Διεθνές Μουσικολογικό Συνέδριο
Σταυροδρόμια: Η Ελλάδα ως διαπολιτισμικός πόλος της
μουσικής σκέψης και δημιουργίας
Συναυλία Βυζαντινής Μουσικής
Ροτόντα (Άγιος Γεώργιος),
Θεσσαλονίκη, 7 Ιουνίου 2011, 20:00
Πρόγραμμα
I. Χορωδία του Σωματείου Ιεροψαλτών Θεσσαλονίκης “Ιωάννης ο
Δαμασκηνός”, χοράρχης: Νικόλαος Κολοβός
1. Mέγαν εὕρατο ἐν τοῖς κινδύνοις: Aπολυτίκιον του Αγίου Δημητρίου, ήχος γ΄
2. Πάντα χορηγεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον: Ιδιόμελο στιχηρό από τον Εσπερινό της
Πεντηκοστής, ήχος α΄, κείμενο Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού (περ. 675-περ. 753/4)
3. Baσιλεῦ οὐράνιε: Ιδιόμελο στιχηρό/Δοξαστικό από τον Εσπερινό και τον Όρθρο
της Πεντηκοστής και της Εορτής του Αγίου Πνεύματος, ήχος πλ. β΄, κείμενο Αγίου
Κοσμά του Μελωδού (περ. 675-περ. 752)
4. Αἰνεῖτε αὐτὸν πάντες οἱ ἄγγελοι: Αίνοι του Όρθρου, κείμενο από τον Ψαλμό
148, στίχος 2, σε αργό μέλος, ήχος γ΄
5. Χαρᾶς τὰ πάντα πεπλήρωται: Αναστάσιμο στιχηρό από τους Αίνους του
Όρθρου Κυριακών, ήχος γ΄, κείμενο Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού
6. Γλῶσσαι ποτὲ συνεχύθησαν: Δοξαστικό των αποστίχων από τον Εσπερινό της
Πεντηκοστής, ήχος πλ. δ΄, κείμενο Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού
7. Τῷ Σωτῆρι Θεῷ: Καταβασία της α΄ Ωδής του Κανόνα της Ανάληψης, ήχος πλ.
α΄, κείμενο Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού
8. Δύναμις, Ἅγιος ὁ Θεός: Ύμνος της Θείας Λειτουργίας του Αγίου Ιωάννου του
Χρυσοστόμου, μέλος σε ήχο δ΄, Λυκούργου Πετρίδη, Άρχοντος Πρωτοψάλτου της
Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας
9. Σὲ ὑμνοῦμεν: Ευχαριστήριος Ύμνος της Θείας Λειτουργίας, μέλος στον ήχο πλ.
δ΄, Θρασύβουλου Στανίτσα (1910-1987), Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του
Χριστού Εκκλησίας
10. Ἄξιον ἐστίν: Μικρό Μεγαλυνάριο. Κείμενο του Αρχαγγέλου Γαβριήλ (α΄ μέρος
του ύμνου, παράδοση έτους 982) και του Αγίου Κοσμά του Μελωδού (β΄ μέρος του
ύμνου), μέλος στον ήχο πλ. δ΄, Θρασύβουλου Στανίτσα
11. Πολυχρονισμός εις τιμήν του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης, μέλος στον ήχο
πλ. α΄
II. Βυζαντινός Χορός “Φιλαθωνίται”, χοράρχης: Δημήτρης Μανούσης
1. Ἄρτος ζωῆς αἰωνιζούσης: α΄ και θ΄ Ωδή του Κανόνα από την Ακολουθία της
Θείας Μεταλήψεως, μέλος Πέτρου Βυζαντίου († 1808)
2. Τὴν παγκόσμιον δόξαν: Δογματικό θεοτοκίο, κείμενο Αγίου Ιωάννου
Δαμασκηνού (περ. 675-περ. 753/4), μέλος Πέτρου Φιλανθίδη (β΄ μισό 19ου -αρχές
20ου αι.)
3. Ἁλληλούϊα: Αλληλουϊάριο στον γ΄ ήχο, μέλος Γρηγορίου Στάθη (* 1939)
4. Δεύτερο μέρος του τετραμερούς μαθήματος Δύναμις τοῦ Ὑψίστου, από τον
Ακάθιστο Ύμνο, κείμενο Ανωνύμου του 6ου-8ου αι., μέλος καλοφωνικό του Ιωάννου
Κλαδά (β΄ μισό 14ου – α΄ τέταρτο 15ου αι.), ήχος πλ. α΄ τρίφωνος
III. Βυζαντινός Χορός του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, χοράρχης: Εμμανουήλ Γιαννόπουλος
1. Μεγάλυνον ψυχή μου τὸν ἐν ἀθλοφόροις: θ΄ Ωδή και μεγαλυνάρια του
πρώτου Κανόνα της Εορτής του Αγίου Γεωργίου, ήχος α΄, σε μελοποίηση του πατρός
Κωνσταντίνου Παπαγιάννη
2. Ἀνέτειλε τὸ ἔαρ: Δοξαστικό των Αίνων από την εορτή του Αγίου Γεωργίου, ήχος
πλ. α΄, κείμενο Αγίου Θεοφάνους του Γραπτού (περ. 778-845), μέλος Πέτρου
Πελοποννησίου (περ. 1735/40-† 1778)
3. Σήμερον φωτισμὸς ἐν τῇ Σιὼν ἐλήλυθε ἐξ ὕψους: Ανέκδοτο ιδιόμελο (στο
Καὶ νῦν) των Αίνων του Όρθρου της Πεντηκοστής, ήχος β΄, κείμενο από το
χειρόγραφο Σινά 1573, μέλος του πατρός Κωνσταντίνου Παπαγιάννη (έτ. 1999)
4. Ὁ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα: Κοινωνικό της εορτής των Αγίων
Ταξιαρχών, ήχος α΄, κείμενο από τον Ψαλμό 103, στίχο 4, μέλος Πέτρου Ευτυχούς,
του επονομασθέντος Γλυκέος ή Μπερεκέτου (περ. 1700)
IV. Χορός “Θεσσαλονικείς Υμνωδοί”, χοράρχης: Ιωάννης Λιάκος
1. Tῷ τὴν ἄβατον κυμαινομένην θάλασσαν: α΄ και η΄ Ωδή του Τριωδίου Κανόνα
από τη Μεγάλη Δευτέρα της Αγίας Εβδομάδος του Αγίου Δημητρίου, ήχος α΄,
κείμενο Αγ. Συμεών, Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης (1370-1429), μέλος Πέτρου
Βυζαντίου
2. Ὁ θέλων μουσικὴν μαθεῖν: Διδακτικό ποίημα Παναγιώτου Χρυσάφου του Νεόυ
(περ. 1671), ήχος α΄, σε εξήγηση του Γρηγορίου Στάθη (1995)
3. Ἄξιον ἐστίν: Μικρό Μεγαλυνάριο. Κείμενο του Αρχαγγέλου Γαβριήλ (α΄ μέρος
του ύμνου, παράδοση έτους 982) και του Αγίου Κοσμά του Μελωδού (β΄ μέρος του
ύμνου), μέλος οκτάηχο του Δημητρίου Σουρλαντζή (1920-2006).
Οι Χορωδίες
Το Σωματείον Ιεροψαλτών Θεσσαλονίκης “Ιωάννης ο Δαμασκηνός” ιδρύθηκε το
1908 και αποτελεί το πιο παλαιό ίδρυμα αυτού του τύπου στην Ελλάδα. Η Χορωδία
του Σωματείου ανέπτυξε μια πλούσια δράση, με εκδηλώσεις στην Ελλάδα και στο
εξωτερικό, ιδίως δε στη Θεσσαλονίκη, στα πλαίσια των Δημητρίων. Το ρεπερτόριο
της Χορωδίας περιλαμβάνει κλασικά βυζαντινά μαθήματα, ακολουθώντας την
παράδοση των μεγάλων διδασκάλων του Πατριαρχείου και της Θεσσαλονίκης, όπως
Ιάκωβος Ναυπλιώτης, Κωνσταντίνος Πρίγγος, Θρασύβουλος Στανίτσας, Χρύσανθος
Θεοδοσόπουλος, Αθανάσιος Καραμάνης, Χαρίλαος Ταλιαδώρος, Αθανάσιος
Παναγιωτίδης.
O Bυζαντινός Χορός “Φιλαθωνίται” ιδρύθηκε και καταρτίστηκε το 2010.
Αποτελείται από Πρωτοψάλτες, Λαμπαδαρίους και Δομεστίκους που συνδυάζουν το
χάρισμα της καλλιφωνίας και την πλήρη γνώση της Ψαλτικής Τέχνης. Οι κύριοι
σκοποί και οι επιδιώξεις του χορού ψαλτών είναι: Α) Η σπουδή και παρουσίαση του
έργου των κυριωτέρων βυζαντινών και μεταβυζαντινών μελοποιών. Β) Η
μορφολογική σπουδή των διαφόρων ειδών της μελοποιΐας. Γ) Η προβολή της
Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Μουσικής, με επιστημονική τεκμηρίωση και
καλλιτεχνικές αξιώσεις, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Δ) Η ψαλμώδηση
ολόκληρων ιερών Ακολουθιών σε ώρα λατρείας.
Ο Βυζαντινός Χορός του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αποτελείται από φοιτητές και φοιτήτριες του
προαναφερθέντος Τμήματος που παρακολουθούν ή και ολοκλήρωσαν τις πρακτικές
ασκήσεις Βυζαντινής Μουσικής οι οποίες προσφέρονται στο Τμήμα. Ο σκοπός της
Χορωδίας είναι κυρίως εκπαιδευτικός, θέλοντας να δώσει στους φοιτητές τη
δυνατότητα να έρθουν σε βιωματική σχέση με το θησαυρό της Βυζαντινής Μουσικής,
μέσα από το συλλογικό ψάλσιμο. Το ρεπερτόριο της χορωδίας περιλαμβάνει μέλη
κλασικών μελουργών της μεταβυζαντινής περιόδου, αλλά και πρωτότυπες συνθέσεις
σύγχρονων μελοποιών, τις οποίες παρουσιάζει σε πρώτη εκτέλεση.
O Χορός “Θεσσαλονικείς Υμνωδοί” ιδρύθηκε το 2007 από τον Ιωάννη Λιάκο μαζί
με συνεργάτες και μαθητές του που κοσμούν τα αναλόγια Ιερών Ναών της
Θεσσαλονίκης και φοιτούν στην Ψαλτική Τέχνη. Κύριοι σκοποί του Χορού είναι η
έρευνα, σπουδή και παρουσίαση συνθέσεων των βυζαντινών και μεταβυζαντινών
μελουργών, η ψαλμώδηση ιερών ακολουθιών σε λατρευτικές συνάξεις, καθώς και η
παρουσίαση αυτού του μουσικού πλούτου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Βασική βιβλιογραφία για την κατάρτιση του Προγράμματος (υμνογράφοι, μελουργοί,
χρονολογίες, ακολουθίες, γένη και είδη Βυζαντινής Μουσικής):
Λειτουργικά βιβλία (Πεντηκοστάριον, Μηναία: έκδ. Αποστολικής Διακονίας και «Φως».
Συλλειτουργικόν: έκδ. Ι.Μ. Σιμωνόπετρας. Ιωάννης Φουντούλης, «Μεγάλη Ἑβδομὰς» τοῦ
Ἁγίου Δημητρίου, Θεσσαλονίκη 1986: έκδ. Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου). L. Perria/J. Raasted
(επιμ.), Sticherarium Ambrosianum, ΜΜΒ, Série principale 11, Pars Principalis et Pars
Suppletoria, Κοπεγχάγη 1992: Munksgaard. Γρ. Στάθης, Οἱ ἀναγραμματισμοὶ καὶ τὰ
μαθήματα τῆς βυζαντινῆς μελοποιΐας, IBM, Μελέται 3, β΄ έκδ., Αθήνα 1992. Μ.
Χατζηγιακουμής, Η εκκλησιαστική μουσική του Ελληνισμού μετά την Άλωση (1453-1820),
Σχεδίασμα ιστορίας, Αθήνα 1999: Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων. Toυ ιδίου, Μνημεία
Εκκλησιαστικής Μουσικής, Ανθολογίες πρώτη έως δεκάτη, τ. Α΄, Αθήνα 2000: Κέντρον
Ερευνών και εκδόσεων. Κ. Καραγκούνης, Ἡ παράδοση καὶ ἐξήγηση τοῦ μέλους τῶν
Χερουβικῶν τῆς βυζαντινῆς καὶ μεταβυζαντινῆς μελοποιΐας, ΙΒΜ, Μελέται 7, Αθήνα
2003. Χρ. Τσολακίδης, Ἁγιολόγιο τῆς Ὀρθοδοξίας, β΄ έκδ., Αθήνα 2001. Π. Χρήστου,
Ἐκκλησιαστικὴ Γραμματολογία, τ. Β΄, β΄ έκδ., Θεσσαλονίκη 1991: Κυρομάνος. Μ.
Αλεξάνδρου, Σημειώσεις μαθήματος Εισαγωγή στη Βυζαντινή Μουσική, Θεσσαλονίκη 2011.
Δίσκος Πέτρος Πελοποννήσιος, Ψάλλει Χορὸς Ἱεροψαλτῶν με Χοράρχην τὸν
Ἄρχοντα Πρωτοψάλτην Θρασύβουλον Στανίτσαν, Βυζαντινοί και Μεταβυζαντινοί
Μελουργοί, 4, επιμ. Γρ. Στάθης, Αθήνα 1980. ΨΔ Σὲ τὸν ἱεράρχην καὶ λειτουργὸν τοῦ
Κυρίου…, Ψάλλει ὁ χορὸς τῶν Θεσσαλονικέων Ὑμνωδῶν, χοράρχης Ι. Λιάκος, έκδ.
Ι.Μ. Παντοκράτορος, Άγ. Όρος 2007. Η.G. Liddell/R. Scott/H.St. Jones/R. McKenzie, A
Greek-English Lexicon, With a Supplement 1968, Oxford 1990: Clarendon Press.

Η συναυλία οργανώθηκε από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με τους εξής φορείς τους οποίους
και ευχαριστούμε: Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, 9η Εφορία Βυζαντινών
Αρχαιοτήτων, Σύλλογος για τη Μελέτη της Μουσικής των Βαλκανίων της
Διεθνούς Μουσικολογικής Εταιρείας, Επιτροπή Πολιτιστικής Πολιτικής του
Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Δήμος Θεσσαλονίκης – Διεύθυνση
Μουσικών Δραστηριοτήτων - Τμήμα Μουσικής Παιδείας

Ε Φ Υ Μ Ν Ι O N

τροπαρια της εβδομαδος, απολυτικια, θεοτοκια, κοντακια

Απάντηση Αγγελίδη προς Χατζηγιακουμή

Εδώ - Πεμπτουσία