‫گزارش نهائي پروژه پژوهشي‬
‫اسفندماه ‪1383‬‬
‫عنوان پروژه‬
‫طرح درسي براي دوره کارشناسي مهندسي فناوري ا‬
‫طالعات‬
‫‪IT Engineering Undergradutae Course Curriculum‬‬
‫مجري پروژه‬
‫سيدابراهيم ابطحي‬
‫‪[email protected]‬‬
‫دانشکده مهندسي کامپيوتر‬
‫دانشگاه صنعتي شريف‬
‫زمان اجرا‬
‫فروردين ‪ -83‬اسفند‪83‬‬
‫‪‬‬
‫طرح درسي براي دوره کارشناسي مهندسي فناوري‬
‫اطالعات‬
‫سيدابراهيم ابطحي‬
‫‪[email protected]‬‬
‫دانشکده مهندسي کامپيوتر‬
‫دانشگاه صنعتي شريف‬
‫‪1383‬‬
‫(مربي)‬
‫چکيده‬
‫پيشنهاد يک الگوي عملي براي توليد محتواهاي درسي‬
‫دوره فناوري اطالعات و توليد يک طرح درس نمونه توسط‬
‫اين الگو موضوع اين مقاله است که در ادامه پژوهش‬
‫پيشين نگارنده در زمينه طراحي زنجيره هاي درسي اين‬
‫دوره صورت گرفته است‪ .‬اين مدل‪ ،‬مدل سناريوئي بر‬
‫مبناي چارچوب کاري و قاب هاي اجرائي و مضموني است‬
‫که پيوند محتواهاي درسي را از طريق زنجيرههاي درسي‬
‫محقق مي سازد‪ .‬امکانات بهنگامي سازي محتواهاي درسي‬
‫در اين الگو با تغيير مفروضات اصلي از طريق انتخاب‬
‫سناريوي زمينه درسي در باالترين سطح و بهنگامي‬
‫محتواها و عناوين و زنجيره هاي درسي در پايين ترين‬
‫سطح ميسر است که به مدل خاصيت پويائي مستمر‬
‫ميبخشد‪.‬‬
‫کليد واژه ها‬
‫فناوري اطالعات‪ ،‬زنجيره هاي درسي‪ ،‬چارچوب هاي کاري آموزشيي‪،‬‬
‫قاب هاي اجرائي درسي‪ ،‬قاب هاي مضموني درسي‪ ،‬الگوهياي عمليي‬
‫توليد طرح درسهاي آموزشي‪ ،‬کارشناسي مهندسي فناوري اطالعات‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫در شرايط عدم امکان استفاده از الگوي عملي توليد طرح درس هاي‬
‫دانشگاهي بعلت هزينه بري و زمان بري و گرايش عمومي به گرته‬
‫برداري از طرح درسهاي موجود در کشورهاي ديگر مي توان از الگويي‬
‫تلفيقي که مالحظات فني را در قالب گام هاي محدود با بهره گيري از‬
‫تجربه کارشناسي بکار گيرد‪ ،‬بهره برد و طرح درسي که ايرادات طرح‬
‫درسهاي موجود را [‪ ]1‬کمتر داشته باشد ارائه نمود‪ .‬اين مقاله طرح‬
‫درسي براي دوره کارشناسي مهندسي فناوري اطالعات بر مبناي ارتقاء‬
‫الگوي زنجيرههاي درسي [‪ ]2‬به قاب هاي اجرائي و مضموني‪ ،‬تعيين‬
‫چارچوب هاي کاري آموزش از طريق گزينش سناريوي انتخاب شالوده‬
‫مناسب پيشنهاد مي نمايد که مي تواند به شکل گيري مضامين مستقل‬
‫آموزشی در اين رشته کمک نمايد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫بيان اهداف آموزشي‬
‫براي ترسيم اهداف آموزشي دروره کارشناسي مهندسي فناوري اطالعات‬
‫مي توان به قابليت ها و مهارت هاي الزم در دانشجويان پس از فارغ‬
‫التحصيلي اشاره و مضامين آنرا به عنوان اهداف دوره ذکر نمود که‬
‫براي يک حوزه بين رشته اي نظير فناوري اطالعات به علت وجه تمايز‬
‫آن با مهندسي رايانه مي تواند به تحليل هاي کمينه يا بيشينه و‬
‫در مجموع غير واقعي بيانجامد‪ .‬الگوي مورد استفاده اين پژوهش‬
‫براي تبيين اهداف دوره‪ ،‬اعتناء به تعريف جامع و مانعي از‬
‫فناوري اطالعات بوده و اهداف براساس پوشائي ميزان مناسبي از‬
‫دانش و مهارت در هر حوزه اصلي مرتبط با فناوري اطالعات‪ ،‬انتخاب‬
‫گرديده اند‪.‬‬
‫فناوري اطالعات بعنوان فنون بهم پيوسته انجام کاربر روي اطالعات‬
‫که تعييري امروزين از واژه انفورماتيک بمعني پردازش خودکار‬
‫اطالعات است در فصل مشترک دو حوزه مهندسي رايانه و کنترل‪-‬‬
‫خودکاري و دو نظريه اطالعات و سامانه ها و فناوري ارتباطات واقع‬
‫شده است[‪ .]3‬انتخاب اهداف دوره مي تواند با توجه به ماهيت بين‬
‫رشته اي فناوري اطالعات تا تکامل موضوعي و محتوائي آن به عنوان‬
‫رشته اي مستقل برگزيده شود مضامين درسي‪ ،‬از ترکيب موضوعات‪،‬‬
‫دانشها‪ ،‬مهارتها و فنون هر يک از حوزههاي مرتبط برگزيده شود که‬
‫اين اتفاق قبالً در مورد رشته مهندسی رايانه نيز افتاده است[‪.]4‬‬
‫با مفروضات فوق هدف دوره ميتواند پرورش مهندسيني باشد که با‬
‫دانش مناسب سامانه اي و اطالعاتي و مهارت هاي رايانهاي و‬
‫کنترلي‪ ،‬ابزارها و شيوه هاي فناوري اطالعات را در سپهر ارتباطي‬
‫کنوني در جهت تسهيل و تسريع امور بتوانند بکار برند که در سه‬
‫وجه تحليل‪ ،‬طراحي‪ ،‬پياده سازي و راهبري بايد به محصوالت و راه‬
‫حل هاي اين فناوري تسلط قابل قبولي داشته باشند‪ .‬اين نگاه را‬
‫مي توان با اين فرض تکميل نمود که نسبت فناور اطالعات به مهندس‬
‫رايانه مي تواند مشابه نسبت يک پزشک متخصص به يک پزشک داروساز‬
‫فرض کرد که پزشک اولي با شناسائي دشواري از راه حل هاي آماده‬
‫شده توسط داروساز‪ ،‬داروهائي را به عنوان راه حل تجويز مي کند‪.‬‬
‫از اين قياس لزوم اشراف موضوعي گسترده فناوري اطالعات بر راه حل‬
‫هاي موضوع اين فناوري در دوره آموزش دانشگاهي حاصل خواهد شد‪.‬‬
‫الگوي پيشنهادي براي تدوين برنامه درسي‬
‫اين الگو با بررسي گزينه هاي در دسترس و چارچوب هاي اجرائي اين‬
‫پژوهش و برمبناي پژوهش پيشين در اين زمينه با عنوان زنجيره هاي‬
‫درسي در دوره کارشناسي مهندسي فناوري اطالعات [‪ ]5‬انتخاب گرديده‬
‫است که طي آن راه حل هاي در دسترس امکان سنجي شده است[‪.]2‬‬
‫الگوي پيشنهادي تعميمي از الگوي زنجيره هاي درسي است که طي‬
‫گامهاي زير منجر به يافتن روشي براي تدوين محتواهاي دروس اين‬
‫رشته مي شود[‪ ]6‬اين الگو حاصل بررسی طرح درسهای مصوب اين دوره‬
‫[‪ ]7‬و نقد و بررسی آن است[‪.]1‬‬
‫گام اول در اين الگو گزينش سناريوي منتخب براي انتخاب شالوده‬
‫مناسب درسي پايه براي دروس اين رشته است‪ .‬گام دوم تدوين چارچوب‬
‫درسي از طريق تعميم مفهوم زنجيره به چارچوب‪ 1‬و تجزيه آن به قاب‬
‫‪1- Framework‬‬
‫‪‬‬
‫هاي اجرائي‪ 1‬و مضموني‪ 2‬که بتواند پيوند محتواي درون درسي و بين‬
‫درسي را حفظ و در عين حال امکان پياده سازي آنرا در قالب گروه‬
‫بندي رايج دروس دانشگاهي بعنوان قاب اجرائي يعني دروس اصلي‪،‬‬
‫تخصصي و اختياري ميسر سازد‪ .‬گام سوم پااليش زنجيره ها و عناوين‬
‫درسي پيشنهادي باهدف تجميع آنها در قالب قاب هاي مضموني و‬
‫بهنگامي عناوين آنهاست‪ .‬گام چهارم گروه بندي زنجيره هاي درسي در‬
‫داخل چارچوب پيشنهادي در قالب قاب هاي اجرائي با توجه به اولويت‬
‫هاي درسي و سپس انتخاب قاب هاي مضموني در داخل قاب هاي اجرائي‬
‫است‪ .‬گام پنجم انتخاب عناوين درسي در داخل زنجيره ها با ترکيب و‬
‫وزن مناسب با رعايت محدوديت هاي تعداد واحد هر قاب اجرائي و‬
‫شرايط پيشنيازي و تحقق زنجيره هاي سواد آموزي‪ ،‬دانش آموزي و‬
‫مهارت آموزي درسي است‪ .‬گام ششم انتخاب دروس منتخب براي تشريح‬
‫محتواي درسي نمونه می باشد که در اين الگو در عين حال از نتايج‬
‫فعاليت های انجام شده در اين زمينه بهره برده است [‪ ]8‬و [‪ ]9‬و‬
‫[‪ .]10‬گام هفتم منجر به ترسيم نمودار درسي دروه میشود‪.‬‬
‫سناريوي در دسترس با گزينه هاب انتخاب هدف آغازين‬
‫با بررسي پيشينه برپائي رشته مهندسي فناوري اطالعات در ايران [‪]7‬‬
‫و نقد طرح درس ارائه شده توسط وزارت علوم تحقيقات و فناوري [‪]1‬‬
‫و مطالعه انجام شده بر روي زنجيره هاي درسي اين رشته [‪ ]5‬براي‬
‫تدوين يک طرح درس منسجم بدون استفاده از الگوي توليد گام به گام‬
‫مواد درسي در قالب واحدهاي معرفتی [‪ ]8‬يا مولفه هاي مهارتي [‪]2‬‬
‫مي توان به انتخاب يک شالوده اوليه براي مضامين درسي اين رشته‬
‫اقدام و براساس آن و بر پايه الگوي پيشنهادي اين مقاله اقدام به‬
‫تدوين محتواهاي درسي نمود‪.‬‬
‫سناريوهاي در دسترس براي انتخاب شالوده درسي مناسب براي دوره‬
‫کارشناسي مهندسي فناوري اطالعات عبارتند از انتخاب مضامين دوره‬
‫کارشناسي مهندسي نرم افزار رايانه‪ ،‬انتخاب مضامين دوره کارشناسي‬
‫مهندسي سخت افزار رايانه‪ ،‬انتخاب ترکيبي از مضامين اين دو دوره‪،‬‬
‫انتخاب مضامين يک دوره تلفيقي مهندسي رايانه‪ ،‬ترکيب مضامين دوره‬
‫مهندسي رايانه با مضامين مديريتي (انتخاب طرح درس پيشنهادي‬
‫وزارت علوم‪ ،‬تحقيقات و فناوري) که در اين مقاله سناريوي‬
‫پيشنهادي استفاده از مضامين دوره مهندسي نرم افزار رايانه به‬
‫شکل غالب شامل حوزه هاي سوادآموزي‪ ،‬دانش آموزي و مهارت آموزي‪،‬‬
‫استفاده ضمني از مضامين دور مهندسي سخت افزار رايانه در ابعاد‬
‫سواد و دانش سخت افزاري الزم براي ارائه راه حل هاي موردي و‬
‫ترکيب آن با مضامين حوزه فناوري اطالعات در ابعاد سواد‪ ،‬دانش و‬
‫مهارت آموزي با وجه غالب مهندسي اطالعات و محاسبات نرم‪ 3‬است‪.‬‬
‫تدوين چارچوب درسي‬
‫يک چارچوب درسي را پيوند گروه هاي درسي که خود ترکيبي از زنجيره‬
‫هاي درسي است‪ ،‬تشکيل ميدهد‪ .‬گروههاي درسي که از اين ببعد آنرا‬
‫قاب هاي اجرائي مي ناميم در چارچوب ترکيب سنتي دروس در نظام‬
‫آموزشي موجود ما متشکل از دروس عمومي‪ ،‬پايه‪ ،‬اصلي(اجباري)‪،‬‬
‫تخصصي و اختياري هستند‪ .‬دروس عمومي ماهيت فرارشته اي‪ ،‬دروس پايه‬
‫ماهيت رشته اي‪ ،‬دروس اصلي ماهيت فرا گرايشي و دروس تخصصي ماهيت‬
‫‪1- Operational Frame‬‬
‫‪2-Conceptual Frame‬‬
‫‪3- Soft Computing‬‬
‫‪‬‬
‫گرايشي و دروس اختياري ماهيت شاخه اي در گرايش دارند‪ .‬زنجيره‬
‫هاي درسي را مي توان در داخل گروهها يا حتي با ماهيت بين گروهي‬
‫(بين قاب هاي اجرائي) طراحي کرد که در حالت دوم با مقاطع تحصيلي‬
‫و اشتراکات بين رشته اي و يا گرايشات درون رشته اي مي تواند‬
‫تعارض پيدا کند که به لحاظ اجرائي بايد از آن اجتناب نمود‪.‬‬
‫در اين پيشنهاد قاب هاي اجرائي مطابق الگوي رايج انتخاب گرديده‬
‫اند که شامل قاب هاي اجرائي دروس اصلي‪ ،‬تخصصي و اختياري می‬
‫باشند‪ .‬قاب هاي مضموني در چارچوب مضامين رشته اي و بين رشته اي‬
‫با عناوين زير پيشنهاد مي گردند‪ :‬قاب مضموني زنجيره هاي مهندسي‬
‫نرم افزار‪ ،‬قاب مضموني زنجيره هاي مهندسي سخت افزار‪ ،‬قاب مضموني‬
‫زنجيره هاي مهندسي اطالعات‪ ،‬قاب زنجيرههاي مهندسي محيط‪ ،‬قاب‬
‫زنجيره هاي کاربردهاي الکترونيکي‪ ،‬قاب زنجيره هاي مهارتي بين‬
‫رشته اي‪ ،‬قاب زنجيره هاي راه حلهاي جامع و قاب زنحيره هاي گستره‬
‫هاي نو کاربردي‪ .‬در انتخاب اين ده قاب مضموني تالش گرديده است‬
‫مضامين بيشينه اي از چارچوب درسي و شالوده منتخب سناريوي زمينه‬
‫درسي قابل درج و گزينش باشد‪ .‬در گام هاي بعد با گزينش زنجيره‬
‫هاي درسي پااليش شده براي هر قاب‪ ،‬چارچوب عناوين دروس قابل گزينش‬
‫براي دوره مشخص خواهد شد‪.‬‬
‫پااليش زنجيره ها و عناوين درسي‬
‫با توجه به دو گونه زنجيره درسي پيشنهادي براي درس [‪،]2[ ،]5‬‬
‫حاصل پااليش مجدد عناوين زنجيره هاي درسي و دروس با هدف بهنگامي‬
‫زماني و مناسب سازي آنها براي درج در چارچوب درسي پيشنهادي به‬
‫شرح زير شامل ‪ 24‬زنجيره درسي قابل توصيف است که از شناسه "زد"‬
‫به عنوان کوته نوشت " زنجيره درسي"و به شکل بر چسب دروس استفاده‬
‫مي کنيم‪:‬‬
‫زد‪ -1-‬زنجيره درسي سواد برنامه سازي‪ :‬مباني برنامه سازي‪،‬‬
‫برنامه سازي شئ گرا‪ ،‬برنامه سازي اينترنت‪.‬‬
‫زد‪ -2-‬زنجيره درسي سواد داده اي‪ :‬ساختمان گسسته‪ ،‬ساختمان‬
‫داده ها‪ ،‬مهندسي پرونده ها‪.‬‬
‫زد‪ -3-‬زنجيره درسي مهارت نرم افزاري‪ :‬سامانه هاي تجاري‪،‬‬
‫تحليل و طراحي سامانه اطالعاتي‪ ،‬مهندسي نرم افزار‪.‬‬
‫زد‪ -4 -‬زنجيره درسي سواد سخت افزاري‪ :‬مدار منطقي‪ ،‬ريز‬
‫پردازنده‪ ،‬الکترونيک رقمي‪.‬‬
‫زد‪ -5-‬زنجيره درسي دانش معماري‪ :‬معماري‪ ،‬سامانههاي پايه‪،‬‬
‫شبکه‪.‬‬
‫زد‪ -6-‬زنجيره درسي دانش الگوريتم‪ :‬تحليل الگوريتم ها‪ ،‬هوش‬
‫مصنوعي‪ ،‬شبيه سازي‪.‬‬
‫زد‪ -7-‬زنجيره درسي دانش مدل سازي داده اي‪ :‬ذخيره و بازيابي‬
‫پيشرفته‪ ،‬وب معنايي‪ ،‬مخازن داده اي‪.‬‬
‫زد‪ -8-‬زنجيره درسي سامانه هاي کاربردي‪ :‬سامانه اطالعات‬
‫مديريت‪ ،‬سامانه هاي تصميم ياري‪ ،‬مستند سازي‪.‬‬
‫زد‪ -9-‬زنجيره درسي رياضيات کاربردي‪ :‬رياضيات و اقتصاد‬
‫مهندسي‪ ،‬منطق مشکک‪ ،‬برنامه ريزي خطي‪.‬‬
‫زد‪ -10-‬زنجيره درسي سواد فناوري اطالعات‪ :‬مهندسي فناوري‬
‫اطالعات‪ ،‬مديريت پروژه هاي فناوري اطالعات‪ ،‬مديريت و‬
‫برنامه ريزي راهبردي فناوري اطالعات‪.‬‬
‫‪‬‬
‫زد‪ -11-‬زنجيره درسي سواد ارتباطات بين شبکه‬
‫اينترنت‪ ،‬مهندسي کاربرد‪ ،‬تجارت الکترونيکي‪.‬‬
‫زد‪ -12-‬زنجيره درسي دانش محيط هاي الکترونيکي‪ :‬تحقيق‬
‫الکترونيکي‪ ،‬آموزش الکترونيکي‪ ،‬محيط هاي الکترونيکي‪.‬‬
‫زد‪ -13-‬زنجيره درسي دانش نظريه هاي پايه‪ :‬نظريه اطالعات‪ ،‬نظريه‬
‫سامانه ها‪ ،‬نظريه ارتباطات‪.‬‬
‫زد‪ -14-‬زنجيره درسي سواد مهندسي اقتصاد و مديريت‪ :‬اقتصاد‬
‫اطالعات‪ ،‬مديريت تغيير‪ ،‬قانون قراراداد ها‪.‬‬
‫زد‪-15-‬زنجيره درسي سواد سيبرنتيکي‪ :‬مباني سيبرنتيک‪ ،‬جامعه‬
‫شناسي انفورماتيک‪ ،‬حقوق انفورماتيکي و انفورماتيک حقوقي‪.‬‬
‫زد‪ -16-‬زنجيره درسي سواد راه حل هاي الکترونيکي‪ :‬راه حل هاي‬
‫دولت‬
‫و‬
‫مديريت‬
‫الکترونيکي‪،‬‬
‫بانکداري‬
‫الکترونيکي‪،‬‬
‫الکترونيکي‪.‬‬
‫زد‪ -17-‬زنجيره درسي دانش تله ماتيک‪ :‬فناوري ارتباطات از دور‪،‬‬
‫سنجش از راه دور‪ ،‬سامانه هاي اطالعات جغرافيائي‪.‬‬
‫زد‪ -18-‬زنجيره درسي مهارت توليد سامانههاي اطالعات بزرگ‪ :‬تحليل‬
‫و طراحي شئ گرا‪ ،‬سامانه هاي اطالعاتي چندرسانه اي‪،‬‬
‫سامانههای اطالعات توزيع شده‪.‬‬
‫زد‪ -19-‬زنجيره درسي دانش کاربردي پيشرفته فناوري اطالعات‪:‬‬
‫خودکارسازي اداري‪ ،‬محاسبات بي سيم و همراه‪ ،‬روبوتيک‪.‬‬
‫زد‪ -20-‬زنجيره درسي سواد سامانه هاي مورد نياز سازمانهاي‬
‫يادگير‪ :‬سامانه هاي زنجيره تأمين (‪ ،)SCM‬سامانههاي مديريت‬
‫پيوند با مشتريان (‪ )CRM‬و سامانه هاي برنامه ريزي منابع‬
‫سازمان (‪.)ERP‬‬
‫زد‪ -21-‬زنجيره درسي مهارت هاي شبکه پيشرفته‪ :‬امنيت شبکه‪،‬‬
‫رمزنگاري‪ ،‬ارتباطات داده اي‪.‬‬
‫زد‪ -22-‬زنجيره درسي راه حلهاي بيونيکي‪ :‬سامانه هاي خبره‪ ،‬شبکه‬
‫عصبي‪ ،‬الگوريتم هاي ژنتيکي‪.‬‬
‫زد‪ -23-‬زنجيره درسي دانش محيط‪ :‬پردازش زبان طبيعي‪ ،‬تشخيص‬
‫الگو‪ ،‬بينائي ماشين‪.‬‬
‫زد‪ -24-‬زنجيره درسي مهارت مهندسي سازمان‪ :‬خودکارسازي اداري‪،‬‬
‫مديريت گردش کار‪ ،‬برنامه ريزي معماري سازماني‪.‬‬
‫در اين زنجيره ها سواد‪ ،‬فناوري عمومي شده‪ ،‬پرکاربرد و روزمره است‬
‫که بيشتر جنبه اطالعاتي دارد‪ .‬مهارت‪ ،‬قابليت بکارگيري يا راهبري و‬
‫راه اندازي و يا طراحي و توليد است و دانش‪ ،‬شکل ارزش افزاري‬
‫اطالعات کسب شده است که ناشي از خبرگي در موضوع آموزش است [‪.]2‬‬
‫گزينش قاب هاي چارچوب درسي‪ :‬جهت رعايت مالحظات اجرائي قاب هاي‬
‫کاري پيشنهادي در قالب قاب هاي اجرائي و مضموني به شکل زير مرتب‬
‫مي نمائيم و سپس زنجيره هاي درسي را درون قاب ها گزينش مي کنيم‪.‬‬
‫اي‪:‬‬
‫مهندسي‬
‫‪ -1‬قاب اجرائي دروس اصلي‪:‬‬
‫‪-1-1‬‬
‫قاب مضموني زنجيره هاي مهندسي نرم افزار‪:‬‬
‫‪ -1-1-1‬زنجيره درسي سواد برنامه سازي (زد‪.)1-‬‬
‫‪ -2-1-1‬زنجيره درسي مهارت نرم افزاري (زد‪.)3-‬‬
‫‪ -3-1-1‬زنجيره درسي دانش سامانه هاي کاربردي (زد‪.)8-‬‬
‫‪-2-1‬‬
‫قاب مضموني زنجيره هاي مهندسي سخت افزار‪:‬‬
‫‪ -1-2-1‬زنجيره درسي سواد سخت افزاري (زد‪.)4-‬‬
‫‪ -2-2-1‬زنجيره درسي دانش معماري (زد‪.)5-‬‬
‫‪-3-1‬‬
‫قاب مضوني زنجيره هاي مهندسي اطالعات‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -1-3-1‬زنجيره درسي سواد داده اي (زد‪.)2-‬‬
‫‪ -2-3-1‬زنجيره درسي دانش مدلسازي داده اي (زد‪.)7-‬‬
‫‪-4-1‬‬
‫قاب مضموني زنجيره هاي محاسبات نرم‪:‬‬
‫‪ -1-4-1‬زنجيره درسي دانش الگوريتم (زد‪.)6-‬‬
‫‪ -2-4-1‬زنجيره درسي دانش رياضيات کاربردي (زد‪.)9-‬‬
‫‪ -2‬قاب اجرائي دروس تخصصي‪:‬‬
‫‪-1-2‬‬
‫قاب مضموني زنجيره هاي نظري و اصول پايه‪:‬‬
‫‪ -1-1-2‬زنجيره درسي سواد فناوري اطالعات (زد‪.)10-‬‬
‫‪ -2-1-2‬زنجيره درسي دانش نظريه هاي پايه (زد‪.)13-‬‬
‫‪-2-2‬‬
‫قاب مضموني زنجيره هاي مهندس محيط‪:‬‬
‫‪ -1-2-2‬زنجيره درسي سواد مهندسي اقتصاد و مديريت (زد‪.)14-‬‬
‫‪ -2-2-2‬زنجيره درسي سواد سيبرنتيکي (زد‪.)15-‬‬
‫‪-3-2‬‬
‫قاب مضموني زنجيره هاي کاربردهاي الکترونيکي‪:‬‬
‫‪ -1-3-2‬زنجيره درسي سواد ارتباطات بين شيکه اي (زد‪.)11-‬‬
‫‪ -2-3-2‬زنجيره درسي دانش محيط هاي الکترونيکي (زد‪.)12-‬‬
‫‪ -3‬قاب اجرائي دروس اختياري‪:‬‬
‫‪-1-3‬‬
‫قاب مضموني زنجيره هاي مهارتي بين رشته اي‪:‬‬
‫‪ -1-1-3‬زنجيره درسي دانش تله ماتيکي (زد‪.)17 -‬‬
‫‪ -2-1-3‬زنجيره درسي سواد سامانه هاي سازمانهاي يادگير‬
‫(زد‪.)20-‬‬
‫‪ -3-1-3‬زنجيره درسي کاربردي پيشرفته فناوري اطالعات (زد‪-‬‬
‫‪.)19‬‬
‫‪-2-3‬‬
‫قاب مضموني زنجيره هاي راه حلهاي جامع‪:‬‬
‫‪ -1-2-3‬زنجيره درسي مهارت توليد سامانه هاي اطالعاتي بزرگ‬
‫(زد‪.)18-‬‬
‫‪ -2-2-3‬زنجيره درسي مهارت مهندسي سازمان (زد‪.)24-‬‬
‫‪ -3-2-3‬زنجيره درسي مهارت شبکه پيشرفته (زد‪.)21-‬‬
‫‪-3-3‬‬
‫قاب مضموني زنجيره هاي گستره هاي نوکاربردي‪:‬‬
‫‪ -1-3-3‬زنجيره درسي سواد راه حلهاي الکترونيکي (زد‪.)16-‬‬
‫‪ -2-3-3‬زنجيره درسي سواد راه جلهاي بيوتيکي (زد‪.)22-‬‬
‫‪ -3-3-3‬زنجيره درسي دانش مهندسي محيط (زد –‪.)23‬‬
‫گزينش عناوين درسي‬
‫مضموني چارچوب درسي‬
‫دوره‬
‫در‬
‫چارچوب‬
‫قابهاي‬
‫اجرائي‬
‫و‬
‫در چارچوب فعلي دروس دوره کارشناسي فناوري اطالعات ‪ 141‬واحد شامل‬
‫‪ 60‬واجد عمومي و پايه‪ 39 ،‬واحد دروس اصلي‪ 36 ،‬واحد دروس تخصصي و ‪6‬‬
‫واحد دروس اختياري است‪ .‬با گزينش ‪ 45‬واحد دروس اصلي و ‪ 26‬واحد‬
‫دروس تخصصي و نه واحد دروس اختياري در الگوي پيشنهادي اين مقاله‬
‫کماکان چارچوب ‪ 141‬واحد با ترکيب ‪ 61‬واحد پايه و عمومي حفظ خواهد‬
‫شد‪ .‬اين الگو با وجود دروس ساختمان گسسته و مباني برنامه سازي در‬
‫دروس پايه و تغيير نام درس شيوه هاي ارائه مطالب علمي و فني به‬
‫تحقيق الکترونيکي همسازي خود را به لحاظ اجرائي با مدل موجود حفظ‬
‫خواهد کرد‪.‬‬
‫ً‬
‫دروس اصلي پيشنهادي (جمعا ‪ 16‬درس و ‪ 45‬واحد) شامل دروس مباني‬
‫برنامه سازي و برنامه سازي اينترنت از زنجيره سواد برنامهسازي‪،‬‬
‫دروس ساختمان گسسته و ساختمان داده از زنجيره سواد داده ي‪ ،‬دروس‬
‫سامانه هاي تجاري‪ ،‬تحليل و طراحي سامانه هاي اطالعاتي و مهندسي‬
‫نرم افزار از زنجيره مهارت نرم افزاري‪ ،‬دروس مدار منطقي و ريز‬
‫پردازنده از زنجيره سواد سخت افزاري‪ ،‬دروس معماري‪ ،‬سامانه هاي‬
‫‪‬‬
‫پايه و شبکه از زنجيره دانش معماري‪ ،‬دروس تحليل الگوريتم ها‪ ،‬هوش‬
‫مصنوعي و شبيه سازي از زنجيره دانش الگوريتم و درس رياضيات و‬
‫اقتصاد مهندسي از زنجيره دانش رياضيات کاربردي خواهد بود‪.‬‬
‫ً ‪ 12‬درس و ‪ 26‬واحد) شامل دروس مهندسي‬
‫دروس تخصصي پيشنهادي (جمعا‬
‫فناوري اطالعات‪ ،‬مديريت پروژه هاي فناوري اطالعات‪ ،‬برنامه ريزي و‬
‫مديريت راهبردي فناوري اطالعات از زنجيره سواد فناوري اطالعات‪،‬‬
‫دروس مهندسي اينترنت‪ ،‬مهندسي کاربرد‪ ،‬تجارت الکترونيکي از زنجيره‬
‫سواد ارتباطات بين شبکه اي‪ ،‬دروس تحقيق الکترونيکي‪ ،‬آموزش‬
‫الکترونيکي از زنجيره دانش محيط هاي الکترونيکي‪ ،‬دروس نظريه‬
‫اطالعات و نظريه سامانه ها از زنجيره دانش نظريه هاي پايه‪ ،‬درس‬
‫قانون قراردادها از زنجيره سواد مهندسي اقتصاد و مديريت و درس‬
‫جامعه شناسي انفورماتيک از زنجيره سواد سيبرنتيکي خواهد بود‪.‬‬
‫دروس منتخب و ارائه محتواي ساختمند آنها‬
‫الگوي توصيف محتواي دروس شامل اطالعات کلي درس نظير عنوان درس‪،‬‬
‫شماره درس‪ ،‬دروس پيش نياز‪ ،‬گروه درسي‪ ،‬تعداد واحد و نوع درس‬
‫خواهد بود‪ .‬پاراگراف هاي توصيف ضرورت ارائه درس‪ ،‬اهداف درسي و‬
‫ريز موارد درسي به تعداد جلسات درس و صورت مراجع درسي و الگوي‬
‫ارزشيابي شامل ترکيب امتيازهاي ارزيابي هاي مجموعي و تکويني و‬
‫گونه هاي آزمون بخش تکميلی طرح درس را تشکيل می دهد‪.‬‬
‫در اين مقاله بعلت مشخصات ساختار مقاله از اين الگو براي توصيف‬
‫دروس منتخب عناوين ضرورتها‪ ،‬اهداف و ريز مواد و فهرست مراجع‬
‫انتخاب گرديده است‪.‬‬
‫دروس منتخب جهت ارائه محتوا از مهمترين دروس اين دوره که در ساير‬
‫زمينه هاي همبسته با اين محتوا ارائه نمي گردد انتخاب شدهاند که‬
‫شامل شش درس تجارت الکترونيکي‪ ،‬مديريت و برنامه ريزي راهبري‬
‫فناوري اطالعات‪ ،‬تحقيق الکترونيکي‪ ،‬آموزش الکترونيکي‪ ،‬راه حلهاي‬
‫الکترونکي و مهندسي کاربرد است‪.‬‬
‫عنوان توصيف محتوای دروس منتخب دوره‬
‫ضرورت درس تجارت الکترونيکي‪ :‬تجارت الکترونيکي بعنوان فناوري پايه‬
‫در راه حلهاي الکترونيکي از آنچنان اهميتي برخوردار است که در‬
‫تحليلي بيشينه گرا‪ ،‬گروهي انواع راه حلهاي الکترونيکي را با فرض‬
‫تغيير کاالي مورد مبادله گونه هائي از تجارت الکترونيکي ميدانند‪.‬‬
‫ضرورت درس تجارت الکترونيکي بعنوان درسي جامع در حوزه هاي بين‬
‫رشته اي فناوري اطالعات بعلت نياز به فناوريهاي متعدد در طراحي و‬
‫پياده سازي در جنبه هاي اطالعاتي و حوزه هاي مهارتي گسترده آن مي‬
‫توان جست‪.‬‬
‫اهداف درس تجارت الکترونيکي ‪ :‬آشنايي با تعاريف و پيشينه تجارت‬
‫الکترونيکي‪ ،‬شناخت مدلسازي تجاري و فرآيندهاي تجاري‪ ،‬فهم انواع‬
‫تجارت‬
‫با‬
‫مرتبط‬
‫فناوريهاي‬
‫شناسائي‬
‫‪،X2X‬‬
‫تجاري‬
‫پيوندهاي‬
‫الکترونيکي‪ ،‬آشنايي با انواع محصوالت تجارت الکترونيکي (فروشگاه‬
‫لحظه اي‪ ،‬حراج الکترونيکي‪ ،‬خدمات فروش محصوالت)‪ ،‬شناسائي ابزارها‬
‫و محيط هاي توليد محصوالت تجارت الکترونيکي‪ ،‬آشنايي با فراروش ها‬
‫و الگوي توليد محصوالت تجارت الکترونيکي‪ ،‬آشنائي با خدمات‬
‫الکترونيکي پيش نياز و مرتبط ( نظير ‪ ،)e-Banking‬شالودههاي سامانهاي‬
‫تجارتالکترونيکي (‪ ،)SCM,ERP,CRM‬تجارت الکترونيک در ايران و جهان‪.‬‬
‫ريز موارد درسي تجارت الکترونيکي ‪ :‬تعاريف و پيشينه تجارت‬
‫الکترونيکي‪ ،‬مفهوم فرآيند تجاري و مدلسازي تجاري‪ ،‬مفهوم و کاربرد‬
‫‪‬‬
‫انواع پيوندهاي تجاري ‪ ،X2X‬نمونه هاي اينترنتي انواع خدمات از‬
‫پيوندهاي فوق‪ ،‬محاسن‪ ،‬معايب و اسطورهاي تجارت الکترونيکي‪ ،‬تبادل‬
‫الکترونيکي داده ها (‪ )EDI‬و تجارت الکترونيکي‪ ،‬چرخه مبادالت مالي‬
‫تجارت الکترونيکي و نحوه پيادهسازي آن‪ ،‬شناسائي و امنيت و تجارت‬
‫الکترونيکي‪ ،‬فرآروش هاي توليد سامانه هاي تجارت الکترونيکي‪،‬‬
‫ابزارهاي توليد سامانه هاي تجارت الکترونيکي‪ ،‬کسب و کار‬
‫الکترونيکي (‪ )e-business‬و تجارت برمبناي تارجهان گستر(‪،)Web Commerce‬‬
‫سامانهاي‪،‬‬
‫‪،‬‬
‫ابزاري‬
‫الکترونيکي(شبکهاي‪،‬‬
‫تجارت‬
‫شالودههاي‬
‫اطالعاتي)‪ ،‬طرح ريزي راهبردي فرآيندهاي داد و ستد سازماني‪ ،‬زنجيره‬
‫هاي فرآيند از درخواست تا تحويل در تجارت الکترونيکي‪ ،‬شبکه نقاط‬
‫تجاري جهان و تبادل فرصت هاي تجاري‪ ،‬مدلهاي تجاري اينترنتي و‬
‫مالحظات حقوقي‪ ،‬تجارت الکترونيکي در ايران و جهان‪.‬‬
‫ضرورت درس مديريت و برنامه ريزي راهبردي فناوري اطالعات‪ :‬زيستچرخ‬
‫توليد سامانه هاي اطالعاتي قبل از گام تحليل در رابطه با فراهم‬
‫سازي شرايط جذب فناوري اطالعات درسازمان و زمينه مناسب براي‬
‫يکپارچه سازي سامانه هاي آتي مستلزم پيش فرايندهاي کمابيش پيچيده‬
‫اي است که سه راه حل عمده در اين ميان‪ ،‬انجام مطالعات معماري‬
‫اطالعات (يا معماري سازماني)‪ ،‬مطالعه مديريت منابع اطالعات (‪ )IRM‬و‬
‫تدوين برنامه راهبردي فناوري اطالعات (‪ )IT-Plan‬در سازمان است‪.‬‬
‫مطالعه معماري سازماني‪ ،‬معماري سامانه اي و معماري نرم افزاري و‬
‫معماري اطالعات مفاهيم پايه درس مديريت و برنامه ريزي راهبردي‬
‫فناوري اطالعات است‪.‬‬
‫مراجع درس‪ ]11[ :‬الی [‪.]21‬‬
‫اهداف درس مديريت و برنامه ريزي راهبردي فناوري اطالعات‪ :‬ورود‬
‫فناوري اطالعات به سازمانهاي مستلزم تمهيدات راهبردي در برنامه‬
‫ريزي و مديريت است که چارچوب اهداف اين درس را تشکيل مي دهد‪:‬‬
‫آشنائي با انواع فراروشهاي سازمانگراي توليد سامانههاي اطالعاتي‪،‬‬
‫درک مفاهيم پايه مديريت و برنامه ريزي راهبردي‪ ،‬شناسائي روشهاي‬
‫برآورد و افزايش توان جذب فناوري اطالعات در سازمان (شاخص ها و‬
‫معيارها)‪ ،‬درک ابعاد وضعيت موجود‪ ،‬مطلوب و برنامه گذار سازماني‬
‫در چارچوب برنامه راهبردي فناوري اطالعات سازمان‪ ،‬شناخت اصول‬
‫و سازماني‪ ،‬فهم معماري‬
‫معماري اطالعات‪ ،‬نرم افزاري‪ ،‬سامانهاي‬
‫سازماني‪ ،‬چارچوب ها‪ ،‬فرآروش ها و اصول‪ ،‬آشنائي با الگوهاي مدلهاي‬
‫در معماري اطالعات و سازمان‪ ،‬کسب مهارت در تدوين مستندات‬
‫مرجع‬
‫معماري اطالعات بکمک نرم افزارهاي مربوطه‪ ،‬درک پيوند‪ ،‬و سير تکامل‬
‫مديريت الکترونيکي‪ ،‬مديريت ابرمتني‪ ،‬مديريت انفورماتيکي‪ ،‬مديريت‬
‫اطالعاتي و مديريت رايانهاي در سازمانها‪.‬‬
‫ريز موارد درسي مديريت و برنامهريزي راهبردي فناوري اطالعات‪:‬‬
‫سازماننگر‬
‫فرآروشهاي‬
‫انواع‬
‫مديريت‬
‫و‬
‫برنامهريزي‬
‫در‬
‫پايه‬
‫الگوهاي‬
‫(‪،)IE,BSP,CMD,IRM,IA‬‬
‫ها‬
‫شاخص‬
‫و‬
‫معيارها‬
‫راهبردي(‪،)SWOT,PEST,KPI,CSF‬‬
‫(‪ ،)NRI,I3,HDI,TAI,e-readiness‬ضرورتها و اهميت معماري اطالعات سازماني‪،‬‬
‫چارچوب زکمن و ويژگيهاي آن‪ ،‬فرآروشهاي معماري اطالعات (‪DOE,DOD( )1‬‬
‫‪ ،)C4ISR,‬فرآروشهاي معماري اطالعات (‪ ، (TOGAF,TEAF,FEAF) )2‬پيوند معماري‬
‫سازماني و معماري اطالعاتي‪ ،‬خروجيهاي مطالعه معماري اطلالعاتي‬
‫سازماني‪ ،‬گامها و مستندات بررسي وضعيت موجود‪ ،‬گامها و مستندات‬
‫طراحی وضعيت مطلوب‪ ،‬گامها و مستندات برنامه گذار‪ ،‬انواع ابزارهاي‬
‫رايانه اي مطالعه معماري اطالعاتي‪ ،‬نحوه تدوين برنامه راهبردي‬
‫فناوري اطالعات سازمان‪ ،‬مباني تحليل مديريت منابع اطالعات‪ ،‬الگوي‬
‫مطالعاتي و طراحي مديريت منابع اطالعات‪ ،‬سير تحول الگوهاي مديريت‬
‫اطالعات در سازمان‪.‬‬
‫‪‬‬
‫مراجع درس‪ ]22[ :‬الی [‪.]28‬‬
‫ضرورت درس تحقيق الکترونيکي‪ :‬پژوهش مبتني بر مدل در حوزه هاي‬
‫مهندسي نياز به فراگيري الگوهاي تحقيق الکترونيکي دارد‪ .‬سپهر‬
‫اطالعاتي محيطي سرشار از فرصت و تهديد است که در آن تضمين کيفي‬
‫اطالعات نيازمند اعتبار سنجي‪ ،‬ثمربخشي پژوهش مستلزم مدلسازي‪،‬‬
‫کاربرپسندي مستلزم قابليت رديابي اطالعات و منابع است‪ .‬داده کاوي‬
‫مقيد به داده آمائي و ارائه‪ ،‬مقيد به شناسائي ابزار و ساختارهاي‬
‫الکترونيکي و فنون ارتباطي است‪ .‬تحقيق الکترونيکي درسي جايگزين‬
‫در تکامل درس شيوه هاي ارائه مطالب علمي و فني بعنوان درسي سنتي‬
‫است‪.‬‬
‫اهداف درس تحقيق الکترونيکي‪ :‬آشنائي با مفاهيم پايه در روش تحقيق‬
‫در حوزههاي مهندسي‪ ،‬درک مفاهيم پايه در ارتباطات انساني‪ ،‬شناخت‬
‫انواع شيوه هاي ارائه مطالب علمي و فني‪ ،‬کسب مهارتهاي دانشجوئي‬
‫الزم براي تحقيق‪ ،‬کارگروهي‪ ،‬ارتباطات و ارائه مطالب‪ ،‬آشنائي با‬
‫انواع فنون داده آمائي و داده کاوي‪ ،‬آشنائي و کسب مهارت در انواع‬
‫ارائه علمي و فني کسب مهارت در پاياننامهنويسي‪ ،‬مباني تحقيق‬
‫الکترونيکي‪ ،‬مطالعه موردي در تحقيق مبتني بر مدل‪ ،‬رايانه با‬
‫امکانات رديابي منابع و اطالعات‪.‬‬
‫ريز موارد درسي تحقيق الکترونيکي‪ :‬اصول روش هاي تحقيق سنتي و‬
‫الکترونيکي‪ ،‬اصول جمع آوري اطالعاتي‪ ،‬داده آمائي و داده کاوي بکمک‬
‫و در کتابخانه هاي مجازي‪ ،‬مباني ارتباطات و‬
‫موتورهاي جستجو‬
‫انتقال اطالعات‪ ،‬تعريف و گونه هاي ارائه مطالب علمي و فني (سنتي و‬
‫الکترونيکي)‪ ،‬انواع ارائه شفاهي و چند رسانه اي‪ ،‬انواع ارائه‬
‫شبکه اي‪ ،‬جمعي و از راه دور‪ ،‬انواع ارائه کتبي و متون‬
‫الکترونيکي‪ ،‬اصول ارائه تعليمي سنتي و الکترونيکي‪ ،‬اصول نوشتن‬
‫مقاله و گزارش فني با واژه پردازها و قالبهاي الکترونيکي‪ ،‬اصول‬
‫نوشتن پايان نامه و شرح حال تخصصي‪ ،‬اصول نقد و ويرايش و ترجمه‬
‫فني‪ ،‬نامه نگاري اداري (کاغذي و الکترونيکي)‪ ،‬نگارش متون آموزشي‪،‬‬
‫تلخيص و چکيده نويسي‪ ،‬مباني تحقيق بر مبناي مدل و رديابي مرجعي و‬
‫اطالعاتي‪ ،‬اصول نوآوري‪ ،‬تندخواني و تند نويسي‪ ،‬اصول کارجمعي‪،‬‬
‫مذاکره و مصالحه‪ ،‬فنون و اداب برنامهريزي کاري‪ ،‬مديريت زمان و‬
‫آزموندهي‪.‬‬
‫مراجع درس‪ ]29[ :‬الی [‪.]37‬‬
‫ضرورت درس آموزش الکترونيکي‪ :‬تکامل فناوري راه حلهاي الکترونيکي‬
‫درس آموزش الکترونيکي را به عنوان درس جايگزين براي درس سنتي‬
‫آموزش بکمک رايانه معرفي مي کند‪ .‬آموزش الکترونيکي را مهندسان‬
‫رايانه و فناوري اطالعات با کسب اطالعات و مهارت در تحليل و توليد‬
‫سامانههاي آن مي توانند بشناسند‪ .‬فناوري مهندسي معرفت در مديريت‬
‫محتواهاي الکترونيکي پيوندي ناگسستني با مفاهيم آموزش الکترونيکي‬
‫دارد‪.‬‬
‫اهداف درس آموزش الکترونيکي‪ :‬معرفي پيشينه و تکامل يادگيري بکمک‬
‫رايانه به آموزش الکترونيکي‪ ،‬شناسائي انواع راه حلها‪ ،‬فناوريها و‬
‫قابليتها‪ ،‬آشنائي با معماري و خدمات انواع فناوريهاي آموزش‬
‫الکترونيکي‪ ،‬فهم پيوند مديريت محتواهاي الکترونيکي‪ ،‬مديريت دانش‬
‫و آموزش الکترونيکي و استاندارهاي محتواهاي الکترونيکي آموزش‪،‬‬
‫برنامه ريزي راهبردي آموزش الکترونيکي در سازمانها‪ ،‬معرفي محصوالت‬
‫اصلي آموزش الکترونيکي‪ :‬دانشگاه ها و مدارس مجازي‪ ،‬لحظه اي و‬
‫هوشمند‪ ،‬آشنائي با روالهاي توليد طرح درس و درس افزار بکمک‬
‫رايانه‪ ،‬شناسائي آزمون و ارزيابي آموزشي بکمک رايانه‪.‬‬
‫ريز موارد درسي آموزش الکترونيکي‪ :‬پيشينه و تعاريف فناوريهاي‬
‫آموزش الکترونيکي‪ ،‬اصول طراحي سيستم آموزشي‪ ،‬يادگيري‪ ،‬تعليم و‬
‫‪‬‬
‫ارزيابي آموزشي‪ ،‬معماري و اصول توليد طرح درسها و درس افزارهاي‬
‫آموزشي‪ ،‬آموزش برپايه رايانه و آموزش برپايه تارجهان گستر‪ ،‬آموزش‬
‫شبکه اي و آموزش اينترنتي‪ ،‬مديريت آموزشي و مديريت محتواهاي‬
‫آموزشی‪ ،‬مباني و اصول توليد درس افزار بکمک رايانه‪ ،‬ابزارهاي‬
‫آموزش الکترونيکي‪ ،‬استاندارهاي آموزش الکترونيکي(نظير ‪،)SCROM‬‬
‫آزمون و ارزشيابي سامانه آموزشي لحظه اي‪ ،‬کالس درس لحظهاي‪ ،‬مدرسه‬
‫هوشمند و دانشگاه اينترنتي‪ ،‬کالس درس‪ ،‬مدرسه و دانشگاه مجازي‪،‬‬
‫طراحي و فروش محصوالت آموزش الکترونيکي‪ ،‬ارزيابي محصوالت و مديريت‬
‫پروژههاي آموزش الکترونيکي‪ ،‬سامانههاي آموزش شهودي (لوگو و‬
‫استارلوگو)‪ ،‬اثرات اجتماعي‪ ،‬اقتصادي و فرهنگي آموزشالکترونيکي‪،‬‬
‫آموزشالکترونيکي در ايران و جهان‪.‬‬
‫مراجع درس‪ ]38[ :‬الی [‪.]47‬‬
‫ضرورت درس راهحلهاي الکترونيکي‪ :‬با گسترش کاربردهاي فناوري‬
‫ارتباطات بين شبکه اي و محصول آن اينترنت‪ ،‬براساس مدلهاي همترازي‬
‫فناوري و سازمان و تفوق راهبردهاي فناوري اطالعات بر راهبردي کسب‬
‫و کار در سازمانهاي نو‪ ،‬امروزه طيف راه راحلهاي الکترونيکي‬
‫آنچنان گسترده شده است که فناوري اطالعات بخش عظيمي از راه حلهاي‬
‫خود را در ميان آنها ميجويد‪ .‬آشنائي با مهمترين و تازه ترين راه‬
‫حلهاي الکترونيکي در حوزه هاي فرد و اجتماعي موضوع اين درس است‬
‫نظير‪ :‬مباحث دولت الکترونيکي‪ ،‬بانکداري الکترونيکي‪ ،‬مديريت‬
‫الکترونيکي و تحقيق الکترونيکي‪.‬‬
‫اهداف درس راه حلهاي الکترونيکي‪ :‬آشنائي با سامانه هاي مشتري‬
‫مدار و خدمت محور‪ ،‬شناسائي قابليت هاي خدمات کار از دور در سپهر‬
‫اطالعاتي‪ ،‬مباني طراحي نرم افزارهاي کار از دور و انواع آنها‪،‬‬
‫شناسائي انواع خدمات الکترونيکي بر روي اينترنت‪ ،‬آشنائي با مباني‬
‫و اصول مفاهيم مديريت الکترونيکي‪ ،‬آشنائي با مباني و اصول مفاهيم‬
‫تحقيق الکترونيکي‪ ،‬آشنائي با مباني و اصول مفاهيم بانکداري‬
‫الکترونيکي‪ ،‬آشنائي با مباني و اصول مفاهيم دولت الکترونيکي‪.‬‬
‫ريز موارد درسي راه حلهاي الکترونيکي‪ :‬اصول مشتري مداري و خدمات‬
‫محوري در سامانه هاي اطالعاتي‪ ،‬تعاريف و پيشينه خدمات الکترونيکي‪،‬‬
‫مدل همترازي فناوري در رابطه با خدمات الکترونيکي‪ ،‬خدمات‬
‫الکترونيکي و سامانه هاي کار از دور‪ ،‬اضول طراحي و پياده سازي‬
‫خدمات الکترونيکي‪ ،‬خدمات الکترونيکي مبتني بر تار جهان گستر‪،‬‬
‫ارزيابي و رتبه بندي الکترونيکي‪ ،‬سرمايه گذاري الکترونيکي‪،‬‬
‫بازاريابي و اشتغال الکترونيکي و سرگرمي هاي الکترونيکي‪ ،‬پزشکي‬
‫الکترونيکي و گردشگري الکترونيکي‪ ،‬مفاهيم و کاربردهاي تحقيق‬
‫الکترونيکي‪ ،‬از مديريت رايانه اي تا مديريت الکترونيکي‪ ،‬مفاهيم‬
‫پايه مديريت الکترونيکي‪ ،‬داد و ستدهاي مالي و خدماتي بر روي‬
‫اينترنت‪ ،‬مفاهيم پايه دولت الکترونيکي‪ ،‬اصول خودکارسازي اداري‪،‬‬
‫مفاهيم پايه دولت الکترونيکي‪.‬‬
‫مراجع درس‪ ]48[ :‬الی [‪.]51‬‬
‫ضرورت درس مهندسي کاربرد‪ :‬دروس اختياري رشته فناوري اطالعات نياز‬
‫به يک درس تخصصي دارد که پيشنياز زنجيرههاي دروس اختياري بعدي‬
‫باشد‪ .‬حوزه هاي راه حل هاي الکترونيکي با وجود اين درس تبديل به‬
‫دروسي پرمحتوا خواهند شد که در آنها به اصول تحليل و طراحي و‬
‫پياده سازي خدمات الکترونيکي در سامانه هاي اينترنتي بعنوان راه‬
‫حل الکترونيکي پرداخته خواهد شد‪.‬‬
‫اهداف درس مهندسي کاربرد‪ :‬آشنايي و کسب مهارت در تحليل‪ ،‬طراحي و‬
‫توليد سامانه هاي اينترنتي (مبتني بر تارجهان گستر و ارتباطات‬
‫بين شبکه اي) و ارائه راه حل براي پيوند کاربردهاي عتيقه و نو در‬
‫محيط هاي کاربردي شبکه اي‪ .‬آشنائي با معماري دادهاي سازمان‪،‬‬
‫‪‬‬
‫معماري اليه اي سامانههاي کاربردي اينترنتي‪ ،‬ميان افزارهاي نرم‬
‫استفاده از مخازن داده اي و اتخاذ راهبردهاي گذار در‬
‫افزاري‪،‬‬
‫برنامه يکپارچهسازي‪ .‬الگوهاي طراحي نرمافزارهاي کار از دور و‬
‫واسط کاربرهاي چندگانه در کاربردهاي اينترنتي‪.‬‬
‫ريز موارد درسي مهندسي کاربرد‪ :‬مفاهيم پايه مهندسي و بازمهندسي‬
‫کاربردها‪ ،‬مفاهيم سامانه هاي کاربردي نو و عتيقه و بازمهندسي‬
‫فرآيندهاي کاري‪ ،‬مدل همترازي فرآيندهاي کاري و فناوري اطالعات‪،‬‬
‫محيط هاي شيئي گراي کاربر‪/‬کارگزار اينترنتي‪ ،‬فرآروش هاي توليد‬
‫سامانه هاي کاربردي اينترنتي‪ ،‬محيط ها و ابزارهاي توليد‬
‫کاربردهاي اينترنتي‪ ،‬معماري داده اي سازماني‪ ،‬انواع معماريهاي‬
‫اليه اي کاربردهاي اينترنتي‪ ،‬ميان افزارها و نقش آنها در پيوندهاي‬
‫به سامانه هاي کاربردي‬
‫درون و برون سامانهاي‪ ،‬نحوه دسترسي‬
‫عتيقه‪ ،‬روشهاي يکپارچه سازي کاربردهاي عتيقه و نو و راهبردهاي‬
‫گذار‪ ،‬مدلسازي کاربردهاي اينترنتي با ‪ ،UML‬الگوهاي طراحي نرم‬
‫افزارهاي کار از دور‪ ،‬استفاده از فناوري خدمات تارجهان گستر( ‪Web‬‬
‫‪ ،)services‬مخازن دادهاي و کاربردهاي آن در سامانههاي اينترنتي‪ ،‬واسط‬
‫کاربرهاي چندگانه و کاربردهاي آن‪ ،‬مباني سامانههاي کاربردي مبتني‬
‫بر تلفن همراه‪.‬‬
‫مراجع درس‪ ]52[ :‬الی [‪.]57‬‬
‫نتيجه گيري‬
‫رشته نوپای فناوری اطالعات و برپائی آن ضرورتی است که اتفاق‬
‫افتاده است هر چند برنامه های درسی و نحوه اجرای آن چندان مطلوب‬
‫نيست‪ .‬اين مقاله ارائه دهنده الگوئی عملی برای تدوين محتواهای‬
‫درسی اين دوره است که نمونه ای از محصوالت اين الگو در اين مقاله‬
‫ذکر شده است‪ .‬ويژگی اين الگو و محصول آن که يک طرح درس برای دوره‬
‫کارشناسی مهندسی فناوری اطالعات است استفاده بيشينه از مضامين‬
‫حوزه های مرتبط در جهت استقالل تدريجی و کسب هويتی مستقل برای اين‬
‫رشته و مضامين آن است‪.‬‬
‫مراجع‬
‫]‪ [1‬سيدابراهيم ابطحی‪" ،‬بررسی گزينه های تدوين برنامه تفصيلی و‬
‫توليد درس افزارهای آموزشی دوره کارشناسی مهندسی فناوری‬
‫اطالعات"‪ ،‬گزارش کامپيوتر شماره‪ ،148‬ماهنامه انجمن انفورماتيک‬
‫ايران‪ ،‬بهمن ماه‪. 1381‬‬
‫]‪ [2‬سيد ابراهيم ابطحی‪" ،‬زد (زنجيره های درسی)‪ :‬الگوئی کاربردی‬
‫برای تهيه برنامه درسی در دوره کارشناسی مهندسی فناوری‬
‫اطالعات"‪ ،‬مجموعه مقاالت دهمين کنفرانس ساليانه انجمن کامپيوتر‬
‫ايران‪ ،‬تهران‪ 27 ،‬تا ‪ 29‬بهمن ‪.1383‬‬
‫]‪ [3‬سيدابراهيم ابطحي‪" ،‬برنامه ريزی و مديريت راهبردی فناوری‬
‫اطالعات"‪،‬تکفا‪ ،‬ماهنامه توسعه و کاربری فناوری ارتباطات و اطالعات"‪،‬‬
‫سال دوم‪ ،‬شماره سوم‪ ،‬مهرماه ‪.1383.‬‬
‫]‪ [4‬دکتر بهروز پرهامي‪"،‬درباره جايگاه رشته کامپيوتر در نظام‬
‫آموزش دانشگاهي کشور"‪ ،‬گزارش کامپيوتر شماره‪ ،32‬ماهنامه انجمن‬
‫انفورماتيک ايران‪ ،‬اسفندماه‪. 1360‬‬
‫]‪ [5‬سيد ابراهيم ابطحی‪" ،‬زنجيره های درسی در دوره کارشناسی‬
‫مهندسی فناوری اطالعات"‪ ،‬دانشکده مهندسی کامپيوتر دانشگاه صنعتی‬
‫شريف‪.1382 ،‬‬
‫‪‬‬
‫ "زنجيره های درسی در دوره کارشناسی‬،‫[ سيد ابراهيم ابطحی‬6]
‫ ماهنامه انجمن‬،‫ گزارش کامپيوتر‬،"‫مهندسی فناوری اطالعات‬
‫ خرداد و تير ماه‬،157 ‫ شماره‬،‫ سال بيست ششم‬،‫انفورماتيک ايران‬
.1383
‫" مشخصات کلی‬،‫[گروه فنی و مهندسی شورای عالی برنامه ريزی‬7]
،"‫برنامه و سرفصل دروس دوره کارشناسی مهندسی فناوری اطالعات‬
.1381‫ ارديبهشت‬،‫ تحقيقات و فناوری‬،‫وزارت علوم‬
[8] Computing Curricula 2001, ACM&IEEE,15 DEC 2001.
[9]Moderator B.,Dasigi V.,Gorgone J.,Spooner D.,Information Technology Curriculum
Development,SIGCSE, 2001.
[10]Denning P.J.,Model Curricula for IT School, Cheorge Mason University, 2002.
[11] Henry Chan, “ Electronic commerce: Fundamentals & Applications”, John Wiley & sons, 2001.
[12] Efraim Turban, "Electronic Commerce, A Managerial Perspective", Prentice Hall, 2004.
[13] Jeffrey Rayport, Bernard J.Jaworski, “e-commerce”, McGraw Hill, 2001.
[14] Daniel Minoli, Emma Minoli, “web commerce Technology Hand book” McGraw Hill, 1998.
[15] G.W.Treese, L.C.Stawart, “Designing Systems for Internet Commerce”, AddisionWesley, 1998.
[16] S.Korper, J.Ellis, “ the E-Commerce. Book”, Academic press, 2001.
[17] P.Cunnigham, F.Froschl, “Electronic Business Revolution”, Springer, 1999.
[18] R.Kolakota, M.Robinson, “e-Business Roadmap for success” , Addison Wesley,1999.
[19] T.R.Eisenmann, “Internet Business Models”, Mc Graw Hill,2002.
[20] A.Afuah, C.L.Tucci, “Internet Business Models and strategies”, Mc Graw Hill, 2003.
[21] O.A.Elsawy, “Redesigning Enterprise for e-business”, Mc Graw Hill, 2001.
[22] O' Rourke, Fishman, Selkow, "Enterprise Architecture using the Zachman Framework", Thomson
Course Technology, 2003.
[23] J.Mcgovern, "A Practical Guide to Enterprise Architecture", Prentice Hall, 2004.
[24] Boor, Bernard, “Constructing Blueprints for Enterprise IT Architecture”, Wiley, 1999.
[25] S.H.Spewak, “ Enterprise Architecture planning”, Wiley, 1992.
[26] Bass, Chaments, Kasman, “Softwore Architecture in practice”, Addison Wesley, 1998.
[27] John A.Zachman, “Enterprise Architecture the Issue of the century”, Wiley, 1997.
[28] J.Ward, P.Griffith, “IT Strategic Planning for Information Systems”, Wiley, 1996.
[29]Terry Anderson, Heather Kanuka, “e-research: Methods, strategies and Issues”, Pearson Eduction Inc,
2003.
[30] Greg Spence, “Internet Research” ,Prentice Hall, 2001.
‫ شيوه هاي ارائه مطالب علمي و‬،‫[ سيد محمد تقي روحاني رانکوهي‬31]
.1382 ،‫ کانون انتشارات علمي‬،‫فني‬
،‫ دانشگاه علم و صنعت‬،" ‫ " مهارت هاي دانشجوئي‬،‫[ رزي بينگهام‬32]
.1381
.1369 ،‫ انتشارات سروش‬،"‫ "ارتباط شناسي‬،‫[ مهدي محسنيان راد‬33]
.1362 ،‫ انتشارات اميرکبير‬،"‫ "پژوهش‬،‫[ اميرحسين آريانپور‬34]
،"‫ " چگونه ميتوان يک پايان نامه تحصيلي نوشت‬،‫[ امبرتو اکو‬35]
،‫ انتشارات دانشگاه علم و صنعت ايران‬،‫ترجمه غالمحسين معماريان‬
.1371

‫جلد) ازمجموعه اطالع‬6( "‫"شيوه نامه ويرايش‬،‫[ محمدرضا محمدی فر‬36]
.1381،‫وزارت فرهنگ و ارشاداسالمی‬،‫رسانی‬
‫ "پرورش و ارتقاء مهارتهاي‬،‫ مريم طايفه محمودي‬،‫[ کامبيز بديع‬37]
‫تحقيقاتي به عنوان يک سرويس يادگيري الکترونيکي در محيط رايا‬
‫ مجموعه مقاالت اولين کنفرانس بين المللي فناوري‬،"‫يادگيري‬
. 1382 ‫ تهران ديماه‬،‫اطالعات و دانش‬
[38] M.J.Rosenberg, “e-Learning strategies for Delivering Knowledge in Digital Age”, Mc Graw Hill, 2001.
[39] D.R.Gorrison, T.Anderson, “E-Learning in the 21’st century”, Rutledge Falmer, 2003.
[40] K.Kruze, J.Keil, “Technology-Based Training”, Jossey-Bass Pfeiffer, 2000.
[41] G.Kearsley, “Online Education: Learning and Teaching in cyberspace”, wadsworth, 2000.
[42] Brandon Hall, “Web Based Training”, Wiley, 1997.
[43] W.Horton, “ Leading E-Learning”, ASTD,2001.
[44] W.Horton, “Evaluating E-Learning”, ASTD, 2001.
[45] D.E.Hartley, “Selling E-Learning”, ASTD, 2001.
[46] B.Shackelford, “Project Managing E-Learning”, ASTD, 2002.
[47] S.Carliner, “Designing E-Learning”, ASTD, 2002.
[48] Ian Gouge, “e-Management: the Impact of e-Business on today’s IT Manager”, Springer, 2003.
[49] J.E.J.Prins, “Designing E-Government (on the crossroads of technological innovation and institutional
change)”,Klower, 2001.
[50] Terry Anderson, Heathen kanuka, “e-research : Methods, strategic and Issue”, Pearson Education Inc, 2003.
[51] A.H.Thomas, “the virtual Help desk”,Thomson, 1996.
[52] Amjad Umar, “Application (RE) Engineering”, Prentice Hall, 1997.
[53] Booch Jacobson, Runlaugh, “Building Web application with UML”, Addition Wesley, 2000.
[54] Daniel Serain, “Middleware”, Springer, 1999.
[55] R.Nagaplan, R.Skoczylas, R.P.Sriganesh, “Developing Java Web Services”, Wiley, 2003.
[56] J.M.Nilles, “Manageing telework”, Wiley, 1998.
[57] A.Seffah, H.Javahery, “Multiple user Interfaces”, Wiley, 2003.

‫پيوست‪ -‬نمودار دروس پيشنهادی دوره کارشناسی مهندسی فناوری اطالعات‬
‫رياضی ‪1‬‬
‫‪4‬‬
‫کارگاه‬
‫کامپيوتر‬
‫‪1‬‬
‫ساختمان‬
‫گسسته‬
‫‪3‬‬
‫مدار‬
‫منطقی‬
‫‪3‬‬
‫نظريه‬
‫اطالعات‬
‫ساختار و‬
‫زبان‬
‫کامپيوتر‬
‫‪3‬‬
‫ساختمان‬
‫داده‬
‫معماری‬
‫کامپيوتر‬
‫‪1‬‬
‫‪3‬‬
‫تحليل‬
‫الگوريتم‬
‫ها‬
‫‪3‬‬
‫پايگاه‬
‫داده ها‬
‫‪3‬‬
‫مسنتد‬
‫سازی‬
‫‪1‬‬
‫‪3‬‬
‫زبان‬
‫مقدماتی‬
‫مبانی‬
‫برنامه‬
‫سازی‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫زبان متمم‬
‫مهندسی‬
‫اينترنت‬
‫‪3‬‬
‫رياضی ‪2‬‬
‫‪4‬‬
‫زبان تخصصی‬
‫برنامه‬
‫سازی‬
‫اينترنت‬
‫‪3‬‬
‫تحقيق‬
‫الکترونيکی‬
‫نظريه‬
‫سامانه ها‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪1‬‬
‫سيستم‬
‫عامل‬
‫شبکه های‬
‫کامپيوتری‬
‫فيزيک ‪1‬و‬
‫آز‬
‫مهندسی‬
‫کاربرد‬
‫‪3‬‬
‫تجارت‬
‫الکترونيکی‬
‫‪3‬‬
‫آموزش‬
‫الکترونيکی‬
‫‪3‬‬
‫تربيت بدنی‬
‫‪1‬‬
‫تربيت بدنی‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫مهندسی‬
‫فناوری‬
‫اطالعات‬
‫‪3‬‬
‫سامانه های‬
‫اطالعات‬
‫تجاری‬
‫‪2‬‬
‫جامعه‬
‫شناسی‬
‫انفورماتيک‬
‫‪1‬‬
‫تحليل و‬
‫طراحی‬
‫سيستمها‬
‫‪3‬‬
‫قانون‬
‫قراردادها‬
‫شبيه سازی‬
‫مهندسی نرم‬
‫افزار‬
‫مديريت‬
‫پروژه های‬
‫فناوری‬
‫اطالعات‬
‫‪3‬‬
‫پروژه‬
‫فناوری‬
‫اطالعات‬
‫برنامه‬
‫ريزی و‬
‫مديريت‬
‫راهبردی‬
‫فناوری‬
‫اطالعات‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪‬‬
‫آز فيزيک‬
‫‪2‬وآز‬
‫‪4‬‬
‫‪3‬‬
‫عمومی‬
‫‪2‬‬
‫عمومی‬
‫‪3‬‬
‫آمار و‬
‫احتمال‬
‫مهندسی‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫فارسی‬
‫رياضيات و‬
‫اقتصاد‬
‫مهندسی‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫کارگاه عمومی‬
‫گرافيک‬
‫مهندسی‬
‫ريزپردازنده‬
‫‪2‬‬
‫معادالت‬
‫ديفرانسيل‬
‫‪3‬‬
‫هوش مصنوعی‬
‫‪3‬‬
‫عمومی‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫عمومی‬
‫‪3‬‬
‫کارآموزی‬
‫‪0‬‬
‫اختياری ‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫اختياری ‪1‬‬
‫عمومی‬
‫‪3‬‬
‫اختياری ‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫عمومی‬
‫‪2‬‬
