‫ابعاد فلسفه اخالق‬
‫فرا اخالق‬
‫اخالق هنجاری‬
‫اخالق کاربردی‬
‫اخالق حرفی از علم نمی زند ‪ ،‬اخالق هم باید مانند‬
‫منطق از شرایط عالم باشد‪.‬‬
‫ویتگنشتاین‬
‫منطق و اخالق ‪ ،‬در اساس یک چیزند ‪:‬‬
‫وظیفه در قبال خویشتن‬
‫اتو واینینگر‬
•
•
•
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫نتیجه گرائی‪.‬‬
‫وظیفه گرائی‪.‬‬
‫فضیلت گرائی‪.‬‬
‫حق گرائی (حق محوری)‪.‬‬
•
•
•
•
‫نتیجه گرائی‬
‫روان‬
‫‪(Psychological‬شناختی‬
‫)‪egoism‬‬
‫خود محوری‬
‫(‪)egoism‬‬
‫‪ (Ethical‬اخالقی‬
‫)‪egoism‬‬
‫دیگر خواهی‬
‫(‪)altruism‬‬
‫عمل محوری‬
‫فایده‬
‫)‪(utilitarianism‬گرائی‬
‫قاعده محوری‬
‫نتیجه گرائی‬
‫نتیجه گرائی‬
‫یا پیامد گرائی برای داوری ‪ ،‬به نتایج عمل‪ ،‬نظر میکند‪.‬‬
‫وظیفه گرائی‬
‫تصمیم گرایان‬
‫عمل محور‬
‫شهود گرایان‬
‫وظیفه گرائی‬
‫عقل گرایان‬
‫قاعده محور‬
‫شهود گرایان‬
‫وظیفه گرای قاعده محور عقل گرا‬
‫(امانوئل کانت)‬
‫• کانت شناخت گراست ‪:‬‬
‫”راست بگو هرچند افالک درهم فرو ریزد“‬
‫انسان فاعل خود مختار دارای عقل نقاد خود بنیاد‬
‫وظیفه گرای قاعده محور شهودگرا (راس)‬
‫اخالق وظیفه گرا در نظر اول‬
‫‪The ethics of prima face duty‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫وفاداری ‪fidelity‬‬
‫سپاسگزاری ‪gratitude‬‬
‫جبران ‪reparation‬‬
‫نیکوکاری ‪beneficence‬‬
‫خود بهبودی ‪self-improvement‬‬
‫عدالت ‪justice‬‬
‫وظیفه گرای قاعده محور شهودگرا (راس)‬
‫در دهه نخست قرن بیستم با دو کتاب مهم در فلسفه اخالق نام‬
‫آور شد ‪:‬‬
‫‪The Right and the‬‬
‫‪ : 1920‬کتاب درست و خوب‬
‫‪Good‬‬
‫‪Foundations of Ethics‬‬
‫‪ : 1930‬بنیانهای اخالقی‬
‫به شهودهای اخالقی عرفی باور داشت او با اعتقاد به اصل‬
‫عام گرائی در اخالق ‪ ،‬مطلق گرائی کانتی را ناسازگار با‬
‫شهودهای اخالقی عرفی می دید که به آنها اعتقاد داشت‪.‬‬
‫فضیلت گرائی‬
‫رنگ پوست‬
‫گروه خون‬
‫خصوصیات‬
‫فردی‬
‫فضیلت گرائی‬
‫بردباری‬
‫شجاعت‬
‫خصوصیات‬
‫شخصیتی‬
‫‪claim‬ادعا‬
‫حق‪-‬ادعا‬
‫‪duty‬تکلیف‬
‫‪liberty‬آزادی‬
‫‪no‬عدم ادعا‬‫‪claim‬‬
‫حق‪-‬آزادی‬
‫حق داشتن در‬
‫مقابل تکلیف‬
‫‪power‬قدرت‬
‫مسئولیت‬
‫‪liability‬‬
‫مصونیت‬
‫‪immunity‬‬
‫عدم صالحیت‬
‫‪disability‬‬
‫حق‪-‬قدرت‬
‫حق‪-‬مصونیت‬
‫حق بودن در‬
‫مقابل باطل‬
‫حق‬
‫) اتانازی ‪(euthanasia‬‬
‫کشتن مشفقانه (یا از روی ترحم و دلسوزی)‬
‫اخالق کاربردی از منظر وظیفه گرائی در پزشکی‬
‫فرایندی که طی آن شخص الف به وسیله شخص ب و با پیشنهاد‬
‫و درخواست شخص الف از بین میرود‪.‬در مورد عموم بیمارانی‬
‫که مبتال به بیماری های صعب العالج هستند به طوری که‬
‫پزشکان امید چندانی به بهبود آنان ندارند و در عین حال‬
‫درمان آنها همراه با درد و رنج فراوان است‪.‬هنگامی که برای‬
‫رهائی از وضعیت خویش طلب مرگ کنند ما با این مقوله‬
‫مواجهیم‪.‬‬
‫‪ Euthanasia‬اوتانازی یا یوتانازی‬
‫در زبان یونانی به معنی «مرگ خوب» است‪ .‬اوتانازی در‬
‫اصطالح‪ ،‬شرایطی است که در آن‪ ،‬بیمار بنا به درخواست‬
‫خودش به صورت طبیعی و آرام بمیرد‪ .‬این شرایط معموالً‬
‫در بیماریهای سخت یا دردناک یا درمانهای طوالنیمدت‬
‫و ناامیدکننده پدید میآید‪ .‬در فارسی به آن «هومرگ»‪،‬‬
‫«مرگ آسان»‪« ،‬قتل ترحمی» یا «به مرگی» نیز گفته‬
‫شدهاست‪.‬‬
‫مرگ مشفقانه‬
‫فعال‬
‫اضطراری‬
‫غیر فعال‬
‫فعال‬
‫داوطلبانه‬
‫غیر فعال‬
‫فعال‬
‫غیر داوطلبانه‬
‫غیر فعال‬
‫مرگ مشفقانه‬
‫مرگ مشفقانه داوطلبانه و غیر داوطلبانه‬
‫اگر بیماری که قرار است از بین برود هشیار باشد و خود از روی‬
‫تامل و رضایت چنین تقاضائی بکند اتانازی داوطلبانه خواهد بود‬
‫و اگر بیماری که مبتال به بیماری کشنده است هشیار نباشد و‬
‫یا نوزادی باشد که قادر به سخن گفتن نیست و نمیتوان از رای‬
‫او در این مورد کسب خبر کرد ‪ ،‬اتانازی از نوع غیرداوطلبانه‬
‫خواهد بود‪.‬‬
‫مرگ مشفقانه اضطراری‬
‫هنگامی رخ میدهد که شخص الف شخص ب را بدون رضایت ب‬
‫ولی به خاطر خود ب از بین می برد‪.‬فرض کنید شخص ب در‬
‫جنگلی به نحوی گرفتار شده است که به هیچ طریقی خالصی‬
‫از آن ممکن نیست‪.‬تا لحظاتی دیگر حیوان درنده ای که صدای‬
‫غرش او رعشه بر اندام شخص ب افکنده خواهد رسید و او را‬
‫پاره پاره خواهد کرد‪.‬شخص الف که بیرون از مهلکه است و در‬
‫عین حال نمیتواند شخص ب را نجات دهد وی را به ضرب‬
‫گلوله از پای در می آورد تا گرفتار حیوان درنده نشود و با زجر‬
‫و درد فراوان از بین نرود‪.‬‬
‫مرگ مشفقانه فعال و غیر فعال‬
‫اگر شخص دخیل در فرایند اناتازی ‪،‬فعاالنه آغازگر سلسله پدیده هائی باشد‬
‫که منجر به کشته شدن بیمار میشوند‪ ،‬اتانازی از نوع فعال خواهد‬
‫بود(نظیر تزریق ماده سمی و کشنده به بیمار که سبب مرگ وی خواهد‬
‫شد)‪.‬‬
‫از سوئی دیگر اگر فعالیت دیگری انجام شود نظیر اینکه در موعد مقرر‬
‫داروی حیاتی و ضروری بیمار تزریق نشود به طوری که نهایتا وی بر اثر‬
‫این اعمال از بین برود ‪ ،‬اتانازی از نوع غیر فعال خواهد بود‪.‬‬
‫یعنی در اتانازی فعال شخص دخیل به کشتن بیمار مبادرت می ورزد در‬
‫حالی که در اتانازی غیر فعال شخص دخیل اجازه میدهد تا بیمار از بین‬
‫برود بدون اینکه فعاالنه در کشته شدن وی دخالت داشته باشد‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫داوری و اتانازی‬
‫برخی از متخصصان میگویند در سه گونه اتانازی اضطراری ‪ ،‬غیر‬
‫داوطلبانه و داوطلبانه هر چه از اولی به سوی سومی برویم روائی اخالقی‬
‫افزایش می یابد‪.‬‬
‫شهود اخالقی عموم انسانها به روائی اخالقی اتانازی اضطراری نظر ندارد‬
‫و آنرا فعلی ضد اخالقی میداند‪.‬‬
‫اشتغال به اتانازی غیر داوطلبانه در قیاس با داوطلبانه ضد اخالقی تر‬
‫بنظر میرسد‪.‬‬
‫اتانازی داوطلبانه فعال و غیر فعال هر دو ناروا اما ظاهرا دومی قبح‬
‫کمتری دارد‪.‬‬
‫اتانازی داوطبانه غیر فعال کمتر ضد اخالقی می نماید و به راحتی‬
‫نمیتوان بر ناروائی آن حکم داد‪.‬‬