ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (E-LEARNING) Υπό του φοιτητή: ΤΣΟΥΜΑΣ ΔΗΜΟΣ (Α.Μ. 7807) Επιβλέπων Καθηγήτρια: ΤΣΟΥΡΕΛΑ ΜΑΡΙΑ ΣΕΡΡΕΣ 2013 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η συγκεκριμένη εργασία ασχολείται με την αναφορά, ανάλυση και μελέτη των παραμέτρων που αφορούν στο θέμα της εκπαίδευσης από απόσταση ή μάθησης εξ αποστάσεως. Πρόκειται για μια λεπτομερή έρευνα που ξεκινά από την ιστορική εξέλιξη του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού μοντέλου και τη διαδρομή του μέσα στοv χρόνο. Στη συνέχεια καταγράφονται όλοι οι συνώνυμοι όροι της εξ αποστάσεως μάθησης καθώς και διάφορες άλλες μορφές της. Εδώ ο αναγνώστης μπορεί να δει όλα τα είδη της εκπαίδευσης και να κατανοήσει καλύτερα το θέμα το οποίο διαπραγματευόμαστε. Επίσης δίνεται ο πιο αναγνωρισμένος ορισμός του e-learning και όσο προχωρεί το πρώτο κεφάλαιο βλέπουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του για να έχουμε μια σαφή εικόνα περί του θέματος. Μία ακριβής λίστα με τα ηλεκτρονικά εργαλεία και βοηθήματα που είναι απαραίτητα για την ομαλή και σωστή διεξαγωγή των μαθημάτων έρχεται για να συμπληρώσει αυτή την ανάλυση. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τη μέθοδο διδασκαλίας και μάθησης που γίνεται εφικτή μέσα από ένα σύνολο διαδικασιών που αφορούν στο εκπαιδευτικό υλικό, στην επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενων, στις διδακτικές μεθόδους, στην υποστήριξη και στην αξιολόγηση των εκπαιδευομένων. Όλες αυτές οι συνιστώσες αποτελούν την κοινή συνισταμένη για να θεωρηθεί επιτυχής η εκπαιδευτική διαδικασία. Το κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι πολύ βασικός παράγοντας. Το εκπαιδευτικό υλικό πρέπει να ενσωματώνει εκτός από την περιγραφή και αναφορά νέων γνώσεων, διδακτικές λειτουργίες όπως την καθοδήγηση στη μελέτη την αλληλεπίδραση με το μαθησιακό υλικό, την επεξήγηση δύσκολων εννοιών, την αυτοαξιολόγηση και την ενθάρρυνση του εκπαιδευόμενου γιατί σε μεγάλο βαθμό αντικαθιστά τον εκπαιδευτή εξαιτίας της περιορισμένης επικοινωνίας στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Στο επόμενο κεφάλαιο δίνεται έμφαση στον πρωταρχικό ρόλο που παίζει η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Ως γνωστόν ο ηλεκτρονικός υπολογιστής αποτελεί απαραίτητο εργαλείο για τη μάθηση από απόσταση αφού μας παρέχει άπειρες δυνατότητες έρευνας και μελέτης. Όλη η εκπαιδευτική διαδικασία στηρίζεται ουσιαστικά στη χρήση του υπολογιστή. Η αλληλογραφία πραγματοποιείται μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ο σπουδαστής έχει πρόσβαση σε μια σειρά μαθημάτων καθώς και στην οργανωμένη ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, η οποία είναι στη διάθεσή του όποτε τη χρειαστεί για να μελετήσει. Όλα αυτά θα ήταν ανέφικτα αν δεν είχε στη διάθεσή του το συγκεκριμένο εργαλείο. Επιπρόσθετα παρέχονται λίστες με το λογισμικό που απαιτείται από το εκάστοτε εκπαιδευτικό ίδρυμα και τον εξοπλισμό που χρειάζεται για να πραγματοποιηθούν τα μαθήματα όπως κάποιες συσκευές εξόδου: ο σαρωτής, η κάμερα, το μικρόφωνο κλπ. Το τέταρτο κεφάλαιο έχει να κάνει με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στον ελλαδικό χώρο και στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα οποία παρέχουν τη συγκεκριμένη δυνατότητα. Το πιο γνωστό από αυτά είναι το ΕΑΠ (Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο) του οποίου το έργο είναι η εξ αποστάσεως παροχή προπτυχιακής και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης μέσω της αξιοποίησης κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού και μεθόδων διδασκαλίας. Στους σκοπούς του ΕΑΠ εντάσσεται η προαγωγή της επιστημονικής έρευνας, καθώς και η ανάπτυξη τεχνολογίας και μεθοδολογίας στο πεδίο της μετάδοσης της γνώσης από απόσταση. Εκτός από το ΕΑΠ υπάρχουν και διάφορα άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα τα οποία προσφέρουν αντίστοιχα προγράμματα ανοικτής εκπαίδευσης. Τέτοια ιδρύματα είναι το Ε.Κ.Π.Α.(Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο) και το Α.Π.Θ.(Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης). Στο τελευταίο κεφάλαιο γίνεται μια λεπτομερής παρουσίαση του Ε.Α.Π.(Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο). Περιγράφεται επίσης η όλη διαδικασία της εκπαίδευσης, δίνεται το πρόγραμμα σπουδών του πανεπιστημίου(προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές), αναφέρονται οι πηγές χρηματοδότησης από διάφορους ελληνικούς φορείς και αναλύεται η μορφή της αξιολόγησης των εκπαιδευομένων καθώς και του ιδίου εκπαιδευτικού ιδρύματος. 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ…………………………………………………………………..2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………....7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1…………………………………………………………..…….9 1 Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση (E-LEARNING)…………..…………...9 1.1 Ιστορική αναδρομή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης…….……..…....9 1.2 Ο ορισμός της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ………………………...10 1.3 Συνώνυμοι όροι της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (e-learning)..……12 1.4 Χαρακτηριστικά της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης…………………..14 1.5 Βασικά εργαλεία για την υλοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης…………………………………………………….……15 1.6 Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης..........................................................................................17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2………………………………………………………………..21 2 Τα μέρη που αποτελούν την εκπαίδευση από απόσταση…...………..21 2.1 Το εκπαιδευτικό υλικό………………………………...………….….21 2.2 Η επικοινωνία………………………………………………....….…..23 2.3 Σύγχρονη και ασύγχρονη τηλεκπαίδευση………………….…...……24 2.3.1 Σύγχρονη τηλεκπαίδευση…………………………………………….24 2.3.2 Ασύγχρονη τηλεκπαίδευση …………………………………...……..24 2.3.3 Σύγκριση σύγχρονου και ασύγχρονου μοντέλου…………….....……25 2.3.4 Διδασκαλία με εξατομικευμένο ρυθμό…………………………...….26 2.4 Διάκριση ως προς το είδος της σύγχρονης επικοινωνίας….…….…...27 2.4.1 Διάσκεψη πολλαπλών σημείων…………………………………...….27 2.4.2 Διάσκεψη σημείου προς σημείο…………………………………...…27 2.4.3 Μέθοδος μετάδοσης απλής εκπομπής (unicast)………………….. …27 2.4.4 Μέθοδος μετάδοσης πολλαπλής εκπομπής (multicast) ……………...28 2.4.5 Μετάδοση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο ή κατ' απαίτηση…...….28 2.4.6 Μετάδοση δεδομένων ύστερα από απαίτηση του χρήστη……….…..28 2.5 Τα διδακτικά μοντέλα της ηλεκτρονικής μάθησης……………….….29 2.5.1 Η υποστήριξη του εκπαιδευόμενου…………………………….….…31 2.5.2 Η αξιολόγηση…………………………………………………...……31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3…………………………………………………………….….33 3 Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές στην εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση....…...33 3.1 Απαιτούμενο λογισμικό……………………………………………...34 3.2 Απαιτούμενος υλικός εξοπλισμός (hardware)………………...…..….36 3.2.1 Εξυπηρετητής ιστού (web server)………………………….....…...…36 3.2.2 Εξυπηρετητής αρχείων (file server)………………………….…...….36 3.2.3 Τερματικά…………………………………….……….………….…..36 3.3 Ο τεχνολογικός εξοπλισμός που είναι απαραίτητος στη διδασκαλία με τηλεματική ………………………………………........……………...37 3.4 Protocol Independent Multicast (ΡΙΜ)…………………..……..…….38 3.5 Real-time Control Protocol (RTCP)………………………………….39 3.6 RTP (Real-time Transport Protocol)……………………………...….41 3.7 Distance Vector Multicast Routing Protocol (DVMRP)…………. …42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4…………………………………………………………..……43 4 Η Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση στην Ελλάδα………………………43 4.1 Φορείς παροχής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης……………………….43 4.2 Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο………………………………..45 4.3 Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση στα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης…………………………………………………...…….48 4.4 Ιδιωτικοί Φορείς…………………………………….……………….51 4.5 Ομοιότητες και διαφορές ενός τριτοβάθμιου εκπαιδευτικού ιδρύματος σε σχέση με ένα αντίστοιχο τριτοβάθμιο ίδρυμα ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (ΕΑΠ)…………………………….……...52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5………………………………………………..............………57 5 Παρουσίαση του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου…………......57 5.1 Ιστορική αναδρομή του ελληνικού ανοιχτού πανεπιστημίου Υ(ε.α.π)……………………………………………..………….……57 5.2 Η αποστολή και η φυσιογνωμία του ΕΑΠ…………………………..58 5.3 Δομή και λειτουργία του Ε.Α.Π. ……………………..……………..62 5.4 Ο τρόπος λειτουργίας των σπουδών από το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο….….……………………………………....………….67 5.5 Το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο με αριθμούς…………………..70 5.6 Η εκπαίδευση από απόσταση στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο..71 5.7 Οι πηγές χρηματοδότησης του ΕΑΠ…………………………………83 5.8 Η αξιολόγηση του ΕΑΠ………………………………………….......86 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6……………………………………………………………….88 5 6 Παρουσίαση του Ανοιχτού Πανεπιστημίου της Μεγάλης ΒρετανίαςΙστορική ανασκόπηση του BRITISH OPEN UNIVERSITY ………………….……………………………………………….……88 6.1 Μέθοδοι διδασκαλίας στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας………………………………………………………...…..90 6.2 Σχολές και Ερευνητικά Κέντρα……………………………………..91 6.3 Στοιχεία και αριθμοί……………………………….………………...93 6.4 Σύγκριση Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου με το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας.............................................95 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ …………………………………………………………96 6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η νέα εποχή έχει πολλαπλασιάσει τις ανάγκες των ανθρώπων, είτε αυτοί είναι μαθητές, είτε φοιτητές, είτε ενήλικες, για συνεχή και ποιοτική γνώση. Η διαρκής αύξηση των αναγκών αυτών, έχει ως αποτέλεσμα την απόκτηση προσόντων που θα τους φανούν ιδιαίτερα χρήσιμα στην προσπάθειά τους για αναζήτηση εύρεσης εργασίας, αλλά επίσης και στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους. Στις μέρες μας παρατηρούμε ότι η εκπαιδευτική διαδικασία δεν πραγματοποιείται πλέον μόνο στα σχολεία και στα διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως για παράδειγμα τα ΑΕΙ (Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα) ή τα ΑΤΕΙ (Ανώτατα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα) αλλά συνεχίζεται και σε εξωσχολικούς χώρους με αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα τα σπίτια. Η επιτακτική ανάγκη των ανθρώπων για συνεχή γνώση έχει έναν πολύ σημαντικό σύμμαχο, ο οποίος δεν είναι άλλος από την τεράστια εξέλιξη της τεχνολογίας. Για να γίνω πιο σαφής, η τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών καθώς και των δικτύων επικοινωνίας συνδέονται μεταξύ τους. Αυτός ο πολύ σημαντικός παράγοντας χρησιμοποιείται από ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων οι οποίοι επιλέγουν ως μέσο μάθησης το διαδίκτυο ( e-learning ). Επίσης το e-learning κερδίζει συνεχώς έδαφος και στις επιχειρήσεις που το χρησιμοποιούν για να βελτιώσουν το επίπεδο γνώσεων των εργαζομένων τους για να μπορέσουν να είναι ανταγωνιστικές οι επιχειρήσεις στο οικονομικό περιβάλλον που δραστηριοποιούνται, το οποίο συνεχώς αυξάνει τις απαιτήσεις του. Επιπλέον οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας επιλέγουν αυτό τον τρόπο εκπαίδευσης, διότι με το πέρασμα των χρόνων η τεχνολογική εξέλιξη έχει ξεπεράσει τις αρχικές τους γνώσεις και δε μπορούν να ανταγωνιστούν τη νέα γενιά που διαρκώς εξελίσσεται και διευρύνει τους πνευματικούς της ορίζοντες. Μέρα με τη μέρα οι απαιτήσεις στον εργασιακό χώρο ολοένα και αυξάνονται καθιστώντας το περιβάλλον εργασίας πιο ανταγωνιστικό με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να αποζητούν πιο πρακτικές και εποικοδομητικές διεξόδους για να λύσουν αυτό το πρόβλημα και να κάνουν τη δουλειά τους πιο εύκολη και όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι μια καινοτόμος επινόηση που ήρθε για να αλλάξει τα δεδομένα σε όλα τα εργασιακά περιβάλλοντα. Μέσω αυτής ο εργαζόμενος μπορεί να καταρτιστεί σε διάφορους τομείς που τον ενδιαφέρουν, να λάβει πρόσθετη μόρφωση και να εξειδικευτεί σε ένα συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο. 7 Ο τρόπος της συγκεκριμένης εκπαίδευσης είναι και ο λόγος για τον οποίο την επιλέγουν: η εκπαίδευση γίνεται μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή που έχει ο καθένας στον προσωπικό του χώρο είτε πρόκειται για γραφείο είτε για σπίτι. Έτσι κερδίζει και πολύτιμο χρόνο και εξοικονομεί χρήματα αφού δε είναι απαραίτητο να ταξιδεύει συνεχώς ειδικά αν πρόκειται για άτομο που ζει στην επαρχία όπου δεν υπάρχουν ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Συμπερασματικά η εκπαίδευση από απόσταση αποτελεί έναν εύκολο και γρήγορο τρόπο για να μπορέσει κάποιος να εξυπηρετηθεί στη δουλειά του ικανοποιώντας παράλληλα και τη δίψα του για δια βίου μάθηση. 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1 ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (E-LEARNING) 1.1 Ιστορική αναδρομή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Η ιστορία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης πιθανότατα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε μια εφημερίδα της Βοστόνης στις 20 Μαρτίου του 1728 από έναν διαφημιστή που το όνομα του ήταν Caleb Phillips. Ο διαφημιστής αυτός δημοσίευσε στην συγκεκριμένη εφημερίδα ότι μπορούσε να διδάξει στενογραφία, όχι μόνο σε άτομα που βρίσκονται στην ίδια πόλη με αυτόν η στην ίδια αίθουσα με αυτόν αλλά μπορούσε να διδάξει με την ίδια επιτυχία σε άτομα από διαφορετικές πόλεις χωρίς να απαιτείται να βρίσκονται στον ίδιο χώρο με αυτόν. Ταυτοχρόνως όπως και στην Αμερική η ανάγκη των ανθρώπων για εξ αποστάσεως εκπαίδευση άρχισε να παρουσιάζεται και σε πολλά ακόμη μέρη της γης όπως στην Ευρώπη, την Αυστραλία, την Ασία κ.τ.λ. Έτσι δημιουργήθηκε το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και της ανάγκης των ανθρώπων για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Σε αυτό σημαντικό ρόλο είχε και η μειωμένη ικανότητα τον εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην ικανοποίηση της ανάγκης των ατόμων για μάθηση. Έτσι τα εκπαιδευτικά ιδρύματα άρχισαν να χρησιμοποιούν μια νέα μορφή εκπαίδευσης αυτή της << δια αλληλογραφία εκπαίδευση >>. Με αυτό το νέο μέσο εκπαίδευσης τα άτομα που ενδιαφερόταν για επιπλέον γνώση ήταν ευκολότερο πια να την αποκτήσουν και έτσι αυξήθηκαν και οι ενδιαφερόμενοι. Το πρώτο πανεπιστήμιο που εφάρμοσε την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ως μέσο αλληλογραφίας ήταν το Illinois state university το 1874 στην Αμερική και ακολούθησαν και το Queen’s university στον Καναδά το 1889, το University of Chicago της Αμερικής το 1891, το University of Wisconsin της Αμερικής το 1906 και το University of Queensland of Brisbane της Αυστραλίας το 1911. Καθώς οι άνθρωποι που αναζητούσαν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση αυξάνονταν αναζητήθηκαν και νέα μέσα επικοινωνίας που θα έκαναν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ακόμα πιο προσιτή και εύκολη. Έτσι το 1950 άρχισαν να χρησιμοποιούνται ως μέσα επικοινωνίας για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση το ραδιόφωνο και η τηλεόραση. Δύο δεκαετίες αργότερα, στις αρχές του 1970, αρχίζει να χρησιμοποιείται ένα ακόμα μέσο επικοινωνίας για εκπαίδευση εξ αποστάσεως και αυτό είναι η χρήση μαγνητοφωνημένων κασετών ήχου και εικόνας. Το μέσο αυτό χρησιμοποιήθηκε κυρίως στον ερευνητικό και στον επιστημονικό κλάδο για την ευκολότερη και πιο ακριβής ανταλλαγή των πληροφοριών μεταξύ επιστημόνων. Στην νεότερη εποχή έχει επικρατήσει το internet ως μέσο επικοινωνίας για μαθήματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Αυτό γιατί η μεγάλη ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει ως αποτέλεσμα την αγορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών και την εύκολη πρόσβαση που μπορούμε να έχουμε στο internet από οπουδήποτε και αν είμαστε. Γενικά τα μέσα για να πραγματοποιηθεί η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έχουν εξελιχθεί με τεράστια ταχύτητα στο πέρασμα των χρόνων. Βέβαια σήμερα με την χρήση του διαδικτύου έχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα εκπαίδευσης. Αυτό γιατί το διαδίκτυο είναι ο ποιο γρήγορος και πιο αποτελεσματικός τρόπος εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε σύγκριση με τα προηγούμενα μέσα. 1.2 Ο ορισμός της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Μετά από αυτή τη σύντομη ιστορική αναδρομή που παρουσιάστηκε προηγούμενος, για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, θα προσπαθήσω να δώσω έναν ορισμό σχετικά με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Έχουν δοθεί πολλοί διαφορετικοί ορισμοί για να περιγράψουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ο ποιο αποδεκτός ορισμός είναι ο ακόλουθος: Εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι η υποβοηθούμενη από τα μέσα επικοινωνίας εκπαίδευση (ταχυδρομείο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, κασέτες βίντεο, υπολογιστές, τηλεδιάσκεψη και άλλα) με μικρή ή καθόλου διαπροσωπική ή σε τάξη επαφή μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου. UNESCO Ο Holmberg (1977) υποστηρίζει ότι «η εξ αποστάσεως εκπαίδευση περιλαμβάνει διάφορες μορφές σπουδών, σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης, οι οποίες διεξάγονται χωρίς την άμεση και συνεχή επίβλεψη εκπαιδευτών και στηρίζονται στην οργάνωση, καθοδήγηση και διδασκαλία που παρέχεται από κάποιο εκπαιδευτικό οργανισμό». Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι μια εκπαιδευτική μέθοδος στην οποία ο διδασκόμενος βρίσκεται σε μια φυσική απόσταση από το δάσκαλο. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από μόνη της, ή σε συνύπαρξη με άλλες μορφές εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένου και της πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευσης από απόσταση. Στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, οι εκπαιδευόμενοι βρίσκονται σε μια φυσική απόσταση από το ίδρυμα που υποστηρίζει την εκπαίδευση. Grenville Rumble (1989) 10 H εξ αποστάσεως εκπαίδευση καλύπτει τις διάφορες μορφές σπουδών σε όλα τα επίπεδα που δεν είναι υπό τη συνεχή, άμεση επίβλεψη των εκπαιδευτικών που βρίσκονται με τους σπουδαστές τους σε αίθουσες διδασκαλίας ή κάτω από τις ίδιες συνθήκες, αλλά εκείνες που, εν πάση περιπτώσει, αξιοποιούν το σχεδιασμό, την οργάνωση, την καθοδήγηση και επίβλεψη που παρέχει ένας εκπαιδευτικός οργανισμός. Borje Holmberg H κατηγορία των εκπαιδευτικών μεθόδων, κατά τις οποίες οι διδακτικές συμπεριφορές εκτελούνται ανεξάρτητα από τις μαθησιακές συμπεριφορές συμπεριλαμβανομένων των μεθόδων που θα εφαρμόζονταν σε συνθήκες συνύπαρξης διδάσκοντος και διδασκομένων στον ίδιο χώρο, έτσι ώστε η επικοινωνία ανάμεσα στον εκπαιδευτικό και τον εκπαιδευόμενο να πρέπει να διεκπεραιωθεί μέσω έντυπου υλικού, μηχανικών, ηλεκτρονικών ή άλλων μέσων. Michael Moore H διδασκαλία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι μια μέθοδος μετάδοσης γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων. Οργανώνεται επί τη βάσει της εφαρμογής του καταμερισμού εργασίας καθώς και οργανωτικών αρχών, όπως επίσης και επί τη βάσει της εκτεταμένης χρήσης τεχνικών μέσων, με στόχο την αναπαραγωγή υψηλής ποιότητας διδακτικού υλικού το οποίο αποτελεί το μέσο με το οποίο καθίσταται εφικτή η εκπαίδευση μεγάλου αριθμού διδασκομένων στον ίδιο χρόνο, οπουδήποτε κι αν βρίσκονται. Πρόκειται για βιομηχανοποιημένη μορφή διδασκαλίας και μάθησης. Otto Peters Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ως εκπαίδευση που είτε δεν προϋποθέτει τη φυσική παρουσία του δασκάλου που διορίζεται για να παρέχει τα μορφωτικά αγαθά στο χώρο όπου παραλαμβάνονται από τους σπουδαστές ή την εκπαίδευση στην οποία ο δάσκαλος είναι παρών μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις ή για επιλεγμένα μαθήματα. Η γαλλική κυβέρνηση 1971 Βέβαια σήμερα η εξ αποστάσεως εκπαίδευση πραγματοποιείτε σε δικτυακό περιβάλλον δηλαδή με την χρήση ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή και με ένα δίκτυο σύνδεσης του με το internet. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που θεωρούμε ταυτόσημη την έννοια της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης με τις έννοιες του e-learning (ηλεκτρονική μάθηση) , online learning (μάθηση μέσο διαδικτύου) , online education (διαδικτυακή εκπαίδευση). 11 1.3 Συνώνυμοι όροι της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (e-learning) Ο όρος εκπαίδευση από απόσταση (e-learning) εμφανίζεται στην διεθνή βιβλιογραφία με πολλούς διαφορετικούς όρους. Οι περισσότεροι αναφέρονται στην εφαρμογή συστημάτων τεχνολογίας, για την δόμηση και την ανάπτυξη προγραμμάτων, με σκοπό την διδασκαλία ανθρώπων μέσω του διαδικτύου και των εργαλείων επικοινωνίας που διαθέτουν. Οι ποιο σημαντικοί ορισμοί που μπορούμε να βρούμε για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, με κριτήριο την συχνότερη χρήση τους είναι οι ακόλουθοι: Σχήμα με τα μέρη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης 9 Online learning (μάθηση μέσω διαδικτύου) Με τον όρο online learning αναφερόμαστε στην εκπαίδευση που χρησιμοποιεί σαν κύριο εργαλείο τα δίκτυα (Internet, Intranet, Extranet ).Είναι μέρος του elearning και η εξέλιξη του αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς. 9 Computer-Based learning Με τον όρο Computer-Based learning αναφερόμαστε στην αρχική μορφή του e-learning. Πρόκειται ουσιαστικά για την εκπαίδευση που βασίζεται στην τεχνολογία των Η/Υ και αναπτύχθηκε πριν την εμφάνιση του διαδικτύου. Τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι η απλοϊκή της μορφή καθώς και ότι κατά κύριο λόγο αφορά αυτοεκπαίδευση (self – paced εκπαίδευση). 9 υπολογιστές) Computer based training,CBT (Εκπαίδευση-Διδασκαλία βασισμένη σε Με τον όρο Computer based training, CBT αναφερόμαστε σε μια σειρά μαθημάτων που διατίθενται σε ηλεκτρονική μορφή. Σε αυτήν την περίπτωση εκπαίδευσης παρουσιάζονται και μεταδίδονται πληροφορίες με βάση τις ανάγκες των χρηστών. Επίσης, δίνουν την δυνατότητα στους νέους χρήστες να παίρνουν περισσότερες πρωτοβουλίες καθώς αυτοί είναι που έχουν το ενδιαφέρον της αναζήτησης νέας γνώσης. 9 Web-Based Training (εκπαίδευση βασισμένη στο διαδίκτυο), Με τον όρο Web-Based Training θα μπορούσαμε να περιγράψουμε τη σύγχρονη επέκταση του προηγουμένου όρου (της εκπαίδευσης βασισμένη σε υπολογιστές). Εδώ παρατηρούμε την ουσιαστική αλληλεπίδραση που υπάρχει μεταξύ του εκπαιδευόμενου και του εκπαιδευτή. 9 Knowledge Management Ο όρος Knowledge Management αναφέρεται στην δημιουργία, τη σύλληψη, την οργάνωση και την αποθήκευση γνώσης και εμπειριών που αποκτούν τα άτομα και έχει ως σκοπό τη διάδοση και αξιοποίησή τους με όλα τα διαθέσιμα μέσα (παραδοσιακά ή τεχνολογικά). 9 E – Traning ή Ηλεκτρονική Επαγγελματική Εκπαίδευση ή Technology Based Training (TBT), E – Traning ή Ηλεκτρονική Επαγγελματική Εκπαίδευση ή Technology Based Training (TBT),είναι ένα σημαντικό μέρος του e-learning και το βασικό του χαρακτηριστικό είναι ότι αφορά σε επιχειρήσεις και οργανισμούς σε αντίθεση με το e-learning που αφορά σε μαθησιακή εκπαίδευση που πραγματοποιείται σε ΑΕΙ, Σχολεία κτλ. 9 Distance – Learning Με τον όρο Distance – Learning αναφερόμαστε σε όλα τα είδη εκπαίδευσης και στα οποία o εκπαιδευόμενος απέχει από τον εκπαιδευτή (χώρος, χρόνος ή και τα δύο). Περιλαμβάνει το e-learning αλλά και άλλες μορφές . 9 Technology based training,TBT Εκπαίδευση βασισμένη στην τεχνολογία Με τον όρο Technology based training αναφερόμαστε στην βελτίωση του κλασικού μαθήματος που διεξάγεται στην αίθουσα με την χρήση της τεχνολογίας και των ηλεκτρονικών μέσων( όπως ήχος, βίντεο, τηλεόραση κ.α). Στην εκπαίδευση αυτήν η μάθηση γίνεται σε κάθε εκπαιδευόμενο ξεχωριστά αλλά και ομαδικά. 13 1.4 Χαρακτηριστικά της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό που συναντάμε στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, που τη διαχωρίζει από τις συμβατικές εκπαιδευτικές μεθόδους, δεν είναι άλλο από το ότι ο εκπαιδευόμενος διδάσκεται και μαθαίνει χωρίς την φυσική παρουσία του εκπαιδευτή του σε κάποια αίθουσα διδασκαλίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την χρήση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ως συμπληρωματική προς τις άλλες συμβατικές μορφές εκπαίδευσης, κυρίως σε περιπτώσεις όπου η συχνή φυσική παρουσία του εκπαιδευομένου στην αίθουσα διδασκαλίας είναι πολύ δύσκολη ή αδύνατη. Είναι μια μέθοδος που εφαρμόζεται σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης και η οποία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο ειδικά σχεδιασμένο εκπαιδευτικό υλικό και στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Η μέθοδος αυτή πολύ συχνά χρησιμοποιείται από συστήματα ανοικτής εκπαίδευσης (Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.) καθώς δεν προϋποθέτει επιτυχείς εισαγωγικές εξετάσεις, αφού ο αριθμός των εισαγόμενων φοιτητών δεν περιορίζεται από πρακτικά προβλήματα, όπως είναι οι περιορισμένες αίθουσες διδασκαλίας. Τέλος, η επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευόμενων και εκπαιδευτή παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση όπως και η υποστήριξη που παρέχει ο εκπαιδευτής ο οποίος λειτουργεί τόσο ως διδάσκων όσο και ως σύμβουλος- εμψυχωτής για τον εκπαιδευόμενο. Για τον Desmond Keegan (1986) η εξ αποστάσεως εκπαίδευση προσδιορίζεται από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά στοιχεία: • Τη γεωγραφική απόσταση που υπάρχει μεταξύ εκπαιδευτή- εκπαιδευόμενου στο μεγαλύτερο μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας (αυτό είναι και το σημαντικότερο στοιχείο που διαφοροποιεί την εξ αποστάσεως εκπαίδευση με αυτή από την εκπαίδευση «πρόσωπο με πρόσωπο» που συναντάμε σε αίθουσες διδασκαλίας). • Την ευθύνη κάποιου εκπαιδευτικού ιδρύματος για το σχεδιασμό, την παραγωγή και την διανομή του εκπαιδευτικού υλικού και την εξυπηρέτηση του εκπαιδευόμενου μέσα από υπηρεσίες υποστήριξης • Τη χρησιμοποίηση νέων τεχνολογικών μέσων για την μάθηση (έντυπα και οπτικοακουστικά μέσα, υπολογιστές και Διαδίκτυο). Με αυτό το χαρακτηριστικό γεφυρώνεται η απόσταση μεταξύ του εκπαιδευόμενου με τον εκπαιδευτή και το εκπαιδευτικό υλικό. • Την προσπάθεια για αμφίδρομη επικοινωνία με στόχο την εκμετάλλευση των παιδαγωγικών πλεονεκτημάτων του διαλόγου και της ανταλλαγής απόψεων. • Την οργάνωση της μαθησιακής διαδικασίας με βάση την κατ’ ιδίαν μελέτη του εκπαιδευτικού υλικού παράλληλα με ομαδικές συναντήσεις για την εξυπηρέτηση διδακτικών και κοινωνικών σκοπών. 1.5 Βασικά εργαλεία για την υλοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Η σημαντικότερη προϋπόθεση που πρέπει να πληρεί κάποιος για τη συμμετοχή του σε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης από απόσταση, είναι η πρόσβαση σε μια εικονική αίθουσα διδασκαλίας, στην οποία με τη χρήση του διαδικτύου και των κατάλληλων προγραμμάτων ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, πραγματοποιείται σε πραγματική ή μη πραγματική χρονική στιγμή. Για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί εργασία στο περιβάλλον του elearning θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν εργαλεία ηλεκτρονικών επικοινωνίας και ο απαραίτητος ηλεκτρονικός εξοπλισμός. Μερικά από αυτά τα εργαλεία είναι: ♦ ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) ♦ ταχυδρομικές λίστες (mailing lists) ♦ ομάδες ενημέρωσης (newsgroups) ♦ πίνακες ενημερωτικών δελτίων (bulletin boards) ♦ φόρμες ιστοσελίδων (web forms) ♦ συγκέντρωση (polling) ♦ άμεση ενημέρωση (instant messaging) ♦ συζητήσεις ή συνεδρίες (chat or conferencing) ♦ διαδικτυακή τηλεπικοινωνία (internet telephony) ♦ μαγνητοσκοπημένη προβολή συνεδρίας (Videoconferencing) ♦ εικονικοί κόσμοι (virtual worlds) Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) είναι η πιο δημοφιλής και η πιο απλή μέθοδος ανταλλαγής πληροφοριών. Μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μπορούν να επικοινωνήσουν δύο άτομα μεταξύ τους ή ένα άτομο με μια ομάδα ατόμων σε μη 15 πραγματικό χρόνο. Για παράδειγμα μπορεί να επικοινωνεί ο εκπαιδευτής με τον εκπαιδευόμενο. Οι ταχυδρομικές λίστες (mailing lists) είναι ασύγχρονη μορφή επικοινωνίας όπου ένα άτομο επικοινωνεί με πολλά άτομα την ίδια στιγμή. Με αυτόν τον τρόπο βοηθάτε στην ταυτόχρονη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ τους και την ευκολότερη πρόσβαση σε περιβάλλοντα εργασίας. Επίσης είναι πολύ σημαντικό διότι είναι πολύ εύκολο στην χρήση του και με πολύ μικρό κόστος . Οι ομάδες ενημέρωσης (newsgroups) αποτελούν ασύγχρονες μορφές επικοινωνίας από έναν σε πολλούς και έχουν τη μορφή παρουσίασης ειδήσεων, οι οποίες ενδιαφέρουν την ομάδα ατόμων που συμμετέχουν στην διαδικασία αύτη. Είναι μια εύκολη και γρήγορη μέθοδος για την ενημέρωση του κοινού, όμως υπάρχει πάντα ο κίνδυνος εσφαλμένης ενημέρωσης . Οι πίνακες ενημερωτικών δελτίων (bulletin boards) είναι ασύγχρονη μορφή επικοινωνίας από έναν σε πολλούς και προσφέρουν δυνατότητα συζήτησης κάτω από ορισμένες θεματικές επικεφαλίδες. Η τυπική τους μορφή συνήθως περιέχει ευρετήρια, μηχανές αναζήτησης, ιεραρχική διάταξη δελτίων και δυνατότητες λήψης και αποστολής ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Οι φόρμες ιστοσελίδων (web forms) απευθύνονται από ένα άτομο σε κάποιο άλλο μέσω ασύγχρονης επικοινωνίας. Γίνονται ερωτοαπαντήσεις που συμπληρώνονται σε ανοιχτή επικοινωνία και παράγουν πληροφόρηση. Συνήθως περιλαμβάνουν απορίες που αφορούν υπηρεσίες πληροφόρησης, διοίκησης και απαιτήσεις συμμετοχής σε πρόγραμμα e-learning. H συγκέντρωση (polling) είναι μια ασύγχρονη μορφή επικοινωνίας που πραγματοποιείται από ένα άτομο σε άλλο άτομο ή από ένα άτομο σε πολλά. Ο σκοπός της συγκέντρωσης είναι η γρήγορη συγκέντρωση πληροφοριών μέσω ερωτηματολογίων ή μελετών που συμπληρώνουν οι συμμετέχοντες για να ελεγχθούν σχετικά με τις δραστηριότητες που τους έχουν ανατεθεί. Η άμεση ενημέρωση (instant messaging) είναι μια συγχρονισμένη μορφή επικοινωνίας από ένα άτομο σε ένα άλλο άτομο ή από ένα άτομο σε πολλά άτομα. Αυτή την μορφή επικοινωνίας την προσφέρει το σύστημα, σε περίπτωση κάποιας αλλαγής των ρυθμίσεών του για παράδειγμα: αναβάθμισης των υπηρεσιών του. Οι συζητήσεις ή συνεδρίες (chat or conferencing) είναι μια εφαρμογή λογισμικού σε συγχρονισμένη μορφή επικοινωνίας από ένα άτομο σε ένα άτομο ή 16 από ένα άτομο σε πολλά. Με τις συζητήσεις οι χρήστες μπορούν να ανταλλάζουν γραπτά μηνύματα σε πραγματικό χρόνο. Η διαδικτυακή τηλεπικοινωνία (internet telephony) είναι συγχρονισμένη μορφή επικοινωνίας από ένα άτομο σε ένα άτομο. Με αυτή την μορφή επικοινωνίας έχουμε την δυνατότητα τηλεφωνικών συνομιλιών διαμέσου του διαδικτύου. Η μαγνητοσκοπημένη προβολή συνεδρίας (Videoconferencing) είναι συγχρονισμένη μορφή επικοινωνίας από ένα άτομο σε ένα άτομο και από ένα άτομο σε λίγα άτομα. Πραγματοποιείται με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και ενσωματωμένης κάμερας λήψης εικόνας και ήχου και ειδικού λογισμικού μετάδοσης. Οι εικονικοί κόσμοι (virtual worlds) αποτελούν συγχρονισμένη μορφή επικοινωνίας από ένα άτομο σε ένα άλλο άτομο και από ένα άτομο σε πολλά. Επιτρέπουν στους χρήστες να δημιουργούν περιβάλλοντα εργασίας με την πληκτρολόγηση καταλλήλων χαρακτήρων, όπως γίνεται συνήθως με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια του διαδικτύου. Τα εργαλεία επικοινωνίας έχουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην διαδικασία επικοινωνίας που πρέπει να υπάρξει για να πραγματοποιηθεί η μάθηση μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή. 1.6 Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Όπως κάθε μορφή εκπαίδευσης, έτσι και η εξ’ αποστάσεως, παρουσιάζει μια σειρά από πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα σε σχέση με τις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας. Επειδή η καθημερινότητα του καθενός από μας είναι πολύ απαιτητική και οι ρυθμοί της ζωής τρέχουν πολύ γρήγορα αυτού του είδους η εκπαίδευση χαρακτηρίζεται από άνεση χρόνου και παράλληλα επιτρέπει στον εκπαιδευόμενο να συνεχίσει το ήδη φορτωμένο πρόγραμμά του χωρίς να χρειάζεται να κάνει συχνές και πολυέξοδες μετακινήσεις. Τα πλεονεκτήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (e-learning) Μερικά από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα που συναντάμε στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση (e-learning) είναι τα ακόλουθα: • Οι υπηρεσίες που προσφέρονται μέσο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Είναι πάντα διαθέσιμες στον εκπαιδευόμενο και μπορεί να τις επαναλάβει οποιαδήποτε στιγμή επιθυμεί. 17 • Οι υπηρεσίες που προσφέρονται μέσο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Είναι παντού διαθέσιμές, δηλαδή μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε σε οποιοδήποτε μέρος και αν είμαστε. • Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση Είναι διαθέσιμη σε όλους όσους έχουν στην διάθεση τους απλά μέσα, όπως ένα ηλεκτρονικό υπολογιστή, και δεν απαιτεί οργανωμένους χώρους εκπαίδευσης. • Οι πληροφορίες και τα δεδομένα που μπορεί και θα πρέπει να προσφέρονται μέσο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι πλούσια σε περιεχόμενο. • Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση όταν πραγματοποιηθεί με τον πλέον κατάλληλο και προηγμένο τρόπο γίνεται εξαιρετικά αποτελεσματική. Δηλαδή με την χρήση πολυμέσων, βίντεο, ήχου, κείμενων, εικόνων, παραστάσεων, ομιλιών, διαλογικής συνεργασίας. • Η παράδοση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μπορεί να γίνει με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με τις ανάγκες του εκπαιδευόμενου όπως για παράδειγμα με αυτοδιδασκαλία, με ασύγχρονη συνεργασία, σύγχρονη διδασκαλία, επικοινωνία τόσο με τον εκπαιδευτή όσο και τους συμμαθητές. • Συνεχής ανανέωση του περιεχομένου της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και της αποτελεσματικότητας του. • Πλήρης ελευθερία από το κλασικό μοντέλο της διδασκαλίας επιτρέποντας στον καθένα να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο επιθυμεί να εργαστεί για να πετύχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα γι’ αυτόν . • Συμμετοχική μάθηση με ενεργά άτομα αντί για παθητικά και χωρίς κανένα ενδιαφέρον. • Τμηματοποίηση τόσο της παρουσίασης όσο και του περιεχομένου του εκπαιδευτικού προγράμματος προσφέροντας δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης και δημιουργίας κοινής βάσης για πολλά θέματα. • Δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων με εκπαιδευτές και με άλλους συμμετέχοντες. • Μέτρηση της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης και επομένως του αποτελέσματος στης επένδυσης. • Εξοικονόμηση πόρων και κόστους για όλους τους συμμετέχοντες: Φορείς, Εκπαιδευτές, Εκπαιδευόμενους. 18 • Νέες ευκαιρίες για αύξηση των δραστηριοτήτων σε ακαδημαϊκά ιδρύματα και φορείς εκπαίδευσης. • Ευκολότερη πρόσβαση για εκπαίδευση σε προσωπικό, πολίτες και μαθητές για θέματα που δεν τους ήταν διαθέσιμα στο παρελθών είτε λόγο κόστους, είτε περιορισμένου χρόνου, είτε έλλειψης χώρου. • Πολύ μεγάλος αριθμός εκπαιδευομένων, αυτό συνεπάγετε μείωση της ανάγκης του χρόνου προγραμματισμού των δασκάλων και μείωση της χρήσης πραγματικών αιθουσών για διδασκαλία. • Δημιουργία ατομικών προγραμμάτων εκπαίδευσης ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε εκπαιδευόμενου. • Πιστοποίηση Δεξιοτήτων ή Γνώσεων κτλ. Αυτό γιατί και με αυτή την μορφή μάθησης ο εκπαιδευόμενος πιστοποιείτε με το αντίστοιχο πτυχίο ανάλογα με τις γνώσεις που έχει αποκτήσει Τα μειονεκτήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Φυσικά σε όλα τα θέματα που μας δίνονται προς μελέτη και ανάλυση θα αποτελούσε σημαντική παράλειψη αν δεν αναφέραμε εκτός από τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα και η μάθηση από απόσταση δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Το e-learning εκτός από πολλά και σημαντικά πλεονεκτήματα παρουσιάζει και μειονεκτήματα μερικά από αυτά είναι τα ακόλουθα • Μειώνεται η προσωπική επικοινωνία και επαφή μεταξύ του μαθητή και του καθηγητή. • Η εξοικείωση τόσο το καθηγητή όσο και των μαθητών µε τις νέες τεχνολογίες • Αναγκαία πρόσβαση σε διαδίκτυο και ηλεκτρονικό υπολογιστή • Η αμφίδρομη φύση της εκπαίδευσης που προκύπτει και από τον διδάσκοντα και από τον διδασκόμενο. • Η απαίτηση για εναλλακτικό εξοπλισμό και ειδικευμένο προσωπικό που επιβάλει η χρήση εκτεταμένου περιβάλλοντος εικονικής διδασκαλίας. • Κακοί μαθητές ή άτομα με κακές συνήθειες μελέτης μπορεί να μείνουν πίσω. • Οι μαθητές μπορούν να αισθάνονται απομονωμένοι ή να χάσουν την κοινωνική αλληλεπίδραση τους. 19 • Εκπαιδευτής δεν μπορεί πάντα να είναι διαθέσιμος κάθε ώρα και • Αργές ή αναξιόπιστες συνδέσεις στο Internet μπορεί να κάνουν στιγμή. δυσκολότερο το εκπαιδευτικό έργο. • Μερικά μαθήματα μπορεί να είναι δυσκολότερο να διδαχτούν σε αντίθεση με την παραδοσιακή πρακτική μάθησης. 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2 ΤΑ ΜΕΡΗ ΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ Ως μέθοδος διδασκαλίας και μάθησης, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτελείται από ένα σύνολο διαδικασιών που αναφέρονται στο εκπαιδευτικό υλικό, στην επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενων, στις διδακτικές μεθόδους, στην υποστήριξη και στην αξιολόγηση των εκπαιδευομένων. 2.1 ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Το εκπαιδευτικό υλικό είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο στην εκπαιδευτική διαδικασία καθώς είναι το κύριο μέσο που φέρνει σε επαφή τους εκπαιδευόμενους με τα περιεχόμενα της μάθησης. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση βασίζεται σε τρεις κύριους άξονες τον άξονα του εκπαιδευτή, τον άξονα του εκπαιδευόμενου και τον άξονα του εκπαιδευτικού υλικού, σε αντίθεση με κλασική εκπαίδευση που έχει μόνο δύο άξονες του εκπαιδευτή και του εκπαιδευομένου. Όπως είναι λογικό στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση το εκπαιδευτικό υλικό έχει το βασικότερο ρόλο στη διαδικασία μάθησης καθώς ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει μέσα από αυτό και ο εκπαιδευτής καλείται να μεταφέρει τις γνώσεις του στον εκπαιδευόμενο μέσω του εκπαιδευτικού υλικού. Το εκπαιδευτικό υλικό αποτελείται από το κυρίως διδακτικό κείμενο, τα παράλληλα κείμενα που το συμπληρώνουν, τον αναλυτικό οδηγό σπουδών και μελέτης, τα βιβλιογραφικά βοηθήματα, το φάκελο εργασίας των ασκήσεων, των δραστηριοτήτων και των εργασιών, τα υποστηρικτικά οπτικοακουστικά μέσα και τις τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας. Το διδακτικό υλικό στα προγράμματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μπορεί να πάρει διάφορες μορφές όπως: ♦ Κειμένων: Βιβλία, εγχειρίδια, σημειώσεις, σχεδιαγράμματα, παραρτήματα, περιλήψεις, διαγνωστικά τεστ, δραστηριότητες, τεστ αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης. ♦ Οπτικοακουστικών μέσων: Κασέτες ήχου και βίντεο, ραδιοφωνικά προγράμματα, τηλεοπτικές εκπομπές, διαφάνειες και σλάιντς . ♦ Σύγχρονα μέσα της τεχνολογίας της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών: Εκπαιδευτικό λογιστικό, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, Παγκόσμιος Ιστός και εκπαιδευτική τηλεδιάσκεψη. Το κείμενο αποτελεί τον κύριο κορμό του διδακτικού υλικού και πάνω σε αυτό προσαρμόζονται όλες οι άλλες μορφές εκπαιδευτικού υλικού που έχουν σαν βασικό τους στόχο την δημιουργία πηγών που θα βοηθούν τον εκπαιδευόμενο να επεξεργαστεί δεδομένα και να ασκηθεί χωρίς να είναι απαραίτητη η παρουσία του εκπαιδευτή του. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που το διδακτικό κείμενο συνήθως το βρίσκουμε χωρισμένο σε πολλές μικρές ενότητες και περιλαμβάνει επίσης πολλαπλές πηγές μάθησης, για παράδειγμα ασκήσεις, εργασίες, δραστηριότητες πρακτικής εξάσκησης και αυτοαξιολόγησης. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού υλικού είναι: • Να υποστηρίζει το έργο του εκπαιδευόμενου, να τον ενεργοποιεί, να τον εκπαιδεύει και να τον διδάσκει. • Να βοηθά τον εκπαιδευόμενο για να μπορεί να μαθαίνει μόνος του, αυτόνομα και δημιουργικά. • Να βοηθά τον εκπαιδευόμενο να ανακαλύπτει τη γνώση και την πληροφορία μέσα από συγκεκριμένες δραστηριότητες και μέσα από διαδικασίες αυτομάθησης. Το εκπαιδευτικό υλικό εκτός από τη μετάδοση πληροφορίας, έχει την δυνατότητα να εμπλουτίζεται από άλλες δραστηριότητες που στόχο έχουν να κάνουν πιο βιωματική και δημιουργική τη μελέτη και να βοηθήσουν τον εκπαιδευόμενο να επεξεργαστεί δεδομένα χωρίς να είναι απαραίτητη η παρουσία του εκπαιδευτή του. Οι δραστηριότητες αυτές συνήθως έχουν την μορφή εργασιών, ασκήσεων, πρακτικής εξάσκησης και ανατροφοδότησης. Οι δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης αποτελούν ένα σημαντικό σημείο στο σχεδιασμό του υλικού καθώς από τα αποτελέσματα αυτών των αξιολογήσεων οι εκπαιδευόμενοι ενημερώνονται για τα αποτελέσματα της μελέτης τους. Η δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης τοποθετούνται στο τέλος κάθε ενότητας ή κεφαλαίου και μπορεί να έχουν τη μορφή ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, ερωτήσεων ανοικτού τύπου, αξιολόγηση απαντήσεων άλλων εκπαιδευόμενων, συμπερασματικές εκθέσεις κλπ. Το εκπαιδευτικό υλικό συνήθως δύνεται στους εκπαιδευόμενους των προγραμμάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με τη μορφή «πακέτου». Κάθε πακέτο μπορεί να αποτελείται από διάφορες μορφές εκπαιδευτικού υλικού για παράδειγμα έντυπο, ψηφιακό κτλ. Αποθηκευμένο σε διάφορα μέσα όπως (κασέτες ήχου, βίντεο κασέτες, λογισμικό υπολογιστών) ή μπορεί να περιλαμβάνει και ένα μόνο εγχειρίδιο 22 (Workbook) ανάλογα με τους στόχους της μαθησιακής διαδικασίας που έχει θέσει ο εκπαιδευόμενος. Μέρος αυτού του «πακέτου» είναι και οι οδηγοί μελέτης καθώς και το αναλυτικό χρονοδιάγραμμα σπουδών που θα ακολουθήσει ο εκπαιδευόμενος. Επίσης η τεράστια εξέλιξη των νέων τεχνολογιών έχει πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες για την ταχύτατη διανομή ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού και με αυτόν τον τρόπο έχει απλοποιήσει την εκπαιδευτική διαδικασία σε μεγάλο βαθμό. 2.2 Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Η επικοινωνία του εκπαιδευτή με κάθε εκπαιδευόμενο για την παροχή βοήθειας, καθοδήγησης, υποστήριξης και ενθάρρυνσης αποτελούν απαραίτητα στοιχεία για την υλοποίηση αποτελεσματικών προγραμμάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Όσο καλό και προσαρμοσμένο στον εκπαιδευόμενο και να είναι το εκπαιδευτικό υλικό, οι εκπαιδευόμενοι χρειάζονται βοήθεια και καθοδήγηση από τον εκπαιδευτή τους. Η διασφάλιση τακτικής και αμοιβαίας επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου έχει ιδιαίτερη σημασία αφού η ποιότητά της αντισταθμίζει την έλλειψη αμεσότητας και της διαπροσωπικής επαφής. Για την επικοινωνία εκπαιδευτή –εκπαιδευόμενου χρησιμοποιούνται διάφορα μέσα όπως αλληλογραφία, τηλέφωνο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τηλεδιάσκεψης ενώ όποτε καθίσταται εφικτό διεξάγονται πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις στο πλαίσιο σεμιναρίων και ομαδικών συμβουλευτικών συναντήσεων. Σήμερα, οι τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας έχουν βελτιώσει σημαντικά τις δυνατότητες επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου. Επίσης θα μπορούσαμε να αναλύσουμε την εξ αποστάσεως εκπαίδευση με βάση δύο διαφορετικά κριτήρια σε σχέση με τον τρόπο επικοινωνίας που χρησιμοποιείτε το πρώτο είναι αυτό της διάκρισης ως προς τις σύγχρονες και ασύγχρονες υπηρεσίες που προσφέρουν. Και το δεύτερο ως προς τον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου. 23 2.3 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΑΙ ΑΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Την εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορούμε να την συναντήσουμε σε δύο βασικές μορφές που τις διαχωρίζουμε ανάλογα με τον χρόνο και τρόπο επικοινωνίας που χρησιμοποιείται από τον εκπαιδευτή και από τον εκπαιδευόμενο. Αυτές οι μορφές είναι η σύγχρονη τηλεκπαίδευση (Contemporary tele-education) και η ασύγχρονη τηλεκπαίδευση (asychroni tele-education). Βέβαια υπάρχει και μια τρίτη μορφή τηλεκπαίδευσης και είναι η εκπαίδευση με εξατομικευμένο ρυθμό (self-paced). Σε αυτή την μορφή υπάρχει μόνο το ένα μέρος αυτό του εκπαιδευομένου και όχι του εκπαιδευτή. 2.3.1 Σύγχρονη τηλεκπαίδευση Κατά τη διαδικασία της σύγχρονης τηλεκπαίδευσης παρατηρούμε ότι ο εκπαιδευόμενος παρακολουθεί τα μαθήματα σε προκαθορισμένο και συγκεκριμένο χρόνο (πραγματικό χρόνο). Επίσης κατά την σύγχρονη τηλεκπαίδευση ο εκπαιδευτής και οι εκπαιδευόμενοι είναι διασυνδεδεμένοι μέσω δικτύου, αυτό επιτρέπει την χρήση ήχου και εικόνας καθώς και την ανταλλαγή αρχείων που έχουν ο σκοπό την καλύτερη και γρηγορότερη κατανόηση του μαθήματος. Οι εκπαιδευόμενοι, έχουν την δυνατότητα, αν και δε βρίσκονται στον ίδιο τόπο με τον εκπαιδευτή τους, να μπορούν να έχουν μαζί του φωνητική και οπτική επικοινωνία. Προσφέρεται στους εκπαιδευόμενους με αυτό τον τρόπο η γνώση και η εμπειρία που τους προσφέρει ο εκπαιδευτής τους, ενώ παράλληλα δεν υπάρχουν τα εμπόδια που μπορεί να προκύψουν με την διαφορά αποστάσεων μεταξύ τους, με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται νέα ερεθίσματα στους εκπαιδευόμενους κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας τους ενώ επίσης και η διάχυση της γνώσης γίνεται ευκολότερη. 2.3.2 Ασύγχρονη τηλεκπαίδευση Αντίθετα κατά την διαδικασία της ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης οι εκπαιδευόμενοι δεν έχουν την δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας με τον εκπαιδευτή τους όπως συμβαίνει στην σύγχρονή τηλεκπαίδευση. Το εκπαιδευτικό υλικό συνήθως είναι ψηφιακό και παρέχεται στον εκπαιδευόμενο κατά κανόνα με την βοήθεια υπηρεσιών του διαδικτύου έχουμε δύο τρόπους που μοιράζεται το εκπαιδευτικό υλικό. Ο πρώτος τρόπος είναι να δοθεί είτε σταδιακά με την πορεία του μαθήματος, όπου ο καθηγητής καθορίζει την ροή της διδασκαλίας, και ο δεύτερος τρόπος είναι ολόκληρο στην έναρξη του μαθήματος, όπου ο εκπαιδευόμενος προγραμματίζει ατομικά τον ρυθμό μάθησης. Επίσης πολύ σημαντικό στην ασύγχρονη τηλεκπαίδευση είναι ότι ο εκπαιδευόμενος έχει την δυνατότητα να χρησιμοποιήσει το εκπαιδευτικό υλικό, που του δίνεται, οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας επιθυμεί χωρίς κανέναν περιορισμό. 2.3.3 Σύγκριση σύγχρονου και ασύγχρονου μοντέλου Τα δύο παραπάνω μοντέλα, αποτελούν τις δύο σημαντικότερες μορφές για την διάκριση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε σχέση με τον χρόνο και τρόπο επικοινωνίας που χρησιμοποιείτε από τον εκπαιδευτή και από τον εκπαιδευόμενο. ‘Όπως διακρίνουμε και από τα προαναφερόμενα και τα δύο μοντέλα, έχουν θετικά και αρνητικά στοιχεία. Στην πρώτη περίπτωση αύτη της σύγχρονης εκπαίδευσης, το σημαντικότερο στοιχείο της μορφής αυτής δεν είναι άλλο από την ταυτόχρονη επικοινωνία που υπάρχει ανάμεσα στον εκπαιδευτή και τον εκπαιδευόμενο , αυτό βοηθάει στην καλύτερη κατανόηση του μαθήματος, ενώ επιπλέον προσφέρεται μια άμεση επαφή μεταξύ των συμμετεχόντων, δημιουργώντας έτσι, την αίσθηση της πραγματικής τάξης. Στην ασύγχρονη διδασκαλία, σε αντίθεση με την σύγχρονη μορφή είναι ότι το βασικό στοιχείο της είναι ότι δεν υπάρχουν χρονικοί περιορισμοί , αύτη η μορφή προτιμάται κύριος από άτομα που δεν έχουν αρκετό ελεύθερο χρόνο και έχουν πολλές υποχρεώσεις . Επίσης, σε αύτη την μορφή δίνεται η δυνατότητα να εμπλουτιστεί το εκπαιδευτικό υλικό, με επιπλέον παραπομπές σε σχετική βιβλιογραφία, ιστοσελίδες ή και να πραγματοποιηθούν συζητήσεις με τον εκπαιδευτή, που δεν θα υπήρχε χρόνος να γίνουν με το σύγχρονο τρόπο. Τέλος θα μπορούσαμε να επισημάνουμε ότι η σύγχρονη και η ασύγχρονη τηλεκπαίδευση δεν είναι αλληλοσυγκρουόμενες έννοιες, αλλά συμπληρώνει η μια την άλλη. Γι αυτό και το μοντέλο που, σε γενικές γραμμές, τείνει να επικρατήσει είναι αυτό που καλύπτει τις ανάγκες του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Βέβαια πάρουμε στοιχεία και από τα δύο μοντέλα Για παράδειγμα, ασύγχρονη παρακολούθηση ενός μαθήματος και παράλληλα σύγχρονες συναντήσεις των συμμετεχόντων για επίλυση αποριών, συζητήσεις κ.λ.π. Το μοντέλο σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης δημιουργεί έτσι, μια web-based αίθουσα, όπου η μεταφορά (αποστολή/λήψη) του εκπαιδευτικού υλικού γίνεται από απόσταση αλλά και η εκπαιδευτική πράξη και επικοινωνία συντελείται μέσα από ασύγχρονες (e-mail, Web, discussion groups) και σύγχρονες (chat, audioconferencing , videoconferencing, file sharing, application sharing, 25 whiteboard) επικοινωνιακές δυνατότητες που προσφέρει το σημερινό τεχνολογικό επίπεδο των δικτύων μεταφοράς δεδομένων και της τεχνολογίας των πολυμέσων. 2.3.5 Διδασκαλία με εξατομικευμένο ρυθμό Στην διαδικασία με εξατομικευμένο ρυθμό, ο εκπαιδευόμενος μπορεί να επιλέξει διάφορα εκπαιδευτικά μέσα όπως για παράδειγμα CD-ROM, βιβλία, βίντεο ήχου και εικόνας κτλ. Έχει την δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τα μέσα αυτά οποιαδήποτε στιγμή θελήσει αυτός. Σε αυτή την μορφή υπάρχει μόνο ο εκπαιδευόμενος και δεν έχουμε κάποιον εκπαιδευτή. Επίσης ο εκπαιδευόμενος δεν έχει την δυνατότητα συνεργασίας και ανταλλαγής απόψεων με συμμαθητές ή με τον εκπαιδευτή όπως υπάρχει στις άλλες δύο μορφές τηλεκπαίδευσης που αναφερθήκαμε προηγουμένως . 2.4 ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα ποίο είδος επικοινωνίας που χρησιμοποιείτε σε κάθε περίπτωση θα πρέπει πρώτα να τα χωρίσουμε στις ακόλουθες κατηγορίες: A. Με την χρήση της συνδιάσκεψης δηλαδή με την χρήση ήχου και εικόνας. Αυτή η περίπτωση πραγματοποιείτε, είτε μεταξύ δύο συμμετεχόντων (διάσκεψη σημείο-προς-σημείο), είτε μεταξύ περισσότερων συμμετεχόντων (διάσκεψη πολλαπλών σημείων). B. Επίσης τα αρχεία πολυμέσων μπορούμε να τα χώρισουμε σε δύο κατηγορίες αυτή της απλης εκπομπής και αυτή της πολλαπλης εκπομπής. C. Επιπλέων μια τελευταία διάκριση, που μπορεί να πραγματοποιηθεί είναι σε σχέση με τον χρόνο μετάδοσης. Είναι η μετάδοση σε πραγματικό χρόνο και η μετάδοση ύστερα από απαίτηση του χρήστη. Για την καλύτερη κατανόηση των παραπάνω περιπτώσεων ας της εξετάσουμε αναλυτικά παρακάτω. 2.4.1 Διάσκεψη πολλαπλών σημείων Στην περίπτωση της διάσκεψης πολλαπλών σημείων (multipoint), έχουμε ροή πληροφοριών από έναν σταθμό εργασίας αυτό του εκπαιδευτή σε πολλούς σταθμούς εργασιών (εκπαιδευόμενους ). Η πραγματοποίηση μιας διάσκεψης με την μορφή πολλαπλών σημείων, απαιτεί την ύπαρξη μιας Μονάδας Ελέγχου Πολλαπλών Σημείων, MCU (Multipoint Control Unit), η οποία έχει την ευθύνη της μετάδοσης του ήχου και της εικόνας μεταξύ των χρηστών. Η Μονάδας Ελέγχου Πολλαπλών Σημείων, λειτουργεί ως κεντρικό σημείο, όπου συγκεντρώνονται τα δεδομένα όλων 26 των συμμετεχόντων και στη συνέχεια διαμοιράζονται τα δεδομένα του εκάστοτε εκπομπού. Για τη συμμετοχή σε μια συνδιάσκεψη πολλαπλών σημείων, οι συμμετέχοντες θα πρέπει να γνωρίζουν τη διεύθυνση δικτύου της, στην οποία θα συνδεθούν για να επιλέξουν στη συνέχεια τη διάσκεψη, στην οποία επιθυμούν να συμμετέχουν. 2.4.2 Διάσκεψη σημείου προς σημείο Η διάσκεψη σημείου προς σημείο,( point-to-point ) είναι μια πολύ απλή μορφή συνδιάσκεψης. Σε αυτή την μορφή υπάρχουν δύο σταθμοί εργασιών. Ο πρώτος σταθμός είναι αυτός του εκπαιδευτή δηλαδή αυτός που δίνει τις πληροφορίες και ο δεύτερος είναι ο δέκτης αυτών των πληροφοριών δηλαδή ο σταθμός του εκπαιδευομένου. Ο ένας σταθμός καλεί τον άλλο, μέσω μιας μοναδικής διεύθυνσης δικτύου (DNS όνομα ή IP διεύθυνση) ή μέσω τηλεφωνικού αριθμού. Στην περίπτωση αυτή, η κλήση πραγματοποιείται γρήγορα, όμως δεν είναι δυνατό ο ένας χρήστης να γνωρίζει εκ των προτέρων, αν ο καλούμενος έχει ανοιχτό υπολογιστή κι έχει ξεκινήσει την εφαρμογή συνδιάσκεψης. Η κλήση πραγματοποιείται μέσω των υπηρεσιών καταλόγου ILS (Internet Location Server). Στην περίπτωση αυτή, κατά την εκκίνηση της εφαρμογής, ο χρήστης συνδέεται αυτόματα με έναν εξυπηρετητή, όπου αποστέλλει πληροφορίες αναγνώρισης (όνομα χρήστη, e-mail, IP, χώρα κλπ.), ενώ ταυτόχρονα λαμβάνει πληροφορίες για τους υπόλοιπους σταθμούς που είναι εκείνη τη στιγμή συνδεδεμένοι. Έτσι, έχει τη δυνατότητα να διαλέξει το χρήστη που θέλει να καλέσει, ενώ δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζει τη διεύθυνση δικτύου. Όπως είναι φανερό, η περίπτωση της διάσκεψης πολλαπλών σημείων, είναι μια ανεπτυγμένη μορφή της διάσκεψης σημείου προς σημείου ( point-to-point ) και προσφέρει περισσότερες δυνατότητες στους εκπαιδευτές και τους εκπαιδευομένους και γι αυτό χρησιμοποιείτε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στα συστήματα τηλεκπαίδευσης. 2.4.3 Μέθοδος μετάδοσης απλής εκπομπής (unicast) Με τη βοήθεια της μεθόδου μετάδοσης της απλής εκπομπής (unicast), η μεταφορά των δεδομένων σε έναν χρήστη ή σε μια ομάδα χρηστών γίνεται με δύο τρόπους . O πρώτος τρόπος δεν είναι άλλος από την αποστολή κάθε πανομοιότυπου αντιγράφου σε κάθε δέκτη και ο δεύτερος πραγματοποιείται με την βοήθεια ενός ανακλαστή (reflector), για μπορέσει να δημιουργήσει αντίγραφα για κάθε αποδέκτη. Όπως είναι φανερό, το μειονέκτημα της απλής εκπομπής, είναι ότι 27 αποστέλλονται πανομοιότυπα αντίγραφα σε όλους τους χρήστες και έτσι δεν αντιμετωπίζεται το πρόβλημα που μπορεί να έχει ο καθένας από αυτούς ξεχωριστά. 2.4.4 Μέθοδος μετάδοσης πολλαπλής εκπομπής (multicast) Το πρόβλημα της απλής εκπομπής, λύθηκε με τη μέθοδο μετάδοσης multicast. Ο αποστολέας στέλνει μία μόνο φορά τα δεδομένα στο δίκτυο. Πανομοιότυπα αντίγραφα δημιουργούνται, μόνο όπου χρειάζεται, αποφεύγοντας έτσι τη δημιουργία περιττών αντιγράφων που θα επιβαρύνουν το δίκτυο. Απαραίτητη βέβαια προϋπόθεση είναι η ενεργοποίηση της υπηρεσίας multicast από τους δρομολογητές. 2.4.5 Μετάδοση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο ή κατ' απαίτηση Μετάδοση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο (real time), όπως για παράδειγμα μια παρουσίαση η μια συνομιλία μεταξύ του εκπαιδευτή και του εκπαιδευομένου σημαίνει ότι η παρουσίαση ή η συνομιλία πραγματοποιείται την ίδια χρονική στιγμή που εμείς την παρακολουθούμε. Σίγουρα το μεγαλύτερο πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι οι συμμετέχοντες στην συνομιλία ή στην παρουσίαση μπορούν να εκφράσουν τις απορίες τους και τις παρατηρήσεις τους στον ομιλητή δηλαδή συμμετέχουν ενεργά σε αυτή την διαδικασία παράλληλα ο ομιλητής μπορεί να απαντήσει στις απορίες και στις παρατηρήσεις που έχουν οι υπόλοιποι συμμετέχοντες την ίδια ακριβός. 2.4.6 Μετάδοση δεδομένων ύστερα από απαίτηση του χρήστη Η μετάδοση δεδομένων πολυμέσων, πραγματοποιείτε ύστερα από απαίτηση του χρήστη. Αυτό συμβαίνει όταν για παράδειγμα μια παρουσίαση που είναι μαγνητοσκοπημένη ή η ανάγνωση ένας μηνύματος που δεν έχουν πραγματοποιηθεί εκείνη την στιγμή , είναι στην διάθεση του χρήστη και αυτός στέλνει με ακριβώς τον ίδιο τρόπο κάποιες απορίες που μπορεί να δημιουργηθούν. Οι μετάδοση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο καθώς και η μετάδοση δεδομένων ύστερα από απαίτηση του χρήστη ,χρησιμοποιούνται στη σύγχρονη τηλεκπαίδευση και στην ασύγχρονη τηλεκπαίδευση αντίστοιχα. 28 2.5 ΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Η διδασκαλία στην εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι διαφοροποιημένη σε πολύ μεγάλο βαθμό σε σχέση με τα παραδοσιακά εκπαιδευτικά συστήματα, αυτό γιατί η απόσταση που χωρίζει τον εκπαιδευτή και τον εκπαιδευόμενο καθιστά τον ίδιο τον εκπαιδευόμενο υπεύθυνο για την πορεία των σπουδών του. Έτσι, η εκπαιδευτική πρακτική αξιοποιεί ποικιλία εκπαιδευτικών τεχνικών που εναλλάσσονται ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες και τις συνθήκες της διδασκαλίας. Μερικά από τα σημαντικότερα μοντέλα ηλεκτρονικής μάθησης που έχουν παρουσιαστεί κατά την διάρκεια του χρόνου είναι τα έξης: 1. Μοντέλο υποστηριζόμενης αυτοεκμάθησης Ο στόχος αυτού του μοντέλου είναι η παράδοση υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικού υλικού στους εκπαιδευόμενους. Χαρακτηρίζεται και ως αυτοκαθοδηγούμενο ή αυτοδύναμο. Αυτό γιατί ο μαθητής είναι συγχρόνως και ο δημιουργός και ο χρηστής του μαθήματος δηλαδή ο μαθητής καθοδηγεί τον εαυτό του στην διαδικασία της αυτοεκμάθησης. Βέβαια αν και στο μοντέλο αυτό υπάρχει η έννοια της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας, πάντα παρακολουθείται από κάποιον εκπαιδευτικό φορέα. Συνήθως Το εκπαιδευτικό περιεχόμενο του μοντέλου αυτού αποτελείται από ιστοσελίδες , διαδραστικό αλλά και πολυμεσικό υλικό, το οποίο, συνιστά και τη μόνη πηγή διδασκαλίας ή βοήθειας. 2. Υποβοηθούμενο (Facilitated eLearning) Αυτό το μοντέλο απευθύνεται κυρίως σε εκπαιδευόμενους οι οποίοι δεν έχουν την δυνατότητα να παρακολουθήσουν ένα δομημένο πρόγραμμα μιας διδασκαλίας «πρόσωπο με πρόσωπο». Έτσι , προσπαθούν να βελτιώσουν τις γνώσεις τους μέσω της ανταλλαγής απόψεων με τους άλλους συμμετέχοντες, για παράδειγμα από πίνακες ή φόρουμ συζητήσεων. Ο εκπαιδευτής έχει καθοδηγητικό ρόλο και παράλληλα απαντά σε απορίες που ίσως προκύψουν κατά τη μαθησιακή διεργασία του εκπαιδευομένου. 3. Προσανατολισμένο στον Εκπαιδευτή (Instructor–led eLearning). Μοντέλο ιδεατής τάξης Το μοντέλο έχει ως βασικό στόχο την χρησιμοποίηση του διαδικτύου με σκοπό την αντικατάσταση μιας πραγματικής αίθουσας διδασκαλίας με μια ηλεκτρονική. Αυτό υλοποιείται με την πραγματοποίηση τηλεδιασκέψεων σε πραγματικό χρόνο. Η δυνατότητα μετάδοσης εικόνας και ήχου συγχρόνως σε πολλούς χρήστες, έκανε εφικτή την πραγματοποίηση μιας εικονικής αίθουσας διδασκαλίας, στην οποία οι μαθητές παρακολουθούν την παράδοση του καθηγητή μέσα από την οθόνη του υπολογιστή τους. Αν θέλαμε να δώσουμε μια περιγραφή της του μοντέλου της ιδεατής τάξης θα ήταν η ακόλουθη: Στο μοντέλο της ιδεατής τάξη, ο καθηγητής είναι υπεύθυνος για των καθορισμό των εκπαιδευτικών διαδικασιών που θα ακολουθήσουν οι εκπαιδευόμενοι. Οι εκπαιδευόμενοι που παρακολουθούν την παράδοση του μαθήματος βρίσκονται σε διαφορετικά δωμάτια και συνήθως είναι ο καθένας σε διαφορετικό ηλεκτρονικό υπολογιστή Οι τηλεδιασκέψεις πραγματοποιούνται από εκπαιδευτές-ειδικούς, σε ορισμένο και από πριν κανονισμένο χρόνο, με σκοπό την παράδοση του μαθήματος. Επίσης για την ευκολότερη μετατροπή του εκπαιδευτικού υλικού και την πραγματοποίηση της διαδικασίας της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης έτσι ώστε να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα σε αυτό το μοντέλο ένας πολύ σημαντικός παράγοντας είναι η ποιότητα των τηλεπικοινωνιακών και πληροφοριακών συστημάτων που έχει ο εκπαιδευόμενος . 4. Ενσωματωμένο (Embedded eLearning). Σε αυτό το μοντέλο παρέχεται η γνώση όποτε είναι απαραίτητη ή όποτε ζητηθεί από τον εκπαιδευόμενο. Τα ενσωματωμένα συστήματα είναι κατάλληλα σε εκπαιδευόμενους που χρειάζονται άμεσες λύσεις στα προβλήματα τους. Το σημαντικότερο ζήτημα που ανακύπτει σε αυτό το μοντέλο είναι το μέγεθος του συστήματος καθώς και η ταχύτητα επικοινωνίας μεταξύ του εκπαιδευομένου και του εκπαιδευτή, δεδομένου της αμεσότητας που απαιτείται. 5. Τηλεμέντορες (Telementoring & e-Coaching). Σε αυτό το μοντέλο έχουμε την χρήση των πολύ εξελιγμένων συστημάτων της τεχνολογίας, σε προηγμένα συνεργατικά περιβάλλοντα, όπου παρέχεται βοήθεια στους «μέντορες» για να καθοδηγήσουν και να προσφέρουν υψηλών προδιαγραφών συμβουλές στους μαθητευόμενους τους. Η σχέση μέντορα-μαθητευόμενου εστιάζει σε θέματα επαγγελματικής σταδιοδρομίας και είναι μακροχρόνια. 6. Μοντέλο Συνεργατικής Εκμάθησης Στο συγκεκριμένο μοντέλο οι διαδικασίες που πρέπει να πραγματοποιηθούν είναι οι ακόλουθες. Πρώτα από όλα θα πρέπει να δημιουργηθεί μια ομάδα από ανθρώπους με κοινούς στόχους και ανάγκες καινα αποφασίζουν να συνεργαστούν. Έτσι, πραγματοποιείται μια πρώτη εικονική συνάντηση συνήθως με την χρήση είτε email, είτε τηλεδιάσκεψη, όπου η ομάδα προσδιορίζει τις δραστηριότητες που πρέπει να εκτελεστούν, προκείμενου να επιτευχθεί ο προκαθορισμένος στόχος, δηλαδή η 30 μάθηση. Στη συνέχεια υπάρχει μια συνεργασία των ατόμων αυτών είτε με την μορφή συμβουλών είτε με την υποστήριξη που μπορεί να προσφέρει ο ένας στον άλλο για την καλύτερη κατανόηση του μαθήματος. Με αυτόν τον τρόπο όλοι οι συμμετέχοντες συνεισφέρουν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η δυναμική ροή επικοινωνίας, στο μοντέλο της συνεργατικής μάθησης, γίνεται με τη μορφή ένας προς έναν, ένας προς πολλούς, ή και πολλοί προς πολλούς. Επίσης κάθε συμμετέχων, έχει τη δυνατότητα αποστολής μηνυμάτων, αλλά και πρόσβαση στα μηνύματα των άλλων, ενώ η συνεργασία πραγματοποιείται και με την διαδικασία της τηλεδιάσκεψης. Τέλος παρατηρούμε ότι σε αυτό το μοντέλο δεν υπάρχουν περιορισμοί όσον άφορα το χώρο και το χρόνο της προσωπικής εργασίας του κάθε μέλους. Συνεπώς με την συνεργαζόμενη εκμάθηση από απόσταση, δίνεται η ευκαιρία στους ενδιαφερόμενους να ασχολούνται με την εκπαίδευση, χωρίς δεσμεύσεις και χωρίς να παραμελούν τα τυχών επαγγελματικά και προσωπικά τους καθήκοντα. 2.5.1 Η υποστήριξη του εκπαιδευόμενου Ένα πολύ σημαντικό σημείο στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι η παροχή υποστήριξης που πρέπει να παρέχει ο εκπαιδευτής στον εκπαιδευόμενο του. Ο ρόλος του εκπαιδευτή είναι πολύ σημαντικός καθώς πρέπει να ενθαρρύνει τον σπουδαστή στην προσπάθειά του για συνέχιση των σπουδών του και παράλληλα να τον καθοδηγεί στο να αναπτύξει τις μαθησιακές του δυνατότητες. Σε όποιο στάδιο των σπουδών του και να βρίσκεται ο εκπαιδευόμενος ,θα πρέπει να αισθάνεται ότι ο εκπαιδευτής του είναι προσιτός, φιλικός μαζί του, κατανοεί τα προβλήματά που ίσος προκύψουν στην πορεία των σπουδών του και μπορεί να τον βοηθήσει αποτελεσματικά. 2.5.2 Η αξιολόγηση Η αξιολόγηση του εκπαιδευόμενου είναι το αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Την αξιολόγηση την συναντάμε σε διάφορες μορφές. Οι πιο διαδεδομένες και συνηθέστερες είναι η διόρθωση και βαθμολόγηση των γραπτών εργασιών και των τελικών διαγωνισμάτων. Βέβαια, θα πρέπει να αναφερθεί ότι στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση η αξιολόγηση δεν λειτουργεί μόνο ως εξεταστική διαδικασία αλλά αποτελεί σημαντική συνιστώσα της διδακτικής διαδικασίας. Η αξιολόγηση μπορεί να πάρει διάφορες μορφές όπως είναι • Η αυτοαξιολόγηση: συνήθως γίνεται μέσα από ασκήσεις οι οποίες συνοδεύουν το διδακτικό υλικό που έχει δοθεί στον εκπαιδευόμενο. Οι ασκήσεις 31 αυτές χρησιμοποιούνται πολύ συχνά για να μπορέσει ο εκπαιδευόμενος να χρησιμοποιήσει τις θεωρητικές του γνώσεις, αυτές που έχει ήδη λάβει αλλά παράλληλα ενημερώνουν για την πρόοδό του τον εκπαιδευτή του. • Η συνεχής αξιολόγηση: Η αξιολόγηση των εκπαιδεύομενων στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και τα κυριότερα και πιο συχνά χρησιμοποιούμενα είδη είναι τα δοκίμια και οι εκθέσεις, οι ερωτήσεις σύντομης απάντησης, τα προβλήματα, τα αντικειμενικά τεστ, οι πρακτικές εργασίες και οι εργαστηριακές ασκήσεις. 32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ότι η ανάπτυξη των δικτύων των ηλεκτρονικών υπολογιστών, καθώς και η τεράστια πρόοδος της τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών έχουν κάνει τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ένα από τα σημαντικότερα μέσα, αν όχι το σημαντικότερο, για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη λειτουργία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Αυτό γιατί με την χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή μειώνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό ο χρόνος καθώς και η απόσταση που χωρίζει την εκπαιδευτή από τον εκπαιδευόμενο. Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τις εφαρμογές του ηλεκτρονικού υπολογιστή στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση στις παρακάτω κατηγορίες: Διδασκαλία βοηθούμενη από Η/Υ (Computer-assisted instruction) Αυτή η κατηγορία χρησιμοποιεί τον ηλεκτρονικό υπολογιστή για παροχή εξατομικευμένων μαθημάτων για την επίτευξη συγκεκριμένων αλλά περιορισμένων διδακτικών στόχων. Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει επίσης και προγράμματα εξάσκησης, φροντιστήρια, προσομοιώσεις , παιχνίδια, και λύση προβλήματων. Οργάνωση διδασκαλίας με ηλεκτρονικό υπολογιστή (Computer- managed instruction) Η δεύτερη αυτή κατηγορία χρησιμοποιεί τον ηλεκτρονικού υπολογιστή με σκοπό την καλύτερη οργάνωση της διδασκαλίας έτσι ώστε να γίνεται ευκολότερη για τον εκπαιδευόμενο καθώς και για την καταγραφή της προόδου του μαθητή . Εκπαίδευση με τη μεσολάβηση ηλεκτρονικού υπολογιστή Η τελευταία αυτή κατηγορία αναφέρεται κυρίως στα μέσα που προσφέρει ο ηλεκτρονικός υπολογιστής για να διευκολύνεται η διαδικασία της διδασκαλίας . Παραδείγματα είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, διάσκεψη με ηλεκτρονικό υπολογιστή σε πραγματικό χρόνο, και εφαρμογές του WWW (World-Wide Web). Πλεονεκτήματα των ηλεκτρονικών υπολογιστών: 1) Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές διευκολύνουν το μαθητή να προχωρεί με το δικό του ρυθμό, αφού γίνεται εξατομίκευση της μάθησης. Παράλληλα, ο μαθητής έχει άμεση ενίσχυση και ανατροφοδότηση. 2) Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι ένα πού ανεπτυγμένο εργαλείο πολυμέσων, αυτό γιατί οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μπορούν να συνδυάσουν αποτελεσματικά διαφορές τεχνολογίες όπως για παράδειγμα εικόνα, ήχο, video, και με αυτό τον τρόπο το κάνουν πιο εύκολο για την εκπαιδευόμενο. 3) Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές δίνουν την δυνατότητα στον εκπαιδευόμενο να βρίσκει πληροφορίες μέσα από ένα τεράστιο πλήθος πληροφοριών μέσω του διαδικτύου Μειονεκτήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών 1) Δεν υπάρχει προσωπική επαφή του εκπαιδευτή με τον εκπαιδευόμενο 2) Ένα πολύ σημαντικό μειονέκτημα των ηλεκτρονικών υπολογιστών . είναι ότι η τεχνολογία εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς και ο εκπαιδευόμενος πρέπει να αλλάζει συνεχώς εξοπλισμό. Αυτό μπορεί να είναι πολύ δαπανηρό για τον εκπαιδευόμενο 3) Οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να έχουν πολύ καλές γνώσεις πάνω στην χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. 3.1 Απαιτούμενο λογισμικό Για να πραγματοποιηθεί η διαδικασία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ο εκπαιδευόμενος εκτός από τον υλικό εξοπλισμό που χρειάζεται ( ηλεκτρονικός υπολογιστής ) πρέπει να διαθέτει και το απαιτούμενο λογισμικό. Το λογισμικό είναι το σημαντικότερο κομμάτι για την πραγματοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης γιατί χωρίς αυτό δεν θα ήταν εφικτή. Το λογισμικό αυτό πρέπει να αποτελείται από: Λειτουργικό σύστημα εξυπηρετητή (server) και πελάτη (client), π.χ. κάποια διανομή Linux. Λογισμικό εξυπηρετητή, π.χ. Apache Server. Λογισμικό δημιουργίας εκπαιδευτικού υλικού, π.χ.Open office . Λογισμικό Διαχείρισης της Μάθησης ή Εικονικού Περιβάλλοντος Εκπαίδευσης, πχ ATutor, Claroline, Efront, Dokeos ή Moodle. Περιηγητή διαδικτύου, π.χ. Mozilla Firefox. Πολλές φόρες ο περιηγητής διαδικτύου είναι απόλυτος απαραίτητος στην διαδικασία της μάθησης αφού με αυτό έχει πρόσβαση στο εκπαιδευτικό του πρόγραμμα Το ίδιο συμβαίνει και με τον εκπαιδευτή, που μπορεί να διαχειριστεί και να ανεβάσει το εκπαιδευτικό υλικό μόνο με τη χρήση ενός περιηγητή διαδικτύου. 34 Λογισμικό υποστήριξης πληροφοριών που χρησιμοποιούνται από το Σύστημα Διαχείρισης της Μάθησης ή το Εικονικό Περιβάλλον Εκπαίδευσης, πχ. Java, Flash, Real Media, Quicktime, Windows Media Files. 35 3.2 Απαιτούμενος υλικός εξοπλισμός (hardware) Ο απαραίτητος υλικός εξοπλισμός ορίζεται το σύνολο των φυσικών εξαρτημάτων ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ο εξοπλισμός αυτός είναι απαραίτητος στον εκπαιδευόμενο για να μπορέσει να ανταποκριθεί επιτυχώς στις απαιτήσεις της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. ο Υλικό (Hardware) αποτελείται από ένα σύνολο κατηγοριοποιημένων συσκευών που είναι οι ακόλουθες 1. Συσκευές Εισόδου Στις συσκευές εισόδου έχουμε το πληκτρολόγιο, το ποντίκι, το χειριστήριο, το μικρόφωνο, την κάμερα, των σαρωτή 2. Κεντρική Μονάδα Στην κεντρική μονάδα έχουμε την μητρική κάρτα, την κεντρική μονάδα επεξεργασίας, τον σκληρό δίσκο, την μνήμη RAM, την κάρτα γραφικών, την κάρτα ήχου, και την κάρτα δικτύου. 3. Συσκευές Εξόδου Στις συσκευές εξόδου έχουμε την οθόνη τα ηχεία και τον εκτυπωτή 3.2.1 Εξυπηρετητής ιστού (web server) Ο Εξυπηρετητής ιστού επιτρέπει στον χρήστη να εκτελεί εφαρμογές διαδικτύου (όπως για παράδειγμα ενός προγράμματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) οι οποίες είναι προσβάσιμες από οποιονδήποτε φυλλομετρητή διαδικτύου (web browser) όπως ο Internet Explorer ή ο Firefox. 3.2.2 Εξυπηρετητής αρχείων (file server). Με τη χρήση ενός File Server είναι εφικτή η αποθήκευση διαφόρων αρχείων σε ένα συγκεκριμένο χώρο, όπου θα είναι προσβάσιμα από όλους τους χρήστες του δικτύου. Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας σχεδίασης είναι η καλύτερη διαχείρισή των αρχείων, μεγαλύτερη ασφάλεια, μεγαλύτερη χωρητικότητα, και αυτοματοποιημένο Backup, αλλά και έλεγχος για το ποιος χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση στα διάφορα αρχεία. 3.2.3 Τερματικά Στην επιστήμη των υπολογιστών ως τερματικό ορίζεται μια ηλεκτρονική ή ηλεκτρομηχανική συσκευή για την εισαγωγή , και την εμφάνιση δεδομένων από και προς ένα ή περισσότερα υπολογιστικά συστήματα. Η λέξη τερματικό συναντιέται και ως τερματικός σταθμός εργασίας. Τα πρώτα τερματικά ήταν αργές συσκευές που χρησιμοποιούσαν χάρτινες κάρτες για την είσοδο των δεδομένων. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας εφοδιάστηκαν με συσκευές αναπαράστασης των δεδομένων που καταχωρούνταν (video). Στην τελική τους μορφή τα τερματικά έχουν δυνατότητα εισαγωγής και εμφάνισης των δεδομένων. 3.3 Ο ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΣ ΣΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΕ ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗ Στη διδασκαλία με τηλεματική απαραίτητη προϋπόθεση είναι η κύρια αίθουσα διδασκαλίας (origination sites) και μία ή περισσότερες απομακρυσμένες αίθουσες διδασκαλίας (remote sites). Η τοποθέτηση και η τακτοποίηση του τεχνικού υλικού τόσο στην κύρια αίθουσα διδασκαλίας όσο και στις απομακρυσμένες αίθουσες ποικίλει στον Πανεπιστημιακό χώρο. Ο τεχνολογικός εξοπλισμός που χρησιμοποιείται στις αίθουσες διδασκαλίας περιλαμβάνει: Μια κάμερα λήψεως, η οποία είναι στραμμένη προς τον διδάσκοντα και επικεντρώνεται επάνω του όταν ομιλεί. Μια δεύτερη κάμερα λήψεως η οποία είναι στραμμένη προς την πλευρά των σπουδαστών και εστιάζεται σε αυτούς καταγράφοντας την συμμετοχή τους. Μια τρίτη κάμερα (Overhead or desktop camera) η οποία είναι τοποθετημένη ψηλά πάνω από την κονσόλα του διδάσκοντα. Αυτή η κάμερα επικεντρώνεται στην κονσόλα και συγκεκριμένα στην επιφάνεια στην οποία γράφει ο διδάσκων και επομένως χρησιμεύει ως ένα είδος πίνακα. Παράλληλα με τις σημειώσεις τις οποίες γράφει ο διδάσκων η κάμερα μπορεί να παρουσιάσει σχεδιαγράμματα , διαφάνειες, φωτογραφίες, υλικό από βιβλία και περιοδικά. Την οθόνη προβολής, που είναι τοποθετημένη στην μπροστινή πλευρά της αίθουσας και εξυπηρετεί τους σπουδαστές της τάξης να παρακολουθούν τις γραπτές σημειώσεις, και το κατασκευασμένο οπτικό υλικό του διδάσκοντα (σχεδιαγράμματα, διαφάνειες, εικόνες), τα προγράμματα των κομπιούτερ, αλλά και τους σπουδαστές των απομακρυσμένων τάξεων. Οι σπουδαστές των απομακρυσμένων τάξεων παρακολουθούν την παρουσίαση του μαθήματος και την συνολική δραστηριότητα της αίθουσας από την δική τους οθόνη προβολής. Τα μόνιτορ τηλεοράσεως, τα οποία χρησιμοποιούνται στο fiber-optic σύστημα. Υπάρχουν διάφορα μόνιτορ τηλεοράσεως τα οποία τοποθετούνται στην μπροστινή και στην πίσω πλευρά της αίθουσας και στην κονσόλα του διδάσκοντα. Τα μόνιτορ στην πίσω πλευρά αλλά και αυτά που βρίσκονται στην κονσόλα του διδάσκοντα χρησιμοποιούνται από τον διδάσκοντα για να επιβλέπει τις απομακρυσμένες αίθουσες. 37 Την κονσόλα του διδάσκοντα, που περιλαμβάνει την επιφάνεια όπου γράφονται οι σημειώσεις, το χώρο όπου οργανώνονται αυτές, διάφορα μόνιτορ με τα οποία γίνεται ο έλεγχος στις αίθουσες αλλά και ο έλεγχος στις κάμερες. Στην κονσόλα συμπεριλαμβάνεται και η desktop κάμερα. Τα μικρόφωνα, τα οποία είναι τοποθετημένα μπροστά στους σπουδαστές ή μπορεί να μεταφέρονται μέσα στην αίθουσα ανάμεσα στους σπουδαστές που επιθυμούν να εκφράσουν την άποψή τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα μικρόφωνα λειτουργούν αυτόματα σε σχέση με την ομιλία (voice activated) των σπουδαστών, ενώ σε άλλες πάλι αίθουσες τα μικρόφωνα λειτουργούν με το πάτημα ενός κουμπιού προς τα κάτω. Τα ηχεία, που χρησιμεύουν για την επαναφορά του ήχου από τις απομακρυσμένες τάξεις. Ο προβολέας φωτεινών εικόνων, που παρέχει τη δυνατότητα στο διδάσκοντα πέρα από τις διαφάνειες να χρησιμοποιήσει και έντυπο υλικό όπως βιβλία και περιοδικά. Ο προβολέας φωτεινών εικόνων τοποθετείται έτσι ώστε να βρίσκεται εντός της λήψεως της πρώτης κάμερας. 3.4 Protocol Independent Multicast (ΡΙΜ) Το ΡΙΜ είναι ένα πρωτόκολλο δρομολόγησης, το οποίο βρίσκεται ακόμα υπό ανάπτυξη. Ο σκοπός του είναι η παράδοση ενός μηνύματος ή πληροφοριών σε μια ομάδα υπολογιστών προορισμού ταυτόχρονα με μία μόνο μετάδοση από την πηγή , χωρίς να είναι απαραίτητη η μετάδοση του από τη πηγή σε έναν και μόνο υπολογιστή. Υπάρχουν τέσσερις παραλλαγές του PIM: PIM Sparse Mode, αραιή λειτουργία (PIM-SM) είναι ένα πρωτόκολλο multicast, βελτιστοποιημένο για γκρουπ τα οποία είναι ευρέως διαμοιρασμένα σε διάφορα σημεία του διαδικτύου. PIM Dense Mode, πυκνή λειτουργία (PIM-DM) είναι βελτιωμένο για γκρουπ των οποίων τα μέλη είναι σχετικά κοντά το ένα στο άλλο. Bidirectional, διπλής κατεύθυνσης PIM βασίζεται στη διπλή κατεύθυνση πορεία. Ποτέ δεν δημιουργεί μια πορεία με σύντομη διαδρομή, έτσι ώστε να έχουν περισσότερη καθυστέρηση από το PIM-SM, αλλά κλίμακες καλά, επειδή δεν χρειάζεται καμία συγκεκριμένη κατάσταση. PIM source-specific multicast, συγκεκριμένη πηγή multicast (PIM- SSM) κατασκευάζει διαδρομή όπου ο αποδέκτης είναι μόνο ένας, προσφέροντας ένα 38 πιο ασφαλές και επεκταμένο μοντέλο για ένα περιορισμένο αριθμό των αιτήσεων (ως επί το πλείστον μετάδοση του περιεχομένου). Από τις τέσσερις παραλλαγές το PIM-SM έχει την ευρύτερη ανάπτυξη. Το PIM-SM χρησιμοποιείται συνήθως σε (Internet Protocol television) IPTV συστήματα για τη δρομολόγηση multicast ροές μεταξύ (virtual local area network) VLANs , υποδίκτυα ή τοπικά δίκτυα. Protocol Independent Multicast - Sparse-Mode ( PIM-SM ) είναι ένα πρωτόκολλο που αναφέρεται στην αποτελεσματική δρομολόγηση (IP) για πακέτα multicast που μπορεί να καλύπτουν ευρεία περιοχή μεταξύ τομέα και διαδικτύου. Το πρωτόκολλο ονομάζεται ανεξάρτητο πρωτόκολλο (Protocol Independent) , διότι δεν εξαρτάται από κάποιο συγκεκριμένο πρωτόκολλο δρομολόγησης unicast, και αραιή λειτουργία (Sparse-Mode ), επειδή είναι κατάλληλο για τις ομάδες όπου ένα πολύ μικρό ποσοστό από τους κόμβους του θα γραφτεί στην πολλαπλής διανομής ολομέλεια. Σε αντίθεση με την προηγούμενη η πυκνή λειτουργία (dense-mode) πολλαπλής διανομής πρωτόκολλα δρομολόγησης δικτύων όπως το DVMRP (Distance Vector Multicast Routing Protocol) 3.5 Real-time Control Protocol (RTCP) Το RTP Control Protocol ( RTCP ) είναι ένα πρωτόκολλο με συγγενική σχέση με το πρωτόκολλο πραγματικό χρόνου μεταφορών (RTP). Οι βασικές λειτουργίες του και δομή του πακέτου ορίζεται από την RTP και η αρχική τυποποίηση του έγινε το 1996. Το RTCP παρέχει εκτός ζώνης στατιστικά στοιχεία και πληροφορίες για τον έλεγχο της ροής ενός RTP. Ως συνεργάτης ο RTP αναλαμβάνει την παράδοση και τη συσκευασία των δεδομένων, αλλά δεν μεταφέρει η ίδια οποιεσδήποτε ροές των μέσων ενημέρωσης. Συνήθως ο RTP τα στέλνει σε μια άρτια αριθμημένη (user datagram protocol) UDP θύρα, με τα RTCP μηνύματα αποστέλλονται μονοί αριθμοί στο προορισμό τους. Η πρωταρχική λειτουργία του RTCP είναι να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την ποιότητα της υπηρεσίας (QoS) στη διανομή των μέσων ενημέρωσης κατά τακτά χρονικά διαστήματα, την αποστολή στατιστικών πληροφοριών για τους συμμετέχοντες σε μια συνεδρία για τη ροή πολυμέσων. 39 Το RTCP συγκεντρώνει στατιστικά στοιχεία για τη σύνδεση των μέσων ενημέρωσης και πληροφόρησης. Μια εφαρμογή μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτές τις πληροφορίες για τον έλεγχο της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, ίσως με τον περιορισμό της ροής, ή χρησιμοποιώντας ένα διαφορετικό κωδικοποιητή . Το RTCP από μόνο του δεν παρέχει καμία κρυπτογράφηση ροής ή μεθόδους ελέγχου ταυτότητας. Οι μηχανισμοί αυτοί μπορούν να εφαρμοστούν. Το RTCP παρέχει τρεις βασικές λειτουργίες που αναμένεται να εφαρμοστεί σε όλες τις συνεδρίες του RTP: Η πρωταρχική λειτουργία του RTCP είναι να συγκεντρωθούν στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις πτυχές της ποιότητας της κατανομής των μέσων ενημέρωσης κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας και τα διαβιβάζουν στα μέσα ενημέρωσης και τους άλλους συμμετέχοντες. Τέτοιες πληροφορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν από την πηγή για την προσαρμογή στη κωδικοποίηση μέσων και την ανίχνευση των σφαλμάτων μετάδοσης. Αν η συνεδρία γίνεται πάνω από ένα δίκτυο πολλαπλής διανομής, αυτό δεν επιτρέπει παρέμβαση στη παρακολούθηση της ποιότητάς του. Το RTCP προσφέρει αναγνωριστικά στοιχεία στο καταληκτικό σημείο Canonical Name record ( CNAME ) σε όλους τους συμμετέχοντες. Παρά το γεγονός ότι ένα αναγνωριστικό στοιχείο (SSRC) από ένα ρεύμα RTP αναμένεται να είναι μοναδική, η στιγμιαία σύνδεση των αναγνωριστικών στοιχείων στα τελικά σημεία μπορεί να αλλάξει κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας. Η CNAME θεσπίζει αποκλειστικό στοιχείο ταυτοποίησης του σε όλη την εφαρμογή (πολλαπλή χρήση των μέσων μαζικής ενημέρωσης) και για παρακολούθηση από τρίτους. Οι RTCP αναφορές αναμένεται να σταλούν από όλους τους συμμετέχοντες, ακόμη και σε μια multicast σύνοδο που μπορεί να περιλαμβάνει χιλιάδες παραλήπτες. Αυτή η κίνηση θα αυξηθεί αναλογικά με τον αριθμό των συμμετεχόντων. Έτσι, για την αποφυγή συμφόρησης του δικτύου, το πρωτόκολλο πρέπει να περιλαμβάνει διαδικασία διαχείρισης εύρους ζώνης. Ένα τέταρτο, προαιρετικό χαρακτηριστικό, είναι η τροφοδότηση των λειτουργιών ελέγχου, επειδή το RTCP είναι ένα βολικό μέσο για την επίτευξη όλων των συμμετεχόντων, ενώ το ίδιο το RTP δεν είναι. Το RTP μεταδίδεται μόνο από μία πηγή μέσων ενημέρωσης. 40 3.6 RTP (Real-time Transport Protocol) Το Real-time Transport Protocol ( RTP ) είναι ένα πρωτόκολλο που ορίζει μια μορφή πακέτου ήχου και βίντεο μέσω δικτύων και θεωρείται ως το κύριο πρότυπο. Το RTP χρησιμοποιείται στην επικοινωνία και ψυχαγωγία. Το RTP χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με το RTP Control Protocol (RTCP). Ενώ το RTP φέρει τα μέσα ροής (π.χ. ήχου και βίντεο), το RTCP χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση των στατιστικών στοιχείων μετάδοσης και την ποιότητα των υπηρεσιών. Το RTP χρησιμοποιείται συχνά σε συνδυασμό με ένα πρωτόκολλο σηματοδότησης που βοηθά στη δημιουργία συνδέσεων μέσω του δικτύου. Το RTP αναπτύχθηκε από την Audio-Video Transport Working Group και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1996. Το RTP είναι σχεδιασμένο για την μεταφορά δεδομένων, σε πραγματικό χρόνο , από άκρη σε άκρη. Το RTP υποστηρίζει μεταφορά δεδομένων σε πολλούς προορισμούς μέσω IP multicast. Το RTP χωρίζεται σε κατηγορίες: 9 Το πρωτόκολλο μεταφοράς δεδομένων (RTP), το οποίο ασχολείται με τη μεταφορά των δεδομένων σε πραγματικό χρόνο. Οι πληροφορίες που παρέχονται από αυτό το πρωτόκολλο περιλαμβάνει για συγχρονισμό. Το πρωτόκολλο ελέγχου (RTCP), χρησιμοποιείται για να καθορίσει την ποιότητα της υπηρεσίας. 9 Ένα προαιρετικό πρωτόκολλο σηματοδότησης, όπως πρωτόκολλο μύησης συνόδου (SIP) 9 Ένα προαιρετικό πρωτόκολλο περιγραφή των μέσων ενημέρωσης, όπως το πρωτόκολλο Περιγραφή Συνόδου (SDP) Το RTP σχεδιάστηκε για τη μεταφορά της ροής δεδομένων από άκρο σε άκρο , σε πραγματικό χρόνο. Το RTP υποστηρίζει τη μεταφορά των δεδομένων σε πολλούς προορισμούς μέσω IP multicast. Το RTP θεωρείται ως το κύριο πρότυπο για τη μεταφορά ήχου / βίντεο σε δίκτυα IP. Σε πραγματικό χρόνο οι εφαρμογές ροής πολυμέσων απαιτούν την έγκαιρη παράδοση των πληροφοριών και μπορεί να ανεχθεί κάποια απώλεια πακέτων για την επίτευξη αυτού του στόχου. Για παράδειγμα, η απώλεια ενός πακέτου σε εφαρμογή ήχου μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια στο κλάσμα ενός δευτερολέπτου των ηχητικών δεδομένων, η οποία μπορεί να παραμείνει αόρατη με τους κατάλληλους αλγόριθμους. Το πρωτόκολλο ελέγχου μετάδοσης (TCP), αν και τυποποιήθηκε για τη 41 χρήση του RTP, δεν χρησιμοποιείται συνήθως στην εφαρμογή του RTP επειδή το TCP ευνοεί την αξιοπιστία πάνω από την επικαιρότητα. Αντ’αυτού η πλειοψηφία των εφαρμογών του RTP είναι χτισμένη στο User Datagram Protocol (UDP). Κάποια άλλα πρωτόκολλα μεταφοράς που έχουν σχεδιαστεί για τον ίδιο λόγο είναι το SCTP (Stream Control Transmission Protocol) και το DCCP (Datagram Congestion Control Protocol) , αν και από το 2010 δεν είναι σε ευρεία χρήση. 3.7 Distance Vector Multicast Routing Protocol (DVMRP) Το Distance Vector Multicast Routing Protocol ( DVMRP ), σχεδιάστηκε για να υποστηρίζει την προώθηση πακέτων πολλαπλής εκπομπής, πάνω από ένα διαδίκτυο. Το πρωτόκολλο βασίζεται στο πρωτόκολλο πληροφοριών δρομολόγησης (RIP) για τα ακόλουθα πακέτα το router, ως μέσο σύνδεσης στο διαδίκτυο, δημιουργεί ένα πίνακα προώθησης πακέτων πολλαπλής εκπομπής με την ομάδα την οποία θα συνδεθείς. Όταν ένα πακέτο πολλαπλής εκπομπής έχει παραληφθεί από ένα router, προωθείται από τις διεπαφές του δρομολογητή που καθορίζονται στον πίνακα δρομολόγησης. Το DVMRP υπολογίζει τη μικρότερη διαδρομή αντίστροφα, δηλαδή από τον προορισμό προς την πηγή. Αρχικά οι δρομολογητές, προωθούν τα πακέτα πολλαπλής εκπομπής, προς όλους τους διασυνδεδεμένους κόμβους, εκτός από αυτόν από τον οποίο προέρχονται. Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται ότι τα πακέτα θα φθάσουν αρχικά σε όλα τα σημεία του δικτύου (πιθανώς πολλές φορές). Εάν κανένας από τους κόμβους δεν ενδιαφέρεται να παραλάβει τα συγκεκριμένα πακέτα, ο αντίστοιχος δρομολογητής, αποστέλλει ένα μήνυμα αποκοπής prune στον προηγούμενο δρομολογητή του δέντρου, ώστε να σταματήσει τη ροή δεδομένων. 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4 Η ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 4.1 Φορείς παροχής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Οι φορείς που χρησιμοποιούν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση είτε ως αποκλειστική μέθοδος διδασκαλίας όπως είναι για παράδειγμα τα Ανοικτά Πανεπιστήμια, είτε είναι φορείς που παρέχουν εξ αποστάσεως προγράμματα, παράλληλα ή συμπληρωματικά με τα συμβατικά προγράμματα σπουδών τους. Και τέλος υπάρχουν και δημόσιοι και ιδιωτικοί οργανισμοί που χρησιμοποιούν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση με σκοπό την βελτίωση των γνώσεων των εργαζομένων τους για την μεγίστη δυνατή απόδοση τους στα εργασιακά τους καθήκοντα. Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να διαχωρίσουμε τους φορείς που χρησιμοποιούν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στις ακόλουθες κατηγορίες. 1. Είναι τα Ανοικτά Πανεπιστήμια. 2. Τα Πανεπιστήμια τα οποία παράλληλα με τις συμβατικές σπουδές παρέχουν και προγράμματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. 3. Οι κρατικοί οργανισμοί εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. 4. Οι ιδιωτικοί φορείς που παρέχουν κυρίως προγράμματα κατάρτισης μέσω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Το βασικότερο παράδειγμα φορέων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν είναι άλλο από τα Ανοικτά Πανεπιστήμια. Στα Ανοικτά Πανεπιστήμια η εκπαιδευτική διαδικασία πραγματοποιείτε μόνο μέσο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Τα Ανοικτά Πανεπιστήμια απευθύνονται σε ευρύ σπουδαστικό κοινό με μεγάλο εύρος ηλικίας αλλά και επιπέδου σπουδών. Οι σπουδές στα Ανοικτά Πανεπιστήμια καλύπτουν όλα τα επίπεδα σπουδών δηλαδή από την προπτυχιακή επιμόρφωση ως το διδακτορικό δίπλωμα. Ένα βασικό χαρακτηριστικό των ανοικτών πανεπιστημίων είναι και η ισότιμη πρόσβαση και ευκαιρίες σε άτομα χωρίς τυπικά προσόντα, επίσης η φοίτηση δεν προϋποθέτει επιτυχείς εισαγωγικές εξετάσεις, παρά μόνο τη θέληση του ατόμου να συμμετέχει στην εκπαιδευτική διαδικασία και να μορφωθεί. Επίσης πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό της φοίτησης στα Ανοικτά Πανεπιστήμια είναι ότι οι σπουδές στηρίζονται σε αυτοτελείς μορφωτικούς κύκλους, τις περισσότερες φορές μικρής διάρκειας, οι οποίοι συνδυάζονται για να οδηγήσουν σε τίτλους διαφόρων επιπέδων (αρθρωτό σύστημα σπουδών). Η λειτουργία του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Μεγάλης Βρετανίας στις αρχές της δεκαετίας του 1960 αποτελεί την πιο πλατιά αποδεκτή έκφραση, η οποία οριοθετεί τη μεθοδολογία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ως φιλοσοφία εκπαίδευσης και ως παιδαγωγική πρακτική. Από τη δεκαετία του 1960 τότε μέχρι σήμερα πολλά Ανοικτά Πανεπιστήμια έχουν ιδρυθεί σε διάφορες χώρες του κόσμου και αξιοποιούν τη μεθοδολογία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η εκπαιδευτική διαδικασία στα Ανοικτά Πανεπιστήμια στηρίζεται στην μελέτη εκπαιδευτικού υλικού το οποίο αποστέλλεται στο χώρο του εκπαιδευόμενου με τη χρήση συμβατικών (αλληλογραφία) και σύγχρονων τεχνολογικών μέσων (CD-rom και υπηρεσίες του Διαδικτύου. Σε ότι αφορά στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών αυτή ποικίλει ανάλογα με τις εκπαιδευτικές μεθόδους που έχουν υιοθετήσει για την υλοποίηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων τους. Τα σημαντικότερα Ανοικτά Πανεπιστήμια που λειτουργούν στον Ευρωπαϊκό χώρο: • Anadolu University Τουρκία (http://www.eadtu.eu/anadolu-university- au-turkey.html ) • FernUniversität in Hagen Γερµανία (http://www.eadtu.eu/fernuniversitaet-in-hagen-fernuni-germany.html ) • Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Ελλάδα (http://www.eadtu.eu/hellenic-open-university-hou-greece.htm ) • Moscow State University of Economics, Statistics and Informatics Ρωσία (http://www.mesi.ru ) • Open Universiteit Nederland Ολλανδία (http://www.eadtu.eu/open- universiteit-nederland-ounl.html ) • Open University Μ. Βρετανία (http://www.eadtu.eu/open-university- uk-ouuk.html ) • Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου Κύπρος (http://www.eadtu.eu/open- university-of-cyprus-cy.html ) • Universidad Nacional de Educaciοn a Distancia Ισπανία (http://www.eadtu.eu/universidad-nacional-de-education-a-distancia-spain.html ) • Universidade Aberta Πορτογαλία (http://www.eadtu.eu/universidade- aberta-uab-portugal.html ) • Università Telematica Internazionale UNINETTUNO Ιταλία (http://www.eadtu.eu/universita-telematica-internazionale-uninettuno-italy.html ) 44 • Universitat Oberta de Catalunya Ισπανία (http://www.eadtu.eu/universitat-oberta-de-catlunya-uoc-spain.html ) Εκτός από τα Aνοικτά Πανεπιστήμια, η μέθοδος της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης χρησιμοποιείτε, σε αρκετά μεγάλο βαθμό, παραδοσιακά Πανεπιστήμια. Εδώ και μερικά χρόνια στα πανεπιστήμια που χρησιμοποιούν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση τους έχει δοθεί ο όρος «Ηλεκτρονικά Πανεπιστήμια» (e-Universities). Τα χαρακτηριστικά των Ηλεκτρονικών Πανεπιστημίων (e-Universities) είναι τα ακόλουθα : • Πανεπιστήμια που διαθέτουν το εκπαιδευτικό τους υλικό, ορισμένών μαθημάτων, μέσω του διαδικτύου. • πανεπιστήμια που οργανώνουν προγράμματα σπουδών μέσα από Δικτυακές Πύλες στον Παγκόσμιο Ιστό. • Τα Εικονικά Πανεπιστήμια στην καθαρή τους μορφή όπου όλες οι διοικητικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες παρέχονται μέσω του Διαδικτύου. Είναι πάντως γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα εμπλουτίζουν το πρόγραμμα σπουδών με εκπαιδευτικά προγράμματα που προσφέρονται μέσω του Διαδικτύου, υποστηρίζοντας ότι ένα μέρος τους λειτουργεί ως «εικονικό». Επίσης, τα Πανεπιστήμια σχηματίζουν συνεταιρισμούς (consortia) και συνδέουν τις δραστηριότητές τους με ιδιωτικούς φορείς για την ανάπτυξη προγραμμάτων επιμόρφωσης και κατάρτισης με τη χρήση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας. Παράλληλα αναπτύσσεται έντονη δραστηριότητα στο πλαίσιο ερευνητικών και πιλοτικών προγραμμάτων που ενισχύουν της εξ αποστάσεως εκπαίδευση και συνεργασία. Σε ότι αφορά στο χώρο της επαγγελματικής κατάρτισης, πολλοί ιδιωτικοί φορείς έχουν αναπτύξει έντονη δραστηριότητα προσφέροντας προγράμματα ενδοϋπηρεσιακής κατάρτισης που υλοποιούνται με τη χρήση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας. 4.2 Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, άρχισε να εμφανίζεται στην Ελλάδα με την Ίδρυση του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (Ε.Α.Π.) το 1998. Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο δίνει την δυνατότητα στους σπουδαστές του να παρακολουθήσουν προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγραμμάτων σπουδών, καθώς και προγράμματα 45 επαγγελματικής κατάρτισης ή μετεκπαίδευσης. Η μάθηση που προσφέρεται από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.), είναι αποκλειστικά και μόνο με την μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης κάτι πρωτοποριακό για τα ελληνικά δεδομένα. Η διαδικασία εισαγωγής των σπουδαστών στα προγράμματα σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου γίνεται χωρίς εξετάσεις αλλά με δημόσια και ανοικτή ηλεκτρονική διαδικασία (κλήρωση). Προτεραιότητα στην διαδικασία εισαγωγής έχουν όσοι συμπλήρωσαν το 23ο έτος της ηλικίας τους. Οι ενδιαφερόμενοι που τελικά επιλέγονται συμμετέχουν με δικά τους έξοδα στις δαπάνες των σπουδών. Η πιστοποίηση των σπουδών πραγματοποιείται σε 5 διαφορετικά επίπεδα που καλύπτουν το χώρο από τη μετά-δευτεροβάθμια επιμόρφωση ως το διδακτορικό δίπλωμα. Συγκεκριμένα απονέμοντα ακαδημαϊκοί τίτλοι (Πτυχία, Μεταπτυχιακά Διπλώματα Ειδίκευσης Masters, Διδακτορικά διπλώματα) καθώς και πιστοποιητικά προπτυχιακής επιμόρφωσης, μεταπτυχιακής επιμόρφωσης και παρακολούθησης θεματικών ενοτήτων. Το πρόγραμμα σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου αποτελείται από θεματικές ενότητες που καλύπτουν ένα διακεκριμένο αντικείμενο σε προπτυχιακό ή μεταπτυχιακό επίπεδο. Κάθε θεματική ενότητα περιλαμβάνει ύλη που αντιστοιχεί σε τρία εξαμηνιαία μαθήματα των ελληνικών Α.Ε.Ι. Η διαδικασία μάθησης των σπουδαστών για κάθε ενότητα γίνεται με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως διδασκαλίας. Πιο συγκεκριμένα, πρώτα από όλα οι σπουδαστές παίρνουν στο σπίτι τους το εκπαιδευτικό υλικό (έντυπο, οπτικοαουστικό και ορισμένες φορές, σε ηλεκτρονική μορφή),όπου και το μελετούν. Το εκπαιδευτικό υλικό είναι έτσι διαμορφωμένο ώστε να καλύπτει τις απαιτήσεις της μάθησης από απόσταση. Για κάθε θεματική ενότητα έχει υπολογιστεί ότι χρειάζεται μελέτη περίπου 10 ωρών εβδομαδιαίως. Κάθε θεματική ενότητα ενός προπτυχιακού προγράμματος σπουδών, του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου, αποτελείται από 800 περίπου σελίδες εξεταστέας ύλης, ενώ κάθε θεματική ενότητα του μεταπτυχιακού προγράμματος από 1.000 περίπου σελίδες. Ωστόσο, είναι ευνόητο ότι οι παραπάνω αριθμοί σελίδων είναι ενδεικτικοί και διαφέρουν από πρόγραμμα σε πρόγραμμα, ανάλογα με το περιεχόμενό του και τις απαιτήσεις του. Βέβαια για να μπορέσουν οι σπουδαστές να ανταποκριθούν επιτυχώς στα προγράμματα σπουδών τους θα πρέπει να είναι επιμελής με τα μαθήματα τους και να οργανώσουν κατάλληλα τον χρόνο μελέτης τους για να υπάρχει η καλύτερη δυνατή συνεργασία με τον διδάσκοντα. 46 Το εκπαιδευτικό υλικό που δίνεται στους σπουδαστές πάντα συνοδεύεται από έναν «Οδηγό Σπουδών». Ο «Οδηγός Σπουδών» έχει ως στόχο να ενημερώσει τους σπουδαστές για την θεματική ενότητα , τη διδακτέα ύλη που πρέπει να μελετήσουν , το χρονοδιάγραμμα μελέτης κ.ά. Είναι σημαντικό οι φοιτητές να μελετήσουν με προσοχή αυτόν τον Οδηγό και να τηρούν το χρονοδιάγραμμα μελέτης και ιδιαίτερα το χρονοδιάγραμμα αποστολής των γραπτών εργασιών στον καθηγητή τους. Στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο οι φοιτητές υποστηρίζονται συνεχώς από τους διδάσκοντες τους και επικοινωνούν σε τακτά χρονικά διαστήματα μαζί τους. Για την υποστήριξη των σπουδαστών το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο διεξάγονται ομαδικές συμβουλευτικές συναντήσεις οι οποίες συνήθως είναι πέντε στη διάρκεια των 10 μηνών των σπουδών (εδώ πρέπει να προσθέσουμε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις ο αριθμός των ομαδικών συμβουλευτικών συναντήσεων μπορεί να είναι μεγαλύτερος ανάλογα με τις ανάγκες των σπουδαστών που συμμετέχουν σε αυτές). Κάθε ομαδική συμβουλευτική συνάντηση συντονίζεται από τον αρμόδιο διδάσκοντα. Παίρνουν μέρος οι 30 περίπου φοιτητές που συγκροτούν το Τμήμα για το οποίο εκείνος έχει την ευθύνη. Οι συναντήσεις αυτές γίνονται για τα προπτυχιακά προγράμματα στην Αθήνα, στο Ηράκλειο, στη Θεσσαλονίκη, στα Ιωάννινα, στην Πάτρα, στη Ξάνθη, στη Λάρισα και στον Πειραιά και για τα μεταπτυχιακά προγράμματα στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και στην Πάτρα. Κάθε ομαδική συμβουλευτική συνάντηση έχει περίπου τετράωρη διάρκεια. Οι συναντήσεις αυτές, πρέπει να σημειωθεί, ότι δεν είναι υποχρεωτικές για τους σπουδαστές παρατηρούμε ότι έχουν μεγάλη συμμετοχή από τους σπουδαστές γιατί εκτιμάται ότι είναι ιδιαίτερα ουσιώδεις, και βοηθοί στην γρηγορότερη και ευκολότερη αποφοίτηση τους αφού τους βοηθούν στην κατανόηση του γνωστικού αντικειμένου που πρέπει να αφομοιώσουν. Επίσης κατά τις συναντήσεις αυτές αναπτύσσεται η γνωριμία και η επικοινωνία καθηγητή – φοιτητών και των φοιτητών μεταξύ τους. Στην περίπτωση που οι φοιτητές χρειαστεί να απουσιάσουν από τις συναντήσεις αυτές, πρέπει απαραίτητος να καλύψουν τα κενά σε συνεννόηση με τον διδάσκοντα τους. Επίσης οι σπουδαστές είναι υποχρεωμένοι να εκπονούν τέσσερις ή έξι (ανάλογα με το αντικείμενο σπουδών) γραπτές εργασίες 6 έως 10 σελίδων η καθεμιά, που αξιολογούνται από τον διδάσκοντα. Οι γραπτές εργασίες είναι υποχρεωτικές για όλους τους φοιτητές και πρέπει να αποστέλλονται στο διδάσκοντα σε προκαθορισμένες ημερομηνίες, που αναφέρονται στο χρονοδιάγραμμα μελέτης και 47 γραπτών εργασιών. Στο τέλος της διδασκαλίας κάθε θεματικής ενότητας διεξάγονται οι τελικές εξετάσεις. 4.3 Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση στα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης Ανεξάρτητα από τη λειτουργία του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, τα τελευταία χρόνια στη χώρας μας παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των φορέων που χρησιμοποιούν τεχνικές εξ αποστάσεως εκπαίδευσης για την οργάνωση προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η αύξηση αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιακών υποδομών καθώς και στην εκμετάλλευση των δυνατοτήτων των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας που αφορούν στην οργάνωση προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και τη συμμετοχή πολλών Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης σε δίκτυα πληροφόρησης για την ανοικτή και τη δια βίου μάθηση. Αυτό επιτεύχθηκε με την εξοικονόμηση σημαντικών πόρων που διατέθηκαν από τα Β΄ και Γ΄ Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης δημιουργήθηκε το Διαπανεπιστημιακό Δίκτυο στο οποίο είναι διασυνδεδεμένα όλα τα Πανεπιστήμια και τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας (Greek Universities Network). Οι υποδομές του Διαπανεπιστημιακού Δικτύου προσφέρουν σημαντικές δυνατότητες για την προσφορά ευέλικτων εκπαιδευτικών υπηρεσιών εκπαίδευσης και κατάρτισης προσαρμοσμένων στις ιδιαίτερες, κάθε φορά, ανάγκες ομάδων εκπαιδευομένων. Βασικό στόχο της ανάπτυξης του Διαπανεπιστημιακού Διαδικτύου αποτελεί «η δημιουργία και λειτουργία ενός διαδικτύου προηγμένης τεχνολογίας, που θα διασυνδέσει τα εσωτερικά δίκτυα των 32 συνεργαζόμενων ιδρυμάτων σε υψηλές ταχύτητες, για την παροχή υψηλής ποιότητας δικτυακών υπηρεσιών και την υλοποίηση προηγμένων εφαρμογών τηλεματικής» (Διαπανεπιστημαικό Δίκτυο,2000). Πιο συγκεκριμένα οι δυνατότητες αυτές δημιουργούν προϋποθέσεις ικανές να συμβάλλουν: Στη δημιουργία δυνατοτήτων συνεργασίας και νέων ευκαιριών ανταλλαγής εκπαιδευτικών εμπειριών, γνώσεων και πληροφοριών μεταξύ των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Στην εξοικονόμηση πόρων από την αποφυγή των μετακινήσεων εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων Στη βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και προώθησης της πρόσβασης ενηλίκων σε μορφές τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης. 48 Στην αντιμετώπιση της περιορισμένης χωρητικότητας και δυναμικότητας των υφισταμένων πανεπιστημιακών υποδομών με συνέπεια τη δυνατότητα αύξησης του αριθμού των φοιτητών με το ίδιο διδακτικό προσωπικό. Η υποδομές αυτές έχουν αξιοποιηθεί στο πλαίσιο ερευνητικών προγραμμάτων που έχουν εκπονηθεί από όλα σχεδόν τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ της χώρας. Μέσα από τα προγράμματα αυτά έχει αποκτηθεί σημαντική εμπειρία σε θέματα υποστήριξης, λειτουργίας και βελτίωσης των υποδομών από το τεχνικό αλλά και το ακαδημαϊκό προσωπικό. Παράλληλα, σε ερευνητικό επίπεδο αναπτύσσεται ιδιαίτερο για την ανάπτυξη καινοφανών πρακτικών διδασκαλίας στο πλαίσιο παιδαγωγικών προσεγγίσεων που ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή των εκπαιδευομένων, την ανταλλαγή απόψεων και τη συνεργασία. Ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα όπως είναι το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και μια σειρά από Τ.Ε.Ι της χώρας έχουν εμπλακεί σε ερευνητικά ιδρύματα χρηματοδοτούμενα από το Γ΄Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ), από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Πρόγραμμα SOCRATES, κ.λπ.) και από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων στόχο την ανάπτυξη και αξιοποίηση συστημάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Πιο συγκεκριμένα, οι κύριες ερευνητικές δραστηριότητες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αφορούν στην ανάλυση αναγκών και στον προσδιορισμό προδιαγραφών συστημάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, στην έρευνα αγοράς εργαλείων και υποδομών, στην εγκατάσταση τεχνικών υποδομών υποστήριξης της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, στην ανάπτυξη εκπαιδευτικού περιεχομένου και στη διαχείρισή του και τέλος στην ενημέρωση σε θέματα εκπαίδευσης από απόσταση με ημερίδες και συνέδρια. Θα πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε ότι η αξιοποίηση των υποδομών του Ακαδημαϊκού Δικτύου εντάσσεται αποκλειστικά σε ερευνητικά προγράμματα καθώς και σε δραστηριότητες σχετικές με την κάλυψη πανελλήνιων συνεδρίων, επιμόρφωση εκπαιδευτικών από απόσταση, διαλέξεις στα πλαίσια των τμημάτων των πανεπιστημίων χωρίς όμως να έχουν δημιουργηθεί ακόμη προγράμματα εκπαίδευσης για ενήλικες που δεν είναι προπτυχιακοί ή μεταπτυχιακοί φοιτητές και τα οποία να οδηγούν στη δυνατότητα λήψης Πιστοποιημένης Βεβαίωσης Σπουδών. 49 Εξαίρετη αποτελεί το Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο παρέχει προγράμματα συμπληρωματικής εκπαίδευσης με τη χρήση καινοτόμων μεθόδων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε ποικίλα εκπαιδευτικά αντικείμενα όπως Χρηματοοικονομική Παραδείγματα από τη δραστηριότητα Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων στον τομέα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με τη χρήση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας διατίθενται μέσω της Διαδικτυακής πύλης του Ακαδημαϊκού Δικτύου στην διεύθυνση http://www.gunet.gr Διοίκηση, Τραπεζική Διοίκηση, Χρηματιστηριακά Παράγωγα, Ανάλυση Δεδομένων και Λήψη Αποφάσεων, Κοστολόγηση, κ.ά. Τα προγράμματα οδηγούν στη χορήγηση Πιστοποιητικού Εξειδίκευσης ή Επιμόρφωσης και η παρακολούθηση του προγράμματος γίνεται από το Διαδίκτυο χωρίς φυσική παρουσία και μέσω απλού εκπαιδευτικού λογισμικού. Πάντως, οι δυνατότητες που δίνουν οι τεχνολογίες των τηλεπικοινωνιών και η δικτυακή διασύνδεση των χώρων εκπαίδευσης όπως είναι τα αμφιθέατρα, οι αίθουσες διδασκαλίας, τα εργαστήρια τόσο με το εσωτερικό δίκτυο των ιδρυμάτων και των δικτύων των ιδρυμάτων μεταξύ τους, παρέχουν σημαντική ώθηση στην αναπτυξη προγραμμάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Οι σχεδιαστές και οι συγγραφείς προγραμμάτων για εξ αποστάσεως εκπαίδευση επενδύουν στην αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας με βάση τα σύγχρονα διεθνή πρότυπα τα οποία δίνουν έμφαση στη δόμηση περιεχομένου για την κατασκευή μαθημάτων βασισμένων σε αυτόνομες επαναχρησιμοποιήσιμες μαθησιακές δραστηριότητες ανεξάρτητα από το τεχνολογικό περιβάλλον διάθεσης και χρήση τους. Ο σχεδιασμός της παιδαγωγικής διαδικασίας στα περιβάλλοντα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ακολουθεί τις αρχές των σύγχρονων εποικοδομητικών θεωρήσεων για τη μάθηση, οι οποίες δίνουν έμφαση στον κατάλληλο συντονισμό των μαθησιακών δραστηριοτήτων, στον ενεργητικό και κατασκευαστικό χαρακτήρα της γνώσης, στην επικοινωνία, στην αλληλεπίδραση και στη δημιουργική εμπλοκή των εκπαιδευομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η δυνατότητες των υπηρεσιών που περιλαμβάνουν οι πλατφόρμες δεν αποτελούν παρά διευκολύνσεις για την οργάνωση ενός μαθήματος. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται η διδακτική μεθοδολογία έχει πολύ μεγάλη σημασία για την επιτυχή επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων. 50 4.4 Ιδιωτικοί Φορείς Στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση δραστηριοποιούνται τα τελευταία χρόνια αρκετοί ιδιωτικοί φορείς που παρέχουν διάφορα, επαγγελματικού χαρακτήρα συνήθως, προγράμματα, ξένες γλώσσες κλπ. Για τη συμμετοχή στα προγράμματα αυτά υπάρχουν δίδακτρα και η ολοκλήρωσή τους προσφέρει στον σπουδαστή βεβαίωση παρακολούθησης. Για παράδειγμα η εταιρεία Master-D (http://www.masterd.gr/courses/init.action) προσφέρει μια σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα 54 κέντρα σπουδών της σε Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Βραζιλία και Κίνα (Ηλιακή και Αιολική Ενέργεια, Στέλεχος Διοίκησης, Τεχνικός Η/Υ κλπ). Η Ελληνοαμερικανική Ένωση (http://www.hau.gr/?i=hau.el.home) προσφέρει online προγράμματα στην Αγγλική γλώσσα με τη βοήθεια της ηλεκτρονικής πλατφόρμας εκπαίδευσης εξ αποστάσεως Blackboard, η οποία προσφέρει διάφορες δυνατότητες επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τον καθηγητή και τους υπόλοιπους συμμετέχοντες. Η παρακολούθηση στα περισσότερα online προγράμματά είναι ασύγχρονη, δεν απαιτείται δηλαδή η ταυτόχρονη παρακολούθηση από όλους. Ενδεικτικά κάποια από τα Οn line προσφερόμενα προγράμματα : Σεμινάρια Διοίκησης Επιχειρήσεων - Διαχείριση κρίσης: οδηγώντας το πεπρωμένο της επιχείρησης - Δημουργία μοντέλων για πρόβλεψη εσόδων - Αγγλικά για Επιχειρήσεις κλπ Το webschool.edu.gr (http://www.webschool.edu.gr/elearning.aspx), ένα ελληνικό portal προώθησης και ηλεκτρονικής διάθεσης υπηρεσιών εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης, είναι εφοδιασμένο με μια τέτοια πλατφόρμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (e-learning software platform) η οποία περιέχει εκπαιδευτικό υλικό για διάφορους τομείς εκπαίδευσης. Άρα λοιπόν με χρήση του διαδικτύου (internet) μέσα από τις υπηρεσίες του webschool.edu.gr μπορείτε να εκπαιδευτείτε εξ αποστάσεως χωρίς την παρέμβαση καθηγητή έχοντας πρόσβαση σε μοναδικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο όταν ακριβώς το χρειάζεστε. Το http://www.italika.gr/ είναι ιδιαίτερα μαθήματα Live με Εικόνα και Ήχο μέσω Internet ενώ υπάρχει σε όλη τη διάρκεια του μαθήματος οπτική & ηχητική Επαφή για άμεση εξήγηση. Τα μαθήματα γίνονται με τα πιο Σύγχρονα Διδακτικά Βιβλία που υπάρχουν ( μαζί με τον καθηγητή ) και όχι μέσω κάποιου ηλεκτρονικού προγράμματος για PC. 51 4.5 Ομοιότητες και διαφορές ενός τριτοβάθμιου εκπαιδευτικού ιδρύματος σε σχέση με ένα αντίστοιχο τριτοβάθμιο ίδρυμα ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (ΕΑΠ) Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ), όπως και κάθε άλλο τριτοβάθμιο ίδρυμα ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μπορεί πολύ εύκολα να συγκριθεί με ένα παραδοσιακό τριτοβάθμιο ίδρυμα εκπαίδευσης αφού πολλές ομοιότητες αλλά και πάρα πολλές και σημαντικές διαφορές που σχετίζονται με τις λειτουργίες και τα χαρακτηριστικά των δύο διαφορετικών τύπων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Ακολούθως θα παρουσιάσουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές των δύο αυτών διαφορετικών τύπων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Αρχικά οι ομοιότητες των δύο αυτών διαφορετικών τύπων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων: 1. Τα παραδοσιακά ιδρύματα αλλά και τα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ιδρύματα έχουν την δυνατότητα να παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες στους ενδιαφερομένους σχετικά με τις σπουδές και τις υπηρεσίες που παρέχουν. Κάθε ενδιαφερόμενος που θέλει να εγγραφεί σε κάποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα έχει την ανάγκη να ενημερωθεί για την διάρκεια των σπουδών του για το πρόγραμμα σπουδών για την αξία που θα έχει ο συγκεκριμένος τίτλος που θα αποκτήσει μετά το πέρας των σπουδών του καθώς και αν μπορεί να συνεχίσει τις σπουδές του αν το επιθυμεί 2. Και τα δύο εκπαιδευτικά ιδρύματα δίνουν στους σπουδαστές τους, επιπλέων κίνητρα όπως για παράδειγμα υποτροφίες που συνήθως είναι κάποιο χρηματικό ποσό. Βέβαια για να πάρει κάποιος σπουδαστής υποτροφία θα πρέπει να πλήρη ορισμένες προϋποθέσεις όπως για παράδειγμα να περάσει ένα συγκεκριμένο αριθμό μαθημάτων σε μια καθορισμένη χρονική περίοδο. 3. Στη διάρκεια των σπουδών και τα δύο ιδρύματα παρέχουν στους σπουδαστές τους έντυπο υλικό διδασκαλίας. Βέβαια, το έντυπο υλικό παρέχεται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τα παραδοσιακού τύπου ιδρύματα καθώς και μέσω των νέων τεχνολογιών (ηλεκτρονική μορφή), όμως και τα ανοικτού τύπου, παρέχουν έντυπο υλικό μαζί με την χρήση βεβαία των νέων τεχνολογιών σε μεγαλύτερο βαθμό. 4. Τόσο στην παραδοσιακή εκπαίδευση όσο και στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, βρίσκουμε την ανάγκη επικοινωνίας του σπουδαστή με τον καθηγητή του. Βέβαια η επικοινωνία δεν είναι πάντα πρόσωπο με πρόσωπο αλλά και μέσω της τεχνολογίας . όποια και να είναι η μορφή επικοινωνίας μεταξύ του εκπαιδευόμενου και του καθηγητή του το βασικό είναι ότι θα πρέπει να υπάρχει η απαραίτητη συνεργασία που θα καθοδηγήσει τον σπουδαστή στην ολοκλήρωση των σπουδών του με την μεγαλύτερη δυνατή επιτυχία 5. Και τα δύο εκπαιδευτικά ιδρύματα αξιολογούν τους σπουδαστές τους. Κατά κύριο λόγο η αξιολόγηση γίνετε με διεξαγωγή γραπτών εξετάσεων και κατά δεύτερο με την συγγραφή κάποιων εργασιών και με την παρουσίαση τους . 6. Και τα δύο εκπαιδευτικά ιδρύματα, έχουν την δυνατότητα να προσφέρουν στους σπουδαστές τους των αντίστοιχο τίτλο σπουδών. Βέβαια αυτό γίνεται μετά την αξιολόγηση τους και την επιτυχή παρακολούθηση του προγράμματος σπουδών. 7. Και τα δύο εκπαιδευτικά δριμύτατα έχουν παρόμοια δομή ως προς τον τρόπο διοίκησης τους. Για παράδειγμα και τα δύο διαθέτουν Πρόεδρό, Πρυτάνεις, διαφορές σχολές . Αυτές είναι μερικές από τις ομοιότητες των δύο εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Τώρα θα αναφέρουμε και τις διαφορές τους γιατί με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε και δούμε τον σημαντικό ρόλο των εξ αποστάσεως ( ανοιχτών ) ιδρυμάτων. Οι διαφορές των δύο αυτών διαφορετικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. 1. Σε ένα παραδοσιακό σύστημα εκπαίδευσης δέχεται τους σπουδαστές μέσω της διεξαγωγής εξετάσεων και ο αριθμός των εισακτέων είναι περιορισμένος. Αυτό δημιουργεί υπερβολικό αχνός στον σπουδαστή που μπορεί να τον οδηγήσει σε αρνητικά αποτελέσματα όπως την αποτυχία του στις εξετάσεις. 2. Στα παραδοσιακά εκπαιδευτικά συστήματα παρατηρούμε ότι οι σπουδαστές είναι παιδία που μόλις αποφοιτήσαν από το λύκειο, σε μεγάλο βαθμό, ενώ στα ιδρύματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης βλέπουμε μεγαλύτερες ηλικίες σπουδαστών που δεν έχουν την δυνατότητα να μείνουν σε μια άλλη πόλη, λόγο οικογενειακών υποχρεώσεων 3. Στα παραδοσιακά εκπαιδευτικά συστήματα έχει παρατηρηθεί ότι ένας πολύ μεγάλος αριθμός σπουδαστών θα πραγματοποιήσει με επιτυχία τις σπουδές του αντίθετα με τα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ιδρύματα που ένας μεγάλος αριθμός σπουδαστών εγκαταλείπει τις σπουδές του για λόγους που, συνήθως έχουν να κάνουν, με τις κοινωνικές, επαγγελματικές και οικογενειακές τους υποχρεώσεις. 4. Στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση ο σπουδαστής έχει την δυνατότητα να αυξήσει τις γνώσεις του αντίθετα στην παραδοσιακού τύπου εκπαίδευση, που τα προγράμματα σπουδών είναι σε μεγάλο βαθμό προκαθορισμένα και φτιαγμένα έτσι 53 ώστε να απευθύνονται στο μεγαλύτερο μέρος των σπουδαστών με συνέπεια ο σπουδαστής να έχει μικρά περιθώρια αύξησης της γνώσης του. 5. Μια από τις σημαντικότερες διαφορές δεν είναι άλλη από την απαίτηση την υποχρεωτική παρακολούθηση, του σπουδαστή, που υπάρχει σε αρκετά μαθήματα του παραδοσιακού συστήματος εκπαίδευσης . Όπως είναι εύκολα κατανοητό, αυτή η απαίτηση αυτομάτως αποκλείει όλους εκείνους που λόγω μεγάλης ηλικίας και πλήθους υποχρεώσεων αδυνατούν να παρευρίσκονται στις αίθουσες διδασκαλίας. Αντίθετα, στα εξ αποστάσεως εκπαιδευτικά ιδρύματα η φυσική παρουσία του σπουδαστή δεν είναι υπηρέτηση σε μια αίθουσα διδασκαλίας ,άλλωστε όπως αναφέραμε και παραπάνω γεωγραφική απόσταση που χωρίζει τον σπουδαστή από το εκπαιδευτικό ίδρυμα κάνει αυτή την απαίτηση για παρουσία του απαγορευτική. 6. Τα εξ αποστάσεως εκπαιδευτικά ιδρύματα προσφέρουν μια ουσιαστική δια βίου εκπαίδευση, αναδεικνύοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο το ιδεώδες της ανοικτής εκπαίδευσης, όπως αναφέραμε και προηγουμένως. Ο καθένας έχει τη δυνατότητα, σε οποιαδήποτε ηλικία, να απολαμβάνει τα αγαθά της μόρφωσης ωφελούμενος και ο ίδιος προσωπικά ως άτομο, αλλά και ο χώρος στον οποίο υπηρετεί και εργάζεται. 7. Μια επίσης πολύ σημαντική διαφορά έχει να κάνει με το εφαρμοζόμενο σύστημα εκπαίδευσης. Στην Ανοικτή Εκπαίδευση έχει πλήρως υιοθετηθεί το αρθρωτό σύστημα οργάνωσης σπουδών, το οποίο αντικαθιστά το εξαμηνιαίο σύστημα μαθημάτων που ακολουθούν τα παραδοσιακά ιδρύματα. Εδώ, το Τμήμα, το οποίο στα παραδοσιακά συστήματα αποτελεί τη βασική ακαδημαϊκή μονάδα του ιδρύματος αντικαθίσταται από τη Θεματική Ενότητα, η οποία είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να καλύπτει πλήρως ένα γνωστικό αντικείμενο και να αντιστοιχεί ακόμα και σε τρία εξαμηνιαία μαθήματα. Οι Θεματικές Ενότητες, κατανεμημένες σε ευρύτερες γνωστικές περιοχές, τις Σχολές, παρέχουν περισσότερη ευελιξία στον αριθμό των μορφωτικών επιλογών του σπουδαστή, ικανοποιώντας έτσι τη βασική επιδίωξη της ανοικτής παιδείας. 8. Το εκπαιδευτικό υλικό στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση πρέπει να είναι πιο απλά διατυπωμένο και ευκολονόητο σε σχέση με την παραδοσιακή εκπαίδευση και αυτό είναι απαραίτητο γιατί στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση ο σπουδαστής δεν έχει την δυνατότητα να του διδάξει το υλικό ο καθηγητής αλλά θα πρέπει να γίνει κατανοητό μόνο με την ικανότητα του να <<μαθαίνει μόνος του>> 54 9. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση εκτός από το έντυπο υλικό, χρησιμοποιεί πάρα πολύ οπτικό-ακουστικό και λογισμικό υλικό, κάνοντας έτσι πολύ μεγαλύτερη χρήση των νέων τεχνολογιών αλλά και πιο ενδιαφέρουσα την διαδικασία της μάθησης από ότι η παραδοσιακής μορφής εκπαίδευση. 10. Τα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ιδρύματα πάντα υπάρχει η απαίτηση για καταβολή διδάκτρων από τους σπουδαστές αντίθετα στα τριτοβάθμια ιδρύματα η εκπαίδευση είναι δωρεάν. 11. Το χρονικό διάστημα που θα διαρκέσουν οι σπουδές σε ιδρύματα παραδοσιακής εκπαίδευσης είναι πολύ μεγαλύτερη (π.χ. 4 χρόνια ) από αυτό των ανοιχτών πανεπιστήμιων που έχουν την δυνατότητα να προσφέρουν αυτοτελείς μορφωτικούς κύκλους μικρής διάρκειας, (π.χ. ενός έτους.) Με βάση τα όσα αναφέρθηκαν ως τώρα, πιστεύω πως, γίνεται κατανοητό από όλους πόσο σημαντικά είναι τα ανοιχτά εξ αποστάσεως ιδρύματα στο υπαρχών εκπαιδευτικό σύστημα και την καθοριστική σημασία τους στην δια βιου μάθηση που μπορούν να προσφέρουν. Σκοποί του Ελληνικού Δικτύου Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης: A. Η συνεισφορά στην ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας, βασικής και εφαρμοσμένης, αναφορικά με: 1) τον τρόπο μετάδοσης της γνώσης και της πληροφορίας από απόσταση μέσω των ανοικτών ή/και των συμβατικών συστημάτων εκπαίδευσης, 2) την προσέγγιση και εξέλιξη των τρόπων επικοινωνίας μεταξύ των φοιτητών – σπουδαστών και του ιδρύματος, που παρέχει τις σπουδές από απόσταση, 3) την επικέντρωση σε νέους, αποτελεσματικούς και σύγχρονους τρόπους διδασκαλίας και μάθησης αναφορικά με την παροχή σπουδών από απόσταση, 4) τη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορικής και της επικοινωνίας σε όλες τις δραστηριότητες της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, 5) τον καθορισμό προδιαγραφών και ποιοτικών κριτηρίων για τη διαδικασία σχεδιασμού, ανάπτυξης και εφαρμογής εξ αποστάσεως εκπαιδευτικού υλικού οποιασδήποτε μορφής (έντυπης, ηλεκτρονικής, μαγνητικής κ.ά.), καθώς και την αξιολόγησή του B. Η ανάπτυξη και παροχή εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, που μπορεί να προσφερθεί τόσο από τα συμβατικά όσο και από τα ανοικτά και εξ αποστάσεως συστήματα εκπαίδευσης. 55 C. Η υποστήριξη των καινοτόμων προσπαθειών εφαρμογής προγραμμάτων Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης εκπαιδευτικών φορέων κάθε βαθμίδας και επιπέδου. D. Η συνεισφορά στην προώθηση της φιλοσοφίας της δια βίου και Ανοικτής Εκπαίδευσης, που μπορεί να εφαρμοστεί, ενίοτε, και στην περίπτωση των συμβατικών συστημάτων παροχής εκπαίδευσης από απόσταση. E. Η παροχή συμβουλευτικού έργου στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα με στόχο την ανάπτυξη και προώθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων που μπορούν να προσφερθούν με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. F. Η δημιουργία προϋποθέσεων σύσφιξης σχέσεων και ανάπτυξης συνεργασιών μεταξύ φορέων που έχουν ενδιαφέρον για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση στην Ελλάδα (εκπαιδευτικά ιδρύματα, δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, σχολεία, ινστιτούτα, ερευνητικά κέντρα, εργαστήρια, σχολές και πανεπιστημιακά τμήματα), όπως και ευρωπαϊκών και παγκόσμιων επιστημονικών και ακαδημαϊκών ενώσεων, δικτύων, συμβουλίων, που ασχολούνται ερευνητικά και εκπαιδευτικά με το ίδιο ή συναφές αντικείμενο. G. Η υποστήριξη των Ελλήνων επιστημόνων που εργάζονται με τη μεθοδολογία της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης στην Ελλάδα και το εξωτερικό. H. Οι εκπαιδευτικές εφαρμογές των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας 56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 5 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 5.1 Ιστορικη αναδρομη του ελλανικου ανοιχτου πανεπιστημιου (ε.α.π) Το ΕΑΠ είναι το 19ο ελληνικό ΑΕΙ και ιδρύθηκε το 1992 με το άρθρο 27 του Ν. 2983 «Εκσυγχρονισμός της Ανώτατης Εκπαίδευσης», σύμφωνα με τον οποίο το ακαδημαϊκό συμβούλιο του Ιδρύματος «απαρτίζεται από τους πρυτάνεις και τους προέδρους των διοικουσών επιτροπών ή εκπροσώπους όλων των ΑΕΙ της χώρας και εκπροσώπους κοινωνικών και παραγωγικών φορέων.» Το Φεβρουάριο του 1995, συγκροτήθηκε Επιτροπή, έργο της οποίας θα ήταν η σύνταξη πρότασης προετοιμασίας, σύστασης, οργάνωσης και λειτουργίας του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, η διερεύνηση συνεργασιών σε Ελληνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς επίσης και η σύνταξη προτάσεων για το περιεχόμενο των Σπουδών που θα προσφέρει το ΕΑΠ. Την ίδια χρονιά με την παράγραφο 8 του αρθρ. 11 του Ν. 2327, τροποποιείται το άρθρο 27 του Ν. 2983 σύμφωνα με το οποίο το ΕΑΠ, αποδεσμεύεται από τα υπόλοιπα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας και διοικείται πλέον από Διοικούσα Επιτροπή, η οποία ορίζεται από τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Με το υπ. αριθμ. ΦΕΚ 178/30-10-1995 ορίζεται, με Υπουργική Απόφαση, η πρώτη Διοικούσα Επιτροπή του ΕΑΠ αποτελούμενη από τους κ.κ. Α. Λυκουργιώτη, Σ. Αμούργη, Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη, Θ. Δραγώνα, Γ. Μάνο, Ε. Μαστρογιάννη και Σ. Μουσούρη, η οποία το 1996 συνέταξε λεπτομερές Σχέδιο Νόμου, για τον καθορισμό της αποστολής, της φυσιογνωμίας, της εσωτερικής δομής και τον τρόπο λειτουργίας του Ιδρύματος και την εισηγητική έκθεση που το ακολούθησε. Επίσης, η Διοικούσα Επιτροπή συνέταξε σχέδιο ακαδημαϊκής ανάπτυξης, το οποίο περιλάμβανε τα προγράμματα σπουδών που θα έπρεπε να προσφέρει το ΕΑΠ κατά την επόμενη τετραετία και ασχολήθηκε με την προπαρασκευή των δύο πρώτων πιλοτικών προγραμμάτων σπουδών που θα έπρεπε να αρχίσει να προσφέρει αμέσως μετά την ψήφιση του σχεδίου Νόμου. Μετά την επεξεργασία του παραπάνω Σχεδίου Νόμου στο ΥΠΕΠΘ, το 1997 ψηφίσθηκε ο Ν. 2552 για τη λειτουργία του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΦΕΚ 266/24-12-1997), βάσει του οποίου το ΕΑΠ είναι αυτοτελές και πλήρως αυτοδιοικούμενο εκπαιδευτικό Ίδρυμα και λειτουργεί με τη μορφή Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου. Επίσης, είναι απολύτως ισότιμο με τα υπόλοιπα ελληνικά ΑΕΙ και παρέχει στους αποφοίτους του όλα τα επαγγελματικά δικαιώματα που προβλέπονται από το ισχύον Νομικό Πλαίσιο της χώρας. Το 1998 λειτούργησαν τα δύο πρώτα πιλοτικά προγράμματα σπουδών του ΕΑΠ, και εκδόθηκαν οι Υπουργικές Αποφάσεις για τις Θεματικές Ενότητες του Ιδρύματος. Η αποφοίτηση των πρώτων φοιτητών έγινε το 1999, μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος σπουδών «Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση», το οποίο οδηγούσε στην παροχή πιστοποιητικού μεταπτυχιακής επιμόρφωσης. 5.2 Η αποστολή και η φυσιογνωμία του ΕΑΠ Η αποστολή του ΕΑΠ περιγράφεται στο άρθρο 1 παρ. 3 του Ν. 2552/97, όπως τροποποιήθηκε από το Ν. 3027/2002, ως ακολούθως: «Αποστολή του ΕΑΠ είναι η εξ αποστάσεως παροχή προπτυχιακής και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, με την ανάπτυξη και αξιοποίηση κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού και μεθόδων διδασκαλίας. Στους σκοπούς του ΕΑΠ εντάσσεται η προαγωγή της επιστημονικής έρευνας καθώς και η ανάπτυξη τεχνολογίας και μεθοδολογίας στο πεδίο της μετάδοσης της γνώσης από απόσταση.» Αναλύοντας την ανωτέρω παράγραφο του Ιδρυτικού Νόμου του ΕΑΠ διαπιστώνουμε ότι το εν λόγω εκπαιδευτικό Ίδρυμα καταρχήν παρέχει σπουδές προπτυχιακού και μεταπτυχιακού επιπέδου. Η διαδικασία των σπουδών στο πλαίσιο του ΕΑΠ γίνεται με την αποκλειστική εφαρμογή της μεθόδου της εξ αποστάσεως διδασκαλίας, χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των Ανοικτών Πανεπιστημίων. Με τη χρήση της εξ αποστάσεως μεθοδολογίας, γίνεται απαραίτητη η ανάπτυξη διδακτικού υλικού συμβατού με τις απαιτήσεις της μεθοδολογίας αυτής. Τέλος, έναν ακόμα σκοπό του ΕΑΠ αποτελεί η έρευνα στο στάδιο της μετάδοσης της γνώσης από απόσταση, που σχετίζεται με την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών και μετάδοσης της πληροφορίας. Η φυσιογνωμία του ΕΑΠ δεν καθορίζεται μόνο από τους παραπάνω σκοπούς. Από τη στιγμή της ίδρυσής του, εισάγει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σκηνικό και άλλες σημαντικές καινοτομίες. Αρχικά πρέπει να αναφερθούμε στη Θεματική Ενότητα (Θ.Ε.) η οποία αποτελεί τη βασική λειτουργική μονάδα του ΕΑΠ και καλύπτει ένα διακεκριμένο γνωστικό αντικείμενο σε προπτυχιακό ή μεταπτυχιακό επίπεδο. Η κάθε Θ.Ε. αντιστοιχεί σε τρία εξαμηνιαία μαθήματα, με διδακτέα ύλη που αντιστοιχεί σε διδακτέα ύλη μαθημάτων τρίωρης εβδομαδιαίας διδασκαλίας των 58 συμβατικών ΑΕΙ. Η κάθε Θ.Ε., συμπεριλαμβανομένων των τελικών γραπτών εξετάσεων, διαρκεί δέκα (10) μήνες (Ν.2552/97, αρ. 2). Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να αναφέρουμε στην υιοθέτηση και εφαρμογή του αρθρωτού συστήματος σπουδών, με την αντικατάσταση του Τμήματος, όπως το συναντάμε στα «παραδοσιακά» ΑΕΙ της χώρας, από το Πρόγραμμα Σπουδών προπτυχιακού ή μεταπτυχιακού επιπέδου. Το κάθε Πρόγραμμα Σπουδών συγκροτείται από συνδυασμούς Θ.Ε., οι οποίες με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων μετά από σχετική απόφαση-πρόταση της Διοικούσας Επιτροπής του ΕΑΠ, μπορούν να δημιουργούνται, να καταργούνται, να μετονομάζονται ή και να συγχωνεύονται. Πρόκειται για ένα ευέλικτο σχεδιασμό συστήματος σπουδών, το οποίο μπορεί εύκολα να μεταβληθεί, ανάλογα με τις εκάστοτε εξελίξεις στην οικονομία, στην κοινωνία, στον πολιτισμό και στην τεχνολογία, που επιφέρουν ραγδαίες αλλαγές στις εκπαιδευτικές ανάγκες των υποψηφίων φοιτητών. Επιπρόσθετα, το αρθρωτό σύστημα που έχει εφαρμόσει το ΕΑΠ, είναι το πιο ενδεδειγμένο και συμβατό με τη μεθοδολογία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Προσφέρει τη δυνατότητα μεγάλου αριθμού συνδυασμών Θ.Ε. με αποτέλεσμα την υψηλού βαθμού διαφοροποίηση των πτυχίων και την ολοκληρωμένη εκμάθηση ενός γνωστικού αντικειμένου από το φοιτητή. Ακόμα μία από τις σημαντικές καινοτομίες του ΕΑΠ, είναι η ίδρυση, μέσω του άρθρου 7 του Ιδρυτικού Νόμου του Εργαστηρίου Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας (ΕΕΥΕΜ), το οποίο λειτουργεί ως ανεξάρτητη μονάδα στο πλαίσιο του Ιδρύματος. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η χρήση της εξ αποστάσεως μεθοδολογίας, απαιτεί την ανάπτυξη κατάλληλου διδακτικού υλικού, συμβατού με τη μεθοδολογία αυτή, κατάλληλων μεθόδων για τη μετάδοση της γνώσης από απόσταση, πληροφοριακού υλικού καθώς και μεθόδων συνεχούς αξιολόγησης των φοιτητών. Αποστολή, λοιπόν, του ΕΕΥΕΜ είναι η παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού και η ανάπτυξη μεθόδων εξ αποστάσεως διδασκαλίας και συνεχούς αξιολόγησης των φοιτητών. Σύμφωνα με την τελευταία τροποποίηση του Κανονισμού του ΕΕΥΕΜ, στην υπ. αριθμ. 167/21-4-2008 Συνεδρίαση της Διοικούσας Επιτροπής του ΕΑΠ, η δραστηριότητα του εργαστηρίου περιλαμβάνει τους ακόλουθους άξονες: 1. την δημιουργία (ανάπτυξη, παραγωγή, έκδοση), πρόσβαση και χρήση (ανάκτηση και διαμοίραση) και την διατήρηση (αποθήκευση και αρχειοθέτηση, 59 προσαρμογή σε περίπτωση τεχνολογικών αλλαγών) εκπαιδευτικού περιεχομένου και υλικού (ψηφιακού και έντυπου). 2. την ανάπτυξη και εξέλιξη μεθόδων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με την αξιοποίηση των σύγχρονων εκπαιδευτικών θεωριών, αλλά και των τεχνολογικών εξελίξεων που εξασφαλίζουν την αποδοτικότερη εφαρμογή τους 3. την αξιοποίηση και παραγωγή τεχνολογικών λύσεων λογισμικού και εφαρμογών Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση και την παραγωγή τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού προγράμματος. Επίσης, στα πλαίσια των αξόνων δραστηριοποίησης που προαναφέρθηκαν, το ΕΕΥΕΜ: 1. Διεξάγει βασική και εφαρμοσμένη έρευνα 2. Παρακολουθεί τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις και υιοθετεί τις βέλτιστες πρακτικές 3. Υποστηρίζει την ανάλυση, σχεδιασμό, ανάπτυξη και υποστήριξη της λειτουργίας ολοκληρωμένων λύσεων, παιδαγωγικών εφαρμογών και εφαρμογών ΤΠΕ 4. Παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες αξιολόγησης λύσεων και εφαρμογών 5. Παρέχει υπηρεσίες κατάρτισης, διάδοσης και διάχυσης αποτελεσμάτων 6. Παρέχει υπηρεσίες πιστοποίησης ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού, μεθοδολογιών και εφαρμογών. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το εκπαιδευτικό υλικό, το πληροφοριακό υλικό και το υλικό συνεχούς αξιολόγησης, σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 6 του Ν. 2552/97, εγκρίνεται από τη Διοικούσα Επιτροπή του Πανεπιστημίου, μετά από εισήγηση του μέλους ΔΕΠ του ΕΑΠ, που είχε ορισθεί ως συντονιστής της επιστημονικής ομάδας, στην οποία ανατίθεται η παραγωγή των προτύπων του παραπάνω υλικού, καθώς και του Διευθυντή του ΕΕΥΕΜ. Μία δεύτερη ανεξάρτητη μονάδα που λειτουργεί στο πλαίσιο του ΕΑΠ είναι η Μονάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης και Επιμόρφωσης (Μ.Ε.Α.Ε.). Η σύσταση και λειτουργία της ΜΕΑΕ του ΕΑΠ, προβλέπεται από τον Ιδρυτικό Νόμο του Πανεπιστημίου και συγκεκριμένα στο άρθρο 8, παρ. 2-5 (Ν. 2552/97) και στόχος της λειτουργίας της είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και των προσφερομένων διοικητικών υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα οι στόχοι της Μ.Ε.Α.Ε. οι οποίοι καθορίζονται από το ανωτέρω άρθρο του Ν.2552/97 αφορούν: 60 1. στην υποβοήθηση της συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης από το Ε.Α.Π. 2. στη συμβολή στη διαδικασία αξιολόγησης της διδασκαλίας και του υλικού των Θεματικών Ενοτήτων, καθώς και των παρεχόμενων διοικητικών υπηρεσιών του Ε.Α.Π. προς τους φοιτητές και 3. στην υποβοήθηση της ένταξης των αποφοίτων του Ε.Α.Π. στην αγορά εργασίας σε συνεργασία με το Γραφείο Διασύνδεσης και Σταδιοδρομίας. Στη συνέχεια, η Διοικούσα Επιτροπή του Ιδρύματος, στην υπ. αριθμ. 65/18-9- 2000 Συνεδρίασή της, πρόσθεσε στα καθήκοντα της Μ.Ε.Α.Ε. την επιμόρφωση του διδακτικού προσωπικού του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Ως εκ τούτου, για την επίτευξη αυτών των στόχων η Μ.Ε.Α.Ε. αναλαμβάνει τις εξής δραστηριότητες: 1. τη δημιουργία και ανάλυση στατιστικών – συγκριτικών δεδομένων που αφορούν τους φοιτητές και τους αποφοίτους και την οργάνωση των σπουδών και 2. την αξιολόγηση με ποιοτικές και ποσοτικές προσεγγίσεις του εκπαιδευτικού υλικού και των εκπαιδευτικών μεθόδων που χρησιμοποιεί το Ε.Α.Π. Για όλα τα παραπάνω η ΜΕΑΕ υποβάλει τα πορίσματά της στη Διοικούσα Επιτροπή και τις Κοσμητείες των Σχολών του Ιδρύματος σε συνεργασία με τους Συντονιστές των Θεματικών Ενοτήτων και τους Ακαδημαϊκούς Υπευθύνους των Προγραμμάτων Σπουδών του Ιδρύματος. Η έκθεση των πορισμάτων της ΜΕΑΕ παίζει σημαντικό ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία του Ιδρύματος, καθότι λαμβάνεται υπόψη για την ανανέωση της θητείας των μελών Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού, για την μονιμοποίηση και εξέλιξη των μελών ΔΕΠ, για την αναθεώρηση και επικαιροποίηση του διδακτικού υλικού, καθώς και για τη βελτίωση της αποδοτικότητας των διοικητικών υπηρεσιών. Επιπρόσθετα, η Μονάδα συνεργάζεται άμεσα και με το Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας, προκειμένου να αξιοποιήσει τα στοιχεία και το υλικό του. Στην προσπάθειά μας να σκιαγραφήσουμε τον καινοτόμο αυτό θεσμό θα πρέπει στο σημείο αυτό να εστιάσουμε σε ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, το οποίο αφορά στη διαδικασία εισαγωγής των φοιτητών. Η επιλογή των υποψηφίων φοιτητών, δεν γίνεται με τη διαδικασία των εισιτηρίων εξετάσεων όπως συμβαίνει στα υπόλοιπα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα. Η εισαγωγή των φοιτητών στο ΕΑΠ γίνεται με ηλεκτρονική κλήρωση, μετά από υποβολή αίτησης των υποψηφίων, εντός του χρονικού διαστήματος που ορίζεται από τη Διοικούσα Επιτροπή για κάθε ακαδημαϊκό έτος. Η εν λόγω διαδικασία 61 πραγματοποιείται ενώπιον κοινού και εισαγγελικής αρχής για την διασφάλιση του αδιάβλητου και δίνεται προτεραιότητα σε υποψηφίους φοιτητές άνω των 23 ετών. Πιο συγκεκριμένα η διαδικασία που τηρείται αποτυπώνεται στο άρθρο 5 παρ. 5 α όπου αναφέρεται: «5.α) Εάν ο αριθμός των υποψήφιων ανά Πρόγραμμα Σπουδών είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των παρεχόμενων θέσεων, για την επιλογή των υποψηφίων ισχύουν τα ακόλουθα: α) Προηγούνται όσοι έχουν συμπληρώσει το 23ο έτος της ηλικίας τους. Αν ο αριθμός τους είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των προσφερόμενων θέσεων, διεξάγεται μεταξύ τους κλήρωση. β) Αν απομένουν θέσεις μετά την τήρηση της προηγούμενης σειράς προτίμησης, οι υπόλοιποι υποψήφιοι επιλέγονται με νέα διαδικασία κλήρωσης.» Τέλος, αξίζει να αναφερθεί το γεγονός ότι το ΕΑΠ παρέχει πιστοποιητικά παρακολούθησης Θ.Ε., πιστοποιητικά προπτυχιακής επιμόρφωσης, πιστοποιητικά μεταπτυχιακής επιμόρφωσης, πτυχία, μεταπτυχιακά διπλώματα ειδίκευσης και διδακτορικά διπλώματα. Η πιστοποίηση σπουδών γίνεται στα ανωτέρω διαφορετικά επίπεδα που καλύπτουν το χώρο από τη μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση έως το διδακτορικό δίπλωμα, γεγονός το οποίο δεν συμβαίνει στα συμβατικά Πανεπιστήμια. 5.3 Δομή και λειτουργία του ΕΑΠ Η δομή του ΕΑΠ, απεικονίζεται στο ακόλουθο σχήμα Όπως διαπιστώνουμε το ΕΑΠ περιλαμβάνει τρία υποσυστήματα: α) το ακαδημαϊκό υποσύστημα, β) το διοικητικό υποσύστημα και γ) το δομικό υποσύστημα των δύο ανεξάρτητων Μονάδων (Δ. Βεργίδης, Α. Λιοναράκης, Α. Λυκουργιώτης, Β. Μακράκης και Χ. Ματραλής, 1998:136). Το ακαδημαϊκό υποσύστημα του ΕΑΠ, αποτελείται από τις τέσσερις Σχολές του Ιδρύματος, ήτοι: τη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών, τη Σχολή Θετικών Σπουδών και Τεχνολογίας, τη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και τη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών. Η κάθε Σχολή έχει τη δική της Κοσμητεία, δηλαδή τη συνέλευση των μελών ΔΕΠ που ανήκουν σ’ αυτή, που διοικείται από τον Κοσμήτορα και τον Αναπληρωτή του και αποτελεί το ανώτατο όργανο της Σχολής. Ο Κοσμήτορας ασκεί, σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 4 α του Ιδρυτικού Νόμου, τις αρμοδιότητες που ορίζονται από τις κείμενες διατάξεις περί ΑΕΙ για τον Πρόεδρο του Τμήματος και τον Κοσμήτορα της Σχολής. Βασική μέριμνα της κάθε Κοσμητείας είναι η ομαλή λειτουργία των προγραμμάτων σπουδών της και η διασφάλιση της ποιότητας του παρεχόμενου 62 διδακτικού και εκπαιδευτικού έργου. Η κάθε Κοσμητεία, μετά από συνεδρίαση που διεξάγεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, εισηγείται προς τη Διοικούσα Επιτροπή του Ιδρύματος για τις Θ.Ε. των προγραμμάτων σπουδών, για δημιουργία νέων προγραμμάτων σπουδών, για προκηρύξεις μελών ΔΕΠ, για συγκροτήσεις εκλεκτορικών σωμάτων και γενικότερα για ακαδημαϊκά ζητήματα που συνδέονται με την Σχολή. Η κάθε Σχολή του Ιδρύματος προσφέρει έναν αριθμό προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών, τα οποία αποτελούν ουσιαστικά συνδυασμούς θεματικών Ενοτήτων που εντάσσονται στη Σχολή. Πιο συγκεκριμένα: Στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών προσφέρονται τρία προπτυχιακά και έξι μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, ως εξής: 1. Προπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών: 63 • Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό • Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό • Ισπανική Γλώσσα και Πολιτισμός 2. Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών: • Σπουδές στην Εκπαίδευση • Εκπαίδευση Ενηλίκων • Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία • Μεταπτυχιακή Ειδίκευση Καθηγητών Αγγλικής Γλώσσας • Μεταπτυχιακή Ειδίκευση Καθηγητών Γερμανικής Γλώσσας • Μεταπτυχιακή Ειδίκευση Καθηγητών Γαλλικής Γλώσσας. Στη Σχολή Θετικών Σπουδών και Τεχνολογίας, προσφέρονται δύο προπτυχιακά και έντεκα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, ως εξής: 1. Προπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών • Σπουδές στις Φυσικές Επιστήμες • Πληροφορική 2. Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών • Διασφάλιση ποιότητας • Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός Πόλεων και Κτιρίων • Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός Έργων Υποδομής • Διαχείριση Τεχνικών Έργων • Σεισμική Μηχανική και Αντισεισμικές Κατασκευές • Μεταπτυχιακή Εξειδίκευση στα Πληροφοριακά Συστήματα • Διαχείριση Αποβλήτων • Προχωρημένες Σπουδές στη Φυσική • Κατάλυση και Προστασία του Περιβάλλοντος • Μεταπτυχιακές Σπουδές στα Μαθηματικά • Μεταπτυχιακή Ειδίκευση Καθηγητών Φυσικών Επιστημών. Στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, προσφέρεται ένα προπτυχιακό και έξι μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, ως ακολούθως: 1. Προπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών • Διοίκηση Επιχειρήσεων και Οργανισμών 2. Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών • Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων • Διοίκηση Μονάδων Υγείας 64 • Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας του Ε.Σ.Υ. • Τραπεζική • Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων • Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ). Τέλος, στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών, προσφέρεται το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών: • Γραφικές Τέχνες – Πολυμέσα Στο ακαδημαϊκό υποσύστημα, όπως άλλωστε φαίνεται ξεκάθαρα και στο διάγραμμα που παρουσιάστηκε παραπάνω, ανήκουν οι Ακαδημαϊκοί Υπεύθυνοι των Προγραμμάτων Σπουδών, οι Συντονιστές των Θ.Ε. και η Ομάδα Διδακτικού Προσωπικού (Ο.Δ.Π.) της κάθε Θ.Ε.. Οι Ακαδημαϊκοί Υπεύθυνοι των προγραμμάτων σπουδών είναι μέλη ΔΕΠ του ΕΑΠ και ορίζονται από την Κοσμητεία της κάθε Σχολής ή μέλη ΔΕΠ άλλου ΑΕΙ, οι οποίοι έχουν αρχικά επιλεγεί ως Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό (Σ.Ε.Π.) για μία ακαδημαϊκή χρονιά και ορίζονται από τη Διοικούσα Επιτροπή. Βασική αποστολή των Ακαδημαϊκών Υπευθύνων των προγραμμάτων σπουδών είναι, σύμφωνα με τον Κανονισμό Σπουδών του Ιδρύματος, ο συντονισμός του εκάστοτε προγράμματος σπουδών, η εξασφάλιση της αντικειμενικής κρίσης της προόδου των φοιτητών, η προαγωγή της επιστημονικής έρευνας καθώς και η ανάπτυξη της τεχνολογίας και μεθοδολογίας στο πεδίο της μετάδοσης της γνώσης από απόσταση. Οι Συντονιστές των Θ.Ε. είναι επίσης μέλη ΔΕΠ του ΕΑΠ και ορίζονται από την Κοσμητεία της κάθε Σχολής ή μέλη ΔΕΠ άλλου ΑΕΙ οι οποίοι έχουν αρχικά επιλεγεί ως Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό (ΣΕΠ) για μία ακαδημαϊκή χρονιά και ορίζονται από τη Διοικούσα Επιτροπή. Βάσει του Κανονισμού Σπουδών του Ιδρύματος, ο κάθε Συντονιστής έχει ως σκοπό του την εύρυθμη λειτουργία της Θ.Ε. και την αντικειμενική κρίση της προόδου των φοιτητών, την ομογενοποίηση των δραστηριοτήτων των μελών ΣΕΠ που ανήκουν σε αυτή και την αποτελεσματική επικοινωνία και συντονισμό της δράσης της ΟΔΠ τόσο μεταξύ των μελών της όσο και με τον Ακαδημαϊκό Υπεύθυνο του προγράμματος σπουδών. Τέλος, η Ομάδα Διδακτικού Προσωπικού (ΟΔΠ) της κάθε Θ.Ε. αποτελείται από όλους τους διδάσκοντες της συγκεκριμένης Θ.Ε., είτε είναι μέλη ΔΕΠ του ΕΑΠ, είτε μέλη Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού στο ΕΑΠ. Η βάση του διοικητικού υποσυστήματος του ΕΑΠ είναι η Διεύθυνση των Διοικητικών Υπηρεσιών, η οποία διαρθρώνεται στα εννέα Τμήματα που αποτυπώνονται στο 65 σχήμα 1.1 και στα γραφεία της Πρυτανείας και του Νομικού Συμβούλου. Τα εν λόγω τμήματα συμπεριλαμβανομένων και των δύο γραφείων διευθύνονται από τον Προϊστάμενο των Διοικητικών Υπηρεσιών του Ιδρύματος, ο οποίος ασκεί τη διοικητική εποπτεία, τον έλεγχο και το συντονισμό τους. Το ανώτατο διοικητικό όργανο του ΕΑΠ, σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 2 ατου Ιδρυτικού Νόμου, είναι η Σύγκλητος, ο οποία αποτελείται από τον Πρύτανη, τον Αντιπρύτανη τους Κοσμήτορες και ένα μέλος ΔΕΠ του ΕΑΠ από κάθε Σχολή. Η Σύγκλητος ασκεί τις αρμοδιότητες που ορίζονται από τις αντίστοιχες κείμενες διατάξεις περί ΑΕΙ, καθώς και τις αρμοδιότητες του Πρυτανικού Συμβουλίου. Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι από την αρχή της ίδρυσής του, όπως αναφέρθηκε και στη σύντομη ιστορική ανασκόπηση, μέχρι και σήμερα το ΕΑΠ διοικείται από Διοικούσα Επιτροπή, η οποία ασκεί τα καθήκοντα της Συγκλήτου μέχρι τη συγκρότησή της. Σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 3 του Ν. 2552/97, όπως τροποποιήθηκε από το Ν. 3027/2002, για τη συγκρότηση της Συγκλήτου θα πρέπει να ισχύουν οι ακόλουθες προϋποθέσεις: «i) όταν είναι αυτοδύναμες δύο τουλάχιστον Σχολές του, ii) όταν έχουν διορισθεί τρία τουλάχιστον μέλη ΔΕΠ του ΕΑΠ στη βαθμίδα του Καθηγητή, iii) όταν έχει διορισθεί ο Προϊστάμενος των Διοικητικών Υπηρεσιών του ΕΑΠ, iv) όταν έχει διορισθεί ένα τουλάχιστον μέλος ΔΕΠ για κάθε πρόγραμμα σπουδών που λειτουργεί σε, αυτοδύναμη ή μη, Σχολή του Ιδρύματος και οδηγεί σε Πτυχίο ή σε Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης.» Στο ΕΑΠ μέχρι και σήμερα δεν ισχύει η (iv) προαναφερθείσα προϋπόθεση και για το λόγο αυτό διοικείται ακόμη από Διοικούσα Επιτροπή. Το τρίτο δομικό υποσύστημα του ΕΑΠ συγκροτούν η Μονάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης και Επιμόρφωσης (Μ.Ε.Α.Ε.) και το Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας (ΕΕΥΕΜ), στις οποίες αναφερθήκαμε εκτενώς στην υποενότητα 1.2.2 «Η αποστολή και φυσιογνωμία του ΕΑΠ». 66 5.4 Ο τρόπος λειτουργίας των σπουδών από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Στην υποενότητα αυτή θα αναφερθούμε συνοπτικά στην προσφορά των σπουδών από το ΕΑΠ, η οποία όπως έχουμε ήδη επισημάνει γίνεται με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, γεγονός που απαιτεί συγκεκριμένο τρόπο οργάνωσης των σπουδών, είτε σε προπτυχιακό είτε σε μεταπτυχιακό επίπεδο και σαφώς διαφορετικό από αυτόν τον συμβατικών Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων. Οι φοιτητές των προγραμμάτων σπουδών, μετά την διαδικασία της εγγραφής τους ή της επανεγγραφής τους, λαμβάνουν μέσω ταχυδρομείου το εκπαιδευτικό υλικό της Θ.Ε. ή των Θ.Ε. που έχουν δηλώσει για το κάθε ακαδημαϊκό έτος. Το μεγαλύτερο μέρος του εκπαιδευτικού υλικού της κάθε Θ.Ε. που αποστέλλεται στο φοιτητή είναι σε έντυπη μορφή και αποτελείται από τόμους που έχουν συγγραφεί για το ΕΑΠ με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, από βιβλία σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο της κάθε Θ.Ε. και από παράλληλα κείμενα (μέρη βιβλίων ή επιστημονικά άρθρα) σε φωτοτυπημένη μορφή. Υπάρχει το ενδεχόμενο ανάλογα με τις απαιτήσεις κάποιων Θ.Ε. το έντυπο υλικό να συνοδεύεται από οπτικοακουστικό υλικό ή και εκπαιδευτικό λογισμικό. Θα πρέπει να επισημάνουμε στο σημείο αυτό την ιδιαιτερότητα του εκπαιδευτικού υλικού που προσφέρεται από το ΕΑΠ, καθότι οι φοιτητές που μαθαίνουν κάτω από τις συγκεκριμένες εκπαιδευτικές συνθήκες εξαρτώνται πολύ περισσότερο από το εκπαιδευτικό υλικό παρά από το διδάσκοντα. Κατά συνέπεια, το υλικό, για να είναι συμβατό με τους στόχους της εξ αποστάσεως μεθοδολογίας, θα πρέπει ουσιαστικά να διδάσκει και να καθοδηγεί τους φοιτητές, εφόσον ουσιαστικά αντικαθιστά, σε μεγάλο βαθμό, το ρόλο που έχει ο διδάσκοντας στο πλαίσιο της συμβατικής εκπαίδευσης. Για τους ανωτέρω λόγους το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό έχει δημιουργηθεί με τέτοιες μεθόδους έτσι ώστε, όχι μόνο να καθοδηγεί το φοιτητή στη μελέτη του, αλλά και να προάγει την αλληλεπίδραση του φοιτητή με το εκπαιδευτικό υλικό μέσω των διαφόρων δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει, να επεξηγεί δύσκολα σημεία, να αποσαφηνίζει έννοιες, να αξιολογεί και να ενημερώνει το φοιτητή για την πρόοδό του αλλά και να του επιτρέπει να επιλέγει το δικό του ρυθμό μελέτης. Στο παραπάνω εκπαιδευτικό υλικό συμπεριλαμβάνεται και ο «Οδηγός Σπουδών», ο οποίος περιέχει τους στόχους της κάθε Θ.Ε., τη διδακτέα ύλη και το χρονοδιάγραμμα μελέτης. Για τους φοιτητές που εντάσσονται στην εκπαίδευση από απόσταση, το χρονοδιάγραμμα μελέτης είναι πολύ σημαντικό να τηρείται προκειμένου η οργάνωση των σπουδών τους να διευκολύνεται. Oι φοιτητές που σπουδάζουν στο ΕΑΠ, κατά το χρονικό διάστημα του κάθε ακαδημαϊκού έτους και στο πλαίσιο της κάθε Θ.Ε. που έχουν δηλώσει είναι υποχρεωμένοι να εκπονήσουν τέσσερις έως έξι γραπτές εργασίες, ανάλογα με το αντικείμενο των σπουδών, οι οποίες αξιολογούνται από το διδάσκοντα. Οι εργασίες αποστέλλονται από τους φοιτητές στο μέλος ΣΕΠ, ταχυδρομικά ή ηλεκτρονικά, σε προκαθορισμένες ημερομηνίες οι οποίες αναφέρονται στο χρονοδιάγραμμα μελέτης και γραπτών εργασιών του «Οδηγού Σπουδών». Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία της διόρθωσής τους, το μέλος ΣΕΠ υποχρεούται να αποστείλει στο φοιτητή τα σχόλια και το βαθμό της εργασίας του. Ο κάθε φοιτητής έχει δικαίωμα να μην εκπονήσει μία και μόνο εργασία. Σε περίπτωση που ο φοιτητής δεν εκπονήσει δύο γραπτές εργασίες, δεν έχει δικαίωμα συμμετοχής στις τελικές εξετάσεις. Η δεύτερη υποχρέωση των φοιτητών του ΕΑΠ, προκειμένου να ολοκληρώσουν επιτυχώς μία Θ.Ε., είναι η συμμετοχή τους στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος κάθε ακαδημαϊκού έτους. Για να τους δοθεί το δικαίωμα συμμετοχής στις γραπτές εξετάσεις θα πρέπει να έχουν εκπληρώσει τις συμβατικές υποχρεώσεις τους σχετικά με την εκπόνηση των γραπτών εργασιών. Εκτός από την εκπόνηση των γραπτών εργασιών και τις τελικές ή επαναληπτικές γραπτές εξετάσεις που αποτελούν τα δύο υποχρεωτικά μέρη των σπουδών στο ΕΑΠ, ένα άλλο σημαντικό μέρος των σπουδών είναι η συμμετοχή των φοιτητών στις Ομαδικές Συμβουλευτικές Συναντήσεις (Ο.Σ.Σ.), η οποίες είναι προαιρετικες. Κατά τη δεκάμηνη χρονική διάρκεια κάθε Θ.Ε. διεξάγονται πέντε Ο.Σ.Σ. Σε ορισμένες περιπτώσεις βέβαια, ανάλογα με το αντικείμενο της Θ.Ε., ο αριθμός των ΟΣΣ μπορεί να είναι μεγαλύτερος. Οι ΟΣΣ διεξάγονται για τα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών στην Πάτρα, στην Αθήνα, στην Ξάνθη, στη Θεσσαλονίκη, στο Ηράκλειο, στα Ιωάννινα, στη Λάρισα και στον Πειραιά, ενώ για τα μεταπτυχιακά προγράμματα στην Πάτρα, στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη. Για τη διεξαγωγή τους επιλέγονται από τη Διοίκηση του Ιδρύματος αίθουσες κατάλληλα διαμορφωμένες και με τον απαραίτητο εξοπλισμό, σε άλλα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα ή εκπαιδευτικούς φορείς. Η κάθε ΟΣΣ διαρκεί τέσσερις ώρες και συντονίζεται από το αρμόδιο μέλος ΣΕΠ που έχει αναλάβει το συγκεκριμένο τμήμα των τριάντα (30) περίπου φοιτητών. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης αυτής, το μέλος ΣΕΠ ενημερώνει τους φοιτητές 68 για τους στόχους και τον τρόπο λειτουργίας της Θ.Ε. και για τον τρόπο μελέτης του διδακτικού υλικού. Φροντίζει να επιλύει τις απορίες που έχουν δημιουργηθεί στους φοιτητές από τη μελέτη τους, ενώ παράλληλα τους ενημερώνει για πρόσθετη βιβλιογραφία σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο της Θ.Ε., που μπορεί να τους φανεί χρήσιμη για τη μελέτη τους, αλλά και για την εκπόνηση των γραπτών εργασιών τους. Επίσης, στην ΟΣΣ ανακοινώνει στους φοιτητές την επόμενη γραπτή εργασία που θα πρέπει να εκπονήσουν και ενδέχεται να κάνει και σχόλια για τις εργασίες των φοιτητών που έχει ήδη παραλάβει και βαθμολογήσει. Σημαντικό επίσης μέρος των συναντήσεων αυτών είναι η γνωριμία των φοιτητών με το μέλος ΣΕΠ και τους υπόλοιπους συμφοιτητές τους, γεγονός που βοηθά στην περαιτέρω μεταξύ τους επικοινωνία και στην δημιουργία συνεργατικού κλίματος μέσα στην αίθουσα. Τέλος, δύο από τα πιο σημαντικά στοιχεία που θεωρούνται απαραίτητα για τις σπουδές από απόσταση, η εμψύχωση και η καθοδήγηση των φοιτητών από το μέλος ΣΕΠ, λαμβάνουν χώρα κατά κύριο λόγο στο πλαίσιο της «πρόσωπο με πρόσωπο» επικοινωνίας των ΟΣΣ. Το γεγονός ότι η συμμετοχή στις ΟΣΣ δεν είναι υποχρεωτική, είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό του ευέλικτου σχήματος της εκπαίδευσης από απόσταση εφόσον διευκολύνει τους φοιτητές, οι οποίοι έχουν ιδιαίτερα αυξημένες υποχρεώσεις σε επαγγελματικό, οικογενειακό ή άλλο επίπεδο. Η παρακολούθηση όμως των συμβουλευτικών αυτών συναντήσεων, είναι ιδιαίτερα ουσιώδης και εκτιμάται ότι βοηθά σημαντικά το φοιτητή σε μία πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση του γνωστικού αντικειμένου, στην αποσαφήνιση δυσνόητων σημείων και στην επίλυση άλλων προβλημάτων που ενδέχεται να παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια της μελέτης του. Στο σημείο αυτό, είναι απαραίτητο να προσθέσουμε και την εξ αποστάσεως επικοινωνία ανάμεσα στο φοιτητή και το μέλος ΣΕΠ στο διάστημα που μεσολαβεί από τη μία ΟΣΣ στην επόμενη ή σε περιπτώσεις που ο φοιτητής δεν δύναται να παρευρεθεί στην προγραμματισμένη συμβουλευτική συνάντηση. Σύμφωνα με τον Κανονισμό Σπουδών του Ιδρύματος, το μέλος ΣΕΠ είναι υποχρεωμένο, τουλάχιστον έξι φορές κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους (πριν, από την πρώτη ΟΣΣ, ανάμεσα στις ΟΣΣ και μετά την τελευταία ΟΣΣ), να επικοινωνεί με τους φοιτητές του τμήματος που έχει αναλάβει. Η επικοινωνία αυτή γίνεται είτε τηλεφωνικά, είτε ταχυδρομικά είτε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Σε κάθε περίπτωση όμως στόχος του μέλους ΣΕΠ είναι να λύσει απορίες και να ενθαρρύνει το φοιτητή να συνεχίσει τη μελέτη του και να προετοιμαστεί για την επόμενη εργασία ή 69 και ΟΣΣ. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, το μέλος ΣΕΠ ορίζει υποχρεωτικά και μετά από συνεννόηση με τους φοιτητές του, ένα τρίωρο εβδομαδιαίως, οι λεγόμενες «ώρες επικοινωνίας», κατά το οποίο θα είναι τηλεφωνικά διαθέσιμος. Πέραν τούτου το κάθε μέλος ΣΕΠ θα πρέπει να απαντά σε όλα τα ηλεκτρονικά μηνύματα των φοιτητών του σε εύλογο χρονικό διάστημα. 5.5 Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο με αριθμούς Το ΕΑΠ παρέχει έξι (6) προπτυχιακά και είκοσι τέσσερα (24) μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και ο αριθμός των φοιτητών ανέρχεται, το ακαδημαϊκό έτος 2007-2008, στους 28.068. Το σύνολο των αποφοιτησάντων είναι 8.320 άτομα. Στο Ίδρυμα υπηρετούν είκοσι επτά μέλη ΔΕΠ και το Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό αποτελείται από 1.321 μέλη για την τρέχουσα ακαδημαϊκή χρονιά (μη συμπεριλαμβανομένων των μελών ΣΕΠ που αναλαμβάνουν μόνο Μεταπτυχιακές Διπλωματικές Εργασίες). Οι διοικητικοί υπάλληλοι του Ιδρύματος φτάνουν στο σύνολό τους τα 130 άτομα. .Η σημερινή ολοκληρωμένη εικόνα του ΕΑΠ, αποτυπώνεται στον παρακάτω πίνακα, σύμφωνα με τα στοιχεία που τηρούνται στις διοικητικές του υπηρεσίες, για το ακαδημαϊκό έτος 20012-20013: Πίνακας 1.1: Το ΕΑΠ σήμερα Πηγή: www.eap.gr Αριθμός προπτυχιακών φοιτητών: 17.786 ενεργοί 14.720 Αριθμός μεταπτυχιακών φοιτητών: 13.330 ενεργοί 11.741 Αριθμός υποψήφιων διδακτόρων: 76 Αριθμός προσφερόμενων Προγραμμάτων Σπουδών: 31 Αριθμός προσφερόμενων Θεματικών Ενοτήτων: 203 Αριθμός υποψήφιων φοιτητών για το ακαδημαϊκό έτος 20012- 13: 39.945 Αριθμός προσφερόμενων θέσεων για το ακαδημαϊκό έτος 2012-13: 7.700 210 (ΑμΕA) 350 (Καθηγητών ΑTEI με προσωποπαγή θέση) Συνολικά αποφοιτήσαντες: α) Προπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών: 8.035 β) Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών: 13.448 γ) Διδακτορικά: 35 11. Σύνολο εκδοθέντων βιβλίων από το ΕΑΠ: 727 12. Αριθμός υποτροφιών από το 1998 μέχρι σήμερα: 6.226 70 13. Αριθμός μελών του Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού: 1.317 14. Αριθμός μελών του Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού: 42 15. Διοικητικό Προσωπικό: Διοικητικό Προσωπικό: α) Μόνιμοι (ΑΣΕΠ): 10 β) Αορίστου χρόνου: 40 γ) Σύμβαση έργου: 174 δ) Ορισμένου χρόνου: 0 Αποσπασμένοι Εκπαιδευτικοί: 1 Εκπαιδευτικές Σταθερές: α) Πέντε Ομαδικές Συμβουλευτικές Συναντήσεις ετησίως σε 9 πόλεις. (Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Πάτρα - Ηράκλειο - Ιωάννινα - Κομοτηνή - Ξάνθη - Πειραιά - Λάρισα) β) Τέσσερις έως έξι εργασίες ετησίως γ) Συμβουλευτική από απόσταση δ) Τελικές Εξετάσεις σε 9 πόλεις ε) Μέση αναλογία Διδασκόντων - Διδασκομένων 1/20 στ) Μελέτη από ειδικά διαμορφωμένο διδακτικό υλικό 18. Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο στεγάζεται σε 10 κτίρια συνολικού εμβαδού: 10.565,14 τ.μ. 5.6 Η εκπαίδευση από απόσταση στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Προκειμένου να γίνει σαφής ο σκοπός της έρευνας αυτής, κρίνουμε σκόπιμο να παρουσιασθούν εκτενώς κάποια ζητήματα και θεωρίες που συνδέονται άμεσα με την εκπαίδευση από απόσταση, αλλά και με την εκπαιδευτική διαδικασία στην εκπαίδευση των ενηλίκων. Ένα κρίσιμο ζήτημα αποτελεί η διαδικασία των σπουδών που προσφέρονται στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Για το λόγο αυτό, στην υποενότητα αυτή θα περιγράψουμε τη διαδικασία της παροχής των σπουδών από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο με την εξ αποστάσεως διδασκαλία αφού οριοθετήσουμε την μεθοδολογία αυτή και εν συνεχεία θα ασχοληθούμε και με τις βασικές αρχές της εν λόγω μεθοδολογίας. Έχουμε ήδη αναφερθεί συνοπτικά στο Εισαγωγικό Κεφάλαιο, στον τρόπο οργάνωσης των σπουδών στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Επίσης, έχουμε ήδη αναφέρει ότι το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο είναι το μοναδικό Ανώτατο 71 Εκπαιδευτικό Ίδρυμα στη χώρα μας, το οποίο προσφέρει σπουδές, προπτυχιακού και μεταπτυχιακού επιπέδου, με την εξ αποστάσεως μέθοδο. Σύμφωνα με τον Holmberg (1977) η εκπαίδευση από απόσταση περιλαμβάνει «τις διάφορες μορφές σπουδών, σε όλα τα επίπεδα, οι οποίες διεξάγονται μεν χωρίς την άμεση και συνεχή επίβλεψη εκπαιδευτών που βρίσκονται στις αίθουσες διδασκαλίας μαζί με τους σπουδαστές, αλλά οι οποίες παρ’ όλα αυτά επωφελούνται από την οργάνωση, την καθοδήγηση και διδασκαλία που παρέχεται από κάποιο εκπαιδευτικό οργανισμό». Το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτού του τύπου εκπαίδευσης, είναι η φυσική απόσταση του διδάσκοντα από τον φοιτητή του. Στο πλαίσιο αυτό θα έπρεπε να αναπτυχθεί ένα σύστημα διδασκαλίας, το οποία να είναι συμβατό με την παραπάνω αρχή. Για το λόγο αυτό, η μεθοδολογία της εκπαίδευσης από απόσταση εμπεριέχει την ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνικών διδασκαλίας και εκπαιδευτικών πρακτικών που να μπορούν να καλύψουν την «απουσία» του διδάσκοντα έτσι ώστε να περιορίζονται οι δυσκολίες στην πορεία των σπουδών του φοιτητή. Για τους παραπάνω λόγους, στην εκπαίδευση από απόσταση επιβάλλεται να υπάρχει ειδικά σχεδιασμένο εκπαιδευτικό υλικό και συνεχής υποστήριξη του εκπαιδευόμενου σε εκπαιδευτικό και διδακτικό επίπεδο. Η επίτευξη των ανωτέρω δύο στόχων, μπορεί να υλοποιηθεί με την ευρεία αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, οι οποίες αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα στην εν λόγω μεθοδολογία. Είναι κοινή παραδοχή ότι η ποιότητα της εκπαίδευσης από απόσταση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το εκπαιδευτικό υλικό που παρέχεται στο φοιτητή. Το εκπαιδευτικό υλικό είναι εκείνο που ουσιαστικά «αντικαθιστά» το διδάσκοντα και συνεπώς διδάσκει και καθοδηγεί τους φοιτητές. Στο συμβατικό Πανεπιστήμιο δεν υπάρχει η ανάγκη δημιουργίας ειδικού εκπαιδευτικού υλικού, καθότι υφίσταται η έννοια της «διάλεξης» των διδασκόντων μέσα στο χώρο των αιθουσών κάθε διδακτική εβδομάδα. Υπάρχει λοιπόν η φυσική παρουσία του διδάσκοντα και των φοιτητών μέσα σε ένα συγκεκριμένο χώρο και σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι φοιτητές διδάσκονται, καθοδηγούνται, επιλύουν απορίες, ενημερώνονται συνεχώς, κάνουν διάλογο ή ασκήσεις αξιολόγησης και είναι σε μία διαρκή επαφή με το διδάσκοντα. Στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν ισχύουν τα παραπάνω. Κατά συνέπεια, το εκπαιδευτικό υλικό καλείται να καλύψει ένα μεγάλο μέρος των διδακτικών 72 λειτουργιών που επιτελούνται στο αμφιθέατρο ενός «παραδοσιακού» Πανεπιστημίου. Το εκπαιδευτικό υλικό που παρέχεται στους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές του ΕΑΠ έχει δημιουργηθεί, από το ίδιο το Ίδρυμα, με τρόπο ώστε να είναι συμβατό με την εξ αποστάσεως διδασκαλία. Εμπεριέχει στοιχεία τα οποία μπορούν να ικανοποιήσουν, ως ένα μεγάλο βαθμό, την ανάγκη ενός φοιτητή που έχει περιορισμένη επικοινωνία με το διδάσκοντα. Οι δημιουργοί του υλικού που παρέχεται από το ΕΑΠ, αφού έλαβαν υπόψη τους την «απουσία» του διδάσκοντα στην εκπαίδευση από απόσταση, προέβησαν στην παραγωγή ενός ειδικού τύπου εκπαιδευτικού υλικού, δομημένο με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να: α) καθοδηγεί το φοιτητή στη μελέτη του, β) προάγει τη σημαντική για τη μάθηση αλληλεπίδραση του φοιτητή με το μαθησιακό υλικό (με ασκήσεις και εργασίες), γ) επεξηγεί δύσκολα σημεία και έννοιες, δ) αξιολογεί και ενημερώνει το φοιτητή για την πρόοδο του και ε) εμψυχώνει και ενθαρρύνει το φοιτητή να συνεχίσει. Δεν πρέπει όπως να παραλείψουμε και το γεγονός ότι ο σχεδιασμός και η οργάνωση του εκπαιδευτικού υλικού που προσφέρεται από το ΕΑΠ επιτρέπουν στο φοιτητή να επιλέγει ελεύθερα τον τόπο και το χρόνο, καθώς και το ρυθμό της μελέτης του. Το στοιχείο αυτό, δεν έχει σχέση με την απουσία του διδάσκοντα, αλλά συνδέεται άμεσα με το γεγονός ότι το ΕΑΠ απευθύνεται σε ενήλικες φοιτητές, οι οποίοι σπουδάζουν κάτω από ιδιαίτερες και όχι ευνοϊκές – ορισμένες φορέςσυνθήκες. Η διαφορετικότητα του εκπαιδευτικού υλικού που παρέχεται από το ΕΑΠ, είναι ευδιάκριτη με ένα απλό ξεφύλλισμα σε κάποιον από τους τόμους του υλικού αυτού. Δεν πρόκειται για την απλή παρουσίαση ενός επιστημονικού κειμένου συναφές με το γνωστικό αντικείμενο του κάθε προγράμματος σπουδών. Πρόκειται για ένα κείμενο διαφορετικά δομημένο και μορφοποιημένο, το οποίο περιέχει μια σειρά από στοιχεία που έχουν ως στόχο τη διευκόλυνση και εμψύχωση των φοιτητών στη μελέτη τους. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού αυτού υλικού έχουν ως ακολούθως: α) η αναφορά σαφώς διατυπωμένων στόχων και προσδοκώμενων αποτελεσμάτων σε κάθε τμήμα, κεφάλαιο ή σημαντική ενότητα του υλικού, 73 β) το σαφές, επεξηγηματικό και φιλικό κείμενο πλαισιωμένο από πολλά παραδείγματα και μελέτες περίπτωσης καθώς επίσης και από συμβουλές για τον τρόπο που θα πρέπει να μελετηθεί το εκπαιδευτικό υλικό, γ) η κατατμημένη παρουσίαση της ύλης και οι επεξηγηματικοί τίτλοι και υπότιτλοι, δ) η διατυπωμένη με σαφήνεια επίγνωση των διαφόρων δυσκολιών που πιθανότατα θα αντιμετωπίσει ο φοιτητής, ε) η ύπαρξη ασκήσεων αυτοαξιολόγησης και δραστηριοτήτων καθώς και ασκήσεων για την πρακτική εξάσκηση των φοιτητών στ) η ύπαρξη κατατοπιστικών οδηγιών για τη σύνθεση της ύλης, όταν αυτή παρουσιάζεται με διαφορετικά μέσα (π.χ. οπτικοακουστικό υλικό) ζ) κατάλογοι βιβλιογραφικών αναφορών, προτάσεις για περαιτέρω μελέτη και οδηγίες για την ανεύρεση συμπληρωματικών πηγών. Σύμφωνα λοιπόν με τα προαναφερόμενα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού υλικού, φαίνεται ότι παρέχονται όλες εκείνες οι απαραίτητες πληροφορίες στο φοιτητή, έτσι ώστε να οργανώνει καλύτερα τη μελέτη του και το κείμενο να γίνει περισσότερο κατανοητό και οικείο. Αυτό επιτελείται κυρίως διαμέσου των προσδοκόμενων αποτελεσμάτων μέσω των οποίων ο φοιτητής πληροφορείται για το τι θα γνωρίζει όταν θα έχει ολοκληρώσει κάθε κεφάλαιο, αλλά και των εισαγωγικών παρατηρήσεων, οι οποίες αναφέρονται στη σημασία του κεφαλαίου, περιγράφουν τα βασικά σημεία του και περιέχουν οδηγίες για τον τρόπο μελέτης που συνιστάται να ακολουθήσει ο φοιτητής. Ο φοιτητής που έχει στη διάθεσή του για μελέτη το εκπαιδευτικό υλικό του ΕΑΠ, δεν περιορίζεται μόνο στα επιστημονικά κείμενα που υπάρχουν μέσα στα βιβλία. Στο τέλος του κάθε κεφαλαίου υπάρχουν βιβλιογραφικές αναφορές, καθώς και οδηγοί για περαιτέρω μελέτη, όπου ο φοιτητής μπορεί να ανατρέξει προκειμένου να μελετήσει περισσότερα συγγράμματα σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο της Θ.Ε. όπου φοιτά. Σε ορισμένες μάλιστα Θ.Ε. διανέμονται στους φοιτητές «Παράλληλα Κείμενα», τα οποία αποτελούνται από τμήματα βιβλίων, επιστημονικά άρθρα, στατιστικά δεδομένα και γενικότερα ποικίλης μορφής έντυπο υλικό, που χρησιμεύουν στο φοιτητή ως συμπληρωματική πηγή γνώσης, προκειμένου να αποκτήσει μία όσο το δυνατό πιο ολοκληρωμένη άποψη για κάποιο επιστημονικό ζήτημα. 74 Βασικό χαρακτηριστικό των τόμων που εκδίδονται από το ΕΑΠ είναι και τα στοιχεία εκείνα που αποσκοπούν να δώσουν στο προς μελέτη κείμενο μεγαλύτερη σαφήνεια. Αυτό επιτυγχάνεται από τη μία πλευρά με τις λεκτικές παρεμβάσεις, όπως επεξηγήσεις, υποσημειώσεις, αναφορές, αναλύσεις εννοιών, πολλαπλά παραδείγματα ή μελέτες περίπτωσης και από την άλλη με τις μη λεκτικές παρεμβάσεις, όπως πίνακες, διαγράμματα, εικόνες, φωτογραφίες, πλαίσια κειμένων, επισημάνσεις και διαφόρων μορφών τυπογραφικές παρεμβάσεις. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός της δημιουργίας και ένταξης στο εκπαιδευτικό υλικό ασκήσεων «αυτοαξιολόγησης». Η έννοια της αυτοαξιολόγησης έχει βαρύνουσα σημασία στις σπουδές από απόσταση. Μέσω της αυτοαξιολόγησης, ο φοιτητής, ενεργοποιείται, έτσι ώστε να εμπεδώνει και να εφαρμόζει τα όσα έχει μελετήσει σε κάθε κεφάλαιο. Επιπρόσθετα, οι ασκήσεις της αυτοαξιολόγησης, επιτρέπουν στο φοιτητή να γνωρίζει την πρόοδό του, πριν τις τελικές γραπτές εξετάσεις που θα υποβληθεί στο τέλος της ακαδημαϊκής χρονιάς. Μια άλλη δυνατότητα που δίνουν οι ασκήσεις αυτές στο φοιτητή είναι να τον βοηθούν να εντοπίσει τις αδυναμίες του και εν συνεχεία να επικεντρωθεί στα σημεία αυτά και από την άλλη να επιβεβαιώσει αυτά που έχει ήδη μάθει. Οι ασκήσεις αυτοαξιολόγησης που συναντούν οι φοιτητές στο έντυπο εκπαιδευτικό υλικό του ΕΑΠ είναι ποικίλων μορφών και βρίσκονται σε διάφορα σημεία του κεφαλαίου. Το είδος των ασκήσεων αυτών εξαρτάται και από το γνωστικό αντικείμενο της Θ.Ε. που μελετά ο φοιτητής. Πολλές φορές συμβαίνει να υπάρχουν τελείως διαφορετικής μορφής ασκήσεις και σε διαφορετικά σημεία του κεφαλαίου. Έτσι εξυπηρετούνται περισσότεροι σκοποί αξιολόγησης και τα οφέλη για το φοιτητή είναι περισσότερα, ενώ η μελέτη γίνεται πιο ενδιαφέρουσα και πιο αποτελεσματική .Οι τύποι των ασκήσεων αυτοαξιολόγησης διακρίνονται στους κάτωθι: α) πολλαπλών επιλογών β) αντιστοιχίας γ) τύπου «σωστό-λάθος» δ) συμπλήρωσης κενών ε) σωστής ακολουθίας. Οι παραπάνω ασκήσεις μπορεί όπως αναφέραμε ήδη, να βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία του κεφαλαίου. Παρατίθενται ορισμένες φορές στην αρχή ενός κεφαλαίου με στόχο να φέρουν στην επιφάνεια υπάρχουσες γνώσεις, δεξιότητες 75 εμπειρίες και προσδοκίες των φοιτητών. Κάποιες άλλες φορές ο φοιτητής τις συναντά κατά τη διάρκεια της μελέτης ενός κεφαλαίου, προκειμένου να επεξεργαστεί πληροφορίες, να κρίνει, να αναδιαμορφώσει απόψεις και να εφαρμόσει τη διδακτέα ύλη. Όταν οι ασκήσεις παρατίθενται στο τέλος του κάθε κεφαλαίου, ο φοιτητής έχει τη δυνατότητα να ελέγξει τις γνώσεις που απέκτησε, να εντοπίσει τις αδυναμίες του και να αξιολογήσει τις δυνατότητες και τις προσδοκίες του (www.eap.gr). Πέραν του έντυπου διδακτικού υλικού, στο ΕΑΠ παρέχεται, στις περισσότερες Θ.Ε., και εναλλακτικό διδακτικό υλικό το οποίο αποτελείται από οπτικο-ακουστικό και λογισμικό υλικό όπως: video, CD, DVD, ηχογραφημένο διδακτικό υλικό, φωτογραφικά φιλμ, φιλμ ταινιών ή αποσπάσματά τους, προγράμματα εκπαίδευσης με ηλεκτρονικό υπολογιστή κ.α. Στην εκπαίδευση από απόσταση η εναλλακτική αυτή μορφή διδακτικού υλικού που συνοδεύει το έντυπο υλικό παίζει σημαντικό ρόλο και επιτελεί διάφορους σκοπούς. Ο σημαντικότερος λόγος που το οπτικο-ακουστικό υλικό αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του εκπαιδευτικού υλικού στην εκπαίδευση από απόσταση είναι διότι παρέχει διαφορετικές δυνατότητες μάθησης στο σπουδαστή. Για κάποια γνωστικά αντικείμενα κάποιες μορφές διδακτικού υλικού βοηθούν στη διαδικασία της μάθησης περισσότερο από κάποιες άλλες. Για παράδειγμα, για την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας είναι σημαντική η ύπαρξη κασετών ήχου, προκειμένου ο φοιτητής να οικειοποιηθεί την προφορά της γλώσσας που μαθαίνει και να εξασκηθεί στην προφορική επικοινωνία. Ένας ακόμη βασικός λόγος είναι ότι η χρήση του εναλλακτικού διδακτικού υλικού δίνει τη δυνατότητα να εφαρμόζονται οι σπουδές από απόσταση σε ένα μεγάλο φάσμα γνωστικών αντικειμένων και δεν περιορίζεται σε γνωστικά αντικείμενα που μπορούν να διδαχθούν μόνο μέσω του έντυπου υλικού. Τέλος, το εκπαιδευτικό υλικό μέσω των διαφόρων μορφών που προσφέρεται γίνεται πιο ελκυστικό και πιο ενδιαφέρον από το φοιτητή και κατά συνέπεια πιο αποτελεσματικό. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για το διδακτικό υλικό που προσφέρεται στο ΕΑΠ, μπορούμε να καταλήξουμε στο ότι ο φοιτητής ουσιαστικά, προκειμένου να καλύψει τις μαθησιακές του ανάγκες, διαμορφώνει μια σχέση «διαλόγου» με το κείμενο. Καταρχάς μέσα από τη δομή των τόμων του ΕΑΠ, καταλήγουμε στο ότι ο φοιτητής μπορεί να μελετήσει και να οικειοποιηθεί το εκπαιδευτικό υλικό με το δικό του τρόπο και το δικό του ρυθμό. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν κανόνες που να περιορίζουν το φοιτητή στον τρόπο με τον οποίο θα 76 ακολουθήσει τη δομή του κειμένου και έτσι του δίνεται η δυνατότητα να μελετά όπως εκείνος νομίζει ότι μαθαίνει καλύτερα και πιο αποτελεσματικά. Όταν ο φοιτητής μελετά ένα κεφάλαιο δομημένο και κατασκευασμένο με βάσει τα ιδιαίτερα γνωρίσματα που περιγράψαμε πιο πάνω, έχει τη δυνατότητα να διαπραγματεύεται καλύτερα με το περιεχόμενο του κειμένου. Εξετάζει και δίνει βαρύτητα στα σημεία που επισημαίνονται, ενώ συνδέει το κείμενο με προϋπάρχουσες γνώσεις που έχει από το παρελθόν. Ουσιαστικά ενσωματώνει το κείμενο στον δικό του τρόπο σκέψης και αντίληψης και διεισδύει κριτικά στο περιεχόμενό του με στόχο την περαιτέρω δραστηριοποίηση, αλλά και την αφομοίωση της γνώσης. Κατά συνέπεια, όταν ο φοιτητής ακολουθεί κατά τη μελέτη του μια κριτική διείσδυση στο περιεχόμενο του κειμένου, έχει την ικανότητα να μπορεί να κατανοήσει την εφαρμογή των όσων μαθαίνει στην πράξη. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να αντιληφθεί τον τρόπο με τον οποίο θα χρησιμοποιήσει τις δεξιότητες και τις γνώσεις που αποκομίζει στην καθημερινότητά του, είτε σε επαγγελματικό επίπεδο είτε στο επίπεδο της εκπαίδευσής του. Στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση σημαντικό ρόλο παίζει ο Καθηγητής – Σύμβουλος, η σχέση του οποίου με το φοιτητή καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα της μάθησης. Οι διδάσκοντες στο ΕΑΠ αποτελούνται από τα μέλη ΔΕΠ του ίδιου του Πανεπιστημίου και από Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό, μέλη ΔΕΠ άλλων ΑΕΙ. Οι διδάσκοντες στην εκπαίδευση από απόσταση δεν έχουν, όπως έχουμε ήδη αναφέρει το ρόλο των διδασκόντων του συμβατικού Πανεπιστημίου. Επιτελούν πολλαπλούς ρόλους εξ αιτίας των ιδιαιτεροτήτων της εκπαίδευσης από απόσταση. Επιπρόσθετα, τα άτομα που θα ασχοληθούν ως εκπαιδευτές ενηλίκων φοιτητών στο πλαίσιο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης θα πρέπει να έχουν υπόψη τους τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις εκπαιδευτικές ανάγκες των ενηλίκων φοιτητών. Πιο συγκεκριμένα, οι διδάσκοντες στο πλαίσιο ενός τέτοιου συστήματος εκπαίδευσης καλούνται να διδάξουν ένα σύνολο ατόμων με διαφορετικά κοινωνικά και μορφωτικά χαρακτηριστικά. Οι ηλικιακές ομάδες στις οποίες ανήκουν οι φοιτητές ενός Ανοικτού Πανεπιστημίου ποικίλουν και υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ τους. Διαφορές μεταξύ των φοιτητών εντοπίζονται ακόμα και ανάμεσα στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, στην εργασιακή κατάσταση και στον τόπο διαμονής. Θα πρέπει όμως στο σημείο αυτό να αναφέρουμε και τους φοιτητές που ανήκουν στην κατηγορία των ατόμων με ειδικές ανάγκες, οι οποίοι αποτελούν μία πιο ιδιαίτερη ομάδα εξ αιτίας 77 των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν με την υγεία τους. Κατόπιν των παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε πως ο διδάσκοντας έχει να αντιμετωπίσει διαφορετικούς τύπους ατόμων και να τους εκπαιδεύσει από απόσταση. Έτσι οφείλει να λάβει υπόψη του όλες τις δυσκολίες που ενδεχομένως παρουσιαστούν στην πορεία των σπουδών των φοιτητών του και να μπορεί να τους ενθαρρύνει, προκειμένου να διευκολύνει τη μαθησιακή διεργασία. Βλέπουμε λοιπόν πως ο ρόλος του διδάσκοντα είναι καθαρά εμψυχωτικός με σκοπό να «υποκινεί, υποστηρίζει, συμβουλεύει τους εκπαιδευόμενους και να συντονίζει τις προσπάθειές τους, επιδιώκοντας το μέγιστο δυνατό βαθμό της αυτενέργειάς τους.». Έναν ακόμη ρόλο που ο διδάσκοντας στην εκπαίδευση από απόσταση οφείλει να ακολουθεί και βάσει αυτού να διαμορφώνει και τις εκπαιδευτικές τεχνικές του είναι του καθοδηγητή. Για να μπορέσει κάποιος να αντεπεξέλθει σε αυτό το ρόλο, θα πρέπει να είναι εξοικειωμένος με την μεθοδολογία της εξ αποστάσεως διδασκαλίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για την καθοδήγηση των φοιτητών αποτελεί η γνώση για την οργάνωση των σπουδών στο ΕΑΠ, για το εκπαιδευτικό υλικό, για τους στόχους των Ομαδικών Συμβουλευτικών Συναντήσεων και για τον τρόπο βαθμολόγησης των γραπτών εργασιών. Από τη στιγμή που ο διδάσκοντας έχει οικειοποιηθεί όλα τα παραπάνω βασικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης από απόσταση είναι ικανός να δώσει στον φοιτητή τις σωστές κατευθύνσεις προς διευκόλυνση της μελέτης του. Η συνεχής επικοινωνία μεταξύ διδάσκοντα και διδασκόμενων είναι ένα από τα σημεία που παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην ενθάρρυνση και καθοδήγηση των φοιτητών στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Βασική υποχρέωση των διδασκόντων είναι η τηλεφωνική επικοινωνία, αλλά και η επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με τους φοιτητές τους. Ο διδάσκοντας θα πρέπει να απαντά στα ηλεκτρονικά μηνύματα των φοιτητών για τυχόν απορίες που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της μελέτης τους, αλλά και να είναι διαθέσιμος κατά τις ώρες τις τηλεφωνικής συνομιλίας που έχει ορίσει. Με τον τρόπο αυτό ο φοιτητής ενημερώνεται, επιλύει απορίες, δέχεται συμβουλές και καθοδηγείται από τον διδάσκοντα κατά τη διάρκεια των σπουδών του. Έτσι εμπλέκεται ακόμα περισσότερο στη μαθησιακή διεργασία και αυξάνεται η αυτενέργειά του. Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφέρουμε και την αξιολόγηση των γραπτών εργασιών των φοιτητών από το διδάσκοντα. Όπως αναφέραμε, για την ολοκλήρωση μίας Θ.Ε. απαιτείται η εκπόνηση τεσσάρων έως έξι γραπτών εργασιών οι οποίες έχουν ως εκπαιδευτικό στόχο την κατανόηση και αφομοίωση της ύλης από το 78 φοιτητή και εν συνεχεία τη διευκόλυνσή του κατά τη διαδικασία των τελικών γραπτών εξετάσεων. Ο διδάσκοντας στο πλαίσιο των σπουδών από απόσταση δεν καλείται απλά να βαθμολογήσει ένα γραπτό. Απαιτείται πρόσθετη εργασία καθότι μέσω αυτής της αξιολόγησης ο διδάσκοντας επιδιώκει ουσιαστικά να βοηθήσει το φοιτητή. Πιο συγκεκριμένα, ο διδάσκοντας θα πρέπει: α) να αξιολογήσει την πρόοδο του φοιτητή του β) να αιτιολογήσει την αξιολόγησή του γ) να βοηθήσει το φοιτητή να αντιληφθεί τις αδυναμίες του και δ) να τον ενθαρρύνει . Με τους παραπάνω τρόπους, ο φοιτητής έχει σαφή εικόνα της προόδου του αφού ουσιαστικά ενημερώνεται για τις αδυναμίες και τις παραλήψεις του. Έτσι ο διδάσκοντας μέσω αυτής της αξιολόγησης, δίνει ακόμα μία κατευθυντήρια γραμμή στο διδασκόμενο με σκοπό να βελτιώσει την απόδοσή του. Εκτός όμως από τις διορθώσεις στο κείμενο της εργασίας του φοιτητή, θα πρέπει ο διδάσκοντας να παραθέτει συμβουλευτικά σχόλια, προκειμένου ο φοιτητής να αποκτήσει μία ακόμα πιο ξεκάθαρη εικόνα των αδυναμιών του Με τον τρόπο αυτό, ο φοιτητής θα αντιληφθεί πως η αξιολόγηση της γραπτής εργασίας που εκπονεί δεν έχει καθαρά εξεταστικό στόχο. Στο πλαίσιο της εκπαίδευσης από απόσταση και μέσω της σωστής αξιολόγησης των γραπτών εργασιών από το διδάσκοντα, ο ενήλικας φοιτητής ενθαρρύνεται, καθοδηγείται, ενημερώνεται για την πρόοδό του προκειμένου να εστιάσει στις ελλείψεις του, γεγονός που θα τον βοηθήσει να καταβάλλει προσπάθεια για έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο μελέτης και μάθησης. Στο πλαίσιο των υποχρεώσεων του διδάσκοντα είναι η προετοιμασία και διεξαγωγή των Ομαδικών Συμβουλευτικών Συναντήσεων (Ο.Σ.Σ.). Πρόκειται ουσιαστικά για την συνάντηση ενός διδάσκοντα με τους φοιτητές του, όπως έχουμε ήδη αναφέρει στην υπο-ενότητα σχετικά με την οργάνωση των σπουδών στο ΕΑΠ, η οποία πραγματοποιείται κάθε δυο μήνες περίπου, σε προγραμματισμένες ημερομηνίες και ώρες. Κατά την ΟΣΣ πραγματοποιείται και η μοναδική ίσως «πρόσωπο με πρόσωπο» επικοινωνία μεταξύ διδάσκοντα και διδασκομένων. Ο σκοπός της ΟΣΣ δεν είναι ίδιος με το σκοπό της «διάλεξης» που πραγματοποιείται στον συμβατικό Πανεπιστημιακό χώρο. Δεν πρόκειται, δηλαδή, για απλή διδασκαλία του γνωστικού αντικειμένου. Υλοποιείται προκειμένου να επιτελέσει μία σειρά από στόχους, οι οποίοι ικανοποιούν βασικές προϋποθέσεις της παροχής των σπουδών από απόσταση. 79 Κατά τη διάρκεια της ΟΣΣ δίνονται επεξηγήσεις για το πρόγραμμα σπουδών, γίνεται συμβουλευτική υποστήριξη προς τους διδασκόμενους, πραγματοποιούνται ασκήσεις, γίνεται επεξεργασία απόψεων, καθώς και αξιολόγηση και προγραμματισμός εκπαιδευτικών δράσεων. Κατά την υλοποίηση της συνάντησης ο διδάσκοντας αναπτύσσει τη σημαντικότερη επικοινωνία με τους φοιτητές του. Η ΟΣΣ θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά σημεία στην παροχή της εκπαίδευσης από απόσταση και καθορίζει σε σημαντικό βαθμό την μαθησιακή πορεία των ενηλίκων φοιτητών. Για την επιτυχή διεξαγωγή της και την επίτευξη των στόχων που επιτελούνται στην εξ αποστάσεως μεθοδολογία, υπεύθυνος είναι ο διδάσκοντας. Και από την πλευρά των διδασκομένων, όμως, απαιτείται μία καλή προετοιμασία. Για το λόγο αυτό, ο διδάσκων οφείλει να αποστείλει προς τους φοιτητές του ενημερωτική επιστολή σχετικά με την θεματολογία της συνάντησης και τη μεθοδολογία που πρόκειται να ακολουθήσει. Επιπρόσθετα, ενημερώνει τους φοιτητές για την προετοιμασία που οφείλουν να κάνουν και για το εκπαιδευτικό υλικό που θα πρέπει να έχουν μαζί τους. Τέλος, ο διδάσκοντας οφείλει να έχει ενημερώσει την αρμόδια υπηρεσία του Ιδρύματος για την υλικοτεχνική υποδομή που τυχόν θα του χρειαστεί για τη διεξαγωγή της Συνάντησης. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται από τους διδάσκοντες στην πρώτη ΟΣΣ. Στην πρώτη αυτή συνάντηση ο διδάσκοντας έχει ως στόχο, πέρα από τη γνωριμία με τους φοιτητές του, να ανακαλύψει τις εκπαιδευτικές ανάγκες των φοιτητών του. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί αν ζητήσει από τους φοιτητές του να απαντήσουν σε ερωτήματα σχετικά με τις κυριότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, ποια σημεία δεν έχουν γίνει κατανοητά και ποια θεωρούν ενδιαφέροντα και κρίσιμα και ποιες είναι οι απόψεις τους για το εκπαιδευτικό υλικό που μελετούν. Μέσα από τις απαντήσεις, οι φοιτητές θα διατυπώσουν με διάφορους τρόπους τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες. Σύμφωνα με τον Βεργίδη, εκπαιδευτικές ανάγκες δημιουργούνται όταν στις αλλαγές που συμβαίνουν στη ζωή των ανθρώπων ή/και στις αλλαγές που γίνονται στο περιβάλλον τους η εκπαίδευση αποτελεί μία απάντηση που συμβάλλει στην προσαρμογή τους στη νέα κατάσταση. Οι εκπαιδευτικές ανάγκες μπορούν να διακριθούν σε τρεις κατηγορίες: α) ανάγκες συνειδητές και ρητές β) ανάγκες συνειδητές και μη ρητές γ) ανάγκες λανθάνουσες (και προφανώς μη ρητές). 80 Η παραπάνω διάκριση των εκπαιδευτικών αναγκών βοηθά στην επιλογή των κατάλληλων μεθόδων για την συλλογή και επεξεργασία στοιχείων για τον προσδιορισμό τους . Από τη μία πλευρά, θα εκφραστούν οι ρητά διατυπωμένες ανάγκες οι οποίες και θα καταγραφούν από το διδάσκοντα. Μέσα από τις απόψεις των φοιτητών θα προκύψουν και οι μη ρητά διατυπωμένες ανάγκες τις οποίες συνάγει ο διδάσκοντας μέσα από το σύνολο των στοιχείων που συγκεντρώνει. Ένα τρίτο είδος αναγκών είναι εκείνες που εκφράζονται από την ομάδα των διδασκομένων και είναι διαφορετικές από τις εκπαιδευτικές ανάγκες κάθε φοιτητή ξεχωριστά . Με βάση τα παραπάνω δεδομένα για τη διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών, ο κάθε διδάσκοντας συνυπολογίζει τις διαφορετικές ικανότητες και προσδοκίες κάθε φοιτητή, αλλά και του συνόλου των φοιτητών, προκειμένου να διασφαλίζει το σωστό προγραμματισμό και τις κατάλληλες εκπαιδευτικές τεχνικές κατά τη διεξαγωγή των ΟΣΣ με στόχο την βελτίωση της διεργασίας της μάθησης. Κάθε ΟΣΣ επιτελεί έναν εκπαιδευτικό σκοπό. Ο εκπαιδευτικός σκοπός της ΟΣΣ συνδέεται άμεσα με τους εκπαιδευτικούς στόχους της κάθε Θ.Ε. Η εκπαιδευτική διαδικασία που λαμβάνει χώρα σε κάθε ΟΣΣ θα πρέπει να οδηγεί σε ένα διδακτικό αποτέλεσμα, όπως για παράδειγμα την κατανόηση και εμπέδωση από την πλευρά των φοιτητών ενός συγκεκριμένου κεφαλαίου του εκπαιδευτικού υλικού. Στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού σκοπού προσδιορίζονται οι εκπαιδευτικοί στόχοι, οι οποίοι περιγράφουν με ακρίβεια τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα της ΟΣΣ. Οι στόχοι μιας ΟΣΣ δομούνται σε τρία επίπεδα: 1. στο επίπεδο των γνώσεων: αναφέρεται στις γνώσεις που θα πρέπει να αποκτήσουν οι φοιτητές και επιτυγχάνεται μέσω της επεξεργασίας θεωρητικών ζητημάτων, δεδομένων και πληροφοριών. 2. στο επίπεδο των δεξιοτήτων: αναφέρεται στο τι είναι ικανοί να κάνουν οι διδασκόμενοι στο τέλος των ΟΣΣ και επιτυγχάνεται μέσω πρακτικών ασκήσεων. 3. στο επίπεδο των στάσεων: αναφέρεται στις στάσεις των φοιτητών και στην διερεύνηση ποιες από αυτές χρειάζεται να ενισχυθούν ή να μετασχηματισθούν. Για την επιτυχία αυτού του στόχου χρησιμοποιούνται από την πλευρά του διδάσκοντα βιωματικές πρακτικές της εκπαίδευσης που συνδέουν τη θεωρία με την πράξη. Ο κάθε διδάσκοντας στο πλαίσιο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης θα πρέπει να έχει σχεδιάσει την ΟΣΣ με βάση τον εκπαιδευτικό σκοπό και τους ανωτέρω εκπαιδευτικούς στόχους. Χωρίς αυτή την προϋπόθεση θα αντιμετωπίζει δυσκολίες στις εκπαιδευτικές τεχνικές που θα χρησιμοποιεί, στην κατανομή του χρόνου, στη 81 χρήση των εποπτικών μέσων. Οι φοιτητές, από την άλλη πλευρά, χωρίς σαφείς εκπαιδευτικούς στόχους από τον διδάσκοντα, δεν θα μπορέσουν να δραστηριοποιηθούν προς καθορισμένες κατευθύνσεις και η διεργασία της μάθησης να γίνει ενδεχομένως πολύπλοκη και συγκεχυμένη. Οι εκπαιδευτικοί στόχοι σε συνδυασμό με τη διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών των φοιτητών, είναι εκείνα τα στοιχεία που θα καθορίσουν και τη μεθοδολογία που θα ακολουθήσει ο διδάσκοντας κατά τη διάρκεια της ΟΣΣ. Βάσει αυτών προσδιορίζει τα στάδια της ΟΣΣ και τις εκπαιδευτικές ενέργειες που θα περιέχει το καθένα. Στη συνέχεια, υπολογίζεται ο χρόνος που θα χρειαστεί για το κάθε στάδιο και τέλος επιλέγονται οι εκπαιδευτικές τεχνικές και τα εποπτικά μέσα που θα χρησιμοποιηθούν ανάλογα με την κάθε περίπτωση. Με τον τρόπο αυτό, ο διδάσκων μπορεί να οργανώσει μία εκπαιδευτική συνάντηση επιτυγχάνοντας τα επιθυμητά εκπαιδευτικά αποτελέσματα. Όμως θα πρέπει να είναι προετοιμασμένος για το ενδεχόμενο τροποποιήσεων του αρχικού του προγραμματισμού, γεγονός που θα εξαρτηθεί από τις αντιδράσεις των φοιτητών και τις νέες δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν. Έτσι, ο διδάσκοντας θα πρέπει να είναι ευέλικτος και να προσαρμόζεται στις νέες εκπαιδευτικές ανάγκες που τυχόν εκδηλωθούν από τους φοιτητές κατά τη διάρκεια των ΟΣΣ. Ένα τελευταίο σημείο της διεξαγωγής των ΟΣΣ που θα πρέπει να αναφέρουμε στο σημείο αυτό είναι ο χειρισμός του χρόνου και η σωστή κατανομή του. Με αφορμή το γεγονός ότι οι ΟΣΣ έχουν συγκεκριμένη χρονική διάρκεια (τεσσάρων ωρών) θα πρέπει να προβλεφθεί από την πλευρά του διδάσκοντα η επίτευξη του εκπαιδευτικού σκοπού της ΟΣΣ, σε αυτό το χρονικό διάστημα. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει ο διδάσκων να επιλέξει τις ενέργειες που θα ακολουθήσει κατά την διάρκεια μιας ΟΣΣ. Μία πρακτική που ακολουθείται είναι ο διαχωρισμός των ενεργειών σε τρεις κατηγορίες: στις αναγκαίες, στις χρήσιμες και στις σχετικές. Κύριο μέλημα του διδάσκοντα είναι να καλυφθούν, στη χρονική διάρκεια των ΟΣΣ οι αναγκαίες ενέργειες, οι οποίες αποτελούν τα ζωτικής εκπαιδευτικής σημασίας σημεία. Στη συνέχεια και αν επιτρέψει ο χρόνος, ο διδάσκων καλείται να υλοποιήσει τις χρήσιμες ενέργειες, οι οποίες πλαισιώνουν τις αναγκαίες και είναι συμπληρωματικές αυτών. Τέλος, σειρά θα έχει η παρουσίαση των σημείων που συνδέονται με το διδακτικό αντικείμενο αλλά είναι ήσσονος σημασίας σε σχέση με τους στόχους της ΟΣΣ . Στην παροχή των σπουδών από απόσταση οι παραπάνω ενέργειες είναι απαραίτητες από την πλευρά του διδάσκοντα, προκειμένου να επιτευχθεί ο 82 εκπαιδευτικός και διδακτικός σκοπός της ΟΣΣ. Οι διδασκόμενοι, σε περίπτωση που υλοποιηθούν όλα τα προαναφερόμενα, καταφέρνουν σε συνδυασμό με τη μελέτη τους να βελτιώσουν την πορεία των σπουδών τους, ενθαρρύνονται για τη συνέχισή τους και καθοδηγούνται με τρόπο τέτοιο που κατανοούν και αφομοιώνουν σε μεγάλο βαθμό τη διδακτέα ύλη. 5.7 ΠΗΓΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΟΥ Ε.Α.Π. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθούμε στις πηγές χρηματοδότησης που συναντάμε στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.) γιατί όπως όλοι γνωρίζουμε η σώστη λειτουργία ενός οργανισμού έχει άμεση σχέση με τους πόρους κυρίος οικονομικούς που μπορεί να διαθέσει. Καταρχήν το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.) στηρίζεται σε μόλις τρεις (3) χρηματοδοτικές πηγές. Τα έσοδα του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου (Ε.Α.Π.) από το έτος ιδρύσεως του (1992) έως και το έτος 2000, προέρχονταν από δύο μόλις πηγές: 1. Τα Εθνικά κονδύλια, δηλαδή, τον Τακτικό Προϋπολογισμό του Ιδρύματος. 2. Τους Κοινοτικούς Πόρους (το Β” και Γ” ΚΠΣ). Ωστόσο από το έτος 2000 και μετά, με την εισαγωγή των φοιτητών, προστέθηκε μία ακόμα πηγή χρηματοδότησης για το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.) που δεν είναι άλλη από : 3. Τα δίδακτρα των σπουδαστών. Επιπλέον, “από την πλευρά της Διοικούσας Επιτροπής (Δ. Ε.) του ΕΑΠ υπήρξε συστηματική προσπάθεια ώστε να εντάξει την ανάπτυξη, την οργάνωση και τη λειτουργία του ιδρύματος στις ευρωπαϊκές δράσεις και να απορροφήσει κοινοτικούς πόρους από το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης και άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως τα Σωκράτης, Leonardo και Lingua. Όσον αφορά τις δαπάνες του Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.), παρατηρούμε ότι το μεγαλύτερο από τον ετήσιο προϋπολογισμό του ιδρύματος χρησιμοποιείται για την υποστήριξη των φοιτητών του, αυτό γίνεται για την μεγαλύτερη ικανοποίηση τους έτσι ώστε να μην να μειωθεί το ποσοστό που εγκαταλείπει την σχολή, ένα μικρότερο μέρος για ανάπτυξη, παραγωγή, αποθήκευση και διάθεση έντυπου ή άλλου τύπου εκπαιδευτικού υλικού και αρκετά μικρό μέρος για λειτουργικά έξοδα εγκαταστάσεων και κτιρίων”. Ακολούθως θα δώσουμε ένα παράδειγμα για προϋπολογισμό του 83 Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου (Ε.Α.Π.)για το οικονομικό έτος χρήσης 2012 έτσι όπως αναρτήθηκε στο ΔΙΑΥΓΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΙΔΙΚΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ Πάτρα, 09/12/2011 Αρ.Πρωτ.ΕΑΠ/ΕΔΕΛ/5045 ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ 2012 Για την σύνταξη του προϋπολογισμού του έτους 2012 του Ειδικού Λογαριασμού για την αξιοποίηση των κονδυλίων έρευνας όπως αυτός παρουσιάζεται στους συνημμένους πίνακες ακολουθήθηκε η πάγια αρχή της υποεκτίμησης των εσόδων και της υπερεκτίμησης των εξόδων καθώς και κάθε άλλο στοιχείο που μπορεί να εκτιμήσει τα αναφερόμενα στους πίνακες, όπως υπογεγραμμένες συμβάσεις εκτέλεσης ερευνητικών ή άλλων έργων, συλλογικές συμβάσεις, αριθμός εργαζομένων, φορολογικές και ασφαλιστικές κρατήσεις, εκτιμήσεις χρηματοδότησης νέων έργων καθώς και στατιστικά στοιχεία προηγούμενων ετών. Σύμφωνα με τα παραπάνω υπολογίζουμε ως ακολούθως το ύψος των εσόδων και των εξόδων ανά κατηγορία, ως εξής: Ι. ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ Νο 1 Α. ΕΣΟΔΑ 1. Οι πωλήσεις αποθεμάτων και υπηρεσιών θα ανέλθουν στο ποσό των 50.000,00 ευρώ. Τα έσοδα αυτά θα προέλθουν από προγράμματα παροχής υπηρεσιών. 2. Τα λοιπά οργανικά έσοδα θα ανέλθουν στο ποσό των 240.000,00 ευρώ. Στην περίπτωση των ειδικών λογαριασμών προέρχονται από την παρακράτηση σύμφωνα με το Ν.2530/97 όπως αυτός τροποποιήθηκε με το Ν.2817/ΦΕΚ 78 Α/14/3/2000 επί των πρόσθετων αποδοχών των μελών ΔΕΠ και από την είσπραξη εσόδων κεφαλαίου. 3. Τα έσοδα που προέρχονται από χρηματοδοτήσεις ερευνητικών αναπτυξιακών - εκπαιδευτικών και άλλων έργων μελών ΔΕΠ του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου υπολογίζεται ότι θα ανέλθουν στο ποσό των 13.500.000,00 ευρώ εκτιμώντας τις υπογεγραμμένες ήδη συμβάσεις εκτέλεσης των έργων καθώς και 84 την εκτίμηση που υπάρχει για την ανάληψη νέων έργων σύμφωνα με την αυξητική τάση που επικρατεί. 4. Από το παραπάνω ποσό εκτιμάται ότι το ποσό των 10.000.000,00 ευρώ θα προέρχεται από χρηματοδοτήσεις Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.) των φορέων χρηματοδότησης των έργων και ποσό 500.000,00 ευρώ από χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και λοιπών φορέων και τέλος 3.000.000,00 ευρώ θα προέρθει από τακτικό προϋπολογισμό. Β. ΕΞΟΔΑ 1. Οι αμοιβές και τα έξοδα προσωπικού διοικητικής λειτουργίας της Γραμματείας του Ειδικού Λογαριασμού θα ανέλθουν στο ποσό των 40.000,00 ευρώ και θα αφορούν δαπάνες αμοιβών μόνιμου προσωπικού καθώς και προσωπικού με συμβάσεις έργου περιορισμένης διάρκειας. Το παραπάνω προσωπικό θα υποστηρίξει την διαχειριστική και λογιστική λειτουργία της Γραμματείας του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας για την υποστήριξη των διαχειριζόμενων έργων σε όλες τις φάσεις εκτέλεσης τους. Σημειώνεται ότι ο Ειδικός Λογαριασμός του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου βρίσκεται στο αρχικό στάδιο λειτουργίας του και δεν έχει στελεχωθεί με μόνιμο προσωπικό. 2. Οι αμοιβές και τα έξοδα προσωπικού που θα αμειφθεί από τα ερευνητικά ή άλλα έργα για ερευνητική, εκπαιδευτική, αναπτυξιακή, διοικητική και τεχνική υποστήριξη με συμβάσεις ανάθεσης έργου περιορισμένης διάρκειας καθώς και με συμβάσεις μερικής απασχόλησης μόνιμου ή αορίστου χρόνου προσωπικού συμπεριλαμβανομένων των μελών ΔΕΠ θα ανέλθουν στο ποσό των 400.000,00 ευρώ. 3. Οι δαπάνες των υπολοίπων κατηγοριών αφορούν έξοδα των ερευνητικών ή άλλων έργων καθώς και της Γραμματείας του Ειδικού Λογαριασμού και θα ανέλθουν στο ποσό των 9.770.600,00 ευρώ, αναλύονται στον παρακάτω πίνακα: Α/Α ΕΞΟΔΑ ΧΡΗΣΗΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2012 1. Αμοιβές και έξοδα τρίτων: 4.000.000,00 2. Παροχές Τρίτων: 750.000,00 3. Έξοδα Μεταφορών: 2.000,00 4. Έξοδα Ταξιδιών: 250.000,00 5. Έξοδα προβολής και διαφήμισης: 240.000,00 6. Συνδρομές – Εισφορές: 120.000,00 7. Έξοδα δημοσιεύσεων: 6.000,00 8. Έντυπα – Γραφική Ύλη: 170.000,00 85 9. Υλικά άμεσης κατανάλωσης: 165.000,00 10. Διάφορα έξοδα: 50.000,00 11. Τόκοι και συναφή έξοδα: 1. 500,00 12. Λοιπά διάφορα έξοδα: 16.100,00 13. Αποσβέσεις ενσωματωμένες στολειτουργικό κόστος: 4.000.000,00 4. Οι δαπάνες που αφορούν σε απόδοση φόρων, τελών και κρατήσεων θα ανέλθουν για το έτος 2012 στο ποσό των 750.000,00 ευρώ και συμπεριλαμβάνονται στις αμοιβές προσωπικού. .Α. ΜΟΝΙΜΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Στη Γραμματεία του Ειδικού Λογαριασμού απασχολείται ένα άτομο από το μόνιμο προσωπικό οι πρόσθετες παροχές του οποίου θα ανέρθουν στο ποσό των 20.000,00 ευρώ. Β. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΜΕ ΣΥΜΒΑΣΗ Προβλέπεται επίσης ανάθεση έργου μικρής διάρκειας σε 250 ερευνητές περίπου για την κάλυψη αναγκών των ερευνητικών και άλλων προγραμμάτων το ύψος της οποίας θα φτάσει στο ποσό των 4.000.000,00 ευρώ. 5.8 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ Ε.Α.Π. Βασική αρχή στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.), για την βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών του, είναι ότι τα μέλη του διδακτικού προσωπικού του ενημερώνονται και επιμορφώνονται συνεχώς στη μεθοδολογία της εκπαίδευσης από απόσταση. Για τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης συγκροτείται Μονάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης. Σκοπός της Μονάδας Εσωτερικής Αξιολόγησης δεν είναι άλλος από το να βελτιώνει το εκπαιδευτικό έργο του ιδρύματος αξιολογώντας τις διαδικασίες της διδασκαλίας, της μάθησης, και λειτουργίας του εκπαιδευτικού υλικού που χρησιμοποιείται σε αυτό. Σε αυτό το πλαίσιο οι εκπαιδευτικοί παίρνουν τα στοιχεία από την Μονάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης και Επιμόρφωσης και τα αξιοποιούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο με στόχο την προσφορά καλύτερης ποιότητας υπηρεσιών. Η αξιολόγηση του έργου των εκπαιδευτικών καλύπτει τους πρώτους μήνες των σπουδών (έως τον Απρίλιο). Αυτό έχει ως κύριο μέλημα του να έχουν ανακοινωθεί τα αποτελέσματα έως το Μάιο προκειμένου να συνυπολογιστούν κατά τη διαδικασία ανανέωσης της θητείας των μελών του διδακτικού προσωπικού του για το επόμενο έτος. Ταυτόχρονα, τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των διοικητικών υπηρεσιών 86 αποτελούν έναυσμα για τυχόν αναγκαίες βελτιωτικές ρυθμίσεις. Η αξιολόγηση των διδασκόντων από τους φοιτητές είναι ανώνυμη και γίνεται με την εξής διαδικασία: Η Μ.Ε.Α.Ε. ανακοινώνει την έναρξη της αξιολόγησης και το χρονικό διάστημα κατά το οποίο θα δέχεται αξιολογήσεις από τους φοιτητές. Η περίοδος της αξιολόγησης συνήθως επιλέγεται να είναι πριν τις εξετάσεις των φοιτητών. Ο φοιτητής εισέρχεται στο σύστημα και το σύστημα ελέγχει αν έχει δικαίωμα αξιολόγησης και σε ποιες θεματικές ενότητες. Ο φοιτητής επιλέγει τη θεματική ενότητα που τον ενδιαφέρει και συμπληρώνει ένα ερωτηματολόγιο το οποίο μπορεί να το αποθηκεύσει για να μπορέσει να το επεξεργαστεί ξανά στο άμεσο μέλλον (μέσα στα χρονικά όρια της αξιολόγησης) ή να το υποβάλλει οριστικά στο σύστημα. Με την υποβολή της αξιολόγησης τηρούνται δύο αρχεία. Το πρώτο κρατάει μόνο την πληροφορία ότι ο συγκεκριμένος φοιτητής ολοκλήρωσε την αξιολόγηση (ώστε να μην μπορεί να μετέχει και δεύτερη φορά). Ταυτόχρονα τα δεδομένα της αξιολόγησης καταχωρούνται σε Βάση Δεδομένων απογυμνωμένα από κάθε πληροφορία που θα μπορούσε να τα συνδέσει με τον φοιτητή. Έτσι στο σύστημα παραμένουν πλέον οι αξιολογήσεις, αλλά δεν υπάρχει κανένας τρόπος συσχέτισης κάποιας αξιολόγησης με συγκεκριμένο φοιτητή (ή το αντίστροφο). Κατά συνέπεια, κανένας διδάσκοντας δεν μπορεί να έχει πρόσβαση με κανένα τρόπο ούτε καν στην πρώτη λίστα, δηλαδή να δει ποιοι φοιτητές συμμετείχαν στην αξιολόγηση. Με τη λήξη της διαδικασίας αξιολόγησης, αφού δηλαδή ολοκληρωθεί ο χρόνος κατά τον οποίο οι φοιτητές έχουν δικαίωμα να αξιολογούν, το πρώτο αρχείο χάνεται και η μόνη πληροφορία που παραμένει στο σύστημα είναι ο αριθμός των φοιτητών που συμμετείχαν και τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα. 87 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 6 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ- ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ BRITISH OPEN UNIVERSITY Το British Open ξεκίνησε στη δεκαετία του 1960 και αποτελεί την πρώτη επιτυχημένη απόπειρα για υψηλού επιπέδου Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση από απόσταση. Το ξεκίνημα του στηρίχθηκε στην πεποίθηση πως η συνεχόμενη ανάπτυξη στην τεχνολογία των τηλεπικοινωνιών θα μπορούσε να εξασφαλίσει μια υψηλού επιπέδου Εκπαίδευση σε άτομα που δεν είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν την παραδοσιακή Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση. Το 1962 ο εκπαιδευτικός και ιστορικός J. C. Stobart, ο οποίος εργαζόταν για το νεοσύστατο BBC, υπερασπίστηκε τη δημιουργία ενός «ασύρματου» Πανεπιστημίου, τη στιγμή που από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 ο R. C. G. Williams των Ηλεκτρονικών Μηχανικών συζητούσε για τη δημιουργία ενός «τηλε-πανεπιστημίου», που θα συνδύαζε ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές παραδόσεις αλλά και φυσική παρουσία στα παραδοσιακά Πανεπιστήμια. Τον Μάρτιο του 1963 μια ομάδα μελέτης του Εργατικού Κόμματος, υπό την προεδρία του Lord Taylor παρουσίασε Έκθεση με θέμα τον συνεχιζόμενο αποκλεισμό από την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση των χαμηλότερων οικονομικά τάξεων. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου πρότειναν την δημιουργία ενός πειραματικού Πανεπιστημίου, που θα λειτουργούσε ψηφιακά, για σοβαρή και οργανωμένη Εκπαίδευση Ενηλίκων. Σκέψη του Harold Wilson, αρχηγός του Εργατικού Κόμματος, ήταν η συνεργασία πολλών Ιδρυμάτων και Οργανισμών για την παραγωγή τηλεοπτικού και εκπαιδευτικού υλικού, παρά για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου και αυτόνομου Ιδρύματος/ Πανεπιστημίου που θα χορηγούσε τα δικά του Πτυχία. Για τον λόγο αυτό, διόρισε Υπουργό των Τεχνών την Jennie Lee ζητώντας την να αναλάβει το νέο αυτό Πανεπιστήμιο, ενώ ταυτόχρονα μεταφέροντας την στον τμήμα Εκπαίδευσης και Επιστήμης. Η Jennie Lee σύστησε μια Συμβουλευτική Επιτροπή. Μετά τις εκλογές του 1967 και τη δέσμευση του Εργατικού Κόμματος να προωθηθεί το Νομοσχέδιο για το Ανοιχτά Πανεπιστήμιο, συντάχθηκε Επιτροπή Προγραμματισμού με σκοπό την προετοιμασία ενός περιεκτικού πλάνου για το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Πρώτος αντιπρύτανης του νέου Πανεπιστημίου διορίσθηκε ο Walter Perry, μέλος του Συμβουλίου Ιατρικής Έρευνας και Καθηγητής Φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Η αρχή της προετοιμασίας του Πανεπιστημίου αποτυπώνεται διαχρονικά ως ακολούθως: • Κατά τη διάρκεια του 1969, το πρώτο προσωπικό του Πανεπιστημίου δούλευε με εντατικό ρυθμό σε ένα διαμέρισμα στην Belgrave Square. • Το Σεπτέμβριο του 1969, το Πανεπιστήμιο μεταφέρθηκε στο Milton Keynes, με 70-80 άτομα προσωπικού. • Στα μέσα του 1970, άρχισαν οι πρώτες αιτήσεις από δυνητικούς Φοιτητές, ενώ ο αριθμός αυτών ήταν ήδη αρκετός ώστε να καταστεί το Πανεπιστήμιο βιώσιμο. • Τον Ιανουάριο του 1971, οι πρώτοι μαθητές ξεκίνησαν τα μαθήματα στις πρώτες Ενότητες σε ένα πρώιμο προπαρασκευαστικό στάδιο. • Μέχρι το 1980, ο συνολικός αριθμός των Φοιτητών είχε φτάσει τους 70.000 ενώ περίπου 6.000 Σπουδαστές αποφοιτούσαν ετησίως. Έκτοτε, κάθε χρόνο το Πανεπιστήμιο σημειώνει νέα ρεκόρ όσον αφορά τις αιτήσεις για παρακολούθηση του Κύκλου Σπουδών του αλλά και τον αριθμό των Αποφοίτων. Τη δεκαετία του ‘80 άρχισε η διάδοση και εδραίωση του Πανεπιστημίου, καθώς νέοι τομείς και νέοι Κύκλου Σπουδών εντάχθηκαν στο Πρόγραμμα του. Ταυτόχρονα με τη διεύρυνση της έννοιας της καριέρας και της ολοένα και αυξανόμενης τάσης των ανθρώπων για το ‘κυνήγι’ αυτής, το Πανεπιστήμιο άρχισε να προσφέρει και μαθήματα Επαγγελματικής Κατάρτισης, παράλληλα με τα υπόλοιπα ακαδημαϊκά Προγράμματα του. Το έτος 1983 άνοιξαν τα πρώτα Τμήματα Οικονομικών Επιστημών (Business School), η τεράστια επιτυχία των οποίων τα ανήγαγε ως τις μεγαλύτερες Σχολές Οικονομικών Επιστημών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ταυτόχρονα, υιοθετήθηκαν νέες μορφές διδασκαλίας με την ανάπτυξη των υπολογιστών. Τέλος, ήδη περισσότεροι από 20.000 φοιτητές παρακολουθούσαν Τμήματα Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων, αριθμός μεγαλύτερος ακόμα και από το σύνολο του φοιτητικού δυναμικού πολλών άλλων βρετανικών Πανεπιστημίων. Η ανάπτυξη του Πανεπιστημίου συνεχίστηκε και τη δεκαετία του 1990. Νέα μαθήματα, συμπεριλαμβανομένου του Αγγλικού Νόμου (σε συνεργασία με το College of Law), σύγχρονες γλώσσες και διευρυμένα Προγράμματα εντάχθηκαν στον Κύκλο Σπουδών του Πανεπιστημίου. Ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός των Φοιτητών του Πανεπιστημίου έφερε, σταδιακά, και τη διεθνή επέκταση αυτού όπως την λειτουργία Παραρτημάτων του Ανοικτού Πανεπιστημίου σε πολλές χώρες παγκοσμίως. Σε αυτήν 89 την περίοδο των ταχύτατων τεχνολογικών αλλαγών, ενσωματώθηκαν νέες μέθοδοι ηλεκτρονικής εκμάθησης στα περισσότερα μαθήματα, ώστε να ικανοποιούνται αποτελεσματικότερα και άμεσα οι ανάγκες των Φοιτητών. Ως απόρροια της δέσμευσης του Πανεπιστημίου για Εκπαίδευση προς όλους (‘Ανοικτή Εκπαίδευση’), ξεκίνησε η μετάδοση εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο κανάλι BBC σε ώρες αιχμής. Η δεκαετία αυτή είχε ιδιαίτερη σημασία για το Πανεπιστήμιο, γιατί αφ’ ενός το έτος 1983 συμπληρώθηκαν 25 χρόνια από την πρώτη ορκωμοσία Αποφοίτου του Πανεπιστημίου και αφ’ ετέρου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας αυτής συμπληρώθηκαν 200.000 αποφοιτήσαντες από το British Open University. Το British Open University είναι ανοιχτό σε ανθρώπους, τόπους, μεθόδους και ιδέες. Το Όραμα και η κύρια Αποστολή του συνοψίζεται στην παροχή εκπαιδευτικών δυνατοτήτων και κοινωνικής δικαιοσύνης, μέσα από υψηλής ποιότητας Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση, σε όλους όσους το επιθυμούν, με μοναδικό περιορισμό να είναι τουλάχιστον 18 ετών. Μέσα από ακαδημαϊκή έρευνα, παιδαγωγικές καινοτομίες και εποικοδομητικές συνεργασίες στοχεύει στο να γίνει ο ηγέτης στον σχεδιασμό, το περιεχόμενο αλλά και στην προσφορά Ανοικτής και εξ αποστάσεως Εκπαίδευσης. 6.1 ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ Το ανοιχτό πανεπιστήμιο της Μ Βρετανίας μια ποικιλία μεθόδων μάθησης από απόσταση, συμπεριλαμβανομένων γραπτών και ακουστικών μέσων, το διαδίκτυο, δισκετών λογισμικού και τηλεοπτικών προγραμμάτων με την μορφή DVD. Τα μέσα αυτά είναι κατασκευασμένα από έμπειρους σχεδιαστές καθώς και από εξειδικευμένους συνεργάτες και έχουν διαμορφωθεί έτσι ώστε εύκολα κατανοητά από τους φοιτητές που τα χρησιμοποιούν. Επίσης για τις περισσότερες ενότητες οι φοιτητές από δασκάλους (αναπληρωτές λέκτορες), οι οποίοι παρέχον τις γνώσεις τους στους φοιτητές με την διεξαγωγή σεμιναρίων άλλοτε με την φυσική παρουσία των φοιτητών άλλοτε μέσω τηλεφώνου και μέσω του διαδικτύου. Σημεία κλειδιά για την επιτυχή εκπαίδευση από απόσταση που βασίζεται το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας: • Υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικό υλικό Οι φοιτητές του λαμβάνουν πάντα το εκπαιδευτικό υλικό που χρειάζονται για την καλύτερη κατανόηση της κάθε ενότητας (βιβλία, DVD, CD) 90 • Εκπαίδευση από εμπείρους καθηγητές του πανεπιστημίου Το πανεπιστήμιο παρέχει on line διδασκαλία η ακόμα και διδασκαλία πρόσωπο με πρόσωπο και με αυτόν τον τρόπο έχουμε μια αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ των φοιτητών και των καθηγητών. Οι φοιτητές έχουν πρόσβαση σε εθνικά και περιφερικά κέντρα για την παροχή συμβουλών και την υποστήριξη τους και από άλλους πόρους . διαφορές περιφερειακές ομάδες επίσης έχουν μεριμνήσει για πρόσθετές υπηρεσίες που πρέπει να παρέχονται στους φοιτητές με ειδικές ανάγκες. Μερικοί καθηγητές είναι πλήρους απασχόλησης μέλη του προσωπικού, αλλά οι περισσότεροι είναι συνεργάτες λέκτορες που είναι εξειδικευμένοι σε συγκεκριμένους τομείς και συνδυάζουν την εργασία τους ως εκπαιδευτές με άλλες ακαδημαϊκές η βιομηχανικές θέσεις εργασίας. • Εξειδικευμένη έρευνα και υποτροφίες H έρευνα είναι ζωτικής σημασίας για την εκπλήρωση των ακαδημαϊκών και εκπαιδευτικών στόχων του ανοιχτού πανεπιστημίου. Το εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιείται στις έρευνες είναι έγκυρα ενημερωμένο και γραμμένο από συγγραφείς πλήρως εξοικειωμένους με τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα τους. • Η δέσμευση των μαθητών Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν αποτελεί εύκολη επιλογή. Μια τυπική ενότητα απαιτεί 16 ώρες μελέτης κάθε βδομάδα για πάνω από 9 μήνες. Αυτή η συνεχής αφοσιωμένη προσπάθεια απαιτεί δέσμευση, οργάνωση από τους φοιτητές καθώς και υποστήριξη από το εκπαιδευτικό προσωπικό και αυτούς είναι ένας πολύ σημαντικός λόγος που πολύ εργοδότες εκτιμούν τα προσόντα των αποφοίτων του συγκεκριμένου πανεπιστημίου. 6.2 Σχολές και Ερευνητικά Κέντρα Σχολή Καλών Τεχνών Η σχολή καλών τεχνών διδάσκει και ερευνά τους ακολούθους τομείς • Ιστορία της τέχνης • Κλασικών σπουδών • Αγγλικά • Σπουδές πολιτιστικής κληρονομίας • Ιστορίας • Φιλοσοφίας Τμήμα Εκπαίδευσης και Γλωσσικών Σπουδών 91 Η Σχολή Επιστημών της Αγωγής και Γλωσσικών Σπουδών (FELS) αποτελείται από τέσσερις ακαδημαϊκούς τομείς: • Το Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, • Κέντρο Γλώσσας και Επικοινωνιών • Κέντρο για την Παιδική Ηλικία, • Ανάπτυξης και Εκπαίδευσης. Σχολή Υγείας & Κοινωνικής επιστήμης Το Τμήμα Υγείας & Κοινωνικής επιστήμης έχει ιδιαίτερη εμπειρία στην ανάπτυξη με βάση την εργασία προγράμματα εκμάθησης. Τώρα είναι ο μεγαλύτερος παροχέας του Ηνωμένου Βασιλείου της εκπαίδευσης της υγειονομικής περίθαλψης και της κοινωνικής. επιστήμης Ανοικτή Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Τα μαθήματα που πραγματοποιούνται στο ανοικτό πανεπιστήμιο έχουν αναπτυχθεί με την συνεργασία του College of Law τη μεγαλύτερη νομική σχολή του κόσμου. Τμήμα Μαθηματικών, Πληροφορικής και Τεχνολογίας Το Τμήμα Μαθηματικών, Πληροφορικής και Τεχνολογίας αποτελείται από τέσσερα τμήματα: • Συστήματα Επικοινωνιών, • Σχεδιασμός, Ανάπτυξη, Περιβάλλον και Υλικά • Μαθηματικών • Στατιστικής. Σχολή Θετικών Επιστημών Η Σχολή Θετικών Επιστημών αποτελείται από τέσσερα τμήματα: • Χημείας • Περιβαλλοντικών Επιστημών • Φυσικής • Αστρονομίας Σχολή Κοινωνικών Επιστημών Η Σχολή Κοινωνικών Επιστημών έχει έξι τμήματα: • Οικονομικά • Γεωγραφία • Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών 92 • Ψυχολογίας • Κοινωνικής Πολιτικής και Κοινωνιολογίας • Εγκληματολογίας. Ερευνητικά Κέντρα 6.3 Κέντρο Έρευνας στην Πληροφορική Κέντρο Έρευνας Εκπαίδευσης και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας CEPSAR OpenSpace Κέντρο Ερευνών Το Κέντρο Κοινωνικών και Οικονομικών Ερευνών Το Κέντρο Ερευνών για την Κοινωνικό-πολιτισμική αλλαγή Στοιχεία και αριθμοί Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο σε γεγονότα και στοιχεία Από την έναρξη του ανοιχτού πανεπιστήμιου το 1969 πάνω από 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν φοιτήσει στο ανοικτό πανεπιστήμιο. Το ανοικτό πανεπιστήμιο είναι το μεγαλύτερο ακαδημαϊκό ίδρυμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, από την άποψη του αριθμού των φοιτητών. Αυτό είναι εύκολα κατανοητό από την στιγμή που φοιτούν σε αυτό περισσότεροι από 250.000 φοιτητές ,διδάσκουν περίπου 7.000 καθηγητές οι 1.200 με πλήρη απασχόληση ενώ περισσότερα από 3.500 άτομα απαρτίζουν το διοικητικό προσωπικό καθώς και προσωπικό υποστήριξης φοιτητών . Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι στο ανοικτό πανεπιστήμιο του Ηνωμένου Βασιλείου φοιτούν σπουδαστές από όλο τον κόσμο αλλά κυρίως από στην Ευρώπη . Πάρα πολλά μαθήματα είναι διαθέσιμα μέσω των συνεργασιών που πραγματοποιούνται με αλλά καταξιωμένα ιδρύματα από όλη την Ευρώπη . Τα αποτελέσματα των συνεργασιών αυτών δείχνουν ότι το 2010/11 18.475 μαθητές συνεργαστήκαν άμεσα με το πανεπιστήμιο από την χώρα που έμεναν και 36.800 φοιτητές παρακολούθησαν κάποια επικυρωμένα προγράμματα που παρουσίασε το ανοικτό πανεπιστήμιο του Ηνωμένου Βασίλειου . Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο έχει 15 συνεργασίες για προγράμματα σπουδών που πραγματοποιούνται σε 23 χώρες Ποιοι είναι οι μαθητές του ανοικτού πανεπιστήμιου του Ηνωμένου Βασίλειου; Οι σπουδαστές που φοιτούν στο ανοικτό πανεπιστήμιο προέρχονται από ένα πολύ μεγάλο ηλικιακό φάσμα για παράδειγμα η μέση ηλικία των νέων προπτυχιακών φοιτητών είναι 31 ετών. Μόνο το 9% των νέων φοιτητών είναι άνω των 50 ετών 27% των νέων φοιτητών είναι κάτω των 25 ετών του τρέχοντος έτους (19.982 φοιτητές) 93 Πάνω από 31.000 μαθητές είναι κάτω των 25 ετών Επίσης πρέπει να τονιστεί ότι το ανοικτό πανεπιστήμιο είναι ο μεγαλύτερος πάροχος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για τα άτομα με ειδικές ανάγκες στην Αγγλία: Περισσότεροι από 12.000 άνθρωποι με ειδικές ανάγκες φοιτούν στο ανοικτό πανεπιστήμιο κάθε χρόνο. Πάνω από το 71% των μαθητών του ανοικτού πανεπιστημίου εργάζονται με πλήρη ή μερική απασχόληση κατά τη διάρκεια των σπουδών τους σε αυτό. 94 6.4 Σύγκριση Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου με το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας Ως προς τα τμήματα Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Βρετανίας διαθέτει μεγαλύτερο αριθμό τμημάτων επομένως και περισσότερους σπουδαστές ανά τμήμα. Τα εκπαιδευτικά αντικείμενα είναι πολυάριθμα και κυρίως αυτά που αφορούν τις μεταπτυχιακές σπουδές. Ως προς την εκπαιδευτική μέθοδο Το βρετανικό ανοικτό πανεπιστήμιο παρέχει εξειδικευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό για τις ανάγκες του κάθε σπουδαστή ξεχωριστά, συγκεκριμένα ο κάθε σπουδαστής έχει στη διάθεση του έναν καθηγητή για να τον υποστηρίξει σε οτιδήποτε χρειαστεί. Επίσης στο βρετανικό πανεπιστήμιο υπάρχει η Πλατφόρμα του Συλλόγου Σπουδαστών που λειτουργεί σε 24ωρη βάση για να μπορεί να προσφέρει διάφορες λύσεις σε θέματα που μπορεί να παρουσιαστούν. Ως προς τη χρηματοδότηση Τα έσοδα του ΕΑΠ προέρχονται από τις επιχορηγήσεις του κράτους και από ευρωπαϊκά προγράμματα ΕΣΠΑ. Επίσης μεγάλο μέρος καλύπτεται και από τα δίδακτρα των φοιτητών. Στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Βρετανίας εκτός από τα δίδακτρα των φοιτητών και τη μικρή οικονομική στήριξη του κράτους ενεργό ρόλο παίζουν και οι ιδιωτικές χορηγίες διαφόρων μεγάλων επιχειρήσεων. Οι ιδιωτικοί αυτοί όμιλοι χρηματοδοτούν κυρίως διάφορες επιστημονικές έρευνες που πραγματοποιούνται στα ερευνητικά κέντρα που στεγάζει το πανεπιστήμιο. Ως προς το κόστος σπουδών Αυτό είναι ένα πεδίο που ίσως να υπερτερεί το ΕΑΠ αφού το κόστος των διδάκτρων σε εξάμηνη βάση ανέρχεται στο ποσό των 500 ευρώ (μέχρι πέρυσι ήταν 700 ευρώ) ενώ το ποσό των διδάκτρων στο βρετανικό ανοικτό πανεπιστήμιο είναι 2.500 λίρες ( περίπου 3000 ευρώ). Ως προς την αναγνώριση του τίτλου σπουδών Το πτυχίο που παρέχει το βρετανικό ανοικτό πανεπιστήμιο χαίρει μεγαλύτερης αναγνώρισης σε σχέση με το πτυχίο του ΕΑΠ. Αυτό συμβαίνει γιατί το βρετανικό πανεπιστήμιο θεωρείται ως το καλύτερο ανοικτό πανεπιστήμιο της Ευρώπης και ως ένα από τα 20 καλύτερα πανεπιστήμια της Αγγλίας. Ως προς τον τρόπο λειτουργίας 95 Θεωρητικά το εκπαιδευτικό μοντέλο πάνω στο οποίο είναι σχεδιασμένος ο τρόπος λειτουργίας του ΕΑΠ είναι πανομοιότυπο με αυτό του Βρετανικού πανεπιστημίου χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν έχει δική του ταυτότητα ως σχολή ανώτατης εκπαίδευσης. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στόχος της παρούσας εργασίας ήταν να πληροφορήσει τον αναγνώστη για το εκπαιδευτικό μοντέλο που ονομάζεται εξ αποστάσεως εκπαίδευση ή αλλιώς elearning, για τις προϋποθέσεις που χρειάζονται για να δημιουργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον για την εκπαιδευτική διαδικασία, τις λίστες με το εκπαιδευτικό υλικό και τους εκπαιδευτικούς φορείς που με την παροχή των προγραμμάτων αυτών δίνουν τη δυνατότητα μόρφωσης και εξειδίκευσης σε άτομα που για διάφορους λόγους δε μπορούν να μετακινηθούν από τον τόπο τους για να σπουδάσουν. Παρουσιάστηκαν αναλυτικά τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του e learning γιατί σε όλα τα εκπαιδευτικά μοντέλα υπάρχουν θετικά και αρνητικά στοιχεία. Οδηγούμαστε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης γίνεται όλο και πιο δημοφιλές σε όλες τις ηλικίες εξαιτίας της πρακτικής και προσιτής φύσης του. Τα τελευταία χρόνια ειδικά παρατηρήθηκε ραγδαία αύξηση του ενδιαφέροντος για το e learning στην Ελλάδα σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια που ο κόσμος το αντιμετώπιζε με επιφύλαξη και δυσπιστία. Αυτή η στάση είχε να κάνει πιο πολύ με την ελλιπή ενημέρωση και πληροφόρηση καθώς και με την πεποίθηση ότι η δεν υπάρχει αναγνώριση του πτυχίου μετά το πέρας της όλης εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αυτό φυσικά αποδείχτηκε αναληθές και αβάσιμο αφού στο διαδίκτυο υπάρχουν πολύ καλά ενημερωμένες ιστοσελίδες στις οποίες μπορεί να ανατρέξει ο κάθε ενδιαφερόμενος και να πληροφορηθεί για το συγκεκριμένο πρόγραμμα ενώ υπάρχουν και τηλέφωνα επικοινωνίας γι’ αυτούς που προτιμούν τον παραδοσιακό και πιο άμεσο τρόπο επικοινωνίας. Ο συγκεκριμένος τρόπος εκπαίδευσης αποτελεί μία πρωτότυπη και πολύ αποτελεσματική μέθοδο που δεν υπολείπεται των άλλων πατροπαράδοτων εκπαιδευτικών μοντέλων και «τραβάει» όλο και πιο πολύ το ενδιαφέρον των ανθρώπων όλων των ηλικιών, οι οποίοι εξαιτίας των ταχύτατων ρυθμών της καθημερινής ζωής «αναγκάζονται» να ψάχνουν συνεχώς νέους τρόπους εκμάθησης καινούριων πραγμάτων που αφορούν στη μόρφωσή τους. 96 Το e-learning αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά της νέας εποχής, ένα παράθυρο στο μέλλον, το οποίο φέρνει το δάσκαλο στο ίδιο δωμάτιο με το μαθητή και επιτρέπει στον κόσμο να έχει πρόσβαση στη δια βίου μάθηση από όπου κι αν βρίσκεται. Σε έναν κόσμο που καθιστά απολύτως αναγκαία την εργασία για οικονομικούς λόγους οι σπουδές φαντάζουν σε κάποιους μια πολυτέλεια κατά την οποία σπαταλούν και χρόνο και χρήμα. Δυστυχώς με αυτό τον τρόπο η μόρφωση χάνει τον πρωταρχικό της ρόλο και περνά σε δεύτερη μοίρα, κάτι που είναι πολύ λυπηρό γιατί σε τέτοιες εποχές η μόρφωση είναι όπλο. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση βοηθά στο να πέσουν οι τέσσερις τοίχοι του πανεπιστημίου και να γίνει εφικτό αυτό που επί δεκαετίες έμοιαζε με άπιαστο όνειρο για εκείνους που ήθελαν πραγματικά να ασχοληθούν με τη δια βίου μάθηση. Συνοψίζοντας θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι πολύ σημαντικό να δίνεται σε όλους τους ανθρώπους η ευκαιρία για δια βίου μάθηση αφού είναι απαραίτητο εφόδιο για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία αλλά και για την ψυχική και πνευματική τους ισορροπία. Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί η σημασία της εκπαιδευτικής αυτής μεθόδου για την ψυχολογία του ατόμου αφού μέσω αυτής νιώθει μια ολοκληρωμένη και δημιουργική προσωπικότητα που είναι έτοιμη πνευματικά να πάρει μέρος στον «εργασιακό μαραθώνιο» . Η μάθηση από απόσταση μπορεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο μέσο για την επίτευξη των προσωπικών στόχων του κάθε ανθρώπου και να του ανοίξει νέους ορίζοντες μακριά από το πνευματικό σκοτάδι. 97 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αμαλία Μήλιου και Ανδρέας Πομπόρτσης (2004).Υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας στο διαδίκτυο. Λιονταράκης Αντώνης (2006). Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση : στοιχεία θεωρίας και πράξης Δημητριάδης Σταύρος (2008). Ευέλικτη μάθηση : με χρήση τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών 98
© Copyright 2024 Paperzz
