Azarbaycan ResPublikasr Tahsil NazirliYi ︱ Azorbaycan lDё vlЭ t lqtisad institutu J ・ R3Jd 5ami1 0ttlu MЭ mmOdOv iqtisad elmlari namizadi, dosent ヽ、 ミ BEYNЭ LXALQ STATISTIICA Ali iqtisad maktoblarin bakalavr tahsil plllaslnda "Beynalxalq iqtisadi mtnaslbetlar" (01OIOO) va maglstr plllesinda 'Staflstika" (OIOSOO) ixtisaslan tiare tahsll alan trlab3lar 090n dars vesaltl Dors v● saltlnin no,rino Azorbaycan Respub‖ kas:Tehs‖ Nazlr:lylnin 21 aprel 1998Kl‖ tarixli 277 sayl:ernrl l:O ICaz● verilml"‖ T ″卜・ 111′ Bakl∼ 1999 囲 t・ 1淵1 Kitabxana Elml redaktoru: l.e.n. A.i.Cabbarova . i.e-d., prof. S.M. Haoyev 2. Azarbaycan Respublikasr D6vlat Statlstlka Komlbsinln sadr moavlni, Respublikanrn amakdar lqflsadgrsr $.A.Mammadov Ray verenlar: I 一一 KltaMa BeynaL:xalq statlstlkantn ?saslan nezarl va prakflkl tetblq baxrmlndan Serh edlllr. Dars vasaltl all lqtisad maktabl.rlnln talebalerl, asplrantlan va "Belmalxalq statlstlka" lla yaxlndan tanrl olmaq lstayan gaxslar 0g0n nazarda tutulur. On sOz ∬ :恩 :轟 l酬 │‰ 牌 「 en AzЫ i nM_面 nd汗 ekЮ m Z.Qd″ eVe ёz evvelceden tt minnetdarllこ mi bildirir ゛ t J: Fosit- o'- BEyNaLxAr-^QSTaristirlxtx rure2uETt"l MtiASiR " -''I aziRalaRi vo To$KILI veropr-ent, 6 l.l. *Beynolxalq .,^ir;;;"i;;;;;;; ;?#fi,.liJ..i'i;i I va 'aztrardl predrneti diinyada. I' o a !. an qadim sahalorinden iStaristika elminin staristika" kursu bev"Bevnalxalq #'i clan m111;:miJ,:L',"1X1,:1ili'#'ili: sadi nriinuibarlari iiyranan elmdir- onun *"-"lii '"ffiffi; I:91:jll,'o!';aoJ1"'if l##ftfi#*iiffi iiliil ft fl ',ii jiiY"" *.i -i,i r J."i,r"tir'- "' h'cmi'"ii.t'.1!$.-{!p{'- ,tt?'ofrti,i-al,'"'n't" "t'tlv"rt"'n'n mallyya J-ak . ositaitri va ame{lisimlarinin yaridrlmast' istlladasr' istifaonlarden. ilttitf .ti"i, rn*.udlugu-a 6lkalararasr/inteqrasiyada savivvasi' sahivvesi' ;:T;it;i; i"Lii u, i,"^oniLi harakarif havat iqtisf,'lfi{i-unasibatlar' ir-riii'."atrovat(-iilkalarda t'-' s. - ciddir. ) rH"-,lli*"ro va iilkalastatistika diinyanln miixtalif regionlartnda ,ii"a'"".ltiii'oiJ.ii" f,"t"tiu'in *,"Xl'.l, . xarici trcarat vo savivvasi' quruluSu va inkigafi ::lli:ll"li#",,verinavetirarkanBevnalxalqstaristika quruplagdrrrr"tli *urt"i'nJ'n (miilahiia' yekunlaSdrrmava reqressrya statistikantn "'kY"i' rivazi ;;. ;;;Jt, balans. cadvat ve s'),edii so-sial-iqtisadi prosesinda ie ilr;d;il ;.;ii;;';;,, isrifada siistaricilarin hesabllnmast metodikastnr iazrrlayrr' -bu Eiistaricilarin u"vn"t""lq mtiqavisalilivini ta'hi -Edlt' statis:[i:;di;ii;;,"' (emtaalarin' faalivvat iiilil-;ili;iti trhnl",i"" kareqoriuili navaaid .#i";'*. ;.|"l";lin. <iliim sabablarinin s') beynalxalq tasnifatlar hazrrlayrr. I va bir beynalxalq iqtisadi elaqatqd-ggriglendikca Diinvr <ilkalarinin pr'ostslarin qlobal 6-rqyasda. idara olun' ,"-"*ii-ii.^ tiy*i'':, i"tia hallinda B-$I'nin. rolu arttr' ;;';1";l;i) *'r"randtqca bu proseslarin ba5 vlran posial-iqtisadi <ilkalarde \a ayrl'rvrr lh;i.,rdr l'ffit,i.ffi;re,:ionlardr metodika ila toplan' vahid isa f;;iill',''"ii'nai'it'ncsi ffi 1::;i,i.;,b#;ill:,::l::l*l jTHffi ;'Il,iji.,';;lli11,:"'ji. R"la rlrfonnasivanln lop llnmirsl :;':; i"';,;i; t'Jli",t"'r, uijtot",. institutlar va iqtisadr assosiasivalar i,r]lri"i,,'i.., dtii nazdindo olan bu tagkilrtlarr slalistika sahosinda biilnr funk>riara gtira iki qrupa rcraitdrktari 'miigahidalarrn '-'l-'-;i;ii;tik. rn proqnmtnt haztr' i miroaoiogiyas' a gdsraran statrsrika faalil';at lrt"" ;r;k,l;ii;r' Bura;-a-'kegmi$a Onlardan bo'tilerini ne20rdOn ke9irok: §1.2.BMT‐ nin irelidO deyndiyi kimt ikinci dinya muha‐ s● tistika ribosindon sonra Milletler biFliyi legv edildi v。 orqanlari Onun evezine BMT yaradlldl Bu d6vrdon etibaren Beynolxalq statistikanin in‐ Beyne破 alq i譜 1鰭:霊 statヽ tika sahesind● osas fOaliyyet BMT_ye tabe olan 温l淵 れ義F:!『l朧 & 網留LRI精 青ゝ 奎 総 L島盤 群 呼糧 F憲醐桜芸 :趣 雲 :覆 OCun eSas soned her sessiyanin yekunlarina dair rnen2olordir ve lazlm geldikdo ona muvaflq qetnarle do ol"′ e edilir 91yttRI]野 Υ √℃鳳∬ 盤臀蕊 f'籠 琴 lll橘¥ 。 9憮 ・ iittF鳳 総よ 紺 鳳ra mellsu駈 ゛ wd面 n雨r酬 0 #llЪ inki,an,yeni rnusteqillilik olde etmi,ve iqtisadi cehetdon zoif inki,af 職 織 撤 鶉 F脳 聾捕 竃 mttf辟 :Lk棚 霊 lttlClettЪ ∬1鰤 糖 露 o AB, loreindan 6z mittolqlorine naorlerin xe)li ttaldllnlsI 、 tt∫ 6 iotisadi vardrm etmak istoyi da sabab oldu AB$ vo onun miitiafiqleri ii.rrri.Lr"-ii",i.,ikanrn k6mayi ila d0nya olkelarine vo o ciimladen .*iutiit otLut.tin miixtalif itatistika standartlanm qebul ;'i;;tJ U"y."f*"fq orqanlarl strristika ms"lumatlart ila ta'min .,Ofi'"t-il 'i"r,i"1,r"r. lakin'o vaxtlal diinyada iki miixralif ictimai '.r'r"taru[u "i*rrr bu probletnin hallina mane olurdu' Tasadiifi .i.il-iil a""iiJi ;;;;;,; fi. sonra Beynelxalq statistika bela siatistiki yarandrqdan uzun miiddat miibahise bareda olunacalr tagkil neca nris va onun miitt"fiqlarl bu orqanlartn esas vezifasini statis- -liiiat ,i-f. i"i"**iv*," hazrrlanmasi hanrr iigiin macburi olan standarllann tilkelari (xiisusila iir""t" "aiit"..inda giiriird0lar. Kegmig sosialist miibadilaslnrn va tacriiba arasrnda iilkaler a" kecmis SSRj) isa rniioouit"titiuin ta"min edilmasinin zaruriliyini etiraf etmakla BMT itatit,ik informasiya ila ta"min edilmasini BMT iizvii olan "r"l"i"t*i, ;ik";i;;l; t ixtiya'na verilmosini maqsadauyfun hesab edirdilar' Statistika L;li; ;, qargdurma bir qader sonra aradan gotiiriil{ii. iizvii BMT-. prinsipi olmast [o*i".iu*,lntn tiivsiyyalarinin mocburi miiqavisalilivinin va ma"lumarlann ;l;;;Gi;;i; tecriibo miibadilasi istiqamatinda i9 aparmasr prinsip-i ila avaz- e-dilgi i";rnin '"ait*uti iiiuii-s'iuii.titu komissiyasinrn da asas i9 formasr l-2 ilden bir sessivalatdrr. Hamin sessiyalarda Komissiyanrn iizvii olan ""r.rian iJvlarlordan Llava BOT, BvF, t,ST, Yunesko, BMT-nin arzaq va ["nJiu.ttiii*t t"*ilatr (Orfi) va s. kimi ixtisaslagdrrrlmrg idarelarin' Sartast t oU"t" .u.trtt"rqi stahlsu ila Beynalxalq ticarot Palatasl, statistika Beynalxalq ffik;h, ittifuqi*,n,n iimumdiinya togkitatr, vo baSqa togkiletlann i""tit rtu, e*oifo iilkalararasr Sratistika institutu de istirak edirdiler. iamsilcileri '-'-itfi'u"uJfrg"irrn ilk illarinda Stalistika Komissiyasrnm nazdinda i?re xtsusi yarrmkomissiy4 statistika tosnifatlarl "*-r'.ilionla".i iizre komita ve baqqa alt qruplar yaradrlmr$r' -'it"*iir" romi"liy*,ntri igi -statistika metodologiyasrnrn hazrrlanetmak, ma"lumatlann **-rJo ujr,-uytt tilkalorin tocriibasini lahlil yax$llatdlrllmasl vo zaif -ri"""i""iiii"irl i"ti#f va beynelxalq standartlann miui ttuiittikol*,no yu'drm etmak istiqametinda "i.iiolkaerin kegirilirdi. heyata '--'sMi-nin Statistika Biirosunun vezifasi Statistika Komissiyasr iigiin son Uiittln -"tanff*, hazrrlamaq, metodoloji ma"ruzo va standartlartn afrdalr masololarlna statistika kegirmak, heyata tamamlama iglarini ;;;iGi;titi vo taskilatlann ra"ylarini toplamaq ve onla.n iglamel" H";;il; statistikanr aparmaq iigin milli statistika ms"lumallartrtt ibaretdir' [j"-rq, if"rn"t va miixtalif nagriari hsy:\ta kegirmakden -'uy1i'niir va amok tasariifatl markazi aPamtlnln nazdindi'kand statistik、 indan elave statistikallin baoqa saholori ilo mOogul olan b61meler in6vcuddur Kond tosorrurati v。 。nlok statistikぉ l ilo is0 BMT― nin xtsust ix■ s“ l"m"idarolo■ (BMT_nin Beyno!xalq o厖 aq vo kend tosornlttn teskllatL Bcy:lolxalq Onlok Tikillti mo,=tl1 01urlar) Statistika btirosu hetn do BMT‐ 1lin illik statistika kti‖ iyatinl, ayl:q statistika bll‖ etedni,i‖ ik demoqranya mecnluosini,Beynolxalq Ticaret statistik¨ ina aid illik mecmueni, nnilli llcsablar sistenli tlzro ‖lik mocmtloni ve cari iqtisadi g6storicilori noor etdirir, BMT_nin illik vo ayllq no,rlorilli ohaliyo satlr, sonaye, kend teserrtifatl ve neqliyyatda i。 91qも vvesi,qi,metier,milli gelir,maliyyo ve modoniyyot statistika_ sina aid rne"l、 lmatlar verirler illik dcmOqrarlya mecmuosi,ldo ayrl‐ ayri 01ko10rill orttisi, ohalisi_ nin sり l ve slxllこ 1,dOgum vo Olim omsallan vo mini ohali siyahlyanI_ malarina osぉ en ohalinin to【 kibine dair mo"lumatlar verir ヽ ayri `illi hcsablar sistellnino gelir,maliyyo, dair 1lor il buraxllan mecln311ode ayrl‐ 01kolordo mini rnehsul,miHi kapital qoyult:llar:,。 exsi istehlak,6donio balansi ve s haqqlnda rno''lumat verilir s。 1と 思 iol● ri IF:d『 猥 ne,r etdirir ::I」 i11だ 1,い 践 ywザ 賞:ザ ≒ │`lalJ:; Bu seriyalarin her biri statistikanlll mltxlolif problemlorine hesr olunur Mosolo■ ,ヽ 4 seriyttinda statistika metOdolo― 憎轟 温 11闘 獣 Ъrt:絆 路 ti温 1::a嘱 認::ぴ t騨 器 :Il ohali siyahlyaahllmasinin ke9rilmosi sahesindo ayrl‐ ayr1 61kolorin tecrubosi ve ba§ qa tipli mo''lumatiar verilir ehali statistik、 l ilo BMT‐ nin statistika komissiyasindan olavo BMT― nin iqtisadi ve Sosial surasinln Ohali sakinliyi komissiyasI teriflndon do bylonilir Demoqraflya ve Эhali statistikasl 16'Ъ olorine ●halinin rehberlik eden bu komissiya diinyanin muxlolif 61kolorind● sayl ve terkibini,de甲 oqra■ k,iqtisadi ve sosial amillerin qars■ :ql:ola‐ qosini,muxlolifblkolerdo ohalnin sayi ve terkibine te''sir edon tedhir‐ lori vo onlarin heyata ke9ir‖ mesi neticesindo b"veren doyioikliklori oyronir Son d6v■ ordo Bey■ olxall statヽ lka saheζ ndo regiond lqlsdi komissiyalarin yerine yetir● yi l,lerin hecmi ammaqdadr Bu baxlmdan Avropa lqtisKndi komissiyasinln i,i daha bnemlidir Bu komissiya nezdindo Avropa statistiklerinin daimi foaliyyet gOstoren teskilati yaradllmlodir 1953‐ ct i!don bttlayaraq her il Cenevredo Avropa statistiklori konfranslnin plenar sessiyalar:ke9rilir Konfransa rehbeFlik BMT‐ nin Statis」 ka Koinissiyバ : ve Avropa lqtisadi Komissiyttsl ぉroind;f::i羊 ヽ ヽL雷 罵 豫p‖ ql気 山 Koll体 Ⅲ 州 ‖nレ 哺 dm dkela 島鑓R` 隠ilr鴛 招謂lttPSI£躍 IT° 響凛:驚器 rtaq Saq t。 attd常 偽 .n bkad Kom`Jytt da 2、 鷺翡電 yヨ 面 n kordnぉ ぃ kaね 」 kob‖ ndo● 愚 l Ы 露 i鮒れ¨ ″ “ 『 d埼 1 1:J感 掘[椰 黙繊欄導鮮幡豊 淵l翼盤‖ 鳳よ W:1ぶ 翼 Bu記麒 1響 躍 色 nSldli Orqanlari da Beynolxalq statistikanin ayrl‐ ayn sahelori uzra bOyllk 1loF muqayisoliliylllill te"min edilmosinO yOlloldihlli,dir Beynel、 alq Onlok 榊 lo 奮 │ぴ爵椰 燃]灘 dl=="1,dlr ilFttri職 場」Ⅷ 計鳳認 観L慰 汎 器 Tedqiqatlar institltl istiqametlolldi● r a籠 棚蝋」 錯 聾ittil:鵠 辮 絆 胤ハ‖id網織 艶 職榊ξ 犠 鮪群 醐!淵む刺瀞 租膳 『 0:1覇 ` 器鯨 :ll躍 器:iぼ TttLn雪 肝 胤II 」 l iqtisadi ittiね qlar ve birliklo■ r繊 鵠椰 謂鱗躍li書雪1掛 mtt v… ぷ 'ガ n。 翻 r酬 田n彎 血h鉤 ソ゛ bf善鞘 qlttLだ mumi。 お 潤i hH,ain oH;li tre mettl din FkSperbr ゛rl.° 12 Nezarat iigiin suallar . 2. 3. 1 ' 'Beynekalq statistika'kursu neyi 6yrenir? Kursun metodlan hansilardrrT Beynolxalq statistika orqanlan hansilardr? 4. Dtinyann inkiSaf etmig blkelerinde statistika neca teskil olunmugdur? II FOSiL BEYヽ OLXAI´ Q sTATiSTiKANIN TARiXi 14 轟謝‖ 1脚 1鼈 梓 懇濶 善 鮮 幣 撻 hkW丼 FLnttdttn 遣 1魔 犠焦 輩:騰よ歯」 T躙諸ξ 」∬」 ξ l∫ 滉 抵樅alralぽ lttT樹 l:W誕 場 ::猟 舅 「 」 ほ 盟漱Isi::1‖ 111曲:l嗜‐I偲霜 デi鯰潔l:lllま │ ::驚 ∬虚t」 刈 :ll‖ I鮒 attF警 :脚 aT町 1:l品 TF毬 摯ま ‖ ぶ 般 鳥 ξ鶴 器 11ま 11燎 1 よ ta面 ctt x面 a gy面 bⅢ 昔 織恩1:}普 :蹴漁鳥:1響 躍lttri:1器 胤∫ 肥臀il選 :11認 rЪ ‖ 壇 翼翼 還ill謂 11柵:鳳 智 Sili鷹 alttlttl意 懺P 鮒 誌ilm緊 濡驚r電蹴=:点 薔 器」 よ よ概 雲譜駄朧 胤:需:器離 :dl:T da llT:据襦 ITtti掘 81‐ ∬ 詰思 :龍 懲:籠 凝 η■ L∬ 籠 ま ohf)」 理 q悧 qda k■ ‖ a, 72d ndo Paeめ 可 霧出 1:忠 :a v。 蟷 i∬ "8睫 :」 l』 t∬ r」 h・ │ k° 評l掛 聯 ‖ i憮器 熙嘩濡黎 紳患 Bundan olave 1876‐ cl ildo ke9irilen Budapest konqresi ohnli siya1llya^ a!inmasinin mi¨ ir proqramlna yaxin olan proqram:, Paris kolltlresi 2‐ ci il) (1855‐ ci il)016m soboblerinin siyahislnl, Peterburq(18フ 1螂i辮Ⅷ濡棚:脚 Mi檻 爛 概 鶴∬漁鳳hi』 u監 Ci∫ 1: 胤盤 響 艦 sellaye siy=hlyaahnhalarinin aparilmasinda nezerde mmlan bir sira l『 mo''lumatlar hal‐ hazlrda da qerb O:kolorinde toplanlll, Mos● lon,ayti‐ ayri sahelerin, miiossisolorin, rayonlarin ve 61kolo【 in qar,11lqlI olaqosihi qtymet:o■ direrken xammal v● InateFiallarin har“ :all daxil so,、 aye ()linぉ inin bOッ υk ohollllyyoti vat NezoFO alillaq 121:tldlr ki、 sahai● tinin do(li(l tos:lirati nltilミ ●lriklorili losllifh(l ili 、a kl,ik soilそ tyc 1ヽ 翻l輔瀧 醐1計撫糊却 灘 il榔戦II犠鮒穏辮躙躙電 1898-ci ildon b∞ layaraq ABs‐ da eVVelce her on ildon bir,sonra iso her bes ildon bir emal edici sOnayenin, 1907‐ ci lldon sonra ise 面 r ttu"b∞ 甲 盤響織場轟11驚 ‖柵l謂 r"nγ `お hk:静 t麗 '潔 」 配l論 機 F:器蟹 滑柵 kd° °。 ″ l10に 』 l式蝋掃懺}孵‖ 鷺 i醐∫ 鮒 ‐ 認蹴 湯 路宵 満掘計 魁鴫卜 M、 P肥電と Ve y:こ 1lan mettuitln hecmi,torpttin」 brelenlnesi tsu■ arl,kend 1認 : h罵譜 I糧 ぶ :認 プ 岬 f明 1網 観出111∫ 螺冊楡 i電 : 16 :『 獣li驚 欄認 11溜 躍器 ]Istti露∴jⅢ t獅 凛捜 」 keoirndi 「下 :「‐ 111lII:: ロ ,│ : 111じ xana t Komlssiysinin xaici ticarot statも tik¨ nin dair 1931‐ oi nd。 9n3nlnl● ilk mll,avirosindo xarici ticarot t9t1l lnanar:!l vahid nonlenklattlr■ 1 (SiyahSう hセ rlandL lvlin。 11。 r Birliyinill Statistika aparatinln yaranlllasi neticosindo praktiki olarak sosial‐ iqtisadi statistika gOsloricilorin bcynol、 ュlq nillqaisosi:lo kc9ildi 1929‐ cu ildo1l sollra sonaye istchsahnH, flziki hocnli indcksi 、o 1939‐ cu ildol、 iso lnllli golir ilndeksleri1lin hcsablannl郷 ina、 1labclo mt!ltozo:l1 01arak valyuto hirslarina. ohali1lin o'hinlatlarin no,ri1lo saylna, cillsi ifado ile mohsul istehsahna dair nぅ ba,ianldL Lakin bu dOvrdo oss dltlqot nll文 tolif Olkolor izre statヽ tika materianarinln sadoco yekunla,dlrilillasina verilir,bcyllol、 alq soviyodo onlarln milqayisoliliyine iso化 ohonliyyot、 crilirdi 6=」 認dW糧 l置 ::ふ l:Fl鰐 滉 ぶ出tc認 11輿 サ b 面 kmnhい 翻キ w出lllWf∬ 謂計 "“ 「調器‖ q踵 絆黒1鑑 ギ 彗 ■∬ 器 1鳴 :弔 翼 :よ i竜 魁 iR臓 罵 lP讐 憲 犠 I辮 ユl轟l樹 i'11留 器 0肝 a::lntrttl塘 譜需 里rgamiaξ ttliぶ出 槻 棚 蠅職ml鳳 :i:驚 潔 翼 慧Lll:│。 鮒蹴 γ a■ n器 1」 l七 1著 1。 i∫ a鳥 ::1::写 :'鷲 :ζ ::二 1。 : 撫郎IM、戦 地獄 鯖 騨鐵 beynolxalq losnifatltt ve nonlenklattlralar i,lonib hazlrlanirdi Altmlolncl i1lordon sonra Bヽ f● aliyyoti lT‐ nin statistika orqanlarlntn esas dllnyanin bllttn 61kolorindo l19oi Ve statistika i。 lorinin vahid stmdattlar izre ap釘 lmasina y6neldlmi,dlr Bu baxlmdan milI 蹴 R『 粗 ユ lξ電電 L騨 ■ )gttPl品 F鳳 淵 nl為 rT:憲 篇穐導ド 鮮1淵 富器 鳳Tttan∬ 電 獄 器 詳 λ 器 nin duzglln q″ li阜 dkelein iqtisadl veJyyetillln ve tokalntiも ■肝 『 な 血 °な 1紺 ダ 『‖ metiOn‐ RM° mm“ w,Mm“ s湖 " 鋼T淵 柵■ 書ll幽 淵l ttI記 欝 彗 曲 i誠斑L欄lh熱 蹴暇瑞憮 IF。 た。lu bi‖ eten her γ nO,r edndl 富肝 よ 吼 T編 :∫ 鮒 IRramdO lqtヽ 1° :馬 F燎 y壼 猟 群 趣λ ttIS:竃 l吼 漏 1_in adl S“ 愚 kり a ttd Ohn mosddOr tsぬ nnkぃ 鳳 l lnstittltun sessiyalarl iki ildonbir dtlnyanin mllxtolif,ohorlorindo ke,irilir Ayr:‐ ayri mesololori holl etmok o9in xtsusi b61melor (SekS■ J→ VO Komks,Jar(mOSObn, 、 sレ lk Statお dk“ 1セ re komisya,demoqraflya b01mesi ve s)yamd:ldl BSI metodologiya ile yan∞ l holll do statistika mo"lllinatiarlnln topl"lm.nsi ve no,■ ‖o mo,浄 l。 ‖uか na g6rO llzun mtddot Osas Beynolxalq statistika orqanl rolunu oyllaylrdi Bu d6vrdo orada ohali siyall:yaalininsinln proqramina, xarici ticaret statistikasina, pe,olorin vo 61tinl sOboblerinin tesnifatlna vo statistikanin basqa mosololerino 騰RI=L詣 期i3W堺嵐£ 七 &.ぶ ギ 鳳i=:配 器° 掛 癬:!温 1漁曇i瞥 型 I‖ ]l温 1∫ ‖ :‖ noz“ me81椒 『 i冊 用 F:譜 ∫ ょ s“ 釧 h、 ゛ ・ 譜哩IItl価 ZLI毬 「 lζ 鳶魁 y椒 思:Ltt「 朧肌¶檄雰1:I翼 背 ny器 h31嘲 ・ dttb艦 t朧」 諸 ●甑指 度 γ tta網 嘲l mu● lll。 : y° 11。 v。 v。 1‖ l口 yyon vaxtdan bir elmi konfrmsltt ke9irilir Statistika orqaniarl vo 鞘ll帯量 11掲il翼講 灘i掘:鞠静 20 b6lme faaliyyat g6sterir: . 2. 3. 4. I gemutli adnra riyazi statistlka va nszori'statistika camiyyati; Statistika tadqiqatlan iizra beynalxalq assosasiya; Reqional va gaher tasarriifatt iizra beynalxalq assosiyasiya; Rasmi statislika iizra beynalxalq ittifaq' BSi-nun aga[rdakr filiallarr var: 1. Ekonometrika ittifaqr; 2, Gotirlari vo rifaqr 6yranan beynelxalq assosiyasiya; 3. Ohali sakinliyini elmi asaslarla iiyranan beynalxalq ittifaq; 4. idaragilikproblemlarini iiyrenan institut; 5. 6. Riyazi statistika institutu; Standartlagdrrma iiera.beynelxalq assosiyasiya. . 1974-1984-cii illarde BSi-nun nizamnamasina yenidan baxrldl va diivlat statistika orqanlannda onun temsilgiliyi daha da geniglondirildi' 1985-ci ilda diinyanrn ll0 6lkasindan BSi-nuu 1307 nafar haqiqi va f"rri tizw, filiallarinda isa 1600 alim va 30 karporativ iizvii var idi' Taasiiflar olsun ki, indiyadek BMT-nin iizvii olan respublikamztn BSi-da tamsilgisi yoxdur. BSi-nun asas naqirlari aPaIrdakrlardrr: l. Beynalxalq statistik icmall 2. "statistika nazariyyasi va tacriibasi" adh referativ jumal; 3. Beynalxalq statistik informasiya. Vyanada kegirilan 3-cii sessiyada beynalx:rlq ticarat iizra mallartn vahii rasnifatr, deklarasiya giistaricilari ve rasmi nazaret me"lumatlartnt ugota alma[r, idxal ve ixrac tigiin iilkalari miiayyen etmak tiivsiyYa olundu. institutun'xarici ticarat tizra kornitasi taklif edirdi ki, idxal edilan l98l-c; ilda mallal "sif'. ixrac edilenlari isa "fob" qiymatlari ila qiyrnatlandirmak, vo mallarm miqdarmt "bruno" vo "netto" gakida gostamrek, mallar 6ik"l", tirt.' q-pla5drrmalan aparmaq iigiin 50 iilka miiayyanlagdirmetrlr. mattairr airvlatler arasi harakitini iiyramnak iigiin gornilerin tortib etmak lazlmdlr' va ' - vaqonlarrn yoljurnallartnt st"'ti.ilt" ri*olologiyastnrn takmitlogdirilmasinda BSI-nun rolunu avrrca qevd etmak lazrmdtr. ' 1983-;i ilda Bernda keqirilan 5-ci sessiyada pegelerin tromenklaturasr tdvsiyye edildi. 12 biilmadan ibarot olan bu siyahr 6l qruPu va 199 peqeiin (megfuliyyet) niiviinii ehata edirdi Bu senedda t6vsiyy6 ;dilirdi ti, mfudiaater zamant konkret. peganin sayesinda u*oJin nif, iizvlarini di qeyda almaq Jaztmdrr' institutun ttivsiyyeirrinu r.*"n igsizlari serbest ehali qrupuna aid etmali vo ev iglarine ktimak edsn aila iizvlerilri ayrrca giistormak.iilkalar iizra igsizlerin my品 驚首 TI::I舞 11]ま 理 想精鵠耐W留 電:syyO dd ki, rcnt■ sohin ve istiqrattlarin buraxl11,i vo udu,larina dair gtilldolik uoot ap.● 111laq,konversiya statistik“ inl(qiyn1011i kaこ lziarin sayl,doyori vo konvcrsiysinin neticolodn)ve bijalarda qiymo■ i kaこ lzlann horo― inl u9。 t hlzini,Odenilen kaglzlarin k01nt(SOhm kttiahnnl mebloこ m° 腎 諸軋橘i猪 :Fな r篤 》1』淵:魔llF鴬 l:11:[1等∫ 驚 saireyo dair hc9 bir qerar qebul etmiF Ve tOvsiyyolor vennir Onun foaliyyoti sessiyalara menlzolor hazlriam.2q,diskusiyalar, te,kil etniok ve sessiyalarin yckun:arinl i・ institlt B(lleteni''‐ do no,r etdirnlokdon ibaretdir Llゞ れut 6z fo詢 ″yotllli snktka 10 m。 ,ぃ l ohn ba,qa beynelxJq toskilatlarla olaqolondirir §2.6.Uぐ ot'o sta■ s● ka i§ lo‖ nin Azerb.tycan Respub‖ kas1 6z ヽz゛ rbaycan Rcspublikaslnda beynelxalq praktikada qobul edilmi。 “′ sintistika sistcinillo kc9irilnlosi llaqqlnda" 1l avqust 1992‐ ci il tarixli xtisusi ibrnlan vcrnli,dir RcsPllblika prezidentinin bu fonnanl heyata ke9irmok 19in Azorbaycall ltcsl)tlblikasl Nazirior kabi1lcti 8 dckabr 1992‐ ci ildo 653 nOn,roli 、Ost:si qo!ar qobul ctdi Hon,in qerara osason rcspublikada '`idarectnl゛ nill ,okinilloodirilnlosindo, iqtisadi isIュ 1latlarlll dori11lo,diyi ,oraitdo nloqsod).61,Iti sosial siynsetin iloyata ke9irilrnesinde, Azorbay‐ canin beynolxalq olaqolorinin gclll,londirilinosillde vo dinya birliyino Ш 澪 器 ξ 蹴 鷺よ 盤 ‖ ヽ :■ 腹 ::驚 躍 鎖 瑠 罵 M鷲 ミ 1994‐ ct ildon sonra AzorbayOan Respublikasinda MHS― nin tetbi‐ 識1罵測溝 界 鮮犠贔鷲 織縮 蠣鮮 ∬ i idaFeled,Beynelxュ lq statislka to,knaJan ve bu mosalelerlo mo鍵 μl olan diger tolk‖ atlar‖ o omokd→ h薔 :geni゛ Ondirdi,‖ kin mthasibat vo n olttq statお tib llesablamalarini bttar iqtisdiyyau loFallnO uyか lo,kil et轟 oyo''bttladl elminin yaranmasr'. formaS2.T.Bcynalratq statistikntn .Statistika bevnalxalq miqvasda yavrlva h5ntast ;;;ikiil;;;, r'iisusi xidmaxidmatlari olmul ;axxiisusi masrnda tilirn f"*siyy"ttrr sryyatlardan bir neqasinin adrnt gakek: l. Sen,iy Tullin-yeni eradan .t'uJi5so-"i ilda qadim Romflda statistika yaratdl orqurna benzar ii'( ilul'utrr , ri"iiriJ dafa *siatistika" temrinini iglatmigdir' e^"n'.1-itt -i.p.i*.tt.n ( l7O0- I 765)-Statistikada cadval iisulunun asastnt i. qovmusdur. q e. rtr"ri" iils:- 1833 )- slatitikada qrafik iisulunun banisidir' . 5 Bvusino - slalistikada miiqayisa melodutlun asaslnl qoymu$our' hadisalara aid olan qanunauyfun;. " Xlls'iJr"o (I735-I809)-i<iirlavi agkar etmigdir' ilk dafa aks olunmastnt ir"i"'r'r'""" t"iniyyatlarda i5ini miigahiaa' yekunla;drrma va tehlil hissalarine "f"'r"q ""iiu'1, hiilnravi taklif etmisdir. I o"lf"u i 1694-cii ilda ilk tiliim cadvolini tonib etmi5dir' i." ii.ri x.ir. 1 i zoo- Ieza;-mlltivvarqa belqikah va.ixtisasca.riyaziv' y.rct tlt.,,iOi" Nozari itatistiLanrn va lasviri slatislika maktabinin banisi heslb edilir. "Biiviik adedlar ;;;;;; 9. itrst-lgqt) fransrz rivazivvatqrsr' qmrir;-i";inini o daxil (va liyaziyyala) statistikaya bafa ilk etmigdir. 10. Q.ii;;;^t - statistikada "siyasi arifmetika" carayantntn yaradtctstdtr' Nezarat 0$iin suallar t. Bevnelxalo statistikarun tepk*ili haat d<ivre tesadiif i."iit wt", "irmvvi,i va B MT-ni n ardt? hans ' ix tisaslasdm edir? lmry statistika o'gdn lan i iiiial.<alo strtisti*ann inkisafi ru n marhelolerini Siisterin. 4.aivne!.rati Statistika lnstitutu na vatt yanntb? styktlka .ieteinin bovaetntq ;.;';;,;;;;;,- i';;;1iii,",d' usot'w va xiisusiryatleri nden ibzddin meqsdi ti-iihr^;yg* iurulmasntn Hl FOSiL MiLLi Ve DONYANIN iQTiSADi RAVOヽ LARlヽ 1ヽ OYRONILMOSI USULLARI ζ y意 習 熙ll聡齢‖ 鷺Il∬ h路:‖ 背鷺網ll:謀1'お 魚 3.1.“ iqtisadi rayon" Bo'レ i xarici olke iqtisad911arinin lkrince § anlayl゛ l “rayon'' katcqoriy¨ : nl● xtolif v0 90x vaxt r剛 a乱 dゝ ‐m´ Юmm mHd』 常 ::鼎 勝 i糧 篭 。 尋l]淵 鷺 椰欄蹴繊 I:織 鱗崚撒1欄 く lf;語 il驀甫 纂嘗島繊1椰棚 熙喜 idaro9iliyo malik hissosidir ヽ 4ohsuldar qtlvvelorin erttice yerl。 ,dirilmesindo ba,、 eren doyisik‐ likler proseJni 6yronerk,n cOtrai rり Oni∞ dHlinnin ehemiyyod b。 di inkisain mt¨ ir,or“ tinde rayonhraras:v。 beyne破 Jq daqdo‖ n coこ ran rayonlttdrilm、 laz somerdi o‖ uttndan "kdir Lakin iqtヽ 器 Widqd昴 嘗 a∵ nm畑 ∞山m面 b dη 昴 籠面 ょ ず 電 騨:機掘I墨墓嘉鷲聾[蛸鮮 嶽湯∬ 薔 1:織 ]鷺 量 Iま l抵 器 よ }1翼 ま 1臓 灘 器 l"mlo istehsal sahesinin yerlo,mesidir Bu komplekslor 6z mohsullarl "群 o■ larl 2● heroketo getiro bilon 10biicoこ ral、 SOSial,dcmokrank、 ob∞ qa 踏 か 輔 よ 榔I驚∬鮒 曇 F鮮r融 静購哺騨 爾11霧』器 │ dT訳 鴇 裁 酬 殿概 争認Fttξ 4 棚 rll群 ゎ"面 gO● n dunmasl“ 輛 mkmmF m轟 咤 監淑 ぶ yyoJno 『 針t厖 鉤 1。 k tよ :itfatfoal″yotlin lnklsaFlnln imuni so宙 :::1:i:普 ξ 響 gore: ediv翼 []:i:[ittI:n:じ :Ч昴 1.1勇 niP冨 電 :せ idar営 11 tesnifatlandlrillr: l Ucqar rayOnlar; 2. Zeif inki,afetmiO kend teserrufatl rayoniari; 3 Dur"n senaye(depreSSlya)rり onlart . medOn rり onlani 4 1,l● nmis d電 ‐ 5 Ayn dt,m“ dagllq rayo■ lar; 器 6f都縄鷲撚 [桐i[鮮 鷺」 1 25 早 翻調課FЪ 金 Slれ IC謝 驚 ぽl』 「 E緊 常s:Fぷ 認 埒agidakl kate― qorlyaltta ay:11:lagl:。 klifedir: 1 ヽ4ohdud ve ya birterofli inki,aF edon rayoninr;buraya her hansl mllhllm resurslari ola:l rayonl肛 ,habele,ay l16v2010ri vO b∞ qa rayonlar aid ediliri 2 Az ohali rneskunl"ml。 ,nithtlm FeSurSiara malik olan rayoniar; rlCldも n agi1 9hn gerね ]鳳 1港 pittIユ ;:ヽ [],littnlla g。 '1° 4 ヽ 4o。 こ unuq vo ohali Ⅸinl probleinleri keskinlo,:nis metropoliya 。 品雪 ∞ 冦 意 rayonlarl G6nlndilyti killli, burada ravOnlarin tosnifat1 6z6nemexstls ,oraitl。 (10bii S,Ⅳ et,9ay hOvzosi,mc,o ves)。 laqoli Ψ 鐘 J「 Kend loserrtiね 11 20if inkisaf etmio rayonl釘 da iso kend tesernlfatl istehsallnnl illki,.nfl ve modcmレ rtsiya edi:Inesi osas problem hesab olunur ve s Lakin,iql`認 i cohotdon zeifink、 af etm、 bltin rり onl″ in imuni problemi onlarda mu¨ ir sonaye ve s9sial infr■ truktuttn yaradilm、 ldir Almall iqtisad91sl E Ditrix tosnif籠 1"m.● ya `ゃ roblelll rrtyonlar'' anlayl。 1■ l da dttil etmoyi lolob edir(E Ditrich problemgebliete in der ` .Raumforshung und Raumorolhung'',NIS,1940)Bu Raumforchang― ad altinda o loき v cdil“ 。si lazlm golon ami1lorin to` miri neti● esindO iqtisadiyyati zeine:llio rayoniari ne20rde ttttur Buraya, ilk novbedo aqrtt problemi olan rayonlara aiddir Bu rayonlarada aqrar strukmrun qeyri‐ tokmilli ve dtlnya bazarinln qeyri‐ sabitliyi neticosindo iqtisadiy‐ 盤 ζttγ [鳳 61kolor ll,薔 lf雷 び 輩 :野 乱 棚 Il瑞 61凛 認 i驚 品 n hν irlndiqlari tbvsiyyolordo `ヽ lilli lqtisadi rayon' anlayl― 01na bir― biri ile sl、 olaqodo olan ve biri o birini tamamlayan istehsal saholorinin ycrloodiyl ora2i10rdon ibaret foaliyyet meydanl kimi baxlllr JnF魁 量 き lr鷺 、 緊キ 驚繋 譜驚 ittL鰍 :r脚 犠 F:れ 勇 rayonlann∞ nζ ldakl lPIolniり 11:‖ aq l olar: iqtisadi cehatdon inkisar etnlio rayoniar Buraya istehsal:n hoddindon,ox teinerkセ lo,diyi ve bunllnia olaqodar olaraq heddindon 讀 lq urbanレ ぉiya、 o hor neお ro dt,On nnilli gelirin hecmi"iksOk olan ヒhり ::t鳳 鷲慧 ::守 ξ 聟 :ξ r躍 謝 i器 計 盤蹴 2 1qtisadi cahetden gerido qalml,rayoniaF Buraya aiddiri m' “ a)Geri qalml,kold teSOrrufat:rayonlarl Bu qrupa kend tesorrufati saholori zeif inkisaf etlni,,ohalinin sⅨ hgl,her n。 おre dt,On milli gelirin so、 26 1)γ esI "ag: 。lan, senayesi ve sosial iniastruktrlan 1鮒 彎 職嚇i勒螺 鮮縦聾 ittI]‖ 蠍 樵 肌 淵 l紺 奮馴 犠a凛 zoinomosino, kadrlarin ixtisas so宙 yyOsinin ttall dO,n10sine sobeb olur,sonayeyo lazlm olall peoolor uzro yuksok ixtisasil mlltexossislorin celb ed‖ mosindo 9otinliyin yaranm¨ l iso omok mohsuldall=1■ ln soviyyosini asatti Salr Bttun bulJar iso birlikdo rwonun ve ya regiolltln iqtisadi inkionfl tempini lengidir Bu u=ursuzlt:qlar dairesin― don 91xmaq ti9tln kapital qoyulu,larlnll)nisbi soviyyosini xcyli anlr‐ maqla sosinl infrastrtlkttlran:guclondirnlok,ohalinin heyat seviyyosini y■ lksoltmok ve rayonun iqtisadi inkioafliュ l stlr'01londil‖ :ok olar iqtisadi rayonun iqtisrldi inki,allni to` min cden ami1lordon biri sonayenin inki,afldlr Sonaycnin inkioafl kond loserrtlfati ve milli iqtisadiyyatln b"qa saholorinin inki,aFlnl to min etinoklo m■ li galirin (bC101iklo do ohalinin heyat seviyyosinin)vo ln。 lgunu3コ nun, xidmet srersinln ve sosial infrastnlkmralarin inki,aFlnl lo''min cdir Bele halda nozere almaq lazlmdir ki, gerido qalml,rayonda sonaye mohsulunun XIIStlSi 90kisi, hemin rayonun ohalisinin 01kenin blltun ohalisine nisbotini oks etdiron xtsusi 9okiyo uygun olmahdir Dinyanin iqtisadi olametler uzro rり onl∞ dirilmsl milli rり onI∞ _ dlrma tocibesi ile bilav“ ito olaqedar olmaqla onlaFlllmumile,dirir ve bir qodor do inki,afetdirir BMT 9or9ivosindo dllnyanin rayonl∞ dlrilm■ l vo beynelxalq qn:pla,dllll:alar cottrafl V。 lqtisadi baxlmdan heyata ke9irilir Bll olalnot uzre dinya 61kolerinin losnif酎 1"dlrilm、 1"aこ :dakl kimidir a)COgrafl。 lamet uzro dllnyanin rayonlarl:Avropa,Afrika ve yaxm Serq,Silnali Amerika,Latin AllncJk■ 1,Conubi sorqi Ve sOrqi Asiya (Yaponiyanl dⅨ il etmoklo ve etmomoklo)vo OkCaniya b)SoSial_iqtisadi olametior iセ ro dinyanin rayonlarl RIIsiya ve Yuqaslaviyanl daxil etinoklo so:qi Avropa(ke9mヽ SoSialiSt 01kolori), iqtisadi omЭ kd"1lq vo inkisaf to,kilatina daxil olan 01keler vo ba,qa 61kolor Bdo q“ pl∞ 由rr naれ ISad b01md範 9ox imumi ddll“ na g析 O elmi meqsodlor i911nた olveri,li hesab edilir Ona gOre dO dinya 61kolorinin xalis iqtisadi olmetlori tセ re qnlplttdlrilmasina chtiy¨ yarmdl 1958‐ 1965‐ ci illorde dinyant iqtisadi baxlmdan rayonllリ ー dirarken ehalinin her neforine dt,on istehsalin hocmi vo milli goliin sev"esinO gOre l轟 「憮唱お1馴 ∬魁 銑謬鵠詰 漁 ‖ 囃珊赫 識 bolim綱 :」 6: 200 don"ve daha 9ox milli gelir di,on 01kolor Bur.tya biぬ n Simali Amerika,Okeaniya ve bir slra I sini■ her nefer● Q● rbi Avropa 01koleri daxil edilirdi II sinif‐ her neforo 100‐ 199 dollarllq golir dll,on COnllbi Amerika litittql(o Ctllaledon Argcnlna ve Uniqvay),Avropadan 28 okeaniyanin bir slra 01ko10ri, TurkiyO, Yunanlstan ve ‐ 29 醐厭 鸞齢職蠍鮮麟 i縄 ::::lぱ ::節 lld° 9J・ … b・ n Ⅲ mμ na g析 →qmpい Omm_ndan ヽ4akroiqtis.ldiyyatln iqtisadi fealiyyet saholori uzre b01tl,dllnlimosi t鰤1讐 嚇 鮒鸞繊 「 1椰T器嘆 難椰 靴 職鰈 鸞 i盤 sahosilldoki tochibolorilli 6yronilnok 9ox vacibdir Beynolxa!q iqtisadiyyatda 61ko anlayl1lna yainlz dbvlot adlanan erazi vahid10ri dcyil vo l、 oin de d6vlot olmayan, lakin sorbOst v。 miistoq‖ iqtisadi siynset yerititloklo 6z inki,aflnin sorbest statistik t190tunu aparan bo'2i Ora2i vahidleri do dttil edilir Buraya Frans■ :鍔 h胤 k£ 1詢 驚醤】よ 1懲 ° 靴藷FwT::1::「 器観 oinlasalar da beynelxalq iqtisadiyyatda ayrlca d6vlot kimi g6"ぬ 16rlor Dinya bankin111 1994‐ ct ilde apardig:tosnifatda inki゛ af sevlyyosine g6ro 209 dOv!oi nsatldak:kimi qruPI"dIImIldlr: 卜ci qrllp:OhJlnh her nofodne 725 donardan az OMMヽ tehsal edon,hoytt so宙 yyoJ"att dan(64d村 おt)dkder (10W‐ incOine cotlntries); 2‐ oi qnlp1 0hJhllll hor nefo‖ no 726‐ 2895 dollar OMM istehsal edon,gollH ora soviyyodon"aこ 1 01an(66d6viet) 01kolor(loWer middle‐ income cdountries); 3‐ cu qュ lp: 3halinin 1lor neferine 289618995 dollar UMM istehsal cdoil, goliri orta seviyyedOn yuxari olan (35 d6vlol) i:よ 牛ci qm「 8簾 鷲孫 よ lζ 鵬 ∬織 。MM ttehsJ cdon,gell soviyyosi yllksok olan(44d6viet)61koler (highincome `Tl爵cdountdes) cehetdonン ●ksok geli seviyyosine nlalik blkolor Ameri_ kada ve Qerbi Avropada,"aこ l seviyyoli blkolorお oA■ ikada Sax"a‐ C。 こ ran dan cenubda yerlol● n ё lkolordir Ke9id iqtisadiyyatina malik ve inkisaf etmokde olal1 61kolor goliri ora so宙 yyedon"電 l Ve yⅨ an Olan 61ke‐ ler qnlpuna daxldiJor La● n Amc‖ k¨ Inin,Asiyanln vo 01ob serqinin 30 :嚇 ぎ iiFl群 1胤 悲乱:鸞 も :職 鷲肥 酬 Ll鶏 Л 轟嘗棚灘 鱗ガlil鞘 梢串 直彎 velttI墳 鮮 盤 C:驚 IFこ ぶ 冷 輩 堂 耀 1詰 l芳]lif稿 r‰ yよ 1 Rusiyanl, Morkazi ve serqi Avropa olkolorini vo kecmi, zonasina"daxil olan Olkeleri ayrica byrenirlor `02aret t,こ n suallar l 2 ・認 7 Saψ ″ /ο ″″ 力″ r/ar ι aυ ュ ,a/9αη ε oa"力θ どんγの力″″ゎ ″″′ おョ 々ι '「 3 D昴y●″′′ぉお 考″"″"′″′‐7カ 77ル ″'″ レタ “ “ bl “ apani■′ IV FOSIL BE■ NeLXALQ STATiSTiKADA QOBUL EDiLMis iQTiSADi TOSNiFATLAsDIRMALAR §4.1.Beynolxalq iqtisadi To,n ifatla§ dirmalarin m町 Ⅲ … Beynelxlll ve ayriCa dOvlet miqyな In‐ da inteqrぉ iya proseslorillill iqtisadi proq― 磁棚 … 濡 attLl:Ⅷ 留 R謂 sistcmlosdirilmesi,tehlili ve istifadesini teleb edir Belo mo''lumatlarin hoddindon,ox olm、 l onlarin nilleyyon lneqsedo xidmet edon konkret OX,ar 01anlot(lqtiSadiyyat saholori, omteolor, fealiyyo(nOvlori, ortti: 「 潔 」;:tST篤 鋼 哩 IttfT轟 1退 詰 嶺 EllSI猶 咄 陶 1温 olan belo staildartlara es¨ on apanlan qrttpla,dlnmalar iSe tosniね t adianlr Dtlnyanin mtlxtelif 01kЭ lerilldo Oz tolobl,rini odOmok ll,tln 職 写よ:iよ翼 響 為 :霜 置 よ 臨 『 筆 露 1駕 l網 di tesnitttl∞ dlrlna ayrl‐ り ● 。lkelo■ o razll→ dIJm● よ器 誌 imumi metodoloJi =鶏 prinsiplero os¨ on dllnya iqtisadiyyatinin inki,aflnl seciyyo‐ londiron statistik infonllasiyani sistemlo,dill1lok t9un aparlllr Bu sistemi。 ,_ dillllo beynOIxalq ve d6vlotlorar"l tO,kilatlar toroflnden statistika mo"lunnatlttlnin miq″ iSOIIylni to"min etmok■ 9in tesnifathr ve nomenklamralar(Siyah:lar)fOll::slnda h厖 :Jalr Reynolxalq tesnifatlttdll.lalarin aparilm、 ina ilk cohd Beynolxalq statistika konqrcsinin 1957‐ ci ilde Vyanada 9ag:rllan sessiyaslnda edilmiodir Burada istchsalln imumi tesnitttl ilo yan∞ l senaye istehsallnin tesnifml da tovsiwe edilnli゛ ir 8 qrup vo 34 silifdo■ baret ohn bu teslllね J"ma 9ox p‖ mi市 (Sade)。 ‖u♪ ■9in prahlkad五 istifお o olunmad: Beynelxalq stttistikada istifade edilon iqtisadi tosnifttlardan on qodimi fealiyyot sahelerinin tesnifatidir ‐ 語乱attit織1la5:躍 摯 ト ittf崎 織 創臨』 『 liyyetin ttaこ sinda J Benilon mO,こ μ ddkl tosnifatini toklifedirdi: I Xanamal istthsah n TOrpaこ in sethinin istiOdosi: III Kond losemlね t、 Iv Bュ l:q,11lq v● o、 '9uluq; V K"orilik: VI ヽ4incrallttln hasilati: ヽ'II Xammalln e'hali ve is‖ fadesi; 32 vIII Sonaye: Ю b五 de dⅨ n dmttlal, 温1:::よ 賄 l:r電 驚 村 驚嘗 II薔 餞 1量 xH Silahil qllvV。 10r; xlll ldareetmo; Iγ 淵 謬属 ■y"り m"山 l BitК i,iliL me,"ilik Ve ballq申 1lq; 2 Dag senayesi,d∞ kaⅨ analar、 3 Fabrik‐ zavod sonayesi; 4 Tikinti: 5 . Neqliyyat ve rabite; 6 Konlmersiya miossisolori: 7 Mehmanxanalar ve fordi xidmetler; 8 ictimai x‖ ma Ve deqn tesiね tlttlrlね ЫInmeyon bttqa xidmet n6vl● ri; 9 Deqiq:。 Snifatlasdinla bilinmeyon basqa fealiyyet sahebFi_ 33 9 biilma,45 qrup va 94 saheden ibarat olan bu tasnifallagdrnnada sahalar awalki tasnifatlara nisbaten daha ardrcrl verilso da ciddi qiisurlar qalrrdr. Bu tasnifall4drrrnaya osasan rladdi istehsal va qeyriistehsal sahalarini ayrnnaq galinlik tdradirdi. lr.tasalan: sarnigin naqliyyatr va ahaliya xidmat edan rabitanin maddi istehsal sferasrna da-xil edihnasi iqtisadi nezeriyvaya uylun deyildi. 1947-ci ilda BMT-lin Siatistika Konrissiyasrnrn ilk sessiyasrnda e"lan edildi ki. tasarriifat foaliyyati sahaloriniq t"snit'atl ta'cili hall edilmalidir- BMT-niu Statistika Biirosu ekspertlerinin hazrrladrgr bela tasnifatla+drmranrn layihesi 1948-ci ildo ovvolce BiVIT Statistika Komissiyasr, sonra isa BMT iqtisadi la Sosial Biirosu terefindan qobul edildi. BMT ilzv olan iilkalare tcivsiyye edildi ki. "Biitiil taserriifat faaliyyati n6vlarirrin beynalxalq stirndart salaye tssnifalr" adlanan bu sanaddan iqtisadi iaaliyyat sahalerini tasnifatlagdrrarkon istifada etsinlar. Bir stra iilkolar bu tasnifatdan istifada edarkon iiz milli tasnifatlinnl hazrrladrlar. Homin toslifnta dair cind:rn istifada edan iilkalarin vo beynelxalq togkilatlarrn iradlnrr toplanaraq iirnunrilegdirildikdan sonra 1958-ci ildo BMT Stitistika Komissiyasrnrn l0-cu sessiyasrnda yeniden baxrldr va "lSIC" adr ilo rosdiq edildi. Bu tasnifatlagdrrmanrn maqsadi milli tasnifatlaqdrrnralarr ovaz ern:ak ve milli stalistik ma"lumatlann beynalxalq miiqayisosini ta"r'nin edan asas yaraturaqdan ibarat idi. 9 b6lme, 85 qrup va 124 vanmqmpdan ibarat olxn bu tasnifatlaidrrma 1960-cr iladek istif:rda olurdu. Burada da sahalari qruplatdlrarkon bir-birindan uzaq sahalar (maselan: ticaret, bank, srgorla, harakat etmayan amlaklara amaliyyatlar) eyni qrupda (6cr qmp) b irla$dirilmi$i. D6vlat orqanlan, maktoblar, teatrlar. restoranlar ra berbarxanalarrn eyni biihnado billagnrasi nazari b:rrrmdan asaslandrrrlmanr9dr. 1970-ci ilda "Avropa Birlil,inda iqtisadi fa:rliyyetin asas saha tasnifati' (NACE) tasdiq edildi. Lakin o \:Lxt ayn-ayn iltirakgl diivlatlarin talablari arasrnda farqlarin rn<ivcudlulu hamin tasnifatrn iimumavropa bazan <ilkalarinda talbiq edilnrasini mahdudla;drrdr. Hamin tasnifat 1986-cr ilda yenidan bir-rrldr va 1990-cr ildan iinrualropa baz err ,tilkalarinda tatbiq edilmasi qerarr alrndr. N{tiasir talablari nazara almaqla BMT-nin sratistika tizra komissiyasr 1989-cu ilda slhalarin Beylelxalq standan tesnifatrnr (ISIC) iigtincii redaksiyada tasdiq etdi va B\tT iiz\ii olan rilkalarda yayrlmaq iigiin t<ilsiyya edildi. Yeri galmiqkan qevd edak ki, Respublika i.Nazirlar Kabinetinin 69 seyh I dekabr l99l-ci il tarirli qararr ila tasdiq edilmig "Azarbaycan Respublikrsrndr ber nalxrlq praktikrdr qebul edilmig ugot va siatistika sistemina keqirilmasinin Drirlet proqremrna asasllnlrrq Azarbaycan i-l etmak .0qiin dziiniin resDublikasl DSK respublik:rmrzdl istifada ::i.ir*]i'Earyr"i n6',l.rinin ta"nifnti'nr (iFNT) hazrrll9' .. . qabul ^'U;i;;i; 'B'.;,;kalq staudart tasnifair (SBST) l98e-cu ilde malik sistemlara ictimai ,eaak'"iy"sr miixtalif Bu olunmugdur' lartib almaqla "dil,#';;;; f i tasnif:rtlarrnr nazaro iori"il,i"'-if vahid elava ,'J*rirl,a"'.t* rn.iahida vahidi kimi miiessiia va idaralar' kiimekqi va texniki esaslanan gilrkanina ffiii'H fil";;;ir'i*"*i v$id qiititriilmiisdiir' "-$B;:#"'iffi; t"s""tifnt faalivvatinin biitiin niivlari - ahala '158.qrup daxil B'r'turnif"tn I? seksiya' .ve 252 .sinif ve daf-ma'dan e"maiedici "fr;;;.il. irar qiivvada olan seSr-aa ]iiiJ',ilii'l Sarh edilmig'.1:erakaretmovan Hil:j;i, ;rir;iari daha tafsilatr ila b6lt", kompiiteri . sacivval an' yeni vurtrn #l".fk ilI;;;'iiui, "ia ii.* UOf."-i"_ii edilmig,' infoilasiya te"minatrni faaliyyat sahasi kimi xiisusi diqqet yetrilmigdir' s4.3.-Azarbrvcan Azarbaycan Respublikasr DSK'nin-hazrrladr!r u*'v"'-ve E' Hactvevlarcfindan tartib trci editibtAvropa'Birliyiiqtisadiiaaliyyatinasassaha kod'na 5-ci saviyyanrn tasnif:atlnrn iNACE) "inif tortibi zamant NACE ona artrnlmast yolu ila tartib edilmigdir' iFiT-nin it c-la milqrvisada- daha gen gdir va ;d;^a.as;'gtitiiriir*u*ti' t<i, o' t-orobltm vaiarmrr' Xatrrl:rdaq ki' bu i"i* rslE'r. tegmak alava halda ISIC-da bolma i", iLi'rina' t7 s'tJiv"' 60 I a 503oldugu vardrr' sinif qrup Nece -d" ilz r"#;;;'1" ""er"Iu."*-i n-rpublik"tt ';,iii, DSK-nrn'hazrrhdrgr inuT-ya I 7'seksiya' edilmiqdir' va 556 alt sor -*;,uiil"t'na" beq 'inir iie hissadan iFSt aengrdal'"inif.aa*il' il;ffii*ffi;; iisTii i ;:;t{htiil i;l *i'.i;;]';;t';;p, i;'["il; 'a saviyyadan ibaretdir: I siitun: - Kod hissasi; iisiitun: ' Faaliyyat niivlarinin adlart; tasnifatrn miivafiq kodlarr iifi;in tli,*il ' Beynalxalq igara edilir' Birinci. saviyyada iLii", r"i, harflori va '"q"tt"tt" harfi (A' V' S va s ).ila' ikinci *r"j""'"ar-*"qi" tar'n 'tirtal'n'n uiruirinci iki harfi -ila' lll savivva ::H;ffi;ffi Jiun-uqtu ko.'tun riitit"i-tii -raqami. ile' IV sa-vrvva sinif ilJ'fi.r.-;i; [.a", dilrd harfi il'a' v sevivva isa alt sinif [H;;i"-i;J,n birinci insr koa" ilu ie*" olur'ur' I va II.savivryalar llfiliiiiltiii;;,;"i' l'A,ol'q teuivv"" adh alt seksiva latrn olitbasrnrn iki ;;;il;;;b;t iFSt kodu dtildiincu i'"*i' "'ren. DA, SV va s ; ignr" glt'nut Beqittci savryya rso ;iiy.d; Necs koao ila uy$rn gelir' aks etdirir' Lrkirr\t('E ,"rpi6fif," iqtisadiyyatrnrn xrisusiyiatlaLini i5 falliyyat n6vlari saviyyssindan xtrdalanan NACE koduna beginci raqam alave edilmigdir. Kodun beginci rcqomi "O" olan halda altsinifa miivafiq sinif eyni faaliyyet n6viinii lasnif edir. iFST ham da"rili ve ham da beynalxalq maqsedlardan titrii istifada edilmasini ta"min etmak iigiin tasnifatrn III siitununda NACE tasnifatrnrn, IV stitununda isa ISIC tasnifatrntn kodlan verilmigdir. iFST-da asaErdakr faaliyyet n6vleri tesnif edilmigdir: A) Kend tesaniifatr, ovguluq vo megagilik (bdlma 0l-02); B) Bahqgrhq (biilma 05) ; C) Ma'dangrxarma sanayesi ve karxanalann iglanmasi (biilme lo' tosnifatrnda serbsst kodla tesnif olunmayan iqtisadi 14) : D) E'mal senayesi (biilmo 15-37) ; E) Elektrik enerjisi, qaz ve s. tachizat (biilma 40-41) ; Tikinti (bdlma 45) ; G) Topdan va parakanda satrq; avtomabillarin va motosikllarin' maitat mallan va $axsi o$yalarln ta"miri (bitlma 50-52) ; H) Mehmanxana va restoranlar (biilma 55) ; I) Naqliyyat, anbar tasarriifatr va rabita (b6lma 60'64) ; J) Maliyya vasitagiliyi btilmasi (biilma 65-67) | K) Daqrnmaz emlakla olaqadar omaliyyatlar, icare va kommersiya faaliyyati (biilma 70-74) ; I-) OSvtat idarasi va mtidafia, icbari sosial ta"minat (biilma 75) ; M) Tahsil (biilma 80) ; N) Sahiyya va sosial xidmotlar (btilma 85); O) Digar komunal, sosial va fardi xidmetler (biilme 90-93) ; P) Muzdtu xidmatdan istifada edan gaxsi ev tosarriifatlarr (biilma e5); Q) Toxunulmazltq htiququ olan tagkilat ve orqanlar (biilma 99). Belalikle, 17 seksiya (A-dan Q-dak), 3l aitseksiya (AA, AV ve s. iki herfli kodlar), 60 btilmo (01'den 99-dak), 222 qrup (01l-dan 990dak) ve 503 sinifdan (0lll-dan 9900-dak) ibarat olan "Azerbaycan Respublikasrnda iqtisadi faaliyyeti ntivlorinin tasnifotr "(IFNT) adh sarokli sanad ahnmrgdr. Bu tasnifatda ehtiyat altsiniflar da nezere IutulduEundan galacakda (lazrm olduqca) yeni fealiyyat sahalarini F) elave etmeye imkaa verir. beynahalq Beynalxalq.statistikada.en-geni9 tatbiq Iasnifatlrranomenklaturasr edilan tasnifatla5drrmalardan biri emtoalerin tasnifattdtr. ikinci diinya mii' haribesinden eyvel Milletlsr Cemiyyatinin Ekspertlar Komitesi $4.4. Omteelarin beynalxalq ticarat statistikasl iigiin emtaalerin minimum siyahtstm nogr 36 (Standard. lnteretdirmisdi. Omtaelarin Beynelxalq Standan tesnif*r komruK:xanatlrussel nationai Trade Classificatorion) haztrlanarkan osns gtitiiriildii lg50-ci ilda BMT statistika ",1,i"'-.:'irt""r"rl ;:;i"';;;-;;;i,ndan ta;iq edilan tasnifat "Bevnalxalq standart BSTT bevnalxalq ticareti irll,"i'i*rri"iJ'"isirr) uit"na"rldr' tachiz etmak uqiin iimumi ;il;rr#".il"tika ma';lumatlan ila amtaalorin statistikada da Milli S"rnut*nlq ticarat ve elaca praktiki ve-.miixtalif ""-ai. gox murekkeb ;#il ;";tf";;iti t -ttt"n*ot, edilmasi laztm olan hell Burada isdir' uugt, i,l,iJj;il;-ffii;*t.it. alametin seqilmosi ;"* ;;lir';;h;riu q-ptiea't-oq iigiin asas yaratmaqdtr' Bu alaqa tu},ur"tinin tisnifatr- arasrnda hellinda 9ox problemlerin""*,""r.-i":i qoyulugu bir slra statistik -".tfrti" aft+t istehsala ticaretinin xarici dlkalorin ofur. M]asalJn,' ayrr-ayn -;:."iJ;;;;;k;n ".i"[ .rt rtuiin va amtaalarin uvgun galmamesi ucbatrndan lesablamalann naticasi da sehv altntr' Uit oox iilkslarinda xarici ticarat iigiin amtealarin tesnifatr -'-oiiir-. ve ,.*,f^ri"" Utirtiit amtaalar diivlatin nefina riisum hesablanan va. davarine ffiili;;;;;,;;u"iu .onrn., mahsullar iso eakiva s<ira bele .*t i fr"l"Uf"^* mahsullar qrupuna biil[nilr' -Omtaalarin afiq ntiir giira mehsullartn "or" ili"iri."*" 'n"rik olmadrgrna ;;i;il;; bmtaalarin standrn tasnifrtt ilii."""ia'.arlmuiini qutintulairir' as"' gciniriil0r' Lakin isrelrlak iov'ri i"inr"r ;;"i;-i;;;;iorin tosniiatrna liun uygun davari alamati da mahsullann sahclar iizra qiJa matrsutlan ham sanayeda 'a ham .da kand ;ri#. il;;",'l.i"ri.oi orrrn"' odur ki, anitaalarin diizgiin.. tagkil i"."t"rr"i','ra"" "i"1if saha prinsipini saxlamastdtr' Qida mahsullartntn iJ "r""-r. lrna'iu*irurntr) saxlamaql3 amraelarin..istehmk Ilil..J^i;;;;", 'ii; olur' '."rri.tr" ia"nif"t'nrn ahqalandirilmasi miimklin rriif."fr""" ,"'.rfialerin rasnifarlarrnr uzla5drrarkan yaranan-getinlikMa"lum' ffi#' mahsulunun misalrnda nezardan kegirmak olar' i;;;iltfi:';u}.';;trq kand tasarriifatrnda istehsal edilir va sanayeda ;; tamizlanmie mahsul Jil;iii;.,{;;,#xarici dtiurivv'va eividinden eyni ad, mahsui*"i i,"i"rfu "affir. omtaalerin iasnifairnr apararkan i,," a"r,"ri"i" hansr hissasinin kand taseniifatt va hansl hrssasrnrn miiayvan edil i r' Bu lli"""i.'"i'J.rrr^i xiisusi iisulla'n ktimaklivi ilaqrupunun tarkibinda iifiin t"nuv" mohsullart ;;;'l"i',i (miivqevi) biilmani Xt#tJ',i.if;'iui,..i*n,n e"mah" adu avrrca l"ri'"iirt avtr-maq lazlm galir. ?;"nifatrnr haztrloyarkan mahsullartn haztrlrq. daraca' aynlmasl ila -;t;; material, y"''tfob'ilut va s ) qruPun nJi" i*r-r"l, t r. ki' biidin ondad asalc. M "i"." lx rr' qargrvo problemiar I il.?;;;;it -u"r"'q,irpr,, nisbi anlayrgdtr' Eyni hazrrlrq ":;A;;i; ffi;ril 'yt't'nti dorecosino malik mehsul bir saho 09in llazlr rnehsul,ba,qa sahe l1011n ise y霞 lmfabrikat ola bilor Bundan elave eyni mehsul(lllesoloni d" k61ntlう , bilav“ ite istehiak 轟Ohsulu (yanaCaq)kiini, ba§ qa bir salio ●。●n ise xammal kimi istifado oluna bilor Un,,oker to型 ,par,a ve bu kimi istchsal lnateriall kimi istif.ldo oluna biler Bcle hallarda mohsul― larin hansl qrupuna aid edilmesi biぬ n mi‖ l iqtisadiyyat bax:mindan 器 譜 ヽξ糧 説 i翼 珊 :l:"胤 潔 IL諸 議 fI鳳 鳳 脚 sal edir Bu me'yaFin qObul olunnl¨ i evvelceden sahedaxni dovriyyo_ an do olan predincdo三 lyarilnね brikatdan ve s)tosni偽 ‖ "1lrll潤 ,lXarir 驚 I鞘 織 糧網1僻∫ 籠 穿:翼 詣 kanof bir“ ra sonve mehsull"t(krⅨ mal,Spin ve s)o9in Xammal laraq tiぬ do oltlnur Konserv sonγ oJnin inki,1■ ile Ol"。 d征 。 kln■ ヽ 輔熱 鴨揺 milli tosnifat:nda onlarin yerlerini rnieyyon edir Ha卜 11柁 lrda BSlT‐ nin BMT Statistika komisSy、 l ib朧 』潔 ∬ irbri督 轟 淵 ‖ I:Wぷ 潔 慨 鰍 :l出 1ぢ B脚 mq鼎 ,Pi凱 よち lPiぷ toreflndon rTl構 : ittirail脚 根《驚 罫 _1器 黒l鶏 淵 :ふ ギ楓 鷲 猟マ 青 蝋 l雹 需 :器 鮮だ さ 肌ξ t碁 潔ふ G:総 ピ 樹 “ ξ ;総 庸(肌 嘗 ぽ edildi 21 b01mo,99お sil vo 101l olntee qntpunu ohao edOn GOsN ∽ d gtttittt£ bl露 驚 ]I糧 :潔 縦ll塩:鳳 モ i富 38 躍 :鳥 ξ [el群 棚 「 榔 驚 犠l蹴鰍冨織酬 Fi撫糞 iilkalarin islehsxl va xarici licarat faatiyyatlarinirr elaqalendirilmasini goxmaqsedli emtaa Nomenklaturasrdtr' Hal-hurrda bu tr;i,iin "a"n rirr"rniutatn isO-dtn 9o* diivlat istifada edir' Bu nomenklaturalarda aii, d"r."ali (raqamli) kodlardan istifada olunur' Milli statistika oiqanlan bu iodia;drrmanrn yeddinci va sakkizinci darocasindan istifada edirlar. Harmonizasiya edilmig tasvir va kodlagdrrma sisteminin ticarat iizra nriixtalif alkalaiin xarici ticarat statistikasr ma"lumatlannln m0qayisaliliyini ta"min etmakla yana$r g6mriik riisumlarrnln artmastna imkan 'varadacaodrr. Ar"rb"y""n Respublikasr DSK-si bu tasnifatlagdrrmaya esaslanaraq respublikamrz ii90n amtaalarin yeni tasnifatrnl hazrrladt' niiv- Dtivlatlararast va bir diivlatin daxilinda informasiyr miibadilasi zamanr iqtisadi fealiyya' tasnifatr la?inin 6 4.5. llahsul tin naticasi kimi mehsul n<ivlarinin daqiq tasni' fatlagdrnlmtq nomenklaturastntn miiayyan edilmasina ehtiyac. yaranlr' Mahsul dedikda ictimai amayin naticasi olan daStnan va dagtnmaz amlak, amtaalar va xidmat n6vlari baga digiil0r' Ona g6ra da mahsul novlaiinin tasnifatr iqtisadi faaliyyat n6vlarinin lasnifatr ila uzlagdrrrlrr' Azarbaycan Resplblikasrnrn DSK respublikamtzrn-iqtisadiyyatrnrn xiisusivvailarini naiara alaraq mahsul niivlarinin tasnifatlnl hazlrlayarkan Atropu iqrisadi Birliyinin statistika komitasi tarafindan haztrlanm,g u" tuibiqi b.. birliya daxil olan biittin 6lkalar terafindan macburi olan SRA tasnifahndan istifada etmigdir. Mahsul n6vlarinin tesnifatr iki hissadan (ad va kod hisselari) va sakkiz saviyyadan ibaratdir: 0 0 0 0 0 0 birinci saviyyada harfkodu ila igara edilmig l7 seksiya; 3l alt seksiya; 3l allseksiya; edilmig igara kodla ikinci saviyyada ikiraqamli 221 qruP; edilmit iigiincii saviyyada iigraqamli kodla igara diirdiincii saviyyada d6rdraqamli kodla igara edilmil 503 sinif; arahq saviyyada iki harfli kodla igara edilmig beginci saviyyada begraqemli kodla igara edilmit 946 kaleqoriya; 0 altrnct savil'yada altrraqamli kodla igara edilmig 2303 yartm' kateqoriya; 0 0 yeddinci saviyyada yeddiraqamli kodla igara edilmig n6vlar; sakkizinci sar iyyada isa sakkizraqamli kodla igara edilmil yartmniir lar 6z aksini trpmrgdrr. Azarbalian Respublikasr DSK'nin hazrrladrir mehsul n6vlartrrin tasnifatr diirdi.incii saviyyayadak SRA tasnifatr ila iisrtista diiiiir. Yeddinci va sekkizinci saviyyalarda Azarbaycanrn istehsal va xidnret xiisusiyyatlerini aks etdiren, lakin SAR tosnifatroda sarbast kodla tasnif olunmayan mahsul n6vlari g6storilmigdir. Mehsul niivlarinin tosnifatlnda SRA tosnifatrna. Hanrronik sisterna (HS) va Kombinalagdirilmiq nomenklaturaya (CN) kegidlar verilmipdir. Azarbaycan Respublikasr DSK-nin tartib etdiyi mahsul niivlarinin lasnifatrnrn kod strukturunu sxematik gakilda a;a!rdakr kimi giistarmak olar: Sxem l.Mohsul n6vlorinin kod strukturunun sxemi §4.6.MosttuliyyOt Beynolxalq omteo vo ohJi stalslkasinda n6vlorinin tosnifati maOguliyyet nOvlorinin losnifallna xususi ohe‐ yyot mlyyet venHr Mo,ぃ ‖ anlay● g驚 l mteyyon 瀧 電 lttt歯 鶏 :こIttI舗 認 器 記棚 mesphyya n6vle‖ nln 12 bolmo,61 qrup vo 499 pe,o(me,帥 1北 !″ yot) noulnlln nomenklatlrasi toklif olunmusdu Bu nomenklatllrada osas me,8il‖ yya n。 宙o● lll do qeydo peoderle yan"l olJO(k6mokoう almaq lolob olunurdur Bu sessiyanin t6vsiyyelerine osasen isslzliyi middetino gOre bir hene,iki ho■ o,t19‐ d6rd heio,t9‐ be,hefto,al,1‐ on iki heio, bir‐ l19 ay,■ 9‐ be,ay, altl― on iki ay, bir il ve daha 9ox mid‐ dotdo i,lomeyonlor qnlpuna ayI口 !laq moqsedouygun hesab olunurdu sレ yO dJr esas mo¬ uma monbeyi inま ittlt tb、 Jyye edirdi kち ヽ リ kimi siyahlyaalmalardan,hemkttlar lttifaqlari Statistik¨ 40 indan ve sosial fr6v-lat' tr.aladiyya vo sl[orta statistikaslndan islifada etmak laztmdtr' isa etmak da taklifolunurdu' faidi miiassisalard. tt"k 5u'ntt "li-tiiqav '"'?i,J" keqirilan 7'ci BeynalxalQ ild'a' 1947'ci taklif erdi I954-cii "irtr.irkasrnrn siyahrsrnt qrupl"'rrrrn k"n;r'i;; ..*'r*sti'yy" ' ild;";;;trtl;; s'"i"Loni'onti" isa bu tesnifattn 7l vartmqmpunun layihosi tasdiq editdi' ekspertlar qrupu Masiuliyyat niivlarlnrn lasnrfalr iizra beynalxalq haz'trladr sivahrsrnr niiviiniin l r;::itiidi cil,t"a" ilo *tggulivvtt tarafi ndan latlor diiv if moxtol dlir ;lunmug lavihov"a ;.;ii;klti kegirdi. sonradan bu tasnifat Beynolxalq li,,a"ri.ii ir"ir"r, nazerd.n nb'rinad"t.t, d" genigl"ndirildi (2000 ma$gulivvat il:;'ffi:il; i'"''s'vnalxalq konfransrrrda (1957--ci ilda) ;iT #"ffi;;i;titi"'inin bu' t"snifair bevnalxalq standan kimi ;1?ilH'il;:;it; oiqanlaneorrdi ki' ahali' siyalrryaahnmalartnda tiivsivva etdi. Tirvslyya ll^l'^iii I"""ii.ri. . tasnifati' Bevnelxalq standan kimi istifada olunsun' "';:$iJ,ir"":f;:ili-"rq si*a'n bsaErdakr kimidir: aid'Nsn"S"rt o-p ii. iii. in i: V1. 0 il Ad I 5.*.i-i, z. 3. 5;;ffi +. esas qruir Osas qrup V. Osas qrup w 'rii. Ssas oruo uiii-x. a.* i.i 5. 6 z-t. 9. ' q-p 5t* lO. rasnifat'inrn iimumi sxemi sarbast texniki va qartgrqpegalar' Direktorlu va ali inzibati kadrlar' Daftarxxna xidmotgilari' Ticarot igqilari' runa taiarriifatr iggilari' bahqgrlar' ovqular' meqe sanaYesi iggilari' $axtaqrlrr' va hasiledici sanayenin bagqa igaqilari' Naqliyyat va rabita igqilari'. . " n";u#t"' va istehsai fahlalari (e"maledici sonaYe va tikinti) Xidmat sferasr iggilari' ruz Magfuliyyat .n6vlari iizra tasnrtata ma qalmaYan i;gilar' olunmadrlrndan iimurnt nu tssniiataa harbi xidmatgiier tam ahsta me;luliv' rntiuq" kimi avrrlmrgdrr' L-akin. t"#;J;^I;;ilo uv""oB"ynulialq standarl tasnifatr nra$gulivvat -'e;vnalxalq... ol,n* ;ilil;klti standarr tssnifatr ila 5;;;i ?;lttr;t-"*t''r"tinin l1il,i"i,o*iui:li,,':':l::lt,"l,lili:XJli:'l;1":1,i::Hf:i?,'*1 tabiat elmlari iizr a mutaxassls rnadonivyat iggilari ile din Iar. tibb ioqilari, iqtisadqrlar, ;;;;i"; '" edildivi halda miihasiblerla 1ti q-punoi daxil tggt'J'i-'q,,p'n"-; :ryir-ayrr qruplrra dr'ril (daftarxana hesabdarlar tno xidrnal edan texniklsr edilmislar. Bu tasnifat nuOun'u y"i m'qlni"' cdilrni;dir :l:l':H;;'t"u"'i';!^'puno a",'-it l?r*j.ri'Jy,,i ir"jpn Megluliyyatlarin tasnifatl ap;rrrlarkon ayn-ayn gaxslarin sosial vaziyyeti da arlradek hall edihneyib- Bunun naticesinda miiassisa sahiblori ila xidmatgilar eyni qrupa dmil edilnrigler. Ohalinin rniixtelif sosial tiplarini eyni meg[uliyyet qrupuna da.ril edilmasi galirlar ve Irayat seviyyasina dair statistika g6staricilarini tahlil edarkan daha biiyiik getinliklera gatirib gxarlr. Ma9!uliyyat n6vlarinin standart beynalxalq tasnifrtr ila meggul olan bir srra ekspertlarin (meselan: T.V.Ryabugkinin) fikrinca sahibkarlarla muzdlu ipgilali eyni pega qruplanna sahnaq diizgiin deyildi. BeT-nin taklif olunan t<ivsiyyalarindo polis ipgilori ila musiqigilarin eyui qrupa d;r.xil edilmasi da elmi cahatdau asrslandrrrlmayrb. Ivlaqguliyyat niivlorinin Beynalxalq Standafl tosnifatlllr sonuncu variantrnda texniki taraqqinin ta"siri naticasinda yeni yaranmrg pegalerin tarn uQota ahnmamasr, oqli, fiziki arnak sahasinda pegalar arastnda daqiq farqin qoyrrLnamasr va s. tarn hall edilmamig masalalarin da mdvcudlufu miigahida olunur. BMT BOT-nin amak statistikasr iizra ekspertlari problem xarakterli bu masalalarin halli iizarinda iglamekdadirlar. Ke9mi9 SSRi-da mailuliyyot n6vlarinin tasnifatr faaliyyat sahalarinin tosnifah ila elaqalondirilarkon ahali siyahrya ahnmalannrn ve ba.;qa tedqiqatlarrn yekurliulnl iglayerkan geniq istifade edilirdi. Her bir saha daxilinda bu sahaya moxsus olan esas pegelarin adlan sadalanr, hor pesayo aid olan baqqa peialari, isa "sair" qrupunda birlegdirilirdi. Konkret saho iigiin xarakterik olmayan pegalor iso hamin peganin asas sayrldrlr sahanin iarkibinda verilirdi. Masalan, toxuculuq fabrikinde iglayen cilingar toxucular qrupuna deyil, metalgrlar qrupuna daxil edilirdiMiistaqillik qazanmrs Azerbaycan Respublikasrnrn DSK-nm miitaxassislari biit[n yuxanda deyilanlari ve beynalxalq tiivsiyyalori nezara alaraq "Megluliyyot sahelerinin tesnifatrni' hazrrlamrglar. Nazarat iifiin suallrr l. Beynelxalq statistikada en miihiim tesnifatlar hans ardt2 2. Azerbaycan Respublikannda hans tesifatladan istifade dilir? 3. 4, 5. lqtisadi fealiyyel sahelarinin lesnifat, noce qtmrlw? Omaelein t*nifah ne ii1ib apanhr? Mahsul ndvlerinin kd sol*ttu! necdirt V FeSiL MiLLi SORVOT STATiSTiKASI :IT:尋 11;F霊 fili、 :: 詰 ζ 響 Iオ 書il]lililll謄 モ,淋欄 辮 驚 1離1露 撒桐 蔦 me棚 認翼 lF概 肝脚鵠ve dn面 k劉 "ょ SadЮ 劇“面 hお ‖amok"m statlStk 。 J」 ぃ 1齢 Ⅷ為,出 ‖ 臨 ま 1首 is:籍 instrumentariyani haz:Jalnaq; 43 drツ t認 ]fC輩 1謡 瑠 躍 獄 湯 嘲 l111:Wil柵 古:H」 n dum muoyyon etmok ■9in t6romo g6storicilorin heSablanma metodO10gi‐ yasinl hazlrlallltaq Milli soⅣ Эti byrenmok bゎ (lmlndan konkret Olkenin iqtisadiyyatinl xarakterizo edon gOstoricilor araslnda il erzinde yaranan mehsulun hecmi,onun istehiaka ve yl=lma bolllnn,osi b6yuk ehemiyyote rnalik‐ durlllmosine da■ dtlz」 n mO''lumat dir Mohstllun hocmi ve onun b01● 。 yekun gOstoricilorinin qar,lhqh elaqosi 9or9ivesindo oldo edile bilir BMT‐ nin tOvsiyyosi ilo 1993‐ ct ildon tetbiq o:unanヽ 4HS‐ do maldi vo maliyyo aktivlori gOstoricilrinin llesablanm‐ lna dair bir slra meto‐ 鰤 酔 蹴 l#翡 よ :l:Ittrifttdi∬ l:鳳 き&TI∬「 maqla)m61aflq resurs nOvlori =l誕 ile cari omoliyyatinl oks etdirdiyi gOsloricilor ar、lndakl qar,11崎 ma olaqesine xllsusi diqqot yetirilmildir Bu da Oz n6vbosindo MHS‐ nin cari emoliyyat hesablarl vttitosile mi‖ sOp′ et i uzlo k6mok,i codvellorin mo''lumatlarinin hesabat dOvnlndo milli sevⅣ ot instlrlorinin istehsah ve yl:lml gOStericilori ilo olaqolon‐ dirilmesine imkan verir ヽeni MHS― do milli soⅣ otin hecmi VO qunIIulunun deyi,mosi lo :星 胤常∫ 鼎鷺l盤 ]:電 鳳増11誠 ¶ L::鵬 訛 l甜 設 tal aktivlorin iqtisadiン γat sektorlarl ve saholori arslnda, habele g6tll‐ nlimt,01ko ilo“ qalan dinya"ar¨ inda nece bOlt,dirllld6"nt OkS etdirir Bu b01gu ya essli tramsfenlol,ya da qiymetlilerin,torpatl■ Ve 嚇憮鼎鰤獄 驀戦嚇 il奮 鳳翼驚臨 訓韓 鰤l讐 :∫醸 JIW誦 ぎ藻 聞Itta鋼 」 ●● PaSSiVlorinin artlmina beraber olmahdlr Belo beraberlik 44 ticosindo lqtkadiw艤 セre bttt6vLk● ● lqtお lⅧ書 i熊淋 i feJ,yoin bJanda“ ●lm、 “ 酔 li穏 鋼 椒 蹴需t認 aktivlarin aktivlorin mOvcudlu=unu oks MHS― etdiren gOstericiler k pitana d。 mtivcudlugunu aks etdiran gijstaricilar S・ ‐ 010 … 1 aid gOstOriCilЭ ‖n qar"l:qI:olaqoSi [潔 ]r電露LI]ly:』 躍驚 鏑無宙 罐1露I洲 ぶ堀 ●in omeliyyatiarla olaqodO her bif 45 i鮒 i盤 職 驚 捕 ド 釧勲職 1温 §5.2.“ Fordi kapital''ve milli sorvet konsepsiyasi Yeni MHS‐ dO!。 SOrnI偽 l sektorlar vo 01ke uzro vahidiOri, blltOvillkdo aktivlor vo P“ slv10r balanslnlヽ aЁ ldak! sxem uzre qurlnaq toklifolunur: I Aktivlor vo Aktivlarin siyahrsr -ci cadval lar ttalansr Omaliyatlar va saldolagdrrrcr maddalar Passivlar- iihdaqiliklarin siyahrsr l. l. Qeyri-maliyya aktivlari: 1.2. istehsal olunmuglar; 1.3. istehsal olunmamrslar 2. Malivya aktivlari 3 0hdecllikler 4 Fordi kapital(1+1‐ 3) 'lhtti篭 斃 學 精 鮮 籠 [掛 i鎚 静 ∬ 1[ 織 Denloli,01konin milli soⅣ eti 01kodo olan blltun tesOrrufat vahid10rinin (SektOriarin)aktiV10rinin comindon b→ qa 01kol● rin xalis telbblorini l器 訂 a囃 m繹 電 │ 翡 lttLttFttf咄 熟 朧 (mOhdudl∞ drJnlasl)baZar iqtヽ adiyyanna ke9erken vO b"qa 61keleJo q鐘 ,11:qll olaqolori geni゛ londirorken ciddi ehemiyyet kesb edir MHS― nin yeni standartinda aktivlor istilahi sektOrlarin “fardi kapital''1■ l vo 01konin milli seⅣ etini to,ki1 9don oSas unsur kimi b∞ a dil,tlit Bttun aktivi● r iki yere bOiinur: . 1)``qey● maliyyo''akt市 lo五 → iStehSal edihis aktivlor(AN l)Burγ a sektOrlarin istehsal hesabinda Oz oksinit,Pan lstehsal prosesinin mehsullan daxildir b)IStehsal edilmis ak市 lor(AN2)Bura,a istehSal prosesinden 46 b電 淵鶴冊 鶴 志 響11お n lbaradr :1櫨 esilittllililIII様 ]illrl:11‖ 翠 lil:II曇 詳 亀 47 》 鱒I量蝋lif鸞紺滋驚i漱補ば 騰` 1,ぶ lil蒲 り ギ 穐 違 撫鮮 T」 │ SORVOT Malivve aktivlori AF ヽヽ 1= Sxem 3. 5. ]lilli sarvata daxil olan aktivlarin asas qruplart YaSayrg binalarr (AN.l I I l) -Buraya tamamila va ya asasan manzil kimi istifada edilan binalar (oaunla alaqadar olan qaraj va balqa ktimakgi tikililari da da.xil etmakla), ev tasarriifatrnlir daimi yagayr5 veri kimi istifada etdiklari iizan evlar, barjlar, sayyar evlar ve furqon eynilagdirilan tarixi abidaior tikilmasi iigiin sahalarin va ya.gayr; evlarinin binalar daxildir.Yarrmqrq er lar. habela yagayrg binasr ila Tasni fatlaSmarun daha da inkiSaf etdiri lmasi iNn taklillor 4, tomlzlonmesi xorclori do buraya daК il edilir 6 Sair bina vo qurぃ J譴 (AN ll12)‐ Bllraya qeyri ya,ayl,binalari vo qurぃ larl d継 ‖ed‖ I 7 Qeyri‐ ya,ayl,binalarl(AN ll121)‐ 3uraya y"ayゃ binalanlldan olavo bllttin qalnl,binalar(qur夕 Inuli terkib llissosi s.nyllan qurこ ular Ve avadanllqlar da dⅨ ■cdlmヽ )、 tikinti nlcydanHun vo h核 1‖ annlasl xorc― lori vo qcyri yasayll binぉ l ilo eynilo,dirilmi,tarixi abidolor aid cdilir 8 Sair年 1,こ口lar(AN ll122)‐ moqsodlo「 Bl:raya ya,ayl,blllalanndan bttqa tlctill istifado olunan bi,lalar、 onun nicydan9alari vo kanali‐ lo kti9olerill lonlizloll:nosi xorclori daxildir Y"ay:。 Ve qeyri‐ yasayls binalarina uyぶ llnla,dl111lnayan(cylliloldirilnl● yon)tarixi abidolar, t(:1lellor Vo faydal: qazint!larll1 91xarlinlasl ilo olaqedar olan b"qa qurLular da bu qnlp.l aid cdilir Su b.ns:llasl ile olaqedar t6k● 10n zasiya111, 1labc・ torpaqlar dainbalann tikiln,osi ve toTaこ 口 l y篠 ,11等 drllm、 1 10 oHno da、 il cdilr olaqedar xorcl● rtopaこ in d゛ ゝ oa、 ,adanllqlar(AN H13)‐ Buraya n"liyyat m■ :n:an ve av.ndallliqlarl(cv toSOrruね tl teroindon soll istehlak ■9tln oldo 9 Mayn、 edilonlordon basqa)aid edilir cox da baha olniayan vo nisbo10n sabit qiymetloro oldo“ ilen alo,lor、 ol alollori,bina vo qttrぃ Jann ayrilmセ his,,si olal、 lna,ln● o aVadanhqlar istisna edilir ′ E、 losern」 fatinin son istchlak tlctin elde ctdiyi lna,ln 、 O avadan‐ 1:qlar aktiv kinli nozordon ke9iriin,ir Oniar `` llz■ ln nitlddot istifadO cdilon istehink:1,allarl''qRlpuna daxil cdilir 10 Noqliy)'nt aVadain1lqlarl(AN‖ 131)‐ Btlraya ohalinin ve yuklo‐ rin(ヽ '00b),cktleri)da,lnmttl■ 90n istiぬ de cdHon a、 ,adanilqlar aiddir genllori, kosltlik goiniler, Inotosikllor、 buraya daxildir .e10sipedlor vo ba§ qalari 、 。qurこ ularl ve tramvay,hava Avtonlobil.gomt dOmiり 。lu ina,mlarl` ′ il Sal ma,in vo Nadanilql肛 (AN ll132)=O biH qnlPlara l● 1 olmayan n,asin ve aVadanllqlar bu qrupa daxil edilir 1 2 Beceriloll aktivlor(A〕 ヾll14)、 Buraya tOsilihat vahidlorinin bir ′ o inesuliyyotindo olan ve idare edilen bala ve std b● a nozaroll 、 almaq,daltlcl qivvo ve ba゛ qa ineqsedior t1911n iStifado edilon mal qarち meyvo baこ lari,lulinlikler aiddir ●9in qara(AN l1141)‐ Buraya bala, sid ve bttqa 13 Bala ve sid ain,aq, qo,olu kimi ve basqa moqsedlor istittde olunan nlal‐ ntehsulu Jn,aq■ 96n becoHlon(sttlanlan)cins mJ qara,qoyun,keoi, P s heyvanhr,habcle qooqu,cdl ve bttqa m。 ,コ liyyo■ or qu。 .oJη t,in istifado edilon hey、 'aniar aiddir cron 、 o defolorlo nlohsul vcren ba,qa 14 0ztin,ltikler, bar 、 phnt¨ 、alar(AN ll142)‐ Bura)a nlehSul alnlaq O,in becerllen 50 iiztmliiklar, meyva afaclan va kolluqlar aiddir' 15 oevri ."aai .t.. kapital (AN. I t2.1-Buraya faydah qazrntrlarrn ve l"sirvviti] p-q^m ta"minitr, avlancoli jT-r1 ciq orjinal' .badii bilan edila i'.Ju.'.r'n"i'u!.,rJri, habela bir ildin artrq miiddate istifado oevri-maddi os:rs fondlrr aiddir' qaz va 16. Faydah qazlnlrlarrn kaifiyyatl (AN l1211--Buraya neft' dayari gokilon xarclarin rll..o" f"ui"l, qllzrrrtr yatrqlarrrirri'kagfiyyatrna ivvalki va lisenziya xarcleri' va ba.rq! gekiliglar iigiin gakilan aero habeli qLmasr iigiin, ;ii;dtiir. Gf,yy"i Br' *ur.lu,u Ii,enzil'adan xsrclar vo s. aiddir. EHM-nin proqram ta"minrtr (AN l122)'Buraya mairn Prok<i' oramlari sistemlira tarUiqi proqram ta"min etmak iigiin lurm olan haztr Proqram' ,iakci materiallar, proqlamirrl; tasviri aiddir' Buraya l"r*'rotrn oltnrn^r va 62iinda istifada etmok iigiin haztrlanmtE-proqram gox ir; *i.uiirt qufilrn xarclar (agar bu xorclar btiyiikd0rsa)' bir ildan bankkqmpyuter ma"lumatlartn .iiiJrta" isiifadasi nazardi tutulan gakilan biiy0k xorclar aid edilir' iairnrn aldo "dilmesina 18. Oriinal. badii' incesanat ve aylanceli janr esarlari (AN'l123)'ylzrlan va Burava or'iinal filmler, sas yaztlarl, alyazmalart, larciimalar' 17. va televrzrylr Proqrrmteatr iamaSalan g6starmak iigUn modellar' radio irn, -rlt i;.fiti9lar, idman tadbirlari, -s. aiddir. badii va incasanal asarlari va prose- i9. Sui, qeyri maddi esas kapital (AN l l!4) -Buraya istehsal hii.iniu i.tlfoalti sahibina vo sonuncu dafa lisenziya veranc- xiisusi saydr vahidlarla mahdudlqdrrrlan yeni informasiya aiddir. Bunlar tachizat materiall:rrt va agyalart' va Uitnirr,,il iglari, ba;qasrna sattlmaq iiqiin. hrztr ..tna"ntrtlatlan (o ehtiyctlar' biitiin sulan:rn turafinci"n oi*to'.air. Lr6rlat "-i".i.il Ju ott iigtin xiisusi ahomiyyati olan strateji materiallar' " "mjra", buEda ve b:rsqfl amtaelar) do brrrayl d:rxil edilir' iO. Sirrn.rnit illar (AN l32) -Buraya istchsah qisrnon b:rsa 9ahr1r$ va adatan soruadan e"mal edilmoyan ba;qa vlhtdlora -ven'moyan' harnin istehlakqt ;;;-;; hut"tit v"r;5rnurni9 olan va galacokdo iti"rrtrh iavam etdirilocak arntaalar va xidmatlar drxildir' iJ"?i"*., '-'ii. e"""tit* aktivler iizra bitmamig iglar (AN 1221) -Kommersiya f""l*, ".rm uiiitrr, vai"r" l"iii"rri ila yalnz kasilmakla elde edilan mahsull fllmaq uqun ir"rl,*f"t* tdri, bahq va s.; becarilmasi, yalnz mahv edildikdan bar veran maosadi ,"iun ug-lu, va bagqa bitkiler va dafalarla ;;;J;i ,"ttini"t-r.is U""arilan aktivlar bu qrupa aid edilir' ' ii. Suo biimami; iglar (AN' 1222) ' - Becerilan aktivlarden ve *iai1rf"J"n Gqa iste'hsalgrlar torfindon haztrlanan ve ya yrfrlan' 5l lakin adoton sonradan e"mal cdilmodon b∞ q“ ina satllmayan,gOndori_ lmeyon v,ya VCrilmeyen emteoler bu qnIPa aid ed‖ ir 23H21r mo''mulatl肛 (AN 123)‐ Buraya 潤 。ton ahndttl kimi saticllara satllan omtoolori do daxil etmoklo satl,a v, gOndOnneye hazlr olan hazlr omtoolor daxildir 24 Allb― satmaqむ 9〔 in emtoolor(AN 124)_Buraya allci mlosise torof11ldon sonrad.In e''mal edilnloyon topdan vo perakondo sat:。 ■90n elde edilen omtoolor bu qnlpa aid ed‖ ir 25 Qiymoti‖ er(AN 13)― Burγ a os¨ on istehsal ve istehlよ ■ 96n 1(her halda istittdo olunmayan, vaxt keodikco qiymotinin artaca普 2almayacatl)ehtima1 01unan, pislo,meyen ve doyer chtiyatl allnlb saxlanilan istehsal edilen aktivlor bu qrupa daxil edilir 駈席:尋I hf認1#ゝ 脳∫癬ド 鯉野 n∬ ¶ 愚 鳳β 聾 qiymetli metal ve d"lar bu qnlpda birlo,dirilir 27 Antikvtt me"mulatlar ve b"qa incosonet esoriori(AN 132)‐ Buraya incosonet osorleri kimi ve antikvar mo''mulat kimi tapilml, 1%設 翼 器 雛 慇押 熙襴 ?鶴減 ,oki1lor,1leykollor ve s daxildir :篤 :11曳 1理 r羅 肥臨F釧誕 僻酬f網 鮒 瑠塩 yax011a,dlri111lasina 9okilon xorcior do bu qrupa daxil edilir 30 1stehsJ edilmomヽ mddi aktiVlor(AN 21)‐ Burり a tObiotde r"t 種 域 財 請 撼 鋪 鱗 醐 nim'VO onllnla olaqedar olan seth sularinin 6灘 lsurahet 69in γ basqa saholor daxil edilir 滋 』 総蹴;1錯判l踏二乳冊響‰1織 52 21y)a‐ "ve :淵1 認駅驚 嘗胤tl::nittι篤盤 鳥燎獣雪 ‖ :。 翻 辮 蠍 掲 ]口 守L癬 箭 雌 Jれ 鮮 miimktin olan ёlko orazisindoki xam mc,olor vo ballqll sular aiddir. 41.Su resursian(AN.214).‐ Buraya sulu qatlar ve ycraltl sularin ba,qa chtiyatlan daxil cdilir.Bu rewrsiarin azllこ 1 0nlarll uz。 五nd6 Sa‐ hibkarllこ l Ve bu hiiquqlardan istifado ctFnOyO,bazar qiymeti llo qiymot‐ londit,1loyO VO mtioyyon ё19iido iqtisadi nozaret etmeyo aparlb 91xarir. 42_istehsal edilmomis qeyri‐ maddi akt市 lor(AN.22)., Buraya comiyyot toroAndon yaradllan istchsal cdilmonll,aktivlo「 aiddir.onlar adoton hliqtlq vo u9ot qaydasl ilo tosdiq olunur.Bu mosolo patcntlerin vcrillnosi vo i190ncti torofo her hansl iqtisldi fayda vcril面 oSi yolu ilo hoH cdilir.Onlardan bo'zisi onun sahiblorino konkrct foaliyyot sahosi ilo mo,こ ul olmaq hilququ verir,onun icaZesl olmadan,asqalarinm he, min foJサ yot n6Vu i10 mO,ぃ l olmaSml‐ qad,こ an eⅢ r・ IStohSd Cdime= 11:織軍 盤七 歌at:露 篤 紺騒lttl椰 l器 れ 臨鏑よ : qa宙 lo豆 ve sJr ktchsal cdilmo“ is qeyl=甲 aoli,卜 tiViordonゃ a,1 01ur: 43.Patcndo,diHlmヽ ObyCktibr(AN.221).I Qanuhla VO mehゅ monin C,lHk ●ソ q6ran ib muda■Oh薔 ququna‐ mdik 01an‐ ixtiralar bura aiddin XaraヽtCrli "x轟 l 44.Icaroyo dair inuqavilolor vo ba,qasl,a Vё rilon salF inり qaviloloi maddi aktivlorin satin alinmasina dair opsio,lar ve s.buraya daxildir. 45.Satin alinllllデ `Qudvill''(AN.223).‐ Foaliyyotdo olan inna ki"i donilЭ n doyorlorlo akt市 lorin araslidakl ttη i(onun mlossisO u,un ё hdo911ikloHnin mob10Ё ini 91Xmaqla)okS Ctdiron mebloЁ dir.Bclo ё halda hor bir aktiv vo 6hdo911ik ayrica qiymetlondiriliri Buna gё ro do aktiv kirni qiyinotlondirilon vo miiossisoyo u2un mtiddotli fayda veron hor,cy“ QudVill''in doyorino daxil edilir. 46.istchsal cdilmoyon sair maddi aktivlor(AN.229).― Ba,qa katiqoriy31ara daxll ollnayan qcyri maddi istchsal cdilinoyon aktivlor daxlldir. 47.Ⅳlali)γ e aktivlori(AF).‐ Sahibkarhq huququ teshihat vahidlori toroindonわ rdi vo ya koHcktiv,okildo miioyyon cdilir.Miioyyon vaxt middetindo saxlamaq ve ya istifade ctlnoklo sahibine iqtisadi somere l鑑 舗 ∬戦 撼 1憂 批 織 器曲 齢 選 鮮 48.Siは o qlzlll vo BGXH(AF.1).-3arosindo mivarlq maliyyo 54 l 淵驚 露■ 1淵 ヽ l臨 ぷ ∬ 螢 厳 撥 投 Fta譜 盤 」 :n尉 sぽ 撚 驚11勲ぷ 識墨 ぷ織前1獄 増 蒻 壺 I :鞠職IttJ富誹書 55 罵:L』離:L諸胤腑激r顎雷」 訛IЪ c臨 忠∫ 群 常 3亀 ::h監 滞tliliLi稽 需思sP鳳 淵需 器糧馴乳電 l Jmna vo odOmm。 面 dふ ゛ :網 駄為 f慨期 お露m mikaね 55.Bolclulann (heditOrlarln)Sair hcsablarl(AF7)‐ krcdit:ori vo avansiarlndan,habclo ba§ Ticaret qa ahnml゛ vO ya Odonilmoli olan moblo菖 Iorin mOnboloindon ibarotllla‖ yyo ak」 vlo● dir 56 Ticaret krcditiori vo avanslarl(AF 71)‐ Buraya omtoO v。 諾 鍵譜 II::響 :::鷲 歯 IITtti割 誂n#寧 掲 も さ 計Ⅷ:ξl驚 ヽ vcrilon klcditlor,habelo bitmOmio istchSa1l vo g6rtllocok i,lori Odol■ t19un vcrilon avansiar daxldir be:7:書 :鳳 ok 晴割鮎∬総ュ『為温1::ふ i14鵬 Fd° n ba,qa tRξ 58 uzunmuddotli istittdO toin istchlak mallan(AF m)― Buraya cv toso飩 fatlarl tOroflndon son istehlak 19in oldo ctdiklori istchlak mallarl daxildir 59 Birba,a xarici invcstisiya (AF‐ m)‐ Buraya birbasa xariCi investisiya neticosindo yaranmll maliyyo aktiv10ri vO ohdo9iliklor aiddir sorvotin qly‐ Ylき lm hCSablannl toltib cdorkon qa● :ya metiondirilmosi tsullar1 91xan on mihiin problcmlordon biH mini §5.4.MHli Ⅳ 胤遺 ::増 ょ 翼剛 薔 糖 3だ置 λ 喘 ぬ謄1鷺T』::鵬 ゝ :W:∫『 稿Υ響協露ltty::l」 :ξ殿 :::織 T鷺 姦 甜 l燎 導 鷲 omok,xac ve va苅 ゎ ね 淵lJ“ nk.mmtt b6ytk ° d勝 k鶴 「軍 鷲 想猟 燎獄 熙胤計 ¶ 1群 if賓 織 毬 n湯 ま 窯 1:P嚇 翼:1策 1誂 晨1柑 Ⅷ:淵「WT淵 蹴 :器l潔 1ll鼎1淵 ふ lI:毬 認ilttiIFま 器 m:識 ‖ 、ュ :∬ 1瓢 観驚 、I:T∬ F蹴 覇翼 蹴 SЭ Otin imumi hOcminin mtoyyon cdil― lヽ m° b :ざ 2γ I‖ i器 rullr Bu ll,ctodt,n doqiqlivi o、 56 .olki illordo kapital qoyuluslanna dair : 4.‐ イ+4-' Buradaィ voイ .I′ ‐ d voい う―d dё V■ o● n ovv訓 no osas kapitalin tam doyorini; 4-r innd。 。 sas kapiala tam invcslsiyanl 。 sas kaplalin slradan 91xmaslnl gOstoHr 5-r ilind。 Osas kapitalln`.xalis''doyoAni mむ oyyon Ctmok 09in asagldall dtlsturdan istifado olunur え_│=え +4-4 Ci VO(′ +1)― Ci doVn.n ovvolino osas Burada え vo え,1-′ ‐ kapitalln xalls(kOhnOlmosi cixllm埒 )doyOHni: 4-r ilind。 。 sas kapitala invcstisiyanl 4-r ihndo amarizaslya fOndunu gostOHr Bu mctodun k01■ t)kliyi ilo m6vcur」 akiiv:ori qiymotl,ndirorkon t〔 ヽ nifatda aylrll"l,hor〔 ,ktiv nё vunO kapital qo)り !c、 larina dair inforn,41‐ yaya malik oimaq lazlmdir Hom do bclo mo''luinatlar on a2: 110illin ak6宙 n orta xidlnot middotino uyttun dOVru ohatO ctmolidlI Bununla yan.lsl l,or bir aktiv nOvll izre xidmot middoti d6v雨 ndo xidmotlorin doyi,mosino dair do mo''lumatln ollT.asi tolob olunur Kapital qoyulus‐ 、idinot illiddoti larina dair her aktiv nOvi ti2ro mO''lumat onun orta dOvrtl il,in aqrcqatla§ dirlllr(birlosdirilir) HcSablamalar noticosindo allnmlo fordi yckunlar iso konkrct tarixo m6vcud olan bitun aktivlor :需 :癬 l謂 視 蹴 酬 Yuxarldakl codvolin ぎ驚 七 譜 翼 mittl対 ana ndvし l― ci qraFasinda cari qiymotlorlo kapital qoyuluslarinin dinamikasl vcrilir 2-ci qraFada iso gOttl由 nё vlorinin hor 51 birinin qiymotlorino osason qiymot lmo゛ aktiv indckslori hcsablanir Btltlln mo''lumatl sonuncu ilin qiymotiori ilo ifado ctmok ■ctn homin nin qiymod baza kimi(′ =1.0)gё turulur HOr bir nin qlymolnin osas nin qiymotino nisbol mむ vaiq:ndeksloin dinamiК a slraslnl(2-ci qrafa)vCHr HcSablanml,indcksiorl mivaflq i1lordoki cari qiymotlo kapital qoyulu,lannin mobloginO vul:1laqla mtqayisoll qiymotlorlo (1997-ci ilin qiymotlo」 ylo)kapital qoyulu§ la“ nin hocminin(3-ct qraFa)mioyyon ctnlok mumkindur 2-ci codvol 1993-1997-ci inordO kapital qoyulu。 larinln dinamikasl(mivanq ndo. milvon mrnatla i1lorin 199ウ ‐ ct ilin Kapiral qovuiuslaar A 1993 1994 1995 1996 1997 1993‐ 1997‐ ci ilin o、 、olino 1998-ciildo comi 1998-ci ilin sonuna comi Qiynror indcksi 1997-ci il=1.0 qiynlotlorindo kaoital oovuluslarl l 150 180 220 450 2000 3000 2200 00412 00120 00160 00830 10 6180 7560 10120 37350 2000 63830 12120 5200 1815 59465 Bu hcsablamaya osason son bc,ilde miqoisOli qiymetlerlo kapital qoyub゛ annln mOЫ o要 nl mu・● ッ On etmok slradah blind lln owolho olan mobloこ dOn (618,O milyon manat)91Xlb SIradakl sonuncu ildon sonra go10n (1998-ci n) ilin kapital qoン ■luslarlnin (181,5 rnilyon manat)moblogini cOmloyib 1993‐ 1998‐ ci iller tcin kapital qoyulus‐ lannin mablo彗 ini miOンγon cunok olar 6383,0‐ 61S,0■ lSl,0‐ 5956,S plilyon manat 58 漁 1 鱗蝋1‖よ :F欄 輛ib鮮鷺 標鷲翼 mo''lumat vCrilmisdir: 3‐ n Xidmot middo1 5 il olan akt市 ● l。 ct codvol yltliml,qallq doyorinin hcsablanmast 1997‐ ci ilin ilin sonuna yr$rlmrl aktivlorin qahq doyori 5, homin qiymotlondinne tsunannln 90xu MDB 01kolorindo holblik totbiq edilo bilmir 4-ci codvel il er2ind0 01ko izro resursiann mOvcudluЁ u vo cari Omoliyyatlarin cadvollorin sxcmi Rcsurslann mcivcudlugu vo cari a,naliyyatlar IV l llkin (baslangic) ba:ans AN Qcyri maliyyo akti ANl‐ istchsal cd‖ mi゛ lor AN2‐ istchsal cd‖ momi、 lor AF Maliyyo aktivlo● AF Ohdo,1liklor AF Aktivlorda iimumi Cari emeliyyatlar deyigikliklor AF-Qcyri nraliyyoda AF. I -istchsal cdilmi5larde AF.2-istchsal cdilmomiflordo AF. Ohtagiliklorda imumi deyipiklikler 8.1o-Xnsusi kapitatda deyiSikler yltru ve transfcrlar B. I 0.2-Aktivlarin hocmindo sair doyiqikler 8.10.3-Xoldinq monfseti (zerer) B.l0.l-Kapital B.l0.3l-Ncytral AN Qcyri Son balans A尽 1‐ IStchsal AN.2-istchsal cdilmomiglor ′ ヽFヽ 4aliyyo aktivlol AF OhdoO:hklor B90“ Xlsusi Ⅷ盤鮒fⅧ[1:lill腑 ma瞭 鶴鋼 鼻 i翻 譜駕〔 61 ‖灘囃樹撼構 甫鮮 砒書 i摂 tzro hcsablanmasinl lllorhololor tlzro(■ 9 morh。 10do)holl Ctmoyi toklif ot 01ko cdir 1993‐ cll ildon totbiq cdilon birinci morholod, mini s。 ぃ′ izro bitOvllkdo asaき ldaki tOrkibdo hesablanil:r: 灘 島 欄 s無豫 『 鸞鮮 蒻葺 sxcm N 25‐ f illik,po9tla 1993‐ ct ildo tZro (dё Vlotin adl) Milli SOⅣ et g6stericilo五 vahidlo milh n u i r d t 。 。 k S A iII i iorv ot-c em -M o cImladon i (02lQ3I Osas kapital (mal-qaranr daxil etmokla osas tbnd) OCvl maddi aktivlor つ″ ´ 0 - B 01 02 03 Tam balans doyeri ila m6vcud olmusdur 1 2 Qahq balans doyeri ilo mOvcud olmusdur 4 3 Etrtiyatlar (qcyri maddi ddvriyyo vosaitlori) 04 Araylg: Uzun miiddor istifado olunan istchlak mallarr (ohalinin ev 05 omlakr) Sxcm 4.ヽ lilli sorvot gOstoricilorinin sxcmi 25-fN‐ li formanin 3-cu vo 4-ci qraralarinda milli sorvotin hor bir 。lunan qahq loyOri g6stonlir anln 03-cO sotrindo rcspublikada olan・ `QCyri Bundan olavo hOmin forl■ maddi aktivlo「 '(OgOr mi‖ i sta哺 stiki xidmotioH bclo qiymotlondlmo unstr10rinin milli hcsabdar1lqda islrad。 apT縄 ::な 鷺 II:鷺 面 n Ыr9。 x.nSt■ 0● 面n■ ymabndH鵬 oshn osasinda``fasilosi2 inVCntarlasdllllla"mctodu durur Bu mctod iso bclo bir m01ahizoyo osasianir ki, uzun v● orta mttddotli istirad。 。lunan aktiviorin konktrct momcnto toplanml, yckununda xidmot mtddoti mtoyyon edilmis nol‖ lativloro uyttun go10n10r o!acaq vo homin middot kc9dikco sonra onlar istismardan clxacaqlar Bu mctod 12rO hCSablamalari apall=laq 190n dOvr or2indO uzun vo orta middotli istifado obycktlorinin yaranmast vo ya oldo cdilmosino dair mo"lumatlann dinamikasindan istifado ctmok la21mdir Bclo :蹴辮 肝懸∬脚:諾港 猟 RA写 お T麗 』 霜t潔l喘温 vo allnmll notico dkoこ zro yckun mo"lumatlnda oks ctdir‖ ir Hcsablamalarin bu mctodologiya izro aparllmas:obycktlorin hor bir atr霧 露 腑 瞥 Ъ襦 ∬ 電 1品 錦 lT留 詣 il盤 驚 ギ 鶏 鷺 i middeti ve sairoyo dair gcni,mo''lumatin oimasini tolob cdir Adoton bele me"lumatlar mthasibat ucotu sonodlorindon ve xtsusi to,kil Cd胤 :』 Fぶ ¶ 器 露IH:¬ hn mぎ lumahnn認 中 棚島 :‖ よ 1賓 驚 孵;欄鮮舶羅 飾晏il搬 k,ly謂 yrttil厳 肯 薔 :1,暑 InllTd∬ ば]躍 1131胤『 SI矧 蹴i喘 l謂 音 晶 ぶ蹴[謀mi悧 悧翼l』獣 」 線橘11器黒胤 Tttη ttLn 棚蝿秘 瞬憲鑑 器腱 l:‖ l :∬ :囃 q″ 1;鶴 hesablamalann noticosini ba§ qa tsullarla oldo cdilmis notico10rlo tamamlamaq lnoslohot bilinir Mllxtolif usu‖ arla al:nmll noticolorin qa埒 1::qh yoxlanmasi vo olaqolondirlinosi y:こ lm vO istchiak gOstOrici‐ lo‖ nin doqiq‖ yini arlinlnaga imkan vc」 r Mtxtolif 01kolo● n stalslka orqanlan ve el“ l idarolori osas kapitahn, ohalinin ev omlakinin vo uzun mOddet xidmot cdon ba,qa obycktlorin mO'tolif tiplorinin stradan ,!xmasinin standarl oyrisini i。 loyib hazlriamlsiar Bu mctod mtlrokkob olnnaqla yana51,hom do doqiqlo,ino tolob ctso do milli so″ oln instrion izro y屯 1■ gOStOricヽ ini daha doqiq oks ctdi‖ =loyo imkan vcrir ヽ4DB statistika komitosinin tOvsiyyolorino gOro birliyo daxil olan rcspublikalarda osas fondiarin ycnidon qiymotlondir‖ 雫oSinin noticolorini nozoro almaqla tam ilk doyorio tortib cdilon in10uuasiya hcsablari rnilli soⅣ otin rntlhttm instrlorinin qiylnotlondirilmosi zamani istifado oluna bilor Yckun qiymotlondirilmosinin yaxlnll首 ini t。 ''min mtasir qiymotloro maksimum Ctmok 09in mtossisolorin tortib ctdiklori HN■ i hcsabatin mo"lumatlarindan voヽ 4DB 01kolorinin statistika kolnitosinin 露鮒ド 器1品 ∬:W又凛譜t胤 ふ:器逮 浮 : do istifado ctmok t6vsiyyo olunur 25‐ f N― li forrnanin 02 sotrindo osas kapitala dair mo''lumatlar metodolo」 i sonodlolle yana,l osas fondiar balanslnin torlbino dalr qivvedo olan tOvsiyγ olordon do istifado clmok lazlmdlr f01llianin l-9i v。 2‐ Homin ci qraFasinda tam doyorlo osas fondlar balanslnln、 .o ycnidon qiynlotlondin1lonin noticolorini oks ctdiron roqomiordon istifado ctllnok tOvsiyyo clilir ヽ411hasibat u9otuna ycni daxil cdilmi, l yckun qe,● maddi ak」 vlo「 'adh hcsabda gOstonion mini sOⅣ 。 “ qiymotino daxil ctmoklo 03 sotrindo ayrica gOstol:::ok lazlmdlr No20rO almaq lazlmdir ki, x● susi rnilkiン γotdo olan monzil yaxln vaxtlaradok sorti doyorlo qiymetlondirilirdi vo osas fondlarln son ycnidon qiymetlondi五 Imosindo onlar ycnidon qiymetlondiHImemi,dir ictimal ya,ayl, fondlannin balans doyori do yenidon qiymotlondiril‐ memisdir Bclo halda bi市 n monzil fondunu mtaζ ir qiymetlordo よ S闘 冒 tr猟 出 『 ,“ uqぬ ねhだ aガ 面 n 鷲 首:)1:み l溜 概 qi)'metlondinlle ve k6hnЭ Imosi 91xllm!,tam ilk doyorlo osas fondlar “ b31ansinin mo''lumatlanndan istifado olunur Bcle halda k6hnelmo doyoH amaltizasiyanin hecmino ve ya xidmot middotino osason nllo)ゝ .on cdilir Homin rreqsod t10こ n monzil fondunun kOhnolmo dorocasindon istifado ctmok olar IIal‐ 64 hazlrda qtiv、 'odo olan bcynoI、 alq standanlara gOre “qcyri‐ sonunda iso 40+100‐ 10‐ 20‐ 110 milyard manat g6storlocokdir 25 f N― li foilllanin 04 sotrinin l‐ 4 qraralarinda chtiyatlara(maddi SttW棚 fado mallan''instru tzro y:=:min mOvcud hocmini mloyyonlo,dirFnOk 靭 巌 漱 :悲 肌 鷲嵐 里臆∫ 嘔 「Ⅷ η ° 批瀬搬視t職獅[難鮒州 蹴駆1 榊1藤 曇蹴蠅欝キ :刷撫 i柵港 ifl躙鰹嚇鮮 犠f 撻1豫 獣ril撫 種 mcntal hcsab!amalarina dair dinamika s:ralarinin qurulmasi vaxti da olan sair tobii rcsurslarin statistik u90tunun tokmilo,dirilnlosi tzЮ ::liri■ :v忠 :Ч ∬ オ 躍噛電 ぼ 選 1:鰯 畔 1:譜 趾 露 ど Iso dO bu`lqa=● た saheJndo hJ haarda muoyyOn、 :∬ 11キ br g。 gelocokdO gOrulocok l,Ior daha,♀ 'B『 xdur ;鴇 o 65' Bu mesololorin kinayot qodOr todqiq cdilmomosi vo mtlvaflq sadolo,mis iSunann。 lmamasi clmi vo prak■ ki todqiqada mo,gul olan orqanlarin foaliyγ otini bu istiqamoto yё ,oltinoyi tolob cdir Allnml, konkret neticolori iso golecokdo morhololorlo praktikaya totbiq ctinok Olar QCyri_maddi akttvlor oatCnt,nou‐ xau,icaroyo dar mtqavilo, fl==“ anin ticarot markasl ve s)OzrO dO ycni nictodoloJi todqiqatlar aparrnaq tolob olunur ヽ41li Sop′ otin bu unsur10ri bOzi blkOlorin mthasibat uOomnda indidon qismon Oz oksini tapinaqdadlr Lakin MDB 01kelorinin mili soぃ ′ot statistikasinda bu mosolonin Oyronlmosino hololik basianllmay:b Milli soⅣ oti heSablayarkon inaliyyo aktiviori vo passivlorinin (maliyyo instrumcntlorinin)ohatO Cdilmosi hor ocydon ovvol m6vcud infonllasiya bazasin1 0yronmoyi vo ona olan tolobi doqiqlo,dirmoyi tolob cdir Bu istiqamotdo 1993‐ ctl ildon lnatloyyon cohdlor cdilso do hologil;:sll:lli二 olsa da statistika o鴫 :ll:ll:コ lall blr slra lnお nnaSya anditk ucotda anlarina tolob olunan soviyyodo toqdim olunmuL MDB blkolorinin milli statistika orqaniarin:n foaliyyotindo milli 鷺鯛 舅 ]:l:蓼 鴇話 FЪ l〔 晶 iぶ Is服 鵬 :lぶ T認 癬 ltT繁 障 isulu ilo osasinl tosottfat saholori vo mlllkiyyot fonnalari tlzro osas kapital vo ehtiyatlara dair info甲 asiya toskil cdo bilor Tutaq ki, 1995ci llin sonunda respublikada aparilan ycnidon qiymotlondiHllodon sonra 10 trilyon manathq milli soⅣ ot oldugu askar cdilmisdir Onlardan tam ilk doyori 6 trilyon manathq osas kapitalln 2 trlyon manatl iso maddi dOvriyye chtiyatlarinin doyorini oks ctdirir esas kapitalln kOhnolmo dorocosinin 20%oldugunu bi10rok onun qahq doyorini hcsablayaq 6‐ 60,2‐ 4,8t五 lyon manat olacaqdir Ehtiyatlar tam doyorlo hesablandlglna goro inini soⅣ oin imumi qahq doyo● 4,8■ 2,0=6,8 trilyon manat olacaqdlr 5‐ ci codvel AktivloHn sektorlar izro b01unmOsinin k6mok,i codveli manat la o ciimladon Comi Sckrorlar kapital 48 ´0 iqtisir.iivyat izro corui O sas o ciimlodan: Oevri-maliwa idaralori 66 ●十 Dovlot id:roqilik orqaniarr 34 03 44 04 Aυ ヽlali、 、o idarolo● 02 l\{addi dovriyya vosaitlari 20 10 01 02 Erl"*ilfut*u xidrnot cdon 6-ci codV01 Ilin evvolino A l il 2 Crx- Y)!rm ma nttsdtr 3 Ycnidan qiymollondir- Ilin axlrlna n、 Ovcud olmusdur ´0 mOvcud olmu"ur orzindc horokot r 一 u Rcsurslarln n<ivlori 藤 ¨ 一 il nr7ilndO akti vlcrin horokoti vo 4 esas kapital ヽ4addi d6vriyγ o vOsaitlori __ Cami 『憮 ∬T鷺 選:I驚 乱吼瞥鵠 :富 li淑 1鮒 寝 l癬よょ轟1編 1慧 i識 淵 』 羊 m63服L獣 :s'『 l (, xidinot nOvlorinin ahnmasint ylき lma dcyil,cari istchiaka ald ctmok toklif olunur Bclo voziyyot uygunsuzluq yaratmaqla faktiki y!glmln 蛯1岬k,1穎 欄電 榊壁限 「 │ 」 1潔 :fFl麗 R#驚FttlttЪ 胤醤 :1:温 鳥rt 肌lq獅 桜 ollalinin mOxtolif n6v u2unmuddOtli xidlnot nlanarl i10 tO'min olunnlasinl tohlil cdorkon istifado cdilo bilor R職 鮒Чl高鳳IMW鋼器lrttrittC盟 11 澪 鷲ヽ rcsuド lannln bu hissosini balanslasdinnatta imkan vcrir hm鸞 Ⅷ 鮮 淋Iド 職l釧憾 榊胎選補:嚇 i寵撫熱織i鰤 68 │ I=∬ l輔 a欄 .脳 lh酬 職 ぉ 停 冨鮮t瀾讐 Q… Ⅲ =柵 .osrs Yrirm fondunun qurulugu olrontlorkon onun torkibindoxususl ka'.itrjrn vo maddi ne"motlorin xtjsusi qokisinin doylimosrno diuoot vetirilir. "''i.i ii r"*"ii, dinamikasr tohlil edilorkan investisiyantn maliyyologverilir' Bu maqa,ritmu' *"nUoutn nin tohlilindo bdyiik ohonriyyor ozii-ijzt'na mallyyalogdrrma soJio investisiya vo kapital qoyuluglarrnrn emsallan hesablantr' .ziiniin invcstisiyast Om、 口y“ 晨i:… “ lm● ● ' investisiyahrn iimumi hocmi ,“ t,detaim,. ′ 0 V0 e漱 `‐ 1競 bl・ 1,o""1● =:ド " “ 卜 kaが 回m imumihocmi `ab■ :b編 ∬ 1露IttЪ 蹴 驚 器 m識 1哨 響認 trl翼 蹴 ise asa普 ldak1 0msallar hcsablanir ° ttnmi= Ve ° m零 殿 1漱 I=型 器 器 讐 虫 =罵 曜鱗鱗鸞輔戴鸞悦鸞 i 1掛 思蹴 ttl蹴 咄感 薇 署鰤 i聯曜酔Ъ Nozarot isin suallar 70 VI FeSIL KAPiTAL QOYULUsLARININ STATiSTiKASI 」 lillilln:IIllill11l ξ i譜:littIIilll乙 li:│[越 鷺 hcsablar slstcmi(MHS)kapital qoy■ llu,larlnin hocmi vo torkibinin, 脚夏乳幕』l紫 鶏搬isW輩 lilよ 『 盛 ::欝 :軍 kCOIЮ n bttin :益l滉 [][:lilIHll il[lJlllli[11鷲 rt:L挙 婆 譜鶴露蝋篤晰配:1鳥 認鼎 li栽 燎 │::lllll]!III量 lilll ::1113碍 話 ‖ 』 1:藩 llillilllllifttilll[11i ワl bondloHn tikilmosino,mc,olorin tomizlonmosino, torragin crroziyasl ve sinl,molo● ne qarシ mibaHzoyo, baglann, 6zlinltkloin vo mc,olorin sa1lnmasina, osas vosaitlorin bir mtllkiyyot,idon ba、 qasina kccmosi ilo olaqodar xorclorin bir hissosino, maddl qiylloot1lorin ehtiyatlarinln doyismosino vo osash lo'miro ookilon 、oⅢ olorin daxil olmasl tOvsiyyo cdilir Cari to'miroゞ oklon xorctor iso cari xorc liini n020rdOn kcOirilir Bcynolxalq stitistikanln ba,qa sah010rino nisboton Kapital qoyu‐ lu,Iari statistikasinin nisboton zoif inkisar ctmosinin osas soboblorindon biri dinya 01kolorinin milli statistikaslnda kapital qoyuluolarlnin torkibi haqqlnda vahid anlay:§ ln olmanlasldlr Elo buna ::月 s」 Ъ ttIЫ l爵 」漱 殿 朧 CL猟 鳳i鷺 :11出 ;r爆 軍 solahiyγ otli bcynolxalq to,kilatlar:n fЭ aliyyotindo vo hazlrladlqlarl tOvsiyγ olordo kapital qoン、lu,larinin torkibinih doqiqlo,dirilmosino gcni,ycr vcrlimisdir: Kapital qoyulu,larina dair mixtolif t6vsiyyolorin mOvcudluЁ una baxmayaraq son vaxtlarda dunya miqyasinda kapilal qoyulusiarinin torkibi vahid mctodologiya tzro u9ota alinmlr Bu tё ayrl xorclor arasinda sorhodlorin,llabelo cari vo o、 vsiyyolorde ayrl‐ asI!xorclorin doqiq mlloyyon cdilmomosi aydin gOruntr Mosolon,bl: torofdon cari to'mir xorclori kapital qoン avadanllЁ in 9o〕 1ュ lu,larina aid cdildiyi halda,ba゛ qa bir torofdon do Xidmot m● ddetini ve mehsuldarliginin artirilmaslna ■:on xorclor kapital qoyulu,lanna daxil cdilir Halbuki,avadanl_:1:l tokminosdirilmOsi xidmot middotini artiran vo onun ilkin voziyyotinin l篤 譜 霊 器 」 1蹴 F七 鳳 F 裕 犠 網 Iori vo bvsqa soboblori nozoro alaraq inki§ af ctmi。 61kolorin bir 9oxu l:1器 lll箇 bu tOvsiン γolori qobul ctmedi vo kapital qoyulullarinin hcsablanma― sinda 02 mini On''。 nevi tsunarinl saxladilar Elo buna gO「o do ayn― ayrl dkttor 12rO kal驚 J qOyulu゛ anna da対 l cdimヽ xorC島 五n torklЫ ЫH― birindon vo bcynolxalq tOvsiyγ olordon forqlono bilor Mosolon,ABs― ln rosmi statistikasinda kapital qoン 、luSuna yalnlz fordi sektonュ n yatirlmian aid cdililr DOvlotin bu Sahedo 9okdiyi xercler ise cari istchlak hcsab cdilir Kapital qoン ●lusiarinlrl ba,qa variaitinda iso d6、 ′ lot(fcdCral vo,tatlann)ve bolediyyo kapital qo)電 luSlarl yalnlz tikinti‐ qurasd1111la islo● ni bhate cdir ve a、 adanllqlann ahnmasina d6、 lotin cokdiyi xercierヽ o ucota alinrlllr Halbuki,ABs― da doVlot kapital qら lu゛ an binln kapital ooyulu゛ annin 25-33%‐ ni,(houa “ mthaibo i1lorindo 50%‐ ni) lo,k■ edir Bcynolxalq tё vsiyyoloro ha、 n,a)araq ABS― nin milli statislkasl osas1l to'mid kaoital lol■ luslarinin torkibino daxil ctmir Fransada vo AImaniyada iso osasil 72 響辮 檬 1墨 革 1羊 bI鵠 棚 tttFttlinⅢ 」 2 Avadanllq,alet vo invcntar; l esas kapitala qoyulu,lar: γ 墓 輩 じ 3准 〕 諄 3部 =llianna 面 フ 出 よ Ibh苗 n釧 ふ a誡 ぷ ガ “ nm劉 " ]i鼈鞠 鳳 鶴 「 l"面 μ ‖ぃdtt ふ :鷺 湾器 留」嶋温 1胤 sahdo黒 :。 mi,1鳳 niyQ mok vagtdOindon basqa lStehd dm ● お Ы Rl l五 emok vasitelerinin bitmemi,lkindsino; Cins ve std vcron mal‐ qaradan basqa mal‐ qaraya; Hazir mo'mulata: b)Sar ttChSal sahele`ve dё vlotidaro9i‖ yi orqanlanna Satl,09un haz:r rnehsula; lanna ヽ 露Fi差 贈 彗 ::躍 :ぶlぶ RT露 格 Bu tosnifat xcyli gcni゛ ri‰ ∬ l驚疑ょ b飢 :棚 鵬 olsa da hor bir m6vqe istonlon dorecodo 嵌 r″ Ъ 1麟‖ 11お 継 露 紺 酬] 北棺 瑞1懲 血m ttu砒 ∫尊1鮮 1替 寵 hcsablardan biridir To"sisat vahidlorinin eldo etdikloH vo slradan cdilmosini ohato edir :::11"鮮蓬 謝1;冨 G鵬:llal淵 錯 “ gostodr nL聡 a∫ 謝 躍 [響撒 戦 :}驚 認淵 鞘 ly慧 欄 冨 ymmi 飢:棚 霊聯算脂 蜘 [魁廿 Ъ 『 結凛翡i忠職 ves血 賂 1:l静 懲場。 夕 hよ H eh`yatlan・ daxil ediliri a)istehsal ehtiyatlarl; b)BImOmis istehsali 83 cdir: 1 0sas kapitalin imumi yltim、 flM瘍 I準 螢 就雨掛鸞龍 難 edilmosi(01dO edilmo― siradan 91xma) . 漁∫ 泥"血 :轟 l麗 凱譜械熱鮮 n覺 i芋 灘 響l翼鮒上皿 富 ボ幣 l鮮 siモ 9xanlan 91xlnaqla) 84 2ヽ tehsJ na dunmり an madd aktwb‖ nγ 警゛as■ dT“ 警蝋零曝 離機FJtti驚 曲 ゞ JI露 酬 驚L盤 腑 謁 茸 旨露淵 ‖鯖』配∬ I槻 温瀾 Hi鮮 蹴 轟t酬 鴬認 msm篤 doyi,mesine aid edilir); 6. istehsa1 01unmayan maddi ve qeyri‐ lnaddi aktivlor(“ Kapitana omeliyyatlar hesabl"nda“ QeyH maliyyo aktiv‐ lorinin doyi,mesi''adh ay口 ca maddodo oks olunuぅ Osas kapitahn umumi yl量 lml istchsalatda ondan istifade edecok toshihat vahidine veHldiyi anda u9ota alinir.Bina ve quttular t9in belo an yeHne yetiHlmi, 1,in sifari,9i tororlnden ёdonildiyi an hesab dOnilorse isin 6donilon hiss,si Olunur.o80r obyckt morhelolor10 ё oζ as kapitalln imumi y増 lmina,6donilmeyon hissesi isO bitmomis istchsal ve ya sifari,9ido olan lnaddi dё vriyye vasitolorinin terkibindo olan hazlr inehsuluna daxil cdilir.Tosenttfat usulu ilo ycHne yetirilon basa 9amanll,tikinti Osas kapltalin ylgHnina aid edilir.U2un istchsal ` ° 呼駅 認 ∬淵漱ぶ:F塊 冨I¶ 二L嗣:Hn 9″ ma_ tsikltto malik avadanllqla<gomilor,teyyarelor ve s)osaS kapitalln londirilinesi a,a彗 ldakl kilni apanhr: 1.Osas kapital sOtin alindlqda ol10 Cdilme qiymo,iy10(aliCl,m lま 1竃 署 醤 蝋ぶ鶴路 需鷺麟蹴躍軍 鷺出 翼諄歯 葛 :ζ ve s xorclori daxil emoklo); 2.Osaζ kapitah fordi istifado● 91h iStehsal ctdikdOhesablahml, osas qiymetlorlo Ve ya istehsal xorcloHne gё re; 3. M6vcud osas kapitahn satln ahnmasl‐ miilkiyyot hiiququnun ba,qalanna verilrnesi ilo olaqedar olan biittin xercloH daxil etmoklo dd:.咄 踵 潔 Ft爵 Jtt satlsl_血 鳳yyetin h轟 ふ m К d轟 ぶ お 螺 麟 樋 話淵 ∬駐 酬 l殿 l蹴 PⅢ m調 メa =器 :1:発 Hne 1陽 霜 da対 l dmayan mosrene■ 夕彗 ma d“ dbn2qけ m甜 M漁 :謝 量 velz£ 記 計 二 ;温 l溜 よ 熱電:ll:鴫 撃宙夏懲』 T; 18:::譜 潮 at hVenね Jar ve わ HDindon ttnan avada」 岬 瞭Ax謂 織1螢潔 mn l Etti摺 電∬ l翼鼠 Fl。 .umtt b虚 ぉ 9:器 メ ツ電器■tr露温 温志I面 ぅyaradlh¨ ma ve dd]∫ d:翼 J毬 mtlki″ 蔵 。 lunmayan akt市 :漱Fヽ 曜 t誌 :基 │」 1:首 :「 lЮ :Э S6 s」 loЮ et ahTabH ayn tlkltt obyemne ad dan gcddibO■ (Ы 喫 淵 wな Ve qa2ma Pve sahdor izЮ ka口 tal qOwh゛ anmn V0 0S油 sJ点 1;き '直 ぽ mi i器 l lrl鰐 ‖ FF£ s雪講 釧穐:譜 冒 L器電 lよ 柵 習鸞 臨 鰍 甲 n「 87 -Sehiyyo, badon torbiyyesi, sosial ta"minat, xalq maarifi, modaniyyot vo incasonat iimumd<ivlat sektoruna aid olduqlanna g<iro bu sahada kapital qoyulugu d<ivlst biidcesinin sosial-medani tadbirlara mesroflorina dair mJ"lumatlara osasoo m0ayyon edilir' Bu saholcrda olan kommersiya miiassisolorina kapital qoytrlu;lan.homin saholorin kapital qoyulugian ila biidce idaralorinin kapital qoyuluglart arastndakr faro kimi miiawan edilir; -'Bod." ,r'[o*rnersiya clmi idarelarinin kapital qoyuluglan elmi idaralarin xidrnetlarinin iimumi buraxthgtndakr xiisusi gekisino g<ira miiowan cdilirl -qlyri-istehsal tayinath sair obyektlar i.izro kapital qoyuluglarrnda 7-ci cadval ta"mir vo asash qoyuluqlan kaPital iizra Sektorlar ve sahalar xarclarinin hesablanmasr sektorlar vo saholar vast va ko$fiyyon. Seodc'ziya vo enn L,r[inrrr geologi つ4 A 21 Monzil t.sarnifan: 'd0vloi(verlisovel) d I ● K ya oriiassis3lori va 4 392145,S 7842つ 1,0 10S O 10243.8 203047 7540 51925,S 33'03,4 3240 24 .konrcrsiva'niiossisalo.i biidcJ rasl(ilallarr Ahrliyo qeyriislchsal oisal 2, Sohilya. bodar ta$iyasi vo sosial -konrnrcrsiva nriiossisalari -i(onnnersiva n)iissrsolari .konrnrersi!a nrnassis3lon -loonnersrva nru6ssisalori -bndco roskilatla Maliya, kredit, srgona, pcnsiya 42 45 13+14+15+16+17+22+25+26+ +29■ 32■ 35‐ 38+ nlaliン yo mllessisO10ri 46 (01+03+06● 07■ 09+ll+12+13+ ■14■ lS,16■ 18● 20+23+2,+27+ Umunld6vlat idaragiliYi to.l+ to+ I 9+?.1+28r1 t +];l+37+39) Ev raaarriifalrna xidnrar cdon oevri-konxnersiva raskilallarr (40) 50 homginin mali1rye, ictimai birhklar vo idaragilik orqanlarr ijmumi buraxrhpda onlaln xi.isusi gokisina miitonasib b6liigdtiriiliir; -Osas stiriido mal-qarantn deyarinin alave arttmt hesabat osas fondlar balansrna asason amortizasiyanr (kdhnalmoni) grxmaqla ilin sonuna va avvalino mal-qaranrn dayorinin farqi kimi miiayyon edilir; Sektorlar iizro mal qarantn doyorininolavo arttml hesablanarkon ev lt9 tosorrufatinda olan mal― qara cv tosottfati scktorunda, qalanlarl isO qcyrl― maliyyo Osas fondlarin miossisolori sektorunda ucota ahntr― esash to"miHno O● kilen mosronor osas kapltahn tlmuml yigimina tikinti mohsulunda ucota ahnan hecmdo daxil cdilir Osasli to''miro aid (O CimbdOn mayn ve avadaJη hin)davo hbnnaJya。 にuqda o"an da nozore almaq la21mdlr Bu mesronor praktiki moqsodlor t1911n saholor ve toshihat vahidiori qruplarl llzro buraxll:,a liyttun nisbotdo b01■ ,dinlllr Tokrar u9otdan qa9nlaq 0911n bu xorclori mivafq istchsal hcsabl''nda gOstorilon arahq iζ saholorin “ llllttli「 m.:ぶ tchlakinin moblo意 II:IIllilijllilil[l導 itぶ lr。 9in i さII 。 khaЫ ann J二 MaSna。 don xordor dOⅥ d bidcosinin “tohsil'' vo “modoniyyot'' sahOlori uzro mosroflorinin 鶯l轟1椰鸞輔 醐蠅藍 │ lazlmdir 轟撚轟鮮辮紺椰鮮11学 滑 l騰 嵐聡肥 襦 網絲槻露 認l織職舞』 η:∬〔 計翼 場 :fI聰 竜‖ :1麟 鷺 課::雪 ユ 梯:7服 鮮 1:∞ Folakot vo bOdboxt hadisolor neticosindo osas kapitalin slradan i‖ lζ 90 etdirilirlor. -'-'ar"r'f."pit"f ,n istehlakr hesabat d6vr0 arzinde istehsal prosesinda r,ii"ao, mJ;noui kiihnalma vo tosadtifi zadalonmalor noticasindo-esas kaoitahn "-'5r"r' davorinin azaimastdtr. t"'p;"ii" iu"t't"t, scktorlar ve biitiivliikdo iqtisadiyyatda uttirioiln uiutrnrttnt oks ctdiron giistarici kimi "Kapitalla omoliyyatlar ; hcsabr"nrn sol tarofi ndc gcistorilir' aktivlor. kimi $6.8. l\laddi diivril'ya Ba5qa . ,m{-d]--9lv:vyo onvJsaitlori ehtiyatlarrnln vosaitlori chtiyatlarrnrn dayrlmosr da qlxmasr naticovc stradan altnmrsr lartn irrliur sinda bag verir' Verilmig d6vr arzinde ehtiqaltqlann yatlarrn doyarinin doyigmasi ddvriin sonuna va awelino olan faroi kimi hesablantr. ' -' Jor;yve vasaitlari ehtiyatlafl istehlakqrlarda, habele. topdan ia^oai or*Lunau ticarat milassisalarindo olarsa ai;ctlann qiymatlari ilo' "" isief,satcrlarda olduqda ise esas qiymatlarla qiymatlendirilir' frlaaii d<ivriyyo vesaiti ehtiyatlann deyigilmesinin hcsablanmast asaErdakt tarkibde heyata kcAirilir: -'-i. istehsat ehtiyitlannrn elave arttmt (istehsalgr tesorrilfatlarda .,lan kand tessariifatl mahsullan olmadan); 2. Bitmamig istehsahn elave arttmt; l. i"r* mehsulun olave arttmt (istehsalgl tsserriifatlar& kond tosorriifah mehsutlan olmadan); 4. Omtaelerin elavo artlml;. s. iit"ttt"ig, miiessisolarinda kand teserrtlfafi olan mahsullan ehtiyatlanntn alave arttmti 6. Mege sallnmastnln olsva arttml; ?. Diivlat maddi resurslanntn elave arttmt; o. qiymetlarin dayigmesini muoyyon etrnek meqsedi ile deyere dFnttF∝ fI '' 。 ■。 論・ 警 蹴 『 +2+3+4+5+6?7+8); ehtiyatlannln daYilmasi ftluaai Jouriyya rosaitlari ehtiyyatlannrn deyiSmasrni f9sabla,l1r; to sln kan bu gOstoricilarin saviyyasina qiymatlarin dayilmasinln aradan oaldtnlmaltdrr. -'-uiiiiuf if nruaai ehtiyatlann dayarinin deyipilmasi m0hasibat.ugoluolan qa!:qlartn nrrn rnrl'lrrutlu.tna asisan diivriin sonuna va avvalina bu davorinin larqi kimi miiayyan edilir' Miihasibat hesabatlannda qiymctlirile qiymati va ya maya dayari "iar'edilmo "ri'"iri MltS -nin prinsiplorino asason onlar hes'\rt u.*."y.t"q i,rii*}oii"o do\ nixiin ona qil matlorina osason qiymotlondlrllmollolriar' t', l穏 酬 網協 ポ 計 椰 コ 威L樹 癬 Sttaye mohsulu: ‐ o ctimlodon:、 ncftqaz sonayesi ・ :、 ‐ k6mtir SOnayesi salr yanacaq senayesl qara inctallurgiya olvan metanurgiya kirnya ve ncftkirnya sehaycsi ma,inqayHIIla Ve metal ё"Inah ‐ me,o,attac emall,scliloiz― kaЁ lz SOnaycsi . tikinti rnatcriaHari sonayesi yungul senayc ycyinli s,nayesi l SOnaシ e,in s,lr sahelori. Kond tesorrufati rnehsuHarl ‐ ‐ Sonradan her bir mohsul qrupu tizre qiyttet indcksi se,1lir Maddi istchsalln sair sahelorihin lnё hsulu. CⅢ 棚 私IttF醤ょ 驚認:l瑞 :Is肥 :l鉗 」 雷 ∬ 譜 琴 °・ 「Zll逮 1:I網評撫棚∫ rttII認 :胤 き 驚織よ μ :榊 拙麟糧蔦 導 [櫛 'S9n,半 :° 霧 槻 器欝 嚇 ‐ 鳥 義(馴 1幕 (¶ ■ nisbotindon alinan ededo vurulur. : ‐ Bclo hanarda btitiin indekslor eyni bazaya bsasOn hesablanmalldlr. Bu hesablama a,aこ ldakl kimidir Burada ilin。 亀― ' la qiymOde亘 ile il orzinde chtiyathnn doy,百 hin dayigmesini; So -ilin awalino miihasibat ugotunun ma"lumatlarr rizra ehtivatlann dayarini; S, -ilin sonuna miihasibat ugorunun ma"lumatlan lizra ehriy,at!arrn dayarini; I 8-ci cadval ヽ 。i C m 。 ¨ t 価 ¨ v E miiossisolori m u ¨ ¨ m ・U u d 路n ︲ o r k Sektorlar iizra ntaddi vosaitlari Qcyri-maliyo 4 A 01 nv chtiyatlannrn olavo artrml Bitmomi! istchsahn olavo antmt Hazrr mohsulun olavc anttnt Omtoolorin olavo 03 04 artlml fatlarr olan kond toscrriifatt mohsullanntn ehtiyatlartnrn alavo arttmt 05 Mcgo saltnmastntn 06 olavo anrmt Ddvlot maddi rezervlarinin alava 07 artlml Cami(01+02r03+0 4■ 05■ 06+ J,,,, -x bazis dovriino nisbaton ilin avvalino qiymat indeksini; ilina nisbatan ilin sonuna qiymat indckini; J, ,-xbazis giistorir. i,." . = l[],,--, . * I,,.,,-.,,] \{iihasibar ugotunun ms"lumatlatrna osason ehtiyatlann dayorinin doligmosi rlc ilin ona qiymotluri ilo chtiyatlarrn doyorinin dolilmo'i rra"rnCakr forq r:r"ddr'dOutiyya vasait chtryatlartnrn dcyilmosirin di..,r e r i.oncktlrini rdijzoltiini) gostorir. Doy or kone ktivi=( S" - -t'r )' S" \'laddi Corril'1o vasaitlori ehtiyatlannrn Cayilmosi qil'rnatlarin bu sahclr'rC r r Lksoldivj halda-bu Coyor korrektivi qodcr azaldtlmzh "a ,,rrl,,l,.:ihlrl.t mu' aliq irlrrrq anlr;lnalldtr' Doyor korrcktivinin ho9mini daha doqiq mloyyonloodin■ ok tlclln chtiyatlann mtlhllm nOvlori tlzro 9insi ifadodo qaliqlarin lublor izro deyismOsine dair,onlann saxlanma m,ddod haqqlnda vo muva6q qiymet indckslorlne dair info11liaSiya tolob olunur §6.9.Doyorlilorin,torpattin VO DoyorliloHn oldo cdilinlosi agcnt‐ ba,qa istchsal olunntayan maddi loro vo dollallara vcrilon inuka_ aktivlorin, habclo istchsal olunf fatiar!da daxil etmoklo allcllarin mayan qeyri‐ maddi akti1lorin qiyinoti ilo cliymo(londirilir xolis eldo edilmosi Deyorlilorin slradan 9:xmasl agcntlero vo donallara vcrilon mikaね tlarl(komiS10n haqqlan)91x!ld:qdan sonra ttktiki VO ya hcsablama qiymotlori ilo qlymotlondirili! Hal llazlrda doy()rlilorin elde edilmosi ticarol stStiistikaslnln mo"lumOtina OSasOn praktiki olaraq yalniz ev tosorrtlfatlan 09in zorgorlik mo''mulatlarinin all§ l 1locmindO hesablana bilor MHS‐ nin m● oyyon ctdiyi qaydaya uyき un Olaraq torpa=In ahnmasI ve satll,asl yainiz rezidentler araslnda ba,vcrO bilor ogO「 bC10 k計 yf■ ・ Tl器 、 訛 器 認 驚Iヽ 尋 凛 鵠 sanlmasl 10 0hqodar milkiyyot htquounun ba,qa● na ve■ ImbJ xorcloH torpatl● qiymetine daxil olunmur V。 。 Sas kaplalln imumi yl諄 轟lna daxl edilir Buna gOro do torpagin sat:ld:こ l qi'met hOm alicI ve hem do satic1 19in cyni olacaqdl■ Bcloliklo, alinml, bllnln torpaqlann doyoH satilmtt b薔 籠n to● aqlann dbyodne boraber dmJだ I Buお o o demokdir H,均 lsadiyyま むzЮ b昴 0宙 Okdo t6,attn oldo edilmesindon ahnan xalis loyor hOmi,o sinra borabordir Torpatta mullyyeth baier vo ya oヽ agi transfenbr tzrO ba,qasma ve● ldiyi halda omoliyyatin hor ikl istirak91sl■ 9tn eyni nOv tbrpaq!arin deyorino uyttun 3010● qiymetlordon istifado olunmalldlr istchsa1 01unmaya,ba,qa maaddi aktivlorin。 ldo edilrnosi ve satl,1 zamanl da toTPaqla omeliyyatlara uygun metodlardan istifado olunur Adoten bcle aktivlorln sabibi d6vl● t idareciliyi scktOru olur ki,onlarda Oz n6vbosindo m● oyyon hη q O10nilmok ,blti ilo homin aktiv!ori 轟鮒麟脚 鎌 盤 欄″ 面 挽 劇ぎ 歴 認∬器認認悧 tcll:電 il‖ Torpaqla ernoli〉 maddii ak:ivlo五 ba゛ qaslna l■ '“ KⅢ h om山 w劇 γatlardan oldugu kimi, istehsal edilmo)on qeyH ヽlHS‐ do oks ctdirirorken milkiン ,Ot huquqnun vcHlmesi ilo olaqodar xorclor esas kaPitalin tnlumi ylglmina 淵詰“質 騨I]榊 憮 署菫1桑顧 H「 lili∬ 111翼 nar ロ 。 Hn"attdah i9 1p面 」 l Kapitala vergil。 ■ 2 investisiya subsidlori; aン : verdiklori kapital transfctlЭ r aiddir. Invcstislya subsidlori dё vlot budcOsinin ycrino yctirilmosino dair hesablara esason mloyyon edilir.Buraya a,aこ ldakl maddolor aiddir l.Avadanhqlann ve i,ventarlann oldO cdill■ OSi; 2.Dё vlol kapital qoyulu,larl; 3.Osash to"rnir: 4.Gcol● i― ` kO,flyyat i,lori; YЧ xaridakllardan olavo dё vlot budcOsinin a,attldakl rnesroflorini do invcstisiya subsidlorine aid edirlor: 1.Mlharibo oliHorino monsub olan ya,ayls cvlorinin Osash to"Iniri (CV tOSOmfatl sektoruna transfcrtlor) 2.Qocalar 19un cv10r vo heyatyani tikililori tikmok通 9un ahnml, kredittlorin bir hissosinin banklara odOnilmosi (bu evin kirnin miilkiyyotindo olrnasindan aslll olaraq qcyri rnaliyyo mtiossisolorino v6 ya cv tosottfatina verilon transお rtlor); 3.Qoza10rin neticolorinin aradan qaldirllmasina kapital qoyulu,larl(qcyri‐ maliyyo scktoruna transfcrtlor); 4.Torpaq sahiblerino ve torpaqdan istifado cdonlore torpattin borpasl● 9in ayrllan bildco vesaiti(qcyri‐ maHyyo m● ossisolorine ve vo ev tosemfat10rina vcri10n transfcrtloo; Sair kapital transfcrtler kapitala vcrgilor ve invcstisiya subsidlo‐ rindon ba§ qa ycrdo qalan kapital transfcrtlorindon ibaretdir. Buraya a,attldakllar aiddir: 1.Lo魅 v cdilmO aninda krcditorlarla borcalanlar arasrndakr borcun 10色 V Cdilmosi; 2.Partlayl,lar, neftin axmasl ve s. neticesinde doyon zororlorin 6donilmosino kompensasiyalar; 3.Hodiyyo vcron,oxsin sa魅 11こ lnda vcrilon ve qcyri― kommersiya toskilatlarina daxil olan iri rniqyasll hodiyyolor; 4,Mttossiselorin uzun illor erzindo ylЁ lllb qalml, irimiqyasll zorerlorinin 6donilinosi ti9iin transfetlor. 5.Osas kapitalln umumi y進 lminl maliyyolo,dirilmosi t9un ev tosorrufatl vO ya qcyri― komcrsiya toskilatlarindan daxil olan iri hocrnli ianolori(MOS010n, kitabxanalarin, koHeclorin, laboratOriyalarin vo sairenin tikilmesine verilon ianolor); Dёvlot biidcosinin yerine yctirilrnosino dair hesabatda dё vlot toro‐ rlndon vcrilon sair kapital transfetlor haqqinda asattldakl info111lasiya vardiri ― Votanda,lara vurulan zorerin ёdonilmesi(cv tOSOttfati sektonlna transfcrtlor); _Boraet 96 qazanml, vetonda,lara doyon zororin ve xorclorin Nozaret icin SuallaF a″ ο 。 ″ :鶴s_db kttitaノ瀬9喫露 あ,0カ葛リ“嘉嗜趨い ζ ′ 9禦 ■ 励 ″ ル ″ わr yar? 1● l協 嘉 蒻 I事 Cd777r′ '納 dOn昴 ″ ′ 嘉 アЪ 艦纂 ″ ダ Ⅲ 彎 タ 7鰐 ri空 r響 ″ 唯″渤 ″Ю 4葛 ′ 励 ″17留 属 レ竹 L所 ン 島 あ 鵬 “ 第 ま 鮮 "あ `「 gdsrericilir hans ardtfl :揚 ibaratdir? '""i.'"" aru rupiut,, imumi ytgtml neco mti'W7n 'dili'?.,,.-" kipitaltn nmumi ytltmna haw insirlor dax'totr! dvrenitir? lO. Osas "i;;;;r;:;r,yy, neca vasa itiri ehtivattannt n davi smas i i1. 12. "4sash tnnsfertler" nadir? 97 VH 10SIL MOHSUL Ve XiDMOTLORiN BURAXILIsI STATiSTiKASI §7.1. Beynalxalq s● tistikada lstebsal iqtisadi foaliンγOt kiml. Konkret 01konin iqtisadi inkisa_ flnl oks etdiron on nt■ lllum iqtisadi Omtodor vo対 dmodor anhy,::蓑 li留 鑽 l肝 1ま :IsR]l詭 ど mi,lorkibi,b6111,dtilmesi ve istehiakl gO籠 rtlinltl1 01konin iqtisadiy― yatinin sovi,yosi Ve tOkrar istehsalinin xarakterini 6五 ndo birloodlon sintetik g6stericilordir Hor bir 01konin iqtisadi feal,yotinin sOn neticOsi maddi ne'mollor ist゛ hsal etmok, habelo maddi vo qeyri― maddi xidmotlori hoyata ke9inllokdir istellsal llmumi ,okildo fealiyyot prosesi kimi tesevvur edilo bilor ヽ411ossise istehsal prosesine daxil edilmi, rcsurslardan mohsul istehsal etmek t19in istifado edir Baoqa to'sisat vahidlerine g6ndo● len(Ve ya verilonl mohSul istehsall olmtta no omek b01gll壺 no istehsalin ixlsasl● dlrllmasl vo ne d● onlarin s■ 1,lndm(ticaretdO⇒ , gel揚 hsJl strttmda vo xttma strぉ mda omり m 盤 肝 Th:憎 inぉ に ■Oticosini u,ota almaq■ 9in mehsul vo xidmet anlayl,larindan istifado olunur Mohsul dedikdo omek noticesindo yaranmiO ve muOン γOn maddi‐ ewa fonllaslna malik maddi ne'metlor(eneJini de daxil etmoklo)b∞ a di゛ l廿 Xidmetlor miewon ferdi ve ya ko薇 toloblori "t bdomok ■911n heyata ke,irilen foaliン γatin naticesidir Xidlnetior zarllanl sorf edilen omok maddi mЭ hsula,evTlmir Buraya hem maddi,hom do qeyri― maddi xarakterli xidmotlor daxil edilir Mohsul ve xidmetlor satllmaq u9un nozerdo mttllduか na gora ummi,okildo olntoo adlanlrlar Omtoo maddi‐ owa fo..1lasl olan ele maddi cisimdir(o,yadlつ ki,ona m61kiyyet h6qllqtt miり γon edilo bilら l Hom do birte'sisat vahidine ald olan bu hiquq bazarda apttan sovdolo,mo neticesindo balqasina verilo biler Hor hansl omtoo istehsal edildikdon sollra istehilon sayda alql_satqlya mo'm2qala biler Omtaolore nlilklyyot lluququnlln doyi,mosi bttqa feallyyotコ ふ 嗜 i"n istehsal hesablltmmllr■ 二‰電鮒棚 嶽圏盤 ぷ撫ヽ sX潔 す “ 漑 顆鸞麟 轟聯撒 T柵 istehsal edilir ve rndolon istehiak olunan vahidin v● ziyyetini deyioir Onun istehsah b"a 9atdlqda mttleq istehsal,lya verilmolidir 98 kegirir' Oks teqdirde -Xidmatlari bir ta'sisat vahidi baSqasr iigiin hayata Sexsi *iJrr", "f.i^, inkigaf ede biimez. Te'sisat vahidleri iiz gart esas halda Bela bilirlar' istehlaklarr iigiin do xidmat Sdstaro ria..iit Ursq" vahidlar tarofindan giistarilmesidir' Bazar iqtisadiyyatr iidmetl"tin hartorfli iilranilmasi x0susi ehemiyyeta ".,uirinda iiuilrair. r,,tu*t"tlr olamatlar fizra qruplagdrnlrrrg xidmotlari a;a!rdakr sxem geklinda g6starmak olar @ax: sxem 5)' elrn" naqliyyat, hiiquqr, kommunal, Biidca, tosarriifat hesablt, madaniyyot, sehiyye, DOvlot dOvlot mehelli, Leqal, qeyriJeqal daxili V0 xaricI Srem 5. Xidmotlar va onlarrn qruplagdrrrlmast Xidmat sahasinda istehsalgllann istehsalgrya hovala etdiyi bilar: ola formada miixtalif dayigikliklar f . istehsalgrlarrn emtaalerinin vaziyyatinda dayigikliklar apTmaq: istehsalcr istelilakgrya aid olan amlaalarin iizarinda' illayarok onu i"rri.rivit, tasdiq edir, bir yerdan ba;qa yerc daltyu va bagqa yolla odan iizga gakla salrr; fardi 2. $Jrsin frziki vtziyyatlrdra -ona day$iklik yaratmaq: isrehsalgr xidmeti va ya carrahiyya leraPevtik o*ti"rl," manzil verir, e6sr;ir, onlann xatici gdrtamini doyi;ir va s; 3. Saxsil nrhi vaziyyotinda dayiSikliklar aparnraq: lsrehsalgt isr"trtatgiya tahsi! masletiai ve informasiya veri'r, aylancali xidmatlar g6sterir ve s; 4 To'sisat vahidinin imumi iqtisadi voziyyotindo b" veran doyl,ikliklo,: istehsa191 istehlak91ya sl=orta, maliyye vesite,lliyi, mtharlze xidmeti heyata kc9irir,to'minat verir vo s Deyi,ikliklor dainli ve ya mllveqqeti ol■ biler Mosolen, tibbi xidmeti ve ya maarif sahosindoki xidmetler istehsa191nlll vo2iyyetinde daimi doyi,ikliyo sobob ola biler,hem do belo doyisiklik neticesi,do olce edilen fayda uzun middet davam edo bilor Xidmollor istehsal‐ ‐ 91nin Xahisi ile icra edildiyino g6ro bele doyioikliklor adeton yax,11埒 dlllllaya sobeb olur Yax,1la§ dinlna bir qayda olaraq istchsa1911arin oz uzorindo ve ya da onlara monsub olan emtoolor ilzerinde apar〕 1lr ve istehsa191ya aid olan ayrica real e,ya dcyildir Bele yax,llasdlllllanl istehsa191 ehtiyat hal:nda saxlaya bilmoz 、o icra olu1ldtlbnt yerdon konarda oniarin alverini apara bilmoz Bir istehsal prosesinde xidmetler bir nofare ve ya,oxslor qnlplina gOstorilo bilor Mosolon,bir,oxs vo j露 意 首:‖ 譜 評 t出 ∫翼 ¶ 記 T譜 電 :器 :]普 I認 ]ぼ 諄 sinifde qnip halinda to'lim kc,n■ Ok olar vo s Bir slra saholor xidmet sahesine aid edilsolor do onun rnehsullari omteeyo xas olan bir 9ox olanlotlore malikdir Mosolen, infolllla‐ siyallin istehsall, verilmest s″ (lanlln■ る1, 9atdlrJmasi ve yay■ m¨ 1, yeniliklorin catdlrlim¨ l ve te'sisatlarin verilmesi, EHM‐ i 0911n 留 よよ iI° 点 鮒 T網 乱 ぽ 稔 露 ISttiぽ 品 F魁 :鶴 1刹 [ 9ox hallttda maddi obyektlordo(ka葛 lZda,pakctdo, diskde ve s) saxiandlqlar1lla g6ro adi 。111loo kimi ahnib satlla bilirior Bu mollbllllarin emteo'o ya xidmet adlannl、 lndan ¨lh olmayaraq es小 g6til■ llen cehati onlarln bir vahid 16reflndOn istehsal edilerek b∞qalarlna gOnderilmosidir Bu iso 62 n6ヽ besindo omok bOigattnt he器 鰍贈 =沐 dm山 愚 ぬ 薔 肥l詭 鳳:『轟基 対 _ v。 sal ctmok t,in emok resurslarl, kapital, onttoo vo xidmetlor istifado .o mOs"uliyyoti altlnda heyata em10klo te'sisat vahidlorinin no2areti 、 k"IJon foallyyet sahosi b→ a dt,Oltr insanln i,drakl vo nozare五 olmadan tebiet tereflndan mohsullarin yaranmasl iqtisadiyyat bax,min‐ dan istehsal hesab edilmt Moselen,beynelxalq sularda ballq ehtiyatla‐ rinin id狐 o olulmayan aFtimlistehsal deyil,ballq911lq iso istehsaldir insmin mohsul yaratlnayan fealiyyot saholoH(mesOlon,idman. メЦ yemek,ic■ ok Ve s)iStehsal hesab ed‖ mir Bu xidmetler pul vereno bttaSi t● ■Dflndo■ heyata ke9irilo bilmoz Mosolo■ , haqq】 nl y、 od● mekl,bir゛ 挙si=。 Vezine 赫 hkemlondinnょ l t10 ollnaz b■鴻aslnm me鶏 9tmesiylo sagl叩 htlni ・ ―― 8脚 割 脳電 射 :ittltti#瑠 電 tese面 fatmm uzvb● no fordi対 dma"dn dOyoH ml■ hesablarda llmumi istehsalln deyorindon,lxll:r Ev teserrufati ve onun llzvlorinin ferdi son istehiaklna xidmetlor sahibkar tereflndon yerino yetrilon xlrda te'mi五 d, daxil etnokl● monzi‖ n yl:Jmasl,sⅨ lanmsl,losor● 偽t rnei,ot emteoloHnin(o cimloden neqliyyat vesaitierinin)tonzim10nmesi, te'miri, qidanin hazlrlanmぉ l ve verilmosi, oniara xidnlet, xoste!ero, ,ikestlere ve :=首 RIttIL認 離 鍔 │『:ぶ l驚 島 lm認 vasait xorclonir Homin xidmetlor loxsi son istehiaka aid edildi)i t9in ;∬ :FTぶ f跳 bnlarin doyori tmumi istehsahn deyorindon 9Ⅸ l1lr §72. Beynolxalq MHS‐ do おtehsal sferasi anlay● l iqtζ a― statistikada ``istehsal sた 耐 'attaパ l diyyKatdaki tlmumi istehsal sferasi anlayl,lndan 轟 』奮 i鑑 :If鵠 :鳳 轟 驚 )fttin xidmetleri hayata kc9iren ev toso前 fati l19in istehsal hesabinin tertib olunmmasl lo ol鴫 odard:r MHS istehsal Sfer、 lna崎 電 ldakl fealiyyot saheleri daxil edilir: l istehsaI Prosesinde istchiak olunan emteo ve xidmetlori do daxil ctmoklo basqa to'sisat vahidl● rino gOnderilen ve ya gOndorilmesi nozerdo mtllan bi詭 n fordi vo kollektiv istehlak manari ve xidmetlerin istehsall; 2 istehsa191lailn ,Oxsi son istehlak: l19tln ve imumi kapital yaratma rneqsodilo saxlanan buttln nov emtee ve xidmetiorin istehsall; 3 Monzil Sttiblonnin,。 xsi istehlaklむ ,in oz nlenzi1loHno,habele muzdlu i,9ilor toroflndon icra cdilon ,oxsi ve ev toserufatina 、 :dmotlorin istel■ sah; 4 Ev tese前 fatlnda ozunun,oxsi son istchlakl■ 911n g6storilen ev ve fordi xidmatlor . Ev losarruFatlarlnin son 3tehlakl u9● n lstehsal ve ev teso」 ifat: -lori t,in ferdi xidmatlerin doyori tmumi istehsalin hecminden 9Ⅸ lllr Be10 hal bir sira saboblerl● olaqedardir Bu mosoloyo miayyon f驚 憲 :Ll腑 1北 ぷ 器 誌 l孟 腱 置 謝 Ve L面 鰤 Sahibkarlar ve saki● lor teroindon apanian xlrdaピ miri da daxl etmeklo menzilin te■ ●:emlesi ve saxlaFlmS、 2 Uzunmこ ddetli iStifnd● edilan medoni‐ mei,ot cihazlarinin =鳳I l FJ l to副 onlll■ 5si xttmetioⅡ ve te'mi五 ; 3 Qidanin hazlrlallmasi ve veHlmest 4 U,aqlann terb,osi,te'limi v● onlara xidmoち 5. Xostelere,q∝ alara ve eli1lore xidmet 6. Ev tos● Ⅲhani t″ l.五 nin ve ya onlarln emlaklnin dttinm¨ l Haqq1 6donJmoyon bu対 dmotlere xeyli omok serf edilir vo onlarin :盤 11:臆 躊 鏃島∬躙席羊 慰 謎盤椒臓潔躍驚鷲魔 nin az olmasldir Bu ttidm5tlerin heyata keoirilmesl ilo isteh● kl eyni vaxtadiⅢ vo onun rellLasiy‐ 1■ 9in ba2ar axtarFnaq lazlm golr Om‐ 藷漑熾 誡 織1■:驚滝ξ 慧誡 鑑翫 黒鴬:滉遺 =‖ edecoyint,o hanst hissesini 。轟n hansl hissoSini Oz istehlakina sorf 職輔掛童 IttIIぶ 事 鎚欝欄 判 ° 1 a鷺 lM電 器ir電 罰認絆 倦 棚IF瀧だ:織VttFettI島 鑑謬署 習 l脚 ・ 麟鳳 腑 17据 謡 trtt「 lttll鑑 ■ edilmosi mesoleleri BMT ekspertlori tereflndon billlle'nall ho■ "atldakl mohmllarin istehsa11 6mumi istehsala l Kond toserrufat: mohsullarinin istehsallald ve edili: sattlanllmasl, clr VV,b,■ ∬ 編 軍 l過 熙 11ギ :瑠 :驚 1∬庶 re.nttmN,。 2 B"qa x¨ al omto● lorinin istehsa11, torhn ・ da1lnmasi ve S; tedarub, su 3 Kond tesettifati mehsunannln tedttin,butda ktellSal、 unlln 五 粛器 1謝 :淵 ]ネ躙 1 Ч 認酬蹴∫ 店 duhasl,蒟 E mehsu■ ,pendi Ve s)istehSa11,P市 o,,erab =:FTl還 istehsdive s l ve s_winh ickile血 Tar● arinⅢ ly電 4. E'malm balqa noviei lparca tOxulmasi,paltar tikisi,ayaqqabl "獣醐 102 unanmohsun“ n二 l独 h基 1,愚 eLl 樹温 ' 灘 穏 貰 器 :』訊 鳳 Fttf槻 牌 l輩 器 Ъ 紺 審 prinsipi tlzre yerine yet五 lon ve uzunmuddet istifad● olunan` istehlak mallarinin lazlmi soviyyodo saxlanm■ :麟 e ev teso前 fati tzo yerine yetrilon i,10rin doyori oz istehiaklna xidmet kimi nezerdon ke,irilir ve MHS― nin istehsal sfer6indan 91xlLr Belo fealttet t911n eldo edilen materiallar son istehlaka rnosroner kimi nezordon ke9irilir §7.3.MHS― do“ istehsal MHS― de ilk llesab“ istehsal hesablお I hesabl'' vo “OmtOo vo Bu hcsab te'sisat vahidio五 , sektorlar ldmず ° rhemh" 師 観訛鳳剰 ミ篤淵繁:T° rakl hesttlara ke9ir Odllr ki,``istehshl hesabl'Ъ ln tertib olunlnasi tsulu blltun MHS‐ ■o to'Sir g6storo biler Nozore almtt lazimdir ki,lo'sisat vahidlodnin buraxdl薔 l mohSulun ::飛 端蓋::r]i意 sF還 ::訊 脂 ■i獄 継l″猥 器ξ si盤 : edilnti, doyordir Bu gOsterici tlmtllni ve xalis variantlardへ daha d∝ rtlS・ l iSo osぉ kΨ italm istehlakm1 91xmarnaqla vo 9Ⅸ maqla hcsablana biler: 1 0m■ lmi olave edilmio deyor mohsulun deyorindon arallq istehiakli1 91xmaqla muoyγ on edilir; l鱗掛F棚 》 翻機椒 2 Xalis olave edilmis deyor mahsulun deyerindon arallq istehlakl iぷ メ額allan emteolor ve ye五ne yetirlimis xidmetlor hesabm thtけ atlar' b61mesindo oks etdirilir Hesabat dOI血 de istehsd edll,面 ,mahsulun doyttni等 屯 ldaki Mehsuhm deyeri = berabo■ ik,oklinde yazlnaq olar: Mohsul kimi istehsal edilarak biitiin satrl- ' mq mehsrllarm va ya bagqa forinada istifade olunmug emtaa ve xidmatlarin deYeri + Omtaa kimi istehsal edilmig va ehtiyata qoyulmut emtealerin dayigmasinin dayari Buada ehtiyata qoyulmu$ emtaalarin ieyigmasinin hecmini (dayaedarkan madaxili oemlayib ehtiyatdan gGt[riilenlari gxmaq lazlmdlr. Mohsul isrehsal etmak ve xidmetlari yeriha yetirmak [90n m&rtalif rini) miiayyon t03 basoa emtaalor i"?iiri''Jr""". va xidmatlar isiehlak olunur' Bela istehlak araltq Brra*,lm'; ve istehlak olunmug amtaolarin dayari arastndakr farq elavo edilmig dayar adlantr' 9-cu cadval srem iizra qurulur: "istehsal hesabr" ataErdakr istehsal ltesabr Jl上 lStehiakl 3 bsaskゃ ■ dOVerぃ . … ■1:稲lζ :」 ξ :l]し 獣 IPま ‖ l■ yλ 雲lr輝 。ぶ電 1群1ぷ : 輻 鱗驚 鱗ば!捕典爵 盛i聾鋪 発 主 i‖ sxemi∞ aコ dakl kimidir Ehtivatiar 1 ■ガ 、,11 ^I.で 10-cu codVOl Omtes Ya xidmatlari hesabl istifada niivlari ar omtoo ve xidmetlerin 戸 ■月_^1. l● ハ 011 l. Arahq istehlakr 2 Sonヽ telllよ am“ renor(fakjkl son istelllak) l^t-.,,1t.'" waroilar ?. Mohsullara subsidilar (-)' 4 0sが kapltalin tmtlmi olaVe artlml ヽ Fhiivatlarda dovisikliklor e aly6It"tu*td" sitrs. 7. Omtaa va 104 edilmasi minus xldmSflqlnlEacau'- "i)rrrtoalor vo xidmatlar ltesabi'nrn miihiirn caheti onun qlobal iizra b.llrsiasd rr r lntsrnda, ya'ni biitiin resursllrla (har bir amaliyyat ia'min balansr arasrnda ;;;;i; il;;;; lt"rn,.i,i,n birlikda istifadesi .,,""ri,iJ"ait. "Omtaa va xidmatlar hesabi'ntn ba'9qa bir xususiyyali fr"""frrn t"f terafindo ehtiyatlarrn sa! tarafinda isa onun istifada t,or irrlrl, sostarilmasiudeiir. Hesabin bela qurulmasrnda maqsad iu'risar s.ktJrlrrrnrn heseblart ila miiqayisade giistermekdir' Vergilar, sosial ta'minata rideni;lar, sosial yardtmlar ve.-bir stra "ameiiyyatlar iig0n iiyranilan arnaliyyattn-xarakteri (kimdan? ba5qa miiayyan elmoyo imkan verir' BaSqa hallarda biitiin iipini ii,,,of,1 ' "t"qt r"trori"t ii"r. "t,tiyatlii ve istifada n<ivlari gtistarilsa da onlartn qargrhqh eloqasi birba5a gtistarilmir. S7.4. istehsat' vo istehsal konseFsliAtafr' iqtisadi fa.aliyyati amillari saciyyalandiran an miihiirn iimumilaqdirici kaleqori- yalardan bid istehsaldrr- Beynalxalq me'lumdur: konsepsiyahrt isteltsal iotisldivvatda asat:ldrkt konsepsiyasrl istelrsal maddi l. Ivi"tksi.t-l"n],rqi 3.Geniglarrdirilmig isteltsal konsepsiyasr: 3.Arahq bazar konsePsiYast; maddi rulaJaii ilst"tttot konsepsiyasr yalnz takrar istehsal oluna bilen edir' Buna hesati mahsuldar amayi ne'matlarin istehsahna ytinlidilmig maddi edilmeyan istehsal va takrar nora a. t uru,n t"oirilan xidmatlai (-.."Iur, maddi incasenat asarlarinin yaradllmasD- islehsal ' i":rutf"t o.o"""inu iaxil edilmir. Bu konsepsiyaya goro qeyrlistehsal sfera-stnda Bu konsepsiyaya i"ii "Jiiun amak faydah olsr da mahsuldar deyildir'-istehsal sferalartna qeyri va istelsal sahalari faaliyyet iqti"adi asasen har bir prosesindailf ii"iir.'n"f biilgii'maddi ne"matlarin istehsah edilen " aid sferasrna .oi,"ni, igtirnf.tnu- asaslanlr. Maddi istehsal ictimai toserriifatr' mega ;;il;il" isanaye, kand tasarriifatr, tikirni, .. rn"fdi itt"tl.rl sahalari) sarf edilan amak ya maddi ;;';; n.'mrrtari varadtr, ya da diivriyya va tadaviilda igtirak elmekla hamtn maddi ne'matlarin dayarinin artmasrndl igtirak edir' Ikinfl qruPa maddi-texniki iiJ"l *i. ".qf iyyatr, istehsala xidmat edan rabita, aiddir' xidmati va informasiya-hesablama ir",, trOurutot iu"t *-M;i[a-il,.9i nozariyyaya giira biitiin yerda qalan saholar qeyriasxon qev.ri-istehsal 'mJhsulun i.t"il;i'J;r;t;;' aid edilir.' Bri nazarivvava va milli galirin ;"J;; ;il; kegirilan sahalar ictimai galirin biiliigdiir0lma;inden milli r**-rt,ri" isriiaL etmirlar' Onlar olurlar' . Masalaya ;irri"'[*i, t i.rurna maliyyalagdirilir va miivcud SSRi-dc qevri' va keqmig <iikelarincia k;;.il to.i"iitt #i;';r'r-"t,"" 105 istehsal sferaslna miinasibatlari va ditvlat siyasotinin xarakterini miiayyon edirdi. Hamin siyasat xidmot sferasrnrn va ilk niivbada marzil tasarriifatlmn, sahiyyanin, tahsilin seviyyesinin camiyyarin talablarindan geri qalmaslna sabab oldu. Geniglandirilmiq istehsal konsepsiyasrna Qarb 6lkalarinin iqtisadiyyatrnda va tacriibasinda geni$ yer verilir. Bu konsepsiyaya asasan islehsala maddi ne'matlarin yaradrlmasr va xidmatlar da,ril edilir. Maddi ne'matlar kimi xidmatlar da faydah oldufu iignn milli mahsulun va milli galirin larkibina daril edilnralidir. Qarb <ilkalarinin iqtisadi adabiyyatlarrnda "Texniki istehsal"vo "icltisadi istehsal" anlayrgarrnr farqlaldirirlor. Texniki ba"rrmdan istihsal dedikda yeni ne'matlar alda etmak va xidmotler heyata kegirmak iigiln iqtisadi ne'matlarin e'nah bqa diiqiiliir. iqtisadivyat b:rrrmrndan istehsal daha genig kateqoriyadlr. Bu konsepsiya baxrmrndan bilavasita maddi ne'matlar istehsah ila yanagr ham da bu ne'matlarin istifadasiin asanlaldlran xidmatlar da istehsala daxil edilir. Burnya ticarat, da;rnmalar, saxlanma va s. aiddir. Belalikla, MHS-da istehsal dedikde amak va kapitalla yaradrlan, miiayyan iqlisadi talablori iidayan, m0ayyan doyari va qiymati olan mahdud. hacme malik maddi ne'matlarin va xidmatlarin dayari baqa diigiiliir. Bununla alaqadar olaraq mahsulun tarkibina bazar iigiin istehsal edilan (ya"ni masraflardan yiiksak qiymatlarla satllan) maddi ne'matlar va xidmatlar, uzun miiddal istifada olunan islehlak ne'mallari iizre xidmatlar, qeyri-kommersiya xarakterli tegkilatlarrn xidmallari, ev tasarriifatlarrnrn tiz gaxsi istehlakr [giin istehsal etdiklari amtaa va xidmatlar daxil edilir. Geniglandirilmig istehsal konsepsiyasr hal-hazrrda .miixtalif variantlarda Qarbi Avropa 6lkalarinin goxunda va beynalxalq tagkilatlarda tatbiq edilir. Azarbaycanda tatbiq edilan MHS da bu istehsal konsepsiyasrna osaslanrr. Sonuncu konsepsiya (arahq bazar iqtisadiyyatr konsepsiyasr) 1969cu iladak Fransa statistikaslnda taibiq edilirdi. Bu konsepsiyaya g6ra iqtisadi faaliyyet biit[n maddi ne'matla, islehsahnr va bazar xidmatlarini ahata edir. Pulsuz xidmallor isa milli nlahzulun va milli galirin hesablanmasr zatnanl nazara alnmr. 1969-cu ildan sonra Fransrz sratistikasl hamin konsepsiyadan al gakarak qarb iqtisadiyyatrnda qabul edilmig geniglandirilmig istehsal konsepsiyasrnr qabul etdi. Miirakkab proses olan istehsal miixtalif sosial, iqtisadi, bioloji, siyasi, tagkilati va s. amillarin ta'siri ila formala;rr. Ela amillar da var ki, onlann statistik ifadasini vermak gatindir. Smayin ma'navi stirnullagdrrmasr. tachizat va satrgrn taqkili, amayin iidanilma formasr va s. bela amillara aiddir. lstehsal amillarinin 106 asasrnda J.B.Seyin iqtisadi tahlil zamant mallrrrr tiqliiyii (omak, torpirq va kllpil:rl) durur' kaPital amillarina habele ;;;1;t .;.L, torpnq ," tabii .ehtivatlar' faaliyyatini sahibkarhq modela 6u uaxtl'arda ltrt,"i ai.."i r;,1;llirl son edirlar' daxil da ua etmi-rexni[i taraqqini '" iqti"nat ila qarb iqtisadi fikri arasrnda istehsal ciadi ixtiiaf voxdur' Prinsipial farq ;;ii;i ,ri"."t"!ina" "ffi"fi:i;;i;;i.'il'".1 ""n,ittt'i' "r-,iii;inii' rolunun gerhindadir' Marksist iii"h*i";I"."";i;;o -sivrsi emevin xiisusi rol oynamasrna iqilt"it i'.t"t ""f prosesinde tnuzdhryalnz mahsuldardrr' amek muzdlu gdre Bu nazan)?ayo iistiinliik verir. -;f;J"y",i Marksa giire canlt emek dJ v"tniz o varadrr' ;";";i;; 'trt -'iqlis"di ' ia"l ivvtt miimkiin devildir' Bu fikirlorin ilri,"i"r i"i 'ku' inkar etrtir' Lakin Marks istehsalatda i"i-f"frrr' h"q qabul etmirdi o' hetta ;irbffi;;i; r,"r'l"it' semarali faalivvatinisahibkarhq faaliyyatini da mahsul isrehsallnrn va sntrSlnrn tagkilinda almtrdt. nazera -J"tilan "" mantiqi asas tutan Marks sahibkann torpaga'g ;;'.;;; t;xsan igtii:rk etmadiyi istehsal prosesinda.yaranmt "oit'iill"li,t l"r"u ol'nsr hiiquq'nu inkar edirdi Marksa v,*.rti" ''.i;":' izafi dava'.iii oi* ,n*ot, fahla onun ijzijniin varatdr[r :I:: """riti va.torPaq. sahibirnalivva ticarat' tt"iJt"r' :ililit."i"lilii"pii"1it'. ";i'tJ"il;;; oldugundan fahla sinfinin istismart ba9 vertr' ;\';;;;;;uir '-';i.h';;*dl ;uru,ivv-"ti istehsal amillarinin iqtisadiyyatda rolunu e'tiraf b*Yi;#ffilu,il;;;li'"h';i;;"sesinda crnl emavin rolunu ot-atlaiotisadine'matlartnyar"nm"ttndnbiitirnba5qaamillarinda ili,-#lnJi,oil ;i;;gil q"vi edir' istehsal prosesi valnz.canlt,amak di iapital. olmadrqda 9.' ,1:lT -fr,i^Jai va I:t1l:-ljamak crsrm"irJqJ,'i-"il ne'matlari yaratmao iiciin amak vasitalari -", cisimlarina ua amak alatltri .xiisusi ffif" a"lft"^i t aciuiir' ema't sahibkar ua h-am varanmre..f:ht*n "' iiiirtii,""rr"iffiu[u earaitinda hiiququna malikdir' Bundan ilr"rii,,i'.uni*"u-ak I;iiit,i'#;r;;; '.-"r, '"1".t1a (masAuliyyati olrn atralif midailagmig amak (asas ii""" Evni ii':ui'i'ii qarerirqu avaz edan amillardir' (nisbatinde) li3;il;";^iil'-uinirin .ti*t'ur;i [ombinasivasrnda ;:l'di*il;lili"ri varatmaq olar. gtila canlt mehsuldarhlrnr yiksaltdiyina '-iffi".ii'ri tareqqi amak glxarlr va onun asas .lrrlui tt*tia",t (qariair edib) istehsal sferasrndan garait varadrr' Diinvanrn biitiin Hi-'i;;'ilt i ils auaz eiilmasina bu proses daha oldulu indiki earaitda ;ii;iffi;G;l,ri";;J olkalerinda iesizlik siin'i volla sosiafisr ;iiil#;';-6ii. r"e'nien"ri"" e'tiban ila amak mahsuldarh[trun ;#;*';;ffiiilI--s"-a; Hatta rasmi ma'lumatlara saviwesinin aga[r olmastna "ebub olurdu' #li]ffi iliii"";;k-;;h*ili'i''n"o"ivv"sit"emieSSRi-de 107 dllttinzttitttn∬ 駐 dtrttLttrピ 喘 1ギ tT:dPZ:着 : veziyyotin yttallmaslnda einli・ texniki tereqqillill do rOltl vardlr istchs:11 prosesindo kapitahn lolunun aFtmSl Canh onloyi sl、 1。 dlrlb 91xarlr Bittln bu deyilonlor torpaし a Ve tob‖ resurslara da aiddir C→ lar 橘瑳 瘍 慰勇[lル 機 L螂‖ s轟 al‖ 記J」 糊w謬 僻電 出1ポllinl:WЪ 61:よ 暮首 首 Sahibkari:q foaliyyoti dedikde tachizatin,mohsul istehsallllin, satl,111ln ve xidmetlerin lo,kili sahosilldoki fealiyyot ba゛ a dtlstilur ifrat eillloo :l蜘 ぷ 憲 嚇 『 T出 l協 Ⅷ :」 島 l蹄 1よ 71) 『 Blltin bu qeyd edilonlor onu gOsterir ki, bttttln anli1lor istchsal prosesindo boraber i,tirak edir Hor bir=° an11, 11,ohsul 、O mini golir 1群 範 需 臨 肥 :溜 l識ユ肥 monfool,divident,icare haqql,faizlor vo s allrir ぶ hi珊 l蠅 Bヽ 4T tereflndon tOvsiyyo olunan vo Azorbaycan resptlblik.nslnHl statistika tecnlbosi■ de tetbiq olunan yeniヽ 轟 I鸞 4HS_ndo dO minilnohsulun 1蝋 淘 I爵 strategiya ve taktikaslnl h核 lrlayaraq, onun lγ lmi on,ok, matcrial vo nlaliyye resurslarl ilo oPtimal techiz Olunmslnl,o'min edir,mehsul 1楓 1:じ ir謂 1嶽 品 鵠 ft漱 撲ぷ留鳴配∫ 縄驚譜 nボ =器: 認 鷺珊 y棚:璧 認 rЪ 温躍 濾 織11・ 撫 sahlbttη 回 お ぬ 血いH dm響 。 山r … §7.5 Qeyrrqanuni iStehsalm imumi hecmlni m6oyyonl、 istehsal,glli istehsal rerken onun terkibinde qey● v¨ 卜 洲iqtisadw誠 療 繁11蹴 :」 き 1:懲 ‖ 、 器私温響 漁鑑‖sEttl場 ll響 縄鷺 aⅧ Ⅷ認喘rniぽ 9器 憲冨 ik■ 踏rl甜 糧 :躙 乳I:∬ 」 TL謂 獄鴬 1」 9e・ dト _qanuni lstehsal, 108 iyyetl」 i難 燎 ilktぶ 里 :規 Ъ 事 lm澪 ≒雲│lill営 爆 」 翼 。 lan bo'zi fealiyyOt saho10ri mixtelif r魂 ° 『ご 織:撃 門濡ra讐 嚇首 :ly鷺 ∬ ξ 思 片1:Iよ ⅢЪttt:I y轟 0霞 i鞘 }「 棚 γ ]:譜 Jヽ 1締 I思 出 現耐 誕 署 bo'zi istchsal sahelerindo(mOS,tikintidO)dalla,ox 10sediFedilir :]増 Istehsal i。 rl。 1藷 sfer、 lna ,]鴫 需k;『 aid 電 爛 │° l臆 蹴Il° t:網 お 棚:]悌∬ ふ よ: a博 榊 椰 融椰 ty撚 聯1熙澪 Itlehstllunun bir hissosi kimi uoota alinmlr Bunlar mehsul istehsall $7.6.Umumi buraxrhg va onun hesablanmasr 『 悧さ 驚滉絣 辮lξ轟」 瓶1霊 露 y』 istifad0 01unan lkin(b“ lantiC)goS'つ dci umumi buraxrh$rr. Umumi Buraxrhg (UB) dedikda hesabat d<ivriinda isrehsal edilmi; mahsullarrn r.a xidmatlerin (biitiin bazar ve qeyri bazar mahsullan va xidmatlarini daxil etmakla) dayarlarinin cami ba5a diigiiliir. Beynalxalq iqtisadiyyatda iimumi buraxrhq iqtisadi faaliyyatin naticasini qiymatlandiran g<istarici hesab edilmir va yalnz fimumi alava edilan dayari va bagqa giistaricilari hesablamaq ti90n ballanlrc bazasr rolunu oynayrr. Bela vaziyyat iimiimila$irici g6starici olan iimumi burarrlr5a kegmig amak masraflarinin dayarini aks etdiran araLq istehlaknrn daxil olmasr ila alaqadardir. Lakin fimumi buraxrlrgrn hesablanmasrnrn daqiqliyi UDM-un va isiehsal faaliyyatinio naticalarini aks etdiren bagqa g6staricilarin daqiqliyini "a tatnhgnr tamin edan zaruri tartdir. Omulni buraxlll,a"aじ ldよ llar aiddir l Mohsullを in buraXlll霧 2_ Bazar xidmetlerinin burax:1111(banklarln ,orti hesablanml, 軸 驚 :il静 雌 鷲 ] 熱棋lL辮 蝋 辟 淵 鰊 輔鮮i薦 11。 檸誕tttP置 :‖ 驚 m 嵐 『:憮 I呻:鮮よ ler器∬F歯 鷺 襟缶 濯背酬 猟評 1。 edilir 霧綺iif犠 霧[ l曇鷲 :」 雌サitWち 潤 糧 ::謝 lぶ :::lll nsul adlanlr Bir 9ox ha■ arda mehsu‐ Ⅷ主硫身 賞協1: T糧 鮒 【 luessiSe daxilindo yeniden e'lhall adlanir Yarimfabrikat adotan sanaye bessiselerindo olur 鮮舗網鰈襦 110
© Copyright 2024 Paperzz