‫وبینار زبان علم‬
‫شروع پخش زنده این وبینار ساعت ‪ 16.30‬خواهد بود‬
‫از آنجائیکه تعدادی از عزیزان ممکن است برای آشنایی با نحوه کار سامانه و مرور‬
‫اسالید ها در ابتدا به زمان نیاز داشته باشند در دعوت نامه های ارسالی در سامانه‬
‫ساعت را ‪ 16‬اعالم کردیم که بدینوسیله پوزش می طلبیم‬
‫شرکت رایان هیوا‪ -‬مجری وبینار‬
‫‪1‬‬
‫زبان علم‬
‫ابراهيم نقيبزاده مشايخ‬
‫آبان ‪1392‬‬
‫■ زبان و واژگان علمي نقش ي پويا دارد و الفاظ در زبان علمي مانند موجودات زنده رشد‬
‫ميکنند‪ .‬پس اگر در زبان فارس ي بر يک مفهوم لفظي را اطالق کرديم‪ ،‬بايد اين رشد‬
‫را هم پيشبيني کنيم‪.‬‬
‫‪Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation‬‬
‫تقویت نور با گسیل برانگیخته تابش‬
‫‪3‬‬
‫■ علم در حال پيشرفت است و بدون پيشرفت معني ندارد‪ .‬در عين حال‪ ،‬علم زبان‬
‫خاص خود را دارد‪ .‬بنابراين‪ ،‬زبان علم بايد زايا و با اين پيشرفت همگام باشد‪.‬‬
‫زماني علم به مفهوم مدرن آن ميتواند در ايران ريشه بدواند که زبان فارس ي ما‬
‫زبان علم شود‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫■ مشکلي که زبان علم ما درايران با آن مواجه است به زبان برميگردد يا کاربرد زبان؟‬
‫يک مثال‪ :‬روش ‪ Multi attack‬به مهاجم اجازه آغاز و توقف حمالت مختلف و‬
‫ترکيب حمالت همه در يک ‪ web page‬مشخص را ميدهد‪ .‬در بعض ي از‬
‫سناريوها‪ Java applet ،‬با وجود اين که ‪Internet Explorer exploit‬‬
‫موفقيتآميز است‪ ،‬ممکن است شکست بخورد و يا ممکن است ‪Java applet‬‬
‫و‪ Internet Explorer exploit‬شکست بخورند و ‪credential‬‬
‫‪ harvester‬موفقيتآميز باشد بنابراين چند روش همزمان اعمال ميشود‪.‬‬
‫موردي که بايد توجه شود اين است که در اين حمله مهاجم نميتواند‬
‫‪ credential harvester ،Tabnabbing‬و يا ‪ webjacking‬را با‬
‫حمله ‪ Man Left in the Middle‬به کار برد‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫■‬
‫دو تأثير ناخوشايند بيتوجهي کاربران به زبان علم‬
‫‪ .1‬در خواننده يا شنونده اين پندار را پديد ميآورد که زبان فارس ي توانايي بيان مطالب‬
‫علمي را ندارد‪.‬‬
‫‪ .2‬به خواننده يا شنونده چنين القا ميکند که مفاهيم علم بسيار پيچيده و انتقال آنها‬
‫بسيار دشوار است‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫■ بررس ي چند مثال‬
‫مثال ‪ .1‬در نجوم پديدهاي داريم به نام ‪Collapse‬‬
‫(ستارهاي بر اثر پديدههاي خاص ي در هم فرو ميريزد و تبديل به سياهچاله ميشود)‬
‫در فارس ي به آن ُرمبش يا رمبيدن ميگوئيم‪.‬‬
‫ستارهاي که کوالپس ميکند ‪ ‬کوالپسينگ استار ‪ ‬کولپسار‬
‫ُرمب اختر‬
‫مثال ‪Pulsating Star  Pulsar .2‬‬
‫(ستارههايي که تکانههاي نوري بسيار منظمي گسيل ميکنند)‬
‫اخترهاي تپنده‬
‫تپ اختر‬
‫‪7‬‬
Computer
‫ رايانه‬.3 ‫مثال‬
Computing, Computation, Computational,
Computerize, Computability, Microcomputer,
Mini Computer
Web
‫ وب‬.4 ‫مثال‬
Web page, Web cam, Weblog,Weblogger, Web
site, Webinar, Web casting, Web-based,
Webcrawler, Webphobia
8
‫ّ‬
‫رابطه زبان و تفکر‬
‫‪ .1‬يوهان گاتفريد فون هردر (‪)1803-1744‬‬
‫دربارة منشأ زبان‬
‫« زبان به عنوان يک نظام‪ ،‬که متعلق به يک قوم است‪ ،‬به جهانبيني افراد آن قوم شکل‬
‫ميدهد‪ .‬زبان‪ ،‬تنها وسيله نيست‪ ،‬بلکه مخزن و صورت تفکر است‪ .‬مخزن به اين معنا‬
‫که تجربه و دانش نسلهاي زيادي در زبان جمع ميشود و با آن‪ ،‬از راه آموزش‪ ،‬به‬
‫نسلهاي بعد منتقل ميشود‪» .‬‬
‫« زبان صورت علوم است و تفکر نه فقط با آن بلکه بر مبناي آن صورت ميگيرد‪» .‬‬
‫‪9‬‬
‫ّ‬
‫رابطه زبان و تفکر‬
‫‪ .2‬ويلهلم فون هومبولت (‪)1835-1767‬‬
‫نقش خالق زبان در فرايندهاي ذهني‬
‫«اهميت اصلي زبانشناس ي در اين است که سهم زبان را در تشکيل تصورات کشف‬
‫کند‪ ...‬حرکت و پويايي زبان را بايد بررس ي کرد و نبايد به آن همچون چارچوبي صلب و‬
‫پرداخت شده نگريست‪ ...‬آنچه الگوهاي انديشه را تعيين ميکند‪ ،‬الگوهاي زباني‬
‫است‪».‬‬
‫‪10‬‬
‫ّ‬
‫رابطه زبان و تفکر‬
‫‪ .3‬آراي هردر و هومبولت در قرن بيستم منجر به پيدايش «نظرية ميداني» شد‪ .‬بانيان‬
‫اين مکتب‪ ،‬بخصوص ترير و وايسگربر بر نقش فعال زبان در روند شناخت تأکيد‬
‫دارند‪ ،‬با اين تفاوت که نقش اصلي را از آن کلمات مفرد و مستقل نميدانند بلکه‬
‫معتقدند مجموعههايي به نام «بلوکهاي زباني» يا «حوزههاي مفهومي» بار فعال‬
‫تأثير بر ديدگاههاي انساني را به دوش ميکشند‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫ّ‬
‫رابطه زبان و تفکر‬
‫‪ .4‬ادوارد ساپير و بنجامين لي ورف‬
‫اصل نسبيت زبانشناختي‬
‫ورف ضمن تحقيقاتي که در مورد زبان برخي از سرخپوستان انجام داد متوجه شد که‬
‫سخنگويان آنها مفاهيمي دربارة زمان و مکان به کار ميبرند که با مفاهيم هندسة‬
‫اقليدس ي و منطق ارسطويي تفاوت دارد‪ .‬ورف به اين نتيجه رسيد که افراد صرفا در‬
‫قالبهاي زباني خود قادر به انديشيدن هستند و خارج از اين قالبها نميتوانند هيچ‬
‫مفهومي را به تصرف در آورند‪.‬‬
‫به نظر ورف افراد از دريچة زبان خود به جهان مينگرند و از آنجا که ساخت زبانها‬
‫گوناگون است‪ ،‬نگرش افراد به جهان و در واقع جهانبيني آنها با يکديگر فرق دارد‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫ّ‬
‫رابطه زبان و تفکر‬
‫‪ .5‬لو ويگوتسکي (‪)1934-1896‬‬
‫تکامل زباني و فکري طفل تا حدود دو سالگي جدا از هم است‪ .‬اما از حدود دو سالگي‬
‫طفل متوجه ميشود که هر چيزي اسمي دارد و در اين مرحله‪ ،‬تحول عظيمي در او به‬
‫وجود ميآيد و از آن به بعد تکامل زباني و فکري با هم جفت ميشوند‪ .‬البته تکامل‬
‫فکري هميشه قدري جلوتر از تحول زباني است ولي براي پيشرفت کامل فکري احتياج‬
‫شديدي به زبان هست‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫نظریه ویگوتسکی‬
‫‪ )1‬رشد در نتیجه یادگیری صورت می‌گیرد نه برعکس‪.‬‬
‫‪ )2‬زبان نقش محوری در رشد و تحول ذهنی ایجاد می‌کند‪.‬‬
‫‪ )3‬زبان‪ ،‬ذهن را مجهز به یک نظام نشانه ای قوی می‌کند که بر اثر آن بشر‬
‫می‌تواند استنباط و دریافت خود را به موارد جدیدی که در باره آنها‬
‫تجربه مستقیم ندارد تعمیم دهد و قدرت پیش بینی پیدا کند‪.‬‬
‫بدین ترتیب‪ ،‬زبان که خود ابزاری برای تفکر به شمار می‌رود به‬
‫صورت سازوکار و راهبرد تفکر درمی‌آید‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫سه جنبه ارتباط زبان و تفکر‬
‫‪ .1‬تکامل فرد‬
‫▪ کاسپار هاوزر‬
‫▪ هلن کلر‬
‫‪ .2‬تکامل جامعه‬
‫▪ مقايسه هندوستان و ژاپن‬
‫‪15‬‬
‫‪ .3‬جنبه علمي‬
‫▪ تأثير زبان بر پيشرفت علم و تفکر‬
‫▪ زبان انيشتين و زبان مينکوفسکي‬
‫▪ زبان نيوتن و زبان الگرانژ‬
‫ً‬
‫آن انديشهاي که زبان را صرفا وسيله ميداند و توجه نميکند که زبان گاهي عين‬
‫تفکراست‪ ،‬نه تنها به زبان لطمه ميزند و زايايي فرهنگ را ازبين ميبرد بلکه‬
‫مانع رشد تفکرخود و جامعه ميشود‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫تکامل نثر فارسي‬
‫‪ .1‬قرن اول تا چهارم هجري‪ :‬مشکالت با زبان عربي‬
‫‪ .2‬قرنهاي چهارم و پنجم و ششم‪ :‬اولين نشانه‌هاي نثر علمي فارسي‬
‫‪ .3‬قرن هفتم و هشتم‪ :‬دوران اوج‬
‫‪ .4‬قرن نهم تا جنبش مشروطه‪ :‬دوران رکود‬
‫‪17‬‬
‫تکامل نثرفارس ي‬
‫پس ازجنبش مشروطه‬
‫■ مواجهه با صنعت غرب و زبان علمي غرب‪ :‬دوران بهتزدگي‬
‫■ نثر فارس ي خان والده سراي‬
‫بخش ي از نامة عالمة قزويني به دکتر محمود افشار‬
‫■ «‪ ...‬از اين ورقپارههاي ننگين بسيار افسرده شدم و به رأيالعين ميبينم که زبان شيرين‬
‫سعدي و حافظ مبدل به چه آش شله قلمکاري شده است و کم کم به کلي دارد از ميان‬
‫ميرود‪ .‬خداي واحد شاهد است که اغلب عبارت آنها را با وجود دو سه مرتبه تکرار هيچ‬
‫نفهميدهام و اگر ده سال ديگر من عمر کنم و دوباره چشمم به اين روزنامههاي متعفن‬
‫بيافتد قطعا هيچ حتي يک کلمة آن را نخواهم فهميد‪» .‬‬
‫‪18‬‬
‫تکامل نثرفارس ي‬
‫■ تأسيس فرهنگستان اول (‪ :)1320-1314‬دوران خودباوري‬
‫■ فرهنگستان دوم (‪ :)1357-1347‬دوران خودباوري‬
‫■ تأسيس مرکز نشر دانشگاهي (‪ :)1358‬دورة آگاهي‬
‫■ تأسيس فرهنگستان زبان و ادب فارس ي (‪)1374‬‬
‫‪19‬‬
‫تجربيات سايرکشورها‬
‫‪20‬‬
‫مؤسسة بيناملللي واژهشناس ي (اينفوترم)‬
‫■ تأسيس در ‪1950‬‬
‫■ زمينههاي فعاليت‬
‫گردآوري و تحرير نوشتههاي مربوط به واژگان‬
‫گردآوري واژگان استاندارد‬
‫ادارة دادههاي واژگاني‬
‫ايجاد ابزارهاي الزم براي تهية اسناد واژگاني‬
‫ارائه خدمات اطالعاتي مشاورهاي‬
‫آمادهسازي نشريات‬
‫تهيه طرحهاي مربوط به واژگان‬
‫سازماندهي همايشها در زمينة واژهگزيني و واژهشناس ي‬
‫پايان کالم‬
‫زبان اليههاي مختلفي دارد‪ .‬اليههاي آوايي‪ ،‬صرف و نحوي‪ ،‬و معنايي‪ .‬وقتي زبان آماج‬
‫تهاجم قرار ميگيرد ابتدا واژگان زير ضربه قرار ميگيرد و تهاجم بيشترين تأثير را بر‬
‫واژگان دارد‪ .‬بايد توجه داشته باشيم که اگر اجازه بدهيم در زبان ما تعداد زيادي واژه‬
‫عوض شود‪ ،‬مثال بيش از ‪ 50‬درصد واژههاي علمي ما از واژههاي بيگانه باشد‪ ،‬آنگاه‬
‫اين فشار به اليههاي ديگر زبان هم منتقل ميشود و الية دستوري صرف و نحو و يا‬
‫حتي آواشناس ي زبان عوض ميشود‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫با تشکرازتوجه شما‬