‫از ریشه های فرهنگی ارتباط ایرانی‬
‫تا‬
‫جامعه شناسی جامعه اطالعاتی‬
‫سید ابراهیم ابطحی‬
‫عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی کامپیوتر‪ -‬دانشگاه صنعتی شریف‬
‫‪[email protected]‬‬
‫مقدمه‬
‫روند تألیف کتب تخصصی به ویژه دانشگاهی در ایران نیازمند مطالعهای مستقل و ویژه است‪ .‬همین امر در مورد‬
‫کتابهای فناوری اطالعات و ارتباطات نیازمند مطالعهای تفصیلی است‪ .‬هرچند بر بهبود کیفی این تألیفات نمیتوان‬
‫چشم پوشید اما آسیب شناسی پژوهش در کشور در این زمینه ها نشان میدهد که این تألیفات که میبایستی ثمره‬
‫پژوهشهای ویژه باشند در عین حال از آسیبهای روالهای پژوهشی موجود بی بهره نیستند‪ .‬در این زمینه به موارد‬
‫نه چندان زیادی از تألیفات می توان اشاره کرد که از این آفات فاصله دارند و به عنوان تألیفات ناشی از پژوهش علمی‬
‫میتوان از آنها نام برد‪ .‬در میان کتابهائی که در این شماره به معرفی آنها میپردازیم مواردی از این کیفیت قابل‬
‫اعتنا را میتوان سراغ نمود‪.‬‬
‫عنوان کتاب‪ :‬ریشه های فرهنگی ارتباط در ایران‬
‫نویسنده‪ :‬مهدی محسنیان راد‬
‫ناشر‪ :‬نشر چاپار‬
‫نوبت چاپ و سال نشر‪ :‬اول‪1388 ،‬‬
‫شمارگان وتعداد صفحات‪ 1500 :‬نسخه و ‪ 165‬برگ‬
‫شابک‪978-964-7519-63-2 :‬‬
‫قیمت‪ 25000 :‬ریال‬
‫محتوای کتاب‬
‫دکتر مهدی محسنیانراد در آخرین پژوهش نشر شده خود "مدل هشت انگارهای ارتباط" را برای ایرانیان فراهم‬
‫آورده است که از طریق آن رفتارسنجی ایرانیان میسر میشود (برای آشنائی با سوابق و تالیفات نویسنده این کتاب‬
‫رجوع کنید به معرفی کتاب شماره ‪ 172‬گزارش کامپیوتر نشر شده در خرداد و تیر ماه ‪ . )1386‬در این مدل که‬
‫براساس تحقیقات تاریخی بر روی اشعار و ضرب المثلهای ا یرانی طی قرون صورت گرفته است نشان میدهد که‬
‫هر ایرانی با تعیین نقطهای از تداخل سه طیف "ظاهر‪ -‬باطن"‪" ،‬خودی‪ -‬غیرخودی" و "سکوت‪ -‬غیرسکوت" و با‬
‫حضور در یکی از دو ایستگاه "فرادست پنداشتی" و "فرودست پنداشتی" شیوه ارتباطی خود را مشخص و براساس‬
‫آن عمل میکند‪ .‬این مدل ویژگیهای تعاملی ارتباطات ایرانیان را بازنمائی میکند که بکار تحلیل‪ ،‬رفتارسنجی و‬
‫روندیابی رفتاری ایرانیان می آید‪:‬‬
‫ف رادست ن داشتی‬
‫سکوت‬
‫ظاهر‬
‫غیرخودی‬
‫خودی‬
‫عدم سکوت‬
‫ب ا طن‬
‫ف ر دست ن داشتی‬
‫شکل مدل ارتباطی ایرانی‬
‫بر مبنای این مدل هشت گزینه ارتباطی ممکن به شرح زیر است‪:‬‬
‫گزینه تعاملی یک‪ :‬عرضه ظاهر با پیروی از سکوت و حضور در گروه غیرخودی‪.‬‬
‫گزینه تعاملی د ‪ :‬عرضه ظاهر با پیروی از سکوت و حضور در گروه خودی‪.‬‬
‫گزینه تعاملی سه‪ :‬عرضه ظاهر با عدم سکوت و حضور در گروه غیرخودی‪.‬‬
‫گزینه تعاملی چهار‪ :‬عرضه ظاهر با عدم سکوت و حضور در گروه خودی‪.‬‬
‫گزینه تعاملی نج‪ :‬عرضه باطن با پیروی از سکوت و حضور در گروه غیرخودی‪.‬‬
‫گزینه تعاملی شش‪ :‬عرضه باطن با پیروی از سکوت وحضور در گروه خودی‪.‬‬
‫گر ه تعاملی هفت‪ :‬عرضه باطن با عدم سکوت و حضور در گروه غیرخودی‪.‬‬
‫گزینه تعاملی هشت‪ :‬عرضه باطن با عدم سکوت و حضور در گروه خودی‪.‬‬
‫این کتاب دارای یک مقدمه‪ ،‬سه فصل‪ ،‬شش جدول پیوست و فهرست منابع است‪ .‬عناوین فصول کتاب به شرح زیرند‪:‬‬
‫فصل ا ل‪ :‬تدابیر ارتباط ایرانی‪.‬‬
‫فصل د م‪ :‬زمینه تحوالت فلسفه سیاسی در ایران و رابطه آن با شکلگیری مدل هشت انگارهای ارتباط‪.‬‬
‫فصل سوم‪ :‬پناهگاه گروه گریزان از جادوی ارتباط‪.‬‬
‫خواندن کتاب فوق ‪ ،‬که ثمره پژوهشی نوآورانه از سوی مولف کتاب و همکاران ایشان است را به همه عالقمندان به‬
‫پژوهشی درباره ویژگیهای تعامالت ارتباطی ایرانیان‪ ،‬میتوان توصیه نمود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫عنوان کتاب‪ :‬جامعه شناسی جامعه اطالعاتی‬
‫نویسنده‪ :‬منوچهر محسنی‬
‫ناشر‪ :‬نشر دیدار‬
‫نوبت چاپ سال نشر‪ :‬اول‪1386 ،‬‬
‫شمارگان تعداد صفحات‪ 1600 :‬نسخه و ‪ 245‬برگ‬
‫شابک‪978-964-8786-50-7 :‬‬
‫قیمت‪ 33000 :‬ریال‬
‫محتوای کتاب‬
‫در پیشگفتار کتاب‪ ،‬نویسنده می نویسد‪" :‬برای ورود به عرصه جامعه اطالعاتی‪ ،‬آنچه ضروری است تحول مجموعه‬
‫شرایط به طور متوازن است‪ .‬در کشورهائی که همه تحوالت به نحوی تک بعدی‪ ،‬خود رو و نامتوازن حرکت‬
‫می کنند‪ ،.‬معموالً دگرگونی با مسئله همراه است‪ .‬به هنگامی که ساختار سیاسی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬ایدئولوژیک جامعه به‬
‫تحوالت جدید تکنولوژیک هماهنگ نباشد‪ ،‬همواره باید مسائل متعددی را شاهد بود‪ ،‬که از بارزترین مسائل آن‪،‬‬
‫عدم دسترسی مناسب‪ ،‬فیلترینگ‪ ،‬برخوردهای قانونی و انواع دیگر محدودیت هاست‪.‬‬
‫این کتاب شامل یک پیشگفتار‪ ،‬ده فصل‪ ،‬واژه نامه و فهرست منابع است‪ .‬عناوین فصول کتاب به شرح زیرند‪:‬‬
‫فصل ا ل‪ :‬شناخت جامعه اطالعاتی‪.‬‬
‫فصل د م‪ :‬مبانی نظری جامعه اطالعاتی‪.‬‬
‫فصل سوم‪ :‬تکنولوژی اطالعات‪.‬‬
‫فصل چهارم‪ :‬اینترنت و جامعه اطالعاتی‪.‬‬
‫فصل نجم‪ :‬ارتباطات و پیام رسانی الکترونیک(ی)‪.‬‬
‫فصل ششم‪ :‬جامعه اطالعاتی و زمینه های اجتماعی و فرهنگی‪.‬‬
‫فصل هفتم‪ :‬جامعه اطالعاتی و فضای علمی و پژوهشی‪.‬‬
‫فصل هشتم‪ :‬جامعه اطالعاتی و ساختار سیاسی‪.‬‬
‫فصل نهم‪ :‬جامعه اطالعاتی و ساختار اقتصادی‪.‬‬
‫فصل دهم‪ :‬سازماندهی و مدیریت اطالعات‪.‬‬
‫کتاب جامعه شناسی جامعه اطالعاتی از نگاه فناوری اطالعات کتابی خواندنی است هرچند اختصاص تنها دو صفحه‬
‫به مبحث "موقعیت کنونی اطالع رسانی الکترونیک‪ -‬الکترونیکی‪ -‬در ایران" ناکافی جلوه می کند و این بخش را که‬
‫از اهمیتی خاص برخوردار است نیازمند بررسی بیشتری نشان میدهد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫عنوان کتاب‪ :‬امپریالیسم سایبر (روابط جهانی در عصر جدید الکترونیک)‬
‫نویسنده‪ :‬بوسا ابو‬
‫مترجم ‪ :‬پرویز علوی‬
‫ناشر‪ :‬انتشارات ثانیه‬
‫نوبت چاپ و سال نشر‪ :‬اول‪1385 ،‬‬
‫شمارگان وتعداد صفحات‪ 2000 :‬نسخه و ‪ 472‬برگ‬
‫شابک‪964-95894-5-7 :‬‬
‫قیمت‪ 33000 :‬ریال‬
‫محتوای کتاب‬
‫در پیشگفتار نویسنده کتاب آمده است‪" :‬اینترنت مسیح است یا شیطان؟ تکنولوژی چه کمکی به وضعیت انسانی و‬
‫شرایط بشری خواهد کرد؟ ‪ .....‬کتاب امیرپالیسم سایبر می کوشد تا برخی از پرسش های انتقادی در مورد اینترنت‬
‫را مطرح کند‪ .‬به دلیل وجود اینترنت چه مفاهیم و برداشت های جدیدی درباره هویت ملی پدید خواهد آمد؟ آیا‬
‫این تکنولوژی با فراهم کردن فرصت مشارکت در طیف وسیعی از فعالیتهای منطقه ای و جهانی برای مردم سراسر‬
‫جهان یک جهانگرائی واقعی ایجاد خواهد کرد؟ آیا تمامی ملت ها در ایجاد ابر بزرگراه اطالعاتی فعاالنه شرکت‬
‫خواهند داشت یا اینترنت تنها به تکثیر و تشدید نابرابری های مزمن تکنولوژیک جهانی خواهد پرداخت؟"‪ .‬کتاب‬
‫امپریالیسم سایبر دارای یک پیشگفتار‪ ،‬مقدمه ای با عنوان جهانی شدن اطالعات و چهار فصل با عناوین زیر است‪:‬‬
‫فصل یک‪ :‬مسائل نظری جهانی شدن سایبر‪.‬‬
‫فصل د ‪ :‬سیاست در دهکده جهانی الکترونیک(ی)‪.‬‬
‫فصل سه‪ :‬مسائل اقتصادی جهانی در فضای سایبر‪.‬‬
‫فصل چهار‪ :‬هویت های ملی و جنبش های توده مردم در فضای سایبر‪.‬‬
‫عنوان کتاب‪ :‬تجارت همراه‬
‫نویسندگان‪ :‬سید علیرضا درخشان ‪ ،‬مهدی صادقی و حسین حاجی بگلو‬
‫ناشر‪ :‬انتشارات سخن گستر‬
‫نوبت چاپ سال نشر‪ :‬اول‪1387 ،‬‬
‫شمارگان تعداد صفحات‪1000 :‬نسخه و ‪ 436‬برگ‬
‫شابک‪978 -964-477-454-6 :‬‬
‫قیمت‪ 60000 :‬ریال‬
‫محتوای کتاب‬
‫نویسندگان کتاب در فصل دوم آن تجارت همراه را این گونه تعریف کرده اند‪" :‬هر نوع فعالیت تجاری که از طریق‬
‫یک شبکه‏ ی بی سیم ارتباطات راه دور هدایت می شود"‪ .‬آنها ویژگیهای تجارت همراه را‪ :‬حضور دائمی‪ ،‬سهولت‪،‬‬
‫فعالیت متقابل‪ ،‬خصوصی سازی‪ ،‬بومی سازی و محرک های آنرا‪ :‬قابلیت استفاده ی گسترده از دستگاههای توانمندتر‪،‬‬
‫فرهنگ تلفن دس تی‪ ،‬اقتصاد خدمات‪ ،‬تبلیغ فروشندگان‪ ،‬نیروی کار همراه‪ ،‬جابجائی زیاد‪ ،‬بهبود قیمت و کارائی و‬
‫توسعه پهنای باند ارتباطی دانسته اند‪.‬‬
‫کتاب در چهار فصل با عناوین زیر تالیف شده است‪:‬‬
‫فصل یک‪ :‬تلفن همراه و تاثیر آن بر روی جوامع‪.‬‬
‫فصل د ‪ :‬تجارت همراه و فناورهای کامپیوتر فراگیر‪.‬‬
‫فصل سه‪ :‬گزارش تلفن همراه در اروپا‪.‬‬
‫فصل چهار‪ :‬واژه نامه و اصطالحات مربوط به تلفن همراه‪.‬‬
‫‪‬‬
‫عنوان کتاب‪ :‬مبانی فناوری اطالعات‬
‫نویسنده‪ :‬علیرضا مقدسی‬
‫ناشر‪ :‬دانشگاه امام رضا(ع)‬
‫نوبت چاپ سال نشر‪ :‬اول‪1387 ،‬‬
‫شمارگان تعداد صفحات‪1000 :‬نسخه و ‪ 512‬برگ‬
‫شابک‪964-6582-80-x :‬‬
‫قیمت‪ 49500 :‬ریال‬
‫محتوای کتاب‬
‫نویسنده کتاب در مقدمه آن نوشته است‪ " :‬با توجه به استفاده روزافزون از فناوری اطالعات در سازمانها و محیط های‬
‫کسب و کار‪ ،‬نیاز به متخصصان زیر مجموعه فناوری اطالعات روز به روز فزونی یافته است به همین خاطر افراد‬
‫بسیاری هستند که به ارزش بالقوه فناوری اطالعات در جامعه و زندگی روزمره خود واقف بوده و آن را به عنوان‬
‫فرصتی بسیار مناسب در زندگی و شغل آینده خود به حساب می آورند و سعی در کسب دانش علمی در این زمینه‬
‫می نمایند‪ .‬کتاب مبانی فناوری اطالعات که فراروی شما است در همین راستا و با هدف آشنائی با اصول و مفاهیم‬
‫تئوری و عملی فناوری اطالعات و آشنائی با چگونگی بکارگیری تکنیک های فناوری اطالعات در سازمانها تالیف شده است‪.‬‬
‫این بخش شامل شش بخش و بیشت و یک فصل با عناوین زیر است‪:‬‬
‫بخش ا ل‪ :‬مبانی و مباحث فناوری اطالعات‪.‬‬
‫فصل ا ل‪ :‬مفهوم فناوری اطالعات‪.‬‬
‫فصل د م‪ :‬تئوری اطالعات‪.‬‬
‫فصل سوم‪ :‬تئوری ارتباطات‪.‬‬
‫فصل چهارم‪ :‬سیستم های اطالعات مدیریت‪.‬‬
‫فصل نجم‪ :‬برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطالعات‪.‬‬
‫فصل ششم‪ :‬معماری سازمانی اطالعات‪.‬‬
‫بخش د م‪ :‬کاربردهای فناوری اطالعات‪.‬‬
‫فصل هفتم‪ :‬کاربردهای فناوری اطالعات در ایجاد اشتغال‪.‬‬
‫فصل هشتم‪ :‬کاربردهای فناوری اطالعات در مهندسی مجدد فرآیند کسب و کار‪.‬‬
‫فصل نهم‪ :‬کاربردهای فناوری اطالعات و ارتباطات در مدیریت پروژه‪.‬‬
‫فصل دهم‪ :‬کاربردهای فناوری اطالعات در ساختارهای سازمانی‪.‬‬
‫بخش سوم‪ :‬موارد عملی فناوری اطالعات‪.‬‬
‫فصل یازدهم‪ :‬سازمانهای مجازی‪.‬‬
‫فصل د ازدهم‪ :‬شهر الکترونیک(ی)‪.‬‬
‫فصل سیزدهم‪ :‬دولت الکترونیک(ی)‪.‬‬
‫فصل چهاردهم‪ :‬تجارت الکترونیک(ی)‪.‬‬
‫فصل انزدهم‪ :‬بانکداری الکترونیک(ی)‪.‬‬
‫فصل شانزدهم‪ :‬آموزش الکترونیک(ی)‪.‬‬
‫فصل هفدهم‪ :‬مدیریت زنجیره تأمین‪.‬‬
‫فصل هجدهم‪ :‬برنامه ریزی منابع سازمان‪.‬‬
‫بخش چهارم‪ :‬مدیریت پروژه های فناوری اطالعات‪.‬‬
‫فصل نوزدهم‪ :‬درخواست طرح پیشنهادی پروژه‪.‬‬
‫بخش نجم‪ :‬محیط فناوری اطالعات‪.‬‬
‫فصل بیستم‪ :‬کاربردهای اخالق در فناوری اطالعات‪.‬‬
‫بخش ششم‪ :‬آینده پژوهی در فناوری اطالعات‪.‬‬
‫فصل بیست یکم‪ :‬آینده فناوری اطالعات‪.‬‬
‫کتاب عالوه بر مقدمه و معرفی نویسنده‪ ،‬دارای واژه نامه‪ ،‬نمایه و فهرست منابع و مواخذ هم هست‪.‬‬
‫‪‬‬
‫عنوان کتاب‪ :‬داده کاوی‬
‫نویسنده‪ :‬مهمد کانتاردزیک‬
‫ناشر‪ :‬نشر علوم رایانه‬
‫نوبت چاپ سال نشر‪ :‬اول‪1385 ،‬‬
‫شمارگان تعداد صفحات‪ 2000 :‬نسخه و ‪ 344‬برگ‬
‫شابک‪964-8996-13-x :‬‬
‫قیمت‪ 40000 :‬ریال‬
‫محتوای کتاب‬
‫در پیشگفتار نویسنده آمده است‪" :‬باید توجه داشت‪ ،‬دنیای مدرن در حقیقت دنیای دادهگرا می باشد و ما در‬
‫محاصره داده ها ‪ ،‬چه عددی و چه انواع دیگری قرار گرفته ایم‪ .‬این داده ها باید تحلیل و پردازش شوند تا تبدیل به‬
‫اطالعاتی گردند که به عنوان ابزاری در جهت اطالعرسانی‪ ،‬آموزش و سایر روشها به درک و تصمیمگیری ما کمک کنند"‪.‬‬
‫این کتاب داده دوازده فصل با عناوین زیر است‪:‬‬
‫فصل یک‪ :‬مفاهیم داده کاوی‪.‬‬
‫فصل د ‪ :‬آماده سازی داده ها‪.‬‬
‫فصل سه‪ :‬کاهش داده ها‪.‬‬
‫فصل چهار‪ :‬یادگیری از داده ها‪.‬‬
‫فصل نج‪ :‬روش های آماری‪.‬‬
‫فصل شش‪ :‬تجزیه و تحلیل دسته ها‪.‬‬
‫فصل هفت‪ :‬درختان تصمیم و قوانین تصمیم‪.‬‬
‫فصل هشت‪ :‬قوانین انجمنی‪.‬‬
‫فصل نه‪ :‬شبکه های عصبی و مصنوعی‪.‬‬
‫فصل ده‪ :‬الگوریتم های ژنتیک‪.‬‬
‫فصل یازده‪ :‬مجموعه های فازی و منطق فازی‪.‬‬
‫فصل د ازده‪ :‬روش های تجسم‪.‬‬