ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΣΡΟΥΟΠΕΔΗ Ή ΜΟΥΛΟ ΑΝΑΠΣΤΞΗ; ΓΕΝΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΜΟΛΑΧΝ Α΄ΛΤΚΕΙΟΤ επηέκβξηνο 2013- Ηαλνπάξηνο 2014 Πεξηερόκελα ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ............................................................................................. 1 Πεξηερόκελα ................................................................................................................... 2 ΔΗΑΓΩΓΖ ................................................................................................................ 3 ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ ..................................................................................... 5 Δξγαζία: Ωο αληηθείκελν εξγαζηαθήο ζρέζεο νξίδεηαη «δξαζηεξηόηεηα πνπ έλαο άλζξσπνο(εξγαδόκελνο) ζέηεη ππεξεζία ελόο άιινπ πξνζώπνπ, θπζηθνύ ή λνκηθνύ (εξγνδόηεο) γηα ηελ εμππεξέηεζε νξηζκέλνπ ζεκηηνύ ζθνπνύ». .............................. 5 Παηδηθή εξγαζία ζηελ Διιάδα .................................................................................. 6 Σν θαηλόκελν ηεο παηδηθήο εξγαζίαο ζηηο αλεπηπγκέλεο ρώξεο .... θάλμα! Δεν έτει οριζηεί ζελιδοδείκηης. ΗΣΟΡΗΔ ΠΑΗΓΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ .......................................................................... 7 ηα ηαπεηνπξγία ηνπ Παθηζηάλ ................................................................................. 7 Αλ δε δνπιέςσ, πώο ζα δήζσ; ................................................................................... 9 Σν ζύγρξνλν δνπιεκπόξην ......................θάλμα! Δεν έτει οριζηεί ζελιδοδείκηης. Ζ παηδηθή εξγαζία εκπόδην ζηελ πγηή αλάπηπμε ησλ παηδηώλ ...... θάλμα! Δεν έτει οριζηεί ζελιδοδείκηης. ΓΔΚΑ ΔΣΩΝ ΓΗΑΕΔΤΓΜΔΝΖ ........θάλμα! Δεν έτει οριζηεί ζελιδοδείκηης. Σν όλεηξν ηνπ καύξνπ Γηακαληηνύ .........θάλμα! Δεν έτει οριζηεί ζελιδοδείκηης. Οη αλήιηθνη ζηα ρξπζσξπρεία ηεο Σαλδαλίαο ........................................................ 16 ΜΑΡΣΤΡΗΔ ........................................................................................................... 16 πγθέληξσζε πιεξνθνξηώλ γηα ηελ παηδηθή εξγαζία ζηα πξνεγνύκελα ρξόληα…. .............................................................................................................. 16 Γηαηί ππάξρεη παηδηθή εξγαζία; ........................................................................... 20 Ζ ΠΑΗΓΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΣΑ ΠΑΡΑΜΤΘΗΑ ..................................................... 17 ΠΟΗΖΜΑΣΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΑΗΓΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ .................................................... 26 Γηα ην παηδί .................................................................................................................. 26 Με ηνπο πηζηέςεηο ....................................................................................................... 26 Σα παηδηθά ρξόληα ησλ ινγνηερλώλ πνπ έγξαςαλ γηα ηελ παηδηθή εξγαζία. .............................................................θάλμα! Δεν έτει οριζηεί ζελιδοδείκηης. ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΔΡΩΣΖΜΑΣΑ .........θάλμα! Δεν έτει οριζηεί ζελιδοδείκηης. Μεζνδνινγία...........................................θάλμα! Δεν έτει οριζηεί ζελιδοδείκηης. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ................................................................................................ 28 ΠΖΓΔ ..................................................................................................................... 28 ΔΙΑΓΧΓΗ Κάζε παηδί έρεη δηθαίσκα ζηελ πγεία θαη ζηελ ειεύζεξε από βία δσή. Παξόια απηά, θάζε ρξόλν ρηιηάδεο παηδηά αλά ηνλ θόζκν γίλνληαη ζύκαηα ή κάξηπξεο ζσκαηηθήο, ζεμνπαιηθήο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο βίαο. Ζ παηδηθή θαθνπνίεζε είλαη έλα ηεξάζηην παγθόζκην πξόβιεκα κε πνιύ ζνβαξέο επηπηώζεηο ζηελ επεκεξία, ζηελ αλάπηπμε, ζηε ζσκαηηθή θαη ςπρηθή πγεία ησλ ζπκάησλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο, θαζώο θαη κε γεληθόηεξν αληίθηππν ζηελ θνηλσλία. Δπηιέμακε ινηπόλ, ην ζέκα ηεο παηδηθήο εξγαζίαο επεηδή είρακε ηελ έληνλε ζέιεζε λα κάζνπκε πεξηζζόηεξα θαη λα ελεκεξσζνύκε γηα ηα παηδία θνληά ζηελ ειηθία καο, ηα νπνία εξγάδνληαη αλαγθαζηηθά, εμάιινπ ζε γεληθέο γξακκέο όινη θξύβνπκε θάπνηεο επαηζζεζίεο γηα ηα αδηθεκέλα απηά παηδία. Καηά θάπνηνλ ηξόπν όινη έζησ θαη ιίγν είκαζηε πιεξνθνξεκέλνη θαη επζπλείδεηνη γηα ην γεγνλόο απηό, κέζσ ησλ ΜΜΔ ή από θάπνηα ινγνηερληθά θαη κε βηβιία, κέζα από εθπνκπέο θαη γεληθά παξνπζηάζεηο ηνπ ζέκαηνο ηεο παηδηθήο εξγαζίαο πνπ θάζε θνξά καο ‗αγγίδνπλ‘ θαη καο δεκηνπξγνύλ ηα εξεζίζκαηα. ηελ ηάμε καο δόζεθαλ θάπνηα εξσηεκαηνιόγηα από ηα νπνία πξνέθπςαλ νη εμήο πξνβιεκαηηζκνί: i. Πόζα παηδηά ζύκθσλα κε έξεπλεο, εξγάδνληαη παγθνζκίσο; ii. Ση εξγαζίεο θάλνπλ; iii. Γηαηί νη γνλείο αλαγθάδνπλ ηα παηδηά ηνπο λα δνπιεύνπλ; iv. Πσο ε παηδηθή εξγαζία, κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε ησλ παηδηώλ; v. Πνία πξνβιήκαηα πγείαο πξνθαινύληαη από ηελ εξγαζία ησλ παηδηώλ; vi. Πνηνη νξγαληζκνί κπνξνύλ λα πάξνπλ κέηξα γηα ηελ κείσζε ή θαη ηελ εμαθάληζε ηνπ πξνβιήκαηνο απηνύ; vii. Πνην είλαη ην πνζνζηό ησλ ζαλάησλ ησλ παηδηώλ πνπ εξγάδνληαη; viii. Ζ παηδηθή εξγαζία γλσξίδνπκε πσο έρεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηόζν γηα ην άηνκν, όζν θαη γηα ηελ θνηλσλία. Μέζα όκσο από απηό, ππάξρεη θαη θάηη ζεηηθό; ix. Σνλ όξν ‗παηδηθή εξγαζία‘ κέρξη πνία ειηθία κπνξνύκε λα ην ρξεζηκνπνηνύκε; x. Ζ παηδηθή εξγαζία γίλεηαη κόλν αλαγθαζηηθά ή ππάξρνπλ πεξηπηώζεηο πνπ ηα ίδηα ηα παηδηά λα είλαη ζεηηθά ζε απηήλ ηελ ελέξγεηα; xi. Δάλ ππάξρεη παηδηθή εξγαζία κπνξνύλ λα αλαπηπρζνύλ νη ρώξεο; xii. ε πνηεο ρώξεο είλαη πην έληνλε ε παηδηθή εξγαζία; Ζ παηδηθή εξγαζία είλαη έλα θαηλόκελν πνπ δπζηπρώο ζηηο κέξεο καο ζπλαληάηαη ζπρλά ζε θησρέο θαη κηθξέο ρώξεο κέρξη θαη ζηηο πην αλαπηπγκέλεο. Ο θαζέλαο από εκάο έρεη δηαθνξεηηθό ηξόπν ζθέςεο θαη αληίιεςεο γη‘ απηό ην ζέκα. ηόρνο καο είλαη ε εξγαζία απηή λα απνηειέζεη ην κέζν αθύπληζεο ησλ ζπλεηδήζεσλ ησλ αλζξώπσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ παηδηώλ από ηελ εξγαζία. Κπξίσο ησλ λέσλ γηα λα απνθηήζνπλ πην ππεύζπλε ζπκπεξηθνξά. Πξέπεη λα ζπλεηδεηνπνηεζεί όηη δελ κπνξεί ε επδαηκνλία κεξηθώλ αλζξώπσλ –έζησ θαη αλ πξόθεηηαη γηα εθαηνκκύξηα- λα ζηεξίδεηαη ζηε δπζηπρία θάπνησλ παηδηώλ πνπ αληί γηα ηελ μεγλνηαζηά θαη ην παηρλίδη εξγάδνληαη. ΘΔΧΡΗΣΙΚΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ Οξηζκνί γηα ηελ εξγαζία, ην παηδί θαη ηελ παηδηθή εξγαζία: Δξγαζία: Ωο αληηθείκελν εξγαζηαθήο ζρέζεο νξίδεηαη «δξαζηεξηόηεηα πνπ έλαο άλζξσπνο(εξγαδόκελνο) ζέηεη ππεξεζία ελόο άιινπ πξνζώπνπ, θπζηθνύ ή λνκηθνύ (εξγνδόηεο) γηα ηελ εμππεξέηεζε νξηζκέλνπ ζεκηηνύ ζθνπνύ». Παηδί: Ολνκάδεηαη ν άλζξσπνο από ηε γέλλεζε κέρξη θαη ηελ εθεβεία ηνπ. Ο λνκηθόο νξηζκόο ηνπ παηδηνύ γεληθά αλαθέξεηαη ζηνλ ελήιηθν, δειαδή έλα πξόζσπν κηθξόηεξν από ηελ ειηθία ελειηθίσζεο. Παηδηθή εξγαζία: Παξ‘ όιν πνπ νη νξηζκνί δηαθέξνπλ, σο παηδηθή εξγαζία νξίδεηαη ε δνπιεηά πνπ γίλεηαη από παηδηά θάησ ησλ 15 εηώλ (ζε κεξηθέο αλαπηπζζόκελεο θάησ ησλ 14) , ε νπνία επηβαξύλεη ή βιάπηεη ηε ζσκαηηθή, ζπλαηζζεκαηηθή, δηαλνεηηθή, θνηλσληθή ή θαη πλεπκαηηθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνύ. ΣΟ ΦΑΙΝΟΜΔΝΟ ΣΗ ΠΑΙΓΙΚΗ ΔΡΑΓΙΑ Δ ΠΑΓΚΟΜΙΟ ΔΠΙΠΔΓΟ Παιδική εργαζία ζηην Ελλάδα -Ζ παηδηθή εθκεηάιιεπζε είλαη κηα έλλνηα πνπ ζπλδέεηαη, ηελ ρώξα καο, κε ηελ παηδηθή εξγαζία, αιιά θαη ε παηδηθή πνξλεία. -Οη επηά ζε θάζε ζε εθαηό Έιιελεο, δήισζαλ όηη έρνπλ ππόςε ηνπο θάπνην ή θάπνηα παηδηά πνπ είραλ πέζεη ζύκαηα εθκεηάιιεπζεο. -Δμ όζσλ γλσξίδνπλ ζύκαηα παηδηθήο εθκεηάιιεπζεο νη κηζνί (49,2%) αλαθέξζεθαλ ζε πεξηζηαηηθά παηδηθήο εξγαζίαο, ην 33,8% αλαθέξζεθε ζε πεξηζηαηηθά πνξλείαο θαη ην 15,4% ζε άιιεο κνξθέο εθκεηάιιεπζεο. -Ωο πην επάισηα ζηελ παηδηθή εθκεηάιιεπζε ζεσξνύληαη ηα παηδηά ησλ κεηαλαζηώλ/πξνζθύγσλ (45,4%) αθνινπζνύλ ηα παηδηά δηαιπκέλσλ νηθνγελεηώλ(31,1%) θαη ηέινο αλαθέξνληαη παηδηά ηζηγγάλσλ κε πνζνζηό 14,8%. -Ο εμαλαγθαζκόο από ηνπο γνλείο ηνπο γηα ην νηθνλνκηθό όθεινο ζεσξείηαη σο ε ζεκαληηθόηεξε αηηία γηα ην θαηλόκελν ηεο παηδηθήο εξγαζίαο γεληθά, θαη εδώ ζπγθεθξηκέλα γηα ηελ Διιάδα (53,3%). -Ωο δεύηεξε ζε ζεκαληηθόηεηα αηηία παηδηθήο εξγαζίαο αλαθέξεηαη ε ύπαξμε νξγαλσκέλσλ παξαλόκσλ θπθισκάησλ (26,6%). -Ζ πιεηνςεθία ησλ Διιήλσλ πηζηεύεη όηη όζν νη πεξηπηώζεηο ηεο παηδηθήο εξγαζίαο, όζν θαη νη πεξηπηώζεηο ηεο παηδηθήο πνξλείαο είλαη ηόζεο πνιιέο ζηε ρώξα καο, ώζηε απνηεινύλ θνηλσληθά πξνβιήκαηα. -Ωζηόζν, κόλν 30,5% ζεσξεί όηη ε παηδηθή εξγαζία θαη ε εθκεηάιιεπζε ζηελ Διιάδα είλαη κεγαιύηεξε ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο Δπξσπατθέο ρώξεο. -Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη νη 7 πεξίπνπ ζνπο 10 Έιιελεο θξίλνπλ ηε λνκνζεζία πνπ ππάξρεη ζηε ρώξα καο γύξσ από ην ζέκα ηεο παηδηθήο εθκεηάιιεπζεο, σο αλεπαξθή. Παιδική εργαζία ζηις ανεπησγμένες τώρες Ζ παηδηθή εξγαζία είλαη επξύηεξα δηαδεδνκέλε ζε νιόθιεξν ηνλ ιεγόκελν ηξίην θόζκν. Τπνινγίδεηαη όηη ηα παηδηά θάησ ησλ 14 εηώλ πνπ εξγάδνληαη ζε νιόθιεξν ηνλ θόζκν είλαη πάλσ από 100 εθαηνκκύξηα. Σν Παθηζηάλ απνηειεί απιά ηελ πην θξαπγαιέα πεξίπησζε γηαηί, είλαη ε ρώξα πνπ έρεη θάλεη ηα ιηγόηεξα γηα ηελ θαηάξγεζε ηεο παηδηθήο εξγαζίαο. Ωζηόζν ε ζιηβεξή απηή θαηάζηαζε δελ εληνπίδεηαη κόλν ηηο ηξηηνθνζκηθέο ρώξεο. Μόλν ζηε Μεγάιε Βξεηαλία, ζύκθσλα κε ηνπο πην κεηξηνπαζείο ππνινγηζκνύο πεξίπνπ ην 25% ησλ 11ρξνλσλ θαη πεξίπνπ ην 66% ησλ 14ρξνλσλ παηδηώλ εξγάδνληαη, παξαθνινπζώληαο παξάιιεια θαη ηα ζρνιηθά ηνπ καζήκαηα. ηε Μεγάιε Βξεηαλία ε εξγαζία επηηξέπεηαη από ηελ ειηθία ησλ 13 εηώλ, ελώ ζην Νόηην Λνλδίλν ζε εξγαηηθέο ιατθέο ζπλνηθίεο ην 40% ησλ παηδηώλ εξγάδνληαη. ΙΣΟΡΙΔ ΠΑΙΓΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ηα ηαπηηοσργία ηοσ Πακιζηάν Ολνκάδνκαη Ηθκπάι Μαζί. Όηαλ ήκνπλ 4 ρξνλώλ νη γνλείο κνπ κε πνύιεζαλ γηα 6 δνιάξηα ζε έλα ηαπεηνπξγείν. Δθεί, νη ζπλζήθεο ήηαλ άζιηεο. Αλαγθαδόκνπλ λα δνπιεύσ πάξα πνιιέο ώξεο, αιπζνδεκέλνο κε ειάρηζην λεξό θαη ηξνθή. ηελ ειηθία ησλ 10 εηώλ απνθάζηζα λα θύγσ θξπθά από ην ηαπεηνπξγείν θαη λα θαηαθύγσ ζηελ αζηπλνκία, ε νπνία όκσο είρε δσξνδνθεζεί από ην αθεληηθό κνπ θη έηζη αλαγθάζηεθα λα επηζηξέςσ. Όκσο, νη ζπλζήθεο εμαθνινπζνύζαλ λα είλαη ηόζν άζρεκεο. Ώζπνπ απνθάζηζα λα θύγσ γηα δεύηεξε θνξά, όηαλ ήκνπλ 14 ρξνλώλ. Απεπζύλζεθα ζην Απειεπζεξσηηθό Μέησπν ηνπ Παθηζηάλ θαη θαηήγγεηια ην θαηλόκελν ηεο Παηδηθήο εξγαζίαο. Όκσο, αθνύ θαηάθεξα λα ζσζώ εγώ, ήζεια λα βνεζήζσ θη άιια παηδηά πνπ βξίζθνληαλ ζε παξόκνηα ή θαη ρεηξόηεξε ζέζε από εκέλα. Έηζη έκπαηλα θξπθά ζηα ηαπεηνπξγεία πνπ εξγάδνληαλ ηα παηδηά απηά, ηξαβώληαο θσηνγξαθίεο. Με ηνλ ηξόπν απηό βξαβεύηεθα κε ην βξαβείν Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ. Μεηά, γύξηζα ζην Παθηζηάλ, γηα λα γηνξηάζσ ην Πάζρα, θαζώο σο νηθνγέλεηα ήκαζηαλ Οξζόδνμνη. Ο Ηθκπάι Μαζί δνινθνλήζεθε ζε έλα ρσξηό ζην Παθηζηάλ, από «ηελ καθία ησλ ραιηώλ». Απηνί πνπ είραλ ζρεδηάζεη ην ζάλαηό ηνπ θαη νη δνινθόλνη ηνπ δελ θαηεγνξήζεθαλ θαη δελ δηθάζηεθαλ πνηέ. Γελ μέξσ πόζνη μέξνπλ ηελ ηζηνξία κνπ ή πόζνη δελ ηελ έρνπλ αθνύζεη πνηέ. Δίκαη ν Ηθκπάι Μαζί γελλήζεθα ζην Παθηζηάλ ην 1982. Όηαλ ήκνπλ ηεζζάξσλ, πνπιήζεθα από ηελ νηθνγέλεηα κνπ ζε έλα ηαπεηνπξγείν γηα έλα δάλεην κόιηο δέθα έμη δνιαξίσλ. Γηα έμη ρξόληα ήκνπλ αλαγθαζκέλνο λα δνπιεύσ δώδεθα ώξεο ηελ κέξα αιπζνδεκέλνο ζην ίδην ζεκείν, λα θηηάρλσ ραιηά κε ιηγνζηό θαΐ θαη λεξό, κε ζπλερείο ηηκσξίεο θαη εγθιεηζκνύο ζε έλα ζθνηεηλό ππόγεην γεκάην πγξαζία, δηάθνξα εξπεηά θαη έληνκα θαη ειάρηζην νμπγόλν. ηελ ειηθία ησλ δέθα ην έζθαζα από ην ηαπεηνπξγείν θαη θαηήγγεηια ην αθεληηθό κνπ ζηελ αζηπλνκία ε νπνία δσξνδνθήζεθε θαη επέζηξεςα πάιη πίζσ. Μεηά από κεξηθνύο κήλεο ην έζθαζα μαλά θαη θαηέθπγα ζην Απειεπζεξσηηθό Μέησπν ηνπ Παθηζηάλ γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο παηδηθήο εξγαζίαο. Σνπο επόκελνπο κήλεο θαηήγγεηια αλνηθηά ζε ηνπηθέο νκηιίεο κνπ ζε εθκεηαιιεπηέο εξγνδόηεο νη νπνίνη πινύηηδαλ από ηελ εξγαζία παηδηώλ πνπ δνύζαλ ζηελ ζθιαβηά. Δίρα ηόζν κεγάιν πάζνο λα βνεζήζσ ηνπο ζπλνκήιηθνύο κνπ κέζα ζε έλα ρξόλν ηξππώλνληαο ζε παξάλνκα ηαπεηνπξγία θαη βγάδνληαο θσηνγξαθίεο ησλ παηδηώλ πνπ εξγάδνληαλ ζε απηά, θαηάθεξα λα βνεζήζσ πάλσ από 3000 παηδηά λα μεθύγνπλ από ηε ζθιαβηά θαη ηελ εμαζιίσζε. Σν 1992 ζπλνιηθόο αξηζκόο παηδηώλ-ζθιάβσλ ζην Παθηζηάλ ππνινγίδνληαη ζηα 7000000. Σν 1994 βξαβεύηεθα κε ην βξαβείν αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ Reebok θαη έδσζα νκηιίεο ζε πνιιά κέξε ηνπ θόζκνπ θαηά ηεο παηδηθήο εξγαζίαο. Ακέζσο κεηά ην ηαμίδη κνπ επέζηξεςα ζην ρσξηό κνπ ζην Παθηζηάλ γηα λα γηνξηάζσ καδί κε ηελ νηθνγέλεηα κνπ, πνπ ήηαλ νξζόδνμε ,ην Πάζρα…Ο Ηθκπάι Μαζί δνινθνλήζεθε ηελ εκέξα ηνπ Πάζρα ην 1995 ζηε Μνπξίηθε έλα ρσξηό ζην Παθηζηάλ , από ηελ καθία ησλ ραιηώλ . Ήηαλ πεξίπνπ 13 ρξνλώλ. Οη εληνιείο θαη νη εθηειεζηέο ηεο δνινθνλίαο ηνπ δε ζπλειήθζεζαλ πνηέ. Σξεηο κέξεο , κεηά εθαηνληάδεο παηδηά δηαδήισζαλ ζηνπο δξόκνπο ηεο Ηλδίαο ζε έλδεημε δηακαξηπξίαο γηα ηε δνινθνλία ηνπ. Οη κηθξνί δηαδεισηέο ήηαλ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο ξαθέλδπηα παηδηά, εθ ησλ νπνίσλ αξθεηά ήηαλ λήπηα, επίζεο θαη αλήιηθνη από ηελ θαηαλαγθαζηηθή εξγαζία κεηά από θηλεηνπνηήζεηο κειώλ θνηλσληθώλ νξγαλώζεσλ. Αν δε δοσλέυφ, πώς θα ζήζφ; Όλνκα: Μίλα Σόπνο θαηνηθίαο: Πξαθάο Ναγθάξ, κηα παξαγθνύπνιε ζηελ Αλαηνιηθή Ηλδία Δπάγγεικα: ζπάεη πέηξεο Ζιηθία: 8 εηώλ «Μνπ αξέζεη…», ςηζπξίδεη ληξνπαιά, ρσξίο λα ζηακαηήζεη ηε δνπιεηά ηεο. Ζ πέηξα ζηηο όρζεο ηνπ πνηακνύ Μαραξάληα κεηαηξέπεηαη κέζα ζε ιίγα δεπηεξόιεπηα ζε ραιίθηα. Έμη κέξεο ηελ εβδνκάδα, αηειείσηεο ώξεο θάζε κέξα. Με ηελ ίδηα βξόκηθε θαη ζρηζκέλε θνύζηα, ην ίδην βξόκηθν θαη ζρηζκέλν κπινπδάθη. «Θα ήζεια όκσο λα πεγαίλσ ζην ζρνιείν», ιέεη. Οιόγπξά ηεο, νθιαδόλ επάλσ ζηνλ ίδην ζσξό από πέηξεο, θάησ από καύξεο νκπξέιεο πνπ θξύβνπλ ηνλ ήιην, αιιά εληείλνπλ ηε δέζηε, βξίζθνληαη δεθάδεο αθόκα παηδηά. «Αλ δε δνπιέςσ, πώο ζα θεξδίζσ ρξήκαηα γηα λα δήζσ;» ξσηά ε νθηάρξνλε Μίλα, ζπάδνληαο ηαπηόρξνλα πέηξεο καδί κε ηνλ αδειθό ηεο, ηνλ Ραηδέο, πνπ λνκίδεη όηη είλαη έμη εηώλ, αιιά θαίλεηαη κεγαιύηεξνο θαλείο εδώ δε γλσξίδεη πξαγκαηηθά πόηε γελλήζεθε. …Λαηνκεία, νξπρεία θαη εξγνζηάζηα: απηέο είλαη νη «δεκνθηιέζηεξεο» εξγαζίεο γηα ηα παηδηά ελόο θαηώηεξνπ ζενύ. ην ηιηγθνύξη όκσο, ζηε ζηελή ισξίδα γεο αλάκεζα ζην Νεπάι θαη ην Μπαλγθιαληέο, ε νπνία ζπλδέεη ηα απνκνλσκέλα βνξεηναλαηνιηθά θξαηίδηα κε ηελ ππόινηπε Ηλδία, πην εύθνια βξίζθεη θαλείο παηδηά λα εξγάδνληαη ζηηο όρζεο ηνπ πνηακνύ, ζπάδνληαο πέηξεο γηα λα ρξεζηκνπνηεζνύλ ηα ραιίθηα σο νηθνδνκηθό πιηθό ή καδεύνληαο άκκν κε ηνλ ίδην ζθνπό, παξά ελειίθνπο. Ακείβνληαη αλάινγα κε ην θνξηίν. Γηα έλα θνξηίν πέληε ηόλσλ παίξλνπλ 700 ξνππίεο δειαδή πεξίπνπ 12 επξώ. Ζ Μίλα θαη νη γνλείο ηεο ρξεηάδνληαη πεξίπνπ ηέζζεξηο εβδνκάδεο γηα έλα ηέηνην πνζό. Ενπλ καδί κε ηα δύν άιια παηδηά ηεο νηθνγέλεηαο, ηε δώδεθα κελώλ Πξηγηάλθα θαη ηνλ ηξηώλ εηώλ Βηθξάκ, ζε κηα θαιύβα από κπακπνύ θαη γηα βξαδηλό ηξώλε κόλν ξύδη ή ςσκί πνπ θηηάρλνπλ νη ίδηνη. Σηο κέξεο ηεο πιεξσκήο ππάξρεη, αλ είλαη ηπρεξνί, θαη θξέαο. Σηο πεξηζζόηεξεο κέξεο δελ ππάξρνπλ νύηε θαλ ιαραληθά. «Δίκαζηε θησρνί, πώο λα αγνξάζνπκε ιαραληθά;» ξσηά ε Λίια, ε 25ρξνλε κεηέξα ηεο Μίλα. Σα κειαγρνιηθά ηεο κάηηα γίλνληαη αθόκε πην κειαγρνιηθά, όηαλ ζθέθηεηαη ην κέιινλ. Ο ηξίρξνλνο Βηθξάκ «πξνπνλείηαη» ήδε γηα ηε δνπιεηά πνπ ζα πηάζεη ζε έλαλ ρξόλν. Σν κνλαδηθό ηνπ παηρλίδη, άιισζηε, είλαη έλα κηθξό ζθπξί…» Δέκα εηών διαζεσγμένη Ζ Nojoud Ali είλαη έλα θνξίηζη 10 εηώλ πεξίπνπ θαη θαηέρεη ζήκεξα δύν παγθόζκηα ξεθόξ. Δίλαη ε πην λέα δηαδεπγκέλε ζηνλ θόζκν θαη ην κνλαδηθό παηδί πνπ βξαβεύηεθε σο «Γπλαίθα ηεο ρξνληάο», ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2008 ζηε Νέα Τόξθε. Ζ κηθξή Nojoud παξέιαβε ην βξαβείν ηεο αλάκεζα ζε άιιεο δηαζεκόηεηεο, όπσο ηηο Nicole Kidman, Condoleezza Rice, Hillary Clinton… Ο παηέξαο ηεο Nojoud θάλεη ζπκθσλία κε ηνλ κειινληηθό ηνπ γακπξό λα κελ αγγίμεη ηε Nojoud κέρξη λα πεξάζεη έλαο ρξόλνο από ηελ πξώηε έκκελν ξύζε ηεο. Δθείλνο θπζηθά δελ ην ζέβεηαη, όπσο άιισζηε θαη ε πιεηνλόηεηα ησλ αλδξώλ ζε γάκνπο κε αλήιηθα θνξίηζηα. Ζ Nojoud παληξεύεηαη ελ κηα λπθηί, εγθαηαιείπεη ην ζρνιείν ηεο θαη ππνρξεώλεηαη ζηε καύξε ελδπκαζία πνπ αθήλεη αθάιππηα κόλν ηα κάηηα ηεο, αθνύ σο παληξεκέλε γπλαίθα δελ επηηξέπεηαη λ‘ αθήζεη λα δεη άιινο άληξαο ην πξόζσπό ηεο, παξά κόλνλ ν λόκηκνο ζύδπγνο. Τπνρξεώλεηαη λ‘ αθήζεη ηελ νηθνγέλεηα θαη ην ζπίηη ηεο, λαζηεξεζεί ηηο ραξέο ηεο παηδηθήο ειηθίαο ηεο– πνπ άιισζηε ιίγν γλώξηζε δώληαο ζηε θηώρεηα – θαη λ‘ αθνινπζήζεη έλαλ άγλσζην ζην ζπίηη ηνπ ζην ρσξηό. Ζ πξώηε λύρηα ηνπ γάκνπ είλαη νδπλεξή. Όρη κόλν θαθνπνηείηαη ζεμνπαιηθά αιιά απηό γίλεηαη θάζε βξάδπ θαη ζπλνδεύεηαη από μύιν, αθνύ ε κηθξή επηκέλεη λ‘ αληηζηέθεηαη. Σηο ππόινηπεο ώξεο ηεο κέξαο, ε Nojoud εθηειεί ρξέε ππεξέηξηαο, αθνύ ζπκκεηέρεη ζηηο δνπιεηέο ηνπ ζπηηηνύ θαη ζηε θξνληίδα ησλ δώσλ. Ζ δεύηεξε ζύδπγνο ηνπ παηέξα ηεο ηε ιππήζεθε, ηεο είπε όηη κπνξνύζε λα θαηαθύγεη ζην δηθαζηήξην θαη έλα πξσί ην θνξίηζη πήξε ην ιεσθνξείν γηα λα πάεη ζηε αλαά. «Θέισ λα πάξσ δηαδύγην», είπε ζηνλ έθπιεθην δηθαζηή, ν νπνίνο ηελ πήξε ππό ηελ πξνζηαζία ηνπ θαη έζεζε ηνλ ζύδπγν θαη ηνλ παηέξα ηεο ππό θξάηεζε. Ζ δηθεγόξνο άληα Νάζεξ αθνζηώζεθε ρσξίο ακνηβή ζηελ ππεξάζπηζε ηνπ θνξηηζηνύ. ηε δίθε πνπ έγηλε, ε Ννδνύληπήξε ην δηαδύγην, ιίγνπο κήλεο κεηά ηε γακήιηα ηειεηή. Ζ ζξεζθεία εμάιινπ, ζπλεγνξεί κ‘ απηό ην θνζκηθό έζηκν, αθνύ ν πξνθήηεο Μσάκεζ παληξεύηεθε ηελ 9 ρξνλε Aisha, όπσο αλαθέξεηαη ζην Κνξάλη!!! Απηό ην πιαζκαηάθη πάλησο, είλαη πξνηθηζκέλν κε ζέιεζε θαη απνθαζηζηηθόηεηα θη ελώ όινη γύξσ ηεο ηελ ζπκβνπιεύνπλ λα ζσπάζεη θαη λα ππαθνύζεη ηνλ άληξα ηεο, όπσο όιεο νη άιιεο γπλαίθεο, εθείλε απνθαζίδεη λα δηεθδηθήζεη ηελ ειεπζεξία ηεο θαη λα ζηξώζεη ην έδαθνο γηα δηθαηνζύλε απέλαληη θαη ζηα άιια θνξίηζηα – ζύκαηα. Σο όνειρο ηοσ μαύροσ Διαμανηιού Με ιέλε Κηόιν Σδάθζνλ θαη θαηάγνκαη από ηελ Μπνπξγθίλα Φάζν. Σν όλεηξό κνπ είλαη λα γίλσ δηάζεκνο πνδνζθαηξηζηήο θαη λα παίμσ ζηα γήπεδα ηεο Δπξώπεο. Καζεκεξηλά μππλάσ από ηα μεκεξώκαηα θαη πεγαίλσ ζην ππξελνζηάζην θαη δνπιεύσ κέρξη ην κεζεκέξη. Μόιηο θύγσ από ην εξγνζηάζην πεγαίλσ ζε κηα αιάλα κε δύν δνθάξηα θαη πξνπνλνύκαη κέρξη ην βξάδπ. Μηα κέξα ηνπ Μάξηε ήξζε έλαο θνπζηνπκάηνο θύξηνο θαη κνπ είπε όηη έρσ ηα πξνζόληα λα παίμσ ζε κεγάιε νκάδα. Μνπ είπε πσο ηνλ ιέλε θαη κνπ έδσζε ην θηλεηό ηνπ. Ακέζσο πήγα ζην ζπίηη θαη ην είπα ζηνλ παηέξα κνπ ζηε αξρή κνπ είπε όηη δελ πξόθεηηαη λα πάσ ιόγν ηεο δνπιεηάο. Μεηά από πνιιέο πξνζπάζεηεο ηνλ έπεηζα θαη ηειηθά κε άθεζε λα πάσ ζηελ Ηηαιία. Μεηά από δύν κέξεο ζπλαληήζεθα κε ηνλ κάλαηδεξ θαη πήγα κε ην αεξνπιάλν ζηελ Ρώκε, όηαλ έθηαζα κε παξέιαβαλ δύν άηνκα καδί κε ηνλ κάλαηδεξ, όπνπ κε πήγαλ ζηα γξαθεία ηεο Ρόκα θαη κίιεζα κε ηνλ ηερληθό δηεπζπληή ηεο νκάδαο. Μνπ είπε όηη πξέπεη λα πάσ ζηελ απξηαλή πξνπόλεζε θαη λα ζπλαληήζσ ηνλ πξνπνλεηή ηεο νκάδαο. Σελ άιιε κέξα πξηλ θηάζσ ζην γήπεδν κε είδαλ δύν αζηπλνκηθνί θαη κε κεηέθεξαλ ζην ηκήκα. Ο κάλαηδεξ εμαθαλίζηεθε θαη όια ηα όλεηξα κνπ γθξεκίζηεθαλ. Σν απνηέιεζκα ήηαλ λα κε γπξίζνπλ ζηελ ρώξα κνπ! Κάζε βξάδπ, εθαηνκκύξηα παηδηά ζηελ Αθξηθή θνηκνύληαη αγθαιηά κε κηα κπάια πνδνζθαίξνπ. Ολεηξεύνληαη όηη αγσλίδνληαη ζε έλα κεγάιν επξσπατθό ζύιινγν, όηη ην γήπεδν θσλάδεη όξζην ην όλνκά ηνπο, όηη έρνπλ απνθηήζεη θήκε θαη ακύζεηα πινύηε. ηελ Γθάλα, έλαο «πξίγθηπαο» αλαιακβάλεη λα θάλεη ην όλεηξν ηνπο πξαγκαηηθόηεηα. Κάπνηα απ‘ απηά ηα «καύξα δηακάληηα» όκσο, ζα ην δήζνπλ σο ην ρεηξόηεξό ηνπο εθηάιηε... Σελ ώξα πνπ ζηα γήπεδα ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο βξίζθεηαη ζε εμέιημε ην πξώην Παγθόζκην Κύπειιν πνδνζθαίξνπ ζηε «καύξε ήπεηξν», ε Δκπόιεκε Εώλε ηνπ σηήξε Γαλέδε απνθαιύπηεη έλα λέν ζθιαβνπάδαξν ζην όλνκα ηεο «ζηξνγγπιήο ζεάο». Οι ανήλικοι ζηα τρσζφρστεία ηης Σανζανίας «νθ πξνθαιεί ε ηειεπηαία αλαθνξά ζρεηηθά κε ηηο ζπλζήθεο θάησ από ηηο νπνίεο δνπιεύνπλ νη αλήιηθνη ζηα ρξπζσξπρεία ηεο Σαλδαλίαο, πνπ δεκνζίεπζε ηελ Σεηάξηε ην Γαιιηθό Πξαθηνξείν. Ζ δνπιεηά ζηα ρξπζσξπρεία ζεσξείηαη ε πην ζθιεξή κνξθή παηδηθήο εξγαζίαο, ζηελ νπνία κάιηζηα ζπκκεηέρνπλ αλήιηθνη από ηελ ειηθία ησλ 8 εηώλ. Πνιιά από ηα παηδηά απηά είλαη νξθαλά θαη εξγάδνληαη γηα λα επηβηώζνπλ. Δθηόο από ηελ αδπλακία επηβίσζεο, ηα παηδηά-εξγάηεο αληηκεησπίδνπλ ζνβαξνύο θηλδύλνπο πγείαο θαη, ζπγθεθξηκέλα, ηνλ θίλδπλν δειεηεξίαζεο από πδξάξγπξν. Πνιιέο θνξέο ν ρξόλνο εξγαζίαο ηνπο αλέξρεηαη ζηηο 24 ζπλερόκελεο ώξεο, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ νπνίσλ ζθάβνπλ, θαηεβαίλνπλ δεθάδεο κέηξα θάησ από ηε γε θαη μαλαλεβαίλνπλ θνξησκέλνη ηεξάζηηα βάξε. «Γελ κνπ αξέζεη θαζόινπ ε δνπιεηά ζην νξπρείν», δειώλεη ν Ρίηζαξλη , 13ρξνλνο ρξπζσξύρνο, «ζα ήζεια λα αζρνινύκαη κόλν κε ην ζρνιείν, αιιά δελ ζα κπνξνύζα λα αγνξάζσ βηβιία θαη ζηνιή, έηζη δνπιεύσ γηα λα κπνξέζσ λα ηα αγνξάζσ, εηδάιισο δελ ζα ην έθαλα πνηέ». Ο ίδηνο πεξηγξάθεη θαη ηελ ηξαγηθή εκπεηξία ηνπ ην πξώην δηάζηεκα πνπ δνύιεπε ζηα νξπρεία. «Δίρα ζαθηεί κέρξη ην ιαηκό, όηαλ θαηέξξεπζε έλαο ιάθθνο. Μεηά από απηό, πέξαζα κία εβδνκάδα ζην λνζνθνκείν θαη θακία θνξά πνλάσ αθόκα». Έλα απιό δείγκα ηεο θαηάζηαζεο πνπ επηθξαηεί γηα απηά ηα παηδηά ζηελ Σαλδαλία. Δλλνείηαη πσο νη ηδηνθηήηεο ησλ νξπρείσλ, ρέξη, ρέξη κε ηελ αζηηθή θπβέξλεζε ηεο Σαλδαλίαο απνζησπνύλ ην ζέκα απηό, ην νπνίν έρεη πάξεη δηαζηάζεηο θηλδύλνπ γηα ηε δεκόζηα πγεία. Ζ Σαλδαλία είλαη ε ηέηαξηε κεγαιύηεξε παξαγσγόο ρξπζνύ ζηελ Αθξηθή. Σα εγρώξηα θαη μέλα κνλνπώιηα πνπ εθκεηαιιεύνληαη απηόλ ηνλ νξπθηό πινύην ρξεζηκνπνηνύλ ηνπο αλήιηθνπο αθόκα θαη ζηηο πην ζθιεξέο δνπιεηέο γηα λα απμήζνπλ ηα θέξδε ηνπο, θαζώο ν κηζζόο πνπ απνδίδνπλ ζηνπο αλήιηθνπο εξγάηεο δελ κπνξεί λα ηνπο εμαζθαιίζεη νύηε ηα βαζηθά γηα ηελ επηβίσζή ηνπο. Σέζζεξα εθαηνκκύξηα άλζξσπνη έραζαλ ηε δσή ηνπο ηα ηειεπηαία δέθα ρξόληα ζην Κνλγθό, ζηελ πην αηκαηεξή ζύγθξνπζε πνπ γλώξηζε ε αλζξσπόηεηα κεηά ηνλ Β‘ Παγθόζκην Πόιεκν. Ζ Δκπόιεκε Εώλε θαη ν σηήξεο Γαλέδεο αλαδεηνύλ ηα αίηηα ηνπ εκθπιίνπ ζηα βάζε ησλ πην πινύζησλ ρξπζσξπρείσλ ηεο Αθξηθήο. Οη ζπληειεζηέο ηνπ ληνθηκαληέξ ηαμηδεύνπλ θάησ από εμαηξεηηθά αληίμνεο ζπλζήθεο ζηελ απνκαθξπζκέλε εκπόιεκε δώλε ηεο επαξρίαο Ηηνύξη θαη αθνινπζνύλ δύν αλήιηθνπο ρξπζνζήξεο ζην εζσηεξηθό ελόο παιηνύ Βέιγηθνπ νξπρείνπ. Ο σηήξεο Γαλέδεο κε ηνλ εηθνλνιήπηε ηεο Δκπόιεκεο Εώλεο, Γεκνζζέλε Ησάλλνπ, πεξπαηνύλ δύν ρηιηόκεηξα κέζα ζηηο ζθνηεηλέο θαη εηνηκόξξνπεο ζήξαγγεο θαη απνηππώλνπλ κνλαδηθέο εηθόλεο θαη ηηο απάλζξσπεο ζπλζήθεο θάησ από ηηο νπνίεο δνπλ θαη δνπιεύνπλ γηα κηα «ρνύθηα» ρξπζάθη, παηδηά ειηθίαο έσο θαη νθηώ εηώλ. Οη καξηπξίεο ησλ κηθξώλ ρξπζνζήξσλ πνπ ζθάβνπλ ζην «θόθθηλν θόζκν», κηα ζηνά από άξγηιν, ζπγθινλίδνπλ κε ηελ αιήζεηα ηνπο. Μπξνζηά ζην θαθό ηα νξθαλά ηνπ πνιέκνπ θάλνπλ ρξήζε λαξθσηηθώλ, γηα λα μεράζνπλ ην παξειζόλ όπσο ιέλε θαη λα πάξνπλ δύλακε γηα λα κπνπλ ζην νξπρείν. Πάλσ από 2.000 άλζξσπνη εηζρσξνύλ θαζεκεξηλά ζηηο ζηνέο, θνληά ζην ρσξηό Μνλγθνπκπάινπ, ζπάλε πέηξεο θαη θπξηνιεθηηθά βνπηνύλ ζηε ιάζπε αλαδεηώληαο ςήγκαηα ρξπζνύ γηα λα ζπληεξήζνπλ ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο. Πάλσ από 246 εθαηνκκύξηα παηδηά θαη έθεβνη ζε όιν ηνλ θόζκν εξγάδνληαη, ελώ 171 εθαηνκκύξηα εξγάδνληαη ζε νξπρεία θαη ιαηνκεία, ζε άθξσο επηθίλδπλνπο ρώξνπο εξγαζίαο δειαδή. Οη αξηζκνί κηινύλ από κόλνη ηνπο. ε ρώξεο κε ηεξάζηην νξπθηό πινύην, όπσο ε Σαλδαλία, ν ιαόο βπζίδεηαη νινέλα θαη πεξηζζόηεξν ζηε θηώρεηα θαη ηελ αλέρεηα, ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ νη πνιπεζληθέο θαη ηα κνλνπώιηα βξίζθνπλ όιν θαη πεξηζζόηεξνπο ηξόπνπο γηα ηελ αύμεζε ησλ θεξδώλ ηνπο, αθόκα θαη από ηελ ππεξεθκεηάιιεπζε κηθξώλ παηδηώλ. Έλα ζύζηεκα πνπ βάδεη ζην επίθεληξν ην θαπηηαιηζηηθό θέξδνο, πνπ επέξρεηαη από ηελ εληεηλόκελε εθκεηάιιεπζε αλζξώπνπ από άλζξσπν, επαηζζεζίεο πεξί παηδηθώλ δηθαησκάησλ θαη αμηνπξεπώλ ζπλζεθώλ εξγαζίαο δελ ρσξνύλ. Ο θαπηηαιηζκόο είλαη έλα ζύζηεκα πνπ δελ ζα ζπκβαδίζεη πνηέ κε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθώλ ηεο εξγαηηθήο ηάμεο. Έλα ζύζηεκα πνπ ε εξγαηηθή ηάμε πξέπεη λα αλαηξέςεη γηα λα νηθνδνκήζεη έλα άιιν, κε επίθεληξν ηνλ άλζξσπν. Σν ζνζηαιηζκό». ΣΟ ΤΓΥΡΟΝΟ ΓΟΤΛΔΜΠΟΡΙΟ Παηδηά από ηελ Αθξηθή, ηελ Κίλα θαη ηηο Ηλδίεο, κε παγίδα ηε κόξθσζε έξρνληαη ζηε Βξεηαλία όπνπ ηα ρξεζηκνπνηνύλ σο δνύινπο.. «Ζ αλζξώπηλε εθκεηάιιεπζε έρεη πνιιέο κνξθέο... Βξεηαληθέο εθεκεξίδεο απνθάιπςαλ πξνζθάησο ηηο αλεζπρεηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ δνπιεκπνξίνπ παηδηώλ από αθξηθαληθέο ρώξεο ηα νπνία πξνσζνύληαη, θπξηνιεθηηθά σο ζθιάβνη, ζε πινύζηα ζπίηηα. Σα ζύκαηα είλαη θπξίσο θνξίηζηα από ρώξεο ηεο Γπηηθήο Αθξηθήο, πνπ μεθηλνύλ κε ηελ ειπίδα κηαο θαιήο κόξθσζεο ζηελ Δπξώπε, γηα λα θαηαιήμνπλ λα ππεξεηνύλ πινύζηεο νηθνγέλεηεο ρσξίο ακνηβή. Πηζηεύεηαη όηη έλα ζεκαληηθό πνζνζηό ησλ πεξίπνπ 10.000 παηδηώλ από ηε Γπηηθή Αθξηθή πνπ θηάλνπλ ζηε Βξεηαλία, γηα λα δήζνπλ ππνηίζεηαη κε ζεηέο νηθνγέλεηεο, πξννξίδνληαη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα γηα ιαζξαία νηθηαθή εξγαζία.,.Οη ζπείξεο πνπ ηα ζηξαηνινγνύλ ιέλε ζπλήζσο ζηνπο γνλείο όηη ζα ηα πάλε ζηελ Δπξώπε γηα λα κνξθσζνύλ κε αληάιιαγκα κηα κηθξή βνήζεηα ζην ζπίηη όπνπ ζα δνπλ. Καηά ηνλ ίδην ηξόπν θηάλνπλ θαη παηδηά από ηελ Κίλα θαη ην Βηεηλάκ, πνπ θαηαιήγνπλ δνύινη ζε παξάλνκεο βηνηερλίεο θαη εζηηαηόξηα. ύκθσλα κε εθηηκήζεηο νξηζκέλσλ αλζξσπηζηηθώλ νξγαλώζεσλ, ε πξνώζεζε γηα νηθηαθή ππεξεζία ιακβάλεη αθόκε κεγαιύηεξεο δηαζηάζεηο από ηελ παηδηθή πνξλεία.,.ζνξπβεκέλνη από ηελ έθηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ νη αξκόδηνη ππνπξγνί εηνηκάδνληαη, θαηόπηλ ππνδείμεσο ηεο UNICEF, λα θιείζνπλ έλα παξαζπξάθη ηνπ λόκνπ πνπ αμηνπνηνύλ νη ζύγρξνλνη δνπιέκπνξνη. Όπσο πξνεηδνπνηεί ε νξγάλσζε ζε έθζεζή ηεο γηα ηε δηαθίλεζε παηδηώλ... ελώ ε βξεηαληθή θπβέξλεζε αλάγεη ηελ παξάλνκε εηζαγσγή παηδηώλ ζηε ρώξα κε ζθνπό ηελ πνξλεία ζε αδίθεκα, πνπ επηζείεη πνηλή 14εηνύο θάζεηξμεο, δελ έρνπλ θάπνην όπιν ελαληίνλ ησλ ζπκκνξηώλ πνπ εκπνξεύνληαη παηδηά γηα θαηαλαγθαζηηθή εξγαζία κε ζεμνπαιηθήο θύζεσο...» Η ΠΑΙΓΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΔΜΠΟΓΙΟ ΣΗΝ ΤΓΙΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΧΝ ΠΑΙΓΙΧΝ Δίκαη ν Ρίηζαξλη θαη είκαη 13 ρξνλώλ. Γνπιεύσ ζε έλα ρξπζνξπρείν. Οη ζπλζήθεο εξγαζίαο είλαη πνιύ ζθιεξέο. Καζεκεξηλά εξγάδνκαη δεθάδεο κέηξα θάησ από ηε γε κε απνηέιεζκα λα αληηκεησπίδσ πνιινύο θηλδύλνπο εθόζνλ ην πεξηβάιινλ είλαη πνιύ αλζπγηεηλό. Τπάξρνπλ πεξηπηώζεηο πνπ εξγάδνκαη αθόκα θαη 24 ώξεο. Γπζηπρώο δελ γίλεηαη λα πάσ ζρνιείν εθόζνλ δελ έρσ νηθνλνκηθή δπλαηόηεηα, γη‘ απηό θαηαθεύγσ ζε απηήλ ηελ εξγαζία γηα λα εμαζθαιίζσ ηα απαξαίηεηα ρξήκαηα γηα ηελ αγνξά ησλ βηβιίσλ κνπ. Πξηλ ιίγεο κέξεο ζπλέβε θάηη ηξαγηθό. Καζώο εξγαδόκνπλ θαηέξξεπζε έλαο ιάθθνο θη έηζη ζάθηεθα θάησ από ηα ρώκαηα. Έηζη πέξαζα αξθεηέο κέξεο ζην λνζνθνκείν. Δξγάδνκαη κε άιια παηδηά πνπ θαη απηά είλαη νξθαλά. Έλαο θίινο κνπ κνύ είπε όηη δηαζρίδνπλ εηνηκόξξνπεο ζθνηεηλέο ζήξαγγεο πνιιώλ ρηιηνκέηξσλ γηα λα καδέςνπλ ην ρξπζάθη. Πνιιά παηδηά επεηδή θνβνύληαη λα κπνπλ κέζα παίξλνπλ νπζίεο γηα λα μεράζνπλ ην παξειζόλ ηνπο θαη λα πάξνπλ δύλακε γηα λα κπνπλ ζην νξπρείν. ΜΑΡΣΤΡΙΕ σγκένηρφζη πληροθοριών για ηην παιδική εργαζία ζηα προηγούμενα τρόνια…. ύκθσλα κε ηηο καξηπξίεο ηεο θ. Μαξίαο Παξάζρνπ(έηνο γέλλεζεο 1926) ηελ επνρή εθείλε ηα παηδηά δνύιεπαλ από κηθξή ειηθία! « Όζνη γνλείο ήζειαλ θαη είραλ ηελ νηθνλνκηθή άλεζε έζηειλαλ ηα παηδηά ηνπο ζην ζρνιείν κέρξη ηηο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνύ ελώ άιινη δελ είραλ απηήλ ηελ επρέξεηα . Μόιηο ινηπόλ ζηακαηνύζαλ ην ζρνιείν άξρηδαλ λα εξγάδνληαη θαη λα βνεζνύλ ηνπο γνλείο ηνπο .Σα θνξίηζηα έκελαλ θνληά ζηηο κεηέξεο ηνπο θαη κάζαηλαλ λα πθαίλνπλ ζηνλ αξγαιεηό θαη γεληθόηεξα λα θηηάρλνπλ ξνύρα ελώ ηα αγόξηα βνεζνύζαλ θπξίσο ζηηο αγξνηηθέο δνπιείεο, ζην όξγσκα ησλ ρσξαθηώλ θαη ζηελ εθηξνθή δώσλ … Άιιεο βαζηθέο θαη ζρεδόλ θαζεκεξηλέο δνπιεηέο ήηαλ ε ζπγθνκηδή ησλ ειαηόδεληξσλ , ην ζέξηζκα θαη ην άιεζκα.. Οη δνπιεηέο απηέο ήηαλ πνιύ επώδπλεο θαη θνπξαζηηθέο, ελώ ηαπηνρξόλσο απαηηνύζαλ πνιύ ππνκνλή. Σόηε, ην βαζηθόηεξν ήηαλ λα μέξεη θάπνηνο ηηο δνπιεηέο αθνύ ηνπο ήηαλ απαξαίηεηεο θαη γηα ηελ ππόινηπε δσή ηνπο.» Ύζηεξα από όιεο απηέο ηηο ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο πξόζζεζε ιεπηνκέξεηεο γηα ηηο αζρνιίεο πνπ είραλ ηα παηδία κέζα ζην ζρνιείν. « Καηαξράο ην ζρνιείν ιεηηνπξγνύζε θαη πξσί θαη απόγεπκα. Σα παηδηά ζην ζρνιείν κάζαηλαλ θπξίσο αλάγλσζε θαη αξηζκεηηθή. Δπηπιένλ ηνπο κάζαηλαλ πσο έπξεπε λα πεξηπνηνύληαη ηνπο θήπνπο (πόηηδαλ ,έζθαβαλ θαη θύηεπαλ δηαθόξσλ εηδώλ θπηά). Δπίζεο θάπνηεο σξαίεο θαη ειηόινπζηεο κέξεο πήγαηλαλ πεξίπαην ζηελ εμνρή θαη θύηεπαλ πνιιά δηαθνξεηηθά δεληξάθηα .Δθηόο από όια απηά έβαδαλ παηδηά επηκειεηέο ζε θάζε ηάμε πνπ πξόζεραλ ηελ αίζνπζα ηνπο(θαζάξηδαλ ηα παξάζπξα ,ζθνύπηδαλ ηελ αίζνπζα θαη ην πξναύιην.) Σνλ ρεηκώλα ήηαλ ππεύζπλνη λα αλάβνπλ ηελ μπιόζνκπα θαη λα πξνζέρνπλ λα κελ ζβήζεη γηα λα κπνξέζνπλ λα δεζηαζνύλ.» ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΑ ΔΡΧΣΗΜΑΣΑ 1.Πόζα παηδηά ζύκθσλα κε έξεπλεο, εξγάδνληαη παγθνζκίσο; ήκεξα, ζε νιόθιεξν ηνλ θόζκν εξγάδνληαη πεξίπνπ 215 εθαηνκκύξηα παηδηά. ύκθσλα, κάιηζηα κε έθζεζε ηεο Unicef ην 1996, 250 εθαηνκκύξηα παηδηά εξγάδνληαη αλά ηνλ θόζκν. Ζ έθζεζε ηεο Unicef επηζεκαίλεη όηη ηα πεξηζζόηεξα από ηα παηδηά απηά είλαη ειηθίαο από 5 έσο 14 εηώλ θαη απαζρνινύληαη ζε ζπλζήθεο άθξσο βιαβεξέο γηα ηελ πγεία ηνπο θαη ηελ αλάπηπμή ηνπο. Οη αξηζκνί όκσο δελ απνηππώλνπλ πάληα ηελ πξαγκαηηθόηεηα. Γελ ππνινγίδνληαη όκσο ηα παηδηά πνπ απηναπαζρνινύληαη (πνπ ίζσο είλαη πεξηζζόηεξα), ρσξίο βηβιηάξην εξγαζίαο, ζε νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο, ή ηα παηδηά ησλ νηθνλνκηθώλ πξνζθύγσλ, κνπζνπικάλσλ θαη ηζηγγάλσλ. 2.Ση εξγαζίεο θάλνπλ; Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ λέσλ παηδηώλ ειηθίαο 14 ρξόλσλ (63,4%) εξγάδεηαη ζηελ αγξνηηθή παξαγσγή θαη αθνινπζεί ην εκπόξην (664 λένη), ε βηνκεραλία (556) θαη ε νηθνδνκή (273). Αιιά ζηελ ακέζσο επόκελε (ειηθηαθή) θαηεγνξία 15-19 αθνινπζνύλ νη εξγαδόκελνη ζηε βηνκεραλία (16.470), ζην εκπόξην (16.373), ζηελ νηθνδνκή (8.857), ηνλ ηνπξηζκό (8.074). Όπσο θαίλεηαη από ηα ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ νη λένη, σο θηελή θαη αλεηδίθεπηε εξγαηηθή δύλακε πξαγκαηνπνηνύλ ηηο πην ζθιεξέο εξγαζίεο κε αξλεηηθέο επηπηώζεηο ηόζν ζηε ζσκαηηθή ηνπο δηάπιαζε θαη ζηε δηακόξθσζε ηεο πξνζσπηθόηεηάο ηνπο, όζν θαη ηελ ςπρηθή ηνπο πγεία. 3.Πνηνη νξγαληζκνί κπνξνύλ λα πάξνπλ κέηξα γηα ηελ κείσζε ή θαη ηελ εμαθάληζε ηνπ πξνβιήκαηνο απηνύ; Ο Γηεζλήο Οξγαληζκόο Δξγαζίαο πξνζπαζεί κέζσ ελεξγεηώλ θαη πξσηνβνπιηώλ λα νδεγήζεη ζηαδηαθά ζηελ πιήξε απαγόξεπζε θαη θαηάξγεζε ηεο παηδηθήο εξγαζίαο θαη ηελ ελζσκάησζε απηήο ηεο απαγόξεπζεο ζηα λνκηθά πιαίζηα όισλ ησλ ρσξώλ-κειώλ ηνπ νξγαληζκνύ. Δίλαη ζαθέο όηη ε παηδηθή εξγαζία παξαβηάδεη θαηάθσξα ηα αλζξώπηλα δηθαηώκαηα ησλ παηδηώλ, θαη θαηαζηξέθεη δηα παληόο ηελ αζσόηεηα ηεο παηδηθήο ειηθίαο: i) Ο.Ζ.Δ Ζ ύκβαζε γηα ηα Γηθαηώκαηα ηνπ Παηδηνύ πηνζεηήζεθε νκόθσλα από ηελ Γεληθή πλέιεπζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλώλ ζηηο 20 Ννεκβξίνπ ηνπ 1989. ηελ Διιάδα επηθπξώζεθε ην 1992 ii) Δπξσπατθή Έλσζε – Υάξηεο ησλ Θεκειησδώλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Σα δηθαηώκαηα ησλ παηδηώλ 1. Σα παηδηά έρνπλ ην δηθαίσκα γηα έλα ηέηνην επίπεδν πξνζηαζίαο θαη θξνληίδαο πνπ είλαη απαξαίηεην γηα ηελ επεκεξία ηνπο. Μπνξνύλ λα εθθξάδνπλ ειεύζεξα ηηο απόςεηο ηνπο. Απηέο νη απόςεηο ζα ιακβάλνληαη ππόςηλ γηα ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε απηά ζε ζπλάξηεζε κε ηελ ειηθία θαη ην επίπεδν σξηκόηεηάο ηνπο. 2. ε όιεο ηηο πξάμεηο/δξάζεηο αλαθνξηθά κε ηα παηδηά, είηε αλαιακβάλνληαη από δεκόζηεο αξρέο είηε από ηδησηηθνύο νξγαληζκνύο, πξσηαξρηθή κέξηκλα ζα πξέπεη λα είλαη ηα ζπκθέξνληα ηνπ παηδηνύ. 3. Κάζε παηδί ζα έρεη ην δηθαίσκα λα δηαηεξεί ζε ηαθηηθή βάζε κία πξνζσπηθή ζρέζε θαη άκεζε επαθή θαη κε ηνπο δύν γνλείο ηνπ/ηεο, εθηόο εάλ απηή ε πξάμε ζεσξείηαη αληίζεηε κε ην ζπκθέξνλ ηνπ/ηεο. 4.Πνην είλαη ην πνζνζηό ησλ ζαλάησλ ησλ παηδηώλ πνπ εξγάδνληαη; ύκθσλα κε ηνλ Παγθόζκην Οξγαληζκό Τγείαο (WHO), θαηά ην έηνο 2002 εθηηκάηαη όηη 31.000 ζάλαηνη απνδόζεθαλ ζε εξγαδόκελα παηδηά θάησ ησλ 15 εηώλ. Δίλαη δπλαηόλ λα πξνθιήζεθαλ κε θαηαγεγξακκέλνη ζάλαηνη από θαθνπνίεζε θαη ζε ρώξεο πςεινύ εηζνδήκαηνο, επνκέλσο ζηηο εθηηκήζεηο απηέο ππνηηκάηαη ν πξαγκαηηθόο αξηζκόο ησλ ζαλάησλ ησλ παηδηώλ πνπ εξγάδνληαη. 5.Ζ παηδηθή εξγαζία έρεη επηπηώζεηο ζηα παηδηά; Αθόκα θαη ζηηο κέξεο καο αξθεηά παηδηά πέθηνπλ ζύκαηα θαθνπνίεζεο, θπξίσο από ηνπο γνλείο ηνπο, νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνύλ ηε βία σο κέζν πεηζαξρίαο, αιιά θαη από άιια ζεκαληηθά πξόζσπα ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπο. Σα ηειεπηαία ρξόληα, έρεη δηαπηζησζεί θαη θαθνπνίεζε κεηαμύ ζπλνκειίθσλ. Καθνπνίεζε είλαη ε άζθεζε βίαο κε ζθνπό ηελ ―επηβνιή ειέγρνπ‖ ή ηελ ππνηαγή. Δίλαη κηα επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά πνπ πξνθαιεί ηξαύκα, πόλν, θόβν, δπζθνξία, ελνρή θαη έρεη πνιιέο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο γηα ην άηνκν πνπ ηε δέρεηαη. Όηαλ ππάξρεη θαθνπνίεζε ππάξρεη θαη αληζνξξνπία δπλάκεσλ ςπρηθή ή ζσκαηηθή. Απηόο πνπ θαθνπνηεί αηζζάλεηαη ή θαη είλαη πην ηζρπξόο από απηόλ πνπ θαθνπνηείηαη, ν νπνίνο ληώζεη αλήκπνξνο λα αληηδξάζεη. Έηζη δεκηνπξγνύληαη νη ζύηεο θαη ηα ζύκαηα. Οη κνξθέο πνπ κπνξεί λα πάξεη ε θαθνπνίεζε είλαη νη εμήο: ~σκαηηθή (ρηππήκαηα κε ην ρέξη ή κε ηε ρξήζε αληηθεηκέλσλ, ηζηκπήκαηα, ηξάβεγκα καιιηώλ, δαγθώκαηα, θισηζηέο, θάςηκν κε αληηθείκελα π.ρ. ηζηγάξν, αθαηάιιειεο κέζνδνη πεηζαξρίαο γηα ηελ ειηθία ηνπ παηδηνύ). ~πλαηζζεκαηηθή. Πεξηιακβάλεη ιεθηηθέο θπξίσο ζπκπεξηθνξέο πνπ πιήηηνπλ ηελ ςπρνζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνύ. Σέηνηνπ είδνπο ζπκπεξηθνξέο ζεσξνύληαη νη θσλέο, νη αξλεηηθνί ραξαθηεξηζκνί, ε έιιεηςε ζηνξγήο θαη αγάπεο, ε δεκηνπξγία ελνρώλ, ε ηαπείλσζε, νη απεηιέο εγθαηάιεηςεο ή βίαο. ~εμνπαιηθή. Αλαθέξεηαη ζε νπνηαδήπνηε ζπκπεξηθνξά πνπ απνβιέπεη ζηε ζεμνπαιηθή δηέγεξζε ηνπ ελήιηθα (επαθή ή δηείζδπζε κε νπνηνδήπνηε ηξόπν ζηα γελλεηηθά όξγαλα ή ηνλ πξσθηό ηνπ παηδηνύ από ελήιηθα ή ην αληίζηξνθν, έθζεζε παηδηνύ ζε πνξλνγξαθηθό πιηθό θ.α.) ~Παξακέιεζε θαη έθζεζε ζε θίλδπλν. Αθνξά ηε ζηέξεζε ηνπ παηδηνύ από ηηο βαζηθέο θαη απαξαίηεηεο γηα ηε δηαβίσζε θαη ηελ πγηή ηνπ αλάπηπμε αλάγθεο. Σέηνηεο αλάγθεο είλαη ε ζίηηζε, ε έλδπζε, ε ζηέγαζε, ην θαζαξό θαη πγηέο πεξηβάιινλ, ε ηαηξηθή θξνληίδα, ε εθπαίδεπζε. ~Δθκεηάιιεπζε. Αλαθέξεηαη ζηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ παηδηνύ πξνο νηθνλνκηθό θπξίσο όθεινο ηνπ ελήιηθα. Ζ παηδηθή εξγαζία, επαηηεία ή πνξλεία είλαη κνξθέο εθκεηάιιεπζεο. Παξακέιεζε θαη έθζεζε ζε θίλδπλν. Αθνξά ηε ζηέξεζε ηνπ παηδηνύ από ηηο βαζηθέο θαη απαξαίηεηεο γηα ηε δηαβίσζε θαη ηελ πγηή ηνπ αλάπηπμε αλάγθεο. Σέηνηεο αλάγθεο είλαη ε ζίηηζε, ε έλδπζε, ε ζηέγαζε, ην θαζαξό θαη πγηέο πεξηβάιινλ, ε ηαηξηθή θξνληίδα, ε εθπαίδεπζε. ~Δθκεηάιιεπζε. Αλαθέξεηαη ζηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ παηδηνύ πξνο νηθνλνκηθό θπξίσο όθεινο ηνπ ελήιηθα. Ζ παηδηθή εξγαζία, επαηηεία ή πνξλεία είλαη κνξθέο εθκεηάιιεπζεο. Δμεηάδνληαο ηα αίηηα ηνπ θαηλνκέλνπ θαθνπνίεζεο, ζα πξέπεη λα ην δνύκε κέζα ζην εθάζηνηε θνηλσληθνπνιηηηζκηθό πιαίζην, ζην νπνίν εκθαλίδεηαη. Απηό ζρεηίδεηαη κε ην πόζν αλεθηηθή θαη επηηξεπηηθή είλαη κηα θνηλσλία ζηελ άζθεζε βίαο σο κέζν πεηζαξρίαο θαη δηαπαηδαγώγεζεο ηνπ παηδηνύ. Οη ππνβαζκηζκέλεο κνξθσηηθέο, θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ελνρνπνηνύληαη γηα ηελ επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά, ρσξίο απηό λα ζεκαίλεη όηη θαθνπνίεζε δε κπνξεί λα εκθαληζηεί θαη ζε αλώηεξα θνηλσληθά ζηξώκαηα. 6.Δίλαη λνκηθά απνδεθηό λα εξγάδνληαη ηα παηδηά ζε θάζε ρώξα; ε πνιιέο ρώξεο ηνπ θόζκνπ ηδίσο ζηηο ππναλάπηπθηεο ηα παηδηά απνηεινύλ θέξδνο γηα ηηο πεξηζζόηεξεο νηθνγέλεηεο .Υαξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα απνηεινύλ ρώξεο όπσο Βξαδηιία, Παθηζηάλ, Ηηαιία θ.α. Αληίζεηα ζηηο ρώξεο ηνπ δπηηθνύ θόζκνπ όπσο Καλαδάο ηα παηδηά δελ επηηξέπεηαη λα εξγάδνληαη κέρξη κηα ζπγθεθξηκέλε ειηθία.. Έπεηηα, όηαλ νη λένη βγαίλνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ν κηζζόο πνπ εηζπξάηηνπλ πξνέξρεηαη ν κηζόο από ην θξάηνο θαη κηζόο ην αθεληηθό ηνπο. Έηζη βιέπνπκε όηη ππάξρεη ελίζρπζε θαη επηδόηεζε από ην θξάηνο ηεο παηδηθήο εξγαζίαο. ηελ ζπλέρεηα ζηελ νπεδία όπνπ σο γλσζηό έλα παηδί πνπ γελληέηαη θαη κέρξη λα γίλεη 18 εηζπξάηηεη από ην θξάηνο επίδνκα 100 επξώ κεληαίσο, από θάπνηα ειηθία θαη έπεηηα ην επίδνκα ζηακαηάεη ηνπο θαινθαηξηλνύο κήλεο ώζηε ν λένο λα πάεη λα εξγαζηεί. 7.Δάλ ππάξρεη παηδηθή εξγαζία κπνξνύλ λα αλαπηπρζνύλ νη ρώξεο; Ζ παηδηθή εξγαζία απνηειεί ζύλεζεο θαηλόκελν ζηηο πεξηζζόηεξεο ρώξεο. Οη ρώξεο ζηηο νπνίεο είλαη αλαπηπγκέλν απηό ην θαηλόκελν δελ έρνπλ πεξηζώξηα αλάπηπμεο γηα δηάθνξνπο ιόγνπο. Αξρηθά κεηώλεηαη ην πλεπκαηηθό δπλακηθό ηεο ρώξαο εθόζνλ ν λένο πιεζπζκόο δελ κπνξεί λα κνξθσζεί. Έηζη ε θνηλσλία παξακέλεη ζηάζηκε. Παξάιιεια αθνύ έλα κεγάιν πνζνζηό παηδηώλ εξγάδεηαη θαη νη εξγνδόηεο βξίζθνπλ πνιιά εξγαηηθά ρέξηα ζε ρακειέο ηηκέο, νη ελήιηθεο αδπλαηνύλ λα βξνπλ εξγαζία. πλεπώο ε αλεξγία ραξαθηεξίδεη ηνπο ελήιηθεο δεκηνπξγώληαο έλα κεγάιν πξόβιεκα ζην εξγαηηθό δπλακηθό. Ζ παηδηθή ειηθία δελ είλαη ζε όιεο ηηο πεξηπηώζεηο ζπλώλπκε κε ηελ αλεκειηά, ην παηρλίδη θαη ηα μέλνηαζηα καζεηηθά ρξόληα, θαζώο, εθαηνκκύξηα παηδηά ζε νιόθιεξν ηνλ θόζκν ράλνπλ λσξίο ην παηδηθό ηνπο ρακόγειν θαη αλαγθάδνληαη από ηελ ηξπθεξή ηνπο ειηθία λα εληαρζνύλ ζηνλ ζθιεξό θόζκν ηεο εξγαζίαο. 8.Γηαηί ππάξρεη παηδηθή εξγαζία; Ζ παηδηθή εξγαζία είλαη έλα θαηλόκελν πνπ ππήξρε από ηα παιαηόηεξα ρξόληα ην νπνίν κέρξη ζήκεξα εμαθνινπζεί λα ππάξρεη θαη λα απμάλεηαη. Σα παηδηά εξγάδνληαη αλαγθαζηηθά επεηδή ε νηθνγέλεηα ηνπο αληηκεησπίδεη ζνβαξά νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα θαη έπξεπε θαη απηά κε θάπνηνλ ηξόπν λα ζπλεηζθέξνπλ γηα λα κπνξέζνπλ λα θαιύςνπλ όιεο ηηο αλάγθεο ηνπο. Δπίζεο θάπνηνη γνλείο πνπινύζαλ ηα παηδηά ηνπο είηε επεηδή δελ ηα ήζειαλ είηε επεηδή δελ κπνξνύζαλ λα ηα ζπληεξήζνπλ ιόγσ ησλ νηθνλνκηθώλ δπζρεξεηώλ θαη αλαγθάδνληαη λα ηα δίλνπλ ζε αλζξώπνπο πνπ ηα εθκεηαιιεύνληαη θαη ηα αλαγθάδνπλ λα θάλνπλ πνιύ βάλαπζεο εξγαζίεο θαη ζην ηέινο λα ηα θαθνπνηνύλ. Δθείλε ηελ πεξίνδν δελ ζεσξνύζαλ όηη ηα παηδία δνύιεπαλ αλαγθαζηηθά αιιά πσο ην έθαλαλ νηθηνζειώο γηα λα κπνξέζνπλ λα ζπλεηζθέξνπλ ρξήκαηα ζηελ νηθνγέλεηα ηνπο. ηηο παιαηόηεξεο επνρέο, όηαλ νη παππνύδεο ήηαλ ζηελ ειηθία καο, ζηακαηνύζαλ ηα ζρνιεία θαη πήγαηλαλ ζηα ρσξάθηα λα βνεζήζνπλ ηνπο γνλείο ηνπο . πγθεθξηκέλα, πήγαηλαλ γηα λα καδέςνπλ ειηέο θαη γπξλνύζαλ ζην ζπίηη πνιύ αξγά. ηα ρσξάθηα, θάπνηνη είραλ δώα πνπ ηα θξόληηδαλ θαη άιινη είραλ άινγα πνπ ηα θαζάξηδαλ. Οη γπλαίθεο έκελαλ ζην ζπίηη θαη κάζαηλαλ λα πθαίλνπλ, λα καγεηξεύνπλ θαη γεληθά λα αζρνινύληαη κε ηα νηθηαθά ώζηε λα γίλνπλ θαιέο λνηθνθπξέο γηα ηνπο άληξεο ηνπο . Η ΠΑΙΓΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΣΑ ΠΑΡΑΜΤΘΙΑ Παραμύθια άμεζη ζύνδεζη με ηην παιδική εργαζία ‘Παξακύζη‘..αλ αλαιύζνπκε ηνλ όξν ηεο ιέμεο, ζα θαηαιήμνπκε ζην όηη πξόθεηηαη γηα κύζν. Έλαο κύζνο κπνξεί άκεζα λα ζπλδέεηαη κε θαηαζηάζεηο πνπ ζπλαληώληαη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα, εθηόο θαη αλ πξόθεηηαη γηα γεγνλόηα κπζνπιαζίαο. Πνιύ ζπρλά παξαηεξείηαη ζηα παξακύζηα ην θαηλόκελν ηεο Παηδηθήο Δξγαζίαο. Παξακύζηα πνπ κεγάισζαλ γεληέο θαη γεληέο θξύβνπλ ηέηνηεο πεξηπηώζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ην έξγν ηνπ Άληεξζελ ‗Σν θνξηηζάθη κε ηα ζπίξηα‘ καο παξαπέκπεη ζηα παηδηά πνπ δνπιεύνπλ ζηα θαλάξηα, ε ηαρηνπνύηα καο κεηαθέξεη ζηα παηδηά από ηελ Αθξηθή, ηελ Κίλα θαη ηηο Ηλδίεο, πνπ κε παγίδα ηε κόξθσζε έξρνληαη ζηε Βξεηαλία, όπνπ εθεί ηα ρξεζηκνπνηνύλ σο δνύινπο. Έλα αθόκα ηέηνηνπ είδνπο παξακύζη είλαη ε Ραπνπλδέι πνπ καο ππνδεηθλύεη ηελ θαηαπίεζε πνπ κπνξεί έλα παηδί λα δερζεί από ζεηνύο θαη όρη κόλν, γνλείο, επίζεο αμηνζεκείσην είλαη ην παξακύζη ησλ Αδεξθώλ Γθξηκ ‗Υάλζει θαη Γθξέηει‘ πνπ καο ππελζπκίδεη όηη θαηλόκελν εκπνξίνπ πνιιώλ παηδηώλ κε ζθνπό λα πνπιήζνπλ ηα όξγαλά ηνπο. Μία αθόκα αλαθνξά κπνξνύκε λα θάλνπκε ζηε ‗Λίκλε ησλ Κύθλσλ‘ ηνπ Σζατθόθζθη όπνπ ηα παηδηά ζε πεξηόδνπο πνιέκνπ αλαγθάδνληαη λα κεηακνξθώλνληαη ζε ζηξαηηώηεο , όπσο επίζεο θαη ζην παξακύζη ηνπ ‗Κνληνξεβηζνύιε‘ πνπ ηα παηδηά εγθαηαιείπνληαη ζηνπο δξόκνπο επεηδή νη γνλείο ηνπο δελ κπνξνύλ λα ηα αλαζξέςνπλ. ~ΜΤΘΟ ΦΕΜΑΣΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ~ (..διάλογος μητέρας-Αϊνστάιν..) -Ση ζα έπξεπε λα δηαβάδεη ν γηνο κνπ, γηα λα γίλεη επηζηήκνλαο; -Παξακύζηα -Καη κεηά; -ΠΑΡΑΜΤΘΗΑ!!.. *Με ηελ απάληεζε ηνπ απηή, ν Ατλζηάηλ ήζειε λα δώζεη ην έκθαζε ζηε ζεκαληηθόηεηα ησλ δηδαγκάησλ θαη ησλ παξαβνιώλ ησλ παξακπζηώλ. Σο παιδί με ηα ζπίρηα Σν παηδί ηεο κεγάισζε. Έθιεηζε ζήκεξα ηα έμη ηνπ ρξόληα. Σν ρηέληζε όκνξθα. Γε ζα ‘ρεη πηα αλάγθε. Πεξλά θαη ην βιέπεη. ηε γσληά ηεο πιαηείαο ζηέθεη ζαλ άληξαο. Απ‘ ηα πέληε θνπηηά ηα ζπίξηα έρεη θηόιαο πνπιήζεη ηα ηέζζεξα. — Παίδεη ν ρεηκώλαο ζηα δέθα ηνπ δάρηπια. Έγηλε λύρηα. Κνηηάδεη ε κεηέξα ηνπ δεμηά ηεο, δεξβά ηεο, απάλσ θαη θάησ. θνηάδη: «Αο κπνξνύζε αλάβνληαο ην παηδί κνπ έλα ζπίξην λα θσηίζεη ηνλ θόζκν». Ζ θαηάζεζε ηεο 14ρξνλεο Έια: «Πήγα ζηελ Διιάδα πεξπαηώληαο... Σν ηαμίδη ζηελ Διιάδα ήηαλ ζπλαηζζεκαηηθά θνξηηζκέλν επεηδή ήηαλ επηθίλδπλν. Όηαλ βιέπακε ηελ Αζηπλνκία πεδάγακε ζηα ξέκαηα... ... πλήζσο θαηαιήγακε ζηε Θεζζαινλίθε. Γελ είρακε ηε δπλαηόηεηα λα θνξάκε ην ρεηκώλα ρνληξά ξνύρα, γηα λα καο ιππνύληαη νη Έιιελεο θαη λα καο δίλνπλ ρξήκαηα. Εεηηαλεύακε έμσ από ληίζθν, θιακπ θαη ζηα θαλάξηα. Μηα κέξα ην "αθεληηθό" κέηξεζε ηα ρξήκαηα κόιηο γπξίζακε ζην ζπίηη πνπ κέλακε θαη έδεηξε ηε θίιε κνπ Ρνπληίλα επεηδή είρε ζπγθεληξώζεη κόιηο έλα πεληαθνζάξηθν... Με ρηύπεζε έλα απηνθίλεην ζε θάπνην θαλάξη θαη έζπαζα ην πόδη κνπ. Με κεηέθεξαλ ζην λνζνθνκείν θαη κνπ έδσζαλ "έξνπκ". Ζ Αζηπλνκία κε ζπκβνύιεπζε λα κε δεηηαλεύσ ζηα θαλάξηα επεηδή ήηαλ πην επηθίλδπλν αιιά λα πξνηηκώ ληηζθνηέθ θαη θιακπ. Γελ είπα ζηε κεηέξα κνπ γηα ην αηύρεκα αιιά ην έκαζε από έλα γεηηνλόπνπιν θαη ηόηε αλαγθάζηεθα λα θύγσ επεηδή ην "αθεληηθό" κνύ είπε όηη δελ ήηαλ ζε ζέζε λα κε θξαηήζεη πηα.... Έδηλα όια ηα ρξήκαηα ζην "αθεληηθό" επεηδή δελ είρα ηε δπλαηόηεηα λα ηα θξύςσ, όπσο κνπ δεηνύζε λα θάλσ ε κεηέξα κνπ. Μία θνξά πνπ πήγα λα θξύςσ ηα ρξήκαηα από απηόλ κε έπηαζε ε Αζηπλνκία θαη κηα άιιε θνξά ην "αθεληηθό" απείιεζε όηη ζα κε "πνπιήζεη" ζε άιινλ αλ δελ ηνπ έδηλα ηα ρξήκαηα...». Ζ Έια όηαλ γύξηζε ζηελ Αιβαλία δελ κηινύζε ηε κεηξηθή ηεο γιώζζα παξά κόλν ειιεληθά. «Έγξαθα κε κεγάια γξάκκαηα επεηδή δελ ήμεξα λα γξάθσ». Ο 15ρξνλνο Έιηνλ από ην είπε όηη ήξζε ζηελ Διιάδα ζε ειηθία 6 εηώλ. «Από ηόηε μαλαπήγα πνιιέο θνξέο ζηελ Διιάδα, ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο κε ηα πόδηα..Εεηηάλεπα ζηα θαλάξηα, έπιελα απηνθίλεηα θαη πνπινύζα ραξηνκάληηια, έθαλα όιεο ηηο δνπιεηέο γηα λα δήζσ. Σνλ πεξηζζόηεξν θαηξό δνύζακε ζην δξόκν. Βγάδακε από 10.000 σο 20.000 δξαρκέο ηελ εκέξα θαη ηηο κνηξαδόκαζηαλ... Δίρα πξνβιήκαηα κε ηελ Διιεληθή Αζηπλνκία πνπ ζε δύν πεξηπηώζεηο κάο έδεηξε... Καη νη εξγνδόηεο κάο έδεξλαλ ζηα ρσξηά όηαλ ηνπο ιέγακε όηη ηε ζπγθεθξηκέλε κέξα ζέιακε λα παίμνπκε θαη λα κελ πάκε γηα δνπιεηά». Ο Διηνλ ελζαξξύλζεθε από ηε κεηέξα ηνπ λα θάλεη απηή ηε δνπιεηά: «Ο παηέξαο κνπ ήηαλ ζηε θπιαθή θαη ρξεηαδόκαζηαλ ρξήκαηα». Ο Έιηνλ 16 εηώλ πεγαίλεη ζήκεξα ζηελ Δ' ηάμε ζε ζρνιείν ηεο γελέηεηξάο ηνπ. Ο 15ρξνλνο πεηίκ θαηέζεζε όηη ν δηαθηλεηήο ηνπ ηνπ «έβαδε» εκεξήζηνπο «ζηόρνπο» ζηε δεηηαληά ζηα θαλάξηα. «Γελ έρεη ςσκί ζήκεξα» καο έιεγε αλ δελ θέξλακε ηα ιεθηά πνπ έπξεπε. Σν «αθεληηθό» έθηαλε ζην ζεκείν λα πεη: «Κιέςηε, θάληε ό,ηη κπνξείηε, εκέλα κε ελδηαθέξεη λα θέξεηε ηα ρξήκαηα». Καη ν πεηίκ θαηήγγεηιε θαθνκεηαρείξηζε από ηελ Αζηπλνκία. Ο 16ρξνλνο Αξηάλ ήξζε ζε ειηθία 5 εηώλ γηα πξώηε θνξά ζηελ Διιάδα. «Καηέθπγα ζε νξθαλνηξνθείν επεηδή δελ άληερα ην μύιν ηνπ δηαθηλεηή θάζε θνξά πνπ δελ έθεξλα ηα ρξήκαηα ηνπ "εκεξήζηνπ ζηόρνπ". Ζ Αζηπλνκία γλώξηδε ηη θάλακε, ήηαλ πάληα γύξσ καο». «Η ηατηοπούηα» Σν ζύγρξνλν δνπιεκπόξην. Παηδηά από ηελ Αθξηθή, ηελ Κίλα θαη ηηο Ηλδίεο, κε παγίδα ηε κόξθσζε έξρνληαη ζηε Βξεηαλία όπνπ ηα ρξεζηκνπνηνύλ σο δνύινπο «Ζ αλζξώπηλε εθκεηάιιεπζε έρεη πνιιέο κνξθέο., Βξεηαληθέο εθεκεξίδεο απνθάιπςαλ πξνζθάησο ηηο αλεζπρεηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ δνπιεκπνξίνπ παηδηώλ από αθξηθαληθέο ρώξεο ηα νπνία πξνσζνύληαη, θπξηνιεθηηθά σο ζθιάβνη, ζε πινύζηα ζπίηηα. Σα ζύκαηα είλαη θπξίσο θνξίηζηα από ρώξεο ηεο Γπηηθήο Αθξηθήο, πνπ μεθηλνύλ κε ηελ ειπίδα κηαο θαιήο κόξθσζεο ζηελ Δπξώπε, γηα λα θαηαιήμνπλ λα ππεξεηνύλ πινύζηεο νηθνγέλεηεο ρσξίο ακνηβή. Πηζηεύεηαη όηη έλα ζεκαληηθό πνζνζηό ησλ πεξίπνπ 10.000 παηδηώλ από ηε Γπηηθή Αθξηθή πνπ θηάλνπλ ζηε Βξεηαλία, γηα λα δήζνπλ ππνηίζεηαη κε ζεηέο νηθνγέλεηεο, πξννξίδνληαη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα γηα ιαζξαία νηθηαθή εξγαζία. Οη ζπείξεο πνπ ηα ζηξαηνινγνύλ ιέλε ζπλήζσο ζηνπο γνλείο όηη ζα ηα πάλε ζηελ Δπξώπε γηα λα κνξθσζνύλ κε αληάιιαγκα κηα κηθξή βνήζεηα ζην ζπίηη όπνπ ζα δνπλ. Καηά ηνλ ίδην ηξόπν θηάλνπλ θαη παηδηά από ηελ Κίλα θαη ην Βηεηλάκ, πνπ θαηαιήγνπλ δνύινη ζε παξάλνκεο βηνηερλίεο θαη εζηηαηόξηα. ύκθσλα κε εθηηκήζεηο νξηζκέλσλ αλζξσπηζηηθώλ νξγαλώζεσλ, ε πξνώζεζε γηα νηθηαθή ππεξεζία ιακβάλεη αθόκε κεγαιύηεξεο δηαζηάζεηο από ηελ παηδηθή πνξλεία, ζνξπβεκέλνη από ηελ έθηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ νη αξκόδηνη ππνπξγνί εηνηκάδνληαη, θαηόπηλ ππνδείμεσο ηεο UNICEF, λα θιείζνπλ έλα παξαζπξάθη ηνπ λόκνπ πνπ αμηνπνηνύλ νη ζύγρξνλνη δνπιέκπνξνη. Όπσο πξνεηδνπνηεί ε νξγάλσζε ζε έθζεζή ηεο γηα ηε δηαθίλεζε παηδηώλ., ελώ ε βξεηαληθή θπβέξλεζε αλάγεη ηελ παξάλνκε εηζαγσγή παηδηώλ ζηε ρώξα κε ζθνπό ηελ πνξλεία ζε αδίθεκα, πνπ επηζείεη πνηλή 14εηνύο θάζεηξμεο, δελ έρνπλ θάπνην όπιν ελαληίνλ ησλ ζπκκνξηώλ πνπ εκπνξεύνληαη παηδηά γηα θαηαλαγθαζηηθή εξγαζία κε ζεμνπαιηθήο θύζεσο...» ΠΟΙΗΜΑΣΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΑΙΓΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Για το παιδί Γ. Ρίηζος Σα παηδηά ζέινπλ παπνύηζηα ηα παηδηά ζέινπλ ςσκί ζέινπλε θαη θάξκαθα δνύιεςε θαη ζπ Γέια θιαίγε θη όιν ιέγε ην παηδί: δσή. Σίπνη‘ άιιν, Εσή. Εύκσλε ζηε ζθάθε πξώην ζνπ δπκάξη, πξώην ζνπ ςσκί έλα θαιπβάθη κηα κηθξνύια απιή γηα ην παηδί. Εύκσλε ην ρώκα κε ην δάθξπ δάθξπ θηηάμε έλα ρσκάηηλν πνπιί λα πεηάεη ηε λύρηα/ θαη λα θειαεδεί/ γηα ην παηδί. Σνύηε είλαη ε δσή καο ηνύην ην κεγάιν, ηίπνη‘ άιιν γέια θιάςε, πεο ό,ηη ζεο Σν παηδί δσή: δσή ηίπνη‘ άιιν.»! Μη ηοσς πιζηέυεις Κάποηε θα `ρθοσν να ζοσ ποσν πφς ζε πιζηεύοσν, ζ’ αγαπούν και πώς ζε θένε Έτε ηο νοσ ζοσ ζηο παιδί, κλείζε ηην πόρηα με κλειδί υέμαηα λένε Κάποηε θα `ρθοσν γνφζηικοί, λογάδες και γραμμαηικοί για να ζε πείζοσν Έτε ηο νοσ ζοσ ζηο παιδί κλείζε ηην πόρηα με κλειδί, θα ζε ποσλήζοσν Και όηαν θα `ρθοσν οι καιροί ποσ θα `τει ζβήζει ηο κερί ζηην καηαιγίδα Υπεραζπίζοσ ηο παιδί γιαηί αν γλιηώζει ηο παιδί σπάρτει ελπίδα ΣΑ ΠΑΙΓΙΚΑ ΥΡΟΝΙΑ ΣΧΝ ΛΟΓΟΣΔΥΝΧΝ ΠΟΤ ΔΓΡΑΦΑΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΑΙΓΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Τζάρλς Νηίκενς Σν 2012 ζπκπιεξώζεθαλ 200 ρξόληα από ηε γέλλεζε ηνπ Βξεηαλνύ ζπγγξαθέα Σζάξιο Νηίθελο. Γηα ηνπο πεξηζζόηεξνπο αλαγλώζηεο ζε όιν ηνλ θόζκν ν Νηίθελο είλαη ν κπακπάο ηνπ Όιηβεξ Σνπίζη, ν άλζξσπνο πνπ πεξηέγξαςε ηνλ δνθεξό θόζκν ηεο παηδηθήο εθκεηάιιεπζεο θαη θηώρεηαο ζηελ Αγγιία ηνπ 19νπ αηώλα, έλαλ θόζκν πνπ ζέιακε λα πηζηεύνπκε όηη έρεη γηα πάληα ραζεί. ε ειηθία 12 εηώλ ν λεαξόο Νηίθελο αλαγθάζηεθε λα εξγαζηεί. Οη δεκόζηνη ππάιιεινη γνλείο ηνπ ήηαλ βνπηεγκέλνη ζηα ρξέε. ηακάηεζε ην ζρνιείν θαη πήξε ηα πξώηα καζήκαηα απειπηζίαο ζ‘ έλα εξγνζηάζην βεξληθηώλ γεκάην πνληίθηα κε ζέα ηνλ ιαζπσκέλν Σάκεζε. Δθεί ζπλέζεζε ηηο πξώηεο εηθόλεο ησλ κπζηζηνξεκάησλ ηνπ. Οη πεξηζζόηεξνη ραξαθηήξεο ηνπ είλαη βγαικέλνη από ηε δσή ηνπ. Σν έγθιεκα, ε πνξλεία θαη ε παηδηθή εξγαζία είλαη ην ζύκπαλ ηνπ Όιηβεξ Σνπίζη θαη ηνπ Νίθνιαο Νίιεικπη. Σν απάλζξσπν πξόζσπν ηεο εξγνδνζίαο ζηνλ Νηέηβηλη Κόπεξθηιλη είλαη ζρεδόλ απηνβηνγξαθηθό. Καη ηα βηβιία «Υξηζηνπγελληάηηθε Ηζηνξία», «Γύζθνινη Καηξνί», «Μεγάιεο Πξνζδνθίεο» θαη ε «Ηζηνξία Γύν Πόιεσλ» κηινύλ γηα ηελ θηώρεηα, ηηο αλεθπιήξσηεο πξνζδνθίεο αλάπηπμεο κέζα από ηνλ εθβηνκεραληζκό ηεο θνηλσλίαο θαη ηελ αληηπαιόηεηα ησλ θνηλσληθώλ ηάμεσλ. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ Σν κάζεκα ηνπ πξόηδεθη θέηνο εθηόο από ζεκαληηθό έγηλε θαη πνιύ ελδηαθέξνλ. Σν ζέκα καο ήηαλ ε παηδηθή εξγαζία, ζπλεπώο θαηαιαβαίλνπκε όηη δελ ζα αζρνινύκαζηαλ κε θάηη πνπ ήδε γλσξίδακε. Γύν ώξεο ηελ βδνκάδα δελ είλαη αξθεηέο γηα λα θαιπθηεί έλα ηέηνηνπ είδνο ζέκα. Ζ θαζεγήηξηά καο, καο ρώξηζε ζε νκάδεο, όπνπ ζηελ θαζεκία αλαηέζεθε έλα κέξνο ηεο εξγαζίαο. Ζ πξνζπκία, ην ελδηαθέξνλ, ε επαηζζεζίεο, ν πξνβιεκαηηζκόο θαη ε αξκνληθή ζπλεξγαζία καο ήηαλ αηηία λα θαηαιήμνπκε επθνιόηεξα ζην επηζπκεηό απνηέιεζκα. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Απηό πνπ έρνπκε ζπκπεξάλεη από ηελ εξεπλεηηθή εξγαζία καο όιν απηό ην δηάζηεκα είλαη όηη πνιιά παηδηά δνπιεύνπλ θαη ζε αλεπηπγκέλεο ρώξεο αιιά θαη ζε ππναλάπηπθηεο. Σα πεξηζζόηεξα δνπιεύνπλ αλαγθαζηηθά έηζη ώζηε λα κπνξνύλ λα ζπλεηζθέξνπλ ζηελ νηθνγέλεηα ηνπο. Άιια πάιη νη γνλείο ηνπο ηα πνπινύλ ζε μέλνπο γηα κηα θαιύηεξε δσή κε παξαπάλσ επθαηξίεο αιιά δπζηπρώο νη πεξηζζόηεξνη ηα θαθνκεηαρεηξίδνληαη θαη ηα αθήλνπλ λα δνπλ ζε άζιηεο θαηαζηάζεηο. Σέινο ππάξρεη έλαο ηεξάζηηνο πξνβιεκαηηζκόο ζην αλ πξέπεη λα αγνξάδνπκε ηα πξντόληα πνπ πνπινύλ ηα κηθξά θαη αλήκπνξα παηδάθηα ή αλ δελ πξέπεη. Δίλαη έλα ηεξάζηην δίιεκκα γηα ηνλ ιόγν όηη αλ δελ αγνξάδνπκε ηα πξντόληα ηνπο ππάξρεη πεξίπησζε λα κείλνπλ ρσξίο δνπιεηά θαη ηαπηόρξνλα αλήκπνξα ελώ αλ αγνξάδνπκε από απηά ππάξρνπλ ηεξάζηηεο πηζαλόηεηεο λα ηα εθκεηαιιεύνληαη θαη λα κελ θαηνξζώζνπλ πνηέ λα δήζνπλ ειεύζεξα. Ονόματα μαθητών που εργάστηκαν Βλατάκε Αικαηερίμε- Γιρήμε Βσρόποσλος Παραζκεσάς Καηζιέρες Θεόδωρος Κωζηάκος Σηαύρος Κώζηας Λάδαρος Λάγγες Απόζηολος Μαμωλάκος Χρήζηος Ματαίρας Ιωάμμες Μιτελάκος Παμαγιώηες Μπόκος Σηαμάηες Μπούηζαλες Χαράλαμπος Παπαδάκε Κωμζηαμηίμα Παράζτος Δεμήηριος Παράζτος Ιωάμμες-Νεκηάριος Ποσλάκε Παμαγιώηα Σηαμαδιάμοσ Βαρβάρα Σσρμαλή Χρσζούλα Φαρ Σετάμ Φριηδήλας Γεώργιος ΠΗΓΔ 2lyk-nafpl.arg.sch.gr http://nonews-news.blogspot.gr/2013/09/blog-post_7331.html e-psychology.gr › http://www.unicef.gr/reports/pov_ind.php http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C109/67/540,1955 Ζ ΠΑΗΓΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΣΑ ΣΟ 19ν ΚΑΗ 20ν ΑΗΩΝΑ
© Copyright 2024 Paperzz
