνπκέλσλ θπβεξλήζεσλ, πνπ έβιεπαλ κε 'ζπκπάζεηα' ηνλ Υίηιεξ - βιέπε δειψζεηο ηνπ πξψελ πξσζππνπξγνχ ηεο Λφηλη Σδνξηδ θαη ηνπ Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ Λφξδνπ Υάιηθαμ ππέξ ηνπ Υίηιεξ - ήζειαλ λα πηζηεχνπλ κέρξη ηελ ηειεπηαία ζηηγκή φηη δελ έζθαιαλ θαη κπνξνχζαλ λα ειέγμνπλ ηνλ Υίηιεξ. Καη' άιινπο ε ζηάζε απηή ήηαλ απνηέιεζκα ηεο αδχλακεο αθφκα πνιεκηθήο κεραλήο ηεο Αγγιίαο γηα κηα καθξφρξνλε θαη κεγάιε πνιεκηθή εκπινθή θαη απιά θέξδηδε ρξφλν, αιιά θαη' άιινπο επξφθεηην απιά γηα κηα δηπισκαηηθή γθάθα νιθήο, ε νπνία ζαλ κφλν αληίθξηζκα δελ είρε παξά ηελ θαιή ζέιεζε ηνπ Γεξκαλνχ δηθηάηνξα. Ζ επεθηαηηθφηεηα ηεο Γεξκαλίαο θάλεθε μεθάζαξα κε ηηο επφκελεο απεηιέο ηνπ Υίηιεξ πξνο ηελ Πνισλία γηα ηα ζέκαηα ηνπ Νηάληζηρ θαη ηεο αλαηνιηθήο Πξσζίαο. Οη Άγγινη αλαγθάζηεθαλ ηφηε λα δεζκεπηνχλ κε δηθή ηνπο επέκβαζε, αλ πξνζβαιιφηαλ ε αλεμαξηεζία ηεο Πνισλίαο. ηηο 23 Μαξηίνπ 1939 ε Βξεηαλία θαη ε Γαιιία είραλ εγγπεζεί κνλνκεξψο ηελ αθεξαηφηεηα ηνπ Βειγίνπ, ηεο Οιιαλδίαο θαη ηεο Διβεηίαο. Σελ ίδηα εγγχεζε έδσζαλ ζηηο 31 Μαξηίνπ θαη ζηελ Πνισλία. Μεηά ηελ θαηάιεςε ηεο Αιβαλίαο απφ ηελ Ηηαιία ζηηο 7 Απξηιίνπ 1939, έδσζαλ αλάινγεο εγγπήζεηο ζηελ Διιάδα θαη ηελ Ρνπκαλία. Καηά ηελ θξίζε ηεο νπδεηίαο ην 1938 ν ηάιηλ είρε πξνζθέξεη βνήζεηα ζηελ Σζερνζινβαθία, αιιά δελ θιήζεθε λα ζπκκεηάζρεη ζηε πκθσλία ηνπ Μνλάρνπ. Ο Υίηιεξ ηνπ ππέβαιε κηα πξφηαζε ζπκκαρίαο θαη, ηειηθά, ζηηο 23 Απγνχζηνπ 1939ππεγξάθε 36 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ζηελ Μφζρα ην Γεξκαλνζνβηεηηθφ χκθσλν κε Δπίζεζεο. Με έλα κπζηηθφ πξσηφθνιιν δφζεθε ζηνλ ηάιηλ ε ειεπζεξία λα πξνζαξηεζνχλ ζηελ ΔΓ ε Φηλιαλδία, ε Δζζνλία, ε Λεηνλία, ε αλαηνιηθή Πνισλία θαη ε αλαηνιηθή Ρνπκαλία. Έλαξμε ηνπ πνιέκνπ Σα μεκεξψκαηα ηεο 1 επηεκβξίνπ 1939, ε Γεξκαλία εμαπέιπζε επίζεζε ζηελ Πνισλία. Ο Γεξκαληθφο ζηξαηφο εθαξκφδνληαο κηα λέα ηαθηηθή, ηνλ θεξαπλνβφιν πφιεκν (Blitzkrieg), πνπ πεξηιάκβαλε ζαξσηηθνχο βνκβαξδηζκνχο θαη ηαρεία πξνέιαζε ηεζσξαθηζκέλσλ θαη κεραλνθίλεησλ δπλάκεσλ, αηθληδίαζε ηνπο Πνισλνχο θαη ζε πνιχ ζχληνκν δηάζηεκα θαηέιαβε ηελ Βαξζνβία θαη ηελ κηζή Πνισλία, εγθαζηζηψληαο εθεί ην Γεληθφ Κπβεξλείν. ηηο 17 επηεκβξίνπ ε νβηεηηθή Έλσζε εηζέβαιε ζηελ Πνισλία απφ ηα αλαηνιηθά θαη θαηέιαβε ηελ 37 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ππφινηπε κηζή (ζχκθσλα κε ην κπζηηθφ πξσηφθνιιν ηνπ Γεξκαλνζνβηεηηθνχ ζπκθψλνπ). Μέρξη ηηο 6 Οθησβξίνπ νιφθιεξε ε Πνισλία, παξά ηελ πεηζκαηηθή πξνζπάζεηα ηνπ κε απαξραησκέλν εμνπιηζκφ ηξαηνχ ηεο, είρε θαηαιεθζεί θαη δηακειηζζεί. Ζ Αγγιία θαη ε Γαιιία αλαγθάζηεθαλ λα θεξχμνπλ ηνλ πφιεκν ζηελ Γεξκαλία αιιά ρσξίο αθφκα λα θηλεηνπνηήζνπλ φιεο ηνπο ηηο δπλάκεηο γηα πιήξε εκπινθή. Αθνινχζεζε κηα πεξίνδνο πνπ έκεηλε γλσζηή ζαλ ν "Γεινίνο Πφιεκνο" (Drôle de Guerre) γηαηί, παξά ηελ θήξπμε πνιέκνπ, ε κηα κεξίδα ησλ εκπνιέκσλ δελ έπαηξλε αθφκα κέξνο ζε γεληθφ πφιεκν ελαληίνλ ηεο Γεξκαλίαο. ηηο 13 Οθησβξίνπ 1939 ε ΔΓ θήξπμε ηνλ πφιεκν ζηελ Φηλιαλδία κεηά ηελ άξλεζή ηεο λα δερηεί ζνβηεηηθά ζηξαηεχκαηα φπσο απηά πνπ είραλ εγθαηαζηαζεί ζηε Ληζνπαλία, ηε Λεηνλία θαη ηελΔζζνλία. Οη Ρψζνη εηζέβαιαλ, αιιά ε αληίζηαζε πνπ πξφβαιαλ νη Φηιαλδνί ζηελ γξακκή Μαλεξράτκ ζηνλ ηζζκφ ηεο Καξειίαο αλάγθαζε ηνλ ηάιηλ λα ηεξκαηίζεη ηνλ πφιεκν, ιακβάλνληαο νξηζκέλα εδαθηθά αληαιιάγκαηα κε ηελ πλζήθε ηεο Μφζραο ζηηο 12 Μαξηίνπ 1940. Πφιεκνο ζηελ Γπηηθή Δπξψπε ηηο 9 Απξηιίνπ 1940 νη Γεξκαλνί, γηα λα εθκεηαιιεπζνχλ ηα ιηκάληα ηεο, εηζέβαιαλ ζηε Ννξβεγία θαη ηελ θαηέιαβαλ ρσξίο ζεκαληηθή αληίζηαζε, αθνχ νη Βξεηαληθέο θαη Γαιιηθέο δπλάκεηο πνπ έθαλαλ επίζεο απφβαζε, αλαγθάζζεθαλ λα απνρσξήζνπλ κεηά ηελ θαηάξξεπζε ηνπ κεηψπνπ ζηελ Γαιιία. Οη Ννξβεγνί ππέγξαςαλ αλαθσρή ζηηο 9 Ηνπλίνπ. Ζ θαηάιεςε απηή, σζηφζν, ζηνίρηζε αθξηβά ζηνλ ήδε πεληρξφ, ζε ζθάθε επηθαλείαο, Γεξκαληθφ ζηφιν (Kriegsmarine), ν νπνίνο έραζε πεξίπνπ 10 πνιεκηθά ζθάθε, ζηελ πιεηνςεθία ηνπο αληηηνξπηιηθά. Ζ Γαλία είρε ζπλζεθνινγήζεη ήδε απφ ηηο 9 Απξηιίνπ κεηά απφ απεηιή γηα βνκβαξδηζκφ ηεο Κνπεγράγεο. Μεηά ηελ εμαζθάιηζε ηεο Ννξβεγίαο νη Γεξκαλνί ζηξάθεθαλ πξνο ηελ Γαιιία θαη γηα λα ππεξθεξάζνπλ ηελ Γξακκή Μαδηλφ, ζρεδίαζαλ έλαλ ειηγκφ κέζσ ηνπ Βειγίνπ, θαη επίζεζε κέζσ Λνπμεκβνχξγνπ θαη δάζνπο ησλ Αξδελλψλ (ειηγκφο ηνπ εληάλ). ηηο 10 Μαΐνπ μεθίλεζε ε εηζβνιή ζην Βέιγην θαη ηελ Οιιαλδία. ηηο 14 Μαΐνπ ε Οιιαλδία παξαδφζεθε, θαη ηελ ίδηα ζηηγκή μεθηλνχζε επίζεζε κέζσ ησλ Αξδελλψλ πξνο ηα κεηφπηζζελ ησλ Βξεηαληθψλ θαη Γαιιηθψλ γξακκψλ. Χο ηηο 26 Μαΐνπ νη Βξεηαληθέο δπλάκεηο είραλ εγθισβηζηεί ζηελ Γνπλθέξθε, απφ φπνπ θαηνξζψζεθε κε επηηπρία λα γίλεη εθθέλσζε θαη λα πεξάζνπλ ζηελ Βξεηαλία 338.226 ζηξαηηψηεο. ηηο 27 Μαΐνπ ζπλζεθνιφγεζε ην Βέιγην, ζηηο 5 Ηνπλίνπ μεθίλεζε λέα επίζεζε ησλ Γεξκαλψλ θαηά ηεο Γαιιίαο, θαη ζηηο 10 Ηνπλίνπ ε Ηηαιία θήξπμε ηνλ πφιεκν ελαληίνλ ηεο Βξεηαλίαο θαη ηεο Γαιιίαο. Ζ 38 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Γαιιία δήηεζε αλαθσρή, ε νπνία ππνγξάθεθε ζηηο 25 Ηνπλίνπ. Ζ Βφξεηα Γαιιία παξαρσξνχληαλ ζηε Γεξκαλία, θαη ζηελ Νφηηα δεκηνπξγήζεθε ην θξάηνο ηνπ Βηζχ, πνπ αθνινχζεζε σο ην ηέινο θηινρηηιεξηθή ζηάζε. Ζ Μεγάιε Βξεηαλία είρε κείλεη ε κνλαδηθή δχλακε πνπ ζπλέρηδε ηνλ πφιεκν θαηά ηεο Γεξκαλίαο. Οη ΖΠΑ κεηά ηελ πηψζε ηεο Γαιιίαο θινλίζηεθαλ αιιά παξ’ φιε ηελ ζπκπάζεηα πξνο ηελ Βξεηαλία δηαηήξεζαλ ηελ νπδεηεξφηεηά ηνπο, μεθηλψληαο φκσο ζηξαηνινγία (γηα πξψηε θνξά ζε θαηξφ εηξήλεο) θαη απμάλνληαο ηνλ ζηξαηησηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Ζ Βξεηαλία εθνδηαδφηαλ απφ ηηο ΖΠΑ, θαη γηα λα δηαθνπεί απηφο ν εθνδηαζκφο νη Γεξκαλνί μεθίλεζαλ ηελ Μάρε ηνπ Αηιαληηθνχ, ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ ζηφιν ππνβξπρίσλ πνπ είραλ θαηαζθεπάζεη, βπζίδνληαο πνιιά εκπνξηθά πινία. Οη ΖΠΑ επέθηεηλαλ ηελ γξακκή επέκβαζήο ηνπο κέρξη ηελ κέζε ηνπ Αηιαληηθνχ νπφηε κνηξαία ζπλάληεζαλ θαη γεξκαληθά ππνβξχρηα πνπ επηηέζεθαλ ζηηο λενπνκπέο. Ακεξηθαληθά πινία ελεπιάθεζαλ ζε πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο ζπρλά κε ηα γεξκαληθά ππνβξχρηα, αξθεηά πξηλ θεξπρζεί πφιεκνο κεηαμχ ησλ δχν ρσξψλ κε ζχκαηα θαη απφ ηηο δχν πιεπξέο. Ο Υίηιεξ γλψξηδε φηη ν κφλνο ηξφπνο γηα λα ππνηάμεη ηελ Βξεηαλία ήηαλ λα εηζβάιεη ζην έδαθφο ηεο (είρε, έζησ θαη θαζπζηεξεκέλα, θαηαξηηζηεί ην αλάινγν ζρέδην κε ην πξνζσλχκην "Θαιάζζηνο Λέσλ" (Seelöwe)), αιιά δελ ηνικνχζε απφβαζε φζν δελ είρε εμνπδεηεξσζεί ε Βξεηαληθή Αεξνπνξία (RAF). Έηζη, μεθίλεζε ηνλ Αχγνπζην ηνπ 1940 ηελ ιεγφκελε Μάρε ηεο Αγγιίαο, κε αεξνπνξηθέο επηδξνκέο θαηά ησλ αεξνδξνκίσλ θαη ιηκαληψλ ηεο Αγγιίαο, πνπ ζπλερίζηεθαλ ηνλ επηέκβξην κε επηδξνκέο θαηά πφιεσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ξαληάξ, ηεο αληηαεξνπνξηθήο άκπλαο θαη ησλ βξεηαληθψλ καρεηηθψλ πξνθάιεζαλ πςειέο απψιεηεο ζηελ Γεξκαληθή αεξνπνξία, πνπ εμαλαγθάζζεθε έηζη λα πξαγκαηνπνηεί κφλνλ λπθηεξηλνχο βνκβαξδηζκνχο. ηηο 17 επηεκβξίνπ 1940 ν Υίηιεξ αλέβαιε ηελ εηζβνιή γηα λα πξνεηνηκάζεη ηελ εθζηξαηεία θαηά ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, γηα ηελ νπνία νη ζηξαηεγνί ηνπ ηειηθά ηνλ έπεηζαλ λα μεθηλήζεη ηελ άλνημε αληί ηνπ θζηλφπσξνπ, φπσο αξρηθά ζρεδίαδε, ψζηε λα απνθχγνπλ ηνλ επεξρφκελν ρεηκψλα. Ο Υίηιεξ πίζηεπε φηη, θαηαβάιινληαο ηελ ΔΓ, ζα έθακπηε θαη ηελ βξεηαληθή αληίζηαζε. Χζηφζν, ζηηο 11 Μαξηίνπ ηνπ 1941, νη ΖΠΑ, ηεξψληαο πάληα ηελ απζηεξή νπδεηεξφηεηά ηνπο, ςεθίδνπλ ζην Κνγθξέζζν έλα πνιχ ζεκαληηθφ λφκν (HR 1776), ηνλ Νφκν Δθκηζζψζεσο θαη Γαλεηζκνχ (Lend Lease Act), κε ηνλ νπνίν ν Πξφεδξνο (Ρνχδβειη) κπνξεί λα παξαρσξεί ζε φπνηα ρψξα θξίλεη ζθφπηκν θαη κε φπνην αληάιιαγκα θξίλεη εχινγν νπνηνπδήπνηε είδνπο πιηθά. Ο Νφκνο απηφο αλαηξέπεη νινζρεξψο ηα ζρέδηα ηνπ Υίηιεξ. 39 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Ο πφιεκνο ζηα Βαιθάληα θαη ζηε βφξεηα Αθξηθή ην κεηαμχ ε Ηηαιία είρε πξαγκαηνπνηήζεη ην επηέκβξην ηνπ 1940 απνηπρεκέλε επίζεζε θαηά ησλ Βξεηαληθψλ δπλάκεσλ ζηελ Αίγππην. πλέρηζε ηηο πνιεκηθέο ηεο δξαζηεξηφηεηεο κε επίζεζε θαηά ηεο Διιάδαο ζηηο 28 Οθησβξίνπ 1940. Ζ Βξεηαλία πξφζθεξε βνήζεηα ζηελ Διιάδα, πξάγκα πνπ έθεξε ηελ αεξνπνξία ηεο θνληά ζηηο πεηξειαηνπεγέο ηεο Ρνπκαλίαο. Σν Ννέκβξην ε Ρνπκαλία θαη ε Οπγγαξία ζπκκάρεζαλ κε ηνλ Άμνλα θαη ην ίδην έθαλε ε Βνπιγαξία ηνλ Μάξηην ηνπ1941. Ζ ηηαιηθή επίζεζε ζηελ Διιάδα είρε απνηχρεη θαη ν ηηαιηθφο ζηξαηφο είρε ππνρσξήζεη κέζα ζην έδαθνο ηεο Αιβαλίαο κεηά απφ ηελ ειιεληθή αληεπίζεζε. Ο Διιεληθφο ηξαηφο, κάιηζηα, είρε πξνρσξήζεη κέρξη ηηο πφιεηο ηεο Αιβαλίαο Κνξπηζά θαη Αξγπξφθαζηξν. Γηα λα βνεζήζεη ηελ Ηηαιία, ν Υίηιεξ κέζσ Βνπιγαξίαο επηηέζεθε ζηελ Διιάδα ζηηο 6 Απξηιίνπ 1941, θαη ηαπηφρξνλα θαηά ηεο Γηνπγθνζιαβίαο (φπνπ ε θηινγεξκαληθή θπβέξλεζε είρε αλαηξαπεί). Ζ Γηνπγθνζιαβία παξαδφζεθε ζηηο 14 Απξηιίνπ, θαη ζην κεηαμχ, κέζσ ηνπ εδάθνπο ηεο, ππεξθαιαγγίζηεθε ε γξακκή Μεηαμά, ε νπνία κε νρπξά φπσο απηφ ηνπ Ρνχπει θξάηεζε ηηο ακπληηθέο ζέζεηο ηεο ρσξίο λα δηαζπαζζεί. Ζ 2ε Μεξαξρία Θσξαθηζκέλσλ, κε δηνηθεηή ηνλ Ρνχληνιθ Φάηει (Rudolf Veiel), δηεηζδχεη κέζσ ιίκλεο Γντξάλεο, πξνειαχλεη ηαρχηαηα κε ζπλαληψληαο αληίζηαζε (αθνχ ε κνλαδηθή ειιεληθή Μεξαξρία πνπ ηεινχζε ζε εθεδξεία, ε 19ε, δελ έρεη ηα κέζα λα ηνλ ζηακαηήζεη) θαη θαηαιακβάλεη ηελ Θεζζαινλίθε[2]. Δλψ ην κέησπν δελ είρε θαηαξξεχζεη, ζηηο 9 Απξηιίνπ ζηε Θεζζαινλίθε ππνγξάθεηαη ζπλζεθνιφγεζε, θαζψο ε γξακκή Μεηαμά είλαη πιένλ πεξηθπθισκέλε. ηελ Διιάδα ζπλέρηζαλ λα κάρνληαη νη Βξεηαληθέο δπλάκεηο κέρξη ηηο 27 Μαΐνπ θχξηα ζέινληαο λα βξνπλ δηέμνδν γηα λα δηαθχγνπλ. Ζ δξαζηεξηφηεηα ησλ Βξεηαληθψλ δπλάκεσλ ζηελ Διιάδα έιεμε κε ηε Μάρε ηεο Κξήηεο. ην κεηαμχ νη Βξεηαλνί απψζεζαλ ηελ ηηαιηθή επίζεζε ζηελ Αίγππην θαη αλάγθαζαλ ηηο ηηαιηθέο δπλάκεηο λα ππνρσξήζνπλ ζηελ Ληβχε. Γηα λα βνεζήζεη ηνπ ζπκκάρνπο ηνπ, ν Υίηιεξ έζηεηιε ζηελ Αθξηθή ζηξαηεχκαηα κε δηνηθεηή ηνλ ζηξαηεγφ Έξβηλ Ρφκει. Ο Ρφκει κε ηηο επηζέζεηο ηνπ ηνλ Ηαλνπάξην θαη Φεβξνπάξην, θαζψο θαη ηνλ Ηνχλην ηνπ 1942 πξνέιαζε σο ην Δι Αιακέηλ. πγθεθξηκέλα, πείζνληαο ηνπο Υίηιεξ θαη Μνπζνιίλη λα απνθχγνπλ ηελ επίζεζε ζηε Μάιηα, θέληξν αλεθνδηαζκνχ ησλ πκκάρσλ, ν Ρφκει θηάλεη ζηηο 29 Ηνπλίνπ 1942 ζην Δι Αιακέηλ (72 κφιηο ρηιηφκεηξα απφ ηελ Αιεμάλδξεηα). Δλ ησ κεηαμχ νη Βξεηαλνί έρνπλ απνθξππηνγξαθήζεη κεγάιν πνζνζηφ ησλ κελπκάησλ πνπ απέζηειιαλ νη Γεξκαλνί, κε απνηέιεζκα απφ εδψ θαη πέξα ν Μπέξλαξλη Μνληγθφκεξπ λα αληηκεησπίδεη κε κεγαιχηεξε επηηπρία ηηο δπλάκεηο ηνπ Άμνλα ζηε Β. Αθξηθή. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 1942 ν Μνληγθφκεξπ θαηάθεξε λα απσζήζεη ηα γεξκαλντηαιηθά ζηξαηεχκαηα απφ ηελ Αίγππην θαη ηελ Ληβχε, αλαγθάδνληαο ηα λα νπηζζνρσξήζνπλ θαηά 2.400 ρηιηφκεηξα. Απηή ήηαλ θαη ε πξψηε κεγάιε ππνρψξεζε ησλ δπλάκεσλ ηνπ Άμνλα θαηά ηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν. ηηο 4 Ννεκβξίνπ βξίζθνληαλ πιένλ πίζσ ζηελ Σπλεζία. 40 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Ηαπσληθή επεθηαηηθφηεηα Οη ΖΠΑ εγθαηέιεηςαλ ηελ πνιηηηθή νπδεηεξφηεηαο πνπ αθνινπζνχζαλ θαη πξνζπάζεζαλ λα αληηπαιέςνπλ ηελ επεθηαηηθφηεηα ηεο Ηαπσλίαο ζηνλ Δηξεληθφ. Σν ακεξηθαληθφ Κνγθξέζν δηέζεζε, ην Μάξηην ηνπ 1941, 7 δηο δνιάξηα γηα λα ρνξεγεζνχλ ζε ρψξεο πνπ ζα ππνδείθλπε ν πξφεδξνο (Νφκνο Δθκηζζψζεσο θαη Γαλεηζκνχ), ελψ ηνλ Ηνχιην ακεξηθαληθέο δπλάκεηο εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Ηζιαλδία (πνπ είρε θαηαιεθζεί απφ ηνπο Βξεηαλνχο ην 1940) κε αληάιιαγκα 50 παιαηά αληηηνξπηιηθά πνπ παξαρψξεζαλ ζηελ Βξεηαλία θαη ην λαπηηθφ ησλ ΖΠΑ αλέιαβε ηελ πξνζηαζία ησλ λενπνκπψλ ζηα ρσξηθά ηνπο χδαηα. Σνλ επηέκβξην ηνπ 1940 ε Ηαπσλία είρε αλαγθάζεη ηελ Κπβέξλεζε ηνπ Βηζχ ηεο Γαιιίαο λα απνρσξήζεη, νπζηαζηηθά, απφ ηελ Ηλδνθίλα. Οη ΖΠΑ ζε αληίδξαζε απαγφξεπζαλ ηελ εμαγσγή ράιπβα, ζηδήξνπ θαη αεξνπνξηθψλ θαπζίκσλ ζηελ Ηαπσλία. Ζ Ηαπσλία ππέγξαςε ζπλζήθε νπδεηεξφηεηαο κε ηελ νβηεηηθή Έλσζε ηνλ Απξίιην ηνπ 1941 ψζηε λα είλαη αζθαιήο ζε πεξίπησζε πνιέκνπ κε ηελ Μεγάιε Βξεηαλία ή ηηο ΖΠΑ, θαη, φηαλ ε Γεξκαλία εηζέβαιε ζηελ νβηεηηθή Έλσζε, ε Ηαπσλία θαηέιαβε ηε λφηηα Ηλδνθίλα. Ζ Ηαπσλία θαηά θάπνην ηξφπν εθκεηαιιεχεηαη ηηο κεηαβαιιφκελεο παγθφζκηεο ζπγθπξίεο. Ζ Οιιαλδία είρε θαηαιεθζεί απφ ηνπο Γεξκαλνχο, ελψ Γαιιία θαη Βξεηαλία βξίζθνληαη ζε πφιεκν κε ηνπο Ναδί. Παξνπζηάδνληαη, ινηπφλ, πξψηεο ηάμεσο θαη εχθνιεο επθαηξίεο ζηνπο Ηάπσλεο λα θαηαιάβνπλ ηε Γαιιηθή Ηλδνθίλα, ζεκαληηθή γηα ηνλ πφιεκν κε ηελ Κίλα, θαζψο θαη ηηο Οιιαλδηθέο Αλαηνιηθέο Ηλδίεο, πνπ ήηαλ πινχζηεο ζε θπζηθνχο πφξνπο θαη πεηξέιαην. ηελ πεξίνδν 1932-39 ε Ηαπσλία είρε αλαπηχμεη κε αμηνζαχκαζηε επηκνλή θαη εθεπξεηηθφηεηα κηα ηερλνινγηθή πξφνδν, πνπ ηελ έθεξλε ζε πνιχ πξνλνκηνχρν ζέζε απέλαληη ζηηο ΖΠΑ, νη νπνίεο είραλ δνθηκαζηεί απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε ηνπ 1929 έρνληαο ειαηηψζεη θαηά πνιχ ηηο ζηξαηησηηθέο ηνπο δαπάλεο. Δηδηθά ζηνλ ηνκέα ηεο αεξνπνξίαο θαη ηνπ ζηφινπ δηέζεηε δπλάκεηο αξηζκεηηθά θαη πνηνηηθά ππέξηεξεο ησλ ΖΠΑ, νη νπνίεο απέθηεζαλ θαη πνιεκηθή πείξα ζηηο σο ηφηε εθζηξαηείεο ζηελ Κίλα. Αιιά, θαζψο ηεο έιεηπαλ ην πεηξέιαην θαη ν ράιπβαο απφ ην έδαθφο ηεο, γλψξηδε φηη ηα απνζέκαηά ηεο δελ ζα άληεραλ παξά έμη κήλεο έσο έλα έηνο (ην κέγηζην) ζε κηα κεγάιε ζχξξαμε, ελψ εθείλα ησλ ΖΠΑ ήηαλ απείξσο κεγαιχηεξα. Γη' απηφ θαη ην ζρέδην ηνπ Δπηηειείνπ ηεο ππέζεηε φηη κε έλα αζηξαπηαίν πφιεκν έμη κελψλ ζα κπνξνχζαλ λα ιπγίζνπλ ηηο ΖΠΑ, ψζηε λα απνδερηνχλ κηα ζπλζεθνιφγεζε σο δηπισκαηηθή ιχζε, κε ηελ νπνία νη ΖΠΑ ζα απνδέρνληαλ ηελ θπξηαξρία ηεο Ηαπσλίαο ζηνλ Δηξεληθφ. Οη ΖΠΑ απ' ηελ πιεπξά ηνπο, αλ θαη ηερληθά δελ δηέζεηαλ πξνο ην παξφλ ηζάμην ηερληθφ δπλακηθφ ζηνλ Δηξεληθφ, γλψξηδαλ απφ θαηξφ ηα ηαπσληθά ζρέδηα έρνληαο θαηαθέξεη λα παξαβηάζνπλ ηνπο θψδηθεο επηθνηλσλίαο ηνπ ηαπσληθνχ λαπηηθνχ, θαηάζηαζε πνπ ζπλερίζηεθε ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζχξξαμεο ρσξίο λα γίλεη αληηιεπηή απφ ηνπο Ηάπσλεο. Δληνχηνηο, ε Ακεξηθαληθή θπβέξλεζε γηα πνιηηηθνχο ιφγνπο - θχξηα θνβνχκελε ηελ αληίδξαζε απφ ηνλ 41 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ακεξηθαληθφ πιεζπζκφ - δελ ζέιεζε λα δψζεη εθείλε ην πξψην πνιεκηθφ ρηχπεκα ζηελ Ηαπσλία, αιιά γλψξηδε φηη ζα είρε ην πιενλέθηεκα ζε έλα καθξνρξφλην πφιεκν. Γηα ηνλ ιφγν απηφ κεηαμχ 1941 θαη 1942 νη επηηπρίεο ησλ Ηαπψλσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Νφηηαο Αζίαο θαη ζηνλ Δηξεληθφ Χθεαλφ ήηαλ ζεκαληηθέο θαη ζεακαηηθφηεξεο απ' φηη νη αληίζηνηρεο γεξκαληθέο ζηελ Δπξψπε, αιιά παξέκελαλ εχζξαπζηεο. ηα ηέιε ηνπ 1942 νη Ηάπσλεο ζα ράζνπλ ην κεγαιχηεξν αμηφκαρν αλζξψπηλν πιηθφ ηνπο, ην νπνίν δελ κπνξνχζαλ πηα λα αληηθαηαζηήζνπλ, ελψ αληίζεηα νη ΖΠΑ αλαγθάζηεθαλ λα θηλεηνπνηήζνπλ ην αλζξψπηλν θαη βηνκεραληθφ ηνπο δπλακηθφ, ην νπνίν ηειηθά απνδείρηεθε, φπσο αλακελφηαλ, πνιιαπιά ηζρπξφηεξν ζε ζρέζε κε ην ηαπσληθφ. Δηζβνιή ζηελ νβηεηηθή Έλσζε Ο Υίηιεξ έρνληαο εμαζθαιίζεη ην δπηηθφ κέησπν θαη ηα Βαιθάληα, ζηηο 22 Ηνπλίνπ 1941 εηζέβαιε ζηελ νβηεηηθή Έλσζε, ε νπνία αηθληδηάζηεθε πηζηεχνληαο φηη ν θεξαπλνβφινο πφιεκνο δελ κπνξνχζε λα εθαξκνζηεί ζηελ πεξίπησζή ηεο. Δλψ νη νβηεηηθνί δηέζεηαλ ππεξνπιία ζε άξκαηα κάρεο θαη αεξνπιάλα, απηά ήηαλ παιαηάο ηερλνινγίαο, κε αλεπαξθή ζσξάθηζε θαη νπιηζκφ, αλίθαλα λα αληηκεησπίζνπλ ηα αληίζηνηρα γεξκαληθά. Πξνζπάζεζαλ λα εμαπνιχζνπλ αληεπίζεζε, σζηφζν, θχξηα ιφγσ ηεο έιιεηςεο ηθαλψλ ζηξαηησηηθψλ εγεηψλ, ε αληεπίζεζε ζπλεηξίβε θαη ν νβηεηηθφο ηξαηφο εμαλαγθάζζεθε ζε νπηζζνρψξεζε. Ζ εηζβνιή ζρεδηάζηεθε ζε ηξεηο άμνλεο: πξνο Λέληλγθξαλη ζηνλ βνξξά, πξνο Μφζρα αλαηνιηθά θαη πξνο Κίεβν ζηνλ λφην, ψζηε λα θαζεισζεί ν νβηεηηθφο ζηξαηφο αιιά θαη λα θαηαιεθζνχλ νη ζεκαληηθνί πφξνη ηεο Οπθξαλίαο θαη ηα πεηξέιαηα ηνπ Καπθάζνπ. Σν ζεκαληηθφ γηα ηνπο Γεξκαλνχο ζηξαηεγνχο ήηαλ λα επηηχρνπλ λίθε κέζα ζε δέθα εβδνκάδεο, πξηλ ηελ έλαξμε ηνπ ξσζηθνχ ρεηκψλα, θαζψο είραλ ήδε θαζπζηέξεζε ηξηψλ εβδνκάδσλ ιφγσ ηεο εθζηξαηείαο ζηα Βαιθάληα. Μεηά ηελ εηζβνιή, ε Βξεηαλία πξφζθεξε ηελ ζπκκαρία ηεο θαη νη ΖΠΑ νηθνλνκηθή βνήζεηα ζηελ ΔΓ. Απφ ηελ αξρή ηεο εηζβνιήο νη Ρψζνη ππεξαζπίζηεθαλ ηελ Μφζρα ράλνληαο ζεκαληηθέο δπλάκεηο, αιιά ν Υίηιεξ δηέηαμε ηηο δπλάκεηο ηνπ θεληξηθνχ κεηψπνπ λα ζηξαθνχλ πξνο Βνξξά θαη Νφην γηα λα βνεζήζνπλ ηα άιια δχν. ηνλ Βνξξά ζε ζπλεξγαζία κε Φηλιαλδηθέο δπλάκεηο πνιηνξθήζεθε ην Λέληλγθξαλη, θαη ζηνλ Νφην κηα επηηπρήο θπθισηηθή θίλεζε ζην Κίεβν αηρκαιψηηζε 665.000 ζνβηεηηθνχο ζηξαηηψηεο. Αξγφηεξα επαλαιήθζεθε επίζεζε ελαληίνλ ηεο Μφζραο κε λέεο ζνβηεηηθέο απψιεηεο θαη, παξφιν πνπ είρε αξρίζεη ν ξσζηθφο ρεηκψλαο, νη επηρεηξήζεηο ζπλερίζζεθαλ, κε αξθεηέο βέβαηα δπζθνιίεο. Ο Γεξκαληθφο ζηξαηφο, επεηδή δελ ήηαλ πξνεηνηκαζκέλνο γηα ρεηκεξηλφ αγψλα θαζειψζεθε 22 ρικ. πξηλ θζάζεη ζηε Μφζρα θαη δέρηεθε ηελ αληεπίζεζε ησλ Ρψζσλ, θαη, ελψ νη ζηξαηεγνί ηνπ Υίηιεξ πξφηεηλαλ λα ππνρσξήζνπλ θαη λα ακπλζνχλ ζηελ Πνισλία, ν Υίηιεξ 42 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com δηέηαμε λα θξαηήζνπλ ηηο ζέζεηο ηνπο θαη λα ακπλζνχλ επί ηφπνπ (Haltbefehl). Ζ απφθαζε απηή ηνπ Υίηιεξ, ζε απηή ηε θάζε ηνπ πνιέκνπ είρε ζεηηθά απνηειέζκαηα αθνχ, παξά ηελ ηζρπξή αληεπίζεζε ησλ Ρψζσλ, ηα εδάθε πνπ ράζεθαλ ήηαλ ιηγνζηά ζε ζρέζε κε απηά πνπ ζα ράλνληαλ ζε πεξίπησζε ζχκπηπμεο πίζσ ζηελ Πνισλία. Χζηφζν έλα ρξφλν αξγφηεξα, ε ίδηα δηαηαγή, ζα είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ θαηαζηξνθή θαη ηελ αηρκαισζία ηεο 6εο Γεξκαληθήο ηξαηηάο (200.000 ζηξαηηψηεο) ζην λφηην κέησπν (ηάιηλγθξαλη), θάηη πνπ νπζηαζηηθά ζήκαηλε ηελ αληίζηξνθε κέηξεζε γηα ηελ ήηηα ηνπ Υίηιεξ ζην έδαθνο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο. Πφιεκνο ζηνλ Δηξεληθφ Ζ Ηαπσλία κέρξη ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 1941 πξνζπαζνχζε λα άξεη ην εκπάξγθν πνπ ηεο είραλ επηβάιεη νη ΖΠΑ, αιιά θαη λα θαηαιάβεη φζν πεξηζζφηεξα εδάθε ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Αζίαο κπνξνχζε, γηα λα εθκεηαιιεπζεί ην πεηξέιαην θαη ηνπο ππφινηπνπο πφξνπο πνπ δηέζεηαλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά νη ΖΠΑ αλεζπρνχζαλ γηα ηελ ηαπσληθή επεθηαηηθφηεηα, αιιά δίζηαδαλ λα κπνπλ ζηνλ πφιεκν ηελ ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή. Δληνχηνηο, απαίηεζαλ λα απνζπξζνχλ νη Ηάπσλεο απφ ηελ Κίλα θαη ηελ Ηλδνθίλα. ηηο 7 Γεθεκβξίνπ 1941 εμαπνιχζεθε ηαπσληθή αεξνπνξηθή επίζεζε ζηελ ακεξηθαληθφ ζηφιν πνπ βξηζθφηαλ ζην Πεξι Υάξκπνξ ηεο Υαβάεο, θαηαζηξέθνληαο κελ ηα πεξηζζφηεξα βαξηά ζσξεθηά ηνπ αληηπάινπ αιιά θαλέλα απφ ηα αεξνπιαλνθφξα ηνπ πνπ απνπζίαδαλ απφ ηελ βάζε ηε ζηηγκή ηεο επίζεζεο. Σελ επφκελε κέξα νη ΖΠΑ θήξπμαλ ηνλ πφιεκν ελαληίνλ ηεο Ηαπσλίαο θαη ζηηο 11 Γεθεκβξίνπ ελαληίνλ ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Ηηαιίαο. Ακέζσο κεηά ηελ επίζεζε ζην Πεξι Υάξκπνξ, νη Ηάπσλεο θαηέιαβαλ ηελ λήζν Γνπαίεθ, ηελ λήζν Γθνπάκ, θαη ην Υνλγθ Κνλγθ. Αθνινχζεζαλ εηζβνιή ζηελ Μαιαηζία θαη ηελ Βηξκαλία πνπ θαηαιήθζεθε κέρξη ηα ηέιε Μαΐνπ 1942. Ζ ηγθαπνχξε, ηελ νπνία θαηείραλ νη Βξεηαλνί, θαηαθηήζεθε ζηηο 15 Φεβξνπαξίνπ 1942 θαη ην ίδην έγηλε ηνλ Μάξηην κε ηηο Αλαηνιηθέο Οιιαλδηθέο Ηλδίεο (Ηλδνλεζία) θαη ηελ Νέα Γνπτλέα. Οη ακεξηθαληθέο δπλάκεηο είραλ ζπγθεληξσζεί ζηελ λήζν Λνπδφλ ησλ Φηιηππίλσλ ππφ ηνλ ζηξαηεγφ Μαθ Άξζνπξ, κε ζθνπφ ηελ άκπλα ησλ ρεξζνλήζσλ Μπαηαάλ θαη Κνξξέηδηληνξ, πνπ δελ έγηλε δπλαηή θαη θαηαιήθζεθαλ απφ ηνπο Ηάπσλεο (ε Μπαηαάλ ζηηο 9 Απξηιίνπ θαη ε Κνξξέηδηληνξ ζηηο 6 Μαΐνπ) θάηη πνπ ζήκαλε ηελ νινθιεξσηηθή θαηάιεςε ησλ Φηιηππίλσλ. Πξνζπαζψληαο λα εθηείλνπλ ηελ ακπληηθή ηνπο πεξίκεηξν νη Ηάπσλεο θηλήζεθαλ πξνο ηνλ λφην, θαηαιακβάλνληαο ηελ Γθνπαληαιθαλάι ζηηο Νήζνπο ηνπ νινκψληνο. Σν ζεκείν απηφ ζεσξήζεθε ην λνηηφηεξν ζεκείν ελφο ηεξάζηηνπ ηφμνπ ζηνλ Δηξεληθφ πνπ πεξηφξηδε επέθηαζε ηεο Ακεξηθήο , 43 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ελψ αληίζηνηρα επέηξεπε ζηνπο Ηάπσλεο λα επειπηζηνχλ θαη ζε κηα απφβαζε ζηελ Απζηξαιία. Αιιά ζηελ Nαπκαρία ηεο Θάιαζζαο ησλ Κνξαιιηψλ (7-8 Μαΐνπ 1942) ε νπνία δηεμήρζε γηα πξψηε θνξά κφλν κε αεξνπιαλνθφξα, νη Ηάπσλεο αλαραηηίζηεθαλ θαη ζε έλα κήλα ζηελ λαπκαρία ηνπ Μίληγνπετ (4 Ηνπλίνπ 1942), έραζαλ ηέζζεξα αεξνπιαλνθφξα , πξάγκα πνπ ηνπο ζηνίρηζε αθξηβά , ελψ ζε ιίγν ακεξηθαληθέο δπλάκεηο απνβηβάζηεθαλ ζηελ Γθνπαληαιθαλάι θαηέιαβαλ ην λεζί θαη θπξίσο ην θξάηεζαλ ππφ ηνλ έιεγρφ ηνπο παξά ηηο ζπζηεκαηηθέο ηαπσληθέο αληεπηζέζεηο. ηηο 5 Ηνπλίνπ δηαηάρζεθε απφ ην ηαπσληθφ ζηξαηεγείν ε εγθαηάιεηςε ηεο Γθνπαληαιθαλάι αλ θαη ε Ηαπσλία εμαθνινπζνχζε λα θπξηαξρεί έληνλα ζηνλ ππφινηπν Δηξεληθφ έρνληαο φκσο δερηεί ήδε έλα ηζρπξφ πιήγκα. ηε Ναπκαρία ηεο άληα Κξνπδ ζηηο 26-27 Οθησβξίνπ 1942 νη Ακεξηθαλνί αλ θαη κέλνπλ κε έλα κφλν αθέξαην θαη έλα βαξηά ιαβσκέλν αεξνπιαλνθφξν ζε φιν ηνλ Δηξεληθφ αλάγθαζαλ ηνλ αθφκα θη σο ηφηε ηζρπξφηεξν ηαπσληθφ ζηφιν λα απνζπξζεί ληξνπηαζκέλνο ζηελ βάζε ηνπ ζην Σξνπθ. Απηή ε αεξνλαπκαρία, αλ θαη φρη ηφζν δηάζεκε φζν νη πξνεγνχκελεο, είρε εληνχηνηο ζεκαδέςεη ηελ αλαζηξνθή ηεο ηχρεο ηνπ πνιέκνπ ζηνλ Δηξεληθφ. Παξφιν πνπ νη ΖΠΑ βξέζεθαλ ζηηγκηαία ζε πνιχ αδχλαην ζεκείν, ε Ηαπσλία είρε ράζεη ζρεδφλ ην 80% ησλ πεπεηξακέλσλ πιεξσκάησλ ηεο ρσξίο λα πεηχρεη ηνλ αληηθεηκεληθφ ηεο ζηφρν θαη ρσξίο λα έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα αληηθαηαζηήζεη ηηο απψιεηεο ηεο, αληίζεηα κε ηηο ΖΠΑ, πνπ ηφηε αθξηβψο έθηαλαλ ζην ζεκείν ηεο αθκήο ηεο πνιεκηθήο ηνπο κεραλήο. Απφ ην 1943 ε Ακεξηθή ζρεδηάδεη κηα ζηαδηαθή αλαθαηάιεςε φισλ ησλ ζεκαληηθψλ βάζεσλ ηεο Ηαπσλίαο ζηα λεζηά ηνπ Δηξεληθνχ κε δχν ζθέιε δξάζεσλ : α) Σνλ ζηξαηεγφ Νηάγθιαο Μαθ Άξζνπξ λα επηηίζεηαη θαηά κήθνο ηνπ άμνλα ησλ λήζσλ ηεο Νέαο Γνπηλέαο θαη Φηιηππίλσλ , θαη β) ηνλ Ναχαξρν Σζέζηεξ Νίκηηο λα επηηίζεηαη θαηά κήθνο ησλ λήζσλ Μάξζαι θαη Μαξηαλλψλ, κε ζηφρν ηελ ίδηα ηελ Ηαπσλία. Έθηνηε ε Ηαπσλία πεξηέξρεηαη ζε κηα θαηάζηαζε άκπλαο, φπνπ πξνζπαζεί απεγλσζκέλα λα θξαηήζεη έλα ακπληηθφ ηφμν γχξσ απ' ην κεηξνπνιηηηθφ ηεο έδαθνο πκκαρηθέο Δπηρεηξήζεηο ζηελ Βφξεηα Αθξηθή ηηο 9 Ννεκβξίνπ 1942 Βξεηαληθά θαη Ακεξηθάληθα ζηξαηεχκαηα απνβηβάδνληαη ζηηο Γαιιηθέο θηήζεηο ηεο Βφξεηαο Αθξηθήο. πγθεθξηκέλα νη Ακεξηθαλνί, εξρφκελνη απεπζείαο απφ ηηο ΖΠΑ, απνβηβάδνληαη ζην Μαξφθν θαη νη Βξεηαλνί ζην Οξάληεο Αιγεξίαο. Ζ επηρείξεζε απηή ησλ πκκάρσλ είρε ην θσδηθφ φλνκα "Ππξζφο" (Torch). Οη δηαθσλίεο, βέβαηα, αλάκεζα ζηνπο πκκάρνπο δελ έιεηπαλ. Οη Ακεξηθαλνί πνπ βξίζθνληαλ ζην Μαξφθν θνβνχληαλ κηα ζπκκαρία ηεο Ηζπαλίαο ηνπ Φξάλθν κε ηηο δπλάκεηο ηνπ Άμνλα. Δπέκελαλ λα παξακείλνπλ ζηε Γπηηθή πιεπξά ηεο Β. Αθξηθήο γηα λα απνθχγνπλ κηα πηζαλή θαηάιεςε ηνπ ηελνχ ηνπ Γηβξαιηάξ απφ ηνπο Ηζπαλνχο. Απφ ηελ άιιε, νη Άγγινη επέκελαλ λα νξγαλψζνπλ ηηο δπλάκεηο ηνπο φζν πην 44 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com αλαηνιηθά ήηαλ δπλαηφ. Φνβφληνπζαλ ηελ αλαδηνξγάλσζε ησλ γεξκαλντηαιηθψλ δπλάκεσλ πνπ βξίζθνληαλ ζηελ Σπλεζία. λησο, ε αληεπίζεζε ησλ δπλάκεσλ ηνπ Άμνλα δελ άξγεζε λα έξζεη. ηηο 12 Ννεκβξίνπ 1942, έρνληαο αλεθνδηαζηεί κέζσ ηθειίαο, επηηέζεθαλ ζηνπο πκκάρνπο. Ζ επίζεζε αξρηθά θαη ε αληίζηαζε, ζηε ζπλέρεηα, ησλ Γεξκαλψλ θαη ησλ Ηηαιψλ θξάηεζε γηα έμη κήλεο. Ο αλεθνδηαζκφο ηνπο θαηά ην δηάζηεκα απηφ γηλφηαλ νινέλα θαη δπζρεξέζηεξνο, θαζψο εκπνδηδφηαλ απφ ηα πκκαρηθά πνιεκηθά πινία θαη αεξνπιάλα. Αλ θαη ν Υίηιεξ είρε δηαηάμεη πφιεκν κέρξηο εζράησλ, ζηηο 4 Μαΐνπ1943, θπξίσο εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο θαπζίκσλ, νη γεξκαλντηαιηθέο δπλάκεηο παξαδφζεθαλ: Έρνληαο πξψηα θαηαζηξέςεη ηνλ νπιηζκφ ηνπο, 150.000 Γεξκαλνί θαη 90.000 Ηηαινί παξαδφζεθαλ ζε Βξεηαλνχο θαη Ακεξηθαλνχο. Έηζη, ην θαινθαίξη ηνπ 1943, ν πφιεκνο ζηε Β. Αθξηθή έιαβε ηέινο, κε ηνπο πκκάρνπο λα εθθαζαξίδνπλ ηα λφηηα παξάιηα ηεο Μεζνγείνπ. Ζ επηηπρία ήηαλ κεγάιε, θαζψο θαηάθεξαλ λα απνζπάζνπλ κεγάιν αξηζκφ ηθαλψλ Γεξκαλψλ ζηξαηησηψλ θαη εγεηψλ απφ ην ξσζηθφ κέησπν. Παξάιιεια, ην απνηέιεζκα ηνπ πνιέκνπ ζηε Β. Αθξηθή ήηαλ ηθαλνπνηεηηθφ θαη γηα ηνπο Γεξκαλνχο: Δίρε ζρεδφλ απνθιεηζηεί πηα ε πηζαλφηεηα επίζεζεο εληφο ηνπ 1943 ζηε Γαιιία. Ζ εμάκελε αληίζηαζε ησλ δπλάκεσλ ηνπ Υίηιεξ είρε, επίζεο, θαηαδείμεη ηηο ηθαλφηεηεο θαη ην πςειφ εζηθφ ηνπ ζηξαηνχ ηνπ. πγθξηηηθά πάλησο, νη χκκαρνη καθξνπξφζεζκα θαηάθεξαλ λα βξεζνχλ ζε πιενλεθηηθφηεξε ζέζε, αθνχ κε ηελ θαηάιεςε ησλ παξαιίσλ ηεο Β. Αθξηθήο θαη ηελ εμνπδεηέξσζε ησλ δπλάκεσλ ηνπ Άμνλα κπνξνχζαλ πιένλ λα πξνεηνηκαζηνχλ γηα ηελ επηθείκελε απφβαζε ζηε ηθειία. Αληεπίζεζε ησλ πκκάρσλ. Απφβαζε ζηελ θαηερφκελε Δπξψπε Μεηά απφ ηελ εθθαζάξηζε ησλ αθηψλ ηεο Β. Αθξηθήο απφ ηηο δπλάκεηο ηνπ Άμνλα, νη χκκαρνη έζηξεςαλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζηε δπηηθή, θαηερφκελε Δπξψπε. Κχξην κέιεκά ηνπο ήηαλ ε δεκηνπξγία ελφο δεχηεξνπ κεηψπνπ, έηζη ψζηε λα ειαηησζεί ε πίεζε ηνπ Άμνλα πξνο ηε νβηεηηθή Έλσζε, πνπ βξηζθφηαλ ζε θάζε αλάθακςεο θαη πξνεηνηκαζίαο γηα αληεπίζεζε. Έηζη, θαη αθνχ πξνψζεζαλ παξαπιαλεηηθέο πιεξνθνξίεο γηα δήζελ επηθείκελε απφβαζε ζηελ Διιάδα (Δπηρείξεζε Κηκάο), πξνθεηκέλνπ λα παξαπιαλεζεί ν ερζξφο, εηζέβαιαλ ζηε ηθειία ηνλ Ηνχιην ηνπ 1943 φπνπ θαη θαηέιαβαλ, κεηά απφ πνιχλεθξεο, θαη απφ ηηο δπν πιεπξέο, κάρεο, ην Παιέξκν. Μέρξη ην ηέινο Απγνχζηνπ θαη χζηεξα απφ ζθιεξή αληίζηαζε απφ επίιεθηεο γεξκαληθέο δπλάκεηο, πνπ ζηάιζεθαλ απφ ηνλ Υίηιεξ γηα λα αλαθφςνπλ ηελ επέιαζε ησλ πκκάρσλ, θαηέιαβαλ ηε Ρψκε θαη ε Ηηαιία παξαδφζεθε θαη πέξαζε ζηελ πιεπξά ησλ 45 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com πκκάρσλ. Σαπηφρξνλα, ζην Αλαηνιηθφ Μέησπν, φπνπ νη νβηεηηθνί αληεπηηίζεληαη, δηεμάγεηαη ζην Κνχξζθ ε κεγαιχηεξε κάρε ηεζσξαθηζκέλσλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Πνιέκνπ. Ζ ππεξνπιία ησλ νβηεηηθψλ ζε πιηθφ πξνθάιεζε αλεπαλφξζσηεο δεκηέο ζηηο δπλάκεηο ηνπ Άμνλα, κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξέζνπλ λα αλαθάκςνπλ θαη λα αλαθηήζνπλ ηηο πξσηνβνπιίεο ζηηο εμειίμεηο ζην Αλαηνιηθφ Μέησπν κέρξη λα ηειεηψζεη ν Πφιεκνο. Ζ πιάζηηγγα είρε πιένλ γπξίζεη νξηζηηθά ππέξ ησλ πκκαρηθψλ δπλάκεσλ. κσο, νη χκκαρνη δε ζηακάηεζαλ εδψ. ε κηα πξνζπάζεηα λα επηζπεχζνπλ ηνλ ηεξκαηηζκφ ηνπ πνιέκνπ, ζηηο 6 Ηνπλίνπ 1944 πξαγκαηνπνίεζαλ απφβαζε ζηε Ννξκαλδία ηεο Γαιιίαο κε ην θσδηθφ φλνκα "Operation Overlord", αλαηξέπνληαο ηηο πξνβιέςεηο ησλ Γεξκαλψλ γηα απφβαζε θνληά ζην ζηελφ ηεο Μάγρεο. Ζ D-Day, φπσο νλνκάζηεθε ε 6ε Ηνπλίνπ 1944, απνηέιεζε ηε κεγαιχηεξε απφβαζε φισλ ησλ επνρψλ. Παξφιν πνπ νη απψιεηεο ήηαλ ζεκαληηθέο γηα ηνπο πκκάρνπο, ην απνηέιεζκα ηνπο δηθαίσζε, αθνχ ζε ιηγφηεξν απφ έλα ρξφλν νδήγεζε ζηε ιήμε ηνπ πνιέκνπ ζηελ Δπξψπε: ηηο 30 Απξηιίνπ 1945 ν Υίηιεξ απηνθηνλεί θαη νη επηδψληεο δηάδνρνί ηνπ ππνγξάθνπλ ηελ άλεπ φξσλ ζπλζεθνιφγεζε, ε νπνία εθκεδελίδεη ηε λνκηθή ππφζηαζε ηεο Γεξκαλίαο σο ρψξαο. Ο πφιεκνο ζηελ Δπξψπε ηεξκαηίδεηαη. Ζ πηψζε ηεο Ηαπσλίαο Σν 1944 είλαη γηα ηελ Ηαπσλία έλα έηνο εμαηξεηηθήο δνθηκαζίαο. ην εζσηεξηθφ ηεο νη πνιηηηθνί θαηαιαβαίλνπλ φηη ην ζρέδην ησλ 6 κελψλ αζηξαπηαίνπ πνιέκνπ πξν πνιινχ δελ έρεη απνθέξεη απνηειέζκαηα θαη ε ηειηθή ήηηα είλαη αλαπφθεπθηε. κσο ηελ πξαθηηθή ηζρχ δηαζέηνπλ νη ζηξαηησηηθνί νη νπνίνη επηβάιινπλ ζηνπο πνιηηηθνχο ηελ ζέιεζή ηνπο θαη ε ρψξα δεη νπζηαζηηθά ππφ ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία φπνπ θαη ν απηνθξάηνξαο Υηξνρίην απνηειεί έλα είδνο καξηνλέηαο ηνπ θαζεζηψηνο. Γηα ηνπο ζηξαηησηηθνχο ε κφλε επηινγή είλαη ε κάρε κέρξηο εζράησλ θαη ειπίδνπλ απιά λα πξνθαιέζνπλ ηφζν πνιιέο αλζξψπηλεο απψιεηεο ζηνλ ερζξφ πνπ λα ηνλ αλαγθάζνπλ λα αλαζεσξήζεη ηα ζρέδηά ηνπ γηα ηελ θαηάιεςε ηεο ρψξαο ηνπο. ηελ κάρε ησλ Φηιηππίλσλ, ζηηο 20 Οθησβξίνπ 1944, εκθαλίδνληαη θαη νη πξψηνη πηιφηνη απηνθηνλίαο "θακηθάδη", νη νπνίνη νδεγνχλ ηα αεξνπιάλα ηνπο, γεκάηα εθξεθηηθέο χιεο, λα θαηαπέζνπλ επί ησλ ερζξηθψλ πινίσλ. Αλ θαη απηφ ηξνκάδεη αξρηθά ηηο ΖΠΑ, ζε ιίγν δηαπηζηψλνπλ φηη νπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα έλα θχθλεην άζκα ηεο Ηαπσλίαο. Οη θακηθάδη είλαη ε απφδεημε ηεο αληθαλφηεηαο ηνπ ελαπνκείλαληνο άπεηξνπ αλζξψπηλνπ πιηθνχ λα πιήμεη ζε κάρε ηνλ ερζξφ, πξάγκα πνπ θαηάθεξλε πνιχ άλεηα ην 1941 - 1942. Δπηπιένλ, πξφθεηηαη θπξίσο γηα λεαξνχο εζεινληέο, πνπ νχηε θαλ έρνπλ θαηξφ λα εθπαηδεπζνχλ. Θα ραζνχλ ζπλνιηθά θάπνπ 1.800 ρσξίο λα πξνθαιέζνπλ ηηο απψιεηεο πνπ ήιπηδαλ: θαηαζηξέθνληαη κφλν 2-3 κεγάια πινία, θάπνπ 10 κηθξφηεξα θαη θάπνπ 100 πθίζηαληαη δεκίεο ηηο νπνίεο ηειηθά απνθαηέζηεζαλ, θαη απηφ απνηειεί κφλν ην 10% ηνπ ζπλνιηθνχ ζηφινπ 46 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com ησλ ΖΠΑ πνπ δξα ζηνλ Δηξεληθφ. χληνκα, ε απψιεηα ησλ Φηιηππίλσλ πξνθάιεζε εζσηεξηθά ηελ πξψηε πνιηηηθή θξίζε, πνπ νδήγεζε ζε παξαίηεζε ηνλ ζηξαηησηηθφ πξσζππνπξγφ Σφγην, ρσξίο φκσο λα αιιάμεη ηελ ηαπσληθή λννηξνπία γηα ηε ζπλέρεηα ηνπ πνιέκνπ ε νπνία θξαηήζεθε ζην ίδην πλεχκα ηεο κάρεο κέρξηο εζράησλ. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε κάρε γηα ηελ λήζν Ίβν Σδίκα, (19 Φεβξνπαξίνπ - 26 Μαξηίνπ 1945). Οη Ηάπσλεο ππεξαζπίζηεθαλ ην λεζί θξπκκέλνη κέζα ζε ζπειηέο κε κφλν ζηφρν λα πεζάλνπλ κέρξηο ελφο αιιά πξνθαιψληαο ηξνκαθηηθέο απψιεηεο ζηνλ ερζξφ. Σν απνηέιεζκα ζρεδφλ ηνπο δηθαίσζε, αθνχ ζθνηψζεθαλ 21.703 Ηάπσλεο ζπκπαξαζχξνληαο ζηνλ ζάλαην 27.909 Ακεξηθαλνχο. Οη απψιεηεο απηέο είλαη ζρεδφλ ηξηπιάζηεο ησλ απσιεηψλ θαηά ηελ απφβαζε ζηελ Ννξκαλδία. Σν γεγνλφο είλαη αιήζεηα φηη ηξφκαμε ηελ Ακεξηθή, ε νπνία, ζαλ απάληεζε, απνθάζηζε ηελ ζπζηεκαηηθή θαηαζηξνθή ησλ κέζσλ δηεμαγσγήο πνιέκνπ ζην κεηξνπνιηηηθφ έδαθνο ηεο Ηαπσλίαο κε ζπρλνχο εκπξεζηηθνχο βνκβαξδηζκνχο. Οξκψκελνη απ' ηηο βάζεηο ζηηο Μαξηάλλεο Νήζνπο, ππφ ηελ δηνίθεζε ηνπ απνθαζηζηηθνχ Πηέξαξρνπ Κέξηηο Λε Μαίε, ηα ηειεπηαία ακεξηθαληθά βνκβαξδηζηηθά Β-29 έθαςαλ ηελ Ηαπσλία εθ βάζξσλ. Μφλν κεηαμχ 9-10 Μαΐνπ 1945 ζην Σφθην ράζεθαλ 100.000 άηνκα κέζα ζε κία πχξηλε θφιαζε. Ζ αληίζηαζε ηεο Ηαπσλίαο ήηαλ πιένλ πξαθηηθά αδχλαηε θαη ν Υηξνρίην πξνζπαζνχζε λα βξεη ηξφπν κπζηηθά λα πεηχρεη κηα ζπλελλφεζε, αιιά νη ζηξαηησηηθνί εηνηκάδνπλ άκπλα κέρξηο εζράησλ, ηελ ψξα πνπ νη Ακεξηθαλνί ζα ηνικνχζαλ κηα απφβαζε ζην κεηξνπνιηηηθφ ηνπο έδαθνο, θαη επηκέλνπλ. ηελ Οπάζηλγθηνλ ε απφβαζε απηή φλησο ζρεδηάδεηαη θαη νη εθηηκήζεηο γηα ηηο απψιεηεο είλαη κεγάιεο: ινγαξηάδνπλ θάπνπ 2.000.000 αθφκα λεθξνχο Ακεξηθαλνχο. Οη Μαθ Άξζνπξ, Νίκηηο, Λε Μαίε θαη Ατδελράνπεξ επηκέλνπλ φηη ε απφβαζε δελ είλαη αλαγθαία, δηφηη ε Ηαπσλία, εληειψο απνθιεηζκέλε λαπηηθά απφ παληνχ, ρσξίο βαζηθά εθφδηα θαη πθηζηάκελε αδηάθνπνπο βνκβαξδηζκνχο, δελ απνηειεί πιένλ απεηιή. Αιιά, δηπισκαηηθά, ε θαηάζηαζε εκπιέθεηαη κε ηελ ΔΓ, ε νπνία θεξχζζεη ηνλ πφιεκν θαη εμαπνιχεη επίζεζε ζηελ Ηαπσλία, ελψ θαηέρεη ήδε ζεκαληηθφ ηκήκα ηεο Δπξψπεο, ηελ ψξα πνπ πιεζηάδνπλ νη δηαζθέςεηο γηα ηελ κεηαπνιεκηθή θαηάζηαζε ζην Πφηζληακ. Σφηε ν λένο πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ Υάξξπ Σξνχκαλ δέρεηαη ζπκβνπιέο λα ρξεζηκνπνηήζεη ην λεναλαθαιπθζέλ ππεξφπιν ηεο Αηνκηθήο Βφκβαο, πνπ νη ΖΠΑ ζρεδίαδαλ αξρηθά γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ελαληίνλ ηνπ Υίηιεξ. Ζ απφθαζε δέρεηαη έληνλεο επηθξίζεηο, θπξίσο απφ ηνπο επηζηήκνλεο πνπ ηελ θαηαζθεχαζαλ, αιιά ν Σξνχκαλ απνβιέπεη ζε κηα έθξεμε ηεο νπνίαο ν (απφ)ερνο ζα αθνπζηεί θπξίσο ζηε Μφζρα. ηηο 6 Απγνχζηνπ (Υηξνζίκα) θαη 9 Απγνχζηνπ(Ναγθαζάθη) 1945 ε Ηαπσλία δέρεηαη δχν αηνκηθέο βφκβεο, πνπ πξνθαινχλ 240.000 47 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com λεθξνχο θαη πνιχ κεγαιχηεξν αξηζκφ ηξαπκαηηψλ θαη ζπκάησλ ηεο ξαδηελεξγήο αθηηλνβνιίαο, ελψ νη πφιεηο πνπ ρηππήζεθαλ ζρεδφλ εμαθαλίδνληαη απφ ηνλ ράξηε. Απηφ δίλεη ηελ επθαηξία ζηνλ Υηξνρίην λα πξνβεί ζε άκεζεο ζπλελλνήζεηο γηα παξάδνζε ηεο Ηαπσλίαο, παξαθάκπηνληαο ηνπο άλαπδνπο ζηξαηησηηθνχο θαη, ηειηθά, ν πφιεκνο ηεξκαηίδεηαη επίζεκα ζηηο 2 επηεκβξίνπ 1945 κε ηελ επίζεκε ππνγξαθή ηεο άλεπ φξσλ παξάδνζεο ηεο Ηαπσλίαο, επάλσ ζην ζσξεθηφ "Μηδνχξη". 48 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Ψςσπόρ Πόλεμορ Ο Ψςσπόρ Πόλεμορ ήηαλ ν γεσπνιηηηθφο, ηδενινγηθφο θαη νηθνλνκηθφο αγψλαο κεηαμχ ησλ δπν ππεξδπλάκεσλ, ΖΠΑ θαη ΔΓ κεηά ην Β' Παγθφζκην Πφιεκν. Κξάηεζε απφ ην 1947, κέρξη ηελ πηψζε ηνπ ηείρνπο ηνπ Βεξνιίλνπ ζηηο 11 Ννεκβξίνπ 1989 θαη ιίγν αξγφηεξα ηελ πηψζε ησλ θνκκνπληζηηθψλ θαζεζηψησλ ζηα άιια θξάηε επηξξνήο ηεο ΔΓ. Τα δσο ανηίπαλα γεφπολιηικά μπλοκ καηά ηο1959 Ολνκαδφηαλ Φπρξφο Πφιεκνο γηαηί δελ δηεμήρζε πνηέ έλνπιε ζχγθξνπζε κεηαμχ ησλ ΖΠΑ θαη ηεο ΔΓ. Ο "πφιεκνο" έγηλε κε ηε κνξθή αγψλα επηθξάηεζεο ζε δηάθνξνπο ηνκείο φπσο ηα ζπκβαηηθά θαη ηα ππξεληθά φπια, ηα δίθηπα ζπκκαρηψλ, νηθνλνκία θαη νηθνλνκηθνχο απνθιεηζκνχο, πξνπαγάλδα, θαηαζθνπεία, πνιέκνπο ζε πεξηθεξεηαθά θξάηε, θαη ηνλ αληαγσληζκφ γηα ηελ θαηάθηεζε ηνπ δηαζηήκαηνο. Οη ΖΠΑ θαη ε ΔΓ έθηαζαλ ζηα φξηα ηνπ πνιέκνπ θαηά ηελ θξίζε ησλ ππξαχισλ ηεο Κνχβαο ην 1962. Πφιεκνη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ έγηλαλ ζηελ Κνξέα, ζην Βηεηλάκ, ζηνΑθγαληζηάλ θαζψο θαη κηθξφηεξεο ζπγθξνχζεηο ζηελ Αγθφια, ην Δι αιβαδφξ θαη ηε Νηθαξάγνπα. 49 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com Οι δσο πλεσρές ηοσ υστρού πολέμοσ ηο 1980 Ο Φπρξφο Πφιεκνο βαζίζηεθε ζην θφβν θαη ησλ δπν πιεπξψλ γηα ηελ απεηιή ρξήζεο ππξεληθψλ φπισλ θαη γηα ην ιφγν απηφ θαη νη δπν πιεπξέο αλέπηπμαλ πνιηηηθέο απνθπγήο ηεο ρξήζεο ηνπο. Καηά ηε δηάξθεηά ηνπ, δε ρξεζηκνπνηήζεθαλ πνηέ ππξεληθά φπια. Ηζηνξηθνί ζηαζκνί ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ 1946 Ο Οπίλζησλ Σζψξηζηι δειψλεη: "Ένα ζιδηρούν παραπέηαζμα έτει πέζει ζηην Εσρώπη". 1948 Σείρνο ηνπ Βεξνιίλνπ - Απνθιεηζκφο ηνπ Αλαηνιηθνχ ηνκέα ηνπ Βεξνιίλνπ απφ ηνπο νβηεηηθνχο. 1949 Ίδξπζε ηνπ ΝΑΣΟ, πνπ κε θαζνδήγεζε ησλ ΖΠΑ έρεη σο θχξην ζηφρν ηελ απνηξνπή θνκνπληζηηθήο απεηιήο θαηά ηεο Δπξψπεο. 1950-1953 Ο Πφιεκνο ηεο Κνξέαο θέξλεη ζε αληηπαξάζεζε ηηο ΖΠΑ θη ηνπο ζπκκάρνπο ηεο κε ηελ Κίλα θαη ηε νβηεηηθή Έλσζε. 1955 Τπνγξάθεηαη ην χκθσλν ηεο Βαξζνβίαο βάζεη ηνπ νπνίνπ ζπγθεληξψλνληαη ζηξαηησηηθέο δπλάκεηο ηεο ΔΓ θαη ησλ άιισλ νζηαιηζηηθψλ (θνκνπληζηηθψλ) Υσξψλ ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. 1962 Κξίζε ηεο Κνχβαο κεηά ην απνηπρεκέλν ζρέδην εγθαηάζηαζεο ζνβηεηηθψλ ππξαχισλ. 1965-1975 Πφιεκνο ηνπ Βηεηλάκ, νη ακεξηθαληθέο δπλάκεηο έξρνληαη ζε αληηπαξάζεζε κε ην Βφξεην Βηεηλάκ ην νπνίν ππνζηεξίδεη θαη βνεζά ε Κίλα. 1987 Τπνγξάθεηαη κεηαμχ ΖΠΑ θαη ΔΓ ην πξψην ζχκθσλν ππξεληθνχ αθνπιηζκνχ. 1991 Γηάιπζε ηεο ΔΓ θαη ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ. 50 Δθμιουργικθκε από: Νίκοσ Βοςνιάκοσ Γ1 www.bosnik.webs.com
© Copyright 2024 Paperzz
