جامعة الفٌوم كلٌة دار العلوم الشرٌعة االسالمٌة القواعد الفقهٌة الضابطة للمعامالت االقتصادٌة عند السٌوطً فً كتابه" األشباه والنظائر " وتطبٌقاتها المعاصرة رسالة دكتوراه مقدمة من الباحث دمحم عبد القوي عبد التواب عبد الحمٌد درجة الدكتوراه فً الشرٌعة اإلسالمٌة قسم الشرٌعة اإلسالمٌة كلٌة دار العلوم جامعة الفٌوم 2013م جامعة الفٌوم كلٌة دار العلوم الشرٌعة االسالمٌة القواعد الفقهٌة الضابطة للمعامالت االقتصادٌة عند السٌوطً فً كتابه" األشباه والنظائر " وتطبٌقاتها المعاصرة رسالة دكتوراه مقدمة من الباحث دمحم عبدالقوي عبدالتواب عبدالحمٌد لجنة االشراف العلمً الدكتور رمضان الحسنٌن جمعة أستاذ الشرٌعة االسالمٌة المساعد المتفرغ كلٌة دار العلوم جامعة الفٌوم الدكتور محمود قرنً دمحم أستاذ الشرٌعة االسالمٌة المساعد كلٌة دار العلوم جامعة الفٌوم القواعد الفقهٌة الضابطة للمعامالت االقتصادٌة عند السٌوطً فً كتابه" األشباه والنظائر " وتطبٌقاتها المعاصرة رسالة دكتوراه مقدمة من الباحث دمحم عبدالقوي عبدالتواب عبدالحمٌد الحاصل علً • • • لٌسانس دراسات عربٌة وإسبلمٌة) كلٌة دار العلوم –)جامعة القاهرة – عام1996. دبلوم عالً فً التربٌة – جامعة القاهرة – عام1997. ماجستٌر فً الشرٌعة اإلسبلمٌة – جامعة القاهرة – عام( 2004التفسٌر وعلوم القرآن – )تقدٌر امتٌاز. لجنة االشراف العلمً -1د /رمضان الحسنٌن جمعة ......................................................................... أستاذ الشرٌعة االسالمٌة المساعد المتفرغ بكلٌة دار العلوم جامعة الفٌوم )مشرفا ً رئٌسٌا ً( -2د /محمود قرنً دمحم ......................................................................... أستاذ الشرٌعة االسالمٌة المساعد بكلٌة دار العلوم جامعة الفٌوم (مشرفا ً مشاركاً) قسم الشرٌعة االسالمٌة كلٌة دار العلوم جامعة الفٌوم 2013م السٌرة الذاتٌة للباحث دمحم عبدالقوي عبدالتواب عبدالحمٌد المعلومات الشخصٌة االسم :دمحم عبدالقوي عبدالتواب عبدالحمٌد العمر 40 :عاما الجنسٌة :مصري رقم جواز السفر 1705284 : الحالة االجتماعٌة :متزوج اللغات :العربٌة واالنجلٌزٌة المؤهالت العلمٌة لٌسانس دراسات عربٌة وإسبلمٌة) كلٌة دار العلوم –)جامعة القاهرة – عام1996. دبلوم عالً فً التربٌة – جامعة القاهرة – عام1997. ماجستٌر فً الشرٌعة اإلسبلمٌة – جامعة القاهرة – عام( 2004التفسٌر وعلوم القرآن – )تقدٌر امتٌاز. حالٌا فً المرحلة النهابٌة من درجة الدكتوراة فً الفقه اإلسبلمً • • • • الدورات التدرٌبٌة الشهادة الدولٌة فً اللؽة اإلنجلٌزٌةTOEFL دورات أخرى فً اللؽة اإلنجلٌزٌة -تقدٌر امتٌاز -المركز األكادٌمً للؽات والكمبٌوتر بمصر. دورات متخصصة فً الكمبٌوتر -تقدٌر امتٌاز -مركز المعلومات ودعم اتخاذ القرار التابع لمجلس الوزراءالمصري. دورة تحضٌرٌة الجتٌاز اختبارات وزارة الخارجٌة المصرٌة -مركز القرار بالقاهرة( تحت إشراؾ أساتذة كلٌةاالقتصاد والعلوم السٌاسٌة بجامعة القاهرة وسفراء ودبلوماسٌٌن مصرٌٌن). دورة فً التحرٌر وكتابة التقارٌر الصحفٌة و"تدسٌك "األخبار بجرٌدة االتحاد.دورة متخصصة فً التحرٌر الصحفً من شركة twofour54بالتعاون مع وكالة طومسون روٌترز . دورة فً تنظٌم وإدارة الحمبلت اإلعبلمٌة من مركز لٌدرز اإلعبلمً. رخصة القٌادة الدولٌة للحاسب ICDL • • • • • • • • الخبرات السابقة • • ٌناٌر – 1995أبرٌل 1997:محرر صحفً متعاون مع جرٌدة األخبار المصرٌة. ٌونٌو – ٌ 1997ونٌو 1998:مدقق لؽوي فً دار نشر العربٌة بمصر. • ٌونٌو – ٌ 1999ولٌو 2010:مدقق لؽوي ربٌسً بجرٌدة االتحاد بؤبوظبً بنظام RABID BROWSER. • 2007 – 2010: Deskmanبقسم المحلٌات بجرٌدة االتحاد. 2008 – 2009:المحرر المسإول عن صفحة برٌد القراء" رأي الناس "بجرٌدة االتحاد. أبرٌل 2011:محاضر متعاون مع شركة twofour54ووكالة األنباء طومسون روٌترز لتدرٌب الصحفٌٌن على األخبار اإلحصابٌة. • • المنصب الحالً • مسإول اإلعبلم الربٌسً بمركز اإلحصاء – أبوظبً( المستشار اإلعبلمً ). المسؤولٌات والمهام • • • • • • • • • إعداد وإدارة المإتمرات الصحفٌة للمركز. صٌاؼة وإعداد البٌانات والتحقٌقات والحوارات الصحفٌة. التنسٌق بٌن المركز وكافة وسابل اإلعبلم المقروءة والمسموعة والمربٌة واإللكترونٌة ،العربٌة واألجنبٌة ،داخل الدولة وخارجها. إدارة تحرٌر مجلة" المإشر "الصادرة عن المركز صٌاؼة اإلصدارات واألبحاث والدراسات. اإلشراؾ على مواقع مركز اإلحصاء – اإللكترونٌة. اإلشراؾ على حسابات المركز على مواقع التواصل االجتماعً مثل فٌسبوك وتوٌتر ولٌنكد إن وانستجرام وؼٌرها. صٌاؼة كلمات أصحاب المعالً والسعادة المدراء ورإساء مجالس اإلدارات وكبار المسإولٌن لمقدمات اإلصدارات وافتتاحٌات المإتمرات والندوات والفعالٌات المختلفة. إعداد واإلشراؾ على تنفٌذ الحمبلت اإلعبلمٌة واإلعبلنٌة( مثل حملة مشروع تعداد أبوظبً 2011التً طلبها مكتب االتصال الحكومً باألمانة العامة لمجلس أبوظبً التنفٌذي بعد نجاحها للتعمٌم على دوابر حكومة أبوظبً كنموذج ٌحتذى). المهارات والكفاءات • • • • • • تحرٌر األخبار والتحقٌقات المتخصصة فً القطاعات المحلٌة واالقتصادٌة واإلحصابٌة. تحمل ضؽوط العمل وتحوٌلها إلى مناخ مثالً ٌبرز اإلمكانات والقدرات الشخصٌة. نقل الخبرات إلى الزمبلء الجدد وتوفٌر العوامل المساعدة لهم على التمٌز. الدقة والسرعة فً الصٌاؼة اللؽوٌة وفق قواعد النحو والصرؾ والبدٌع والبٌان العربً. إجادة التعامل على أحدث برامج الكمبٌوتر. إجادة تشكٌل فرٌق العمل إلنجاز مهام تكاملٌة بامتٌاز. وإهداء شكر إلً أستاذي فضٌلة الدكتور رمضان الحسنٌن جمعة إلً السٌد الدكتور دمحم قرنً محمود أتقدم إلٌكما بجزٌل الشكر وعظٌم االمتنان علً جهودكما الكبٌرة وتوجٌهاتكما ،القٌمة ما أثمر عن إنجاز هذه ،األطروحة فلوال فضل هللا تبارك وتعالً ثم إشرافكما لما رأت النور .. جعلها هللا فً مٌزان حسناتكم ونفع هللا بعلمكما اإلسبلم والمسلمٌن . شكر وتقدٌر إلً السٌد االستاذ الدكتور صابر السٌد المشالً إلً السٌد االستاذ الدكتور دمحم المنسً عضوي لجنة المناقشة تشرفت الرسالة والباحث بحمل اسمٌكما ..واكتسبت من رإٌتكما الثاقبة بعٌون عالمٌن جلٌلٌن فً قٌمتكما وقامتكما الكثٌر والكثٌر خبلل المناقشة ..جزاكم هللا خٌرا إهداء إلً أبً وأمً دعواتكماوتشجٌعكما كانا العامل األول لشخذ عزمً ..لن أنسى فضلكما ما حٌٌت ..حفظكما هللا إهداء إلى زوجتً الطاهرة تحملت معً رسالتً فً الحٌاة ..أهدٌك ،وأوالدنا لرسالتً للدكتوراه ك َّٜحُٟٔٞٞػخص هقدهــح 1 ................................................... طٔ٤ٜي 13 ................................................................................................................. حُل َٜح: ٍٝ٧حُوٞحػي حٌُزَٓٝ ٟخ ٣ظلَع ػٜ٘خ ٖٓ هٞحػي كَػ٤ش 63 ............................ حُٔزلغ ح: ٍٝ٧هخػيس "حُ٤وِ٣ ٫ ٖ٤حٍ رخُ٘ي" 67 ....................................................... حُٔزلغ حُؼخٗ: ٢هٞحػي حُٝ ٍَ٠حٍَُٝ٠حص 113 ...................................................... حُٔزلغ حُؼخُغ" :حُٔ٘وش طـِذ حُظ177 ............................................................ "َ٤ٔ٤ حُٔزلغ حَُحرغ :هخػيس "حُؼخىس ٓلٌٔش" 203 .............................................................. حُل َٜحُؼخٗ: ٢هٞحػي ًِ٤ش ٣ظوَؽ ػِٜ٤خ ٓخ ٘٣ ٫ل ٖٓ َٜحُ ٍٜٞحُـِث٤ش 247 ........... حُٔزلغ ح: ٍٝ٧هخػيس "اًح حؿظٔغ حُلٝ ٍ٬حُلَحّ َؿ َِذ حُلَحّ(" 251 ......................... حُٔزلغ حُؼخٗ: ٢هخػيس "حُظخرغ طخرغ" 261 ................................................................... حُٔزلغ حُؼخُغ :هخػيس "حُوَحؽ رخُٔ٠خٕ285 ...................................................... "(. حُل َٜحُؼخُغ :هٞحػي ٓوظِق كٜ٤خ ٣ ٫ٝطِن حُظَؿ٤ق ٫هظ٬ك ٚك ٢حُلَٝع309 ............ حُٔزلغ ح َٛ: "ٍٝ٧حُؼزَس ر٤ٜؾ حُؼوٞى ،أّ رٔؼخٜٗ٤خ؟(" 313 .................................... 325 حُٔزلغ حُؼخٗ: "٢حُؼ ٖ٤حُٔٔظؼخٍس َُِ َٛ ،ٖٛحُٔـِّذ كٜ٤خ ؿخٗذ حُٔ٠خٕ أ ٝؿخٗذ حُؼخٍ٣ش؟ حُٔزلغ حُؼخُغ" :حُلٞحُش ٢ٛ َٛر٤غ أ ٝحٓظ٤لخء؟(" 329 ............................................ حُٔزلغ حَُحرغ" :ح٩رَحء ٞٛ َٛآوخ ١أ ٝطِٔ٤ي؟(" 333 ........................................... حُٔزلغ حُوخْٓ" :ح٩هخُش ٢ٛ َٛكٔن أ ٝر٤غ؟("( 337 .............................................. حُٔزلغ حُٔخىّ" :حُِحثَ حُؼخثي ً ٞٛ َٛخٌُ ٍِ٣ ُْ ١أً ٝخٌُ٣ ُْ ١ؼي؟(" 341 ............ حُٔزلغ حُٔخرغ" َٛ:حُؼزَس رخُلخٍ أ ٝرخُٔآٍ؟(" 345 ................................................ حُل َٜحَُحرغ :أكٌخّ ٌ٣ؼَ ىٍٛٝخ ٗٝظخثَ ٝكَٝم ٣لٖٔ حُؼِْ رٜخ 355 ....................... حُٔزلغ ح: ٍٝ٧حُو ٍٞك ٢حُؼوٞى 359 ....................................................................... حُٔزلغ حُؼخٗ: ٢حُو ٍٞك ٢حُلٔٞم387 ...................................................................... حُٔ ِْي(" 397 ................................................................... حُٔزلغ حُؼخُغ" :حُو ٍٞكِ ٢ حُٔزلغ حَُحرغ :حُو ٍٞك ٢حُيَّ411 ........................................................................ ٖ٣ حُٔزلغ حُوخْٓ :حُو ٍٞك ٢ػٖٔ حُٔؼَ ٝأؿَس حُٔؼَ َٜٓٝحُٔؼَ ٝطٞحرؼٜخ 421 ............. حُٔزلغ حُٔخىّ :حُ٘ظخثَ ٝحُلَٝم 465 ................................................................... حُٜٔخىٍ ٝحَُٔحؿغ 541 .......................................................................................... حُلٜخٍّ حُل٘٤ش 567 ................................................................................................. أ: ٫ٝك َّٜح٣٥خص حُوَآٗ٤ش 569 .............................................................................. ػخٗ٤خ :ك َّٜح٧كخى٣غ حُ٘ز٣ٞش حَُ٘٣لش582 ................................................................ ػخُؼًخ :ك َّٜحُوٞحػي حُلو٤ٜش 588 ............................................................................... ٍحر ًؼخ :ك َّٜحُظطز٤وخص حُلو٤ٜش حُٔؼخَٛس 604 .......................................................... ٔخ :ك َّٜح٧ػ610 ..................................................................................... ّ٬ هخٓ ً ِٓو ٚحَُٓخُش رخُِـظ ٖ٤حُؼَر٤ش ٝحٗ٩ـِ٣ِ٤ش 616 ...................................................... ٓويٓــش حُلٔي هلل ٍد حُؼخُٔٝ ،ٖ٤حُ٬ٜس ٝحُٔ ّ٬ػِ ٠أَٗف حَُِٔٓ٤ٓ ،ٖ٤يٗخ دمحم ٝػِ ٠آُٛٝ ٚلز ٚأؿٔؼ ،ٖ٤أٓخ رؼي؛ كوي أٝؿي حُؼِٔخء كًَ ٝػخ ك ٢حُلو ٚحٓظ٘زطٛٞخ ٖٓ أٓ ٖٓ ٍٞٛزوٓ ْٜخػيص ػِ ٞٔٗ ٠حُلو ٚرٌَ٘ ٝحٓغٖٓٝ ، أهٜزٜخ ػِْ هٞحػي حُلو ٚحٌُٗ ١لٖ رٜيى ىٍحٓظ ٚك ٌٙٛ ٢حَُٓخُش إ ٗخء هللا طزخٍى ٝطؼخُ.٠ كبٕ حُلوٜخء رؼي حٓظوَحء طِي حُلَٝع حُلو٤ٜشٝ ،ػٖ ٣َ١ن حٓظ٘زخ ١حُٔ٘خٝ ١طلو٤و ٚكً ٢ؼ ٖٓ َ٤ح٧ك٤خٕ، حٓظ٘ظـٞح ٌٙٛحُوٞحػي حُـخٓؼش حُظ ٢حكظِض ٌٓخًٗخ َٓٓٞهًخ ر ٖ٤حُل٘ ٕٞحُلو٤ٜش ح٧هَ ،ٟحُظ٘ٗ ٢ؤص ٝطَػَػض ك ٢كيٝى حُوَٕ حَُحرغ حُٜـَ.١ ٝاً ًخٕ ٌَُ كٌْ ػِش رُ٘ ٢ػِٜ٤خ ٝ-اً ٫خٕ طلٌ ًٔخ ٫طَ٘٣ؼًخ ًٝخٕ ًؼ ٖٓ َ٤ح٧كٌخّ ٝإ حهظِلض أرٞحرٜخ حُِٔٔ ٢ُٝ٧خثَ ٝح٧كٌخّ إٔ ٣و ّٞك٢ حُظَ٣ ٢ؿغ اُٜ٤خ ،هي طـٔؼٜخ ػِش ٝحكيس طلٌْ كٜ٤خ ؿٔ٤ؼًخ ً-خٕ ٫ري رؼي حُظيَّ ٖ٣ٝ ٝهض ٫كن طـٔ٤غ ُظِي حُؼَِ حُـخٓؼش٣ ،زَُ رٜخ ٣ٝظـِ ٠حُٔ٘طن ٝحُٔ٘طِن ك ٢حٗظَحى حُٔٔخثَ ٖٓ أٗٞحع ٝأرٞحد ٗظ٠ ك ٢كٌْ ٖٓ ح٧كٌخّ. كوي طوٍَ ٓ-ؼ- ً٬إٔ ٖٓ َّ ٗي ك ٢روخء ٟٞٝث ٚأُٝ ٝحُ ٚأػظُزَ ٓظٟٞجًخ ٝؿخُ ُ ٚإٔ ٓ ٢ِٜ٣خ ُْ ٣ظ٤وٖ رٞهٞع ٗخهُٟٞٞ ٞث.ٚ ٖٓٝحىػ ٠ىَ ًْ٘٣خ ػِ ٠آهَ ٌَٓ٘ ُُِٔ ْ٤ُٝ ،ٚيػ ٢ر٘٤ش طؼزض ىػٞح ،ٙحػظُزَ حُٔيػ ٠ػِ ٚ٤رَ٣جًخ ؿٓ َ٤يُٚ ٖ٣ رٔخ ٣يػ ٢اُ ٠إٔ ٣ؼزض َٗـَ ًٓظ.ٚ ٝاًح ُػْ حُزخثغ إٔ حُٔ٘ظَ ١هي ٍ ٢ٟرخُؼ٤ذ حٌُ ١ظ َٜك ٢حُٔز٤غ رؼي َٗحث ٚكٔو ٢كو ٚكٍ ٢ى،ٙ ٝحُٔ٘ظَٝ ٌَ٘٣ ١هٞع حَُٟخ ٓ٘ ،ٚكٍِ ٚى حُٔز٤غ ٓخ ُْ ٣ؼزض حُزخثغ ػٍِٟ ٚ٤خ ٙرخُؼ٤ذ. كبًح طيرَٗخ حُٔٔخثَ حُؼ٬ع حُٔخروش ٗـي إٔ ٘ٛخى ػِش ؿخٓؼش ٢ٛٝ ،إٔ ح َٓ٧حُؼخرض حُٔظ٤وٖ كٝ ٢هض ٓخ ٫ ٓٔظَٔح ٞٛحُٞحؿذ. ٣لٌْ رِٝحُ ٚرٔـَى ح٫كظٔخٍ ،رَ ٫ري ُِٝحُ ٚإٔ ٣ؼزض حُٔزذ حُِٔٝ ،ُٚ َ٣اً ٫خٕ حػظزخٍ ٙرخهً٤خ ً ٌٙٛحُلٌَس حُـخٓؼش حُظ ٢طزيُِ ٝلو ٚ٤حُزخكغ حُٔلٌَ ٍرخ ً ١خ ٓ٘ظَ ًًخ ر ٌٙٛ ٖ٤حُٔٔخثَ حُؼ٬ع ًٝؼ َ٤أٓؼخُٜخ، طٔو٠ض ػٖ ٤ٛـش هخػي٣ش طزٍِٞص ك ٢حُٜ٘خ٣ش ػِ ٠حٍُٜٞس حُظخُ٤ش" :حُ٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي" ،كٌخٗض ٖٓ أٜٓخص حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُلخًٔش كً ٢ؼ ٖٓ َ٤حُٔٔخثَ ٝحُٞهخثغ ٖٓ ٓوظِق ح٧رٞحدٛٝ ،خٍص ًٍِ٤س ػخرظش كَٓ ٢حًِ حُو٠خء أٓخّ ًَ هخ.ٝ ٌٌٛٝح طْ طـٔ٤غ حُوٞحػي حُلو٤ٜش رؤ٣ي ١حُلوٜخء حُٔظؼخهز ٖ٤ػَِٓ ٠حكَ ُٓ٘٤شًِٔ ،خ حًظ٘ق رؼٍ ْٜ٠حرطش ٖٓ ٌٙٛحَُٝحر٘ٓ ٢ظًَش ر ٖ٤ػي٣ي ٖٓ حُٔٔخثَ طَطذ ػِٜ٤خ كٌْ ٝحكي رٜ٘٤خ. ْ ح٫كظ٤خؽ آُ ٠ؼَ ٌٛح حُؼِْ حَُ٘ػ٢ ٝرؼي ٍٞ١رلغ ٝىٍحٓشٝ ،ؿيص إٔ حُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش ك ٢أ َٓ ْ ُ٠٤ز ٢أًٍخٜٗخ َْٓ٣ٝ ،هٞحػيٛخ٘٣ٝ ،ظْ هٞحٜٗ٘٤خ. كٖٔ ٗخك٤ش؛ ٗـي ػِْ هٞحػي حُلو ٞٛ ،ٚحُؼِْ حُٔٞؿٝ ٚحُ٠خرُٔ ٢وظِق ح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش ٝحُلو٤ٜش حُٔ٘ظٔش ٌَُ ؿٞحٗذ حُل٤خسٗ ٖٓٝ ،خك٤ش أهَ٘ٛ ٟخى ُ٣خىس ٓ٠طَىس ك ٢حُظٞؿٗ ٚل ٞح٫هظٜخى ح ٢ٓ٬ٓ٩ك ًَ ٢أٗلخء حُؼخُْٓ ،غ ٓليٝى٣ش كٝ ٢ؿٞى حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُ٠خرطش ُوٞحٗٝ ٖ٤أكٌخّ ٌٛح ح٫هظٜخى٘ٛ ٖٓ ،خ ؿخء ح٫كظ٤خؽ اُ ٠ىٍحٓش طُؼ٘٠ رخٓظوَحؽ "حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُ٠خرطش ُِٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش" ،ك٤غ ٣ؼخٗ ٢ح٫هظٜخى ٕٞ٣حُِٔٔٔ ٖٓ ٕٞػيّ طٞحكَ ىٍحٓخص َٗػ٤ش طٞحًذ حُظط ٍٞحٌُز َ٤حُلخ َٛكٌٛ ٢ح حُوطخع حُلٝ ١ٞ٤حُٔئػَ ،كٔخ ٖٓ ٓئطَٔ حهظٜخى ١اٝ ٫طُٞؿٚ ك ٚ٤حُ٘يحءحص ُؼِٔخء حُِٔٔٔٝ ،ٖ٤هخٛش حُلوٜخء حُٔٞحًزٝ ٖ٤حُٔطِؼ ٖ٤ػِ ٠ططٍٞحص ػخُْ حُٔخٍ ٝح٫هظٜخى ٝحٓ٫ظؼٔخٍ ٝحُٜٔخٍف ٝحُظؤٓٝ ٖ٤ؿَٛ٤خ ،إٔ ٜ٣ظٔٞح رٟٞغ حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُ٠خرطش ُ ٌٜٙحٝ ٍٞٓ٧حُٔؼخٓ٬ص. ًَ ٌٛح ح٫كظ٤خؽ ٝحٛ٫ظٔخّ حُؼخُٔ ٢رخُوٞحػي حَُ٘ػ٤ش ح٤ٓ٬ٓ٩ش حُٔ٘ظٔش ٝحُ٠خرطش ُِؼ٬هخص ٝحُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش ٝحٓ٫ظؼٔخٍ٣شٓ ٞٛ ،خ ىكؼ٘خ ُ٬طـخٗ ٙل ٞىٍحٓش ٌٛح حُٟٔٞٞعُٝ ،ؼَ ٖٓ أٓ ْٛخ ٗـغ حُزخكغ ػِ ٠حُٔ َ٤هي ًٓخ ك ٢اطٔخّ ٌٙٛحُيٍحٓش ػِٝ ٠ؿٜٜخ ح ًَٔ٧إ ٗخء هللاٌٛ ٞٛ ،ح حُظؼطٖ حُ٘ي٣ي ٖٓ ٓـظٔغ حُٔخٍ ٝح٫هظٜخى ُٔؼَ ٌٙٛ حُيٍحٓخص ٞٛٝ ،طٞؿٓ ٚلٔٞىٗ ،يػ ٞهللا إٔ ٔ٣ظَٔ ٝإٔ ٣ؤهٌ كو ٖٓ ٚحٛظٔخّ حُزخكؼٝ ٖ٤حُٔٔئ ٖ٤ُٝحُُِٔٔٔ ٖ٤ظ٘ٔ٤ظٚ ُٔ ،َٙ٘ٗٝخ َُٓ ٖٓ ٚىٝى ا٣ـخر ٢ػظ ْ٤ػِ ٠حُؼخُْ ح ،٢ٓ٬ٓ٩رَ ٝحُؼخُْ أؿٔغ. أٓزخد حهظ٤خٍ حُٟٔٞٞع: أػزظض حُٓ٧ش حُٔخُ٤ش حُؼخُٔ٤ش )( هيٍس حُ٘ظخّ حُٔخُٝ ٢ح٫هظٜخى ح ٢ٓ٬ٓ٩ػِ ٠طـ٘٤ذ حُؼخُْ ٓؼَ ٌٙٛحٌُٞحٍع ٝح٤ٜٗ٫خٍحص ح٫هظٜخى٣ش ٓٝخ ٔ٣ظظزؼٜخ ٖٓ آػخٍ ٝهٔ٤ش ػِ ٠حُزَ٘٣ش ،كظ ٠إٔ هزَحء ح٫هظٜخى حٌُ ٖ٣حؿظٔؼٞح ك13 ٢ أًظٞرَ 2008ك ٢حٓط٘ز ٍٞرظًَ٤خ كٓ" ٢ئطَٔ ٓ٘ظي ٟحُظٔ َ٣ٞح" ٢ٓ٬ٓ٩أًيٝح إٔ "حُ٘ظخّ حُٔخُ ٢ح٢ٓ٬ٓ٩ ٞٛحًُ٘ٔٞؽ حٌُ٣ ١لظخؿ ٚحُؼخُْ ". ٗٝظَح ٤ٔٛ٧ش ح٫هظٜخى ك ٢ك٤خط٘خ ٓٝليٝى٣ش حٛظٔخّ حُلوٜخء حُويحٓ ٠رٝ ،ٚؿيص ٖٓ ح٤ّٔٛ٧ش رٌٔخٕ ٌُح ً حُٔ٘خًٍش كٓ ٢لخُٝش ارَحُ حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُ٠خرطش ُٔؼَ ٌٙٛحُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣شُ ،ؼِٜخ طٔ ْٜكٝ َ٘ٗ ٢طَ٤ٔ٤ حٓ٫ظلخىس ٖٓ حُ٘ظخّ ح٫هظٜخىٝ ١حُٔخُ ٢حٝ ،٢ٓ٬ٓ٩اٗوخً حُؼخُْ ٖٓ ٓؼَ ٌٙٛحُٓ٧خص. أ٤ٔٛش حُزلغ كٌٛ ٢ح حُٟٔٞٞع ٣ ٫ول ٠ػِ ٠حُزخكؼ ٖ٤ك ٢ػِ ّٞحَُ٘٣ؼش ٓخ ُِٟٔٞٞع ٖٓ أ٤ٔٛشًُٝ ،ي أِٗ٣ ٚحٝؽ رَٛ ٖ٤ف ٖٓ َٝٛف حُلو ٚح ٞٛٝ ٢ٓ٬ٓ٩كٖ حُوٞح ػي حُلو٤ٜشٝ ،ر ٖ٤حُظلي٣خص حٌُزَ ٟحُظٞ٣ ٢حؿٜٜخ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩ك ٢ػِٔ٤ش حٓظـخرظٚ ُٔٔظـيحص حُل٤خس حُٔؼخَٛس. ٘ٛٝخ طظ َٜأ٤ٔٛش حُظوؼ٤ي حُلو ٢ٜك ٢ا٣ـخى حُلِ ٍٞحُٔ٬ثٔش ٝح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش حُٔ٘خٓزش ُٔؼَ ٌٙٛحُو٠خ٣خ ٝحُ٘ٞحٍُ حُٔؼخَٛس. ٍ ٖٓٝؿغ اُ ٠حٌُظخرخص حُلو٤ٜش حُٔؼخَٛس ،أىٍى ح٧ػَ حُزخٍُ ُِظوؼ٤ي حُلو ٢ٜك ٢ح٫ؿظٜخى حُلو ٢ٜحُٔؼخ،َٛ ك ٬طؤِٓ ٞؤُش ٖٓ ح٫ػظٔخى ػِ ٠هخػيس أ ٝؿِٔش ٖٓ حُوٞحػي. ٝحُٞؿ ٚح٥هَ ٤ٔٛ٧ش حُٟٔٞٞع أٗ ٌٖٔ٣ ٚإٔ ٌٕٞ٣هطٞس كَ٤ٔٓ ٢س طو ْ٣ٞح٫ؿظٜخى حُٔؼخٗٝ َٛويٌُٜٝ ،ٙح حُظوٌٛٝ ْ٣ٞح حُ٘وي ٝؿٓ ٙٞوظِلش ٗٝؼذ ٓظؼيىسٜ٘ٓ ،خ ٓخ ٣ؼ٘ ٠رخُـخٗذ ح ٢ُٞٛ٧حُزلضٜ٘ٓٝ ،خ ٓخ ٣ؼ٘ ٠رؤ٤ٔٛش حُٟٔٞٞػخص حُٔيٍٓٝش ٝأ٣ُٞٝخطٜخٜ٘ٓٝ ،خ ٓخ ٣ؼ٘ ٠رخُٔوخٍٗش ر ٖ٤حٍ٥حء حُٔوظِلشٜ٘ٓٝ ،خ ٓخ ٣ؼ٘ ٢رٔي ٟطؤػَ حُؼِٔخء حُٔؼخ ٖ٣َٛرلظخ ٟٝحُؼِٔخء حُٔظويٓ ٖ٤طلض ػِٔ٤ش طوَ٣ؾ حُلَٝع ػِ ٠حٜ٘ٓٝ ،ٍٞٛ٧خ ٓخ ٣ؼ٘ ٠رخُؼ٬هش ر ٖ٤حُظوؼ٤ي حُلوٝ ٢ٜح٫ؿظٜخى حُٔؼخٌٛٝ ،َٛح حُـخٗذ ح٧ه ٞٛ َ٤حٌُ ١طٞؿٜض ٍؿزظ ٢آُٝ ،ٚ٤ؤٟٝق ك ٢اٌٗخُ٤ش حُزلغ ؿٞحٗذ حُ٘وي ٝحُظو ْ٣ٞحُٔظؼِوش ر.ٚ حُيٍحٓخص حُٔخروش َ١م ًؼ ٖٓ َ٤حُزخكؼ ٖ٤رخُيٍحٓش ٝحُظلِ َ٤رخد "ح٫هظٜخى ح ُٖٓ ٌ٘ٓ" ٢ٓ٬ٓ٩رؼ٤ئٓ ،خ أػٌَٛ ٟح حُؼِْ كظ ٠أٛزق ٔ٣ظلن اٗ٘خء ٓؼخٛي أ٤ًِ ٝخص هخٛش ر ،ٚأ ٝػِ ٠ح٧هَ ٟٝغ ٓٔخهخص ٓٔظوِش ُ ٚك ٢حٌُِ٤خص حَُ٘ػ٤ش ٝح٫هظٜخى٣ش ػِ ٠حُٔٞحء. ٝهزَ حَُ٘ٝع ك ٢حُزلغ ٝهلض ػِ ٠رؼ ٞحُيٍحٓخص حُظ ٢حٓظليص ٜٓ٘خ ػِ ٠طلخٝص رٜ٘٤خُ ،و٤ٜٛٞش ًَ ىٍحٓش ١ٝز٤ؼش حُٟٔٞٞع حٌُ ١ط٘خُٝظ ،ٚا ٫إٔ ٓؼظْ ٌٙٛحُزلٞع ٝحُيٍحٓخص ًخٕ ٣ظٞؿ ٚأًؼَ ٓخ ٣ظٞؿٗ ٚل ٞر٤خٕ ٝؿٜش حُ٘ظَ ح٤ٓ٬ٓ٩ش أ ٝحُظٞؿ ٚح ٢ٓ٬ٓ٩أ ٝحُلٌْ حَُ٘ػ ٢كٓ ٢ؼخِٓش ٓؼ٘٤ش أ ٝأًؼَ ،أ ٝكظ ٠ىٍحٓش رؼٞ حُظٌظ٬ص أ ٝحُو٠خ٣خ ح٫هظٜخى٣ش ك ٢حُؼخُْ ٝر٤خٕ طؤػَٛ٤خ ػِ ٠حُي ٍٝح٤ٓ٬ٓ٩ش ،أٓخ ىٍحٓش "حُوٞحػي حُلو٤ٜش " "ٝحُ٠خرطش ُِٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش ح٤ٓ٬ٓ٩ش " كٌٜح ٓخ ُْ طظْ ىٍحٓظ ٚرؼي ٌٙٛ ٖٓٝ ،حُـٜٞى ٝحُيٍحٓخص حُظ ٢حِ١ؼض ػِٜ٤خٓ ،خ :-٢ِ٣ (( 1-طّ ً٠ٛحٌظّٕ١ش ف ٟحاللظظخص حإلؿالِ ))ٟى ٞٗ.ه ٢ىٗ٤خٓ ،ئٓٔش حَُٓخُش.ّ1984 ، (( 2-حٌّؼخِالص حٌّظغف١ش ٚعأ ٞحإلؿالَ فٙ١خ)) ى .دمحم ػزيهللا حُؼَر ،٢رلغ ٓويّ ُِٔئطَٔ حُؼخُٗٔ ٢ـٔغ حُزلٞع ح٤ٓ٬ٓ٩ش ،حُوخَٛس 1385 / 1965. (( 3-حٌظىخًِ حاللظظخص ٞر ٓ١حٌضٚي حإلؿالِ١ش)) ى .حُلٖٔ حُيحٝى ،١رلغ ُ٘يٝس "حُظ٘ٔ٤ش ٖٓ ٓ٘ظٍٞ آ ،"٢ٓ٬ؿيس.ّ1993 ، (( 4-حٌّؼخِالص حٌّظغف١ش ف ٟحٌظشغ٠غ حإلؿالِ ))ٟى .أكٔي ػزيحُؼِ ِ٣حُ٘ـخٍ ،رلغ ٓويّ ُِٔئطَٔ حُؼخُٔ٢ ُ٬هظٜخى ح.٢ٓ٬ٓ٩ (( 5-حٌّـٍُ ف ٟػخٌُ حاللظظخص)) ٓخُي رٖ ٗز ،٢ىحٍ حَُ٘ٝم ،رَٝ٤ص1975. ، (( 6-حٌـ١خؿش حٌٕمض٠ش ف ٟحاللظظخص حإلؿالِ ))ٟى .دمحم ػخٍفٓ ،ـِش حُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩شٓ ،زظٔزَ 1979. (( 7-حٌغرخ ٚحٌّؼخِالص حٌّظغف١ش فٔ ٟظغ حٌشغ٠ؼش حإلؿالِ١ش)) ى .ػَٔ حُٔظَىٍٓ ،خُش ىًظٍٞحس ،ؿخٓؼش ح ،َُٛ٧حُوخَٛس1974. ، (( 8-جّٙغس حٌمٛحػض حٌفم١ٙش ف ٟحٌّؼخِالص حٌّخٌ١ش)) ُِيًظ ٍٞػِ ٢أكٔي حُ٘ي. ١ٝىٍحٓش أػيٛخ حُٔئُق رظٌِ٤ق ٖٓ أٓخٗش حُ٤ٜجش حَُ٘ػ٤ش ًَُ٘ش حَُحؿل ٢حَُٜٔك٤ش ُٓ٬ظؼٔخٍ. (( ٔ9-ظغ٠ش حٌظمؼ١ض حٌفمٚ ٟٙأػغ٘خ ف ٟحسظالف حٌفمٙخء ))ُِيًظ ٍٞدمحم حَُٝ ،٢ًٝأ َٛحٌُظخد أَٝ١كش ؿخٓؼ٤شٗ ،خٍ رٜخ ٛخكزٜخ ىًظٍٞح ٙحُيُٝش ٖٓ ؿخٓؼش دمحم حُوخْٓ رٌِ٤ش ح٥ىحد ٝحُؼِ ّٞحٔٗ٩خٗ٤ش رخَُرخ- ١حٌُِٔٔش حُٔـَر٤ش 1978. (( 10-حٌمٛحػض ٚحٌؼٛحرؾ حٌفم١ٙش حٌمغحف١ش)) ُِيًظ ٍٞػخىٍ رٖ ػزيحُوخىٍ رٖ دمحم َ ٢ُِ ٝهُٞطٍَٓ ٢ٛٝ ،ٚخُش ػِٔ٤ش ؿخٓؼ٤ش ٗخٍ رٜخ ٛخكزٜخ ىٍؿش حُيًظٍٞح ٖٓ ٙؿخٓؼش أّ حُوَ ٟرٌٔش حٌَُٔٓش -حٌُِٔٔش حُؼَر٤ش حُٔؼٞى٣ش 1980. ٞٛٝرلغ ٓل٤ي ًٜ٘ٓ ٝؾ ػِٔٓ ٢زظٌَ ،طظزغ ك ٚ٤حُزخكغ ًظذ حٓ٩خّ حُٜٔخّ ٜٗخد حُي ٖ٣حُوَحك ٢هخٛش حٌُهَ٤سٝ ،ح ُلَٝم ٝحٓظوَؽ ٜٓ٘ٔخ هٞحػي َُٓس حُظٌِٔ٤خص حُٔخُ٤ش ،ػْ َٗكٜخ ًًَٝحُلَٝع حُلو٤ٜش حُٔوَؿش ػًَِ ٠ هخػيس. (( 11-حٌغسظش حٌشغػ١ش ٚأػغ٘خ ف ٟحٌمؼخ٠خ حٌفم١ٙش حٌّؼخطغس)) ُِيًظًٔ ٍٞخٍ ر٣ُٞيٍٓ ٢ٛٝ ،١خُش ؿخٓؼ٤ش ٗخٍ رٜخ ٛخكزٜخ ىًظٍٞح ٙىُٝش ك ٢حُؼِ ّٞح٤ٓ٬ٓ٩ش ٖٓ ًِ٤ش حُؼِ ّٞح٤ٓ٬ٓ٩ش ؿخٓؼش حُـِحثَ 1983. (( 12-رذٛع ف ٟلؼخ٠خ فم١ٙش ِؼخطغس)) ُِيًظ ٍٞدمحم طو ٢حُؼؼٔخٗ ،٢ط ٖٔ٠حٌُظخد ٓـٔٞػش أرلخع ك٢ حُزٞ٤عٝ ،حُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤شٝ ،كظخٓ ٟٝوظِلش. (( 13-رذٛع فم١ٙش ِؼخطغس)) ُِيًظ ٍٞدمحم ػزيحُـلخٍ حَُ٘٣ق كٓ ٢ـِي. ٖ٣ط ٖٔ٠حٌُظخد أرلخػًخ ٓوظِلش، ٜٓ٘خ :أكٌخّ حُٔٞم حُٔخُ٤ش ،حُظٔ َ٣ٞحَُٜٔك ،٢حُٔخٍ حُلَحّ ًُٝخطًُ ،ٚخس حُٔخٍ حُؼخًُّ ،خس حُلطَ ٞٗٝحُُٜخ حُٔٔظـيس. (( 14-حٌمٛحػض حٌفم١ٙش حٌىزغٚ ٜأػغ٘خ ف ٟحٌّؼخِالص حٌّخٌ١ش)) ُِيًظ ٍٞػَٔ ػزيهللا ًخٍَٓٓ ٢ٛٝ ،خُش َُ٘٤ ىٍؿش حُيًظٍٞحسٛ ،يٍص ٓطزٞػش رؼي ًُي ك ٢ؿِءٍٓ ٢ٛٝ ،ٖ٣خُش هٔ٤ش كٟٞٞٓ ٢ػٜخ ،حٓظؼ٘ض رٜخ ك ٢رؼٞ حُٔؼخٓ٬ص حُٞحٍىس كٍٓ ٢خُظ.٢ ٗظَح ُؼَحء حٌُٔظزش ح٫هظٜخى٣ش ٝؿَٛ٤خ ٖٓ حُيٍحٓخص ٝحُزلٞع حُظ٤٠٣ ٢ن حُٔوخّ ػٖ ًًَٛخ ٘ٛخ، ً ح٤ٓ٬ٓ٩ش حُلي٣ؼش رٜخٝ ،هلل حُلٔي ،ا ٫إٔ ٓؼظٜٔخ ُْ ٣ظطَم اُ ٠حُوٞحػي حُلو٤ٜشٝ ،اٗٔخ ىحٍص ك ٍٞح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش ُٔؼخِٓش ٓخُ٤ش ٓؼ٘٤ش أٓ ٝـٔٞػش ٖٓ حُٔؼخٓ٬ص ،أٗ ٝظَ٣ش حهظٜخى٣ش ٓٝي ٟطٞحكوٜخ ٓغ حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٌٌٛٝحٓٝ ،خ ط٘خٜ٘ٓ ٍٝخ ؿخٗذ حُوٞحػي حُلو٤ٜش ًٍِ رلؼ ٚػِ ٠رؼ ٞحُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش ك ٢حُز٘ٞى ٝؿَٛ٤خٝ ،رٌُي طٌ ٕٞىٍحٓظ٘خ ؿٔٓ َ٤زٞهش إ ٗخء هللا. ٜٓ٘ؾ حُيٍحٓش حُٜٔ٘ؾ حٌٌُِٓ ١ظ ٚك ٢حُزلغ ٞٛحُٜٔ٘ؾ حٓ٫ظوَحث ٢حُظلِ ٢ِ٤حُظطز٤و ،٢أٓخ حُٜٔ٘ؾ حٓ٫ظوَحث ٢كٞظ٤لظ ٚطظزغ حُوٞحػي حُلو٤ٜش ٝؿٔؼٜخ ٝحٓظوَحؽ حُٔٔخثَ حُظ ٢طْ حٓ٫ظيُٜ ٍ٫خ ر ٌٜٙحُوٞحػي حُلو٤ٜش. ٝأٓخ حُٜٔ٘ؾ حُظلِ ٢ِ٤كٞظلظ ٚك ٢ح٩ؿخرش ػٖ ٓوظِق حُظٔخإ٫ص حُٔطَٝكش ك ٢اٌٗخُ٤ش حُزلغ ٜٓلٞرًخ ٗظَح ُطز٤ؼش ػِْ هٞحػي حُلوٗ ٚلٔ١ٝ ،ٚز٤ؼش ٟٓٞٞع حُيٍحٓش ،ك ٌٜٙحُوٞحػي ػ٘ي حُٔ ٢١ٞ٤ك٢ رـخٗذ ططز٤و،٢ ً "حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ" ٢ٛ ،هٞحػي ًِ٤ش ط٘يٍؽ طلظٜخ هٞحػي ٝأكٌخّ أهًَٔ ،ٟخ أٗٞ٣ ٫ ٚؿي ٓزلغ أ ٝكَع هخ ٙك ٢حُلوٚ ٣وظ ٚريٍحٓش "حُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش " ٟٓٞٞع ٍٓخُظ٘خ ،ك ٌٜٙحُوٞحػي ُْ طَى ك ٢حُلوٓ ٚليىس ٓلٍٜٞس ٝاٗٔخ ؿخءص ك ٢ػ٘خ٣خ ًظذ حُلوٝ ٚحَُ٘٣ؼش ٖٓٝ ،ػْ كبٕ حٓظوَحؿٜخ ٝحٓظ٘لخكٜخ ٣ؼظٔي ك ٢ؿخٗذ ًز َ٤ػِ ٠حؿظٜخى حُزخكغ ٝطٞؿٚ٤ هَ٤حُٔ ،زَ أؿٞحٍ ٌٙٛحُٜٔخىٍٝ ،آؼخٕ حُ٘ظَ ك ٢حٓظوَحثٜخ ،ػْ ٓلخُٝش ططز٤ن ٌٙٛ حٓ٧خطٌس حَُٔ٘ك ،ٖ٤ؿِح ْٛهللا ً حُوٞحػي ػِ ٠حُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش٩ ،طٔخّ حُلخثيسٓ ،غ حٗ٩خٍس اُ ٠إٔ رؼ ٞحُوٞحػي ُي ٟحُٔ٣ ُْ ٢١ٞ٤ظزؼٜخ رظطز٤وخصًٔ ،خ ُْ ٘٣طزن ػِٜ٤خ ٓؼخٓ٬ص حهظٜخى٣ش أٓ ٝخُ٤ش ٓؼخَٛس. ٌِٓٝض كٌٛ ٢ح ًِ ٚحُوطٞحص ح٥ط٤ش: أ: ً٫ٝحٓظوَحؽ ٝطَط٤ذ حُوٞحػي حُلو٤ٜش ٖٓ ًظخد "حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ "ُِٔ- ٢١ٞ٤طَط٤زًخ ٣ـٔغ حُوٞحػي حُٔظيحهِش ٝحُٜخُلش ُ٠زُٔ ٢ؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش ٝح٫هظٜخى٣ش حُٔؼخَٛس. ػخًٗ٤خ :ػِٔض ػِ ٠حٓظوَحؽ حُظطز٤وخص حُٔخُ٤ش ٝح٫هظٜخى٣ش ُِٔ ،٢١ٞ٤حُظٍٞ٣ ٢ىٛخ هِق ًَ هخػيس كو٤ٜشُِ ،ظؼَف ػِ٠ ١ز٤ؼش ٞٗٝػ٤ش حُٔٔخثَ ٝحُلَٝع حُظٞ٣ ٢هؼٜخ حُٔ ٢١ٞ٤ػِ ٠هٞحػئُِٔ ،ٙخػيس ك ٢ر٤خٕ ٣َ١وظ ٚحُلو٤ٜش ٜ٘ٓٝـ ٚك ٢حُلٌْ ػِٓ ٠ؼَ ٌٙٛحُٔٔخثَ حُٔخُ٤ش ك ٢ػ.َٜٙ ػخُؼًخ :طظزؼض حُٔٔخثَ ٝحُلَٝع حُلو٤ٜش حُٔؼخَٛس ًحص حُؼ٬هش رخُوٞحػي حُلو٤ٜش كٓ ٢وظِق حُٔـخ٫صًُٝ ،ي كٓ ٢ظخّٜٗخ ًٔـ٬ص حُٔـخٓغ حُلو٤ٜشٝ ،حُٔئٓٔخص حُؼِٔ٤شٝ ،حُـخٓؼخص حُٔوظِلشٓٝ ،ئُلخص ٝىٍحٓخص حُ٘و٤ٜخص حُؼِٔ٤ش حُٔٔظوِشٝ ،أرلخع حُِـخٕ حَُ٘ػ٤ش ك ٢حُٜٔخٍفٝ ،حًَُ٘خص ح٤ٓ٬ٓ٩شٝ ،أرلخع ًَٗخص حٓ٫ظ٘خٍحص حَُ٘ػ٤ش ُِٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش ٝؿَٛ٤خ. ٍحرؼًخ :حُوَحءس حُ َـ َْى٣ش حٓ٫ظوَحث٤ش حُلخكٜش حُٔظؤّٗ٤شُٔ ،ـٔٞع ح٫ؿظٜخىحص ٝحُلظخ ٟٝحُلَى٣ش ٝحُـٔخػ٤ش حُٔوَؿش ػِ٠ حُوٞحػي حُلو٤ٜش. ٔخ :ػِٔض ػِ ٠ر٤خٕ أٝؿ ٚحُظوَ٣ؾ ػِ ٠حُوٞحػي حُلو٤ٜش ك ٢حُٔٔخثَ حُٔؼخَٛس. هخٓ ً ٓخ :ح٩كخىس ٖٓ ٜٓخىٍ حُوٞحػي حُلو٤ٜش رخَُؿٞع آُ ٠خ أُل ٚحُؼِٔخء حُٔخرو ٕٞكٌٛ ٢ح حُٔـخٍ ،ك ٢كيٝى ٓخ ٘٣لغ ٓخى ً هٞس ٝر٤خًٗخُٝ ،ظٞػ٤ن حُوٞحػي حُلو٤ٜش ٖٓ ٜٓخىٍٛخ حُٔؼظٔيسٝ ،حٛ٫ظٔخّ رٌُي هيٍ حُـٜي حُزلغ ٣ِ٣ٝيّ ٙ ٝحُطخهش. ٓخرؼًخ ٝ:ظلض حُٜٔخىٍ حّ٤ُٞٛ٧ش ُز٤خٕ حُٞ٠حر ٢ح٫ؿظٜخى٣ش حُظ ٢ط٠ز ٢ػِٔ٤ش حٓظ٘زخ ١ح٧كٌخّ حُلو٤ٜش ُِٔٔخثَ حُٔؼَٟٝش ك ٢حُزلغ. َّ ٓظخٕ أهَُ ٟيٍحٓش حُوخػيس ٝهيٓظٜخً ٖٓ ،ظذ حٌُٔحٛذ حُلو٤ٜشُ ،لخثيس َٗف ٌٙٛحُوخػيس أ ٝطِي، ػخًٓ٘خ :هي أُّْ ٟ ٝطٞػ٤ن ًُي ٖٓ حُٜٔخىٍ حُٔؼظٔيس كٌٛٓ ًَ ٢ذ. ٝهي ٜٗـض ك ٢ػَ ٝحُوخػيس حُلو٤ٜش ٝططز٤وخطٜخ حُٔؼخَٛس حُوطٞحص ح٥ط٤ش: َٗ1-ف حُوخػيس رز٤خٕ ٓؼ٘خٛخ ٓٝيُُٜٞخ. 2ططز٤وخص حُوخػيس :كَٛض ك ٢ططز٤وخص ً َّ هخػيس ػِ ٠ط٤ٟٞلٜخ ٝطوَ٣زٜخ ُـ َ٤حُٔظو ٜٚك ٢ػِْٓظَٜح ٓزذ حُو٬ف ك ٢ح٧هٌ رخُوخػيس حُٞحكيس ك ٢حُٔٔؤُش حُٞحكيسٝ ،هي هٜيص ًُي ُز٤خٕ ٓزذ حُٔخٍ ٝح٫هظٜخى، ً حهظ٬ف حُلوٜخء حُٔؼخ ٖ٣َٛك ٢أهٌ ْٛرخُوٞحػي حُلو٤ٜشٜ٘ٓٝ ،ـ ْٜك ٢طٞظ٤ق ٌٙٛحُوخػيس أ ٝطِي. 3حؿظٜيص كَٗ ٢ف حُٔٔخثَ حُلو٤ٜش حُٔؼخَٛس رًٌَ َٗف ٓٞؿِ أً٘ق ك ٚ٤ػٖ كو٤وش حُٔٔؤُشٝ ،أٍؿغكًُ ٢ي اُ ٠حٌُظذ حُٔظوٜٜشٌٛٝ ،ح كظ َُٜ ٔ٣ ٠ػِ ٠حُوخٍة ك ْٜحُٔٔؤُشٝ ،طظ٠ق ُٜ٘ٓ ٚـ٤ش حُظطز٤ن ٝحُظوَ٣ؾ ػِٜ٤خ. 4ر٤خٕ ٝؿ ٚحُظوَ٣ؾ ػِ ٠حُوخػيسًُٝ ،ي رخُظل َ٤ٜك ٢حُِٔٔي حٌُ ٌِٚٓ ١حُٔـظٜي -كَىًح ًخٕ أّ ٤ٛجش أّٓـٔؼًخ كوً٤ٜخ ،-ك ٢طٞظ٤ق حُوخػيس ٝح٫كظـخؽ رٜخ ُِٔٔؤُش حُٔيٍٓٝش. 5هي أُـؤ -أك٤خًٗخ -اُ ٠ر٤خٕ حُٜل٤ق ٝحَُحؿق ك ٢حُٔٔؤُش إ حهظ ٠٠حًُ َٓ٧يُ ،ز٤خٕ حُو ٍٞحُٔؼظٔي.ً ٓظِٔ٤ح رخُيّهش ك ٢حُظٞػ٤ن ٝح٩كخ٫ص ػٔيص اُ:٠ ٝكظ ٌٕٞ٣ ٠حُزلغ ر٤خٕ ٓٞحٟغ ح٣٥خص حُوَآٗ٤ش رًٌَ حٍُٔٞس ٍٝهْ ح٣٥ش.طوَ٣ؾ ح٧كخى٣غ حُ٘ز٣ٞش طوًَ ٣ـخ ػًِٔ٤خ ٖٓ ًظذ حُٜلخف حُٔؼظٔيسٝ ،حُلٌْ ػِ ٠ح٧كخى٣غ حُٞحٍىس ك٢ؿ َ٤حُٜل٤ل ٖ٤أ ٝأكئٛخ. طَؿٔش ُ٨ػ ّ٬حُٞحٍىس أٓٔخإ ْٛكِٛ ٢ذ حُزلغ.َٗكض رؼ ٞحُٜٔطِلخص حُلو٤ٜش ٝح٤ُٞٛ٧شٝ ،حٌُِٔخص ح٫هظٜخى٣شًِٔ ،خ ىػض حُلخؿش اًُُ ٠ي.ٟٝؼض كٜخٍّ ػَِّٔ٤ش ٓظ٘ٞػش طٔ ّ َٜحٓ٫ظلخىس ٖٓ حُزلغ.ُٝؼِ ٫ ٢أؿخٗذ حُٜٞحد إ هِض :اٗ٘ٝ ٢ك ٢كيٝى ح٬١ػ ُْ ٢أهق ػِ ٠ىٍحٓش كو٤ٜش أًخى٤ٔ٣ش ٓظوٜٜش طزلغ ك ٢طوَ٣ؾ حُٔٔخثَ ح٫هظٜخى٣ش حُٔؼخَٛس ػِ ٠حُوٞحػي حُلو٤ٜش. ٓ٠طَح اُ ٠ح٫ػظٔخى ،رؼي ٌٛٝح ح- َٓ٧ك ٢كي ًحط ٖٓ- ٚأ ْٛحُٜؼٞرخص حُظٝ ٢حؿٜظ٘ ،٢كوي ٝؿيص ٗلٔ٢ ً طٞك٤ن هللا ،ػِ ٠حُـٜي حُوخٝ ٙحٓ٫ظ٘خٍس رظٞؿٜ٤خص حَُٔ٘ف كلظ ٚهللاٜٗٝ ،خثق رؼ ٞحٓ٧خطٌس ٝحٛ٧يهخء أًَْٜٓ هللا ٝؿِح ًَ ْٛه ،َ٤كخُيٍحٓخ ص حُٔظوٜٜش كٓ ٢ـخٍ حٓ٫ظي ٍ٫رخُوٞحػي حُلو٤ٜش ك ٢حُٔٔخثَ حُلو٤ٜش حُٔؼخَٛس هِِ٤ش، حَُِّ ْٜا ّ٫رؼ ٞح٧رلخع حُٔوظَٜس ،حُظٝ ٢إ ٝؿيص كبٜٗخ ٫طل ٢رخُـَ ٝحُٔطِٞد أ ٝح٩ؿخرش ػِ ٠حٌٗ٩خٍ حُٔطَٝف. ٛخ ك ٢حُٔؼخٓ٬ص ٓٔخ ػِ ٠حَُؿْ ٖٓ أٗ٘خ كَ١ ُٖٓ ٢أص ػِ٘٤خ كٞ١ ٚ٤حٍةٝ ،طؼويص ٓٔخثَ حُل٤خس هً ٜٞ ٔ٣ظيػ ٢ط٠خكَ ؿٜٞى حُؼِٔخء ػِ٬ٓ ٠كظش ٓوخٛي حَُ٘٣ؼش ٝأكٌخٜٓخ ٝحُٜٔخُق ٝحُٔلخٓي ٓ٬كظش ىه٤وشٝ ،حُٔٞحُٗش رٜ٘٤خ ،كظٗ ٫ ٠ؼطَ ػـِش حُل٤خس رخُظٓٞغ ك ٢ىٍء حُٔلخٓي أ٘ٗ ٝلِض رخُظٓٞغ ك ٢حُٜٔخُق ،رـ ٞحُ٘ظَ ػٖ ح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش حُوطؼ٤ش ٞٛٝ ،ؿٜي ٣ـذ إٔ طظ٠خكَ ك ٚ٤ؿٜٞى ػِٔخء حُُِٔٔٔ ٖ٤ظط َ٣ٞحُلظخ ٢ٌُ ٟٝطٌٞٓ ٕٞحكوش ُٔٔظـيحص ػَٜٗخ ٖٓ ؿ َ٤اكَح ١أ ٝطلَ ،٢٣كظٔظٞػذ حَُ٘٣ؼش ٓٔظـيحص حُؼ َٜرَٔٗٝظٜخ حُظ ٢أٍحى هللا ُٜخ إٔ طٌ ٕٞهخُيس ٛخُلش ٌَُ ُٓخٕ ٌٓٝخٕ. هطش حُزلغ ٝهي ط٘ٔ٠ض هطش حُزلغ ٓويٓش ٝطٔ٤ٜيًح َٔ٘٣طَؿٔش حُٔٝ ٢١ٞ٤حُظؼَ٣ق رٌظخد حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَٝ ،ػِْ هٞحػي حُلو ٚػْ حُظؼَ٣ق رؼِْ ح٫هظٜخىًٔ ،خ ط٘ٔ٠ض هٔٔش ك ،ٍٜٞح ٍٝ٧ػٖ "حُوٞحػي حٌُزَٓٝ ٟخ ٣ظلَع ػٜ٘خ ٖٓ هٞحػي كَػ٤ش"ٝ ،حُؼخٗ ٢ػٖ "هٞحػي ًِ٤ش ٣ظلَع ػِٜ٤خ ٓخ ٘٣ ٫ل ٖٓ َٜحُ ٍٜٞحُـِث٤ش"ٝ ،حُؼخُغ "هٞحػي ٓوظِق كٜ٤خ ٣ ٫ٝطِن حُظَؿ٤ق ٫هظ٬ك ٚك ٢حُلَٝع"ٝ ،حَُحرغ "أكٌخّ ٌ٣ؼَ ىٍٛٝخ ٗٝظخثَ ٝكَٝم ٣لٖٔ حُؼِْ رٜخ"، ٝحُوخْٓ ح٧ه َ٤ػٖ "هٞحػي ػخٓش ٟخرطش ُزؼ ٞحُٔؼخٓ٬ص" ،ػْ حُوخطٔش حُظ ٢طظ ٖٔ٠أ ْٛحُ٘ظخثؾ ،كخُلٜخٍّ حُؼِٔ٤ش ٝأهَ٤ح حُل َّٜحُؼخّ . ً طٔ٤ٜي • حٌـٛ١ؽٟ • وظخد حألشزخٖ ٚحٌٕظخثغ • ػٍُ لٛحػض حٌفمٗ • ػٍُ حاللظظخص • حُٔ:٢١ٞ٤ ٞٛػزيحَُكٖٔ رٖ حٌُٔخٍ أر ٢رٌَ رٖ دمحم رٖ ٓخرن حُي ٖ٣رٖ حُلوَ ػؼٔخٕ رٖ ٗخظَ حُي ٖ٣دمحم رٖ ٓ٤ق حُي ٖ٣ه َ٠رٖ ٗـْ حُي ٖ٣أر ٢حُ٬ٜف أٞ٣د حرٖ ٗخ َٛحُي ٖ٣دمحم رٖ حُ٘٤ن ٔٛخّ حُي ٖ٣حُ ُو ١َ٠ح.٢١ٞ٤ٓ٧ ٗظَح ُ٘ٞ٤ػٜخ ُٜٞٓٝش حُ ٍٞٛٞاُٜ٤خ كً ٢ؼ ٖٓ َ٤حُٜٔخىٍ، ٝكٗ ٢زٌس َٓ٣ؼش ػ٘٘ٓ ٚظؼَف ػِ ٠طَؿٔظً ،ٚ ٤ًٝق ٞٛٝ ٫حُؼٓ٬ش حُٔ ،٢١ٞ٤ك٤غ ٣وٍ ٍٞكٔ ٚهللا ػٖ ٗلٔ: "ٚػزيحَُكٖٔ رٖ حٌُٔخٍ ...أٓخ ؿي ١ح٧ػِٔٛ ٠خّ حُي ٖ٣كٌخٕ ٖٓ أ َٛحُلو٤وش ٘ٓ ٖٓٝخ٣ن حُطَ٣ن ٖٓٝىً ٚٗٝخٗٞح ٖٓ أ َٛحُٞؿخٛش ٝحَُ٣خٓش ٢ُٝ ٖٓ ْٜ٘ٓ ،حُلٌْ رزِيٙ طخؿَح كٛ ٢لزش ح٤ٗ َ٤ٓ٧وٝ ،ٕٞر٘ٓ ٠يٍٓش رؤٓٝ ١ٞ٤هق ػِٜ٤خ أٝهخكًخ، ٢ُٝ ٖٓ ْٜ٘ٓٝحُلٔزش رٜخً ٖٓ ْٜ٘ٓٝ ،خٕ ً ً ٖٓ ْٜ٘ٓٝخٕ ٓظٔ ٫ٝ ً٫ٞأػَف ٓ٘ ٖٓ ْٜهيّ حُؼِْ كن حُويٓش اٝ ٫حُي.١ ُٓٞي: ٙ رؼي حُٔـَد ُِ٤ش ح٧كي ٓٔظٍ َٜؿذ ٓ٘ش طٔغ ٝأٍرؼٝ ٖ٤ػٔخٗٔخثش. ٗ٘ؤط: ٚ ٗ٘ؤ حُٔ٣ ٢١ٞ٤ظًٔ ٤خ كللع حُوَإٓ ٞٛٝى ٕٝػٔخٕ ٓ٘ ،ٖ٤ػْ كلع حُؼي٣ي ٖٓ أٜٓخص حٌُظذ ػِ٣ ٠ي حُؼي٣ي ٖٓ ٗٞ٤م ػٝ ،َٜٙأُؿ ٢رظيٍ ْ٣حُؼَر٤ش كٔٓ ٢ظ٘ٓ َٜش ٓض ٓٝظٝ ٖ٤ػٔخٗٔخثش. َٗٝع ك ٢حُظ٤ٜ٘ق ك٘ٓ ٢ش ٓض ٓٝظٝ ٖ٤ػٔخٗٔخثش كظ ٠رِـض ٓئُلخط ٚر٠غ ٓجخصًٔ ،خ ٓخكَ اُ ٠ر٬ى حُ٘خّ ٝحُلـخُ ٝحُٝ ٖٔ٤حُٜ٘ي ٝحُٔـَدٝ ،حُظٌَٝ ،ٍٝهي طزلَُّ ك ٢ػيس ػِ ٢ٛ ّٞحُظلٔٝ َ٤حُلي٣غ ٝحُلوٝ ٚحُ٘لٝ ٞحُٔؼخٗ٢ ٝحُزي٣غ. ٝهي ظَ حُٔٞ١ ٢١ٞ٤حٍ ػَٔ٘ٓ ٙظـ ً٬رخُظيٍٝ ْ٣حُلظ٤خ ٓٝظلَ ًؿخ ُِؼِْ ٝحُظؤُ٤ق٣ ُْٝ ،لظ٢ٗ ٚء ٖٓ ًُي كِّش ٝطَكخُ ٌُٚ٘ٝ ،ٚكٔ٘٤خ طويَّٓض ر ٚحُٖٔ ٝأكْ رخُٝ َّٜحُ٠ؼق ٛـَ ح٩كظخء كظ ٠كٍ ٢ك٬طٝ ٚأٓلخٍٝ ٙكِ ٢ ٝحُظيٍٝ ،ْ٣حػظٍِ حُ٘خّ ك ُِٚ٘ٓ ٢رخَُٟٝش ٓظـَىًح ُِؼزخىس ٝحُظ٤ٜ٘ق ٝأُق كًُ ٢ي ًظخر: "ٚحُظ٘ل ٖ٤ك ٢ح٫ػظٌحٍ ػٖ حُلظ٤خ ٝحُظيٍ".ْ٣ أٗ َٜطٌٓ٬طٚ دمحم رٖ ػِ ٢حُيحٝى ١حُٔخٌُ ٢حُٔ ١َٜحُلخكع ْٗٔ حُي ٖ٣حُٔظٞك٘ٓ ٠ش ٛ945ـ ُٚ ،ىُ َ٤ػُِ ٠ذ • حُ٧زخد ك ٢حٔٗ٧خد. ُ ٖ٣حُي ٖ٣أر ٞكل ٚػَٔ رٖ أكٔي حُ٘ٔخع ٓليع كِذ حُٔظٞك٘ٓ ٠ش ٛ936ـ ٛ.خكذ حٌُٞحًذ • حَُ٘٤حص ك ٢حٍ٧رؼ ٖ٤حُزِيحٗ٤خصٝ ،حُؼٌد حُِٝ ٍ٫ؿًُ َ٤ي. • دمحم رٖ أكٔي رٖ ا٣خّ حُٔ ١َٜحُٔظٞك٘ٓ ٠ش ٛ930ـٛ ،خكذ ريحثغ حُِ.ٍٞٛ دمحم رٖ ٓٞ٣ق حُ٘خٓ ٢حُٜخكِ ٢حُٔ ١َٜحُٔظٞك٘ٓ ٠ش ٛ942ـٛ ،خكذ حُلٞحثي حُٔـٔٞػش ك ٢ر٤خٕ • ح٧كخى٣غ حُٟٔٞٞػش. • حرٖ ُٕٞٞ١دمحم رٖ ػِ ٢رٖ أكٔي حُ٘خٓ ٢حُيٓ٘و ٢حُل٘ل ٢حُٔظٞك٘ٓ ٠ش ٛ953ـ. • حُ٘ؼَحٗ ٢ػزيحُٛٞخد رٖ أكٔيٞٛ ٞٛٝ ،ك ٢طٞك ٢رخُوخَٛس ٓ٘ش ٛ973ـ. حُٜـ ّٞػِ ٠حُٔ:٢١ٞ٤ ٛخ ٣ ٫ول ٠ػِ ٠ػخهَ إٔ ٗو٤ٜش ٓؼَ ٗو٤ٜش ٌٛح حُزلَ حُِحهَ ٫ري ٝإٔ طـي أػيحء ر ٖ٤حُ٘خّ ٝهً ٜٞ ٖٓ ٓ٘خكٜٔٔٓٝ ،ٚ٤خ ًُ ٖٓ ٌٖ٣ي ،كبٗ ٖٓ ٚحُٞحؿذ ػِ٘٤خ إٔ ٗظـ٘ذ ًُيٝ ،إٔ ٗ ٫ظؼَ٧ ٝهٞحٍ حُؼِٔخء رؼ ْٜ٠ك٢ رؼٝ ،ٞإٔ ٗللع ػِ ْٜ٤ػَٝ ْٜٟإٔ ُِٗ٘ ْٜحُُِٔ٘ش حُظ ٢أُِٗ ْٜهللا ػِ ٝؿَ. آػخٍ حُٔ٢١ٞ٤ ٗلٞح ٖٓ ػ٬ػٔخثش ،طي ٍٝرٖ٤ طَى ُ٘خ حُٔ ٢١ٞ٤ػَٝس ٛخثِش ٖٓ حُٔئُلخص ًًَ ٜٓ٘خ ك" ٢كٖٔ حُٔلخَٟس " ً ًظذ ًزَ٤س ٍٓٝخثَ ٛـَ٤س. ٝهي ًًَ طِٔ ٌٙ٤حُيحٝى ١حُٔخٌُ ٢أٜٗخ ُحىص ػِ ٠هٔٔٔخثش ٓئُق ًًَٝ ،حرٖ ا٣خّ أٜٗخ رِـض ٓظٔخثش ٓئُق . )( ًٛ ُٞٝز٘خ ٗٔظوَثٜخُٞ ،ؿيٗخ أٜٗخ طي ٍٝػِ ٠أٗٞحع –ٝإ طيحهِض رؼٟٞٞٓ ٞػخطٜخ- • حُٔوظَٜحص ٜ٘ٓ:خ ٓوظ َٜاك٤خء ػِ ّٞحُيُِ ٖ٣ـِحُٓٝ, ٢وظ َٜح٧كٌخّ حُِٔطخٗ٤ش ُِٔخٍٝى ١حُـ٘٤ش ك٢ ٓوظ َٜحَُٟٝش٤ٜٗ ،لش حٔ٣٩خٕ ٓوظ َٜحَُى ػِ٘ٓ ٠طن حُٗٞ٤خٕ ٫رٖ ط٤ٔ٤ش .اٗـخُ حُٞػي حُٔ٘ظو١ ٖٓ ٠زوخص حرٖ ٓؼي ،حُيٍ حُ٘ؼ َ٤ك ٢طِوٜٗ ٚ٤خ٣ش حرٖ ح٧ػ.َ٤ • حَُ٘ٝف ٜ٘ٓ:خ َٗ :ف أر٤خص طِو ٚ٤حُٔلظخفَٗ ،ف حُ٘ٞحٛي كٓ ٢ـ٘ ٢حُِز٤ذ ٫رٖ ٘ٛخَّٗ ،ف حَُٟٝش ُِ٘ ١ٝٞك ٢حُلَٝعَٗ ،ف حُ٘خ١ز٤شَٗ ،ف أُل٤ش حُؼَحهَٗ ،٢ف كَحث ٞحَُكز٤ش ،طيٍ٣ذ حَُحَٗ ١ٝف طوَ٣ذ حُ٘ٞح ،١ٝط٘ َ٣ٞحُلٞحُي َٗف ٓ١ٞؤ ٓخُي. • ػِ ّٞحُوَإٓ ٜ٘ٓ:خ :ح٩طوخٕ ك ٢ػِ ّٞحُوَإٓ .حُظلز َ٤ك ٢ػِ ّٞحُظلٔ ،َ٤ط٘خٓن حُيٍٍ ك ٢ط٘خٓذ حُُٔ ،ٍٞزخد حُ٘و ٍٞك ٢أٓزخد حُِ٘ٓ. ٍٝؼظَى ح٧هَحٕ ك ٢اػـخُ حُوَإٓ. • طلٔ َ٤حُوَإٓ :طلُِٔٝ ُٚ َ٤ـ ٍ٬حُٔلِ( ٢حُـ). ٖ٤ُ٬طلٔ َ٤حُلخطلش ،حُيٍ حُٔ٘ؼ ٍٞك ٢حُظلٔ َ٤رخُٔؤػ.ٍٞ • ػِ ّٞحُلي٣غ :طيٍ٣ذ حَُحٓ( ١ٝزن ),أُل٤ش حُلي٣غ ،حَُ ٝٝحٌَُِٔ ٝحٍُٞى حُٔؼَِ ك ٢حُٜٔطِق ،حُ َٔيٍْؽ اُ ٠حُ ُٔيٍْؽٗ ،ي حَُكخٍ كٟ ٢ز ٢حَُؿخًٍ٘ ،ق حُ٘وخد ػٖ أُوخدٝ ،طللش حُ٘خر ٚرظِو ٚ٤حُٔظ٘خر ،ٚؿ٤خى حُِٔٔٔ٬ص. • ًظذ حُلي٣غ :حُٛ٧خٍ حُٔظ٘خػَس ك ٢ح٧كخى٣غ حُٔظٞحطَس ،حُيٍٍ حُٔ٘ظَ٘س ك ٢ح٧كخى٣غ حُٔ٘ظَٜس ،حُـخٓغ حُٜـ َ٤ك ٢أكخى٣غ حُز٘ َ٤حٌُ٘٣ُٝ َ٣خىط ،ٚؿٔغ حُـٞحٓغ ،طوَ٣ؾ أكخى٣غ حُٔٞحهق ك ٢ػِْ حٌُ. ّ٬حُُ٦ت حُٜٔٞ٘ػش ك ٢ح٧كخى٣غ حُٟٔٞٞػش ،طـَ٣ي حُؼ٘خ٣ش ك ٢طوَ٣ؾ أكخى٣غ حٌُلخ٣ش ،حُو َ٤حُيحٍ ػِٝ ٠ؿٞى حُوطذ ٝحٝ٧طخى ٝحُ٘ـزخء ٝح٧ريحٍٜٓ ،زخف حُِؿخؿش ػِ ٖ٘ٓ ٠حرٖ ٓخؿ.ٚ • ًظذ أٝ ٍٞٛهٞحػي حُلو: ٚحٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ .حَُى ػِ ٖٓ ٠أهِي اُ ٠حٝ ٍٝ٧ؿ َٜإٔ ح٫ؿظٜخى ك ًَ ٢ػَٜ كَٓ ،ٝلظخف حُـ٘ش ك ٢ح٫ػظٜخّ رخُٔ٘ش ،أٓزخد ح٫هظ٬ف ك ٢حُلَٝع ،طوَ َ٣ح٘ٓ٩خى ك ٢طلٔ َ٤ح٫ؿظٜخى ،ؿَِ٣ حُٔٞحٛذ ك ٢حهظ٬ف حٌُٔحٛذ. • ًظذ حُلو : ٚاػ ّ٬ح٣ٍ٧ذ رليٝع ريػش حُٔلخٍ٣ذ ،اُحُش حُ ٖٛٞػٖ ٓٔؤُش حَُ ،ٖٛحٜٗ٫خف ك ٢طِٔ٤٤ حٝ٧هخف ،طللش حُ٘خٓي رٌ٘ض حُٔ٘خٓيُ ،كٖٔ حُٔوٜي ك ٢ػَٔ حُُٔٞي –َٗف حَُٟٝش (ٓزن ًًَ ،)ٙحُ٘٤زٞع كٔ٤خ ُحى ػِ ٠حَُٟٝش ٖٓ حُلَٝع حُِ ،َٛحُزخْٓ كٔ٤خ ِٝ٣ؽ ر ٚحُلخًْ. • ًظذ حُِـش ٝػِٜٓٞخ :حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ ،ؿٔغ حُـٞحٓغَٗٝ ،كٔٛ ٚغ حُٜٞحٓغ ،ح٫كٜخف رِٝحثي حُوخٓ ّٞػِ٠ حُٜلخف .ح٫هظَحف ك ٢أ ٍٞٛحُ٘ل ،ٞح٫كٜخف ػِ ٠طِو ٚ٤حُٔلظخف ،حُزٜـش حُٔ٤٠ش َٗف حُ٧ل٤ش ٫رٖ ٓخُي ،حَُِٔٛ ك ٢ػِ ّٞحُِـش. • ًظذ حُظخٍ٣ن ً:لخ٣ش حُِز٤ذ ك ٢هٜخث ٚحُلز٤ذ ،طخٍ٣ن حُوِلخء .كٖٔ حُٔلخَٟس ك ٢أهزخٍ ٓٝ َٜحُوخَٛس، حٓ٧خّ ك ٢ك َ٠ر٘ ٢حُؼزخّ. • ًظذ حُظَحؿْ ٝحُطزوخص :آؼخف حُٔزطؤ رَؿخٍ حُٔ١ٞؤ .رـ٤ش حُٞػخس ك١ ٢زوخص حُ٘لخس .طز ٞ٤٤حُٜل٤لش رٔ٘خهذ حٓ٩خّ أر ٢ك٘٤لش ،ط٘ز ٚ٤حُـز ٢ك ٢طِ٘ ٚ٣حرٖ ػَر. ٢كخ١ذ ُٝ َ٤ؿخٍف ٓ َ٤كٓ ٢ؼـْ ٗٞ٤م حُٔ،٢١ٞ٤ ١زوخص ح١ ،ٖ٤٤ُٞٛ٧زوخص حُللخظ١ ،زوخص حُٔلَٔ١ ،ٖ٣زوخص حُلَ ،ٖ٤٤ٟػ ٖ٤حٛ٩خرش كٓ ٢ؼَكش حُٜلخرش ،طللش حُٜٔظي ٖ٣رؤٓٔخء حُٔـيى ،ٖ٣طَؿٔش حُ٘ٝ ١ٝٞحُزُِو ،٢٘٤طِ ٖ٤٣حُٔٔخُي رٔ٘خهذ حٓ٩خّ ٓخُي. • حُٜٔ٘لخص ح٧ىر٤ش :حٍ٧ؿق ك ٢حُلَؽ ،رٜـش حُوخِٛٗٝ َ١ش حُ٘خظَ ،حُٔٔظطَف ٖٓ أهزخٍ حُـٞحٍ ،١هٔغ حُٔؼخٍ ٝكَٜٗ ٢س حرٖ حُلخٍٝ ،ٝحًً٧خٍ كٔ٤خ ػوي ٙحُ٘ؼَحء ٖٓ ح٥ػخٍ. • ٜٓ٘لخص ٓوظِلش ك ٢حُٔ٘طن ٝحُظٜٞف ٝؿَٛ٤خ :حُلخُِ ١ٝلظخ ٕٞٛ ،١ٝحُٔ٘طن ٝحٌُ٤ٜٗ ،ّ٬لش أَٛ حٔ٣٩خٕٓ ،وظ َٜحَُى ػِ ٠حُٔ٘طو٫ ٖ٤٤رٖ ط٤ٔ٤ش ،طؤ٤٣ي حُلو٤وش حُؼِ٤ش ٝط٘٤٤ي حُطَ٣وش حُ٘خًُ٤ش ،ؿَ حٌُ َ٣ك ٢ػِْ حُو ،َ٤حُطذ حُ٘ز... ١ٞاُن. ٓٓ٬ق ػخٓش كً ٢ظزٚ حٌُ٣ ١ـِذ ػِٓ ٠ئُلخص حُٔ ٢١ٞ٤أِٓٞد ٌ٘٘ٔ٣خ إٔ َْٗٓ ٓؼخُٔ ٚك ٢حُٜلخص حُظخُ٤ش: • حً٩ؼخٍ ٖٓ حُ٘وَ ٝح٫هظزخّ ٖٓ حٌُظذ حُظ ٢طٔٓ ٨ئُلخط.ٚ • ح٫ػظٔخى ػِ ٠حُلي٣غ ٝػِ.ٚٓٞ • ح٫ػظٔخى ػِ ٠ػِ ّٞحُِـش حُٔوظِلش. ٌٓؼَح ٖٓ حُوَحءس ٝحُٔطخُؼش ٌُظذ ٖٓ ٓزو ،ٙٞكوي ًًَ أٗ ٚحٗظلغ ُٝؼَ َٓىَّ ًُي اُ ٠إٔ حٓ٩خّ حًُٔ ٢١ٞ٤خٕ ً ٓوَٛخ روٜزش ٍٟٞحٕ ٌٓخٕ حُـخٓغ حُٔؼَٝف ح ٕ٥رـخٓغ حٌَُى ١ك ٢أ ٍٝحُو٤ٔ٤ش رٌٔظزش حُٔيٍٓش حُٔلٔٞى٣ش ًٝخٕ ُّ ٖٓ ؿٜش رخد ُِ٣ٝش .هخٍ حُٔوَٝ: "١ِ٣ر ٌٜٙحُوِحٗش ًظذ ح ًَ ٖٓ ّ٬ٓ٩كٖ" ٌٙٛٝ ،حُٔيٍٓش ط٘ٔذ آُ ٠لٔٞى حرٖ ػِ ٢حٓ٫ظخىحٍ حٌُ ١أٗ٘ؤٛخ ٓ٘ش ٛ797ـ ٝ.هخٍ ػٜ٘خ حُلخكع حرٖ كـَ ك ٢أر٘خء حُـَٔ" :إ حٌُظذ حُظ ٢رٜخ –٢ٛٝ ًؼَ٤س ؿيًح –ٖٓ أٗلْ حٌُظذ حُٔٞؿٞىس ح ٕ٥رخُوخَٛس ٖٓ ٢ٛٝ.ؿٔغ حُزَٛخٕ حرٖ ؿٔخػش ك ٍٞ١ ٢ػَٔ. ٙكخٗظَحٛخ ٓلٔٞى حٓ٫ظخىحٍ ٖٓ طًَظ ٚرؼي ٓٞطٝٝ ٚهلٜخ ١َٗٝإٔ ٣ ٫وَؽ ٜٓ٘خ ٗ٢ء ٖٓ ٓيٍٓظ".ٚ ٗلٞح ٖٓ أٍرؼش آ٫ف ٓـِّي ٝ.ػَٔ ُٜخ ًٝخٗض ٌٙٛحُوِحٗش ك ٢أٓخٗش حُلخكع حرٖ كـَ حُؼٔوًٝ ٢ٗ٬خٕ رٜخ ً حرٖ كـَ كَٜٓظًخ ٢١ٞ٤ُِٔٝ,كٜ٤خ ٍٓخُش طٔٔ" ٠رٌٍ حُٔـٜٞى ك ٢هِحٗش ٓلٔٞى "َٗ٘ٛخ حٓ٧ظخً كئحى حُٔ٤ي كٓ ٢ـِش "ٓؼٜي حُٔوط١ٞخص حُؼَر٤ش( "ػٖ ٓويٓش طيٍ٣ذ حَُحُ ١ٝؼزيحُٛٞخد ػزيحُِط٤ق). ٝكخط:ٚ أٓخ طخٍ٣ن ٝكخط ٚكوي ًًَ ٙحُ٘ؼَحٗ ٢ك١ َ٣ً ٢زوخط ٚكوخٍ" ٓٝ:خص ٍ ٢ٟهللا ػ٘ ٚكٓ ٢لَ ُِ٤ش حُـٔؼش طخٓغ ػَ٘ ؿٔخى ١ح٘ٓ ٠ُٝ٧ش اكي ٟػَ٘ س ٝطٔؼٔخثشًٝ ،خٕ َٓٓ ٟٚزؼش أ٣خّ رٗ ٍّٞي٣ي كًٍ ٢حػ ٚحُٔ٤خٍ ٝهي حٓظٌَٔ ٖٓ حُؼَٔ اكيٓٝ ٟظ٘ٓ ٖ٤ش ٝػَ٘س أٗٝ َٜػٔخٗ٤ش ػَ٘ ًٓ ٞ٣خًٝ ،خٕ ُٜ٘ٓ ٚي ػظٝ ْ٤ىكٖ رل ٕٞه ٕٞٛٞهخٍؽ رخد حُوَحكش ٝ().هزَ ٙظخٝ َٛػِ ٚ٤هزش"(). أٓخ ٓخ طيػ ٚ٤حُؼخٓش ٖٓ أٗٓ ٚيك ٕٞرؤٓ ١ٞ٤ك ٢حُـخٓغ حُٔؼَٝف رخٓٔ ٚكٌٜح هطؤ ،كٌٜح حُـخٓغ أٗ٘ؤ ٙحُوخ٢ٟ ُ ٖ٣حُي ٖ٣رٖ أر ٢رٌَ رٖ ػِ ٢رٖ ٓلٔٞى حُـؼلَ ١ح ٢١ٞ٤ٓ٧ك ٢حُوَٕ حُؼخٖٓ حُٜـَ.١ ٍكْ هللا حُٔٝ ٢١ٞ٤ؿِح ٙػٖ حُِٔٔٔ ٖ٤ه َ٤حُـِحء. )( ًظخد "حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ" ٣ؼيّ ًظخد "حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ "ك ٢هٞحػي ٝكَٝع حُ٘خكؼ٤ش ٖٓ ،أكٓ َ٠خ ًظُذ ك ٢كو ٚحُظوَ٣ؾ إ ُْ ٌٖ٣ أكِٜ٠خ ػِ ٠ح٬١٩م ،كٝ ٜٞإ ًخٕ هي ٓزو ٚاًُُ ٠ي ػِٔخء ًؼ َٕٝ٤كبٗ ٚحٓظخُ رطَ٣وش كَٝػ٤ش ٓظِٔ٤س. كٌظخد "طوَ٣ؾ حُلَٝع ػِ ٠حُِِٗ" ٍٞٛ٧ـخٗ ٢حُ٘خكؼٜٗ ٢خد حُيٓ ٖ٣لٔٞى رٖ أكٔي (حُٔظٞك٘ٓ ٠ش 656 ٛـ )ؿَ ٟكٓ ٚ٤ئُل ٚػِ ٠أرٞحد حُلو: ٚحُطٜخٍس ،حُ٬ٜس ،حُِٓ... ّٜٞظِ ًٓخ طوَ٣ؾ كَٝػٜخ ػِ ٠ح ٍٞٛ٧حُظ ٢ط٘ظٔ٢ اُٜ٤خٓ ،وخًٍٗخ كًُ ٢ي ر ٖ٤حٌُٔٛز ٖ٤حُ٘خكؼٝ ٢حُل٘لٝ ،٢حُوخ ٢ٟأر٣ُٞي حُير ،٢ٓٞػز٤ي هللا رٖ ػَٔ رٖ ػ ٖٓ ،٠ٔ٤أػٔش حُل٘ل٤ش –حُٔظٞك٘ٓ ٠ش ٛ430ـ ٞٛٝ-أ ٖٓ ٍٝأُق ك ٢ػِْ ح٫هظ٬ف ٝكو ٚحُظوَ٣ؾً ،خٕ هي أُق "طؤٓ ْ٤حُ٘ظَ " ٝأهخٓ ٚػِ ٠ػٔخٗ٤ش أهٔخّ ِٗٔض ح٫هظ٬ف ر ٖ٤أر ٢ك٘٤لش ٝر ٖ٤أٛلخرٓ ٚـظٔؼٓٝ ٖ٤لظَهٝ ٖ٤ر ٖ٤حُل٘ل٤ش ٝر ٖ٤حٓ٩خّ ٓخُي ٝرٝ ْٜ٘٤ر ٖ٤حٓ٩خّ حُ٘خكؼ.٢ ًٝخٗض ٣َ١وظٍ : ٚى ح٫هظ٬ف ك ٢حُلَٝع اُ ٠حًٝ ،ٍٞٛ٧خٕ ٣ؤط ٢رخ َٛ٧حٌُ٣ ١و ّٞػِ ٚ٤ح٫هظ٬ف ػْ ٣ؤ ط ٢رؤٓؼِش ٓٔخ ٣ظلَع ػِٔٓ ٖٓ ٚ٤خثَ ؿ َ٤كَ ٚ٣ػِ ٠إٔ طٌ ٕٞطِي حُٔٔخثَ ٓ٘ظٔ٤ش اُ ٠رخد ٓؼ ٖٓ ٖ٤أرٞحد حُلوٚ )( كوي طؤطٓ ٢ظوخٍرش ٝهي طؤط ٖٓ ٢ػيس أرٞحد. ٖٓٝػِٔخء حُ٘خكؼ٤ش حًٌُ ٖ٣ظزٞح ك" ٢طوَ٣ؾ حُلَٝع ػِ ٠ح" ٍٞٛ٧حٓ٩خّ ؿٔخٍ حُي ٖ٣ح ١ٞ٘ٓ٩حُٔظٞك٠ ٓ٘ش ٛ772ـ ٛ.خكذ" :حُظٔ٤ٜي ك ٢طوَ٣ؾ حُلَٝع ػِ ٠ح٣ٝ" ٍٞٛ٧ظًٔ ِ٤ظخر ٚرؤٗٓ ٚخٍ كٜٗ ٢ـ ٚػِ٣َ١ ٠وش ح ٖ٤٤ُٞٛ٧ك ٢حُظز٣ٞذ كٖٔ حُلٌْ حَُ٘ػٝ ٢أهٔخٓ ٚاُ ٠حُِـخص اُ ٠حٝ٧حَٓ ٝحُ٘ٞح.. ٢ٛاُ ٠ح٧ىُش حَُ٘ػ٤ش حُٔظلن ػِٜ٤خ ٝحُٔوظِق كٜ٤خ ٌُٖٝ...ح ١ٞ٘ٓ٩حهظً َٜظخر ٚػِ ٠حٌُٔٛذ حُ٘خكؼ ٢كِْ ٣ظؼٌَُِٔ ٝحٛذ ح٧هَ.ٟ أٓخ أرٞػزيهللا دمحم رٖ أكٔي حُظِٔٔخٗ ٢حُٔخٌُ– ٢حُٔظٞك٘ٓ ٠ش ٛ771ـ -كوي أُق "ٓلظخف حُ ٍٞٛٞاُ ٠ر٘خء حُلَٝع ػِ ٠ح " ٍٞٛ٧ػِ٣َ١ ٠وش حُلوٜخء ك ٢حٌُظخرخص ح٤ُٞٛ٧شٝ ،هي طؼَ ٝكٌُِٔ ٚ٤حٛذ ح٧هَٝ ٟإ ػ٘٢ رخٌُٔٛذ حُٔخٌُ ٢هخٛش. ٖٓٝػِٔخء حُل٘خرِش حٌُ ٖ٣أُلٞح كٌٛ ٢ح حُلٖ هزَ حُٔ: ٢١ٞ٤حرٖ حُِلخّ ،أر ٞحُلٖٔ ػِ ٢رٖ ػزخّ حُزؼِ– ٢ حُٔظٞك٘ٓ ٠ش – ٍٝ803طز ٚػِ ٠حُوٞحػي ح٤ُٞٛ٧ش ًخٓ٩خّ ح ًٌَ٣. ١ٞ٘ٓ٩حُوخػيس ح٤ُٞٛ٧ش ػْ ًٌَ٣رؼ ٞكَٝػٜخ ٟخ ك ًًَ ٢حُوٞحػي ُِو٬كخص ح٤ُٞٛ٧ش.. ٝططز٤وخطٜخ ٓظؼَ ً ٠خ حرٖ ٍؿذ حُل٘زِ ٢أر ٞحُلَؽ ُ ٖ٣حُي ٖ٣ػزيحَُكٖٔ رٖ ٍؿذ –حُٔظٞك٘ٓ ٠ش – ٛ795خكذ ْٜ٘ٓٝأً ٣ ٓوظَٜح ًظخد "حُوٞحػي "حُٔ٘ ٍٜٞحٌُٛ ١ل٘ ٚػِ٣َ١ ٠وش حُلوٜخء ًٌَ٣:حُوخػيس حُلو٤ٜش ًٌَ٣ٝؿِث٤خطٜخ ٝكَٝػٜخ ... ً ػٌِٛٓ ٠ز ٚحُل٘زِ.٢ ٜٓ٘ؾ حُٔ ٢١ٞ٤كً ٢ظخد "حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ": ُْ ِٔ٣ي ؿ ٍ٬حُي ٖ٣حُٔ٣َ١ ٢١ٞ٤وش حُٔظٌِٔ ٖ٤ح ٖ٤٤ُٞٛ٧ك ٢حٗ٫ظوخٍ ٖٓ ٓٔؤُش أُٓ ٠ؤُش ٖٓ ٓٔخثَ رٞرٞح هٞحػي ْٛػِ ٠ح٧رٞحد أ ٍٞٛحُلو ًًَٝ ٚحُوٞحػي ػْ ًًَ ٓخ ٣ظلَع ٜٓ٘خًٔ ،خ اٜٗ٘٣ ُْ ٚؾ ٜٓ٘ؾ حُلوٜخء حٌَُّ ٖ٣ حُلو٤ٜش ُ.وي ؿخء رطَ٣وش ؿي٣يس طِٔ٤ص رخ ٍٞٓ٧حُظخُ٤ش: • أٍؿغ حُلو ٚاُ ٠هٞحػي هْٔ –ػِٜ٤خ ٓيحٍ ح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش :ح: ٠ُٝ٧ح ٍٞٓ٧رٔوخٛيٛخ ٝ.حُؼخٗ٤ش :حُ٤وِ٣ ٫ ٖ٤حٍ رخُ٘ي ٝ.حُؼخُؼش :حُٔ٘وش طـِذ حُظٝ. َ٤ٔ٤حَُحرؼش :حُِ٣ ٍَ٠حٍ ٝ.حُوخٓٔش حُؼخىس ٓل ٌَّٔش. ًؼَ٤ح ٖٓ حُوٞحػي حٌُِ٤ش حُظ٣ ٢ظوَؽ ػِٜ٤خ ٓخ٘٣ ٫ل ٖٓ َٜحُ ٍٜٞحُـِث٤ش ً.خ٫ؿظٜخى ٘٣ ٫وٚ • ؿٔغ ً رخ٫ؿظٜخى ٝ.اًح حؿظٔغ حُلٝ ٍ٬حُلَحّ ؿِذ حُلَحّ ٝ.حُظخرغ طخرغ ...اُن ٝ.ػيَّطٜخ أٍرؼ ٕٞهخػيس. • ط ٖٔ٠حُوٞحػي حُٔوظِق كٜ٤خ ٣ ٫ٝطِن حُظَؿ٤ق كٜ٤خ ٫هظ٬ك ٚك ٢حُلَٝع ًخُؼزَس ر٤ٜؾ حُؼوٞى ٫رٔؼخٜٗ٤خ , ٝكَ ٝحٌُلخ٣ش ٣ظؼ ٖ٤رخَُ٘ٝع أ٣ ٫ ٝظؼٖ٤؟..حُن • طليع ػٖ أكٌخّ ٌ٣ؼَ ىٍٛٝخ ٣ٝوزق رخُلو ٚ٤ؿِٜٜخ .ط٘خُٝض ح٧رٞحد حُلو٤ٜش حُٔوظِلش ًٔخ ط٘خُٝض ح٤ِٛ٧ش ٝػٞحٍٜٟخ... ٠خ ح٧رٞحد حُلو٤ٜش ٖٓ حُطٜخٍس اُ ٠حٌُظخد ٝأكٌخّ أٜٓخص ح٫ٝ٧ى. • أكَى هٔ ًٔخ ٖٓ ًظخرُِ٘: ٚظخثَ ِٔٗ,ض أً ٣ حُْٔ ٝحُِْٔ ٝحُلٝ ٞ٤حُ٘لخّ ٝحُظٔظغ ٝحُوَحٕ ٝحُو٠خء • ه ٜٚحٌُظخد حُٔخىّ ًٌَُ حُلَٝم ً:خُلَم رٖ٤ ّ ٝحُلٔزش ٝحُٜ٘خىسٝ ،حَُٝح٣ش ..اُن. • هظْ ًظخر ٚر٘ظخثَ ٓوظِلش ُْ ٣ؼَؽ ػِٜ٤خ ك ٢رخد حُ٘ظخثَ. • ُٝغ حُٔ ٢١ٞ٤رخُ٧ـخُ حُلو٤ٜش ٗٝ ,ظْ حُٔٔخثَ ٝحُوٞحػي حُلو٤ٜش ك ٢أٗؼخٍ طؼِ٤ٔ٤ش طٔ َٜػِ ٠حُلوٝ ٚ٤حُٔظلو ٚكلع ٗظخثَ ح٧رٞحد ٝكَٝهٜخ. ٣ؼَؽ ػِ ٠ؿَْٛ٤ • ٗوَ ػٖ ًظذ حٝ ٖ٤٤ُٞٛ٧حُلَٝػ ٖ٤٤حٌُؼ ،َ٤كظ ٠كلَ ًظخر ٚرؤٓٔخء ؿَ كوٜخء حُ٘خكؼ٤شَّ ُْٝ ، ا ٫ك ٢حُوِ َ٤حُ٘خىًٍٔ ،خ حٗظَٔ ػِ ٠أٓٔخء أٜٓخص ًظذ حٌُٔٛذ . • حُوٞحػي حُلو٤ٜش طؼَ٣ق حُوخػيس : ك ٢حُِـش: )( حٓ٧خّ ٢ٛٝطـٔغ ػِ ٠هٞحػي: ٢ٛٝ ،أْٓ حُ٘٢ء ٝأ ُٚٞٛكًٔ٤خ ًخٕ ًُي حُ٘٢ء ً:وٞحػي حُز٤ض، أٓ ٝؼً٘٣ٞخ ً:وٞحػي حُي ٖ٣أ ١ىػخثٔٝ. ٚهي ٍٝى ٌٛح حُِلع ك ٢حُوَإٓ؛ ٣و ٍٞهللا –ػِ ٝؿَ ﭾ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﭿ – : (حُزوَس)ًٔٝ ،خ ك ٢ه ُٚٞطؼخُ ٠ﭾ (ﯶ ﯵ ﯴ ﯳ ﯲ ﭿ :حُ٘لَ ) ،كخُوٞحػي كٛ ٢خط ٖ٤ح٣٥ظ ٖ٤حٌَُٔ٣ظ ٖ٤رٔؼ٘ ٠حٓ٧خّ ٓ ٞٛٝخ َ٣كغ ػِ ٚ٤حُز٘٤خٕ. ك ٢حٛ٫ط٬ف: " ٢ٛه٤٠ش ًِ٤ش ٓ٘طزوش ػِ ٠ؿٔ٤غ ؿِث٤خطٜخ ٝ" ().ػَكٜخ أرٞحُزوخء حٌُل (). ١ٞرو: "ُٚٞحُوخػيس حٛطً ٬كخ : ه٤٠ش ًِ٤ش ٖٓ ك٤غ حٗظٔخُٜخ رخُوٞس ػِ ٠أكٌخّ ؿِث٤خص ٟٓٞٞػٜخ"(). )( ٝهخٍ حُظٜخٗ () ١ٞك" ٢حٌُ٘خف" ٢ٛ":ك ٢حٛط٬ف حُؼِٔخء ططِن ػِٓ ٠ؼخ ٍٕ طَحىف حٝ َٛ٧حُوخٕٗٞ ٝحُٔٔؤُش ٝحُ٠خرٝ ٢حُٔوٜي؛ ٝػَكض رؤٜٗخ أَٓ ًِ٘ٓ ٢طزن ػِ ٠ؿٔ٤غ ؿِث٤خط ٚػ٘ي طؼَف أكٌخٜٓخ ٓ٘ٝ.. ٚأٗ٣ ٚظَٜ ُٖٔ طظزغ ٓٞحٍى حٓ٫ظؼٔخ٫ص إٔ حُوخػيس ٢ٛحٌُِ٤ش حُظ َٜٔ٣ ٢طؼَف أكٞحٍ حُـِث٤خص ٜٓ٘خ"(). ك ٌٜٙحُظؼَ٣لخص طؼطٍٞٛ ٢س ٝحٟلش ٛ٫ط٬ف ػخّ ُِوخػيس؛ ٝهي ؿٌَٛ ٟح حٛ٫ط٬ف ك ٢ؿٔ٤غ حُؼِّٞ؛ كبٕ ٌَُ ػِْ هٞحػي ،كٜ٘خى هٞحػي أ٤ُٞٛش ٝهخٗ٤ٗٞش ٗٝل٣ٞش ٝؿَٛ٤خ .كخُوخػيس ػ٘ي حُـٔ٤غ ٢ٛأَٓ ًِ٘٣ ٢طزن ػِ٠ ؿٔ٤غ ؿِث٤خطٓ ،ٚؼَ ه ٍٞحُ٘لخس :حُلخػَ َٓكٞعٝ ،حُٔلؼٜٞ٘ٓ ٍٞدٝ ،حُٔ٠خف آُ ٚ٤ـَٝ ،ٍٝه ٍٞح: ٖ٤٤ُٞٛ٧حَٓ٧ ُِ ٞؿٞدٝ ،حُُِ٘ ٢ٜظلَ ،ْ٣كٔؼَ ٌٙٛحُوخػيس ٓٞحء ك ٢حُ٘ل ٞأ ٝك ٢أ ٍٞٛحُلو ٚأٓ ٝخ ٓٞحٔٛخ ٖٓ حُؼِ ّٞهخػيس ط٘طزن ػِ ٠ؿٔ٤غ حُـِث٤خص رل٤غ ٘٣ ٫يّ ػٜ٘خ كَع ٖٓ حُلَٝع ٝ.اًح ًخٕ ٘ٛخى ٗخً هَؽ ػٖ ٗطخم حُوخػيس كخُ٘خً أ ٝحُ٘خىٍ ٫كٌْ ُ٘٣ ٫ٝ ٚو ٞحُوخػيس. ٌُٖ حُلوٜخء هي ػزَّٝح ػٜ٘خ أك٤خًٗخ رو٘٣: "ُْٜٞطزن ػِٜ٤خ ؿِث٤خص ًؼَ٤س" ،كخًظٔذ حٗ٫طزخم ٓؼ٘ ٠آهَ ٝحٗز٘ ٠ػِ.ٚ٤ ٣ٝو ٍٞحُلٔٗ ١ٞخٍف حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ ٫رٖ ٗـ: "ْ٤إ حُوخػيس ٢ٛػ٘ي حُلوٜخء ؿَٛ٤خ ػ٘ي حُ٘لخس ٝح ،ٖ٤٤ُٞٛ٧اً ٢ٛػ٘ي حُلوٜخء كٌْ أًؼَ٘٣ ،٢ًِ ٫ ١طزن ػِ ٠أًؼَ ؿِث٤خطُ ٚظؼَف أكٌخٜٓخ"(). ًُ ًًَٝي ٛخكذ" )(ٓ٘خكغ حُيهخ٣ن "ر٘٢ء ٖٓ حُظل َ٤ٜكوخٍ" ٝ:أٓخ ك ٢حٛ٫ط٬ف كلٌْ ًِ٘٣ ٢طزن ػِ٠ ؿٔ٤غ ؿِث٤خط٤ُ ٚظؼَف ر ٚأكٌخّ حُـِث٤خص ٝحُظ ٢ط٘يٍؽ طلظٜخ ٖٓ حُلٌْ ًخُِٞ َٓ٧ؿٞد ٘٣يٍؽ طلظ ٚه٤٠ش حُ٬ٜس ٝحؿزشٝ ،حًُِخس ٝحؿزش ٓؼ٘٣ٝ ،ً٬يٍؽ طلظٜخ ؿِثً٤خ ٬ٛ:س ُ٣ي ٝحؿزشًُٝ ،خس ُ٣ي ٝحؿزش ٓؼً٬؛ هٌٛ: َ٤ح ػ٘ي ؿَ٤ حُلوٜخء ٝ .أٓخ ػ٘ي ْٛكلٌْ أًؼَ٘٣ ١طزن ػِ ٠أًؼَ ؿِث٤خطٚ؛ ٌُٖ حُٔوظخٍ ً ٕٞحُوٞحػي أػْ ٖٓ إٔ طٌ٤ًِ ٕٞش أ ٝأًؼَ٣ش ًٔخ أٗخٍ اُ ٚ٤حُٜٔ٘ق"(). ٛٝٝلٜخ حٓ٧ظخً ٜٓطل ٠حٍُِهخ رؤٜٗخ" :أ ٍٞٛكو٤ٜش ًِ٤ش كٞٓ ٜٙٞٗ ٢ؿِس ىٓظ٣ٍٞش طظ ٖٔ٠أكٌخ ًٓخ طَ٘٣ؼ٤ش ػخٓش ك ٢حُلٞحىع حُظ ٢طيهَ طلض ٟٓٞٞػٜخ"(). ٝر٘خ ًء ػِٓ ٠خ ٓزنُ ،ؼَ ٖٓ حُٔ٘خٓذ إٔ ٗؼَف حُوخػيس حُلو٤ٜش ػِ ٠حُ٘ل ٞحُظخُ: ٢أ َٛكو٣ ٢ًِّ ٢ٜظٖٔ٠ أكٌخ ًٓخ طَ٘٣ؼ٤ش ػخٓش ٖٓ أرٞحد ٓظؼيىس ك ٢حُو٠خ٣خ حُظ ٢طيهَ طلض ٟٓٞٞػٝ(). ٚهللا أػِْ. حُلَم ر ٖ٤حُوخػيس حُلو٤ٜش ٝحُ٠خر ٢حُلو٢ٜ ٌٙٛحُوٞحػي حُلو٤ٜش طوظِق ػٔخ ٠ٔٔ٣حُٞ٠حر ٢حُلو٤ٜشًٔ ،خ ِٓلض حٗ٩خٍس اًُُ ٠ي ك ٢طؼَ٣ق حُٔوَ١ حُٔخٌُ ،٢كبٕ ٓـخٍ حُ٠خر ٢حُلو ٢ٜأ٤ٟن ٖٓ ٓـخٍ حُوخػيس حُلو٤ٜش ،اً إ ٗطخه٣ ٫ ٚظوط ٠حُٟٔٞٞع حُلو ٢ٜحُٞحكي حٌَُ٣ ١ؿغ اُ ٚ٤رؼٔٓ ٞخثِٝ ،ٚهي ٗز ٚػًُِ ٠ي رؼ ٞحٝ ٖ٤٤ُٞٛ٧حُلوٜخء ،ؿخء ك ٢كخٗ٤ش حُ َزّ٘خٗٝ (): "٢حُوخػيس ٫ طوظ ٚرزخد رو٬ف حُ٠خر"().٢ ٝأٟٝق ٌٛح حُلَم حُؼّٓ٬ش حٍُٔ– ٢١ٞ٤كٔ ٚهللا –كوي أرخٕ ٌٛح حُلَم ك ٢حُلٖ حُؼخًٗ ٖٓ ٢ظخر" ٚحٗ٧زخٙ ٝحُ٘ظخثَ ك ٢حُ٘ل٣" ٞؤٓ: "ٍٞخ حٗظَٔ ػِ ٚ٤حٌُظخد ...ك ٢حُٞ٠حرٝ ٢حٓ٫ظؼ٘خءحص ٝحُظؤٔ٤خصَٓ ٞٛٝ ،طّذ ػِ٠ ح٧رٞحد ٫هظٜخٟ ًَ ٙخر ٢رزخرٌٛٝ ،ٚح ٞٛأكي حُلَٝم ر ٖ٤حُ٠خرٝ ٢حُوخػيس ٕ٧حُوخػيس طـٔغ كًَ ٝػخ ٖٓ أرٞحد ٗظٝ ،٠حُ٠خر٣ ٢ـٔغ كَٝع رخد ٝحكي"(). ٝكٔ٤خ ٗ ٢ِ٣زٌس َ٤ٔ٣س ٖٓ أٓؼِش حُٞ٠حر ٢حُلو٤ٜش٘٣ ٢ٌُ ،ـِ ٢حُلَم ر ٖ٤حُٜٔطِل ٖ٤طٔخ ًٓخ. ٖٓ ٗٔخًؿٜخ كٓ ٢ـخٍ حُٔ َّ٘ش حُٔطَٜس ٓخ ٍٝح ٙػزيهللا رٖ ػزخّ –ٍ ٢ٟهللا ػٜ٘ٔخ –ػٖ ٍٓ ٍٞهللا – َ)(» ،كٌٜح حُلي٣غ ٔ٣ؼَ ٟخر ً ٍُ َِ َُّ َُ طخ كوً٤ٜخ كٟٞٞٓ ٢ػ٣ ٚـط ٢رخرًخ هر َط َد َق َف ِغ دت هاب َا إ يو ّلسو هيلع هللا ىَّلصََّّ –أٗ ٚهخٍ« :أ ٛخ ٝكٓ ٢ؼ٘خٓ ٙخ ٍُ ١ٝػٖ حٓ٩خّ ارَح ْ٤ٛحُ٘وؼٛ(96 ٢ـ )ه٢ٗ ًَ: "ُٚٞء ٓ٘غ حُـِي ٖٓ حُلٔخٍ ك ٜٞىرخؽ"، ٓوً ٜٞ َ َِ ٛلْ ضَ ر ٚحُـِي ٖٓ ٗ٢ء ٘ٔ٣ؼ ٖٓ ٚحُلٔخى ك ُٚ ٜٞىرخؽ"(). أ ٓخ : " هخٍ أٗٚ ػ٘ٚ أهَٟ ٍٝح٣ش ٝك٢ ْ كٌَ ٓؼخٍ ٖٓ ٌٙٛحٓ٧ؼِش ٣وظ ٚرزخد ٓؼٔ٤ُٝ ،ٖ٤ض ٢ٛكَٓ ٢طزش حُوٞحػي حُظ ٢طـٔغ كًَ ٝػخ ٓوظِلش ٖٓ أرٞحد ٗظ.٠ ٌُٖ ٌٛح حُلَم ر ٖ٤حُٜٔطِلُِ ٖ٤وخػيس ٝحُ٠خرٟٞٓ ٌٖ٣ ُْ ٢غ ح٫ػظزخٍ ُيً ٟؼ ٖٓ َ٤حُٔئُل ٖ٤ك٢ حُوٞحػي حُلو٤ٜش ،كبٗ٣ ُْ ْٜظٌٔٔٞح رٌٜح حُلَم ك٤غ أِ١وٞح ػِٓ ٠خ ُؿٔغ ٖٓ أكٌخّ ٖٓ رخد ٝحكي ،أ ٝأرٞحد ٓوظِلش ػ٘ٞحٕ "حُوخػيس"ٝ ،أك٤خًٗخ ػ٘ٞحٕ "حٌُِ٤خص "أ "ٝح ْ٤ُٝ ،"ٍٞٛ٧أىٍ ػًُِ ٠ي ٓٔخ ِٗلع كً ٢ظذ حُلو ٚأٗ٣ ْٜطِوٕٞ )( ًِٔش "هخػيس "ك ٢رؼ ٞحُٔٞحٟغ ػِ ٠كَع ٓو ٖٓ ٜٙٞحُلَٝعًٔ ،خ ٣طِن رؼ" ْٜ٠حُوخػيس "ػِ ٠حُ٠خر.٢ كلٟٞ ٢ء ٌٙٛحُ٘ ٜٙٞحًٌٍُٔٞس ٌٖٔ٣إٔ ٗٔظوِ ٚحُ٘ظخثؾ حُظخُ٤ش: • ٣زي ٖٓ ٝه ٍ٬حُظؼَ٣لخص ح ًٌٍُٔٞس أٗٞ٣ ٫ ٚؿي حطلخم ر ٖ٤حُوٞحػي ٝحُٞ٠حر ،٢كبٕ حُوٞحػي أػْ ٝأَٗٔ ٖٓ حُٞ٠حر ٖٓ ٢ك٤غ ؿٔغ حُلَٝع ٍٞٔٗٝحُٔؼخٗ.٢ • ططٍٞح ِٓلً ٞ ظخ ٖٓٝ ،ػْ ُْ ٬٣كع حُزؼ ٞحُلَم ٝحُيهش ر ٖ٤حُوخػيس ٝحُ٠خرُْٝ ،٢ ططٓ ٍٞل ّٜٞحُ٠خر٢ ً ٣ظز٘ٛ ٖ٤خ كٓ ٢ـٔٞػش حُظؼَ٣لخص كي كخ َٛأ ٝهخ١غ ر ٖ٤حُوخػيس ٝحُ٠خر ٌُٖ ،٢أكٖٔ ح٧هٞحٍ ٓ ٞٛخ ًٛذ اُ ٚ٤أًؼَٓ ْٛؼَ حُٔزٌٝ ٢حُٔٝ ٢١ٞ٤حرٖ ٗـٝ ْ٤ؿ.َْٛ٤ إٔ حُوٞحػي أًؼَ ًًٌٗٝح ٖٓ حُٞ٠حر ٕ٧ ،٢حُٞ٠حر ٢ط٠زً ٟٞٞٓ ٢ػخ ٝحكيًح كُ٣ ٬ظٔخٓق كٜ٤خ رًٌ٘ ًٝؼ.َ٤ • ٫طٔظوَ حُٜٔطِلخص حُؼِٔ٤ش ػِٓ ٢ٔٗ ٠ؼ ٖ٤ا َّ٫رٌؼَس حٓظؼٔخُٜخ ك ٢حُٔٞحٟغ حُٔوظِلش ٝطَىىٛخ ػِ٠ حُ٘ٔ٧ش ٢ٛٝ ،ىحث ًٔخ ط٘ظوَ ٖٓ ٍٞ١اُٝ ٍٞ١ ٠طظـٓ َ٤غ طؼخهذ حُؼ ،ٍٜٞكوي ٌٕٞ٣حٛ٫ط٬ف ػخ ًٓخ ك ٢كظَس )( ٖٓ حُلظَحص ك٤ظط ٍٞاُ ٠أهٔٓ ٚخ ًخٕ أ.ً٫ٝ ٌٛٝح ٓخ ؿَ ٟرخُ٘ٔزش ُِوٞحػي ٝحُٞ٠حر ،٢كبٗ٣ ُْ ٚظٔ ِ٤حُلَم رٜٔ٘٤خ طٔخ ًٓخ ا َّ٫ك ٢حُؼ ٍٜٞحُٔظؤهَس كظ٠ أٛزلض ًِٔش "حُ٠خر" ٢حٛطً ٬كخ ٓظيحٗ ً٫ٝخثؼًخ ُي ٟحُلوٜخء ٝحُزخكؼ ٖ٤ك ٢حُلو ٚح ،٢ٓ٬ٓ٩ك٣ ْٜلَه ٕٞحٕ٥ ر ٖ٤حٌُِٔظ ٖ٤ك ٢حُٔـخ٫ص حُلو٤ٜش. • • ٓل ّٜٞحٌُِ٤خص ٝأػَٛخ ك ٢حُظوؼ٤ي ٣وَد ٓل" ّٜٞحٌُِ٤ش "ٖٓ ٓل" ّٜٞح "()َٛ٧اً ِٜ٣ق ًَ ٜٓ٘ٔخ إٔ ٌٕٞ٣ػزخٍس ػٖ هخػيس أٟ ٝخر،٢ ك ٌٖٔ٤إٔ طٌ ٕٞحٌُِ٤خص ك ٢حُلو ٚهٞحػي اًح حٗظِٔض ػِ ٠كَٝع ٖٓ أرٞحدٝ ،اًح ىحٍص حُٔٔخثَ حُٔ٘ط٣ٞش طلظٜخ ػِ٠ رخد ٝحكي كٟٞ ٢ٜحر.٢ ٖٓٝحُٔؤُٞف حُٔؼٜٞى إٔ حٌُ ّ٬حٌُ ١حٓظ َٜرٌِٔش "ًَ "ك ٢حُلو ٚحٗٔلذ ػِٓ ٚ٤ل" ّٜٞحٌُِ٤ش "ؿخُزًخٞٓ ،حء أًخٕ ٖٓ هز َ٤حُوٞحػي أّ حُٞ٠حر.٢ ٣ٝزي ٝإٔ حُؼزخٍحص حُظ ٢طٌَ٘ ًِ٤خص رٔزذ حرظيحثٜخ رـ "ًَ "٤ٛـض أٛخُش ػِ ٌٙٛ ٠حُ٘خًِش روٜي حُ٠ز٢ ٝحَُر ٢ر ٖ٤حُٔٔخثَ حُٔظوخٍرش حُٔظـٜش اُِ٘ٓ ٠ع كو٘ٓ ٢ٜظَى ٝحكي ،ػْ ؿَص ٓـَ ٟحُؼَِ ٝحُوٞحػي أ ٝحُٞ٠حر.٢ ػْ طؼخهذ حُؼِٔخء ٔ٣ظويٜٓٗٞخ ػزَ حُوٍَٝ ،ٕٝرٔخ ؿَص ػِ ٠أُٔ٘ظٝ ْٜأهَ ْٜٓ٬ػ ْل ًٞح٣ ٫ٝ ،ولًُ ٠ي ػِ٠ ٖٓ ُ ٚأىٗ ٠أُخّ رَٝح٣خص ٓٝوخ٫ص ٓ٘وُٞش ػٖ ح٧ثٔش حُٔـظٜيُٝ ،ٖ٣ؼَ ٖٓ حُٔ٘خٓذ إٔ أرَ ٖٛػًُِ ٠ي رظوئٗ ْ٣خًؽ ٖٓ حٌُِ٤خص حُظٛ ٢خؿٜخ حُلوٜخء. كٖٔ حٌُِ٤خص حُظ٣ ٢ظلون كٜ٤خ ٓل ّٜٞحُوخػيس ٝطظـِـَ ك ٢أرٞحد ٖٓ حُلوٓ ٚخ ٍٝى ك ٢حُ٘ ٜٙٞح٥ط٤ش ٖٓ ًظخد "حٓ٪ُ" ّ٧خّ –حُ٘خكؼٍ– ٢كٔ ٚهللا: • "ًَ ٓخ ًخٕ ػِ ٠حٔٗ٩خٕ إٔ َ٣ى ٙرؼ ،ٚ٘٤كلخصٍ ،ى ٙرؤ٤ظ"().ٚ • "ًَ أَٓ ٣ ٫ظْ ا ٫رؤَٓ٣ ُْ ٖ٣ـِ إٔ ِٔ٣ي رٞحكي"(). "ًَ ٖٓ ًخٕ ٓخُ ًٌخ ،كٔخُٞ٘ٔٓ ٚع رٓ ٚلَّ ا َّ٫رط٤ذ ٗلٔ ٚربرخكظ ،ٚكٓ ٌٕٞ٤زخ ًكخ ربرخكش ٓخٌُ"().ُٚ ٚ "ًَ ٓخ أكَ ٖٓ ٓلَّ كٓ ٢ؼ٘٣ ٫ ٠لَ ا َّ٫كًُ ٢ي حُٔؼ٘ ٠هخٛش ،كبًح ُحًُ َ٣ي حُٔؼ٘ ،٠ػخى اُ٠ • • )( أ َٛحُظلَ" .ْ٣ • "ًَ ٓخ ُٓ ٚؼَ َ٣ى ٓؼِ ،ٚكبٕ كخص َ٣ى هٔ٤ظ"().ٚ • "ًَ ٖٓ ؿؼَ ُ٢ٗ ٚء ك ٜٞاُ ٚ٤إ ٗخء أهٌٝ ،ٙإ ٗخء طًَ"().ٚ "ًَ كن ٝؿذ ػِ ٚ٤ك٣ ٬زَث ٚ٘ٓ ٚا َّ٫أىحإ"().ٙ • "ًَ ٓخ هٔ٘خ ٙك ً٫٬كٌٔ٘خ ُ ٚكٌْ حُل ٍ٬ك ًَ ٢كخ٫طٓ ًَٝ ،ٚخ هٔ٘خ ٙكَح ًٓخ كٌٔ٘خ ُ ٚكٌْ • حُلَحّ..."(). أٓخ حٌُِ٤خص حُظ ٢طٌ ٕٞرٔؼخرش ٟٞحر ٢كً ٢ٜؼَ٤س ؿيًح٘ٛٝ ،خ أًظل ٢رَٔى أٓؼِش ٜٓ٘خ: " ًَ كخٍ هيٍ حُٔ ٢ِٜكٜ٤خ ػِ ٠طؤى٣ش كَ ٝحُ٬ٜس ًٔخ كَ ٝهللا طؼخُ ٠ػِٛ٬ٛ: ٚ٤خٓ ٠ِٛٝ ،خ • )( ٣ ٫ويٍ ػًِٔ ٚ٤خ ٣ط٤ن" . ٔـ ،ِْٔٓ ٚأَ٘ٓ ٝى ،أٝ ٝػ٘ ،٢أٓ ٝـ ،٢ٓٞأً ٝظخر ،٢أُ ٝزٔٝ ٚحكي • "ًَ ػٞد ُؿٔ٘٣ ٖٓ َٜـ ،ٚأَ َٗ َ )( ،٢ك ٜٞػِ ٠حُطٜخٍس كظ٣ ٠ؼِْ إٔ كٗ ٚ٤ـخٓش" . ٖٓ ٛئ٫ء ،أٛ ٝز ّ كبٕ ٖ٣ٌٛحُٔؼخُ ١َٔ٣ ٫ ٖ٤ػِٜٔ٤خ كٌْ حُوخػيس ٌٖٔ٣ ٌُٖٝ ،إٔ ٗؼيَّ ً ٬حُٔؼخُٟ ٖ٤خر ً طخ ك٤ٓ ٢يحٕ حُوٞحػي، طوٍَ ٙحُوخػيس حُٔظيحُٝش ر ٖ٤حُلوٜخء" :حُٔٔ٣ ٫ ٍٞٔ٤و ٢رخُٔؼٔ"ٍٞ؛ ٝحُٔؼخٍ ٖٓ ك٤غ إ حُٔؼخٍ ح ٍٝ٧رٔؼخرش كَع ُٔخ ّ حُؼخٗ٣ ٢ظ ٖٔ٠كًَ ٝػخ طظؼِن رخُوخػيس حٓ٧خٓ٤ش" :حُ٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي". "ًَ ٘ٛق ك ٚ٤حُٜيهش رؼ٣ ٫: ٚ٘٤ـِ ٚ٣إٔ ٣ئى ٟػ٘ ٚآ َّ٫خ ٝؿذ ػِ ٚ٤رؼ ٫ ٚ٘٤حُزيٍ ػ٘ ٚاًح ًخٕ • )( ٓٞؿٞىًح ٓخ ٣ئى ٟػ٘" .ٚ • "ًَ ٓخ ػَكض ك ٚ٤حُل٤خس ،ػْ ًرلض رؼي ،ٙأًِض"(). ًٝخٕ ٖٓ أػَ ًظخد "ح " ّ٧إٔ ط٠خكَص حٌُِ٤خص كً ٢ظذ حُٔظؤهَ ٖٓ ٖ٣كوٜخء حُ٘خكؼ٤شٜ٘٣ٝ ،ي ٌُُي "حُٔ٘ؼ ٍٞك ٢حُوٞحػي "ُٓ٪خّ حًٍُِ٘ٛ(794 ٢ـ )رل٤غ ًًَ ك ٢كَف "حٌُخف "ٖٓ ٌٛح حٌُظخد ٓـٔٞػش ٖٓ حٌُِ٤خص )( ٓغ حٗ٩خٍس اُ ٠حٓ٫ظؼ٘خءحص. حُلَم ر ٖ٤حُوخػيس حُلو٤ٜش ٝحُ٘ظَ٣ش حُلو٤ٜش ٝرٔ٘خٓزش حُظٔ ِ٤٤ر ٖ٤حُوخػيس ٝحُ٠خرٝ ٢حٌُِ٤شٓٝ ،خ ٣وظٌٛ ٚ٤٠ح حُظٔ٤ٜي٘٣ ،زـ ٢إٔ ٟٗٞق حُلَم ر ٖ٤حُوخػيس حُلو٤ٜش ٝحُ٘ظَ٣ش)( حُلو٤ٜش ،اً َٟ٣رؼ ٞحُزخكؼ ٖ٤ك ٢حُلو ٚح: ٢ٓ٬ٓ٩إٔ حُ٘ظَ٣خص حُؼخٓش َٓحىكش ُٔخ ٠ٔٔ٣رخُوٞحػي حُلو٤ٜش ًٔخ ؿ٘ق اًُُ ٠ي حُ٘٤ن دمحم أرَُٛٞس –ٍكٔ ٚهللا –كً ٢ظخر" ٚأ ٍٞٛحُلو" ٚك٤غ ٣و: "ٍٞاٗ٣ ٚـذ حُظلَهش رٖ٤ ػِْ أ ٍٞٛحُلوٝ ٚر ٖ٤حُوٞحػي حُـخٓؼش ُ٨ك ٌخّ حُـِث٤ش ٢ٛٝ ،حُظٜٗٞٔ٠ٓ ٢خ ٜ٣ق إٔ ٣طِن ػِ ٚ٤حُ٘ظَ٣خص حُؼخٓش ُِلو ٚحً ... ٢ٓ٬ٓ٩وٞحػي حٌُِٔ٤ش ك ٢حَُ٘٣ؼشًٝ ،وٞحػي حُٔ٠خًٕٝ ،وٞحػي حُو٤خٍحصًٝ ،وٞحػي حُلٔن رٌَ٘ ػخّ"(). ٝحُٞحهغ إٔ "حُ٘ظَ٣ش حُؼخٓش "ٝىٍحٓش حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩كٗ ٢طخهٜخ أَٓ ٓٔظليع ٣َ١ق)(؛ حٓظوِ ٜٚحُؼِٔخء حُٔؼخ َٕٝٛحٌُ ٖ٣ؿٔؼٞح ر ٖ٤ىٍحٓش حُلو ٚحٝ ٢ٓ٬ٓ٩ىٍحٓش حُوخٗ ٕٞحُٟٞؼ ٢ه ٍ٬حكظٌخًٞٓٝ ْٜحُٗظ ْٜر ٖ٤حُلوٚ ٝرٞرٞح حُٔزخكغ حُلو٤ٜش ػٌِٛ ٠ح حُ٘ٔ ٢حُـي٣ي ٝأكَىٝح حُٔئُلخص)( ػِ ٌٙٛ ٠حُ٘خًِش. ٝحُوخَّٗ ،ٕٞ ٌٖٔ٣ٝإٔ طؼَف حُ٘ظَ٣ش حُؼخٓش رؤٜٗخ" ٟٞٞٓ:ػخص كو٤ٜش أٟٞٞٓ ٝع ٘٣ظَٔ ػِٔٓ ٠خثَ كو٤ٜش أ ٝه٠خ٣خ كو٤ٜش .كو٤وظٜخ :أًٍخٕ ٝ ١َٝٗٝأكٌخّ ،طو ّٞرٜ٘ٓ ًَ ٖ٤خ ِٛش كو٤ٜش ،طـٔؼٜخ ٝكيس ٟٓٞٞػ٤ش طلٌْ ٌٙٛحُؼ٘خَٛ ؿٔ٤ؼًخ". ًُٝي ً٘ظَ٣ش حٌُِٔ٤شٗٝ ،ظَ٣ش حُؼويٗٝ ،ظَ٣ش ح٩ػزخص ٓٝخ ٗخًَ ًُي ،كٔؼٗ ً٬ظَ٣ش ح٩ػزخص ك ٢حُلوٚ حُـ٘خث ٢ح ٢ٓ٬ٓ٩طؤُلض ٖٓ ػيس ػ٘خ ٢ٛٝ َٛحُٔٞح٤ٟغ حُظخُ٤ش: كو٤وش ح٩ػزخص –حُٜ٘خىس –َٗ ١ٝحُٜ٘خىس –ً٤ل٤ش حُٜ٘خىس –حَُؿٞع ػٖ حُٜ٘خىس –ٓٔئ٤ُٝش حُ٘خٛي – ح٩هَحٍ –حُوَحثٖ –حُوزَس –ٓؼِٓٞخص حُوخ– ٢ٟحٌُظخرش –حُ– ٖ٤ٔ٤حُؤخٓش –حُِؼخٕ. كٌٜح ٓؼخٍ ُِٜٔ٘ؾ حُـي٣ي حٌُ ٌِٚٔ٣ ١حُٔئُل ٕٞك ٢حُ٘ظَ٣خص حُؼخٓش ك ٢طٌٜ٘٣ٞخ ،اً ًَ ٟٓٞٞع ػٖ٘ٓ َٜ ػ٘خ ٌٙٛ َٛحُ٘ظَ٣ش ٝط٘يٍؽ طلظ ٚكٝ ،ٍٜٞحَُحر ٢رٜ٘٤خ ػ٬هش كو٤ٜش هخٛش. ٣ُِٔٝي ٖٓ حُظ٤ٟٞق ٝحُز٤خٕ َٝ٣م ُ ٢إٔ أٓـَ ٘ٛخ رؼٓ ٞخ هخُ ٚحٓ٧ظخً ٜٓطل ٠حٍُِهخ ك: "٢حُٔيهَ " ٓزً٘٤خ ٓؼ٘ ٠حُ٘ظَ٣ش ٓٝ: "...ؼ٘ ٌٙٛ ٠حُ٘ظَ٣خص طِي حُيٓخطٝ َ٤حُٔلخ ْ٤ٛحٌُزَ ٟحُظ٣ ٢ئُق ًَ ٜٓ٘خ ػِ ٠كيس ٗظخ ًٓخ كوٞهًّ٤خ ٟٓٞٞػً٤خ ٓ٘زؼًخ ك ٢حُلو ٚحٝ ... ٢ٓ٬ٓ٩طلٌْ ػ٘خًُ َٛي حُ٘ظخّ كٓ ًَ ٢خ ٣ظ َٜرٟٔٞٞػٗ ٚؼذ ح٧كٌخّ، ًُٝي ًلٌَس حٌُِٔ٤ش ٝأٓزخرٜخٝ ،كٌَس حُؼوي ٝهٞحػيٗٝ ٙظخثـٝ ،ٚكٌَس ح٤ِٛ٧ش ٝأٗٞحػٜخ َٓٝحكِٜخ ٝػٞحٍٜٟخٝ ،كٌَس حُ٘٤خرش ٝأهٔخٜٓخٝ ،كٌَس حُزطٝ ٕ٬حُلٔخى ٝحُظٞهقٝ ،كٌَس حُٔ٠خٕ ٝأٓزخرٝ ٚأٗٞحػ..."().ٚ ٝهٛ٬ش حُو: ٍٞإ حُ٘ظَ٣ش حُؼخٓش ٢ٛؿ َ٤حُوخػيس حٌُِ٤ش ك ٢حُلو ٚح. ٢ٓ٬ٓ٩كبٕ ٌٙٛحُوٞحػي ٢ٛرٔؼخرش ٟٞحر ٢رخُ٘ٔزش اُ ٠طِي حُ٘ظَ٣خص ،أ ٝاٗٔخ ٢ٛهٞحػي هخٛش رخُ٘ٔزش ُِوٞحػي حُؼخٓش حٌُزَٝ. ٟهي طَى هخػيس رٖ٤ حُوٞحػي حُلو٤ٜش ٟخر ً ٛخ ر٘خك٤ش ٖٓ ٗٞحك ٢طِي حُ٘ظَ٣خص ...كوخػيس "حُؼزَس ك ٢حُؼوٞى ُِٔوخٛي ٝحُٔؼخٗٓ" ٢ؼً٬ طخ هخ ً )( ُٔ٤ض ٟٓ ٟٞخر ٢كٗ ٢خك٤ش ٓوٜٛٞش ٖٓ أٗ َٛظَ٣ش حُؼويٌٌٛٝ ،ح ٓٞحٛخ ٖٓ حُوٞحػي. ٝح٫هظ٬ف حٓ٧خٓ ٢رٜٔ٘٤خ ٣ظِو ٚك ٢أَٓ:ٖ٣ حُوخػيس حُلو٤ٜش طظ ٖٔ٠كٌ ًٔخ كوً٤ٜخ كً ٢حطٜخٌٛٝ ،ح حُلٌْ حٌُ ١طظ ٚ٘ٔ٠حُوخػيس ٘٣ظوَ اُ ٠حُلَٝع • حُٔ٘يٍؿش طلظٜخ ،كوخػيس "حُ٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي "ط٘ٔ٠ض كٌ ًٔخ كوً٤ٜخ كٔٓ ًَ ٢ؤُش حؿظٔغ كٜ٤خ ٣وٗٝ ٖ٤يٌٛٝ ،ح )( ه٬ف حُ٘ظَ٣ش حُلو٤ٜش :كبٜٗخ ٫طظ ٖٔ٠كٌ ًٔخ كوً٤ٜخ كً ٢حطٜخ ً٘ظَ٣ش حُِٔي ٝحُلٔن ٝحُزط.ٕ٬ • حُوخػيس حُلو٤ٜش ٫ط٘ظَٔ ػِ ٠أًٍخٕ ،١َٝٗٝرو٬ف حُ٘ظَ٣ش حُلو٤ٜش ك٬ري ُٜخ ٖٓ ًُي. )( ٌٖٔ٣ٝإٔ ٗيٍؽ ٓـٔٞػش ٖٓ حُوٞحػي حُلو٤ٜش –حُظ ٢طوظِق ك ٢كَٝػٜخ ٝؿِث٤خطٜخ ٝآػخٍٛخٌُٜ٘ٝ ،خ هي طظْٔ رٜلش ػخٓش ِٓٝح٣خ ٓ٘ظًَش ،أ ٝطظلي كٟٞٞٓ ٢ػٜخ حُؼخّ –طلض ٗظَ٣ش ٓؼ٘٤ش ،ػِٓ ٠ز َ٤حُٔؼخٍ حُوٞحػي حُظخُ٤ش: • حُؼخىس ٓلٌٔش. • حٓظؼٔخٍ حُ٘خّ كـش ٣ـذ حُؼَٔ ر.ٚ • ٌَ٘٣ ٫طـ َ٤ح٧كٌخّ حُٔز٘٤ش ػِ ٠حُِٜٔلش أ ٝحُؼَف رظـ َ٤حُِٓخٕ. • اٗٔخ طؼظزَ حُؼخىس اًح حَ١ىص أ ٝؿِزض. • حُٔؼَٝف ػَكًخ ًخًَُٔ٘ َٗ ١ٝ ١خ. • حُٔؼَٝف ر ٖ٤حُظـخٍ ًخَُٔ٘ ١ٝر.ْٜ٘٤ • حُظؼ ٖ٤٤رخُؼَف ًخُظؼ ٖ٤٤رخُ٘.ٚ ك ٌٜٙحُٔـٔٞػش ٖٓ حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُٔؼَٝكش –رـ ٞحُ٘ظَ ػٖ حُلَٝع ٝحُـِث٤خص حُٔوظِلش طلض ًَ ٜٓ٘خ – ٌٖٔ٣إٔ ٗ٠ؼٜخ ؿًٔ ٤ؼخ طلض ػ٘ٞحٕ "ٗظَ٣ش حُؼَف" ،كبٕ حُؼَف ٞٛحُطخرغ حُؼخّ حُـخُذ ػِ ٠ؿٔ٤غ ٌٙٛحُوٞحػي حًٌٍُٔٞس. ًؼَ٤ح ٖٓ طِي حُوٞحػي طلض هٞحػي ًزَٓ ٟؼ٘٤ش ٝػٌِٛ ٠ح حُطَحُ رؼي حُيهش ٝحُظؤَٓ ٌٖٔ٣إٔ ٗـٔغ ً أٗ ٝظَ٣خص ٓؼ٘٤شٝ ،هللا أػِْ. حُلَم ر ٖ٤حُوخػيس حُلو٤ٜش ٝحُوخػيس ح٤ُٞٛ٧ش ٟق حُلَم ر ٖ٤حُوخػيس حُلو٤ٜش ٝحُوخػيس ح٤ُٞٛ٧ش ٓ٫ظٌٔخٍ حٓظـ٬ء حُٔؼ٘٠ ٠خ إٔ ّٗ ِ ٞ ٖٓٝحُـي َ٣ر٘خ أً ٣ حُوخُُِ ٚوخػيس حُلو٤ٜشٝ ،حٌُ٘ق ػٖ ٓؼخُْ ٌٛح حُلٖ ،ػِ ًٔخ رؤٕ "حُلو" ٚػِْ ٓٔظوَ"ٝ ،أ ٍٞٛحُلو" ٚػِْ ٓٔظوٌََُٝ ، ٜٓ٘ٔخ هٞحػيٍ ٙؿْ ٝؿٞى حٍ٫طزخ ١حُـٌٍ ١حُٞػ٤ن رٜٔ٘٤خ رل٤غ ٘٣ ٫لي أكئٛخ ػٖ ح٥هَ. ُٝؼَ حٓ٩خّ ٜٗخد حُي ٖ٣حُوَحك ٢أ ِ٤ٓ ٖٓ ٍٝر ٖ٤حُوخػيس ح٤ُٞٛ٧ش ٝحُوخػيس حُلو٤ٜش ،كوي ؿخء كٓ ٢ويٓش ٝػِٞح –حٗظِٔض ػِ ٠أٍٞٛ "حُلَٝم "ٓخ : "٢ِ٣كبٕ حَُ٘٣ؼش حُٔؼظٔش حُٔلٔي٣ش –ُحى هللا طؼخُ٘ٓ ٠خٍٛخ َٗكًخ ً ٝكَٝع؛ ٝأُٜٞٛخ هٔٔخٕ: أكئٛخ :حُٔٔٔ ٠رؤ ٍٞٛحُلو ٞٛٝ ،ٚك ٢ؿخُذ أَٓ ْ٤ُ ٙك ٚ٤ا َّ٫هٞحػي ح٧كٌخّ حُ٘خٗجش ػٖ حُ٧لخظ حُؼَر٤ش هخٛشٓٝ ،خ ٣ؼَُ ٝظِي حُ٧لخظ ٖٓ حُ٘ٔن ٝحُظَؿ٤ق ٗٝل ٞحُِٞ َٓ٧ؿٞد ٝحُُِ٘ ٢ٜظلَٝ ،ْ٣حُ٤ٜـش حُوخٛش ُِؼّٔٞ ٗٝلًُ ٞي... ٝكٌَٔ ٌَُ ،ٚهخػيس ٝحُؤْ حُؼخٗ: ٢هٞحػي كو٤ٜش ًِ٤شً ،ؼَ٤س حُؼيى ،ػظٔ٤ش حُٔيى٘ٓ ،ظِٔش ػِ ٠أَٓحٍ حَُ٘ع ِ ٖٓ حُلَ ٝع ك ٢حَُ٘٣ؼش ٓخ ٣ ٫ل٢ٗ ًٌَ٣ ُْٝ ،٠ٜء ٜٓ٘خ ك ٢أ ٍٞٛحُلوٝ ،ٚإ حطلوض حٗ٩خٍس اُ٘ٛ ٚ٤خُي ػِٓ ٠زَ٤ ح٩ؿٔخٍ ،كزو ٢طل٣ ُْ ِٚ٤ٜظل"().َٜ ٙٞٗٝرٜخ كٟٞٞٓ ٢ع آهَ رو : "ُٚٞكبٕ حُوٞحػي ُٔ٤ض ٓٔظٞػزش ك ٢أ ٍٞٛحُلو ،ٚرَ َُِ٘٣ؼش هٞحػي ًؼَ٤س َّ ؿيًح ػ٘ي أثٔش حُلظٝ ٟٞحُو٠خء ٫طٞؿي كً ٢ظذ أ ٍٞٛحُلو ٚأ"().ً٬ٛ َٟ٣ٝحٓ٩خّ حرٖ ط٤ٔ٤ش حُلَم ر ٖ٤حُوخػيس ح٤ُٞٛ٧ش ٝحُوخػيس حُلو٤ٜش رخػظزخٍ إٔ أ ٍٞٛحُلو ٢ٛ ٚح٧ىُش )( حُؼخٓش ه٬كًخ ُوٞحػي حُلو ٚكبٜٗخ ػزخٍس ػٖ ح٧كٌخّ حُؼخٓش. ٝاًح ٝحُّٗخ ٓٞحُٗش ػخٓش ر ٖ٤حُوٞحػي ح٤ُٞٛ٧ش ٝحُوٞحػي حُلو٤ٜش طزُ٘ َّٖ٤خ ػيس أٓ ٍٞهي طؼي كٞحٍم ٍثٔ٤ش رٖ٤ حُٜٔطِل:ٖ٤ • إ ػِْ أ ٍٞٛحُلو ٚرخُ٘ٔزش ُِلوِ٤ٓ ٚحٕ ٟٝخرٓ٬ُ ٢ظ٘زخ ١حُٜل٤قٗ ،ؤٗ ٚكًُ ٢ي ٗؤٕ ػِْ حُ٘ل٠ُ ٞز٢ حُ٘طن ٝحٌُظخرشٝ ،هٞحػي ٌٛح حُلٖ ٢ٓٝ ٢ٛر ٖ٤ح٧ىُش ٝح٧كٌخّ .ك ٢ٜحُظٔ٣ ٢ظ٘ز ٢رٜخ حُلٌْ ٖٓ حُيُ َ٤حُظل٢ِ٤ٜ َّ حٌُِٔق ػٖ ٟٞٞٓٝػٜخ ىحث ًٔخ حُيُٝ َ٤حُلٌْ )(؛ ًوُٞي :حُِٞ َٓ٧ؿٞدٝ ،حُُِ٘ ٢ٜظلَٝ ،ْ٣حُٞحؿذ حُٔو٣ َ٤وَؽ حُؼٜيس ك ٚ٤رلؼَ ٝحكي ٓٔخ ه َ٤ك ،ٚ٤أٓخ حُوخػيس حُلو٤ٜش ك ٢ٜه٤٠ش ًِ٤ش أ ٝأًؼَ٣ش ،ؿِث٤خطٜخ رؼٔٓ ٞخثَ حُلوٚ ٟٞٞٓٝػٜخ ىحث ًٔخ ٞٛكؼَ حٌُِٔق. • حُوٞحػي ح٤ُٞٛ٧ش هٞحػي ًِ٤ش ط٘طزن ػِ ٠ؿٔ٤غ ؿِث٤خطٜخ ٟٞٞٓٝػخطٜخ ،أٓخ حُوٞحػي حُلو٤ٜش :كبٜٗخ أؿِز٤ش ٌٕٞ٣ حُلٌْ كٜ٤خ ػِ ٠أؿِذ حُـِث٤خصٝ ،طٌُٜ ٕٞخ حُٔٔظؼ٘٤خص. • حُوٞحػي ح٤ُٞٛ٧ش ٣ًٍ ٢ٛؼش ٓ٫ظ٘زخ ١ح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش حُؼِٔ٤شٝ ،رٌح ط٘ل َٜحُوٞحػي حُلو٤ٜش ػٜ٘خٜٗ٧ ،خ ػزخٍس ػٖ ٓـٔٞػش ح٧كٌخّ حُٔظ٘خرٜش حُظ ٢طَؿغ اُ ٠ػَِّش ٝحكيس طـٔؼٜخ ،أٟ ٝخر ٢كو٣ ٢ٜل ٢٤رٜخ ٝ.حُـَٜ٘ٓ ٝخ طوَ٣ذ حُٔٔخثَ حُلو٤ٜش ٝطِٜٔ٤ٜخ. •" حُوٞحػي حُلو٤ٜش ٓظؤهَس كٝ ٢ؿٞىٛخ حٌُٝ ٢٘ٛحُٞحهؼ ٢ػٖ حُلَٝع ٜٗ٧خ ؿٔغ ٗ٧ظخطٜخ ٍٝر ٢رٜ٘٤خٝ ،ؿٔغ ُٔؼخٜٗ٤خ .أٓخ ح: ٍٞٛ٧كخُلَ ٝحٌُ٣ ٢٘ٛوظٝ ٢٠ؿٞىٛخ هزَ حُلَٝع ٜٗ٧خ حُوٞ٤ى حُظ ٢أهٌ حُلوٗ ٚ٤لٔ ٚرٜخ ػ٘ي حٓ٫ظ٘زخٓ ًٌٕٞ ،١خ ك ٢حُوَإٓ ٓويَّ ًٓخ ػِٓ ٠خ ؿخءص ر ٚحُٔ٘شٝ ،إٔ ٗ ٚحُوَإٓ أه ٖٓ ٟٞظخٝ ،َٙٛؿًُ َ٤ي ٖٓ ٓٔخُي ح٫ؿظٜخىٓ ٌٙٛٝ ،ويٓش كٝ ٢ؿٞىٛخ ػِ ٠حٓظ٘زخ ١حُلَٝع رخُلؼَ ٌٙٛ ًٕٞٝ ،حً٘ ٍٞٛ٧لض ػٜ٘خ حُلَٝع ُْ٤ ىُ ً٬٤ػِ ٠إٔ حُلَٝع ٓظويٓش ػِٜ٤خ ،رَ ٢ٛك ٢حُٞؿٞى ٓخروش ٝحُلَٝع ُٜخ ىحُش ًخٗلشًٔ ،خ ٣يٍ حُُٔٞٞى ػِٝ ٠حُيٙ ًٔٝخ طيٍ حُؼَٔس ػِ ٠حُـَحًّٔٝ ،خ ٣يٍ حٍُِع ػِٞٗ ٠ع حُزٌ"().ٍٝ • حُوٞحػي حُلو٤ٜش ط٘ز ٚأ ٍٞٛحُلوٗ ٖٓ ٚخك٤ش ٝطوخُلٜخ ٖٓ ٗخك٤ش أهَ.ٟ أٓخ ؿٜش حُٔ٘خرٜش :ك ٢ٜإٔ ًٜٔ٘ٓ ً٬خ هٞحػي ط٘يٍؽ طلظٜخ ؿِث٤خص ٝ.أٓخ ؿٜش ح٫هظ٬ف :ك ٢ٜإٔ هٞحػي ح ٢ٛ ٍٞٛ٧ػزخٍس ػٖ حُٔٔخثَ حُظ ٢طِٜ٘ٔخ أٗٞحع ٖٓ ح٧ىُش حُظل٤ِ٤ٜش ٌٖٔ٣حٓظ٘زخ ١حُظَ٘٣غ ٜٓ٘خ؛ ٝأٓخ هٞحػي حُلوٚ ك ٢ٜػزخٍس ػٖ حُٔٔخثَ حُظ ٢ط٘يٍؽ طلظٜخ أكٌخّ حُلوٗ ٚلٜٔخ َٜ٤ُ ،حُٔـظٜي اُٜ٤خ ر٘خء ػِ ٠طِي حُو٠خ٣خ حُٔز٘٤ش ك٢ أ ٍٞٛحُلوٚ؛ ػْ إ حُلو ٚ٤إ أٍٝىٛخ أكٌخ ًٓخ ؿِث٤ش كِٔ٤ض هٞحػي؛ ٝإ ًًَٛخ ك ٍٞٛ ٢ه٠خ٣خ ًِ٤ش ط٘يٍؽ طلظٜخ ح٧كٌخّ حُـِث٤ش ك ٢ٜحُوٞحػي ٜٔ٘ٓ ًَٝ.خ :حُوٞحػي حٌُِ٤ش ٝح٧كٌخّ حُـِث٤ش ىحهَ كٓ ٢يُ ٍٞحُلو ٚػِٝ ٠ؿ ٚحُلو٤وش . )( ٜٔ٘ٓ ًَٝخ ٓظٞهق ػ٘ي حُٔـظٜي ػِ ٠ىٍحٓش ح ٍٞٛ٧حُظ٣ ٢ز٘ ٠ػِٜ٤خ ًَ ًُي. ٖٓٝكٞحثي حُوٞحػي حُلو٤ٜش – ٢ٛٝهٜخث ٚطظٔ ِ٤رٜخ ٌٙٛحُوٞحػي ى ٕٝهٞحػي أ ٍٞٛحُلو– ٚحٍٞٓ٧ حُظخُ٤ش: • حُللع ٝحُ٠زُِٔٔ ٢خثَ حٌُؼَ٤س حُٔظ٘خظَس ،رل٤غ طٌ ٕٞحُوخػيس ِ٤ٓٝش ُٔؼَكش ح٧كٌخّ حُٔ٘يٍؿش طلظٜخ. • حُٜٔخُق. طيٍ ػِ ٠إٔ ح٧كٌخّ حُٔظليس حُؼَِّش ٓغ حهظ٬كٜخ ٓلوَّوش ُـْ٘ ٝحكي ٖٓ حُؼَِ ٓل ِووش ُـْ٘ ٝحكي ٖٓ • " إ ٓؼظْ ٓٔخثَ أ ٍٞٛحُلو ٫ ٚطَؿغ اُ ٠هيٓش كٌٔش حَُ٘٣ؼش ٓٝوٜيٛخٌُٜ٘ٝ ،خ طي ٍٝكٓ ٍٞلٍٞ حٓظ٘زخ ١ح٧كٌخّ ٖٓ أُلخظ حُ٘خٍع رٞحٓطش هٞحػي ٣ظٌٖٔ حُؼخٍف رٜخ ٖٓ حٗظِحع حُلَٝع ٜٓ٘خ..."(). ٌٛٝح حُظل٣ َ٤ٜؼط٘٤خ كٌَس ًخِٓش ػٖ حُٟٔٞٞع ٌ٘٣ٝق ػٖ حُلَٝم حٓ٫خٓ٤ش ر ٖ٤حُٜٔطِلٝ ،ٖ٤هللا أػِْ. ٝك ٢هظخّ ٌٛح حُـخٗذ ٫ري ٖٓ إٔ ٗ٘ َ٤اُ ٠أَٓ ٛخّ ٞٛٝ ،إٔ رؼ ٞحُوٞحػي هي ٗـيٛخ ٓظيحهِش أٓ ٝظَحٝكش ر ٖ٤حُؤٔ ٖ٤حُٔظويّ ًًَٔٛخ ،كٌُي ٗظ٤ـش حهظ٬ف حُ٘ظَ اُ ٠حُوخػيس ،كخُوخػيس ٘٣ظَ اُٜ٤خ ٖٓ ٗخك٤ظًُٝ ،ٖ٤ي ًٔي حٌٍُحثغ أ ٝحُؼَف ،كبًح ٗظَ اُٜ٤خ رخػظزخٍ ٟٓٞٞػٜخ ىَُٗ ً٬٤ػً٤خ ًخٗض هخػيس أ٤ُٞٛش ٝ.اًح ٗظَ اُٜ٤خ رخػظزخٍٛخ كؼً٬ ٌُِِٔقً ،خٗض كو٤ٜش . كبًح ػَك٘خ ٓي حٌٍُحثغ رؤٗٓ ًَ: ٚزخف أى ٟكؼِ ٚاُ ٠كَحّ أ ٝأىّ ٟح٩ط٤خٕ ر ٚاُ ٠كَحّ ك ٜٞكَحّ ٓيًح ٌٍُِ٣ؼشً ،خٗض حُوخػيس كو٤ٜشٝ ،اًح ه: َ٤حُيُ َ٤حُ ُٔؼ ِزضُ ُِلَحّ ٓؼزض ُظلَٓ ْ٣خ أى ٟاًُ ،ٚ٤خٗض حُوخػيس أ٤ُٞٛش. ٝحُؼَف :اًح كَٔ رخ٩ؿٔخع حُؼِٔ ٢أ ٝحُِٜٔلش حَُِٔٓش ًخٗض هخػيس أ٤ُٞٛشٝ ،اًح كَٔ رخُو ٍٞحٌُ ١ؿِذ )( كٓ ٢ؼ٘ٓ ٠ؼ ،ٖ٤أ ٝرخُلؼَ حٌُ ١ؿِذ ح٩ط٤خٕ رً ٚخٗض هخػيس كو٤ٜش. )( ٓخ ٝػً ٤وخ رؤ ٍٞٛحُلؤ٤ٓ ٫ٝ ٚخ رٔزلغ ح٧ىُش اً اٜٗخ ط٘ز ٚح٧ىُش. ٝرٌُي ٣ؼَف إٔ ُوٞحػي حُلؤٓ ٚخ ً ٗ٘ؤس حُوٞحػي حُلو٤ٜش ٝططٍٛٞخ: ٟخ ىه٤وًخ ٌ٣خى ٖٓ ٌٕٞ٣ح ٍٞٓ٧حُـَ٣زش إٔ طخٍ٣ن حُلو ٚحٔ٣ ُْ ٢ٓ٬ٓ٩ظؼَ ٝؿخٗذ حُوٞحػي حُلو٤ٜش حٓظؼَح ً ٗٝخٓ ،ً٬كبًح طٜللض حٌُظذ حُظ ٢ط٘خُٝض ىٍحٓش طخٍ٣ن حُلو ٚح ُْ ٢ٓ٬ٓ٩طـي كٜ٤خ طؤًٍ ٣وخ ٝحكً٤خ ُ٘٘ؤس ٌٙٛحُوٞحػي، ك ً٬٠ػٖ إٔ ط٘٤ي رًٌَٛخ ٝط٘ ٙٞرؤ٤ٔٛظٜخ ٝطؼطٜ٤خ ٌٓخٗظٜخ٘ٛ ٖٓٝ ،خ ٣ـيّ حُزخكغ ك ٢طلي٣ي حُلظَس حُِٓ٘٤ش حُظ٘ٗ ٢ؤص كٜ٤خ ٌٙٛحُوٞحػي. ٝحٌُ٣ ١ظ َٜرؼي حُزلغ ٝحٓ٫ظوَحء إٔ حُوٞحػي حُلو٤ٜش َٓص ك ٢ططٍٛٞخ رؼ٬ػش أٞ١حٍ أَٓ ٝحكَ: ٢ٛ ، حُط ٍٞح ٍٞ١: ٍٝ٧حُ٘٘ٞء ٝحُظٌٖ٣ٞ ٞٛػ َٜحَُٓخُش أ ٝػ َٜحُظَ٘٣غ حًٌُ ١خٗض ك ٚ٤حُزٌٍس حُِ ٠ُٝ٧وٞحػي حُلو٤ٜش .كبٕ حُ٘ز ٠َِّٛ- ٢هللا َّ – ِْٓٝحٌُ ١أٗطو ٚهللا رـ ٞحٓغ حًٌُِْ ،خٗض أكخى٣ؼ ٚحَُ٘٣لش كً ٢ؼ ٖٓ َ٤ح٧كٌخّ رٔؼخرش حُوٞحػي حُؼخٓش حُظ٢ ػِٚ٤ ٜٓيٍح هٜزًخ ُِظَ٘٣غ ٝحٓظ٘زخ ١ح٧كٌخّ ،طٔؼَ حُوٞحػي حٌُِ٤ش ط٘ط ١ٞطلظٜخ كَٝع كو٤ٜش ًؼَ٤س ،٢ٛٝ.رـخٗذ ًٜٗٞخ ً ُ َ َ ْ َ َ ٜخ ُ٣َ ْْ ُٛ َٝ ،ْْ ٛيٌ حُلو٤ٜشٌٛ ٖٓٝ ،ح حُوز َ٤هّ- ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلصََّّ « ْ -:حُ ُٔ ْٔ ِِ ُٔ َٕٞطَظٌََخكؤ ِى َٓخإُ ُْٔ ٣َ ،ْْ ٛؼَ ٠رِ ٌِ َّٓظِ ِ ْْ ٜأ ْىَٗخ ُُِ ٣َٝ ،ْْ ٛـ ُ َ َ٤ػِ ْ ْْ ِٜ ٤أه َ َػََِٞ ِٓ ْٖ َٓ ٠ح ُ»().ْْ ٛ ٝه: «ُٚٞحُ َِٔ٘٤لش)( َٓىٝىسٝ ،حُؼَخٍ٣ش ٓئىّحسَّ ، ٝ ٢حُِػٝ ()ْ٤حُـخٍّ»(). ٝحُيْ َٓ ْٖ٣و ِ ٌّ ٠ فبْ ٘ظ ٓ٠حٌذض٠ؼ ٓ١رّخ فّٙ١خ ِٓ شّٛي ٌىؼ١غ ِٓ حألدىخَ ٚوّٙٔٛخ ِٓ جٛحِغ حٌىٍُّ٠ ،ؼالْ جخٔزًخ ِٓ حٌمٛحػض حٌفم١ٙشٚ ،لض أِٚؤ اٌ ٝطٌه حإلِخَ حٌ َشطزَّخر٘(388 ٟـ – )عدّٗ هللا –ف ٟوظخرٗ "غغ٠ذ حٌذض٠غ "رؼض أْ طوغ حٌذض٠ؼ ٓ١رم: "ٌٗٛفٙظحْ حٌذض٠ؼخْ ػٍِ ٝسفَّش أٌفخظّٙخ ٠ظؼّٕخْ ػخِش أدىخَ حألٔفؾ ٚحألِٛحي"(). َُٙ٤كَوَ َِِ ُُِٚ٤ك ََح ٌّ »(): ٚلخي حإلِخَ حرٓ ط١ّ١ش –رؼض طوغٖ حٌذض٠غ حٌظ ٞعٚحٖ أً٘ حٌـٕٓ َٓ : «ٛ٘ٚخ أ َ ٌْٓ َََ ًَؼِ ُ "ؿٔغ ٍٓ ٍٞهللا ّ-لسو هيلع هللا ىَّلصََّّ – رٔخ أٝط ٖٓ ٚ٤ؿٞحٓغ حٌُِْ ًَ ٓخ ؿط ٠حُؼوَ ٝأٌَٓ ٣ ُْٝلَم رٞٗ ٖ٤ع ٞٗٝع ٫ٝ ،طؤػَ٤ ٌُٓ ٚٗٞؤًَٝ٘ٓ ٫ٝ ً٫ٞرًخ"(). كٌٜح ٞٛحُ٠خر ٢حُٔلٌْ ،حٌُٟٝ ١ؼ ٍٍٞٓ ٚهللا َّ - ّلسو هيلع هللا ىَّلصَّ –ك ٢رخد حُ ُٔٔ ٌَِحص ٝطلَٜٔ٣خ. ن َٓوَخ ،»()ً٫ك ٌٜٙحُؼزخٍس ِ ٜ خك ِ ٖٓٝحُؼزخٍحص حُـخٓؼش حُزِ٤ـش حُظ ٢ؿَص ػُِٔ ٠خٕ حُ٘زٞس« ِ :ا َّٕ ُِ َ ذ حُ َل ّ ِ هٍَص هخػيس ه٠خث٤ش أه٬ه٤ش ػظٔ٤ش ك ٢رخد حُيػخٝ ٟٝحَُٔحكؼخص. ٝاًح طظزؼض ٜٓخىٍ حَُّٔ٘ش حُٔطَٜسٝ ،ؿيطٜخ كخكِش رٔؼَ ٌٙٛحُـٞحٓغ ٫ ٢ٛٝ.طوِ ٞػٖ ًٜٗٞخ هٞحػي كو٤ٜش ًحص أ٤ٔٛش ٗٝؤٕ ك ٢حُلو ٚح ،٢ٓ٬ٓ٩كـٔ٤غ طِي ح٥ػخٍ ٝحَُٔ٣ٝخص أٓخٍحص رخٍُس ػِٝ ٠ؿٞى حُوٞحػي ك ٢ػَٜ طوً ٟٞٞٓ ٚػخ ٝحكيًح أ ٝه٤٠شً ٓؼَّ٘٤شً ،رَ ٌٖٔ٣اؿَحإٛخ حَُٓخُش ٝػ َٜحُظخرؼٖ٤؛ ٝأًٗ ْٜخٗٞح ٘٣طو ٕٞرٌِٔخص ٫ ّ كً ٢ؼ ٖٓ َ٤حُٔٞح– ٖ١ػ٘ي طٞحكَ حَُ٘ٝ– ١ٝحٓظؼٔخُٜخ رخػظزخٍٛخ ؿخٓؼش ٌُؼ ٖٓ َ٤حُٔٔخثَ ٝحُلَٝع. ٝاًح طـخُٗٝخ ٌٙٛحَُٔكِش ٝحٗظوِ٘خ اُ ٠ػ َٜأث َّٔش حُلوٜخء ،حُؼ َٜحٌُ ١حطٔن ك ٚ٤حُلوٝ ،ٚطلظَّلض َر ََح ِػ ُٔ،ٚ ح٤ُٝ٧ش حِ٤ٛ٧ش ،حُظ ٢ط َّْ طيٜ٘٣ٝخ كًُ ٢ي ٝحٗل َٜػٖ حُل٘ ٕٞح٧هَٛ ،ٟخىك٘خ ٝؿٞى رؼ ٌٙٛ ٞحُوٞحػي ك ٢حُٜٔخىٍ َّ حُؼ. َٜ ع حٓ٩خّ ُٝؼ ََّ أهيّ ٜٓيٍ كؤ٣ ٢ٜظَػ ٢حٗظزخ ٙحُزخكغ كٌٛ ٢ح حُٔـخًٍ "ٞٛ ،ظخد حُ ّوَحؽ "حٌُ ١ىَرَّـََ َ٣ ٚح ُ حُوخ ٢ٟأرٓٞ٣ ٢ق ٣ؼوٞد رٖ ارَحٛ(182 ْ٤ٛـ – )ٍكٔ ٚهللا –كبَُّٗ٘ٔ ٢خ طَّ ٞؿِض ك ٢رلٞع حٌُظخدٝ ،هلض ػِ٠ ػزخٍحص ٍٗ٤وش طظَّْٔ رٔٔخص ٗٝخٍحص طظَّٔن رٟٔٞٞع حُوٞحػي ٖٓ ك٤غ ٗٔٓ ٍٞؼخٜٗ٤خ ٝ.كٔ٤خ ٢ِ٣أٍٝى ّ َ١كًخ ٜٓ٘خ: "ًَ ٖٓ ٓخص ٖٓ حُِٔٔٔٝ ٫ ٖ٤حٍع ُ ،ٚكٔخُُ ٚز٤ض حُٔخٍ"(). • "ُٓ٪ُ ْ٤خّ إٔ ُْ ٣وَؽ ٗ٤جًخ ٖٓ ٣ي أك ٍي ا َّ٫رلن ػخرض ٓؼَٝف ٌٙٛ"():حُؼزخٍس ٗظَ٤س ُِوخػيس • حٍُٜٔ٘ٞس حُٔظيحُٝش "حُويُ٣ ْ٣ظَى ػِ ٠هِيَ ِٓ".ٚ ٌٖٔ٣ٝإٔ طٌظٔذ حُؼزخٍس ِٓ َٔش حُوخػيس رؼي طؼي١ َ٣ل٤ق كٜ٤خ ػِ ٠حُ٘ل ٞحُظخُ:٢ رلن ػخر ٍ ض ٓؼَٝف"(). "ُ َِْ٘ ٘٣ ٫ ع ٌٗ ٢ء ٖٓ ٣ي أَكي اٍ ّ َّ٫ "ُ٧ ْ٤كي إٔ ُ٣لْ ي َ رجَح َ ٍَ ِْ َٓ ٫ٝػش ،ا َّ٫ربًٕ ٛخكز،ٚ َٜٗح ً ٫ٝ ِع َٓ َْ ًؿخ كِِٓ ٢ي ؿ٣ ٫ٝ ،َٙ٤ظوٌ كً ٚ٤ ُٜٝخكز ٚإٔ ُ٣ليع ًُي ًِّ"().ٚ ٓ ََّكْ ضَ َ حُلوزش ح٧هَ٤سُٔ ،لض كٜ٤خ ٗزًٜ ٤خ َْ ١كي ك ٢حُوٞحػي حُٔظيحُٝش كِ ٢ اًح ٗظَص ك ٌٙٛ ٢حُؼزخٍس ػْ َ ٌُِ ّ٬حًًٌُُٔٝ. ٍٞي حُ٘زٓ ٚ٤خ ؿخء ك ٢هٞحػي ٓـِش ح٧كٌخّ حُؼيُ٤ش أٗ٣ ٫: "ٚـ٧ ُٞكي إٔ ٣ظَٜف كِٓ ٢ي حُـ َ٤ر٬ اًٗ/96).ّ" (ٚ ٣ ٫ٝ. َْٛ٠٣ـٓ٪ُ ُٞخّ إٔ ٣وطغ ٗ٤جًخ ٓٔخ "٘٣ ٫زـ٧ ٢كي إٔ ُ٣لْ يِع ٗ٤جًخ ك٣َ١ ٢ن حُِٔٔٔٔٓ ٖ٤خ • ّ )( ك ٚ٤حُ ٍَ٠ػِْٜ٤؛ ٔ٣ ٫ٝؼًُ ٚي" . ّ رلن ٖٓ كوٞم حُ٘خّ ٖٓ هَ ٌْف ،أ ٝهٜخ ٙكٗ ٢لْ ،أ ٝىٜٗٝخ أٓ ٝخٍ ،ػْ ٍؿغ ػٖ هَ • ٝ"....إ أ َ َّ )( َ هَ ر٣ ُْٝ ،ٚزطَ ٗ٢ء ٖٓ ًُي رَؿٞػ" .ٚ ًُي ُٗ ِّلٌَ ػِ ٚ٤حُلٌْ كٔ٤خ ًخٕ أ َّ "ً َّ ٓخ كِٜٓ ٚ٤لش َٛ٧حُوَحؽ ك ٢أٍحٝ ْٜ٤ٟأٜٗخٍِ١ٝ ،ْٛزٞح ا٬ٛف ًُي ُ ،ْٜأؿ٤زٞح اُ ،ٚ٤اًح • )( ُْ ٌٖ٣ك ٍَٟ ٚ٤ػِ ٠ؿ" .َْٛ٤ ٝرؼي حُظؤَٓ ك ٢طِي حُؼزخٍحص ٝأٗزخٜٛخ ٌٖٔ٣حُو ٍٞرؤٕ كٌَس حُظؤً َ٤ٛخٗض ًَِٓس ً ك ٢أًٛخٕ حُٔظويَّٓ،ٖ٤ ًؼَ٤ح . ٝإ ُْ طظ َٜكٍٞٛ ٢س ؿَِّ٤ش ُؼيّ حُلخؿش اُٜ٤خ ً حُط ٍٞحُؼخٗ ٍٞ١: ٢حُ٘ٔٝ ٞحُظيٖ٣ٝ أٓخ ريح٣ش حُوٞحػي حُلو٤ٜش رخػظزخٍٛخ كً٘خ ٓٔظو ،ً٬كوي طؤهَص ػٖ حُؼ ٍٜٞحُٔزٌَس اُ ٠ػ َٜحُلوٜخء ك ٢ارخٕ حُوَٕ حَُحرغ حُٜـَٓٝ ،١خ رؼي ٖٓ ٙحُوَ.ٕٝ ٝطلٌُٜ ً٬٤ٜح حُو ٌٖٔ٣ ٍٞإٔ ٗو: ٍٞاُٗٔ ٚخ رَُص ظخَٛس حُظوِ٤ي ك ٢حُوَٕ حَُحرغ حُٜـَٝ ،١حٟٔلَ ح٫ؿظٜخى)( ٝطوخَٛص حُ ْٜٔكًُ ٢ي حُؼٓ َٜغ ٝؿٞى حُؼَٝس حُلو٤ٜش حُؼظٔ٤ش حُٞحك٤ش حُظ٘ٗ ٢ؤص ٖٓ طي ٖ٣ٝحُلوٓ ٚغ أهَ٤ح رخُٔٞحُٗش أ ٝحُٔوخٍٗش ر ٖ٤حٌُٔحٛذ –ٝرٔخ ًًَ أىُظٝ ٚه٬ف حٌُٔحٛذ ٝطَؿ٤ق حَُحؿق ٜٓ٘خ – ٞٛٝحٌُ ١ػَف ً َّ ٣وَؿٞح ٖٓ كو ٚحٌُٔحٛذ أكٌخ ًٓخ ُ٨كيحع هِل ٚحُلوٜخء ٖٓ أكٌخّ حؿظٜخى٣ش ٓؼََِِّش٣ ُْ ،زنَ ٌُِ ٖ٣أطٞح رؼٜي ْٛا ٫إٔ َّ حُـي٣يس ًٔخ أٗخٍ اًُُ ٠ي حُؼّٓ٬ش حرٖ هِي ٕٝرو:ُٚٞ ٛخ ػ٘ي أٌٛٓ َٛزٓ ُْٜ ٌٖ٣ ُْٝ ،ٚز َ٤اُ ٠ح٫ؿظٜخى ٝحُو٤خّ "ُٔٝخ ٛخٍ ٌٓٛذ ًَ آخّ ػِ ًٔخ ٓوً ٜٞ كخكظخؿٞح اُ ٠ط٘ظ َ٤حُٔٔخثَ ك ٢حُ٩لخمٝ ،طلَ٣وٜخ ػ٘ي حٗ٫ظزخ ٙرؼي حٓ٫ظ٘خى اُ ٠ح ٍٞٛ٧حُٔوٍَس ٖٓ ٌٓحٛذ آخٓ"().ْٜ ٝػٖ ٣َ١ن ٌٛح حُظوَ٣ؾ ُِٔٔخ ثَ ػِ ٠أ ٍٞٛحُٔـظٜئٗ ٖ٣خ حُلوٝ ٚحطٔغ ٗطخهشٝ ،طٔض ٓٔخثِٝ ،ٚريأ حُلوٜخء ٠٣ؼ ٕٞأٓخُ٤ذ ؿي٣يس ُِلو ،ٚك ٌٜٙحٓ٧خُ٤ذ ًٌَٜٗٝ٣خ َٓس رؼ٘ٞحٕ حُوٞحػي ٝحُٞ٠حرٝ ،٢طخٍس رؼ٘ٞحٕ حُلَٝمٝ ،طخٍس أهَ ٟرؼ٘ٞحٕ حُ٧ـخُ)( ٝحُٔطخٍكخص)(ٓٝ ،ؼَكش ح٧كَحى)(ٝ ،حُلٝ ()َ٤ؿَٛ٤خ ٖٓ حُل٘ ٕٞح٧هَ ٟك ٢حُلوٝ ،ٚطَّٓٞؼٞح ك٢ ر٤خٕ رؼٜ٠خٜ٘ٓ ،خ حُلَٝم ٝحُوٞحػي ٝحُٞ٠حر.٢ ٔٓٝخ ٜ٘٣ي ُ ٚحُظخٍ٣ن ٣ٝظًُ َٜي رخُظظزغ ٝحُ٘ظَ ،إٔ كوٜخء حٌُٔٛذ حُل٘لً ٢خٗٞح أٓزن ٖٓ ؿ َْٛ٤كٌٛ ٢ح حُٔٔ٠خٍُٝ ،ؼَ ًُي ُِظٓٞغ ػ٘ي ْٛك ٢حُلَٝعٝ ،أهٌ رؼ ٞح ٍٞٛ٧ػٖ كَٝع أثٔش ٌٓٛز ٖٓٝ ،ْٜػْ طَ ٟحٓ٩خّ دمحمًح ك٤لَع ػِٜ٤خ كًَ ٝػخ هي ٣ؼـِ حٔٗ٩خٕ ػٖ ٝػٜ٤خ ٝح٩كخ١ش رٜخ ًُ ًَٝ.ي –ٍكٔ ٚهللا –كً ٢ظخد حٔٓ ًٌَ٣ َٛ٧ؤُش ِ ّ ؿؼَ حُطزوخص حُؼِ٤خ ٖٓ كوٜخء حٌُٔٛذ ٜٞ٣ؿ ٕٞحُوٞحػي ٝحُٞ٠حر ٢حُظ ٢طٔ٤طَ ػِ ٠حُلَٝع حٌُؼَ٤س حُٔظ٘خػَس ٝطلٌٜٔخ. ُٝؼَ أهيّ هزَ َٟٝ٣ك ٢ؿ ٔغ حُوٞحػي حُلو٤ٜش ك ٢حُلو ٚحُل٘لٜٞٓ ٢ؿش ر٤ٜـٜخ حُلو٤ٜش حُٔؤػٍٞسٓ ،خ ٍٝحٙ حٓ٩خّ حُؼ٬ث ()٢حُ٘خكؼٛ(761 ٢ـ )ٝحُؼَّٓ٬ظخٕ حُٔٛ(911 ٢١ٞ٤ـ )ٝحرٖ ٗـٛ(970 ْ٤ـ )كً ٢ظز ْٜك ٢حُوٞحػي ،إٔ حٓ٩خّ أرخ ١خ َٛحُيَّرَّخّ)( ٖٓ كوٜخء حُوَٕ حَُحرغ حُٜـَ ١هي ؿٔغ أ َّْ ٛهٞحػي ٌٓٛذ حٓ٩خّ أر ٢ك٘٤لش كٓ ٢زغ ػَ٘س َ٣َٟح ِ٤ُ ًَ ٌٍَ٣ش طِي حُوٞحػي رٔٔـي ٙرؼي حَٜٗحف حُ٘خّ ًًَٝٝ.ح هخػيس ًِ٤ش ًٝ.خٕ أر١ ٞخٍ– َٛكٔ ٚهللا – ً ٓ ْؼي حُ َ ()١ََٝ ٜحُ٘خكؼ ٢هي ٍكَ اُ ٠أر١ ٢خٗٝ ،َٛوَ ػ٘ ٚرؼ ٌٙٛ ٞحُوٞحػي ٖٓٝ.ؿِٔظٜخ حُوٞحػي حٓ٧خٓ٤ش إٔ أرخ َ حٍُٜٔ٘ٞس:٢ٛٝ ، • ح ٍٞٓ٧رٔوخٛيٛخ. • حُ٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي. • حُٔ٘وش طـِذ حُظ.َ٤ٔ٤ • حُِ٣ ٍَ٠حٍ. )( • حُؼخىس ٓل ٌَّٔش. ٝاٗ ٖٓ ْ٤ُ ٚحُٔ ٍٞٔ٤طلي٣ي حُوٞحػي حُظ ٢ؿٔؼٜخ حٓ٩خّ أر١ٞخ ،َٛأ ٝحُٞهٞف ػِٜ٤خ ٓخ ػيح ٌٙٛحُوٞحػي حٍُٜٔ٘ٞس حٓ٧خٓ٤ش ،ا َّ٫أٗ ٌٖٔ٣ ٚإٔ ٌٕٞ٣حٓ٩خّ حٌَُهٛ(340 ٢ـ )حٌُ ٖٓ ٞٛ ١أهَحٕ حٓ٩خّ حُيَّرَّخّ هي حهظزْ ٓ٘ٚ رؼ ٞطِي حُوٞحػئَّٜ ٟٝ ،خ آٍُ ٠خُظ ٚحٍُٜٔ٘ٞس حُظ ٢طلظ ١ٞػِٓ ٠زغ ٝػ٬ػ ٖ٤هخػيس ُٝ.ؼِٜخ أٞٗ ٍٝحس ُِظؤُ٤ق ك٢ ٌٛح حُلٖ. ٝرـخٗذ ٌٙٛحَُٓخُش حٍُٜٔ٘ٞس ك ٢حٌُٔٛذ حُل٘لَّ ٢أُق حٓ٩خّ دمحم رٖ كخٍع ْحُ ُو٘٘ ٢حُٔخٌُ( ٢حُٔظٞك٘ٓ ٠ش ٛ361ـ )ًظخر" ٚأ ٍٞٛحُلظ٤خ "حٌُ٣ ١ظ٘خ١ ٍٝخثلش ًزَ٤س ٖٓ حُوٞحػي ٝحٌُِ٤خص حُلو٤ٜش. ػْ ك ٢حُوَٕ حُوخْٓ حُٜـَ ١ؿخء حٓ٩خّ أر٣ُٞي حُيرٛ(430 ٢ٓٞـ )ٝأٟخف اُ ٠ػَٝس حُٔـٔٞػش حُٔظ٘خهِش ػٖ حٓ٩خّ حٌَُه ٢اٟخكخص ػِٔ٤ش ه ِّٔ٤ش ،كٌٛ ٢ح حُٟٔٞٞع .اًًح ٌٖٔ٣إٔ ٣وخٍ إ حُوَٕ حَُحرغ حُٜـَ ٞٛ ١حَُٔكِش حُؼخٗ٤ش ك٘ٗ ٢ؤس حُوٞحػي حُلو٤ٜش ٝطيٜ٘٣ٝخ ،ك٤غ ٝؿي أً ٍٝظخد كٌٛ ٢ح حُلٖ ٔ٣ ٞٛٝؼَ ريح٣ش ٌٛح حُؼِْ ٖٓ ٗخك٤ش حُظي.ٖ٣ٝ أٓخ رؼي ًظخد ((طؤؿ١ؾ حٌٕظغ)) ُـ(حُيَّر ُْ ) ٢ٓٞكبٗ٘ ُْ ٢أػؼَ ػِ ٠أً ١ظخد كٌٛ ٢ح حُؼَٜ؛ ًٌُٝي ك ٢حُوَٕ ٔ َٔ َْه٘يٛ(540 ١ـ )رؼ٘ٞحٕ ((ا٠ؼخح حٌمٛحػض)) حٌُ١ حُٔخىّ حُٜـَ ،١حَُِّ ْٜاً َّ٫ظخد حٓ٩خّ ػ٬ء حُي ٖ٣دمحم رٖ أكٔي حُ َّ ًًَٛ ٙخكذ ((٘ضَّ٠ش حٌؼخعف))()ٓ١؛ كبٗ ٖٓ ٚحُٔلظَٔ إٔ ًُ ٌٕٞ٣ي حٌُظخد ٖٓ هزٌٛ َ٤ح حُٟٔٞٞع. حُل ْوزش حُٔي٣يس ،رَ ٘٣زـ ٢إٔ ٣وخٍ ٗ ٫ٝي إٔ ػيّ حُؼؼ ٍٞػِ ٠حُٔئُلخص ٣ ٫يٍ ػِ ٠حٗوطخع حُـٜٞى كِ ٌٙٛ ٢ اٜٗخ ٣ٞ١ض كُ ٢ـّش حُظخٍ٣ن أٟ ٝخػض ًٔخ ٞٛحُ٘ؤٕ كً ٢ؼ ٖٓ َ٤حُٟٔٞٞػخص. أ َّٓخ ك ٢حُوَٕ حُٔخرغ حُٜـَ ،١كوي رَُ كٌٛ ٚ٤ح حُؼِْ اُ ٠كي ًزٝ ،َ٤إ ُْ ٣زِؾ َٓكِش حُ٘٠ؾ ٝ.ػٍِ ٠أّ ٔ ْٛ(613 ٢ٌِ َِٜـ)( ) ،كؤُق ًظخرًخ رؼ٘ٞحٕ" :حُوٞحػي ك٢ ٢حُ َّ حُٔئُل ٖ٤كًُ ٢ي حُؼ: َٜحُؼَّٓ٬ش دمحم رٖ ارَح ْ٤ٛحُـخ َؿ َْٓ ّ كَٝع حُ٘خكؼ٤ش)("؛ ػْ حٓ٩خّ ُّ ػِ حُي ٖ٣رٖ ػزيحُٔٛ(660 ّ٬ـ )أُق ًظخر" ٚهٞحػي ح٧كٌخّ كٜٓ ٢خُق حٗ٧خّ" ،حٌُ١ ٤ْ ٛظُ ٚح٥كخم . ١زَّن ِ ٔٗٝظط٤غ إٔ ٗو ٖٓ ٍٞه ٍ٬حُ٘ظَ ك ٢رؼ ٞطِي حُٔئُلخص حُظ ٢ػؼَٗخ ػِٜ٤خ :إ حُـٜٞى كٌٛ ٢ح حُلٖ طظخُض ٓوٍٜٞح ٝػخُش ػِٓ ٠خ ٓزوٜخ ٖٓ حُـٜٞى ك ٢حُوَٕ حُؼخٖٓ حُٜـَ ،١هخٛش ػ٘ي ػِ ٍَٝٓ ٠ح٣٧خّٝ ،إ ظَ رؼٜ٠خ ً حُ٘خكؼ٤ش ٝ.اٗٔخ هخّ حُؼِٔخء كٌٛ ٢ح حُؼ َٜرظٌٔ َ٤أ ٝط٘ٔ٤ن ُٔخ ؿٔؼ ٚحٝ٧حثًَٔ ،خ طـي ٌٙٛحُظخَٛس ٝحٟلش كً ٢ظخر٢ حُل.٢ٜ٘ حرٖ حُ َُِٔ ِوّٖ ٝطو ٢حُيِ ٖ٣ ٣ٝزي ٝإٔ حُ٘٘خ ١حُظيٌُٜ ٢٘٣ٝح حُؼِْ حٍطو ٠ك ٢حُوَٕ حُؼخَٗ حُٜـَ ،١ك٤غ ؿخء حُؼّٓ٬ش حُٔ٢١ٞ٤ ٛ(910ـ)ٝ ،هخّ رخٓظو ٙ٬أ ْٛحُوٞحػي حُلو٤ٜش حُٔظ٘خػَس حُ ُٔ َزيَّىس ػ٘ي حُؼ٬ثٝ ٢حُٔزٌٝ ٢حًٍُِ٘ٝ ،٢ؿٔؼٜخ كً ٢ظخرٚ "حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ "ك ٢ك ٖ٤إٔ طِي حٌُظذ ط٘خُٝض رؼ ٞحُوٞحػي ح٤ُٞٛ٧ش ٓغ حُلو٤ٜش ٓخ ػيح ًظخد حًٍُِ٘.٢ ٝكٌٛ ٢ح حُؼ ،َٜهخّ حُؼّٓ٬ش أرٞحُلٖٔ حُِهخم حُظ ُّ ِـ٤ز ٢حُٔخٌُٛ(912 ٢ـ )رَ٘ظْ حُوٞحػي حُلو٤ٜش رؼي حٓظوَحؿٜخ ٝاكَحُٛخ ٖٓ ًظذ حُٔخروٓ ٖ٤ؼَ ((حٌفغٚق)) ُِوَحكًٝ ٢ظخد ((حٌمٛحػض)) ُِ َٔو ََّٝ. ١حكظَ حٌُظخد ٌٓخًٗخ ٍك٤ؼًخ ػ٘ي كوٜخء حُٔخٌُ٤ش ًٔخ ٣ظًُ َٜي ٖٓ ح٧ػٔخٍ حُظ ٢طظخرؼض ػِ ٠حُٔ٘ظٓٞش. ًٌُٝي حُؼّٓ٬ش حرٖ ٗـ ْ٤حُل٘لٛ(970 ٢ـ )أُق ػَِ١ ٠حُ حرٖ حُٔزٌٝ ٢حًُٔ ٢١ٞ٤ظخر(( ٚحألشزخٖ ٚحٌٕظخثغ )). ٣ ٞٛٝؼظزَ هَطٞس ٓظويٓش ٚٗ٧ ،رؼي حٗوطخع ٓي٣ي ظٓ َٜؼَ ٌٛح حٌُظخد ك ٢حُلو ٚحُل٘لٝ. ٢طٜخكض ػِ ٚ٤ػِٔخء حُل٘ل٤ش ٔخ ً َٗٝكخ. طيًٍ ٣ ٌٌٛٝح أهٌ ٌٛح حُؼِْ ك ٢ح٫طٔخع ٓغ طؼخهذ حُِٓخٕ ى ٕٝحٗوطخع ك ٢حُوَٕ حُلخى ١ػَ٘ ٓٝخ رؼي ٖٓ ٙهَ،ٕٝ ٘ٛ ٖٓٝخ ٌٖٔ٣حُو ٍٞإ حُط ٍٞحُؼخٗ ٍٞ١ ٞٛٝ ٢حُ٘ٔٝ ٞحُظيُِ" ٖ٣ٝوٞحػي حُلو٤ٜش" ،حٌُ ١ريأ ػِ ٠أ٣ي ١حٓ٩خ َٖٓ٤ حٌَُهٝ ٢حُيَّرُ ،٢ٓٞأٗٝي إٔ ٣ظْ رظِي حُٔلخ٫ٝص حُٔظظخُ٤ش حَُحثؼش ػِ ٠حٓظيحى حُوَ.ٕٝ حُط ٍٞحُؼخُغ ٍٞ١:حَُٓٞم ٝحُظ٘ٔ٤ن ػِٔ٘خ كٔ٤خ ٓ ،٠٠رؼي حُظوٝ ٢ٜحٓ٫ظوَحء ،إٔ حُوٞحػي حُلو٤ٜش ىحٍص ك ٢أ٘ٗ ٍٝؤطٜخ ػِ ٠أُٔ٘ش حُٔظويٖٓ٤ ٖٓ ًزخٍ حُظخرؼٝ ٖ٤أثٔش ح٫ؿظٜخى؛ ػْ ط٘خهِٜخ طٝ ،ٌْٛ٤ٓ٬حُلوٜخء حٌُ ٖ٣طزؼُ٣ ْٛٝ ،ْٛٞؼِٔ ٕٞحُلٌَ كٜ٤خ ِ ٘٣ٝوّلٜٗٞخ، ٣ِ٣ٝي ٕٝكٜ٤خ٘٣ٝ ،وٜ٘ٓ ٕٜٞخ ،اُ ٠إٔ ؿَ ٟطيٜ٘٣ٝخ ٝحط٠لض ٓؼخُٜٔخ. ٌُٖ حُوٞحػي ػِ ٠حَُؿْ ٖٓ طِي حُـٜٞى حُٔظظخرؼش حٌُؼَ٤س ظِض ٓظلَهش ٓٝزيىس كٓ ٢يٗٝخص ٓوظِلش . ٝط٘ٔ٠ض طِي حُٔيٗٝخص رؼ ٞحُل٘ ٕٞحُلو٤ٜش ح٧هَٓ ٟؼَ حُلَٝم ٝحُ٧ـخُٝ ،أك٤خًٗخ ططَهض اُ ٠ر٤خٕ رؼ ٞحُوٞحػي ٟؼَض ٓـِش ح٧كٌخّ حُؼيُ٤ش ػِ ٠أ٣يُ ١ـ٘ش ٖٓ كل ٍٞحُلوٜخء ك٢ ح٤ُٞٛ٧ش؛ كِْ ٔ٣ظوَ أَٓٛخ طٔخّ حٓ٫ظوَحٍ اُ ٠إٔ ُِ ٝ ػٜي حُِٔطخٕ حُـخُ ١ػزيحُؼِ ِ٣هخٕ حُؼؼٔخٗ ٢ك ٢أٝحهَ حُوَٕ حُؼخُغ ػَ٘ حُٜـَ٤ُ ١ؼَٔ رٜخ ك ٢حُٔلخًْ حُظ٢ أٗ٘جض كًُ ٢ي حُؼٜي. ًٝخٕ ٖٓ ٣وظش ٛئ٫ء ًًٝخث ْٜأٟٗٝ ْٜؼٞح حُوٞحػي حُلو٤ٜش كٛ ٢يٍ ٌٙٛحُٔـِش رؼي ؿٔؼٜخ ٝحٓظوٜٛ٬خ ٖٓ حُٜٔخىٍ حُلو٤ٜش ٖٓٝرؼ ٞحُٔيٗٝخص حُظٓ ٢ـِض كٜ٤خ طِي حُوٞحػي ٓؼَ حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ ٫رٖ ٗـٓٝ ،ْ٤ـخٓغ حُلوخ٣ن ُِوخىٓ ٫ٝ. ٢ري ٖٓ ح٫ػظَحف رؤٕ حُٞحٟؼُِٔ ٖ٤ـِش أكٔ٘ٞح ك ٢حٗظوخثٜخ ٝحهظ٤خٍٛخ ،ػْ ك ٢ط٘ٔ٤وٜخ ط٘ٔ٤وًخ هخًٗ٤ٗٞخ ٍحثؼًخ ك ٢أٝؿِ حُؼزخٍحص ،كظ ٠حٗظ ًًَ َٜحُوٞحػي ٗٝخع أَٓٛخ ػٖ ٣َ١ن حُٔـِشٝ ،حٍطلؼض ٌٓخٗظٜخ ك٤غ َٗكض ٓغ َٗٝف حُٔـِش حٍُٜٔ٘ٞسٝ ،أٛزق ُٜخ ٛي ٟكً ٢خكش حُٔـخ٫ص حُلو٤ٜش ٝحُوخٗ٤ٗٞش. ِٓلٞظخص ػخٓش ػِ ٠حُوٞحػي رؼي ٌٙٛحُـُٞش حُوَ٤ٜس ٓغ حٞ١٧حٍ حُؼ٬ػش ،حُظ ٢ريأ كٜ٤خ طط ٍٞحُوٞحػي كظ ٠طْ ٝطَّ٘ٔن٘٣ ،زـُ ٢لض حُ٘ظَ اُ ٠رؼ ٞحٗ٫طزخػخص ٝحُِٔلٞظخص: إٔ حُوٞحػي حُظ ٢ؿخءص كً ٢ظذ حُوٞحػي ٝحُٔيٗٝخص حُلو٤ٜش ح٧هَٔ٤ُ ٟض ًِٜخ هٞحػي ػخٓش ،رَ ًؼَ٤ • ٜٓ٘خ هٞحػي ٌٓٛز٤ش ،ط٘ٔـْ ٓغ ٌٓٛذ ىٌٛٓ ٕٝذ آهَ. ًؼَ٤ح ٖٓ حُوٞحػي حُٔيٗٝش ٍٝىص هئً ٣خ ك ٢ػزخٍحص ٝهٞحُذ ٓلِٜش ًٝ.خٗض طؼُٛٞخ حُ٤ٜخؿش إٔ • ً حَُ٘٤ٛش حُؤ٣ٞش ،كخًظٔزض ٤ٛخؿظٜخ رؼي حُِٔحُٝش ٝحُٔيحُٝش. ٌٖٔ٣ٝطـِ٤ش طِي حُلو٤وش رؼي حُٔٞحُٗش ر ٖ٤ػزخٍط ٖ٤ك ٢هخػيس ٝحكيس؛ ػِٓ ٠ز َ٤حُٔؼخٍ َّ : إ حُوخػيس ٜٜخ حُٔظيح ٍٝكً ٢ظذ حٍُٜٔ٘ٞس ك ًٕٞ ٢ح٩هَحٍ اٗٔخ ٛ ِِّ٣خكز ٚحُٔوَ ١َٔ٣ ٫ٝ ،كٌٔ ٚػِ ٠ؿ ،َٙ٤طََّ ٗ ٟ حُٔظؤهَٝ ٖ٣ك ٢حُٔـِش (ّ )/78رؼ٘ٞحٕ "ح٩هَحٍ كـش هخَٛس" ،ك ٢ك ٖ٤أٗ٘خ ٗـي ٌٙٛحُوخػيس ػ٘ي حٓ٩خّ حٌَُه٢ أهَ رٜ٣ ٫ٝ ،ٚيم ػِ ٠ارطخٍ كن حُـ ٫ٝ ،َ٤ربُِحّ حُـَ٤ رخُ٘ ٚحُظخُ: "٢ح َٛ٧إٔ حَُٔء ٣ؼخَٓ ك ٢كن ٗلًٔٔ ٚخ َّ )( كوًخ ٌٌٛٝ"().ح ًؼ ٖٓ َ٤حُوٞحػي حُٔؤػٍٞس اًح هٍٗٞض ٜٜٗٛٞخ ح٧هَ٤س رؤُٜٞٛخ حُوئ٣ش. ًٌُٝي حُوخػيس حٍُٜٔ٘ٞس "حُظَٜف ػِ ٠حَُػ٤ش ٓ٘ ١ٞرخُِٜٔلش)(" ٞ٣ؿي أِٜٛخ ك ّ٬ً ٢حٓ٩خّ حُ٘خكؼ٢ –ٍكٔ ٚهللا –رؤٕ "ُِٓ٘ش حُٞحُ ٖٓ ٢حَُػ٤ش ُِٓ٘ش حُ ٖٓ ٢ُٞحُ٤ظ"(). ْ٤ػْ حٗظٌٛ َٜح حُو ٍٞػ٘ي ًؼ ٖٓ َ٤حُلوٜخء رخػظزخٍ ٙهخػيس طلض ػ٘ٞحٕ "طَٜف حٓ٩خّ ػِ ٠حَُػ٤ش ٓ٘ ١ٞرخُِٜٔلش"(). ٝهي ٛخؽ حُوخػيس ٗلٜٔخ حُؼ ّ ٓ٬ش حُٔزٌ ٢ر٤ٜـش ًَِٓس حطٔخ ًػخ ُِلَٝع حُلو٤ٜش ،كوي أٍٝىٛخ رؼ٘ٞحٕ "ًَ )( ٓظَٜف ػٖ حُـ َ٤كؼِ ٚ٤إٔ ٣ظَٜف رخُِٜٔلش" . ٝاٟخكش اًُُ ٠ي كبٕ رؼ ٞحُوٞحػي حُظ ٢حٛطزـض رٜزـش ػِٔ٤ش ٤ٛٝخؿش ٍٗ٤وش ،هي طلظخؽ اُ٠ • اػخىس حُ٘ظَ ك ٢حُ٤ٜخؿش ٓٝزٌٜخ ك ٢هخُذ أؿٞى ٝأٟٝق ٓٔخ ٢ٛػِ ٚ٤حٜٗ٧ ،ٕ٥خ ٗخهٜش أٓ ٝطِوش طلظخؽ اُ ٠اطٔخّ ٝطو٤٤ي ،أ ٝكٌف ٝطؼيٝ ،َ٣كٔ٤خ ٗ ٢ِ٣ويّ ًٗٔٞؿٌٛ ٖٓ ٖ٤ح حُوز:َ٤ • هخػيس" ٌَ٘٣ ٫:طـ َ٤ح٧كٌخّ رظـ َ٤حُِٓخٕ "().هي حطلوض ًِٔش حُلوٜخء ٝح ٖ٤٤ُٞٛ٧ػِ ٠إٔ ح٧كٌخّ حُظ ٢طظزيٍ رظزيٍ حُِٓخٕ ٝح٧ػَحف ٢ٛح٧كٌخّ ح٫ؿظٜخى٣ش حُٔز٘٤ش ػِ ٠حُؼَف ٝحُِٜٔلش ٓٝ.ـَى طؼز َ٤ح٧كٌخّ ٘ٛخ طؼزَ٤ ٓ ،ْٛٞكخ ٠ُْٝ َ ٧إٔ طٟٞق حُوخػيس رِ٣خىس ًِٔش أ ٝرظزي َ٣رؤٟٝق ك٤وخٍ" ٌَ٘٣ ٫:طـ َ٤ح٧كٌخّ حُ َٔ ْز َِّ٘٤ش ػِ ٠حُِٜٔلش ٝحُؼَف رظـ َ٤حُِٓخٕ"ٝ ،هللا أػِْ. )( • "٣ ٫ـ٧ ُٞكي إٔ ٣ظَٜف كِٓ ٢ي ؿ َٙ٤ر ٬اًٗ" . ٚكخ ٠ُٝ٧إٔ ٣لٌف حًُِٔ ٖٓ َ٤ٔ٠ش "اًٗ٣ٝ" ٚوخٍ ٫: ٣ـ٧ ُٞكي إٔ ٣ظَٜف كِٓ ٢ي حُـ َ٤ر ٬إً ٓغ ُ٣خىس "أ ٝارخكش ٖٓ حَُ٘ع ٌٛ ٕ٧",ح حُظؼز َ٤أٝكٝ ٠أَٗٔ٣ ،يهَ ك ٚ٤إً حَُ٘ع ٝحُؼَف ،ػْ اٜٗخ طلظخؽ اُ ٠اٟخكش أ "ٝر٣٫ٞش "كظ ٠طٌ ٕٞحُوخػيس أًؼَ ؿٔ ًؼخ ُِلَٝع ٣ٝوَ ػيى )( حُٔٔظؼ٘٤خص. 4إٔ حُوٞحػي حُلو ٤ٜش ُْ طظ َٜىكؼش ٝحكيس ،كبٕ حُلوٜخء ريأٝح طوؼ٤يٛخ ٌٓ٘ ػٜٞى ،كٌِٔخ ِٛٝض أكٌخٍ ْٛاُ٠ٗ٢ء ٝطزٍِٞص ٛخؿٛٞخ ك ٌَٗ ٢حُوخػيس ٓٔخ ُْٜ َٔ٣ؿٔؼٜخ ك ٢ح٧ه.َ٤ أٓخ ح٩كخ١ش رـٔ٤غ حُوٞحػي حُظ ٢أٍٝىٛخ حُلوٜخء كً ٢ظز ْٜكٓ ٢وظِق حُٔ٘خٓزخص ،أ ٝاكٜخإٛخ ك ٢ػيى ،كٌٜح أَٓ ٜ٣ؼذ ٓ٘خُ ٣ٝ ،ٚلظخؽ اُ ٠حُؼَٔ حُيحثذ ٝحُٜزَ ٝحُظؤٗٝ ،٢اُ٘٣ ٖٓ ٠وَ طِي حُٔيٗٝخص حٌُزَ٤س ،ك٘٤ظوٜ٘ٓ ٢خ حُوٞحػي ٣ٝـٔؼٜخ ٝ.أٍؿ ٞهللا إٔ ٞ٣كو٘٧ ٢هيّ ؿٜيًح ٓظٞحً ٟؼخ ٖٓ ٌٛح حُوز َ٤ك ٢حُٔٔظوزَ ط٘ٔ ٞر ٚػَٝس ٌٙٛحُوٞحػي ٣ٝظَّٔغ ٗطخهٜخ. ٜٓٔش حُوٞحػي حُلو٤ٜش َّ ظَِّض ٌٙٛحُوٞحػي ِٓٔٔش ٓٝلَ ػ٘خ٣ش ٝحػظزخٍ ُي ٟكوٜخء حٌُٔحٛذ حَُ٘٤ٜس ،كظٍٓ ٠وض ٌٓخٗظٜخ رؼي إٔ ىٗٝضٝ ،ؿَٓ ٟخ ؿَ ٖٓ ٟحُظٌ٘٣ذ ٝحُظ٘و٤ق ك٤ٛ ٢ـٜخ ًُ ًَٝ .ي ٍحؿغ اُ ٠طو ْ٣ٞحُلوٜخء ٌُٜح حُٟٔٞٞع ٖٓ هٍ٬ )( ٓخ ػَك ٖٓ ٙٞػظ ْ٤أػَ ٙك ٢طلظ٤ق حُٔيحٍى ٝطَر٤ش حٌُِٔش حُلو٤ٜش ٌٛٝ.ح ٓخ َ٤٘٣اُ ٚ٤حُؼّٓ٬ش هطذ حُي ٖ٣حُُّٔ٘زخ٢١ ٛ(722ـ )رو: "ُٚٞإ حُلوٓ ٚؼَكش حُ٘ظخثَ"(). ٖٓٝأ ْٛحُ٘ ٜٙٞحُظ ٢طزَُ أ٤ٔٛش حُوٞحػي حُلو٤ٜشٝ ،طزٝ ِّٖ٤ظ٤لظٜخ ه ٍٞحٓ٩خّ حُوَحك٤٘ٓ ٢يًح رٌٜح حُٟٔٞٞع" ٌٙٛٝ :حُوٞحػي ٜٓٔش ك ٢حُلو ،ٚػظٔ٤ش حُ٘لغٝ ،رويٍ ح٩كخ١ش رٜخ ٣ؼظْ هيٍ حُلوَ٘٣ٝ ٚ٤ف٣ٝ ،ظٍٗٝ َٜن حُلوُ٣ٝ ٚؼَفٝ ،طظ٠ق ٓ٘خٛؾ حُلظٝ ٟٞطٌُ٘ق ٖٓٝ...ؿؼَ ٣وَؽ حُلَٝع رخُٔ٘خٓزخص حُـِث٤ش ى ٕٝحُوٞحػي حٌُِ٤ش : ط٘خه٠ض ػِ ٚ٤حُلَٝع ٝحهظِلض ٟ ٖٓٝ ...ز ٢حُلو ٚروٞحػي ٙحٓظـ٘ ٠ػٖ كلع أًؼَ حُـِث٤خص ٗ٫يٍحؿٜخ ك ٢حٌُِ٤خص، ٝحطَّلي ػ٘يٓ ٙخ ط٘خه ٞػ٘ي ؿٝ َٙ٤ط٘خٓذ"(). ٙٞٗٝرٜخ حُٔ ٢١ٞ٤ك" ٢حٗ٧زخ" ٙهخث ً : "٬حػِْ إٔ كٖ حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ كٖ ػظ ،ْ٤ر٣ ٚطِغ ػِ ٠كوخثن حُلوٚ َّ ٓٝيحًٍٓٝ ،ٚآهٌٝ ٙأَٓحٍ٣ٝ ،ٙظٔ َٜك ٢كٝ ٜٚٔحٓظل٠خٍ٣ٝ ،ٙوظيٍ ػِ ٠حُ٩لخم ٝحُظوَ٣ؾ ُٔؼَكش أكٌخّ حُٔٔخثَ حُظٔ٤ُ ٢ض رٔٔطٍٞسٝ ،حُلٞحىع ٝحُٞهخثغ حُظ ٫ ٢ط٘و ٢٠ػِ َٓ ٠حُِٓخٕ"(). ٝطَ٘٣ٞح طَ٣ٜٞح رخٍ ًػخ، ٣ٝز َّٖ٤حٓ٧ظخً ٜٓطل ٠حٍُِهخ ٜٓٔش ٌٙٛحُوٞحػي رو: "... ُٚٞكبٕ ك ٌٙٛ ٢حُوٞحػي ً ً ٍحثؼًخ ُِٔزخىة ٝحُٔوٍَحص حُلو٤ٜش حُؼخٓشً٘ٝ ،لًخ ٥كخهٜخ ٔٓٝخٌُٜخ حُ٘ظَ٣شٟٝ ،ز ً طخ ُلَٝع ح٧كٌخّ حُؼِٔ٤ش رٞ٠حر،٢ طزّ ٖ٤كَُٓ ًَ ٢س ٖٓ ٌٙٛحُلَٝع ٝكيس حُٔ٘خٝ ،١ؿٜش حٍ٫طزخ ،١رَحرطش طـٔؼٜخٝ ،إ حهظِلض ٟٓٞٞػخطٜخ ٝأرٞحرٜخ"(). ٖٓٝه ٌٙٛ ٍ٬حُ٘ٝ ٜٙٞحُ٘ظَحص ك ٍٞحُوٞحػي حُلو٤ٜش ٗٔظط٤غ إٔ ٗوِ ٚاُ ٠حُ٘وخ ١حُظخُ٤ش: ٌٙٛحُوٞحػي ًخٕ ُٜخ ىِٓ ٍٝلٞظ ك ٢ط َ٤ٔ٤حُلو ٚحٗ ّْ ِ ُٝ ،٢ٓ٬ٓ٩ؼؼ ،ٚرل٤غ ط٘ظظْ حُلَٝع حٌُؼَ٤س كِٓ ٢ي ٝحكي ٓظٔن طلض هخػيس ٝحكيس" ٌٙٛ ٫ُٞٝ.حُوٞحػي ُزو٤ض ح٧كٌخّ كًَ ٝػخ ٓ٘ظظَّش ،هي طظؼخٍ ٝظٞحَٛٛخ ى ٕٝأٍٞٛ طٔٔي رٜخ ك ٢ح٧كٌخٍ"(). ًٔخ إٔ ىٍحٓظٜخ طٔخػي ػِ ٠حُللع ٝحُ٠زُِٔٔ ٢خثَ حٌُؼَ٤س حُٔظ٘خظَس رل٤غ طٌ ٕٞحُوخػيس ِ٤ٓٝش ٓ٫ظل٠خٍ ح٧كٌخّ. هخىٍح ػِ ٠حُ٩لخم ٝحُظوَ٣ؾ ُٔؼَكش ح٧كٌخّ ،حُظٔ٤ُ ٢ض ٝطَرّ ٢ك ٢حُزخكغ حٌُِٔش حُلو٤ٜشٝ ،طـؼِٚ ً رٔٔطٍٞس ك ٢حُلو ،ٚكٔذ هٞحػي ٌٓٛذ آخٓ.ٚ َِٔ ُِزخكؼ ٖ٤طظزغ ؿِث٤خص ح٧كٌخّٝ ،حٓظوَحؿٜخ ٖٓ ٟٓٞٞػخطٜخ حُٔوظِلشَ ٝ ،كَٜٛخ كٟٞٞٓ ٢ع ًٔخ طّ ٤ ٝحكي ٓغ َٓحػخس حٓ٫ظؼ٘خء ٖٓ ًَ هخػيس ٝ.رٌُي ٣ظلخى ٟحُظ٘خه ٞك ٢ح٧كٌخّ حُٔظ٘خرٜش. إ ٍر ٢ح٧كٌخّ حُٔزؼؼَس ك ٢هٝ ٢٤حكي ٣يٍ ػِ ٠إٔ ٌٙٛح٧كٌخّ ؿخءص ُظلو٤ن حُٜٔخُق حُٔظوخٍرش أُ ٝظلو٤ن ِٜٓلش أًزَ. ٝإ حُٔ٩خّ رخُوٞحػي أَٓ ٓويّٜ ِ ٔ٣ ،ٍٝي حُطَ٣ن ُُٔ٪خّ رلَٝع حُلو ٚحُٔ٘ظَ٘س ،ك ٜٞاًح هخٍ" :إ حُؼزَس ك٢ حُؼوٞى رخُٔؼخٗ" ٢أؿ٘خًُ ٙيٓ ،ؼ ،ً٬ػٖ إٔ ٣و: ٍٞإ حُز٤غ ٘٣ؼوي رٌَ ٓخ ٣يٍ ػِِٓ ٠ي ح٧ػ٤خٕ رؼٝ ،ٝٞح٩ؿخُس ط٘ؼوي رٌَ ٓخ ٣يٍ ػِِٓ ٠ي حُٔ٘خكغ رؼٝ ،ٝٞحُٜزش ط٘ؼوي رٌَ ٓخ ٣يٍ ػِِٓ ٠ي حُؼ ٖ٤ر ٬ػٝ ،ٝٞاًح هخٍ" ٖٓ:أطِق ٗ٤جًخ )( كؼِٟٔ ٚ٤خٗ ،"ٚكبٕ ًُي ٣ـ٘ ٚ٤ػٖ اَ٣حى ؿِث٤خص ًؼَ٤س ٓٔخ ٣ظلون ك ٚ٤ح٩ط٬ف ٝحُٔ٠خٕ. ٣ َٛـ ُٞؿؼَ حُوخػيس حُلو٤ٜش ىُٔ٣ ً٬٤ظ٘ز ٚ٘ٓ ٢حُلٌْ ػَك٘خ ٝظ٤لش حُوٞحػي ٝكخثيس ىٍحٓظٜخ ،ك٣ َٜخ طَٞٔ٣ ٟؽ ُ٘خ إٔ ٗـؼِٜخ ىُ ٖٓ ً٬٤أىُش حَُ٘ع ٗلظؾ رٚ ٔٗٝظ٘ز ٚ٘ٓ ٢ح٧كٌخّ؟ َ ٌٛح ٓئحٍ ُ ْ٤رؼ٤يًح إٔ ٣ي ٍٝر َوِي رؼ٣ ٖٓ ٞزلغ ػٖ ٌٓخٗش حُوٞحػي ك ٢حُلو ٚح٢ٓ٬ٓ٩؛ ٌ٘٘ٔ٣ٝخ إٔ ٗٔظٔيَّ ؿٞحر ٖٓ ٚحُ٘ ٜٙٞحُظخُ٤ش: ٣و ٍٞآخّ حُلَٓ ٖ٤حُـ ٢٘٣ٞكً ٢ظخر(( ٚحٌغ١خػ ))ٟرٔ٘خٓزش اَ٣حى هخػيط ٢ح٩رخكش ٝرَحءس حٌُٓش" ٝ:ؿَ٢ٟ ربَ٣حىٔٛخ ط٘ز ٚ٤حُوَحثق ُٔٝ...ض أهٜي حٓ٫ظي ٍ٫رٜٔخ"(). ٘٣ٝوَ حُلٔ ١ٞػٖ "حُلٞحثي حُِ٤٘٣ش "٫رٖ ٗـ ْ٤أٗ٣ ٫" ٚـ ُٞحُلظ ٟٞرٔخ طوظ ٚ٤٠حُوٞحػي ٝحُٞ٠حرٜٗ٧ ،٢خ ُٔ٤ض ًِ٤ش رَ أؿِز٤ش..."(). ٝؿخء ك(( ٢شغح حٌّجٍش)) ُِؼَّٓ٬ش ػِ ٢ك٤يٍ" :كلٌخّ حَُ٘ع ٓخ ُْ ٣ولٞح ػِٗ ٠وَ ٣َٛق ٣ ٫لٌٔ ٕٞرٔـَى حٓ٫ظ٘خى اُٝ ٠حكيس ٖٓ ٌٙٛحُوٞحػي"(). كخٗط٬هًخ ٖٓ ٌٙ ٛح٧هٞحٍ حًٌٍُٔٞس٣ ،ظُٔ٘٘ ٠خ حُو ٍٞاٜٗ٣ ٫ ٚق حَُؿٞع اُ ٌٙٛ ٠حُوٞحػي ًؤىُش ه٠خث٤ش ٝك٤يس ٖٓ ْ٤ُٝ.حُٔؼو ٍٞإٔ ٣ـؼَ ٓخ ٞٛؿخٓغ ٍٝحرُِ ٢لَٝع ىُ ٖٓ ً٬٤أىُش حَُ٘ع. ػْ إ ٓؼظْ ٌٙٛحُوٞحػي ٫طوِ ٖٓ ٞحُٔٔظؼ٘٤خصٍٝ ،رٔخ ًخٗض حُٔٔؤُش حُظَ٣ ٢حى كٌٜٔخ ٖٓ حُٔٔخثَ حُٔٔظؼ٘خس .اًًح ٣ ٫ـ ُٞر٘خء حُلٌْ ػِ ٠أٓخّ حُوٞحػي٘٣ ٫ٝ ،زـ ٢طوَ٣ؾ حُلَٝع ػِٜ٤خ ًٔ.خ أٗخٍ اًُُ ٠ي حُؼّٓ٬ش حرٖ ٗـ ْ٤كٔ٤خ ًًَ ٙحُلٔٗ ١ٞو ً٬ػ٘.ٚ كبٗٔخ ٞٗ ٢ٛحٛي ُٔ٣ظؤْٗ رٜخ ك ٢طوَ٣ؾ أكٌخّ حُو٠خ٣خ حُـي٣يس ػِ ٠حُٔٔخثَ حُلو٤ٜش حُٔيٗٝش. ٝهي ٣وخٍ إ ٌٛح حٌُ ْ٤ُ ّ٬ػِ ٠ا٬١ه ،ٚكبٕ ٘ٛخى رؼ ٞحُوٞحػي حٓ٧خٓ٤ش حُظٓ ٢ٛ ٢ز٘٤ش ػِ ٠أىُش ٖٓ حٌُظخد ٝحَُّٔ٘ش حُٔطَٜسٝٝ ،حٟلش ح٧هٌ ٜٓ٘ٔخ؛ ٓؼ ً٬حُ٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي ،حُِ٣ ٍَ٠حٍ ،حُؼخىس ٓل ٌَّٔش ،كٓ ٬خٗغ ٖٓ ح٫كظٌخّ اُٜ٤خٝ ،حٓ٫ظ٘زخٜ٘ٓ ١خ ،ك ٢ٜرٔؼخرش ح٧ىُش أ "ٝط٘ز ٚح٧ىُش "ك ٢طؼز َ٤حُؼَّٓ٬ش حُزََّ٘خٗ ٢حًٔٝ(). ٢ُٞٛ٧خ ْ٘٣ػٖ ًُي رؼ ٞحُظَؿ٤لخص ُِلوٜخء ،كؼِٓ ٠ز َ٤حُٔؼخٍ ٗويّ ٘ٛخ حُ٘ ٚحُظخُ" ٖٓ ٢حُٔـٔٞع "ٍُِ٘– ١ٝٞكٔ ٚهللا -. هخٍ طلض ػ٘ٞحٕ (كَع" ٫):كَم ػ٘ي أكٔي ر ٖ٤أًَ ُلْ ح٩رَ ٓطزً ٞهخ٤ٗٝ ،جًخً٣ٞ٘ٓٝ ،خ ،كل ًِٚ ٢حُٟٞٞء . ًٌٝح هُ٘ٞخ حُوي٧ٝ. ْ٣كٔي ٍٝح٣ش :أٗ٣ ٚـذ حُٟٞٞء ٖٓ َٗد ُزٖ ح٩رَ ٫ٝ().أػِْ أكيًح ٝحكو ٚػِٜ٤خٌٛٓٝ ،ز٘خ ٌٛٓٝذ حُؼِٔخء ًخكش ٟٞٝ ٫:ء ٖٓ ُزٜ٘خ. ٟجُٞح ٢ٍٟ... – َْ٤٠هللا ػ٘_ ٚإٔ حُ٘زّ_ ٢لسو هيلع هللا ىَّلصََّّ –هخٍ« :ط َََّ ٞ ْٓ٤ي رٖ ُه َ ٝحكظ َّؾ أٛلخد أكٔي رلي٣غ ػٖ أ ُ َ خٕ ْحُـَ٘ َِْ ٍٝ»().ح ٙحرٖ ٓخؿش ربٓ٘خى ٟؼ٤ق :كُ ٬كـش كٚ٤؛ ٝىُِ٘٤خ إٔ ح َٛ٧حُطٜخٍس حِ ٩ر َِ َ ٫ٝط َََّ ٞ ٟجُٞح ِٓ ْٖ أ َ ُْ َز ِ خٕ ِ ِٓ ْٖ أ َ ُْ َز ِ )( ٣ ُْٝؼزض ٗخه" .ٞ كٜ٘خ ػ٘ي أ ٍٝحُ٘ظَ كٌٛ ٢ح حُظَؿ٤ق ٣ظَحءُ٘ ٟخ إٔ حٓ٩خّ حُ٘ ١ٝٞحٓظ٘ي اُ ٠حُوخػيس حٍُٜٔ٘ٞس" :ح َٛ٧روخء ٓخ ًخٕ ػِٓ ٠خ ًخٕ ٝ",هيَّٜٓخ ػِ ٠حُلي٣غ حُ٠ؼ٤ق .كؤهٍ ٍٞكؼًخ ٌُٜح ح٫كظٔخٍ أٗ ٚاًح ٛق ٌٛح حُظَؿ٤ق _رؼي حُ٘ظَ ٝحُٔٞحُٗش ر ٖ٤أىُش حُلَ٣و ،ٖ٤حُ٘خكؼ٤ش ٝحُل٘خرِش –ُ ٖٓ ْ٤حُٔٔظطخع إٔ َٜٗف رؤٗ ٚحٓظ٘ي ٘ٛخ اُ ٠هخػيس كو٤ٜش ،رَ ٍؿغ اُ ٠ىُ َ٤أ ٞٛٝ: ٢ُٞٛحٓ٫ظٜلخد حُٔؼظزَ ػ٘ي.ْٛ كخُوخػيس رخػظزخٍٛخ هخػيسً كو٤ٜشً ٫طِٜق إٔ طٌ ٕٞىُ ،ً٬٤حَُِّ ْٜا َّ٫اًح ًخٗض ُزؼ ٞحُوٞحػي ٛلش أهَ،ٟ ًٜٗٞ ٢ٛٝخ ٓؼزَّس ػٖ ىُ َ٤أ ،٢ُٞٛأًٜٗٞ ٝخ كي٣ؼًخ ػخرظًخ ٓٔظوٓ ً٬ؼَ "َٟ ٫ٝ ٍَٟ ٫حٍ"" ،حُوَحؽ رخُّٔ٠خٕ"، "حُز٘٤ش ػِ ٠حُٔيَّ ِػٝ ٢حُ ٖ٤ٔ٤ػِ ٖٓ ٠أٌَٗ ".كل٘٤ج ٌٍ ٌٖٔ٣حٓ٫ظ٘خى اُٜ٤خ ك ٢حٓظ٘زخ ١حُلٌْ ٝاٛيحٍ حُلظٝ ٟٞاُِحّ حُو٠خء ر٘خء ػِٜ٤خ. ٘٣ٝزـ ٢إٔ ٣ز٘ٛ ٖ٤خ إٔ ػيّ ؿٞحُ حٓظ٘خى حُوخ ٢ٟأ ٝحُٔلظ ٢اُ ٠اكي ٟحُوٞحػي حُلو٤ٜش ٝكيٛخ ،اٗٔخ ٓلِ ٚكٔ٤خ ٞ٣ؿي ك ٚٗ ٚ٤كو ٌٖٔ٣ ٢ٜحٓ٫ظ٘خى اُ ،ٚ٤كؤٓخ اًح ًخٗض حُلخىػش ٞ٣ ٫ؿي كٜ٤خ ٗ ٚكو ٢ٜأُ ً٬ٛؼيّ طؼَ ٝحُلوٜخء ُٜخ، ٝٝؿيص حُوخػيس حُظ ٢طِٜ٘ٔخ ،ك ٌٖٔ٤ػ٘يثٌ حٓظ٘خى حُلظٝ ٟٞحُو٠خء اُٜ٤خ ،ا ٫اًح هطغ أُ ٝ ظ ّٖ كَم رٓ ٖ٤خ حٗظِٔض ػِٚ٤ حُوخػيس ٌٙٛٝحُٔٔؤُش حُـي٣يس. ح٫هظٜخى: ُـش: ًِٔش "حهظٜخى "ٜٓيٍ ٖٓ حُلؼَ "حهظٜي"٣ ،وخٍ :حهظٜي كٓ ٜٞوظٜي حهظٜخىًح. ٝحُوٜي :حٓظوخٓش حُطَ٣ن .هخٍ هللا طؼخُ ٠كً ٢ظخر ٚحُؼِ (ِ٣ﭾ ﭺﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭ ﭬ ﭿ :حُ٘لَ ).أ: ١ػِ ٠هللا طزٖ٤٤ حُطَ٣ن حُٔٔظوٝ ،ْ٤حُيػخء آُ ٚ٤رخُلـؾ ٝحُزَح ٖ٤ٛحُٞحٟلش( ،ﭿ ﭰ ﭱﭺ ﭾ حُ٘لَ) أٜ٘ٓٝ: ١خ ٣َ١ن ؿ َ٤هخٛي ٣َ١ٝ.ن ٛخى ٔٓ َٜٓ:ظوٝ ،ْ٤حهظٜي ك ٢أَٓ: ٙحٓظوخّ. ٝحُوٜي :ح٫ػظٔخىٝ ،ح٣ ،ّ٧وخٍ :هٜيٝ ٙهٜي ُٝ ٚهٜي اُٝ. ٚ٤هٜيص هٜيٗ: ٙلٞص ٗل.ٙٞ ٝحُوٜي :اط٤خٕ حُ٘٢ء٣ ،وخٍ :هٜيطٝ ،ٚهٜيص ُٝ ،ٚهٜيص اُٝ ،ٚ٤اُ٤ي هٜيٝ ،١أهٜيٗ ٢ح َٓ٧اُ٤ي . " ًٌَ٣ٝحرٖ ؿ٘" ٢إٔ أًِٔ َٛش "هٜي "ك ٢حُلو٤وشٞٓٝ ،حهؼٜخ ك ّ٬ً ٢حُؼَد :ح٫ػظِحّ ٝحُظٞؿٝ ،ٚحُٜ٘ٞى ٝحُ٘ٗ ٜٝٞل ٞحُ٘٢ءٞٓ ،حء أًخٕ ًُي ػِ ٠حػظيحٍ أّ ؿٍٞ؛ ٕ٧حٔٗ٩خٕ ٣وٜي حُـ ٍٞطخٍسًٔ ،خ ٣وٜي حُؼيٍ طخٍس أهَٝ . ٟإ ًخٗض ٌٙٛحٌُِٔش طوظ ٚك ٢رؼ ٞحُٔٞحٟغ روٜي حٓ٫ظوخٓش ى ٕٝحُٔ ،َ٤كخ٫هظٜخى ك ٢ح: َٓ٧حٓ٫ظوخٓش ٝحُظ ٢ٓٞرخ٫ػظيحٍ. ٖٓٝحُٔـخُ :حُوٜي ٝح٫هظٜخى ك ٢حُ٘٢ء ٟ:ي ح٩كَح ٞٛٝ ،١حُظ ٢ٓٞر ٖ٤حَٓ٩حف ٝحُظوظٝ ،َ٤حُوٜي ٝح٫هظٜخى ك ٢حُٔؼ٘٤ش ٝك ٢حُ٘لوش :ػيّ حَٓ٩حف ٝحُظوظ ٚ٘ٓٝ ،َ٤ه ٍٞهللا طؼخُ (٠ﭾ ﰋ ﰊ ﰉ ﭿ ُ:ؤخٕ ٝ).هٜي ك٢ حٝ ،َٓ٧حهظٜي ك ٢ُٔ: ٚ٤طـخُ ٝك ٚ٤حُلي ٢ٍٟٝ ،رخُظ٢ٓٞ؛ ٚٗ٧كًُ ٢ي ٣وٜي حٓ٧يّ. حٛطً ٬كخ: "ح٫هظٜخى "ك ٢حٗ٩ـِ٣ِ٤ش"ٌٗٞٓ ٢ٛٝ ،: "Economicsش ٖٓ ًِٔظٗٞ٣ ٖ٤خٗ٤ظ ،ٖ٤اكيحٔٛخ ""Nomos رٔؼ٘: ٠هٞحٗ ٖ٤أ ٝهٞحػيٝ ،ح٧هَ: "Oikou" ٟرٔؼ٘: ٠حٍُِٔ٘ أ ٝحُز٤ض ،كٌخٕ ٣وٜي رٌِٔش "Economics":طيرَ٤ ٗئ ٕٝحُز٤ض ،أ ٝحِٞٓ٧د حُ٘خؿق حٌُ ١طظزؼٍ ٚرش حُز٤ض ك ٢طيرٗ َ٤ئُِٜ٘ٓ ٕٝخٝ ،طٔظؼَٔ ك ٚ٤ىهَ حَٓ٧سٞٓٝ ،حٍىٛخ )( حُٔخُ٤ش حُٔليٝىس أك َ٠حٓظؼٔخٍ ٌٖٓٔ. ًزَ٤ح طزؼًخ ٫هظ٬ف ٝؿٜخص ٗظَ،ْٛ ٝهي حهظِق حُزخكؼٝ ٕٞحُٔلٌَ ٕٝك ٢طؼَ٣ق ػِْ ح٫هظٜخى حهظ٬كًخ ً )( ٝػَك ٚػِٔخء ح٫هظٜخى حُٟٞؼ ٢رظؼَ٣لخص ٓوظِلش. ٔٗٝظط٤غ إٔ ٗؼَف ػِْ ح٫هظٜخى ،رؼي حٓظوَحء ػيى ًز ٖٓ َ٤حُظؼَ٣لخص ٓ ٫ـخٍ ًٌَُٛخ ٘ٛخ ،رؤٗ: ٞٛ ٚحُؼِْ حٌُ٣ ١زلغ ك ٢كَ ٌٓ٘٬ص حٔٗ٩خٕ ك ٢حُٔـظٔغ ٖٓ ،ك٤غ ػ٬هظ ٚرخُؼَٝسٝ ،اٗزخع كخؿخطٝ ،ٚك ُٜٚٞػِ ٠حُويٓخص ٝطؤى٣ظٜخٝ ،اٗظخؿُِِٔ ٚغٝ ،ط٣ُٞؼٜخٝ ،حٓظًٜ٬ٜخ. كٌٜح حُظؼَ٣ق –كٔ٤خ َٗ– ٟؿخٓغ ٗٝخَٓ َ١٧حف حُٔؼَفٓٝ ،خٗغ ٖٓ ىه ٍٞؿ َٙ٤ك ،ٚ٤كٓ ٜٞو ٍٜٞػِ٠ ح٫هظٜخى ٝكي ٙىٓ ٕٝخ ػيح ٖٓ ٙحُؼِ ّٞحٔٗ٩خٗ٤ش٣ٝ ،ز ٖ٤حُؼ٘خ َٛحٓ٧خٓ٤ش حُظ ٢طيهَ ك ٢ىٍحٓش ػِْ ح٫هظٜخى. ٌٙٛٝحُظؼَ٣لخص ؿٔ٤ؼٜخ طز ٖ٤إٔ ػِْ ح٫هظٜخى ٣يٍّ ٗ٘خء حٔٗ٩خٕ ك ٢حُٔـظٔغ ٖٓ ٗخك٤ظ:ٖ٤ حُ٘خك٤ش ح٤ً: ٠ُٝ٧ل٤ش ك ُٜٚٞػِ ٠ح٤ٗ٧خء حُٔخى٣ش٣َ١ٝ ،وش حٓظؼٔخُٜخ رٔخ ٣لون ٓ٘لؼظ٘٣ٝ ٚزغ كخؿخط.ٚ حُ٘خك٤ش حُؼخٗ٤ش :حُويٓخص حُظ٣ ٢و ّٞرٜخ ك ٢حُٔـظٔغ رٔخ ٣ؼٞى ػِٝ ٚ٤ػِ ٠حُٔـظٔغ ٖٓ حُٔ٘خكغ ٝحٞٓ٧حٍ. )( ػِْ ح٫هظٜخى ح:٢ٓ٬ٓ٩ ػخُؾ حُلوٜخء حُِٔٔٔ ٕٞحُويٓخء ٟٓٞٞػخص ح٫هظٜخى؛ ٚٗ٧كَع ٖٓ كَٝع حُلو ٚحٌٛٝ ،٢ٓ٬ٓ٩ح حُلوٚ ٞٛأكي أٗٞحع ح٧كٌخّ حُظ ٢حٗظِٔض ػِٜ٤خ حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٠٣ ُْ ٌُْٜ٘ٝ.ؼٞح ُ ٚطؼَ٣لًخ ٓليىًح؛ ٌٖ٣ ُْ ٚٗ٧ػِ ًٔخ ٓٔظوٝ ً٬هخث ًٔخ رٌحط . ٚأٓخ رؼي ٗ٘ؤس حُيٍحٓخص ح٫هظٜخى٣ش ح٤ٓ٬ٓ٩ش ك ٢حُؼ َٜحُلي٣غ كوي ػَك ٚحُزخكؼ ٕٞرظؼَ٣لخص ٓوظِلش ،حٛظ ْ رؼٜ٠خ رز٤خٕ أ ٍٞٛح٫هظٜخى حٝ ،٢ٓ٬ٓ٩حٛظْ رؼٜ٠خ رز٤خٕ ٓٞح٤ٟغ ػِْ ح٫هظٜخى حٝ ،٢ٓ٬ٓ٩حٛظْ رؼٜ٠خ رز٤خٕ حُٜيف ٖٓ حُ٘٘خ ١ح٫هظٜخى ١حٝ ٢ٓ٬ٓ٩ؿخ٣ظٝ ،ٚؿيح ٜٓطِ ًلخ كي٣ؼًخ ٣ظٔ ِ٤رٔل ّٜٞهخٌُٝ ،ٙح ًؼَص طؼَ٣لخطٝ ،ٚطؼيىص ٓلخ.ْ٤ٛ كوي ػَف حُيًظ ٍٞدمحم ٗٞه ٢حُل٘ـَ ١ح٫هظٜخى ح ٢ٓ٬ٓ٩رؤٗ: (ٞٛ ٚحٌُٞ٣ ١ؿ ٚحُ٘٘خ ١ح٫هظٜخى٘٣ٝ ١ظٔٚ ٝكوًخ ٍٞٛ٧حٓٝ ّ٬ٓ٩زخىث)().ٚ ٣ٝئهٌ ػٌِٛ ٠ح حُظؼَ٣ق :أٗ٣ ُْ ٚؼظزَ ح٫هظٜخى ح ٢ٓ٬ٓ٩ػِ ًٔخٝ ،اٗٔخ ؿؼِٞٓ ٚؿ ًٜخ ٘ٓٝظ ًٔخ ُِ٘٘خ١ ح٫هظٜخى.١ ٝػَف كَ٣ن ٖٓ حُزخكؼ ٖ٤ػِْ ح٫هظٜخى ح ٢ٓ٬ٓ٩رؤٗ: (ٚحُؼِْ رخ٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش حُؼِٔ٤ش حُٔٔظ٘زطش ٖٓ أىُظٜخ حُظل٤ِ٤ٜش ،حُٔظِٜش ر٘٘خ ١حٔٗ٩خٕ ك ٢حُٔـظٔغ ٖٓ ك٤غ ك ُٜٚٞػِ ٠حٞٓ٧حٍ ٝحُويٓخص). ٣ٝؼَف "حُيًظ ٍٞأكٔي ٛل ٢حُي ٖ٣ػ" ٝٞح٫هظٜخى ح ٢ٓ٬ٓ٩رؤٗ: (ٚحُؼِْ حٌُ٣ ١زلغ َ١م حٌُٔذ ٝحٗ٩لخم ػِٟٞ ٠ء ح٧كٌخّ ٝح٥ىحد حُظ ٢ط٘ٔ٠ظٜخ َٗ٣ؼش ح)().ّ٬ٓ٩ ٣ٝؼظزَ رؼ ٞحُزخكؼٌٛ ٖ٤ح حُظؼَ٣ق ٖٓ أكٖٔ طؼَ٣لخص ح٫هظٜخى ح٢ٓ٬ٓ٩؛ ٚٗ٧أظٛ َٜلش (حُؼِْ )ٌُٜح ح٫هظٜخىٝ ،رٟٞٞٓ ٖ٤ػٜٓٝ ٚخىٍ ٌُْٜ٘ٝ ،ٙأهٌٝح ػِ ٚ٤أٗ ًٌَ٣ ُْ ٚحُٜيف ٓ٘ ٚأ ٝؿخ٣ظ.ٚ ٝػَك ٚكَ٣ن آهَ ٖٓ حُزخكؼ ٖ٤رؤٗ: (ٚحُؼِْ حٌُ٣ ١زلغ ك٘ٗ ٢خ ١حٔٗ٩خٕ ك ٢حُٔـظٔغ ٖٓ ك٤غ كُٜٚٞ ػِ ٠حٞٓ٧حٍ ٝحُويٓخص ،كٔذ حُٜٔ٘ؾ حٌٍُٔٓ ١ظ ٚحَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش ُِل ٍٜٞػِٜ٤خ)(). حُٔؼَف٘ٔ٣ٝ ،غ ٖٓ ىهٍٞ ٌٛٝح حُظؼَ٣ق ٓ ٞٛخ َٗؿلٚ؛ ٚٗ٧ؿخٓغ ٓٝخٗغ ،ك٘٣ ٜٞظَٔ ػِ ٠ؿٔ٤غ أكَحى َّ ؿ َ٤حُٔؼَف كًُٝ ،ٚ٤ي كٔذ هٞحػي حَُ٘ع حُل٘٤ق. حُل َٜح: ٍٝ٧ حُوٞحػي حٌُزَٓٝ ٟخ ٣ظلَع ػٜ٘خ ٖٓ هٞحػي كَػ ٤ش • حٌّزذغ حألٚي :لخػضس "حٌ١م ٓ١ال ٠ؼحي رخٌشه" • حٌّزذغ حٌؼخٔ: ٟلٛحػض حٌؼغع ٚحٌؼغٚعحص • حٌّزذغ حٌؼخٌغ" :حٌّشمش طجٍذ حٌظ١ـ١غ" • حٌّزذغ حٌغحرغ :لخػضس "حٌؼخصس ِذىّش" • رخىة ً ١ريء ،طـيٍ حٗ٩خٍس اُ ٠إٔ حٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،ك ٢ػَُِ ٟٚوٞحػي ٗـي ٙأك٤خًٗخ ٣ل َٜحُو ٍٞك٢ ًَ هخػيسٝ ،أك٤خًٗخ ٣ويّ ُِوخػيس رٌٓ ّ٬وظ٠ذٝ ،ك ٢أك٤خٕ أهَ ٚٗ ًٌَ٣ ٟحُوخػيس كو ،٢ػْ ٜ٣ظْ رزٔ ٢حُلَٝع ٝحٓ٧ؼِش ٝحُٔٔخثَ حُٔظؼِوش رخُوخػيسٌُ ،ح كبٗ٘خ ٜٓ٘ظْ ر ٌٜٙحُلَٝع ٝحٓ٧ؼِش حُظطز٤و٤ش حُٞحٍىس ػ٘ي حُٔ١ ،٢١ٞ٤خُٔخ طؼِوض رخُـخٗذ حُٔخُٝ ٢ح٫هظٜخى ،١ػْ ٗظزؼٜخ إ ٗخء هللا رخُظطز٤وخص حُلي٣ؼش ٝحُٔؼخَٛس ػِ ٌٙٛ ٠حُوٞحػي . ًٔخ طـيٍ حٗ٩خٍس ك ٢ريح٣ش ٌٛح حُل َٜاُُ ٠زْ كخ َٛك" ٢حٌُظخد ح" ٍٝ٧حُوخ ٙرـ "حُوٞحػي حُؤْ"، ٔخ: "٢ٛٝ ،حُ٤وِ٣ ٫ ٖ٤حٍ رخُ٘ي""ٝ ،حُٔ٘وش طـِذ ٞٛٝإٔ حُٔ ًٌَ٣ ٢١ٞ٤ك ٢ريح٣ظ ٚإٔ حٌُظخد ٓ ْ٠٤هٞحػي هٔ ً حُظ"ٝ ،"َ٤ٔ٤حُِ٣ ٍَ٠حٍ""ٝ ،حُؼخىس ٓلٌٔش""ٝ ،ح ٍٞٓ٧رٔوخٛيٛخ" ،رٔ٘٤خٝ ،كؼًِ٤خ ْ٠٣ ،حٌُظخد حٓ ٍٝ٧ض هٞحػي : ٢ٛحُؤْ حُٔخروش ٠٣ٝخف ػِٜ٤خ "حُلخؿش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س ػخٓش ًخٗض أ ٝهخٛش". ا ٫أٗ٘خٝ ،ػِ ٠أ ١كخٍٗ ٖ ُ ،ظ٘خ ٌٙٛ ٖٓ ٍٝحُوٞحػي ٓٝخ ٣وَؽ ػٜ٘خ ٖٓ هٞحػي كَػ٤ش ،آ ٫خ ِٜ٣ق ُ٠ز٢ حُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣شٝ ،رٌُي ُٖ ٣ئػَ ػِ٘٤خ ٌٛح حُِزْ ك ٢حُوٞحػي ٝطَط٤زٜخ ٝػيىٛخ. حُٔزلغ ح: ٍٝ٧ هخػيس "حُ٤وِ٣ ٫ ٖ٤حٍ رخُ٘ي" ٢ٛحُوخػيس حُؼخٗ٤ش ك ٢حٌُظخد ح ،ٍٝ٧حٌُ ١ه ٜٜٚحُُٔ ٢١ٞ٤ز٤خٕ حُوٞحػي حُؤْٝ ،هي ًًَ حُ٘خكؼ٤ش ًٝؼ ٖٓ َ٤كوٜخء حٌُٔحٛذ ح٧هَ ٟإٔ ؿٔ٤غ ٓٔخثَ حُلو ٚطَؿغ اُٜ٤خ. ٢ٛٝهخػيس ؿخٓؼش ٌٖٔ٣اػٔخُٜخ كً ٢ؼ ٖٓ َ٤ح٧كٌخّ ٝح٧رٞحد٣ٝ ،ئًي حُٔ ٢١ٞ٤إٔ " ٌٙٛحُوخػيس طيهَ ك٢ ؿٔ٤غ أرٞحد حُلوٝ ،ٚحُٔٔخثَ حُٔوَؿش ػِٜ٤خ طزِؾ ػ٬ػش أٍرخع حُلوٝ ٚأًؼََٓ ُٞٝ ،ىطٜخ ٘ٛخ ُطخٍ َٗكٜخ)(" طؼَ٣ق حُ٤وٖ٤ ُـش: هَحٍ حُ٘٢ءُ٣ ،وخٍ" ٣:وٖ حُٔخء ك ٢حُل" ٝٞرٔؼ٘ ٠حٓظوَ)( ،كخُ٤و٣: ٖ٤ؼ٘ ٢حُؼوش رٔخ ػِْ ٌٕٞٓٝ ،حُ٘لْ، ٔ١ٝؤٗ٘٤ش حُوِذُٝٝ ،حٍ حُ٘ي. حٛطً ٬كخ : " ٞٛك ٍٜٞحُـِّ أ ٝحُظٖ حُـخُذ رٞهٞع حُ٘٢ء أ ٝػيّ ٝهٞػٝ ،"ٚهي ػَك ٚحُزؼ ٞرؤٗ" ٚػِْ حُ٘٢ء حُٔٔظظَ ػٖ ٗظَ ٝحٓظي".()ٍ٫ ٣ٝلًُ ٖٓ ْٜي أٗٞ٣ ٫ ٚؿي حُ٘ي ك٢ٗ ٢ء ػ٘ي ٝؿٞى حُ٤و ٫ٝ ،ٖ٤حُ٤و ٖ٤ك٤غ ٞ٣ؿي حُ٘ي ،اً اٜٗٔخ ٗو٠٤خٕ، ٣ ٫ٝـ ُٞحؿظٔخع حُ٘و ،ٖ٤٠٤كؼٌِٛ ٠ح هي ٣ؼظَ ٝػِٟٝ ٠غ ٌٙٛحُوخػيس اً ٞٓ ٫ؿذ ُٟٞؼٜخ. ٌُٖٝرٔخ إٔ حُٔوٜٞى ٘ٛخ رخُ٘ي اٗٔخ (ٞٛحُ٘ي حُطخٍة )رؼي ك ٍٜٞحُ٤و ٖ٤ك ٢ح َٓ٧كٓ ٬لَ ُ٬ػظَحٝ رظخطًخٓ ،ؼخٍ ًُي :اًح ٓخكَ ٍؿَ اُ ٠ر٬ى رؼ٤يس كخٗوطؼض أهزخٍٓ ٙيس ِ٣ٞ١ش ،كخٗوطخع أهزخٍ٣ ٙـؼَ ٗ ًٌخ ك ٢ك٤خط ،ٚا٫ إٔ ًُي حُ٘ي َ٣ِ٣ ٫حُ٤و ٞٛٝ- ٖ٤ك٤خط ٚحُٔظ٤و٘ش هزٝ- ٬ػًُِ ٠ي ك٣ ٬ـ ُٞحُلٌْ رٔٞطٍُٞ ْ٤ُٝ ،ٚػظ ٚحهظٔخّ طًَظٚ ٓخ ُْ ٣ؼزض ٓٞط٣ ٚوً٘٤خٝ ،رخُؼٌْ اًح ٓخكَ آهَ رٔل٘٤شٝ ،ػزض ؿَهٜخ ك٤لٌْ رٔٞص حَُؿَٞٓ ٕ٧ ،طٌ ٚ ظٖ ؿخُذٝ ،حُظٖ حُـخُذ رُِٔ٘ش حُ٤و. ٖ٤ طؼَ٣ق حُ٘ي ُـش : ٓؼ٘خ ٙحُظَىى )(؛ ٟ ٞٛٝي حُ٤وٝ ،ٖ٤طيٍ ٓخىس حٌُِٔش ػِ ٠حُظيحهَٝ ،أهَ ٓـٔغ حُِـش حُؼَر٤ش ك ٢حُوخَٛس ا٬١م حُ٘ي ػِ ( ٠كخُش ٗلٔ٤ش ٣ظَىى ٓؼٜخ حٌُ ٖٛر ٖ٤ح٩ػزخص ٝحُ٘ل٣ٝ ٢ظٞهق ػٖ حُلٌْ" )حُٔؼـْ حُٝ ،"٢٤ٓٞك٢ "حُٜٔزخف حُٔ٘" ،"َ٤حُ٘ي :حٟطَحد حُوِذ ٝحُ٘لْ )(). حٛطً ٬كخ : طَىى حُلؼَ ر ٖ٤حُٞهٞع ٝػيٓ ،ٚأٞ٣ ٫: ١ؿي َٓ ِ ّؿق ٧ك ٍي ػِ ٠ح٥هَ ٌٖٔ٣ ٫ٝ ،طَؿ٤ق أكي ح٫كظٔخُ ،ٖ٤أٓخ ٠خ ،كظٌ ٕٞحُـٜش حَُحؿلش ك ٢ىٍؿش اًح ًخٕ حُظَؿ٤ق ًٌٓٔ٘خ ٧كي ح٫كظٔخُٝ ٖ٤حُوِذ ؿٓ َ٤طٔجٖ ُِـٜش حَُحؿلش أً ٣ "حُظٖ"ٝ ،حُـٜش حَُٔؿٞكش ك ٢ىٍؿش حُ.ْٛٞ ٝأٓخ اًح ًخٕ حُوِذ ٣طٔجٖ ُِـٜش حَُحؿلش كظٌ" ٕٞظً٘خ ؿخُزًخٝ ،حُظٖ حُـخُذ ُِ٘ٓ ٍِ٘٣ش حُ٤وٖ٤ (). َٗف حُوخػيس: طؼ٘ ٌٙٛ ٢حُوخػيس إٔ ٓخ ًخٕ ػخرظًخ ٓظ٤وً٘خ َ٣ ٫طلغ رٔـَى َٝ١ء حُ٘ي ػَِّ ،ٚ٤ ٕ٧ح َٓ٧حُ٤و ٢٘٤أه٫ٝ ،ٟٞ ٣ؼوَ إٔ ٓ ِٚ٣ِ٣خ ٞٛأٟؼق ٓ٘.ٚ هخٍ حُوَحك ٌٙٛٝ: "٢حُوخػيس ُٓـْ ٔغ ػِٜ٤خ ٢ٛٝإٔ ًَ ٌٓ٘ٞى ك٣ ٚ٤ـؼَ ًخُٔؼي ّٝحٌُ٣ ١ـِّ رؼيٓ"(). ٚ ٢ٛٝطٜيف اٍُ ٠كغ حُلَؽ ك٤غ كٜ٤خ طوَ٤ُِ َ٣و ٖ٤رخػظزخٍ ٙأً٬ٛ ًؼَ٤ح ٓخ ٘٘٣ؤ ػٖ ٓؼظزَح ٝاُحُظُِ٘ ٚي حٌُ١ ً ً حُٓٞخٔ٤ٓ٫ ّٝخ ك ٢رخد حُطٜخٍس ٝحُ٬ٜس ًٌُٝي كٓ ٢خثَ حُٔٔخثَ ٝحُو٠خ٣خ حُلو٤ٜش حُظ ٢طَٔ ١كٜ٤خ ٌٙٛحُوخػيس حُظ٢ ٣ظـِ ٠كٜ٤خ حَُكن ٝحُظول٤ق ػِ ٠حُؼزخى. أ َٛحُوخػيس َ٣ؿغ أ ٌٙٛ َٛحُوخػيس اُ ٠أَٗ ٍٞٛػ٤ش ٝأهَ ٟػوِ٤ش. ٖٓ حُوَإٓ حٌَُْ٣ • ه ُٚٞطؼخُ ٠ﮙ ﭾ ( ﭿ ﮈ ﮉ ﮂ ﮃ ﭾﭿ ﮌ ﮍ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄﮅ ﮆ ﮇ ﮖ ﮗ ﮘ).ْٗٞ٣ 2ه ُٚٞطؼخُ ٠ﭾﰣﰢﰡﰠﰟﰞﰝﰜﰛﰚﰙﰘﰗﰖﰕ ﰔ ﰓ ﰋ ﰑ ﰐ ﰏ ﰊ ﰍ ﭿ :(حُـخػ٤ش). 3ه ُٚٞطؼخُ ٠ﭾ (ﰳ ﰍ ﰌﰰ ﭿ :حُٔيػَ).4-ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﮮ ﮭ ﮬ ﮫ ﭿ :حُلخهش ). 5ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﮁ ﮀ ﭿ ﭾ ﭽ ﭼﭻ ﭺ ﭹ ﭸﭷ ﭶ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭ ﭿ :ارَح).ْ٤ٖٛٓ حُٔ٘ش حُ٘ز٣ٞش حَُ ُؿ َُ َّحٌَُِ ُ٣ ١وِ َُ َّ٤ا َُ ْ ِٚ ٤أََِّٗ ٣َ ُٚـيُ حُ َّ َُٓ َّ ٍِ ٞ ٘ َْ ٢ء كِ٢ حَّللِ َْ ِ َ - ١ػ ْٖ َػزَّخ ِى ر ِْٖ ط َِٔ ٍَ ،ْ٤ػ ْٖ َػ ِّٔ ِ ،ٚأَََّٗ ُٚ ّلسو هيلع هللا ىَّلصَََّ َّ ٌَٗخ ِاَُُ ٍَ ٠ )( َ ْٞ ٛطًخ أِ َ٣ ٝـيَ ًٍِ ٣لخ» . حُ َّ ْ َِ ٜ ف َ -كظََّ َٔ ْٔ ٣َ ٠غ َ ِ َ٬ٜس؟ كَوَخٍَ « ْ٘ َ٣ َ٫:لَظِ َْ -أََ ْ٘ َ٣ َ٫ ٝ ْٞ ٛطًخ أَِ َ٣ ٝـيَ ًٍِ ٣لخ»(). ِ ِ٢ ْ َِ ٜ ف َكظََّ َٔ ْٔ ٣َ ٠غ َ ّلسو هيلع هللا ىَّلصَََّ هَخٍَ « َ ْ٘ َ٣ َ٫: ٝكُ ٢لع َ :ػ ْٖ َػزَّخ ِى ر ِْٖ ط َِٔ ٍَ ،ْ٤ػ ْٖ َػ ِّٔ َِ ،ٚػ ِٖ حُ َّ٘ ِزُ َّْ ّلسو هيلع هللا ىَّلصَََّ« ِ :اًَح ََ ٝؿيَ أَ َكيُ ًُ ْْ ِكَ ٢ر ْ ْٓ َ ُ ٍُ ٞ ٌَ ٢ء أ َ ّْ هللاَِ ِ ط ِ٘ َِ ٚ َ 2ػ ْٖ أ َ ِرََْ ٣ََُ ٛ ٢س َ ،هَخ ٍَ :هَخ ٍَ ٍَ ُٗ ْ٤جًخ ،كَؤ َ ْٗ ٌَ ََ َػَِ ْ ِٚ ٤أَه َََ َؽ ِٓ ْْ٘ ٗ ُٚ )( ْٞ ٛطًخ ،أَِ َ٣ ٝـيَ ًٍِ ٣لخ» . ،َ٫كَْ ٣َ َ٬و َُ َؿ َّٖ َِٖٓ ْحُ َٔٔ ِْـ ِي َكظََّ َٔ ْٔ َ٣ ٠غ َ هللاَِْ َََِّ َٓ ُ ٍُ ٞ ّلسو هيلع هللا ىَّلص« ِ :اًَح ٗ َّ ٠َِّ ٛػَ٬ػًخ أ َ ّْ ،ِ١هَخ ٍَ :هَخ ٍَ ٍَ ُ َ 3ػ ْٖ أ َ ِرَ ٢ِ ٬ٛط َِ ،ٚك َِ ْْ َ٣ي ٍِْ ًَ ْْ َ َي أ َ َكيُ ًُ ْْ ِكَ ٢ ٓ ِؼٍ ٤ي ْحُ ُوي ٍِْ ّ أ َ ٍْرَؼًخ ،كَ ِْ َْ ٤ َّ ّ َ ط ََفِ حُ َّ ٬َ ٛطَ،ُٚ ٔخ َ ٠ِٛه َْٔ ً ٗلَ ْؼَٖ ََُ ُٚ ٘ َّي ََ٤ُْ ٝز ِْٖ َػََِٓ ٠خ ح ْٓظ َ ْ٤وََٖ ،ػ ُ َّْ ُ ْٔ َ٣ـيُ َٓـْ يَطَ ِْٖ ٤هَ ْز ََ أ ْٕ ،َْ ِِ َٔ ُ٣كَب ِ ْٕ ًَخَٕ َ )( ٘ َْ ٤ ِ ٠َِّٛاطْ َٔخ ًٓخ ٍْ َ ٧رَغٍ ًَخَٗظ َخ ط ََْ ِؿًٔ ٤خ ُِِ َّ خٕ» . َٝاِ ْٕ ًَخَٕ َ ط ِ ٓ َٜخ أكيًْ ك٢ 4ػٖ ػزيحَُكٖٔ رٖ ػٞف ٢ٍٟ-هللا ػ٘- ٚهخٍ ٔٓ:ؼض ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص ٣و: «ٍٞاًح َ٬ٛط ٚكِْ ٣يٍ ٝحكيس ٠ِٛأّ حػ٘ظ ٖ٤كِ٤زٖ ػِٝ ٠حكيس ،كبٕ ُْ ٣ظ٤وٖ ٠ِٛحػ٘ظ ٖ٤أّ ػ٬ػًخ كِ٤زٖ ػِ ٠حػ٘ظ ،ٖ٤كبٕ ُْ ٣يٍ أػ٬ػًخ ٠ِٛأّ أٍرؼًخ كِ٤زٖ ػِ ٠ػ٬ع ٔ٤ُٝـي ٓـيط ٖ٤هزَ إٔ »().ِْٔ٣ ٖٓ ح٩ؿٔخع أؿٔغ حُلوٜخء ػِ ٠أ َٛحُؼَٔ ر ٌٜٙحُوخػيس ،هخٍ حُوَحك: ".. ٢ك ٌٜٙهخػيس ٓـٔغ ػِٜ٤خ ٢ٛٝ ،إٔ ًَ ٌٓ٘ٞى ك٣ ٚ٤ـؼَ ًخُٔؼي ّٝحٌُ٣ ١ـِّ رؼيٓ" (). ٚ ٖٓ حُؼوَ حُ٤و ٖ٤أه ٖٓ ٟٞحُ٘يٝ ،حُ٠ؼ٤ق َ٣ِ٣ ٫حُو ٕ٧ ،١ٞك ٢حُ٤و ٖ٤كٌ ًٔخ هطؼً٤خ ؿخُ ًٓخ كٜ٘٣ ٬يّ رخُ٘ي، ٝحُو ٍِٝ٣ ٫ ١ٞا ٫رٔؼِ ٚأ ٝأه ٍِٝ٣ ٫ٝ ٚ٘ٓ ٟٞرٔخ ٞٛأٟؼق ٓ٘.ٚ ٗٝلخ٘ٛ ٍٝخ ط٘خ ٍٝرؼ ٞحُوٞحػي حُلَػ٤ش حُٔ٘يٍؿش طلض ٌٙٛحُوخػيسٝ ،حُظ ٢طي ٍٝكٓ ٢ـِٜٔخ ك ٍٞحُ٘ي ٝحُظ٤وٖ. أ: "ً٫ٝح َٛ٧روخء ٓخ ًخٕ ػِٓ ٠خ ًخٕ" ٌٙٛحُوخػيس ٓؼَ هخػيس "حُ٤وِ٣ ٫ ٖ٤حٍ رخُ٘ي "ٖٓ ك٤غ اٜٗخ طو ّٞك ٢ح َٛ٧ػِٓ ٠خ ٠ٔٔ٣ػ٘ي حٖ٤٤ُٞٛ٧ رـ "حٓ٫ظٜلخد"٣ٝ ،ؼ٘: ٢حػظزخٍ حُلخُش حُٔخروش -كٝ ٢ه ٍ ض ٓخ ٔٓ-ظَٔس كٓ ٢خثَ حٝ٧هخص ػزٞطًخ أٗ ٝلً٤خ كظ٣ ٠ؤطٓ ٢خ ٣ؼزض حٗوطخػٜخ. ٣ٝؼَك ٚحًُ٘ٞخٗ ()٢رؤٗ" ٚحٓظٜلخد حُلخٍ ٝ َٓ٧ؿٞى ١أ ٝػيٓ ،٢ػوِ ٢أَٗ ٝػًٔ ،"()٢خ ٣ؼَكٚ حُِٗـخٗ ()٢رؤٗ" ٚحٓ٫ظي ٍ٫رؼيّ حُيُ َ٤ػِٗ ٠ل ٢حُلٌْٓ ،خ ٞٛػخرض رخُيُٝ ،()َ٤ػَك ٚح ()١ٞ٘ٓ٩رؤٗ ٚػزخٍس ػٖ "حُلٌْ رؼزٞص أَٓ ك ٢حُِٓخٕ حُؼخٗ ٢ر٘خء ػِ ٠ػزٞط ٚك ٢حُِٓخٕ ح"()ٍٝ٧ ٝهي حهظُِق ك ٢أٗٞحع حٓ٫ظٜلخد ٝح٫كظـخؽ ر ٚػِ ٠أٗ ٚأكي ح٧ىُش حَُ٘ػ٤شٝ ،هي ًٛذ ؿٍٜٔٞ ح ٖٓ ٖ٤٤ُٞٛ٧أٛلخد ٓخُي ٝحُ٘خكؼٝ ٢أكٔي ٝؿ َْٛ٤اُ ٠أٗ ٚكـش ٛخُلش ٩روخء ح َٓ٧ػِٓ ٠خ ًخٕ ػِٞٓ ،ٚ٤ح ًء ًخٕ حُؼخرض رٗ ٚلً٤خ أً٤ِٛخ أ ٝكٌ ًٔخ َٗػً٤خ ،أ ١أٗ ٚكـش ك ٢حُ٘لٝ ٢ح٩ػزخص ٞٛٝ ،ه ٍٞحُِٔٗٝ ٢حَُ٤ٜكٝ ٢حُـِحُ٢ ٝحرٖ َٓ٣ؾ ًًَٝ ،حُوَحك ٢إٔ حٓ٫ظٜلخد كـش ػ٘ي ٓخُيٍ ،كٔ ٚهللا. ًٛٝذ أًؼَ حُٔظؤهَ ٖٓ ٖ٣حُل٘ل٤ش اُ ٠أٗ ٚك ٢حُ٘ل ٢ح ٢ِٛ٧ى ٕٝاػزخص حُلٌْ حَُ٘ػ ،٢أ ١أٗ ٚكـش ك٢ حُيكغ ك ٢ح٩ػزخص ،كِٜ٣ ٬ق كـش ُزوخء ح َٓ٧ػِٓ ٠خ ًخٕ رل٤غ طظَطذ آػخٍ ؿي٣يس ػِ ٠حػظزخٍ ،ٙرَ ٣يكغ ر ٚىػٟٞ ٠خ ،حُوخ ٢ٟحٓ٩خّ أر٣ُ ٞي ٠خ ٖٔٓٝ ،هخٍ رٌٜح أً ٣ طـ َ٤٤حُلخٍ حُظً ٢خٗض ػخرظش رل٤غ طظَطذ أكٌخّ ػًُِ ٠ي أً ٣ ٝحُ٘٤وخٕ ٛٝيٍ ح ّ٬ٓ٩أر ٞحُ.َٔ٤ ًٛٝذ ًؼ ٖٓ َ٤حُل٘ل٤ش ٝرؼ ٞأٛلخد حُ٘خكؼٝ ٢أر ٞحُلٖٔ حُزٝ ١َٜؿٔخػش ٖٓ حُٔظٌِٔ ،ٖ٤اُ ٠أٗٚ )( ُ ْ٤رلـش أ٩ ٫ ،ً٬ٛػزخص أَٓ ُْ ُ ٫ٝ ،ٌٖ٣زوخء ٓخ ًخٕ ػِٓ ٠خ ًخٕ. ططز٤وخص حُٔ٢١ٞ٤ َٟد حُٔ ٢١ٞ٤أٓؼِش ًؼَ٤س ٖٓ حُٔٔخثَ حُلو٤ٜش حُظ ٢ط٘طزن ػِٜ٤خ حُوخػيس حُٔخروش ،ا ٫أٗ٘خ ُٖ ًٌَٗ ٜٓ٘خ، كٔذ ١ز٤ؼش ٍٓخُظ٘خ ،آ ٫خ ٣ظؼِن رخُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش ٝحُٔخُ٤ش. ًُ ٖٓٝي ٓخ ًًَ ٙحُٔ ٢١ٞ٤كوخٍ" ٗٝ:ظًُ َ٤ي ٓ:خ ُ ٞػِٔ٘خ ُِ٣ي ػِ ٠ػَٔ ٝأُلًخ ،كؤهخّ ػَٔ ٝر٘٤ش رخ٧ىحء ػَٔح أهَ ُ ٚرؤُق ٓطِوًخ٣ ُْ ،ؼزض ر ٌٜٙحُز٘٤ش ٗ٢ء٫ ،كظٔخٍ إٔ حُ٧ق حٌُ ١أهَ رٚ أ ٝح٩رَحء ،كؤهخّ ُ٣ي ر٘٤ش إٔ ً )( ٞٛحُ٧ق حٌُ ١ػِٔ٘خ ٝؿٞرٝ ،ٚهخٓض حُز٘٤ش ربرَحث ،ٚك ٬ط٘ـَ ًٓظ ٚرخ٫كظٔخٍ. ًٌُي ٓخ ُ ٞحىػ ٠حُٔوظَ ٝأٗ ٚىكغ حُي ٖ٣اُ ٖٓ ٠أهَ ٟٚا٣خ ،ٙأ ٝحىػ ٠حُٔ٘ظَ ١أٗ ٚىكغ حُؼٖٔ ُِزخثغ، أ ٝحىػ ٠حُٔٔظؤؿَ ىكغ ح٧ؿَس ُٜخكذ حُيحٍٝ ،أٌَٗ ًَ ٖٓ :حُٔوَٝ ،ٝحُزخثغٝ ،حُٔئؿَ ً.خٕ حُوُٜ ٍٞئ٫ء حٌَُٔ٘ٓ ٖ٣غ حُ. ٖ٤ٔ٤أ: ١إ ٌٙٛحٞٓ٧حٍ طؼظزَ رخه٤شً كًٓ ٢ش حُٔوظَٝ ٝحُٔ٘ظَٝ ١حُٔٔظؤؿَ ٓخ ُْ ٣ؼزظٞح حُيكغ ٜٗ٧خ ًخٗض ٓٔظلوش ػِ ْٜ٤ر٤و ،ٖ٤كخ َٛ٧روخإٛخ ك ًْٜٔٓ ٢كظ٣ ٠ؼزض ٓوٜ١ٞخ ُْٜٝ ،ك ٌٙٛ ٢حُلخُش طلِ٤ق حُيحثٖ ٝحُزخثغ ٝحُٔئؿَ ػِ ٠أٗ٣ ُْ ْٜوزٞ٠ح ،كبًح كِلٞح ه ُْٜ ٢٠رخٞٓ٧حٍ ػِ ٠حُٔوظَٝ ٝحُٔ٘ظَٝ ١حُٔٔظؤؿَ"(). ٜخ كَٗ ٢حء ؿخٍ٣ش ٛٝٝلٜخ ،كخٗظَ ٟحَُ٤ًٞ ٖٓٝحٓ٧ؼِش حُظٍٞ٣ ٢ىٛخ حُٔ ٢١ٞ٤أً ٣ ٠خ هٗ ًََّ ٝ: "ُٚٞو ً ؿخٍ٣ش رخُٜلشٓٝ ،خص هزَ إٔ ِٜٔٔ٣خ ُِٔ٣ ُْ ،ًَِ ٞلَ ُِٔ١ٝ ًََٞئٛخ٫ ،كظٔخٍ أٗ ٚحٗظَحٛخ ُ٘لٔٝ ،ٚإ ًخٕ َٗحء ظخَٛح ك ٢حُلَ ٌُٖٝ ،ح َٛ٧حُظلَ"()ْ٣ حُ َ٤ًٞحُـخٍ٣ش رخُٜلخص حُٔ ًَٞرٜخ ً ػخًٗ٤خ" :ح َٛ٧رَحءس حٌُٓش" ٖٓ حُوٞحػي حُٔظلَػش ػٖ هخػيس "حُ٤وِ٣ ٫ ٖ٤حٍ رخُ٘ي" ،هخػيس ٜٓٔش طو: "ٍٞح َٛ٧رَحءس حٌُٓش"َ٣ ،ؿغ ًؼَ٤ح ٖٓ حُٔٔخثَ حُظ٣ ٢لظخؿٜخ حُِٔٔٔ ٕٞرخُٞ٠حر ٢حَُ٘ػ٤ش. اُٜ٤خ ًؼ ٖٓ َ٤ح٧كٌخّٝ ،ط٠زً ٢ ٝحٌُٓش ُـش :حُؼٜي ٝ.حٛطً ٬كخ ٛٝ:ق َ٤ٜ٣ر ٚحُ٘و ٚأ ٕ٧ ً٬ٛطؼزض ُ ٚأ ٝػِ ٚ٤حُلوٞم . ٓٝؼ٘ ٠حُوخػيس: ح َٛ٧إٔ طًٌٓ ٕٞش ًَ ٗو ٚرَ٣جش أ: ١ؿ٘ٓ َ٤ـُٞش رلن آهَ ٕ٧حٌُْٓ ُهِوض رَ٣جش ؿ٘ٓ َ٤ـُٞش رلن ٖٓ حُلوٞم ،كٖٔ حىػٗ ٠ـِٜخ ٝكيع حٌٗ٩خٍ كؼِ ٚ٤حُز٘٤ش. ٣ٝو ٍٞحٍُٔ– ٢١ٞ٤كٔ ٚهللا –ٗخٍ ًكخ ٓٝؼِوًخ" ٌُُٝ:ي ُْ ُ٣وزَ كٗ ٢ـَ حٌُٓش ٗخٛي ٝحكيٓ ،خ ُْ ٣ؼظ٠ي ٠خ ًخٕ حُو ٍٞه ٍٞحُٔيػ ٠ػُِٞٔ ،ٚ٤حكوظ ٚح"().َٛ٧ رآهَ ،أ ٖ٤ٔ٣ ٝحُٔيػٌُٝ ،٢ح أً ٣ ططز٤وخص حُٔ٢١ٞ٤ ٣لَع حَُٔ٠٣ٝ ٢١ٞ٤د حٓ٧ؼِش ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس رزؼ ٞحُٔٔخثَٗ ،وظخٍ ٜٓ٘خ ٓخ ٣ظؼِن رخُٔٔخثَ حُٔخُ٤ش ٝح٫هظٜخى٣ش ،ك٤وٜ٘ٓ: "ٍٞخ :حهظِلخ ك ٢هٔ٤ش حُٔظَِق ،ك٤غ طـذ هٔ٤ظ ٚػِٓ ٠ظِلً ،ٚخُٔٔظؼٝ َ٤حُٔٔظخّ ٝحُـخٛذ ٝحُٔٞىع ٝحُٔظؼي ،١كخُو ٍٞه ٍٞحُـخٍّ ٕ٧ ،ح َٛ٧رَحءس ًٓظٔٓ ٚخ ُحى ٜ٘ٓٝ...خ ٤ٛ ٖٓ:ؾ حُوٌَِٓ: ٝظٌ ٚػِ ٠إٔ طَى ريُ ،ٚكِ ٞحهظِلخ ك ًًَ ٢حُزيٍ ،كخُو ٍٞه ٍٞح٥هٌ ٕ٧ ،ح َٛ٧رَحءس ًٓظ"().ٚ ٖٓٝػخىس حُٔٝ ،٢١ٞ٤حُظ ٢طيٍ ػِٞٓٞٓ ٠ػ٤ش ػِٔ ،ٚإٔ ٘٣ؼَ ػِٛ ٠للخص ًظخرٓ ٚـٔٞػش ٖٓ حُِطخثق حُزي٣ؼش حُظ ٢طٟٞق حُلٌَس ٝطزٔطٜخ ٝطَرطٜخ رخُؼِ ّٞح٧هَ ٟحُظ ٢رَع كٜ٤خ حُٔٓٝ ٢١ٞ٤يٛخ ٖٓ َ٣حػ ،ٚك٤و ٍٞك٢ "ُط٤لش "رؼي ط٘خُ ُٚٝوخػيس "ح َٛ٧رَحءس حٌُٓش" ":هخٍ حرٖ حُٜخثؾ)( كٔ٤خ ٗوِظ ٖٓ ٚهطٗ: ٚظ َ٤ه ٍٞحُلوٜخء "إ ح َٛ٧رَحءس حٌُٓش ،ك٣ ٬و ٟٞحُ٘خٛي ػِٗ ٠ـِٜخ ٓخ ُْ ٣ؼظ٠ي رٔزذ آهًَ ،و ٍٞحُ٘لخس ح َٛ٧ك ٢حٔٓ٧خء حَُٜف، ك٣ ٬وٓ ٟٞزذ ػِ ٠هَٝؿ ٖٓ ٚأ ِٚٛكظ٣ ٠ؼظ٠ي رٔزذ آهَ"(). ١ٍٝٝػٖ ػزيهللا رٖ ػزخّ ٢ٍٟ-هللا ػٜ٘ٔخ -هخٍ :إ حُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص هخٍ« ٣ ُٞ:ؼط ٠حُ٘خّ ريػٞح٫ ْٛىَّػ٠ ه ّٞىٓخء ٍؿخٍ ٝأٓٞحُ ٌُٖٝ ،ْٜحُ ٖ٤ٔ٤ػِ ٠حُٔيَّػ ٠ػِ»().ٚ٤ ٝكٍٝ ٢ح٣ش :إٔ حَُّٓ ٍٞلسو هيلع هللا ىَّلص ه ٠٠رخُ ٖ٤ٔ٤ػِ ٠حُٔيَّػ ٠ػِ. ٚ٤ ٝكٍٝ ٢ح٣ش إٔ حَٓأطً ٖ٤خٗظخ طوَُحٕ ك ٢ر٤ض ،أ ٝك ٢حُلـَس كوَؿض اكيحٔٛخٝ ،هي أٗلٌ رؤ ْٗل ٠كِ ً ٢لٜخ، كخىػض ػِ ٠ح٧هَ ،ٟكَكغ ًُي اُ ٠حرٖ ػزخّ ،كوخٍ حرٖ ػزخّ ،هخٍ ٍٓ ٍٞحُّ ٚلسو هيلع هللا ىَّلص« ٣ ُٞ:ؼط ٠حُ٘خّ ريػٞحٌُٛ ،ْٛذ ىٓخء هٝ ّٞأٓٞحًًَُٛٝ ،ْٜخ رخهللٝ ،حهَإٝح ػِٜ٤خ( ﮊﯴ ﯳﯲﯱﯰﯯﯮﯭﭿ :آٍ ػَٔحٕ») ،فظوغ٘ٚخ فخػظغفض ،فمخي حرٓ ػزخؽ :لخي حٌٕز ٟملسو هيلع هللا ىلص« :حُ ٖ٤ٔ٤ػِ ٠حُٔيػ ٠ػِ».ٚ٤ )( ِٚؼخي طٌه ٌٛ:حصػ ٝششض ػٍ ٝآسغ أٔٗ أطٍف ٌٗ ش١ج ًخٚ ،حػظغف حٌّضػ ٝػٌٍ ٗ١ىّٕٙخ حسظٍفخ ف ٟلّ١ش حٌشٟء حٌّظٍف ،فخٌمٛي لٛي حٌغخعَ "حٌّضػ ٝػٍ ،"ٗ١ألْ حألطً حٌزغحءس ػّخ ػحص. وظٌه ٌ ٛحصػ ٝششض صٕ٠خ ٌٗ ػٍ ٝآسغٚ ،أٔىغ حٌّضػ ٝػٍ ،ٗ١فخٌمٛي لٛي حٌّضػ ٝػٍ ٗ١ألْ حألطً رغحءس طِظٗٚ ،ػٍ ٝحٌّضػ ٟحٌزٕ١ش. ػخُؼًخ" :أٓ َٛخ حٗز٘ ٠ػِ ٚ٤ح٩هَحٍ أٗ ٢أػَٔ حُ٤وٝ ٖ٤أَ١ف حُ٘ي ٫ٝأٓظؼَٔ حُـِزش" ٛ٠عص حٌـٛ١ؽ ٟف٘ ٟظٖ حٌمخػضس ٔض والَ حٌشخفؼ ،ٟعػ ٟهللا ػِٕٗ ،ظضسالً ف ٟحٌظ١خغش لٍ١الً١ٌ ،ظٕخؿذ حٌٕض ِغ لخٌذ حٌظمؼ١ض ،ف١مٛي" :لخي حٌشخفؼ ،ٟعػ ٟهللا ػٕٗ" :أطً ِخ حٔزٕ ٝػٍ ٗ١حإللغحع أٔ ٟأػًّ حٌ١مٓ١ ٚأؽغح حٌشه ٚال أؿظؼًّ حٌغٍزش"٘ٚ ،ظٖ لخػضس ِطغصس ػٕض حألطذخدِٚ ،غجؼٙخ اٌ" ٝحألطً رغحءس حٌظِش"(). ططز٤وخص حُٔ٢١ٞ٤ ٠زضأ حٌـٛ١ؽ ٟف ٟحفظغحع رؼغ حٌّؼخِالص ٚحٌظطز١مخص ػٍ٘ ٝظٖ حٌمخػضس ف١مٛي :وم ٌُٙٛفّ١خ ٌ ٛألغ أٔٗ ِمغح رخٌمزغ ،ألٔٗ عرّخ حػظمض أْ حٌٙزش ال طظٛلف ػٍ ٝحٌمزغٚ ،أطً حإللغحع حٌزٕخء ػٍٝ ٘ٚزٗ ٍِٚىٗ ٌُ ٠ىٓ ً حٌ١م.. ٓ١فٍ ٛألغ الرٕٗ رؼ ٓ١فّ١ىٓ طٕؼ ً٠حإللغحع ػٍ ٝحٌز١غ ٛ٘ٚ ،ؿزذ لّٕ٠ ٞٛغ حٌغجٛع ٚػٍ ٝحٌٙزش ال ّٕ٠غ )( حٌّ ٍْىٚ. ٓ١أفظ ٝأر ٛػخطُ حٌغجٛع ،فؤفظ ٝأر ٛؿؼ١ض حٌٙغ ٞٚربػزخص حٌغجٛع ،طٕؼ٠الً ػٍ ٝألً حٌـززٚ ٓ١أػخف ِ )( حٌٍّه ٌٍّمغ ٌٗ . حٌؼزخص ٞرؼضِٗ ألْ حألطً رمخء ِ ٚدى ٝحٌغحفؼ ()ٟػٓ حٌّخٚعص ٚ ()ٞحٌمخػ ٟأر ٟحٌط١ذ)( ِٛحفمش أر ٟؿؼ١ض ػُ لخي ّ٠ٚ:ىٓ أْ ٠ظٛؿؾ ف١مخي اْ ألغ رخٔظمخي حٌٍّه ِٓ حألد اٌ ٝحالرٓ فخألِغ وّخ لخي حٌمخػ١خْٚ ،اْ ألغ رخٌٍّه حٌّطٍك ،فخألِغ وّخ لخي حٌؼزخصٚ ،ٞلخي حٌٕ ()ٞٚٛف ٟفظخ: ٗ٠ٚحألطخ حٌّشظخع لٛي حٌٙغٚ ٞٚلزٛي طفـ١غٖ رخٌٙزش ٚعجٛػٗ ِطٍمًخ. ِٓٚحٌفغٚع ٌٛ:ألغ رّخي ،أِ ٚخي ػظ ،ُ١أ ٚوؼ١غ ،أ ٚوز١غ ،لُزً طفـ١غٖ رّخ ُ٠ظّٛي ٚاْ لًّ ٌٛٚ ،لخي ٌٗ ػٕض ٞؿ١ف ف ٟغّض أ ٚػٛد ف ٟطٕضٚق ،ال ٍ٠ؼِٗ حٌظغف ,أ ٚغّض ف ٗ١ؿ١ف ،أ ٚطٕضٚق ف ٗ١ػٛدٌ ،ؼِٗ حٌظغف ٚدضٖ .أ ٚسخطُ ف ٗ١فض ٌُ ٍ٠ؼِٗ حٌفض ،أ ٚػزض ػٍ ٝعأؿٗ ػّخِش ٌُ ،طٍؼِٗ حٌؼّخِش ،أ ٚصحرش ف ٟدخفغ٘خ ٔؼً، أ ٚجخع٠ش ف ٟرطٕٙخ دًٍّ٠ ٌُ ،ؼِٗ حٌٕؼً ٚحٌذًّ. ٌٛٚألغ ٌٗ رؤٌف ،ػُ ألغ ٌٗ رؤٌف ف َٛ٠ ٟآسغٌ ،ؼِٗ أٌف فمؾ ،أ ٚرؤوؼغ صسً حأللً ف ٟحألوؼغ ٚ...فغٚع حٌمخػضس وؼ١غس "(). ٠ٚـظّغ حٌـٛ١ؽ ٟف ٟحٌمٛحػض حٌّظؼٍمش رؼزؾ ٚػالؽ ِـخثً حٌشه ٚػضَ حٌظ١مٓٚ ،رؼض طوغ ٘ظٖ حٌمخػضس ٔجضٖ ف ٟسزغس ٚؿؼش أفك –عدّٗ هللا –ٍ٠ذك رٙخ لخػضط ٓ١أسغ ٓ١٠طظؼٍمخْ رخأل ،ٌٝٚف١مٛي" ٠ٚ:ضسً فٙ١خ لخػضس أسغ ِٓ: "ٜط١مٓ حٌفؼً ٚشه ف ٟحٌمٍ ً١أ ٚحٌىؼ١غ دًّ ػٍ ٝحٌمٍ ً١ألٔٗ حٌّظ١مٓ ،حٌٍ ُٙاال أْ طشظغً حٌظِش رخألطً فال طزغأ اال ر١م٘ٚ " ٓ١ظح حالؿظؼٕخء عحجغ اٌ ٝلخػضس ػخٌؼش ،طوغ٘خ حٌشخفؼ ٟعػ ٟهللا ػٕٗ ٟ٘ٚأْ "ِخ ػزض ر١م ٓ١ال ٠غطفغ اال ر١مِٕٙٚ ،"()ٓ١خ :ػٍ ٗ١صٚ ،ٓ٠شه ف ٟلضعٌٖ ،ؼِٗ اسغحؽ حٌمضع حٌّظ١مٓ وّخ لطغ رٗ حإلِخَ)( ،اال أْ طشظغً طِظٗ رخألطً ،فال ٠زغأ اال ِّخ ط١مٓ أصحءٖ ،وّخ ٌٔ ٛـ ٟطالس ِٓ حٌشّؾ ،طٍؼِٗ حٌشّؾ"(). ٍحر ًؼخ :هخػيس "ح َٛ٧حُؼيّ"(). وؼ١غح ِٓ حٌّـخثًٌٚ ،ظح ٠فغع ػٍٙ١خ حٌـٛ١ؽ ،ٟفغٚػًخِ ،خٌ١ش ٚحلظظخص٠ش ف ٟغخ٠ش ٘ ٟلخػضس ِّٙش طؼزؾ ً حألّ٘١ش ،طٕخؿذ حٌؼظغ حٌذض٠غ ،سخطش ِخ ٠ظؼٍك رخٌمغٚع ٚحٌغرخ ٚحٌضٌٍ ،ْٛ٠ذىُ ػٍٙ١خ رخٌذً أ ٚحٌذغِش ،وّخ ٠ؼزؾ رؼغ أِٛع حٌز١غ ٚحٌشغحء ٚفغ حٌشالف ر ٓ١حٌطغف ،ٓ١حٌزخثغ ٚحٌّشظغ.ٞ ٚحٌّغحص ِٓ حألطً ف ٟحٌٍغش ِ:خ ٠زظٕ ٝػٍ ٗ١غ١غٖ. ٔخ :هخػيس "ح َٛ٧ك ٢حُٜلخص حُؼخٍٟش حُؼيّ"(). هخٓ ً ٠ٚمخرً طٌه أْ حألطً ف ٟحٌظفخص حألطٍ١ش حٌٛجٛص. ظض ػٍ ٝأْ (حألطً ف ٟحٌظفخص ٚلض أسظص رظٌه ِجٍش حألدىخَ حٌؼضٌ١ش ف ٟحٌّخصس حٌظخؿؼش ِٕٙخ فٕ َّ حٌؼخعػش حٌؼضَ )ٚطذض٠ض حٌظفخص حألطٍ١ش أ ٚحٌؼخعػش ُ٠ؼضّ ِٓ حألِٛع طحص حألّ٘١ش حٌىز١غس ،ألْ ػٓ ؽغ٠مٗ ّ٠ىٓ ِؼغفش دخالص حٌشٟءِٚ ،خ ٕ٠زٕ ٟػٍٙ١خ ِٓ حألدىخَ. ؿخ :لخػضس "حألطً ف ٟحألفؼخي حٌؼضَ" ؿخص ً )( ٚلض ػزغ رؼغ حٌؼٍّخء ػٓ ٘ظح حألطً رم: (ٌٗٛلخػضس ِٓ:شه ً٘ فؼً ش١جخ أ ٚال فخألطً أٔٗ ٌُ ٠فؼٍٗ ) ٚػزغ آسغ ْٚرم: (ٌُٙٛوً ِٓ شه ف ٟشٟء ً٘ فؼٍٗ أ ٚال ف ٛٙغ١غ فخػً ف ٟحٌذىُ)(). ٓخر ًؼخ :هخػيس "ح َٛ٧اٟخكش حُلخىع اُ ٠أهَد أٝهخط"ٚ ٚحٌّغحص ِٕٙخ :أٔٗ اطح ٚلغ حالسظالف ف ٟػِٓ دضٚع أِغ ،فذٕ١جظ ُٕ٠ـذ اٌ ٝألغد حألٚلخص اٌ ٝحٌذخيِ ،خ )( ٌُ طؼزض ٔـزظٗ اٌ ٝػِٓ رؼ١ض ،فبطح ػزظض ٔـزظٗ اٌ ٝحٌؼِٓ حٌزؼ١ض ُ٠ذىُ رظٌه. ططز٤وخص حُٔ٢١ٞ٤ ٠مٛي حٌـٛ١ؽ: "ٟفٙ١خ -أ ٞلخػضس حألطً حٌؼضَ -فغٚعِٕٙ ،خ :حٌمٛي لٛي ػخًِ حٌمغحع)( ف ٟلٌُ: ٌٗٛ أعرخ ،ألْ حألطً ػضَ حٌغرخ ،أ ٌُ ٚأعرخ اال وظح ،ألْ حألطً ػضَ حٌؼحثضٚ ،ف ٟل ٌُ: ٌٗٛطٕ ٟٕٙػٓ شغحء وظح ،ألْ حألطً ػضَ حٌٕٚ ،ٟٙألٔٗ ٌ ٛوخْ وّخ ٠ؼػّٗ حٌّخٌه ٌىخْ سخثًٕخٚ ،حألطً ػضَ حٌش١خٔش ٚف ٟلضع عأؽ حٌّخي ،ألْ حألطً ػضَ صفغ حٌؼ٠خصسٚ ،ف ٟل ٌٗٛرؼض حٌظٍف :أسظ حٌّخي لغحػًخٚ ،لخي حٌّخٌه" :لغػخ َ)( ،وّخ لخٌٗ حٌزغٚ ()ٞٛحرٓ حٌظالح)( ف ٟفظخّٙ٠ٚخ ،ألّٔٙخ حطفمخ ػٍ ٝجٛحػ حٌظظغفٚ ،حألطً ػضَ حٌؼّخْ. ٌٛٚلخي حٌّخٌه :لغحػًخٚ ،لخي ح٢سغ :لغػًخ ٚ:طٌه ػٕض رمخء حٌّخي ٚعرذٗ ،فٍُ أع فٙ١خ ٔمالًٚ ،حٌظخ٘غ أْ حٌمٛي لٛي ِضػ ٟحٌمغع أ٠ؼًخ ألِٛع ِٕٙخ :أٔٗ أغٍع ػٍ ،ٗ١ألٔٗ رظضص أْ ٠ظٍف حٌّخي أ٠ ٚشـغ ِٕٙٚ.خ :أْ حٌ١ض ٌٗ ف ٟحٌّخي ٚحٌغرخِٕٙٚ ،خ :أٔٗ لخصع ػٍ ٝجؼً حٌغرخ ٌٗ ،رم: ٌٗٛحشظغ٠ض ٘ظح ٌ ،ٟفبٔٗ ٠ى ْٛحٌمٛي ل ٌٛٚ ،ٌٗٛحطفمخ ػٍ ٝأْ حٌّخي لغحع ،فضػٛحٖ أْ حٌّخي لغع ٠ـظٍؼَ صػٛحٖ أٔٗ حشظغحٖ ٌٗ ،ف١ى ْٛعرذٗ ٌٗ. ِٕٙٚخ ٌٛ:ػزض ػٍ ٗ١ص ٓ٠ربلغحع أ ٚرٕ١ش ،فخصػ ٝحألصحء ٚحإلرغحء ،فخٌمٛي لٛي غغ ،ّٗ٠ألْ حألطً ػضَ طٌهِٕٙٚ ،خ ٌٛ:حسظٍفخ ف ٟلضَ حٌؼ١ذ)( ،فؤٔىغٖ حٌزخثغ ،فخٌمٛي لٚ ،ٌٗٛحسظٍف ف ٟطؼٍ ٍٗ١فم: ً١ألْ حألطً ػضِٗ ف٠ ٟض حٌزخثغ ٚ.ل: ً١ألْ حألطً ٌؼ َٚحٌؼمض)(ٚ ،رٙظح حٌظؼٍ ً١جؼَ حٌغحفؼٚ ٟحٌٕ.ٞٚٛ لخي حٌّخٚعصٕ٠ٚ: ٞزٕ ٟػٍ ٝحٌشالف ِخ ٌ ٛحصػ ٝحٌزخثغ لضِٗ ٚحٌّشظغ ٞدضٚػٗ٠ٚ ،ظظٛع طٌه رؤْ ٠ز١ؼٗ رشغؽ حٌزغحءس ،ف١ضػ ٟحٌّشظغ ٞحٌذضٚع لزً حٌمزغ دظ٠ ٝغص رٗ ،ألٔٗ ال ٠زغأ ِٕٗ ،فبْ ػٍٍٕخ رى ْٛحألطً ػضِٗ فٟ ٠ض حٌزخثغ ،طضلٕخ حٌّشظغ ،ٞألْ طٌه حٌّؼٕ٠ ٝمظؼ ٟحٌغص ٕ٘خٚ ،اْ ػٍٍٕخ رى ْٛحألطً حٌٍؼ َٚطضلٕخ حٌزخثغ ٚ.لخي حإلؿِٕٚ: ٞٛمظؼ ٝطٌه طظذ١خ طظض٠ك حٌزخثغ)(". ػخًٓ٘خ :هخػيس "ح َٛ٧ك ٢حٌُ ّ٬حُلو٤وش)( " ٠ـظّغ حٌـٛ١ؽ ٟف ٟطٕخٌٍ ٌٗٚمٛحػض حٌّظفغػش ػٓ لخػضس "حٌ١م ٓ١ال ٠ؼحي رخٌشه"ِٕٙٚ ،خ ٘ظٖ حٌمخػضس حٌظ ٟطـخػض ػٍ ٝػزؾ ط١غش حٌىالَ ِٚفغصحص حٌؼمض ٚحالٔفخق ر ٓ١وخفش حألؽغحفِ ٟ٘ٚ ،ـؤٌش ف ٟغخ٠ش حألّ٘١ش، ٔظغح ٌٍّٕخػػخص حٌّظغطزش ػٍ ٝطفـ١غ حٌىٍّخص ٚحٌّظطٍذخص حٌظٕ٠ ٟطك رٙخ أدض حٌطغف ٓ١أ ٚوالّ٘خ ،أ ٚحٌّظوٛعس ً ٚحٌّىظٛرش فٔ ٟض حٌؼمض . ططز٤وخص حُٔ٢١ٞ٤ ٠فغع حٌـٛ١ؽ ٟػٍ ٝحٌمخػضس ػضس ِـخثً ٚططز١مخص ِٕٙخ ِخ ٠شض ِٛػٛع عؿخٌظٕخ ف١مٛي" ِٕٙ:خ :اطح ٚلف ػٍ ٝأٚالصٖ ،أ ٚأٚط ،ٌُٙ ٝال ٠ضسً ف ٟطٌه ٌٚض حٌٌٛض ،ف ٟحألطخ ،ألْ حؿُ حٌٌٛض دم١مش فٌٚ ٟض حٌظٍذ ٚ.فٟ ٚجٗ ٔؼُ ،دّالً ٌٗ ػٍ ٝحٌذم١مش ٚحٌّجخػ. ِٕٙٚخ ٌٛ:دٍف ال ٠ز١غ ،أ ٚال ٠شظغ ،ٜأ ٚال ٠ؼغد ػزضٖ ،فٛوًَّ ف ٟطٌه٠ ٌُ ،ذٕغ ،دّالً ٌٍفع ػٍٝ دم١مظٗ ٚ.ف ٟلٛي :اْ وخْ ِّٓ ال ٠ظٛالٖ رٕفـٗ ،وخٌـٍطخْ ،أ ٚوخْ حٌّذٍٛف ػٍِّ ٗ١خ ال ٠ؼظخص حٌذخٌف فؼٍٗ رٕفـٗ، وخٌزٕخء ٔٚذ ،ٖٛدٕغ اطح أِغ رفؼٍٗ. ِٕٙٚخ ٌٛ:لخي ٚ:لفض ػٍُ ٝد َّفخظ حٌمغآْ ٠ ٌُ.ضسً ف ِٓ ٗ١وخْ دخف ًظخ ٔٚـ ،ٗ١ألٔٗ ال ٠طٍك ػٍ ٗ١دخفع اال ً ِجخػح رخػظزخع ِخ وخْ" ٔ.مٍٗ حإلؿٕ ٞٛػٓ حٌزذغ"(). ِٕٙٚخ ٚ:لف ػٍٚ ٝعػش ػ٠ض ٛ٘ٚ ،د٠ ٌُ ،ٟظخ .ألْ حٌذ ٟال ٚعػش ٌٗ .لخٌٗ ف ٟحٌزذغ أ٠ؼًخ .لخي حإلؿٕ ٌٛٚ: ٞٛل٠: ً١ظخ ،دّالً ػٍ ٝحٌّجخػ :أٚ ٞعػظٗ ٌِ ٛخصٌ ،ىخْ ِذظّالً. ِٕٙٚخ ٌٛ:دٍف ال ٠ز١غ أ ٚال ٠شظغ ،ٜأ ٚال ٠ـظؤجغ ،أٔ ٚذ ٛطٌه٠ ٌُ ،ذٕغ اال رخٌظذ١خ)( ص ْٚحٌفخؿض، رٕخء ػٍ ٝأْ حٌذمخثك حٌشغػ١ش أّخ طظؼٍك رخٌظذ١خ ص ْٚحٌفخؿض. الغحعح ٌٗ رخٌٍّه ،دظ ٌٛ ٝلخي :أعصص أٔٙخ ِـىٕٗ٠ُ ٌُ ،ـّغ"(). ِٕٙٚخ ٌٛ:لخي ٘:ظٖ حٌضحع ٌؼ٠ض ،وخْ ً طخٓؼًخ :هخػيس " ٫ػزَس رخُظ"ْٛٞ ٓؼ٘ ٌٙٛ ٠حُوخػيس: ال ػزغس :أ ٞال حػظزخع ٚال حػظضحص. ٚحٌظ: ُ٘ٛحٌظشٚ ً١حٌظّؼً ف ٟحٌظ٘ٓ ٛ٘ٚ-أصٔ ٝصعجش ِٓ حٌظٓ أ ٚحٌشه ٚ.حٌّغحص رٗ ٕ٘خ :طش ً١غ١غ حٌٛحلغ ،أ : ٞحالدظّخي حٌؼمٍ ٟحٌزؼ١ض حٌٕخصع حٌذظٛي ،فٙظح ال ٠زٕ ٝػٍ ٗ١دىُٚ ،ال ّٕ٠غ حٌمؼخءٚ ،ال ٠ئسغ حٌذمٛق، )( ألْ حٌظ ُ٘ٛغ١غ ِـظٕض اٌ ٝصٌ ً١ػمٍ ٟأ ٚدـ ،ٟرً ٘ ٛأدؾ صعجش ِٓ حٌشه . "أ ٞال ٠ؼزض دىُ شغػ ٟحؿظٕخصًح اٌ ،ُ٘ٚ ٝوّخ ال ٠جٛػ طؤس١غ حٌشٟء حٌؼخرض رظٛعس لطؼ١ش رُ٘ٛ ؽخعة" (). ٓؼخٍ ُ ٌٜٙحُوخػيس: ٌ ٛأػزض حٌضحثٕ ْٛص ُٙٔٛ٠ػٍِ ٝفٍؾ ٚ.لخي حٌشٛٙص :ال ٔؼٍُ ٌٗ غغًّ ٠خ غ١غ ٘ئالء٠ ،ؼط ٝحٌّخي ٌٍضحثٕٓ١ ٚال ٠ئسغ صفؼٗ اٌ ُٙ١الدظّخي ظٛٙع صحثٓ غخثذ غ١غ حٌذخػغ.ٓ٠ ٠ٚشخٌف حٌظ ُ٘ٛف ٟحٌذىُ ،حألِغ حٌّظٛلغ ،فبٔٗ وؼ١غ حٌٛلٛعٌ ،ظح ٠ئسغ حٌذىُ وّخ ف ٟدخٌش طشخطُ حأللغرخء جٛػ حٌفمٙخء طؤس١غ حٌذىُ فّ١خ ر ُٕٙ١عجخء ٌٍظٍخ ر ٓ١حأللخعدِٚ ،خ طحن اال ألْ حٌظٍخ رٓ١ أِخَ حٌّذخوُ ،فمض َّ )( حأللخعد ِظٛلغ رشالف غ١غُ٘ فبٔٗ ِظ" . ُ٘ٛ ػخشغح :لخػضس "ال ٕ٠ـذ اٌ ٝؿخوض لٛي ٌٚىٓ حٌـىٛص فِ ٟؼغع حٌذخجش اٌ ٝحٌز١خْ ر١خْ" ً طشظًّ ٘ظٖ حٌمخػضس ػٍ ٝجٍّظّ٘ ٓ١خ وخٌظخٌ: ٟحٌجٍّش حأل: "ٌٝٚال ٕ٠ـذ اٌ ٝؿخوض لٛي "أ ٞاْ صالٌش ِغجذش ٚػضَ حٌمٛي ٘ ٛحٌّظ١مٓ ،طٌه رشغؽّ٘ ٓ١خ: حٌـىٛص ِشىٛن فٙ١خ ِخ ٌُ طُض ِ ّ ػّٙخ لغحثٓ ّ لخصعح ػٍ ٝحٌىالَٚ ،أال ٠ى ْٛفِ ٟؼغع حٌذخجش اٌ ٝحٌز١خْ. أْ ٠ىً ْٛ ظخ أجٕز ً١خ ٠ز١غ ِخٌٗ فـىض فال ٠ى ْٛؿىٛطٗ اجخػس ٌٙظح حٌز١غٚ ،وظٌه ٌ ٛعأ ٜغ١غٖ فّؼالً ٌٛ:عأ ٜشش ً ٠ظٍف ِخٌٗ فـىض فال ٠ى ْٛؿىٛطٗ اط ًٔخ ربطالفٗ ،رً ٌٗ أْ ٠ؼّٕٗ. أِخ حٌجٍّش حٌؼخٔ١ش ٌٚ:ىٓ حٌـىٛص فِ ٟؼغع حٌذخجش اٌ ٝحٌز١خْ ر١خْ ٟ٘ٚ ،جٍّش حؿظؼٕخث١ش ِّخ لزٍٙخ، ٚطّؼً رذض طحطٙخ لخػضس أسغ ٜػٕض حألط ،ٓ١١ٌٛف١شظغؽ أْ ٠ىٕ٘ ْٛخن صالٌش ِٓ دخي حٌّظىٍُٚ ،ؿّ ٝحألط٘ ْٛ١ٌٛظح ر١خْ حٌؼغٚعسٛٔ ٛ٘ٚ ،ع ِٓ أٔٛحع حٌز١خْ ٠م َٛحٌـىٛص فِ ٗ١مخَ حٌىالٌَ ،ضالٌش دخي ف ٟحٌّظىٍُ طضي ػٍ ٝأْ ؿىٛطٗ ٌ٠ ٌُ ٛىٓ ر١خ ًٔخ ِخ وخْ ٕ٠زغ ٌٗ ٟأْ ٠ـىضٚ ،طٌه وـىٛص حٌٕز ٟملسو هيلع هللا ىلص ػٕض أِغ ٠ؼخ ٕٗ٠ػٕض حٌظغ١١غ أ ٚحإلٔىخع ،ف١ىْٛ ؿىٛطٗ اطًٔخ رٗ ،أ٠ ٚىٕ٘ ْٛخن ػغٚعس ٌضفغ حٌغغع ٚحٌؼغع٠ ،ؼٕ ٟأْ حٌـىٛص فّ١خ ٍ٠ؼَ حٌّظىٍُ رٗ الغحع ٚر١خْ، الغحعح ِٕٗ رخٌغػخ ِٚؼخي طٌه ؿىٛص حٌّـظؤجغ ٌٍّىخْ ػٕض لٛي حٌّخٌه ٌٗ :حطغن حٌـىٓ ٚاال فؤجغطٗ وظح فـىٛطٗ ٠ؼض ً )( ػٓ ِزٍغ حإل٠جخع حٌجض٠ض . ٚاطح وخْ ػٕض عجً عحع ٠غػ ٌٗ ٝغّٕٗ فمخي ٌٗ :أ ٟال أعػ ٝغّٕه رؤٌف لاير أجغس ؿًٕ٠ٛخ رً أع٠ض أٌفٟ لاير فـىض طخدذ حٌغُٕٚ ،طغن حٌغحػ٠ ٟغػ ٝحٌغُٕ ف١ى ْٛطخدذ حٌّخي لض لزً حؿظججخع حٌغحػ ٟرؤٌف ٟلايرٍ٠ٚ ،ؼِٗ صفغ حألٌف. ()ٓ١ ٌُٜٙٝحُوٞحػي ططز٤وخص ًؼَ٤سٝ ،هٞحػي كَػ٤ش ٟخرطشٜ٘ٓ ًٌَٗ ،خ: ِٓ1-ط١مٓ حٌفؼً ٚشه ف ٟحٌمٍٚ ً١حٌىؼ١غ دًّ ػٍ ٝحٌمٍ. ً١ )( ٚٚجٗ طٌه أْ حٌمٍ ٛ٘ ً١حٌّظ١مِٓٚ ،خ ػحص ػٍ ٝطٌه فبْ حألطً ف ٗ١حٌؼضَ ،فال ٠غطفغ ٠م ٓ١ػضَ حٌفؼً رخٌشه. 2ال ٕ٠ـذ اٌ ٝؿخوض لٛي.3-حٌمض٠ ُ٠ظغن ػٍ ٝلضِٗ. )( )( )( ٚػًٍ رؼغ حٌفمٙخء ٘ظٖ حٌمخػضس رم:(ٌٗٛحٌمض٠ ُ٠ظغن ػٍ ٝلضِٗ ٌظٛٙع حٌذك فٚ ،) ٗ١ػٍٍٗ رؼغ آسغ رم:(ٌٗٛأّخ ٌُ ٠جؼ طغ١غ حٌمض ُ٠ػٓ دخٌٗ ،أ ٚعفؼٗ رض ْٚاطْ طخدزٗ ،ألٔٗ ٌّخ وخْ ِٓ حٌؼِٓ حٌمض ُ٠ػٍ٘ ٝظٖ حٌذخٌش )( حٌّشخ٘ضس ،فخألطً رمخإٖ ػٍِ ٝخ وخْ ػٌٍٚ ،ٗ١غٍزش حٌظٓ رؤٔٗ ِخ ٚػغ اال رٛجٗ شغػ.ٟ ِّٙٚخ ٠ىٓ ِٓ أِغ فبْ ٘ظح حألطً ْ ُ٠فظً رّٛجزٗ ف ٟسظِٛخص وؼ١غس ،وخٌشظِٛخص حٌّظؼٍمش رذمٛق حٌّغٚع ٚحٌّجغٚ ٜحٌّـٚ ً١حٌشغدٚ ،وخألٚلخف حٌمضّ٠ش حٌظ ٟجٍٙض شغٚؽٙخٚٚ ،جض فٙ١خ طؼخًِ لض ُ٠ػٍ ٝو١ف١ش )( ِؼٕ١ش . ِ4-خ ػزض رؼِخْ ٠ذىُ رزمخثٗ ِخ ٌُ ٛ٠جض صٌ ً١ػٍ ٝسالفٗ . )( أِغح ِظ١مًٕخٚ ،حألطً حٌزمخء ،ألْ حألطً ػضَ ٚجٛص حٌّغ١غ ،فبطح ٚجض صًٌ١ ٚطٌه ألْ ِخ ػزض رؼِخْ أطزخ ً ِؼخعع فبٔٗ ٠ئسظ رخٌضٌٚ ،ً١دٕ١جظ ٠ى ْٛحٌ١م ٓ١لض ػحي ر١م ،ٓ١ال رشه. 5حألطً اػخفش حٌذخصع اٌ ٝألغد أٚلخطٗ ِٚ ().ؼً ٘ظح حألطً ،ل: ٌُٙٛحألطً ف ٟوً دخصع طمض٠غٖ رؤلغدػِٓ. (). ٚٚجٗ طٌه أْ حٌؼِٓ حأللغد ٘ ٛحٌّظ١مٓ ِٓٚ .حٌّّىٓ أْ ٔؼًٍ طٌه رؤٔٗ ٌّخ وخْ حٌذخصع غ١غ ِؼٍَٛ حٌٛلضٚ ،وخْ حألطً ف ٟطٌه حٌؼضَ ،وخْ طمض٠غ ػِٕٗ ػغٚعسٌ ،ى ٗٔٛلض ٚجض رخٌفؼًٚ ،حٌؼغٚعس طٕضفغ رظمض٠غ حٌؼِخْ حأللغد. أ ٍٞٛأُهَ ٓظلَهش: ٕ٘ٚخن أطٛي أسغ ،لض ٠ضسً رؼؼٙخ ف ٟحألطٛي حٌـخرمشٚ ،لض ٠ىِ ْٛـظمالًِٕٙٚ ،خ: أ ٖٓ-ح ٍٞٛ٧حُيحهِش ك ٢ح ٍٞٛ٧حُٔخروش ه:ُْٜٞ 1حألطً ف ٟحٌذمٛق حٌؼضَ)( ،أ ٞػضَ ٌؼ َٚشٟء ٌٍغ١غّ٠ٚ ،ىٓ أْ ٠ضسً ٘ظح ف ٟأطً رغحءس حٌظِش،أ٠ؼًخ. 2حألطً حٌّـظمغ أٔٗ ال ٠ؼظض ألد ٍض اال رّخ ػٍّٗ ،أ ٚطـزذ اٌ ،ٗ١رؤؿزخد ٔٚذ ٛطٌه.3حألطً ف ٟحٌّ١ظخص حٌٕجخؿش.4-حألطً حإلرخدش. )( )( )( 5حألطً ف ٟحٌؼخصحص حإلرخدش ٘ٚ ().ظح حألطً ٚحٌظ ٞلزٍٗ ّ٠ىٓ عصِّّ٘خ أ٠ؼخ اٌ ٝأْ حألطً ف ٟحٌّٕخفغحٌذً. 6حٌٕخؽ ِشظغو ْٛف ٟحٌّخء ٚحٌٛٙحء ٚحٌٕخع ٚحٌىأل ٘ٚ().ظح رٕخء ػٍ ٝأْ ٘ظٖحألش١خء وخٔض ف ٟحألطً ِزخدش ،فظزم ٝػٍِ ٝخ وخٔض ػٍ.ٗ١ 7حألطً ف ٟحٌؼمٛص ٚحٌشغٚؽ حٌجٛحػ ٚحٌظذشٚ ،ال ٠ذغَ ٠ٚزطً اال ِخ صي حٌشغع ػٍ ٝطذغٚ ّٗ٠ارطخٌٗ،ؿخ ػٕض ِٓ ٠مٛي رٗ)( . ٔ ً ظخ ،أ ٚل١خ ً 8حٌؼغع ال ٠ى ْٛلضًّ ٠خ )( .د ٖٓ -ح ٍٞٛ٧حُيحهِش كٓ ٢ـخٍ حُ٤ؤٓ ٢ٛٝ ،ٖ٤ظوِش٣ ُْ ،ظ َٜىهُٜٞخ كٔ٤خ طويّ ،ه:ُْٜٞ 1حٌؼخرض رخٌزٕ١ش حٌؼخصٌش ،وخٌؼخرض ِؼخٕ٠ش)( .2ال دجش ِغ حالدظّخي حٌٕخشت ػٓ صٌ. ()ً١3حٌؼخرض ػخصس وخٌّظ١مٓ)( .4حٌّّظٕغ ػخصس وخٌّّظٕغ دم١مش)( .5حٌّؼض َٚشغػًخ وخٌّؼض َٚدم١مش)( .6-حٌظٓ حٌغخٌذ ٕ٠ؼي ِٕؼٌش حٌظذم١ك)( . 7-حٌغخٌذ ِـخٌٍّ ٚذمك )( 8-حألطً أْ ِخ ف٠ ٟض حإلٔـخْ أٔٗ ٍِىِٗ ،خ ٌُ ٠ض ّي ػٍ ٝسالفٗ ػالِش ِؼٕ١ش )( 9حألطً حالدظ١خؽ ف ٟحٌؼخصحص ٚٚ().جٗ حٌ١م ٓ١ف ٟطٌه أْ حالدظ١خؽ ٘ ٛحإلط١خْ رجّ١غ ِذظّالص حٌظىخٌ١ف،أ ٚحجظٕخرٙخ ،ػٕض حٌشه رٙخٚ ،حٌؼجؼ ػٓ طذظٚ ً١حلؼٙخِ ،غ اِىخْ حإلط١خْ رٙخ جّ١ؼًخ ،أ ٚحجظٕخرٙخ جّ١ؼًخ ٚ().ال شه ف ٟأْ حٌ١م ٓ١حٌّطٍٛد ٚحلغ ف ٟأدض ٘ظٖ حٌّذظّالص ٚال ٠شغؽ ػٕٙخ. حُوٞحػي حَُٔحىكش ُوخػيس (حُ٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي) ٓ1-خ ػزض ر٤وَ٣ ٫ ٖ٤طلغ ا ٫ر٤و.ٖ٤ )( ِٚف َٛٙطٌه أْ حٌ١م ٓ١ال ٠غطفغ رّخ ٘ ٛص ،ٗٔٚوخٌشه ٚحٌٌ ،ُ٘ٛى ٗٔٛأػؼف ِٓ حٌّؼزض ٚلض طوغ أْ ٘ظٖ حٌمخػضس ِّخ حؿظٕزطٙخ حٌشخفؼ( ٟص ٘204ـ ) -عدّٗ هللا ٚ-أٔٗ أسظ٘خ ِٓ ل ٌٗٛملسو هيلع هللا ىلصٚ ،لض ؿجً ػٓ حٌغجً ٠ش ًّ١اٌٗ١ حٌشٟء ف ٟحٌظالس« َٜ٘٣ ٫:ف كظٔٔ٣ ٠غ ٞٛطًخ ،أ٣ ٝـي ًٍ ٣لخ»(). ػزّغ رؼؼ ُٙػٕٙخ رم: (ٌٗٛحٌظِّش اطح ػّغص ر١م ٓ١فال طزغأ اال ر١مٌ (). ٓ١ىٕٙخ رٙظح حٌٍفع طؼظزغ ِجخالً سخص ٛ٘ٚشغً حٌظِش. ططز١م ً١خ ٌؼّ َٛحٌمخػضس فٔ ٟطخق ّ ٫2-ػزَس ُِيُ٫ش كٓ ٢وخرِش حُظ٣َٜق )( ٚطٌه ألْ حٌظظغ٠خ أل ٜٛف ٟحٌظؼز١غ ِٓ صالٌش حٌذخي ،ألٔٙخ سٍف ػٓ حٌىالَ حٌظغ٠خ ،ػٕض ػضِٗ( .فبطح ٚجض حٌظظغ٠خ رشالف ِخ طف١ضٖ صالٌش حٌذخي ٌُ ٠زك ٌٍضالٌش ٘ظٖ حٌشٍف١ش ٚحٌٕ١خرش ف ٟحٌظؼز١غ ،ألْ صالٌش حٌظظغ٠خ ٠م١ٕ١شٚ ،صالٌش حٌذخي ٚحٌمغحثٓ ِذ ًّ شه)(). ٘ٚظٖ حٌمخػضس حٌفغػ١ش طّؼً ِجخالً ططز١م ً١خ ِذضصًح ٌٍمخػضس حألَ ،ألٔٙخ سخطش رّجخي حٌظؼز١غ ػٓ حإلعحصس ِٓ ا٠جخد ٚلزٛي ٚاطْ ٚعفغ ٚعػٔٚ ٝذ ٛطٌه)( ٚػزغ رؼغ حٌؼٍّخء ػٓ ٘ظٖ حٌمخػضس رم: (ٌٗٛطغ٠خ حٌمٛي ٠مضَ ػٍِ ٝخ طمظؼ ٗ١صالٌش حٌذخي ِّٚ)().خ ٠ضسً ف٘ ٟظح حٌّجخي ل: (ٌُٙٛحٌّٕغ حٌظغ٠خ ٔفٌ ٟإلطْ حٌؼغف)().ٟ ٔٓ ٫3-خؽ ُ٬ؿظٜخى كٍٞٓ ٢ى حُ٘ٚ )( حٌٕض ٘ ٛسطخد حٌشخععٚ ،حالجظٙخص ٘ ٛرظي حٌفمٚ ٗ١ؿؼٗ ٌظذظ ً١حٌظٓ رخٌذىُ حٌشغػٚ ٟحٌظخ٘غ أْ حٌّمظٛص ِٓ حٌٕض ٘ ٛحٌّؼٕ ٝحٌّظطٍخ ػٍ ٗ١ػٕض حألطِ ٛ٘ٚ ،ٓ١١ٌٛخ صي ػٍِ ٝؼٕخٖ صالٌش لطؼ١ش ،رؤْ وخْ غ١غ ِذظًّ ٌٍظؤ. ً٠ٚألٔٗ اْ ٌُ ٠ىٓ وظٌه فبْ حالجظٙخص ف ٟفٚ ّٗٙطؤ ٍٗ٠ٚغ١غ ِّٕٛع ٚ.اطح وخْ حٌّغحص ِٓ حٌٕض ِخ طوغٔخ ٌُ ٠جؼ حالجظٙخص فِ ٟمخرٍظٗ؛ ألْ حٌذىُ حٌّظٛطً اٌ ٗ١ػٓ ؽغ٠ك حالجظٙخص ظٕ٠ ،ٟذظًّ حٌشطؤ ،فال ٠غفغ حٌ١مٓ١ حٌؼخرض رخٌٕض. ٘ٚظٖ حٌمخػضس ،وـخرمظٙخ ،طّؼً ِجخالً ططز١مً١خ ٌٍمخػضس حألَٚ ،فِ ٟجخي سخص ِٕٗ ٛ٘ٚ ،حالجظٙخص فٟ ِمخرٍش حٌٕض. )( 4-حُو٤خّ ٜ٣ ٫خٍ آُ ٚ٤غ حُ٘ٚ ٚطٌه ألْ اطخرش حٌذىُ رخٌم١خؽ ِذظٍّش ،فال ٍ٠جؤ اٌِ ٗ١غ ٚجٛص حٌٕض حٌشغػ ،ٟحٌضحي ػٍ ٝدىّٗ ر١م. ٕٗ١ ٘ٚظٖ حٌمخػضس صحسٍش ف ٟحٌمخػضس حٌـخرمش ،ألْ حٌم١خؽ ٔٛع ِٓ حالجظٙخص ،ف ٟٙطّؼً أ٠ؼًخ ،جخٔزًخ ططز١مً١خ ِٓ حٌمخػضس حألؿخؽ (حٌ١م ٓ١ال ٠ؼٚي رخٌشه )ٌٚىٕٗ جخٔذ سخص ٛ٘ ،حالجظٙخص رخٌم١خؽ. )( ٓ5خ ًخٕ ً ٣َٛلخ ك ٢رخرٝٝ ٚؿي ٗلخًًح كٟٞٓ ٢ؼً٘ ٌٕٞ٣ ٫ ٚخ٣ش ك ٢ؿَٙ٤ٚحٌّمظٛص رظٌه أٔٗ ِظ ٝأِىٓ طٕف١ظ ِخ ٠مظؼ ٗ١حٌٍفع حٌظغ٠خ ،فال ٠ى ْٛوٕخ٠ش ف ٟغ١غٖ. ِؼخي طٌه أْ ٠ؼز غ رخٌٙزش ٕٞٛ٠ٚحٌٛط١ش ،فال ٠ىٚ ْٛط١ش ف ٟحألطخ ػٕض حٌشخفؼ١ش ،ألٔٗ ِٓ حٌّّىٓ )( طٕف١ظٖ فِٛ ٟػٛػٗ حٌظغ٠خ ٛ٘ٚ ،حٌظٍّ١ه حٌٕخجؼ . فضالٌش حٌٍفع ػٍِ ٝخ ٘ ٛطغ٠خ ف٠ ٗ١مٚ ،ٓ١دٍّٗ ػٍ ٝغ١غٖ أِغ ِشىٛن ف٘ٚ. ٗ١ظٖ حٌمخػضس ططز١ك ٌٍمخػضس حألؿخؽٌٚ ،ىٕٙخ فِ ٟجخي سخص ،ال ٠ف١ض حٌظؼّ ُ١ف ٟغ١غ ِٛػٛػٙخ. 6-حُٔٔ٣ ٫ ٍٞٔ٤و ٢رخُٔؼٍٔٞ )( ٚطٛج ٗ١صسٛي ٘ظٖ حٌمخػضس ،ف ٟحٌمخػضس حٌىزغ( ٜحٌ١م ٓ١ال ٠ؼٚي رخٌشه) ،أ ٚأٔٙخ ططز١ك ٌٙخ فِ ٟجخي سخص ،أْ أطً حٌّ١ـٛع ػخرض ٠مًٕ١خ ،فال ٠ـمؾ دىّٗ رخٌزخل ٟاال ر١م ،ٓ١فؼُـغ حٌؼحثً ال ٍ٠غٚ ٟجٛد حٌذىُ فّ١خ طزمٚ. ٝلض طوغ حٌـٛ١ؽ( ٟص ٘911ـ ):أٔٙخ ِـظٕزطش ِٓ ل ٌٗٛملسو هيلع هللا ىلص« ِ :اًَح أ َ َٓ َْط ُ ٌُ ْْ ِرؤ َ ْٓ ٍَ كَؤْطُٞح ِٓ َْ٘ٓ ُٚخ ح ْٓظ َ َ ط ْؼظ ُ ْْ)(»(). ػ ِزَّ ػٖ ٌٙٛحُوخػيس ر٤ٜؾ ٓوظِلش .هخٍ حرٖ هيحٓش (ص ٛ620ـ( ٣ ٫):ظَى حُوِ ٖٓ َ٤حُٔ٘ش ُِؼـِ ػٖ ٝهي ُ )( ًؼَٛ٤خ ٝ) ().هخٍ( ٖٓ:هيٍ ػِ ٠رؼ ٞحَُ٘ٝ) . ُِٚٓ ١هخٍ حرٖ ٍؿذ (ص ٛ795ـ( ٖٓ):هيٍ ػِ ٠رؼ ٞحُؼزخىس ٝػـِ ػٖ رخهٜ٤خ ِِٚٓ٣ َٛح٩ط٤خٕ رٔخ هيٍ ػِٜ٘ٓ( ٚ٤خ أّ ٫؟ ًٔ)().خ ًًَٛخ حًٍُِ٘( ٢ص ٛ794ـ )رِلع (حُزؼٞ حُٔوي ٍٝػِ٣ َٛ ٚ٤ـذ)(). طؼخٍ ٝحٝ َٛ٧حُظخ:َٛ ط٘خ ٍٝحُٔ ٢١ٞ٤كٓ ٢خ طويّ ٓـٔٞػش ٖٓ حُوٞحػي حُٔظؼِوش رـ "حٓ" َٛ٧ؼَ "ح َٛ٧روخء ٓخ ًخٕ ػِٓ ٠خ ًخٕ "ٝ",ح َٛ٧رَحءس حٌُٓش "ٝ",أٓ َٛخ حٗز٘ ٠ػِ ٚ٤ح٩هَحٍ أٗ ٢أػَٔ حُ٤وٝ ٖ٤أَ١ف حُ٘ي ٫ٝأٓظؼَٔ حُـِزش"، ٖٓ"ٝط٤وٖ حُلؼَ ٗٝي ك ٢حُوِ َ٤أ ٝحٌُؼ َ٤كَٔ ػِ ٠حُوِ ٚٗ٧ َ٤حُٔظ٤وٖ ،حُِ ْٜا ٫إٔ ط٘ظـَ حٌُٓش رخ َٛ٧ك ٬طزَأ ا٫ ر٤و"ٝ ،"ٖ٤ح َٛ٧حُؼيّ ""ٝح َٛ٧ك ٢حٌُ ّ٬حُلو٤وش "ٝؿَٛ٤خ ٖٓ حُوٞحػي ،ػْ ٣ؼَُ ٝو٤٠ش ٜٓٔش ٓظؼِوش رٌٜٙ حُوٞحػي ،أ٤ً ٢ٛٝ ٫ل٤ش ٓؼخُـش حُظؼخٍ ٝاًح ٝهغ ر ٖ٤حٝ َٛ٧حُظخٝ ،()َٛأْٓ حُظَؿ٤ق كٌٛ ٢ح حُظؼخٍٍٞٗٝ ،ٝىٛخ ٘ٛخ ٤ٔٛ٧ظٜخ كٔٓ ٢خػيس كوٜخ ء ح٫هظٜخى ح ٢ٓ٬ٓ٩ك ٢ػَٜٗخ ك ٢كخٍ حُظؼخٍ ،ٝك٤غ ٣و ٍٞحُٔ: "٢١ٞ٤هخٍ حُ٘ ،١ٝٞكَٗ ٢ف "حٌُٜٔد ًًَ"():ؿٔخػش ٖٓ ٓظؤهَ ١حُوَحٓخٗ ٖ٤٤إٔ ًَ ٓٔؤُش طؼخٍ ٝكٜ٤خ أٝ َٛظخ،َٛ أ ٝأ ،ٕ٬ٛكلٜ٤خ ه.ٕ٫ٞ ٌٛٝح ح٬١٩م ُ ْ٤ػِ ٠ظخ ،َٙٛكبٕ ُ٘خ ٓٔخثَ ٣ؼَٔ كٜ٤خ رخُظخ َٛر ٬ه٬فًٜ٘ ،خىس ػيُ ،ٖ٤كبٜٗخ طل٤ي حُظٖ٣ٝ ،ؼَٔ رٜخ رخ٩ؿٔخع٘٣ ٫ٝ ،ظَ اُ ٠أ َٛرَحءس حٌُٓشٔٓٝ ،خثَ ٣ؼَٔ كٜ٤خ رخ َٛ٧ر ٬ه٬ف ًٖٔ ،ظٖ كيػًخ... ٝحُٜٞحد ك ٢حُ٠خرٓ ٢خ كٍَ ٙحرٖ حُ٬ٜف ،كوخٍ :اًح طؼخٍ ٝأ ٕ٬ٛأ ٝأٝ َٛظخٝ ،َٛؿذ حُ٘ظَ ك٢ حُظَؿ٤قًٔ ،خ ك ٢طؼخٍ ٝحُيُ ،ٖ٤ِ٤كبٕ طَىى ك ٢حَُحؿق كٔٓ ٢ٜخثَ حُوٝ ،ٖ٤ُٞإ طَؿق ىُ َ٤حُظخ َٛكٌْ ر ٚر٬ ه٬فٝ ،إ طَؿق ىُ َ٤أ ٢ِٛكٌْ ر ٚر ٬ه٬ف .حٗظ.٠ٜ كخ٧هٔخّ ك٘٤جٌ أٍرؼش: ٓـَى. حٓ: ٍٝ٧خ َ٣ؿق ك ٚ٤ح َٛ٧ؿِ ًٓخ ٖٓٝ ،أٓؼِظ ٚؿٔ٤غ ٓخ طويّ ٖٓ حُلَٝعٟٝ ،خرط ٚإٔ ٣ؼخٍ ٟٚحكظٔخٍ حُؼخٗٓ: ٢خ َ٣ؿق ك ٚ٤حُظخ َٛؿِ ًٓخٟٝ ،خرط ٚإٔ ٔ٣ظ٘ي آُ ٠زذ ٜٓ٘ٞد َٗ ًػخً ،خُٜ٘خىس طؼخٍٝ حٝ(), َٛ٧حَُٝح٣شٝ ،حُ٤ي ك ٢حُيػ... ٟٞأٓ ٝؼَٝف ػخىسً ،ؤٍ ٝػِ ،َٜٗ ٢ٗ ٠حُظخ َٛأٜٗخ طـَم ٝطٜ٘خٍ ك ٢حُٔخء، ك٣ ٬ـ ُٞحٓظجـخٍٛخ... حُؼخُغ ٓ:خ َ٣ؿق ك ٚ٤ح َٛ٧ػِ ٠حٛ٧ق ٟٝ(),خرط ٚإٔ ٔ٣ظ٘ي ح٫كظٔخٍ آُ ٠زذ ٟؼ٤قٝ ،أٓؼِظ ٫ ٚطٌخى )( طلٜ٘ٓٝ ،َٜخ ىػ ٟٞحُٔي ٫– ٕٞ٣كٓ ٢وخرِش ٓخٍ – ح٩ػٔخٍ ،كٝ ٚ٤ؿٜخٕ ،أٛلٜٔخ :حُو ٍٞه ٕ٧ ،ُٚٞح َٛ٧حُؼيّ. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:هخٍ حَُحَُِٔ ٖٛط ُْ ،ٖٜطوز ٞحُؼ ٖ٤حَُٔٗٞٛش ػٖ حَُ ،ٖٛرَ أ َػ َْط ُ ٌُٜخ ،كخٛ٧ق إٔ حُو ٍٞه،ُٚٞ ٕ٧ح َٛ٧ػيّ حُِِٝ ّٝػيّ ح ًٕ٩ك ٢حُوزٝ. ٞه: َ٤ه ٍٞحَُٔط ٕ٧ ،ٖٜحُظخ َٛأٗ ٚهز ٚ٠ػٖ حَُ.ٖٛ ٜ٘ٓٝخ :ؿخء حُٔظزخ٣ؼخٕ ٓ ًؼخ ،كوخٍ أكئٛخ ُْ:أكخٍه ،ٚكِ ٢ه٤خٍ حُٔـِْ ،كخُو ٍٞه ٕ٧ ،ُٚٞح َٛ٧ػيّ حُظلَم ًٌ.ح أِ١ن حٛ٧لخد ().هخٍ حَُحكؼ ٞٛٝ: ٢ر ،ٖ٤إ هَٜص حُٔيس ٝ.أٓخ اًح ١خُض كيٝحّ ح٫ؿظٔخع ه٬ف حُظخ ،َٛك٣ ٬زؼي طوَ٣ـ ٚػِ ٠طؼخٍ ٝحٝ َٛ٧حُظخٝ. َٛطخرؼ ٚحرٖ حَُكؼش. حَُحرغ ٓ:خ طَؿق ك ٚ٤حُظخ َٛػِ ٠ح ،َٛ٧رؤٕ ًخٕ ٓززًخ هً٣ٞخ ٓ٘٠ز ً طخٝ ،ك ٚ٤كَٝعٜ٘ٓ ،خ :حهظِق حُٔظؼخهيحٕ ك ٢حُٜلش ٝحُلٔخى ،كخٛ٧ق طٜي٣ن ٓيػ ٢حُٜلش ٕ٧ ،حُظخ َٛؿَ٣خٕ حُؼوٞى ر ٖ٤حُِٔٔٔ ٖ٤ػِ ٠هخٗ ٕٞحَُ٘ع، ٝحُؼخُٗ ،٫: ٢و ٍٞح َٛ٧ػيٜٓخٜ٘ٓٝ ،خ :هخٍ حُٔخُي :أؿََّطي حُيحرشٝ ،هخٍ حَُحًذ ،رَ أػَط٘.٢ كل ٢هٜ٣ ،ٍٞيم حَُحًذ ٕ٧ ،ح َٛ٧رَحءس ًٓظ ٖٓ ٚح٧ؿَسٝ ،حٛ٧ق ،طٜي٣ن حُٔخُي ،اًح ٓ٠ض ٓيس ُٔؼِٜخ أؿَسٝ ،حُيحرش رخه٤ش ٕ٧ ،حُظخ٣ َٛوظ ٢٠ح٫ػظٔخى ػِ ٠ه ُٚٞك ٢ح ،ًٕ٩كٌٌُي كٛ ٢لظ"().ٚ طؼخٍ ٝحٖ٤ِٛ٧ رؼي إٔ َٗف حُٔ ٢١ٞ٤ػ٬ؽ طؼخٍ ٝحٝ َٛ٧حُظخ َ٤٘٣ ،َٛاُ ٠طؼخٍ ٝآهَ ٞٛٝطؼخٍ ٝح،ٖ٤ِٛ٧ ٣ٝويّ ٌُٜح حُظؼخٍ٣ٝ ٝو ْ٤ُ: "ٍٞحَُٔحى رظؼخٍ ٝح ٖ٤ِٛ٧طوخرِٜٔخ ػِٝ ُٕٝ ٠حكي ك ٢حُظَؿ٤ق .كبٕ ٌٛح ًّ٬ ط٘خه ،ٞرَ حَُٔحى حُظؼخٍ ،ٝرل٤غ ٣ظو َ٤حُ٘خظَ ك ٢حرظيحء ٗظَُ ٙظٔخٜٔ٣ٝخ ،كبًح كون كٌٍَ ٙؿَّق ،ػْ طخٍس ٣ـِّ رؤكي حٝ ،ٖ٤ِٛ٧طخٍس ٣ـَ ١حُو٬فَ٣ٝ ،ؿق رٔخ ػ٠ي ٖٓ ٙظخ َٛأ ٝؿ.َٙ٤ هخٍ حرٖ ٍكؼش ً ُٞٝ ():خٕ ك ٢ؿٜش أٝ ،َٛك ٢ؿٜش أ ،ٕ٬ٛؿِّ ٌُ ١ح٣ ُْٝ ،ٖ٤ِٛ٧ـَ ه٬ف .كٖٔ كَٝع ًُي :هخٍ :رؼظي حُ٘ـَس رؼي حُظؤر ()َ٤كخُؼَٔس ُٝ ،٢ػخًٔ ٚحُٔ٘ظَٛ. ١يم حُزخثغ ٕ٧ ،ح َٛ٧روخء ٌُِٓ . ٚؿِّ ر ٚك" ٢حَُٟٝش"(). ٜ٘ٓٝخ :إًٔ حَُٔط ٖٜك ٢حُز٤غ ٍٝؿغ ،حىػ ٠حَُؿٞع هزَ حُز٤غ ،كٞؿٜخٕ ٕ٧ ،ح َٛ٧ػيّ حُز٤غٝ ،ػيّ حَُؿٞعٝ ،حٛ٧ق طٜي٣ن حَُٔط.ٖٜ هَٔح ،كوخٍ حُزخثغ :طؤَ ػ٘يىٝ ،هخٍ حُٔ٘ظَ: ١رَ ػ٘يى ،كخَٛ٧ ػَ٤ٜح ٝأهزٝٝ ٚ٠ؿي ٜ٘ٓٝخ :رخػٚ ً ً ػيّ حُظؤَ ٝػيّ هز ٞحُٜل٤ق ٛٝ.لق حُ٘ ١ٝٞطٜي٣ن حُزخثغ طَؿً ٤لخ َٛ٧حٓظَٔحٍ حُز٤غ٣ٝ ،ـَ ١حُو ٕ٫ٞكٔ٤خ ًُ ٞخٕ ًٍ٘ٛخ ًَٓ٘ ٝ ١خ ك ٢ر٤غ. ِّ حُِْٔٔ اُ ،ٚ٤كخٛ٧ق طٜي٣ن ٜ٘ٓٝخ ُٞ:هز ٞحَُِّْٔٔ ك ،ٚ٤كـخء رٔؼ٤ذ ٝهخٍ ٌٛ:ح حٌُ ١هز٠ظٝ ،ٚأٌَٗ َّ حُِْٔٔ ٕ٧ ،ح َٛ٧حٗظـخٍ ًٓش حُِْٔٔ اُ٣ ُْٝ ،ٚ٤ظ٤وٖ حُزَحءس ٝحُؼخٜٗ٣ ٢يم حُِْٔٔ اُ ٕ٧ ،ٚ٤ح َٛ٧حُٔٓ٬ش ٝحٓظوَحٍ حُؼويٌُٜٝ ،ح ٜ٣يم حُزخثغ هط ًؼخ ُ ٞؿخء حُٔ٘ظَ ١رٔؼ٤ذ ٝهخٍ ٌٛ:ح حُز٤غ٣ ُْ ٚٗ٧ ،ؼخٍ ٟٚأ َٛحٗظـخٍ حٌُٓشٝ ،كخٍم حُِْٜٔٔٔٗ٧ ،خ حطلوخ ػِ ٠هزٓ ٞخ ٍٝى ػِ ٚ٤حَُ٘حء ٝط٘خُػخ ك ٢ػ٤ذ حُلٔن ٝح َٛ٧ػيٓٝ ،ٚحُؼٖٔ حُٔؼً ٖ٤خُز٤غٝ ،ك ٢حٌُٓش ك ٚ٤حُٞؿٜخٕ ك ٢حُِْٔ. ٜ٘ٓٝخ ٍ ُٞ:أ ٟحُٔز٤غ هزَ حُؼوي ،ػْ هخٍ حُزخثغ ٞٛ:رلخُٝ ،ٚهَ حُٔ٘ظَ: ١رَ طـ. َ٤كٞؿٜخٕ :أكئٛخ ٜ٣يم حُزخثغ ٕ٧ ،ح َٛ٧ػيّ حُظـٝ َ٤٤ح ٛ٧ق حُٔ٘ظَ ٕ٧ ،١حُزخثغ ٣يػ ٢ػِ ٚ٤ح٬١٫ع ػِ ٠حُٔز٤غ ػِ ٌٙٛ ٠حُٜلش ٝحُٔ٘ظًَُ ٌَ٘٣ ١ي. )( ٜ٘ٓٝخ :اًح َِّْٓ حُيحٍ حُٔٔظؤؿَس ػْ حىػ ٠حُٔٔظؤؿَ أٜٗخ ؿٜزض ،كخٛ٧ق إٔ حُو ٍٞه ٍٞحُ ُٔ ٌَْٕ٧ ، ١ ح َٛ٧ػيّ حُـٜذٝ ،حُٞؿ ٚح٥هَ إٔ ح َٛ٧ػيّ حٗ٫ظلخع)( ٌُٖ ،حػظ٠ي ح ٍٝ٧رؤٗ ٚرؼي حُظِٔ ْ٤رو ٢حٝ: َٛ٧ؿٞد ح٧ؿَس ػِ ٚ٤اُ ٠إٔ ٣ظزٓ ٖ٤خ ٔ٣وطٜخ. ٓوَح ر ٚه٬ف ٕ٧ ،ح َٛ٧حٓ٫ظَٔحٍ ٝح َٛ٧رَحءس حٌُٓش، ٜ٘ٓٝخ :اًح هخٍ ً:خٕ ُ ٚػًٌِ ٢ح ،كلً ًٚٗٞ ٢ ٝحٛ٧ق أٗ ْ٤ُ ٚربهَحٍ"(). ػْ ٣وظْ حٍُٔ" ٢١ٞ٤كٔ ٚهللا" ،حُلي٣غ ػٖ هخػيس "حُ٤وِ٣ ٫ ٖ٤حٍ رخُ٘ي "رؤٍرغ كٞحثي ٌَ٘٣ ،ك ٢ح٠ُٝ٧ رؼ ٞحٓ٫ظؼ٘خءحص ػِ ٠حُوخػيس ػ٘ي حرٖ حُوخ ()ٙك" ٢حُظِو"ٚ٤؛ ٘ٓٝخُػش حُولخٍ)( ُ ٚك ٌٙٛ ٢حٓ٫ظؼ٘خءحصًٌُٝ ،ي )( ٓخ حٓظؼ٘خ ٙآخّ حُلَٓٝ ()ٖ٤حُـِحُٝ ()٢حرٖ حُٔزٌٝ ()٢حًٍُِ٘.٢ ٝك ٢حُؼخٗ٤ش ٘٣وَ ػٖ أر ٢كخٓي حٓ٩لَح () ٢٘٤٣طلَ٣و ٚر ٖ٤ػ٬ػش أٗٞحع ٖٓ حُ٘يٗ ،ي َ١أ ػِ ٠أ َٛكَحّ، ٗٝي َ١أ ػِ ٠أٓ َٛزخفٗٝ ،ي ٣ ٫ؼَف أٝ. ِٚٛحُؼخُغ كٓ ٚ٤خ ٣وٟٞٞٓ ٚع ٍٓخُظ٘خ ،ك٤غ ٣و ٍٞحُٔٗ ٢١ٞ٤وً٬ أًؼَ ٓخ ُِ ٚكَحّ ٣ ُْٝظلون إٔ حُٔؤهٓ ٖٓ ًٞخُ ٚػ ٖ٤حُلَحّ ك ٬طلَّ ػٖ حٓ٩لَحٝ: "٢٘٤٣حُؼخُغ ٓ:ؼَ ٓؼخِٓش ٖٓ ُ )( ً ٓزخ٣ؼظٌٓ٩ ،ٚخٕ حُلٝ ٍ٬ػيّ طلون حُظلَ ٌَٙ٣ ٌُٖٝ ،ْ٣هٞكخ ٖٓ حُٞهٞع ك ٢حُلَحّ" . أٓخ ك ٢حُلخثيس حُؼخُؼش ،ك٘٤وَ ػٖ حُ٘ ١ٝٞطلَ٣و ٚر ٖ٤حُ٘ي ٝحُظٖ ٝحًُُٝ ،ْٛٞي ػ٘ي حُلوٜخء ٖٓ ؿٜش ٝح ٖٓ ٖ٤٤ُٞٛ٧ؿٜش أهَ ،ٟك٤و ٍٞحُٔ: “٢١ٞ٤هخٍ حُ٘: ١ٝٞحػِْ إٔ َٓحى أٛلخر٘خ رخُ٘ي ك ٢حُٔخء ٝحُليع ٝحُ٘ـخٓش ٝحُ٬ٜس ٝحُؼظن ٝحُط٬م ٝؿَٛ٤خ ٞٛ ،حُظَىى رٝ ٖ٤ؿٞى حُ٘٢ء ٝػيٓٞٓ ،ٚحء ًخٕ حُطَكخٕ ك ٢حُظَىى ٓٞح ًء ،أ ٝأكئٛخ ٍحؿ ًلخ ،كٌٜح ٓؼ٘خ ٙك ٢حٓظؼٔخٍ حُلوٜخء ًٝظذ حُلو.ٚ أٓخ أٛلخد ح: ٍٞٛ٧كبٗ ْٜكَهٞح رًُ ٖ٤ي ٝهخُٞح :حُظَىى إ ًخٕ ػِ ٠حُٔٞحء كٗ ٜٞيٝ ،إ ًخٕ أكئٛخ )( ٍحؿ ًلخ كخَُحؿق ظٖ ٝحَُٔؿٞف .ْٛٝ …ٝهخٍ حًٍُِ٘ٓٝ: ٢خ ُػٔ ٚحُ٘ ٖٓ ١ٝٞأٗ () ٚكٓ ٢خثَ ح٧رٞحد ٫كَم ك ٚ٤ر ٖ٤حُٔٔخٝ ١ٝحَُحؿق َ٣ى )( ػِ ٚ٤أٗ ْٜكَهٞح كٞٓ ٢حٟغ ًؼَ٤سٜ٘ٓ ،خ :ك ٢حٓ ٖٓ ًَ٧خٍ حُـ َ٤اًح ؿِذ ػِ ٠ظ٘ ٚحَُٟخ ؿخُٝ ،إ ٗي ك.٬ ٝأهَ٤ح ٍٞ٣ى حُٔ ٢١ٞ٤حُلخثيس حَُحرؼش ٖٓ ً ّ٬حُٔزٌ ،٢ك٤غ ٣و٣: “ٍٞؼزَ ػٖ ح َٛ٧ك ٢ؿٔ٤غ ٓخ طويّ ً رخٓ٫ظٜلخد ٞٛٝ ،حٓظٜلخد حُٔخ ٢ٟك ٢حُلخٝ ،َٟأٓخ حٓظٜلخد حُلخ َٟك ٢حُٔخ ٢ٟك ٜٞحٓ٫ظٜلخد )( حُٔوِٞد. هخٍ حُ٘٤ن طو ٢حُي ٖ٣حُٔزٌ٣ ُْٝ: ٢وَ ر ٚحٛ٧لخد ا ٫كٔٓ ٢ؤُش ٝحكيسٓ ٞٛٝ ،خ اًح حٗظَ٤ٗ ٟج ًخ كخىػخٙ ٓيعٍ ٝحٗظِػ ٚ٘ٓ ٚرلـش ٓطِوش ،كبٗ ْٜأ١زوٞح ػِ ٠ػزٞص حَُؿٞع ُ ٚػِ ٠حُزخثغ ،رَ ُ ٞرخع حُٔ٘ظَ ١أٛٝ ٝذٝ ،حٗظِع ٠خ ،كٌٜح حٓظٜلخد حُلخٍ ك ٢حُٔخ ،٢ٟكبٕ حُز٘٤ش ٖٓ حُٔ٘ظَ ٚ٘ٓ ٟأ ٝحُٔٞٛٞد ًُ ،ٚخٕ ُِٔ٘ظَ ١ح ٍٝ٧حَُؿٞع أً ٣ حُِٔي ٌُٖٝطظٝ ،َٜٙحُِٔي ٓخر ن ػِ ٠اهخٓظٜخ ٫ ،ري ٖٓ طويُٓ َ٣خٕ ُط٤ق ُ٣ٝ ،ٚلظَٔ حٗظوخٍ حُِٔي ٖٓ ٫ط٘٘ت ِ )( حُٔ٘ظَ ١اُ ٠حُٔيػ ٌُْٜ٘ٝ ،٢حٓظٜلزٞح ٓوِٞرًخ ٞٛٝ ،ػيّ حٗ٫ظوخٍ ػ٘ ٚكٔ٤خ ٓ" .٠٠ كٖٔ حُؼَٔ رخُظ٘ ٕٞحَُ٘ػ٤ش: ٓ٪ُٝخّ حُؼِ رٖ ػزيحُِٔٓ ،ّ٬طخٕ حُؼِٔخءٗ ّ٬ً ،لٔٓ ْ٤ظغ كً ٢ظخر(( ٚشجغس حٌّؼخعف ٚحألدٛحي)) ِٜ٣ق إٔ ٌٕٞ٣هخػيس ٛخٓش طظؼِن رخُوخػيس حٌُزَ" ٟحُ٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي "ٝطظؼِن رـخٗذ حُظ َ٤ٔ٤ك ٢حَُ٘٣ؼشٍٝ ،ػخ٣ش ٖٔ حُؼَٔ رخُ ُ ظ٘ ٕٞحَُ٘ػ٤ش" ،ك٤غ هخٍ ٍكٔ ٚهللا طؼخُ:٠ حُٜٔخُق ٞٛٝ.رؼ٘ٞحٕ" ُ :ك ِ "ُٔخ ًخٕ ٓؼ ٢حُؼزخى ُـِذ حُٜٔخُق حُؼخؿِش ٝح٥ؿِشٝ ،ىكغ حُٔلخٓي حُؼخؿِش ٝح٥ؿِش ،ؿخءص حَُ٘٣ؼش رخطزخع ّ حُظٖ كًُ ٢ي ُـِزش ٛيم حُظٖٗٝ ،يٍس ًٌر ُٞٝ. ٚحػظزَ حَُ٘ع حُ٤و ٖ٤ك ٢حُؼزخىحص ٝحُٔؼخٓ٬ص ٓٝخثَ حُظَٜكخص ً ُلخطض ٜٓخُق ًؼَ٤س هٞكخ ٖٓ ٝهٞع ٓلخٓي َ٤ٔ٣س .رَ ك ٢رؼ ٞحُٜٔخُق ٓخ ُ ٞرُ٘ ٢ػِ ٠حُ٤وُِٜ ٖ٤ي حُؼزخىٝ ،كٔيص حُز٬ى ٝ.ه ي ٌٕٞ٣حٍُٞع ك ٢طَى حُؼَٔ رخُظٖ ػ٘ي ظ ٍٜٞحكظٔخٍ حُٔلخٓي ٝحُٜٔخُق ٌَ ًٝ.حكظٔخٍ ٣ئى ١حػظزخٍ ٙاُ٠ طؼط َ٤حُٜٔخُق حَُٔ٘ٝػش أ ٝؿِذ حُٔلخٓي حُٔيكٞػش ك٘ٓ ٜٞطَف ُ ٫لظش اُ".ٚ٤ ٝهخٍ ٍكٔ ٚهللا طؼخُ ُٞ: "٠حػظزَ حَُ٘ع حُ٤و ٖ٤ك ٢حُز٤غ ٝح٩ؿخٍس ٗٝلٔٛٞخ ُْ ٜ٣ق ٗ٢ء ٜٓ٘خ .اً ٫هطغ رؤ٤ِٛش حُؼخهي ٫ٝ ٖ٣طٌِٜٔٔ٤خ ٣ ٫ٝ.ؤٌِِٜٓ ٞخ ٖٓ ٓٞحٗغ حُظَٜف ًخَُٝ ٖٛحٌٍُ٘ ٝؿ٘خ٣ش حُؼز٤ي ٫ٝرطٞحػ٤ش حُؼخهيٖ٣ ُـٞحُ إٔ ٌٗٞ٣خ أ ٝأكئٛخ ًٌَٓٛخ ٝ .اًح طؼيىص حُظَٜكخص حُٔظؼِوش رخُٔ٘خكغ ٝح٧ػ٤خٕ طؼيى حٗ٫ظلخع رخُٔآًَ ٝحُٔ٘خٍد ٝحُٔٔخًٖ ٝحَُٔحًذ ١ٝٝء حٓ ٩خء ٝحٓظويحّ حٍ٧هخء ًٝلؤس حٍ٫طلخم رـٔ٤غ حُٔ٘خكغ ٝح٧ػ٤خٕ ا ٫ك ٢كخٍ حٟ٫طَحٍ، ٛ ُٞٝزَ حُ٘خّ اُ ٠كخ ٍِ حٟ٫طَحٍ ُؼـِٝح ػٖ حُٜ٘خثغ ٝحُؼزخىس ٝحُـٜخىٝ ،حٓظ ٠ُٞحٌُلخٍ ػِ ٠حُز٬ى ،كوظِٞح حَُؿخٍٝ ،أهٌٝح حٞٓ٧حٍٝ ،أَٓٝح حُ٘ٔخء ٝح١٧لخٍ٣ ٫ٝ ،ولٓ ٠خ كًُ ٢ي ٖٓ حُلٔخى ٍٝ ٫ٝ.ع ا ّ٫كٔ٤خ ٣ظٌٙٛ ٖٓ َٜ ح٫كظٔخ٫ص ٝ .حُٔلٔيس حُٔظٔٛٞش ك ٢حٞٓ٧حٍ إٔ طٌٔٓ ٕٞظلوش ُـ ٢ٛ ٖٓ َ٤ر٤يٍٝٝ. ٙػ ٚإٔ ٣يكؼٜخ اُ٣ ٖٓ ٠ظ ْٛٞأٗٚ ذ ٖٓ أٓزخد حُظِٔ٤ي ،كبٕ ؿ: ِٜٚكبٕ ُْ ٣ظٞهغ ٓؼَكظَٛ ٚكٜخ آُ ٠ظ ٢ُٞر٤ض حُٔخٍ ا ٫إٔ ٔ٣ظلوٜخ أ٣ ٝظٌِٜٔخ ٓ٘ ٚرٔز ٍ ؿخثَح ك٤ظ ٢ٛ ٖٓ ٠ُٞر٤يَٛٝ ٙكٜخ كٜٓ ٢خٍف ر٤ض حُٔخٍٝ ،إ ُْ ٤٣ؤّ ٖٓ ٓؼَكظ ٚكلظٜخ اُ ٠إٔ ٣ؼَكٚ ٌٕٞ٣ ً أ ٝىكؼٜخ اُ ٠حُلخًْ حُٔٞػٞم ر٤ُ ٚللظٜخ ،ا ٫إٔ ٣ظٓ َٜخٌُٜخ ك٤ؼطخٛخ ،أ٤٣ ٝؤّ ٖٓ ٓؼَكظ ٚكظَٜ٘ف كٜٓ ٢خٍف ر٤ض حُٔخٍ ٝ.إ ًخٗض حُ٘زٜش ُظٝ ْٛٞهقٍ كخٍُٞع إٔ ٣ول ٚػِ ٠طِي حُـٜش رـٔ٤غ َٗحثطٜخ ٝأٛٝخكٜخ)(". أٗٞحع حُظَٜكخص: حُ٘ٞع ح: ٍٝ٧ػوٞى حٍ٫طلخم: ًخُوَٝ ،ٝحَُٝ ،ٖٛحًَُ٘شٝ ،حُِٜقٝ ،حُؼخٍ٣شٝ ،حُٞى٣ؼشٝ ،حًُٞخُشٝ ،حُـؼخُشٝ ،حُٔ٠خٍرشٝ ،حُِٔحٍػش، ٝحُٔٔخهخس ُٞ ،حػظزَ كٜ٤خ حُ٤و ُْ ٖ٤طٜق ُٝلخص حٍطلخهٜخ .اً ٣ ٫وطغ رؤ٤ِٛش حُؼخهي ٫ٝطٌُِٔٔ ٚخ رٌُ ٖٓ ٚػ ٖ٤أ٘ٓ ٝلؼش . ٘ٓ ٕ٧خكغ ٗلٔ٣ ٚـ ُٞإٔ طٌٔٓ ٕٞظلوش ربؿخٍس ٓخروش٣ ٫ٝ ،وِ ٌِٚٓ ٞػٖ حُٔٞحٗغٍٝ ٫ٝ ،ع ك ٌٙٛ ٢حُظَٜكخص ا٫ ػ٘ي ظ ٍٜٞح٫كظٔخٍ. حُؼخٗ: ٢حُي:ٕٞ٣ ُ ٞحػظزَ كٜ٤خ حُ٤ؤُ ٖ٤خ ػزظض .اً ٫هطغ رؤ٤ِٛش حُؼخهي ٫ٝ ،طٌُِٔٔ ٚخ رٌٍ ٫ٝ ،رطٞحػ٤ظ ٫ٝ ،ٚروِٖٓ ٙٞ حُٔٞحٗغً ،خَُٝ ٖٛحٌٍُ٘. حُؼخُغ ٟٔ:خٕ حُٔظِلخص : ًخُـٜٞد ٝؿَٛ٤خ ُٞ.حػظزَ كٜ٤خ حُ٤ؤُ ٖ٤خ ٝؿذ اً ٫هطغ رؤٕ حُٔظِق ِٓي ُِٔظِق ػِ ٫ٝ ،ٚ٤رؤٗ٣ ُْ ٚؤًٕ ربط٬ك ٫ٝ ،ٚرؤٗ٣ ُْ ٚزَأ ٖٓ حُٔ٠خٕ ٣ ُْٝظؼ ٝٞػ٘.ٚ حَُحرغ :حُلٞحُش: ُ ٞحػظزَ كٜ٤خ حُ٤وٜ٣ ُْ ٖ٤ق .اً ٫هطغ رؤ٤ِٛش حُؼخهي ٫ٝ ،ٖ٣رؼزٞص ٝحكي ٖٓ حُيحث٘٣ ٫ٝ. ٖ٤ول ٠حٍُٞع ػ٘ي ظ ٍٜٞح٫كظٔخٍ. حُوخْٓ :حَُى رخُؼ٤ذ: ٝػلٞح. ً طؤهَ٤ح ٫هطغ ك ٚ٤رزوخء ِٓي حُٔ٘ظَ ٫ٝ ،١رخٗظلخء ٓٞحٗغ حَُى ٫ٝ ،رـ ِٜٚر ٚكخٍ حُز٤غ ٫ٝ ،ربٓوخ ١كوٚ ً حُٔخىّ :حُ٘لؼش : ٫هطغ كٜ٤خ رِٔ ي حُ٘ل٤غ ٫ٝ ،رِٔي حُٔ٘ظَ ٫ٝ ،١رؤ٤ِٛظٜٔخ ٫ٝ ،رٔو ١ٞحُ٘لؼش رؼي ػزٞطٜخ ٫ٝ ،رخٓظ٘خػٜخ رـٜخُش حُؼٖٔ ٝطؼٌٍ ٓؼَكظ٣ ٫ٝ. ٚول ٠حٍُٞع ك ٢حُظَى ػ٘ي ظ ٍٜٞح٫كظٔخٍ. حُٔخرغ ٍ:ى حُٔـٜٞد: ُ ١َٗ ٞك ٚ٤حُ٤و٣ ُْ ٖ٤ـذ ٍىٟٔ ٫ٝ ،ٙخٗ ٚاً ٫هطغ رِٔي حُٔـٜٞد ٓ٘ ٫ٝ ،ٚرخٗظلخء ِٓي حُـخٛذ، ٝحٗظلخء حٓظلوخه٤ُِ ٚي ،ربؿخٍس ،أ ،ٍٖٛ ٝأٝ ٝهق ٖٓ حُٔخُي ،أ ٝطِٔ٤ي ٓخرن أ٫ ٝكن. حُؼخٖٓ :أىحء حُيٍٝ ،ٕٞ٣ى حٓ٧خٗخص ٝحُؼٞحٍ:١ ُ ٞحػظزَ كٜ٤خ حُ٤و ُْ ٖ٤طـذ ،اً ٫هطغ رٔو ١ٞحُي ،ٖ٣رٔؼخٟٝش ،أ ٝارَحء ٫ٝ ،رخٗظوخٍ حُِٔي ك ٢حُؼٞحٍ١ ٝحٓ٧خٗخص اُ ٢ٛ ٖٓ ٠ر٤ي ،ٙأ ٝحٓظلوخه ٚحُ٤ي ،رَ ٖٛأ ٝاؿخٍس. حُظخٓغ :حُظزَػخص. )( )( ٝحَُهزٝ ، ٠حُ٤٠خكشٝ ،ح٩رخكشٝ ،حُٜي٣شٝ ،حُٜيهش. ًخُؼخٍ٣شٝ ،حُٜزشٝ ،حُؼَُّٔ ، ٟ ُ ٞحػظزَ كٜ٤خ حُ٤و ُْ ٖ٤طٜق .اً ٫هطغ رؤ٤ِٛش حُزخًٍ ٫ٝرٌِٔ ٫ٝ ٚروِ ٖٓ ٙٞحُٔٞحٗغ. حُؼخَٗ :هز ٍٞحٓ٧خٗخص: ًؤٓٞحٍ حُ٤ظخٓٝ ٠حُٔـخٗٝ ٖ٤حُـخثزٝ ٖ٤أٓٞحٍ ر٤ض حُٔخٍ ُٞ.حػظزَ كٜ٤خ حُ٤و ُْ ٖ٤طٜق٣ ُْٝ ،ـِ هزُٜٞخ .اً ٫ هطغ كٜ٤خ رخُِٔي ٫ٝ ،روِ ٖٓ ٙٞحُٔٞحٗغ ٍٝ ٫ٝ.ع ك ٢طًَٜخ ُٞؿٞد هزُٜٞخ. حُلخى ١ػَ٘ :حُِوطش: ُ ٞحػظزَ كٜ٤خ حُ٤و٣ ُْ ٖ٤ـذ ٍىٛخ رٞٛٞكٜخ ٫ٝرو٤خّ حُز٘٤ش رٜخ .اً ٫طل٤ي حُٜ٘خىس حُوطغ ٝ.اًح ُْ ٣ـذ ٍىٛخ ُْ ٣ـذ طؼَ٣لٜخ اً ٫كخثيس ك.ٚ٤ حُؼخٗ ٢ػَ٘ :اهَحؽ حُٔؼخىٕ ٝحًَُخُ: ُ ١َٗ ٞكٜٔ٤خ حُوطغ ُْ ٌِٔ٣خ ُـٞحُ إٔ ٌٗٞ٣خ هي ٌِٓخ ربك٤خء أٍٜٔ٤ٟخ ،أ ٝرل٤خُس حًَُخُ. ٍٝ ٫ٝع كًُ ٢ي ا ٫إٔ طظ َٜأٓخٍحص حُِٔيًٌُٝ ،ي اك٤خء حُٔٞحص. حُؼخُغ ػَ٘ :حُٔٞحٍ٣غ: ُ ٞحػظزَ كٜ٤خ حُ٤ؤُ ٖ٤خ ػزظض اً ٫هطغ كٜ٤خ رِٔي حٍُٔٞع ٫ٝ ،رخطلخم ى ٖ٣حُٞحٍع ٝحٍُٔٞع٫ٝ ، ٣وِ ٞحُٞحٍع ٖٓ حُٔٞحٗغ ً:خَُم ٝحُوظَٝ ،كـذ حُ٘وٜخٕٝ ،كـذ حُلَٓخٕ. حَُحرغ ػَ٘ :حُؼظنٝ ،حٌُظخرش )(ٝ ،حُظيرٝ ،() َ٤حٓ٫ظ٬٤ى: ُ ٞحػظزَ كٜ٤خ حُ٤ؤُ ٖ٤خ ػزض .اً ٣ ٫وطغ كٜ٤خ رخَُم ٝ.إ هطغ رخَُم ُْ ٣وطغ رؤُِٗٔ ٚؼظن ٝحُٔٔظُٞي٫ٝ ، ٣وِ ٖٓ ٞحُٔٞحٗغ ٍٝ ٫ٝ .ع كًُ ٢ي رؼي ا٣وخػ ٚا ٫إٔ ٣ ٖٓ ٌٕٞ٣ظ ْٛٞحٓظلوخهٞٓ ٚؿٞىًح كِ٤ظْٔ ٓ٘ ٚحٗظلخء حُؼظن كبٕ )( أر ٠كِ٤ظؼخ ٝٝحُؼظ٤ن ػْ ٣ؼظن رؼي حُٔؼخٟٝش. ػْ طٌِْ ك ٢حُل َٜحُٔخرغ ك ٢أكٌخّ حَُ٘ع ػخٓش كوخٍ" ٣ ٫:ـذ ح٧هٌ رخُ٤و ٖ٤ك ٢ح٣٩ـخد ٝحُظلَ٫ٝ ،ْ٣ حٌَُح٤ٛش ٝحُ٘يد ٫ٝ ،ح٩رخكش ٝحُظلِ ،َ٤رَ ٌ٣ل ٢كًُ ٢ي حُظٖ حُٔٔظ٘ي اُ ٠حٓ٧زخد حَُ٘ػ٤ش ًُٝ.ي ٘٣ ٫ظَ ١حُ٤وٖ٤ كٝ ٢ؿٞى حُؼَِ حَُ٘ػ٤شٝٝ ،ؿٞى َٗحثطٜخ ٝحٗظلخء ٓٞحٗؼٜخ. ًٌُٝي ٣ ٫ـذ حُوطغ رٜيم حَُحٝ ١ٝحُٔلظُ ُٞٝ. ٢ كن حُؼِٔخء ٝحُؼٞحّ ًَُٗ ١ي ُلخص ٓؼظْ ح٧كٌخّ كِ ّ ٢ ٓ ًَٝخ ٝؿذ هلل أُ ٝؼزخى ٙك٣ ٬ـذ حُٔو ٢٠ػ٘ ٚر٤و ،ٖ٤رَ ٌ٣ظل ٠ك ٢حُوَٝؽ ػٖ كوٞم هللا طؼخُٝ ٠كن ػزخىٙ رخُظ٘ ٕٞحَُٔ٘ٝػش كٓ ٢ؼَ ًُي حُلن. ٝرخد حٍُٞع ٓلظٞف ا ٫إٔ ٣ظؼٌٍ حػظزخٍ ،ٙك٤ظط َٜرخُٔخء حٌُٔ٘ٞى كٗ ٢ـخٓظٝ ،ٚطئى ٟحُلوٞم حَُ٘ػ٤ش ٝؿَٛ٤خ رخُٔخٍ حُٔ٘ظز ٚاًح ُْ ٣ـي ؿَُ ،َٙ٤ؿلخٕ ِٜٓلش ح٣٩ـخد ػِِٜٓ ٠لش ح٫ؿظ٘خد ،ك٤ـذ أىحء حُلؾ ٝحُيٖ٣ )( ٝحٌُلخٍس ٝحٌٍُ٘ ػِ٣ ُْ ٖٓ ٠ـي ا ٫حُٔخٍ حُٔ٘ظز.ٚ حُظطز٤وخص حُٔؼخَٛس ػِٓ ٠خ ٓزن كٌْ حُظؼخَٓ ٓغ ٖٓ ًخٕ أًؼَ ٓخُ ٚكَحّ: هي ٣ظؼخَٓ حُٔٔظؼَٔ حُِْٔٔ رؤًَٓٗ ْٜخص طظؼخَٓ رخُلَحّ ،كٔخ حُلٌْ كًُ ٢ي طزؼًخ ُٔخ ٓزن؟ ُٝـَٛ٤خ ٖٓ حُوٞحػي حُلو٤ٜش؟ حُٔٛ ٞٛ ْٜي ٔ٣ؼَ ؿِ ًءح ٖٓ ٍأّ ٓخٍ حًَُ٘ش٣ِ٣ ،ي ٘٣ٝو ٚطزغ ٍٝحؿٜخ. أ٤ٜٗ : ٞٛ ٝذ حُٔٔخ ْٛكًَٗ ٢ش ٖٓ ًَٗخص حٞٓ٧حٍ ،أ ٝحُـِء حٌُ٘٣ ١ؤْ ػِ ٠هٔ٤ظٓ ٚـٔٞع ٍأّ ٓخٍ )( حًَُ٘ش حُٔؼزض كٛ ٢ي ُ ٚهٔ٤ش حٓٔ٤ش ،ك٤غ طٔؼَ ح ْٜٓ٧كٓ ٢ـٔٞػٜخ ٍأّ ٓخٍ حًَُ٘شٝ ،طٌٓ ٕٞظٔخ٣ٝش حُؤ٤ش. ً ٓٔظخُح – ٝطظٔ ِ٤ح ْٜٓ٧رٌٜٗٞخ ٓظٔخ٣ٝش حُؤ٤شٝ ،إٔ حَُّٔ ْٜحُٞحكي ٣ ٫ظـِأٝ ،إٔ ًَ ٗٞع ٜٓ٘خ –ػخىً٣خ أٝ ٣و ٖٓ– ّٞك٤غ حُٔزيأ –ػِ ٠حُٔٔخٝحس ك ٢حُلوٞم ٝحُ٫ظِحٓخصٝ ،أٗ ٚهخرَ ُِظيح.ٍٝ ٛش كٔخ كٌْ حُظؼخَٓ رؤًَُٓ٘ ْٜخص هخٓض ك ٢حُِ َٛ٧ظؼخَٓ رخُلٌُٜ٘ٝ ،ٍ٬خ طُٞىِع –أك٤خًٗخ ُٝظَٝف هخ َّ حَُر٣ٞشٝ ،هي طٌٔٗ ٕٞزش هِِ٤ش ٖٓ ٓؼخٓ٬طٜخ طظْ حَُر٣ٞشٝ ،طظؼخَٓ ٓغ ٌٙٛحُز٘ٞى رخُلخثيس َّ –رؼ ٞحٞٓ٧حٍ ك ٢حُز٘ٞى َّ ٖٓ ه ٍ٬ػوٞى كخٓيسًٔ ،ؼظْ حًَُ٘خص ك ٢حُز٬ى ح٤ٓ٬ٓ٩ش ،كٔخ كٌْ طيح ٍٝأٓ ٌٙٛ ْٜحًَُ٘خص َٗحء ٝر٤ؼًخ؟ ٌٖٔ٣طؤ ْ٤ح ٖٓ ْٜٓ٧ك٤غ حَُٔ٘ٝػ٤ش اُٞٗ ٠ػ:ٖ٤ حُ٘ٞع ح:ٍٝ٧ ٢ٛح ْٜٓ٧حُظٓ ٢لِٜخ حُوِ٘ٝ ،َ٣حُؤٝ ٍٞحُٔويٍحصٝ ،حُؤخٍٗٝ ،لٛٞخ ٖٓ حُٔلَٓخصًٌُٝ ،ي حًَُ٘خص حَُر٣ٞش .ك ٌٜٙح ْٜٓ٧ؿٔ٤ؼٜخ ٣ ٫ـ ُٞحُظَّؼخَٓ رٜخ. حُظ٘ٗ ٌٕٞ٣ ٢خٜ١خ حَُرخ ًخُز٘ٞى حُظـخٍ٣ش َّ ٓلٍٜٞح كَّ ٢ ً حُ٘ٞع حُؼخٗ: ٢ػِ ٠هٔٔ:ٖ٤ ح : ٍٝ٧أًَُٓ٘ ْٜخص هخثٔش ػِ ٠حُٔزخىة ح٤ٓ٬ٓ٩ش ك ٢كو ٚحُٔؼخٓ٬صٝ ،طظؼخَٓ رخُل ،ٍ٬إ ك ٢حُٔـخٍ حُٜ٘خػ ،٢أ ٝحُظـخٍ ،١أ ٝحٍُِحػ ،٢كخ َٛ٧كٜ٤خ ح٩رخكش ٕ٧ ،ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى ٝحُظََّٜكخص حُٔخُ٤ش ح٩رخكش. ٛش –رؼٞ حُؼخٗ: ٢أًَُٓ٘ ْٜخص هخٓض ك ٢حُِ َٛ٧ظؼخَٓ رخُلٌُٜ٘ٝ ،ٍ٬خ طُٞىِع –أك٤خًٗخ ُٝظَٝف هخ َّ حَُر٣ٞش ٣ ٫ٝ.ول ٠إٔ ٌٙٛح ْٜٓ٧أٛزلض ٖٓ حُٔخٍ حٌُ١ حَُر٣ٞشٝ ،طظؼخَٓ ٓغ ٌٙٛحُز٘ٞى رخُلخثيس َّ حٞٓ٧حٍ ك ٢حُز٘ٞى َّ أ ِٚٛك ٍ٬حٌُٞ٘٣ ١ر ٚحُلَحّ ،كٔخ كٌْ ٌٙٛحْٜٓ٧؟ حهظِق حُلوٜخء حُٔؼخ َٕٝٛكٜ٤خ ػٍِ ٠أ:ٖ٤٣ ح: ٍٝ٧كَٓش حُظَٜف ك ٌٙٛ ٢حٓ ْٜٓ٧خ ىحٓض ٫طو ّٞػِ ٠حُل ٍ٬حُٔل.ٞ حُؼخٗ: ٢ارخكش حُظََّٜف ك ٌٙٛ ٢حًٛ ٖٔٓٝ ،ْٜٓ٧ذ اًُُ ٠ي :حُ٘٤ن ػِ ٢حُول٤ق ،حُ٘٤ن ػزيحُٛٞخد ه٬فٝ ،حُيًظ ٍٞػِٓ ٠ل ٢٤حُي ٖ٣حُوَ ٙىحؿٝ ،٢ػزيحَُكٖٔ كٖٔٛٝٝ ،زش حُِكٝ ،٢ِ٤حُوخ ٢ٟػزيهللا ِٓٔ٤خٕ رٖ )( ٝهَؿٞح ٌٛح حَُأ ١ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" ً٨ُ:ؼَ كٌْ حٌَُ". ٓ٘٤غٝ ،ؿ. َْٛ٤ َّ ٝر٤خٕ ًُي إٔ ح ْٜٓ٧كٝ ٢حهؼٜخ ُٔ٤ض ٓوخُلش َُِ٘٣ؼش ٓٝخ ٗخرٜخ ٖٓ حُ٘ٞحثذ ٝحُ٘زٜخص ٝحُٔلَٓخص هَِ٤ رخُ٘ٔزش ُِل ،ٍ٬كٔخ ىحّ أًؼَ٣ش ٍأّ حُٔخٍ كٝ ،ً٫٬أًؼَ حُظَٜكخص ك ٍ٬ك٤ؤهٌ حُوِ َ٤حُ٘خىٍ كٌْ حٌُؼ َ٤حُ٘خثغ . ُٝظؤً٤ي ٌٛح حُظوَ٣ؾ أٓٞم رؼ ٞحُ٘و٤ُ٘ ٍٞن ح ّ٬ٓ٩حرٖ ط٤ٔ٤ش طِ٣ي حً ٟٞٝ َٓ٧كخ ٝر٤خًٗخ: ٣و٤ٗ ٍٞن ح ّ٬ٓ٩حرٖ ط٤ٔ٤ش إ حُلَحّ ٗٞػخٕ( :كَحّ ُٛٞلً ،ٚخُٔ٤ظش ٝحُيّ ُٝلْ حُوِ٘ ،َ٣كٌٜح اًح حهظِ٢ رخُٔخء ٝحُٔخثغ ٝؿ ٖٓ َٙ٤ح١٧ؼٔشٝ ،ؿ١ َ٤ؼٔ ،ٚأ ،ُٚٗٞ ٝأ٣ٍ ٝلش كَٓٝ ،ٚإ ُْ ٣ـ َٙ٤كلِٗ ٚ٤حع... ٝحُؼخٗ: ٢حُلَحّ ٌُٔزً: ٚخُٔؤه ًٞؿٜزًخ ،أ ٝرؼوي كخٓي كٌٜح اًح حهظِ ٢رخُل٣ ُْ ٍ٬لَٓ ،ٚكِ ٞؿٜذ حَُؿَ ىٍح ،ْٛأ ٝىٗخٗ َ٤أ ٝىه٤وًخ ،أ ٝك٘طش أً ٝ هزِحٝ ،هًُِ ٢ي رٔخُ٣ ُْ ٚلَّ حُـٔ٤غ ٫ػٌِٛ ٠ح ٫ٝ ،ػٌِٛ ٠ح ،رَ إ ًخٗخ ًؼَ٤ح ٖٓ حُ٘خّ ٣ظ ْٛٞإٔ حُيٍحْٛ ٓظٔخػِ ٖ٤أٌٖٓ إٔ ٣ؤٔ٣ٝ ٙٞؤهٌ ٌٛح هيٍ كوٌٛٝ ،ٚح هيٍ كو ،ٚكٌٜح أٗ َٛخكغ ،كبٕ ً حُٔلَٓش اًح حهظِطض رخُيٍ ْٛحُل ٍ٬ك َّ حُـٔ٤غ ،كٌٜح هطؤٝ ،اٗٔخ طٍٞع حُ٘خّ كٔ٤خ اًح ًخٗض –أ: ١حُيٍح ْٛحُلٍ٬ –هِِ٤ش ،أٓخ ٓغ حٌُؼَس كٔخ أػِْ كِٗ ٚ٤ح ًػخ...)(). ًًَٝك ٢ؿٞحد ٓئحٍ ك ٍٞحُظؼخَٓ ٓغ ٖٓ ًخٕ ؿخُذ أٓٞحُ ْٜكَح ًٓخ ٓؼَ حٌُٔخٓٝ ٖ٤أًِش حَُرخ؟ كؤؿخد( :اًح ًخٕ حُل ٞٛ ٍ٬ح٧ؿِذ ُْ ٣لٌْ رظلَ ْ٣حُٔؼخِٓش ٝإ ًخٕ حُلَحّ ٞٛح٧ؿِذ ،ه َ٤رلَ حُٔؼخِٓشٝ ،ه: َ٤رَ ٓ ٢ٛلَٓش ،كؤٓخ حُٔؼخِٓش رخَُرخ كخُـخُذ ػِٓ ٠خُ ٚحُل ٍ٬ا َّ٫إٔ ٣ؼَف حٌَُٝ ٖٓ ٙؿ ٚآهًَُٝ ،ي أٗ ٚاًح رخع أُلًخ رؤُق ٓٝخثظ ٖ٤كخُِ٣خىس ٢ٛحُٔلَٓش كوٝ ٢اًح ًخٕ كٓ ٢خُ ٚكٝ ٍ٬كَحّ ٝحهظِ٣ ُْ ٢لَّ حُل ،ٍ٬رَ ُٚ إٔ ٣ؤهٌ هيٍ حُلًٔ ،ٍ٬خ ًُ ٞخٕ حُٔخٍ َُ٘ ٖ٤ٌ٣كخهظِٓ ٢خٍ أكئٛخ رٔخٍ ح٥هَ ،كبٗ٣ ٚؤْ ر ٖ٤حًٌَُُ٘ٝ ،ٖ٤ٌ٣ي ٖٓ حهظِ ٢رٔخُ ٚحُلٝ ٍ٬حُلَحّ أهَؽ هيٍ حُلَحّٝ ،حُزخه ٢ك)().ُٚ ٍ٬ ٓٝجَ ػٖ حَُؿَ ٣وظِٓ ٢خُ ٚحُل ٍ٬رخُلَحّ؟ كؤؿخد ٣:وَؽ هيٍ حُلَحّ رخُِٔ٤حٕ ،ك٤يكؼ ٚاُٛ ٠خكز،ٚ )( ٝهيٍ حُلٝ ،ُٚ ٍ٬إ ُْ ٣ؼَكٝ ٚطؼٌٍص ٓؼَكظ ٚطٜيم ر ٚػ٘.ٚ ٝػِٟٞ ٠ء ٓخ ٓزن ٣ظ َٜؿٞحُ حُظؼخَٓ ٓغ ٖٓ ًخٕ كٓ ٢خُ ٚكَحّ ٌُٖٝ ،ؿخُز ٚك٘ٛ ٖٓٝ ،ٍ٬خ ٌٖٔ٣ حُو ٍٞربرخكش حُظؼخَٓ كٌٛ ٢ح حُ٘ٞع ٖٓ ح٣ ٌُٖٝ ،ْٜٓ٧وَؽ ٛخكزٜخ رويٍ ٗٔزش حُلَحّ كٜ٤خ اُ ٠حُـٜخص حُو٣َ٤ش )( حُؼخٓشٓ ،غ َٓحػخس حُٞ٠حر ٢حُظٓ ٢زن ٝإٔ أَٗٗخ اُٜ٤خ. كظَح ،كبٕ حُـخُذ ػِ ٠حُْٜٔ ٣و ٍٞحُوخ ٢ٟػزيهللا رٖ ِٓٔ٤خٕ رٖ ٓ٘٤غ( ٝ:ك٤غ إ حُلٌْ ُِـخُذ ارخكش أٝ ً ٔخ ػَِّ ٠ إٔ حهظ ١٬حُوِ َ٤حُٔلَّ رخٌُؼ َ٤حُٔزخف ٣ ٫ئػَ ػِٛ ٠لش طيحٍٝ ك ٢حًَُ٘ش ٟٓٞٞع رلؼ٘خ ٞٛح٩رخكش ،طؤًٓ ٤ ٌٛح حُٔخٍ حُٔوظِ ٢ر٤ؼًخ َٗٝح ًء ٝطِٔ ًٌخ ،كبٕ حُٔ ْٜك ٢حًَُ٘ش ٓخٍ ٓوظِ ،٢ؿخُز ٚكٝ ٍ٬هِ ِٚ٤كَحّٝ ،حُؼزَس ُِـخُذ طلًَٔ ٣خ أ ٝطلًِ ٤ ٝ ،٬ك٤غ إ حُـخُذ ك ٢حُٔ ْٜحُٔوظِ ٢حُلٝ ،ٍ٬حُلَحّ ك ،َ٤ٔ٣ ٚ٤كبٕ ططز٤ن ٓٔؤُش حُلٌْ حُـخُذ )( ػِ ٠طيح ٌٙٛ ٍٝح ْٜٓ٧ظخ٣ َٛظ٠ق ٓ٘ ٚحُـٞحُ) . حُٔزلغ حُؼخٗ: ٢ هٞحػي حُٝ ٍَ٠حٍَُٝ٠حص ٣لَع ػٜ٘خ حُٔ ٢١ٞ٤كًَ ٝػخ ٝكٞحثي ،ط٠زُ٘ ٢خ حٌُؼ ٖٓ َ٤حُـٞحٗذ ٣ظ٘خٌٛ ٍٝح حُٔزلغ هٞحػي ٜٓٔش ِ ّ ح٫هظٜخى٣ش ٝحُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش حُٔظؼِوش رخُٝ ٍَ٠حٍَُٝ٠حص. أ: ٫ٝهخػيس "َٟ ٫ٝ ٍَٟ ٫حٍ)(" َٗف حُوخػيس ٌٙٛحُوخػيس طؼي ٖٓ أًٍخٕ حَُ٘٣ؼشُٔ ،خ ٘٣ز٘ ٢ػِٜ٤خ ٖٓ أرٞحد حُلو٘٣ٝ ،ٚلٜٜٗ ٢خ حُٗ ٍَ٠لً٤خ ًًِ٤خ ،كٞ٤ؿذ ٓ٘ؼٓ ٚطِوًخ َٔ٘٣ٝ ،حُ ٍَ٠حُوخٝ ٙحُؼخًُّ َٔ٘٣ٝ ،ي ىكؼ ٚهزَ حُٞهٞع رطَم حُٞهخ٣ش حٌُٔٔ٘شٍٝ ،كؼ ٚرؼي حُٞهٞع رٔخ ٖٓ ٌٖٔ٣حُظيحر َ٤حُظ ٢طِ َ٣آػخٍٝ ٙطٔ٘غ طٌَحٍ.ٙ ٠خ ػِٝ ٠ؿٞد حهظ٤خٍ أ ٕٞٛحَُُ٘ ٖ٣يكغ أػظٜٔٔخ ٕ٧ ،كًُ ٢ي طول٤لًخ ُِ ٍَ٠ػ٘يٓخ ٌٖٔ٣ ٫ ًٔخ طيٍ أً ٣ ٓ٘ؼ ٚرظخطًخ ٖٓٝ ،ػْ ًخٕ اِٗحٍ حُؼوٞرخص حَُٔ٘ٝػش رخُٔـَٓ٘٣ ٫ ٖ٤خك ٌٙٛ ٢حُوخػيسٝ ،إ طَطذ ػِٜ٤خ ٍَٟرٕ٧ ،ْٜ )( ُ ٍَ٠أػْ ٝأػظْ كٜ٤خ ػيٝ ً٫ىكؼًخ ٍ ًٌُ ٢ٛٝي ًٍٖ ٖٓ أًٍخٕ حَُ٘٣ؼش حُٔطَٜس ٝهي ٍٝىص ًٗ ٜٙٞؼَ٤س ٖٓ حُوَإٓ ٝحُٔ٘ش حُ٘ز٣ٞش طٜ٘ي ُٜخ ًٔخ أٜٗخ ػيس حُلوٜخء ٝحُو٠خء ك٣َ١ ٢ن طوَ َ٣ح٧كٌخّ ٝحُل َٜك ٢حُوٜٓٞخص. ٖٓ أٓؼِش ًُي: حَُى رخُؼ٤ذ ٝؿٔ٤غ أٗٞحع حُو٤خٍ ٖٓ حهظ٬ف حُٛٞق حَُٔ٘ٝ ،١ٝحُظـَٝ ،َ٣اك ّ٬حُٔ٘ظَٝ ١ؿًُ َ٤ي، ٝحُلـَ رؤٗٞحػٝ ،ٚحُ٘لؼش ٜٗ٧خ َٗػض ُيكغ ٍَٟحُؤٔشٝ ،حُوٜخٝ ،ٙحُليٝىٝ ،حٌُلخٍحصٟٔٝ ،خٕ حُٔظِق، ٝحُؤٔشٜٗٝ ،ذ ح٧ثٔشٝ ،حُو٠خسٝ ،ىكغ حُٜخثَٝ ،هظخٍ حًَُٔ٘ٝ ٖ٤حُزـخسٝ ،كٔن حٌُ٘خف ك ٢حُؼٞ٤د أ ٝح٩ػٔخٍ )( أ ٝؿًُ َ٤ي . أىُش حُوخػيس َ٣ؿغ أِٜٛخ اُ ٠حٌُظخد ٝحُٔ٘ش. ٖٓ حُوَإٓ حٌَُْ٣ 1هخٍ طؼخُ ٠ﯮ ﯭ ﯫﯬ ﯪ ﯨ ﯨ ﯧ ﯦ ﯥ ﯤ ﯩﯨ ﯡ ﯠ ﯟ ﯞ ﯝﯧ ﯦ ﯣ ﯢ ﯥ ﯤ ﯖﯕ ﯔ ﯓ ﮱ ﮰ ﮯﮮ ﮭ ﮬ ﮫ ﮬ ﮩ ﭿ :ﰓ ﰋ ﰑﰐﰏ ﰊ ﰍ ﰌ ﰋﰊ ﰉ ﰈ ﰇ ﰆ ﰅﰄﰃ ﰂ ﰁ ﰀﮈ ﮉ ﯾ ﯿ ﯻﯺﯹ ﯸﯷﯶ ﯵ ﯴ ﯳ ﯲ ﯰﯱ ﯯ ﭾ (حُزوَس). ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﭿ : 2هخٍ طؼخٍﭢ ﭣ ﭤﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪﭫ ﭬ ﭭ ﭮﭯ ﭰ ﭱ ﭺ ﭭ ﭬ ﭫ ﭪﭻ ﭼ ﭽ ﭾ (حُط٬م). 3هخٍ طؼخُ ٠ﭼ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭ ﭬ ﭫ ﭪ ﭩﭨ ﭧ ﭦ ﭥ ﭤ ﭣ ﭢ ﭭ ﭬﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﭿ :ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮆ ﮇ ﮄ ﮅ ﮈ ﮉﮂ ﮃ ﭾ ﭿ ﮌﮍ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﭽﭶ ﭷ ﭸ ﯮ ﯭ ﯬ ﯪ ﯫﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯤ ﯥ ﯢﯣ ﯦ ﯧ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯨ ﯩ ﯤ ﯥ ﯦﯧ ﯨ ﯨ ﭨ ﭩ ﮤﮥ ﮦ ﮦ ﮨ ﮩ ﮬ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮﮯ ﯯ ﯷ ﯵ ﯴ ﯳ ﯲ ﯰﯱحُزوَس). ﯺ ﯸﯶ ﭾ (ﰂ ﰁ ﰀ ﮈﮉ ﯾ ﯿ ﯻﯹ 4هخٍ طؼخُ ٠ﭶ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭥ ﭤ ﭣ ﭢ ﭭ ﭬﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﭿ :ﭷ ﭸ ﭹﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮆ ﮇ ﭾ (حُزوَس). 5هخٍ طؼخُ ٠ﭼ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭦ ﭥﭤ ﭣ ﭢ ﭭ ﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨﭧ ﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﭿ :ﭿ ﮌ ﮍ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮖ ﮗﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﭽ ﭶﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿﮀ ﮁ ﮆ ﮇ ﮄ ﮅ ﮈ ﮉﮂ ﮃ ﭾ ﮟ ﮠ ﮡﭨ ﭩ ﮤ ﮥ ﮦ ﮦ ﮨ ﮩ ﮬ ﮫﮬ ﮭ ﮮ ﮯﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﭾ (حُ٘ٔخء) ٖٓ حُٔ٘ش حُ٘ز٣ٞش ُِوخػيس أ ٖٓ ٍٞٛحُٔ٘ش ٍٝىص ك ٢أكخى٣غ ًؼَ٤س ٜٓ٘خ ٓخ :٢ِ٣ • حٍ)( "» هّ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص« َ َ٫: ِ َ٫َٝ ٍَ ََ ٟ َ ََ ٟ )( • ػٖ َٓٔس رٖ ؿ٘يد أًٗ ٚخٗض ُ ٚػ٠ي ٖٓ ٗوَ ك ٢كخثٍ ٢ؿَ ٖٓ حٜٗ٧خٍ ،هخٍ ٓٝ:غ حَُؿَ أ ،ِٚٛهخٍ : كٌخٕ َٓٔس ٣يهَ اُٗ ٠وِ ٚك٤ظؤً ٟر٘٣ٝ ٚن ػِ ،() ٚ٤كطِذ اُ ٚ٤إٔ ٣ز٤ؼ ،() ٚكؤر ،٠كطِذ اُ ٚ٤إٔ ٘٣خهِ ،ٚكؤر ،٠كؤط٠ حُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص كًٌَ ًُي ُ ،ٚكطِذ اُ ٚ٤حُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص إٔ ٣ز٤ؼ ٚكؤر ،٠كطِذ اُ ٚ٤إٔ ٘٣خهِ ٚكؤر ،٠هخٍ« :كٜزُٝ ُٚ ٚي ًٌح ًٌٝح » ٓ٠خٍ ».كوخٍ ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص ُٜٗ٨خٍ: «١حًٛذ كخهِغ ٗوِ»()ٚ أَٓح ٍؿزش ك ،ٚ٤كؤر ،٠كوخٍ« :أٗض ٌّ ً ٗخم َّ أ َٟهللا رَّ ٖٓٝ ،ٚ ٗخم هللا ػِ»().ٚ٤ ٟخٍ • ػٖ أرَٓٛ ٢ش ٛخكذ حُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص أٗ ٚهخٍ :أٗ ٚهخٍ« ٖٓ: َّ َّ اُلخم حُ ٍَ٠رـ َ٤كن ًُٝي ػِ ٠هٔٔٔٛ ٖ٤خ ٓخ :٢ِ٣ حُؤْ ح: ٍٝ٧أِٜٓ ُٚ ٌٕٞ٣ ٫لش َٗػ٤ش ٖٓ حٌُُُ ٍَ٠ي حُـ ،َ٤أ٘٘٣ ٫ ١ؤ ػٖ كؼِ٘ٓ ٚلؼش طؼٞى ػِٚ٤ ُٝؿَح ٓ٧ؼخُ ٚػٖ كؼَ ٓؼَ ٌٛح حُ ،ٍَ٠كبًح ًظَر٤ش ٝطؤى٣ذٝ ،حٓظَىحى كن ،أٓ ٝوخرِش ٍَٟرٔؼِ ٚؿِحء ُِٔؼظي١ ً ه ٬حَٟ٩حٍ ػٖ ٓؼَ ٌٙٛحُٔزٍَحص حَُ٘ػ٤ش ًخٕ ا٣وخػ ٚهزً ٤لخ ٓلَ ًٓخٝ ،هي ٍٝى ك ٢حُوَإٓ حٌَُ ْ٣حُ٘ ٢ٜػٖ ٓؼَ ًُي كٞٓ ٢حٟغ ٜٓ٘خ: • حُ٘ ٢ٜػٖ حُٔ٠خٍس ك ٢حُ٤ٛٞش ك ٢ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﭭﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭦ ﭿ :حُ٘ٔخء ")ًُٝ ،ي ٕ٧حَٟ٩حٍ رخُ٤ٛٞش ٖٓ حٌُزخثَ. • حٔٓ٩خى ػٖ حَُؿؼش ك ٢حٌُ٘خفٝ ،كًُ ٢ي هخٍ هللا طؼخُ ٠ﮇ ﮆ ﮅ ﮄﮃ ﮂ ﮁ ﮀ ﮍ ﮌ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂ ﮉ ﮈ ﮅ ﮄ ﭿ : ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡﭨ ﭩ ﮤ ﮥ ﮦ ﮦ ﮨ حُزوَس). ﭾ(ﮖﮗ • َٓ٤ح ٓغ كظٞظ حٔٓ٩خى ػٖ حُظطِ٤ن ٓغ ٓٞء حُٔؼخَٗس روٜي حَٟ٩حٍ ٝحٌُ٤ي َُِٔأس ٝحٗ٫ظوخّ ٜٓ٘خ ً حُ٘٤طخٕ ٝحُ٘لْٝ ،هي ؿخء حُ٘ ٢ٜػٖ ًُي ك ٢ه ُٚٞطؼخُ ٠ﭾ ﭧﭦ ﭥ ﭤ ﭣ ﭢ ﭭ ﭬﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭿ : (حُزوَس). حُؤْ حُؼخٗ: ٢إٔ ُٚ ٌٕٞ٣ؿَ ٝآهَ ٛل٤ق ٓؼَ إٔ ٣ظَٜف ك ٌِٚٓ ٢رٔخ كِٜٓ ٚ٤لش ُ ٚك٤ظؼيًُ ٟي اُ٠ ٍَٟؿ ،َٙ٤أ٘ٔ٣ ٝغ ؿ ٖٓ َٙ٤حٗ٫ظلخع رٌِٔ ٚك٤ظ ٍَ٠حُٔٔ٘ٞع رٌُيًُٝ ،ي ػِٝ ٠ؿٓ" ٖ٤ٜؼظخى ٝؿٓ َ٤ؼظخى". ٗخٍح ك ّٞ٣ ٢ػخٛق كؤٓخ ح ٞٛٝ: ٍٝ٧حُظَٜف ك ٌِٚٓ ٢ػِ ٠ؿ َ٤حُٞؿ ٚحُٔؼظخى ًٖٔ أٝهي ك ٢أًٍ ٟٚ كظؼيص اُ ٠ؿخٍٝ ٙأكَهض ٓخُ ،ٚكخُلخػَ ٓؼظ ٍي كًُ ٢ي ٝػِ ٚ٤حُٔ٠خٕ. ٝأٓخ حُؼخٗٓ ٞٛٝ: ٢خ ًخٕ ػِ ٠حُٞؿ ٚحُٔؼظخى كل٘ٓ ٢ؼ ٚه ،ٕ٫ٞأكئٛخ ٘ٔ٣ ٫:غ ٖٓ ًُي ٞٛٝ ،ه ٍٞحُ٘خكؼ٢ ٝأر ٢ك٘٤لش ٝؿَٔٛ٤خ ٚٗ٧طَٜف ك ٢هخُ ٚكو.ٚ ٝحُو ٍٞحُؼخٗ ٢رخُٔ٘غ ٞٛ ،ه ٍٞأكٔي ًٔوخ٣ش ح ٍٝ٧إ ًخٕ ٓوً٤خ ػخىً٣خ كظَٔد حُٔخء اُ ٠أٍ ٝحُـخٍ ك٬ )( ٟٔخٕٝ ،إ ًخٕ ٓوً٤خ ؿ َ٤ػخى ١رٔخ ٫طظلَٔ ح ٍٝ٧ػخىس كؼِٟٔ ٚ٤خٕ حُ ٍَ٠حُ٬كن رخُـ.َ٤ حَُٔحى ر٘ل ٢حٍَُ٠ ٠ٜ٘٣حَُ٘ع ػٖ اُلخم حُ ٍَ٠رخ٥هَ ،ٖ٣رَ رخُٔٞؿٞىحص ؿٔ٤ؼًخ ،إً ٌٕٞ٣حَُٔحى ر٘ل ٢حُ٘ٛ ٍَ٠خ ٗل٢ كٌَس حُؼؤٍ حُيحهِٔٗ٪ُ ٢خٕ ػ٘يٓخ ٣وغ ػِ ٖٓ ٍَٟ ٚ٤آهَ ك٤ظـ٤عٞ٣ٝ ،ى إٔ ٘٣ظوْ ُٔـَى حٗ٫ظوخّ ٝحُظ٘ل ٢ؿِِّٓ َ٤ ٗلٔ ٚرٔخ ٣ليى ٙحَُ٘ع ك ٢ىكغ ٓخ ٝهغ ػِ ٖٓ ٚ٤حُ٘ٛ ٖٓٝ ،ٍَ٠خ ًخٕ ه ُٚٞطؼخُ ٠ﯭ ﯬ ﯫ ﯪ ﯨ ﯨﯧ ﯦ ﯥ ﯤ ﯩ ﯨ ﯡ ﭿ : ﭾ (ﯮحُ٘لَ). ٝه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﮬ ﮫ ﮬ ﮩ ﮨﮦ ﮦ ﮥ ﮤ ﭩ ﭨ ﮡ ﮠ ﮟ ﮞ ﮝ ﭿ :حَٓ٩حء). حٟطَحٍح ،كٖٔ أطِق ٓخٍ ؿٓ- َٙ٤ؼً٬ ك٤لَّ إٔ ٌٕٞ٣حَٟ٩حٍ ٛيكًخ ٓوٜٞىًح ك ٢كي ًحطٝ ،ٚاٗٔخ ِ٣ـؤ اُٚ٤ ً – ٣ ٫ـ ُٞإٔ ٣وخرَ ربط٬ف ٓخُٚ؛ ٕ٧كًُ ٢ي طٓٞؼش ُِ ٍَ٠ر٘ٓ ٬لؼشٝ ،أك ٚ٘ٓ َ٠ط ٖ٤ٔ٠حُٔظِق هٔ٤ش ٓخ أطِق، ًُٝي رو٬ف حُـ٘خ٣ش ػِ ٠حُ٘لْ أ ٝحُزيٕ ٓٔخ َٗع ك ٚ٤حُوٜخ ٕ٧ ،ٙحُـ٘خ٣خص ٘٣ ٫لٜ٤خ ا ٫حُـِحء حُٔٔخػَ. ٖٓ أٓؼِش ٌٙٛحُوخػيس أ ُٞ-حٗظٜض ٓيس اؿخٍس ح ٍٝ٧حٍُِحػ٤ش هزَ إٔ ٔ٣ظلٜي حٍُِع ،طزو ٠ك٣ ٢ي حُٔٔظؤؿَ رؤؿَ حُٔؼَ كظ٠ ٔ٣ظلٜي ٓ٘ؼًخ ُ ٍَ٠حُٔٔظؤؿَ روِغ حٍُِع هزَ أٝحٗ.ٚ د ٣ٝ-ـ ُٞكزْ حُٔ٘ ٖ٣ٍٜٞرخُيػخٍس ٝحُلٔخى كظ ٠طظ َٜطٞرظ٣ ُْ ُٞٝ ،ْٜؼزض ػِ ْٜ٤ؿَّ ٓؼ ٖ٤رطَ٣ن ه٠خث ٢ىكؼًخ َُ٘.ْٛ ؽ ُٞٝ-رخع ٗ٤جًخ ٓٔخ َٔ٣ع حُ ٚ٤حُلٔخى ًخُلٞحًٓ ٚؼٝ ،ً٬ؿخد حُٔ٘ظَ ١هزَ ٗوي حُؼٖٔ ٝهز ٞحُٔز٤غ ٝه٤ق )( كٔخى ٙكِِزخثغ إٔ ٣لٔن حُز٤غ ٣ٝز٤غ ٖٓ ؿ َٙ٤ىكؼًخ ُِ.ٍَ٠ ػخًٗ٤خ :هخػيس "ىٍء حُٔلخٓي ٓويّ ػَِ ٠ؿ ِْذ حُٜٔخُق)( " ٍَٟح رخٍطٌخد أهلٜٔخ". ٓٝؼِٜخ هخػيس" :اًح طؼخٍٓ ٝلٔيطخٕ ٍٝػ ٢أػظٜٔٔخ ً ٓؼ٘ ٠حُوخػيس: اًح حؿظٔغ ك ٢أَٓ ٖٓ حٓ ٍٞٓ٧لٔيس ِٜٓٝلش ،كبٕ ىكغ حُٔلٔيس ٓويّ ػِ ٠طل َ٤ٜحُِٜٔلش ٕ٧ ،ػ٘خ٣ش َ٢ءٍ كَخؿْ ظَِ٘زَُٝ ،ُٙٞاًَِح أ َ َٓ َْط ُ ٌُ ْْ حَُ٘٣ؼش رظَى حُٔ٘٤ٜخص أٗي ٖٓ ػ٘خ٣ظٜخ رلؼَ حُٔؤٍٓٞحص ُو ٍٞحُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص« :كَبًَِح َٗ َ٤ْ ٜظ ُ ٌُ ْْ َػ ْٖ ٗ ْ ِرؤ َ ْٓ ٍَ كَؤْطُٞح ِٓ َْ٘ٓ ُٚخ ح ْٓظ َ َ ط ْؼظ ُ ْْ ُٔٝ»().خ ٣ظَطذ ػِ ٠حُٔ٘خ ٖٓ ٢ٛحُ ٍَ٠حُٔ٘خكُ ٢لٌٔش حُ٘خٍع ك ٢حُ٘.٢ٜ ٌُح ٣و ٍٞحٓ٩خّ حُٔ: "٢١ٞ٤ىٍء حُٔلخٓي أ ٖٓ ٠ُٝؿِذ حُٜٔخُق كبًح طؼخٍٓ ٝلٔيس ِٜٓٝلش ،هيّ ىكغ حُٔلٔيس ؿخُزًخ ٕ٧ ،حػظ٘خء حُ٘خٍع رخُٔ٘٤ٜخص أٗي ٖٓ حػظ٘خث ٚرخُٔؤٍٓٞحصٌُُٝ ،ي هخٍ ّلسو هيلع هللا ىَّلص" :اًح أَٓطٌْ رؤَٓ كؤطٞح ٓ٘ٓ ٚخ حٓظطؼظْٝ ،اًح ٗ٤ٜظٌْ ػٖ ٗ٢ء كخؿظ٘ز". ٙٞ ٖٓٝػْ ٓٓٞق ك ٢طَى رؼ ٞحُٞحؿزخص رؤىٗ٘ٓ ٠وشً ،خُو٤خّ ك ٢حُ٬ٜسٝ ،حُلطَٝ ،حُطٜخٍسٔ٣ ُْٝ ،خٓق ك٢ )( ٛخ حٌُزخثَ. ح٩هيحّ ػِ ٠حُٔ٘٤ٜخصٝ ،هً ٜٞ ٝهخٍ حُؼِ رٖ ػزيحُٔ: "ّ٬اًح حؿظٔؼض ٜٓخُق ٓٝلخٓي ،كبٕ أٌٖٓ طل َ٤ٜحُٜٔخُق ٝىٍء حُٔلخٓي كؼِ٘خ ًُي ،حٓظؼخ َٓ٧ ً٫هللا طؼخُ ٠كٜ٤خ ُوٓ ُٚٞزلخٗٝ ٚطؼخُ (٠ﭾ ﮬ ﮩ ﮨ ﮦ ﭿ :حُظـخرٖ )ٝ ،إ طؼٌٍ حُيٍء ٝحُظل َ٤ٜكبٕ ًخٗض حُٔلٔيس أػظْ ٖٓ حُِٜٔلش ،ىٍأٗخ حُٔلٔيس ٗ ٫ٝزخُ ٢رلٞحص حُِٜٔلش". ٓؼخٍ ًُي ٘ٓ:غ حُظـخٍس ك ٢حُٔلَٓخص ًخُؤَ ٝحُٔويٍحص ُٞٝطلون ٖٓ ؿَحثٜخ أٍرخف ٝأٓٞحٍ ًؼَ٤سٕ٧ ، كٌٛ ٢ح ح٫طـخٍ ٓلخٓي ًؼَ٤سٝ ،ىكغ حُٔلخٓي ٓويّ ػِ ٠ؿِذ حُٜٔخُق. ٓؼخٍ ػخٕ ٘ٓ:ؼٞح ٓخُي حُيحٍ إٔ ٣لظق ٗخكٌس ططَ ػِٓ ٠ـِْ كَ ْ٣ؿخًٍ ُٞٝ ،ٙخٕ ُ ٚكٜ٤خ ِٜٓلش؛ ٜٗ٧خ )( ٜٓٔخ ًخٗض ٫طَر ٞػِ ٠حُٔلٔيس حُٔظٞهؼش ٖٓ كظق حُ٘خكٌس ،كخُٔلٔيس أ ٠ُٝرخُيٍء . أىُش حُوخػيس: ٖٓ حُوَإٓ حٌَُْ٣ ه ُٚٞطؼخُ٠ﯩ ﯤ ﯥ ﯦﯧﭾ ﯨﯡﯠﯟﯞﯝﯧﯦ ﯣ ﯢﯥ ﯤ ﯖ ﯕ ﯔ ﯓ ﮱ ﮰ ﮯ ﮮﮭﮬﭿ: (حٗ٧ؼخّ). ٖٓ حُٔ٘ش حُ٘ز٣ٞش ٔ َئح ُِ ِْ َٝ ْْ ٜ حهظِ َ٬كِ َِ ْْ ٜػَِ ٠أَ ْٗ ِز َ٤خثِ ِ ،ْْ ٜكَبًَِح َٗ َ٤ْ ٜظ ُ ٌُ ْْ هخٍ ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص« :ىَ ُ ػَٓ ٢ِٗٞخ ط َََ ًْظ ُ ٌُ ْْ؛ ِاَّٗ َٔخ ََِٛيَ َٓ ْٖ ًَخَٕ هَ ْز َِ ٌُ ْْ ِر ُ )( ْ َ َ٢ءٍ كَخؿْ ظ َ ِ٘زُِ َٝ ،ُٙٞاًَح أ َ َٓ َْط ُ ٌُ ْْ رِؤ َ ْٓ ٍَ كَؤطُٞح ِٓ َْ٘ٓ ُٚخ ح ْٓظَط ْؼظ ُ ْْ» . َػ ْٖ ٗ ْ ٗخٍح ،كِٔخ أٟخءص ٓخ كُٜٞخ ؿؼَ حُلَحٕ ٌٙٛٝحُيٝحد حُظ٢ ٝهخٍ ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص« ٓ:ؼًِٔ ٢ؼَ ٍُؾ حٓظٞهي ً ٣وؼٖ ك ٢حُ٘خٍ ،ك٤وؼٖ كٜ٤خٝ ،ؿؼَ ٣لـِ٣ٝ ٖٛـِز٘ ٚك٤ظولٖٔ كٜ٤خ كٌُي ٓؼِٓٝ ٢ؼٌِْ ،أٗخ آهٌ رلـًِْ ػٖ حُ٘خٍِْٛ ، ػٖ حُ٘خٍ ِْٛ ،ػٖ حُ٘خٍ ،كظـِز ٢ٗٞطولٔ ٕٞكٜ٤خ»(). )( ػخُؼًخ :هخػيس حُِ٣ ٍََّ٠حٍ ،أُِٓ ٝحٍ ٓؼ٘ ٌٙٛ ٠حُؼزخٍس حُـخٓؼش :إٔ حُ ٍَ٠طـذ اُحُظٚ؛ ٕ٧ح٧هزخٍ ك ّ٬ً ٢حُلوٜخء ُِٞؿٞد. ٤ٓٝوض ٌٙٛحُوخػيس ُز٤خٕ ٝؿٞد اُحُش حُٝ ٍَ٠طَٓ ْ٤آػخٍ ٙرؼي حُٞهٞع. )( )( ُٝوٞطٜخ ٌٙٛٝحُوخػيس ٢ٛػ ٖ٤هخػيس" َٟ ٫ٝ ٍَٟ ٫:حٍ"ٝ ،هي ٍؿل٘خ حُ٤ٜخؿش حُؼخٗ٤ش ُٔؼ٘خٛخ حُ٘خَٓ ّ ِ رخػظزخٍ أٜٗخ ىُ َ٤ك ٢ك ِيّ ًحطٜخ. ػْ إ هخػيس" :حُِ٣ ٍََّ٠حٍ٘ٓ ،:ظِػش ٖٓ حُوخػيس حُلي٣ؼ٤ش" َٟ ٫ٝ ٍَٟ ٫:حٍ"ٌُُٝ ،ي ٘٣زـ ٢هَٜٛخ ػِٓ ٠يُُٜٞخ كٟٞ ٢ء ٤ٛخؿظٜخ. ٣ٝويّ حُُٔ ٢١ٞ٤وخػيس "حُِ٣ ٍَ٠حٍ "ك٤و: “ٍٞأِٜٛخ هّ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص« َٟ ٫ٝ ٍَٟ ٫:حٍ)(» ،أهَؿٓ ٚخُي ك٢ "حُٔ١ٞؤ "ػٖ ػَٔ ٝرٖ ٣ل ٠٤ػٖ أرٝ ،ً٬َٓٓ ٚ٤أهَؿ ٚحُلخًْ ك" ٢حُٔٔظيٍى"ٝ ،حُزٜ٤وٝ ٢حُيحٍهط٘ ٖٓ ،٢كي٣غ أرٓ ٢ؼ٤ي حُويٍٝ ،١أهَؿ ٚحرٖ ٓخؿش ٖٓ كي٣غ حرٖ ػزخّ ٝػزخىس رٖ حُٜخٓض. حػِْ إٔ ٌٙٛحُوخػيس ٘٣ز٘ ٢ػِٜ٤خ ًؼ ٖٓ َ٤أرٞحد حُلوًُ ٖٓ ،ٚي :حَُى رخُؼ٤ذٝ ،ؿٔ٤غ أٗٞحع حُو٤خٍ ٖٓ: حهظ٬ف حُٛٞق حَُٔ٘ٝ ،١ٝحُظـَٝ ،َ٣اك ّ٬حُٔ٘ظَٝ ،١ؿًُ َ٤ي ٝ.حُلـَ رؤٗٞحػٝ ،ٚحُ٘لؼشٜٗ٧ ،خ َٗػض ُيكغ ٍَٟحُؤٔش ٟٔٝ...خٕ حُٔظِقٝ ،حُؤٔش ،أ ٝح٩ػٔخٍ ،أ ٝؿًُ َ٤يٓ ٢ٛٝ ،غ حُوخػيس حُظ ٢هزِٜخ)( ٓظليس، أٓ ٝظيحهِش"(). ٍحرؼًخ :هخػيس "حُ ٍَ٠حٗ٧ي ِ٣حٍ رخُ ٍَ٠ح٧هق)(" ٓؼ٘خٛخ: اًح ًخٕ أكي حُٝ ٖ٣ٍَ٠حهؼًخ ٓ ٫لخُشًٝ ،خٕ أكئٛخ أػظْ ٖٓ ح٥هَ ٝأٗي ،كبٕ حُ ٍَ٠حٗ٧ي ٣يكغ رخُ ٍَ٠ح٧هق . ح٧ىُش: ٖٓ حُوَإٓ حٌَُْ٣ ٔ٣ظيٍ ُ ٌٜٙحُوخػيس رو ُٚٞطؼخُ ٠ﭿ ﭾ ﮃ ﮂﮉ ﮈ ﮅ ﮄ ﮇ ﮆ ﮁ ﮀ ﭿ ﭾ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭹﭸ ﭷ ﭶ ﭽ ﭼﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭿ : ﮌﮍ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮖﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﭨ ﭩ ﮤ ﮥﮦ ﭾ (حُزوَس). ٖٓ حُٔ٘ش حُ٘ز٣ٞش هٜش ح٧ػَحر ٢حٌُ ١رخٍ كٔٓ ٢ـي ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص أٓخّ حُ٘زٛٝ ٢لخرظ ٚكِؿَ ٙحُٜلخرش ،كٜ٘خ ْٛحُ٘ز٠ِٛ ٢ هللا ػِ ِْٓٝ ٚ٤ػٖ إٔ ٣وطؼٞح ػِ ٚ٤رُٞظ ٕ٧ () ٚحُ ٍَ٠حُ٘خطؾ ػٖ ًُي أٗي ٖٓ ٍَٟحُز ٍٞك ٢حُٔٔـي. ٖٓ كَٝع حُوخػيس: 1-حُ ٍَ٠حٗ٧ي ِ٣حٍ رخُ ٍَ٠ح٧هق. )( ٍَٟح رخٍطٌخد أهلٜٔخ. 2اًح طؼخٍٓ ٝلٔيطخٕ ٍٝػ ٢أػظٜٔٔخً ٣3-وظخٍ أ ٕٞٛحَُ٘.ٖ٣ )( )( ٌٙٛحُوٞحػي حُؼ٬ع حُظ ٢طل ٞ٤رًٌَٛخ ًظذ حُلوٜخء ٝحًِٜ ٖ٤٤ُٞٛ٧خ ٓظليس طل ٢٠آُ ٠لٝ ّٜٞحكي ،كٖٔ )( حُـي َ٣رؤٕ طًٌَ ك٤ٓ ٢خم ٝحكي كظٗ ٠ظلخٗ ٖٓ ٠حُظٌَحٍ رويٍ حٌٓ٫خٕ . ٝحَُٔحى ٜٓ٘خ إٔ حٔٗ٩خٕ اًح حٟطَ ٍ٫طٌخد أكي حُلؼِ ٖ٤ى ٕٝطؼ ٖ٤٤أكئٛخ ٓغ حهظ٬كٜٔخ ك ٢حُٔلٔيس ُِّ ٍَٟح ٓٝلٔي س ٓ ٕ٧زخَٗس حُٔلظ ٫ ٍٞطـ ُٞاٍَٝ٠ُِ ٫سٍَٟٝ ٫ٝ ،س ك ٢كن حُِ٣خىس. ػِ ٚ٤إٔ ٣وظخٍ أهلٜٔخ ً ٝإ ُ ٌٜٙحُوٞحػي ٓ٘يًح هً٣ٞخ كً ٢ظخد هللا ٝحُٔ٘ش حُٔطَٜس ٢ٛٝ.طٔؼَ ٍٝػش حُظَ٘٣غ كٍ ٢كغ حُلَؽ ٝاُحُش حُ ٍَ٠ػٖ حُؼزخى ٝطظوَؽ ػِٜ٤خ ٓٔخثَ ٛخٓش ك ٢حُلو ٚح. ٢ٓ٬ٓ٩ ٖٓ أٓؼِش حُوخػيس: " ِ ُٞ-ه٤ق ػٍٞحٕ حُلظ٘ش ٖٓ أ َٛحُؼَحٓش ك ٢ر٬ى ح ،ّ٬ٓ٩ك٤ـٓ٪ُ ُٞخّ إٔ ٞ٣ظق ػِ ٠ح٧ؿ٘٤خء ٓويحٍ ًلخ٣ش حُـ٘ي ،ػْ إ ٍأ ٟك٣َ١ ٢ن حُظ٣ُٞغ حُظو ٚ٤ٜرخٍ٧ح ٢ٟك ٬كَؽ. ٗ٧خ ٗؼِْ أٗ ٚاًح طؼخٍٍَٟ ٝحٕ ىكغ أٗئٛخٓٝ ،خ ٣ئىٝ ًَ ٚ٣حكي ٓ٘ ْٜهِ َ٤رخٟ٩خكش آُ ٠خ ٣وخ َ١رٚ ٖٓ ٗلٔٓٝ ٚخُ ُٞ ٚهِض هطش ح ّ٬ٓ٩ػٖ ًًٞٗ ١ش ٣للع ٗظخّ حٓٝ ،ٍٞٓ٧خ ٣وطغ ٓخىس حَُ٘" (). ٍٝ . )( ٝهي ٓخم حٓ٩خّ ػِ حُي ٖ٣كًَ ٝػخ ًؼَ٤س طظؼِن ر ٌٜٙحُوٞحػي ٝػخُـٜخ ٓؼخُـش ه٣ٞش ٓغ ًًَ ح٧ىُش ٝحُ٘ٞحٛي ؿٞحُ كيحء ح َ٤ ٓ٧رخُٔخٍ اًح ًخٕ حُ َ٤ٓ٧ي ٟحٌُلخٍ ٕ٧ ،حُ ٍَ٠ك ٢أَٓ حُِْٔٔ أٗي ٖٓ حُ ٍَ٠ك ٢ىكغحُٔخٍ ٌُِلخٍ. اًح ه٘ ٖٓ ٢ك ٢حُٔل٘٤ش ؿَهٜخ كبٜٗ٘ٓ ٠َٓ٣ ٚخ ٓخ ػوَ ٖٓ حُٔظخع ٣ٝـَّ أ َٛحُٔل٘٤ش ٓخ ٍٓٞح ر ٚػِ ٠هٔ٤ش)( ٓخ ٓؼ ٖٓ ْٜحُٔظخع . أؿخُ حُلوٜخء أهٌ ح٧ؿَس ػِ ٠أىحء حُطخػخص ًخً٧حٕ ٝحٓ٩خٓش ٝطؼِ ْ٤حُوَإٓ ٝحُلو.ٚأؿخُ حُلوٜخء ٗن رطٖ حُٔ٤ظش حُلخَٓ اًح ًخٕ اهَحؽ حُ٤ُٞي طَؿ ٠ك٤خط.ٚٔخ :هخػيس "حُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رٔؼِ"()ٚ هخٓ ً طظ٘خ ٍٝحُوخػيس ه٤٠ش ػ٬ؽ حُٝ ٍَ٠اُحُظ٤ًٝ ،ٚق إٔ حُلخؿش حٓ٧خٓ٤ش ٢ٛرٔؼخرش حٍَُٝ٠سٝ ،طؤهٌ أكٌخٜٓخًٔ ،خ طؼظزَ ه٤يًح ُِوخػيس حُٔخروش "حُِ٣ ٍَ٠حٍ" ٕ٧ ،اُحُش حُ٣ ٫ ٍَ٠ـ ُٞإٔ طٌ ٕٞربكيحع ٓ ٍَٟؼِٚ؛ ٕ٧ ٌٛح ُ ْ٤اُحُش)(ٝ ،إٔ (حُٔؼ ٢ك ٢اُحُظ ٚرٔؼِ ٚػزغ ،كبُحُظ ٚآخ ر ٍَٟ ٬أ ً٬ٛأ ٝر ٍَ٠أهق ٓ٘ٝ ،)()ٚهخٍ حٓ٧ظخً )( رخ ،٠ُٝ٧رَ رٔخ ٞٛى.ٚٗٝ أكٔي حٍُِهخء :حُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رٔؼِ ٫ٝ ،ٚرٔخ ٞٛكٞهٚ ْ َ٘٣ٝف حُٔ ٌٙٛ ٢١ٞ٤حُوخػيس رخُ٘وَ ػٖ حرٖ حُٔزٌ ،٢ك٤و: "ٍٞهخٍ حرٖ حُٔزًٌ ٞٛٝ: ٢ؼخثي ٣ؼٞى ػِ ٠هُْٜٞ "حُِ٣ ٍَ٠حٍ ٫ ٌُٖٝ ،ر" ٍَ٠ك٘ؤٜٗٔخ ٗؤٕ ح٧هٓ ٚغ ح٧ػْ .رَ ٔٛخ ٓٞحء ُٞ ٚٗ٧ ،أُ َ٣رخُُٔ ٍَ٠خ ٛيم "حُِ٣ ٍَ٠حٍ". ًؼَ٤ح ٖٓ حُلوٜخء ُْ ٬٣كظٞح ٌٛح حُو٤ي أك٤خ ًٗخ كوخُٞح : ٣ٝو ٍٞحُيًظ ٍٞػِ ٢حُ٘ي٣ٝ: (١ٝـذ حُظ٘ز ٚ٤اُ ٠إٔ ً )( ً حُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رخًُٔ ٍَ٠خ ٍٝى كٞٓ ٢ح٤ٟغ ٓظؼيىس ٖٓ ً٘خف حُو٘خع ٗو ٬ػٖ حُٔزيع ُٓ٪خّ حرٖ ٓلِق ٝؿ٫ٝ ،َٙ٤ ٗي إٔ حُٔوٜٞى ٜٓ٘خ ٌٙٛحُوخػيس حُٔو٤يس حُٞحٟلش ٌُٖٝ ،ػيّ طو٤٤يٛخ رو٤ي حُٔؼِ٤ش٣ ،ـؼِٜخ ٓٔٛٞش ٝؿخٓ٠ش ،رل٤غ اٗ ٚهي ٣لٜ٘ٓ ْٜخ ك٘٤جٌ أٗ ٌٖٔ٣ ٚاُحُش ٍَٟر ٍَ٠آهَ ٓٔخٌٛٝ ،ُٚ ٝح ٜ٣ ٫ق ػوً َٗ ٫ٝ ً٬ػخ)(). ًًَٝحٓ٩خّ حًٍُِ٘ ٢ك(( ٢حٌّٕؼٛع ٌٙٛ)):حُؼزخٍحص حُٔطِوش" :حُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رخُ ،"ٍَ٠ػْ ػوذ ػِٜ٤خ روًٌ: (ُٚٞح أِ١وٝ ،ٙٞحٓظيٍى حُ٘٤ن ُ ٖ٣حُي ٖ٣حٌُظخٗ ،٢كوخٍ ٫:ري ٖٓ حُ٘ظَ ٧هلٜٔخ ٝأؿِظٜٔخ )(). ٣ٝز ٖ٤حٓ٧ظخً أكٔي حٍُِهخء إٔ حُ ٍَ٠اًح ُْ ٗويٍ ػِ ٠اُحُظ ٚا ٫رٓ ٍَ٠ؼِ ،ٚكبٗ٘خ ٗظًَ ٚػِ ٠كخُ،ٚ ك٤وٝ : (ٍٞاًح ًخٕ حُ ٫ ٍَ٠طظ َٔ٤اُحُظ ٚا ٫ربىهخٍ ٍَٟػِ ٠حُـٓ َ٤ؼِ ٌٖٔ٣ ٫ٝ ،ٚؿزَ٣ ،ٙظَى ػِ ٠كخًُٔ ،ٚخ اًح ُْ ٣ـي حُٔ٠طَ ُيكغ حُ٬ٜى ؿً ٞػخٝ ،ا١ ٫ؼخّ ٓ٠طَ ٓؼِ ،ٚأ ٝريٕ آىٓ ٢ك ،٢كبٗ٣ ٫ ٚزخف ط٘خُٜٔٝخ)(). ٌُُي كبٕ حُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رٔؼِ ٫ٝ ٚرٔخ ٞٛأٗي ٓ٘ ٖٓ ٚرخد أ ،٠ُٝرَ طـذ اُحُظ ٚري ٍَٟ ٕٝإ أٌٖٓ ًُيٝ ،إ ُْ ًُ ٌٖٔ٣ي كبِٗ٣ ٚحٍ ر ٍَ٠أهَ. أٓؼِش حُوخػيس اًح ظ َ ٜك ٢حُٔز٤غ ػ٤ذ هيٝ ،ْ٣كيع ك ٚ٤ػ٘ي حُٔ٘ظَ ١ػ٤ذ ؿي٣ي ،حٓظ٘غ ٍى حُٔز٤غ رخُؼ٤ذ حُويْ٣؛ ٕ٧حُزخثغ ػ٘يثٌ ٣ظ ٍَ٠رخُؼ٤ذ حُلخىع ،رَ ِ٣حٍ ٍَٟحُٔ٘ظَ ١ربُِحّ حُزخثغ رخُظؼ ٞ٣ٞػٖ حُؼ٤ذ حُويٓ ،ْ٣خ ُْ َٝ٣ )( رَى حُٔز٤غ ٖٓ ػ٤ز ٚحُلخىع . اًح ًخٕ حٔٗ٩خٕ ؿخث ًؼخ ٝحكظخؽ اُ ١ ٠ؼخّ ُ َ٣ِ٤ر ٚػٖ ٗلٔ ٚحُـٞع اًح ٝؿي حُطؼخّ ػ٘ي ؿخثغ ٓؼِ٫ ،ٚ٣ـ ُٚ ُٞإٔ ٣ؤهٌ ٓ٘ ٚٗ٧ ٚاًح أهٌ ٚ٘ٓ ٙكوي أُحٍ حُ ٍَ٠ػٖ ٗلٔٝ ٚأٝهغ ؿ َٙ٤رخُ.ٍَ٠ ٠خ . ٓؼخٍ ػخُغ :حُلو ٫ َ٤طـذ ػِٗ ٚ٤لوش هَ٣ز ٚحُلو َ٤؛ ٕ٧كًُ ٢يٍَٟح ُ ٚأً ٣ ً )( ُٓ ٞخٍ كخث ٢اُ ٠حُ٘خٍع أِٓ ٝي ؿ٣ ُْ ،َٙ٤ـذ ا٬ٛكٝ ُٞٝ ،ٚهغ ى٘٣خٍ كٓ ٢لزَس٣ ُْٝ ،وَؽ ا٫رٌَٔٛخًَٔ ،صٝ ،ػِٛ ٠خكز ٚح ،()ٍٕ٧كًِ ٞخٕ رلؼَ ٛخكذ حُٔلزَس ك٢ٗ ٬ء. ٍٖٛ ُٞٝحُٔلِْ حُٔز٤غ ،أ ٝؿَّ ،أ ٝر٘ ٠ك ،ٚ٤كُِِ ْ٤زخثغ حَُؿٞع كٍٞٛ ٢س ٛلش حَُٕ٧ ،ٖٛ • اَٟحٍح رخَُٔط ٫ٝ, ٖٜكٍٞٛ ٢س حُـَّ٣ٝ ،زو ٠حُـَّ ٝحُز٘خء ُِٔلِْ ٘٣ ٚٗ٧و ٚهٔ٤ظٜخ َ٠٣ٝ ،رخُٔلِْ كٚ٤ ً ٝحُـَٓخء. ٍَٟح. هخٍ حرٖ حُٔزٌٔ٣: ٢ظؼًُ٘ ٖٓ ٠ي ٓخ ًُ ٞخٕ أكئٛخ أػظْ ً ٝػزخٍس حرٖ حٌُظخٗ ٫ (): ٢ري ٖٓ حُ٘ظَ ٧هلٜٔخ ٝأؿِظٜٔخ. ٌُٜٝح َٗع حُوٜخٝ ٙحُليٝى ٝ..حُ٘لؼشٝ ،حُلٔن رؼ٤ذ حُٔز٤غٝ ،ح٩ػٔخٍٝ ،ح٩ؿزخٍ ػِ ٠ه٠خء حُي.. ٕٞ٣ ٝهطغ ٗـَس حُـ َ٤اًح كِٜض كٞٛ ٢حء ىحٍ.ٙ ٓخ :هخػيس "حُِ٣ ٍَ٠حٍ رويٍ حٌٓ٩خٕ" ٓخى ً ٓؼ٘خٛخ : إ ٝهغ ٝ ٍَٟأٌٖٓ اُحُظ ٚرخٌُِ٤ش كزٜخ ٗٝؼٔضٝ ،ا ٫كبِٗ٣ ٚحٍ رويٍ حُٔٔظطخع. ٓٝؼخٍ ًُي: ٝؿٞد حُؼوٞرخص ُؤغ ح٩ؿَحّ ٤ٛٝخٗش حَٝ٘ٓٝ ،ٖٓ٧ػ٤ش حُي٣ش ػ٘ي ػل ٞرؼ ٞأ٤ُٝخء حُيّ ،كبُْٗ ٖٓ ٚ ٣ؼق ٖٓ ح٤ُٝ٧خء ِ٣ ٫حٍ ٍَٟٙرخٌُِ٤ش ا ٫روظَ حُوخطَُٔ ٌُٖٝ ،خ ًخٕ حُوظَ ؿ ٌٖٔٓ َ٤رؼي ػل ٞرؼ ٞأ٤ُٝخء حُيّ كبٕ )( ٣ ُْ ٖٓ ٍَٟؼق ِ٣حٍ رويٍ حٌٓ٩خٕ رخُي٣شًٌٝ ،ح َٗع حُلـَ ػِ ٠حُٔلُ ٚ٤يكغ ٍَٟطَٜكخط ٚحُٔخُ٤ش . ًٔٝخ ُ ٞحٓظِٜي حُـخٛذ حُٔخٍ حُٔـٜٞد ،أِٛ ٝي ك٣ ٢ي ،ٙكلٛ ٢خط ٖ٤حُلخُظ٣ ٖ٤ظؼٌٍ ٍىُّ حُؼ ٖ٤حُٔـٜٞرش، )( ٌُح ٣ـذ إٔ ٖٔ٠٣حُـخٛذ رَى هٔ٤ش ٓخ أطِق أٍ ٝى ٓؼِ ٚإ ًخٕ ٓؼًِّ٤خ. ٓخرؼًخ :هخػيس "٣ظلَٔ حُ ٍَ٠حُوخُ ٙيكغ حُ ٍَ٠حُؼخّ" ٓؼ٘خٛخ : أَٓ ٖٓ ح ٍَٟ ٍٞٓ٧هخٝ ٙآهَ ػخّ ،كبَٗ٣ ٚطٌذ حُ ٍَ٠حُوخ ٖٓ ٙأؿَ ىكغ حٍَُ٠ اًح كيع كٍ ٢ حُؼخّ ٕ٧ ،حُ ٍَ٠حُوخٓ ٌٕٞ٣ ٫ ٙؼَ حُ ٍَ٠حُؼخّ رَ ى ٚٗٝك٤يكغ حُ ٍَ٠حُؼخّ ر.ٚ ٝطؼي ه٤يًح ُوخػيس "حُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رٔؼِ" ٚحُظٓ ٢زوض ،كخَُ٘ع اٗٔخ ؿخء ُ٤للع ػِ ٠حُ٘خّ ىٝ ْٜ٘٣أٗلْٜٔ ٝػوٝ ُْٜٞأٗٔخرٝ ْٜأٓٞحُ ،ْٜكٌَ ٓخ ٣ئى ١اُ ٠ح٩ه ٍ٬رٞحكي ٜٓ٘خ ،كَ٠ٓ ٜٞس ٣ـذ اُحُظٜخ ٓخ أٌٖٓٝ ،كٓ ٢ز َ٤طؤ٤٣ي ٓوخٛي حَُ٘ع ٣يكغ حُ ٍَ٠ح٧ػْ رخٍطٌخد حُ ٍَ٠ح٧ه ٌُٜٙٝ ،ٚحُلٌٔش َٗع كي حُوطغ كٔخ٣ش ُٞٓ٨حٍٝ ،كي حُِٗخ ٝحُوٌف كٔخ٣ش ُ٨ػَحٝ ،ٝكي حَُ٘د كل ً ظخ ُِؼوٝ ،ٍٞحُوٜخٝ ٙهظَ حَُٔطي ٤ٛخٗش ُٗ٨لْ ٝح٧ى٣خٕ. ٓٝؼخٍ ًُي ٘ٓ:غ حطوخً (حُ ٢ٓٝ) ٍٕٞح٧ك٤خء حٌُٔ٘٤ش ٖٓ أؿَ ىكغ حُ ٍَ٠حُؼخّ ػٖ رو٤ش أ َٛحُل،٢ ً ُٞٝخٕ كٌٛ ٢ح حُٔ٘غ اُلخم ٍَٟهخ ٙرٜخكذ حٍُٗٞش. ٓؼخٍ آهَ :اًح ًخٕ ٘ٛخى أر٘٤ش آِ٣ش ُِٔوٝ ١ٞحٜٗ٫يحّ ٞ٣ؿذ ػِٛ ٠خكزٜخ ٛيٜٓخ هً ٞكخ ٖٓ ٝهٞػٜخ ػِ٠ )( حُٔخٍس . ًُ ٖٓٝي :حُلـَ ػِ ٠ح ُطز٤ذ حُـخٝ ،َٛحُٔلظ ٢حُٔخؿٖٝ ،حٌُٔخٍ ١حُٔلِْٝ ،إ ك َٜػِ ْٜ٤حٍَُ٠ٖٓ ٌٛح حُلـَُ٘ٔ ،غ اَٟحٍ ْٛرخُؼخٓش ك ٢أريحٗٝ ْٜىٝ ْٜ٘٣أٓٞحُ.ْٜ ٝهٍَ حُلوٜخء :ؿٞحُ حُظٔؼ َ٤اًح طؼي ٟأٛلخد حُوٞص ك ٢ر٤ؼ ْٜرخُـزٖ حُلخكٖ ؛ ٕ٧حُ ٍَ٠حُلخَٛرخُظٔؼ َ٤ػِٛ ٠ئ٫ء أهق ٖٓ حُ ٍَ٠حُلخ َٛػِ ٠حُؼخٓش ربؿ٬ء أهٞحط.ْٜ ؿزَح ػِٓ ٠لظٌَ ٙػ٘ي حُلخؿش اًح حٓظ٘غ ػٖ ر٤ؼ ٚىكؼًخ ُِ ٍَ٠حُؼخّ . ًٌُٝ-ي ر٤غ حُطؼخّ حُٔلظٌَ ً )( ػخًٓ٘خ :هخػيس "حُ ٌٕٞ٣ ٫ ٍَ٠هئً ٣خ)(" إ حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٫طلَم ر ٖ٤حُ ٍَ٠حُويٝ ْ٣حُلي٣غ ،رَ حُـٔ٤غ طـذ اُحُظ ٌٙٛٝ ،ٚحُٔخىس ٌِٓٔش ُٔخىس حُِ٣ ٍَ٠حٍٝ ،حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٝإ أهَص حُوئٓٝ ْ٣لض رزوخث ٚكبٜٗخ ه٤يص ًُي حُزوخء رؼيّ ٝؿٞى ٍَٟك ٢حُوي،ْ٣ كبٕ ٝؿي ر ٍَٟ ٚطـذ اُحُظ ٫ ٚكَم ر ٖ٤هيٝ ٚٔ٣كي٣ؼ.ٚ ٌٙٛٝحُوخػيس ه٤ي ُوخػيس" :حُوي٣ ْ٣ظَى ػِ ٠هيًٌٓٝ"()ٚح هخػيس" :ح َٛ٧روخء ٓخ ًخٕ ػِٓ ٠خ ًخٕ)(" اً إٔ حُٔظ٘خُع ك ٚ٤اًح ًخٕ هئً ٣خ ،طَحػ ٠ك ٚ٤كخُظ ٚحُظ ٞٛ ٢ػِٜ٤خ ٖٓ حُوي ْ٣ر٣ُ ٬خىس ٗ ٫ٝو ٫ٝ ٚطـ ٫ٝ َ٤٤طل ،َ٣ٞك- ٢ٜ أ: ١هخػيس حُ ٌٕٞ٣ ٫ ٍَ٠هئً ٣خ -طز ٖ٤أٗ ٚاًح ًخٕ ػٔش ٍَٟهي ْ٣ك٤ـذ اُحُظٝ ،ٚحُوي٣ ْ٣ظَى ػِ ٠هيٓٓ ٚخ ُْ ٌٖ٣ ٍَٟح كخك ً ٘خ. ً َ٠٣ ٝر٘خء ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس هٍََّ حُلوٜخء ،أٗ ٚاًح ًخٕ ُيحٍ ِٓ٤حد أ ٝرخُٞػش ػِ ٠حُطَ٣ن حُؼخّ ًٝخٕ ُّ رخُؼخٓش ػِ ٠أٝ ١ؿً ٚخٕ حُ ٍَ٠أ ٝػِ ٠أٓ ١ويحٍ ِ٣حٍ ٜٓٔخ ًخٕ ًُي هئً ٣خ ٚٗ٧ ،ؿَٝ٘ٓ َ٤ع أٝ ،ً٬ٛاٗٔخ ٣لظَّ حُوي٣ٝ ْ٣ظَى ػِ ٠كخُ ،ٚى ٕٝطـ َ٤٤أ ٝطزي ،َ٣اًح ًخٕ ك ٢أً َٝ٘ٓ ِٚٛػخ ٝ.أٓخ اًح ًخٕ حُ٘٢ء حُوي ٖٓ ْ٤ُ ْ٣حٍٞٓ٧ حَُٔ٘ٝػش ك ٢ح َٛ٧كبِٗ٣ ٍَٟ ٚحٍ ٫ٝػزَس ُويٓ٣ ٫ٝ ،ٚلظؾ رٌٜح حُظوخىّ. ٝهي ًًَ حُ٘٤ن ٜٓطل ٠حٍُِهخ كً ٢ظخر" ٚحُٔيهَ حُلو" ٢ٜطً ٤ٟٞلخ ُ ٌٜٙحُوخػيس ٓخ ُٗ: "ٜٚوي حٓظ٘ز٢ ٝحُي ١حُ٘٤ن أكٔي حٍُِهخ ٍ-كٔ ٚهللا طؼخُ- ٠كَٗ ٢ك ٌُٜٙ ٚحُوخػيس ٟخر ً طخ طئ٣ي ٙطؼِ٬٤ص ٗ ٜٙٞحُلوٜخء، هٛ٬ظ: ٚإ ٓخ ٌٖٔ٣حٓظلوخه ٚػِ ٠حُـ َ٤رؤكي حٓ٧زخد حَُٔ٘ٝػش ٣لظَّ هيٓٝ ٚا ٫ك" ٬كخَُٔٔ ٝحَُٔٔٓ َ٤طلن ٌٖٔ٣إٔ ٔ٣ظلن رخُظؼخهي أ ٝحُؤٔش ك ٢حُِٔي حُٔ٘ظَى ٝؿًُ َ٤ي ٖٓ حٓ٧زخد حَُٔ٘ٝػش ك٤لظَّ هيٓ ٚػ٘ي ؿَٜ )( ٓزز.ٚ طخٓ ًؼخ :هخػيس "حٍَُٝ٠حص طز٤ق حُٔلظٍٞحص رَ٘ ١ػيّ ٗوٜخٜٗخ ػٜ٘خ" ٌٙٛحُوخػيس ٖٓ حُوٞحػي ّ حٌُِ٤ش حَُّٔٔ ٜش ،كوي أىٍؿٜخ رؼ ٞحُؼِٔخء طلض هخػيس "حُِ٣ ٍََّ٠حٍ "٫ٝ ٍَٟ ٫(ٝ )( )( َٟحٍ ) ْٜ٘ٓٝحٓ٩خّ حُٔزٌٝ ، ()٢حرٖ ٗـٝ ، ْ٤حُٔ ٕ٧ ، ٢١ٞ٤حٟ٫طَحٍ حُ٘ي٣ي ٣ ٍَٟـذ إٔ ِ٣حٍ ٝرؼْٜ٠ أىٍؿٜخ طلض هخػيس" :حُٔ٘وش طـِذ حُظٝ "()َ٤ٔ٤حُٔزٍَ إٔ كخُش حٟ٫طَحٍ حُ٘ي٣ي طز٤ق حٍطٌخد حُٔ٘ ٢ٜػٖ كؼِٚ َٗ ًػخ رويٍ ىكغ حٍَُٝ٠س ٝى ٕٝطـخُٛٝخ ،كخُلخؿش حُ٘ي٣يس ٝحٟ٫طَحٍ ٓ٘وش طظطِذ حُظٝ َ٤ٔ٤حُظول٤ق ٍٝكغ حُلَؽ. ٣ٝو ٍٞحُيًظ ٍٞدمحم ٛيه ٢حُز ٌٙٛ: (ٍٞٗٞحُوخػيس أىٍؿٜخ حُٔٝ ٢١ٞ٤حرٖ ٗـ ْ٤طلض هخػيس" :حُِ٣ ٍَ٠حٍ"، ٜخ ك ٢حُظَهٟ٬ُ ٚطَحٍٝ ،هخػيس" :حُٔ٘وش طـِذ ُٔ ٌُٖٝخ ًخٗض هخػيس" :حٍَُٝ٠حص طز٤ق حُٔلظٍٞحص "ٗ َّ ٠خ رخَُهٝ ٚحُظول٤لخص حَُ٘ػ٤ش ٍأ٣ض إٔ هخػيس (حٍَُٝ٠حص )أ ٠ُٝرٜخ ٕ٧طٌ٘ٓ ٕٞيٍؿش طلض حُظ" َ٤ٔ٤طظؼِن أً ٣ )( هخػيس حُٔ٘وشٓٝ ،ظلَػش ػِٜ٤خ) . ٝهي ٍٝىص – ٌٙٛحُوخػيس –ك ٢أًؼَ ًظذ حُوٞحػي ر ٌٜٙحُ٤ٜـش أٗ ٝلٛٞخ ٝ().أٍٝىٛخ حٓ٩خّ حُ٘خكؼ٢ ر٘لٌٛ ٞح حُِلعًٔ ،خ كً ٢ظخر" ٚح٣": "ّ٧ـ ُٞك ٢حٍَُٝ٠س ٓخ ٣ ٫ـ ُٞك ٢ؿَٛ٤خ)(""ٝ ،هي ٣زخف ك ٢حٍَُٝ٠حص ٓخ ٫ ٣زخف ك ٢ؿ َ٤حٍَُٝ٠حص)("٣ ْ٤ُ"ٝ ،لَ رخُلخؿش ٓلَّ ا ٫ك ٢كخُش حٍَُٝ٠حص)("ٝ ،حػظزَٛخ حُزؼ ٖٓ ٞحُوٞحػي )( ٠خ. ح٤ُٞٛ٧ش أً ٣ أىُش حُوخػيس: 1-ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﭨﮡ ﮠ ﮟ ﮞ ﮝ ﮜ ﮛ ﮚ ﮙ ﭿ :حُزوَس). 2ه ُٚٞطؼخُ٠ﮅ ﭾ ( ﮄ ﮃ ﮂ ﮁ ﮀﮍ ﮌ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂ ﮉ ﭿ :حُٔخثيس).3ه ُٚٞطؼخُ٠ﭾ ( ﭤﭣ ﭢ ﭭ ﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭦ ﭿ :حٗ٧ؼخّ).كخُوخػيس ٓٔظلخىس ٖٓ حٓظؼ٘خء حُوَإٓ حٌَُ ْ٣كخ٫ص حٟ٫طَحٍ ك ٢ظَٝف حٓظؼ٘خث٤ش هخٛش. ًٌُٝ4ي ه ٍٞهللا ػِ ٝؿَ( ﭾ ﮂ ﮉ ﮈ ﮅ ﮄ ﮇ ﭿ :حُ٘لَ ) ،كخُِـٞء آُ ٠لظ ٍٞػ٘ي حٟ٫طَحٍٝ ،حُ٘طنرٌِٔش حٌُلَ ػ٘ي حًَ٩حٔٓ ٙخ ػلخ هللا حُؼزخى ػ٘ٞٓٝ ،ٚؿ ُْٜ ٚربِٗحٍ آ٣خص ٓز٘٤ش. ك ٌٜٙحُوخػيس طؼظزَ ٖٓ ح ٍٞٛ٧حُٔلٌٔش ح٤ِٛ٧ش ك ٢ر٘خء حُلو ٚح ٢ٛٝ ،٢ٓ٬ٓ٩ىُ َ٤كً ٢حطٜخ ػَِٗٝٓ ٠ش حُلوٓٝ ،ٚي٬ٛ ٟك٤ظٝ ،ٚحطٔخػُ ٚلخؿخص حُ٘خّ. ٓؼ٘ ٠حُوخػيس: ُـش: حٍَُٝ٠حص ؿٔغ ٍَٟٝس ٓؤهًٞس ٖٓ حٟ٫طَحٍ ٞٛٝحُلخؿش حُ٘ي٣يس. ٝحُ٘ٛ ١ٍَٝ٠خ ٓخ ٣ ٫لٝ َٜؿٞى حُ٘٢ء ا ٫رً ٚخُـٌحء حُ ١ٍَٝ٠رخُ٘ٔزش ُٔٗ٪خٕ. )( ٝحُٔلظٍٞحص ؿٔغ ٓلظٍٞس ٝحَُٔحى رٜخ ٘ٛخ حُلَحّ حُٔ٘ ٠ٜػٖ كؼِ.ٚ حٛطً ٬كخ : "إ حُٔٔ٘ٞع َٗ ًػخ ٣زخف ػ٘ي حُلخؿش حُ٘ي٣يس ٢ٛٝ -حٍَُٝ٠س". ٝحُٔوٜٞى رخ٩رخكش ك ٢حُوخػيس ٘ٛخ ٍ:كغ ح٩ػْ ٝحُٔئحهٌس ك ّٞ٣ ٢حُو٤خٓشٝ ،طؼًٌُ٘ ٢ي ٍكغ حُؼوخد حُـ٘خث٢ ك ٢كخُش حُيكخع ػٖ حُ٘لْ ٝحًَ٩ح ٙػِ ٠حُِٗخ. أٓخ اًح ًخٕ حُٔلظ٣ ٍٞظؼِن رلن ٓخُ ،٢كبٕ حٍَُٝ٠س ٝإ ًخٗض هي أر٤ق كؼِٜخ ٫طٔ٘غ ٖٓ ٟٔخٌٗٛٝ ٚح حٓظ٘خىًح اُ ٠هخػيس (حٟ٫طَحٍ ٘ٔ٣ ٫غ كن حُـ).َ٤ ٝطل٤ي ٌٙٛحُوخػيس: َّ حُٔلَّ ٜ٣زق ٓزخ ًكخ)( ،اًح ػٌَُِِٔ ٝق ٍَٟٝس طوظًُ ٢٠ي رل٤غ ٫ط٘يكغ طِي حٍَُٝ٠س ،ا٫ إٔ َّ حُٔلًَّٔ ،خ اًح حٗظي حُـٞع رخٌُِٔق ٝه٘ ٢حُ٬ٜى ،كبٗ٣ ٚـ ُٚ ُٞأًَ حُٔ٤ظش ٗٝلٛٞخ. رخٍطٌخد ًُي َّ أ:(ٝإ حُٔٔ٘ٞع َٗ ًػخ ٣زخف ػ٘ي حُلخؿش حُ٘ي٣يس ٢ٛٝ ،حٍَُٝ٠س)(). ٝحٗظَ ١حُ٘خكؼ٤ش –ُِؼَٔ رخُوخػيس –َٗ ً ١خ ٞٛٝإٔ ٫طوَ حٍَُٝ٠س ػٖ حُٔلظٛٝ. ٍٞخؿٞح حُوخػيس )( رِلع" :حٍَُٝ٠حص طز٤ق حُٔلظٍٞحص رَ٘ ١ػيّ ٗوٜخٜٗخ ػٜ٘خ" . رٔؼ٘ ٠إٔ ٌٕٞ٣ ٫حُٔلظ ٍٞأػظْ كَٓش ٓٔخ هي ٣ظَطذ ػِ ٠حٓظَٔحٍ حٍَُٝ٠س ٖٓ ٓلٔيسٓٝ ،ؼِّٞح ٌُُي رٖٔ حٟطَ اُ ٠أًَ ٓ٤ظش ح٥ىٓ– ٢ػِ ٠حُو ٍٞرـٞحُ– (). ٙ كبٗ٣ ٫ ٚـ ُٞإٔ ٣ؤًَ ٜٓ٘خ ًُ ٞخٕ حُٔ٤ض ٗزَّ٤خٝ ،إ أر٤ق ُ ٚأًَ ؿ ٕ٧ ،َٙ٤كَٓش َّ حََُٖ ر ٢ك ٢حَُ٘ع أػظْ ٖٓ ٗلْ حُٔ٠طَ ،كظٌ ٖٓ ٕٞرخد ىكغ أػظْ حُٔلٔيط ٖ٤رخٍطٌخد أهلٜٔخ. ٜٞح ػَِٛ ٚ٤حكش ،كبٗٚ ٌٛٝح حَُ٘ ١حٌُ ١ه٤يص ر ٚحُوخػيس ٓؼظزَ ػ٘ي ؿ َ٤حُ٘خكؼ٤ش ًٌُيٝ ،إ ُْ ُّ ٘٣ ُ ٞأًَ ٙاٗٔخٕ ػِ ٠هظَ ؿ َٙ٤كَ٣ ٬هًٌُٝ ،ُٚ ٚي ُ ٞىكٖ حُٔ٤ض رـ َ٤طٌل٘٣ ٫ ٖ٤زٖ هزَٓ ٕ٧ ،ٙلٔيس ٛظي كَٓظٚ )( أٗي ٖٓ ٓلٔيس ػيّ طٌل ٕ٧ ،ٚ٘٤حُظٔظَ رخُظَحد هخّ ٓوخٓ.ٚ ا ٫إٔ حُ٘٤ن أكٔي حٍُِهخء ٍكٔ ٚهللاَ٣ ُْ ،طٌٛ ٞح حُو٤يٝ ،هخٍ( ٝ:ه٤ي رؼ ٞحُ٘خكؼ٤ش ٍ ٢ٟهللا طؼخُ٠ ػ ٘ ،ْٜحُوخػيس حًٌٍُٔٞس رؤٕ ُْ ط٘و ٚحٍَُٝ٠س ػٖ حُٔلظٍٞحص ،كبًح ٗوٜض كبٗ٣ ٫ ٚزخف ُ ٚحُٔلظٝ ،ٍٞهٞحػيٗخ طؤرخ)().ٙ ٣ٝظ َٜإٔ ح٫هظ٬ف ك ٢حػظزخٍ ٌٛح حَُ٘ ١هخثْ ر ٖ٤حُ٘خكؼ٤ش ًٛ ٖٓٝذ ٌٓٛز ٖٓ ،ْٜؿٜش٣ٝ ،وخرِ ْٜك٢ حُـٜش ح٧هَ ٟحُل٘ل٤ش حٌُ َٕٝ٣ ٖ٣إٔ حػظزخٍ ٌٛح حُو٤ي ٓوخُق ُوٞحػي ْٛحُلو٤ٜش ًٔخ هخٍ حُ٘٤ن أكٔي حٍُِهخء. ًٛٝذ حُزخكغ دمحم ٛيه ٢حُز ٍٞٗٞاُ ٠إٔ ٌٛح حَُ٘ ١حٌُ ١حٗظَ ٚ١حُ٘خكؼ٤ش ٘٣يٍؽ طلض هخػيس" ٣:وظخٍ أ ٕٞٛحُ"().ٖ٣ٍََّ٠ حُٔوٜٞى رخ٩رخكش ك ٢حُوخػيس : ٍ ٞٛكغ ح٩ػْ ٝحُٔئحهٌس ك ّٞ٣ ٢حُو٤خٓشٝ ،طؼًٌُ٘ ٢ي ٍكغ حُؼوخد حُـ٘خث ٢ك ٢كخُش حُيكخع ػٖ حُ٘لْ ٝحًَ٩ح ٙػِ ٠حُِٗخ. أٓخ اًح ًخٕ حُٔلظ٣ ٍٞظؼِن رلن ٓخُ ،٢كبٕ حٍَُٝ٠س ٝإ ًخٗض هي أر٤ق كؼِٜخ ٫طٔ٘غ ٖٓ ٟٔخٌٗٛٝ ٚح حٓظ٘خىًح اُ ٠هخػيس“ :حٟ٫طَحٍ ٘ٔ٣ ٫غ كن حُـ".َ٤ ٝػٖ هخػيس "حٍَُٝ٠حص طز٤ق حُٔلظٍٞحص رَ٘ ١ػيّ ٗوٜخٜٗخ ػٜ٘خ "٣و ٍٞحُٔ ٖٓٝ: “٢١ٞ٤ػْ ؿخُ أًَ طَح ،رل٤غ ٞ٣ ٫ؿي ك ٚ٤كٍ٬ حُٔ٤ظش ػ٘ي حُٔؤٜش ٝ...أهٌ ٓخٍ حُٔٔظ٘غ ٖٓ أىحء حُي ٖ٣رـ َ٤اًٗ ُٞٝ... ٚػْ حُلَحّ هُ ً ٗخىٍح ،كبٗ٣ ٚـ ُٞحٓظؼٔخٍ ٓخ ٣لظخؽ اُ٣ ٫ٝ ،ٚ٤وظ َٜػِ ٠حٍَُٝ٠س. اً ٫ هخٍ حٓ٩خّ َ٣ ٫ٝ():طو ٢اُ ٠حُظزٔٝ ٢أًَ حُٔ ،ً٬رَ ٣وظ َٜػِ ٠هيٍ حُلخؿش .هخٍ حرٖ ػزيحُٔٝ: ّ٬كَٝ حُٔٔؤُش ،إٔ ٣ظٞهغ ٓؼَكش ٛخكذ حُٔخٍ ك ٢حُٔٔظوزَ .كؤٓخ ػ٘ي حُ٤ؤّ كخُٔخٍ ك٘٤جٌ ُِٜٔخُق ٖٓ ٕ٧ ،ؿِٔش أٓٞحٍ ر٤ض حُٔخٍ "ٓخ ُؿٓ َٜخٌُ".ٚ ٝهُ٘ٞخ" :رَ٘ ١ػيّ ٗوٜخٜٗخ ػٜ٘خ "ُ٤وَؽ ٓخ ًُ ٞخٕ حُٔ٤ض ٗزً٤خ ،كبٗ٣ ٫ ٚلَ أًِ٠ُِٔ ٚطَ ٕ٧كَٓظٚ أػظْ كٗ ٢ظَ حَُ٘ع ٖٓ ٜٓـش حُٔ٠طَ..."(). أٗٞحع حَُه ٚحُظ ٢طظوَؽ ػِ ٠هخػيس حٍَُٝ٠س: حَُه ٚحُظ ٢طظوَؽ ػِ ٠هخػيس حٍَُٝ٠س ػ٬ػش أٗٞحع: حُ٘ٞع ح:ٍٝ٧ ٣ل٤ي ارخكش حَُٔه ٚر- ٚأ ١طـ َ٤٤كٌْ حُلؼَ ٛٝٝلٓ- ٚخىحٓض كخُش حٍَُٝ٠س هخثٔشًُٝ ،ي ًؤًَ حُٔ٤ظش ُِٔ٠طَ روي ٍ ىكغ حُ٬ٜى ػ٘ي حُٔـخػشٝ ،أًَ حُوِ٘ٝ ،َ٣آخؿش حُِؤش ػ٘ي حُـٜش رخُؤَ ،أ ٝػ٘ي حُؼطٖ ،أ ٝػ٘ي حًَ٩ح ٙحُظخّ روظَ أ ٝهطغ ػ ٕ٧ - ٞ٠حٟ٫طَحٍ ًٔخ ٣ظلون رخُٔـخػش ٣ظلون رخًَ٩ح ٙحُظخّ ٫حُ٘خه. ٚك ٌٜٙح٤ٗ٧خء طزخف ػ٘ي حٟ٫طَحٍ ُو ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﭤﭣ ﭢ ﭭ ﭬ ﭿ :حٗ٧ؼخّ ) ،أ ١ىػظٌْ ٗيس حُلخؿش ًِٜ٧خٝ ،حٓ٫ظؼ٘خء ٖٓ حُظلَْ٣ ارخكش. ٠خ رخًَ٩ح ٙحُظخّ ،ك٤زخف حُظ٘خٝ- ٍٝهي ٜ٣زق ٝحؿزًخ ًٔٝخ ٍأ٘٣خ كبٕ حٟ٫طَحٍ ًٔخ ٣ظلون رخُٔـخػش ٣ظلون أً ٣ ٣ٝلَّ حٓ٫ظ٘خع كظ ُٞ ٠حٓظ٘غ كظٓ ٠خص أ ٝهظَ ًخٕ آػٔخ ٚٗ٧رخٓ٫ظ٘خع ٛخٍ ِٓوً٤خ ر٘لٔ ٚاُ ٠حُظٌِٜش ٝهي ٗ ٠ٜػًُٖي. ٜخ ًلزْ أَٟ ٝد ٣ ٫وخف ٓ٘ ٚحُظِق ك٣ ٬لَ ُ ٚإٔ ٣لؼَ. ٝأٓخ إ ًخٕ حًَ٩حٗ ٙخه ً حُ٘ٞع حُؼخٗ:٢ ٗٞع ٖٓ حَُه ٫ ٚطٔو ٢كَٓظ ٚرلخٍ -أ ١إٔ حُلؼَ ٣زو ٠كَحٓخ ٌُٖ ٍه ٚك ٢ح٩هيحّ ػُِ ٚ٤لخُش حٍَُٝ٠س ًبط٬ف ٓخٍ حُِْٔٔ أ ٝحُوٌف ك ٢ػَ ٟٚأ ٝحؿَحء ًِٔش حٌُلَ ػُِٔ ٠خٗٓ ٚغ حٔ١ج٘خٕ حُوِذ رخٔ٣٩خٕ -اًح ًخٕ حًَ٩ح ٙطخ ًٓخ ك ٌٜٙح٧كؼخٍ كٗ ٢لٜٔخ ٓلَٓش ٓغ ػزٞص حَُهٜش ،كؤػَ حَُهٜش ك ٢طـ َ٤٤كٌْ حُلؼَ ٞٛٝحُٔئحهٌس كو٢ؿٍٞح. ٫ك ٢طـٛٝ َ٤٤ل- ٚأ ١كَٓظٝ. ٚحٓ٫ظ٘خع ػٖ حُلؼَ -كٌٛ ٢ح حُ٘ٞع -أك َ٠كظ ُٞ ٠حٓظ٘غ كوظَ ًخٕ ٓؤ ًحُ٘ٞع حُؼخُغ: أكؼخٍ ٫طزخف رلخٍ َ٣ ٫ٝه ٚكٜ٤خ أ ٫ ً٬ٛرخًَ٩ح ٙحُظخّ ٫ٝؿً َٙ٤وظَ حُِْٔٔ أ ٝهطغ ػٚ٘ٓ ٞ٠ أ ٝحُِٗخ أَٟ ٝد حُٞحُي ٖ٣أ ٝأكئٛخ ،ك ٌٜٙح٧كؼخٍ ٣ ٫زخف ح٩هيحّ ػِٜ٤خ ٫ٝطَطلغ حُٔئحهٌس ٫ٝح٩ػْ ُ ٞكؼَ ٓغ حًَ٩ح ٚٗ٧ ،ٙهي طؼخٍ٘ٛ ٝخ ٓلٔيطخٕ ٍٝػ ٢أٗئٛخ رخٍطٌخد أهلٜٔخ :كوظَ حُِْٔٔ أٗي ٖٓ طٜي٣ي ٙرخُوظَ ُٞٝ ،هظَِ ك٢ ٓؤؿٍٞح ُٞٝهَظَ ًخٕ ظخُ ًٔخ. ٌٙٛحُلخُش ًخٕ ً حٌَُٔ ٙأٜٔ٤ًِ ٖٓ ٝخ؟ ه٬ف ر ٖ٤حُلوٜخءُٗ ُٞٝ ،خ طلض ٌُٖ ُ ٞهظَ ك ٌٙٛ ٢حُلخٍ ٣ َٛوظ ٚ٘ٓ ٚأٖٓ ٝ ِ حًَ٩ح ٙحُظخّ كبٗٔ٣ ٚو ٢ػ٘ ٚحُلي ُِ٘زٜش ٌُٖ َ٣ ٫كغ ح٩ػْ. ٝػٌِٛ ٠ح :كخٍَُٝ٠س ك ٢حُ٘ٞع ح: ٍٝ٧طَكغ كٌْ حُلؼَ ٛٝلظ ،ٚكخُلخػَ ٣ ٫ئحهٌ ٣ ٫ٝؤػْ ٕ٧حُلؼَ أٛزق ٓزخ ًكخ رَ ٝحؿزًخ ًٔخ ٍأ٘٣خ ُٞ ٌُٖٝ ،حٟطَ ٓ ًَ٧خٍ حُـ َ٤كؼِٟٔ ٚ٤خٗ ٕ٧ ٚحٟ٫طَحٍ ٣ ٫زطَ كن حُـًٔ َ٤خ ٓزن ًٔٝخ ٓ٤ؤط.٢ ٝحُ٘ٞع حُؼخٗ: ٢طَكغ حٍَُٝ٠س ك ٚ٤حُٔئحهٌس كو ،٢كخُلخػَ ٣ ٫ؤػْ ٌُٖ ٫طَكغ حٍَُٝ٠س ٛلش حُلؼَ ٫ٝ حُٔ٠خٕ ،اً ٣زو ٠حُلؼَ كَح ًٓخ. ٝحُ٘ٞع حُؼخُغ ٫:طَكغ حٍَُٝ٠س ك ٚ٤حُٔئحهٌس ٫ٝحُٜلش ٫ٝحُٔ٠خٕ٣ ٌُٖٝ ،يٍأ حُلي رخُ٘زٜش. ٝر٘خء ػًُِ ٠ي ك ٌٜٙحُوخػيس ٫طظ٘خ ٍٝحُ٘ٞع ح٧ه٣ ٫ ٚٗ٧ َ٤زخف رلخٍ ٖٓ ح٧كٞحٍ كٔٓ ٜٞظؼٌ٘ٙٛ ٖٓ ٠ حُوخػيس٘ٛ ًٌَ٣ ٌُٖٝ ،خ ُز٤خٕ هَٝؿ ٚكظِ٣ ٫ ٠ظزْ رخُ٘ٞػ ٖ٤ح ٕ٧ٝ ،ٖ٤٤ُٝ٧رؼ ٞكَٝػٔٓٝ ٚخثِٝ ٚهغ كٜ٤خ حُو٬ف ر ٖ٤حُلوٜخء. كخُوخػيس اٗٔخ طظ٘خ ٍٝحُ٘ٞع حٓ ٍٝ٧غ ػزٞص ارخكظٝ ،ٚحُ٘ٞع حُؼخٗٓ ٢غ روخء كَٓظٝ ،ٚحُظَه ٚ٤اٗٔخ ٞٛك٢ ٍكغ ح٩ػْ ً٘ظَ حُطز٤ذ آُ ٠خ ٣ ٫ـ ُٞحٌٗ٘خكً َٗ ٚػخ ٖٓ َٓ ٞ٣أ ٝؿَ٣ق كٍ ٢كغ ح٩ػْ ٫حُلَٓشًٝ ،خٟ٫طَحٍ ٓ ًَ٧خٍ حُـ َ٤ػ٘ي حُٔؤٜش كبٗٔ٣ ٫ ٚو ٢كَٓش ٓخٍ حُـ َ٤رَ ٔ٣و ٢ح٩ػْ (٣ٝـذ ػِٟٔ ٚ٤خٗ ٚأ ٝحٓ٫ظلٖٓ ٍ٬ ٛخكز)().ٚ ٔٓٝخ ر٘ ٢ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس: أهٌ ٍد حُيٓ ٖٓ ٖ٣خٍ حُٔي ٖ٣حُٔٔظ٘غ ٖٓ أىحء حُي ٖ٣رـ َ٤اًٗ ٚاًح ظلَ رـْ٘ كو.ٚٝؿخُ ىكغ حُٜخثَ -حُٔؼظي ُٞٝ- ١أىًُ ٟي حُيكغ اُ ٠هظِ ٚإ ُْ ٌٖٔ٣حُيكغ رئُِٔٝ ،ٚٗٝؤُش ٘٣ ٍٞٛز٘٢ػِٜ٤خ أكٌخّ ٓظؼيىس. ػخَٗح :هخػيس "ٓخ أر٤ق ٍَُِٝ٠س ٣ويٍ رويٍٛخ)(" ً ٌٙٛحُوخػيس طؼظزَ ه٤يًح ُٔخروظٜخ "حٍَُٝ٠حص طز٤ق حُٔلظٍٞحص". ٓؼ٘خٛخ: إٔ حُلٌْ حُؼخرض ٧ؿَ حٍَُٝ٠س اٗٔخ َ٣ه ٚ٘ٓ ٚحُويٍ حٌُ ١ط٘يكغ ر ٚحٍََُّٝ٠س كو ،٢كبًح ُحُض حٍََُّٝ٠س ٝحٗيكؼض ػخى حُلٌْ آُ ٠خ ًخٕ ػِ ٚ٤هزِٜخ .إٔ ًَ كؼَ أ ٝطَى ٣ـٍَٝ٠ُِ ُٞس ك٣ ٬ظـخ ُٝػٜ٘خ. ىُ َ٤حُوخػيس: ٣يٍ ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﮦ ﮦ ﮥ ﮤ ﭩ ﭨﮡ ﮠ ﮟ ﮞ ﮝ ﮜ ﮛ ﮚ ﮙ ﭿ :حُزوَس ) ،هخٍ حرٖ حُو: ْ٤ (كخُزخؿ ٢حٌُ٣ ١زظـ ٢حُٔ٤ظش ٓٝغ هيٍط ٚػِ ٠حُظ َٛٞاُ ٠حًٌُٔٝ ،٢حُؼخى: ١حٌُ٣ ١ظؼي ٟهيٍ حُلخؿش رؤًِٜٔخ)(). ٣ٝو ٍٞػٜ٘خ حُٔ: "٢١ٞ٤حُٔ٠طَ ٣ ٫:ؤًَ حُٔ٤ظش ،ا ٫هيٍ ٓي حَُٓن ٣ٝ...ـ ُٞأهٌ ٗزخص حُلَّ ُؼِق حُزٜخثْ٣ ٫ٝ ،ـ ُٞأهٌُ ٙز٤ؼ٣ ُٖٔ ٚؼِق ٝ .حُطؼخّ ك ٢ىحٍ حُلَد ٣ئهٌ ػِٓ ٠ز َ٤حُلخؿش ٚٗ٧أر٤ق ٍَُِٝ٠س ،كبًح َٛٝػَٔحٕ ح ّ٬ٓ٩حٓظ٘غٓ ٖٓٝ ،ؼ ٚرو٤ش ٍىٛخ". ٖٓ أٓؼِش ٌٙٛحُوخػيس: اًح ظُِ َٜلخًْ ٓٔخِ١ش ٓي ٖ٣ك ٢أىحء ىٓ- ٚ٘٣غ حهظيحٍِ١ٝ- ٙذ حُـَٓخء ر٤غ ٓخُٝ ٚطؤى٣ش ى ،ٚ٘٣كـَحُلخًْ ػِٓ ٠خُٝ ،ٚأَٓ ٙرز٤ؼ٣٩ ٚلخء حُيٝ ،ٖ٣اًح حٓظ٘غ رخع ػِ ٚ٤حُلخًْ ري ًءح رٔخ ٞٛأ ٕٞٛك ٢كن حُٔي ٖ٣رظوي ْ٣حُ٘وٞى أ ،ً٫ٝكبٕ ُْ طق رٔيحى حُي ٖ٣رخع حُؼَ ،ٝٝكخٕ ُْ طق رخع حُؼوخٍ ٕ٧ ،حٍَُٝ٠س طويٍ رويٍٛخ. ٝاًح حٟطَ ٓلخٍد ك ٢ىحٍ حُلَد اُ ٠حُطؼخّ أهٌ ٖٓ حُـ٘ٔ٤ش هزَ حُؤٔش ػِٓ ٠ز َ٤حُلخؿشٝ ،رؼيحُوَٝؽ ٖٓ ىحٍ حُلَد ٣ ٫ـًُ ُٚ ُٞي٣ٝ ،ـذ ػٍِ ٚ٤ى ٓخ ك َ٠اُ ٠حُـ٘ٔ٤ش ٕ٧ ،حٗ٫ظلخع ٌٕٞ٣رويٍ حٍَُٝ٠س. ٝهي ٗز ٚحُلوٜخء ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ًؼَ٤ح ًٔخ ٣ظـِ ٖٓ ٠حُوٞحػي حُلَػ٤ش حُظخُ٤ش : " ٓ1:خ ؿخُ ُؼٌٍ رطَ رِٝحُ"()ٚ أ ١إٔ ٓخ هخّ ػِ ٠حٍَُٝ٠س ٍِٝ٣رِٝحٍ ٌٙٛحٍَُٝ٠س ٕ٧ ،ؿٞحُُٔ ٙخ ًخٕ ُؼٌٍ ك ٜٞهِق ػٖ حَٛ٧ ٠خ ُِّ حُـٔغ ر ٖ٤حُزيٍ ٝحُٔزيٍ ٓ٘ ،ٚك٬ حُٔظؼٌٍ ،كبًح ُحٍ حُؼٌٍ أٌٖٓ حُؼَٔ رخ ،َٛ٧كِ ٞؿخُ حُؼَٔ رخُوِق أً ٣ ٣ـًٔ ،ُٞخ ٣ ٫ـ ُٞحُـٔغ ر ٖ٤حُلو٤وش ٝحُٔـخُ ،كٔؼ٘ ٠حُزط٘ٛ ٕ٬خ ٗخَٓ ُٔو ١ٞحػظزخٍ ٖٓ ٙك٤غ اٗ َ٤ٜ٣ ٚك ٢كٌْ حُؼيُّٞٝ ،ؿٞد ح٬ٔٗ٫م ٓ٘ٝ ٚطًَ.ٚ " 2:اًح ُحٍ حُٔخٗغ ػخى حُٔٔ٘ٞع)(" أ: ٝاًح ُحُض حُؼِش ػخى حُٔؼِ.ٍٞ ٢ٛٝػٌْ حُوخػيس حُٔخروش" ٓ:خ ؿخُ ُؼٌٍ رطَ رِٝحُ" ٚ حُٔخٗغ ك ٢حُِـش: حْٓ كخػَ ٖٓ حُٔ٘غ ٞٛٝ ،حٌُ٘ٔ٣ ١غ ٓٞح ٌٕٞ٣ٝ ٙكخث ً٬ى.ٚٗٝ ٝحُٔخٗغ ك ٢حٛ٫ط٬ف: ٓ ًَ ٞٛخ ٔ٣ظِِّ ٝؿٞى ٙحٗظلخء ؿٝ ،َٙ٤رٌٜح ٌٕٞ٣حُٔخٗغ ػٌْ حَُ٘ ،١حٌُٝ ٖٓ ِِّ٣ ١ؿٞىٝ ٙؿٞى ؿ،َٙ٤ ٖٓٝػيٓ ٚػيّ ؿ.َٙ٤ ٖٓٝأٓؼِش حُٔخٗغ حٌُٝ ٖٓ ِِّ٣ ١ؿٞى ٙػيّ ؿ:َٙ٤ أ -حُي ٖ٣ػِ ٠حُٔظٞكَّ٘ٔ٣ ٠غ حَُٔ٤حع ،كبًح هخّ حٍُٞػش رظٞك٤ش ىٍٞٓ ٖ٣ػ ْٜػخى كو ْٜك ٢حٍ٩ع. د ُٞ-حِ١غ ػِ ٠ػ٤ذ هي ْ٣ك ٢حُٔز٤غ ٍُ ٚى ٌُٖٝ ،ٙاًح كيع ػ٘ي ٙػ٤ذ آهَ حٓظ٘غ حَُى( ،كبًح ُحٍ حُؼ٤ذ )( حُلخىع ُٞٝػ٘ي حُٔ٘ظَ ١ػخى حَُى ٓؼ٘ ٠حُوخػيس: إٔ ٓخ َٗع ٖٓ ح٧كٌخّ ك ٢حٝ َٛ٧هي حٓظ٘ؼض َٓ٘ٝػ٤ظ ٚرٔخٗغ ػخٍ ،ٝكبًح ُحٍ حُٔخٗغ ػخى كٌْ َٓ٘ٝػ٤ظ.ٚ ك ٢ٜطل٤ي كٌْ ٓخ حٓظ٘غ ُٔزذ ،ػْ ُحٍ حُٔزذ حُٔخٗغ ،ػٌْ حُوخػيس حُٔخروش "ٓخ ؿخُ ُؼٌٍ رطَ رِٝحُ" ٚكبٜٗخ طل٤ي كٌْ ٓخ ؿخُ رٔزذ ػْ ُحٍ. ٔٓٝخ ٣ظوَؽ ػِ ٠حُوخػيس: ُ ٞحٜٗيٓض حُيحٍ حُٔؤؿٍٞسٓ ،وطض ح٧ؿَس ،كبًح ر٘خٛخ حُٔئؿَ ك ٢حُٔيس هزَ إٔ ٣لٔن حُٔٔظؤؿَ ح٩ؿخٍس )( ػخىص ك ٢حُٔٔظوزَ . ٝؿَٛ٤خ ٖٓ هٞحػي كَػ٤ش طظوَؽ ػِٜ٤خ ٓؼَ: "حُؼخرض رخٍَُٝ٠س ٣ويٍ رويٍٛخ)(" "حُلٌْ حُٔو٤ي رخٍَُٝ٠س ٓويٍ رويٍٛخ"(). " ًَ ٓخ ىػض حٍَُٝ٠س اُ ٖٓ ٚ٤حُٔلظ ٍٞكبٗٓ ٚخه ٢ح٫ػظزخٍ ػِ ٠كٔذ حُلخؿشٝ ،رويٍ حٍَُٝ٠س"(). "ٓخ أر٤ق ٍَُِٝ٠س ٣ويٍ رويٍٛخ"(). كخى ١ػَ٘" :حٟ٫طَحٍ ٣ ٫زطَ كن حُـ"()َ٤ ٠خ ه٤يًح ػِ ٠هخػيس "حٍَُٝ٠حص طز٤غ حُٔلظٍٞحص" ٕ٧ ،حٟ٫طَحٍ ٝإ ًخٕ ك٢ طؼظزَ ٌٙٛحُوخػيس أً ٣ رؼ ٞحُٔٞحٟغ ٣وظ ٢٠طـ َ٤٤حُلٌْ ٖٓ حُلَٓش اُ ٠ح٩رخكش ًؤًَ حُٔ٤ظشٝ ،ك ٢رؼٜ٠خ ٣وظ ٢٠حُظَه ٚ٤ك ٢كؼِٓ ٚغ روخء كَٓظًٌِٔ ٚش حٌُلَ .ا ٫أٗ ٚػِ ًَ ٠كخٍ ٣ ٫زطَ كن ح٥هَٝ ،ٖ٣اً ٫خٕ ٖٓ هز َ٤اُحُش حُ ٍَ٠رخٌُٛٝ ٍَ٠ح ؿ َ٤ؿخثِ. ٖٓ كَٝع ٌٙٛحُوخػيس ٝأٓؼِظٜخ: اًح حٓظؤؿَ ٗو ٚهخٍرًخ أ ٝكٜخًٗخ ٓخػش ٖٓ حُِٖٓ ٝرؼي إٔ َٛٝاُ ٠ػَ ٝحُزلَ رخُوخٍد أٔٓ ٝخكشرؼ٤يس رخُلٜخٕ ٝحٗو ٠ض ٓيس ح٩ؿخٍس كزٔوظ ٠٠حُؼوي ٣ـذ ػِ ٠حَُحًذ إٔ ٣زخٍف حُوخٍد أ ٍِ٘٣ ٝػٖ حُلٜخٕ ِٚٔٔ٣ٝاُٛ ٠خكز ،ٚا ٫اًح ٍ ٢ٟحُٔئؿَ إٔ ٣ئؿَ ٙػخٗ٤ش ٌُٖ رٔخ أٗٞ٣ ٚؿي ٘ٛخ حٟطَحٍ كٜخكذ حُٔل٘٤ش أ ٝحُلٜخٕ ٓـزَ ػِ ٠إٔ ٣زو ٠حُٔٔظؤؿَ ك ٢حُوخٍد كظ٣ ٠وَؽ ر ٚاُ ٠حُزَ ،أ ٝػِ ٠ظ َٜحُلٜخٕ كظَ٣ ٠ى ٙاُ٠ )( ٌُِٓ٘ٛ ٌُٖٝ ،ٚح ح٩ؿزخٍ ٘ٔ٣ ٫غ حُٔئؿَ ٖٓ إٔ ٣طخُذ حُٔٔظؤؿَ ريكغ أؿَس حُٔؼَ ػٖ حُٔيس حُِحثيس . ُ ٞأَٗكض حُٔل٘٤ش ػِ ٠حُـَم كؤُوٓ ٠ظخع ؿ٤ُ َٙ٤وللٜخ . ٟٚ٘ٔػخٗ ٢ػَ٘" :حُلخؿش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س ػخٓش ًخٗض أ ٝهخٛش)( " ٓؼ٘خٛخ: )( إٔ حُلخؿش حُؼخٓش حُظ ٢طظؼِن رؤؿِذ حُ٘خًٌّٝ ،ح حُظ ٢طوظ ٚرلجش ٓؼ٘٤ش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س كظؼط٠ كٌٜٔخ ٖٓ ك٤غ ارخكش حُٔلظٝ ٍٞإ ًخٗض حُلخؿش كَٓ ٢طزش ىَٓ ٕٝطزش حٍَُٝ٠س ٢ٛٝأهَ رخػؼًخ ػِٓ ٠وخُلش حُوٞحػي حَُ٘ػ٤ش حُؼخٓش. كخٍَُٝ٠س ٢ٛحُلخُش حُِٔـجش آُ ٠خ ٫رُيَّ ٓ٘.ٚ طَ٤ٔ٤ح أ ٝطٔ٧ ً٬٤ٜؿَ حُل ٍٜٞػِ ٠حُٔوٜٞى ،ك ٢ٜى ٕٝحٍَُٝ٠س ٖٓ ٝحُلخؿش ٢ٛحُلخُش حُظ ٢طٔظيػ٢ ً ٌٙٛحُـٜش. ٝهي كَم رؼ ْٜ٠رٜٔ٘٤خ ٖٓ ؿٜش إٔ كٌْ حٍَُٝ٠س ٓئهض رِٓخٕ طِي حٍَُٝ٠سٝ ،كٌْ حُلخؿش ٓٔظَٔ)(، )( ٓٝغ ٌٛح كوي ططِن حٍَُٝ٠س َ٣ٝحى رٜخ حُلخؿش . ػِ ٠إٔ كٌْ ٌٙٛحُوخػيس ُ ْ٤ػِ ٠ا٬١ه ٚكوي حٗظَ ١حُؼِٔخء ك ٢حُلخؿش حُٔز٤لش ُِٔلظً َٝٗ ٍٞ ١خ أٜٔٛخ ٓخ :٢ِ٣ 1إٔ طٌ ٕٞحُ٘يَّس حُزخػؼش ػِٓ ٠وخُلش حُلٌْ حَُ٘ػ ٢ح ٢ِٛ٧رخُـش ىٍؿش حُلَؽ ؿ َ٤حُٔؼظخى.2إٔ ٌٕٞ٣حُ٠خر ٢ك ٢طوي َ٣طِي حُلخؿش حُ٘ظَ اُ ٠أٝحٓ ٢حُ٘خّ ٓٝـٔٞػ ْٜرخُ ِّ٘ٔزش ُِلخؿش حُؼخ ّٓشٝ ،اُ٠أٝحٓ ٢حُلجش حُٔؼ٘٤ش حُظ ٢طظؼِن رٜخ حُلخؿش اًح ًخٗض هخٛش. 3إٔ طٌ ٕٞحُلخؿش ٓظؼ٘٤ش رؤٞ٣ ٫ؿي ٓز َ٤آهَ ُِظ َٛٞاُ ٠حُـَٓ ٟٞٓ ٝوخُلش حُلٌْ حُؼخّ.4إٔ طويٍ طِي حُلخؿش رويٍٛخ ًٔخ ٞٛحُلخٍ رخُ٘ٔزش اُ ٠حٍَُٝ٠حص.ٜخ ٖٓ ًظخد هللا طؼخُ ،٠أَّ٘ٓ ٝش ٍّٓ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص ،ػِ ٠كٌْ ًُي حَٓ٧ 5أ٣ َّ٫وخُق حُلٌْ حُٔز٘ ٢ػِ ٠حُلخؿش ٗ ًَّ ٓخ ٛلً ٤لخ أهٝ ،ٚ٘ٓ ٟٞإٔ ٘ٓ ٌٕٞ٣يٍ ًؿخ كٓ ٢وخٛي حَُ٘عٝ ،أ ٫طلٞص ٓؼِٜٓ ٚلش روٝ ،ٜٚٛٞأ٣ َّ٫ؼخٍ ٝه٤خ ً )( أًزَ . ٝػٌِٛ ٠ح ٌٖٔ٣حُو: ٍٞإ ٌٙٛحُوخػيس ٫طظلون طلووًخ ٛلً ٤لخ ا ٫اًح ًخٕ حُلٌْ حُوخثْ ػِ ٠حُلخؿش ٓٔظؼ٘٠ ٖٓ كٌْ ػخّ أ ٝكٓ ٢ؼ٘ ٠حُٔٔظؼٌ٘ٛٝ ،ٚ٘ٓ ٠ح حٓ٫ظؼ٘خء آخ إٔ :ٌٕٞ٣ رَ٘ٗ ٚػ ٢ى ٍّ ػِ ٠إٔ ٓز٘ ٠حُظَه ٚ٤ك ٞٛ ٚ٤حُلخؿش. ّٓخ ػِٓ ٠خ ػزض كٌٔٚ ٝآخ إٔ ٓ ٌٕٞ٣زً٘٤خ ػِ ٠حؿظٜخى حُٔـظٜي ٖ٣أهًٌح ٖٓ هٞحػي حَُ٘ع حُؼخٓش ،أ ٝه٤خ ًرخُ٘ٚ؛ ًُٝي ٕ٧طِ٘ َ٣حُلخؿش ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س ٓؼ٘خ ٙارخكش ٓخ ظخ َٙٛحُظلَ ٖٓٝ ،ْ٣أؿَ ٌٛح ًٛذ ًؼ ٖٓ َ٤حُلوٜخء )( اُ ٠إٔ ٌٛح اٗٔخ ٌٕٞ٣كٔ٤خ هخُق حُو٤خّ. حَُٔحى رخُلخؿش ٘ٛخ ٓخ ًخٕ ى ٕٝحٍَُٝ٠سَٓ ٕ٧ ،حطذ ٓخ ٣لَ ٙحَُ٘ع ػِ ٠طٞكٔٗ٪ُ َٙ٤خٕ ػ٬ع: ح: ٠ُٝ٧حٍَُٝ٠س ٢ٛٝ ،رِٞؽ حٔٗ٩خٕ كيًح اًح ُْ ٣ظ٘خ ٍٝحُٔٔ٘ٞع ػ٘يِٛ ٙي أ ٝهخٍدٌٛٝ ،ح ٣ز٤ق ط٘خٍٝ حُلَحًّٔ ،خ ك َٜك ٢هخػيس ٓخروش. حُؼخٗ٤ش :حُلخؿش ٢ٛٝ ،رِٞؽ حٔٗ٩خٕ كيًح ُ٣ ُْ ٞـي ٓخ ٣ؤًِِٜ٣ ُْ ٚي ؿ َ٤أٗ ٌٕٞ٣ ٚك ٢ؿٜي ٘ٓٝوش ،كٌٜح ٫ ٣ز٤ق حُلَحّٞٔ٣ ٌُٚ٘ٝ ،ؽ حُوَٝؽ ػِ ٠رؼ ٞحُوٞحػي حُؼخٓش ٣ٝز٤ق حُلطَ ك ٢حُ.ّٜٞ حُؼخُؼش :حٌُٔخُ٤ش أ ٝحُظلٔ٤٘٤شٓ ٢ٛٝ ،خ ٣وٜي ٖٓ كؼِٞٗ ٚع ٖٓ حُظَك٣ُٝ ٚخىس ك ٖ٤ُ ٢حُؼ ٖ٤ى ٕٝحُوَٝؽ ػٖ حُلي حَُٔ٘ٝع. ٓٝخػيح ًُي ك٘٣ُ ٜٞش ٝك.ٍٞ٠ كبًح ًخٗض ٘ٛخى كخؿش ػخٓش ُٔـٔٞع ٖٓ حُ٘خّ أ ٝهخٛش ر٘وٓ ٚخ ُِٗض ٌٙٛحُلخؿش ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س ك٢ ؿٞحُ حُظَه ٧ ٚ٤ؿِٜخ ،أ ١أٜٗخ طئػَ ك ٢ح٧كٌخّ كظز٤ق حُٔلظٝ ٍٞطـ ِ٤طَى حُٞحؿذٔٓ ،خ ٔ٣ظؼ٘ ٖٓ ٢حُوٞحػي ح٤ِٛ٧ش. ط٘ز:ٚ٤ حَُرخ ،كوي ٖٓ حُٔٔخثَ حُٔخُ٤ش ٝح٫هظٜخى٣ش حُظ٣ ٢ـذ حُظََ٘زُُّٜ ٚخ ُي ٟحُظلَ٣ن ر ٖ٤حٍَُٝ٠س ٝحُلخؿش ٓٔؤُش ِ ّ رخَُرخ حُ َ٤ٔ٤ػ٘ي طلون حٍَُٝ٠س ٖٓٝ ،حُٔؼِ ّٞإٔ حٍَُٝ٠س طويٍ رويٍٛخ ،أٓخ حُظٔخٓق كِ ٚ٤ر ُلـَّش ٣ـ ُٞحُظؼخَٓ ِ ّ حُلخؿش ك ٜٞأَٓ ؿ َ٤ؿخثِ. حَُرخ حُ َ٤ٔ٤ػِ ٠حُـٍَ حَُ٤ٔ٤؛ ٕ٧حُلوٜخء أؿٔؼٞح ػِ ٠ؿٞحُ حُـٍَ حُ َ٤ٔ٤ك ٢أرٞحد ٜ٣ ٫ٝق إٔ ٣وخّ ِ ّ حَُرخ كلَٓظ ٚأٗي رٌؼ ٖٓ َ٤حُـٍَ ًٔخ ٓ ٞٛؼِٝ ّٞػخرض ٖٓ حُ ُّٜ٘ٙٞ حُٔؼخٟٝخص حُٔخُ٤ش ُِلخؿش ٝىكغ حُلَؽ ،أٓخ ِ ّ )( حُ٣َٜلش. كَ٠٤د ُٜخ رؤٓؼِشٜ٘ٓ ،خ ٓؼخ٣ ٕ٫ظؼِوخٕ رٟٔٞٞػ٘خٔٛٝ ،خ" ٖٓ:حَٝ٘ٓ: ٠ُٝ٧ػ٤ش ح٩ؿخٍس ٝحُـؼخُش ٝحُلٞحُش ٗٝلٛٞخُ ،ؿُٞص ػِ ٠ه٬ف حُو٤خّ ُٔخ ك ٢حٍٝٝ ٖٓ ٠ُٝ٧ى حُؼوي ػِ٘ٓ ٠خكغ ٓؼيٓٝشٝ ،ك ٢حُؼخٗ٤ش ٖٓ حُـٜخُشٝ ،ك ٢حُؼخُؼش ٖٓ ر٤غ حُي ٖ٣رخُيُ ٖ٣ؼٔ ّٞحُلخؿش اًُُ ٠يٝ ،حُلخؿش اًح ػٔض ًخٗض ًخٍَُٝ٠س. ٜ٘ٓٝخ ٟٔ:خٕ حُيٍى)( ،ؿ ُٞػِ ٠ه٬ف حُو٤خّ ،اً حُزخثغ اًح رخع ِٓي ٗلٔٓ ْ٤ُ ،ٚخ أهٌ ٖٓ ٙحُؼٖٔ ىً٘٣خ )( ػِ ،ٚ٤كظ٫ ٌُٖ ،ٖٔ٠٣ ٠كظ٤خؽ حُ٘خّ آُ ٠ؼخِٓش ٖٓ ٣ ٫ؼَك٣ ٫ٝ ٚٗٞئٖٓ هَٝؽ حُٔز٤غ ٓٔظلوًخ". ٖٓ كَٝع ٌٙٛحُوخػيس ٝأٓؼِظٜخ: َٓ٘ٝػ٤ش ح٩ؿخٍس ٝحُـؼخُش ٝحُلٞحُش ٝحُِْٔ ٗٝلٛٞخ ؿُٞص ػِ ٠ه٬ف حُو٤خّ ُؼٔ ّٞحُلخؿش اًُُ ٠ي،ٝحُلخؿش اًح ػٔض ًخٗض ًخٍَُٝ٠س ٕ٧ ،ح٩ؿخٍس ٝحُِْٔ ر٤غ ٓؼيٝ- ّٝر٤غ حُٔؼي ّٝرخ ٌُٚ٘ٝ- َ١ؿ٘ٛ ُٞخ ُلخؿش حُ٘خّٝ ،حُـؼخُش كٜ٤خ ؿٜخُش ٝ.ك ٢حُلٞحُش ر٤غ ى ٖ٣ريٞ٘ٔٓ ٞٛٝ ٖ٣ع ٌُٚ٘ٝؿ٘ٛ ُٞخ ُؼٔ ّٞحُلخؿش. ٜ٘ٓٝخ :ارخكش ٍرخ حُل َ٠كٔ٤خ طيػ ٞاُ ٚ٤حُلخؿش ًخُؼَح٣خ ( ٢ٛٝر٤غ حَُ١ذ رخُظَٔ )كٌٜح حُز٤غ ٓ٘ظَٔ ػِ٠حَُرخ ٕ٧ ،حُظَٔ ٝحَُ١ذ ٖٓ ؿْ٘ ٝحكي ،أكئٛخ أُ٣ي ٖٓ ح٥هَ ُ٣خىس ٌٖٔ٣ ٫كِٜٜخ ٝطِٔٛ٤٤خ ٌٖٔ٣ ٫ٝ ،ؿؼَ حَُ١ذ ٓٔخً٣ٝخ ُِظَٔ ػ٘ي ًٔخٍ ٗ٠ـ ٌُٖ ،ٚؿخءص حُٔ٘ش حُ٘ز٣ٞش ٓز٤لش ُُِ ٚلخؿش ُِلي٣غ إٔ ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص ٍه ٚك٢ )( حُؼَح٣خ إٔ طزخع روَٜٛخ ً. ٬٤ ٜ٘ٓٝخ ؿٞحُ حٓ٫ظٜ٘خع ٞٛٝ-ػوي ٓوخُٝش ٓغ أ َٛحُٜ٘ؼش ػِ ٠إٔ ٣ؼَٔ ٗ٤جخ ٓ-ؼَ إٔ ٣وُٜ ٍٞخٗغ -ًو٤خٓ ١ؼ- ً٬ح٘ٛغ ُ ٢ػٞرًخ ،أِ ٝه ٢ُ ٢ػٞرًخ ٖٓ ٌٛح حُؤخٕ ر ٌٜٙحُٜلش ٝرٌٜح حُؼٖٔ ،كٜ٤ق ،أ ٝحرٖ ُ ٢ر٤ظًخ ػٌِٛ ٠ح حُٔوط.٢ ٜ٘ٓٝخ ٟٔخٕ حُيٍى ٞٛٝ-ػزخٍس ػٖ ٟٔخٕ حُؼٖٔ ػ٘ي حٓظلوخم حُٔز٤غ -اً حُزخثغ اً رخع ِٓي ٗلْٔ٤ُ ،ٚٓخ أهٌ ٖٓ ٙحُؼٖٔ ىً٘٣خ ػِ ٚ٤كظ ٌُٖٝ ،ٖٔ٠٣ ٠ؿ ُٞػِ ٠ه٬ف حُو٤خّ ُِـٜخُش ٖٓ حٌُٔل ٍٞرُِ ٚلخؿش اُ.ٚ٤ ًؼَ٤ح كظ ٠طلَؿٞح ك ٢حَُٔ ٍٝك٣ ُْٝ ،ٚ٤ظٌٖٔ ٖٓ حُظ٤ٓٞغ كٜ٤خ ا ٫رؤهٌ أٍٝ ٣َ١ن ٟخهض رخُٔخٍسً هَٜح رؼٖٔ حُٔؼَ ٕ٧ط٤ٓٞغ حُطَ٣ن ِٜٓلش ٍؿَ ٌُٖٝ ،حَُؿَ ٍك ٞر٤غ أٍ ٟٚك٤ـ ٢ُُٞ ُٞح َٓ٧أهٌٛخ ًٓ٘ ٚ كخؿ٤ش ػخ ٓش ٝحُٔلخكظش ػِ٤ٌِٓ ٠ش حَُؿَ ِٜٓلش كخؿ٤ش هخٛشٝ ،طويّ حُِٜٔلش حُؼخٓش ػِ ٠حُِٜٔلش حُوخٛش ػ٘ي حُظؼخٍ ٝكؤر٤ق ًُي. حُِٜق اٗوخُِ ٙلن٣ٝ ،ظَطذ ػِ ٚ٤أهٌ ٓخٍ حُـ َ٤ريٝ ٕٝؿَٝ٘ٓ ٚع ٞٛٝ ،ؿخثِٗ٧ ،خ اًح أؿٔؼ٘خ ػِ٠رٌٍ حُٔخٍ رـ َ٤كن ك ٢كيحء حٝ َٟٓ٧حُٔوخُؼش ٝحُظِٔش ٝحُٔلخٍر ،ٖ٤كٌٌُي ٜ٘ٛخ ُيٍء حُوٜٓٞش. حُظطز٤وخص حُٔؼخَٛس ػِٓ ٠خ ٓزن حُٔٔؤُش : 1-كٌْ ط ٖ٤ٔ٠حَُٜٔف ح ٢ٓ٬ٓ٩كٓ ٢ؼخِٓش حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَش )( ٖٓ حُٔٔخثَ حُٜخٓش حُٔ٘ٔٞؿش ك ٍٞكٌَس حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَشٔٓ ،ؤُش ٟٔخٕ حُٔ٠خٍد حُٔ٘ظَى أٓٞحٍ حُٔ٠خٍرش حُظ٣ ٢ظِوخٛخ ٖٓ حٌُخكش ك ٢ؿ ٔ٤غ ح٧كٞحٍٞٓ ،حء أًخٕ ٘ٛخُي طؼي ٝطو َ٤ٜأّ ُْ ٘ٛ ٌٖ٣خُي طؼي ٫ٝطو،َ٤ٜ ٝرظؼز َ٤آهَ٘٣ ،زـ ٢حػظزخٍ ٣ي حُٔ٠خٍد حُٔ٘ظَى ػِٓ ٠خٍ حُٔ٠خٍرش ٣ي أٓخٕ ٣ٝي ٟٔخٕ ك ٢حُٞهض ٗلٔ.ٚ َٟ٣ٝأٛلخد كٌَس حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَش ٍَٟٝس ط ٖ٤ٔ٠حُٔ٠خٍد حُٔ٘ظَى حٞٓ٧حٍ حُظ ٢طيكغ اُٚ٤ ُـخ٣خص حٓ٫ظؼٔخٍ ٟٔخًٗخ ٗ٩ـخف ػِٔٓ ٢٤ًٓٞ (... ٚئطٖٔ كٓ ٢ـخٍ حٓ٫ظؼٔخٍ حُٔخُٝ ،٢حُٔوٜٞى ٖٓ ًُي ٞٛأ٣ ٫ـي حَُرٗ ١ٞلٔ ٚأكٖٔ كخ ٖٓ ً٫حُٟٞغ حٌُ ٌٖٔ٣ ١إٔ ٣ظلون ُ ٚك ٢طؼخِٓٓ ٚغ حَُٜٔف حٌُ١ حُٔظؼخَٓ ٓغ حَُٜٔف َّ )( َ٤ٔ٣ك ٢حٓظؼٔخٍ حٞٓ٧حٍ ػِٗ ٠ظخّ حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَش) . ٝهي ر٘– ٠حُوخثِ– ٕٞرخَُّٔ٠خٕ ٍأ ْٜ٣ػِ ٠حُظلَ٣ن ر ٖ٤حُٔ٠خٍرش حُظوِ٤ي٣ش حُٔوظَٜس ػَِ١ ٠ك،ٖ٤ ٝحُٔ٠خٍرش حُلي٣ؼش حُظ ٢طـَرٜخ حُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٝحُظ٣ ٢يهِٜخ آ٫ف حُٔظؼخهي ٖ٣حُٔ٠خٍرٔٓ ،ٖ٤خ ٣لظخؽ اُ ٠طٖ٤ٔ٠ )( حُز٘ي ٓ٘ ًؼخ ٖٓ ٝهٞع حُ ٍَ٠ػِ ٠حُؼٔ٬ءٝ ،كلخ ً ظخ ػِ ٠أٓٞحُ ٖٓ ْٜحُ٤٠خع. ا ٫إٔ حُيًظ ٍٞكًٔ ٖ٤خَٓ ك () ٢ٜٔحٗظوي ٌٛح حَُأٝ ،١رٟ ٖ٤ؼلٝ ٚأٍؿغ كٔخى ٙآُ ٠زز ،ٖ٤أهظ َٜػِ٠ ًًَ ٓخ ُ ٚػ٬هش رخُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رخُ" ٍَ٠ك٤غ هخٍ: (حُو ٍٞرؤٕ ٘ٛخى كخٍهًخ ر ٖ٤حُٔ٠خٍرش حُؼ٘خث٤ش حُوخَٛس ػَِ١ ٠ك ٖ٤كوٝ ٢حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَش حُظ٣ ٢يهِٜخ آ٫ف ٖٓ حُٔظؼخهي ٖ٣رٔخ ٣لظخؽ حٓ َٓ٧ؼ ٚاُ ٠ط ٖ٤ٔ٠حُز٘ٞى ٓ٘ ًؼخ ٖٓ ٝهٞع ؿزٖ ػِ ٠حُؼٔ٬ء أ ٝطؼٔي حٔٛ٩خٍ ٖٓ ؿخٗذ حُز٘ٞى ٓ٨ُ ٞٛق ه ٍٞهخ١ت ُٔزز:ٖ٤ ح٣ : ٍٝ٧ظ٠ق ٖٓ حُيكٞع حُظٓ ٢خهٜخ ٛخكذ ح٫هظَحف حُٔئ٣ي ُٔزيأ كَ ٝحُٔ٠خٕ ػِ ٠حُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش إٔ ٖٓ أٓ ْٛزٍَحص ًُي ػ٘يٙ؛ ٞٛطلخى ١حٌُٔ٘٬ص حُٔظَطزش ػِ ٠حُ ٌَ٤ٜحُلخُُِٞ ٢ىحثغٝ ،حُظ ٖٓ ٢أٜٔٛخ حُظيكن حُٔٔظَٔ ٞٓ٧حٍ حُؼٔ٬ءٝ ،حُوِ ٢رٜ٘٤خ رٔخ ٣ئى ١اُ ٠طِح٣ي حكظٔخ٫ص ٝهٞع ؿزٖ حُٔٞىػ.ٖ٤ ٍٝؿْ أٗ٘ ٢أطلن طٔخ ًٓخ ٓغ ٛخكذ ٌٛح حَُأ ،١ك ٢إٔ حُوِ ٢رٍ ٖ٤إ ّٝحٞٓ٧حٍ حُٔ٘ظًَش كٝ ٢ػخء حُٔ٠خٍرش –اًح ٝهغ رؼي حُزيء ك ٢حُ٘٘خٓ – ١ظلن ػِ ٠ػيّ ؿٞحُ ٙػ٘ي ؿٔ ٍٜٞحُلوٜخء ٖٓ حُ٘خكؼ٤ش ٝحُٔخٌُ٤ش ٝحُل٘خرِش ا ٫أٗ٘ ٢أٟطَ اُ ٠حُظٞهق ًًِ٤خ ػ٘ي ح٫هظَحف حٌُ٣ ١وظَكً ٚؼ٬ؽ ُ ٌٜٙحٌُِٔ٘شٝٝ ،ؿ ٚح٫ػظَح ٝكٌٛ ٢ح حُ٘ؤٕ، ٞٛأٗ٣ ٫ ٚويّ كُِٔ ً٬زذ حَُثٌُِِ٘ٔ ٢ٔ٤شٝ ،اٗٔخ ٓٞ٣غ ٖٓ ٗطخهٜٔخ ربٟخكش رُ ْؼ ٍي ؿي٣ي ٣ ٫ظَطذ ػِ ٚ٤ا ٫حُظؼخَٓ رخَُرخ ك ٢حُـٜخُ حَُٜٔك ٢حٝ... ٢ٓ٬ٓ٩حُوخػيس حٌُِ٤ش طو: "ٍٞحُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رٔؼِ ،"ٚكٖٔ ح ٠ُٝ٧كٌٛ ٢ح حُ٘ؤٕ أ٫ ِ٣حٍ حُ ٍَ٠ر ٍَ٠أػظْ ًٓ٘ٔ ،ٚخ ٞٛحُلخٍ رخُ٘ٔزش ُ ٌٜٙحٌُِٔ٘ش)(). ٝؿ ٚحُظوَ٣ؾ ػِ ٠حُوخػيس ٖٓ :حُٔظؼخٍف ػِ ٚ٤ر ٖ٤حُلوٜخء إٔ حُٔ٠خٍد أٓٓ ٖٔ٠٣ ٫ٝ ،ٖ٤خ ٣وغ ٖٓ ٠خ ػِ ٠حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَش، هٔخٍس أ ٝطِق ا ٫رخُظؼي ١أ ٝحُظوٌٛٝ َ٤ٜح حُلٌْ ك ٢حُٔ٠خٍرش حُلَى٣ش ٔ٘٣لذ أً ٣ ٝحُوخثَ رظ ٖ٤ٔ٠حَُٜٔف ح ٢ٓ٬ٓ٩رٍ٘ ٠أ ٚ٣ػِ ٠ه٤خّ حُٔ٠خٕ ػِ ٠ح٩ؿخٍس حُٔ٘ظًَشًٌُٝ ،ي ٍك ًؼخ ُِـزٖ حٌُ١ ٣يهَ ػِ ٠حُؼٔ٬ء حٌُ٠٣ ٖ٣ؼ ٕٞأٓٞحُ ْٜك ٢حُز٘ي هٜي حُٔ٠خٍرش ،كٌؼَس حُٔخٍ حُٔٞىع كٝ ٢ػخء حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَش ٝهِط ُٞٝ ٚرؼي ريء حُؼَٔ ٣ِ٣ي ٖٓ حكظٔخ٫ص حُـزٖٝ ،ط٬كً٤خ ٌَُ ًُي ػِ ٠حَُٜٔف اًح ًخٕ ٓ٠خٍرًخ إٔ ٟ ٌٕٞ٣خًٓ٘خ ىكؼًخ ُِ ٍَ٠كبٕ حُِ٣ ٍَ٠حٍ. ٌٛٝح حُلَ حُٔوَؽ ػِ ٠هخػيس حُِ٣ ٍَ٠حٍٍ ،ىَّ ٙحُيًظ ٍٞكًٔ ٖ٤خَٓ كٝ ،٢ٜٔكخ َٛه: ُٚٞإٔ ٓؼخُـش حٌُِٔ٘ش أ ٝحُ ٍَ٠حُٞحهغ أ ٝحُٔظٞهغ ػِ ٠أٛلخد ٍإ ّٝحٞٓ٧حٍ كٝ ٢ػخء حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَش ٣ ٫يكغ رٍَ٠ ٓؼِٟٔ ٕ٧ ،ٚخٕ حُٔ٠خٍد َُأّ حُٔخٍ ٣يهَ حُؼِٔ٤ش رَٓظٜخ ك ٢حُظؼخَٓ رخَُرخ حُٔلَّٝ ،ك٘٤جٌ ٣ ٫ـ ُٞحُوٍٞ رظ ٖ٤ٔ٠حُٔ٠خٍد حرظيح ًء كخُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رٔؼِ.ٚ ٌٛٝح حُلٌْ ٞٛحٌُ ١حطلن ػٍِ ٚ٤أٓ ١ـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩ك ٢ىٍٝط ٚحُؼخُؼش ػَ٘س ،ك٤غ ؿخء ك ٢حُوَحٍ : (حُٔ٠خٍد أٓٓ ٖٔ٠٣ ٫ٝ ،ٖ٤خ ٣وغ ٖٓ هٔخٍس أ ٝطِق ا ٫رخُظؼي ١أ ٝحُظو ،َ٤ٜرٔخ ٓ َٔ٘٣وخُلش حَُ٘ ١ٝحَُ٘ػ٤ش أ ٝهٞ٤ى حٓ٫ظؼٔخٍ حُٔليىس حُظ ٢طْ حُيه ٍٞػِ ٠أٓخٜٓخٔ٣ٝ ،ظ ١ٞكٌٛ ٢ح حُلٌْ حُٔ٠خٍرش حُلَى٣ش ٝحُٔ٘ظًَش٫ٝ ، ٣ظـ َ٤ريػ ٟٞه٤خٜٓخ ػِ ٠ح٩ؿخٍس حُٔ٘ظًَش)(). حُٔٔؤُش 2:ؿٞحُ حُظؤٓ ٖ٤حُظـخٍ:١ حٓظيٍ حُوخثِ ٕٞرـٞحُ حُظؤٓ ٖ٤حُظـخٍ( ١حُظؤٓ ٖ٤رؤ ٢ػخرض)() روخػيس "حُلخؿش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س"، أَٓح ً٣ٍَٟٝخ ٌٖٔ٣ ٫حٓ٫ظـ٘خء ػُ٘ٝ ،ٚوي أىٍى حُ٘خّ ػظ ْ٤كخؿظ ْٜاُ،ٚ٤ كوخُٞح :أٛزق حُظؤٓ ٖ٤كٌٛ ٢ح حُؼً َٜ ٍ ْٜٗ٧أٝح كِ٤ٓٝ ٚ٤ش طٌٔ٘ ٖٓ ْٜىكغ أهطخٍ حٌُٞحٍع ٝحُ ٌَّ٘زخص ،حُظ ٢هي طو ٢٠ػِ ٠حُؼَٝس ٝح٬ٓ٧ىًٔ ،خ أىٍى حُظـخٍٝ ،أٛلخد حُٜٔخٗغٍٝ ،ؿخٍ ح٧ػٔخٍٗٝ ،ل ،ْٛٞإٔ ح٫هظٜخى حُٜل٤ق٣ ،لظْ ػِٔٓ ْٜ٤خٍٓش ػِٔ٤خص حُظؤٖٓ٤ ػِٗ ٠طخم ٝحٓغ ُٞٝ ،أٗٔ٣ ُْ ْٜظؼٞ٘٤ح رخُظؤٓ ٖ٤كٓ ٢ؼَ ٌٙٛحُظَٝف ح٫هظٜخى٣ش ُٞؿيٝح كًُ ٢ي كَ ًؿخ ٘ٓٝوشَ. ٣ ٫ٝظْ ٍكغ حُلَؽ ٝحُٔ٘وش ا ٫رخ٧هٌ رٌٜح حُ٘ظخّ ،كخُلخؿش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠سٝ ،حُٔوٜٞى رخُلخؿش ٢ٛ إٔ َٜ٣حَُٔء اُ ٠كخُش رل٤غ ُ٣ ُْ ٞظ٘خ ٍٝحُٔٔ٘ٞع ٌٕٞ٣ك ٢ؿٜي ٘ٓٝوش ِٜ٣ ٫ ٌُٚ٘ٝيٝ ،حُلخؿش ى ٕٝحٍَُٝ٠س ٕ٧حٍَُٝ٠س ٢ٛرِٞؽ حُ٬ٜى أٓ ٝوخٍرظ ٚػ٘ي ػيّ ط٘خ ٍٝحُٔٔ٘ٞع. ٓؼخٕ طل٤ي كٔخى حُؼوٞى ٝهي طِلن حُلخؿش رخٍَُٝ٠س كٔٓ ٢خثَ حُؼوٞى كظزخف رؼ ٞحُ ٍٜٞحُٔ٘ظِٔش ػِ٠ ٍ ٌُٔخٕ حُلخؿش اُٜ٤خ ًؼوي حُِْٔٝ ،حٓ٫ظٜ٘خع. ٝحُ٘خّ ٣ ٫ظؼخِٓ ٕٞرؼوي ٖٓ حُؼوٞى ا ٫اًح ًخٗض ٘ٛخى كخؿش طيػ ْٛٞاًُُ ٠ي كخُظؼخَٓ ىُ َ٤ػِٝ ٠ؿٞى ٌٙٛ ٓؼظزَح َٗ ًػخ آ ٫خ ٍٝى ٗٚ حُلخؿش كبًح هخٓض كخؿظ ْٜاُٞٗ ٠ع ٖٓ حُؼوٞى ٝطؼخٍكٞح ػِ ،ٚ٤كخ َٛ٧ك ٚ٤إٔ ٌٕٞ٣ ً )( رٔ٘ؼ ٚأ ٝهخُق هخػيس َٗػ٤ش . حُٔٔؤُش 3:حُلخؿش اُ ٠حُظؤٓ ٖ٤حُٜل٢ حُظؤٓ ٖ٤حُٜل ٍٞٛ ُٚ () ٢ػي٣يس ٜٓ٘خ: حُظؤٓ ٖ٤حُٜل ٢ح٫ؿظٔخػ ٢حٌُ ١طظ ٙ٫ٞحُيُٝش.ٝحُظؤٓ ٖ٤حُٜل ٢حُظؼخ ٢ٗٝحٌُ ١طٔخًٍَٓٗ ٚخص طؼخ٤ٗٝش طؼَٔ ٝكن ٟٞحرَٗ ٢ػ٤ش.ٝحُظؤٓ ٖ٤حُٜل ٢حُظزخىُ ٢حٌُ ١ط٘ظٔٓ ٚـٔٞػش ٓليىس ُؼ٬ؽ ٖٓ ٖٓ َٝٔ٣ر ٖ٤أكَحىٛخ.ٝ -حُظؤٓ ٖ٤حُٜل ٢حُٔزخَٗ حٌُ٣ ١ظلن كٗ ٚ٤وٓ ٚغ ٓٔظ٘لِ٣ ٠ظِّ رؼ٬ؿٓ ٚوخرَ ٓزِؾ ٓليى. )( ٝأٓخ حُظٌ٤٤ق حَُ٘ػُِ ٢ظؤٓ ٖ٤حُٜلًٔ- ٢خ ًًَ ٙرؼ ٞحُؼِٔخء -ك: ٜٞإٔ ٣ظْ طؼخهي حُ٘وٓ ٚغ ًَٗش طؤٓ ٖ٤طِظِّ رَى ٓخ ٘٣لوَٜٝٓ ٖٓ ٚكخص حُؼ٬ؽ ٝػٖٔ حُيٝحء ،ك ٢حٓ٧خًٖ ٝرخُليٝى حُظ ٢طؼٜ٘٤خٓ ،وخرَ أهٔخ٣ ١ئىٜ٣خ، ٖٓ ٞٛهز َ٤ػوي حُظؤٓ( ٖ٤ػوي ٓٔٔ).٠ ٝك ٢طؼخهي اكي ٟحُٔئٓٔخص ٓغ ٓٔظ٘لُ ٠ؼ٬ؽ ٖٓ ٣ؼَٔ ُيٜ٣خ ٓوخرَ ٓزِؾ ٓليى أ ٝأهٔخٓ ١ؼ٘٤ش٣ ،يهَ ٌٛح ح٫طلخم ك ٢اؿخٍس حٗ٧وخ( ٙأؿ٘ٓ َ٤ظَى)ٝ ،طٌ ٕٞحُؼ٬هش ر ٖ٤حُٔٔظ٘لٝ ٠حُٔٔظل٤ي ٖٓ ٖ٣هيٓخطٜخ حٗظَح ً ١خ ُِٜٔلش حُـ.َ٤ أٓخ اًح طٓٞطض ًَٗش طؤٓ ٖ٤طؼخ ٢ٗٝر ٖ٤حُٔئٓٔش ٝر ٖ٤حُٔٔظ٘ل ،٠ك ٌٕٞ٤حُؼوي حٌُ ١أرَٓظ ٚحُٔئٓٔش ٓغ ًَٗش حُظؤٓ ٖ٤حٗظَح ً ١خ ُِٜٔلش حُـٝ ،َ٤حُؼوي حٌُ ١أرَٓظًَٗ ٚش حُظؤٓٓ ٖ٤غ حُٔٔظ٘ل ٠اؿخٍس أٗوخ( ٙأؿَ٤ )( ٓ٘ظَى )٣ظ ٖٔ٠حٗظَح ً ١خ ُِٜٔلش حُـ.َ٤ أٓخ كٌْ حُظؤٓ ٖ٤حُٜل ٢ر ٍٜٞحٗ٥لش حًٌَُ ،كَٝ٘ٓ ٜٞع ُِلخؿش اُ ،ٚ٤هٍَ ٌٛح حُلٌْ حُيًظ ٍٞدمحم ؿزَ حُ٧ل ،٢حٓظ٘خىًح اُ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُلخؿش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س": (ٚٓ٬ً ٚٗٝ ،إٔ حُلخؿش اُ ٠حُظؤٓ ٖ٤حُٜل ٢هي طِح٣يص كٌٛ ٢ح حُؼٓ َٜغ طـ َ٤أٗٔخ ١حُل٤خس ًٝؼَس حَٓ٧حٝ ٝحٍطلخع طٌخُ٤ق حُؼ٬ؽ ٝػٖٔ حُيٝحءٔٓ ،خ ؿؼَ ٌٙٛ حُلخؿش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س ػ٘ي أؿِذ حُزَ٘) (). حُٔٔؤُش 4:حُلخؿش اُ ٠ريٍ حُوِٞ طؼَ٣ق حُوِ:ٞ هخًُ٤خ . )( هِٞح ،أٛ: ١خٍ هِٞح ،أ: ١كَؽٝ ،ه ٬حُز٤ض ٖٓ أً ِٚٛ ك ٢حُِـش ٜٓ:يٍ ه ،٬ك٤وخٍ :ه ٬حٗ٩خء ٓٔخ كً ٚ٤ ػَك ٚحُؼِٔخء حُٔؼخ ،َٕٝٛكوخُٞح ٓ (ٞٛ:زِؾ ٖٓ حُٔخٍ ٣يكؼ ٚحُ٘وٗ ٚظ َ٤ط٘خٍُ حُٔ٘ظلغ ٝك ٢حٛ٫ط٬ف َّ )( رخُؼوخٍ -أٍ ٝأ ٝىحٍ أٓ ٝلَ أ ٝكخٗٞص -ػٖ كو ٚك ٢حٗ٫ظلخع ر) .ٚ أ: (ٝط٘خٍُ ٓخُي حُٔ٘لؼش ػٖ ٌِٓ٤ظُٜ ٚخ ٓوخرَ ٓخٍ ُحثي ػٖ ح٧ؿَس) (). حٔٓ٧خء حُلي٣ؼش ُزيٍ حُوِ:ٞ ٣طِن أ َٛحُؼَحم ػِ ٠حُوِ ٞحْٓ" :حَُٔهلِ٤ش " ٢ٛٝكخٍٓ٤ش ،طؼ٘: ٢إٔ ٣ظ٘خٍُ حُٔٔظؤؿَ ػٔخ طلض ٣يٖٓ ٙ )( ٓويحٍح ٖٓ حُٔخٍ ٣ظلن ػِ ٚ٤حُطَكخٕ. ا٣ـخٍ حُٔلَ حٌُ٘٣ ١ـِ ،ٚاُ ٠ح٥هَ ٣ٝظوخ ٠ٟاُحء ٌٙٛحُؼِٔ٤ش ً ٣ٝطِن ػِ ٚ٤أ َٛحُ٘خّ حْٓ" :حُلَٝع أ ٝحُلَٝػ٤ش"(). حُـِٔش"(). أٓخ أ َٛحُٔـَد كؼَك ٙٞرخْٓ " ِ ٝأ َٜٓ َٛحٛطِلٞح ػِٜ٤خ "رخُٔلظخف"ٔٓ ٖٓ ْٜ٘ٓٝ ،خٛخ "رخُِ٘٣ش"(). )( ٝحٛطِق ػِٜ٤خ حُٔظؤهَ" ٕٝرخُٔلظخف"ِ٣ ٫ٝ ،حٍ ٌٛح ح٧هٗ َ٤خث ًؼخ ر ٖ٤حُ٘ٔ٧ش ُلي حُٔخػش. ٣و َََّؽ ريٍ حُوِ ٞػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُلخؿش َّ طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س ػخٓش ًخٗض أ ٝهخٛش". طَ٤ٔ٤ح أ ٝطٔ٧ ً٬٤ٜؿَ حُل ٍٜٞػِ ٠حُٔوٜٞى .ػْ إ حُو ٍٞرلخؿش ريٍ كخُلخؿش ٢ٛحُلخُش حُظ ٢طٔظيػ٢ ً حُوِٜ٣ ٞق اًح طؼٌٍ اؿَحء حُو٤خّ كٝ ،ٚ٤اً ٫خٗض اٟخكظُِ ٚو٤خّ أٝ ،٠ُٝإ ًخٕ ٘ٛخى ٖٓ هخٓ ٚػِ ٠ر٤غ حُٞكخء، رخَُ ٖٛحٌُ٣ ١لـِ ٙكظٓ ٠يحى حُي.ٖ٣ ؿَ ٗل ًؼخُ ،لوي حٗظلخع حُيحثٖ َّ ٞٛٝه٤خّ كخٓي ٕ٧ر٤غ حُٞكخء هََّ ٝ ٣ٝؼ٠ي ٓخ ٓزن ً ّ٬حُ٘٤ن حُطخ َٛحرٖ ػخٗ ،()ٍٞحٌُ٣ ١و: (ٍٞإٔ ٣ؼَ ٝحٟ٫طَحٍ ُٓ٨ش أ١ ٝخثلش ػظٔ٤ش ٜٓ٘خ ٓخ ٔ٣ظيػ ٢ح٩هيحّ ػِ ٠حُلؼَ حُٔٔ٘ٞع ُظلو٤ن ٓوٜي َٗػٓ٬ٓ ٖٓ ٢ش حٓ٧ش ٝاروخء هٞطٜخ أٗ ٝلًُ ٞي . ٌٛٝح حُظٞه٤ض ٌٛٝح حُؼٔٓ ّٞو ٍٞػِٜٔ٤ًِ ٠خ رخُظلخٝص ٗ٫ٝي إٔ حػظزخٍ ٌٙٛحٍَُٝ٠س ػ٘ي كُِٜٞخ أٝ ٠ُٝأؿيٍ ٖٓ حػظزخٍ حٍَُٝ٠س حُوخٛش ٝأٜٗخ طوظ ٢٠طـ َ٤٤ح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش حُٔوٍَس ُ٨كٞحٍ حُظَ١ ٢أص ػِٜ٤خ طِي حٍَُٝ٠س. ٔ٤ُٝض أٓؼِش ٌٛح حُ٘ٞع ٖٓ حَُهٜش رٌؼَ٤س ،كٜٔ٘خ حٌَُحء حُٔئري حٌُ ١ؿَص ر ٚكظ ٟٞػِٔخء حٗ٧يُْ حرٖ حََُّٔحؽ ٝحرٖ ٓ٘ظ ٍٞك ٢أٝحهَ حُوَٕ حُظخٓغ ك ٢أٍ ٝحُٞهق كُٛ ٖ٤ي حَُّ٘خّ كًَ ٢حثٜخ ٍُِع حٝ ٖٓ ٍٝ٧كَس حُويٓش ٝٝكَس حُٜٔخٍ٣ق ُط ٍٞطزَٛ٣ٞخُٛٝ ،يٝح كًَ ٢حثٜخ ُِـَّ ٝحُز٘خء ُو َٜحُٔيس حُظ ٢طٌظَ ١أٍ ٝحُٞهق ُٚ ٫ٝرَِّ٘٤ش حُزخٗ ٢أ ٝحُـخٍّ إٔ ٣ز٘ ٢أ٣ ٝـَّ ػْ ٣وِغ ٓخ أكيػ ٚك ٢ح ،ٍٝ٧كؤط ٠حرٖ حََُّٔحؽ ٝحرٖ ٓ٘ظ ٍٞرٌَحثٜخ ػِ٠ حُظؤر٤يٍٝ ،أ٣خ إٔ حُظؤر٤ي ٫ؿٍَ كٜٗ٧ ٚ٤خ رخه٤ش ؿُ َ٤حثِش ػْ ط َ ِزؼَ َُٔ ٜخ ػًُِ ٠ي أ َٜٓ َٛك ٢حُوَٕ حُؼخَٗ رلظٗ ٟٞخَٛ حُي ٖ٣حُِوخٗ ٢ك ٢أكٌخّ حُٞهق ٝؿَ ٟحُؼَٔ رٌُي ك ٢حُٔـَد ك ٢كخّ ٝط ْٗٞك ٢حُؼُوَي حُٔٔٔخس ك ٢ط ْٗٞرخُٜ٘زش ٝحُوِٝ... ٞك ٢كخّ رخُـِٔش ٝحُـِحء)(). حُٔٔؤُش 5:كٌْ ػوٞى حُظ٣ٍٞي ٍٞ٣ى اُ ٠ح٥هَ ػَك ٚحُيًظٍ ٍٞك٤ن ْٗٞ٣حُٔ ١َٜكوخٍ( :حطلخم ٣ظؼٜي ك ٚ٤أكي حُطَك ٖ٤رؤٕ ِ ّ ػوي حُظ٣ٍٞي ّ : ً ِٓؼًخ ٓٞٛٞكش ،ػِ ٠ىكؼش ٝحكيس ،أ ٝػِ ٠ىكؼخص ،كٓ ٢وخرَ ػٖٔ ٓليى ،ؿخُزًخ ٓخ ٓ ٌٕٞ٣ؤطخ ػِ ٠أهٔخ ،١رل٤غ ٣يكغ هٔ ٖٓ ٢حُؼٖٔ ًِٔخ طْ هز ٞهٔ ٖٓ ٢حُٔز٤غ)(). ٣ُِٔٝي ر٤خٕ أًًَ ٘ٛخ حُطَ٣وش حُظ٣ ٢ظْ رٜخ ػوي حُظ٣ٍٞي: حُوطٞس ح ٠ ُٝ٧حُظَ٣ ٢طز ٢رٜخ ٖٓ هُٜ٬خ حُٔظؼخهيحٕ رٔؼَ ٌٛح حُؼوي طزيأ رؼَ ٝحُزخثغ ك ٢حُزِي حُٜٔيٍ ر٤غ ِٓؼظ ٚػِ ٠أٓخّ ػَِّ٘٤ش ،أًٞٔٗ ٝؽ ،أ ٝػِ ٠أٓخّ ٓٞحٛلخص ٓؼَٝكش ُ ِْٔ٤حٌُٔ٤ش حُظ٣ ٢ظؼخهي ػِٜ٤خ ك ٢حُٔٔظوزَ ػِ٠ إٔ ٣يكغ ػٜٔ٘خ ػ٘ي حُظِٔ( ْ٤أ ٝهزِ ،ٚأ ٝرؼي ٙاًح ًخٗض حُؼِٔ٤ش طظ ٖٔ٠طٔٝ ٖٓ ً٬٣ٞحكي ٜٓ٘ٔخ ُ٦هَ). كؼوي حُظ٣ٍٞي ك ٢ؿ ٚٗٞٔ٠ٓٝ َٙٛٞػوي ٖٓ ػوٞى حُٔؼخٟٝخص ٘٣ظ ٢ٜرظِٔ٤ي حُِٔؼش ُِٔ٘ظَٝ ،١حُؼٖٔ ُِزخثغ رٍٜٞس ٓئريسٝ ،رٌٜح حُٔؼ٘٣ ٠لون ٓل ّٜٞحُز٤غ َٗ ًػخ ٖٓ ٞٛٝ ،هز( َ٤رٞ٤ع حُٜلخص )( ٫رٞ٤ع ح٧ػ٤خٕ) ،ك٤غ إ )( حُٛٞق ؿخُزًخ أ ٝحُؼ ِّ٘٤ش أ ٝحًٞٔٗ٧ؽ أ ٝحَُإ٣ش حُٔخروش ِ٤ٓٝ ٞٛش حُظؼَ٣ق رخُٔز٤غ ٫ ،حَُإ٣ش ٝحُٔ٘خٛيس ح٤ٗ٥ش. ٝك ٢ؿ٤خد حُؼ ٖ٤ٟٞػٖ ٓـِْ حُؼوي ٝحً٫ظلخء رخُٛٞق ُِٔز٤غ طٜزق ٗزٜش حُـٍَ هخثٔشٔٓ ،خ ٣وظ٘ٓ ٢٠غ ٌٛح حُؼوي ،ا ٫إٔ حُلخؿش اٌُٛ ٠ح حُؼوي أٛزلض كٌٛ ٢ح حُؼ َٜحُلي٣غ ػخ َّٓشٝ ،حُلخؿش اًح ػٔض ًخٗض ًخٍَُٝ٠س، ٌُُي ًٛذ رؼ ٞػِٔخء حُؼ ْٜ٘ٓ َٜحُ٘٤ن ٜٓطل ٠حٍُِهخءٝ ،حُيًظ ٍٞحُٜيِّ٣ن حُٝ ،()َ٣َ٠حُيًظٍ ٍٞك٤ن ْٗٞ٣حُٔ ()١َٜاَُ ٠ؿٞحُ ٌٛح حُؼوي طوًَ ٣ـخ ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش. ٣و ٍٞحُيًظ ٌٍ٘ٓ ٍٞهلق ٞٛٝكٓ ٢ؼَ ٝر٤خٕ حُلخؿش ح٫هظٜخى٣ش ُؼوٞى حُظ٣ٍٞي( ٌٙٛٝ:حُلخؿخص ُٔ٤ض كخؿخص طٔ٤ِ٣ٞش ،رَ ٢ٛكخؿخص ٓخى٣ش ٓزخَٗس طو ّٞػِٜ٤خ حُٜ٘خػش حٓ٫ظوَحؿ٤شًٌُٝ... ،ي كبٕ حٍُِحػش حُٔؼخَٛس ٛخٍص طلظخؽ اُ ٠حُظؼخهي ػِ ٠ر٤غ ٓلخِٜ٤ٛخ ػِ٣َ١ ٠وش ػوي حُظ٣ٍٞي ٓٝ...ؼَ حُٜ٘خػش ٝحٍُِحػش ٓخثَ حُوطخػخص ح٫هظٜخى٣ش ٝح٫ؿظٔخػ٤ش ،كخُظؼِ ٣ ْ٤لظخؽ اُ ٠حُٔزخٗٝ ٢ح٧ؿِٜس ٝحُٔوخرًَٔ ،خ ٣لظخؽ اُ ٠حُظؼخهي ٓغ حُٔؼِٖٔ٤ ٝحُٔٞظلًُ ًَ ٖ٤ي ٣و ّٞػِ ٠ػوٞى حُظ٣ٍٞي ٌٛ...ح اُ ٠ؿخٗذ حُٔ٘خٍ٣غ حٔٗ٩خث٤ش ٝح٘ٗ٩خث٤ش حُظ ٢ٛ ٢أًؼَ حػظٔخىًح ك٢ حُؼخىس ػِ ٠ػوٞى حُظ٣ٍٞي)(). ٣ٝو ٍٞحُ٘٤ن ٜٓطل ٠حٍُِهخء( :ػوي حُظ٣ٍٞي ٛل٤ق َٗ ًػخ ًٔ...خ ٛ ٞٛل٤ق هخًٗٗٞخ ٔ٤ٓ ٫ٝ..خ إٔ حُلخؿش حُؼخٓش حُ ّٞ٤طيػ ٞأُٓ ٠خٍٓش ػوي حُظ٣ٍٞئً ،خ أٗ ٚأٛزق ٓظؼخٍكًخ ٣ ٫ٝ..ول ٢إٔ ػوي حُظ٣ٍٞي هي أٛزق ك ٚ٤ػَف ٗخَٓٔ٤ٓ ٫ٝ ،خ رؼي إٔ هٍَط ٚحُوٞحٗ)().ٖ٤ ٣ٝو ٍٞحُيًظٍ ٍٞك٤ن ْٗٞ٣حُٔ ٞٛٝ: (١َٜػوي ؿخثِ َٗ ًػخٝ ،إ طؤؿَ ك ٚ٤حُزي ،ٕ٫رخُ٘ظَ ُلخؿش حَُّ٘خّ )( اُٝ ،ٚ٤ػٔ ّٞحُزِ ٟٞرٝ ،ٚحٗظ٘خٍ ٙك ٢حُوٞحٗٝ ٖ٤ح٧ػَحف حُلي٣ؼشٝ ،هِ ٖٓ ٙٞحُٔٞحٗغ حَُ٘ػ٤ش. ٠خ ٝ-ؿ ٚحُظوَ٣ؾ ػِ ٠هخػيس" :حُلخؿش ٖٓٝه ٌٙٛ ٍ٬حُ٘و ٍٞطظ َٜحُلخؿش اُ ٠ػوٞى حُظ٣ٍٞي ٣ٝظ- َٜأً ٣ ٛش". طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س ػخ ّٓش ًخٗض أ ٝهخ ّ حُٔٔؤُش 6:كٌْ ػوٞى حُٔ٘خهٜخص ٝػَكٜخ كي٣ؼًخ رؼ ٞحُؼِٔخء حُٔؼخ:ْٜ٘ٓ ،ٖ٣َٛ حُٔ٘خهٜش ُْ ٔ٣زن ٝإٔ ػَكٜخ حُلوٜخء، َّ 1حُيًظٍ ٍٞك٤ن ْٗٞ٣حُٔ ١َٜرو٣َ١: (ُٚٞوش ٗظخٓ٤ش َُ٘حء ِٓؼش أ ٝهيٓش طِظِّ كٜ٤خ ؿٜش ريػٞسحُٔ٘خهُ ٖ٤ٜظوي ْ٣ػطخءحطٝ ْٜكن َٗٞٓٝ ١ٝحٛلخص ٓليىس ٧ؿَ حُ ٍٞٛٞاُ ٠أٍه ٚػطخء رخكظَح ٝطٔخ١ٝ حُؼطخءحص كٓ ٢خثَ حُٔٞحٛلخص ٝحَُ٘)().١ٝ ػَكًخ)(). ٝ2-ػَكٜخ حُ٘٤ن كٖٔ حُـ () ١َٛٞكوخٍ( ٢ٛ:آٍخء حُؼوي ػِ ٠أك َ٠حُؼَ ٝٝحُٔظؼيىس كٝ ٢هض ٝحكي ػْ ٤٠٣ق هخث ً ٌٛٝ: (٬ح حٍٓ٩خء هي ٣ظ ٖٔ٠طًٌِٔ ٤خ اًح طؼِوض حُٔ٘خهٜش ػِ ٠ط٣ٍٞي ِٓؼش ٖٓ حُِٔغٝ ،هي ٣ظ ٖٔ٠طِٔ٤ي ٓ٘لؼش اًح طؼِوض حُٔ٘خهٜش ػِ ٠حٗ٫ظلخعٝ ،هي ٣ظ ٖٔ٠ػوي اؿخٍس اًح ًخٗض حُٔ٘خهٜش هي طؼِوض ػِ٠ أػٔخٍ حُٔوخ٫ٝصٌٌٛٝ ،ح)(). ٓ َِْ )أ ٝاؿخٍس أ ٝحٓظٜ٘خع أ ٝحٓظؼٔخٍ، ٝحُوٛ٬ش إٔ ػوي حُٔ٘خهٜش ٞٛػوي ٣ظ ٖٔ٠ػوي ر٤غ (ط٣ٍٞي أَ ٝ حٍُٔٞى أ ٝحُِْٔٔ أ ٝحُٔوخ ٍٝأ ٝحُٔٔظؼَٔ أ ٝحُٔٔظٜ٘غٝ ،حُوخرَ ٞٛحُٔ٘ظَُِ ١ز٠خػش حُٔٞؿذ ك ٞٛ ٚ٤حُزخثغ ٞٛٝ ِّ أ ٝحُِْٔٔ اُ ٚ٤أ ٝحُٔٔظؤؿَ أٛ ٝخكذ حُٔخٍ ك ٢ػِٔ٤ش حٓ٫ظؼٔخٍ. ٝػوي حُٔ٘خهٜش ًٔخرو- ٚػوي حُظ٣ٍٞي -حهظِق حُؼِٔخء ك ٢ر٤خٕ كٌٔٝ ،ٚحُٔزذ إٔ كٓ ٚ٤ظ٘ش حُـٍَٚٗ٧ ، ٘٣ز ٚر٤غ ًخُت رٌخُت. ٝحُلو٤وش إٔ ػوي حُٔ٘خهٜش ٣ ٫يهَ ٠َّٔ ٔٓ ٖٟٔر٤غ ًخُت رٌخُت ،رَ ٞٛهخٍؽ ػ٘ٝ ،ٚإ رو٤ض كٗ ٚ٤زٜش حُـٍَ٣ ،و ٍٞحُيًظٍ ٍٞك٤ن حُٔ: (١َٜإ كي٣غ حُ٘ ٢ٜػٖ ر٤غ ًخُت رٌخُت ٣ ٫وق كخث ً٬ى ٕٝؿٞحُ ٓ٘خهٜخص حُظ٣ٍٞي ٝحُٔوخُٝش ،حُظ ٢ػٔض رٜخ حُزِ ٟٞك ٢حُوٞح ٗٝ ٖ٤ح٧ػَحف ٫ٝ ،ريُٜ َ٣خ أكٜ٘ٓ َ٠خ كظ ٠حٛٝ ،ٕ٥خٍص حُلخؿش ٛش)(). اُٜ٤خ ػخٓشٝ ،حُلخؿش حُؼخ ّٓش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُّٝ٠س حُوخ ّ كخُلخؿش حُؼخٓش اٌُٛ ٠ح حُؼوي ٝحُظ ٢طَطو ٢اٍُ ٠طزش حٍَُٝ٠س ،طل ٍٞى٘ٓ ٕٝغ ٌٙٛحُٔؼخِٓشُٔ ،خ كٜ٤خ ٖٓ ٛش". ٗزٜش حُـٍَ ،ك ٢ٜاًًح ؿخثِس طوًَ ٣ـخ ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُلخؿش حُؼخ ّٓش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُّٝ٠س حُوخ ّ ٝهي ًٛذ اُ ٠حُو ٍٞرخُـٞحُ أؿِذ ػِٔخء حُؼ ْٜ٘ٓ ،َٜحُيًظ ٍٞطو ٢حُؼؼٔخٗٝ ،٢حُيًظ ٍٞػزيحُٛٞخد أرٔ٤ِٓ ٞخٕٝ ،حُ٘٤ن كٖٔ حُـٝ ،١َٛٞحُيًظٍ ٍٞك٤ن ْٗٞ٣حُٔ ٖٓٝ ،() ١َٜحُ٤ٜجخص ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩حٌُ١ هَحٍح رٌُي ؿخء ك:(ٚ٤حُٔ٘خهٜش ؿخثِس َٗ ًػخً ٢ٛٝ ،خُِٔح٣يس ،كظطزن ػِٜ٤خ أكٌخٜٓخٞٓ ،حء أًخٗض ٓ٘خهٜش أٛيٍ ً َٓ٣ش) (). ػخٓش ،أّ ٓليٝىس ،ىحهِ٤ش أّ هخٍؿ٤ش ،ػِ٘٤ش أّ ِ ّ )( حُٔٔؤُش 7:ؿٞحُ حُظؼخَٓ ك ٢أًَٓٗ ْٜخص هي ط٠غ أٓٞحُٜخ ك ٢ر٘ٞى ٍر٣ٞش ٍٞٛٝطٜخ :إٔ ٣ظؼخَٓ ك ٢أًَُٓ٘ ْٜخص هخٓض ك ٢حُِ َٛ٧ظؼخَٓ رخُلٌُٜ٘ٝ ،ٍ٬خ طُٞىِع -أك٤خًٗخ ُٝظَٝف حَُر٣ٞش ٣ ٫ٝ.ول ٠إٔ ٌٙٛح ْٜٓ٧أٛزلض هخ َّ حَُر٣ٞشٝ ،طظؼخَٓ ٓغ ٌٙٛحُز٘ٞى رخُلخثيس َّ ٛش -رؼ ٞحٞٓ٧حٍ ك ٢حُز٘ٞى َّ ٖٓ حُٔخٍ حٌُ ١أ ِٚٛك ٍ٬حٌُٞ٘٣ ١ر ٚحُلَحّ ،كٔخ كٌْ ٌٙٛحْٜٓ٧؟ ًٛذ اُ ٠ارخكش حُظََّٜف ك ٌٙٛ ٢ح ،ْٜٓ٧حُ٘٤ن ػزيحُٛٞخد ه٬فٝ ،حُيًظ ٍٞػِٓ ٢ل ٢٤حُي ٖ٣حُوَٙ )( ىحؿٝ ،٢ػزيحَُكٖٔ كٖٔٛٝٝ ،زش حُِكٝ ،٢ِ٤حُوخ ٢ٟػزيهللا ِٓٔ٤خٕ رٖ ٓ٘٤غ)(ٝ ،ؿ.َْٛ٤ ٞٛٝحُلٌْ حٌُ ١طِٛٞض اُٗ ٚ٤يٝس حٞٓ٧حم حُٔخُ٤ش ٖٓ حُٞؿٜش ح٤ٓ٬ٓ٩ش حُظ ٢ػويص ك ٢حَُرخًٌُٝ ،() ١ي ٗيٝس حُزًَش ُ٬هظٜخى ح ٢ٓ٬ٓ٩حُظ ٢أؿخُص رخطلخم حُٔ٘خًٍَٗ ٖ٤حء أٓ ْٜحًَُ٘خص حُؼخِٓش ك ٢حُز٬ى ح٤ٓ٬ٓ٩ش ُوٜي أَٓح ٓطِٞرًخُٔ ،خ ك٣ُ ٖٓ ٚ٤خىس ٓـخ٫ص حُظِحّ حُِٔٔٔ ٖ٤رؤكٌخّ حَُ٘٣ؼش حُؼَٔ ػِ ٠أِٓٔش ٓؼخِٓظٜخ ،رَ حػظزَٝح ًُي ً ح٤ٓ٬ٓ٩ش. ٜخ ٖٓ ٝأؿخُٝح رخ٧ؿِز٤ش َٗحء أٓ ْٜحًَُ٘خص حُؼخِٓش ك ٢حُز٬ى ؿ َ٤ح٤ٓ٬ٓ٩ش اًح ُْ ٣ـيٝح ري ً٬٣هخُ ً )( حُ٘ٞحثذ. ٝهَؿٞح حُٔٔؤُش ر ٌٜٙحٍُٜٞس ػِ ٠هخػيس" :حُلخؿش حُؼخٓش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س". ًُي إٔ كخؿش حَُّ٘خّ اُ ٠أٓ ْٜحًَُ٘خص ك ٢ػخُٔ٘خ حِٓ ٢ٓ٬ٓ٩لش ،كخ٧كَحى ًِٔ٣ ٫ ْٜظـ٘ ٕٞػٖ حٓظؼٔخٍ ٓيهَ حطٝ ،ْٜحُيًٌُ ٍٝي رلخؿش اُ ٠طٞؿ ٚ٤ػَٝحص ٗؼٞرٜخ اُ ٠حٓظؼٔخٍحص ِ٣ٞ١ش ح٧ؿَ رٔخ ٣ؼٞى رخُو َ٤ػِ ٠حُـٔ٤غ. ٗٝظَح اُ ٠إٔ حُلخؿش حُؼخٓش، ٣و ٍٞحُوخ ٢ٟػزيهللا رٖ ِٓٔ٤خٕ رٖ ٓ٘٤غ ًٓ ٟٞلخ ٝؿ ٚحُظوَ٣ؾ ػِ ٠حُوخػيس ( ً ٓٞحء أًخٗض ُِٔـظٔغ أّ ُِيُٝش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س ُ٨كَحى ،كبٕ كخؿش حُٔـظٔغ اُ ٠طيح ٍٝأٓ ٌٙٛ ْٜحًَُ٘خص ر٤ؼًخ َٗٝح ًء ٝطِٔ ًٌخ كخؿش ِٓلش ،ظخَٛس ٌَٛ٘٣ ٫خ ًٗ ٝظَ ػخىٍ ٝرؼ٤ي. ًٔخ إٔ كخؿش حُيُٝش اُ ٠طٞؿ ٚ٤حُؼَٝحص حُ٘ؼز٤ش ُٜٓ٪خّ ك ٢طٞك َ٤حُويٓخص حُؼخٓش ٧كَحىٛخ كخؿش طلَٜٟخ ػِٜ٤خ ٓٔئ٤ُٝظٜخ طـخٗ ٙؼزٜخٝ ،حُـخُذ إٔ ػـِٛخ ٓ٘لَىس ػٖ طلو٤ن ًُي هخثٌُُْ ،ي ًِٔٗ ٚظط٤غ حُو ٍٞرـٞحُ طيحٍٝ طخ ٝطُِّٔ ًٌخٝ ،إ ًخٕ حُٔ ْٜك ٌٙٛ ٢حًَُ٘خص ٓوظِ ً أٓ ٌٙٛ ْٜحًَُ٘خص رً ٤ؼخ َٗٝح ًء ٝطً ٓٞ طخ رلَحّ ٓ َ٤ٔ٣ـٔ ّٞك٢ كً ٍ٬ؼ َ٤كخُلٌْ ُِـخُذ)(). ٣و ٍٞحُيًظ ٍٞحُوَ ٙىحؿٓ ٢زً٘ ٤خ ٝؿ ٚكخؿش حُِٔٔٔ ٖ٤اُ ٠حُظؼخَٓ ٓغ ٌٙٛحًَُ٘خص ٝطيح ٍٝأٜٜٓٔخ ك٢ حٞٓ٧حم حُٔخُ٤ش( ُٞٝ:حٓظ٘غ حَُِٔٔٔٗ ٖٓ ٕٞحء أٓ ْٜطِي حًَُ٘خص ٧ىًُ ٟي ٧كي أَٓ:ٖ٣ أكئٛخ :طٞهق ٌٙٛحَُٔ٘ٝػخص حُظ ٢ٛ ٢ك٣ٞ٤ش ك ٢حُؼخُْ ح.٢ٓ٬ٓ٩ ػخٜٗٔ٤خ :ؿِزش ؿ َ٤حُِٔٔٔ ٖ٤ػِ ٌٙٛ ٠حًَُ٘خصٝ ،ػِ ٠اىحٍطٜخ ،أ ٝػِ ٠ح٧هَ ؿِزش حُلٔوش ٝحُلـَس ػِٜ٤خ. ٌُٖ ُ ٞأهيّ ػَِٗ ٠حثٜخ حُِٔٔٔ ٕٞحُٔوِٛ٧ ٕٜٞزلٞح هخىٍ ٖ٣ك ٢حُٔٔظوزَ ػِ٘ٓ ٠غ طؼخِٜٓخ ٓغ حُز٘ٞى حَُر٣ٞشُٝ ،ـَٝ٤ح حطـخ ٙحًَُ٘ش ُٜخُق ح)().٢ٓ٬ٓ٩ ا ٫إٔ ٌٛح حُظؼخَٓ ٓو٤ي رَ٘:١ٝ 1إٔ ٣وٜي رَ٘حء أٓ ٌٙٛ ْٜحًَُ٘خص طـَٛ٤٤خ ٗل ٞحُل ٍ٬حُٔل ٖٓ ٞهٞٛ ٍ٬ط ٚك ٢حُـٔؼ٤شحُؼٔ٤ٓٞش ،أٓ ٝـِْ ح٩ىحٍس. 2إٔ ٣زٌٍ ؿٜيٓٝ ،ٙخُُ ٚظٞك َ٤حُٔخٍ حُل ٍ٬حُط٤ذ حُٔلٓ ٞخ أٌٓ٘ ٚاًُُ ٠ي ٓز٣ ٫ٝ ،ً٬٤ظـٗ ٚلٓ ٞخ كٚ٤ٗزٜش ا َّ٫ػ٘ي حُلخؿش حُِٔلش ِٜٓٝلش حُِٔٔٔٝ ،ٖ٤حهظٜخى ٖٓ ْٛحُٔ٘خًٍش ك ٢حُظ٘ٔ٤ش ٝحٓ٫ظؼٔخٍ ٝحُٜ٘ٝٞ رخهظٜخى ٖٓ ْٛه ٍ٬حًَُ٘خص حٌُزَ.ٟ 3إ ٛخكذ ٌٙٛح ْٜٓ٧ػِ ٚ٤إٔ َ٣حػٔٗ ٢زش حُلخثيس حُظ ٢أهٌطٜخ حًَُ٘ش ػِ ٠حٞٓ٧حٍ حُٔٞىػش ُيٟحُز٘ٞى٣ٝ ،ظًُ َٜي ٖٓ هِ٤ٓ ٍ٬حٗ٤ش حًَُ٘ش ،أ ٝحُٔئحٍ ػٖ ٓٔئ ٢ُٝحُلٔخرخص كٜ٤خٝ ،اًح ُْ ًُ ٌٚ٘ٔ٣ي حؿظٜي ك٢ طويَٛ٣خ ،ػْ َٜ٣ف ٌٛح حُويٍ ك ٢حُـٜخص حُؼخٓش حُو٣َ٤ش. ٟخ، ْٓ ًَٗش ٣ ٫- ٤ـ ُِِْٔٔ ُٞإٔ ٣ئ ِ ّ ٟخ ٝحهظَح ً ط٘ ٚكٗ ٢ظخٜٓخ حٓ٧خٓ ٢ػِ ٠أٜٗخ طظؼخَٓ رخَُرخ اهَح ً ّ َّ ٣ ٫ٝـًٌُ ُٞي حُظؼخ ٕٝك ٢طؤٜٓٔ٤خ ٓخ ىحٓض ًٌُي ٚٗ٧ ،طؼخ ٕٝػِ ٠ح٩ػْ ٝحُؼيٝحٕ ،ا٣ ُٖٔ ٫ويٍ ػِ ٠طـَٛ٤٤خ اُ٠ حُل)().ٍ٬ ٘٣ٝزـ ٢حُظ٘ز ٚ٤كٌٛ ٢ح حُٔ وخّ إٔ حُٔٔخٔٛش ك ٌٙٛ ٢حًَُ٘خص َٓ٘ٝع ػ٘ي حُلخؿش حُؼخٓش حُظ ٢طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س ٌُٖ َٗ٣طش حٗؼيحّ حُز٘ٞى ٝحُٜٔخٍف ح٤ٓ٬ٓ٩ش ك ٢حُزِي ،أٓخ كٝ ٢ؿٞى ٌٙٛحُز٘ٞى ٝحُٜٔخٍف ٢ٛٝ- ٓٞؿٞىس ك ًَ ٢حُزِيحٕ ح٤ٓ٬ٓ٩ش رظلخٝص ٝحُلٔي هلل -كٓ ٬ـخٍ ُِلي٣غ ػٖ حُلخؿش حُظ ٢طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠سٕ٧ ، حَُر٣ٞش ك ٚ٤ط٘ـ٤غ ٝطؼخ ٕٝػِ ٠ح٩ػْ ٝحُؼيٝحٕ ،ك ٌٕٞ٤كٌْ حُظؼخَٓ ك٘٤جٌ طؼخَٓ حًَُ٘خص حُٔٔخٔٛش ٓغ حُز٘ٞى َّ حُظلَٝ ،ْ٣هللا أػِْ. حُٔٔؤُش ٣ َٛ8:ـ ُٞحُظؼخَٓ رزطخهش ح٫ثظٔخٕ ُي ٖ٣هخرَ ُِظـي٣ي)( ؟ ىً٘٣خ. )( طو ٍٞكخِٜٓخ حُل ٍٜٞػِ ٠كخؿ٤خط ٖٓ ٚحُز٠خثغ رطخهش ح٫ثظٔخٕ : ٢ٛحُزطخهش حُٜخىٍس ٖٓ ر٘ي أ ٝؿّ َٙ٤ ٝػَكٜخ ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩رؤٜٗخ( ٔٓ:ظ٘ي ٣ؼطُٜٓ ٚ٤ي ٍُُِ٘ ،ٙو١ ٚز٤ؼ ٢أ ٝحػظزخٍ- ١ر٘خ ًء ػِ ٠ػوي رٜٔ٘٤خ َٗ ٖٓ ٌٚ٘ٔ٣ -حء حُِٔغ أ ٝحُويٓخص ٖٓٔ ٣ؼظٔي حُٔٔظ٘ي ،ى ٕٝىكغ حُؼٖٔ كخُ ،ً٫ظ ٚ٘ٔ٠حُظِحّ حُٜٔيٍ رخُيكغ، ٖٓٝأٗٞحع ٌٛح حُٔٔظ٘ي ٓخ ٓ ٖٓ ٌّٖ ِ ٔ٣لذ ٗوٞى ٖٓ حُٜٔخٍف)(). حٗظ٘خٍح ك ٢حُؼخُْ٢ٛٝ ، ٝرطخهش ح٫ثظٔخٕ أٗٞحع ٜٓ٘خ رطخهش ح٫ثظٔخٕ ُي ٖ٣هخرَ ُِظـي٣ي ٢ٛٝحُ٘ٞع حً٧ؼَ ً ىٝحٍ أ ٝهخرَ ُِظـي٣ي ،رل٤غ ٣ ٫ـذ ػِ٠ طوظِق ػٖ رطخهش ح٫ثظٔخٕ ُي٣ ٫ ٖ٣ظـيى ،إٔ حُي ٖ٣حُ٘خٗت ػٖ ح٫ثظٔخٕ رٜخ ّ ٛخكذ حُزطخهش طٔي٣ي ٓزِؾ حُي ًِٚ ٖ٣ػوذ طِٔٔ ٚحُلخطٍٞس ٝه ٍ٬كظَس حُٔٔخف حُٔـخٗ٤ش ،رَ ٗٔزش ٟجِ٤ش ٓ٘ ٚكو،٢ )( ٓ ٞٛٝو َ٤ك ٢حُزخه ٢ر ٖ٤إٔ ٣و ٢٠أَُ٣ ٝرٝ ،٢أٗ َٜحٓ٧ؼِش ػٌِٛ ٠ح حُ٘ٞع ٖٓ حُزطخهخص :كِ٤ح ٓٝخٓظَ ًخٍى. ٜخ ػِ ٠طلٔٛ َ٤خكذ حُزطخهش كخثيس ٝطظ ٖٔ٠حطلخه٤ش اٛيحٍ حُزطخهش ُي ٖ٣هخرَ ُِظـي٣ي )ً ٗ(Credit Card ػِ ٠طـي٣ي حُي ٖ٣اًح طوِق ػٖ ٓيحى أ ١هيٍ ٓ٘ ٚآُ ٠خ رؼي كظَس حُٔٔخف حُٔٔ٘ٞكش ُ ،ٚكـؼِظ ٚرخُو٤خٍ ر ٖ٤إٔ ٣و٢٠ ه ٍ٬طِي حُٔيس أَ٣ ٝر.٢ ٌٛٝح حٍَُ٘ ١رٓ ١ٞلظ ٍٞرخ ،َ١ك٣ ٬ـ ُٞحٗظَح ٫ٝ ٚ١حُؼَٔ ر٣ ١َٗ ٚٗ٧ ،ٚلَ كَح ًٓخ٧ ْ٤ُٝ ،كي إٔ ٣لَ ٓخ كَّ هللاٝ ،ك٤غ إ ٌٛح حُ٘ٞع ٖٓ رطخهش ح٫ثظٔخٕ هخثْ أ ً٬ٛػِ ٠أٓخّ طٔظغ كخِٜٓخ رلن حُظـي٣ي حَُر١ٞ )( ُِٔي٤ٗٞ٣ش ،كبٗ٣ ٫ ٚـ٣٧ ُٞش ٓئٓٔش ٓخُ٤ش آ٤ٓ٬ش اٛيحٍ ٓؼَ ٌٙٛحُزطخهخص أ ٝحُظؼخَٓ رٜخ. أٓخ رخُ٘ٔزش ُِلَى حُِْٔٔ ،كبٗ٣ ٫ ٚـ ُٚ ُٞحُيهٓ ٍٞغ حُٔئٓٔخص حُٔخُ٤ش حُؼخُٔ٤ش ك ٢حطلخه٤ش ط٘ ٚػِٓ ٠ؼَ ٌٙٛحُلٞحثي. ٔ٣ٝظؼًُ٘ ٖٓ ٠ي كخُش حٍَُٝ٠س ٝحُلخؿش حُٔخٓش إ ٝؿيصً ،ؤٕ ٓ ٌٕٞ٣ؤً ٤خ ك ٢رِي ٖٓ ر٬ى حُـَد حُظ٢ ٣وظ َٜحُظؼخَٓ كٜ٤خ ػِ٣َ١ ٠وش رطخهخص ح٫ثظٔخٕ .ػٔ ً٬رخُوخػيس" :حُلخؿش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س ػخٓش ًخٗض أّ هخٛش"(). حُٔٔؤُش 9:كخؿش حٗظِحع حٌُِٔ٤ش ُِِٜٔلش حُؼخٓش: ٓٝل:ٜٚٓٞ ؿزَح ػٖ ٛخكزُ ٚظلو٤ن ٗلغ ػخّ ُوخء طؼ ٞ٣ٞػخىٍ٣ٝ ،ؼزَ ػ٘ ٚرخٓ٫ظٔ٬ى. ِٗع حُِٔي حُوخً ٙ ٣ٝوٜي رخُِٜٔلش حُؼخٓش : )( ًزَ٤ح ٖٓ حُ٘خّ ى ٕٝطوٚ٤ٜ؛ ًخُطَم حُؼخٓش ٌٓٝي حُلي٣يٝ ،حُٔيحٍّٝ ،ى ٍٝحُو٠خء، ٓخ ٘٣لغ ؿٍٜٔٞح ً ً ٓٝزخٗ ٢حُُٞحٍحص ٝحُٔٔظ٘ل٤خصٝ ،حُٔخكخص حُؼخٓشٝ ،حٞٓ٧حمٝ ،حُو٬عٝ ،حُلٝ ٕٜٞحُٔؼٌَٔحصٗٝ ،لٛٞخ. ٝهي حؿظٜي ػِٔخء حُؼ َٜك ٢كٌْ ِٗع حٌُِٔ٤ش ُِِٜٔلش حُؼخٓشٝ ،حٓظوَ ٍأ ْٜ٣ػِ ٠حُو ٍٞرـٞحُ ِٗع حٌُِٔ٤ش رٞ٠حرٓ ٢ليَّىس ،طوًَ ٣ـخ ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُلخؿش حُؼخٓش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س". ؿخء ك ٢هَحٍ ٓـٔغ حُلو ٚحٓ ٢ٓ٬ٓ٩خ ٝ: (٢ِ٣كٟٞ ٢ء ٓخ ِْٔٓ ٞٛك ٢أ ٍٞٛحَُ٘٣ؼش ٖٓ حكظَحّ حٌُِٔ٤ش حُلَى٣ش ،كظ ٠أٛزق ًُي ٖٓ هٞح١غ ح٧كٌخّ حُٔؼِٓٞش ٖٓ حُي ٖ٣رخٍَُٝ٠سٝ ،إٔ كلع حُٔخٍ أكي حُ٣ٍَٝ٠خص حُؤْ حُظ ٢ػَف ٖٓ ٓوخٛي حَُ٘٣ؼش ٍػخ٣ظٜخٝ ،طٞحٍىص حُ٘ ٜٙٞحَُ٘ػ٤ش ٖٓ حٌُظخد ٝحُٔ َّ٘ش ػِٜٗٞٛ ٠خٓ ،غ حٓظل٠خٍ ٓخ ػزض ريُ٫ش حَُّٔ٘ش حُ٘ز٣ٞش ٝػَٔ حُٜلخرش ٍ ٢ٟهللا ػ٘ ْٜكٖٔ رؼيِٗ ٖٓ ْٛع ٌِٓ٤ش حُؼوخٍ ُِِٜٔلش حُؼخٓش ،ططز٤وًخ ُوٞحػي حَُ٘٣ؼش حُؼخٓش كٍ ٢ػخ٣ش حُٜٔخُقٝ ،طِ٘ َ٣حُلخؿش حُؼخٓش ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س)(). حُٔٔؤُش 10:حٓظؼٔخٍ حٝ٧هخف رطَ٣ن حُٔ٘خًٍش حُٔظ٘خهٜش حُٔ٘ظ٤ٜش رخُظِٔ٤ي: ٗظَح ُٔخ ُؼوخٍحص حٝ٧هخف ٖٓ ١ز٤ؼش هخٛش ٝأكٌخّ ٓظِٔ٤سٍٝ ،ؿزش ك ٢حُللخظ ػِ ٌٙٛ ٠حٝ٧هخف ٝىكغ ً حُظؼي ١ػٜ٘خ ٔٓٝخػيس ُـٜش حُٞهق ػِ ٠طلو٤ن حٛ٧يحف حُٔوٜٞىس ٖٓ ٗظخّ حُٞهق حٝ ٢ٓ٬ٓ٩حٓظ٘زخ ١حُ٤ٜؾ ح٤ٓ٬ٓ٩ش ُظؼٔٝ َٙ٤حٓظؼٔخٍ أٝ ،ُٚٞٛطلو٤ن ػخثي ٓـِ َُِٜف ػِ ٠ؿٜخط ،ٚكوي ىٍٓض ًؼ ٖٓ َ٤حُ٤ٜجخص حُؼِٔ٤ش حٝ ،َٓ٧رلؼض ك ٢حٓظليحع أىٝحص حٓظؼٔخٍ٣ش هخثٔش ػِ ٠هٞحػي حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش. ٖٓٝحُظـخٍد حَُحثيس كٌٛ ٢ح حُٔ٤يحٕ -حٓظؼٔخٍ حٝ٧هخف -حُظـَرش حٍ٧ىٗ٤شٝ ،حُظ ٢هخٓض رٜخ ُٝحٍس حٝ٧هخف حٍ٧ىٗ٤ش ٝحُظ ٢ظَٜص ك ٢هخٗ٘ٓ ٕٞيحص حُٔوخٍٟش حُٔئهض ٝ().هي حٓظؼَ ٝأػ٠خء ٓـٔغ حُلو ٚح٢ٓ٬ٓ٩ ٌٙٛحُظـَرش ٝط٘خُٛٞٝخ رخُٔ٘خه٘ش ،ػ٘ي ىٍحٓش ٟٓٞٞع ٓ٘يحص حُٔوخٍٟش ٘ٓٝيحص حٓ٫ظؼٔخٍ)(ٝ ،هِٜٞح اُ ٠حُظ٤ٛٞش حُظخُ٤ش: (إٔ طوًَٗ ّٞش ر ٖ٤ؿٜش حُٞهق ٝؿَٛ٤خ ٖٓ أٍرخد حُٔخٍ ٝطٌ ٕٞكٜش ؿٜش حُٞهق رٜخ ٢ٛهٔ٤ش أػ٤خٕ حُٞهقٝ ،كٜش أٛلخد حُٔخٍ كٜ٤خ حٞٓ٧حٍ حُُٓ٬ش ُظؼٔ َٙ٤ػِ ٠إٔ طُٞع حٍ٧رخف ر٘ٔزش حُل ٜٚرؼي حٓظوطخع كٜش ُـٜش حُٞهق ٗظ َ٤ح٩ىحٍس ،ػِ ٠إٔ ٣ظ ٖٔ٠ػوي حًَُ٘ش ٝػيًح ِِٓ ًٓخ ٖٓ ؿخٗذ حًَُ٘خء رز٤غ كُ ْٜٜٜـٜش حُٞهق رخَُ٘ ١ٝحَُٔ٘ٝػش حُظ٣ ٢ظٜ٘ٔ٠خ. ٣ٝز٘ ٠حُو ٍٞرخُ٫ظِحّ رخُٞػي ػِ ٠أٓخّ إٔ" :حُلخؿش حُؼخٓش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س"ٝ ،اػٔخُٔ ً٫وخٛي حُ٘خٍع ٖٓ طؤ٤٣ي حُٞهقٍَٟٝٝ ،س حٓظؼٔخٍ َٛٝف ػخثي ٙػِ ٠حُٞؿ ٙٞحُٔٞهٞف ػِٜ٤خ ٌٙٛٝحُ٤ٜؾ ططز٤ن ُِٔ٘خًٍش حُٔظ٘خهٜش حُٔ٘ظ٤ٜش رخُظِٔ٤ي)(). ٔٓٝخ ٬٣كع ػِ ٌٙٛ ٠حُظ٤ٛٞش طٞظ٤ق هخػيس ٖٓ حُوٞحػي حُلو٤ٜش كٔ٤خ ٣ظؼِن ربُِحّ ؿخٗذ حًَُ٘خء ػِ ٠ر٤غ كُ ْٜٜٜـٜش حُٞهق ٕ٧ ،كخؿش حٓ٧ش طوظ ٢٠إٔ ٣زو ٠حُٞهق هخث ًٔخ رؼٔ٣ ٫ٝ ،ٚ٘٤ظِٜي ٚٗ٧ ،اًح رخع حًَُ٘خء كُ ْٜٜٜـ َ٤ؿٜش حُٞهق ،حٗؼيّ حُٞهقٌُُٝ ،ي ٝؿذ ٌٛح حُِ٩حّ ،كلخ ً ظخ ػِ ٠أٝهخف حُِٔٔٔ ٖٓ ٖ٤حُ٤٠خع. حُٔٔؤُش 11:كٌْ ٟٔخٕ حُز٘ٞى ُٞىحثغ حٓ٫ظؼٔخٍ: طِِّ هٞحٗ ٖ٤حُز٘ٞى حًَُِٔ٣ش كٓ ٢ؼظْ حُي ،ٍٝإ ُْ ًِٜ ٌٖ٣خ ،رٔ٠خٕ حُز٘ٞى َٛ٧حٞٓ٧حٍ حُٔٞىػش ُيٜ٣خ ،كظً ُٞٝ ٠خٗض ٝىحثغ حٓظؼٔخٍ٣ش. كٔخ كٌْ ٌٛح حُِ٩حّ ك ٢كن حُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش؟ طؼَٟض ٓـٔٞػش ىَُّش حُزًَش -أػ٘خء حٗؼوخى ٗيٝس ٓ٘خًَ حُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش –اُ ٌٙٛ ٠حٌُِٔ٘ش ٝرُلغ ك٢ آٌخٗ٤ش ا٣ـخى ٓوَؽ َٗػُٜ ٢خ ٖٓٝ ،حُلِ ٍٞحُٔوظَكش: ح٧هٌ رٔزيأ (حٍَُٝ٠س )حػظٔخىًح ػِ ٠إٔ رؼ ٞحُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٌٜ٘ٔ٣ ٫خ ك ٢ح َٛ٧حُل ٍٜٞػِ٠ٍهٜش ُِؼَٔ ى ٕٝحُظو٤ي رٌٜح حُ٫ظِحّ ٓغ َٓحػخس هخػيس( :حُلخؿش حُؼخٓش طظٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س)(). إ كخؿش حُ٘خّ اُ ٠حُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش أٛزلض ٖٓ حٍَُٝ٠س رٌٔخٕ ٌٙٛٝ ،حُز٘ٞى ٫طؼظٔي ُي ٟحُي٫ٝ ،ٍٝ ٣ظؼخَٓ ٓؼٜخ حُز٘ي حًَُِٔ ١ا ٫اًح حُظِٓض رزؼ ٞحَُٜ٘٘ٓٝ ،١ٝخ ٟٔخٕ حُز٘ي ُٞٓ٨حٍ حُٔٞىػش ُي ،ٚ٣كظٝ ٠إ ًخٗض حٓظؼٔخٍ٣ش ٌٛٝح ٣ظؼخٍٓ ٝغ هٞحػي حُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش ك ٢حُلو ٚح ،٢ٓ٬ٓ٩حُٔئْٓ ػِ ٠إٔ حُٞى٣ؼش اًح ٌِٛض ٖٓ ؿ َ٤طو ٫ َ٤ٜطٝ ،ٖٔ٠إٔ ك ٢حٓ٫ظؼٔخٍ حُـْ٘ رخُـَّ. ٌُٖ ُٝلخؿش حُ٘خّ حُ٘ي٣يس ُ ٌٜٙحُز٘ٞى٣ ،ظٔخٓق كٌٛ ٢ح حَُ٘ ،١ػٔ ً٬رخُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُلخؿش حُؼخٓش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س". حُٔٔؤُش 12:كٌْ ػِٔ٤خص حَُٜف ح٥ؿِش: طؼظزَ ػِٔ٤خص حَُٜف ح٥ؿَ ػِٔ٤خص ٓٔ٘ٞػش رٔٞؿذ ح٧كٌخّ حُلو٤ٜش حٓظ٘خىًح اُ ٠كي٣غ أرٓ ٢ؼ٤ي حُويٍ١ حٌُ ١ؿخء ك ٢آهَ ٫ٝ: "ٙطز٤ؼٞح ٜٓ٘خ ؿخثزًخ ر٘خؿِ)(" ،كٔخ رخُي رـخثذ رـخثذ؟ ! ٍٍٞٓ ٢ُٜ٘"ٝهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص ػٖ ر٤غ حٌُٛذ رخٍُٞم ىً٘٣خ ُٝ"().لي٣غ" ٓ:خ ًخٕ ٣يًح ر٤ي ك ٬رؤّ رٓٝ ٚخ ًخٕ ٗٔ٤جش كٍ ٜٞرخ"(). ٝهي أؿٔغ حُلوٜخء ٌٓ٘ ػٜي حَُّٓ ٍٞلسو هيلع هللا ىَّلصٝ ،اُ ٠ح ٕ٥ػِ ٠ػيّ ٛلش حَُٜف ح٥ؿَ. طويَ٣ح ُ٬كظ٤خؿخص حُلو٤و٤ش ا ٫إٔ حُيًظ ٠ٓٞٓ ٍٞآىّ ػًٛ () ٠ٔ٤ذ اُ ٠أٗ ٌٖٔ٣ ٚارخكش حَُٜف ح٥ؿَ ً ُِٔٔظٍٞىٝ ٖ٣حُٜٔيٍٝ ٖ٣حػظٔخىًح ػِ ٠هخػيس" :حُلخؿش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س". ٓوظَٜح ػِ ٠حُلجخص حُظ٘٣ ٢طزن ػِٜ٤خ ٝأٗخٍ حُزخكغ اُ ٠إٔ ٌٕٞ٣حُلٌْ ربرخكش حُظؼخَٓ ح٥ؿَ حٓظؼ٘خثً٤خ ً )( ٛٝق حُلخؿش . ا ٫إٔ ٍأٌٛ ٚ٣ح هٞرَ رخَُك ٖٓ ٞهزَ حُيًظ ٍٞأكٔي ٓل ٢٤حُي ٖ٣أكٔي )( حٌُ ١هخٍ( َ٣ٝ:ى ػٌِٛ ٠ح حَُأ١ رخُظخُ:٢ أ -اٗ ٖٓ ٚحُٔٔظل َ٤ػٔ ً٬حُظلَهش رٓ ٖ٤وظِق حَُؿزخص ٝح٧ؿَحٝ ٝط٤ٜ٘ق ً ١ٝحُلخؿخص ػٖ ؿ.َْٛ٤ د -إ حُؼوٞى ح٥ؿِش ٓ ٢ٛط٤ش حُٔ٠خٍرش حٓ٧خٓ٤شٔ٣ٝ ،ؼَ كـْ حُظؼخَٓ كٜ٤خ ًٔخ أٗخٍ حٌُؼ ٖٓ َ٤حُزخكؼٖ٤ أًؼَ ٖٓ ٓخثش َٓس ٖٓ كـْ حُظؼخَٓ حَُٔطز ٢رخُظـخٍس ٝح٧ؿَح ٝحُٔؼظزَس. ؽ -اًح ًخٗض حُؼِٔ٤خص حُؼخؿِش ٝ ٢ٛهٞى حُٔ٠خٍرش ًحص حُظؤػ َ٤حُٔخُذ حُٔئًي ػِ ٠حُ٘٘خ ١ح٫هظٜخى ١ك٬ ٌٖٔ٣حُٔٔخف رٜخ ٖٓ أؿَ ىكغ ٓ ٍَٟلظَٔ ػِ ٠حُٔٔظٍٞى ٖ٣أ ٝحُٜٔيٍ.ٖ٣ ى -إ ٓ٘غ حُظؼخَٓ ح٥ؿَ ك ٢حُؼٔ٬ص ػخرض ر٘ ٜٙٞهطؼ٤ش حُؼزٞص ٝحُيُ٫ش ُْٝ ،طَم حُلـؾ حًٌٍُٔٞس اُ٠ ٓخ ٣لَٔ ػِ ٠حُؼي ٍٝػٜ٘خ)(). ٌٛٝح حَُأ ١ح٧ه ٞٛ َ٤حٌٍُ ١ؿلٓ ٚـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩ك ٢ىٍٝط ٚحُلخى٣ش ػَ٘سٝ ،ؿخء ٖٟٔر٘ٞى حُوَحٍ( ٣ ٫:ـً َٗ ُٞػخ حُز٤غ ح٥ؿَ ُِؼٔ٬ص ٫ٝ ،طـ ُٞحُٔٞحػيس ػِ ٠حَُٜف كٜ٤خ ٌٛٝ.ح ريُ٫ش حٌُظخد ٝحَُّٔ٘ش ٝاؿٔخع حٓ٧ش)(). ٔٓٝخ ٬٣كع ػِ ٠طوَ٣ؾ ٓ ٠ٓٞآىّ ػٝ ،٠ٔ٤طٞظ٤لُِ ٚوخػيس حُلو٤ٜش ،أٗ٣ ُْ ٚلخُل ٚحُٜٞحد ٕ٧ ،حُوخػيس حٛطيٓض رخُ٘ ٖٓ ٜٙٞحٌُظخد ٝحَُّٔ٘ش ،كٞؿذ َ١كٜخٌٛٝ ،ح ٖٓ َٗ ١ٝططز٤ن حُوخػيس حُلو٤ٜش ًٔخ ٍأ٘٣خ ك ٢حُؤْ رخُ٘ ٚأ ٝح٩ؿٔخع ،كبٕ حُ٘ظَ ٞٛٝ ،١إٔ حُلٌْ حُٔٔظلخى ٖٓ ططز٤ن حُوخػيس اًح ًخٕ أٟؼق ٖٓ حُلٌْ حُوخ ٙحُؼخرض ّ حُ ُٔ َؼ َّ- ٍٞك٘٤جٌ -ػِ ٠حُلٌْ حُؼخرض رخَُّ٘ ٚأ ٝح٩ؿٔخع. حُٔٔؤُش ٍ13:ر ٢أؿ ٍٞحُؼ َّٔخٍ رخُٔٔظ ٟٞحُؼخّ ُٓ٨ؼخٍ إ ٍر ٢ح٧ؿ ٍٞرٔٔظ ٟٞحٓ٧ؼخٍ ك ٢حُي ٍٝحُظٓ ٢خٍٓض ٌٙٛحُظـَرش ٣ظْ ػخىس ربكي ٟحُطَ٣وظ:ٖ٤ حُطَ٣وش ح : ٠ُٝ٧حَُر ٢حٌُ٣ ١ظْ ػٖ ٣َ١ن ح٫طلخهخص حُـٔخػ٤ش ٝحُظ ٢طظلٌْ كٜ٤خ حطلخىحص ٗٝوخرخص حُؼَٔ، ٣ٝظْ طلي٣ي ح٧ؿ ٍٞػٖ ٣َ١ن حُظلخ ٝٝر ٖ٤حَ١٧حف حُٔؼ٘٤ش ،ػِ ٠إٔ ٣ظْ طؼي َ٣ح٧ؿ ٍٞطِوخثً٤خ طزؼًخ ُٔئَٗ ه٤خٓ٢ ٓظلن ػِ.ٚ٤ حُطَ٣وش حُؼخٗ٤ش ٍ :ر٣ ٢ظْ ػٖ ٣َ١ن حُوَحٍحص حُلٌ٤ٓٞش ُظ٘ظ ْ٤ح٧ؿٝ ٍٞحَُٝحطذ ٓٝؼخٗخص حُظوخػي ٗٝلٛٞخ )( ُلٔخ٣ش ٌٙٛحُيه ٖٓ ٍٞحُظآًَ حٌُ٘٣ ١ظـ ٚحُظ٠وْ. ٝهي أكظ ٠رؼ ٞػِٔخء حُؼ ٞٛٝ ،َٜحُيًظ ٍٞكِٔس رٖ كٔ ٖ٤حُلؼَ)( ،رؼيّ ؿٞحُ ٌٛح حَُرّ ،٢ ٝىَُ ػِ٠ ًُي رزؼ ٞحُوٞحػي حُلو٤ٜش ،كوخٍ( :إ ٍر ٢ح٧ؿ ٍٞرخُٔٔظ ٟٞحُؼخّ ُٓ٨ؼخٍ ؿ َ٤ؿخثِ ٓٞحء أط َّْ حَُر ٢ػ٘ي حُظؼخهي ،أّ رؼي ٙرٔيَّس ٕ٧ ،حُٔلٌ ٍٝكًُ ٢ي ٝحكي ٞٛٝؿٜخُش ح٧ؿَس حُظ٣ ٢ظْ طِٜٔٔ٤خ ػ٘ي كِ ٍٞح٧ؿَٝ ،اك٠خء ًُي اُ ٠حَُرخ). ػْ ٤٠٣ق هخث ً ٗ ٫ٝ: (٬ي إٔ حٗولخ ٝحُؤ٤ش حُلو٤و٤ش ُِ٘وٞى ك ٍَٟ ٚ٤ػِ ٠أٛلخد ح٧ؿٍٞ؛ ٕ٧أؿٍْٛٞ ٢ٛ ٌٙٛػٔخى ٓؼ٘٤ظ ،ْٜك٘وٜخٕ هٔ٤ظٜخ رٔزذ حُظ٠وْ َ٠٣رلخؿخط ْٜح٤ِٛ٧ش ٝ.حُوخػيس حَُ٘ػ٤ش إٔ" :حٍَُ٠ َ٠٣ ِ٣حٍ"ِ٣ ٫ ٌُٚ٘ٝ ،حٍ رٓ ٍَ٠ؼِٝ ،ٚك ٢طؼ ْٜ٠٣ٞػٔخ ٗو ٚػِ ،ْٜ٤أٓ ٝخ ٣ظٞهغ ٗو ،ٜٚػٖ ٣َ١ن حَُر٢ ّ ٠خ هي ط ٍَ٠ر٘وٜخٕ حُؤ٤ش حُلو٤و٤ش ٍ٧رخكٝ ،ٚػخثيحط ٖٓ ٚحُؼَٔ٣َ ٫ٝ ،يَ ُٚ رِٜٔلش ٛخكذ حُؼَٔ ٗلٔ ٞٛ ٚٗ٧ ،ٚأً ٣ كٔ٤خ كَٜ؛ ٕ٧حُظ٠وْ ٣ليع ٗظ٤ـش ٌُؼَس ػَ ٝحُ٘وٞى ٝحهظ ٍ٬حُٔ٤خٓخص حُ٘وي٣شٍٝ ،رٔخ أػَص ك ٚ٤ه ٟٞحُٔٞم ٠خ...)(). أً ٣ ٬ٗٝكع إٔ حُلظٓ ٟٞز٘٤ش ػِ ٠هخػيس" :حُِ٣ ٍَ٠حٍ"ُٔٝ ،خ ًخٕ حُِ٣ ٍَ٠لن حُطَكٓ ٖ٤ؼًخ طؼ ٖ٤طو٤٤ي حُوخػيس روخػيس أهَ ٢ٛٝ ،ٟإٔ" :حُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رٓ ٍَ٠ؼِ ،"ٚرَ ِ٣حٍ ر ٍَ٠أهق ًٓ٘ٔ ،ٚخ ٓ ٞٛؼِ ٖٓ ّٞهٞحػي حَُ٘٣ؼشٝ ،أٛزق ٖٓ ّ حُ ُّ٬ك٘٤جٌ حُزلغ ػٖ ٣َ١وش أهَ ٟكٟ ٢ز ٢أؿ ٍٞحُؼٔخٍٝ ،كلع كوٞهً ،ْٜظيهَ حُيُٝش ك٢ ٓؼَ ٌٙٛحُلخ٫ص رٖٔ هٞحٗ ٖ٤ط٘ظْ رٔٞؿزٜخ حُٔٞم حُٔخُ٤ش ٝطظلٌْ كٔٓ ٢ظ ٟٞحٓ٧ؼخٍ ٝح٧ؿ ٍٞطلو٤وًخ ُِؼيحُش ح٫ؿظٔخػ٤ش. حُٔٔؤُش 14:ػزض كن حَُىّ رخُؼ٤ذ ًؼ٬ؽ ٥ػخٍ حُظ٠وْ هٞطٜخ حَُ٘حث٤ش كٓ ٢وخرَ حُظ٠وْ رخُٜٔطِق حُلو: ٞٛ ٢ٜحُظـ َ٤حُلخكٖ ك ٢هٔ٤ش حُ٘وٞى ،رل٤غ ط٘ولّ ٞ )( حُِٔغ ٝحُويٓخص؛ ٍُ٬طلخع حُٔٔظَٔ ك ٢حُٔٔظ ٟٞحُؼخّ ُٓ٨ؼخٍ. كبًح ٓخ ط َّْ حُؼويٝ ،طَطذ حُلن ك ٢حٌُِّٓش ٌَُ ٝحكي ٖٓ حُٔظؼخهي ٖ٣طـخ ٙح٥هَ ،ػْ كيع ط٠وْ كخكٖ ك٢ هٔ٤ش حُ٘وٞى ،كبٕ حُِ٤ٓ ٍَ٠لن أكي حُٔظؼخهيٓ ٫ ٖ٣لخُش ،كبًح ٍك٘خ ٗؼخُؾ آػخٍ ٌٛح حُظ٠وْ رلَ ٖٓ حُلًِ ٍٞؤٕ ٣ظْ حُظؼخهي رـ َ٤ػِٔش حُزِي حُظ٣ ٢ظٞهغ طـَٛ٤خ ،ك٤ظؼخهي ٓؼ: ً٬رخٌُٛذ أ ٝحُل٠ش ،أ ٝرؼِٔش أهَ ،ٟأ ٝرِٔؼش. كبٗ٘خ -رٌٜح حُؼ٬ؽ ٖٓ ِْٔٗ ٫ -حُٞهٞع كٗ ٢زٜش حَُرخُٔ ،خ ك ٖٓ ٚ٤حُِ٣خىس ك ٢ؿْ٘ حُلن حٌُ ١طَطذ ك٢ حٌُِّٓشٝ ،حُٔئى ١اُ ٠حَُرخ حُٔلَّ. ٝك٘٤جٌ ً٤ق ٌٖٔ٣حُو: ٍٞرـٞحُ حُ٘ظَ ك ٢ػ٬ؽ آػخٍ حُظ٠وْٓ ،غ ٓخ كٓ ٖٓ ٚ٤ظ٘ش ٗزٜش حَُرخ؟ ٝحُـٞحد ًٔ:خ ًٛذ اُ ٚ٤حُيًظ ٍٞكِٔس رٖ كٔ ٖ٤حُلؼَ حٌُ ١هخٍ( :حُٔٔظوَة ٧ىُش حَُ٘٣ؼش ٓٝوخٛيٛخ ٝهٞحػيٛخ حُؼخٓش ٣ ٫ؼيّ إٔ ٣ـي ػيىًح ٖٓ حُٔزخىة حَُ٘ػ٤ش حُِٔٔٔش حُٜخىكش اُ ٠طلو٤ن حُؼيٍ ر ٖ٤حُوِن ٝحُظ ٢طؼظزَ ك ٢ؿَٛٛٞخ حٓظؼ٘خ ًء ٓٔخ ٣وظ ٚ٤٠حُؼوي حُِِّٔ ر ٖ٤حُطَك ٖٓ ٖ٤ؿ َ٤حٗظَحٌُٜ ١ح حٓ٫ظؼ٘خء ك٤ٛ ٢ـش حُؼوئٓ ٢ٛٝ ،خ ٌٖٔ٣حٓ٫ظج٘خّ ر٘ٛ ٚخ ُِو ٍٞرَٔ٘ٝػ٤ش حُ٘ظَ ك ٢ػ٬ؽ آػخٍ حُظ٠وْ)(). ٌٙٛ ٖٓٝحُٔزخىة ٓ:زيأ حُظؼ ٞ٣ٞػٖ حُؼ٤ذٝ ،ر٤خٕ ًُي كٔ٤خ :٢ِ٣ حُؼ٤ذ ك ٢حُِـش :حُٔٛٞش ٝحُ٘و.ٚ )( )( ٝك ٢حٛط٬ف حُلوٜخء ٓ ًَ:خ ٘٣و ٚحُؤ٤ش أ ٝحُؼ ٖ٤ك ٢ػَف حُظـخٍ. ٝحُؼ٤ذ ٣ؼزض ر ٚحُلن ُِؼخهي حٌُ ١حِ١غ ػِ٣ ُْٝ ٚ٤ؼِْ ر ٚهزَ ًُي ك ٢إٔ ٣يكغ ٌٛح حُ ٍَ٠ػٖ ٗلٔٚ رخُٔطخُزش رخَُىّ أ ٝحُٔؼَ ،أ ٝحُظؼ ٞ٣ٞػٖ حُؼ٤ذ (حٝ ،)ٍٝ٧حُٔزذ كًُ ٢ي إٔ حُٜلش حُٔخُ٤ش ٓؼظزَس ٘ٛخ كٔخ أٝؿذ ٜخ كٜ٤خ ًخٕ ػ٤زًخ ك ٢ػَف أ َٛحُ٘ؤٕ. ٗو ً ٝحَُىّ رخُؼ٤ذ ٓز٘ ٢ػِ ٠هخػيس" :حُِ٣ ٍَ٠حٍ" ،كٔخ ِ٣لن حُؼخهي ٖٓ حُ ٍَ٠طـذ اُحُظ ،ٚحرظيح ًء أّ ٓآ،ً٫ حٓظؼخ َٓ٧ ً٫حُ٘خٍع .كٌَ حُؼٞ٤د ٜ٘ٓٝ-خ ػٞ٤د حُ٘وي ٣-ؼزض رٜخ حُلن كٍ ٢كغ حُٝ ،ٍَ٠ىكغ حُظِْ ُِؼخهي حٌُ١ ك َٜحُؼ٤ذ ك ٢ؿٜظ.ٚ ٝػِ ٚ٤كخٌُ ّ٬ػٖ َ١م ػ٬ؽ آػخٍ حُظ٠وْ أَٓ َٓ٘ٝع ،ىك ًؼخ ُِ ٍَ٠حُلخ َٛػٖ حُ٘و ٚحُلخكٖ ك٢ )( هٔ٤ش حُ٘وٞى. ًزَ٤ح: حُٔٔؤُش َٝ٘ٓ15:ػ٤ش ٍىّ هٔ٤ش حُيِّ ٖ٣اًح ًخٕ حُظ٠وْ ً ٖٓ ط٤ٛٞخص كِوش حُؼَٔ حُؼخُؼش -كٟ ٍٞز ٢حُلِ ٍٞحُٔطَٝكش ُٔؼخُـش آػخٍ حُظ٠وْ ػِ ٠حُيٕٞ٣ )( ٝحُلوٞم ح٥ؿِش -حُظ ٢ػويٛخ ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩حُي ٢ُٝرخُظؼخٓ ٕٝغ َٜٓف ك َٜ٤ح ،٢ٓ٬ٓ٩رخُزلَ- ٖ٣ ًؼَ٤ح ،طوًَ ٣ـخ ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُِ٣ ٍَ٠حٍ": َٓ٘ٝػ٤ش ٍىَّ هٔ٤ش حُي ٖ٣اًح ًخٕ حُظ٠وْ ً ًؼَ٤ح رخُيحثٖ ٣ـذ ٍَٟح ًؼَ٤ح كبٕ ٝكخء حُي ٖ٣ح٥ؿَ ك٘٤ج ٌٍ رخُٔؼَ (ٍٞٛس )ِ٣لن (...اًح ًخٕ حُظ٠وْ ً ً ً ٍكؼ ،ٚططز٤وًخ ُِوخػيس حٌُِ٤ش (حُِ٣ ٍَ٠حٍ)ٝ ،حُلَ ُٔؼخُـش ًُي (كٔ٤خ ػيح حُلٔخرخص حُـخٍ٣ش ) ٞٛحُِـٞء اُ ٠حُِٜق. ًُٝي رخطلخم حُطَك- ٖ٤ػ٘ي ٓيحى حُي ٖ٣ح٥ؿَ كٔ٤خ ػيح حُلٔخرخص حُـخٍ٣ش -ػِ ٠ط٣ُٞغ حُلَم حُ٘خٗت ػٖ حُظ٠وْ ر ٖ٤حُٔيٝ ٖ٣حُيحثٖ رؤٔٗ ١زش ٣ظَح٤ٟخٕ ػِٜ٤خ)(). ٣ٝو ٍٞحُيًظ ٍٞػِٓ ٢ل ٢٤حُي ٖ٣حُوَ ٙىحؿٝ: (٢اًح ًخٗض حُوخػيس حُؼخٓش ك ٌٙٛ ٢حَُ٘٣ؼش إٔ حُُِ٣ ٍَ٠حٍ، ك٤ـذ إٔ طِحٍ حَٟ٧حٍ حُٞحهؼش ػِ ٠حُيحث٘ ْٖ َٓ ٝ- ٖ٤ك ٢كٌٔ ٖٓ- ْٜه ٍ٬كَ ػخىٍ ٠٣ ٫خٍ ك ٚ٤ىحثٖ ٓ ٫ٝي)().ٖ٣ حُٔٔؤُش 16:حُ٘ ٢ٜػٖ ر٤غ حُٞكخء ك ٢حُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش حُلي٣ؼش: ًٛذ كوٜخء حُل٘ل٤ش اُ ٠ؿٞحُ ر٤غ حُٞكخء ُِلخؿش اًٌُُٝ ،ٚ٤ي حُ٘خكؼ٤ش ؿ َ٤أٗ ّٙٞٔ ٓ ْٜرخْٓ ر٤غ حُؼٜيس، حَُرخ ٚٗ٧حٗظلخع ٝحُٔخٌُ٤ش أِ١وٞح ػِٜٓ ٚ٤طِق ر٤غ حُؼّ٘٤خ ،ػْ إ حُو٤خّ ٣وظ ٢٠ػيّ ؿٞحُ ٌٛح حُز٤غ ٚٗ٧ ،آخ ٖٓ هزّ ِ َ٤ رخُؼ ٖ٤رٔوخرِش حُي ،ٖ٣أٛ ٝلوش َٓ٘١ٝش كٛ ٢لوش ًؤٗ ٚهخٍ :رؼظ٘ٓ ٚي رَ٘ ١إٔ طز٤ؼ ٢٘ٓ ٚاًح ؿجظي رخُؼٖٔٔٛ٬ًٝ ،خ ؿ َ٤ؿخثِ. ُٔ ٌُٖٝخ ٓٔض حُلخؿش اُ ٚ٤أكظ ٠حُلوٜخء رـٞحٍُ ٙك ًؼخ ُِلَؽ حُوخثْ ر ٖ٤حُ٘خّ. )( حَُر٣ٞش ك ٢طؼخٓ٬طٜخ ٓغ ػٔ٬ثٜخ ،رلـش إٔ حُؼَٔ هي ؿَ ٟرٖٓ ٚ ٌٛٝح حُز٤غ هي طٔظـِ- ٚحُ- ّٞ٤حُز٘ٞى َّ هزَٝ ،ط٬كً٤خ ٌُٜح حُلٔخى ًٛذ حُيًظ ٍٞػِ ٢أكٔي حُ٘ي ١ٝاُ ٠طَؿ٤ق ػيّ ؿٞحُ ح٩كظخء رَٔ٘ٝػ٤ش ٌٛح حُز٤غ ،طوًَ ٣ـخ ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" ٓ:خ ؿخُ ُؼٌٍ رطَ رِٝحُ ،"ٚك٤وٝ: (ٍٞحُٞحهغ أٗ ٚاًح ًخٕ ُؿ َّ َُٞر٘خ ًء ػِ ٠حُلخؿش حُوخثٔش هزَ هَٕٝ حَُر٣ٞش، كِْ طزنَ كخؿش ح ٕ٥اٌُٛ ٠ح حُ٘ٞع ٖٓ حُظؼخَٓ ،رَ ٌٖٔ٣إٔ ٌٕٞ٣طٔ٣ٞـٓ ٚلَ حٓظـ ٍ٬هطُ َ٤ي ٟحُز٘ٞى َّ ٠خ)() كخَُحؿق ػيّ ح٩كظخء رـٞحُٙ؛ ُِٝحٍ حُلخؿش حُؼخٓش ،أ ٝحٍََُُّٝ ٠س حُيحػ٤ش ٌُُي ٖٓٝ ،رخد ٓيّ حٌٍُ٣ؼش أً ٣ حُٔزلغ حُؼخُغ : "حُٔ٘وش طـِذ حُظ"َ٤ٔ٤ أىُش حُوخػيس أ ٌٙٛ َٛحُوخػيس ػخرض رخُوَإٓ ٝحُٔ٘ش ٝح٩ؿٔخع ٝحُؼوَ. كوي ٍٝىص كً ٜٙٞٗ ٚ٤ؼَ٤س ٝػي٣يس رَكغ حُلَؽ ٝحُظ َ٤ٔ٤ػِ ٠حُ٘خّ ٝحُظول٤ق ػِ ْٜ٤كٔ٤خ َٗػ ٚهللا طؼخُ ٖٓ ُْٜ ٠ح٧كٌخّ ٍٝكغ حُظٌِ٤ق ػٔخ ٗ ٞٛخم ٖٓ طِي ح٧كٌخّ ٓٔخ ٫طط٤ن حُ٘ل ْ٤ُٝ ّٞكٓ ٢ويٍٛٝخ ٓٝٝؼٜخ إٔ طظلِٔ.ٚ ٝٝؿ ٚحُيُ٫ش كٜ٤خ إٔ حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش طظٞه ٠ىحث ًٔخ ٍكغ حُلَؽ ػٖ حُ٘خّ ْ٤ُٝ ،ك ٢أكٌخٜٓخ ٓخ ٣ـخُٝ ه ٟٞحٔٗ٩خٕ حُ٠ؼ٤لش ٌٙٛٝ.حُ٘ ٜٙٞىُض ػًُِ ٠ي ُؼٔٓ ّٞؼ٘خٛخ. ٝحٗطً ٬هخ ٓ٘ ٜخ حٓظ٘ز ٢حُلوٜخء ٌٙٛحُوخػيسٝ ،ؿؼِٛٞخ رٔؼخرش ٗزَحّ ٔ٣ظ٤٠ج ٕٞر ٚػ٘ي حُ٘ٞحٍُ ٝحُٞهخثغ، ًؼَ٤ح ٖٓ حُٔٔخثَ ٝحُو٠خ٣خ ػِ ٠أٓخٜٓخ. ٣ٝؼخُـً ٕٞ ٝأٓخ ح٩ؿٔخع : كوي أؿٔؼض حٓ٧ش ػِ ٠أٗ٣ ُْ ٚوغ حُظٌِ٤ق حُ٘خم ك ٢حُظَ٘٣غ٣ ٞٛٝ ،يٍ ػِ ٠ػيّ هٜي حُ٘خٍع اُ،ٚ٤ ً ُٞٝخٕ حُ٘خٍع هخٛيح ُِٔ٘وش ك ٢حُظٌِ٤ق ُٔخ ًخٕ ٘ٛخى طَه ٫ٝ ٚ٤طول٤ق ٌٛٝ.ح ٓٔخ ػِْ ٖٓ حُي ٖ٣ح٢ٓ٬ٓ٩ )( ٍَٟٝس ًَه ٚحُوٝ َٜحُـٔغ ٝحُلطَٝ ،ط٘خ ٍٝحُٔلَٓخص ك ٢كخُش حٟ٫طَحٍ. ٝأٓخ ػو:ً٬ كًِ ٞخٕ حُظٌِ٤ق رخُٔ٘وش ٝحه ًؼخ ُل َٜك ٢حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش ط٘خهٝ ٞحٟق ٝحهظ٬ف رًُٝ ،ٖ٤ي ٓ٘ل٢ ػ٘ ٜخ كبٗ ٚاًح ًخٕ ٟٝغ حَُ٘٣ؼش ػِ ٠هٜي ح٩ػ٘خص ٝحُٔ٘وش كبٕ ًُي ٘٣خهٜٜٛٞٗ ٞخ حُظ ٢طيٍ ػِ ٠حَُكن ٝحُظ.َ٤ٔ٤ أٗٞحع حُٔ٘وش إ ًَ حُظٌخُ٤ق ٌٖٔ٣ ٫إٔ ط٘ل َٜػٖ ٗٞع ٓخ ٖٓ حُٔ٘وش كخُ٬ٜس ٝحُ٤ٜخّ ٝحُلؾٝ ،حُٟٞٞء ك ٢أ٣خّ حُزَى حُ٘ي٣يٝ ،حُـٜخى ٝؿِ ٝحٌُلخٍ ًَ ًُي ٝؿَٛ٤خ ٖٓ حُظٌخُ٤ق كٜ٤خ ٓ٘وش ،رَ إ حُظٌِ٤ق ٓخ ٓٔ ٢رٌٜح اٚٗ٧ ٫ ِ١ذ ٓخ كًِ ٚ٤لش ٘ٓٝوش ،ك٣ ٬وِ٢ٗ ٞء ٖٓ حُظٌخُ٤ق ػٖ حُٔ٘وش. كٖٔ ٘ٛخ ٝؿذ حُظٔ ِ٤٤ر ٖ٤حُٔ٘وش حُظَٗ ٢ػض حَُه ٚاُ ٠ؿخٗزٜخ ٢ٛٝ ،حُٔ٘وش ؿ َ٤حُٔؼظخىسٝ ،حُٔ٘وش حُٔؼظخىس حُٔؤُٞكش حُظ ٫ ٢طٌخى ط٘ل َٜػٖ أ ١طٌِ٤ق. ٝػٌِٛ ٠ح ك٘ٛ ٌٕٞ٤خى ٗٞػخٕ ٖٓ حُٔ٘وش٘ٓ ،زٜٔ٘٤خ ر٘٢ء ٖٓ حُظل.َ٤ٜ حُ٘ٞع ح: ٍٝ٧حُٔ٘وش حُٔؼظخىس: ٓٔ ٠حُ٘خٍع ح٧ػٔخٍ حُٔطِٞد ٖٓ حُؼزخى كؼِٜخ رخُظٌخُ٤قٝ ،حُظٌِ٤ق ُـش ٓ ٞٛخ ك٘ٓ ٚ٤وش ًٔٝ.خ ٣وٍٞ )( حُ٘خ١ز ٌٖ٣ ُْ ُٞ: ٢ك ٚ٤آ ٫وخُلش حٌُُ ٟٜٞخٕ ًخكً٤خ . ٣وِٓ ٍٞطخٕ حُؼِٔخء حُؼِ رٖ ػزيحُٔ ّ٬ػٖ ٌٛح حُ٘ٞع ٖٓ حُٔ٘وش" :ك ٌٜٙحُٔ٘خم ًِٜخ ٫أػَ ُٜخ ك ٢آوخ١ حُؼزخىحص ٝحُطخػخص ٫ٝك ٢طول٤لٜخٜٗ٧ ،خ ُ ٞأػَص ُلخطض ٜٓخُق حُؼزخىحص ٝحُطخػخص ك ٢ؿٔ٤غ حٝ٧هخص أ ٝك ٢ؿخُذ )( حٝ٧هخص ُٝلخص ٓخ ٍطذ ػِٜ٤خ ٖٓ حُٔؼٞرخص حُزخه٤خص ٓخىحٓض حٝ ٍٝ٧حُٔٔخٝحص . ٓٝخ أكٖٔ ٓخ هخُ ٚحُؼٓ٬ش حرٖ حُو ْ٤ػٖ ٌٛح حُ٘ٞع ٖٓ حُٔ٘وش كوي ٍٝى كً ٢ظخر" ٚاػ ّ٬حُٔٞهؼ": "ٖ٤إ ًخٗض حُٔ٘وش ٓ٘وش طؼذ كٜٔخُق حُيٗ٤خ ٝح٥هَس ًِٜخ ٓ٘١ٞش رخُظؼذ ٍ ٫ٝحكش ُٖٔ ٫طؼذ ُ ،ٚرَ ػِ ٠هيٍ حُظؼذ طٌ ٕٞحَُحكش" (). حُ٘ٞع حُؼخٗ: ٢حُٔ٘وش ؿ َ٤حُٔؼظخىس: إ حَُٔحى رخُٔ٘وش حُظَٗ ٢ع حُ٘خٍع حَُهُِ ٚظول٤ق ػٜ٘خ ٢ٛحُٔ٘وش ؿ َ٤حُٔؤُٞكش أ ٝؿ َ٤حُٔؼظخىس ًٔخ ٓٔخٛخ حُؼِٔخء ٣ٝ.ؼٌ٘ٛ ٢ح حُٜٔطِق :حُٔ٘وش حُِحثيس ػٖ حُطخهش حُظٔ٣ ٫ ٢ظط٤غ إٔ ٣ظلِٜٔخ حٔٗ٩خٕ ،كظلٔي ػِ ٠حُ٘خّ أػٔخُٗٝ ْٜظخّ ك٤خطٓٝ ْٜؼخٓ٬طٝ ،ْٜطؼٞه ْٜػٖ حُو٤خّ رؤػزخء حُل٤خس ٘ٓٝخكؼٜخ ،كٖٔ ٘ٛخ َٗػض حُظول٤لخص ٝحُظَ٤ٔ٤حص رـخٗذ ٌٙٛحٞٗ٧حع ٖٓ حُٔ٘وخص ٝٝهٞع ٌٙٛحُظٌخُ٤ق ٠٣خى ًٔخ ًًَٗخ ٓخروًخ هٜي حُ٘خٍع ٖٓ حُظ َ٤ٔ٤ػِ ٠حُؼزخى ٕ٧ ٌٛح حُ٘ٞع ٖٓ حُٔ٘وش ٣ئى ١اُ ٠ػيّ آٌخٗ٤ش حٓ٫ظَٔحٍ ك ٢حُؼَٔ أ٣ ٝظؼذ ك ٢أىحء حُؼَٔ ًٔخ ٘٣زـ ٢ك٤ليع ك ٚ٤حُوَِ )( . حُظَٓ َ٤ٔ٤طز ٢رخُٔ٘وش أّ رخُٔزذ؟ ُٔ٤ض ًَ ٓ٘وش طـِذ حُظ ،َ٤ٔ٤اٗٔخ حُظ ٢حػظزَٛخ حَُ٘ع ٓززًخ ُِظٓ ٢ٛ َ٤ٔ٤خ ًخٕ رخُ٘ٝ ،ٚكظ ٠اًح ُْ طظلون حُٔ٘وش ك ٢حُٞحهغ ،ك٤غ اٜٗخ أَٓ حػظزخٍ٣ ١وظِق رخهظ٬ف حٗ٧وخٝ ٙح٧ػَحف ٝحُظَٝف. ٝهخٍ حرٖ حُو ْ٤ك ٢ر٤خٕ ٌٙٛحُو٤٠ش ك ٢اػ: "ٚٓ٬إ حُلطَ ٝحُو٣ َٜوظٜخٕ رخُٔٔخكَ ٣ ٫ٝلطَ حُٔو ْ٤ا٫ ٌَُٔٛٝ ٝح ٖٓ ًٔخٍ حُ٘خٍع... ٝأٓخ ح٩هخٓش كٞٓ ٬ؿذ ٓ٩وخ ١رؼ ٞحُٞحؿذ كٜ٤خ ٫ٝطؤهٓٝ ،َٙ٤خ ٣ؼَ ٝكٜ٤خ ٖٓ حُٔ٘وش ٝحُ٘ـَ كؤَٓ ٫ ٠٘٣ز٘٣ ٫ٝ ٢ل. َٜكِ ٞؿخُ ٌَُ ٓ٘ـ٘ٓ ًَٝ ٍٞوٞم ػِ ٚ٤حُظَه٠ُ ،ٚ٤خع حُٞحؿذ ٝحٟٔلَ رخٌُِ٤شٝ ،إ ؿٞحُ حُزؼ ٞى ٕٝحُزؼ٠٘٣ ُْ ٞز ٢كبٗٛٝ ٫ ٚق ٠٣زٓٝ ٢خ طـٓ ُٞغ حَُهٜش ٓٝخ ٫طـ ُٞرو٬ف حُٔلَ..."(). ٟٞحر ٢حُٔ٘وش حُٔؼظزَس ك ٢حُٔؼخٓ٬ص ٣وظِق طوي َ٣حُٔ٘وش رٓ ٖ٤خ ٞٛػزخىس ٓٝخ ٓ ٞٛؼخِٓشًُ ،ي ٕ٧حُؼزخىس كٜ٤خ ِٜٓلش حُيحٍ ،ٖ٣ك٣ ٬ـُٞ طل٣ٞظٜخ رٔٔٔ ٠حُٔ٘وش ٓغ آٌخٗ٤ش حكظٔخُٜخ ٘ٛ ٖٓٝخ كوي ٍٝى ك ٢حُلي٣غ حُٜل٤ق حٌٍُٝ ١ط ٚػخث٘ش ٍ ٢ٟهللا ػٜ٘خ حكيٍ؟ هَخٍَ « :ح ْٗظ َِظ َِ ،١كَبًَِح َ ص كَ ْ هَخَُ ْ خه َُ ِؿِ ٢اَُ٠ ِ َْ َٜ ١ ٔيٍ َِ ٝ ٔ ٌََٝ ِْٖ ٤أ َ ْ ٓ ٍَ ٞهللاِْ ٣َ ، ٛي ٍُُ ِرُ٘ ُ خّ ِرُ٘ ُ ض :هُ ِْضُ ٣َ :خ ٍَ ُ ٜي ٍُُ حَُّ٘ ُ )( ْ حُظَّ ْ٘ ِؼ ِ ،ْ٤كَؤَ ،ُْٚ٘ ِٓ ٢ِِِّ ٛػ ُ َّْ حُوَ َْ٘٤خ ِػ ْ٘يَ ًٌََح ًٌَََ ٝح -هَخ ٍَ أ َ ُ ِ ٜز ِي أَ - ٝهَخ ٍَ َٗ-لَ َوظِ ِي» . ظُّ٘ ُٚهَخ ٍَ َؿيًح َٜ ٌَِّ٘ ََُٝ -خ َػَِ ٠هَي ٍِْ َٗ َ ٝأٓخ ٖٓ ٗخك٤ش حُٔؼخٓ٬ص كخ َٓ٧كٜ٤خ ٣وظِقٍٞٗٝ ،ى ٓخ هٍَ ٙحُوَحك ٢ك ٢كَٝه ٚك٤وٝ: "ٍٞأٓخ حُٔؼخٓ٬ص كظلٜٓ َٜخُلٜخ حُظ ٢رٌُض ح٧ػٞح ٝكٜ٤خ رٔٔٔ ٠كوخثن حَُ٘ع ٝحَُ٘ ،١ٝرَ حُظِحّ ؿًُ َ٤ي ٣ئى ١اًُ ٠ؼَس حُوٜخّ َ٘ٗٝحُلٔخى ٝاظٜخٍ حُؼ٘خى"(). كبًح حٓظؤؿَ اٗٔخٕ ػخٓ ً٬ػِ ٠حٗظَح ١أًٗ ٚخطذ أٜ٘ٓ ٝيّ أ ٝه٤خ ١كبٌٗ٣ ٚلُ ٢ظلون ٌٛح حَُ٘ٝ ١ؿٞى أهَ ٓٔٔ ٠حٌُظخرش أ ٝحُٜ٘يٓش أ ٝحُو٤خ١ش ٣ ٫ٝظٞهق ًُي ػِ ٠حُٜٔخٍس ،كخُٔؼخٓ٬ص ٣لَٔ كٜ٤خ ػِ ٠أىٗ ٠حُٔ٘وش كٜ٤خ كظ٠ طلٓ َٜوخٛيٛخ. ٓٞحٟغ حُ َٔ٤ك ٢ح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش ح٧كٌخّ حُظٌِ٤ل٤ش هٔٔش :ح٩رخكشٝ ،حُ٘يدٝ ،حٌَُحٛشٝ ،ح٣٫ـخدٝ ،حُظلَ ،ْ٣كؤٓخ حُٔزخكخص ك٘ٓ ٬وش كٜ٤خ ٖٓ ؿٜش حَُ٘ع ٕ٧ ،حُو٤خٍ ك ٢كؼِٜخ أ ٝطًَٜخ اُ ٠حٌُِٔقٝ ،حُ٘خٍع ُْ ٣يع كٔ٤خ ٣ظؼِن رٜخ اُ ٠كؼَ أ ٝطَى. ك٘ظَح اُ ٠ػيّ حٓظِِحّ كؼِٜخ أ ٝطًَٜخ ُؼوٞرش ٣ؼِْ إٔ ٌُِِٔق كٜ٤خ ه٤خٍح ٝأٓخ حُٔ٘يٝرخص ٝحٌَُٔٛٝخص ً ًٌُيٝ ،إ كغ حُ٘خٍع ػِ ٠كؼَ حُٔ٘يٝد ٝطَى حٌَُُٔ ٙٝظل َ٤ٜح٧ؿَ ،ا ٫إٔ ًُي اًح ٗن ػِ ٠حٌُِٔق ك٘٤زـُٚ ٢ إٔ ٣ظَى حُٔ٘يٝد أ٣ ٝلؼَ حٌٍَُٔ ٙٝكوخ ر٘لًٔٔ ٚخ ٣ؤط ٢ك ٢حُ٘ٞع حُؼخُغ. ٌٛح رخٟ٩خكش اُ ٠إٔ حُلؼَ حٌُِٔق ر ٚك ٢حُٔ٘يٝرخص ك ٢حَُ٘٣ؼش ُ ْ٤ك٘ٓ ٚ٤وش ٌُحط ،ٚرَ حٌُٗ ١يد حُ٘خٍع اُ ٠كؼِ٬ٛ ٖٓ ٚس ،أ ،ّٞٛ ٝأ ٝحػظٌخف ،أ ٝؿًُ َ٤ي ُ ْ٤ك٢ٗ ٚ ٤ء ٣وَؽ ػٖ حُٔؼظخى ك ٢حُٔ٘وخصًٌٝ ،ح ٓخ ًَُ٘ ٙخ كؼِ ْ٤ُ ٚك ٢طًَ٘ٓ ٚوش هخٍؿش ػٖ حُؼخىس. ٝاٗٔخ ٣ظ ٍٜٞإٔ طٌ ٕٞحُٔ٘وش كٔ٤خ أُِّ هللا طؼخُ ٠رلؼِ ٖٓ ٚحُٞحؿزخص ،أ ٝأُِّ رظًَ ٖٓ ٚحُٔلَٓخص ،كبٜٗخ رخُِ٩حّ ٝكَ ٝحُؼوٞرش حُيٗ٣ٞ٤ش ،أ ٝح٧هَ٣ٝش ،أٜٔ٤ًِ ٝخ ػِ ٠حُٔوخُق ٌُِِٔ ٌٕٞ٣ ٫ق كٜٔ٤خ ه٤خٍ. كؤٓخ رخد حُٔلَٓخص كبٕ حُظ َ٤ٔ٤كٝ ٚ٤حٟق ،كبٕ حُ٘خٍع حُلٌ ْ٤رَكٔظ٤ٟ ٚن رخد حُظلَ ْ٣ؿيح ،كظ ٠إ ٓلَٓخص ح١٧ؼٔش ٍٞ٣ىٛخ حُوَإٓ ؿخُزخ ػِٓ ٠ز َ٤حُلًٔ َٜخ ك ٢ه ُٚٞطؼخُ: (٠اٗٔخ كَّ ػِ ٌْ٤حُٔ٤ظش ٝحُيّ ُٝلْ حُوِ٘ٓٝ َ٣خ أُ َٛـ َ٤هللا ر) "ٚحُ٘لَ :ح٣٥ش " ،125كخ َٛ٧ك ٢حُٔطؼٓٞخص ٗٝلٛٞخ ح٩رخكشٝ ،حُظلَ ْ٣حٓظؼ٘خء ،ػْ اٗ ٚطؼخُ٣ ُْ ٠لَّ ٓخ ٘٣ن حٓ٫ظ٘خع ػً٘ ٚخُٔخء أ ٝحُٜٞحء أ ٝحُِزخّ أ ٝحٌُٖٔٔ ٝ.اٗٔخ حٜٗذ حُظلَ ْ٣ػِ ٠أٗ٤خء ٓؼ٘٤ش ٓٔخ ٘٣ ٫ن طًَٝ. ٚطِي حُٔلَٓخص اٗٔخ كَٜٓخ ُٔخ كٜ٤خ ٖٓ حَٟ٧حٍ ػِٛ ٠لش حٔٗ٩خٕ ،أ ٝػِ ٠طَٜكخطًٔ ٚخ ك٢ ٠خ ُِ ،ٍَ٠أ ٍَٟٙ ٝأؿِذ ٖٓ ٗلؼٌٛٝ. ٚح حٌُ ١هي ٌٕٞ٣كٗ ٚ٤لغ ٌٕٞ٣ك٢ طلَ ْ٣حُؤَ٣ ُْٝ ،لَّ ا٤ٗ ٫جخ ٓظٔل ً حُل ٍ٬ػ ٝٞػ٘. ٚػْ إ حٟطَ حٔٗ٩خٕ اُ ٠حُٔلَّ َٔ٣هللا ػِ.ٚ٤ ٝأٓخ حُلَحثٝ ٞحُٞحؿزخص كِْ ٌِ٣ل٘خ هللا طؼخُ ٠كٜ٤خ ٓخ ك٘ٓ ٚ٤وش هخٍؿش ػٖ حُٔؼظخى ٫ٝ ،طَى حُؼزخى ٖٓ ؿَ٤ طٌِ٤ق ،رَ ًخٗض حَُ٘٣ؼش كٌٛ ٢ح ح َٓ٧ؿخٍ٣ش ػِ ٠حُطَ٣ن حُ ٢ٓٞح٧ػيٍ ٫ ،طٔ َ٤اُ ٠كَٓ ٝخ ك٘ٓ ٚ٤وش طزٜع حٌُِٔق أ ٝطوؼي ٙػٖ حُؼَٔ ك ٢حُلخٍ أ ٝحُٔآٍ ،أ ٝطيهَ ػِ ٚ٤حُوَِ كٗ ٢لٔ ٚأ ٝػوِ ٚأٓ ٝخُ.ٚ ٖٓٝؿٜش أهَٓ: ٟخ طًَض حَُ٘٣ؼش حٔٗ٩خٕ ى ٕٝطٌِ٤ق ٣ل َٜر ٚح٫رظ٬ء ،كبٗ٣ ُْ ٚوِن ػزؼًخ ٣ ُْٝظَى )( ٓي ،ٟرَ ًِلظ ٚرظٌخُ٤ق طوظ ٢٠ك ٚ٤ؿخ٣ش حُظٝ ٢ٓٞح٫ػظيحًٍ ،ظٌخُ٤ق حُ٬ٜسٝ ،حُٝ ،ّٜٞحًُِخسٝ ،حُلؾٝ ،حُـٜخى . أٓزخد حُظَ٤ٔ٤ ٢ٛٝػزخٍس ػٖ حُظَٝف ٝحُلخ٫ص حُظ ٌٕٞ٣ ٢رٞؿٞىٛخ حُظٝ َ٤ٔ٤حُظٔ َ٤ٜأ ٝحُظول٤ق ًًَٝ ،حُؼِٔخء ٖٓ أ َٛحُلوٝ ٚأ ُٚٞٛأ ْٛطِي حٓ٧زخد ٝحُلخ٫ص : ٢ٛٝحُٔلَ ٝحَُٔٝ ٝحُ٘ٔ٤خٕ ٝحُـٝ َٜحًَ٩حٝ ٙحُؼَٔ ٝػّٔٞ حُزِٝ ٟٞحُ٘و.ٚ أٗٞحع حُظَ٤ٔ٤ إ حُظول٤لخص ٝحُظَ٤ٔ٤حص حُٞحٍىس ك ٢حَُ٘٣ؼش طَ٘ٔ ٓـخُ ٖٓ ٖ٤ح٧كٌخّ ٔٛخ: أ: ً٫ٝحُظ َ٤ٔ٤كٓ ٢ـخٍ ح٧كٌخّ ح٤ِٛ٧ش: ٣ٝظزًُ ٖ٤ي ك ٍٞٛ ٢أٜٔٛخ : (أ )إ حَُٔ٘ع ُْ ٣ـؼَ ًَ ٓؤٓ ٍٞرًًٍ٘ ٚخ أً َٗ ٝ طَ٤ٔ٤ح ػِْٜ٤ ًؼَ٤ح ٖٓ ًُي ٓ٘يٝرًخ ٔٓٝظلزًخ ً ١خ اٗٔخ ؿؼَ ً )( ًٔخ ك ٢هّ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص« ٫ْٞ َُ:أ َ ْٕ أ َ ُ حى َٓ َغ ًُ َِّ ُُٟٞٝءٍ » . ٗ َّن َػَِ ٠أ ُ َّٓظَِْ َٓ َ ٧ ٢ط ُ ُِ ْْ ٜرخُ ّ ٔ َِِ ٞ ٍَٓٔٝح ًٔخ ك٢ (د )ٍٝرٔخ ٌٕٞ٣حُظول٤ق رـؼَ حُطخػش ط٘ظَٔ ػِ ٠حَُحكش ٝح ْٗ٧ك٤ئىٜ٣خ حٔٗ٩خٕ ً ٬ٛس حُـٔؼش ٝحُؼ٤ي.ٖ٣ (ؽ ) َٓحػخس رؼ ٞحُطزخثغ حُ٘لٔ٤ش ٝحُؼخىحص ح٫ؿظٔخػ٤شً ،ؤٕ ٛ ٌٕٞ٣خكذ حُز٤ض أكن رخٓ٩خٓشٝ ،ؿؼَ رٌَح ٝػ٬ػًخ إ ًخٗض ػ٤زًخ (اهخٓش ح٫كظلخ٫ص) (). ٓزغ ُ٤خٍ ُِؼَ ّٝإ ًخٗض ً ػخًٗ٤خ :حُظ َ٤ٔ٤كٓ ٢ـخٍ ح٧كٌخّ حُطخٍثش: هْٔ حُلوٜخء حَُه ٚحَُ٘ػ٤ش حُظٍٝ ٢ى كٜ٤خ حُظول٤ق آُ ٠زؼش أٗٞحع: ٍ1هٜش آوخً : ١بٓوخ ١حُؼزخىحص ػ٘ي ٝؿٞى أػٌحٍٛخ ًبٓوخ ١حُ٬ٜس ػٖ حُلخثٝ ٞحُ٘لٔخءٝ ،ػيّٝؿٞد حُلؾ ػٖٔ ُْ ٣ـي ُ٣َ١ ٚوًخ ا ٫حُزلًَٝ ،خٕ حُـخُذ ػيّ حُٔٓ٬شٝ ،ػيّ ٝؿٞد حُلؾ ػِ ٠حَُٔأس اًح ُْ طـي ٓلَ ًٓخ. ٍ2هٜش ط٘و: ٚ٤أ ١اٗوخُِ ٙؼزخىس ُٞؿٞى حُؼٌٍ ًخُو َٜك ٢حُٔلَ ُِ٬ٜس حَُرخػ٤شٝ ،حُوؼٞىٝحٟ٫طـخع ٝحٔ٣٩خء ك ٢حُ٬ٜس َُِٔ.ٞ٣ ٍ3هٜش اريحٍ :أ ١اريحٍ ػزخىس رؼزخىس ًبريحٍ حُٟٞٞء ٝحُـَٔ رخُظ ْٔ٤ػ٘ي ػيّ حُٔخء أ ٝػيّ حُويٍس ػِ٠حٓظؼٔخُٝ. ٚاريحٍ حُو٤خّ ك ٢حُ٬ٜس رخُوؼٞى أ ٝحٟ٫طـخع َُِٔٝ ،ٞ٣اريحٍ حًَُٞع ٝحُٔـٞى رخٔ٣٩خء ػ٘ي ػيّ ٠خ ٕ٧حُوؼٞى أٗو ٖٓ ٚحُو٤خّ ٝحٔ٣٩خء أٗو ٖٓ ٚحًَُٞع حٓ٫ظطخػش ٘٣ ٫ٝ-خكًُ ٢ي ًٜٗٞخ ٍهٜش ط٘و ٚ٤أً ٣ ٠خ ٝإ ًخٕ اُ ٠ريٍ ٝ-اريحٍ حُ٤ٜخّ رخ١٩ؼخّ ػ٘ي ػيّ حُويٍسٝ ،اريحٍ رؼٞ ٝحُٔـٞى ،رَ ٍ ٞٛهٜش آوخ ١أً ٣ حُٞحؿزخص ك ٢حُلؾ ٝحُؼَٔس رخٌُلخٍحص ػ٘ي كيٝع ح٧ػٌحٍ حَُٔ٘ٝػش. ٍ4هٜش طويً : ْ٣ظوي ْ٣حًُِخس ػِ ٠حُلًُٝ ،ٍٞخس حُلطَ ػِ ٠حُلطَ ك٠ٍٓ ٢خًٌُٕٝ ،ي طوي ْ٣حٌُلخٍسػِ ٠حُل٘غٓٝ ،ؼَ ًُي طوي٬ٛ ْ٣س حُؼ َٜاُ ٠حُظٝ ،َٜحُؼ٘خء اُ ٠حُٔـَد. ٍ5هٜش طؤهً: َ٤خُـٔغ رِٔىُلش ر ٖ٤حُٔـَد ٝحُؼ٘خء (ٌٛٝح ػ٘ي حُل٘ل٤ش كوٝ ٢أٓخ ػ٘ي ؿ َْٛ٤ك٤ـُٞٝطؤهَ٤ح رؼَكخص ِٓٝىُلش ٝؿَٔٛ٤خ)ٝ ،طؤه٤ٛ َ٤خّ ٍٓ٠خٕ ُِٔٔخكَ ٝحَُٔٝ ٞ٣حُلخثٝ ٞحُ٘لٔخء، حُـٔغ طوئً ٣خ ً ٝطؤه َ٤حُ٬ٜس ػٖ ٝهظٜخ ك ٢كن ٓ٘ظـَ ربٗوخً ؿَ٣ن أ ٝحُؼ٘خ٣ش رَٔ٣ ٞ٣و٘ ٠ػِ ٚ٤أ ٝؿَ٣ق طـَ ُٚ ٟػِٔ٤ش. ٍ6هٜش حٟطَحٍ ًَ٘:د حُؤَ ُِـٜشٝ ،أًَ حُٔ٤ظش ٝحُوِ٘ َ٣ػ٘ي حُٔٔـزشٝ ،ه٘٤ش حُٔٞص ؿً ٞػخ.ٍ7-هٜش حٓظٌٔخٍ ً:ظـٗ َ٤٤ظْ حُ٬ٜس ُِوٞف . )( كٌْ حُؼَٔ رخُؼِٔ٣ش ى ٕٝحَُهٜش ٝحُظول٤ق : اًح ًخٕ ٘ٛخ ى ػَٔ طٌِ٤ل ٢ك٘ٓ ٚ٤وش رخُـش ػِ ٠حٌُِٔلٝ ،ٖ٤حُ٘خٍع هي ٍه ُْٜ ٚك ٚ٤ر٘ٞع ٖٓ حُظول٤ق، ٌُٖٝرؼ ْٜ٠أٍحى إٔ ٣ؤهٌ حُلؼَ حٌُِٔق رٔ٘وظ ٚى ٕٝاػٔخٍ ٓخ هلق ك ٚ٤حَُ٘ع كٔخ حُلٌْ؟ حهظِق حُلوٜخء كٌٛ ٢ح حُٟٔٞٞع اُ ٠هٔٛٝ ٖ٤ُٞخ: ح٣: ٍٝ٧ـذ ػِ ٠حُٔ٠طَ ط٘خٓ ٍٝخ كَٓ ٚهللا كظ٣ ٠للع ٗلٔ ٖٓ ٚحُ٬ٜى رٔويحٍ ٓخ ٔ٣ي ٍٓوٝ ،ٚاًح حٓظ٘غ ػٖ ح ًَ٧كظٓ ٠خص ٣ئحهٌ ر٣ٝ ،ٚؼخهز ٚهللا ّٞ٣حُو٤خٓش ػِ ٠كؼِٝ ،ٚر ٚهخٍ حُل٘ل٤ش ك ٢رؼ ٞأهٞحُٝ ْٜؿٔ ٍٜٞحُٔخٌُ٤ش ٝحُ٘خكؼ٤ش ٝحُل٘خرِش ٝحٓظيُٞح ػِ ٠ه:ُْٜٞ 1-رو ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﮩﮨ ﮦﮦﮥ 2-ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﮆ ﮁ ﮀ ﮤ ﭿ :حُزوَس). ﭿ ﭾ ﭽ ﭼﭻ ﭺ ﭹ ﭿ :حُ٘ٔخء). ٖٓٝ3-ؿٜش أهَ ٟك ٜٞهخىٍ ػِ ٠اك٤خء ٗلٔ ٚرٔخ أكِ ٚهللا ،كِِٓ ٚأًًِٔ ٚخ اًح ًخٕ ٓؼ١ ٚؼخّ ك.ٍ٬ )( حُو ٍٞحُؼخٗ٣: ٢زخف ًُُ ٚي ٣ ٫ٝؤػْ ٍ ٚٗ٧هٜش .أٓخ ُ ٞػَٔ رخُٔ٘وش ٓٝخص ٖٓ ؿَحثٜخ ك ٬اػْ ػِ ٚٗ٧ ٚ٤أهٌ رخُؼِٔ٣ش. ٝر ٚهخٍ حرٖ كِّ ٝرؼ ٞحُل٘ل٤ش ٓ٘ ْٜأرٓٞ٣ ٞق ٞٛٝ ،ه ٍٞرؼ ٞحُ٘خكؼ٤ش. )( أٓخ اًح ًخٗض حُو٤٠ش ٓظؼِوش رؤ ٍٞٛح ّ٬ٓ٩ك ٢حُؼو٤يس أ ٝرخػظيحء ػِ ٠كن حُـً َ٤خُوظَ ٝاط٬ف حُٔخٍ أ ٝحُِٗخ رخَٓأس ؿ َٙ٤كٌٛذ حُلوٜخء رخ٩ؿٔخع ػِ ٠أٗ٣ ٫ ٚـذ ػِ ٠حُٔٔظٌَ ٙأ ٝحٔٗ٩خٕ حُٞحهغ ك٘ٓ ٢وش إٔ ٣ؤهٌ )( رخَُهٜش أ ٝحُظ َ٤ٔ٤ك ٢كن ٗلٔٝ ٚاٗٔخ ٣ويّ ػِ ٖٓ ٚ٤هز َ٤حَُهٜشٝ ،طَطلغ حُٔٔئ٤ُٝش حُي٤٘٣ش اًح ػَٔ رخَُهٜش . طؼخٓ ٢١زذ حَُهٜش روٜي حُظَهٚ اًح أٍحى اٗٔخٕ إٔ ٣ظؼخ ٠١أ٣ ٝلؼَ ٓزذ حَُهٜش أٓ ١خ َٗػض ٧ؿِ ٚرـَ ٝإٔ ٣ظَه ٚك ٢حُلؼَ حٌُِٔق ر ٚكٔخ ٞٛحُلٌْ؟ هخٍ ؿ ٍ٬حُي ٖ٣حُِٔٓ ٖٓ: "٢١ٞ٤ي حُطَ٣ن ح٧رؼي ٣وٜي حُو ٫ َٜؿ٣ ٫ ،َٙ٤و َٜك ٢حٛ٧ق"(). ٓلَح ؿٓ َ٤لظخؽ اُٝ ،ٚ٤اٗٔخ ٣وٜي ٖٓ ٍٝحء ٓلَ ٙإٔ ًٌُٝي ُ ٞأٍحى ٗو ٚإٔ ٔ٣خكَ ك٠ٍٓ َٜٗ ٢خٕ ً أ٣خّ أهَ)" ،حُزوَس ٣لطَ ُ َٜ٤اُ ٠حَُهٜش حًٌٍُٔٞس ك ٢ه ُٚٞطؼخُ: (٠كٖٔ ًخٕ ٌْٓ٘ ًَٓ ٣ لَ كؼيس ٖٓ ٍ ٠خ أ ٝػٍِ ٓ ٠ 184". ٟخر ٢حُلؼَ حُ٘خم حٌُ٣ ١ئؿَ ػِ ٚ٤أًؼَ ٓٔخ ٣ئؿَ ػِ ٠حُظول٤ق ػ٘يٓخ ٘٣ظَى حُلؼ ٕ٬ك ٢حُُِٔ٘ش ٝحَُ٘ٝ ١ٝحًٍ٧خٕ ٝحُٖٔ٘ ٌُٖٝ ،أكئٛخ ٌٕٞ٣ك٘ٓ ٚ٤وش أًؼَ ٖٓ ح٥هَ ك٣ ٬ئػَ ػِ ٠طٔخٜٔ٣ٝخ ك ٢حُؼٞحدًُٝ ،ي ُظٔخٜٔ٣ٝخ ك ًَ ٢حُٞظخثقٝ ،طٔ ِ٤أكئٛخ رظلَٔ حُٔ٘وش حرظـخء ٝؿ ٚهللا، كؤػ٤ذ ٛخكز ٚػِ ٠طلَٔ حُٔ٘وش ْ٤ُٝ ،ػًِ ٠حص حُٔ٘وش ،كبٜٗ٣ ٫ ٚق حُظوَد اُ ٠هللا رخُٔ٘وش ،كخُوَرخص ًِٜخ طؼظْ٤ هلل طؼخُ ْ٤ُٝ ٠ػ ٖ٤حُٔ٘وش كٜ٤خ حُظؼظ.ْ٤ )( ٓٝؼخًُ : ٚبٗٔخٕ طلَٔ ٓ٘وش ك ٢هيٓش ؿ ،َٙ٤كبٗ ٌَٙ٘٣ ٚرٔزذ طلَٔ حُظؼذ ٧ؿِ.ٚ َٛح٧ؿَ ػِ ٠هيٍ حُٔ٘وش؟ ٌٙٛه٤٠ش حهظِق كٜ٤خ حُؼِٔخء حهظ٬كًخ ٝحٓؼًخٝ ،حٓظيٍ ًَ كَ٣ن رؤىُش طئ٣ي ٓخ ًٛذ اُٝ ،ٚ٤هزَ ًًَ ح٧ىُش ٘٣زـ ٢إٔ أًًَ إٔ ٘ٛخى ؿخٗزًخ ٓظلوًخ ػِ ٚ٤ر ٖ٤حُلَ٣و ٞٛٝ ،ٖ٤إٔ ًَ ٓخ ٣ـي ٙحٌُِٔق ٖٓ حُٔ٘وخص ٝحُ٘يحثي ك٣َ١ ٢ن ه٤خٓ ٚرخُؼزخىس ٓٝخثَ حُظٌخُ٤ق ٓلٔٞد ُ ٚك ٢حُٔؼٞرش ،ه ٌَ ًُي أّ ًؼَ٣ ُْ ،وخُق كًُ ٢ي أكي ا٬١هًخ ٝ.ىُ٣َٛ ِٚ٤ق ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﮍ ﮌ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂ ﮉ ﭿ :حُُُِِش). )( ٗ ٫ٝي إٔ حُٔ٘وش حُظ٣ ٢ـيٛخ حٔٗ٩خٕ ُي ٟه٤خٓ ٚرخُؼزخىسٓ ،ؼيٝىس ٖٓ ػَٔ حُو َ٤حٌُ٣ ١ؼخد ػِٚ٤ حُوٛ٬ش: إ حُوٜي اُ ٠حُٔ٘وش ُٓ ٖٓ ْ٤وخٛي حَُ٘٣ؼش حُـَحء ٫حُ٣ٍَٝ٠ش ٜٓ٘خ ٫ٝحُلخؿ٤ش ٫ٝحُظلٔ٤٘٤شٝ ،ر٘خء ٟخ ٖٓ أؿَح.ٟٚ ػًُِ ٠ي كٌُِِِٔ ْ٤ق إٔ ٣ـؼِٜخ ؿَ ً ٣ٝئ٣ي ٌٛح ك ٌٍٗ ٖٔ٤إٔ ّٜٞ٣هخث ًٔخ ك ٢حُْ٘ٔ .كبٕ حَُّٓ ٍٞلسو هيلع هللا ىَّلص أَٓ ٙإٔ ٣ظْ ٜٗٝ ٚٓٞٛخ ٙػٖ حُو٤خّ ك٢ حُْ٘ٔ ٝهخٍ ّلسو هيلع هللا ىَّلص" ِٛ:ي حُٔظ٘طؼ" ().ٕٞ حُوٞحػي حُلَػ٤ش حُٔ٘يٍؿش طلض هخػيس "حُٔ٘وش طـِذ حُظ"َ٤ٔ٤ ٣ظلَع ػٖ هخػيس (حُٔ٘وش طـِذ حُظ) َ٤ٔ٤هٞحػي ًؼَ٤س ًًَٛخ حُٔ ٢١ٞ٤ك" ٢حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ "ٝكً ٢ؼَ٤ ٖٓ ًظذ حُوٞحػي حُلو٤ٜش ٖٓٝ ،أ ٌٙٛ ْٛحُوٞحػي: حُوخػيس ح: "٠ُٝ٧ح َٓ٧اًح ٟخم حطٔغ" إ ٌٙٛحُوخػيس ٓٔظوَؿش ٖٓ حُوخػيس حُٔخروش (حُٔ٘وش طـِذ حُظٝ) َ٤ٔ٤رٜٔ٘٤خ طوخٍد ك ٢حُٔآٍ ،كبٕ حُٔوٜٞى ر٤٠ن ح ٞٛ َٓ٧حُٔ٘وشُٝ ،وي هخٍ حٓ٩خّ حُؼِ رٖ ػزيحًُٔٛٞ٘ٓ ّ٬خ ر ٌٜٙحُوخػيس" ٌٙٛ:حَُ٘٣ؼش ٓز٘٤ش ػِ ٠إٔ ح٤ٗ٧خء اًح ٟخهض حطٔؼض" (). ٝحُٔوٜٞى رخ٫طٔخع ٞٛحُظ ،َ٤ٔ٤أ ١اًح ٟخهض حُٔٔخُي ػِ ٠حٌُِٔق حطٔؼض ُ ٚكٔلش حُظٝ َ٤ٔ٤حُظٔ َ٤ٜهخٍ ﯞ ﯝ ﯧ ﭿ :حَُ٘ف). طؼخُ (٠ﭾ ﯠ ﯟ ( ٌٙٛٝحُوخػيس ٢ٛهٓ٪ُ ٍٞخّ حُ٘خكؼٍ- ٢كٔ ٚهللا )( –ٝ ،ػٌٜٔخ "اًح حطٔغ حٟ َٓ٧خم "أ ١اٗ ٚاًح ُحُض ٓوظ٤٠خص حٍَُٝ٠س ػخى حُلٌْ ح ٢ِٛ٧اُ ٠حُٞؿٞى ٌٛٝح حٓظ٘خىًح اُ ٠هخػيس أهَٓ: "٢ٛٝ ٟخ طـخ ُٝػٖ كي ٙحٗؼٌْ اُٟ ٠ي" ٙأٓ "ٝخ ؿخُ ُؼٌٍ ٣زطَ رِٝحُ"().ٚ حُوخػيس حُؼخٗ٤ش : "٢ٛاًح حطٔغ حٟ َٓ٧خم" ٢ٛٝرٔؼخرش ه٤ي ُ ،٠ُٝ٨كبٗ ٚاًح ىػض حُٔ٘وش اُ ٠حطٔخع ح ،َٓ٧كبٗ٣ ٚظٔغ اُ ٠ؿخ٣ش حٗيكخع حُٔ٘وش؛ ػْ حَٓ٧ ٣ؼٞى آُ ٠ـَح ٙحُٔخرن رؼيٓخ طِ ٍٝطِي حُٔ٘وش. ٓجَ حٓ٩خّ حُ٘خكؼ ٢ػٖ حٝ٧حٗ ٢حُٔؼُٔٞش رخَُٔؿ ،ٖ٤أ٣ـ ُٞحُٟٞٞء ٜٓ٘خ؟ كوخٍ :اًح ٟخم ح َٓ٧حطٔغ . "هخٍ حًٍُِ٘ ٢طؼِ٤وًخ ػًُِ ٠ي ٣ٝ :ئهٌ ٖٓ ٌٙٛحُؼزخٍس إٔ ٖٓ ٝؿي ؿَٛ٤خ ٖٓ حٝ٧حٗ ٢حُطخَٛس ٣ ٫ـ ُٚ ُٞحٓظؼٔخُٜخ، ٣ ُْ ٖٓٝـي ؿَٛ٤خ ؿخُ ُ ٚحٓظؼٔخُٜخ ُِلخؿشً ،ؤٝحٗ ٢حٌُٛذ ٝحُل٠ش ٣ـ ُٞحٓظؼٔخُٜخ ػ٘ي حُلخؿش" (). ٖٓٝأ ْٛحٓ٧ؼِش حُظطز٤و٤ش ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ٢ٛإٔ حٔٗ٩خٕ حُٔي ٖ٣حُٔؼَٔ طئهَ ٓطخُزظ ٚاُٝ ٠هض حُـ٘٠ ﯨ ﯧ ﭿ :حُزوَس). أٔ٣ ٝو ٢ػ٘ ٚحُيًُٝ ،ٖ٣ي ُو ُٚٞطؼخُ ٠ﭾ (ﯭﯮ ﯬ ﯫ ﯪ ﯨ أىُش حُوخػيس: ٝهي ٍٝىص أىُش ٖٓ حٌُظخد ٝحُٔ٘ش ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ٝػٌٜٔخ. أ ٖٓ: ً٫ٝحُوَإٓ حٌَُ: ْ٣ ﰑﰐ ﰏ ﰍﰎ ﰌ ﰋﰊ ﰉ ﰈ ﰇ ﰆ ﰅﰄﰃ ﰂ ﰁ ﰀ ﯿ ﯾ ﮉ ﭿ : ه ُٚٞطؼخُ ٢ﭑ ﭮﰕﰔﰓ ﰋ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭯ ﭰ ﭱ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭶ ﭷ ﭸﭹ ﭺ ﮩ ﭿ ﮀ ﮁ ﮆ ﮇ ﮄ ﮅ ﮈ ﮉ ﮂﮃ ﭾ ﭿﮌ ﮍ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡﭨ ﭩ ﮤ ﮥ ﮦ ﮦ ﮨ ﮬ ﭾ. ٝٝؿ ٚحُيُ٫ش إٔ ك ٢ح٣٥ظ ٖ٤ح ٖ٤٤ُٝ٧ىُ َ٤حُوخػيس "اًح ٟخم ح َٓ٧حطٔغ "كوي هلق هللا ػٖ حُٔئٓ٘ ٖ٤ك٢ كخٍ حُوٞف كؤرخف ُ٬ٛ ْٜس حُوٞف. ٝك ٢ح٣٥ش حُؼخُؼش ىُ َ٤ػِ ٠هخػيس "اًح حطٔغ حٟ َٓ٧خم "كوي أَٓ ٓزلخٗٝ ٚطؼخُ ٠ػ٘ي حٔ١٫ج٘خٕ ُٝٝحٍ حُوٞف ربطٔخّ حُ٬ٜس ٝأىحثٜخ ػِ٤ً ٠ل٤ظٜخ ح٤ِٛ٧ش. ػخًٗ٤خ ٖٓ:حُٔ٘ش ٓخ ٍٝى ػٖ ػخث٘ش :ىف حُ٘خّ اُ ٠حُٔي٘٣ش ٖٓ أ َٛحُزخى٣ش كَ٠س حٟ٧ل٤ش كُٓ ٢خٕ ٍٓ ٍٞهللا ٠ِٛهللا ػِ: ِْٓٝ ٚ٤كوخٍ ّلسو هيلع هللا ىَّلص« :حىهَٝح حُؼِغ ٝطٜيهٞح رٔخ رو». ٢هخُض" :كِٔخ ًخٕ رؼي ًُي ه ٍَُٞٓ َ٤هللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص ٣:خ ٍٓ ٍٞهللا ُوي ًخٕ حُ٘خّ ٘٣ظلؼٟ ٖٓ ٕٞلخ٣خًْ ٣ـِٔ- ٕٞأ٣ٌ٣ ١زٜ٘ٓ- ٕٞخ :حُٞىى –أ ١حُٖٔٔ –٣ٝظوٌٜ٘ٓ ٕٝخ حٓ٧و٤ش .كوخٍ ّلسو هيلع هللا ىَّلص« ٓٝ:خ ًحى؟ »هخُٞح ٣:خ ٍٓ ٍٞهللا ٤ٜٗ":ض ػٖ آٔخى ُل ّٞحٟ٧خك ٢رؼي ػ٬ع .كوخٍ ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص« :اٗٔخ ٗ٤ٜظٌْ ٖٓ أؿَ حُيحكش حُظ ٢ىكض ػِ ٌْ٤كٌِٞح ٝطٜيهٞح ٝحىهَٝح»(). َٜ ٓٞخ أ َ ْٕ ط َؤ ْ ًَُُِٛٞخ كَ ْٞمَ ػ َ ٍَ ٬ ٔ َؼ ٌُ ْْ ،كَ َو ْي َؿخ َء ٝكٍٝ ٢ح٣ش ػٖ ٗز٘٤ش حُ ٢ٌُٜهخٍ« ِ :اَّٗخ ًَُّ٘خ َٗ ََ٘٤ْ ٜخ ًُ ْْ َػ ْٖ ُُ ُل ِ َ ٢ط َ َ ع ٌُِ ْ )( َّخّ أََّ٣خ ُّ أ َ ًْ ٍَ َُ ٝ د ََّ َِ ًْ ًِ ٝ َّ حَّللِ َػ َِّ ََ ٝؿ ََّ» . حَّللُ ِرخُ َّ ٗ َْ ٍ ٔ َؼ ِش كَ ٌُُِٞح َٝحى َِّه َُٝح َٝحط َّ ِـ َُٝح ،أ َ َِ َٝ ٫ا َّٕ َْ ِٙ ٌِ ٛحَ ٣َ٧ كوي ٗ ٍٍٞٓ ٠ٜهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص ػٖ حىهخٍ ُل ّٞحٟ٧خك ٢كٞم ػ٬ع أ ٝكٞم حُؼِغ ُٔخ ٟخم ح َٓ٧ػِ ٠حُِٖٔٔٔ٤ ُِلخؿش كٔ٘٤خ ىكض حُيحكش ،كِٔخ حطٔغ حُٝ َٓ٧حُض حُلخؿش ٍؿغ ح َٓ٧اُ ٠أ ،ِٚٛكؤرخف ُ ْٜح٫ىهخٍ ٝحٗ٫ظلخع ًٔخ ًخٗٞح هزَ ًُي. ٠خ ػِ ٠ؿٞحُ ٗٞع ٖٓ كبًًح ٫طوظ َٜىُ٫ش ٖ٣ٌٛحُلي٣ؼ ٖ٤ػِ ٠حُظَه ٚػ٘ي حُطٞحٍة ،رَ ٣ي ٕ٫أً ٣ حُظ٤٤٠ن ػِ ٠حُ٘خّ ُٜخُق أٗخّ آهَ ٖ٣ػ٘ي حُلخؿش حُٔخٓش اًُُ ٠ي ،كبًح ُحُض طِي حُلخؿش ٍؿغ ح َٓ٧آُ ٠خ ًخٕ ػِ ٚ٤هزَ ِٗ ٍٝطِي حُلخؿش. ٖٓٝكَٝع ٌٙٛحُوخػيس ٝأٓؼِظٜخ: ٓؼَٔح ً ٫ٝل ُٚ َ٤رخُٔخٍ ٣ظَى اُٝ ٠هض حَُٔٔ٤سٝ ،حًح ُْ ٣ويٍ ػِ ٠ح٣لخء حُي ٖ٣ؿِٔش حُٔي ٖ٣اًح ًخًٕ ٔ٣خػي ػِ ٠طؤى٣ظٓ ٚؤ ً طخ. ٜ٘ٓٝخ ح٧ػٌحٍ حُٔٞؿزش ُلٔن ح٩ؿخٍس ىكؼًخ ُِ.ٍَ٠ٜ٘ٓٝخ ؿٞحُ ح٩ؿخٍس ػِ ٠حُطخػخص ًظؼِ ْ٤حُوَإٓ ٝحً٧حٕ ٝحٓ٩خٓش كل ًظخ ُِ٘ؼخثَ ٖٓ حُ٤٠خع. حُوخػيس حُؼخُؼش" :اًح طؼٌٍ حٜ٣ َٛ٧خٍ اُ ٠حُزيٍ" ٌٙٛحُوخػيس ٖٓ حُوٞحػي حٍُٜٔ٘ٞس ك ٢حُلو ٚحٝ ،٢ٓ٬ٓ٩كٌٔش َٓ٘ٝػ٤ظٜخ ط َ٤ٔ٤حُطخػخص ُِؼزخىًٔ ،خ ٣لْٜ ٖٓ حٓظوَحء حُ٘ ٜٙٞحُظ ٢حػظزَص ٌٙٛحُوخػيس. ٝهي ًًَ ٌٙٛحُوخػيس حٓ٩خّ حُل ١َ٤ٜكوخٍ" :إ ريٍ حُ٘٢ء هخثْ ٓوخّ أ ،ِٚٛكٌخٕ كٌٔ ٚكٌْ حُٔزيٍ طلو٤وًخ ُو٤خٓٓ ٚوخٓ ٕ٧ "()ٚحُٔ َ٤ٜاُ ٠حُزيٍ اٗٔخ ٣ـ ُٞػ٘ي ػيّ ح.َٛ٧ ُٔٝخ ًخٕ اط٤خٕ حُزيٍ ػ٘ي طؼٌٍ حٍ َٛ٧هٜش ًخٗض ٌٙٛحُوخػيس ٓ٘يٍؿش طلض هخػيس "حُٔ٘وش طـِذ حُظٓٝ" َ٤ٔ٤ظلَػش ػِٜ٤خ. ٓؼ٘ ٠حُوخػيس حَُٔحى رخ٘ٛ َٛ٧خ ٓخ ٣ـذ أىحإ- ٙأ ١حُؼِٔ٣ش ٌُٖٝ-اًح طؼٌٍ أ ٝطؼَٔ ٗٝن ػِ ٠حٌُِٔق ٌٚ٘ٔ٣ ُْٝا٣لخء ح َٛ٧رخُلٞحص أ ٝحُظل٣ٞض ٘٣ظوَ حُلٌْ اُ ٠حُزيٍ -أ ١حَُهٜش -. ٓٝؼ٘ ٠ح٧ىحء :طِٔ ْ٤ػ ٖ٤حُٞحؿذ ٌٕٞ٣ٝ ،ك ٢كوٞم هللا طؼخًُ ٠خُ٬ٜس ػِٝ ٠هظٜخ ٠ٍٓ ّٞٛٝخٕ، ٌٕٞ٣ٝك ٢كوٞم حُؼزخى ًَى حُٔـٜٞد ىٗ ٕٝوٜخٕٝ ،طِٔ ْ٤ػ ٖ٤حُٔز٤غ اُ ٠حُٔ٘ظَ.١ أىُش ٌٙٛحُوخػيس ُ ٌٜٙحُوخػيس أىُش ًؼَ٤س ٖٓ ًظخد هللا: ٜ٘ٓ1خ ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﮉﮈ ﮅ ﮄ ﮇٝ2ه ُٚٞطؼخُ٠ﭾ (ﰑﰒﰐﰏ ﰍﰎحُزوَس ) ﮆ ﮁ ﮀﭿ ﭾ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭹ ﭸ ﭷ ﭶ ﭽ ﭿ :حُزوَس). ﰌ ﰋﰊ ﰉ ﰈ ﰇ ﰆ ﰅﰄﰃ ﰁﰂ ﰀ ﮈ ﮉ ﯾ ﯿ ﯻﯺﯹ ﯸﯷ ﭿ : . 3-ه ُٚٞطؼخُ٠ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭾ ( ﭤ ﭣ ﭢ ﭭ ﭬ ﭫﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﭿ :حُزوَس -). ٨٣٢ ٝ4ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﮄﮃ ﮂ ﮁ ﮀ ﮍ ﮌ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂ ﮉ ﮈ ﮅ ﮄ ﮇ ﮆ ﭿ :حُ٘ٔخء).ٝ 5ه ُٚٞطؼخُ ٠ﭾ (ﯯﯰ ﯮ ﯭ ﯬ ﯫ ﯪ ﯨ ﯨ ﯧ ﯦ ﯥ ﯤ ﯩ ﯨ ﯡ ﯠ ﯟ ﯞ ﯝ ﯧ ﯦ ﯣٝ6-ه ُٚٞطؼخُ٠ﭾ ( ﰍﰎ ﰌ ﰋﰊ ﰉ ﯢ ﯥ ﭿ :حُ٘ٔخء ). ﰈ ﰇ ﰆ ﰅﰄﰃ ﰂ ﰁ ﰀ ﯿ ﯾ ﮉ ﭿ :حُ٘ٔخء ) . ك ل ٌٙٛ ًَ ٢ح٣٥خص ًخٕ ح َٛ٧ػِٔ٣ش ُٔٝخ ٗن أىحإٝ ٙطؼَٔ هلق هللا ٓزلخٗ ٚػٖ ػزخى ٙرخٗ٫ظوخٍ اُ٠ حُزيٍ ٞٛٝحَُهٜش ٕ٧حُٔ٘وش طـِذ حُظ.َ٤ٔ٤ أٗٞحع ح٧ىحء: ح٧ىحء ػ٬ػش أٗٞحع: • أىحء ًخَٓ ً:خُ٬ٜس ػِٝ ٠هظٜخ ك ٢ؿٔخػشٍٝ ،ى حُٔـٜٞد ىٗ ٕٝوٜخٕ. • أىحء ٗخهً: ٚخُ٬ٜس ٓ٘لَىًح ،أٍ ٝى حُٔـٜٞد ٝهي ٗـَ رـ٘خ٣ش أ ٝى.ٖ٣ • َٜٓح ،ػْ حٗظَحُٜ ِٚٔٓٝ ٙخ ،كبٗ ٚأىحء ٖٓ ك٤غ اٜٗخ طـزَ ػِ٠ أىحء ٘٣ز ٚحُو٠خء ًٔ:خ ُ ٞؿؼَ ػزي ؿً َٙ٤ هزٗ ٞٛٝ ،ُٚٞز ٚ٤رخُو٠خء ٚٗ٧هزَ حُظِٔ٘٣ ٌِٚٓ ْ٤لٌ ك ٚ٤حػظخه ٚى ٕٝاػظخهٜخً ُٞٝ ،خٕ ًح ٍكْ ٓلَّ ٜٓ٘خ ٫ ٣ؼظن ػِٜ٤خ ٚٗ٧ٝ ،كٓ ٢ؼ٘ ٠حُٔؼَ اً إٔ طزيٍ حُِٔي ٞ٣ؿذ طزي ً٫ك ٢حُؼ.ٖ٤ ٣وخرَ ح٧ىحء ٞٛٝ-ح٩ط٤خٕ رخ- َٛ٧حُو٠خء ٞٛٝح٩ط٤خٕ رخُوِق أ ٝحُزيٍ. ٝحُو٠خء هٔٔخٕ: أ -ه٠خء ًخَٓ ًٖٔ:حؿظٜذ ك٘طش ٝحٓظٌِٜٜخ ،كؼِٓ ٚ٤ؼِٜخ أ ٝهٔ٤ظٜخ. د -ه٠خء هخ٣ ًٖٔ: َٛئى ١هٔ٤ش ٓـٜٞد ه ٠ٔ٤ري ً٫ػ٘ٓ ٚٗ٧ ٚؼَ ؿٓ َ٤ؼو.ٍٞ أٗٞحع حُزيٍ: ٝح٧ريحٍ حُظٜ٣ ٢خٍ اُٜ٤خ ػ٘ي حُؼـِ ػ٬ػش أٗٞحع: • حٞٗ: ٍٝ٧ع ريٍ ٘٣ظوَ اُ ٚ٤ػ٘ي حُؼـِ ٓغ آٌخٕ حُويٍس ػِ ٠حٔٓ َٛ٧ظوز٣ ٌُٖٝ ً٬ظؼِن رٞهض ٣لٞص رلٞحط.ٚ • حُؼخٗٞٗ: ٢ع ريٍ ٣ ٫ظؼِن رٞهض ٣لٞص رلٞحط َ٠٣ ٫ٝ ٚطؤه.َٙ٤ ؽ -حُؼخُغ ٓ:خ ٣لظَٔ حُٞؿٓ ٖ٤ٜؼَ ًلخٍس حُظٜخٍ. ٖٓ كَٝع ٌٙٛحُوخػيس ٝأٓؼِظٜخ: "ُ ٞىكغ اٍُ ٠ؿَ أٍ ٝػَ٘ ػِ ٠إٔ ٍِ٣ػٜخ رزٌٍٝ ٙػِٔ ٚرخُٜ٘ق ،كخٓظلٜي حٍُِع٣ ُْٝ ،لٜي كظ٠ حٓظٍ ٌِٜٚؿَ أَٓ ٝهٓ ٞٛٝ ،ٚوَ ر ،ٚك ٬ػَ٘ ػِٝ ٠حكي ٜٓ٘ٔخ كظ٣ ٠ئى ١حُٔٔظِٜي ٓخ ػِٓٝ ،ٚ٤خ أى٢ٗ ٖٓ ٟء ًخٕ ػٍِ ٠د ح ٍٝ ٧ػَ٘ ٙك ٢ه ٍٞأر ٢ك٘٤لش ٍكٔ ٚهللاٞٓ ،حء ًخٕ حُزٌٍ ٖٓ هزَ حُؼخَٓ أ ٖٓ ٝهزَ ٍد ح ٍٝ٧؛ ٕ٧ كٌْ حُزيٍ كٌْ حُٔزيٍ" (). ُٔخ ًخٕ ح َٛ٧ك ٢اػزخص ح٧كٌخّ ٞٛحُز٘٤ش حَُ٘ػ٤ش ،كبًح طؼٌٍص حُز٘٤ش ٘٣ظوَ اُ ٠ريُٜخ ،كخُؼَٔ رخٓ٫ظٜلخد اٗٔخ ٜ٣خٍ اُ ٚ٤ػ٘ي ٝؿٞى ح ٞٛٝ َٛ٧حُز٘٤ش ك ٜٞريٍ ػٜ٘خ. ٝحَُؿٞع اُ ٠طؼخَٓ حُوخثٔ ٖ٤حُٔخرو ٖ٤ػِ ٠حُٞهق ريٍ ٖٓ حُز٘٤ش حَُ٘ػ٤ش أ ٝحُظٔـ ١َُٝ٘ َ٤حُٞهق ك٢ ىٞ٣حٕ حُو٠خء اًح حهظِق أ َٛحُٞهق ك ١َٗ ٢حُٞحهق. ًٌٝح طلٌ َٜٓ ْ٤حُٔؼَ اًح حهظِق حُِٝؿخٕ كٓ ٢ويحٍ حُٔ ٫ٝ َٜر٘٤ش ٧كئٛخ. ًٌُٝي حهظ٬ف حُٔظزخ٣ؼ ٖ٤كٓ ٢ويحٍ حُؼٖٔ أ ٝؿ٘ٔ.ٚ ٝكٟٞٓ ًَ ٢غ ٌٕٞ٣حُو ٍٞك٧ ٚ٤كي حُٔظوخٓ ٖ٤ٔٛغ ٌٕٞ٣ ٚ٘٤ٔ٣ري ً٫ػٖ ح ٞٛٝ َٛ٧حُز٘٤خص حَُ٘ػ٤ش )( حُوخػيس حَُحرؼش" :حُٔٔ٣ ٫ ٍٞٔ٤و ٢رخُٔؼٔ"ٍٞ ٓؼ٘ ٠حُوخػيس: "إ ح َٓ٧حٌُٔ٣ ١ظط٤غ حٌُِٔق كؼِ َ٤ٔ٣ ٞٛٝ ٚػِٔ٣ ٫ ٚ٤و ٢رٔخ ٗن كؼِ ٚػِ ٚ٤أ ٝػَٔ". ٓؼخٍ ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس: ُ ٞػـِ ػٖ ٓيحى ًَ حُي ٖ٣أىٓ ٟخ هيٍ ػِ ُٞٝ ،ٚ٤ػـِ ػٖ ٓيحى ٙىكؼش أىحٓ ٙؤ ً طخ. ىُ ٌٙٛ َ٤حُوخػيس: • ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﯝﯧ ﯦ ﯣ ﯢ ﯥ ﯤ ﭿ :حُزوَس). • هّ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص« ِ :اًَح أ َ َٓ َْط ُ ٌُ ْْ ِرؤ َ ْٓ ٍَ كَؤْطُٞح ِٓ َْ٘ٓ ُٚخ ح ْٓظ َ َ ط ْؼظ ُ ْْ»(). ٣ٝو ٍٞحُيًظ ٍٞػِ ٢أكٔي حُ٘ي ١ٝكً ٢ظخر ٚحُو( ْ٤حُوٞحػي حُلو٤ٜش" )() ٌٙٛهخػيس ٜٓٔش ٖٓ هٞحػي حُلو ٚطٔٔي رٜخ ؿٔخ َ٤ٛحُلوٜخء" ٚٗٝ ،ػِٜ٤خ حُـٍ- ٢٘٣ٞكٔ ٚهللا -كً ٢ظخر" ٚحُـ٤خػ" ٢كوخٍ" :إ حُٔوي ٍٝػِٔ٣ ٫ ٚ٤و٢ حُٔؼـ ُٞػ٘ٝ... ٚحٜٗخ ٖٓ ح ٍٞٛ٧حُ٘خثؼش حُظ ٫ ٢طٌخى ط٘ٔٓ ٠خ أهٔ٤ض أ ٍٞٛحَُ٘٣ؼش" (). ٝهي طؼًٌََُٛ ٝخ حٓ٩خّ ػِ حُي ٖ٣ك" ٢حُوٞحػي "ٓغ ر٤خٕ رؼ ٞحُلَٝع ُٜخ ؛ ٣و: "ٍٞإ ٖٓ ًِق ر٘٢ء ٖٓ حُطخػخص ،كويٍ ػِ ٠رؼٝ ٚ٠ػـِ ػٖ رؼ ٚ٠كبٗ٣ ٚؤط ٢رٔخ هيٍ ػِٔ٣ٝ ،ٚ٤و ٢ػ٘ٓ ٚخ ٣ؼـِ ػ٘" ().ٚ ٓٝز٘ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ػِ ٠حُظٝ َ٤ٔ٤ح٫ػظيحٍ؛ كٔٓ ٢ٜظوخس ٖٓ ح٧ىُش حُظ ٢ط٘ ٚػٍِ ٠كغ حُٔ٘وش ػٖ حُؼزخى ٓغ ح٩ط٤خٕ رٔخ ٞٛك ٢حُٔٔظطخع. َٓ٘٤ح اُ ٌٙٛ ٠حُوخػيس" :كبٕ أ ٍٞٛحَُ٘٣ؼش طلَم ك ٢ؿٔ٤غ ٓٞحٍىٛخ ر ٖ٤حُوخىٍ ٣و ٍٞحٓ٩خّ حرٖ ط٤ٔ٤ش ً ٝحُؼخؿِٝ ،حُٔلَٝ ١حُٔؼظي ْ٤ُ ٖٓٝ ١رٔلَٓ ٫ٝ ١ؼظ ٍي ؛ ٝحُظلَ٣ن رٜٔ٘٤خ أ َٛػظٓ ْ٤ؼظٔي ٞٛٝ ،حُ ٢ٓٞحٌُ ١ػِٚ٤ حٓ٧ش حُٝ ،٢ٓٞر٣ ٚظ َٜحُؼيٍ ر ٖ٤حُو ٖ٤ُٞحُٔظزخ"()ٖ٤٘٣ ػلٞح "أٓ "ٝخ ٔ٣ ٫ظطخع حٓ٫ظ٘خع ػ٘ ٚك ٜٞػل"ٞ حُوخػيس حُوخٓٔش" ٓ:خ ٌٖٔ٣ ٫حُظلَُ ػً٘ ٌٕٞ٣ ،ٚ ٌٙٛحُوخػيس ٓٔظ٘زطش ٖٓ حٓظوَحء حُ٘ ٜٙٞحَُ٘ػ٤ش حُٔظ٠خكَس حُظٜٗ ٢ض ػٍِ ٠كغ حُلَؽ ػٖ حُؼزخى، رويٍ حٌٓ٩خٕٓ ،ؼَ ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﯝﯧ ﯦ ﯣ ﯢ ﯥ ﯤ ﭿ :حُزوَس )ٓ ٢ٛٝظزؼش ك ٢حُؼزخىحص ٝحُٔؼخٓ٬ص. ٌٙٛٝحُوخػيس ًًَٛخ حُيًظ ٍٞحُ٘ي () ١ٝأٗوِٜخ رظٔخٜٓخ ُؼظ ْ٤كخثيطٜخ ًٝز َ٤أ٤ٔٛظٜخ" :هخٍ حٓ٩خّ حُل- ١َ٤ٜ ٍكٔ ٚهللا -كً ٢ظخد "ح٩ؿخٍحص ٝ":ػوي حُٔؼخٟٝش ٣وظٓ٬ٓ ٢٠ش حُٔؼوٞى ػِ ٚ٤ػٖ حُؼ٤ذ ،ك ٌٕٞ٤حُٔٔظلن رخُؼوي كلظخ ِٓٔ٤خ ،كبًح طوَم ،طز ٖ٤أٗ٣ ُْ ٚؤص رخُللع حُِٔ ،ْ٤كٌخٕ ٓوخُلخ ٓٞؿذ حُؼوي ًٔخ ك ٢حُيم ؛ كخُٔٔظلن رخُؼوي ىم ِٓ ْ٤ػٖ ػ٤ذ حُظوَم ،كبًح طوَمً ،خٕ ٟخٓ٘خ ٌٛٝ.ح ك ٢ح٧ؿ َ٤رخُللع ،ظخًٌُٝ. َٛي ك ٢حُوٜخٍ ٝحُلٔخٍ ٝؿ َٔٛ٤خ ،كخٗ٣ ٫ ٚظ َٛٞاُ ٠حهخٓش حُؼَٔ ا ٫رخُللعٝ ،حُؼَٔ ٓٔظلن ػِٓٝ ،ٚ٤خ٣ ٫ظ َٛٞاُ ٠حُٔٔظلن ا ٫رٌٕٞ٣ ،ٚ ٓٔظلوًخ ؛ ٝحُٔٔظلن رخُٔؼخٟٝش :حُِٔ ْ٤ى ٕٝحُٔؼ٤ذ؛ ٝحُزيٍ ٝإ ُْ ٌٖ٣رٔوخرِش حُللع ٘ٛخُٔ ٌُٖ ،خ ًخٕ ٓٔظلوخ رؼوي ػلٞح" (). حُٔؼخٟٝش٣( ،ؼظزَ كٛ ٚ٤لش حُٔٓ٬شً ،ؤٛٝخف حُٔز٤غ ا ٫إٔ ٓخ ٌٖٔ٣ ٫حُظلَُ ػً٘ ٌٕٞ٣ ،ٚ أٓؼِش ٌٙٛحُوخػيس: 1اًح ىكغ حُٔٞىع حُٞى٣ؼش اُ ٠رؼ ٖٓ ٞك ٢ػ٤خُُٝ ٖٓ ،ٚؿظ ٚأُٝ ٝي ٙأٝ ٝحُي ،ٚ٣كٟٔ ٬خٕ ػِ ٚ٤اًحٌِٛض حٓظلٔخًٗخ. ٝٝؿ ٚحٓ٫ظلٔخٕ :إٔ حُٔطِٞد ٓ٘ ٚكلع حُٞى٣ؼش ػِ ٠حُٞؿ ٚحٌُ٣ ١للع ٓخٍ ٗلٔٝ ،ٚحٔٗ٩خٕ ٣للع ٓخٍ ٗلٔ ٚر٤ي ٖٓ ك ٢ػ٤خُ٣ ٫ ٚٗ٧ ، ...ٚـي ريًح ٖٓ ٌٛح ،كبٗ ٚاًح هَؽ ٖٓ ىحٍ ٙك ٢كخؿظ ٌٖٔ٣ ٫ ،ٚإٔ ٣ـؼَ حُٞى٣ؼش ٓغ )( ٗلٔٝ ،ٚاًح هِلٜخ ك ٢ىحٍٛ ،ٙخٍص ك٣ ٢ي حَٓأط ٚكٌٔخٓٝ ،خ ٌٖٔ٣ ٫حٓ٫ظ٘خع ػ٘ ،ٚك ٜٞػل.ٞ " 2-حُ َ٤ًٞرخَُ٘حء ِٔ٣ ٫ي حَُ٘حء ك ٢كن حُٔ ًَٞرخُـزٖ حُلخكُٖٔ ،خ ك ٖٓ ٚ٤حُظٜٔش أٗ ٚرخَٗ حُظَٜف ُ٘لٔ ،ٚػْ ُٔخ ػِْ رخُـزٖ :أٍحى إٔ ِِٚٓ٣حُٔ ،ًَٞكبًح ٗلٌ حُؼوي ػِ ًَ ًَُِٞٔ ٖٟٔ ،ٚ٤ىٍح ٚٗ٧ ،ٚٔٛه ٠٠ريٍحٚٔٛ ىٗ ٖ٣لٔ. ٚكبٕ أِٜٓٔخ ك ٢ك٘طش ٗ ٌٕٞ٣-وٜخٜٗخ ػٖ ٍأّ حُٔخٍٔٓ ،خ ٣ظـخرٖ حُ٘خّ كٓ ٢ؼِ- ٚؿخُ ػِ ٠حُٕٔ٧ ،ًَٞ ػلٞح ك ٢طَٜكُ ٚـَٗ َٙ٤حء ًخٕ ؛ أ ٝر٤ؼًخ" (). ٌٛح حُؼٌٍ ٔ٣ ٫ظطخع حٓ٫ظ٘خع ػ٘ ،ٚا ٫رلَؽ ؛ كٌخٕ ً "ٍ ١ٝػٖ دمحم ٍكٔ ٚهللا ،هخٍ :اًح ٟٝغ حُوٜخٍ حَُٔحؽ ك ٢حُلخٗٞص ،كخكظَم ر ٚحُؼٞد ٖٓ ؿ َ٤كؼِ،ٚ كٟ ٜٞخٌٖٓٛ ٕ٧ ،ح ٓٔخ ٌٖٔ٣حُظلَُ ػ٘ ٚك ٢حُـِٔش؛ ٝاٗٔخ حٌُ ٖٔ٠٣ ٫ ١ر: ٚحُلَم حُـخُذ حٌُ ٌٖٔ٣ ٫ ١حُظلَُ ػ٘٣ ٫ٝ ٚظٌٖٔ ٖٓ ٞٛا١لخث"().ٚ ُٞ3حٓظؤؿَ ٍكٓ ٠خء رٔظخػٜخ ؛ كبٕ هَ حُٔخء كظ ٠أ َٟر ٚك ٢حُطلٖ٣ ٞٛٝ ،طلٖ ٓغ ًُي ،كبٕ ًخٍَٕٟح كخك ً ٘خ ،ك ٜٞػ٤ذ كٔ٤خ ٞٛحُٔوٜٞى ،ك٤ظٌٖٔ ٧ؿِ ٖٓ ٚكٔن حُؼويٝ ،إ ُْ ٣لٔنً ،خٕ ح٧ؿَ ٝحؿزًخ ػُِ ،ٚ٤زوخء ً طٌٔ٘ ٖٓ ٚحٗ٫ظلخع ٍٟٝخ ٙرخُؼ٤ذٝ ،إ ًخٕ ؿ َ٤كخكٖ ،كخ٩ؿخٍس ُٓ٫ش ُ ٚ؛ ُٔ ٚٗ٧خ حٓظؤؿَ حَُك ٠ك ٢ح٫رظيحء ٓغ )( ػِٔ ٚإٔ حُٔخء ِ٣ىحى طخٍس ٘٣ٝظو ٚأهَ: ٟكوي ٛخٍ ٍحً٤ٟخ رخُ٘وٜخٕ حُٓ ٕ٧ٝ ،َ٤ٔ٤خُْ ٌٖٔ٣حُظلَُ ػ٘ ،ٚػل.ٞ حُوخػيس حُٔخىٓش" :حُٔـ ٍٜٞك ٢حَُ٘٣ؼش ًخُٔؼيٝ ّٝحُٔؼـ ُٞػ٘"ٚ ٌٙٛاكي ٟحُوٞحػي حُٔز٘٤ش ػِ ٠أٓخّ حُظٍٝ َ٤ٔ٤كغ حُلَؽ؛ ًًَٛٝخ حٓ٩خّ حرٖ ط٤ٔ٤ش كٞٓ ٢حٟغ ًؼَ٤س، ٝػزَ ػٜ٘خ حُؼٓ٬ش حرٖ ٍؿذ رخُ٤ٜـش حُظخُ٤ش" ٍِ٘٣:حُٔـُِ٘ٓ ٍٜٞش حُٔؼيٝ ،ّٝإ ًخٕ ح َٛ٧روخء ،ٙاًح ٣جْ ٖٓ حُٞهٞف ػِ ٚ٤أٗ ٝن حػظزخٍ" ()ٙ ٝهي ٓخم حرٖ ط٤ٔ٤ش ٍ-كٔ ٚهللا -أىُش ًؼَ٤س ك ٢اػزخص ٌٙٛحُوخػيس ٝر٤خٕ ٓ٘يٛخ ك ٢حَُ٘ع كٜٔ٘خ :ه ٍٞهللا طزخٍى ٝطؼخُ ٠ﭿ ﯤ ﯥ ﯢ ﯣ ﯦ ﯧﯝ ﭾ (حُزوَس )ٝ ،ه ُٚٞطؼخُ (٠ﭾ ﮬ ﮩ ﮨ ﮦ ﭿ :حُظـخرٖ )ٝ ،ه ٍٞحُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص« :اًَِح أ َ َٓ َْط ُ ٌُ ْْ رِؤ َ ْٓ ٍَ كَؤْطُٞح ِٓ َْ٘ٓ ُٚخ ح ْٓظ َ َ ط ْؼظ ُ ْْ»(). طلَٔ٤ح ُ٣٦ظً َٗٝ ٖ٤كخ ُِلي٣غ" :كخهلل اًح أَٓٗخ رؤَٓ ًخٕ ًُي ًَٓ٘ ٝ ١خ رخُويٍس ػِٝ ،ٚ٤حُظٌٖٔ ٖٓ ػْ هخٍ ً حُؼَٔ ر ،ٚكٔخ ػـِٗخ ػٖ ٓؼَكظ ،ٚأ ٝػٖ حُؼَٔ رٓ ٚو ٢ػ٘خٌُٜٝ ،ح هخٍ حُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص ك ٢حُِوطش :كبٕ ؿخء ٛخكزٜخ كؤىٛخ )( اُٝ ،ٚ٤ا ٫كٓ ٢ٜخٍ هللا ٣ئط٘٣ ٖٓ ٚ٤خء. ك ٌٜٙحُِوطش ًخٗض ِٓ ًٌخ ُٔخُيٝٝ ،هؼض ٓ٘ ،ٚكِٔخ طؼٌٍ ٓؼَكش ٓخٌُٜخ ،هخٍ حُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص ٓ ٢ٛ:خٍ هللا ٣ئطٖٓ ٚ٤ ٘٣خء. كيٍ ًُي ػِ ٠إٔ هللا ٗخء إٔ َ٣ِ٣ػٜ٘خ ِِٓي ًُي حُٔخٍ٣ٝ ،ؼطٜ٤خ ٌُٜح حُِٔظو ٢حٌُ ١ػَكٜخ ٓ٘ش ِٗ ٫ٝ.حع كوَ٤ح" (). ر ٖ٤ح٧ثٔش أٗ ٚرؼي طؼَ٣ق حُٔ٘ش ٣ـُِِٔ ُٞظو ٢إٔ ٣ظٜيم رٜخًٌُٝ ،ي ُ ٚإٔ ٣ظٌِٜٔخ إ ًخٕ ً ٔٓٝخ ٣ظلَع ػِ ٠حُوخػيس: "أٗٓ ُٞ ٚخص ٍؿَ ٣ ُْٝؼَف ُٝ ٚحٍعَٛ ،ف ٓخُ ٚكٜٓ ٢خُق حُِٔٔٔٝ ،ٖ٤إ ًخٕ كٗ ٢لْ حُٚ َٓ٧ ٝحٍع ؿٓ َ٤ؼَٝف ،كظ ُٞ ٠طز ٖ٤حُٞحٍع ِْٔ٣آُ ٚ٤خُ"().ٚ ًُ ًًَٝي كٟٞٓ ٢غ آهَ كوخٍ" ٝ :حُٔخٍ حٌُٗ ٫ ١ؼَف ٓخٌُٔ٣ ٚو ٢ػ٘خ ٝؿٞد ٍى ٙاُٚ٤؛ كَٜ٤ف ك٢ ٜٓخُق حٌُِٔٔٔٛٝ ،ٖ٤ح أ َٛػخّ كٓ ًَ ٢خ ؿٓ َٜخٌُ ٚرل٤غ ٣ظؼٌٍ ٍى ٙاًُ ،ٚ٤خُٔـٜٞدٝ ،حُؼٞحٍٝ ،١حُٞىحثغ، طَٜف كٜٓ ٢خُق حُِٔٔٔ" ().ٖ٤ حُوخػيس حُٔخرؼش" ً٨ُ:ؼَ كٌْ حٌَُ" ٙ ٌٛحُوخػيس ًؼَ٤س حُيٍٝحٕ ػِ ٠أه ّ٬حُلوٜخء كٞٓ ٢ح ٖ١حُظؼَِ٤؛ ٔ٤ٓ٫ٝخ ػ٘ي حُل٘ل٤ش ،كٌؤٜٗخ طو ّٞرٔؼخرش هخػيس ٖٓ هٞحػي ح٩ػزخص ٝحُظَؿ٤ق حُٔظزؼش ػ٘ي ْ٤ُٝ ،ْٛهخكً٤خ ٓخ طلَٔ ٌٙٛحُوخػيس ٖٓ حُٔؼش ٝحُٔٔخكشٝ ،حُظول٤ق، ك٤غ ٔ٣و ٢حُظٌِ٤ق ػٖ حٌُِٔق رؤىحء حً٧ؼَٝ ،إ ُْ ٣زِؾ ًُي حُلؼَ َٓكِش حٌُٔخٍ حُٔطِٞدًُٝ ،ي ٓخ ُْ ٣ظؼخٍٓ ٝغ حُ٘ ٚحَُ٘ػ.٢ ٝكٔ٤خ ٣زي ٝإٔ حُوخػيس ٝ-إ ًخٕ حُظٔٔي رٜخ ػ٘ي حُل٘ل٤ش أًؼَ -هخػيس ػخٓش طَٔ ١كٓ ٢خثَ حٌُٔحٛذ ٠خ ًٔخ طٜ٘ي ٌُُي حُ٘ ٜٙٞحُلو٤ٜش حُظخُ٤ش: حُلو٤ٜش أً ٣ هخٍ حُؼٓ٬ش حُٔوَ ١حُٔخٌُ ٢ك ٢هٞحػي: "ٙحٌُٔ٘ٛٓ ٖٓ ٍٜٞذ ٓخُي إٔ ح٧هَ ٣ظزغ حً٧ؼَ ،كبًح ٗظْ حُلِ٢ رخُـٞحًٝ ،َٛخٕ كِٗ ٢ػ ٚكٔخى :كو٣ َ٤ظزغ ح٧هَ حً٧ؼَٝ ،ه ٌَُ َ٤كٌْ ٗلٔ. ٚ ٌُٜٝح ٗظخثَ ٖٓ ٞٛٝ ،رخد حُظويَ٣حص ٣ ٚٗ٧:ويٍ ح٧هَ ًخُؼيّ" (). ٣ٝو ٍٞحُؼٓ٬ش طو ٢حُي ٖ٣حُل ٢ٜ٘حُ٘خكؼ ٢ػ٘ي ػَٔٓ ٝؤُش طظؼِن رلٌْ حٓظؼٔخٍ حُلََُِ َ٣ؿخٍ" ٝ:حًح ًٍذ (أ ١حُلَٓ ) َ٣غ ؿٔٓ َٙ٤خ ٣زخف حٓظؼٔخًُ ٚخٌُظخٕ ٝؿٓ َٙ٤خ كٌٔ ٚ؟ ٘٣ظَ :إ ًخٕ ح٧ؿِذ حُلَ َ٣كَّٝ ،إ ًخٕ ح٧ؿِذ ؿ َٙ٤كَ ،طـِ٤زًخ ُـخٗذ حً٧ؼَ اً حٌُؼَس ٖٓ أٓزخد حُظَؿ٤ق" (). ٝهي َٛف ر ٌٜٙحُوخػيس حٓ٩خّ حًٍُِ٘ ٖٓ ٢حُ٘خكؼ٤ش ٝػزَ ػٜ٘خ روٓ: "ُٚٞؼظْ حُ٘٢ء ٣وٓ ّٞوخّ ًِ" ().ٚ ٝهي ٗ ٚػِٜ٤خ رؼ ٞكوٜخء حُل٘خرِش أ٠٣خ ،كبٗ٘خ ٗـي حُؼٓ٬ش حُزؼِ ٢حُ٘ َ٤ٜرخرٖ حُِلخّ ٣ؼَِ حُلٌْ رٌٜٙ حُوخػيس ػ٘ي ًًَ حُلَٝع حُٔظؼِوش رخُوخػيس حٍُٜٔ٘ٞس" ٓ:خ ٣ ٫ظْ حُٞحؿذ ا ٫رًٔ ،"ٚخ ٍٝى ك ٢حُ٘ ٚحُظخُٜ٘ٓ: "٢خ حٓ ٖٓ َ ً٧خٍ ٖٓ ٓخُ ٚكَحّ٣ َٛ ،ـ ُٞأّ ٫؟ ك ٢حُٔٔؤُش أٍرؼش أهٞحٍ حُؼخُغ ٜٓ٘خ :إ ًخٕ حً٧ؼَ حُلَحّ ،كَّٝ ،ا٫ ك ،٬اهخٓش ًُ٨ؼَ ٓوخّ حٌَُ ،هطغ ر ٚحرٖ حُـ ١ُٞك ٢حُٜٔ٘خؽ" (). ك ٌٜحُ٘ ٫ ٜٙٞطيع ٓـخُِ٘ ً٫ي رؤٕ ٌٙٛحُوخػيس ُٔ٤ض هخػيس ٌٓٛز٤ش ػ٘ي حُل٘ل٤ش كلٔذ رَ طِوخٛخ كوٜخء حٌُٔحٛذ حٍ٧رؼش رخُوزٝ ٍٞؿ٘لٞح اُٜ٤خ ػ٘ي حُظؼِٝ َ٤حُظَؿ٤ق. حُوخػيس حُؼخٓ٘ش" :حَُه ٫ ٚط٘خ ١رخُٔؼخ"٢ٛ هخٍ حٓ٩خّ حًٍُِ٘ ٢ك" ٢حُٔ٘ؼ ٍٞك ٢حُوٞحػي ٖٓٝ"():ػْ حُؼخ- ٢ٛرٔلَ ٣ ٫ظَه" ٚرخُلطَ ٝحُو" َٜ ٝحُـٔغ ٣ ٫ٝؤًَ حُٔ٤ظش ٔٔ٣ ٫ٝق ٓيس حُٔٔخكَ هطؼخٓ ٫ٝ ،يس حُٔو ْ٤ك ٢حٛ٧ق ٫ٝ ،طٔو ٢ػ٘ ٚحُـٔؼش رٔلَ٣ ٫ٝ ٙزخف ُ ٚحُظطٞع ٍحًزخ ٓٝخٗ٤خُ ،ـ َ٤حُوزِش. ٓٝؼ٘ ٠ه ٍٞح٧ثٔش إٔ حَُه ٫ ٚط٘خ ١رخُٔؼخ ٢ٛإٔ كؼَ حَُهٜش ٓظ ٠طٞهق ػِٝ ٠ؿٞى٢ٗ ٙء ٗظَ ك٢ ًُي حُ٘٢ء كخٕ ًخٕ طؼخ ٚ٤١كٗ ٢لٔ ٚكَح ًٓخ حٓظ٘غ ٓؼ ٚكؼَ حَُهٜشٝ ،ا ٫ك.٬ حُٔزلغ حَُحرغ : هخػيس "حُؼخىس ٓلٌٔش" ٌٙٛاكي ٟحُوٞحػي حُؤْ حٌُزَٝ ،ٟهي ٍٝىص ك ٢أؿِذ ًظذ حُوٞحػي حُلو٤ٜش ر ٌٜٙحُ٤ٜـش ،أ ٝرٔخ ٣يٍ ػِ٠ ٜٓٗٞٔ٠خ. )( )( ذ كٓ ٢ؼ٘خٛخٓٝ ،خ ٣ظؼِن رٜخ ًظذ ٓٔظوَِّش. ًٔخ ٍٝىص ك ٢رؼً ٞظذ أ ٍٞٛحُلوًُ ٝ ، ٚظِ َ )( أَٓح ٣يهَ كٝ ْ٤ٔٛ ٢طلخ َ٤ٛحُل٤خس حُ٤ٓٞ٤ش ُِ٘خّ ،كٌَ٘٤ ٝك ٌٙٛ ٢حُوخػيس ٣ؼَُ٘ ٝخ حًُٔ ٢١ٞ٤ ٓؼخٓ٬ط٣ٝ ْٜئػَ كٜ٤خ ،أ ٞٛٝ ٫حُؼَف ٞٛٝ ،طؼخٍف حُ٘خّ ػِ ٠أَٓ ٓخ ،ىٍؿض ػخىط ْٜػِ ٠ه٠خث ٚر٤ٜجش ٓؼ٘٤ش، حٓظوَ ك ٢ك٤خطٍٟٞٝ ْٜح ر٘ٛٝ ،ٚخ طل٤ي حُوخػيس رؤٕ ٌٛح حُؼَف ٌٙٛٝحُؼخىس١ ،خُٔخ ٫طوخُق َٗ ًػخ ،كبٜٗخ طؼظزَ كٌ ًٔخ َٗػً٤خ . ٟٞ٣ٝق حُٔ ٢١ٞ٤ح َٓ٧ك٤زيأً ،ؼخىط ،ٚرخُ٘وَ ػٖ ًظذ كوٜخء حُ٘خكؼ٤ش ،ك٤و: "ٍٞهخٍ حُوخ: ٢ٟأِٜٛخ هُٚٞ ّلسو هيلع هللا ىَّلص «ٓخ ٍآ ٙحُِٔٔٔ ٕٞكًٔ٘خ ك ٜٞػ٘ي هللا كٖٔ»(). هخٍ حُؼ٬ث ُْٝ: ٢أؿيَٓ ٙكً ٞػخ ك٢ٗ ٢ء ٖٓ ًظذ حُلي٣غ أ٘ٓ ٫ٝ ،ً٬ٛي ٟؼ٤ق رؼي ٍٞ١حُزلغ ًٝؼَس حٌُ٘ق ٝحُٔئحٍٝ ،اٗٔخ ٖٓ ٞٛه ٍٞػزيهللا رٖ ٓٔؼٞى ٓٞهٞكًخ ػِ ،ٚ٤أهَؿ ٚأكٔي ك٘ٔٓ ٢ي.ٙ حػِْ إٔ حػظزخٍ حُؼخىس ٝحُؼَف ٍُؿغ اُ ٚ٤ك ٢حُلو ٚكٔٓ ٢خثَ ٫طؼي ًؼَس.."(). طؼَ٣ق حُؼخىس: ك ٢حُِـش: حُؼخىس ك ٢حُِـش ططِن ػِ ٠طٌَحٍ حُ٘٢ء َٓس رؼي أهَ٣ ،ٟيٍ ػًُِ ٠ي ٓخ ؿخء كُٔ" ٢خٕ حُؼَد " "ٝحُوخٓ" ّٞك٤غ ؿخء كٜٔ٤خ" :حُؼخىس حُيَّ ْ٣يَٕ" ،أٓخ ًِٔش "ٓل ٌَّٔش "ك ٢ٜحْٓ ٓلؼ ٖٓ ٍٞحُظلٌ ْ٤حُو٠خء ٝحُل َٜرٖ٤ حُ٘خّ ،أ ١إ "حُؼخىس ٢ٛحَُٔؿغ ُِل َٜػ٘ي حُظ٘خُع" (). ػ٘ي حُلوٜخء : ٢ٛػزخٍس ػٔخ ٔ٣ظوَ ك ٢حُ٘ل ٖٓ ّٞح ٍٞٓ٧حُٔظٌٍَس حُٔوزُٞش ػ٘ي ً ١ٝحُطزخثغ حُِٔٔ٤ش . )( ٝػَكٜخ رؼ ٞحُلوٜخء رو:ُْٜٞ (إ حُؼخىس طـؼَ َكٌَٔخ َ ٩ػزخص كٌْ َٗػ)().٢ طؼَ٣ق حُؼَف: حُؼَف ك ٢حُِـش: حُؼَف رٔؼخٗ ٚ٤حُظ٣ ٢ي ٍٝػِٜ٤خ -ر ْ٠حُؼ ٖ٤أ ٝكظلٜخ أًَٛٔ ٝخ ٣-ؼٞى اُ ٠أ ٖ٤ِٛحػ٘ٔٛ ٖ٤خ :طظخرغ حُ٘٢ء ٓظ ً٬ٜرؼ ٚ٠رؼٝ ،ٞحٌُٔٝ ٕٞحُطٔؤٗ٘٤ش ْٟ ٌٖٔ٣ٝ ،أَٓ آهَ اُ ٖ٣ٌٛ ٠ح ،ٖ٤ِٛ٧اً طيٍ ٌٙٛحُٔخىس ػِ٠ "حُؼِٝ ٞحٍ٫طلخع)(" كخُؼَف ًَ ػخٍ َٓطلغ٣ ،و ٍٞحرٖ ٓ٘ظ ٍٞك" ٢حُِٔخٕ" ٝ":ػِ ٠حُـِٔش كبٕ حٌُِٔش ٣ـِذ ٍٝٝىٛخ كٔ٤خ حٍطلغ ٖٓ حُٔلٔخص ٖٓ ًَّٝ ،حُٔؼخٗٝ ،٢حُٔؼ٘ ٠ح٧هٜ٘ٓ َ٤خ ٘٣ؼَ رٔظخرؼش حُزؼُِ ٞزؼ".ٞ حُؼَف ك ٢حُلو ٚح: ٢ٓ٬ٓ٩ ٣ظ٠ق ُِٔطِغ ػِٓ ٠خ ًًَ ٙحُزخكؼ ٕٞك ٢طؼَ٣ق حُؼَف أٗ ْٜهي هِٜٞح اُ ٠طؼَ٣ق حٍطُُٚٞٔ٘ ٙٞ٠ ٝػٔ٘ٓٝ ٚٓٞؼ ٚىه٢ٗ ٍٞء ٖٓ ؿ َ٤حُؼَف ك ٚ٤كوخُٞح" ٓ:خ حػظخى أًؼَ حُ٘خّٓٝ ،خٍٝح ػِ ٚ٤ك ٢ؿٔ٤غ حُزِيحٕ أ ٝك٢ )( رؼٜ٠خ ٓٞحء أًخٕ ًُي ك ٢ؿٔ٤غ حُؼ ٍٜٞأّ ك ٢ػٓ َٜؼ. ٖ٤ ٝػَك ٚحُؼٓ٬ش حُلو ٚ٤حُ٘٤ن ٜٓطل ٠حٍُِهخ رو: "ُٚٞحُؼَف :ػخىس ؿٔ ٍٜٞه ّٞك ٢ه ٍٞأ ٝكؼَ )( ٝهخٍ حُيًظ ٍٞػخىٍ هٞط ٚكٍٓ ٢خُظ ٚحُؤ٤ش" :حُؼَف :كـ٤ظٝ ٚأػَ ٙك ٢كو ٚحُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش ":حُؼَف ٓ:خ )( ٣ـِذ ػِ ٠حُ٘خّ ٖٓ ه ٍٞأ ٝكؼَ أ ٝطَى . َٗف حُوخػيس: ٖٓ ه ٍ٬حُظؼَ٣ق حُٔخرن ٌٖٔ٣حُو: ٍٞإ ٌٙٛحُوخػيس َُ٣ؿغ اُٜ٤خ ك ٢طلي٣ي حَُٔحى ٖٓ رؼ ٞحُ٧لخظ حَُ٘ػ٤شٝ ،حُ٧لخظ حُظ٣ ٢ظؼخَٓ رٜخ حُ٘خّٝ ،ر٘خء ح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش ػِٜ٤خ اُ ٠ػخىس حُ٘خّ ٓٝخ طؼخٍكٞح ػًُِٝ ،ٚ٤ي اًح ُْ ٝطويَ٣ح ُ.ٚ َ٣ى حَُ٘ع رظلي٣ي٣ ُْٝ ،ٙظ ٖٔ٠حُٔؼ٘ ٠حُِـَُِّ ١ٞلع طلي٣يًح ً ٝؿٔغ رؼ ٞحُلوٜخء ر ٖ٤حُؼخىس ٝحُؼَف ٖٟٔطؼَ٣ق ٝحكي كوخٍ( :حُؼخىس ٝحُؼَف ٓخ حٓظوَ ك ٢حُ٘لٖٓ ّٞ ؿٜش حُؼوٝ ٍٞطِوظ ٚحُطزخع حُِٔٔ٤ش رخُوز)().ٍٞ ٠خ كوخٍ( :حَُٔحى رخُؼخىس ك ٌٙٛ ٢حُوخػيس ٞٛحُؼَف ر٘ٞػ ٚ٤حُِلظ٢ ٝهٍَ ًُي حُ٘٤ن ٜٓطل ٠حٍُِهخء أً ٣ ٝحُؼِٔ)().٢ ٝػٌِٛ ٠ح كبٕ حُؼَف ٞٛحُؼخىس حُٔؼَٝكش ،كخُؼَف ٝحُؼخىس ُلظخٕ رٔؼ٘ٝ ٠حكي حٛطً ٬كخٝ ،إ ًخٗخ ٓوظِل ٖٓ ٖ٤ك٤غ حُٔل ّٜٞحُِـ ،١ٞكخُؼخىس ٢ٛحُ َؼ ْٞى ٝحُظٌَحٍٝ ،حُؼَف ٞٛحُٔظؼخٍف. حُلَم ر ٖ٤حُؼخىس ٝحُؼَف: حهظِق حُؼِٔخء كًُ ٢ي ػِ ٠ػ٬ػش أهٞحٍ :٢ٛ حُو ٍٞح: ٍٝ٧أٗ ٫ ٚكَم رٜٔ٘٤خ: أ: ١أٜٗٔخ رٔؼ٘ٝ ٠حكيٌٛٝ ،ح ٍ ٞٛأ ١حرٖ ػخري ٖ٣حُل٘لٝ ٢ؿ ،َٙ٤ك٤غ هخٍ ك ٢طؼَ٣لُِ ٚؼَف" :كخُؼخىس ٝحُؼَف رٔؼ٘ٝ ٠حكي ٖٓ ك٤غ حُٔخٛيم ٝإ حهظِلخ ٖٓ ك٤غ حُٔل ٖٔٓٝ". ّٜٞحهظخٍ ٖٓ ٙحُٔؼخ ٖ٣َٛحُؼٓ٬ش حُ٘٤ن دمحم حُوٝ ،ٖ٤ٛٞػزيحُٛٞخد ه٬فٝ ،حُيًظ ٍٞحُٔ٤ي ٛخُق ك" ٢أػَ حُؼَف" (). حُو ٍٞحُؼخٗ: ٢إٔ حُؼَف هخ ٙرخ٧هٞحٍ ٝحُؼخىس هخٛش رخ٧كؼخٍ. هخٍ حٓ٧ظخً أر٘ٓ ٞش كلظ ٚهللا" ٌٛٝ:ح حُوٓ ٫ َٜؼ٘ ٕ٧ ،ُٚ ٠حُلوٜخء ٖٓ حُِٔق ٝحُوِق "أؿَٝح حُؼخىس ك٢ ح٧هٞحٍ ٝح٧كؼخٍ ٓؼًخ" (). ٛخ ٓطِ ًوخ: حُو ٍٞحُؼخُغ :إٔ رٜٔ٘٤خ ػًٔٓ ٞخ ٝهً ٜٞ كخُؼخىس أػْ ٖٓ حُؼَف ٓطِوًخ ك٤غ ططِن (ػِ ٠حُؼخىس حُـٔخػ٤ش "حُؼَف "ٝػِ ٠حُؼخىس حُلَى٣ش ،كٌَ ػَف )( ػخىس ٫ٝػٌْ . ٌٛٝح حُو ٞٛ ٍٞحٌُ٣ ١زي ٝظٝ ٍٜٙٞحطـخ٣ ٞٛٝ ،ٚٛظ٘خٓذ ٓغ ٓخ ٓزن ٖٓ طؼَ٣لخص حُؼَف ٝحُؼخىس. كزؼ ٞحُؼِٔخء حُٔليَػ٣ ٖ٤لَم رٓ ٖ٤يُ ٢ ُٞحُؼَف ٝحُؼخىس ،كؤِ١ن حُؼخىس ػِٓ ٠خ َٔ٘٣ػخىس حُلَى ػَك ٚرؤٗ: (ٚػخىس ؿٔ ٍٜٞه ّٞك ٢ه ٍٞأ ٝكؼَ)() ،كزٜٔ٘٤خ ػّٔٞ ٝحُـٔخػشٝ ،ه ٚحُؼَف رؼخىس حُـٔخػش ك٤غ َّ )( ٝهٓ ٜٙٞطِن. ٖٓ أٓؼِش حُؼَف ٝحُؼخىس: ٓخ ؿَ ٟػِ ٚ٤طؼخَٓ حُ٘خّ ٖٓ حٓظجـخٍ رؼٛ٧ ْٜ٠لخد حُٔٝ ٖٜحُلَف حٌُ ٖ٣كظلٞح ٓل٬ص ٌُٜح حُؼَٔ ٝحٗظـِٞح ر ،ٚري ٕٝطٔٔ٤ش ُ٨ؿَس ،كبٗ٣ ْٜؼط ٕٞح٧ؿَس كٔذ ٓخ ؿَ ٟر ٚحُؼَفٝ ،إ ُْ ٘ٛ ٌٖ٣خى َٗ.١ ٖٓٝػْ ؿخء ك ٢طؼز َ٤حُلوٜخء" :حُؼخىس ٓلٌٔش" ،طٍِ٘ حُؼخىس ُِٓ٘ش حَُ٘ ،"١كخُٜٔ٘يّ ٝحُل٬م ٝحُٔٔٔخٍ ٓ.ؼ٣- ٬ؼط ٖٓ ٕٞح٧ؿَس ٗظٓ َ٤خ ٣و ٕٞٓٞر ٖٓ ٚػَٔ ،طِ٘ ١َُِ٘ ً٬٣حُؼَكُِ٘ٓ ٢ش حَُ٘ ١حُِلظ.٢ ٝحُٔؼخٓ٬ص ك ٢ػَٜٗخ حُلخ َٟهي ط٘ٞػض ٝطؼويص أًؼَ ٓٔخ ٣ظٗ ُْ ُٞٝ ،ٍٜٞوَ رخػظزخٍ حُؼَف ٧ىٟ ًُي اُ ٠حُٔ٘خُػخص ٝحُٔ٘خؿَحص ،ح َٓ٧حٌُ٣ ١ئى ١رخُ٘خّ اُ ٠حُٔ٘وش ٝحُؼَٔٔٛٝ ،خ ٓ٘ل٤خٕ ػٖ ٌٙٛحَُ٘٣ؼش ،كوي ىُض ح٧ىُش ػِ ٠أٜٗخ َٗ٣ؼش حُٝ َٔ٤حُُٜٔٞش ٝ.كًُ ٢ي ٣و ٍٞحُؼِ رٖ ػزيحٍُٔ- ّ٬كٔ ٚهللا –ٓخ ٗ:ٜٚ " ٓؼَ حٓظٜ٘خع حُٜ٘خع حٌُ ٖ٣ؿَص ػخىط ْٜرؤٗ٣ ٫ ْٜؼِٔ ٕٞا ٫رخ٧ؿَس ،اًح حٓظٜ٘ؼٔٓ ْٜظٜ٘غ ٖٓ ؿَ٤ طٔٔ٤ش أؿَسً ،خُيٝ ٍ٫حُل٬م ٝحُلخٛي ٝحُلـخّ ٝحُ٘ـخٍ ٝحُلٔخٍ ٝحُوٜخٍ ،كخٛ٧ق (أٗٔ٣ ْٜظلو ٖٓ ٕٞح٧ؿَس ٓخ ؿَص ر ٚحُؼخىس ُيُ٫ش حُؼَف ػًُِ ٠ي)(). حُؼَف حُٔؼظزَ هزَ ًًَ ٓخ ٣ظؼِن ٖٓ ٌٙٛحُٔٔخثَ رٟٔٞٞػ٘خ٣ ،لٖٔ ر٘خ إٔ ِٗو ٢حُٞ٠ء ػٌِٛ ٠ح حُؼَف حُٔؼظزَ ك٢ حُلٌْ ػِ ٠رؼ ٞحُٔٔخثَ حُلو٤ٜش. كخُؼَف ك ٢حٛط٬ف ح ،ٖ٤٤ُٞٛ٧أ ٝحُؼخىسٓ ٞٛ ،خ حٓظوَ ك ٢حُ٘ل ٖٓ ّٞؿٜش حُؼوٝ ،ٍٞطِوظ ٚحُطزخع حُِٔٔ٤ش رخُوزٝ ،ٍٞه : "َ٤حُؼخىس ٓؤهًٞس ٖٓ حُٔؼخٝىس ،ك ٢ٜرظٌٍَٛخ ٓٝؼخٝىطٜخ َٓس رؼي أهَٛ ٟخٍص ٓؼَٝكش ٓٔظوَس ك ٢حُ٘لٝ ّٞحُؼوٓ ،ٍٞظِوخس رخُوز ٖٓ ٍٞؿ َ٤ػ٬هش ٫ٝهَ٘٣ش كظٛ ٠خٍص كو٤وش. ٜخ َٗػً٤خٝ ،رؤٕ َّ طط َِى ٝط َ ْـ َِذ. ٝهُّ٤يص حُؼخىس حُٔؼظزَس رؤ ٫طوخُق ٗ ً ٝهُّ٤ي حُؼَف رؤٕ ٓ ٌٕٞ٣خر ًوخ ٘ٗ٩خء حُظَٜف ،أٓ ٝوخًٍٗخ ُٝ ،ٚحٗظَ ١رؼ ْٜ٠إٔ ٌٕٞ٣حُؼَف ػخ ًٓخًٔ ،خ )( َٜ٣ف رو٬ك.ٚ حٗظَ ١ك- ٚ٤كٔ٤خ ٣ـَ ١ر ٖ٤حُ٘خّ ٖٓ ٓؼخٓ٬ص –أ٫ َّ أهٔخّ حُؼَف: ٘٣ؤْ حُؼَف اُ ٠ػَف هٝ ٢ُٞػَف كؼِٝ ،٢ح ٍٝ٧هي ٣طِن ػِ ٚ٤حٛ٫ط٬ف أ ٝحُلو٤وش حُؼَك٤شٔٛ٬ًٝ ،خ ػ٬ػش أٗٞحع: • ػَف ٜٗي حَُ٘ع روز" ،ُٚٞػَف َٗػ".٢ • ػَف ٜٗي حَُ٘ع ربُـخث" ،ٚػَف كخٓي " ٞٛٝحُٔوخُق ُِيُ َ٤حَُ٘ػٝ ًَ ٖٓ ٢ؿ.ٚ • ػَف ََٓٓ "ُْ ٜ٘٣ي حَُ٘ع ُ ٚرخ٫ػظزخٍ أ ٝحُ٩ـخء". ُِ٘ٝخ١زٍ ، ()٢كٔ ٚهللا ،طؤٍ ْ٤حثغ ُِؼخىحص ٢ٛٝ ،ػ٘يٞٗ ٙػخٕ: • حُؼخىحص حَُ٘ػ٤ش حُظ ٢أهَٛخ حُيُ َ٤حَُ٘ػ ٢أٗ ٝلخٛخٓٝ ،ؼًُ٘ ٠ي إٔ ٌٕٞ٣حَُ٘ع أَٓ رٜخ ا٣ـخرًخ أٗ ٝيرًخ، أ ٠ٜٗ ٝػٜ٘خ ًَحٛش أ ٝطلًَٔ ٣خ ،أ ٝإًٔ كٜ٤خ كؼ ً٬أ ٝطَ ًًخ. • حُؼخىحص حُـخٍ٣ش ر ٖ٤حُوِن رٔخ ُ ْ٤كٗ ٢ل ٫ٝ ٚ٤اػزخط ٚىَُٗ َ٤ػ.٢ ػْ ٣ ٞٛؤْ حُؼخىحص رخػظزخ ٍ ٝهٞػٜخ ك ٢حُٞؿٞى اُ ٠ػخىحص ػخرظش ٝػخىحص ٓظزيُش ،كخ ٢ٛ ٠ُٝ٧حُؼخىحص حُؼخٓش ،حُظ ٫ ٢طوظِق رلٔذ ح٧ػٜخٍ ٝحٜٓ٧خٍ ٝح٧كٞحٍٝ ،حُؼخٗ٤ش حُظ ٢طوظِق رلٔذ ًُيٝ ،حُؼَف كـش ك٢ )( حٓ٫ظي ٍ٫ر ٚػ٘ي حُلوٜخء ،هخٛش ػ٘ي حُٔخٌُ٤ش ٝح٧ك٘خف. ٟٞحر ٢حُؼَف ٝحُؼخىس: ُ ٜٞ ؿٟٞ ٕٞحرٓ ٢وظِلش –٢ٛ إ ٓؼش أَ١حف حُوخػيس –ُٔخ طظ ٖٓ ٖٔ٠رلٞع ػَ٠٣ش –ؿؼِض حُلوٜخء ُ ٣ رٔؼخرش هٞحػي كَػ٤ش ٓ٘يٍؿش طلض حُوخػيس ح– ّ٧طـٔغ طِي حُزلٞع ٝحُٔٔخثَ ٝط٘ظٜٔخٓٝ ،ؼظْ طِي حُٞ٠حر ٢ػِ٠ حهظ٬ف حُظؼخرٓ َ٤ظوخٍرش حُي٫٫ص ٝحُٔؼخٗ ،٢ا ٫إٔ ًٜ٘ٓ ّ٬خ ٣ؼظزَ ٟخر ً طخ ُِوخػيس حٓٝ ،ّ٧ؤكخ ٍٝكٓ ٢خ ٢ِ٣إٔ أًًَ رؼٜ٠خ ُِ٣خىس حُز٤خٕ ٝحُظ٤ٟٞق. أ- "ً٫ٝحُٔؼَٝف ػَ ًكخ ًخًَُٔ٘ َٗ ١ٝ ١خ ٝ"().كُ ٢لع" :حَُٔ٘ ١ٝػَ ًكخ ًخًَُٔ٘ َٗ ١ٝػخ)( " أ: ١حُٔؼَٝف حُٔؼظخى ر ٖ٤حُ٘خّٝ ،إ ُْ ً ٣َٛ ًٌَ٣لخ ،ك ٜٞرُِٔ٘ش حُظ٣َٜق ُيُ٫ش حُؼَف ػِٝ ،ٚ٤إٔ ٓخ ؿَ ٟر ٚحُؼَف ٣ـذ َٓحػخط ،ٚأ : ١إ ٓخ ػَف ر ٖ٤حُ٘خّٝ ،حٗظٝ َٜؿَ ٟطؼخِٓ ْٜػِ ٌٖ٣ ُْٝ ،ٚ٤ػٔش ٗٚ ٣ؼخٍ ٟٚأ٣ ٝو٤يٝ ٙاٗٔخ ك ٢ح ٍٞٓ٧حُظ ٚٗ ٫ ٢كٜ٤خ ٣لٌْ حُؼَف كٜ٤خ ٓخُْ ٌٖ٣ط٣َٜق رو٬ك ،ٚأٜٙٞ٘ٓ ١َٗ ٝ ػِ ٚ٤كبًح ُْ ٌٖ٣هخّ حُؼَف ٓوخّ حُظ٣َٜقٝ ،ك ََّ ٓلَ حَُ٘ ١كٌخٕ ًخُظ٣َٜق ٝحَُ٘.١ هٞحػي ٓ٘خرٜش : هخػيس "حُظؼ ٖ٤٤رخُؼَف ًخُظؼ ٖ٤٤رخُ٘ٝ" ٚهخػيس "حُؼخرض رخُؼَف ًخُؼخرض ريَُٗ َ٤ػٝ ،"٢هخػيس "حُؼخرض رخُؼَف ًخُؼخرض رخُ٘".()ٚ ٓؼخٍ ًُي ُٞ:حٗظـَ ٗو٥ ٚهَ ٗ٤جًخ ٣ ُْٝظوخ ٫ٝػِ ٠ح٧ؿَس٘٣ ،ظَ ُِؼخَٓ إ ًخٕ ٘٣ظـَ رخ٧ؿَس ػخىس )( ٣ـزَ ٛخكذ حُؼَٔ ػِ ٠ىكغ أؿَس حُٔؼَ ُِؼخَٓ ػٔ ً٬رخُؼَف ٝحُؼخىس ٝا ٫ك.٬ ىحٍح ٣ ُْٝليى ٗٞع حٓ٫ظؼٔخٍ كبَٗ٣ ٚؿغ ك ٢طلي٣ي ٗٞع حٓ٫ظؼٔخٍ آُ ٠خ ؿَ ٟرٚ ًٌٝح ُ ٞحٓظؤؿَ اٗٔخٕ ً حُؼَفًُ ٌٕٞ٣ٝ ،ي رُِٔ٘ش حَُ٘.١ ٓؼخٍ آهَ :اًح طؼخهي ٓغ ػخَٓ ػِ ٠إٔ ٣ؼَٔ ػ٘ي ٙأ ُٚ ٝػٔٓ ً٬خٝ ،ه٤يح ٌٛح حُؼوي رٔخ ؿَ ٟػِ ٚ٤حُؼَف، ٝػَٔ حُ٘خّ كبٗ ٌٕٞ٣ ٚرُِٔ٘ش حُظو٤٤ي رخُ٘.ٚ ٝأٝحٕ ٝ-إًٔ حُٔئؿَ ُِٔٔظؤؿَ حٓظؼٔخُٜخ، ٓٝؼخٍ ػخُغ :اًح حٓظؤؿَ اٗٔخٕ ٗوش ٓلَٗٝش -كٜ٤خ أػخع ٝأٓظؼش ٍ )( كظِق رؼًُ ٞي ،كوي ؿَ ٟحُؼَف رؤٕ ٓخ ٣ظِق كٔ٠خٗ ٚػِ ٠حُٔٔظؤؿَ كٌؤٗ ١َٝ٘ٓ ٚك ٢حُؼوي . ػخًٗ٤خ :اٗٔخ طؼظزَ حُؼخىس اًح حٟطَىص ،كبٕ حٟطَرض كٝ ،٬إ طؼخٍٟض حُظ٘ ٕٞك ٢حػظزخٍٛخ كو٬ف َٟ٣حُٔٞٓ ،٢١ٞ٤حكوًخ كًُ ٢ي حٓ٩خّ حُ٘خكؼ ،٢ك ٢رخد حٝ ٍٞٛ٧حُؼٔخٍ :إٔ ًَ ٓخ ٣ظ٠ق ك ٚ٤حَ١حى حُؼخىس ،ك ٜٞحُٔلًٌْ َٙٔ٠ٓٝ ،خًًٌُٔ ٣َٛ ٍٞلخٓ ًَٝ ،خ طؼخٍ ٝحُظ٘ ٕٞرؼ ٞحُظؼخٍ ٝك ٢كٌْ حُؼخىس كٚ٤ كٓ ٜٞؼخٍ حُو٬ف. ٝكًُ ٢ي كَٝعٜ٘ٓ ،خ :رخع ٗ٤جًخ ريٍحٝ ْٛأِ١ن ٍِٗ ،ػِ ٠حُ٘وي حُـخُذ ،كِ ٞحٟطَرض حُؼخىس ك ٢حُزِي ٝؿذ حُز٤خٕٝ ،ا٣ ٫زطَ حُز٤غ. ٜ٘ٓٝخ :ؿِزض حُٔؼخِٓش رـْ٘ ٖٓ حُؼَ ،ٝٝأٞٗ ٝع ٓ٘ ،ٚحَٜٗف حُؼٖٔ اُ ٚ٤ػ٘ي ح٬١٩م ك ٢حٛ٧ق، ًخُ٘وي. ٜ٘ٓٝخ :حٓظؤؿَ ُِو٤خ١ش ٝحُ٘ٔن ٝحٌُلَ ،كخُوٝ ٢٤حٌُلَ ػِٖٓ ٠؟ ه٬فٛ ،لق حَُحكؼ ٢ك ٢حَُ٘ف حَُؿٞع ك ٚ٤اُ ٠حُؼخىس ،كبٕ حَ١رض ٝؿذ حُز٤خٕٝ ،ا ٫كظزطَ ح٩ؿخٍس"(). ٣ٝوطغ حُٔ ٢١ٞ٤ر ٖ٤حُٔزخكغ حُٔظؼِوش رخُوخػيس رل٣ ٍٜٞظ٘خ ٍٝكٜ٤خ رؼ ٞحُٔؼخٍٟخص ُِؼَف ٝحُؼخىس ٓؼَ "طؼخٍ ٝحُؼَف ٓغ حَُ٘ع ""ٝطؼخٍ ٝحُؼَف ٓغ حُِـش ""ٝطؼخٍ ٝحُؼَف حُؼخّ ٝحُوخ ،"ٙا ٫إٔ ًُي ٣ ٫ظؼِن ر٘٢ء ٖٓ ٟٓٞٞػ٘خ. )( ػخُؼًخ" :حُؼخىس حُٔطَىس كٗ ٢خك٤ش َٛ ،طٍِ٘ ػخىطُِ٘ٓ ْٜش حَُ٘١؟ ٟٞ٣ٝق حًُُٔ ٢١ٞ٤ي رٜ٘ٓ ٍٜٞخ ُٞ:ػْ ك ٢حُ٘خّ حػظ٤خى ارخكش ٓ٘خكغ حََُُِٔ ٖٛط ،ٖٜكُِ٘ٓ ٍِ٘٣ َٜش َٗ ٚ١كظ٣ ٠لٔي حَُ ،ٖٛهخٍ حُـٔٝ ،٫: ٍٜٞهخٍ حُولخٍ ٗ:ؼْ. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:ؿَص ػخىس حُٔوظَ ٝرَى أُ٣ي ٓٔخ حهظَ ،ٝكُِ٘ٓ ٍِ٘٣ َٜش حَُ٘ ،١ك٤لَّ اهَحٟٚ؟ ٝؿٜخٕ، أٛلٜٔخ .٫: ٜ٘ٓٝخ ُٞ:حػظخى ر٤غ حُؼ٘٤ش ،رؤٕ ٘٣ظَٓ ١ئؿ ً٬رؤهَ ٓٔخ رخػٗ ٚويًح ،ك٣ َٜلَّ ًُي؟ ٝؿٜخٕ ،أٛلٜٔخ .٫: ٜ٘ٓٝخ ُ ٞىكغ ػٞرًخ ٓ-ؼ - ً٬اُ ٠ه٤خ٤ُ ١و٤ط ًٌَ٣ ُْٝ ،ٚأؿَس ػخىط ٚرخُؼَٔ رخ٧ؿَس ،كُِ٘ٓ ٍِ٘٣ َٜش َٗ١ ح٧ؿَس؟ ه٬ف ٝ.حٛ٧ق ك ٢حٌُٔٛذ ٝ ،٫:حٓظلٖٔ حَُحكؼٓ ٢وخرِش. ٍحرؼًخ" :طؼظزَ حُؼخىحص اًح حَ١ىص أ ٝؿِزض)(" ٌٙٛحُوخػيس طؼزَ ػٖ رؼَٗ ٞحث ٢حُؼَف ٞٛٝ ،إٔ ٓ ٌٕٞ٣طَىًح ٝؿخُزًخ. ٓٝؼ٘" ٠حَ١٫حى "ىٝحّ حُؼَٔ رٜخ ك ٢ؿٔ٤غ ح٧كٞحٍ ٝحٝ٧هخص ٝحُلٞحىع ،رل٤غ ٣ ٫وظِق ا ٫رخَُّ٘ ٚػِ٠ ه٬ك.ٚ ً أٓخ حُـِزش كظٌ ٕٞرخُؼَٔ رٜخ ك ٢أًؼَ حُلٞحىعٝ ،إٔ ٌٕٞ٣ؿَ٣خٕ أ ِٚٛػِ ٚ٤كخ ٬ٛك ٢أًؼَ حُلٞحىع، )()( أ ٝػ٘ي أًؼَ حُ٘خّ ٓؼخٍ ًُي ُٞ:طؼخَٓ اٗٔخٕ ٓغ آهَ ك ٢حٌُِٔٔش حُؼَر٤ش حُٔؼٞى٣ش ٝكيىح ٓزِؾ أُق لاير ك ٢ػوي رٜٔ٘٤خُْٝ ، ٟٞ٣لخ ٗٞع حَُ٣خٍ ،كبٕ ُلع حَُ٣خٍ َٜ٘٣ف اُ ٠حَُ٣خٍ حُٔؼٞى ٕ٧ ١حُظؼخَٓ ر٣ ٚؼظزَ ٓطَىًح ك ٢حٌُِٔٔش)(. ٔخ" :حُؼزَس ُِـخُذ حُ٘خثغ ُِ٘ ٫خىٍ)(" هخٓ ً ً ٌٙٛهخػيس ٜٓٔش ٍٜٓ٘ٞس ٖٓ هٞحػي حُلو ٚح ٢ٛٝ ،٢ٓ٬ٓ٩أػْ ٖٓ حُ٠خر ٢حًٌُٔ ٍٞآٗلخ (اٗٔخ طؼظزَ حُؼخىس اًح حَ١ىص أ ٝؿِزض)ٌُٝ ،ح ٜ٣ ٫ق حُو: ٍٞاٜٗٔخ ٓظليطخٕ ػِ ٠ح٬١٩م ٕ٧ ،حُو٠خ٣خ حُٔ٘١ٞش رخُؼَف ٫طو َّ ٓلٍٜٞح رؤٕ طٌ ٕٞؿِزش ٝهٞػ ٖٓ ٚؿٜش أٗ ٚػَف طؼخَٓ ر ٚحُ٘خّ رؼٔ٤ٓٞش ٌٙٛحُوخػيس؛ ٕ٧حُـخُذ حُ٘خثغ ٘ٛخ ُْ٤ ً )( ٝأُل ،()ٙٞكخٌٍُحثغ اُ ٠حُٔلَّ ُـِزش ِٓٞى حُ٘خّ كٜ٤خ طٔيّ ٝطٔ٘غٝ ،إ ُْ ٌٖ٣رٜخ ػ٬هش رخُؼَف. ٝاًح حػظزَٗخ حُوخػيس ك ٢رخد حُؼَف كبٕ حُٔوٜٞى ٝحَُٔحى رخُ٘ٞ٤ع :حٗظٜخٍ حُؼَٔ رٌُي حُؼَف ٝحٗظ٘خٍٙ ر ٖ٤حُ٘خّ. )( ٓخ" :إ هخػيس حٔ٣٧خٕ حُز٘خء ػِ ٠حُؼَف اًح ُْ ٠٣طَد كبٕ حٟطَد كخَُؿٞع اُ ٠حُِـش " ٓخى ً طيٍ ٌٙٛحُوخػيس ػِ ٠إٔ ٓز٘ ٠حٔ٣٧خٕ ك ٢ىُ٫ش أُلخظٜخ ػِ ٠حُؼَف ،رَ٘ ١إٔ ٌٛ ٌٕٞ٣ح حُؼَف ٓؼٔ ً٫ٞرٚ رخٓظَٔحٍ ك ٢أًؼَ حُلٞحىع ٝػ٘ي أًؼَ حُ٘خّ ،أٓخ اًح حٟطَد حُؼَف رٔؼ٘ ٠إٔ طؼخَٓ حُ٘خّ ر ْ٤ُ ٚؿخُزًخ ٗ ٫ٝخثؼًخ كظ خٍس ٣ؼَٔ رٝ ٚطخٍس ٣ ٫ؼَٔ ر ٚك ٌٕٞ٤ك ٌٙٛ ٢حُلخُش حَُؿٞع اُ ٠حُٔؼخٗ ٢حُِـ٣ٞش ُ٧لخظ حُ.ٖ٤ٔ٤ ٓخرؼًخ" ٓ ًَ:خ ٍٝى ر ٚحَُ٘ع ٓطِ ًوخ ٟ ٫ٝخر ُٚ ٢ك ٫ٝ ٚ٤ك ٢حُِـش َ٣ؿغ ك ٚ٤اُ ٠حُؼَف)(" أ ١إٔ ًَ كٌْ ٍٝى ك ٢حَُ٘ع ر٤ٜـش ؿخٓؼش ػخٓشَ٣ ُْٝ ،ى ُٟ ٚخرٓ ٢ليى ُ ٫ـشً ً َٗ ٫ٝػخ ،كبٕ طو٣ ٜٚ٤ٜظْ ػٖ ٣َ١ن حُؼَف ر ٖ٤حُ٘خّ. ٓٝؼِ ٙٞرخُلَُ ك ٢حَُٔهش ٝحُظلَم ك ٢حُز٤غ ٝحُوز. ٞ ًٔخ هَؿٞح ػٖ ًُي كٞٓ ٢حٟغ٣ ُْ ،ؼظزَٝح كٜ٤خ حُؼَفٓ ،غ أٜٗخ ٟ ٫خرُٜ ٢خ ك ٢حَُ٘ع ٫ٝك ٢حُِـش، ٜٓ٘خ :حُٔؼخ١خس ػِ ٠أ َٛحٌُٔٛذٜ٣ ٫ ،ق حُز٤غ رٜخ ُٞٝ ،حػظ٤يص ٫ ،ؿَّ إٔ حُ٘ ١ٝٞهخٍ :حُٔوظخٍ حَُحؿق ىًُ٬٤ حُٜلشٜ٣ ُْ ٚٗ٧ ،ق ك ٢حَُ٘ع حػظزخٍ ُلع ،كٞؿذ حَُؿٞع اُ ٠حُؼَف ًـ ٖٓ َٙ٤حُ٧لخظ. ٜ٘ٓٝخ ٔٓ:ؤُش حٓظٜ٘خع حُٜ٘خع حُـخٍ٣ش ػخىط ْٜرخُؼَٔ رخ٧ؿَسٔ٣ ٫ ،ظلو٤ٗ ٕٞجًخ اًح ُْ ٙٞ١َ٘٣ك٢ حٛ٧ق. ٖٓٝأٓؼِش ًُي إٔ ٣يكغ ػٞرًخ اُ ٠ه٤خ٤ُ ١و٤ط ،ٚأ ٝهٜخٍ ُ٤و ،َٜٙأ ٝؿِْ ر٣ ٖ٤ي ١ك٬م كلِن ٍأٓ،ٚ أ ٝى٫ى كيٌُٝ ،ٚأٓخ ىه ٍٞحُلٔخّ كبٗٞ٣ ٚؿذ ح٧ؿَسٝ ،إ ُْ ٣ـَ ُٜخ ًًَ هطؼًخ ٕ٧حُيحهَ ٓٔظٞف ٓ٘لؼش حُلٔخّ رٌٔٞط٘ٛٝ ،ٚخى ٛخكذ حُٔ٘لؼش َٛكٜخ. كَع: ٓجَ حُـِحُ ٢ػٖ حُٜٞ٤ى ١اًح أؿََّ ٗلٔٓ ٚيس ٓؼِٓٞشٓ ،خ كٌْ حُٔزٞص حُظ ٢طظوِِٜخ اًح ُْ ٔ٣ظؼٜ٘خ ،كبٕ حٓظؼ٘خٛخ ك َٜطٜق ح٩ؿخٍس٣ ٚٗ٧ ،ئى ١اُ ٠طؤه َ٤حُظِٔ ْ٤ػٖ حُؼوي .كؤؿخد :اًح َّ حَ١ى ػَك ْٜرٌُي ًخٕ ا٬١م حُؼوي ًخُظ٣َٜق رخٓ٫ظؼ٘خءً ،خٓظؼ٘خء حُِ َ٤ك ٢ػَٔ ٣ ٫ظ ٠ُٞا ٫رخُٜ٘خٍ ٝ.كٌٔ: ٚأٗ ُٞ ٚأٗ٘ؤ ح٩ؿخٍس ك ٢أ ٍٝحًُِ َٜٓ ،َ٤كخ ٟخ ٍُِِحػش رخٟ٩خكش اُ ٠أ ٍٝحُـيٜ٣ ُْ ،قٝ ،إ أِ١ن ٛقٝ ،إ ًخٕ حُلخٍ ٣وظ ٢٠طؤه َ٤حُؼًَٔٔ ،خ ُ ٞأؿََّ أٍ ً ىحٍح ٓ٘لٗٞش رخٓ٧ظؼش ٫ ،طلَؽ ا ٫ك ّٞ٣ ٢أ.ٖ٤ٓٞ٣ ٝ كٝ ٢هض ٣ ٫ظ ٍٜٞحُٔزخىٍس اٍُُ ٠ػٜخ ،أ ٝأؿَ ً ٝهي ٗوِ ٚػ٘ ٚحَُحكؼٝ ٢حُ٘٘٣ ُْٝ ،١ٝٞو ٙ٬ػٖ ؿ. َٙ٤هخٍ حُٔزٌ٘٣ ٫ٝ: ٢زـ ٢إٔ ٣ئهٌ ِٓٔ ًٔخ ،رَ ٘٣ظَ ك.ٚ٤ هخٍ ٝ:هي ٓجَ ػ٘ ٚهخ ٢ٟحُو٠خس أر ٞرٌَ حُ٘خٓ ()٢كوخٍ ٣:ـزَ ػِ ٠حُؼَٔ كٜ٤خ ٕ٧ح٫ػظزخٍ رَ٘ػ٘خ ك٢ ًُي ،كًٌَ ُ ّ٬ً ٚحُـِحُ ٢كوخٍ ْ٤ُ:رٜل٤ق .ػْ هخٍ ُ٣:لظَٔ إٔ ٣وخٍ ًُئ٣ٝ ،ظؼ٘ ٠رخُؼَف. هخٍ حُٔزٌ ّ٬ًٝ: ٢حُـِحُٓ ٢ظٝ ٖ٤هٝ ،ْ٣ٞك ٚ٤كٞحثي ٞٛٝ ،أ ٖٓ ٠ُٝه ٍٞأر ٢رٌَ حُ٘خٓ ٕ٧ ،٢حُؼَف ٝإ ُْ ٌٖ٣ػخ ًٓخٞٓ ٌُٚ٘ ،ؿٞى كُِ٘ٓ ٍِ٘٣ ،ٚ٤ش حُؼَف ك ٢أٝهخص حَُحكشٗٝ ،لٛٞخ. هخٍ ٝ:ه ُٚٞاًح حَ١ى ػَك ْٜرٌُي ،ك٘٤زـ ٢إٔ ٣لَٔ ػِ ٠ػَف حُٔٔظؤؿَ ٝحُٔئؿَ ؿٔ٤ؼًخٞٓ ،حء ًخٕ حُٔٔظؤؿَ ِٓٔ ًٔخ أّ ،٫كًِ ٞخٕ ػَف حُٜٞ٤ى ٓطَىًح رٌُي ٌُٖٝحُٔٔظؤؿَ حُِْٔٔ ُْ ٣ؼَف ًُي ٌٖ٣ ُْ ،ا٬١م حُؼوي ك ٢كوُِ٘ٓ ً٫ِ٘ٓ ٚش حٓ٫ظؼ٘خءٝ ،حُو ٍٞه ٍٞحُِْٔٔ كًُ ٢ي ,اًح ُْ ٖٓ ٌٖ٣أ َٛطِي حُزِيس٣ ُْٝ ،ؼِْ ٖٓ كخُٓ ٚخ ٣وظ٢٠ ٓؼَكظ ٚرٌُي حُؼَف. ٝك٘٤جٌ ٣ َٛو ٍٞحُؼوي رخ ،َ١أٜ٣ ٝق ٣ٝؼزض ُ ٚحُو٤خٍ ،أ ِِّ٣ ٝحُٜٞ٤ى ١رخُؼَٔ؟ .كٗ ٚ٤ظَٝ ،ح٧هَد حُؼخُغ ٕ٧ ،حُٜٞ٤ىٓ ١لَ ١رخ٬١٩م ٓغ ٖٓ ُ ٖٓ ْ٤أ َٛحُؼَف . هخٍ ٝ :اًح حهظ ٠٠حُلخٍ حٓظؼ٘خءٛخٝ ،أِْٓ حٌُٓ ٢كٓ ٢يس ح٩ؿخٍسٝ ،أط ٠ػِ ٚ٤رؼي آٓ ّٞ٣ ٚٓ٬زضٝ ،ؿذ حُؼَٔ كٗ ٫ٝ ،ٚ٤و ٍٞػ٘ي حٓ٫ظؼ٘خء :اٗ ٚهخٍؽ ػٖ ػوي ح٩ؿخٍس ،كبًٗ ُٞ ٚخٕ ًٌُي ُـَ ٟك ٢ح٩ؿخٍس ه٬فً ،بؿخٍس حُؼوذُٝ ،ـخُ ُ ٚإٔ ٣ئؿَ ٗلٔ ّٞ٣ ٚحُٔزض ٥هَٝ ،طـًُ ِ٣ٞي رؼ٤ي ،كبٗ ٚ٘ٓ ِِّ٣ ٚػوي ح٩ؿخٍس ػِ ٠حُؼُ٘ ٖ٤وٖ٤ٜ ػِ ٠حٌُٔخٍ ،كٓ ٢يس ٝحكيس ّ٬ًٝ ،حُلوٜخء ٣ؤرخَٛٝ ،ٙكٞح رؤٗ ٚاًح ٍٝى ػوي ػِ ٠ػ٣ ٫ ٖ٤ـ ُٞإٔ ٣ؼوي ػِٜ٤خ ٓؼِ.ٚ ٌٌٛٝح ٗو ٍٞك ٢حٓظؼ٘خء أٝهخص حُِٜٞحص ٗٝلٛٞخٓ ْ٤ُ ،ؼ٘خ ٙإٔ طِي حٝ٧هخص ٓظوِِش ر ٖ٤أُٓخٕ ح٩ؿخٍس، ًبؿخٍس حُؼوذ ،رَ ٗو ٍٞكًُ ًَ ٢ي :إ ٓ٘لؼش ًُي حُ٘و ٚك ٢ؿٔ٤غ طِي حُٔيس ٓٔظلوش ُِٔٔظؤؿًَِٞٔٓ ،ش رٔوظ٠٠ حُؼويٓٝ ،غ ٌٛح ٣ـذ ػِ ٚ٤طٞك ٖٓ َٙ٤حُؼَٔ ك ٢طِي حٝ٧هخصًٔ ،خ إٔ حُٔ٤ي ٔ٣ظلن ٓ٘لؼش ػزي ٙك ٢ؿٔ٤غ حٝ٧هخصٓٝ ،غ ًُي ٣ـذ طٞك َٙ٤ك ٢أٝهخص حُِٜٞحص ٝحَُحكش رخُِٗٝ َ٤لٛٞخ. كٌٜح ٓ ٞٛؼ٘ ٠حٓ٫ظؼ٘خء ٞٛٝ ،حٓظؼ٘خء ٖٓ حٓ٫ظ٤لخء ٖٓ ٫حٓ٫ظلوخمٝ ،إ ٗجض هِض ٖٓ:حٓظ٤لخء حُِٔٔٞى، ٓوظٓ٫ ٞظلوخهٜخَ ََ٘ٓ ٌُٖٝ ،غ ٓخٗغ كخٓظؼ٘خٛخ. ٖٓ ٫حُِٔيٝ ،إ ٗجض هِض :حُؼوي ٍ ٝك٘٤جٌ كخُٔزٞص ىحهِش ك ٢ح٩ؿخٍس ِٓٝي حُٔٔظؤؿَ ٓ٘لؼش كٜ٤خ ٝاٗٔخ حٓظ٘غ ػِ ٚ٤حٓ٫ظ٤لخء َٓ٧ػَك٢ َٓ٘ ١ٝرزوخء حُٜٞ٤ى٣ش ،كبًح أِْٓ ُْ ٣زن ٓخٗغٝ ،حٓ٫ظلوخم ػخرض ُؼٔ ّٞحُؼوي ،كٔ٤ظٞك٣ٝ ،ٚ٤ـذ ػِ ٚ٤رؼيٓخ أِْٓ إٔ ٣ئى ١حُِٜٞحص ك ٢أٝه خطٜخ ٍِٝ٣ٝ ،حٓظلوخم حُٔٔظؤؿَ ٓ٫ظ٤لخثٜخ رخٝ ،ّ٬ٓ٩إ ًخٗض ًِٓٔٞش ُ ٚرخُؼويٝ ،اٗٔخ ٝؿذ حٓظلوخم كَكٜخ هزَ ح ّ٬ٓ٩اُ ٠حُؼَُٔ ،ؼيّ حُٔخٗغ ٖٓ حٓظ٤لخثٜخ ٓغ حٓظلوخهٜخ. ٗٝظ ُٞ: َٙ٤حٓظؤؿَ حَٓأس ُؼَٔ ٓيس ،كلخٟض ك ٢رؼٜ٠خ ،كؤٝهخص حُ٬ٜس ك ُٖٓ ٢حُل ٞ٤ؿٔٓ َ٤ظؼ٘خس، ٝك ٢ؿٔٓ َٙ٤ظؼ٘خس٘٣ ٫ٝ ،ظَ كًُ ٢ي اُ ٠كخٍ حُؼوي ،رَ كخٍ حٓ٫ظ٤لخء. ٌٌٛٝح حًظَحء ح٩رَ اُ ٠حُلؾ َٛ٤ٓٝخٓ ،لٔ ٍٞػِ ٠حُؼخىس ٝحُٔ٘خٍُ حُٔؼظخىس ،كِ ٞحطلن كٓ ٢يس ح٩ؿخٍس طـ َ٤٤حُؼخىسٓٝ ،خٍ حُ٘خّ ػِ ٠ه٬ف ٓخ ًخٗٞح َٕٝ٤ٔ٣كٔ٤خ َ٠٣ ٫رخ٧ؿٝ َ٤حُٔٔظؤؿَٝ ،ؿذ حَُؿٞع آُ ٠خ ٛخٍ ػخىس ُِ٘خّٗ ٫ٝ ،و ٍٞرخٗلٔخم حُؼوي ٝحػظزخٍ حُؼخىس حٌٛ. ٠ُٝ٧ح ٓوظ ٠٠حُلوٝ ،ٚإ ُْ أؿي٘ٓ ٙو. ً٫ٞ حُٔٔظؤؿَ حُٜٞ٤ى ّٞ٣ ١حُٔزض ظخُ ًٔخ ،أ ٝأُِّ حُِْٔٔ حُؼَٔ كٝ ٢هض حُ٬ٜس ٗٝلٛٞخُْ ، هخٍ ُٞٝ:حٓظؼَٔ ُ ِِٚٓ٣أؿَس حُٔؼَ. ٝهي هخٍ حُزـ ١ٞك ٢كظخ: ٚ٣ٝاٗ ُٞ ٚحٓظ ؤؿَ ػزيًح كخٓظؼِٔ ٚك ٢أٝهخص حَُحكش٣ ُْ ،ـذ ػِ ٚ٤أؿَس ُحثيسٕ٧ ، ؿِٔش حُِٓخٕ ٓٔظلوش ٝطَى حَُحكش ُ٤ظٞكَ ػِ ٚ٤ػِٔ ،ٚكبٕ ىهِٗ ٚوٝ ٚؿذ ػِ ٚ٤إٍٔ ٗؤً ،ٜٚخ ُ ٞحٓظؼِٔ ٚك٢ أٝهخص حُ٬ٜس ٣ ٫ـذ ػِ٣ُ ٚ٤خىس أؿَٝ ،ػِ ٚ٤طًَُ ٚو٠خء حُ٬ٜس ٌٙٛ ،ػزخٍط.ٚ ىحٍح ،ػْ رخػٜخ ُـ َ٤حُٔٔظؤؿَ ،ػْ طوخ ()َ٣حُزخثغ ٝحُٔٔظؤؿَ ح٩ؿخٍس، ٗٝظٔٓ َ٤ؤُش آ ّ٬حٌُٓٓ ٢خ ُ ٞأؿَ ً ٝحٌُ ًًَٙ ١حُٔظ ٢ُٞإٔ حُٔ٘خكغ طؼٞى اُ ٠حُزخثغ ٓٞحء هِ٘خ إ ح٩هخُش ر٤غ أ ٝػِ ٠كٔن حُٜل٤قٜٗ٧ ،خ طَكغ حُؼوي ٖٓ كٜ٘٤خ هطؼًخ ،كِْ ٞ٣ؿي ػ٘ي حَُى ٓخ ٞ٣ؿذ حُلن ُِٔ٘ظَٝ ،١كٌ ٢كٔ٤خ ُ ٞكٔوض ح٩ؿخٍس رؼ٤ذ أَٝ١ ٝء ٓخ ٣وظ٢٠ ًُي ٖٓ ٝؿٓ ٖ٤ٜز٘ ٖ٤٤ػِ ٠إٔ حَُى رخُؼ٤ذ َ٣كغ حُؼوي ٖٓ أ ِٚٛأ ٝك ،ٚ٘٤إ هِ٘خ رخ ٍٝ٧كِِٔ٘ظًَٝ ،١ؤٕ ح٩ؿخٍس ُْ طٌٖ ،أ ٝرخُؼخٗ ٢كِِزخثغ ُٔخ طويّ"(). ػخًٓ٘خ" :أُلخظ حُٞحهل ٖ٤طز٘ ٠ػِ ٠ػَك" ()ْٜ حُٞهق ُ:ـش حُلزْٝ ،حٛطً ٬كخ :كزْ حُؼ ٖ٤ػِ ٠كٌْ ِٓي هللا ٓزلخٗٝ ٚطؼخُ.٠ كظيٍ ٌٙٛحُوخػيس ػِ ٠إٔ أُلخظ حُٞحهل ٖ٤حُٔيٗٝش ك ٢كـؾ ٝهٞك ْٜاٗٔخ طز٘ ٠ػِ ٠ػَكٝ ْٜػخىحط ْٜحُظ٢ ػَكٛٞخ ٝحػظخىٛٝخ ٫ٝطز٘ ٠ك ٢حُـخُذ ػِ ٠ىهخثن حُؼَر٤ش. ٖٓ أٓؼِش ٌٙٛحُوخػيس ٔٓٝخثِٜخ: اًح ٍطذ حُٞحهق ٖٓ ٔ٣ظلن حُٔ٘لؼش ٖٓ حُٞهق رـ "ػْ ػ٬ػش رطَٓ ٌٕٞ٣" ٕٞطزًخ كٔ٤خ رؼيٛخ ٖٓ حُزطٕٞ ًو: ُٚٞػُِٝ ٠ي ١ػْ ػُِٝ ٠ي ٙػْ ػُِٝ ٠ي ُٝي ،ٙأ٣ ٝو: ٍٞرطً٘خ رؼي رطٖٝ ،حَُٔحى ٖٓ حُزطٖ حَُطزش ك ٢حُوَحرش . )( كخ٫ٝ٧ى حُِٜز ٕٞ٤رطٖ ػْ أ٫ٝى ْٛرطٖ ٌٌٛٝح طخٓ ًؼخ" :حٗ٩خٍس حُٔؼٜٞىس ٖٓ ح٧هَّ ًخُز٤خٕ رخُِٔخٕ)(" ٓٝؼ٘خٛخ إٔ حٗ٩خٍس حُٔؼظخىس ُ٨هَّ ٓ ٞٛٝ-ؼظوَ حُِٔخٕ حٌُٔ٣ ٫ ١ظط٤غ حٌُ ٞٛٝ ،ّ٬آخ هِوش ٖٓ ّٞ٣ ُٓٞيٝ ٙآخ َُٔ() - ٝرؼ ٖٓ ٞ٠أػ٠خث٤ً ٚي ٙأٍ ٝأٓ ٚأ ٝرخُؼ ٖ٤أ ٝرخُلخؿذً ،خُز٤خٕ رخُِٔخٕ أً: ١ز٤خٕ حُ٘خ١ن ك٢ ر٘خء ح٧كٌخّ ػِٜ٤خٝ ،هخثٔش ٓوخٓ ٚك٢ٗ ًَ ٢ء ؿ َ٤حُليٝى ٝحُٜ٘خىسً ،خٌُ٘خف ٝحُط٬م ٝحُؼظخم ٝحُز٤غ ٝح٩ؿخٍس ٝحُٜزش ٝحَُٝ ٖٛح٩رَحء ٝح ْ ٩هَحٍ ٝحٌٗ٩خٍ ٝحُلِق ٝحًٌٌُ٘ٝ ،ٍٞح حُوٜخ ٙك ٢أكي ه ٢ُٞحُؼِٔخءٝ ،ك ٢حُو ٍٞح٥هَ ًخُليٝى ٝحُٜ٘خىس ٣ ٫ؼزض ربٗخٍس ٕ٧ ،ح٧هَّ ُ ُْ ٞطؼظزَ اٗخٍطُٔ ٚخ ٛلض ٓؼخِٓظ٧ ٚكي ٖٓ حُ٘خٌُّٝ ،خٕ ػَٟش ُِٔٞص ؿً ٞػخ ٝػًَ٣خ إ ُْ ٣ـي أكيًح ٣وٜٓ ُٚ ٢٠خُل٤ٗ ٚخرش ػ٘ٝٝ ،ٚؿٞى حُ٘خثذ ك ًَ ٢كخٍ ٓظؼٌٍ٤ًٝ ،ق طوزَ ٗ٤خرظ ٚاًح ُْ طؼظزَ اٗخٍطٚ؟! ٌُٖٝك ٢حُليٝى ٝحُؼوٞرخص حُوخُٜش هلل طؼخُ ٫ ٠طوزَ اٗخٍط ٚر٘خء ػِ ٠هخػيس "ٝؿٞد ىٍء حُليٝى رخُ٘زٜخص"؛ كخ٧هَّ ٣ ٫لي٣ ٫ٝ ،لي ُ.ٚ ػخَٗح" :ح َٛ٧إٔ حُز٤خٕ رخٌُظخد رُِٔ٘ش حُز٤خٕ رخُِٔخٕ ""ٝحٌُظخد ًخُوطخد)(" ً ٓٝؼ٘ ٠حُوخػيس: إٔ حُؼزخٍحص حٌُظخر٤ش ًخُٔوخ١زخص حُ٘ل٤ٜش ك ٢طَطذ ح٧كٌخّ ػِٜ٤خ ،كٔخ ٣ظَطذ ػِ ٠حٌُٔخُٔخص حُ٘ل٣ٞش ٣ظَطذ ػِ ٠حُٔؼخٓ٬ص حٌُظخر٤شًٔٝ ،خ ه: "َ٤حُوِْ أكي حُِٔخٗٝ ،ٖ٤حٌُظخرش ٖٓٔ ٗؤ ٟرُِٔ٘ش حُوطخد ٖٓٔ ىٗخ". ٖٓٝأٓؼِش ٌٙٛحُوخػيس ٔٓٝخثِٜخ: اًح ًخٕ ٍؿَ كٌٓ ٢ش ًٝظذ اُ ٠آهَ ك ٢ىٓ٘ن :رؼظي ىحٍ ١حٌُخث٘ش ك ٢ىٓ٘ن أ ٝك ٢ؿَٛ٤خ ًًَٝ- أٛٝخكٜخ ٞٓٝهؼٜخ ٝكيٝىٛخ ٝحُٔزِؾ حٌُ٤ٓ ١ز٤ؼٜخ ر ،ٚكٌظذ اُ ٚ٤ح٥هَ رؼي ٍٞٛٝحٌُظخد حٗظَ٣ض ٓ٘ي حُيحٍ حًٌٍُٔٞس ،ك٘٤ؼوي حُز٤غ رٜٔ٘٤خ ًخُٔ٘خكٜش. كخى ١ػَ٘" :حُظؼ ٖ٤٤رخُؼَف ًخُظؼ ٖ٤٤رخُ٘" ()ٚ ٝطؼ٘: ٢إٔ أ ١كٌْ ٣ظَطذ ػِ ٠حُظؼ ٖ٤٤ر٣َٜق حُ٘٣ ،ٚظَطذ ػِ ٠حُظؼ ٖ٤٤رخُؼَف ٝحُؼخىس. )( ٝطؼط ٌٙٛ ٢حُوخػيس ُِؼَف ِٓطخًٗخ ك ٢ر٤خٕ حُ٫ظِحٓخص حُؼوي٣ش ًخُ٘ ٚطٔخ ًٓخ؛ ٕ٧حُلوٜخء ٍأٝح أٗ٘٣ ٫ ٚظَ١ ك ٢ػوي ح٩ؿخٍس إٔ ٣ز ٖ٤حُٔظؼخهيحٕ أٝؿ ٚحٗ٫ظلخع رخُؼ ٖ٤حُٔئؿَس ر٣َٜق حُِلع؛ رَ إ حُؼَف ٣و ّٞك ٢طلي٣ي ٌٙٛ ىحٍح كِ ٚإٔ ٌٜ٘ٔ٣خ ٓ ٌٖٔ٣ٝؼ ٚأٔ٣ٝ ِٚٛظوزَ أ٤ٟخكٚ؛ ٕ٧حُؼَف حُـخٍ ١ر ٖ٤حُ٘خّ هي كيى حُٔ٘لؼش ،كٖٔ أٓظؤؿَ ً ٣َ١وش حٗ٫ظلخع. ٖ ٓٝحٗظَ٤ٓ ٟخٍس ىهَ كٜ٤خ ػيطٜخ ٓٝلخط٤لٜخ ٝػـِٜخ ح٫كظ٤خ ٢١ريًًَ ٕٝ؛ ُِؼَف حُٔظيحٝ ٍٝحُؼخىس حُـخٍ٣ش. ٜ٘ٓٝخٓ :خ ؿَص ر ٚحُؼخىس ٖٓ إٔ كُٔٞش ح٤ٗ٧خء حُؼوِ٤ش ً-خُلي٣ي ٝح٘ٔٓ٧ض ٝحُلـخٍس ٝحََُٓ -ػِ ٠حُزخثغ ا ٫اًح ٗ ٚػِ ٠ه٬ك.ٚ ًٌُٝي ُ ٞحٓظؤؿَ كخٗٞطًخ كٞٓ ٢م حٌُٛذ كِ ُٚ ْ٤إٔ ٣ظوٌُِ ٙليحىس ٓٔخ ٣ئً ١ؿَ٤حٗ ٚ؛ ٕ٧حُؼَف ٣و٢٠ رٌُي. ػخٗ ٢ػَ٘" :حُظو٤٤ي حُؼخرض رخُؼَف –ك ٢حًُٞخُش ٝؿَٛ٤خ –ًخُؼخرض رخُ٘"()ٚ ٌٙٛٝحُوخػيس ٝإ ًخٗض ٝحٍىس ك ٢حًُٞخُش روٜٜٛٞخ ٌُٖ ٓؼ٘خٛخ ػخّ كٓ ًَ ٢ؼخِٓش ه٤يص رخُؼَف ،كبٕ حُظو٤٤ي رخُؼَف ًخُظو٤٤ي رخُ٘.ٚ أٓؼِش ٌٙٛحُوخػيس ٝططز٤وخطٜخ: اًح ً٬٤ًٝ ًََّ ٝرَ٘حء أٟل٤ش كبٗ٣ ٚظو٤ي رؤ٣خّ حٟ٧ل٤ش ٖٓ حُٔ٘ش ح.٠ُٝ٧ ٜ٘ٓٝخ :اًح ٍ ًَٝد حٝ ً٬٤ًٝ ٍٝ٧أَٓ ٙإٔ ٣يكغ حِٓ ٍٝ٧حٍػش ٘ٓ ْٔ٣ ُْٝ-ش ٫ٝؿَٛ٤خ -ؿخُ ُِ َ٤ًٞإٔ ٣يكؼٜخ ِٓحٍػش ٓ٘ظ ٚح ،٠ُٝ٧كبٕ ىكؼٜخ أًؼَ ٖٓ ًُي أ ٝرؼي ٌٙٛحُٔ٘ش –٣ ُْٝيكغ ٌٙٛحُٔ٘ش ٣-ـ ُٞك٢ حُو٤خّ ؛ ٕ٧حُظٓ َ٤ًٞطِن ػٖ حُٞهض ،كل ٢أ٘ٓ ١ش ىكؼٜخ ٝك ٢أٓ ١يس ُْ ٌٖ٣كؼِٓ ٚوخُ ًلخ ُٔخ أَٓ ٙحُٔ ًَّ ِ ٞر ٚكـخُ ًخُ َ٤ًٞربؿخٍس حُيٝ ٍٝحَُه٤ن ٌُْٜ٘ٝ ،هخُٞح ٣ ٫:ـ ُٞحٓظلٔخًٗخ ؛ ٕ٧ىكغ حِٓ ٍٝ٧حٍػش ٌٕٞ٣كٝ ٢هض ٓو ٖٓ ٜٙٞحُٔ٘ش ػخىس ٝػَكًخ (ٝحُظو٤٤ي حُؼخرض رخُؼَف ك ٢حًُٞخُش ًخُظو٤٤ي رخُ٘) ().ٚ ػخُغ ػَ٘" ٣:ؼظزَ حُؼَف اًح ُْ ٞ٣ؿي حُظ٣َٜق)(" ٝطز ٌٙٛ ٖ٤حُوخػيس َٗ ً ١خ ًٓٔ ٜخ ٖٓ َٗ ١ٝحُؼَف : ٞٛٝإ حُؼَف اٗٔخ ٣ؼظزَ كـش ٝكٌ ًٔخ ِِّ٣حُؼَٔ ر ٚاًح ُْ ٞ٣ؿي ط٣َٜق ٖٓ حَُ٘ع أ ٝحُٔظٌِْ رو٬ك ،ٚكبًح ٝؿي حُظ٣َٜق رو٬ف حُؼَف كخُٔؼظزَ حُظ٣َٜق ٫ٝحػظزخٍ رخُؼَف حُٔوخُق. ٖٓ أٓؼِش ٌٙٛحُوخػيس ٔٓٝخثِٜخ: اًح ػوي ٍؿ ٕ٬ػوي ر٤غ ٣ ُْٝؼ٘٤خ حُ٘وٞى حُظ٣ ٢ظؼخٓ ٕ٬رٜخ كَٜ٘٤ف اُ ٠حُ٘وٞى حُٔؼٔ ٍٞرٜخ ك ٢حُزِيٌُٖٝ ، )( ٛخ ٖٓ حُ٘وٞى ك ٬حػظزخٍ ُِؼَف ٘ٛخ اٗٔخ ح٫ػظزخٍ ُٔخ ػ٘٤خٝ ٙحطلوخ ػَِٛٝ ٚ٤كخ ر.ٚ اًح ػ٘٤خ ًٗ ٞػخ هخ ً ٓويٍح ك ٢حَُ٘ع ٓٝخ ؿ َٜأَٓ ٙكخ٫ػظزخٍ ك ٚ٤رخُؼَف)(" ٍحرغ ػَ٘" :ح٫ػظزخٍ ك ٢حُٔويٍحص حَُ٘ػ٤ش رٔخ ػزض ً ٌٙٛحُوٞحػي ٝإ حهظِلض أُلخظٜخ كخَُٔحى ٜٓ٘خ ٓظلي ،ك٤غ طظؼِن ٌٙٛحُوٞحػي رظِي حُظويَ٣حص حَُ٘ػ٤ش حُظ٢ ؿَ ٟػِٜ٤خ ػَٔ حَُّٓ ٍٞلسو هيلع هللا ىَّلص ٝهِلخإ ٢ٍٟ ٙهللا ػ٘ ٖٓ ْٜرؼيٝ ،ٙحُ٘ظَ كٜ٤خ ٖٓ ك٤غ إ ٌٙٛحُظويَ٣حص ٢ٛ َٛػخرظش ك ًَ ٢كخٍ ٫ٝطوزَ حُظـٜٔٓ َ٤٤خ طـَ٤ص ح٧كٞحٍ ،أ ٢ٛ َٛ ٝطويَ٣حص هيٍٛخ ٖٓ هيٍٛخ طزؼًخ ُظَف ٓٞؿٞى أ ٝػَف ٓخثي؟ ً ُٞٝ.خٕ حُظَف ؿ َ٤حُظَف أ ٝحُؼَف ؿ َ٤حُؼَف ُويٍ ؿَٛ٤خ ك٤ـ٣ ُٖٔ ُٞؤط ٢رؼي ْٛإٔ ٣ـَٛ٤خ طزؼًخ ُظـَ٤ حُظَٝف ٝح٧كٞحٍ ٝحهظ٬ف ح٧ػَحف ؟ رخ ٍٝ٧أهٌ دمحم رٖ حُلٖٔ ٝؿٔ ٍٜٞحُلوٜخء ٍكٔ ْٜهللا طؼخُٝ ،٠رخُؼخٗ ٢أهٌ أرٓٞ٣ ٞق ٍكٔ ٚهللا طؼخُ،٠ ٖٓ ٌَُٝحَُأٓ ٖ٤٣ئ٣ي ٖٓ ٕٝحُٔـظٜيٝ ٖ٣حُؼِٔخء. ٖٓ أٓؼِش ٌٙٛحُوٞحػي ٔٓٝخثِٜخ: حٞٓ٧حٍ حَُر٣ٞش حُظ٣ ٫ ٢ـ ُٞر٤غ رؼٜ٠خ رزؼٓ ٞظلخ ٢ٛٝ ً٬ٟح٘ٛ٧خف حُٔظش حُظًًَٛ ٢خ ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص، ٓٝخ ٣وخّ ػِٜ٤خ ،كٔخ ًخٕ ٜٓ٘خ ٌٓ ً٬٤ك ٢ػٜي ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص ك٣ ٬ـ ُٞر٤ؼ ٚا ُٞٝ ً٬٤ٌٓ ٫طـ َ٤طؼخَٓ حُ٘خّ ر ٚكؤٛزق ًُٓٗٝٞخ ك٣ ٬ـ ُٞر٤غ ٘ٛق ٜٓ٘خ رـ٘ٔ ٚاًٌُٝ ً٬٤ٌٓ ٫ي ٓخ ًخٕ ًُٓٗٝٞخ. هخْٓ ػَ٘" :إ حُٔؼظزَ ك ٢ؿٔ٤غ ح٤ٗ٧خء حُؼَف)( " طيٍ ٌٙٛحُوخػيس ػ٘ي أرٓٞ٣ ٢ق ٍكٔ ٚهللا إٔ حُؼَف ٞٛحُٔؼظزَ ٝحُٔل ٌّْ ك ٢ؿٔ٤غ ح٤ٗ٧خءٝ ،حَُٔحى رـٔ٤غ ح٤ٗ٧خء ٓخ ٣ظؼِن رخُز٤غ ٝحُٔؼخٓ٬ص ػًٔٓ ٞخ ٝحُٝ ٖ٤ٔ٤أٗزخًُٝ ،ٚٛي اًح ُْ ٌٖ٣ػٔش ٗٓ ٚوخُق ُِؼَف. ٖٓ أٓؼِش ٌٙٛحُوٞحػي ٔٓٝخثِٜخ: ً ً ػ٘ي أرٓٞ٣ ٢ق إٔ ٓخ ًخٕ ٌٓ ٬٤أُٗٝٞٓ ٝخ ك ٢ػٜي ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص ك َ٤ٌٓ ٜٞأ ُٕٝٞٓ ٝرخػظزخٍ حُؼَف ك٢ ًُي حُٞهض ٫ر٘ ٍٍٞٓ ٚهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلصٌُُٝ ،ي ؿخُ ػ٘ي أرٓٞ٣ ٢ق ٍكٔ ٚهللا ر٤غ حًٌُُٔٗٝٞٓ َ٤خ ٝحُٔٓ ُٕٝٞؼيٝىًح أ٣ٝ ً٬٤ٌٓ ٝـَ ١ك ٚ٤حَُرخ ُظـ َ٤حُؼَف ُٝيكغ حُلَؽ ٝحُٔ٘وش ػٖ حُ٘خّ)( . )( ٓخىّ ػَ٘ :طو ٚ٤ٜحُؼٔ ّٞرخُؼَفٝ ،حُؼخىسٝ ،حَُ٘عٝ ،حُٔزذ حُوخٙ ٌٙٛهخػيس أ٤ُٞٛش كو٤ٜشُٜٝ ،خ طؼِن رظو ٚ٤ٜحُؼٔ ،ّٞكخُِلع حُيحٍ ػِ ٠حُؼٔ ّٞهخرَ ُِظوٚ٤ٜ ٝحُٔوٜٜخص ٓظ٘ٞػش ٜ٘ٓ:خ :حُؼَف ٝحُؼخىسٝ ،هي ٓزن إٔ حُؼَف ٝحُؼخىس ٣وٜٜخٕ حُؼٔ ّٞك ٢أُلخظ حُ٘خّ ػ٘ي ؿٔ ٍٜٞحُلوٜخء ٝحٜ٘ٓٝ ،ٖ٤٤ُٞٛ٧خ :طو ٚ٤ٜحَُ٘ع ٟٞٞٓ ٞٛٝع حُوخػيس حُٔخروشٜ٘ٓٝ ،خ :حُظو ٚ٤ٜرخُٔزذ حُوخ.ٙ ٓخرغ ػَ٘" :حُظو ٚ٤ٜرخُؼَف حَُ٘ػ"()٢ ٌٙٛهخػيس أ٤ُٞٛش كو٤ٜشٓٝ ،ؼ٘خٛخ،إٔ حُظو ٞٛ: ٚ٤ٜاهَحؽ رؼٓ ٞخ ط٘خ ُٚٝحُِلع حُؼخّ. ٓٝلخى حُوخػيس :إٔ حُؼَف حَُ٘ػٓ ٢وُ٧ ٜٚلخظ حُ٘خٍع. ٝحُؼَف ؿ َ٤حَُ٘ػٓ ٢وُ٧ ٜٚلخظ حُ٘خّ ػ٘ي حُـٔٝ ،ٍٜٞأٓخ طوُ٧ ٜٚ٤ٜلخظ حُ٘خٍع كٔلَ ه٬ف. ػخٖٓ ػَ٘" :حٓظؼٔخٍ حُ٘خّ كـش ٣ـذ حُؼَٔ رٜخ)(" ٓطِوًخ. ٌٙٛٝحُوخػيس ىحهِش ك ٢حُوخػيس حٌُزَ" ٟحُؼخىس ٓل ٌَّٔش "ٝطؤً٤ي ُٜخ ٕ٧ ،حٓ٫ظؼٔخٍ ٓؼ٘خ٘ٛ ٙخ حُؼخىس ٝحُؼَف ٝكخ َٛحُوخػيس إٔ حٓظؼٔخٍ حُ٘خّ ؿ َ٤حُٔوخُق َُِ٘ع ٜٙٞٗٝحُلوٜخء ٣ؼيُّ كـش ًز٤غ حُِْٔ ٝر٤غ حُٞكخء ٓؼ ،ً٬كوي حطلن حُلوٜخء ػِ ٠ؿٞحُ ٔٛخُٔ ،خ ًخٗض حُلخؿش أُٜ٤خ ٓخٓش ٓغ أٜٗٔخ ك ٢ح َٛ٧ؿ َ٤ؿخثِٜٔٗ٧ ٖ٣خ ر٤غ ٓؼيّٝ )( ٓؼخٍ ًُي :اًح حطلن اٗٔخٕ ٓغ ٓوخ ٍٝأٓ ٝظؼٜي ػِ ٠ر٘خء ر٤ض ُٔوطٞٓٝ َّٞٓٓ ٢حٛلخص هخٛش رؼٖٔ ٓزٖ٤ ٝ ١َٝٗٝحٟلش حٗؼوي حٓ٫ظٜ٘خع ٝؿخُص حُٔؼخِٓش ُظؼخَٓ حُ٘خّ رٌُي. ٓؼخٍ آهَ :اًح حٓظؼخٕ ٗ و ٚرآهَ ػَِٗ ٠حء ٓ٤خٍس ٝرؼي ٝهٞع حُز٤غ ٝحَُ٘حء ِ١ذ حُٔٔظؼخٕ رٖٓ ٚ حُٔٔظؼ ٖ٤أؿَس ،ك٘٤ظَ طؼخَٓ أ َٛحُٔٞم ،كبٕ ًخٕ ٓؼظخىًح كٓ ٢ؼَ ٌٙٛحُلخٍ أهٌ أؿَس ًؤٛلخد ٓؼخٍ ٝحُٔ٤خٍحص، )( كِِٔٔظؼخٕ ر ٚأهٌ ح٧ؿَس حُٔؼِ٤ش ٖٓ حُٔٔظؼٝ ٖ٤ا ٫ك.٬ طخٓغ ػَ٘ :طؼخَٓ حُ٘خّ ٖٓ ؿ ٌَُ٘ٓ َ٤ٌٗ َ٤أ ٖٓ َٛحً ٍٞٛ٧زَ٤ )( ٓلخى ٌٙٛحُوخػيس إٔ طؼخَٓ حُ٘خّ ك ٢ر٤ؼَٗٝ ْٜحثٝ ْٜطَٜكخط ٖٓ ْٜؿ َ٤اٌٗخٍ أ ٝحػظَح ٝػًُِ ٠ي حُظؼخَٓ ٖٓ أ َٛحُؼِْ ٝحُلٌْ ىُ َ٤ػِ ٠إٔ ٌٛح حُظؼخَٓ َٓ٘ٝع ٣ ٫ٝؼخٍ ٜٙٞٗ ٝحَُ٘ع ٓ ٫ٝوخٛي حُظَ٘٣غ ،اً ًُ ٞخٕ ٌٛح حُظؼخَٓ ٓوخُلًخ ُٞؿي ٖٓ ٌَ٘٣ػِ ٠حُ٘خّ طؼخِٓ ْٜر ٚ؛ ٕ٧هللا ٓزلخٗ ٚأهٌ حُٔ٤ؼخم ػِ ٠حُؼِٔخء إٔ ٫ ٌ٣ظٔٞح حُلن ٌٔ٣ ٫ٝظٞح ػِ ٠رخ َٚٗٝ٣ َ١أ٣ ٝؼِٔ ٕٞر.ٚ ٖٓ أٓؼِش ٌٙٛحُوخػيس ٔٓٝخثِٜخ: ٛٝذ ٍؿَ ٛزش ُٜـ٣ َ٤ظ ْ٤ػخهَ ٣لٖٔ حُوز ٞكوزٜ٠خ حُٜـ ،َ٤ؿخُ ػ٘ي حُل٘ل٤ش هز ٚ٘ٓ ٚ٠ه٬كًخ ُِ٘خكؼٍ ٢كٔ ٚهللا ،هخٍ حُل٘ل٤ش :إ كٔ٤خ ٣ظٔل٘ٓ ٞلؼش ُِٜـ٣ َ٤ؼظزَ ػوِ ٚكُِٝ ٚ٤ؼخىس حُظخَٛس ر ٖ٤حُ٘خّ رخُظٜيم ػِ ٠حُٜز٤خٕ ٖٓ ؿٝ ٌَ٘ٓ َ٤ٌٗ َ٤إ ًخٕ ُِٜـً ٢ُٝ َ٤ؤد أ ٝأم أ ٝحرٖ أم أ ٝػْ. ٜ٘ٓٝخ :طؼخَٓ حُ٘خّ حُ٘خثغ كٌٛ ٢ح حُِٖٓ ٖٓ حُز٤غ ٝحَُ٘حء ىُ ٕٝلع ا٣ـخد أ ٝهزٞٓ ٍٞحء ًخٕ حُٔز٤غ ػًٔ٘٤خ كوَ٤ح ،رؤٕ َٟ٣حُٔ٘ظَ ١حُِٔؼش ٣ٝؼِْ ػٜٔ٘خ حٌُٔظٞد ػِٜ٤خ ػْ ٣ؤطُِ ٢ؼخَٓ ٞٛٝ-ؿ َ٤حُٔخُي -رَ ٞٓ ٞٛظق أّ ً ً ػ٘ي حُٔخُي ٣ٝؼظزَ ٬٤ًٝػ٘ ٚرخُوز ٞك٤يكغ ُ ٚحُؼٖٔ حٌُٔظٞد ٣ٝؤهٌ حُِٔؼش َٜ٘٣ٝف رٜخ ٞٛٝ ،ر٤غ حُظؼخ٢١ حُٔؼَٝف ػ٘ي حُلوٜخءٝ ،إ أٌَٗ ٙحُ٘ خكؼٍ ٢كٔ ٚهللا ا ٫ك ٢حُٔلوَحص ٌُٖٝ ،حٌٍُ ١ؿل ٚحٍُ٘ ١ٝٞكٔ ٚهللا هٓ ٍٞخُي ٍ ٢ٟهللا ػ٘: ٚإ حُز٤غ ٘٣ؼوي رٌَ ٓخ ٣ؼي ٙحُ٘خّ ر٤ؼًخٝ ،حُلـش :أٜٗ٣ ُْ ٚق ك ٢حَُ٘ع حٗظَحُ ١لع ،كٞؿذ حَُؿٞع )( اُ ٠حُؼَف ًـ ٖٓ َٙ٤حُ٧لخظ . ػَ٘: "ٕٝحُٔؼَٝف ر ٖ٤حُظـخٍ ًخَُٔ٘ ١ٝر"()ْٜ٘٤ ٢ٛ ٝرٔؼ٘ٓ ٠خروظٜخ ا ٫إٔ ح ٠ُٝ٧ػخٓش ٌٙٛٝهخٛش ك ٢ػَف حُظـخٍ ،كبًح طؼخٍكٞح ػِ ٠أَٓ ًٝخٕ ٫ ٜخ ٖٓ حُ٘ ٜٙٞكبٗ٣ ٚظزغ رل٤غ طٌِٓ ُٚ ٕٞطش ك ٢طلي٣ي حُ٫ظِحٓخص حُؼوي٣ش ر ٖ٤حُٔظؼخهي ٫ٝ ،ٖ٣طٔٔغ ٜ٣خىّ ٗ ً حُيػ ٟٞك ٢كخٍ حُظ٘خُع اًح ًخٗض ٓوخُلش ُِؼَف. ٓؼخٍ ًُي :ر٘خء ػًُِ ٠ي هٍَ حُلوٜخء ُ ٞإٔ اٗٔخًٗخ حٗظَ٤ٗ ٟجًخ ٖٓ حُٔٞم رؼٖٔ ٓؼَِٜ٣ ُْٝ ّٞكخ رخُؼوي رظؤؿ َ٤أ ٝطؼـ َ٤حُؼٖٔ كبٗ٣ ٚـَ ١ىكغ حُؼٖٔ ػِٓ ٠خ ٓ ٞٛظؼخٍف ػِ ٚ٤ر ٖ٤حُظـخٍ ،كبٕ ًخٗض حُؼخىس إٔ حُزخثغ ٣ؤهٌ هٔ ً طخ ٖٓ حُؼٖٔ ًَ ؿٔؼش أ َٜٗ ٝحطزؼض حُؼخىس ٚٗ٧ك٤غ ًخٕ ًُي ٓؼَٝكًخ ػ٘ي حُظـخٍ ٛخٍ رٔؼخرش حُٔظلن ػِٚ٤ َٛحكش. ٝحكي ٝػَ٘: "ٕٝحُٔٔظ٘غ ػخىس ًخُٔٔظ٘غ كو٤وش)(" ٣ؼ٘ ٢إٔ ٓخ حٓظلخٍ ػخىس ٫طٔٔغ ك ٚ٤حُيػً ٟٞخُٔٔظل َ٤كو٤وش ،كٌٔخ إٔ حُٔٔظ٘غ كو٤وش ٫طٔٔغ ر ٚحُيػٟٞ ٫ٝطوخّ حُز٘٤ش ػُِِ ٚ٤ظ٤وٖ رٌٌد ٓيػً ،ٚ٤وُٞ٣ ٫ ٖٓ ٍٞي ُٔؼٌِٛ: ٚح حر٘ ،٢كٌٌُي حُٔٔظ٘غ ػخىس ًيػٓ ٟٞؼَٝف رخُلوَ )( ػِ ٠آهَ أٓٞح ً٫ؿٔٔ٤ش ُْ ٣ؼٜي ػ٘ ٚأٗ ٚأٛخد ٓؼِٜخ ربٍع أ ٝرـ. َٙ٤ حػ٘خٕ ٝػَ٘: "ٕٝحُلو٤وش طظَى ريُ٫ش حُؼخىس)(""ٝ ،ح َٓ٧اًح ىحٍ ر ٖ٤حُلو٤وش ٝحُٔـخُ طظَؿق حُلو٤وش ٣ٝظَى حُٔـخُ" ٝحَُٔحى رخُلو٤وش ٘ٛخ ٢ٛحُلو٤وش حُٜٔـٍٞسٝ ،ا ّ٫كبٕ حُلو٤وش حُٔٔظؼِٔش ٢ٛحُٔؼظزَس ٕ٧ ،حٓظؼٔخٍ حُ٘خّ ٝحُظؼخٍف ػِ٣ ٚ٤ـؼَ ا٬١م حُِلع ػِٓ ٠خ طؼٍٞف حٓظؼٔخُ ٚك ٚ٤كو٤وش رخُ٘ٔزش اُ ٠حُٔٔظؼِٔ٣ٝ ،ٖ٤ـؼَ ا٬١ه ٚػِ٠ ً ٓـخُح. ٓؼ٘خ ٙحُٟٞؼ ٢ح ٢ِٛ٧كٗ ٢ظَْٛ ٖٓٝح٧كٌخّ حُظ ٢طظلَع ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس :أٗ ُٞ ٚهخٍ ٝحهق ٣َ٣ي ٝهق ىحٍ: ٙاٗٝ ٢هلض حُيحٍ ػِ ٠حُلوٜخء، كخُلؤًِ ٚ٤ش ٫ططِن ا ٫ػِ ٠حُٔـظٜي حٌُُ ١يٌِٓ ٚ٣ش حٓظ٘زخ ١ح٧كٌخّ ٖٓ ٜٓخىٍٛخٌٛٝ ،ح ٞٛحُلو٤وش ،ا ٫إٔ ُلع حُلو ٚ٤ؿَص حُؼخىس رب٬١ه ٚػِ ٠حُٔوِي حُلخكع ُلَٝع ح٧كٌخٌُّ ،ح كبٕ حُٞهق ُ َٔ٘٣لع حُٔوِي ُـَ٣خٕ حُؼخىس ػِ٠ ا٬١م ُلع حُلو ٚ٤ػِ ٠حُٔوِي ك ٌٙٛ ٢ح٣٧خّ ٓٝخ هزِٜخ اُ ٠طخٍ٣ن ؿٔٞى ح٫ؿظٜخى. ٝر٘خء ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ٟٝغ حُلوٜخء حُٔزيأ حُؼخّ حُوخثَ" ٣:لَٔ ً ّ٬حُلخُق ٝحُ٘خًٍ ٝحُٔٝ ٢ٛٞحُٞحهق ًَٝػخهي ػُِ ٠ـظٝ ٚػَكٝ ،ٚإ هخُلخ ُـش حُؼَد ُٝـش حُ٘خٍع" (). ػ٬ػش ٝػَ٘ ٌَ٘٣ ٫: "ٕٝطـ َ٤ح٧كٌخّ رظـ َ٤حُٓ٧خٕ)(" ٝطؼ٘ ٌٙٛ ٢حُوخػيس إٔ ح٧كٌخّ طظـ َ٤رظـ َ٤ػَف أِٜٛخ ٝػخىحط ،ْٜكبًح ًخٕ ػَف حُ٘خّ ٝػخىحطٔ٣ ْٜظيػ٤خٕ كٌ ًٔخ ػْ طـَ٤ح اُ ٠ػَف ٝػخىس أهَ ٟكبٕ حُلٌْ ٣ظـ َ٤آُ ٠خ ٞ٣حكن ح٧ػَحف ٝحُؼخىحص حُـي٣يسٝ ،إ ٌٙٛحُوخػيس ٘٣ل َٜطؤػَٛ٤خ ػِ ٠ح٧كٌخّ حُٔز٘٤ش ػِ ٠حُؼَف ٝحُؼخىس ٫ػِ ٠حُ٘ٝ ٚحُيُ.َ٤ )()( أٍرؼش ٝػَ٘: "ٕٝحُؼَف حٌُ ١طلَٔ ػِ ٚ٤حُ٧لخظ اَّٗٔخ ٞٛحُٔوخٍٕ حُٔخرن ى ٕٝحُٔظؤهَ حَُّ٬كن " ٌُُٝي هخُٞح" ٫:ػزَس رخُؼَف حُطخٍة" ٌٙٛٝحُوخػيس طؼزَ ػٖ َٗ ١آهَ ٖٓ َٗ ١ٝحػظزخٍ حُؼَف ٓ ًٚٗٞ: ٞٛٝخر ًوخ ُِلٌْ ك ٢حُٞؿٞى ٫طخًُ٤خ ُٚ ٓظؤهَح؛ ٕ٧حُ٘ ٜٙٞحُظَ٘٣ؼ٤ش ٣ـذ إٔ طلْٜ ٓٝظؤهَح ػ٘ ،ٚك٣ ٬ـ ُٞإٔ ٣لَٔ كٌْ كيع هز ً٬ػِ ٠ػَف كيع ً ً ٓيُ٫ٞطٜخ حُِـ٣ٞش ٝحُؼَك٤ش ك ٢ػٛ َٜي ٍٝحُٜ٘ٗ٧ ٚخ َٓ ٢ٛحى حُ٘خٍع أ ٝحُؼخهي ٫ٝ ،حػظزخٍ رظزيٓ َ٣لخ ْ٤ٛحُِلع )( ًؼَ٤ح ٓخ ٣ـَ ١ك ٢أرٞحد حُٔؼخٓ٬ص. ك ٢ح٧ػَحف حُٔظؤهَسٌٛٝ ،ح ً َٟ٣ٝحُٔٗ ٢١ٞ٤و ً٬ػٖ حُ٘خكؼًٌٝ " ٢ح حُيػ ٟٞرخُيٍح ٫ ْٛطٍِ٘ ػِ ٠حُؼخىسًٔ ،خ إٔ ح٩هَحٍ رٜخ ٍِ٘٣ ٫ ػِ ٠حُؼخىس رَ ٫ري ٖٓ حُٛٞقًٌٝ ،ح هخٍ حُ٘٤ن أر ٞكخٓي ٝحُٔخٍٝىٝ ١حَُ٣ٝخٗٝ ()٢ؿٝ ،َْٛ٤كَهٞح رٔخ ٓزن إٔ حُيػٝ ٟٞح٩هَح ٍ اهزخٍ ػٔخ طويّ ،ك٣ ٬ل٤ي ٙحُؼَف حُٔظؤهَ رو٬ف حُؼوي ،كبٗ ٚأَٓ رخَٗ ٙك ٢حُلخٍ ،كو٤ي ٙحُؼَف". ُٞٝأهَ رؤُق ٓطِوش)( ك ٢رِي ىٍحٗ ٚٔٛخهٜش ُِٚٓ ،حُ٘خهٜش ك ٢حٛ٧قٝ ،هٝ ِِٚٓ٣ َ٤حك٤ش ُؼَف حَُ٘ع، ٫ٝه٬ف أٗ ُٞ ٚحٗظَ ٟرؤُق ك ٌٙٛ ٢حُزِي ُِٓ ٚحُ٘خهٜش ٕ٧ ،حُز٤غ ٓؼخِٓشٝ ،حُـخُذ :إٔ حُٔؼخِٓش طوغ رٔخ َٝ٣ؽ كٜ٤خ رو٬ف ح٩هَحٍ. ٖٓٝحُلَٝع حُٔوَؿش ػٌِٛ ٠ح ح:َٛ٧ ًٔٞس حٌُؼزشٗ ،وَ حَُكخػ ٢ػٖ حرٖ ػزيهللا )( أٗ٘ٓ ٚغ ٖٓ ر٤ؼٜخ َٗٝحثٜخٝ ،هخٍ حرٖ حُ٬ٜف :ح َٓ٧كٜ٤خ اُ٠ ٍأ ١حٓ٩خّٓ ،ظلٔ٘ ٚحُ٘ٝ ،١ٝٞهخٍ حُؼ٬ثٝ ()٢ؿ: َٙ٤حٌُ٣ ١وظ ٚ٤٠حُو٤خّ إٔ حُؼخىس حٓظَٔص رؤٜٗخ طزيٍ ًَ ٓ٘ش ٝطئهٌ طِي حُؼظ٤وش ك٤ظَٜف كٜ٤خ ر٤ؼًخ ٝؿ٣ٝ ،َٙ٤وَ ْٛح٧ثٔش ػًُِ ٠ي ك ًَ ٢ػ ،َٜك ٬طَىى ك ٢ؿٞحُ.ٙ ٝأٓخ رؼي ٓخ حطلن كٌٛ ٢ح حُوَٕ ٖٓ ٝهق حٓ٩خّ ٤ٟؼش ٓؼ٘٤ش ػِ ٠إٔ َٜ٣ف ٍ٣ؼٜخ كًٞٔ ٢س حٌُؼزش ،ك٬ ٣ظَىى ك ٢ؿٞحُ ًُي ٕ٧ ،حُٞهق رؼي حٓظوَحٍ ٌٙٛحُؼخىس ٝحُؼِْ رٜخ ،كُ ٍِ٘٤لع حُٞحهق ػِ.ٚ٤ ططز٤وخص حُٔ٢١ٞ٤ ٖٓ حٓ٧ؼِش حُظٍٞ٣ ٢ىٛخ حُٔ ٢١ٞ٤ك ٌٙٛ ٍٞحُوخػيس ٝحػظزخٍ حُؼَف ك ٢حُلٌْ ػًِ ٠ؼ ٖٓ َ٤حُٔٔخثَ " حُظؤه َ٤حُٔخٗغ ٖٓ حَُى رخُؼ٤ذٝ ،ك ٢اكَحُ حُٔخٍ حَُٔٔٝمٝ ،ك ٢حُٔؼخ١خس )(ػِٓ ٠خ حهظخٍ ٙحُ٘ٝ ،١ٝٞك ٢ػَٔ حُٜ٘خع ،ػِٓ ٠خ حٓظلٔ٘ ٚحَُحكؼٝ ،٢كٝ ٢ؿٞد حَُٔؽ ٝحً٩خف)( ك ٢حٓظجـخٍ ىحرش ًَُِٞدٝ ،ك ٢حٓ٫ظ٬٤ء ك٢ حُـٜذٝ ،كٍ ٢ى ظَف حُٜي٣ش ٝػيٓٝ ٚك ُٕٝ ٢أٓ َ٤ً ٝخ ؿ َٜكخُ ٚك ٢ػٜي ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص ،كبٕ حٛ٧ق إٔ َ٣حػ٠ ك ٚ٤ػخىس رِي حُز٤غ ُٞٝ..حَ١ىص ػخىس رِي رؼٌْ ًُي حػظزَص حُؼخىس ك ٢حٛ٧ق". حُظطز٤وخص حُٔؼخَٛس ػِٓ ٠خ ٓزن )( حُٔٔؤُش 1:أؿَس حَُّٔٔٔخٍ طو٠غ أ ،١َُِ٘ ً٬ٛكبٕ ُْ طليى رخ٫طلخم طو٠غ ُِؼَف ر ٖ٤حُظـخٍ ،كوي طٌ ٕٞػَكًخ ػٌِِ٣ ٖٓ ٠لٝ ،ٚهي طٌ ٕٞػِ ٠حُطَك ٖ٤ر٘ٔزش ٖٓ حُٔؼَ حٌُ٣ ١ظْ ر ٚحُظؼخهي. ٌٛٝح ٓخ ٣ـَ ١ك ٢ػوٞى ح٣٩ـخٍ ُيٌٓ ٟخطذ ح٣٩ـخٍ ،كبٕ حُؼَف حُٔظزغ إٔ حٌُٔظذ حُؼوخٍ٣ ١ؤهٌ حُؼُٔٞش ػٖ حُٔٔظؤؿَ ُٔؼ ٚ٤ك ٢ح٣٩ـخٍٝ ،هي طظلخٝص كٔذ أؿَس حٌُٖٔٔ. حُٔٔؤُش ٟٞٞٓ2:ع حُوز:ٞ ًٝؼَ٤ح ٓخ ٗـي حُِ٘حع ٣لظيّ ٖٓ حُٔؼِ ّٞإٔ ٓٔؤُش حُوز ٞطؼظزَ ًٍِ٤س أٓخٓ٤ش ك ٢ا١خٍ حُٔزخى٫ص حُٔخُ٤ش، ً ك ٢طلون حُوز ٞأ ٝػيّ طلووٞٓ ،ٚحء أًخٗض حُو٤٠ش طَطز ٢رخُوز ٞحُلو٤و ،٢أّ رخُوز ٞحُلٌٔٝ... ٢طظـِِٛ ٠ش حُوز ٞرخُؼَف رو ٍٞحُلوٜخء حُ٘خثغ كً ٢ظز: (ْٜحُوز ٞرلٔذ حُؼَف). ٓ ٌُٖٝغ طٌِٔٛ ْ٤ح حُٔزيأ ٣زو ٠حٌٗ٩خٍ هخث ًٔخ ك ٢ططز٤و ٚػِ ٠رؼ ٞحُو٠خ٣خ حُٔؼخَٛسٜ٘ٓٝ ،خ ٌٖٔ٣ َٛ:إٔ طلَ ٌٓخُٔش ٛخطل٤ش ٓلَ حُوزٞ؟ َٜف ح٧ؿ٘ز:٢ حُٔٔؤُش 3:ػِٔ٤خص حُ َّ ٢ٛٝػزخٍس ػٖ ػِٔ٤خص ر٤غ َٗٝحء ٗوٞى ،أٓ ٝزخىُش ػٔ٬ص ٤٘١ٝش رؼٔ٬ص أؿ٘ز٤ش ٖٓٝ ،ؿِٔش كخ٫ص حَُٜف ح٧ؿ٘ز ٢أٗ ٚاًح ًخٕ حَُٜف رلٔخد حُؼٔ ،َ٤كبٕ حُٔٞىع ٣ظِْٔ اٜ٣خٍ ح٣٩يحع حٌُ٣ ١لَٔ طخٍ٣ن حُ ّٞ٤حٌُ١ طْ ك ٚ٤ح٣٩يحع٣ٝ ،و ّٞحُز٘ي رو٤ي حُؤ٤ش حُٔؼخىُش ُِؼِٔش ح٧ؿ٘ز٤ش رلٔذ ٓؼَ ّٞ٣ح٣٩يحع رلٔخد حُؼُٔ َ٤ي ٚ٣رخُؼِٔش )( حُ٤٘١ٞشٌٛٝ ،ح هز ٞكٌٔٓ ٢ؼظزَ؛ اً طؼ ٖ٤ر ٚكن حُؼٔ َ٤طـخ ٙحُز٘ي. حُٔٔؤُش 4:كٌْ حٍٝ٧حم حُ ِظّـخٍ٣ش: ٓؼَ :حٌُٔز٤خُشٝ ،حُٔ٘ي حٝ ،٢ًٗ٩حُ٘٤ي ٌٞٛ ٢ٛٝ(),ى ػخرظش ُِظيح ٍٝطٔؼَ كوًخ ٗويً٣خٝ ،طٔظلن حُيكغ رٔـَى )( ح٬١٫ع ،أ ٝرؼي أؿَ ه ،َ٤ٜك٤ـَ ١حُؼَف ػِ ٠هزُٜٞخ ًؤىحس ُِٞكخءٓ ٫ٝ ،خٗغ ٖٓ حػظزخٍٛخ ٓوزُٞش َٗ ًػخ. ٣ُِٝخىس حُز٤خٕ أٍٝى ٗ ٚهَحٍ ٓـِْ حُٔـٔغ حُلو ٢ٜحَُ ٢ٓ٬ٓ٩حرطش حُؼخُْ ح ،٢ٓ٬ٓ٩حُٔظؼِن رخُوزٞ حُلٌٔٞٓ٨ُ ٢حٍ: ( ٣-و ّٞطِْٔ حُ٘٤ي ٓوخّ حُوز ٞػ٘ي طٞحكَ حَُ٘ ،١ٝكٔٓ ٢ؤُش َٛف حُ٘وٞى ك ٢حُٜٔخٍف. ٣ؼظزَ حُو٤ي ك ٢ىكخطَ حَُٜٔف ك ٢كٌْ حُوز٣ِ٣ ُٖٔ ٞي حٓظزيحٍ ػِٔش رؼِٔش أهَٞٓ ،ٟحء ًخٕ حَُٜفرؼِٔش ٣ؼطٜ٤خ حُ٘ؤَُِٜ ٚف ،أ ٝرؼِٔش ٓٞىػش ك)().ٚ٤ حُٔٔؤُش 5:حُظَّوخر ١َٗ ٞكَٗ ٢حء حٌُٛذ ٝحُل٠ش: كبٕ ٌٛح حُظوخر ٌٖٔ٣ ٞإٔ ٌٕٞ٣كو٤وً٤خ رؤٕ ِْٔ٣حُزخثغ حُِٔؼش ٝحُٔ٘ظَ ١حُؼٖٔ طًِٔٔ ٤خ كو٤وً٤خ كٓ ٢ـِْ حُؼويٝ ،هي ٌٕٞ٣كًٌٔ٤خ رخُو٤ي حُلٔخرًُٝ ،٢ي رلْٔ حُؼٖٔ ٖٓ كٔخد حُؼٔٝ ،َ٤اٟخكش حُٔويحٍ حُٔز٤غ ٖٓ حٌُٛذ )( أ ٝحُل٠ش اُ ٠كٔخرٝ ،ٚاػطخث ٚاٜ٣خٍ ح٣٩يحع. ٣ ٫ٝول ٠إٔ ٌٛح حُظَٜف ٓٔظٔي ٖٓ حُؼَف حُؼخُٔ ٢حُٔخثي كٓ ٢ؼَ ٌٙٛحُٔؼخٓ٬ص. حُٔٔؤُش 6:ر٤غ حٓ٫ظـَحٍ ٖٓ حُؼوٞى حُزٔ٤طش حُٔخثيس حُ:ّٞ٤ )( ٖٓ ٞٛٝهز َ٤حُز٤غ رٔؼَ حُُّٔٞم ،كٖٔ حُٔظؼخٍف ػِ ٚ٤ح ٕ٥إٔ ٣ؤكٌ حَُّ٘خّ ٓخ ٣لظخؿ ٕٞأُٖٓ ّٞ٣ ًَ ٚ٤ ٣ ٫ٝ ،٢ـَ ١ح٫طلخم ػِ ٠ػٖٔ ٝهض ح٧هٌ ،ػْ ٣لخٓز ْٜػ٘ي أ ٍٝحٓ٧زٞع ٣ظؼخِٓٓ ٕٞؼ ٖٓ ٚروَّخٍ ،أُ ٝلَّخّ ،أ ٝكخًَّ ٜ )( أ ٝحُ َّ ٘ ،َٜكٞ٤كُّ َٚٗٞكٔذ ٓؼَ حُُّٔٞم كٓ ٞٛٝ ،ّٞ٣ ًَ ٢خ ٣ؼَف حُ ّٞ٤رخْٓ حُلٔخد حُـخٍ.١ حُٔٔؤُش ٔٓ7:خ ؿخء ٖٟٔحٓ٧جِش حُٔطَٝكش ػِ( ٠ر٤ض حُظٔ َ٣ٞحٌُ٣ٞظ٢ ٠خ ك ٢حُؼٔ٬ص ٓخ طؼخٍكض ػِ ٚ٤حُز٘ٞى ك ٢ػوٞى ىكظَ٣ش ك ٢حُٔي٤ٗٞ٣ش ٝحُيحث٘٤ش ،أً ٝظذ أ( ٣ َٛ-ؼظزَ طوخر ً حػظٔخى ُِٔلذ ػِ ٠حٌُٔ٘ٞف ري ٕٝكٞحثي ٍر٣ٞش...؟ ٠خ ٓخ ؿَ ٟػِ ٚ٤ػَف حُٜٔخٍف كٓ ٢زخىُش حُ٘وي رخُ٘وي )(). حُـٞحد ٗ:ؼْ٣ ،ؼظزَ طوخر ً د ٫-رؤ ّ إٔ ٗؼظزَ ح ٕ٥حُظٌِْٝ ،حُزَمٓٝٝ ،خثَ ح٩ػ ّ٬حُل٣ٍٞش ٖٓ هزٝ َ٤كيس حُٔـِْ حُظ ٢حٗظَٜ١خ )( طَ٤ٔ٤ح ػِ ٠حُ٘خّٝ ،أهًٌح رخُؼَف حُظـخٍ ١حُٔخثي. حَُ٘ع ُؼوي حُٜٔخٍكش ... ً ؽ ٣ -لن ُِز٘ي ك ٢ػوٞى حَُٔحرلش إٔ ٤٠٣ق حُٜٔخٍ٣ق حُظ ٢طؼخٍف حُظـخٍ ػِ ٠اٟخكظٜخ اُ ٠ح٧ػٔخٕ : )( ًٜٔخٍ٣ق حُظوِٝ ،ٖ٣حُلَٔ ٝ,ؿًُ َ٤يٝ ،ك٘٤جٌ ٣لٖٔ إٔ ٣ؼزَ ػٖ ٓؼَ حُِٔؼش رؤٜٗخ ٝهلض ػِ ٠حُز٘ي رٌٌح. ى ٣ -ـ ُٞك ٍٜٞحًَُ٘ش ػِ ٠ػُٔٞش ر٤غ حٌُ٘٤خص حُٔ٤خك٤ش حُظ ٢طٜيٍٛخ رويٍ حُويٓشٓٝ ،خ ٣ظلن ٓغ )( حُؼَف حُٔخثي ٓوخرَ حُـٜي حٌُ ١طزٌُ ٚحًَُ٘ش كٌٛ ٢ح حٛ٩يحٍ. حُٔٔؤُش ٣8-ـ ُٞر٤غ حُؼَر ٕٞك ٢حُٔؼخٓ٬ص حُظـخٍ٣ش حُٔؼخَٛس . )( ؿًَ٣خ ػِ ٠ؿٞحُ ٙك ٢حٌُٔٛذ حُل٘زِٝ ،٢هخٟغ ُٔزيأ حَُ٘ٝ ١ٝحُ٫ظِحٓخصٝ ،كٗ ٢لْ حُٞهض ٓظزغ ُِوٞحٖٗ٤ ٝح٧ػَحف حُظـخٍ٣ش حُؼخٓش. ٝاٌُٛ ٠ح ؿ٘ق ٍأ ١رؼ ٞحُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش ،كوٍَ أهٌ حُؼَر ٖٓ ٕٞحُؼٜٔٓٝ َ٤خىٍط ٚك ٖ٤اه٬ف حُٞػي )( ر٘خ ًء ػٍِ ٠أ ١حُل٘خرِش. حُٔٔؤُش 9:ؿٞحُ ٛلش حَُِّْٔ ك ٢أكَحى حُلٞ٤حٕ: كبٗ٘٣( ٚزـ ٢حُـِّ حُ ّٞ٤رٜلش حُِْٔ حطلخهخ ٖٓ حُٞؿٜش حُلو٤ٜش ك ٢كٞ٤حٕ حُِلْ حٌُ ١طؼٍُٞف ر٤ؼ ٚرخُُٕٞ ً : ٢خُزوَٝ ،حُـْ٘ٝ ،حُيؿخؽًٔ ،خ ٣ل َٜك ٢طؼٜيحص طوي ٌٙٛ ْ٣حُلٞ٤حٗخص ُِـٝ ،ٕٞ٤حُلٌٓٞخصٝ ،حُٔئٓٔخص، ٞٛٝك ّ )( ٚٗ٧رخُ ُٕٞطٜزق ٓؼِ٤ش ،رو٬ف كٞ٤حٕ حًَُذ ٝحٓ٫ظؼٔخٍ؛ ٕ٧أكَحى ٙه٤ٔ٤ش ٓظلخٝطش) . حُٔٔؤُش 10:طٔ٣ٞؾ حُظَّؼخَٓ رخ٧ؿَ ك ٢حٌُٛذ ح٧ر( ٞ٤حُز٬طٖ٤ ٣ ٫ظؼخٍ ٝحُظؼخَٓ كٔذ حُؼَف حُٔظزغ كٞٓ ٢م حُٔؼخىٕ حُ٘لٔ٤ش حُؼخُٔ٤شٓ ،غ حُظَ٘٣غ ح٢ٓ٬ٓ٩؛ اً حُز٬طٝ– ٖ٤إ ًخٕ أؿِ ٖٓ ٠حٌُٛذ – ٣لظَم ػٖ حٌُٛذ ٝحُل٠ش ػٌِٛٓ ٠ذ ؿٔ ٍٜٞحُلوٜخء ك ٢إٔ حُؼٔ٘٤ش ٫طظلون ك ٚ٤رو٬كٜٔخ ،كبٜٗٔخ ٔ٣ؼ ٕ٬ح٧ػٔخٕ رطز٤ؼظٜٔخ. ٝػَِّش ٍرخ حُل َ٠ػ٘ي حُـٔ ٢ٛ ٍٜٞحُؼَّٔ٘٤ش ،ك ٬طظلون رو٬ف حُل٘ل٤ش حٌٍُ ٖ٣أٝح إٔ حُؼِّش ك ٢حٌُٛذ ٝحُل٠ش ٢ٛحُٝ ُٕٞحُـْ٘)( ٣ٝ ، ...ؼظزَ حُظؼخَٓ كٓ ٢ؼَ ٌٙٛحُٔٔخثَ أكي حَُٔؿلخص ُي ٟح٩كظخء ٖٓ رخد حُظَ٤ٔ٤ ػِ ٠حُ٘خّ. ٝؿخء ك ٢هَحٍ حُ٤ٜجش حَُ٘ػ٤ش ًَُ٘ش حَُحؿل ٢كٌٛ ٢ح حُوٓ: (ٜٙٞؼيٕ حُز٬طٞٗ ٖ٤ع ٖٓ حُٔؼخىٕ حُؼٔ٘٤شِ٣ ٫ٝ ،لن كٌٔ ٚرخٌُٛذ ٝحُل٠شٝ ،إ ٓٔخ ٙرؼ ٞحُ٘خّ رخٌُٛذ ح٧ر ،ٞ٤ك٘٣ ٬ظَ ١ك ٚ٤حُظوخر ٞكٓ ٢ـِْ حُؼوي٣ٝ ،ـ ُٞر٤ؼ ٚرخُ٘وٞى اُ ٠أؿَٝ ،ػِ ٠حُؼٔ ّٞط٘طزن ػِ ٠حُز٬ط ٖ٤أكٌخّ حُٔؼخىٕ ؿ َ٤حٌُٛذ ٝحُل٠شٝ ،ػِ٠ حًَُ٘ش اًح أٍحىص حُظؼخَٓ رٌٜح حُٔؼيٕ أ ٫ط٘ظَ ١ؿ َ٤حُٔٞؿٞى ٓ٘ ٚا ٫رطَ٣ن ر٤غ حُِْٔ)(). ٌٛ ٖٓٝح حُٔ٘طِن طٌٓ ٕٞـٔٞػش حُوٞحػي ٝح٧ػَحف حُٔٞكيس ُ٬ػظٔخىحص حُٔٔظ٘ي٣ش ٓلَ حػظزخٍ ،رَ٘١ ػيّ ٓوخُلش أكٌخّ حَُ٘ع ح.٢ٓ٬ٓ٩ ًٌُٝي َٗ٘ٗ ٜٙٞس ؿَكش حُظـخٍس حُي٤ُٝشٜ٘ٓٝ ،خ ٓخ ٣ظؼِن رظِٔ ْ٤حُز٠خثغ ٝطلي٣ي أٓخًٜ٘خ ،كظٌ ٕٞطِي ح٧كٌخّ حُٔوٍَس حُٔظزؼش ػَكًخ ٝحؿزش حُظ٘لِ٣ ُٖٔ ٌ٤ظِّ رٜخ ...ك ٖ٤ػيّ حُظ٣َٜق رو٬كٜخ ُي ٟارَحّ حُؼوي ٢ٛٝ ،ػِ٠ حُ٘ل ٞحُظخُ:٢ 1طِٔ ْ٤حُز٠خػش كٌٓ ٢خٕ ٓ٘٘ؤٛخ (اٗظخؿٜخ)ٝ ،ػٌِٛ ٠ح حٓ٧خّ طليى حُظِحٓخص ًَ ٖٓ حُزخثغ ٝحُٔ٘ظَ،١ٝحُظٜٗ ٢ض ػِٜ٤خ ؿَكش حُظـخٍس حُي٤ُٝش ...ػِٝ ٠ؿ ٚحُيهش ٝحُظل َ٤ٜهطؼًخ ُِِ٘حعٝ ،كٔ ًٔخ ١٧ه٬ف هي ٣ؼٖٓٝ ،ٍٞ أ ْٛحُِ٘حػخص ُِزخثغ ٟٝ :غ حُز٠خػش طلض طَٜف حُٔ٘ظَ ١ك ٢حُٔٞػي ٝحٌُٔخٕ حُٔليى ١َٝٗ ،ٖ٣حُؼوي ٝاػّ٬ حُٔ٘ظَ ١رٌُي كٝ ٢هض ٓ٘خٓذ ٓٝ.وخرَ ٌٛح حُ٫ظِحّ ٖٓ ٌٕٞ٣أ ْٛحُظِحٓخص حُٔ٘ظَ: ١طلَٔ ًخكش حُٜٔخٍ٣ق ٝحُٔٔئ٤ُٝخص ٝحُٔوخٟٝ ٌ٘ٓ َ١غ حُز٠خػش طلض طَٜك.ٚ 2حُظِٔ ْ٤ػِ٤ٍٛ ٠ق ٓ٘٤خء حُزخثغ )ٝ ،(F. A. S= Free alongػٌِٛ ٠ح حٓ٧خّ طليى حُظِحٓخص ًَٖٓ حُزخثغ ٝحُٔ٘ظَ ٖٓٝ ،١أ ْٛحُظِحٓخص حُزخثغ :ط٣ٍٞي حُز٠خػش ٓطخروش َُ٘ ١ٝحُؼويٝ ،طِٜٔٔ٤خ ك ٢حٌُٔخٕ ٝحُِٓخٕ )( حُٔليى ٖ٣ػِ٤ٍٛ ٠ق حُظلٔ َ٤رٔ٘٤خء حُ٘لٖٝ ،اػ ّ٬حُٔ٘ظَ ١ري ٕٝارطخء ًُي . كؤٓؼخٍ ٌٙٛحُوٞحٗ ٖ٤طؼظزَ أػَح ًكخ ى٤ُٝشٓ ٫ٝ ،خٗغ ٖٓ هزُٜٞخُ ،ؼيّ ٓؼخٍٟظٜخ ُِ٘ ٜٙٞحُظَ٘٣ؼ٤شٝ ،هللا )( أػِْ. حُٔٔؤُش 11:كٌْ ريٍ حُوِ ٞأ (ٝطؼ ٞ٣ٞحُوَٝؽ ٖٓ حٌَُّٖٔ ٓٔؤُش ريٍ حُوِ ٖٓ ٢ٛ ٞحُٔٔخثَ حُظ ٢ػخٍ كُٜٞخ حُو٬ف هئً ٣خ ٝكي٣ؼًخ ر ٖ٤حُلوٜخءُُ٘ ٫ٝ ،خ ٗؼ٘ٓ ٖ٤خًِٜخ ٝكٞحىػٜخ كظ ٠حٝ ،ٕ٥حٌُٜ٘ٔ٣ ١خ –ك ٌٙٛ ٢حُيٍحٓش –ٔٓ ٞٛظ٘ي كٌٜٔخ حَُ٘ػ ٌُٖ ،٢هزَ ًُي أطؼَُ٘٘ٔ ٝؤ ريٍ حُوِٝ ٞأٓزخد ٝؿٞىًٌٝ ٙح .ٍٙٞٛ ٓ٘٘ؤ ريٍ حُوِٝ ،ٞأٓزخد ٝؿٞى:ٙ ٗ٘ؤ حُظؼخَٓ رخُوِ ٞك ٢حُوَٕ حُظخٓغ حُٜـَٝ ،١حهظ َٜحُظؼخَٓ ك ٢حُزيح٣ش ػِ ٠حُؼوخٍحص حُٔٞهٞكش ،رٔزذ كخؿش طِي حُؼوخٍحص اُ ٠حُؼٔخٍس ٝح٬ٛ٩ف ٝحُز٘خء ٝحٍُِحػش. أٓخ حُوِ ٞحُٔؼخ َٛكوي ظ َٜك ٢ريح٣ش حُوَٕ حُؼًَ٘ٝ ،ٖ٣خٕ ٣ؼَف ػ٘ي حُوخٗ ٖ٤٤ٗٞحُـَر" ٖ٤٤رخُِٔ٤س "حُظ٢ طٌظذ ُِظخؿَ رٔزذ ك ُٜٚٞػِٓ ٠لَ طـخٍ ،١ػْ ػَف "رخُؤ٤ش حٌُٔخٗ٤ش" ،ػْ أِ١ن ػِ" ٚ٤ريٍ حُوِٝ" ٞأٖٓ ٍٝ أِ١ن ػًُِ ٚ٤ي حٓ٧ظخً طخُThaller َ٤كً ٢ظخرَٗ" ٚف حُوخٗ ٕٞحُظـخٍ" ١حُٔ٘٘٘ٓ ٍٞش ،1904ػْ حٓظؼَٔ ٌٛح حُٜٔطِق كًٝ َٜٓ ٢خٕ ٣طِن ػِ" ٚ٤حَُ٣غ ح٫هظٜخى"().١ ٍٞٛحُوِ:ٞ ُِوٍِٞٛ ٌَُ ٍٞٛ ٞس رخػغ أ ٝأًؼَ ،أهظ َٜػِ ًًَ ٠حُ ٍٜٞحٍُٜٔ٘ٞس ،ى ٕٝحُظطَم ُزٞحػؼٜخ: حٍُٜٞس ح: ٠ُٝ٧إٔ ٣ؤهٌ حُٔخُي ٖٓ حُٔٔظؤؿَ ٓزِـًخ ٖٓ حُٔخٍ رخٟ٩خكش اُ ٠ح٧ؿَس حُٔ٘٣ٞش أ ٝحُ٘٣َٜش. حٍُٜٞس حُؼخٗ٤ش :إٔ ٣ؤهٌ حُٔٔظؤؿَ ٖٓ حُٔخُي ٓزِـًخ ٖٓ حُٔخٍ ُلٔن ػوي ح٣٩ـخٍ ٓ ٖٟٔيس حُؼوي ٝطِْٔ٤ حُٔؤؿ ٍٞاُٛ ٠خكز.ٚ حٍُٜٞس حُؼخُؼش :إٔ ٣ؤهٌ حُٔٔظؤؿَ ٖٓ ٓٔظؤؿَ آهَ ٓزِـًخ ٖٓ حُٔخٍ ٓوخرَ اه٬ث ٚحُؼ ٖ٤حُٔئؿَس. ه٬ف حُلوٜخء حٝ٧حثَ ك ٍٞريٍ حُوِ:ٞ حٗؤْ حُلوٜخء ك ٌٙٛ ٢حُٔٔؤُش اُ ٠كَ٣و:ٖ٤ )( حُلَ٣ن ح: ٍٝ٧هخٍ رخُـٞحُٗ ٖٓ ًَ ٞٛٝ ،خ َٛحُيّ ٖ٣ حُِوخٗٝ ، ()٢حُ٘٤ن أكٔي حُـَهخ ٖٓ ()١ٝحُٔخٌُ٤ش)(، )( ٝحرٖ ٗـٝ ْ٤ػزيحَُكٖٔ حُؼٔخى ٖٓ ، ()١حُل٘ل٤ش)(ًٔ ،خ ًٛذ أؿِذ ػِٔخء حُؼ َٜاُ ٠ؿٞحُ حُوِ.ٞ حُلَ٣ن حُؼخًٗٛ: ٢ذ ًَ ٖٓ حُ٘٤ن حَُُ٘ٗز ()٢ُ٬حُل٘لٝ ،٢حُلٔٝ ،١ٞحرٖ ػخريٝ ٖ٣حُ٘٤ن ٓ٤خٍس)( حُٔخٌُ،٢ )( ٝحُ٘٤ن ػزيحُٞحكي رٖ ػخَٗ)( اُ ٠حُو: ٍٞرؼيّ حُـٞحُ. ٝحٓظيٍ حُلَ٣ن ح ٍٝ٧رؤىُش أًًَ ٜٓ٘خ ٓخ ٣ويّ حُـَٝ؛ هخػيس" :حُؼخىس ٓلٌٔش". هخٍ حُلٔ ١ٞكَٗ ٢ف حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ( ْ٤ُ:ك ٢حُٔٔؤُش ٗ ٚػٖ ٓخُي ٝأٛلخرٝ ،ٚحُظؼ َ٣ٞكٜ٤خ ػِ٠ كظ ٟٞػِٝ ،ٖ٤حُوز ٍٞحٌُ ١كظ٤ض رٝ ،ٚؿَ ٟػِ ٚ٤حُؼَٔ)(). ٝهخٍ أكٔي حُـَهخٝ : (١ٝهي أؿٔغ ػِ ٠حُؼَٔ رٜخٝ ،حٗظَٜص ك ٢حُٔ٘خٍم ٝحُٔـخٍدٝ ،ح َّ ٗل ٢ػِٜ٤خ حُؼَٔ)(). ٝهخٍ حرٖ ٗـٝ: (ْ٤حُلخ َٛإٔ حٌُٔٛذ ػيّ حػظزخٍ حُؼَف حُوخ ٌُٖٝ ٙأكظً ٠ؼ ٖٓ َ٤حُٔ٘خ٣ن رخػظزخٍ)().ٙ ٝهي َٛف ػِش ٖٓ حٓ٧خطٌس حُٔؼخ ٖ٣َٛحًٌُ ٖ٣ظزٞح ك ٌٙٛ ٢حُٔٔؤُش رؤٕ ٓيحٍ حُلظ ٟٞك ٢ريٍ )( حُوِ ٞٛ ٞحُؼَف ٝحُؼخىسٝ ،حُؼخىس ٓلٌٔش ًٔخ ٢ٛحُوخػيس. ا ٫إٔ حُزخكغ ٓؼي حُي ٖ٣دمحم حُ ٌِزّ ،٢حٌُ٣ ١ظ ٚٓ٬ً ٖٓ َٜأًٗٛ ٚذ ٌٓٛذ حُٔخٗؼ ٌُٜٙ ٖ٤حُٔؼخِٓشَ٣ ،ىّ ػِ٠ ىُ َ٤حُٔـ ٖ٣ِ٤حُٔٔظ٘ي اُ ٠حُؼَف ،رو:ُٚٞ ( ٝأٓخ حٓظي ٍ٫رؼ ٞحُل٘ل٤ش ػِ ٠حُٔٔؤُش رخُؼَف حُوخ ،ٙكؤه٣: ٍٞـذ إٔ َ٣ؿغ اُ ٠حُؼَف ك ٢حُٔٔخثَ حُظ ٢كٌْ كٜ٤خ حَُ٘ع٣ ُْٝ ،ليٛخ رليّ ،ػ٘ي ًُي َٗؿغ اُ ٠كيَّٛخ آُ ٠خ طؼخٍف ػِ ٚ٤حُ َّ٘خّ ٕ٧ ،حَُ٘ع ٌٕٞ٣هي هخ١ز٘خ رٔخ ٗؼَف ٝ...حُوخػيس" :حُؼَف ٝحُؼخىس َ٣ؿغ اُ ٚ٤كُ ًَ ٢ك ٌْْ َكٌَْ حُ٘خٍع ر٣ ُْٝ ٚليَّ".ٙ كٜخٍ ٝحً ٟلخ ٖٓ ًُي إٔ حُؼَف ُ ْ٤ىُ ً٬٤ر٘لٔٝ ،ٚاٗٔخ ٗ ٞٛخٍف ٓٝلَٔ ُِٔطِٞد ٖٓ حُيُ.َ٤ ٌٙٛٝحُٔٔؤُش :ر٤غ حُوُِ ٞظِٔ٤ي حُٔ٘لؼش ػِ ٠حُظؤر٤ي٣ ٫ ،ـ ُٞإٔ ُ٣زظ٘ ٢حُلٌْ كٜ٤خ ػِ ٠حُؼَف ًيَُ٤ ٓٔظوَ ،رَ ٣ـذ إٔ ٣وخٍ :إ حُؼَف اًح هخُق حُلٌْ حَُ٘ػ٣ ٢ـذ ٍىّ حُؼَفٓ ٌُٚٗٞ ،زً٘٤خ ػِ ٠أَٓ رخًٔ ،َ١خ ُ ٞطؼخٍف حَُّ٘خّ ك ٢رِي ٓخ ػِٓ ٠ؼخٓ٬ص ٍرّ٣ٞش ،كبٗ٣ ٚـذ اهَحؽ ًُي حُؼَفٝ ،حُؼَٔ رخُلٌْ حَُ٘ػ)().٢ ٓٝخ ًٛذ اُ ٚ٤دمحم حٌُ ِزّ ،٢ر٘خ ٙػِ٣َ١ ٠وظ ٚك ٢طٌ٤٤ق حُٔٔؤُش ٖٓ حُ٘خك٤ش حَُ٘ػ٤ش٣ ،و٣ٝ: (ٍٞلن ُ ٢إٔ أٓؤٍ حُٔز٤لٌُٜ ٖ٤ح حُ٘ٞع ٖٓ حُوِٓ: ٞخ ٞٛحُظٌ٤٤ق حَُ٘ػُ ٢ؼوي حُوِ ٞك ٌٙٛ ٢حٍُٜٞس؟ إ ًخٕ ٓخ ٣ؤهٌ ٙحُٔخُي ػِ ٠أٗ ٖٓ ٚح٧ؿَس ،كٞؿذ إٔ ٣و٠غ ٌٛح حُٔزِؾ (حُوُِ٘) ٞظخّ ح٧ؿَس • (حُزيٍ )ك ٢حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٣ٝؼظزَ ر ،ٚك ٖٓ ٌٕٞ٤ح٧ؿَس حُٔؼـِش ِٓلًخ٣ ٫ٝ ،وًُ ٢٠ي طِٔ٤ي حُٔ٘لؼش ػِ ٠حُظؤر٤ي، ٣ ٫ٝلن ُِٔٔظؤؿَ إٔ ٣طخُذ ر ٚٗ٧ ،ٚحٗظلغ رٔخ ٣وخرِ.ٚ • ٝإ ًخٕ ٓخ ٣ؤهٌ ٙحُٔخُي ػِ ٠أٗ ٚؿ َ٤ح٧ؿَس ،كٔخ ٞٛإً؟ كبٕ هٓ: َ٤وخرَ ِٓي حُٔ٘لؼشٝ ،ح٧ؿَس حُ٘٣َٜش ٓوخرَ حٗ٫ظلخع رخُٔ٘لؼش ،ك ٬أػـذ إً ٖٓ ه ٍٞحَُُ٘ٗز٢ُ٬ )( ْٓ. حُل٘ل ٢كٌٛ ٢ح حٌُ٘٣: ّ٬ز ّ٬ً ٚحُزَ َ ا ٫إٔ ٣ل ٠٤حُٔؼ٤ي٘٣ ١خهٖ حٌُز ٢كٓ ٢خ ٓزن ٣ٝو: "ٍٞحُلو٤وش إٔ ً ّ٬دمحم حٌُز٣ ٢لظخؽ اُ ٠طل: َ٤ٜكبًح ًخٕ ٣وٜي رزيٍ حُوِٓ ٞخ ؿخء كٓ ٢ؼ٘ ٠حٍُٜٞس ح ٠ُٝ٧حُظٍٝ ٢ى ًًَٛخ ٓخروًخ ،كٞ٣ٝ ُٚ ِْٔ٤حكن ػِٓ ٠خ ًٛذ اُ ،ٚ٤أٓخ اًح ًخٕ ٣وٜي حٍُٜٞط ٖ٤حُؼخٗ٤ش ٝحُؼخُؼش ًٌُي ،ك ُٚ ِْٔ٣ ٬كٓ ٢خ ًٛذ اُ ٕ٧ ٚ٤حٍُٜٞط ٖ٤ؿَ ٟػِٜٔ٤خ حُؼَف ٔٛٝخ هخُ٤ظخٕ ٖٓ حُٔٞحٗغ ٕ٧ ،حُؼ ٖٓ ٝٞحُٔخٍ حٌُ٣ ١ؤهٌ ٙحُٔٔظؤؿَ ٓ ٞٛوخرَ حُ ٍَ٠حٌُِ٣ ١لو ٕ٧ٝ ،ٚح٧ؿَس طل ٢ػ٘ٚ رويٍ ٓخ ط٘خٍُ ػِٓ ٖٓ ٚ٤يس ح٣٩ـخٍ ،كخُـْ٘ رخُـَّٝ ،حُٔؼخِٓش ُْ طوَؽ ػٖ هٞحػي ػوٞى حُٔؼخٟٝخص كٛ ٢ٜل٤لش َٝ٘ٓٝػش ٝهللا طؼخُ ٠أػِْ "(). حُٔٔؤُش 12:كٌْ ىه ٍٞحَُٜٔف حً ٢ٓ٬ٓ٩ؼ٘ َٜؿي٣ي ك ٢حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَش ٝحٓظلوخه ٚحَُرق حُٔطٍٞس ًَُ٘ش حُٔ٠خٍرش حُلَى٣ش)( ،أ ٝحُؼ٘خث٤ش ٢ٛٝ ،طو ّٞػِ٠ حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَش ٢ٛ:حُ٤ٜـش حُظؼخهي٣ش َّ أٓخّ إٔ ٣ؼَ ٝحَُٜٔف ح– ٢ٓ٬ٓ٩رخػظزخٍ٠ٓ ٙخٍرًخ –ػِ ٠أٛلخد حٞٓ٧حٍ حٓظؼٔخٍ ٓيهَحطًٔ ،ُْٜ ْٜخ ٣ؼَ ٝحَُٜٔف –رخػظزخٍٛ ٙخكذ ٓخٍ أ َ٤ًٝ ٝػٖ أٛلخد حٞٓ٧حٍ –ػِ ٠أٛلخد حَُٔ٘ٝػخص حٓ٫ظؼٔخٍ٣ش )( حٓظؼٔخٍ طِي حٞٓ٧حٍ ،ػِ ٠إٔ طُٞع حٍ٧رخف كٔذ ح٫طلخم ر ٖ٤حَ١٧حف حُؼ٬ػشٝ ،طوغ حُؤخٍس ػِٛ ٠خكذ حُٔخٍ . ك٣ َٜـَُِٜٔ ُٞف ح ٢ٓ٬ٓ٩إٔ َ١ ٌٕٞ٣كًخ ك ٌٙٛ ٢حًَُ٘ش٤ٜٗ ُٚ ،ذ ٖٓ حَُرق ،أّ ٣ـذ إٔ ٣وظ َٜى ٍٙٝػِ٠ حُٓٞخ١ش ر ٖ٤أٍرخد حٞٓ٧حٍ ٝحُٔٔظؼَٖٔ٣؟ حطلن حُؼِٔخء ٝحُزخكؼ ٕٞحُٔؼخ َٕٝٛػِ ٠ؿٞحُ ىه ٍٞحَُٜٔف حً ٢ٓ٬ٓ٩ؼ٘ َٜؿي٣ي ك ٢حُٔ٠خٍرش، ٝإٔ حَُٜٔف ٞٛرٔؼخرش ٓ٠خٍد٣ ٫ٝ ،ؼظزًَ ٤ٓٝ ٚٗٝ طخ ر ٖ٤حُٔ٠خٍد ٝأٛلخد ٍإ ّٝحٞٓ٧حٍ ٔٓٝخ ؿخء ك ٢هَحٍ ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩حُيُّ:٢ُٝ (حُٔٔظؼَٔ ٕٝرٔـٔٞػ ْٛ ْٜأٍرخد حُٔخٍٝ ،حُؼ٬هش ر– ْٜ٘٤رٔخ ك ْٜ٤حُٔ٠خٍد اًح هِٓ ٢خُ ٚرٔخُ: ٢ٛ– ْٜ ٜخ ١ز٤ؼً٤خ أّ ٓؼً٘٣ٞخٓ ،ؼَ حُٜٔخٍف حُٔ٘خًٍشٝ ،حُٔظؼٜي رخٓظؼٔخٍ أٓٞحُ ٞٛ ْٜحُٔ٠خٍدٞٓ ،حء أًخٕ ٗو ً ٝحُٔئٓٔخص حُٔخُ٤شٝ ،حُؼ٬هش رٝ ٚ٘٤ر ٢ٛ ْٜ٘٤حُٔ٠خٍرش (حُوَح ٞٛ ٚٗ٧ ،)ٝحُٔ٘ ١ٞر ٚحطوخً هَحٍحص حٓ٫ظؼٔخٍ ٝح٩ىحٍس ٝحُظ٘ظٝ ،ْ٤اًح ػٜي حُٔ٠خٍد اَُ١ ٠ف ػخُغ رخٓ٫ظؼٔخٍ كبٜٗخ ٓ٠خٍرش ػخٗ٤ش ر ٖ٤حُٔ٠خٍد حٝ ٍٝ٧رٖٓ ٖ٤ ػٜي اُ ٚ٤رخٓ٫ظؼٔخٍٔ٤ُٝ ،ض ٓٝخ١ش رٝ ٚ٘٤ر ٖ٤أٍرخد حٞٓ٧حٍ "أٛلخد حُلٔخرخص حٓ٫ظؼٔخٍ٣ش"(). ٝأؿِذ ح ُزخكؼٗ ٖ٤لٞح ٓ٘ل ٠ه٤خٜٓخ ػِ ٠حُٔ٠خٍرش حُلَى٣شٝ ،ر٤خٕ إٔ حُلٞحٍم حُـ٣َٛٞش ر ٖ٤حُٔ٠خٍرش ٓخ ػِ ٠حُٔ٠خٍرش حُـٔخػ٤ش ٝر ٖ٤حُٔ٠خٍرش حُلَى٣ش ؿٓ َ٤ئػَسٝ ،رخُظخُ ٢طٌ ٕٞحُٔ٠خٍرش حُـٔخػ٤ش ٓزخكش ه٤خ ً )( حُلَى٣ش. ًٛٝذ حُيًظ ٍٞدمحم ػزيهللا حُؼَر ٢اُ ٠طوَ٣ـٜخ ػِ ٠هخػيس" :حُٔؼَٝف ػَ ًكخ ًخًَُٔ٘ َٗ ١ٝ ١خ"(). ٝهٛ٬ش ٓخ هخُ : ٚإٔ حَُٜٔف ٣ظَٜف ك ٢حٞٓ٧حٍ ًٔ٠خٍد ٣ؼط ٢طِي حٞٓ٧حٍ اُ ٠ؿ٠ٓ َٙ٤خٍرش رٔوظ ٠٠حُٔ٠خٍرش حُٔطِوش أ ٝحُظل ٞ٣ٞحُؼخّٝ ،حٓظ٘ي كٓ ٢خ ًٛذ اُ ٚ٤اُ ٠ه ٍٞحُل٘ل٤ش ٝحُل٘خرِش ،حٌُ ٖ٣أؿخُٝح حُٔ٠خٍرش حُٔطِوش ػٔ ً٬رؼَف حُظـخٍ ،حٌُ ١ؿَ ٟػِ ٠إٔ حُظل ٞ٣ٞحُؼخّ ٣وظ ٢٠ىكغ حُٔخٍ اُ ٠حُـ٠ٓ َ٤خٍرش؛ ٕ٧ حُـ َ٤هي ٌٕٞ٣أرٝ َٜأكيم رخُظـخٍس ٖٓ حُٔ٠خٍد ٝ.هخُق كًُ ٢ي حُٔخٌُ٤ش ٝحُ٘خكؼ٤ش كِْ ٣ـِٝ٤ح ًُي ا ٫ربًٕ )( ٣َٛق . ً )( ٝحَُحؿق كًُ ٢ي ٓخ ًٛذ اُ ٚ٤حُل٘ل٤ش ٝحُل٘خرِش: "ٕ٧ ،حُٔؼَٝف ػَ ًكخ ًخَُٔ٘١َٗ ١ٝخ" . ٝر٘خ ًء ػًُِ ٠ي ٣ـَُِٜٔ ُٞف ح ٢ٓ٬ٓ٩إٔ ٣ؼط ٢حُٔخٍ ُـ٠ٓ َٙ٤خٍرش ٔ٣ٝظلن ػِ ٠ػِٔ ٚحَُرق. حُل َٜحُؼخٗ: ٢ هٞحػي ًِ٤ش ٣ظوَؽ ػِٜ٤خ ٓخ ٘٣ ٫ل ٖٓ َٜحُ ٍٜٞحُـِث٤ش • حٌّزذغ حألٚي :لخػضس "اطح حجظّغ حٌذالي ٚحٌذغحَ َ غ ٍَذ حٌذغحَ" • حٌّزذغ حٌؼخٔ: ٟلخػضس "حٌظخرغ طخرغ" )( • حٌّزذغ حٌؼخٌغ :لخػضس "حٌشغحؽ رخٌؼّخْ" • ٣ؤط ٢حٌُظخد حُؼخٗ(( ٖٟٔ ٢حألشزخٖ ٚحٌٕظخثغ)) ُِٔ ٢١ٞ٤طلض ػ٘ٞحٕ "هٞحػي ًِ٤ش ٣ظوَؽ ػِٜ٤خ ٓخ ٫ ٘٣ل ٖٓ َٜحُ ٍٜٞحُـِث٤ش" ٣ٝ ،ظ٘خ ٍٝحٌُظخد أٍرؼ ٖ٤هخػيس كو٤ٜش ًِ٤ش ،ؿ َ٤حٌُزَ ٟحُٔخروشٓ ،ؤط٘خٜ٘ٓ ٍٝخ ،إ ٗخء هللا ،حُٔظؼِن رٟٔٞٞع ىٍحٓظ٘خ . ٢ٛٝهٞحػي كو٤ٜش ًِ٤ش ُٜخ أ٤ٔٛش ًزَ ٟك ٢حُلو ٚح ٫ ،٢ٓ٬ٓ٩ري ُِلوٝ ٚ٤حُٔلظ ٖٓ ٢حٓظل٠خٍٛخٝ ،هي كخُٝض إٔ أٍطزٜخ ٓ ٖٟٔـٔٞػخص ٓظ٘خٓزش ُظٌ ٕٞأىػٓ٫ ٠ظل٠خٍٛخ ٝكلظٜخٝ ،حٓ٫ظلخىس ك ٢اِٗحٍ حُلٞحىع ٝحُو٠خ٣خ حُـي٣يس ػِٜ٤خ. ٝهي ىػٔظٜخ روٞحػي ٓؤهًٞس ٖٓ "ٓـِش ح٧كٌخّ حُؼيُ٤ش "َٓٝطزش كٔذ حُٔٞح٤ٟغً ٢ٛٝ ،حص كخثيس ًزَ ٟك٢ ٓـخٍ حُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش. ٝطزيأ ٌٙٛحُوٞحػي ػ٘ي حُٔ ٢١ٞ٤روخػيس "ح٫ؿظٜخى ُ٘٣ ٫و ٞرخ٫ؿظٜخى)(" ،ا ٫أٗ٘ ُْ ٢أؿي رٜخ ٓخ ٣ظؼِن رخُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣شٌُ ،ح ٗزيأ رخُوخػيس حُؼخٗ٤ش "اًح حؿظٔغ حُلٝ ٍ٬حُلَحّ َؿَِذ حُلَحّ". حُٔزلغ ح: ٍٝ٧ هخػيس "اًح حؿظٔغ حُلٝ ٍ٬حُلَحّ ؿَِ َذ حُلَحّ )(" ٓ ٢ٛٝؤهًٞس ٖٓ كي٣غ َٓ ١ٝػٖ حرٖ ػَٔ ٍ ٢ٟهللا ػٜ٘ٔخ)( َٓكً ٞػخ)(ًٔ ،خ ٣ؼٞى أِٜٛخ اُ ٠كي٣غ )( ػزيهللا رٖ ٓٔؼٞى حَُٔكٞع حٌُ ١هخٍ كٓ: «ٚ٤خ حؿظٔغ حُلٝ ٍ٬حُلَحّ ا ٫ؿِذ حُل ٍَ ٬حُلَحّ »رٔ٘ي ٟؼ٤ق . ٌُٖ حُٔزٌ َٟ٣ ٢إٔ :حُوخػيس كٗ ٢لٜٔخ ٛل٤لش ًٔخ ٗوَ ػ٘ ٚحُٔٝ ،٢١ٞ٤هخٍ آخّ حُلَٓ ٖ٤حُـُْ: ٢٘٣ٞ )( ٣وَؽ ػٜ٘خ آ ٫خ ٗيٍ ٝكي٣غ حَُّٓ ٍٞلسو هيلع هللا ىَّلص« :ىع ٓخ ٣َ٣زي آُ ٠خ ٣َ٣ ٫زي)(» ٣ؼي أً٬ٛ ٓؼظزَح ُ ٌٜٙحُوخػيسًٌُٝ ،ي ٓخ ٍ ١ٝػٖ ً ػؼٔخٕ رٖ ػلخٕ ُٔخ ٓجَ ػٖ حُـٔغ ر ٖ٤ح٧هظ ٖ٤كِٓ ٢ي حُ: (ٖ٤ٔ٤أكِظٜٔخ آ٣ش ٝكَٓظٜٔخ آ٣شٝ ،حُظلَ ْ٣أكذ اُ٘٤خ) ،أ١ أٗ ٚاًح أٌَٗ ػِ ٠حٔٗ٩خٕ أَٓ ٖٓ ح ٍٞٓ٧ر ٖ٤ك َّ ٝكَٓشٍ ،أٗ ٝزٜش ٜٓ٘ٔخ ،كبٗ ٖٓ ٚحٍُٞع طـِ٤ذ ؿخٗذ حُلَٓش كٚ٤ ػِ ٠ؿخٗذ حُلَ ،أ ٝطـِ٤ذ ٗزٜش حُلَحّ ك ٚ٤ػِ ٠ؿخٗذ حُلُٔ ،ٍ٬خ كًُ ٢ي ٖٓ رؼيٌ ػٖ ٓٞح ٖ١حُ ُ ٘ز.ٚ ٓٝؼ٘ ٠حُوخػيس: اًح طؼخٍ ٝىُ ٕ٬٤أكئٛخ ٣وظ ٢٠حُظلَٝ ْ٣ح٥هَ ٣وظ ٢٠ح٩رخكش ،هُيِّ حُظلَ ْ٣ك ٢حٛ٧ق . ٝطيهَ ٌٙٛحُوخػيس ك ٢رخد "حُظؼخىٍ ٝحُظَؿ٤ق ك ٢أ ٍٞٛحُلو٣ٝ ،"ٚو ٍٞحٓ٥ي ١ك" ٢ح٩كٌخّ ك ٢أٍٞٛ ح٧كٌخّ ":إٔ ٌٕٞ٣كٌْ أكئٛخ حُلظَ ٝح٥هَ ح٩رخكشٌٛٝ ،ح ٓٔخ حهظِق ك ،ٚ٤كٌٛذ حً٧ؼًَ ،ؤٛلخر٘خ –أ ١حُ٘خكؼ٤ش – ٝأكٔي رٖ ك٘زَ ٝحٌَُهٝ ٢حَُحُ ٖٓ ١أٛلخد أر ٢ك٘٤لش اُ ٠إٔ حُلظَ أًٛٝ ،٠ُٝذ أرٛٞخْٗ ٝػ ٠ٔ٤رٖ أرخٕ اُ ٠حُظٔخٝ ١ٝحُظٔخه"().٢ ٣ٝزيأ حُٔ ٢١ٞ٤طويُِ ٚٔ٣وخػيس رٔلخُٝش طؤِٜ٤ٛخ ٝطؤٜٓٔ٤خ ػِ ٠كي٣غ ٗز٣َٗ ١ٞق ،ك٤وٝ: "ٍٞأٍٝىٙ ؿٔخػش كي٣ؼًخ رِلع "ٓخ حؿظٔغ حُلٝ ٍ٬حُلَحّ ا ٫ؿِذ حُلَحّ حُل ،"ٍ٬هخٍ حُلخكع أر ٞحُل َ٠حُؼَحه ٫ٝ: ٢أ،ُٚ َٛ ٝهخٍ حُٔزٌ ٢ك" ٢حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ"ٗ ،و ً٬ػٖ حُزٜ٤و ٞٛ: ٢كي٣غ ٍٝح ٙؿخرَ حُـؼلٍ ،٢ؿَ ٟؼ٤ق ،ػٖ حُ٘ؼز ٢ػٖ حرٖ ٓٔؼٞى٘ٓ ٞٛٝ ،وطغ. هِض ٝ:أهَؿٌٛ ٖٓ ٚح حُطَ٣ن ػزيحَُُحم كٜ٘ٓ ٢لٞٓ ٞٛٝ ،ٚهٞف ػِ ٠حرٖ ٓٔؼٞىَٓ ٫ ،كٞع. )( ٖٓ كَٝػٜخ: اًح أهٌ حٌُٔخّ)( ٖٓ اٗٔخٕ ىٍح ْٛكوِ ٢ريٍح ْٛحٌُْٔ ،ػْ ٍى ػِ ٚ٤هيٍ ىًٍُ ٖٓ ٚٔٛي حُٔوظِ٣ ٫ ،٢لَ ُ ،ٚا ٫إٔ ٣ؤْ رٝ ٚ٘٤ر ٖ٤حٌُ ١أهٌص ٓ٘.ْٜ ُ ٞحهظِ ٢ىٍ ْٛك ٍ٬ريٍح ْٛكَحّ٣ ُْٝ ،ظٔ ،ِ٤كطَ٣و ٚإٔ ُ٣ؼٍِ هيٍ حُلَحّ ر٘٤ش حُؤٔشُ٣ٝ ،ظَٜف ك٢ حُزخهٝ ،٢حٌُ ١ػُِ ٚإ ػِْ ٛخكز ِٚٔٓ ٚاُٝ ،ٚ٤ا ٫طٜيم رٓ ًًَٝ ،ٚ٘ٓ ٚؼِ ٚحُ٘ٝ ،١ٝٞهخٍ :حطلن أٛلخر٘خ، ٜٙٞٗٝحُ٘خكؼ ٢ػِٓ ٠ؼِ ٚكٔ٤خ اًح ؿٜذ ُ٣ظًخ أ ٝك٘طشٝ ،هِ ٢رٔؼِ ،ٚهخُٞح ٣:يكغ اُ ٖٓ ٚ٤حُٔوظِ ٢هيٍ كو٣ٝ ،ٚلَ حُزخهُِ ٢ـخٛذ ،هخٍ :كؤٓخ ٓخ ٣و ُٚٞحُؼٞحّ :إ حهظٓ ١٬خ ُ ٚرـ٣ َٙ٤لَٓ ،ٚكزخ ٫ َ١أ.ُٚ ِٚٛ ٝهَؽ ػٖ ٌٙٛحُوخػيس كَٝعٜ٘ٓ ،خ ٓ:ؼخِٓش ٖٓ أًؼَ ٓخ ُ ٚكَحّ ،اًح ُْ ُ٣ؼَف ػ٣ ٫ ٚ٘٤لَّ ك ٢حٛ٧ق، ٌُٖ ًٌ ٝ ،ٌَٙ٣ح ح٧هٌ ٖٓ ػطخ٣خ حُِٔطخٕ اًح ؿِذ حُلَحّ ك٣ ٢ئً ،ٙخ هخُ ٚكَٗ" ٢ف حٌُٜٔد ":إ حُٔ٘ ٍٜٞكٚ٤ )( )( حٌَُحٛش ٫ ،حُظلَ ،ْ٣ه٬كًخ ُِـِحُ.٢ ططز٤وخص حُٔ٢١ٞ٤ ٣ظ٘خ ٍٝحُٔ ،٢١ٞ٤ػزَ ٌٙٛحُوخػيس ،رؼ ٞحُظطز٤وخص حُٔظؼِوش رٜخ ،ك ًٌَ٤أٓؼِش ُِٔٔخثَ حُظ ٌٖٔ٣ ٢إٔ طظَٜ ُِِْٔٔ ك ٢ك٤خطٝ ٚطٔظط٤غ ٌٙٛحُوخػيس حُلٌْ ػِٜ٤خ ٝر٤خٕ حُلَ ٖٓ حُلَٓش كٜ٤خ ٖٓٝ ،أٓؼِش ًُي ك ٢حُز٤غ :إٔ ٣ز٤غ هً٬ ٝكَح ،أ ٝػزيٝ ٙػزي ؿ ،َٙ٤أ٘ٓ ٝظَ ًًخ رـ َ٤إً َٗ ،ٌٚ٣أٓ ٝخٍ حًُِخس هزَ ٝهَِ٘٣ح ،أ ٝػزيًح ٝهَٔح ،أٗ ٝخس ً ً ً اهَحؿٜخ ،أ ٝحُٔخء حُـخٍٓ ١غ هَحٍ ،ٙأ ٝؿ َ٤حُـخٍٝ ،١هِ٘خ :حُٔخء ِٔ٣ ٫يٝ ،ح٧ظ َٜحُٜلش ك ٢حُويٍ حًُِٔٔٞش رلٜظ ٖٓ ٚحُٔٔٔ.٠ ٝك ٢حُٔ٠خٕ ٝح٩رَحء ُٞ:هخٍ ٟ٘ٔ:ض ُي حُيٍح ْٛحُظ ٢ػِ ٠ك ،ٕ٬أ ٝأرَأطي ٖٓ حُيٍح ْٛحُظ ٢ػِ٤ي، ٣ ٫ ٞٛٝؼِْ هيٍٛخ ،كٜ٣ َٜق ك ٢ػ٬ػشٜٗ٧ ،خ حُويٍ حُٔٔظ٤وٖ ٝ:ؿٜخٕ ٖٓ ،طلَ٣ن حُٜلوشًٌ ،ح ك ٢حَُٟٝش ٝأِٜٛخ ك ٢حُٜيحم ٓٝوظ٠خ ٙحُٜلش. ًًَٝحُٔٔؤُش ك ٢رخد حُٔ٠خٕٝ ،هخٍ ٝ:ؿٜخًٕٔ ،خ ُ ٞأؿَ ًَ ٗ َٜريٍٜ٣ َٛ ،ْٛق ك ٢حُ٘ َٜحٍٝ٧؟، ٓٝوظ٠خ ٙطٜل٤ق حُزط ،ٕ٬كبٗ ٚحٛ٧ق كٔٓ ٢ؤُش ح٩ؿخٍس. ٝك ٢حُٜ٘خىحص ُٞ:ؿٔغ كٜٗ ٢خىط ٚرٓ ٖ٤خ ٣ـٓٝ ُٞخ ٣ ٫ـ َٛ ،ُٞطزطَ ك ٢حٌَُ ،أ ٝكٔ٤خ ٣ ٫ـ ُٞهخٛش، ٣ٝوزَ كٔ٤خ ٣ـ ُٞك ٚ٤ه ً٫ٞطلَ٣ن حُٜلوش. ٖٓٝأٓؼِظ ُٞ: ٚحىػ ٠رؤُق ،كٜ٘ي ُ ٚرؤُل ،ٖ٤رطِض ك ٢حُِحثيٝ ،ك ٢حُ٧ق حُٔيػ ٢رٜخ ه ً٫ٞطلَ٣ن حُٜلوش، أٛلٜٔخ :حُٜلش. ٣ٝظ٘خ ٍٝحُٔ ٢١ٞ٤ك٣ ً٬ٜيهَ ك ٌٙٛ ٢حُوخػيس ػٖ "طلَ٣ن حُٜلوش" ٢ٛٝ ،إٔ ٣ـٔغ ك ٢ػوي ٖ٣كَحّ ٝك٣ٝ ،ٍ٬ـَ ١ك ٢أرٞحدٝ ،كٜ٤خ ؿخُزًخ ه ٕ٫ٞأٝ ٝؿٜخٕ ،أٛلٜٔخ حُٜلش ك ٢حُلٝ ،ٍ٬حُؼخٗ ،٢حُزط ٕ٬ك ٢حٌَُ، ًًَٝح ١ٞ٘ٓ٩ك" ٢حُٜٔٔخص "أٗ ٚحٌُٔٛذ. ٝحهظِق ك ٢ػِظ ،ٚكخُٜل٤قًٔ ،خ َٟ٣ؿٔ ٍٜٞػِٔخء حٌُٔٛذ حُ٘خكؼ ،٢أٜٗخ حُـٔغ ر ٖ٤حُلٝ ٍ٬حُلَحّ، كـِذ حُلَحّٝ ،ه: َ٤حُـٜخُش رٔخ ٣و ٚحُِٔي ٖٓ حُؼ.ٝٞ ُْٜٝهخػيس ػٌْ ٌٙٛحُوخػيس: "٢ٛٝ ،حُلَحّ ٣ ٫لَّ حُل"().ٍ٬ ُ ٞٛٝلع كي٣غ أهَؿ ٚحرٖ ٓخؿش ٝحُيحٍهط٘ ٢ػٖ حرٖ ػََٔٓ ،كً ٞػخ ،هخٍ حرٖ حُٔزٌٝ: ٢هي ػ ٍٝٞرٚ كي٣غ «اًح حؿظٔغ حُلٝ ٍ٬حُلَحّ ؿِذ حُلَحّ» ْ٤ُٝ ،رٔؼخٍ ٕ٧ ،ٝحُٔلٌ ّٞر ٚػَ َّْ اػطخء حُل ٍ٬كٌْ حُلَحّ طـِ٤زًخ ٝحكظ٤خ ً ١خٍَٝ٤ٛ ٫ ،ط ٚكٗ ٢لٔ ٚكَح ًٓخ"(). هٞحػي ٗزٜ٤ش ُظـِ٤ذ حُلَحّ: هخػيس( ٓ:خ كَّ أهٌ ٙكَّ اػطخإ).ٙ هخػيس( ٓ:خ كَّ حٓظؼٔخُ ٚكَّ حطوخً).ٙ هخػيس( ٓ:خ كَّ كؼِ ٚكَّ ِ١ز).ٚ أ: (ٝاًح حؿظٔغ كظَ ٝارخكش ؿِذ ؿخٗذ حُلظَ). أ: (ٝإ حُلَحّ ٓخ هخُ ٢حُل ٍ٬ا ٫ؿِذ ؿخٗذ حُلَحّ). هخػيس( ٓ:خ كَّ أهٌ ٙكَّ اػطخإ) ()ٙ ٓؼ٘ ٌٙٛ ٠حُوخػيس :إٔ حُ٘٢ء حُٔلَّ ًٔخ ٣ ٫ـ ُٞأهٌ٣ ٫ ٙـٔٗ٪ُ ُٞخٕ إٔ ٣ؼطُ ٚ٤ـٞٓ ،َٙ٤حء ًخٕ ػِ٠ ٓز َ٤حُٔ٘لش أ ٝحُؼط٤ش ،أً ٝخٕ ؿًُ َ٤ي ،كٌٛ ٌٕٞ٤ح ٖٓ هز َ٤حُيػٞس اُ ٠حُٔلَّ أ ٝح٩ػخٗش ٝحُظ٘ـ٤غ ػِ ،ٚ٤كٌٕٞ٤ حُٔؼط ٢ك ٌٙٛ ٢حُلخُش َٗ٣ي ح٥هٌ. ٖٓٝح ٍٞٓ٧حُٔوٍَس َٗ ًػخ أًٗٔ ٚخ ٣ ٫ـ ُٞكؼَ حُلَحّ ٫طـ ُٞح٩ػخٗش ػُِ ٚ٤و ُٚٞطؼخُ ٠ﯯ ﯮ ﯭ ﭿ : ﯷ ﯵ ﯴ ﯳ ﯲ ﯰﯱحُٔخثيس )ًٔٝ ،خ ٣لَّ أهٌ حَُرخ ٣لَّ اػطخإ ٙا ٫ك ٢كخُش حٟ٫طَحٍ أًُٝ ،ٚ٤خ كَّ ﭾ (ﯶ أهٌ حُ َٗٞس ٣لَّ اػطخإٛخ آ ٫خ ٫ري ٓ٘ ٍُِٞٛٞ ٚاُ ٠كو ٚػ٘ي ِٓطخٕ ؿخثَ. هخػيس( ٓ:خ كَّ حٓظؼٔخُ ٚكَّ حطوخً) ()ٙ ٓؼ٘ ٌٙٛ ٠حُوخػيس :إٔ ح٤ٗ٧خء حُظ٣ ٢لَّ حٓظؼٔخُٜخ ٓؼَ حٝ٧حٗ ٢حُٜٔٞ٘ػش ٖٓ حٌُٛذ ٝحُل٠شٝ ،حٌُِذ حٌُ٤ٜ٣ ٫ ١ي أ٣ ٝللع حُٔخٗ٤شٝ ،حُوِ٘ٝ ،َ٣حُؤَٝ ،حُلَٝ ،َ٣حُلِ ٢رخُ٘ٔزش َُِؿَ ،كبٗ٣ ٚلَّ حطوخًٛخ ٖٓ رخد ٓي حٌٍُحثغ ٕ٧ ،حطوخًٛخ هي ٣ئى ١اُ ٠حٓظؼٔخُٜخ حُٔلَّ. هخػيس( ٓ:خ كَّ كؼِ ٚكَّ ِ١ز) ()ٚ ٌٙٛٝحُوخػيس كٓ ٢ؼ٘ ٠حُوخػيس حُٔخروش طوَ٣زًخ ،ك ٢ٜطو ٢٠رلَٓش ِ١ذ حُلؼَ حُٔلَّ ٖٓ حُـ ٕ٧ َ٤كًُ ٢ي ىػٞس اُ ٠كؼَ حُٔلٌَّٛٝ ،ح ٣ ٫ـٌُ ُٞح كبٕ ٖٓ ِ١ذ ٖٓ حُـَٗ َ٤د حُؤَ أ ٝحُِٗ٣ ٠لَّ ػًُِ ٚ٤ي ٕ٧كؼِٜٔخ ٓلَّ كٌٌح ِ١زٜٔخ. حُظطز٤وخص حُٔؼخَٛس ػِٓ ٠خ ٓزن حُٔٔؤُش 1:حُٔ٘خًٍش كًَٗ ٢خص أ٘ٗ َٛخٜ١خ ك ٍ٬ا ٫أٜٗخ طظؼخَٓ رخُلَحّ ٖٓ حُو٠خ٣خ حُٔؼَٟٝش ػِٓ ٠ـٔغ حُلو ٚحٔٓ ،٢ٓ٬ٓ٩ؤُش كٌْ حُٔ٘خًٍش كًَٗ ٢خص أ٘ٗ َٛخٜ١خ كٍ٬ ا َّ٫أٜٗخ طظؼخَٓ رخُلَحّ؟ ٝحًَُ٘ش : (٢ٛػزٞص حُلن ك٢ٗ ٢ء ٫ػ٘ ٖ٤كؤًؼَ ػِ ٠ؿٜش حُ٘ٞ٤ع)(). ٝػَكٜخ ٛخكذ حُٔـ٘: (٢رؤٜٗخ ح٫ؿظٔخع ك ٢حٓظلوخم أ ٝطَٜف)(). ٖٓ ه ٍ٬حُظؼَ٣ل ٖ٤حُٔخروٝ ٖ٤ؿَٔٛ٤خ٣ ،ظ َٜإٔ حُؼ٘ َٜحُٔ٘ظَى ٞٛحٓظٞحء حًَُ٘خء ك ٢حُٔٔئ٤ُٝش ٓٞحء رؼزٞص حُلن حُٔ٘خع ،أ ٝح٫ؿظٔخع ك ٢حٓ٫ظلوخم ،أ ٝح ًٕ٩ك ٢حُظَٜف ُٜٔخ ؿٔ٤ؼًخ. ٜخ َُٔ٤م أ٤ُ ٝز٤غ ػْ إ حًَُ٘ش ًخًُٞخُشٝ ،حًُٞخُش ٫طـ ُٞػِٓ ٠لَّ ،ك٣ ٬ـٜ٣ ٫ٝ ُٞق إٔ طٗ ًَٞو ً رخَُرخ ،كًٝ ٢ٜخُش رخِ١ش ٝآػخٍٛخ ًٌُي. ٝهي هٍَ حُّٔ ٢١ٞ٤هخػيس كو٤ٜش طئًي ٓخ ٓزنُٝ ،لظٜخ" ٛ ٖٓ:لض ٓ٘ٓ ٚزخَٗس حُ٘٢ءٛ ،ق ط ِٚ٤ًٞكٚ٤ ؿٝ َٙ٤ط ًِٚٞك ٚ٤ػٖ ؿٝ ،َٙ٤ا َّ٫ك".٬ )( ٝر٘خ ًء ػِٓ ٠خ ٓزن كبٕ كَٓش ٌٛح حُ٘ٞع ٖٓ حًَُ٘خص ك ٢ؿخ٣ش حُٟٞٞف ٗ٫طزخم هٞحػي حُظلَ ْ٣ػِٜ٤خ. حُٔٔؤُش 2:حُظؼخَٓ ٓغ ًَٗخص طو ّٞرؤػٔخٍ َٓ٘ٝػش ٝطظؼخَٓ ٓغ حُز٘ي رخُلٞحثي حَُر٣ٞش ،أ: ١إٔ أًؼَ ٓخٍ حًَُ٘ش ٖٓ ٌٙٛحًَُ٘خص طِٔي ٍأّ ٓخٍ طظخؿَ ك ٚ٤ؿٗ َ٤خٗت ػٖ حُوََّ ٝٝ أ َٛك.ٍ٬ حَُرخ ٣ـِذ ُْ اًح رخ رخَُ حُٔظؼخَٓ ٓغ حُظؼخَٓ رـٞحُ ٣وٍٞ ٖٓ ْٜٓ٘ ٗـي حُويحٓ٠ حُلوٜخء أهٞحٍ اُ٠ ٍؿؼ٘خ اًح ّ ّ ف ػِٓ ٠خًُُ: ٚي إٔ حُلَحّ ٝإ ًخٕ ٗخثؼًخ ك ٢ح َٛ٧ا ٫إٔ حُظَٜف ِّ٤ٔ٣حُل ٖٓ ٍ٬حُلَحّ ك٤لَٔ حُويٍ حُ ُٔظ َّ ُ َُ َٜ ك ٚ٤ػِ ٠أٗ ٖٓ ٚحُـِء حُلٌٛٝ ،ٍ٬ح ػِ ١َٗ ٠حُوخػيس حُظ ٢طو ٍٞرظٔ ِ٤حُـِء حُ٘خثغٝ ،حُظًًَٛ ٢خ حُِهخم كٗ ٢ظٔ،ٚ )( ٝهَؽ ػِٜ٤خ ٓٔخثَ ًؼَ٤س. َّ ٝهي ًٛذ حُ٘٤ن ػزيهللا حُٔللٞظ رٖ رّ٤ش اُ ٠حُو ٍٞرـٞحُ حُظؼخَٓ ٓغ ٌٙٛحًَُ٘خص)(ٝ ،حػظٔي رؼ- ْٜ٠ك٢ حُو ٍٞرخُـٞحُ -حُوخػيس حُلو٤ٜشًُٝ ،ي رؤٕ حُلَحّ اًح ًؼَ ػِ ٚ٤حُل ٍ٬حٓظً َ٤ٜ٣ٝ ٌِٜٚخُؼ ٖ٤حُٔٔظٌِٜش ،كٜ٤زق ك٢ كٌْ حُٔؼي.ّٝ حُٔزلغ حُؼخٗ: ٢ هخػيس "حُظخرغ طخرغ" ٣ظ٘خٌٛ ٍٝح حُٔزلغ حُوخػيس حٌُِ٤ش حَُحرؼش ك ٢حٌُظخد حُؼخٜٗ٘ٓ ٖٓ ٢ق حُٔ" ٢١ٞ٤حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ"٢ٛٝ ، هخػيس ٜٓٔش ط٠ز ٢حٌُؼ ٖٓ َ٤حُٔؼخٓ٬ص ٝحُٔٔخثَ حُلو٤ٜش٣ٝ ،ظلَع ٜٓ٘خ حٌُؼ ٖٓ َ٤حُوٞحػي ح٧هَ ٌٙٛٝ ،ٟحُوخػيس )( ٍٝىص ر ٌٜٙحُ٤ٜـش كٓ ٢ـِش ح٧كٌخّ حُؼيُ٤ش)(ًٌٝ ،ح ك ٢أؿِذ ًظذ حُوٞحػي حُلو٤ٜش. ٝحَُٔحى رخُظخرغ –٘ٛخ –ٓخ ٞ٣ ٫ؿي ٓٔظو ً٬ر٘لٔ ،ٚرَ ٝؿٞى ٙطخرغ ُٞؿٞى ؿ ،َٙ٤كٌٜح ٘٣ ٫لي كٌٔ ٚػٖ كٌْ ٓظزٞػ.ٚ ٓٝؼ٘ ٠حُوخػيس: إٔ ٓخ ًخٕ طخر ًؼخ ُـ َٙ٤ك ٢حُٞؿٞى –ٓٞحء ًخٕ ؿِ ًءح ٖٓ ٓظزٞػ ٚأٓ ٖٟٔ ٝظزٞػ ٚأٍَٟٝ ٖٓ ٝحص ٓظزٞػُٞٝ ٚحُٓ ،ٚأ ٝكَ ًػخ ُ– ٚأٗ ٫ ٚكٌْ ُ٘ٓ ٚلَىًح رَ إ حُلٌْ حٌُ٣ ١ؼزض ٣ ِٚٛ٧ؼزض ُ. ٚكبًح ػزض ِٚٛ٧كٌْ )( ٠خ. رخ٣٩ـخد أ ٝحُظلَ ْ٣أ ٝحُ٘يد أ ٝحٌَُحٛش أ ٝح٩رخكش ،كبٕ ٌٛح حُلٌْ ٣ؼزض ُ ٚأً ٣ ٝطٌ ٍٞٛ ٕٞطزؼ٤ش حُ٘٢ء ٥هَ ػِ ٠أكي حٌٗ٧خٍ أ ٝح٧كٞحٍ حُظخُ٤ش: أ -إٔ ٌٕٞ٣ؿِ ًءح ٓٔخ َٙ٠٣حُظزؼً ٞ٤خُـِي ٖٓ حُلٞ٤حٕ. د -إٔ ٍَٟٝ ٖٓ ٌٕٞ٣حص حُ٘٢ء ًخُٔلظخف ُِولًَٝ ،خُـٔي ٝحُلٔخثَ ُِٔ٤ق. ؽ -إٔ ٟٝ ٌٕٞ٣ؼًخ كً ٚ٤خُ٘ـَ ك ٢ح ،ٍٝ٧أ ٝحُز٘خء ػِٜ٤خ. ٌٙٛح٤ٗ٧خء طٌ ٕٞطخرؼش ِٜٛ٧خ ك ٢حُلٌْٝ ،ر٘خء ػًُِ ٠ي هٍَ حُلوٜخء ح٧كٌخّ ح٥ط٤ش: ٣يهَ حُـ٘ ٖ٤طزؼًخ ك ٢ر٤غ حٝ ّ٧إ ُْ ٚ٘٣ػِ ٚ٤حُٔظؼخهيحٕ.٣يهَ حُٔلظخف ٓغ حُولَ ٝإ ُْ ًٌَٙ٣حُٔظزخ٣ؼخٕ.اًح أهَ اٗٔخٕ رٔ٤ق ٥هَ ىهَ ؿل٘ٝ ٚكٔخثِ.ٚاًح ًرق ٗخس ك ٢رطٜ٘خ ؿً٘ ٖ٤خٕ حُـ٘ ٠ًٌٓ ٖ٤طزؼًخ ًٌُخس أٓ.ٚ ٌُٜٙٝحُوخػيس حٌُِ٤ش هٞحػي كَػ٤ش ٜٓٔش ط٘زؼن ػٜ٘خ ٝطظؼِن رٜخٜ٘ٓ ًٌَٗ ،خ ٓخ :٢ِ٣ أ: ً٫ٝهخػيس "أٗ٣ ٫ ()ٚلَى رخُلٌْ ٚٗ٧اٗٔخ ؿؼَ طز ًؼخ )(" ٝطؼ٘ ٢إٔ حُ٘٢ء حُظخرغ ٣ ٫وظ ٚرلٌْ ،رَ اٗ َ٤ٔ٣ ٚػِٗ ٠لْ كٌْ حُ٘٢ء ح" ٢ِٛ٧حُٔظزٞع" ،كٖٔ ِٓي ٗ٤جًخ ٓؼ ً٬كبِٗٔ٣ ٚي ٓخ ٍَٟٝ ٖٓ ٞٛحطُٔٝ ،ٚخ ًخٕ حُـ٘ ٖ٤ؿِ ًءح ٖٓ ح ،ّ٧كبٗ٣ ٫ ٚلَى رخُلٌْ ى ٕٝأٓ ،ٚرَ ٌٕٞ٣طخرؼًخ ُٜخ؛ ُ ٌح كبٕ حُـ٘ ٖ٤ك ٢رطٖ أٓ٣ ٫ ٚزخع ٓ٘لَىًح ػٖ أًٓٔٝ ،ٚخ ٣ ٫زخع ٔ٣ ٫ظؼ٘ ٖٓ ٠حُز٤غٓ ٕ٧ ،خ ٜ٣ ٫ق اَ٣حى حُؼوي ػِ٘ٓ ٚ٤لَىًح ٜ٣ ٫ق حٓظؼ٘خإ ٖٓ ٙحُؼوي. )( ٖٓٝأك٤خ ٗ٤جًخ ُ ٚكَِٓ ْ٣ي حُلَ ،ْ٣كِ ٞرخع كَ ٌِٚٓ ْ٣ى ٕٝحُِٔي ٜ٣ ٫ق . ًٔخ ٍٝىص ر٤ٜؾ أهَٜ٘ٓ ٟخ: "حُظخرغ ٣ؼزض ُ ٚكٌْ أ"().ِٚٛ "ػزٞص حُلٌْ ك ٢حُظزغ رؼزٞط ٚك ٢ح"().َٛ٧ ططز٤وخص حُٔ:٢١ٞ٤ ٖٓ حُلَٝع ٝحُٔٔخثَ حُظ ٌٖٔ٣ ٢إٔ ط٘طزن ػِٜ٤خ حُوخػيس حًٔ ٠ُٝ٧خ َٟ٣حُٔ ُٞ: "٢١ٞ٤أك٤خ ٗ٤جًخ ُٚ كَِٓ ،"()ْ٣ي حُلَ ْ٣ك ٢حٛ٧ق ،طز ًؼخ ،كِ ٞرخع حُلَ ْ٣ى ٕٝحُِٔيٜ٣ ُْ ،ق . ٜ٘ٓٝخ :حُلَٔ ٣يهَ ك ٢ر٤غ ح ّ٧طزؼًخ ُٜخ ،ك٣ ٬لَى رخُز٤غ. ٜ٘ٓٝخ هٛ: ُْٜٞلخص حُلوٞم ٫طلَى رخٓ٩وخٜٗ٧ ،١خ طخرؼش ،كِ ٞأٓو ٖٓ ٢ػِ ٚ٤حُي ٖ٣حُٔئؿَ :ح٧ؿَُْ ، ٔ٣و٣ ٫ٝ ،٢ظٌٖٔ حُٔٔظلن ٖٓ ٓطخُزظ ٚك ٢حُلخٍ ،ك ٢حٛ٧قٛ ٚٗ٧ ،لش طخرؼشٝ ،حُٜلش ٫طلَى رخٓ٩وخًٌٝ ،١ح ُ ٞأٓو ٢حُـٞىس أ ٝحُٜلش ٫ ،طٔو ،٢ؿِّ ر ٚحَُحكؼ.٢ ُٞٝأٓو ٢حَُ ٖٛأ ٝحٌُلٓ ،َ٤و ٢ك ٢حٛ٧ق ٝ.هخٍ حُـً ٫: ٢٘٣ٞخ٧ؿَٝ ،كَم ؿ َٙ٤رؤٕ َٗ ١حُوخػيس :إٔ ٌٕٞ٣ ٫حُٛٞق ٓٔخ ٣لَى رخُؼويً ،خَُٝ ٖٛحٌُل ،َ٤رو٬ف ح٧ؿَ ،كبٗٛٝ ٚق ٌٖٔ٣ ٫ ُّ٫اٗ٘خإ ٙرؼوي ٓٔظوَ". ػخًٗ٤خ :هخػيس (٣ؼزض طزؼًخ ٓخ ٣ ٫ؼزض حٓظو) ()ً٫٬ ٌٙٛحُوخػيس ػٌْ هخػيس( :حُظخرغ ٣ ٫لَى رلٌْ) ٕ٧ ،حُظخرغ ٣ظزغ ٓظزٞػٞٓ ٚحء أًخٕ ٖٓ أؿِحثٔٓ ٚخ َٙ٠٣ ًخُـِي ٖٓ حُلٞ٤حٕ ،أً ٝخٕ ٖٓ ٍَٟٝحطً ٚخُٔلظخف ٓغ حُولَ ،أٟٝ ٝؼًخ كً ٚ٤خُ٘ـَ ك ٢ح ،ٍٝ٧كلٓ ٢ؼَ ٌٙٛ حُٝ ٍٜٞأٗزخٜٛخ ٌٕٞ٣حُظخرغ ٓغ ٓظزٞػ ٚك ٢حُلٌْٔ٣ ٫ٝ ،ظوَ ػ٘ ٚرلخٍ. ٌُٖٝاًح ًخٕ حُظخرغ ٓٔخ ٌٖٔ٣حٓظو ُٚ٬كٔ٤خ ٣و٣ٝ ٜٚظ٬ءّ ٓؼ ٚكبٗ٣ ٚؼزض ُ ٚحُلٌْ ٓٔظو ً٬ػٖ ٓظزٞػٖٓ ٚ ًُي ٜٗ:خىس حُ٘ٔخء رخُ٫ٞىس ٣ؼزض رٜخ حُ٘ٔذ٣ ٫ٝ ،ؼزض حُ٘ٔذ رٜ٘خىط ٖٜر ٚحٓظو.ً٫٬ ُ ٢ٛٞحُ٤ظ ِٚ٤ًٝٝ ْ٤إٔ ٣زظخػخ رِحثي ػِ ٠ػٖٔ حُٔؼَ ٓٔخ ٣ظـخرٖ رٔؼِ ٚػخىس٣ ٫ٝ ،ـُٜٔ ُٞخ ٛزش ًُي حُويٍ حرظيحء (أ ١حٓظو).ً٫٬ ػخُؼًخ :هخػيس "حُلَع ٔ٣و ٢اًح ٓو ٢ح"() َٛ٧ ٓٝؼِٜخ هخػيس( :اًح ٓو ٢حُظخرغ ٓو ٢حُٔظزٞع)( ) ٝطؼ٘ ٢إٔ حُ٘٢ء حُٔظزٞع ٞٛحٝ َٛ٧حُظخرغ ٞٛحُلَع ،كبًح ٓو ٢حُلٌْ حُوخ ٙرخٓ َٛ٧و ٢رخُظزؼ٤ش كٌْ حُلَعٝ ،حُؼٌْ ُٛ ْ٤لً ٤لخ ،كٖٔ ١ز٤ؼش ح ٍٞٓ٧إٔ ح َٛ٧اًح ٓوٓ ٢و ٢حُلَع ُظٞهق ٝؿٞى ٙػِ ٠أٓ ،ِٚٛؼِ ٚاًح ٓو ٢حُظخرغ ٓو ٢حُٔظزٞع ًٔخ ٓٓ َٔ٤ؼ٘خ . َ٠٣ٝد حُٔ ٌُٜٙ ٢١ٞ٤حُوخػيس رؼ ٞحُلَٝع ٝحٓ٧ؼِش حُظ ٢ط٘طزن ػِٜ٤خٜ٘ٓٝ ،خ" :اًح رَة ح َ٤ٛ٧رَة حُ٠خٖٓ ٚ ٗ٧ ،كَػ ،ٚكبًح ٓو ٢حٓ ،َ٤ٛ٧و ،٢رو٬ف حُؼٌْٝ ،هي ٣ؼزض حُلَعٝ ،إ ُْ ٣ؼزض حٌُُٝ ،َٛ٧ي : ٍٞٛ ٜٓ٘خ ُٞ:هخٍ ٗو٣ُِ: ٚي ػِ ٠ػَٔ ٝأُقٝ ،أٗخ ٟخٖٓ ر. ٚكؤٌَٗ ػَٔ ،ٝكلٓ ٢طخُزش حُ٠خٖٓ ٝؿٜخٕ أٛلٜٔخ : ٗؼْ"(). ٝهي كَع حُلوٜخء كًَ ٝػخ ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ٜٓ٘خ: ٠خٔٓ ،خ ٔ٣و ٢حَُ ٖٛاًح ًخٕ أ -اًح أرَأ حُيحثٖ حُٔيًٝ ٖ٣خٕ ٌٓل ٖٓ ً٫ٞهزَ ٗو ٚآهَ رَ١ء حٌُل َ٤أً ٣ حُيٞٓ ٖ٣ػوًخ رخَُ ٖٛرو٬ف حُؼٌْ. د -طزطَ حًُٞخُش رٔٞص حُٔ ٕ٧ ًَٞحُٔ ٞٛ ًَٞح َٛ٧ك ٢حًُٞخُشٝ ،حُ َ٤ًٞكَع كٜ٤خٝ ،ػِ ٚ٤ك٤ؼٍِ حُ َ٤ًٞرٔٞص ٓٓ ًِٚٞخ ُْ ٣ظؼِن رخًُٞخُش كوٞم ُِـ.َ٤ هٞحػي حٝ َٛ٧حُلَع: ٔ٣ظظزغ هخػيس (اًح ٓو ٢حُظخرغ ٓو ٢حُٔظزٞع )رؼ ٞحُوٞحػي حُلَػ٤ش حُٔظؼِوش رخٝ ٍٞٛ٧حُلَٝعٜ٘ٓ ًٌَٗ ،خ: 1اًح رطَ حُ٘٢ء رطَ ٓخ ك.ٟٚ٘ٔ ٢2حُٔخه٣ ٫ ٢ؼٞى ًٔخ إٔ حُٔؼي٣ ٫ ّٝؼٞى.3هي ٣ؼزض حُلَع ى ٕٝح.َٛ٧)( 1هخػيس( :اًح رطَ حُ٘٢ء رطَ ٓخ ك) ٟٚ٘ٔ ٢ٝطل٤ي إٔ حُؼوي اًح رطَ رطَ ٓؼ ًَ ٚحَُ٘ٝ ١ٝحُ٫ظِحٓخص حُٔظَطزش ػِ ٠حُؼوي ٜٗ٧خ طزغ ُٝ ،ٚح َٛ٧اًح ٓوٓ ٢وٓ ٢ؼ ٚحُلَع. ٝهي كَع حُلوٜخء ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ػيس ٓٔخثَ ٜٓ٘خ: أ ً ُٞ-خٕ ُ٘و ٚػِ ٠آهَ ىٓ ٖ٣ئؿَ كظْ ح٫طلخم ر ٖ٤حُيحثٖ ٝحُٔي ٖ٣ػِ ٠إٔ ٣ز٤غ حُٔيُِ ٖ٣يحثٖ ٗ٤جًخ ٓوخرَ ٓخ ُ ٚػِ ٖٓ ٚ٤ىٝ ٖ٣ك َٜحُز٤غ ٓو ٢ح٧ؿَ. د ُٞٝ-طزخ٣ؼخ ٝطْ حُظوخر ٞك ٢حُٔز٤غ ،كؤرَأ ًَ ٜٓ٘ٔخ ح٥هَ ػٖ ًَ كن ٝىػ ٟٞطظؼِن رٌٜح حُز٤غ ،ػْ حٓظلن حُٔز٤غ ٖٓ ٣ي حُٔ٘ظَ ،١كبَٗ٣ ٚؿغ رخُؼٖٔ ػِ ٠حُزخثغُٔ ٚٗ٧ ،خ رطَ حُز٤غ رخٓظلوخم حُٔز٤غ رطَ ح٩رَحء حُٔز٘٢ ػِ.ٚ٤ 2هخػيس( :حُٔخه٣ ٫ ٢ؼٞى ًٔخ إٔ حُٔؼي٣ ٫ ّٝؼٞى )( )ٓٝـخٍ ٌٙٛحُوخػيس حُلوٞم ،اً طؼ٘ ٢إٔ ٓخ ٔ٣و ٖٓ ٢حُلوٞم رٔزذ ٓٔوٜ٣ ٢زق رٔوٓ ٚ١ٞؼيًٓ ٝخ ،ك٣ ٬ؼٞى اُ ٠حُٞؿٞى َٓس ػخٗ٤ش ك٘ؤٗٗ ٚؤٕ حُٔؼي ،ّٝكٌٔخ إٔ حُٔؼي٣ ٫ ّٝؼزض ٝؿٞىٌٛٝ ٙح أًٌُ ،َٛي حُٔخه ٢كبٗ٣ ٚؤهٌ كٌْ حُٔؼي ٞٛٝ ّٝكَع . ٝهي كَع حُلوٜخء ػًُِ ٠ي رؼ ٞحُٔٔخثَ ٜٓ٘خ: أ -اًح أرَأ حُيحثٖ ٓيٓ ٚ٘٣و ٢حُي ٖ٣ك ٬طٌٖٔ حٓظؼخىط ٚاًح ٗيّ حُيحثٖ كؤٍحى حُل ٍٜٞػِ ٚ٤رؼي آوخ. ٚ١كِْ٤ ًُُ ٚئً ،خ ٫طٔٔغ حُيػ ٟٞرٌُي حُي ٖ٣أٓخّ حُو٠خء ،كظ ُٞ ٠أهَ حُٔي.ٖ٣ د -اًح ِٓ ْ حُزخثغ حُٔز٤غ ُِٔ٘ظَ ١هزَ هز ٞحُؼٖٔ ٓو ٢كو ٚك ٢كزْ حُٔز٤غ ٧ؿَ حٓظ٤لخء حُؼٖٔ ،ك٣ ٬ؼٞى ُ ٚكن حٓظَىحى حُٔز٤غ ٧ؿَ حكظزخٓ ٚرؼي ًُيٝ ،اٗٔخ ُٓ ٚطخُزش حُٔ٘ظَ ١رخُؼٖٔ كو.٢ ؽ -اًح ًخٕ َُؿَ ك ٢أٍ ٝؿ َٙ٤كن َٓ ٍٝأٓ َ٤ٔٓ ٝخء كؤٓوط ٚرؤٕ ٓٔق ُ ٚرخُز٘خء ػِ ٚ٤ػْ ٗيّ رؼي )( ًُي٣ ٫ ،لن ُ ٚحُٔطخُزش رخُلن حٌُ ١أٓوط ٚٗ٧ ٚأٛزق ًخُٔؼي. ّٝ 3هخػيس( :هي ٣ؼزض حُلَع ى ٕٝح) ()َٛ٧ ٢ٛٝػٌْ هخػيس "حُلَع ٔ٣و ٢اًح ٓو ٢ح"َٛ٧ ٓٝـخٍ ٌٙٛحُوخػيس حُلوٞم كو ٢اً طؼزَ ػٖ اػزخص حُلوٞم أٓخّ حُو٠خء ٫ٝطزلغ ػٖ ٗ٘ٞثٜخ ك ٢حُٞحهغ، ٝ ٕ٧ؿٞى حُلَ ع ٔ٣ظِِّ ك ٢حُٞحهغ ٝؿٞى ح َٛ٧حٌُ ١طلَع ػ٘ ٌُٖٝ ،ٚاػزخص حُٔٔج٤ُٞخص حُلوٞه٤ش ػِ ٠حٗ٧وخ ٙهي طلوي ٓٝخثِ ٚحُٔؼزظش ػِ ٠حٝ ،َٛ٧طظٞحكَ ك ٢كن حُلَع كو.٢ ٖٓٝأٓؼِش ٌٙٛحُوخػيس: ُ ٞحىػٗ ٠و ٚػِ ٠حػ٘ ٖ٤إٔ أكئٛخ حٓظوَٓ ٚ٘ٓ ٝزِ ًـخ ٖٓ حُٔخٍٝ ،إٔ حُؼخًٗ ٢لِ ،ٚكخػظَف حٌُلَ٤ رخٌُلخُشٝ ،أٌَٗ ح٥هَٝ ،ػـِ حُٔيػ ٢ػٖ اػزخص حُوَ ٝػِ ،ٚ٤كلٓ ٢ؼَ ٌٙٛحُلخُش ٣ئهٌ حُٔزِؾ ٖٓ حٌُل ٕ٧ ،َ٤حَُٔء ٓئحهٌ ربهَحٍ.ٙ ٍحرؼًخ :هخػيس "حُظخرغ ٣ ٫ظويّ ػِ ٠حُٔظزٞع)(" طي ٌٙٛ ٍٝحُوخػيس كٗ ٍٞلْ حُوخػيس ح٤ِٛ٧ش "حُظخرغ طخرغ "ٝطوظ ٚرخٓ٧زو٤ش ٝحُظَط٤ذ ك ٢حُلٌْ ،ك٣ ٬ـُٞ إٔ ٗويّ حُظخرغ ػِ ٠حُٔظزٞع. ٖٓٝحُلَٝع ٝحُٔٔخثَ ػِ ٠حُوخػيس : "حٍُِحػش ػِ ٠حُز٤خ ٝر ٖ٤حُ٘وَ ٝحُؼ٘ذ ؿخثِس ،طزؼًخ ُٜخ ،رَٜ٘٘ٓٝ ،١ٝخ :إٔ ٣ظويّ ُلع حُٔٔخهخس)( ،كِ ٞطويّ ُلع حُِٔحٍػش)( ،كوخٍ ُ:حٍػظي ػِ ٠حُز٤خٓٝ ،ٝخه٤ظي ػِ ٠حُ٘وَ ػًٌِ ٠حٜ٣ ُْ ،ق ٕ٧ ،حُظخرغ ٣ ٫ظويّ ػِ٠ حُٔظزٞع. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:رخع رَ٘ ١حَُ ،ٖٛكويّ ُلع حَُ ٖٛػِ ٠حُز٤غٜ٣ ُْ ،ق )( ٕ٧ ،حَُ ٖٛطزغ ُِز٤غ ٣ ٫ظويّ ػِ٠ ٓظزٞػ.ٚ ٔخ :هخػيس "٣ـظلَ ك ٢حُظٞحرغ ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢ؿَٛ٤خ)( " هخٓ ً طئًي ٌٙٛحُوخػيس ػِ ٠أٗ٣ ٚـ ُٞحُظـخ ٢ٟػٖ حٓظ٤لخء رؼ ٞحَُ٘ٝ ١ٝحُـٞحٗذ ك ٢حُلٌْ ػِ ٠حُظخرغ ،ك٢ ك٣ ٫ ٖ٤ـًُ ُٞي ك ٢حُلٌْ ػِ ٠حُ٘٢ء ح ٢ِٛ٧حُٔظزٞع. حُٔؼ٘ ٠حٛ٫ط٬كُِ ٢وخػيس: ( حَُ٘حث ٢حَُ٘ػ٤ش حُٔطِٞرش ٣ـذ طٞحكَٛخ ؿٔ٤ؼًخ ك ٢حُٔلَ ح ٌُٖٝ ،٢ِٛ٧حُظٞحرغ هي ٣ظٔخ َٛك ٢حٓظ٤لخثٜخ رؼ ٌٙٛ ٞحَُ٘ ٚٗ٧ ،١ٝهي ٢ُِ٘ ٌٕٞ٣ء هٜيًح َٗٓ ١ٝخٗؼشٝ ،أٓخ اًح ػزض ًٟ٘ٔخ أ ٝطز ًؼخ ُ٘٢ء آهَ ك ٌٕٞ٤ػزٞطٚ ٍَٟٝس ػزٞص ٓظزٞػ ٚأٓ ٝخ )(). ٟٚ٘ٔ ٞٛ أ ١إٔ :حَُ٘حث ٢حَُ٘ػ٤ش حُٔطِٞرش كٓ ٢لَ حُظَٜكخص ٣ـذ طٞحكَٛخ ؿٔ٤ؼٜخ ك ٢حُٔلَ ح٣ٝ ،٢ِٛ٧ظٔخَٛ رٜخ ك ٢طٞحرؼ.ٚ َّ ّ هَؽ ػِٜ٤خ حُلوٜخء طلَ٣ؼخص ًؼَ٤سٖٓٝ ، ٝ َٗٝٓٝظ،ٚ ح٢ٓ٬ٓ٩ َ٘٣غ ظ حُ ٓٔخكش ػِ٠ ٍ طي حُوخػيس ٌٙٛٝ َّ ٤ٛخؿخطٜخ حُٔزؼٞػش كً ٢ظذ حُلو:ٚ )( "٣ـظلَ ك ٢حُظّخرغ ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢حُٔظزٞع" . )( "٣ـ ُٞك ٢حُظخرغ ٖٓ حُـٍَ ٓخ ٣ ٫ـ ُٞك ٢حُٔظزٞع" . "٣ـظلَ ك ٢حُ٘٢ء اًح ًخٕ طخر ًؼخ ٓخ ٣ ٫ـظلَ اًح ًخٕ ٓوٜٞىًح"(). "٣ـظلَ ك ٢حُؼزٞص حُٓ ٢٘ٔ٠خ ٣ ٫ـظلَ ك ٢ح"().َٛ٧ "٣ـظلَ ك ٢حُظزؼ٤ش ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢حٓ٫ظو"().ٍ٬ َٟ٣ٝحُٔ ٢١ٞ٤أٗ" ٚهَ٣ذ ٖٓ ٌٙٛحُوخػيس" ٣:ـظلَ ك ٢حُ٘٢ء ًٟ٘ٔخ ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٚ٤هٜيًح"ٍٝ ،رٔخ ٣وخٍ : "٣ـظلَ ك ٢حُؼٞحٗٓ ٢خ ٣ ٫ـظلَ ك ٢حٝ٧حثَ"ٝ ،هي ٣وخٍ" :أٝحثَ حُؼوٞى طئًي رٔخ ٣ ٫ئًي ر ٚأٝحهَٛخ"ٝ ،حُؼزخٍس ح٠ُٝ٧ أكٖٔ ٝأػْ. ٜي٣ن حُ َ٣َ٠كً ٢ظخر" ٚحُـٍَ"، ًؼَ٤ح كٔٓ ٢خثَ حُـًٍَٔ ،خ ٗز ٚاًُُ ٠ي حُيًظ ٍٞحُ ّ ٝحُوخػيس َ٣ؿغ اُٜ٤خ ً اً ٣و: (ٍٞحُـٍَ حٌُ٣ ١ئػَ كٛ ٢لش حُؼوي ٓ ٞٛخ ًخٕ ك ٢حُٔؼوٞى ػِ ٚ٤أٛخُش ،أٓخ حُـٍَ ك ٢حُظخرغ –أ: ١كٔ٤خ ٌٕٞ٣ طخرؼًخ ُِٔوٜٞى رخُؼوي –كبٗ٣ ٫ ٚئػَ ك ٢حُؼوي ٖٓٝ ،حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُٔؼَٝكش( ٣:ـظلَ ك ٢حُظٞحرغ ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك٢ ؿَٛ٤خ)ٝ ،حٓ٧ؼِش ػٌِٛ ٠ح ًؼَ٤س...)(). ططز٤وخص حُٔ:٢١ٞ٤ ٖٓٝحُظطز٤وخص ػِ ٠هخػيس "٣ـظلَ ك ٢حُظٞحرغ ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢ؿَٛ٤خ ":حُز٤غ حُ٣ ،٢٘ٔ٠ـظلَ ك ٚ٤طَى ح٣٩ـخد ٝحُوز٣ ٫ٝ ،ٍٞـظلَ ًُي ك ٢حُز٤غ حُٔٔظوَٜ٘ٓٝ ،خ ٜ٣ ٫:ق ر٤غ حٍُِع ح٧ه َ٠ا ٫رَ٘ ١حُوطغ ،كبٕ رخػٓ ٚغ ح ٍٝ٧ؿخُ طزؼًخ. )( ٜ٘ٓٝخ :حُٞهق ػِٗ ٠لٜٔ٣ ٫ ،ٚقٝ ُٞٝ ،هق ػِ ٠حُلوَحء ،ػْ ٛخٍ ٓ٘ ْٜحٓظلن ك ٢ح َٛ٧طزؼًخ" . ٖٓٝأٓؼِش حُوخػيس : ِّٓٔ ًٔخ ُ ٞإٔ حُٔ٘ظَ ًَٝ ١حُزخثغ ك ٢هز ٞحُٔز٤غ كوزٜ٣ ٫ ٚ٠ق هز ٚ٠ػ٘ ٕ٧ ٚحُٞحكي ِٜ٣ ٫ق إٔ ِ ٌٕٞ٣ ٔٓٝظِ ًٔخ ك ٢إٓ ،كظِٛ ُٞ ٠ي حُٔز٤غ ك٣ ٢ي حُزخثغ كبِٜٗ٣ ٚي ػِ ٠حُزخثغ ْ٤ُٝػِ ٠حُٔ٘ظَ ُٞ ٌُٖٝ ،١إٔ حُٔ٘ظَ١ ٓخ ٠٣غ كٜ٤خ حُٔز٤غ كوزَ ٛق حُظ َ٤ًٞك ٖٟٔ ٢ح َٓ٧رخٌُٝ َ٤حُٟٞغ ك ٢ح٤ً٧خّ طزؼًخًٝ ،خٕ ًُي أػط ٠حُزخثغ أً٤خ ً ٠خ ٖٓ حُٔ٘ظَ ،١كبٕ ِٛي ِٛي ػِ ٠حُٔ٘ظَ١؛ ِٛ ٚٗ٧ي كٝ ٌِٚٓ ٢ك٤خُط.ٚ هز ً )( ٓخ هخػيس( ًَْ ًِ :رؼٓ ٞخ ٣ ٫ظـِأ ًًٌَ ًِ) ٚ ٓخى ً ٘ٛخى أٗ٤خء اًح ًًَ رؼٜ٠خ ًؤًِٜٗ ًًَ ٚخ ،كخُزؼ ٞطخرغ ٌَُِ ك ٢كٌٔ ٚاًح ًخٕ ٣ ٫ظـِأ ٌٙٛٝ ،حُلخُش ٫ طٌ ٕٞك ٢حٞٓ٧حٍ ٕ٧حٞٓ٧حٍ طظـِأ. ٌٙٛٝرؼ ٞحٓ٧ؼِش: أ ُٞ-هخٍ أكي حٍُٞػش :ػلٞص ػٖ كو ٢ك ٢حُوٜخٓ ٙو ٢حُوٜخ ٙك ٢حُـٔ٤غ ٕ٧كو٘ٛ ٚخ رؼٖٓ ٞ حُوٜخٝ ٙحُزؼ٣ ٫ ٞظـِأ. ً د ُٞ-ط٘خٍُ حُ٘ل٤غ ػٖ ٜٗق كو ٚك ٢حُ٘لؼش ٓؼٓ ٬وطض ًِٜخ. ؽ ِ١ ُٞ-ن ٜٗق ططِ٤وش ٝهؼض ٝحكيس ،أِ١ ٝن ٜٗق حَُٔأس ِ١وض. أٓخ ك ٢حٞٓ٧حٍ :كِ ٞهخٍ هخثَ ً:لِض رَرغ ى٘٣ي أٜٗ ٝل ٚأ ٝرٔزِؾ ًٌح ُْ ٝ ٌٖ٣حُلخٍ ً ٌٙٛل ً٬٤رـٔ٤غ حُٔخٍ رَ ٣ؼظزَ ًل ً٬٤رٔخ حُظِّ ر ٕ٧ ،ٚحُٔخٍ ٣ظـِأ .ك ٌٕٞ٣ ٬كٌْ حُزؼ٘ٛ ٞخ كٌْ ًِ.ٚ حُظطز٤وخص حُٔؼخَٛس ػِٓ ٠خ ٓزن حُٔٔؤُش 1:ططز٤ن ٓزيأ حُـِزش ك ٢ح٧ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغ ػ٘يٓخ ٝ ٌٕٞ٣ػخء حُوَحٓ ٝوظِ ً طخ )( ََّ ٜق :إٔ طٌٌٞٛ ٕٞى حُٔوخٍٟش هخرِش ُِظيحٍٝ ٖٓ حُؼ٘خ َٛحُٞحؿذ طٞكَٛخ ك٘ٓ ٢يحص حُٔوخٍٟش ،كظ ٠ط ِ رؼي حٗظٜخء حُلظَس حُٔليىس ًُ٬ظظخد رخػظزخٍ ًُي ٓؤًًٗٝخ ك ٖٓ ٚ٤حُٔ٠خٍد ػ٘ي ٗ٘ٞء حُٔ٘يحص ٓغ َٓحػخس حُٞ٠حر٢ حُظخُ٤ش: أ –اًح ً خٕ ٓخٍ حُوَح ٝحُٔظـٔغ رؼي حً٫ظظخد ٝهزَ حُٔزخَٗس ك ٢حُؼَٔ رخُٔخٍ ٓخ ِ٣حٍ ٗوٞىًح كبٕ طيحٍٝ ٌٞٛى حُٔوخٍٟش ٣ؼظزَ ٓزخىُش ٗوي ر٘وي ٝططزن ػِ ٚ٤أكٌخّ حَُٜف. د -اًح أٛزق ٓخٍ حُوَح ٝىًٗٞ٣خ ططزن ػِ ٠طيحٌٞٛ ٍٝى حُٔوخٍٟش أكٌخّ طيح ٍٝحُظؼخَٓ رخُي.ٕٞ٣ ؽ -اًح ٛخٍ ٓخٍ حُو َحٞٓ ٝؿٞىحص ٓوظِطش ٖٓ حُ٘وٞى ٝحُيٝ ٕٞ٣ح٧ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغ كبٗ٣ ٚـ ُٞطيحٍٝ ٌٞٛى حُٔوخٍٟش ٝكوًخ ُِٔؼَ حُٔظَح ٠ٟػِ ،ٚ٤ػِ ٠إٔ ٌٕٞ٣حُـخُذ ك ٌٙٛ ٢حُلخُش أػ٤خًٗخ ٘ٓٝخكغ .أٓخ اًح ًخٕ حُـخُذ ٗوٞىًح أ ٝىًٗٞ٣خ كظَحػ ٠ك ٢حُظيح ٍٝح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش حُظٓ ٢ظزٜ٘٤خ ٫ثلش طلٔ٣َ٤ش طٟٞغ ٝطؼَ ٝػِ ٠حُٔـٔغ ك٢ )( حُيٍٝس حُوخىٓش. ٬٣ٝكع ػِ ٠حُ٠خر ٢حُؼخُغ إٔ طيحٌٞٛ ٍٝى حُٔوخٍٟش ٌٕٞ٣رَ٘ ١إٔ ٌٕٞ٣ؿخُذ حُٞػخء ٖٓ ح٧ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغ ٖٓ ٫ ،حُ٘وٞى أ ٝحُي.ٕٞ٣ ٌٛٝح حٗ٫ظَحًٔ– ١خ ًًَ حُيًظ ٍٞػزيحُٔظخٍ أر ٞؿيس –ػٔيط ٚحُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُظخرغ طخرغ". ٣و ٍٞكِ٤٠ش حُيًظ: (ٍٞحُلو٤وش كٌَس حٗظَح ١حُـِزش ٘ٛخ ؿخءص ططز٤وًخ ُوخػيس َٗػ٤ش ٓؼَٝكش ُي ٟحُلوٜخء : "٢ٛٝحُظخرغ ٣ؤهٌ كٌْ حُٔظزٞع ٖٓٝ ".حُٔؼِ ّٞإٔ حُظؼخَٓ ك ٢ر٤غ حُ٘وي رخُ٘وي ٣ـذ إٔ ٣ؤهٌ كٌْ حُٜٔخٍكش ٌُٖٝ حُلوٜخء حٓظؼ٘ٞح كخُش حُظزؼ٤شٝ ،حٓظيُٞح رخُلي٣غ حُٔؼَٝف ك ٢ر٤غ حُؼزي اًح ًخٕ ُٓ ٚخٍ .كخُلي٣غ ٣و َٖٓ : «ٍٞرخع ػزيًح ٓ ُٚٝخٍ كٔخُُِ ٚزخثغ ا ٫إٔ ٘٣ظَ ٚ١حُٔزظخع»(). كوخُٞح إ ٘ٛخ ٣ـَ ١ر٤غ ُِٔخٍ ٝهي ٌٕٞ٣حُز٤غ ٓئؿ ً٬رؼٖٔ ٓئؿَ كوخُٞح :إً ٣ـظلَ ٘ٛ ٕ٧خى ك ٚ٤طزؼ٤ش ٝحُظزؼ٤ش ٫طظ ٍٜٞا ٫إٔ حٓ َٓ٧ـِٞرًخ كبًح ًخٕ ؿخُزًخ ٌٕٞ٣ ٫طخرؼًخ ٝاٗٔخ ٓ ٌٕٞ٣ظزً ٞػخ. ٠خ ،هخٍ ٓخُي( :ح َٓ٧حُٔـظٔغ ػِٚ٤ ٝحُٔٔؤُش ٓز٘٤ش ػِ ًٕٞ ٠حُؼزي ِٔ٣ي٣ ٞٛٝ ،ظ ٍٜٞك ٢حُؼزي حُٔؤً ٕٝأً ٣ )( ٟخ أ ٝىً٘٣خ) . ػ٘يٗخ إٔ حُٔزظخع (حُٔ٘ظَ) ١اًح حٗظَٓ ١خٍ حُؼزي كٗ ،ُٚ ٜٞويًح ًخٕ أ ٝػَ ً هخٍ حرٖ ٍٗي حُلل٤ي( ٣ٝ():ـ ُٞػ٘ي ٓخُي إٔ ٘٣ظَ ١حُؼزي ٓٝخُ ٚريٍحٝ ْٛإ ًخٕ ٓخٍ حُؼزي ىٍح ،ْٛأ ٝكٚ٤ ىٍحٝ ْٛهخُق كًُ ٢ي حُ٘خكؼٝ ٢حٓظيٍ ٓخُي رب٬١م حُلي٣غ)(). هخٍ حُلخكع حرٖ كـَ( ًٝ ():ؤٕ حُؼوي اٗٔخ ٝهغ ػِ ٠حُؼزي هخٛشًٝ ،حُٔخٍ حٌُٓ ١ؼٓ ٫ ٚيهَ ُ ٚك ٢حُؼوي)(). ٖٓ ٘ٛخ ؿخء حٗظَح ١حُـِزش ٌُ٣ ٢ظَ ٌٛح حُ٘وي أ ٌٙٛ ٝحُي ٕٞ٣طخرؼش ُ٨ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغ حُظ٣ ٢طِن كٜ٤خ حُظخرغ رخُلِٝ ٍٞح٧ؿَ ٝحُظٔخػَ ٝحُظلخ َٟكٌٜح ٞٛحَُ٘ ١أٗٝ ٚكخء حُظزؼ٤ش ٓٞؿٞى َٓحػخس حٔٗ٩خٕ كٔ٘٤خ ٣ز٤غ ػزيًح ٌٕٞ٣ حُٔخٍ أهَ ٖٓ هٔ٤ش حُؼزي ٝا ٫أٗ٣ ٫ ٚز٤غ ٌٛح حُؼزي ٓ ُٚٝخٍ أًؼَ ٖٓ هٔ٤ظ ٚكٖٔ ٘ٛخ ٍحػ ٠حُلوٜخء حُوخػيس ،ك ٢أٗ٣ ٚـذ إٔ ٌٕٞ٣حُٔخٍ طخر ًؼخ ُِٔز٤غ ،كٜ٘خ اًح ًخٕ حُـخُذ أػ٤خٗ٘ٓٝ ٚخكؼ ٚكٔخ ٘ٛخى ٖٓ ىٗٝ ٕٞ٣وٞى طؼظزَ طخرؼش ٝحُظخرغ ٣ؤهٌ كٌْ حُٔظزٞع ٣ٝـظلَ كٓ ٚ٤خ ٣ ٫ـظلَ ك ٢ح)().ٍٞٛ٧ ٓٝزيأ (َٓحػخس حُـِزش ك ٢ح٧ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغ)٣ ،و ّٞػِ ٠أٓخّ حُ٘ظَ اُ٠ ؿٔ٤غ ػِ٠ كٌٔٚ ٝططز٤ن حٓ٫ظؼٔخٍ،١ حُٞػخء ٌٓٗٞخص ك٢ حُـخُذ حُؼَٜ٘ )( ٝحُظوخٍؽ حُظيحٍٝ ؿخُ حُـخُزش ٢ٛ ٝحُٔ٘خكغ ح٧ػ٤خٕ ًخٗض كبًح حُٞػخء، ٝحٓ٫ظَىحى)( رؤ ١ريٍ ٝرخُلِ ٍٞأ ٝرخ٧ؿٌَٛٝ ،ح حُٔزيأ ٞٛحٌُ ١أكٜق ػ٘ ٚهَحٍ حُٔـٔغ حُٔ٘خٍ اُ ٚ٤آٗلخً. حُٔٔؤُش 2:كٌْ حُظيح ٍٝك ٢حُٞػخء حٓ٫ظؼٔخٍ ١رظطز٤ن ٓزيأ حُظزؼ٤ش ُ٨ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغ: حٝ٧ػ٤ش حٓ٫ظؼٔخٍ٣ش حُٔ٘ظًَش طو ّٞػِ ٠أٓخّ حُوِ ٢حُظخّ ر ٖ٤حُٔٞؿٞىحص حُٔويٓش ٖٓ حًَُ٘خء ٖٓ حُ٘وٞى أ ٝح٧ػ٤خٕ٣ٝ ،وغ حُ٘ٞ٤ع ٝػيّ حُظٔ ِ٤كٔ٤خ آٍ اٍُ ٚ٤أّ حُٔخٍ حُ٘وي ١أ ٝكٔ٤خ ػخى اُ ٠حُٞػخء حٓ٫ظؼٔخٍ ١أ ٝحٗيٍؽ كٚ٤ ٖٓ ٗوٞى أ ٝى.ٕٞ٣؟ كبًح ًخٕ حُظؼخَٓ ك ٢حُ٘وٞى ُٞكيٛخ أ ٝحُيُٞ ٕٞ٣كيٛخ أ ٝح٧ػ٤خٕ كبٕ أكٌخّ ٌٛح حُظؼخَٓ ٓوٍَس ك ٢حُلو ،ٚأٓخ اًح كيع هِ ٢ر ٌٙٛ ٖ٤حٌُٔٗٞخص كٝ ٢ػخء حٓظؼٔخٍ٘ٓ ١ظَى ًٔخ كًَٗ ٢خص حُٔٔخٔٛش ٘ٛٝخى٣ن حٓ٫ظؼٔخٍ ٝحٌُٜٞى حٓ٫ظؼٔ خٍ٣ش كؼِ ٠أ ١أٓخّ ٣ظْ حُظيحٝ ٍٝحُظوخٍؽ ٝحٓ٫ظَىحى كٌٛ ٢ح حُٞػخء حٓ٫ظؼٔخٍ١؟ ٝحُـٞحد: اًح ؿَ ٟح٫هظٝ ١٬حُظ٘ٞع كٌٗٞٓ ٢خص حُٞػخء حٓ٫ظؼٔخًٍٝ ،١خٗض ٓٔخ ٌٖٔ٣ ٫ك ٚ٤حُظٔ ِ٤٤أ ٝحُل َٜرٜ٘٤خ ُٔ٘خكخس ًُي ُٔزيأ حُوِ ٢ك ٢حُٔ٘خًٍخص ٝػيّ ؿٞحُ طٔ ِ٤٤ؿِء ػٖ آهَ ،كبٕ ً ٖٓ ً٬حُظيحٝ ٍٝحُظوخٍؽ ٝحٓ٫ظَىحى ٔ٣ظ٘غ٣ ٫ٝ ،زو ٠ا ٫حٓ٫ظَٔحٍ كظ ٠حُظٜل٤ش ُِٞػخء رخُؤٔشٌٛٝ ،ح ٓخ ًٛذ اُ ٚ٤حُزَٝكٔ ٍٞحُٜي٣ن دمحم حٓ ٖ٤ٓ٧ظٔٔ ًٌخ )( رخُوٞحػي حُٔوٍَس كٌٛ ٢ح حُٔـخٍ. ا ٫إٔ ٌٛح ح٩ؿَحء ػٔ َ٤حُظطز٤ن ا ٫ك ٢حٓظؼٔخٍحص هَ٤ٜس ح٧ؿَ ٝهخرِش ُِظ٘ ٞ٤٠حُظخّ كٜٗ ٢خ٣ظ ،ٚحَٓ٧ حٌُ ١ىكغ رزؼ ٞكوٜخء حُؼٓ َٜؼَ حُيًظ ٍٞػزيحُٔظخٍ أر ٞؿيس اُ ٠ح٫ؿظٜخى ك ٢حُٔٔؤُش ٝطوَ٣ـٜخ ػِٓ ٠زيأ ٖٓ حُٔزخىة حَُ٘ػ٤ش حُٔظؼِوش رخُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤شٓ ،زيأ( َٓ:حػخس حُظزؼ٤ش ُ٨ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغ) ٞٛٝ ،حُـي َ٣رخ٫ػظزخٍ ،ػِ٠ كيّ طؼز َ٤أر ٞؿيس. ٝحُٔوٜٞى رٌٜح حُٔزيأ :طزؼ٤ش حُ٘وٞى ٝحُئٜٓ ٍٞٛ٨ُ ٕٞ٣خ ًخٗض ٗٔزظٜخ ك ٢حُٞػخء حٓ٫ظؼٔخٍ ١أ ٝحُلٜش ٓلَ حُظوخٍؽ. ػْ إ ؿَ ٝحُٔ٘خًٍش كٝ ٢ػخء حٓظؼٔخٍٝ ١حكي ٞٛحٓ٫ظَرخف رظل َ٣ٞحُ٘وٞى اُ ٠أػ٤خٕ ٝر٤ؼٜخ ٝطوِ٤زٜخ، كبٕ كٌْ حُ٘وٞى ٝحُي٣ ٕٞ٣ظزغ كٌْ حُٔٞؿٞىحص ٖٓ ح٧ػ٤خٕ ٜٗ٧خ ٢ٛح َٛ٧ك٘ٗ ٢خ ١حُٔ٘خًٍخص ،كِ ٞروٍ ٢أّ حُٔخٍ ٗويًح ُٔخ ك َٜحٓ٫ظَؿخع حٌُ ٞٛ ١حُـَ ٖٓ ٝحُٔ٘خًٍخص. ٝطظلون حُظزؼ٤ش رؤ ٌٕٞ٣ ٫حُ٘٢ء ٓوٜٞىًح ،رَ ٣يهَ ك ٢حُظؼخهي طزؼًخ ،آخ ٌٖٔ٣ ٫ ٚٗ٧ا٣وخع حُؼوي ػِٚ٤ ٝكي ،ٙأ٣ ٫ ٚٗ٧ ٝوٜي رخُؼوي ٝكي.ٙ ٝحُ٘وٞى أ ٝحُي ٕٞ٣ك ٢حُٞػخء حٓ٫ظؼٔخٍ ١حُٔ٘ظَى ٢ٛؿِء ٓ٘ ٌٖٔ٣ ٫ٝ ٚا٣وخع حُؼوٞى ػِٜ٤خ ٝكيٛخ ،رَ ٣وغ حُؼوي ػِ ٠كٜش ٓ٘ ٚأ ٝػِ ًِٚ ٚ٤ك ٢كخٍ ح٫هظ ١٬حُظخّ رٞٓ ٖ٤ؿٞىحط ٕ٧ ،ٚحُل َٜأ ٝحُظٔ ِ٤٤رٜ٘٤خ ٘٣خكٓ ٢وظ٠٠ حًَُ٘شٝ ،اًح ك َٜكبٜٗ٤ٜ٘٣ ٚخ ػٖ ٣َ١ن حُؤٔش ٝاُحُش حُ٘ٞ٤ع رخُظوُِٞٔ ْ٣ٞؿٞىحص ٝحهظٜخ ٖٓ ًَ ٙحًَُ٘خء رٔخ ٣وغ ح٫طلخم ػِ ٠حهظٜخ ٚٛر.ٚ ٖٓٝحُوٞحػي حُلو٤ٜش حُظ ٢حٓظ٘ي ػِٜ٤خ حُؼِٔخء ك ٢طؤٌٓٛ ْ٤ح حُٔزيأ هخػيس" :حُظخرغ طخرغ" ،ك٤غ ٣و ٍٞحُيًظٍٞ ػزيحُٔظخٍ أر ٞؿيسٓ ،زً٘٤خ طوَ٣ؾ ٓزيأ حُظزؼ٤ش ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش حٗ٥لش حًٌَُ( ٓٝ:زيأ حُظزؼ٤ش ٓزيأ أ َ٤ٛك ٢حُلو ٚرل٤غ أى ٟاُ٤ٛ ٠خؿش ػيى ٖٓ حُوٞحػي حُلو٤ٜش حٌُِ٤ش حُظ ٢حٓظٔيص ٖٓ حُظطز٤وخص حَُ٘ػ٤ش حُظٓ ٢زن ًٗٔٞؽ ػٜ٘خ ٖٓ حَُّٔ٘ش ٞٛٝر٤غ حُؼزي ٓ ُٚٝخٍٝ ،هي أٛزلض طِي حُوٞحػي ٓٔظ٘يًح ُظطز٤وخص كو٤ٜش ًؼَ٤س)( . ٔٓٝخ ٣ؼ٠ي حُؼَٔ رٌٜح حُٔزيأ كظ ٟٞحُ٤ٜجش حَُ٘ػ٤ش حُٔٞكيس ُٔـٔٞػش ىُش حُزًَش ٜٜٗٝخ: (٣ ٫ئػَ ػَِٝ٘ٓ ٠ػ٤ش حً٫ظظخد ك ٢حٛ٩يحٍ أ ٝطيح ٍٝأٓ ٜٚٔأ ٝحٓظَىحىٛخ ً ٕٞرؼٞٓ ٞؿٞىحص حٛ٩يحٍ ٗوٞىًح أ ٝىًٗٞ٣خ ٗ٘ؤص ػٖ َٓحرلخص أ ٝرٞ٤ع ٝهؼض هزَ حً٫ظظخدٓ ،خ ىحٓض طِي حُ٘وٞى أ ٝحُي ٕٞ٣طخرؼش ُ٨ػ٤خٕ حٌُؼَ٤س حُظ ٢حٗظَٔ ػِٜ٤خ حٛ٩يحٍ ٝحُ٘وٞىٝ ،حُي٘ٛ ٕٞ٣خ ؿٓ َ٤وٜٞىس)(). ٣ٝظ َٜإٔ حُؼِٔخء أػ٠خء حُ٤ٜجش حَُ٘ػ٤ش ،حٓظ٘يٝح ك ٢كظٞح ْٛػِ ٠هخػيس :حُظخرغ طخرغ. ًؼَ٤ح ٖٓٝأَٜٗٛخ (ُٟٞٝغ كيّ كخ َٛر ٖ٤حُوِٝ َ٤حٌُؼٔ٣ َ٤ظؤْٗ رٔخ ٍٝى ٖٓ ططز٤وخص ؿؼِض (حُؼِغ ) ً ٓٔؤُش حُ٤ٛٞش ك ً٬٠ػٖ حُـزٖ ٝؿَٔٛ٤خ ٝ.هي حٓظويّ حُلوٜخء حُٔؼخٔٗ َٕٝٛزش حُؼِغ ٟخر ً طخ ٌُِؼَس ك ٢ح٫هظَحٝ )( رل٤غ ٔ٣ظ٘غ حُظؼخَٓ ٓغ حُٜ٘خى٣ن حٓ٫ظؼٔخٍ٣ش ْٜٓ٧حًَُ٘خص حُظُ ٢يٜ٣خ هَ ٝٝر٘ٔزش حُؼِغ كؤًؼَ) . حُٔٔؤُش 3:ػِٔ٤خص حَُٔحرلش ُ َٓ٦رخَُ٘حء: ٝحطلخه٤خص حُز٤غ رخُظؤ ٢٤كٌٛ ٢ح حُؼ ،َٜؿَ ٟكٜ٤خ حُظِل٤ن ر ٖ٤حُز٤غ ٝحُٔٞحػيس رخَُ٘حء ٝحُٔ٠خٕ ،كٖٔ حُؼِٔخء ٖٓ ٍأ ٟحُِ٩حّ رخُٞػي ٝحُٔ٠خٕ طوًَ ٣ـخ ػِ ٠حُوخػيسٍ ٖٓ ْٜ٘ٓٝ ،ؿق ػيّ اُِحٓ٤ش حُٞػي ٚٗ٧ ،ك٘٤جٌ طؤهٌ )( ٌٙٛحُٔؼخٓ٬ص كٌْ حُز٤غ٣ٝ ،ظَطذ ػًُِ ٠ي ٝؿٞى حُز٤غ هزَ حُوزٓ ٞٛٝ ،ٞلظُ ٍٞي ٟؿٔخ َ٤ٛحُلوٜخء. ٕ٧حُِ٩حّ رخُٞػي ٣ؼ٘: ٢حٗؼوخى حُٜلوش رٔٞؿذ حُِ٩حّ ٓغ ؿ٤خد حُؼٝ ،ٖ٤ٟٞهي ػزض حُٔ٘غ رٍٝٞى حَُّ٘٢ٜ ّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص ػٖ ر٤غ حٔٗ٩خٕ ٓخ ُ ْ٤ػ٘يٌُُٝ ،ٙي ًٛذ أؿِذ ػِٔخء حُؼ َٜاُ ٠ػيّ اُِحٓ٤ش حُٔٞحػيس ك ٢ر٤غ ػٖ حَُّ٘ز ّ حَُٔحرلشًٛٝ ،ذ حُزؼ ٞح٥هَ اُ ٠اُِحٓ٤ش حُٔٞحػيس طوًَ ٣ـخ ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜشٝ ،أهٌص رً ٚؼ ٖٓ َ٤حُٜٔخٍف )( ح٤ٓ٬ٓ٩ش ُ٘ـخػظ ٚٗ٧ٝ ٚح٧كلع ُِٜٔلش حُظؼخَٓ ٝحٓظوَحٍ حُٔؼخٓ٬ص. حُٔٔؤُش ٓ4:خ طٞؿ ٚ٤هٞحٗ ٖ٤حًَُ٘خص حُظ ٢طٌ ٕٞهٔ٤ش حَُّٔ ْٜػ٘ي اٛيحٍٛخ هٔ٤ش حٓٔ٤ش؟ ٜي حٌُ٣ ١ؼزض كٜش حَُ٘٣ي كٍ ٢أّ حُٔخٍ ٣ـذ إٔ ٌٕٞ٣ ٌٛٝح ٓخ ٣لَ ٟٚحَُ٘ع ح٢ٓ٬ٓ٩؛ اً إٔ حُ َّ ٓطخروًخ ُِٔزِؾ حٌُٓ ١خ ْٛر ٚحَُ٘٣ي كو٤وش كٍ ٢أّ حُٔخٍ؛ ٣ ٚٗ٧ٝظَطذ ػِ ٠حُؤ٤ش ح٤ٔٓ٫ش ط٣ُٞغ حٍ٧رخف َٗ ًػخ ،ك٬ ٣ـ ُٞإٔ طؼط ٠أٍرخف ٓٔخ٣ٝش ًزخه ٢حًَُ٘خء َُ٘٣ي ٓخ ْٛرؤهَ ٓٔخ ٓخٞٔٛح ر٣ ُْٝ ،ٚويّ ًَُِ٘ش ػٔٔ٣ ً٬ظلن رٌٙٛ ٚ حُِ٣خىس؛ ٕ٧حُوخػيس ك ٢حَُرق أٗٔ٣ ٚظلن رخُٔخٍ ،أ ٝرخُؼَٔ ،أ ٝرخُٔ٠خٕ ْ٤ُٝ ،كٓ ٢وخرَ ٌٙٛحُِ٣خىس ٓخٍ ،أ ٝػَٔ، )( أٟٔ ٝخٕ. ٖٓٝػْ كبٕ ح٫طـخ ٙح ٕ٥حٌُ٘٣ ١خى ١رظطز٤ن رؼ ٞحُ٤ٜؾ حٓ٫ظؼٔخٍ٣ش حُظ ٢طو ّٞرٔ٠خٕ ٍأّ حُٔخٍ ٟٔٝخٕ حَُرق ٓ ٢ٛلَ ٍكٝ ٞحٗظوخى ُي ٟحُلوٜخءٌٛ ٕ٧ ،ح ٣ؼخٍ ٝحُؼيٍ حٌُ ١طلظٔ ٚهخػيس" :حُـْ٘ رخُـَّ" ،كظـؼَ )( حَُرق ٓوخرَ طلَٔ حُؤخٍس ،أ: ١أٗ٣ ٖٓ ٚظلَٔ حُؤخٍس إ ٝؿيص ٣ـذ إٔ ٣ل َٜػِ ٠حَُرق إ ًخٕ. حُٔٔؤُش 5:كٌْ ػوٞى حُؼَٔ ٖٓ حُزخٖ١ ٖٓٝحٓ٧ؼِش حُٔوزُٞش كوً٤ٜخ ٖٓ ٤ٛؾ حٓ٫ظؼٔخٍ ،ػوٞى حُؼَٔ ٖٓ حُزخ ٢ٛٝ ،ٖ١إٔ ٣ظوزَ اٗٔخٕ ػٌٕٔٞ٣ٝ ً٬ ٜخ آهَ ُ٤ؼَٔ ٣ٝل ٞٛ َٜػِ ٠حُلخٍم ،كبٕ ك ُٜٚٞػٌِٛ ٠ح حُلخٍم ك،ٍ٬ ٟخًٓ٘خ ُ ٚػْ ٣ ٫ؼَٔ ك ٚ٤رَ ٣ؼطٗ ٚ٤و ً ٓ ٚٗ٧وخرَ حُٔ٠خٕ. حُٔٔؤُش 6:كٌْ حُٔ٠خٕ ك ٢حُٔ٠خٍرش حُٔ٘ظًَش: أٗ ٖٓ ٍٝخى ٟرظ ٖ٤ٔ٠حُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٞٛ ،حُيًظٓ ٍٞخٓ ٢كٖٔ كٔٞى كً ٢ظخر( ٚطط َ٣ٞح٧ػٔخٍ حَُٜٔك٤ش) ،ك٤غ حهظَف كَ ٝحُٔ٠خٕ حُ٘خَٓ ػِ ٠حُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٌُخَٓ هٔ٤ش حُٞىحثغ حٓ٫ظؼٔخٍ٣ش حُظ ٢طلظلع رٜخ ٌٙٛحُز٘ٞى ُٜخُق ػٔ٬ثٜخ ٝ .هي أٗخٍ كً ٢ظخر ٚحًٌُٔ ٍٞاُ ٠أٗ ٌٖٔ٣ ٚه٤خّ ٟٔخٕ حُز٘ٞى ُظِي حُٞىحثغ ػِ ٠كخُظ٢ ح٧ؿ َ٤حُٔ٘ظَى ٝحُٜخٗغ حُٔ٘ظَى. ٔٓٝخ حػظٔي ػِ ٚ٤حُيًظ ٍٞك ٢طٌ٤٤لٌٛ ٚح ،حُوخػيس حُلو٤ٜش" :حَُرق ٔ٣ ٫ظلن ا ٫رؼَٔ أٓ ٝخٍ أٟٔ ٝخٕ"، كخ َٛ٧ك ٢حُٔ٠خٍد حُٔ٠خٕ ٓخ ىحّ َ٣ؿ ٞحَُرق ٖٓ ٌٙٛحُٔ٠خٍرش. ٣و ٍٞحُيًظ: (... ٍٞإ حُٔ٠خٍد حُٔ٘ظَى ٣ـذ ػِ ٚ٤إٔ ٓ ٖٔ٠٣خٍ حُٔ٠خٍرش ك ٢كخُش طِل ٚأ ٝهٔخٍط،ٚ ٓٞحء أٝهؼض طِي حُؤخٍس ٗظ٤ـش طو َ٤ٜأّ ٗظ٤ـش طؼي ٓ٘ٗ ،ٚؤٗ ٚكًُ ٢ي ٗؤٕ ح٧ؿ َ٤حُٔ٘ظَى حٌُ ٖٔ٠٣ ١حٞٓ٧حٍ حُظ ٢طٞىع ػ٘يٓ ٙطِوًخ ٝ.حٗط٬هًخ ٖٓ ٟٔخُٗٔ ٚخٍ حُٔ٠خٍد ،كبٗٔ٣ ٚظلن ٓوخرَ ًُي ٗٔزش ٖٓ حَُرق ػ٘ي حُيًظٍٞ ٓخٓ ٢كٔٞىٌٛٝ ،ح ٗٓ ٚخ هٍَ ٙحُيًظ ٍٞرٌٜح حُٜيى. إ (حُوخػيس )ٔ٣ ٫ظلن حَُرق ا ٫اًح ًخٕ ٓ٘ٓ ٚخٍ أ ٝػَٔ أٟٔ ٝخٕٝ ،رٔخ أٗ( ٚحُوخػيس )ُٓ... ُٚ ْ٤خٍ ٫ٝ ػَٔ ،ك٣ ٬ظزو ٠ا ٫حُو ٍٞرخُٔ٠خٕ ًٔزذ ٓ٫ظلوخم حَُرق ٝ...اًح ًخٕ ٌٛح حُٔزذ (أ: ١حُٔ٠خٕ) ٖٓ ،أٓزخد حٓظلوخم حَُرق ...كٗ ٢طخم حُٔ٠خٍرش حُوخٛش ػ٘يٓخ ٣ ٫ؼَٔ حُٔ٠خٍد ر٘لٔ ٚك ٢حُٔخٍ حُٔيكٞع اُ٠ٓ ٚ٤خٍرش ،كبٕ طوََ٣ حُٔ٠خٕ رخُ٘ٔزش ُِٔ٠خٍد حُٔ٘ظَى حٌُ٣ ١ؼَٔ –ر٘لْ حِٞٓ٧د –ُٔٝخثَ حُ٘خّ ٓ٘لَىًح رخُٔخٍ حٌُ ِٚٗٞٔٔ٣ ١اُ،ٚ٤ ٣زي ٝأًؼَ ؿيحٍس رخَُٔحػخس...)(). ٔخ ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ،كبٕ حُٔ٠خٍد حُٔ٘ظَى ٔ٣ظلن –ػ٘ي حُيًظٓ ٍٞخٓٔٗ– ٢زشٌ ٖٓ حَُرق ٓوخرَ ٝطؤًٓ ٤ ٟٔخٗ ٚأٓٞحٍ حُٔ٠خٍرشٌٛٝ ،ح ه٬كًخ ُٔخ هٍَٓ ٙـٔغ حُلو ٚح ٖٓ ٢ٓ٬ٓ٩إٔ حُٔ٠خٕ ٌٕٞ٣ػ٘ي حُظؼي ١أ ٝحُظو،َ٤ٜ ؿخء ك ٢حُوَحٍ: (حُٔ٠خٍد أٓٓ ٖٔ٠٣ ٫ٝ ،ٖ٤خ ٣وغ ٖٓ هٔخٍس أ ٝطِق ا ٫رخُظؼي ١أ ٝحُظو ،َ٤ٜرٔخ ٓ َٔ٘٣وخُلش حَُ٘١ٝ حَُ٘ػ٤ش أ ٝه ٞ٤ى حٓ٫ظؼٔخٍ حُٔليىس حُظ ٢طْ حُيه ٍٞػِ ٠أٓخٜٓخٔ٣ٝ ،ظ ١ٞكٌٛ ٢ح حُلٌْ حُٔ٠خٍرش حُلَى٣ش ٝحُٔ٘ظًَش٣ ٫ٝ ،ظـ َ٤ريػ ٟٞه٤خٜٓخ ػِ ٠ح٩ؿخٍس حُٔ٘ظًَش)(). حُٔٔؤُش 7:حُظؼخَٓ رخ ْٜٓ٧حُل ،ٍ٬اًح ٟٝؼض ك ٢ر٘ٞى ٍر٣ٞش؟ ًٛذ رؼ ٞػِٔخء حُؼ َٜاُ ٠ارخكش حُظََّٜف ك ٌٙٛ ٢ح: ْٜ٘ٓٝ ،ْٜٓ٧حُ٘٤ن ػِ ٢حُول٤ق ،حُ٘٤ن ػزيحُٛٞخد ه٬فٝ ،حُيًظ ٍٞػِٓ ٢ل ٢حُي ٖ٣حُوَ ٙىحؿٝ ،٢ػزيحَُكٖٔ كٖٔٛٝٝ ،زش حُِكٝ ،٢ِ٤حُوخ ٢ٟػزيهللا )( ِٓٔ٤خٕ رٖ ٓ٘٤غٝ ،ؿ.َْٛ٤ ٝهَؿٞح حُٔٔؤُش ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" ٣:ـ ُٞك ٢حُظخرغ ٖٓ حُـٍَ ٓخ ٣ ٫ـ ُٞك ٢حُٔظزٞع". َّ ٝٝؿ ٚطوَ٣ـ: ْٜإٔ ٌٛح حُ٘ٞع ٖٓ حٝ ْٜٓ٧إ ًخٕ كٔٗ ٚ٤زش رٔ٤طش ٖٓ حُلَحّ ٌُٜ٘خ ؿخءص طز ًؼخٔ٤ُٝ ،ض أٓ ً٬ٛوٜٞىًح رخُظَِّٔي ٝحُظََّٜف ،كٔخ ىحٓض أؿَح ٝحًَُ٘ش ٓزخكش ٢ٛٝ ،أٗ٘جض ٧ؿَ ِٓحُٝش ٗ٘خ١خص ٓزخكش ،ؿَ٤ أٜٗخ هي طيكؼٜخ حُُٔٞ٤ش أٗ ٝلٛٞخ اُ ٠ا٣يحع رؼ ٞأٓٞحُٜخ ك ٢حُز٘ٞى حَُر٣ٞش ،أ ٝح٫هظَحٜ٘ٓ ٝخ. كٌٜح حُؼَٔ رٗ ٬ي ػَٔ ٓلَّ ٣ئػْ كخػِٓ( ٚـِْ ح٩ىحٍس)٣ ٫ ٌُٚ٘ ،ـؼَ رو٤ش حٞٓ٧حٍ ٝحُظَٜكخص حُٔزخكش ٠خ ػَٔ طزؼ ٞٛ ْ٤ُٝ ٢ح َٛ٧حُـخُذ حٌُ٧ ١ؿِ ٚأٗ٘جض حًَُ٘شٓٝ ،خ ىحّ إٔ حُـٍَ ٔٔ٣ق ح٧هَٓ ٟلَٓش ٞٛٝ ،أً ٣ حَُر٣ٞش ُْ ٓ ٌٖ٣وٜٞىًح ٝاٗٔخ ؿخء طزؼًخ ُٔخ ٣ظطِزٚ ر ٚك ٢حُظخرغ ٔٔ٣ ٫ٝق ر ٚك ٢حُٔظزٞعٝ ،إٔ حُظؼخَٓ ٓغ ٌٙٛحُز٘ٞى ّ كٝ ،ٖ٤ك٘٤جٌ ُْ ٣و ََؽ اُ٠ ر٣ٞش حَُ حُز٘ٞى ك٢ رٟٞؼٚ حُٔوٜٞى ح ٖٓ ٍٝ٧حٓظؼٔخٍ حُٔخٍ ٝكلظٝ ،ٚهي طيكغ حٍََُّٝ٠س َّ ٍ حُويٍ حُلَحّ ٣ٝط٤ذ رخه ٢حُٔخٍ. حُٔٔؤُش 8:كٌْ حُظؤٓ ٖ٤ك ٢رطخهخص ح٫ثظٔخٕ رؼ ٞرطخهخص ح٫ثظٔخٕ طويّ طـط٤ش طؤٓ٤٘٤ش ك ٢رؼ ٞحُٔؼخٓ٬ص ًخُظؤٓ ٖ٤ػِ ٠حُل٤خس ،أٟ ٝي حُلٞحىع، ٌٛٝح حُظؤٓ ٖ٤ر ٌٜٙحٍُٜٞس –رخُ٘ٔزش ُِوخثِ ٖ٤رـٞحُ حُظؤٓ ٫– ٖ٤كَؽ ك ،ٚ٤أٓخ رخُ٘ٔزش ُِٔخٗؼ ،ٖ٤كبٗ ٚؿ َ٤ؿخثِ ُٔخ ك٢ حُظؤٓ ٖٓ ٖ٤حُـٍَ حُلخكٖٓ ٌُٖٝ ،خ ىحّ حُظؤٓ ٖ٤ك ٌٙٛ ٢حٍُٜٞس ؿخء طزؼًخ ،كبٗ٣ ٚـظلَ ٕ٧ ،حُـٍَ ٓـظلَ ك ٢ػوٞى حُٔؼخٟٝخص حُٔخُ٤ش اًح ٝهغ ك ٢حُظٞحرغًٔ ،خ ٓ ٞٛوٍَ ك ٢حُلو.ٚ ٣ٝو ٍٞحُيًظًٔ ٚ٣ِٗ ٍٞخٍ كٔخى ك ٢كٌْ ٌٙٛحٍُٜٞس ،كٓ ٢ؼَ ٝر٤خٕ ٝؿ ٚحُظوَ٣ؾ ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش : (ٌٛٝح حُظؤٓ ٖ٤رٔلَى ٙح َٛ٧ك ٚ٤ػيّ حُـٞحُ َٗ ًػخ ،رخػظزخٍ ٙطؤًٓ٘٤خ طـخًٍ٣خ كو٤وظٓ ٚؼخٟٝش ٓخُ٤ش ط٘ط ١ٞػِ ٠ؿٍَ كخكٖ ك ٢حُٔؼوٞى ػِ ٚ٤أٛخُش٘ٛ ٌُٚ٘ٝ ،خ ٝهغ طزؼًخ ك ٢حطلخه٤ش حٛ٩يحٍ ،أ: ١طخرؼًخ ُِٔوٜٞى ك ٢طِي حُٔؼخهيسٖٓٝ ، حُٔوٍَ كو ًٜخ إٔ حُـٍَ ٓـظلَ ك ٢ػوٞى حُٔؼخٟٝخص حُٔخُ٤ش اًح ٝهغ ك ٢حُظٞحرغ (أ: ١كٔ٤خ ٌٕٞ٣طخر ًؼخ ُِٔوٜٞى رخُؼوي)، ٝهي ؿخء ك ٢حُوٞحػي حُلو٤ٜش" ٣:ـظلَ ك ٢حُظٞحرغ ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢ؿَٛ٤خ"(). حُٔزلغ حُؼخُغ : هخػيس "حُوَحؽ رخُٔ٠خٕ" . )( ٣ظ٘خ ٍٝحُل َٜحُلخُ ٢هخػيس ؿي٣يس ٖٓ حُوٞحػي حٌُِ٤ش ،طظؼِن رخُٔ٠خٕ ٝحٌُلخُش ٓٝوخٛي حٓ٫ظؼٔخٍ٢ٛٝ ، أٓ ٍٞك ٢ؿخ٣ش ح٤ٔٛ٧ش ُِلٌْ ػِٓ ٠طخروش ًؼ ٖٓ َ٤حُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش ٝح٫هظٜخى٣ش ُوٞحػي حُلو ٚح ،٢ٓ٬ٓ٩هئً ٣خ )( ٝكي٣ؼًخ ٢ٛٝ ،أٓ َٛظلن ػِ.ٚ٤ ٢ٛٝحُوخػيس حُؼخٗ٤ش ػَ٘س ك ٢حٌُظخد حُؼخٗ ٢حُٔوُ ٜٚـ "هٞحػي ًِ٤ش ٣ظوَؽ ػِٜ٤خ ٓخ ٣ ٫وٖٓ َٜ حُ ٍٜٞحُـِث٤ش"ٓٝ ،ؼِٜخ ٓخ ؿخء ك" ٢أهزخٍ حُو٠خس "ُ٤ًٞغ رٖ حُـَحف هٓ ٖٟٔ ٖٓ: "ُٚٞخ ً٫كٍِ ٚرلٝ ،"ٚػ٘ي رؼ ْٜ٠رِلع" :حُـِّش رخُّٔ٠خٕ"(). حُوَحؽ ك ٢حُِـش: ٞٛحُـِش حُظ ٢طلً٘ٔ ٚ٘ٓ َٜخكغ حُ٘٢ء ،أٓ ١خ هَؽ ٖٓ حُ٘٢ء ،كوَحؽ حُ٘ـَس حُؼَٔسٝ ،هَحؽ حُلٞ٤حٕ )( ِٗٔٝ ،ٚهَحؽ حُؼزي ؿِظٝ ،ٚحُوَحؽ ٝحُوَؽ حْٓ ُٔخ ٣وَؽ ٖٓ ؿِش ح.ٍٝ٧ ٝحَُّٔ٠خٕ: ٖٓ ،ٖٟٔحُ٠خى ٝحُٔٝ ْ٤حُ٘ ٕٞأٛ َٛل٤ق ٞٛٝ ،ؿؼَ حُ٘٢ء ك ٢حُ٘٢ء ٣ل ٞٛٝ ،ٚ٣ٞطلَٔ طزؼش )( حُ٬ٜىًُ ٖٓ ،ي هٟ٘ٔ: ُْٜٞض حُ٘٢ء ،اًح ؿؼِظ ٚكٝ ٢ػخث.ٚ كخُٔ٠خٕ ٞٛحٌُلخُش ٝحُ٫ظِحّٝ ،حُٔوٜٞى ٘ٛخ حُٔئٗٝش ًخٗ٩لخم ٝحُٜٔخٍ٣ق ٝحُؤخٍس ٝحُ٘و.ٚ )( حُٔؼ٘ ٠حٛ٫ط٬كُِ ٢وخػيس: إٔ ٓخ هَؽ ٖٓ حُ٘٢ء ٖٓ ؿَِّش ٘ٓٝلؼش ٝػ ٖ٤كُِ٘ٔ ٜٞظَ ١ػٓ ٝٞخ ًخٕ ػِٟٔ ٚ٤خٕ حُِٔي ،كبٗ ُٞ ٚطِق )( حُٔز٤غ ًخٕ ٖٓ ٟٔخٗ ،ٚكخُـِش ُ ٌٕٞ٤ُ ٚكٓ ٢وخرِش حُـَّ. ٝرٔؼ٘ ٠آهَ :كبٕ حُوَحؽ حُلخ َٛػٖ حُ٘٢ء ٣ؼي ًٓٗ ٞٔ٠خ اًح ًخٕ ٓ٘ل ً٬ٜػ٘ ٚؿٓ َ٤ظُٞي ًٓ٘٘ٔ ،ٚغ أؿَس ىحٍ حٌُٔ٘ ٠كٓ ٢وخرَ ٟٔخٕ حُيحٍ حُٔؼ٤زش ٌُِٛ ٞض ٜٗ٧خ ٌُِٛ ٞض؛ ًخٕ ٟٔخٜٗخ ػِ ٠حُٔ٘ظٌَُ ،١ح كبٕ ٓ٘خكؼٜخ )( طؼظزَ ٤١زش ُ ٚك ٌٙٛ ٢حُلظَس ُّ٘ ٚ٤ٜلسو هيلع هللا ىَّلص ػٖ ٍرق ٓخ ُْ .ٖٔ٠٣ ٌٖٔ٣ٝإٔ ٗو: ٍٞحُوَحؽ رخَُّٔ٠خٕ :أٍحى رٓ ٚخ ٣ل ٖٓ َٜؿِش حُؼ ٖ٤حُٔزظخػشًُٝ ،ي إٔ ٘٣ظَٜ٣خ كٔ٤ظـِٜخ ُٓخًٗخ ،ػْ ٣ؼؼَ ػِ ٠ػ٤ذ هي٣ ُْ ْ٣طِغ ػِ ٚ٤حُزخثغ ،أ ٝطِق ُْ ٣ؼَك ،ٚكٍِ ٚىٛخ ٝأهٌ حُؼُِٖٔ٘ٔ ٌٕٞ٣ٝ ،ظَٓ ١خ حٓظـِ ٕ٧ ،ٚحُٔز٤غ ًُ ٞخٕ طِق ك٣ ٢يٌُ ٙخٕ كٟٔ ٢خٗ ُٚ ٌٖ٣ ُْٝ ،ٚػِ ٠حُزخثغ ٗ٢ء ،أ: ١حُوَحؽ ٓٔظلن رٔزذ )( حُٔ٠خٕ. ىُ َ٤حُوخػيس: حُوخػيس ٗ ٚكي٣غ ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص٣ٝ ،و ٍٞحُٔ ٢١ٞ٤كًُ ٢ي" ٞٛ:كي٣غ ٛل٤ق ،أهَؿ ٚحُ٘خكؼٝ ٢أكٔي ٝأر ٞىحٝى ٝحُظٌَٓٝ ١حُ٘ٔخثٝ ٢حرٖ ٓخؿش ٝحرٖ كزخٕ ٖٓ ،كي٣غ ػخث٘شٝ ،ك ٢رؼَ١ ٞه ًًَ ٚحُٔزذ ٞٛٝ ،إٔ "ٍؿ ً٬حرظخع ػزيًح ،كؤهخّ ػ٘يٓ ٙخ ٗخء هللا إٔ ٣و ،ْ٤ػْ ٝؿي ر ٚػ٤زًخ ،كوخ ٚٔٛاُ ٠حُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص ،كَى ٙػِ ،ٚ٤كوخٍ حَُؿَ ٣:خ خٕ "(). ٍٓ ٍٞهللا ،هي حٓظؼَٔ ؿ ،٢ٓ٬كوخٍ« ْ :حُو َََح ُؽ رِخُ َّ ِ َٔ ٠ ٝهخٍ حٓ٩خّ حًٍُِ٘ ٞٛ: (٢كي٣غ ٛل٤قٓ ،ؼ٘خٓ: ٙخ هَؽ ٖٓ حُ٘٢ء ٖٓ ػ٘ٓٝ ٖ٤لؼش ٝؿِش، كُِ٘ٔ ٜٞظَ ،١ػٓ ٝٞخ ًخٕ ػِٟٔ ٖٓ ٚ٤خٕ حُِٔي ،كِ ٞطِق حُٔز٤غ ًخٕ ٖٓ ٟٔخٗ ،ٚكخُـِش ُٚ؛ ُ ٌٕٞ٤حُـْ٘ كٓ ٢وخرِش حُـَّ)(). ٝهي ؿخء ك" ٢حُظٔ٤ٜي "٫رٖ ػزي حُزَ ه: (ُٚٞحُـْ٘ اًح ًخٕ حُوَحؽ ٝحُـِشً ،خٕ حُـَّ ٓخ هخرَ ًُي ٖٓ حُ٘لوش). ٝهخٍ أر ٞػز٤ي :حُوَحؽ كٌٛ ٢ح حُلي٣غ ؿِش حُؼزي ٘٣ظَ ٚ٣حَُؿَ كٔ٤ظـُِٓ ٚخًٗخ ،ػْ ٣ؼؼَ ٓ٘ ٚػِ ٠ػ٤ذ ىُٔٚ )( حُزخثغ ،كَ٤ى٣ٝ ،ٙؤهٌ ؿٔ٤غ حُؼٖٔ٣ٝ ،ل ُٞرـِظًِٜ ٚخً ٚٗ٧ ،خٕ كٟٔ ٢خِٗٛ ُٞٝ ،ٚي ِٛي ٖٓ ٓخُ ،ٚحٗظ.٠ٜ ٝاًح طؤِٓ٘خ ٓؼ٘ ٠حَُّٔ٠خٕ ك ٢حُُِّـش حٌُ ٞٛ ١رٔل ّٜٞحُوزٝ ٞحُل٤خُس ،أٌٓ٘٘خ حُو: ٍٞاٗ٣ ٫ ٚـ ُٞحٓظلوخم حُـِش ،أ ٝحَُرق – ٞٛٝحُوَحؽ –ا ٫اًح ًخٕ ٗخٗجًخ ػٖ حُوزٝ ،ٞرٌُي ٓخ ُْ ٣يهَ حُ٘٢ء كٟٔ ٢خٕ حُٔ٘ظَِْٔ٣ ُْ ١ ٠خ( ٔ٣ ٫:ظلن حَُرق ا ٫رخُٔخٍ أ ٝحُؼَٔ أ ٝحَُّٔ٠خٕ) ،رخػظزخٍ إٔ حُٔ٠خٕ ُ ٚهَحؿٌٛٝ ،ٚح ٣ظلن ٓغ ه ٍٞحُلوٜخء أً ٣ أكي حُؼٞحَٓ حُؼ٬ػش ك ٢حٓظلوخم حَُرق. ٝه ٍٞحُلوٜخء" :حُـْ٘ رخُـَّ " ٣ؼزَ ػٖ ٗلْ حُٔؼ٘ ٠حَُٔحى ٖٓ حُلي٣غ حُ٘ز ١ٞحًٌٌُُٔ ،ٍٞح ٣و ٍٞحُ٘خ٢ُٝ ٙ )( ٠ِٛ ٢هللا هللا حُيٍ ١ِٞٛكٔ ٚهللا( ٖٓٝ :حُوٞحػي حُٔز٘٤ش ػِٜ٤خ ًؼ ٖٓ َ٤ح٧كٌخّ إٔ حُـْ٘ رخُـَّٝ ،أٓ ِٚٛخ ه ٠٠حُ٘ز ّ )( خٕ» . ػِْ « ِْٓٝ ٚ٤حُو َََح ُؽ رِخُ َّ ِ َٔ ٠ ٌٙٛٝحُ٤ٜـش –ك ٢ظخَٛٛخ –طل٤ي ػٌْ حُوخػيس حُٔخروشٓٝ ،ؼ٘خٛخ :إٔ حُظٌخُ٤ق ٝحُؤخٍس حُظ ٢طلٖٓ َٜ )( حُ٘٢ء طٌ ٕٞػِٔ٣ ٖٓ ٠ظل٤ي ًٓ٘ َٗ ٚػخ)(ٌٛٝ ،ح ٓخ أُٔق اُ ٚ٤حرٖ ط٤ٔ٤ش روً ٖٓ: ُٚٞخٕ حُ٘٢ء ًُ ٚخٗض ٗلوظ ٚػِ.ٚ٤ ٠خ هخػيس (حُوَحؽ رخُٔ٠خٕ)٣ٝ ،زّٜ٘٤خ ر٤خ ًٗخ ٗخكً٤خ رو ُٚٞكٜ٤خ( :ح َٛ٧إٔ حَُرق َ٘٣ٝف حٓ٩خّ حٌُخٓخٗ ٢أً ٣ اٗٔخ ٔ٣ظلن ػ٘يٗخ آخ رخُٔخٍٝ ،آخ رخُؼَٔٝ ،آخ رخُٔ٠خٕ .أٓخ ػزٞص حٓ٫ظلوخم رخُٔخٍ كظخ ٕ٧ ،َٛحَُرق ٗٔخء َُأّ حُٔخٍ كُٔ ٌٕٞ٤خٌٌُُٜٝ ،ٚح حٓظلن ٍد حُٔخٍ حَُرق ك ٢حُٔ٠خٍرش. ٝأٓخ رخُؼَٔ ،كبٕ حُٔ٠خٍد ٔ٣ظلن حَُرق رؼِٔ ،ٚكٌٌح حَُ٘٣ي. ٝأٓخ رخُٔ٠خٕ ،كبٕ حُٔخٍ اًح ٛخٍ ًٓٗ ٞٔ٠خ ػِ ٠حُٔ٠خٍد ٔ٣ظلن ؿٔ٤غ حَُرقًُ ٌٕٞ٣ٝ ،ي رٔوخرِش خٕ» ،كبًح ًخٕ ٟٔخٗ ٚػًِ ،ٚ٤خٕ هَحؿ.ُٚ ٚ ّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص« ْ :حُو َََح ُؽ ِرخُ َّ ِ َٔ ٠ حُٔ٠خٕ هَح ًؿخ رٔ٠خٕ رو ٍٞحُ٘ز ّ ٝحُيُ َ٤ػِ ٚ٤إٔ ٛخٗ ًؼخ طوزََّ ػٔ ً٬رؤؿَ ،ػْ ُْ ٣ؼَٔ ر٘لٔ ٌُٖٝ ،ٚهزُِ ٚـ َٙ٤رؤهَ ٖٓ ًُي ١:خد ُ ٚحُل،َ٠ ٓ ٫ٝزذ ٓ٫ظلوخم حُل َ٠ا ٫رخُٔ٠خٕ ،كؼزض إٔ ًَ ٝحكي ٜٓ٘خ ٓزذ ٛخُق ٓ٫ظلوخم حَُرق ،كبٕ ُْ ٣ـي ٗ٤جًخ ٖٓ ًُي ٔ٣ ٫ظلن ،ريُ َ٤إٔ ٖٓ هخٍ ُـ: َٙ٤طَٜف كٌِٓ ٢ي ػِ ٠إٔ ُ ٢رؼٍ ٞرل٣ ُْ ٚـِٔ٣ ٫ٝ ،ظلن ٗ٤جًخ ٖٓ حَُرق؛ ٓ ٫ ٚٗ٧خٍ ٫ٝ ،ػَٟٔٔ ٫ٝ ،خٕ. ٣ٝوٛ ٍٞخكذ ىٍٍ حُلٌخّ( :إ ٖٓ ٤ٗ ٖٔ٠٣جًخ اًح طِقٗ ٌٕٞ٣ ،لغ ًُي حُ٘٢ء ُ ٚكٓ ٢وخرِش ٟٔخٗ ٚكخٍ حُظِق ٚ٘ٓٝ ،أهٌ ه ُْٜٞحُـْ٘ رخُـَّ)(). ٌٖٔ٣ٝإٔ ٗو : ٍٞاٜٗخ طٔؼَ حُٞؿ ٚح٥هَ ُِوخػيس حُلي٣ؼ٤شٝ ،ك ًَ ٢ح٧كٞحٍ ٔٓ ٢ٛظلخىس ٖٓ ٗلْ حُلي٣غ حُ٘ز.١ٞ ٝرخُ٘ظَ آُ ًَ ٠خ ٓزن ٌٖٔ٣إٔ ٗوِ ٚاُ ٠إٔ ٌٙٛحُؼزخٍحص" :حُوَحؽ رخَُّٔ٠خٕ""ٝ ،حُـْ٘ رخُـَّ"، "ٝحُـَّ رخُـْ٘" ،أ "ٝحُّ٘ؼٔش رويٍ حُ ّ٘ؤشٝ ،حُ ّ٘ؤش رويٍ حُّ٘ؼٔش" ،ؿٓ َ٤ظزخ٘٣ش ك ٢حُيُ٫ش ٝحُٔؼ٘ٝ ،٠رٌُي ٌ٣ ٫خى ٣وظِق حُظلَ٣غ ػٜ٘خٌٛٝ ،ح ٣ ٫ظ٘خكٓ ٠غ حهظ٬ف حُلوٜخء أك٤خًٗخ ك٤ً ٢ل٤ش حٓ٫ظ٘خى اُ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ٓٝي ٟطلخٝط ْٜك ٢حٓظؼٔخُٜخ. ًٌٝح هخٍ حُلوٜخء ٓ:ؼ٘خٓ ٙخ هَؽ ٖٓ حُ٘٢ء ٖٓ ،ؿِش ٘ٓٝلؼش ػ ،ٖ٤كُِ٘ٔ ٜٞظَ ١ػٓ ٝٞخ ًخٕ ػِٖٓ ٚ٤ حُٔ ِْي ،كبٗ ُٞ ٚطِق حُٔز٤غ ًخٕ ٖٓ ٟٔخٗ ،ٚكخُـِش ُ ٌٕٞ٤ُ ،ٚحُـْ٘ كٓ ٢وخرِش حُـَّ. ٟٔخٕ ِ ٣ٝـ٤ذ حُٔ٘ٛ ٢١ٞ٤خ ػٖ ٓئحُ:ٖ٤ "أكئٛخ ُٞ:إٔ حُوَحؽ كٓ ٢وخرِش حُٔ٠خٌُٕ ،خٗض حُِٝحثي هزَ حُوزُِ ٞزخثغ ،ػْ حُؼوي ،أ ٝحٗلٔنٖٓ ٌُٚٗٞ ، ٟٔخٗ ٫ٝ ،ٚهخثَ ر.ٚ رخُِٔيٝ ،رؼي ٙرٝ ٚرخُٔ٠خٕ ٓؼًخٝ ،حهظ َٜك ٢حُلي٣غ ػِ ٠حُظؼَِ٤ ٝأؿ٤ذ رؤٕ :حُوَحؽ ٓؼَِ هزَ حُوزِ ٞ رخُٔ٠خٕ ٚٗ٧ ،أظ َٜػ٘ي حُزخثغٝ ،أهطغ ُطِزٝ ،ٚحٓظزؼخى ٙإٔ حُوَحؽ ُِٔ٘ظَ.١ حُؼخًٗ ُٞ: ٢خٗض حُؼِش "حُٔ٠خٕ" ُِّ ،إٔ ٌٕٞ٣حُِٝحثي ُِـخٛذٟٔ ٕ٧ ،خٗ ٚأٗي ٖٓ ٟٔخٕ ؿٝ. َٙ٤رٌٜح حكظُؾ ٧ر ٢ك٘٤لش ك ٢ه" ُٚٞإ حُـخٛذ ٘ٓ ٖٔ٠٣ ٫خكغ حُٔـٜٞد". حُٔ ِْيٝ ،ؿؼَ حُوَحؽ ُٖٔ ٓ ٞٛخٌُ ،ٚاًح طِق ػِ،ٌِٚٓ ٠ ٝأؿ٤ذ رؤّٗ ٚلسو هيلع هللا ىَّلص ه ٠٠رٌُي كٟٔ ٢خٕ ِ ٞٛٝحُٔ٘ظَٝ ،١حُـخٛذ ِٔ٣ ٫ي حُٔـٜٞد ٝ.رؤٕ حُوَحؽ ٞٛحُٔ٘خكغ ،ؿؼِٜخ ُٖٔ ػِ ٚ٤حُٔ٠خٕ ٫ٝ ،ه٬ف إٔ حُـخٛذ ِٔ٣ ٫ي حُٔـٜٞد ،رَ اًح أطِلٜخ ،كخُو٬ف كٟٔ ٢خٜٗخ ػِ ،ٚ٤ك٣ ٬ظ٘خٟٞٓ ٍٝغ حُو٬ف"(). "٣ـظلَ ك ٢حُٓٞخثَ ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢حُٔوخٛي)(" ًٔخ ًٌَ٣حُٔ ٢١ٞ٤كٓ ٢ؼَ ٝط٘خُ ُٚٝوخػيس "حُوَحؽ رخُٔ٠خٕ "هخػيس أهَٜٔٓ ٟش ك ٢ؿخٗذ حُلٌْ ػِ٠ ٓطخروش حُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش ُوخػي حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩أ٣" ٢ٛٝ ٫ـظلَ ك ٢حُٓٞخثَ ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢حُٔوخٛي" ٢ٛٝ ،حُوخػيس حُٔخرؼش ٝحُؼ٬ػ ٖٓ ٕٞحُوٞحػي حٌُِ٤ش٣ٝ ،و ٍٞػٜ٘خ حُٔ ٖٓٝ: "٢١ٞ٤ػْ ؿِّ رٔ٘غ طٞه٤ض حُٔ٠خٕٝ ،ؿَ ٟك ٢حٌُلخُش ه٬ف ٕ٧ ،حُٔ٠خٕ حُظِحّ ُِٔوٜٞى ٞٛٝ ،حُٔخٍٝ ،حٌُلخُش ُِِ٤ٓٞش٣ٝ ،ـظلَ ك ٢حُٓٞخثَ ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢حُٔوخٛي، ًٌُٝي ُْ طوظِق حٓ٧ش ك ٢ا٣ـخد حُ٘٤ش ُِ٬ٜس ٝحهظِلٞح ك ٢حُٟٞٞء)(" هٞحػي ٓظؼِوش رخُٔ٠خٕ ٘ٛخى هٞحػي أهَٓ ٟوظِلش حُ٧لخظ ٓظلوش حُٔؼ٘ ٠ك ٍٞحُٔ٠خٕٜ٘ٓ ،خ: 1هخػيس( :حُـَّ رخُـْ٘)( )طؼ٘ ٌٙٛ ٢حُوخػيس إٔ ٖٓ ٘٣خٍ ٗلغ ٗ٢ء ٣ظلَٔ حُ ٍَ٠حُلخ ٌٙٛٝ ،ٚ٘ٓ َٛحُوخػيس ٗزٜ٤ش روخػيس "حُٔ٠خٕ رخُوَحؽ "ك٤غ طل٤ي ٌٙٛحُوخػيس إٔ حُٔ٠خٕ أ٠٣خ رخُوَحؽ. ٝر٘خء ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس كَع حُلوٜخء ػيس كَٝع ٜٓ٘خ: أ ٗ -لوش ٍى حُؼخٍ٣ش ِ٣ظِّ رٜخ حُٔٔظؼٗ ٕ٧ َ٤لوش حَُى ٓوخرَ حٓ٫ظلخىس ٖٓ حُؼ ٖ٤حُٔؼخٍسًُٝ ،ي رو٬ف ٍى حُٞى٣ؼش كبٜٗخ ػِ ٠حُٔخُي حُٔٞىع ٕ٧ح٣٩يحع ُِٜٔلظ.ٚ د -أؿَس ًظخرش حُٜي ٝأؿَس حُُٞحٕ ٝحٌُ٤خٍ ػِ ٠حُٔ٘ظَ ٌٙٛ ٕ٧ ١ح٧ػٔخٍ ُٜخُل.ٚ ؽ ٗ-لوش طؼٔ َ٤حُؼ ٖ٤حُٔ٘ظًَش ػِ ٠حًَُ٘خء رويٍ ك.ْٜٜٜ ى ٗ-لوش حُِو ٢٤ػِ ٠ر٤ض حُٔخٍ ٓ ُٞ ٚٗ٧خص ٓ ُٚٝخٍ ٍٝػ ٚر٤ض حُٔخٍ. 2هخػيس( :حُ٘ؼٔش رويٍ حُ٘ؤشٝ ،حُ٘ؤش رويٍ حُ٘ؼٔش) (). ٌٙٛحُوخػيس طَحىف حُوخػيط ٖ٤حُٔخروظٓ ٖ٤ؼًخ ،كخُـِٔش ح ٖٓ ٠ُٝ٧حُوخػيس : ٢ٛٝحُ٘ؼٔش رويٍ حُ٘ؤش ،طَحىف هخػيس حُوَحؽ رخُٔ٠خٕٝ ،حُـِٔش حُؼخٗ٤ش ٖٓ حُوخػيس : ٢ٛٝحُ٘ؤش رويٍ حُ٘ؼٔش ،طَحىف حُـَّ رخُـْ٘. ٌٙٛٝحُوخػيس ٝإ ًخٗض طَحىف حُوخػيط ٖ٤حُٔخروظ ٖ٤ا ٫أٜٗخ ُْ طًٌَ ػزؼًخ ،رَ ًًَص ٖٓ أؿَ طو٤٤ئٛخ ،ك٤غ إ حُوخػيس ح ُْ ٠ُٝ٧طليى حُوَحؽ ػِ ٠هيٍ حُٔ٠خٕ ،رَ ؿخءص ػٍِٞٛ ٠س ٌٖٔ٣كٜ٤خ طلخٝص حُوَحؽ ٓغ حُٔ٠خٕ، )( كـخء حُ٘طَ ح ٌٙٛ ٖٓ ٍٝ٧حُوخػيس كو٤ي إٔ حُوَحؽ ػِ ٠هيٍ حُٔ٠خٕ طٔخ ًٓخٌٌٛٝ ،ح حُ٘طَ حُؼخٗ. ٢ 3هخػيس( :ح٧ؿَ ٝحُٔ٠خٕ ٣ ٫ـظٔؼخٕ )( ) ٌٙٛحُوخػيس أهٌ رٜخ حٌُٔٛذ حُل٘ل () ٢ك٤غ كَػٞح ػِٜ٤خٓ ،خ اًح طـخ ُٝحُٔٔظؤؿَ آُ ٠خ كٞم حَُٔ٘١ٝ رٞؿٞ٣ ٚؿذ حُٔ٠خٕ ،ك ٬طِِٓ ٚح٧ؿَس ٓ.ؼ ُٞ ً٬حٓظؤؿَ ىحرش آُ ٠لَ ٓؼ ٖ٤كظـخ ُٝرٜخ ًُي حٌُٔخٕ ٌِٛٝض ُِٓٚ حُٔ٠خٕ ٫ٝأؿَ ػِ.ٚ٤ ٌٛٝح ه٬ف ٓخ ًٛذ اُ ٚ٤حُ٘خكؼ٤ش ٝحُل٘خرِش ك٤غ هخُٞح رـٞحُ حؿظٔخع ح٧ؿَ ٝحُٔ٠خٕٝ ،حؿظٔخع حُؼَ٘ ٝحُوَحؽ )( 4هخػيس( :حُـٞحُ حَُ٘ػ٘٣ ٢خك ٢حُٔ٠خٕ)( )كل ٌٙٛ ٢حُوخػيس إٔ ح َٓ٧حُٔزخف َٗ ًػخ ٓٞحء ًخٕ طَ ًًخ أ ٝكؼ ً٬اًح ك َٜر ٚطِق ٣ ٫ظَطذ ػِٟٔ ٚ٤خٕ. ٝكَع حُلوٜخء ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس طلَ٣ؼخص كٓ ٢ـخٍ حُلؼَ ٝحُظَى. كلٓ ٢ـخٍ حُلؼَ :اًح كلَ حٔٗ٩خٕ رج ًَح ك ٌِٚٓ ٢حُوخ ٙكٞهغ كٜ٤خ كٞ٤حٕ أ ٝاٗٔخٕ ٚ٘ٔ٠٣ ٫حُلخكَ. ٝكٓ ٢ـخٍ حُظَى ُ َٓ٨حُٔزخف ً :ؤٕ ٣طِذ ٗو ٖٓ ٚآهَ اٜ٣خٍ ٓخٍ اُٗ ٠و ٚػخُغ كظؤهَ ٌٛح ك٢ حٜ٣٩خٍ كظِٛ ٠ي ى ٕٝطؼي ٓ٘ ٚأ ٝطو َ٤ٜكٟٔ ٬خٕ ػِ ٕ٧ ٚ٤حٓ٫ظ٘خع ػٖ حُلؼَ ٞٛٝاٜ٣خٍ حُٔخٍ ُٜخكز ٚؿخثِ، ٝحُـٞحُ ٘٣خك ٢حُٔ٠خٕ. 5-هخػيس( :ح َٛ٧ك ٢حُٔ٠خٕ إٔ ٖٔ٠٣حُٔؼِ ٢رٔؼِٝ ،ٚحُٔظو ّٞرؤ٤ظٚ )( ؿزَح ُِٔخُ٤ش)ٝ ،حُٔؼِٓ ٞٛ: ٢خ ُٓ ٚؼَ ك ٢حٞٓ٧حم رـَ٤ طظٔش ٌٙٛحُوخػيس( :كبٕ طؼٌٍ حُٔؼَ ٍؿغ اُ ٠حُؤ٤ش ً طلخٝص ٣ؼظي رً ٚخٌُٔ٬٤ص ٝحُُٔٗٝٞخص ٝحٍُِٔٝػخصٝ ،حُؼيى٣خص حُٔظوخٍرش. ٝحُوٓ ٞٛ: ٢ٔ٤خ ُٓ ُٚ ْ٤ؼَ ك ٢حٞٓ٧حم ،أٔٓ ٞٛ ٝخ طلخٝطض أكَحىً ،ٙخٌُظذ حُٔوط١ٞشٝ ،حُؼ٤خد حُٔو٤طش ٗ٧وخ ٙرؤػ٤خٗ.ْٜ ٝحُٔؼِ ٢أػيٍ ك ٢ىكغ حُُٔ ٍَ٠خ ك ٖٓ ٚ٤حؿظٔخع حُـْ٘ ٝحُٔخُ٤شٝ ،حُؤ٤ش طوٓ ّٞوخّ حُٔؼَ ٢ٛٝ ،رلٌْ حُٔؼَ ك ٢حُٔؼ٘ٝ ٠ح٫ػظزخٍ حُٔخُ.٢ حُظطز٤وخص حُٔؼخَٛس ػِٓ ٠خ ٓزن حُٔٔؤُش 1:كٔخد ح٫ثظٔخٕ: ٌٖٔ٣حٓ٫ظلخىس ٖٓ ٌٙٛحُوخػيس ك ٢كٔخد ح٫ثظٔخٕ ٢ٛٝ ،حُٞىحثغ حُـخٍ٣ش ٝطلض حُطِذ ،كبٕ حَُٜٔف ٣ظَٜف رٜخ –ٝهي ىكؼٜخ اُٛ ٚ٤خكزٜخ ٍحً٤ٟخ –كبٜٗخ طٌظٔذ كٌْ حُوَ ،ٝكٞٔ٤ؽ ُِز٘ي حٓظؼٔخُٜخ ٝحٓظؼٔخٍٛخ ُٚٝ )( ؿٜ٘ٔخٝ ،ػِ ٚ٤ؿَٜٓخ. حُٔٔؤُش 2:أػَ حُوخػيس كٓ ٢ـخٍ حُٔ٤خٓش ح٫هظٜخى٣ش: ًٔخ ٌٖٔ٣ططز٤ن ٌٙٛحُوخػيس كٓ ٢ـخٍ حُٔ٤خٓش ح٫هظٜخى٣شٝ ،ك ٢ط٣ُٞغ أػزخء حُ٘لوش حُؼخٓش. )( ٣و ٍٞحُيًظ ٍٞػِ ٠أكٔي حُ٘يٝ : (١ٝحُٞحهغ إٔ ٌٙٛحُوخػيس هخثٔش ػِ ٠أٓخّ حُؼيٍ ٝحُظٞحُٕٝ ،طٔؼَ حًَُِ٤س حٓ٧خٓ٤ش حُظ٘٣ ٢ز٘ ٢ػ ِٜ٤خ حٓ٫ظؼٔخٍ ،كبٕ حُٔ٘خًٍش ك ٢حُٔـخْٗ ٝحُٔـخٍّ ٢ٛح َٛ٧حٌُ ٌٖٔ٣ ٫ ١اٛيحٍٝ ،ٙا ٫حٗوِزض حُلٌَس حُ٘و٤ش حُظ٣ ٢يػ ٞاُٜ٤خ حُ٘ظخّ ح٫هظٜخى ١ح ٢ٓ٬ٓ٩اُ ٠حُ٘ظخّ حَُر ٞٛٝ: ١ٞحهظٜخ ٙأكي حُلَ٣و ٖ٤رخُـْ٘، ٝطؼَ ٝحُلَ٣ن ح٥هَ ٝكيُ ٙؼٞحٍ ٝحُٔـخٍّ ٝحٍُ٧حء. ػْ إ طٞظ٤ق حٞٓ٧حٍ ٖٓ ه ٍ٬ططز٤ن هخػيس" :حُـْ٘ رخُـَّ" ٞٛ ،حُِٔٔي حُٜل٤ق حُٔـ٘ ٢ػٔخ ٞٛكَحّ ٖٓ ػِٔ٤ش حُظٔ َ٣ٞرخُوَ... ٝٝك٤غ (حُـْ٘ )رخُل ٍٜٞػِ ٠كخثيس ى ٕٝأ ١حٓظؼيحى ُظلَٔ ٓٔئ٤ُٝش حُٔوخَ١س حُٔوخرِش ٌُٔذ حُـْ٘. ٬ٗٝكع إٔ حُلو ٚح٣ ُْ ٢ٓ٬ٓ٩وٍَ َُأّ حُٔخٍ ك ًوخ ك ٢حُل ٍٜٞػِ ٠حَُرق ،ا ٫اًح ًخٕ ًُي ػِٝ ٠ؿٚ حُٔ٘خًٍش ٓغ ٍأّ ٓخٍ آهَ ،أ ٝػَٔ آهَ طٞهؼًخ َُِرقٝ ،طلٔزًخ ُِؤخٍس)(ٌٛٝ ،ح ٓخ طوظ ٌٙٛ ٚ٤٠حُوخػيس حٌُٛز٤ش، كظٞؿذ ٓؼ ً٬ك ٢ػوي حُٔ٠خٍرش ػِ ٠إٔ ٚ٘٣ػِ٤ً ٠ل٤ش ط٣ُٞغ حَُرق ٗخثؼًخ رٍ ٖٓ ًَ ٖ٤د حُٔخٍ ٝحُٔ٠خٍدٝ ،ر٘خ ًء ػًُِ ٠ي ٞٔ٣ ٫ؽ حٗظَح ١هيٍ ٓؼِ ٖٓ ّٞحُٔخٍ ٧كئٛخ ًؤُق ى٘٣خٍ ُِٔ٠خٍد ك ٢حُ٘ ،َٜأَُ 10% ٝد حُٔخٍ ٖٓ ٍأّ ٓخُ ،ٚاً إ حَُرق هي ٣ِ٣ ٫ي ػِٓ ٠خ ؿؼَ ٧كئٛخ كٔ٤ظزي رخَُرق ًِّٝ ،ٚرٌُي ٣ظٓ ٠ٗ٬ل ّٜٞحُؼيٍ حٌُ ١طوّٞ ػِ ٚ٤حُٔ٘خًٍش٣ ٫ٝ ،ظلون ًُي ا ٫رخٗظَحًٜٔخ ك ٢حُٔـْ٘ ٝحُٔـَّ)(). حُٔٔؤُش 3:كٌْ ح ْٜٓ٧حُٔٔظخُس: ٝح ْٜٓ٧حُٔٔظخُس ٢ٛ :ح ْٜٓ٧حُظ٣ ٢ؼط ٠رؼ ٞأٛلخرٜخ كن ح٣ُٞٝ٧ش ك ٢حٓظَىحى هٔ٤ش أٓ ْٜٜٔػِ ٠رخه٢ ًّ هخ ًَٙح ك ٢هزٍ ٞرق ٓؼٝ ،ٖ٤رٌُي ُ٣ظِْ ح٥هَٖٓ ٕٝ ٝكظخ حُٔٔخ ٖ٤ٔٛػ٘ي طٜل٤ش حًَُ٘ش ،أٍ ٝرٔخ ٘٣خُ ٕٞأ٣ُٞٝش ًّ )( أٛلخد ح ْٜٓ٧ح٧هٌَٛٝ ،ٟح ح٫هظٜخ٣ ٙظ٘خكٓ ٠غ حُؼيحُش حُظ ٢ط٘ ٚػِٜ٤خ هخػيس" :حُـَّ رخُـْ٘" . ٣و ٍٞحُيًظ ٍٞػط٤ش ك٤خ: (ٝحٓ٫ظ٤خُ ربػطخء ٛخكذ حُٔٔٗ ْٜزش ػخرظش ٖٓ حٍ٧رخف ٓؼَ ٖٓ5%هٔ٤ش حُٔ ْٜػْ ُٞ٣ع رخه ٢حٍ٧رخف ػِ ٠ؿٔ٤غ ح ْٜٓ٧رخُظٔخ ،١ٝأ ٝحٓظ٤لخء كخثيس ٓ٘٣ٞش ٓٞحء ٍرلض حًَُ٘ش أّ ،٫كبٕ ٌٛح حُ٘ٞع ٣ ٫ـٓ ُٞطِوًخ ك ٢حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش؛ ٣ ٚٗ٧ظ ٖٔ٠حَُرخ حُٔلَّ َٗ ًػخ ،ػْ إ ٓز٘ ٠حًَُ٘ش ك ٢حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش ػِ ٠حُٔوخَ١س ٝحُٔ٘خًٍش حُلو٤و٤ش ك ٢حُـْ٘ ٝحُـَّ ػِ ٠هيٍ حُلٝ ،ٜٚكًُ ٢ي اؿٔخع حُلوٜخء)(). ٝكٟٞ ٢ء ٌٙٛحُوخػيس ٌٖٔ٣:إٔ ٗيٍى ػيّ ؿٞحُ حُظٔ ِ٤٤ر ٖ٤أٛلخد ح ْٜٓ٧رٔخ ٣ئى ١اُ ٠طلَٔ حُؤخٍس ػِ ٠رؼ ْٜ٠ى ٕٝحُزؼ ٞح٥هَ ٓ٘ٝ ،ْٜػِ ٠حٓ٧خّ ٗـي ُـٞء رؼٜٓ ٞخٍف حُظ٘ٔ٤ش اُ ٠حُظؼخَٓ رخ ْٜٓ٧حُٔٔظخُس ٟخ ُٔزيأ حُٔ٘خًٍش ك ٢حٓٝ ّ٬ٓ٩غ هخػيس (حُـَّ رخُـْ٘). ٓؼخٍ ً ٝكٌٛ ٢ح حُٟٔٞٞع أٛيٍ ٓـٔغ حُلو ٢ٜح ،٢ٓ٬ٓ٩حُوَحٍ ح٥ط:٢ ( ٣ ٫ـ ُٞاٛيحٍ أٓٔٓ ْٜظخُس ُٜخ هٜخثٓ ٚخُ٤ش طئى ١أُٟ ٠خٕ ٍأّ حُٔخٍ ،أٟٔ ٝخٕ هيٍ ٖٓ حَُرق، أ ٝطوئٜ٣خ ػ٘ي حُظٜل٤ش ،أ ٝػ٘ي ط٣ُٞغ حٍ٧رخف)(). حُٔٔؤُش ٟٔ4:خٕ حُز٘ي ٞٓ٧حٍ حُٔٔظؼَٔ٣ ٖ٣ظ٘خكٓ ٠غ ٗ ٚحُوخػيس: إ حُزلغ ػٖ ِ٤ٓٝش ُـؼَ حُز٘ي ٟخٓ ً٘خ ُٞٓ٨حٍ حُظ ٢طِْٔ اُ ٚ٤رـَ ٝحٓ٫ظؼٔخٍ٣ ،ظ٘خكٓ ٠غ ٓزيأ حُٔ٘خًٍش حُوخثْ ػِ ٠حُوخػيس حَُ٘ػ٤ش" :حُوَحؽ رخُٔ٠خٕ" ،كخُظِحّ حُز٘ي ٣ؼ٘ ٢إٔ أٛلخد حٞٓ٧حٍ ٘٣خًٍ ٕٞحُز٘ي )( ك ٢حُٔـْ٘ كو ،٢أٓخ ك ٢كخُش حُؤخٍس ك٣ ٬ظلِٔ٤ٗ ٕٞجًخٌٛٝ ،ح أَٓ طؤرخ ٙحُؼيحُش حُظ ٢طظٔ ِ٤رٜخ حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش. ٌٌٛٝح ٗـي ٌٙٛحُوخػيس حُـِِ٤ش ػٔ٤وش ح٧ػَ كً ٢ؼ ٖٓ َ٤حُو٠خ٣خ حُٔ٘١ٞش رخ٫هظٜخى ح ٢ٓ٬ٓ٩حُٔؼخٖٓ ،َٛ ك٤غ ٓؼخُـش ػِٔ٤خص حٓ٫ظؼٔخٍٓٝ ،ؼَكش ح٧هطخء حُظَ٣ ٢طٌزٜخ رؼ ٞح٫هظٜخىٝ ٖ٤٣حَُٜٔك ٖ٤٤حٌُ ُْٜ ْ٤ُ ٖ٣ػِْ روٞحػي حُلو ٚحٝ ٢ٓ٬ٓ٩أ.ُٚٞٛ حُٔٔؤُش 5:كٌْ حُٞىحثغ حَُٜٔك٤ش ك ٢حَُٜٔف ح:٢ٓ٬ٓ٩ إ حَُٜٔف ح٣ ٢ٓ٬ٓ٩وزَ حُٞىحثغ حَُٜٔك٤ش ٫ػِ ٠أٓخّ أٜٗخ هَٗٞٔ٠ٓ ٝٝشٝ ،رلٞحثي ٓليىس ٓٔزوًخ، ٝاٗٔخ ٣وزِٜخ ػِ ٠أٓخّ أٜٗخ ٓ٠خٍرش طو٠غ َُِرق ٝحُؤخٍس. ٝهي ٍأ ٟحُلوٜخء حُٔئطَٔ ٕٝرـ "ٓئطَٔ حَُٜٔف ح ٢ٓ٬ٓ٩رير ،"()٢ػيّ اػطخء أٍرخف ػِ ٠حُٞىحثغ ح٫ىهخٍ٣ش رخػظزخٍٛخ ػوي هَ ،ٝا ٫ك ٢حُلخُش حُظ ٚ٘٣ ٢كٜ٤خ ػ٘ي حُطِذ كظق حُلٔخد ػِ ٠إٔ حُٔؼخِٓش ر ٖ٤حُٔٞىع )( ٝحَُٜٔف طؤهٌ كٌْ حُٔ٠خٍرش. َٟ٣ٝحٓ٧ظخً ػزيهللا حُؼزخى: ١أٗ٘ٛ ْ٤ُ ٚخى ٓخٗغ َٗػ ٖٓ ٢إٔ ٣يهَ ٌٛح حُلٔخد ك ٢أػٔخٍ حٓ٫ظؼٔخٍ، ٗ ٚح٫طلخم ػًُِ ٠ئً ،خ ٞٛحُلخٍ ك ٢حُز٘ي ٝإٔ ٣يكغ حَُٜٔف أٍرخ ًكخ ػًُِ ٠ي ٖٓ حٍ٧رخف حُلو٤و٤ش؛ اًح ّ ح ٢ٓ٬ٓ٩حٍ٧ىٗٝ ،٢ر٤ض حُظٔ َ٣ٞحٌُ٣ٞظ ،()٢أٓخ رخُ٘ٔزش ُٔ٠خٕ ٌٙٛحُٞى٣ؼش كبٜٗخ اًح ًخٗض روٜي حٓ٫ظؼٔخٍ ك٬ ٟٔخٕ ػِ ٠حَُٜٔف. أٓخ اًح ٟٝؼض روٜي حُؤََُِٜ ٝف كبٕ ػِ ٠حَُٜٔف حَُّٔ٠خٕ أهًٌح رخُوخػيس حَُ٘ػ٤ش" :حُـَّ رخُـْ٘ " ٝهخػيس "حُوَحؽ رخُٔ٠خٕ" ًٔ ،خ ك ٢حُٞىحثغ حُـخٍ٣ش ،كبٜٗخ طؤهٌ كٌْ حُوَ٣ٝ ٝـَ ١ػِٜ٤خ ٓخ ٣ـَ ١ػِ ٠حُوَٝ )( ٖٓ حَُّٔ٠خٕ ٍٝى حُٔؼَ. حُٔٔؤُش 6:كٌْ هطخد حَُّٔ٠خٕ: ٞٛطؼٜي ٜٗخثٜ٣ ٢يٍ ٖٓ حُز٘ي ر٘خ ًء ػِِ١ ٠ذ حُؼٔ َ٤روز ٍٞىكغ ٓزِؾ ٓؼ ٖ٤أ ٝهخرَ ُِظؼ ٖ٤٤رٔـَى إٔ )( ٣طِذ حُٔٔظل٤ي ًُي ٖٓ حَُٜٔف هٓ ٍ٬يس ٓليىس. ٌٖٔ٣ٝطؼَ٣ل ٚرؤٗ: (ٚػزخٍس ػٖ طؼٜي ًظخر٣ ،٢ظؼٜي رٔوظ٠خ ٙحُز٘ي رٌلخُش أكي ػٔ٬ث١[ ٚخُذ حٛ٩يحٍ] ،ك٢ كيٝى ٓزِؾ ٓؼ ٖ٤طـخَ١ ٙف ػخُغ ،رٔ٘خٓزش حُظِحّ ِٓو ٠ػِ ٠ػخطن حُؼٔ َ٤حٌُٔلًُٝ ،ٍٞي ٟٔخًٗخ ُٞكخء ٌٛح حُؼَٔ٤ رخُظِحٓ ٚطـخًُ ٙي حُطَف هٓ ٍ٬يس ٓؼ٘٤ش ،ػِ ٠إٔ ٣يكغ حُز٘ي حُٔزِؾ حُٔ ٕٞٔ٠ػ٘ي أٓ ٍٝطخُزش ه٣َٓ ٍ٬خٕ هطخد حُٔ٠خٕ ،ى ٕٝحُظلخص ُٔخ هي ٣زي ٚ٣حُؼٔ ٖٓ َ٤حُٔؼخٍٟش)(). ٝطو ّٞحُٜٔخٍف ح٤ٓ٬ٓ٩ش ربٛيحٍ هطخرخص حُٔ٠خٕ ُؼٔ٬ثٜخٜٗ٧ ،خ آخ إٔ طًٌ ٕٞلخُش أًٝ ٝخُشٔٛٝ ،خ ؿخثِحٕ ك ٢حُلو ٚحٓ ٢ٓ٬ٓ٩خ ُْ ٜ٣خكزٜٔخ ٓخ ٣لٔئٛخ. كوطخد حَُّٔ٠خٕ ؿخثِ َٗ ًػخ ٖٓ ك٤غ حٛ٩يحٍٝ ،حهظِلٞح ك ٢أهٌ حُٔوخرَ ػِ ٠حَُّٔ٠خٕ طزؼًخ ٫هظ٬ك ْٜك٢ ٟخ ػٖ طوي ٌٙٛ ْ٣حُوطخرخصٝ ،رخُظخُ٢ طٌ٤٤ل ،ٚكوي ٍك٠ض ٓؼظْ ٤ٛجخص حُلظ ٟٞحَُ٘ػ٤شٓ ،زيأ أهٌ حُز٘ي ح ٢ٓ٬ٓ٩ػً ٞ حٓظ٘ؼض رؼ ٞحُٜٔخٍف ح٤ٓ٬ٓ٩ش ػٖ ٌٛح حُ٘٘خٔٓ ١خ أى ٟاُ ٠حٓظَٔحٍ حػظٔخى ػٔ٬ثٜخ ػِ ٠حُز٘ٞى حُظـخٍ٣ش ك٢ ٌٛح حُٔـخٍ. ٝهي أؿخُ حُ٘٤ن ػزيحُلٔ٤ي حُٔخثق أهٌ ح٧ؿَ ُوطخد حُٔ٠خٕ حُٜخىٍ ػٖ حُز٘ي ح ٢ٓ٬ٓ٩حٍ٧ىٗٝ. ٢طَظَّظزغ )( ٜيٍِ هطخرخص حُٔ٠خٕ رٔوخرَ. رؼ ٞحُٜٔخٍف ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٌٛح حَُأ ١كّظ ُ ْ ٝهي حهظِق حُؼِٔخء حُٔؼخ َٕٝٛك ٢طٌ٤٤ق ٌٙٛحُٔؼخِٓش: كٌٛذ رؼ ْٜ٠اُ ٠إٔ هطخد حَُّٔ٠خٕ ًلخُش ْٜ٘ٓٝ ،حُيًظ ٍٞحُٜي٣ن حُٝ ،َ٣َ٠حُيًظ ٍٞرٌَ أر٣ُٞيٕ٧ ،)( حٌُلخُش طظلن ٓغ هطخد حَُّٔ٠خٕ ٖٓ ك٤غ حُٔؼ٘ ٞٛٝ ،٠حُظِحّ حُ٘وٓ ٚخٝ ً٫حؿزًخ ػِ ٠ؿُ٘ َٙ٤و ٚػخُغ. ٝؿٔ ٍٜٞحُلوٜخء ػِ ٠ػيّ ؿٞحُ أهٌ ح٧ؿَس ػِ ٠حٌُلخُش)(ٝ ،ػِ ٚ٤ك ٬أؿَس ػِ ٠اٛيحٍ هطخد حَُّٔ٠خٕ. ًٛٝذ رؼ ٞحُزخكؼ ٖ٤اُ ٠إٔ هطخد حَُّٔ٠خٕ ًٝخُ شًٛ ٖٔٓٝ ،ذ اًُُ ٠ي حُيًظٓ ٍٞخٓ ٢كٔٞىٍٝ ،طذ)( ٓخ ػِ ٠ؿٞحُ أهٌ ح٧ؿَس ػٖ حًُٞخُش. ػًُِ ٠ي ؿٞحُ أهٌ ح٧ؿَس ػِ ٠اٛيحٍ هطخد حَُّٔ٠خٕ ،ه٤خ ً ًٛٝذ رؼ ٞحُزخكؼ ٖ٤اُ ٠أًٗٝ ٚخُش اًح ًخٕ هطخد حَُّٔ٠خٕ ٓـط ٠طـط٤ش ًخِٓش ٖٓ هزَ حُؼًٔٝ ،َ٤لخُشاًح ًخٕ ؿٓ َ٤ـط.٠ ٝأٓخ اًح ًخٕ ٓـط ٠ؿِثً٤خ كبًٗٝ ٚخُش ك ٢حُـِء حُٔـطًٝ ٠لخُش ك ٢ؿ َ٤حُٔـطًٛ ٖٔٓٝ ،٠ذ اًُُ ٠ي )( حُيًظ ٍٞػِ ٢أكٔي حُٔخُٝ ،ّٞر٘خ ًء ػًُِ ٠ي ٣ ٫ـ ُٞأهٌ ح٧ؿَس ػِ ٠حٌُلخُش. ٝهي ٍؿق ٓـٔغ حُلو ٚحٌٛ ٢ٓ٬ٓ٩ح حُو ٍٞك٤غ ؿخء ك ٢هَحٍ:ٙ أ: ً٫ٝإٔ هطخد حَُّٔ٠خٕ ٣ ٫ـ ُٞأهٌ ح٧ؿَ ػُِ ٚ٤وخء ػِٔ٤ش حَُّٔ٠خٕ ٝحُظَ٣ ٢حػ ٠كٜ٤خ ػخىس ٓزِؾ حَُّٔ٠خٕ ٓٝيطٞٓ ،ٚحء أًخٕ رـطخء أّ ري.ٚٗٝ ػخًٗ٤خ :أٓخ حُٜٔخٍ٣ق ح٩ىحٍ٣ش ٛ٩يحٍ هطخد حَُّٔ٠خٕ ر٘ٞػ ٚ٤كـخثِس َٗ ًػخٓ ،غ َٓحػخس ػيّ حُِ٣خىس ػِ٠ أؿَ حُٔؼَٝ ،ك ٢كخُش طوي ْ٣ؿطخء ًِ ٢أ ٝؿِث٣ ،٢ـ ُٞإٔ َ٣حػ ٠ك ٢طوي َ٣حُٜٔخٍ٣ق ٛ٩يحٍ هطخد حَُّٔ٠خٕ ٓخ )( هي طظطِز ٚحُٜٔٔش حُلؼِ٤ش ٧ىحء ًُي حُـطخء. • )( ًٛٝذ رؼ ْٜ٠اُ ٠إٔ هطخد حَُّٔ٠خٕ ؿؼخُش)(ًٛ ٖٔٓٝ ،ذ اًُُ ٠ي حُٔ٤ي دمحم رخهَ حُٜيٍ. ًٛٝذ رؼ ْٜ٠اُ ٠طٌ٤٤ق أهٌ ح٧ؿَ ػِ ٠حُٔ٠خٕ رظوَ٣ـ ٚػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُوَحؽ • رخَُّٔ٠خٕ"ًٛ ٖٔٓٝ ،ذ اًُُ ٠ي حٓ٧ظخً ػزيحُلٔ٤ي حُزؼِ ،٢ك٤غ هخٍ( ٝ:كٌٛ ٢ح حُو ٜٙٞأٝى إٔ أٗ َ٤اُ ٠كي٣غ : "حُوَحؽ رخُٔ٠خٕ" َٛٝ ،كٓ ٢ؼ٘خٓ ٙظٔغ ُٔوخرَ ١خ َٛأ ٝؿِحء ػخىٍ اًح هِ٘خ :إ ٖٓ ٣ظلَٔ طزؼ٤ش ٟٔخٕ ٗ٢ء ُ ٞطِق ٖٓ ٌٕٞ٣كو ٚإٔ ٣ل َٜػِ٘ٓ ٠لؼش ٖٓ حُ٘٢ء حُٔ ،ٕٞٔ٠كخُٔ٘لؼش ٓوخرَ حُٔ٠خٕ ك ٌٙٛ ٢حُلخُش٣ٝ ،ـَ١ ح٫ؿظٜخى ك ٍٞحٓ٧خّ حُؼخىٍ ُظلي٣ي ًُي حُٔوخرَ أ ٝحُـِحء ٗ٫ظَحى حُز٘ي ٝػٔ ِٚ٤ك ٢حُٔ٘لؼش ،كل ٢حُلي٣غ ٝهٞحػي حُلوٜخء ٓظٔغ ُِٔٔؤُش ٖٓٝ ...هٞحػي حُلوٜخء كٓ ٢ؼ٘ ٠حُلي٣غ حَُ٘٣ق ٓخ هخُ٣َٗ ٚق رٖ حُلخٍع حٌُ٘ئٖٟ ٖٓ: (١ ٓخ ً٫كٍِ ٚرل)().ٚ ٝػٌِٛ ٠ح حٓ٧خّ ٗو: ٍٞإ حُز٘ي ٝهي ٖٟٔك ٢هطخد حَُّٔ٠خٕ ،ك٤ٜٗ ُٚ ٌٕٞ٤ذ ٖٓ حَُرق حُؼخثي ُِؼَٔ٤ ٖٓ حُؼِٔ٤ش حُٔٗٞٔ٠ش ،أٓ ٝلَ حُٔ٠خٕ َُ٘حًظٓ ٚغ حُؼٔ َ٤ك ٌٙٛ ٢حُؼِٔ٤ش (َٗحًش ػوي )ٓلِٟٔ ٚخٕ ػَٔ حُؼٔ،َ٤ ٟٔٝخٕ ػَٔ حُؼٔٞٗ َ٤ع ٖٓ حُؼًَٔٔٝ ،خ إٔ حٓظلوخم حَُرق ٌٕٞ٣طخٍس ً رخُٔ٠خٕ ٝ...ػٌِٛ ٠ح ُِ ٌٕٞ٣ز٘ي كع ٖٓ ًٔذ حُؼٍٔٝ َ٤رل)().ٚ ٠خ –حُ٘٤ن ًَُ٣خ حُزَ ، ()١حٌُ ١هخٍ( :اًح ًخٕ ٓوظٌٛ ٠٠ح حُٔ٠خٕ حَُٜٔك٢ ٓ ٞٛٝخ ًٛذ اُ– ٚ٤أً ٣اُِحّ حَُٜٔف رخُٔـخٍّ حُظ ٢طظَطذ ػٌِٛ ٠ح حُٔ٠خٕ ،ط٘لًٌ٤ح ُ٫ظِحٓ ،ٚكِْ ُٚ ٌٕٞ٣ ٫ؿْ٘ ٖٓ حُٔ٣ ٕٞٔ٠ئىٚ٣ َُِٜٔف حُ٠خٖٓ ٗظ٤ـش ح٫طلخم ٝحَُٟخ رٚ؟ ٖٓٝحُوٞحػي حُلو٤ٜش حُؼخىُش إٔ" :حُـْ٘ رخُـَّ"ٝ ،ؿَ ٟػِٜ٤خ حُظؼِ َ٤حُلو ٢ٜكٓ ٢ؼَ ٝؿٞد ٗلوش حُلوَ٤ حُؼخؿِ ػِ ٠هَ٣ز ٚحُـ٘ ٢حُٔٓ ،َٓٞـَ ًٓخ ك ٢كخُش كوَ حُوَ٣ذ ٓوخرِش ُِٔـْ٘ رَٔ٤حػ ٚك ٢كخُش ٔ٣خٍ)().ٙ ا ٫إٔ ٌٙٛحٍ٥حء ٓوخُلش ُلو٤وش هطخد حُٔ٠خٕ ،كخُز٘ي ُْ ٣يهَ ًَ٘٣ي ٓغ ػٔ ِٚ٤ك ُٚ ٌٕٞ٤ؿِء ٖٓ حَُرقٝ ،اٗٔخ حُز٘ي ٌ٣ ٢٤ٓٝ ٞٛلَ حُؼٔٞ٣ٝ ،َ٤كَ ُٟٔ ٚخًٗخ ٝطؤًٓ٘٤خ ُ٤ظٌٖٔ ٖٓ ط٘ل ٌ٤حُظِحٓخط ٚطـخ ٙحُـٜخص حُظ٣ ٢ظؼخَٓ ٓؼٜخ ُٚ ْ٤ُٝ ،حُلن ك ٢أهٌ ح٧ؿَس ػِٓ ٠ـَى حَُّٔ٠خَّٕ ، حُِ َّْ ٜاًح ًخٕ حُز٘ي هي طلَٔ ٗلوخص كٓ ٢زٝ َ٤كخث ٚربٛيحٍ ٌٛح حُٔ٠خٕ ،كل٘٤ج ٌٍ ُ ٚإٔ ٣ؤهٌ ٖٓ حُؼٔٓ َ٤خ ٔ٣خ ٌٙٛ ١ٝحُ٘لوخص. ٌٛ ٝح ح َٓ٧ػِ٤ٛ ٠جش حَُهخرش حَُ٘ػ٤ش رز٘ي ك َٜ٤ح ٢ٓ٬ٓ٩حُٔ ١َٜكؤكظض أٗ٣ ٫ ٚـ ُٞأهٌ ُٝوي ُ ػ َِ َ ح٧ؿَ ػِٓ ٠ـَى حَُّٔ٠خٕ ٌُٖٝ ،اًح ًخٕ هطخد حَُّٔ٠خٕ ٌُٓ٤زِّي حُز٘ي ؿٜيًح هزَ اٛيحٍ ٙأ ٝرؼي ٖٓ ،ٙىٍحٓش حُؼِٔ٤ش أؿَح ػٖ ٌٙٛ حُظٛ ٢يٍ ر٘ؤٜٗخ حُوطخد ،أ ٝطلُٔٔ َ٤ٜظلوخطٜخ ،أٓ ٝظخرؼش ٧ػٔخُٜخ كبٗ٣ ٚـُِ ُٞز٘ي إٔ ٣ؤهٌ ً )( ح٧ػٔخٍ حُظٜ٣ ٢زق ً٬٤ًٝػٖ ػٔ ِٚ٤كٜ٤خ ٌٕٞ٣ٝ ،ح٧ؿَ ٓوخرَ ٌٙٛح٧ػٔخٍ ٓ ْ٤ُٝوخرَ حَُّٔ٠خٕ. ٝهَ٣ذ ٖٓ ًُي ٓخ أؿخد ر ٚحُ٘٤ن ريٍ ٓظ ٢ُٞػزيحُزخٓ ٢حُٔٔظ٘خٍ حَُ٘ػُ ٢ز٤ض حُظٔ َ٣ٞحٌُ٣ٞظ ٢ػ٘يٓخ ٓجَ ػٖ ٌٙٛحُو٤٠ش ك٤غ ُْ ٣ـِ أهٌ ح٧ؿَ ػِٓ ٠ـَى حَُّٔ٠خٕ ،أٓخ رخُ٘ٔزش ُ٨ػٔخٍ حُظ ٢هخّ رٜخ حُز٘ي ٗ٤خرش ػٖ )( ػُٔ ِٚ٤ي ٟحُـٜش حُُٜٔ ٕٞٔ٠خ كوي أؿخُ إٔ ٣ظوخ ٠ٟػِٜ٤خ أؿَ حُٔؼَ. )( أهَط٤ٛ ٚجش حَُهخرش حَُ٘ػ٤ش رز٘ي ك َٜ٤ح ٢ٓ٬ٓ٩حُٔٞىحٗ.٢ ٔ ٚحٌُّ ١ ٞٛٝحُـٞحد ٗل ُ ٝحُوٛ٬ش أٗ ٫ ٚأؿَ ػِٓ ٠ـَى حَُّٔ٠خٕ ٣ ٚٗ٧ؼظزَ ػٔ ٖٓ ً٬أػٔخٍ حُظزَع ٌُٖٝ ،اًح ٛلذ حَُّٔ٠خٕ أؿَح ٓوخرَ ٌٙٛ رؼ ٞح٧ػٔخٍ ٝحُويٓخص ٣ظٌِلٜخ حَُٜٔف رٔ٘خٓزش اٛيحٍُ ٙوطخد حَُّٔ٠خٕ ،ك ٬رؤّ إٔ ٣ظوخً ٠ٟ ح٧ػٔخٍ حُظ٣ ٢و ّٞرٜخ ُِٜٔلش حُؼٔ ،َ٤ػٔ ً٬روخػيس" :حُـْ٘ رخُـَّ ""ٝحُوَحؽ رخُٔ٠خٕ". حُٔٔؤُش 7:حُظِحٓخص حُٔوخ ٍٝك ٢ػوي حٓ٫ظٜ٘خع: اًح ًخٕ ػوي حُٔوخ ٍٝهخث ًٔخ ػِ ٠طوزَ ر٘خء ٜ٘٣غ حُٜٔ٘يّ ط ٚٔ٤ٜٔػِ ٠إٔ ٘٣لٌ ٙحُٔوخ ٍٝطلض اَٗحكً ،ٚخٗخ ٓ٘ظ ًَ ٖ٤ك ٢حُظؼُٜ ٞ٣ٞخكذ حُؼَٔ ػِ ٠حُوَِ حُلخ َٛرٔززٜٔخ ٖٓ طو َ٤ٜأ ٝطؼيٍّٝ ،ػٖ ًَ ٓخ ٣ليع ك ٢هٍ٬ ػَ٘ ٓ٘ٞحص ٖٓ طٜي ٢ًِ ْ٣أ ٝؿِث ٢كٔ٤خ ٗ٤يح ٖٓ ٙحُز٘خء ٓٝخ أهخٓخ٘٘ٓ ٖٓ ٙآصٔٛٝ ،خ ٓٔئٟٝ ٕ٫ٝخٓ٘خٕ ٌَُ ػ٤ذ ٜ٣يِّى ٓظخٗش حُز٘خء ٓ٬ٓٝظ ،ٚكبًح ط ٖٔ٠حُؼوي حَُّٔٓ٬ش ُٔيس أً ٍٞ١خٗخ ٟخُِٓ٘ٔ ٖ٤يس حُٔظلن ػِٜ٤خٝ ،إ ًخٕ حُوَِ ٗخٗجًخ ػٖ ػ٤ذ ك ٢حً ٍٝ٧حطٜخ ُؼيّ حكظ٤خٜٔ١خ ٌُُي. ٝطزيأ ٓيس حُٔ٠خٕ ٖٓ ٝهض طِْٔ حُٔلَ كبًح حهظ َٜػَٔ حُٜٔ٘يّ ػِٟٝ ٠غ حُظ ٖٓ ْ٤ٜٔؿ َ٤اَٗحكٚ ػِ ٠حُظ٘لً ٌ٤خٕ ٓٔئ ً٫ٝػٖ ػٞ٤د حُظُ ْ٤ٜٔوّ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص" :حُوَحؽ رخُٔ٠خٕ ٫".ػٖ ػٞ٤د حُظ٘ل" ٕ٧ ٌ٤حُـَّ رخُـْ٘ " ٝاًح ػَٔ حُٔوخ ٍٝربَٗحف ٜٓ٘يّ آهَ كٔٓ ٌٕٞ٣ ٬ئ ً٫ٝػٖ حُظٔٓ ٌٕٞ٣ ٌُٖٝ ْ٤ٜٔئ ً٫ٝػٖ ػٞ٤د حُظ٘لٕ٧ ٌ٤ "حُـَّ رخُـْ٘ "ًٔخ هيٓ٘خ. ١َٗ ُٞٝحُٜٔ٘يّ أ ٝحُٔوخ ٍٝح٩ػلخء ٖٓ حُٔٔئ٤ُٝش ٝك ٢حُٔ٠خٕ ػ٘ٝ ٚحُلي ًٓ٘ ٚخٕ حَُ٘ ١رخً٬١ ٝٝؿذ ػِ ٚ٤حُٔ٠خٌٕٛ ٕ٧ ،ح حَُ٘٘٣ ١خك ٢حُِٜٔلش ٓغ كن ح٥هَ ٌُٖ ،ٖ٣اًح ٌٓض ٍد حُؼَٔ ػٖ حُؼٞ٤د حُظ٢ حٌٗ٘لض أ ٝػٖ حُظٜي ْ٣حٌُ ١ك٘ٓ َٜش ًخِٓش ٝرؼيٛخ هخّ ريػ ٟٞحُٔ٠خٕ ٓو ٢كو ٚكًُٝ ،ٚ٤ي أهًٌح روخػيس ٓٝزيأ حُٔ٘غ ٖٓ ٓٔخع حُيػٝ ٟٞرٔزيأ طو ٚ٤ٜحُو٠خء)(ٝ ،هٍَ رؼ ْٜ٠حُٔو ١ٞرؼي ػ٬ع ٓ٘ٞحص طُِِ٘٘ٓ ُٚ ً٬٣ش ٖٓ أهَؽ )( حُ٘٢ء ٖٓ ٣يٝ ٙحُوَحؽ رخُٔ٠خٕ. حُٔٔؤُش َٝ٘ٓ8:ػ٤ش حُٔ٘خًٍش حُٔظ٘خهٜش: )( ًٛذ رؼ ٞػِٔخء حُؼ َٜاُ ٠حُو ٍٞرـٞحُ حُٔ٘خًٍش حُٔظ٘خهٜشٝ ،حٓظيُٞح ػًُِ ٠ي رؤىُش ٜٓ٘خ حُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُوَحؽ رخَُّٔ٠خٕ"ٛ ٖٓٝ ،ئ٫ء حُؼِٔخء حُيًظ ٍٞػـ َ٤ؿخْٓ حُ٘٘ٔ ،()٢حٌُ ١رٝ ٖ٤ؿ ٚطوَ٣ـُ ٚـٞحُ ٌٙٛ حُٔؼخِٓش حُلي٣ؼش كوخٍ: ( إ حُٔ٘خًٍش كٓ ٢ل ّٜٞح٫هظٜخى حٔٓ ٢ٓ٬ٓ٩ئ٤ُٝش حؿظٔخػ٤ش ٝأه٬ه٤ش ٝطَر٣ٞش ػْ ٢ٛط٘ٔ٣ٞش كٌٛ ٢ح حَُر١ٞ ًِ ،ٚاُ ٠ؿخٗذ ًٜٗٞخ ٓٔئ٤ُٝش ٓخُ٤ش حهظٜخى٣ش ،طو ّٞػِٓ ٠زيأ" :حُـْ٘ رخُـَّ ""ٝحُوَحؽ رخُٔ٠خٕ"ٝ ،حُ٘ظخّ ّ ٣ ٫ظلَٔ حُٔ٠خٍر ٕٞحُٔـخَٓ ٕٝكٔٓ ٚ٤ئ٤ُٝش ٣ ٫ٝؼ٘ ْٜ٤حٓ٫ظؼٔخٍ ٝاػٔخٍ حُز٬ى ٝحُظٓٞؼش ػِ ٠أِٜٛخ ك٢ٗ ٢ء ،رَ ٌٛح َٓؿؼ ُٖٔ ٚحٓظِْ حُٔخٍ ٠٣ؼ ٚك ٢حُل ٍ٬أ ٝحُلَحّ . ُٔٝخ ًخٗض حُٔ٘خًٍخص ٖٓ أٓ ْٛزَ حُظ٘ٔ٤ش كوي طؼيىص ك ٢حُلو ٚحَ١ ٢ٓ٬ٓ٩حثو ٚطزؼًخ ُٔلِ ،ٚكوي طٌٕٞ حُٔ٘خًٍش كًَٗ ٢ش حُِٔي ،أًَٗ ٝش حُؼوي رؤٗٞحػٜخًَٗ ٖٓ ،ش حُٔلخٟٝش ًَٗٝش ح٧ػٔخًٍَٗٝ ،ش حُؼ٘خٕ ًَٗٝش حُٔ٠خٍرش. ٝاًح ًخٗض حُٔ٘خًٍش حُٔظ٘خهٜش ٖٓ هز َ٤حُظوخء حُٔخٍ ٝحُؼَٔ ،ك٘ٓ ٢ٜخًٍش َٓ٘ٝػش ك ٢أِٜٛخ٣ٝ ،زو٠ ٛٝلٜخ حَُ٘ػ ٢حُٔليى طزؼًخ ُٔلٜٜٓٞخ ٜ١َٝٗٝخٟٞٝ ،حرطٜخٝ ،طزؼًخ ٍُٜٛٞخ ٝأٗٞحػٜخ٤ًٝ ،ل٤ش ططز٤وخطٜخ)(). حُٔٔؤُش 9:حَُّٔ٠خٕ ر ٖ٤حُٔزخَٗس ٝحُظٔزذ: رٔ٘٤خ ًخٕ هخثي حُٔ٤خٍس ٣وٞى ٓ٤خٍط ٚرَٔػش ًزَ٤س ك ٢حطـخ٠ٓ ٙخى ٫طـخ٤ٓ ٙخٍطًٝ ٖ٤خٗظخ طِظِٓخٕ ٖ٤ٔ٣ حُطَ٣ن ك ٢حطـخٜٔٛخ ،اً روخثي ح ُٔ٤خٍس ح٘٣ ٠ُٝ٧لَف طـخ ٙحُٔ٤خٍط ٖ٤كٜيّ رٜٔخ ػِ ٠حُظٞحُ ٢ك٤غ ٝهغ حُلخىع ٝحٗظ ٠ٜرٞكخط ٫ ،ٚري ٘ٛخ إٔ ٣وخٍ :اٗ ٞٛ ٚحٌُ ١رخَٗ حُٜيّ ٗٝـْ حُوظَ ٗظ٤ـش حٛ٫طيحّ ك ٜٞحُٔٔئ ٞٛٝ ٍٝحُٔزخَٗ ك٣ ٬ظلَٔ ٓخثوٜخ أٔٓ ١ئ٤ُٝش ٓغ حُٔزخَٗ ٕ٧ ،حُ٘٣ ُْ ٍَ٠ـْ ٓزخَٗس ػٖ كًَش حُٔ٤خٍطُ ٖ٤ظيهَ أَٓ ر ٖ٤كًَظٜٔخ ٝر ٖ٤حُ ٍَ٠حُ٘خؿْ ٞٛٝحُٜيٓش حُظ ٢أكيػظٜخ ٓ٤خٍس حُٔظٞك ٠رٜٔخ. ًخٕ هخثي حُٔ٤خٍس (أ ) َ٤ٔ٣ػِ ٖ٤ٔ٣ ٠حُطَ٣ن رَٔػش ٓؼظيُش ،رٔ٘٤خ ًخٕ َ٤ٔ٣هِل ٚهخثي حُٔ٤خٍس (د)ٝ ،حٌُ١ ػ٘ي حهظَحر ٚ٘ٓ ٚكخ ٍٝإٔ ٣ظـخِٔ٣ ُْٝ ُٙٝي كًُ ٢ي حُِٔٞى حُٔؼظخى رؤٕ ٣ظْ حُظـخ ُٝك ٢ؿٜش حُٔ٤خٍ ،رَ ػِ ٠حُؼٌْ ٖٓ ًُي كخ ٍٝإٔ ٣ظوطخ ٙػٖ حُٝ ،ٖ٤ٔ٤إ ًخٗض طِي حُٔ٤خٍس ػِ ٖ٤ٔ٣ ٠حُطَ٣ن طلَى هخثيٛخ ٖ٤ٔ٣حُطَ٣ن حُؼخّ ٓٝخٍ ٠خ كخٛطيّ رٜخ كٞهغ حُلخىع ،كبٗ ٌٕٞ٣ ٚحُٔزخَٗ ٌُٜح ك ٢حُـِء حُظَحرٝ ٚ٘ٓ ٢كخ ٍٝطـخ ُٝحُٔ٤خٍس ح٧هَ ٟأً ٣ حُلخىع ٣ٝوظ َٜى ٍٝهخثي حُٔ٤خٍس حُؼخٗ٤ش ػِٓ ًٚٗٞ ٠ظٔززًخ كٔ٣ ٬ؤٍ. ٝهغ طٜخىّ ر٤ٓ ٖ٤خٍس (أ )٤ٓٝخٍس (د )ٗظ٤ـش اهيحّ هخثي ٓ٤خٍس (أ )ػِ ٠ه٤خىطٜخ رَٔػش ٝػ٘ي حُظٜيثش ػ٘ي حُظوخ١غ ٝحٗلَحك ٚؿٜش حُٔ٤خٍ ٓٔخ أى ٟاُ ٠حٛطيحٓ ٚرخُٔ٤خٍس (د )حُظً ٢خٕ هخثيٛخ ٝهض ٝهٞع حٛ٫طيحّ ٓظوًٌح حُٟٞغ حُؼخى ١حَُٔػ ٢ك ٢حُٔٝ ،َ٤ك ٢حُـخٗذ ح ٖٓ ٖٔ٣٧حُطَ٣ن٣ ُْٝ ،وغ ك ٚ٤أ ١كؼَ أػَ ك ٢حُظِق ٝكٝ ِٜٚؿِذ ٓزخَٗح حُ ٍَ٠رٌحط ٚىٝ ٕٝحٓطش ًٝخٕ ػِش ُ ،ٚكبٕ هخثي حُٔ٤خٍس حُؼخٗ٤ش ٌٕٞ٣ ٫هي أط ٠رلؼَ ٓظِق رٌ ٖٓٝ ،ػْ ٣ ٫ؼي ً ُظيهَ أَٓ ر ٌٙٛ َ٤ٓ ٖ٤حُٔ٤خٍس ٝر ٖ٤حُ ٍَ٠حُ٘خؿْ ػٖ ٌٛح ح ٞٛٝ ،َٓ٧حُٜيٓش حُظ ٢أكيػظٜخ حُٔ٤خٍس ح ٠ُٝ٧رظِي ٓزخَٗح. حُٔ٤خٍسٔٓ ،خ ٣ـؼَ هخثيٛخ ٓظٔززًخ ك ٢حُْ٤ُٝ ٍَ٠ ً ًخٗض حُٔ٤خٍس (أ ) ٣وٞىٛخ ٓخثوٜخ ًَ٣ٝذ ٓؼٗ ٚو ٚآهَ كل َٜطٜخىّ ر ٌٙٛ ٖ٤حُٔ٤خٍس ٝحُٔ٤خٍس (د ) كظٞك ٢هخثي حُٔ٤خٍس (أ )ٓغ حَُحًذ حٌُٓ ١ؼًٝ ،ٚخٕ حُٜيّ ٗظ٤ـش حٗلَحف حُٔ٤خٍس (أ )ٖٓ حُ٘خك٤ش حُ ٠٘ٔ٤اُ ٠حُ٘خك٤ش حُ ٖٓ َٟٔ٤حُطَ٣ن ،حٗلَحكًخ كخىًح رآػخٍ كَحَٓ ظخَٛس ُٜٞ١خ ػَ٘٣ ٕٝخٍىًح طوَ٣زًخ ،ك ٢حُٞهض حًٌُ ١خٗض ك ٚ٤حُٔ٤خٍس حُؼخٗ٤ش آط٤ش ٖٓ ح٫طـخ ٙحُٔوخرَ ك ٢هَٛ٤ٓ ٢خ حُطز٤ؼ ،٢كٗ ٬ي إٔ حٌُ٣ ١ظلَٔ حُٔٔئ٤ُٝش كٌٛ ٢ح حُلخىع ٓ ٞٛخثن حُٔ٤خٍس (أ )٣ ٚٗ٧ؼظزَ ٞٛحُٔزخَٗ ،أٓخ ٓخثن حُٔ٤خٍس ح٧هَ ٟكٜ٣ ٬يم ػِٛٝ ٚ٤ق حُٔزخَٗٝ ،اٗٔخ ٓ ٞٛـَى ٓظٔزذ ِِٚٓ٣ ٫حُٔ٠خٕ ا ٫اًح ًخٕ ٓظؼيً٣خ. ٌٙٛٝحٓ٧ؼِشٓ ،غ ٟٞٝف حُلٌْ كٜ٤خ ،ا ٫إٔ ٘ٛخى ٖٓ حُو٠خس ٖٓ طز٘ ٠كٌَس حُٔزخَٗس رٍٜٞس ؿخٓيس، ٣ٝظؤػَ ٗظ٤ـش حُ ٍَ٠اًح ًخٕ ؿًٔٔ ٤خٝ ،هخٛش ك ٢كخُش حُٞكخس ،ك٤لَ ٙرؼ ٞحُو٠خس ػِ ٠إٔ ٣لٌٔٞح رخُي٣ش ك ٢كخُش حُٞكخس ٗظ٤ـش كٞحىع حُٔ٤خٍحص حٗط٬هًخ ٖٓ ٓزيأ (٣ ٫زطَ ىّ ك ٢حٓ ٞٛٝ ،)ّ٬ٓ٩زيأ ٛل٤ق ٖٓ ْ٤ُ ٌُٖٝػيٍ ح ّ٬ٓ٩إٔ ٣ظلَٔ حُي٣ش ٖٓ ُٔ٤ض ػُِٔ ٚ٤ـَى حُٔزخَٗس ٝ.رؼ٣ ْٜ٠لظؾ رؤٕ حُ٘خثْ اًح ٝهغ ػِ ٠اٗٔخٕ كوظِٖٔ٠٣ ٚ حُي٣ش ٓغ أٗ ُٚ ْ٤ُ ٚحهظ٤خٍ ٝٝ .حٟق إٔ ٌٙٛحُٔٔؤُش طوظِق ػٖ كٞحىع حُٔ٤خٍحص ،كبٕ ٓ ٌٙٛزخَٗس ريٝ ٕٝحٓطش، )( ٝك ٢آٌخٕ حُ٘خثْ هزَ إٔ ٘٣خّ إٔ ٣ظلَٓ ٟخ ٌٖٔ٣إٔ ٣ليع ُٔخ ٜ٣يٍ ٓ٘ ٚأػ٘خء ٗ ٚٓٞك٣ ٬ئً ١أكيًح . حُل َٜحُؼخُغ : هٞحػي ٓوظِق كٜ٤خ ٣ ٫ٝطِن حُظَؿ٤ق ٫هظ٬ك ٚك ٢حُل َٝع • حٌّزذغ حألٚي" ً٘:حٌؼزغس رظ١غ حٌؼمٛص ،أَ رّؼخٔٙ١خ؟" حٌّزذغ حٌؼخٔ: "ٟحٌؼ ٓ١حٌّـظؼخعس ٌٍغ٘ٓ ً٘ ،حٌّغ ٍّذ فٙ١خ جخٔذ حٌؼّخْ أ ٚجخٔذ حٌؼخع٠ش؟" • حٌّزذغ حٌؼخٌغ" :حٌذٛحٌش ً٘ ٘ ٟر١غ أ ٚحؿظ١فخء؟" • حٌّزذغ حٌغحرغ" :حإلرغحء ً٘ ٘ ٛاؿمخؽ أ ٚطٍّ١ه؟" • حٌّزذغ حٌشخِؾ" :حإللخٌش ً٘ ٘ ٟفـز أ ٚر١غ؟" • حٌّزذغ حٌـخصؽ" :حٌؼحثً حٌؼخثض ً٘ ٘ ٛوخٌظ٠ ٌُ ٞؼي أ ٚوخٌظ٠ ٌُ ٞؼض؟" • حٌّزذغ حٌـخرغ" ً٘:حٌؼزغس رخٌذخي أ ٚرخٌّآي؟" • • ٗظ٘خ ٍٝكٌٛ ٢ح حُل ،َٜإ ٗخء هللا طؼخُ ،٠حٌُظخد حُؼخُغ كٔذ طؤ ْ٤حٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللأُ ،ئ َُل ٚحُو ِّْ٤ "حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ" ٝ ،حٌُ٘٣ ١ظَٔ ػِ ٠ػَ٘ ٖ٣هخػيس كو٤ٜش ٓوظِق كٜ٤خ ٌَُ ،هخػيس ٜٓ٘خ ٝؿٜخُِٕٝ ،ؼِٔخء كٜ٤خ ٗظَح ٫هظ٬ف حُلَٝع ٝحُٔٔخثَ حُظ٘٣ ٢طزن ه٣ ٫ٝ ،ٕ٫ٞطِن حُظَؿ٤ق ٧كي حُو ٖ٤ُٞأ ٝحُٞؿ ٖ٤ٜػِ ٠كٔخد ح٥هًَ ، ػِٜ٤خ ً ٬حُلَػٌُ ،ٖ٤ح كبٗ٘خ ٗـي ٤ٛخؿش حُوخػيس ،كً ٢ظذ حُ٘خكؼ٤ش ،طؤط ٢ػِ٤ٛ ٠جش ٓئحٍ ٓزخَٗٝ ،ح٩ؿخرش ػِٚ٤ طلظَٔ ٝؿ ٖ٤ٜأ ٝه.ٖ٤ُٞ حُٔزلغ ح: ٍٝ٧ " َٛحُؼزَس ر٤ٜؾ حُؼوٞى ،أّ رٔؼخٜٗ٤خ؟ )(" ٌٙٛحُوخػيس ٢ٛحُوخػيس حُوخٓٔش ك ٢طَط٤ذ حٌُظخد حُؼخُغٝ ،طي ٍٝك٤ٛ ٍٞؾ حُؼوٞىَ٣ َٛٝ ،ؿغ ػ٘ي أ١ ه٬ف اُ ٠حُ٤ٜـش ٝحُٔلَىحص ،أّ اُ ٠حُٔؼخٗٝ ٢حُٔوخٛي٣ٝ ،ؼزَ ػٖ ٌٙٛحُوخػيس أك٤خًٗخ رو َٛ: "ُْٜٞحُؼزَس ك ٢حُؼوٞى )( رخُٔوخٛي ٝحُٔؼخٗ ٢أ ٝرخُ٧لخظ ٝحُٔزخٗ٢؟"ٔٓ ٢ٛٝ ،ؤُش ه٬ك٤ش هخٓض ػِ ٠طلٔ َ٤حٓ٧خّ حٌُ٣ ١و ّٞػِ ٚ٤حُؼوي. ٌٛٝح حُِلع ُِوخ ػيس ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش ،أٓخ حُل٘ل٤ش ٝحُٔخٌُ٤ش ،كًٌَٜٗٝ٤خ ر٤ٜـش "حُؼزَس ك ٢حُؼوٞى ُِٔوخٛي ٝحُٔؼخُٗ٨ُ ٫ ٢لخظ ٝحُٔزخٗ ،"٢أٓخ ػ٘ي حُل٘خرِش كبٕ ُلظٜخ" :اًح َٛٝرؤُلخظ حُؼوٞى ٓخ ٣وَؿٜخ ػٖ ٟٓٞٞػٜخ كَٜ ٣لٔي حُؼوي رٌُي أ٣ ٝـؼَ ً٘خ٣ش ػٔخ ٛ ٌٖٔ٣لظ ٚػًُِ ٠ي حُٞؿ ٚ؟ ك ٚ٤ه٬ف ُِ٣ظلض اُ ٠إٔ حُٔـِذ ٞٛ َٛحُِلع أ ٝحُٔؼ٘٠؟)( ". ٓؼ٘ ٠حُوخػيس: حَُٔحى رخُٔوخٛي ٝحُٔؼخٗ ٢طِي حُوَحثٖ حُِلظ٤ش حُظ ٢طٞؿي ك ٢ػوي كظٌٔز ٚكٌْ ػوي آهَ٣ ،لٌٛ ٖٓ ْٜح أٗٚ ػ٘ي ك ٍٜٞحُؼوي ٘٣ ٫ظَ ُُ٨لخظ حُظٔ٣ ٢ظؼِٜٔخ حُؼخهيحٕ ك ٖ٤حُؼوي ،اٗٔخ ٘٣ظَ آُ ٠وخٛي ْٛحُلو٤و٤ش ٖٓ حٌُ ّ٬حٌُ١ ِ٣لع ر ٚك ٖ٤حُؼوي ٕ٧ ،حُٔوٜٞى حُلو٤و ٞٛ ٢حُٔؼ٘ ْ٤ُٝ ،٠حُِلع ٫ٝحُ٤ٜـش حُٔٔظؼِٔشٓٝ ،خ حُ٧لخظ ا ٫هٞحُذ ُِٔؼخٗٓٝ . ٢غ ًُي كبٗٓ ٚخ ُْ ٣ظؼٌٍ حُظؤُ٤ق ر ٖ٤حُ٧لخظ ٝحُٔؼخٗ ٢حُٔوٜٞىس ٣ ٫ـ ُٞاُـخء حُ٧لخظ. ٓؼخٍ ًُي ُٞ:حٗظَٗ ٟو" ٖٓ ٚروخٍ "ٍٝ ،ٌَٓ َ١هخٍ ُ: ٚهٌ ٌٙٛحُٔخػش أٓخٗش ػ٘يى كظ ٠أُكُ َ٠ي حُؼٖٔ كخُٔخػش ٫طٌ ٕٞأٓخٗش ػ٘ي حُزوخٍ رَ ٌٕٞ٣كٌٜٔخ كٌْ حَُُِٝ ،ٖٛزوخٍ إٔ ٣زوٜ٤خ ػ٘ي ٙكظٔ٣ ٠ظٞك ٢ىَ،ْٚ٘٣ كًِ ٞخٗض أٓخٗش ًٔخ ًًَ حُٔ٘ظََّ ١ ُلن ُ ٚحٓظَؿخػٜخ ٖٓ حُزخثغ رٜلظٜخ أٓخٗش ٣ـذ ػِ ٠ح ٖ٤ٓ٧اػخىطٜخ. ٗو٥ ٚهَ َٛ َٝ :زْظي ٌٙٛحُلَّ أ ٝحُيحٍ رٔخثش ؿ٘ ٚ٤كٌٛ ٌٕٞ٤ح حُؼوي ػوي ر٤غ ٫ػوي ٛزش ػخٕ ُٞ:هخٍ ٌ ٓؼخٍ ٍ ػوخٍح طـَ ١ك ٚ٤أكٌخّ حُ٘لؼش ٝؿَٛ٤خ رخَُؿْ ٖٓ حٓظؼٔخٍ حُؼخهي ُلع حُٜزش ٝ.طـَ ١ك ٚ٤أكٌخّ حُز٤غ ،كبًح ًخٕ حُٔز٤غ ً ٖٓ أكٌخّ حُز٤غ)( . ػ ِ َّف حُؼوي رؤٗ" ٚحٍطزخ ١ا٣ـخد روز ٍٞػِٝ ٠ؿَٝ٘ٓ ٚع ٣ؼزض أػَ ٙكٓ ٢لِٝ ،"ٚػ٘ي حُوخٗ" ٖ٤٤ٗٞحُؼوي ٝهي ُ )( ٞٛطٞحكن اٍحىط ٖ٤ػِ ٠اٗ٘خء حُظِحّ أٗ ٝوِ ٚأ ٝاٜٗخث". ٚ أَٓح رخً٤٘١خ كوي ػِن حُؼوي ػِ٤ٛ ٠ـش ىحُش ػِٝ ،ٚ٤ح َٛ٧ك ٌٙٛ ٢حُ٤ٜـش حُِلع، ٝاًح ًخٕ ح٣٩ـخد ٝحُوزً ٍٞ ٠خ ،رخٌُظخرش ك ٜٞحٌُ٣ ١ؼزَ ػٖ حُٔوٜٞى أ ٝحَُٟخ ٖٓ حُطَك ٌٙٛٝ ،ٖ٤حُٔؼخٗ ٢حُ٘لٔ٤ش هي ٣ؼزَ ػٜ٘خ رـ َ٤حُِلع أً ٣ ٝحٗ٩خٍس ٝحٌُٔٞصٝ ،ؿَٛ٤خُ َٛ ٌُٖٝ ،ـ َ٤حُ٧لخظ طؤػ َ٤ك" ٢اٗ٘خء حُؼوٞى"؟٘ٛ ،خ ٝحهغ حُٔٔؤُش حُو٬ك٤ش ،ػْ ٖٓ َٛ ٠خ ٓٔؤُش ػخٗ٤ش ٗخٗجش ػٖ حُٔٔؤُش ح.٠ُٝ٧ حػظزخٍ ُِٔوخٛي ٝحُ٘ٞح٣خ ك ٢طلٔ َ٤حُؼوي؟ ٘ٛٝخ أً ٣ ٝهي أٟٝق حُ٘٤ن دمحم أرَُٛٞس إٔ ح٧هٞحٍ كًُ ٢ي ػ٬ػش: • حُؼوٞى ٫ط٘ؼوي ا ٫رخ٧هٞحٍ ٫ٝ ،ط٘ؼوي رخ٧كؼخٍ ا ٫ػ٘ي حُؼـِ ػٜ٘خٌٛٝ ،ح ٞٛظخٌٛٓ َٛذ حٓ٩خّ حُ٘خكؼ،٢ ٍ ٢ٟهللا ػٌ٘ٛٓٝ ،ٚذ حُظخ٣َٛش. • ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى إٔ طٌ ٕٞرخُ٧لخظ ر٣ٍ ٬ذ ٌُٖٝ ،هي طو ّٞح٧كؼخٍ ٓوخّ حُ٧لخظ اًح ٝؿيص هَحثٖ طيٍ ػِ٠ حَُٟخ ٝطؼِٖ حٍ٩حىسٌٛٝ ،ح حُو َ٤ٔ٣ ٍٞػِ ٠أ ٍٞٛأر ٢ك٘٤لش ٢ٍٟ ،هللا ػ٘ ٞٛٝ ،ٚهٌٛٓ ٍٞذ أكٔي رٖ ك٘زَ ٢ٍٟ ،هللا ػ٘. ٚ • إٔ حُؼوٞى ط٘ؼوي رٌَ ٓخ ٣يٍ ػِٓ ٠وٜٞىٛخ ٖٓ ه ٍٞأ ٝكؼٌَٛٝ ،ح حُو ٞٛ ٍٞحُـخُذ ػِ ٠أٓ ٍٞٛخُي٢ٍٟ ، هللا ػ٘ٝ ،ٚظخٌٛٓ َٛذ أكٔي ٍ ٢ٟهللا ػ٘.ٚ ٝهي ر ٖ٤حُ٘٤ن أرَُٛٞس إٔ ح٫هظ٬ف ٝحٟق ك ٢حُؼوٞى حُٔخُ٤ش ٌُٖ ،ك ٢حٌُ٘خف ِْٗٔ ح٫طلخم ػِ ٠حػظزخٍ حُ٧لخظٝ ،هي هِ ٚاُ ٠إٔ ٌٓٛذ حُل٘ل٤ش َ٤ٔ٣ك ٢ؿِٔظ ٚاُ٣َ١ ٠وش حُ٘خكؼ ٢ٛٝ ،٢ح٧هٌ رظٞح َٛػزخٍحص حُؼوٞى ٖٓ طلَ ٝطظزغ ُِ٘٤خص حُول٤ش ٝحٍ٩حىحص حُٔٔظٌ٘شٞٓ ،حء ىُض ػِٜ٤خ هَحثٖ أّ ٣ٝ... ٫ظخرغ حُ٘٤ن أرَُٛٞس هخث: "ً٬هي ؿٍ َ٤ ٣و ٍٞهخثَ إ ٌٓٛذ حُل٘ل٤ش هي حٗظَٜص ك ٢كَٝػٝ ٚأ ُٚٞٛه٤٠ش طؼزض أٗ٣ ٚظـ ٚاُ ٠حُٔوٜي ٝحُـَ ٢ٛٝ ٝطِي حُوخػيس حٌُٛز٤ش "حُؼزَس رخُٔؼخٗ ٫ ٢رخُ٧لخظ ٝحُٔزخٗٗٝ ،"٢و ٍٞإ طِي حُو٤٠ش هي حٗظ َٜرـٞحٍٛخ ه٤٠ش أهَ ٟأػٔن كٓ ٢ؼ٘خٛخ ٝأىٍ ػَِٓٓ ٠خٛخ ٖٓ طِي ٢ٛٝأهيّ ٗٔزش ٜٓ٘خٝ ،طِي حُو٤٠ش ٓ ٢ٛخ ؿخء كَٗ ٢ف حُـخٓغ حُٜـَ٤ "ٝحُٔؼظزَ ك ٢أٝحَٓ هللا حُٔؼ٘ٝ ،٠حُٔؼظزَ ك ٢أٓ ٍٞحُؼزخى حٝ ْٓ٫حُِلع"(). ٣ٝؼظزَ حُيًظٛ ٍٞزلٓ ٢لٜٔخٗ ٢إٔ حَُأ ١حُٔخثي ػ٘ي حُل٘ل٤ش ٞٛحػظزخٍ حُٔؼ٘ٗٝ ،٠وَ ٖٓ حُٔـِش ٓخىس 68:حُلٌْ ك ٢حُظخ َٛكٔ٤خ ٣ظؼَٔ ح٬١٫ع ػِ ٠كو٤وظٓٝ ،"ٚخىس " 3:حُؼزَس ك ٢حُؼوٞى ُِٔوخٛي ٝحُٔؼخُٗ٨ُ ٫ ٢لخظ ٝحُٔزخٗ" ().٢ ٖٓٝحُٞحٟق إٔ ٓيحٍ ح٫هظ٬ف ػِ ٠حُوخػيس ٝحٓظؼ٘خءحطٜخ ،ك٤غ إ حٓ٫ظؼ٘خء ػ٘ي حُزؼ ٞهخػيس ػ٘ي ح٥هَ ٝحُؼٌْ ٛل٤ق. أٓخ حٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،ك َٟ٤إٔ ح٩ؿخرش ػِ ٠طٔخإٍ حُوخػيس " َٛحُؼزَس ر٤ٜؾ حُؼوٞى أ ٝرٔؼخٜٗ٤خ؟ "كٜ٤خ )( ه٬ف ٕ٧ ،حُظَؿ٤ق ٓوظِق ك ٢حُلَٝع. ططز٤وخص حُٔ:٢١ٞ٤ ٍٞ٣ى حُٔ ٢١ٞ٤ػًُِ ٠ي كًَ ٝػخ ٝأٓؼِش ًؼَ٤س ٟٞ٣ق رٜخ حُوخػيسٜ٘ٓٝ ،خ" :اًح هخٍ :حٗظَ٣ض ٓ٘ي ػٞرًخ، حػظزخٍح رخُِلعٝ ،حُؼخٍٗٝ– ٢ؿل ٚحُٔزٌ– ٢ ٛلظًٌ ٚح ،ر ٌٜٙحُيٍح ،ْٛكوخٍ :رؼظي ،كَؿق حُ٘٤وخٕ أٗ٘٣ ٚؼوي ر٤ؼًخ، ً حػظزخٍح رخُٔؼ٘.٠ ِٓ ًٔخ، ً حػظزخٍح رخُِلع؟ حٛ٧ق :ح.ٍٝ٧ حػظزخٍح رخُٔؼ٘ ،٠أٛ ٝزش ٜ٘ٓٝخ :اًح ٛٝذ رَ٘ ١حُؼٞحد ،ك ٌٕٞ٣ َٜر٤ؼًخ ً ً ٜ٘ٓٝخ :رؼظي ر ٬ػٖٔ ،أ ٫ ٝػٖٔ ُ ٢ػِ٤ي ،كوخٍ :حٗظَ٣ض ٝهز ،ٚ٠كِ ْ٤رً ٤ؼخٝ ،ك ٢حٗؼوخىٛ ٙزش هً٫ٞ طؼخٍ ()ٝحُِلع ٝحُٔؼ٘.٠ ٜ٘ٓٝخ :اًح هخٍ :رؼظي ًٌَ٣ ُْٝ ،ػًٔ٘خ ،كبٕ ٍحػ٘٤خ حُٔؼ٘ ٠حٗؼوي ٛزش ،أ ٝحُِلع ،ك ٜٞر٤غ كخٓي. ٜ٘ٓٝخ :اًح هخٍ :رؼظي إ ٗجض ،إ ٗظَٗخ اُ ٠حُٔؼ٘ٛ ٠ق ،كبٗ٘٣ ُْ ُٞ ٚؤ ُْ ٘٣ظَ ٞٛٝ ،حٛ٧قٝ ،إ ٗظَٗخ اُُ ٠لع حُظؼِ٤ن رطَ. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:هخٍ :أِٓٔض اُ٤ي ٌٛح حُؼٞد كٌٛ ٢ح حُؼزي ،كِ ْ٤رِْٔ هط ًؼخ٘٣ ٫ٝ ،ؼوي رً ٤ؼخ ػِ ٠ح٧ظ٫ ،َٜهظٍ٬ )( ٗظَح اُ ٠حُٔؼ٘.٠ حُِلع ٝ ،حُؼخٗٗ: ٢ؼًْ ، حػظزخٍح رِلع حُٜزش، ٜ٘ٓٝخ :اًح هخٍ ُٖٔ ػِ ٚ٤حُيٛٝ: ٖ٣زظ٘ٓ ٚي ،كل ٢حٗظَح ١حُوزٝ ٍٞؿٜخٕ ،أكئٛخ ٘٣:ظَ١ ً حػظزخٍح رٔؼ٘ ٠ح٩رَحءٛٝ ،لل ٚحَُحكؼ ٢كً ٢ظخد حُٜيحم. ٝحُؼخٗ،٫: ٢ ً ٜ٘ٓٝخ ٛ ُٞ:خُل ٖٓ ٚأُق ك ٢حٌُٓش ػِ ٠هٔٔٔخثش ك ٢حٌُٓشٛ ،ق ٝك ٢حٗظَح ١حُوزٝ ٍٞؿٜخٕ. هخٍ حَُحكؼ: ٢ح٧ظ َٜحٗظَح. ٚ١هٝ: َ٤هي ٣وخٍ اٗ ٓ ٚوخُق ُٔخ ٛلل ٚك ٢حُٜزشًٌُ ْ٤ُٝ ،ي ،كوي هخٍ حُٔزٌ : ٢إ حػظزَٗخ حُِلع حٗظَ ١حُوز ٍٞك ٢حُٜزش ٝحُِٜقٝ ،إ حػظزَٗخ حُٔؼ٘ ٠حٗظَ ١ك ٢حُٜزش ى ٕٝحُِٜق. ٜ٘ٓٝخ :اًح هخٍ :أػظن ػزيى ػ٘ ٢رؤُق ٞٛ َٛ ،ر٤غ أ ٝػظن رؼٝٞ؟ ٝؿٜخٕ. كخثيطٜٔخ اًح هخٍ :أٗض كَ ؿيًح ػِ ٠أُق ،إ هِ٘خ ر٤غ كٔي ٫ٝ ،طـذ هٔ٤ش حُؼزيٝ ،إ هِ٘خ ػظن رؼٛ ٝٞق ٝٝؿذ حًًَُٔٔٔٛ ،٠خ حُ٣َٗٝ ١َٜٝق ك ٢أىد حُو٠خء. ٟخ ،هخٍ حُ: ١َٜٝك ٚ٤ه ،ٕ٫ٞر٘خ ًء ػِ ٠حُوخػيس أكئٛخ ٢ٗ ٫:ء ٜ٘ٓٝخ :اًح هخٍ :هخُؼظي ًٌَ٣ ُْٝ.ػً ٞ ٝحُؼخٗ: ٢هِق كخٓي ٞ٣ؿذ ٓ َٜحُٔؼَ ٞٛٝ ،حُٜٔلق ك ٢حُٜٔ٘خؽ. ع)( ٣ ٫ـذ ك٢ٗ ٚ٤ءٝ ،ك ٢آهَ ٠ٓ:خٍرش كخٓيس ٜ٘ٓٝخ ُٞ:هخٍ :هٌ ٌٙٛحُ٧ق ٓ٠خٍرش ،كل ٢ه: ٍٍ ٞار٠خ ٌ طٞؿذ حُٔؼَ. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:رخع حُٔز٤غ ُِزخثغ هزَ هز ٚ٠رٔؼَ حُؼٖٔ ح ،ٍٝ٧ك ٜٞاهخُش رِلع حُز٤غٛ ًًَٙ ،خكذ حُظظٔشٝ ،هَؿٚ حُٔزٌ ٢ػِ ٠حُوخػيس. هخٍ :ػْ ٍأ٣ض حُظوَ٣ؾ ُِوخ ٢ٟكٔ ،ٖ٤هخٍ :إ حػظزَٗخ حُِلع ُْ ٜ٣قٝ ،إ حػظزَٗخ حُٔؼ٘ ٠كبهخُش. ٗظَح اُ ٠حُِلع ٝػيّ ٜ٘ٓٝخ :اًح هخٍ :حٓظؤؿَطي ُظظؼٜي ٗوِ ٢رٌٌح ٖٓ ػَٔطٜخ ،كخٛ٧ق أٗ ٚاؿخٍس كخٓيسً ، ٗظَح اُ ٠حُٔؼ٘.٠ َٗ ١ح٩ؿخٍسٝ ،حُؼخٗ ٢أٜٗ٣ ٚق ٓٔخهخسً ، ٜ٘ٓٝخ ُٞ:طؼخهيح ك ٢ح٩ؿخٍس رِلع حُٔٔخهخس كوخٍ ٓ:خه٤ظي ػِ ٌٙٛ ٠حُ٘وٓ َ٤يس ًٌح ريٍحٓ ْٛؼِٓٞش ،كخٛ٧ق ٗظَح اُ ٠حُِلع ٝػيّ ٝؿٞى َٗ ١حُٔٔخهخس ،اً ٖٓ َٜٗ١خ إٔ ٫طٌ ٕٞريٍحٝ ،ْٛحُؼخٗ ٢طٜق اؿخٍس أٗٔٓ ٚخهخس كخٓيسً ، ٗظَح اُ ٠حُٔؼ٘.٠ ً ٜ٘ٓٝخ :اًح ػوي رِلع ح٩ؿخٍس ػِ ٠ػَٔ ك ٢حٌُٓش ،كخُٜل٤ق حػظزخٍ هز ٞح٧ؿَس ك ٢حُٔـِْٓ ٕ٧ ،ؼ٘خٙ ٗظَح اُُ ٠لع ح٩ؿخٍس. ٓؼ٘ ٠حُِْٔٝ ،هً ،٫ َ٤ ٗظَح اُ ٠حُِلع، َٜٗح ،كخٛ٧ق ٘٣ ٫:ؼوي ٜ٘ٓٝخ ُٞ:ػوي ح٩ؿخٍس رِلع حُز٤غ كوخٍ :رؼظي ٓ٘لؼش ٌٙٛحُيحٍ ً ً ٗظَح اُ ٠حُٔؼ٘.٠ ٝه٘٣ َ٤ؼوي ً ٜ٘ٓٝخ :اًح هخٍ :هخٍٟظي ػِ ٠إٔ ًَ حَُرق ُي .كخٛ٧ق أٗ ٚهَح ٝكخٓيٍ ،ػخ٣ش ُِلعٝ ،حُؼخٗ ٢هَحٝ ٛل٤ق ٍػخ٣ش ُِٔؼ٘.٠ ًٌٝح ُ ٞهخٍ :ػِ ٠إٔ ًِ ،٢ُ ٚك ٞٛ َٜهَح ٝكخٓي أ ٝار٠خع؟ حٛ٧ق ح.ٍٝ٧ ًٌٝح ُ ٞهخٍ :أر٠ؼظي ػِ ٠إٔ ٜٗق حَُرق ُي ،ك ٞٛ َٜار٠خع أ ٝاهَحٝ؟ ك ٚ٤حُٞؿٜخٕ. ٜ٘ٓٝخ :اًح حٗظَ ٟؿخٍ٣ش رؼَُ٘ٝ ٖ٣ػْ إٔ حُٔ ًَٞأَٓ ،ٙكؤٌَٗ٣ ،ظِطق حُلخًْ رخُٔ٤ُ ًَٞز٤ؼٜخ ُ ،ٚكِ ٞهخٍ ٗظَح اُ٠ ٗظَح اُ ٠حُٔؼ٘ٓ ٚٗ٧ ٠وظ ٠٠حَُ٘عٝ ،حُؼخًٗ ،٫ ٢ إ ً٘ض أَٓطي رؼَ٘ ٖ٣كوي رؼظٌٜخ رٜخ ،كخٛ٧ق حُٜلشً ، ٤ٛـش حُظؼِ٤ن. ٗظَح اُ ٠حهظ ٍ٬حُِلع. ٗظَح ُِٔؼ٘ٝ ،٠هٜ٣ ٫ َ٤ق ً ٜ٘ٓٝخ :اًح هٜي رِلع ح٩هخُش حُز٤غ ،كوٜ٣ َ٤ق رً ٤ؼخ ً ٗظَح اُ ٠حُِلعٝ ،ك٢ ٜ٘ٓٝخ :اًح هخٍ ٟ٘ٔ:ض ٓخُي ػِ ٠ك ٕ٬رَ٘ ١أٗ ٚرَ١ء ،كل ٢ه ٍٞاٟٗٔ ٚخٕ كخٓيً ، ٗظَح اُ ٠حُٔؼ٘ٝ ،٠حٛ٧ق حٜ٘ٓٝ ٍٝ٧خ ُٞ:هخٍ :أكِظي رَ٘ ١إٔ ٫أرَأ ،كل ٚ٤حُو،ٕ٫ٞ ه ،ٍٞكٞحُش رِلع حُٔ٠خٕ ً ٝحٛ٧ق :كٔخى.ٙ ٗظَح اُ ٠حُِلع. ٜ٘ٓٝخ :حُز٤غ ٖٓ حُزخثغ هزَ حُوز ،ٞهٜ٣ َ٤ق ٌٕٞ٣ٝكٔ ًوخ، حػظزخٍح رخُٔؼ٘ٝ ،٠حٛ٧ق ً ،٫ ً ٝؿٜخٕ. ٗظَح اُ ٠حُٔؼ٘٠؟، ٜ٘ٓٝخ :اًح هخٍ :هٌ ٌٛح حُزؼ َ٤رزؼ ،ٖ٣َ٤ك ٌٕٞ٣ َٜهَ ً ٗظَح اُ ٠حُِلع ،أ ٝر٤ؼًخ ً ٟخ كخٓيًحً ، ٗظَح اُ ٠حُٔؼ٘ ،٠أ٫ ٝ ٜ٘ٓٝخ ُٞ:حىػ ٠ح٩رَحء كٜ٘ي ُٗ ٚخٛيحٕ أٗٛٝ ٚزًُ ٚي أ ٝطٜيم ػِ ،ٚ٤ك٣ َٜوزَ ً ٗظَح اُ ٠حُِلع؟ ٝؿٜخٕ. ً ٗظَح اُ ٠حُٔؼ٘ ٠أ٫ ٝ؟ ٝؿٜخٕ ،كٌخٔٛخ حَُحكؼ ٢ك ٢حُٜزش ٜ٘ٓٝخ ٛ:زش ٓ٘خكغ حُيحٍ َٛ ،طٜق ٝطٌ ٕٞاػخٍس ً ٖٓ ؿ َ٤طَؿ٤قٍٝ ،ؿق حُزِو ٢٘٤أٗ ٚطِٔ٤ي ٓ٘خكغ حُيحٍ ِِّ٣ ٫ ٚٗ٧ ،آ ٫خ حٓظِٜي ٖٓ حُٔ٘خكغ"(). طؼِن حُوخػيس روخػيس "ح ٍٞٓ٧رٔوخٛيٛخ" ٣ـيٍ ر٘خ كٌٛ ٢ح حُٔوخّ إٔ ٗظ٘خ ٍٝهخػيس "ح ٍٞٓ٧رٔوخٛيٛخ" ٖٓ ٢ٛٝ ،حُوٞحػي حُؤْ حٌُزًَٔ ،ٟخ ٓزن ًًَٗٝخ ،ك٤غ ٣لَع ػٜ٘خ حُزؼ ٞهخػيط٘خ حُلخُ٤ش؛ هخػيس "حُؼزَس ك ٢حُؼوٞى ُِٔوخٛي ٝحُٔؼخُٗ٨ُ ٫ ٢لخظ ٝحُٔزخٗ".٢ حَُٔحى رخ:ٍٞٓ٧ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭿ :آٍ ػَٔحٕ ). ؿٔغ أَُٓ ٞٛٝ ،لع ػخّ ُ٨كؼخٍ ٝح٧هٞحٍ ًِٜخ ٚ٘ٓٝ ،ه ُٚٞطؼخُ ( ٠ﭾ ﭽﭼ كخَُٔحى رخ ٍٞٓ٧ك ٢حُوخػيس ٓ :ؼ٘خٛخ حُٞحٓغ حٌُ٣ ٫ ١وظ َٜػِ ٠ح٧كؼخٍ ،رَ َٔ٘٣ح٧هٞحٍ ًٔخ َٔ٘٣ح٫ػظوخىحص. ٝحُو ٍٞرؤٕ ح ٍٞٓ٧رٔوخٛيٛخ ػِ ٠طوي٠ٓ َ٣خف أ: ١أكٌخّ ح ٍٞٓ٧رٔوخٛيٛخ ٕ٧ ،ػِْ حُلو٣ ٚزلغ ػٖ أكٌخّ ح٤ٗ٧خء ٫ػٖ ًٝحطٜخ. حَُٔحى رخُٔوخٛي: ؿٔغ ٓوٜي ٖٓ حُوٜيٓٝ ،ؼ٘خ: ٙح٫ػظِحّٝ ،حُظٞؿٝ ٚح٫ػظٔخىٝ ،اط٤خٕ حُ٘٢ءٝ ،حُوٜي ٣ؤط ٢رٔؼ٘ ٠حُ٘٤ش، ٞٛٝحُٔؼ٘ ٠حَُٔحى ٘ٛخ ٢ٌُٝ ،طٌ ٕٞحُٔوخٛي ٓلٔٞىس ٓٝوزُٞش ٣ـذ إٔ طٌٞٓ ٕٞحكوش ُٔوخٛي حَُ٘ع. رؼ ٞحُٜٔطِلخص ًحص حُِٜش: 1حُ٘٤ش ًًَ:ص ُٜخ طؼَ٣لخص ًؼَ٤س ،طوظِق كٔ٤خ رٜ٘٤خ ك ٢حُظؼٔٝ ْ٤حُظوٝ ،ٚ٤ٜأك٤خًٗخ كٓ ٢ـخ٫ص أُهَ،ٝأؿِذ حٌُِٔخص حُٔٔظؼِٔش ك ٢حُظؼَ٣لخص ٢ٛ ،حٍ٩حىس ٝحُؼِّ ٝحُوٜي. 2حٍ٩حىس :ك ٢حُِـش ٢ٛحُطِذ ٝح٫هظ٤خٍ ٝحُٔ٘٤جش)( .3حُؼِّ :حُؼِّ ػِ ٠ح ،َٓ٧ك ٢حُِـش ،اٍحىس كؼِٓ ،ٚغ حُوطغ ػِ. ()ٚ٤ٝحٍ٩حىس ٝحُؼِّ ٝحُوٜي ًِٔخص ٣وظِق ٓؼ٘ ٠رؼٜ٠خ ػٖ رؼٝ ،ٞإ ًخٗض طَطز ٢كٔ٤خ رٜ٘٤خ رٔؼ٘ ٠ؿخٓغ، ٓ ٞٛؼ٘ ٠حُـْ٘ ،كخهظ٬كٜخ ًخهظ٬ف أكَحى حُـْ٘ كٔ٤خ رٜ٘٤خً ،خُلٞ٤حٕ ٓٝخثَ حٞٗ٧حع حُٔ٘يٍؿش ك٘٣ٝ ،ٚ٤ظَ ُِظٓٞغ كٌٛ ٢ح حُٟٔٞغ ًظخد "ح٤٘ٓ٧ش ك ٢اىٍحى حُ٘٤ش "ُٓ٪خّ حُوَحك.٢ ٓؼ٘ ٠حُوخػيس: إ أػٔخٍ حٌُِٔلٝ ٖ٤طَٜكخط ْٜحُو٤ُٞش ٝحُلؼِ٤ش طوظِق آػخٍٛخ ٝأكٌخٜٓخ حَُ٘ػ٤ش رخهظ٬ف َٓحىٜ٘ٓ ْٛخ، أ ٝإٔ حُلٌْ حٌُ٣ ١ظَطذ ػِ ٠أَٓ ٞٓ ٌٕٞ٣حكوخ ٓٝطخروخ ُٔخ ٞٛحُٔوٜٞى ٖٓ ًُي ح ،َٓ٧كخُوٜي ٞٛحٌُ٣ ١لٌْ رٚ ػِ ٠حُؼَٔٝ ،ػِ ٠كٔذ حُوٜي طٌ ٕٞحُٔـخُحس ػِ ٠ح٧ػٔخٍ ٖٓ ػٞحد أ ٝػوخد. أ٤ٔٛش حُوخػيس: ٌٙٛحُوخػيس ٖٓ أ ْٛحُوٞحػي حُلو٤ٜشٝ ،أهٜٓٞخ ٤ٛخؿشٝ ،ح َٛ٧ك ٌٙٛ ٢حُوخػيس هّ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص" :اٗٔخ ح٧ػٔخٍ رخُ٘٤خص "ٝحطلن ح٧ثٔش ػِ ٠إٔ ٌٛح حُلي٣غ ػِغ حُؼِْٝ ،أكي حُوٞحػي حُؼ٬ع حُظ ٢طَىُّ اُٜ٤خ ؿٔ٤غ ح٧كٌخّ. هخٍ أكٔي" :أ ٍٞٛح ّ٬ٓ٩ػِ ٠ػ٬ػش أكخى٣غ :كي٣غ" :اٗٔخ ح٧ػٔخٍ رخُ٘٤خص"ٝ ،كي٣غ "ٖٓ ػَٔ ػًٔ٬ ُ ْ٤ػِ ٚ٤أَٓٗخ كٍ ٜٞى"ٝ ،كي٣غ" :حُل ٍ٬رٝ َّٖ٤حُلَحّ ر".ٖ٤ ٌٙٛٝحُوخػيس( :ح ٍٞٓ٧رٔوخٛيٛخ )طـَ ٟكً ٢ؼ ٖٓ َ٤أرٞحد حُلوٓ ٚؼَ :حُٔؼخٟٝخص ٝحُظٌِٔ٤خص حُٔخُ٤ش، ٝح٩رَْحءٝ ،حًُٞخ٫صٝ ،اكَحُ حُٔزخكخصٝ ،حُٔ٠خٗخصٝ ،حٓ٧خٗخص. أٓٓ ٍٞخُ٤ش ٓظؼِوش رخُوخػيس: 1حُٔؼخٟٝخص ٝحُظٌِٔ٤خص حُٔخُ٤ش :ًخُز٤غ ٝحَُ٘حء ٝح٩ؿخٍس ٝحُِٜق ٝحُٜزش .كبٕ ػوٞى حُٔؼخٟٝخص حُٔخُ٤ش ػ٘ي ا٬١هٜخ طل٤ي كٌٜٔخ ٞٛٝح٧ػَ حُٔظَطذ ػِ ٜ٤خ ٖٓ حُظِٔي ٝحُظِٔ٤ي ٌُٖ ،اًح حهظَٕ رٜخ ٓخ ٣وَؿٜخ ػٖ اكخىس حُلٌْ ًُٝي ًبٍحىس حُٝ ٍِٜحٓ٫ظِٜحء ٝحُٔٞحٟؼش ٝحُٔيح٘ٛش كبِٗٔ٣ ٚزٜخ كٌٜٔخ .كبًح رخع حٔٗ٩خٕ أ ٝحٗظَٛ ٞٛٝ ٟخٍُ كبٗ٣ ٫ ٚظَطذ ػٌِٛ ٠ح حُؼوي أػَ،ٙ ٞٛٝحُظِٔ٤ي ٝحُظِٔيٓٝ ،ؼِ ٚاًح ًخٕ ٓٔظِٜثًخ أٞٓ ٝحٟؼًخ أَٓ ٝحً٘ٛخ. 2ح٩رَحء:كًٔ ٜٞخ ُ ٞهخٍ حُطخُذ ٌُِل: َ٤رَثض ٖٓ حُٔخٍ حًٌُ ١لِظ ٚكبَٗ٣ ٚؿغ اُ ٚ٤ك ٢حُز٤خٕ ُٔخ هٜي ،ٙكٌٛ ٢ح حُِلع ،كبٕ ًخٕ هٜي رَحءس حٓ٫ظ٤لخء ًٓ٘ ٚخٕ ٌُِل َ٤إٔ َ٣ؿغ ػِ ٠حٌُٔل ٍٞػ٘ٝ ،ٚإ ًخٕ هٜي ٖٓ ًُي رَحءس حٓ٩وخ ١كٍ ٬ؿٞع ُ.ٚ 3حًُٞخ٫ص:ٌ اٗٔخٕ ؿ َٙ٤رَ٘حء ٓ٤خٍس ٓؼ٘٤ش ،كخٗظَ ٟحُ َ٤ًٞحُٔ٤خٍس ك٠٤طَ ك ٌٙٛ ٢حُلخُش اُ٤ٗ ٠ش ٓؼَ إٔ ًَّ ِ ٞ٣ ٝهٜي حُ ،َ٤ًٞإ ًخٕ ٗ ٟٞحَُ٘حء ُِٔ٣ ًَٞوغ حَُ٘حء ُِٔٝ ،ًَٞحٕ ًخٕ ٗ ٟٞحَُ٘حء ُ٘لًٔ ٚخٕ حَُ٘حء ُ٘لٔ.ٚ 4اكَحُ حُٔزخكخص :كبٕ حُ٘٤ش ٝحُوٜي َٗ ١ك ٢اكخىطٜخ حُِٔي ،كِٟٝ ٞغ اٗٔخٕ ٝػخء كٌٓ ٢خٕ كخؿظٔغ ك ٚ٤حُٔطَ ٘٣ظَ :إ ًخٕ ٟٝغ حٗ٩خء ر٘٤ش ؿٔغ حُٔخء ًخٕ ٓخ حؿظٔغ ٖٓ حُٔخء ٌِٓٝ ،ٚإ ًخٕ ١ٞ٘٣ؿَٔ حٗ٩خء ،كٔخ حؿظٔغ ك،ٌِٚٓ ٌٕٞ٣ ٫ ٚ٤ ٝك ٌٙٛ ٢حُلخُش ُـ َٙ٤حٕ ٣ظٌِٔ ٚرؤهٌ( ٙحُٔخىس 1250). 5حُٔ٠خٗخص ٝحٓ٧خٗخص:ٔٓٝخثِٜخ ًؼَ٤س ،كٜٔ٘خ :حُِوطش اًح حُظوطٜخ ِٓظو ٢ر٘٤ش كلظٜخ ُٔخٌُٜخ ًخٗض أٓخٗش ٜ٘ٔ٠٣ ٫خ ا ٫رخُظؼيٝ ،١إ حُظوطٜخ ر٘٤ش أهٌٛخ ُ٘لًٔ ٚخٕ ك ٢كٌْ حُـخٛذ ٜ٘ٔ٠٣خ ٓٞحء طؼي ٟأّ ُْ ٣ظؼي. أٓؼِش ػِ ٠حُوخػيس: ٟخ ٝحؿذ ح٩ػخىس ،أ ٝأٓخٗش ٖٓ1هخٍ ُـ: َٙ٤هٌ ٌٙٛحُيٍح ،ْٛكبٕ ٗ ١ٞحُظزَع ًخٕ ٛزشٝ ،اً ٫خٕ هَ ًٝؿذ ػِ ٚ٤كلظٜخٝ ،اً ٫خٕ ٟخًٓ٘خ .كٍٜٞس ح٩ػطخء ٝحكيس ٌُٖٝ ،حُٔوخٛي ٖٓ ٍٝحء ًُي ٓوظِلش ،كظظَطذ ح٧كٌخّ طزؼخ ُظِي حُٔوخٛي ٝحٛ٧يحف. 2ػوٞرش حُوخطَ ػٔيح طوظِق ػٖ ػوٞرش حُوخطَ هطؤ ٫هظ٬ف حُوٜي ٍؿْ إٔ ًٜٔ٘ٓ ٬خ هي أُٛن ٍٝفاٗٔخٕ. حُٔزلغ حُؼخٗ: ٢ " حُؼ ٖ٤حُٔٔظؼخٍس َُِ َٛ ،ٖٛحُٔـ ِّذ كٜ٤خ ؿخٗذ حُٔ٠خٕ أ ٝؿخٗذ حُؼخٍ٣ش ؟)(" ٖٓ حُوٞحػي حُٞحٍىس ك ٢حٌُظخد حُؼخُغ حُوخ ٙرـ "حُوٞحػي حُٔوظِق كٜ٤خ ٣ ٫ٝطِن حُظَؿ٤ق ٫هظ٬ك ٚك٢ حُلَٝع" ،هخػيس "حُؼ ٖ٤حُٔٔظؼخٍس َُِ َٛ ،ٖٛحُٔـِّذ كٜ٤خ ؿخٗذ حُٔ٠خٕ أ ٝؿخٗذ حُؼخٍ٣ش؟ )( ٢ٛٝحُوخػيس حُٔخىٓش كٌٛ ٢ح حٌُظخدٝ ،كٜ٤خ ًـَٛ٤خ ٖٓ هٞحػي ٌٛح حٌُظخد ،ه٫ ،ٕ٫ٞهظ٬ف حُظَؿ٤ق ك ٢حُلَٝعَ٠٣ٝ ،د حُٔ ٢١ٞ٤أٓؼِش ٟخ ح٧هٞحٍ حُٞحٍىس كٜ٤خٜٓٝ ،ل ًلخ أكئٛخ ًٔخ ؿخء كَٗ" ٢ف حٌُٜٔد". ٖٓ ٌٙٛحُلَٝعٔٓ ،ظؼَ ً ططز٤وخص حُٔ٢١ٞ٤ ٖٓ ٌٙٛحُلَٝع ٝحُظطز٤وخص" ُِٔ َٛ:ؼ َ٤حَُؿٞع رؼي هز ٞحَُٔط ،ٖٜإ هِ٘خ ػخٍ٣ش ٗ:ؼْ ،أٟٔ ٝخٕ :ك،٬ ٞٛٝحٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ :حٛ٧ق حٗظَحٓ ١ؼَكش حُٔؼ َ٤كزْ حُيَّٝ ٖ٣هيٍٛٝ ٙلظ ٚر٘خء ػِ ٠حُٔ٠خٕٝ ،حُؼخٗ ،٫: ٢ر٘خء ػِ٠ حُؼخٍ٣ش. ٜ٘ٓٝخ ُٚ َٛ:اؿزخٍ حُٔٔظؼ َ٤ػِ ٠كي حَُٖٛ؟ ،إ هِ٘خ ُ ٚحَُؿٞع كٝ ،٬إ هِ٘خ ٫كًُِ ٚي ػِ ٠حُوٍٞ رخُؼخٍ٣شًٌٝ ،ح ػِ ٠حُو ٍٞرخُٔ٠خٕ ،إ ًخٕ كخ ،ً٫رو٬ف حُٔئؿَ ٖٟٔ ًٖٔ ،ىً٘٣خ ٓئؿ٣ ٫ ً٬طخُذ ح َ٤ٛ٧رظؼـِٚ٤ ُظزَأ ًٓظ.ٚ ٜ٘ٓٝخ :اًح كَ حُيٝ ٖ٣ر٤غ ك ،ٚ٤كبٕ هِ٘خ ػخٍ٣ش ٍؿغ حُٔخُي رؤ٤ظ ،ٚأٟٔ ٝخٕ ٍؿغ رٔخ ر٤غ رٞٓ ٚحء ًخٕ أهَ أ ٝأًؼَ ٞٛٝ ،حٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ ُ ٞطِق طلض ٣ي حَُٔط ٟٚ٘ٔ ٖٜحَُح ٖٛػِ ٠ه ٍٞحُؼخٍ٣ش٢ٗ ٫ٝ ،ء ػِ ٠ه ٍٞحُٔ٠خٕ ٫ ،ػِ٠ حَُح ٫ٝ ٖٛػِ ٠حَُٔط.ٖٜ ٝحٛ٧ق كٌٛ ٢ح حُلَع :إٔ حَُحًٌ ،ٚ٘ٔ٠٣ ٖٛح هخٍ حُ٘ ١ٝٞاٗ ٚحٌُٔٛذ ،كوي ٛلق ٘ٛخ ه ٍٞحُؼخٍ٣ش. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:ؿ٘ ٠ك ِز٤غ ك ٢حُـ٘خ٣ش كؼِ ٠ه ٍٞحُٔ٠خٕ ٢ٗ ٫:ء ػِ ٠حَُحٝ. ٖٛػِ ٠ه ٍٞحُؼخٍ٣ش .ٖٔ٠٣: ٜٓ٘خ ُٞ:هخٍ ٟ٘ٔ:ض ٓخُي ػِ ٚ٤كٍ ٢هزش ػزيٌٛ ١ح .هخٍ حُوخ ٢ٟكٜٔ٣: ٖ٤ق ًُي ػِ ٠ه ٍٞحُٔ٠خٕ ً ٌٕٞ٣ٝخ٩ػخٍس َُِ.ٖٛ ٝػزَ ًؼ َٕٝ٤رؤٟ ٞٛ َٛ: ُْٜٞخٕ أ ٝػخٍ٣شٝ ،هخٍ حٓ٩خّ :حُؼوي كٗ ٚ٤خثزش ٖٓ ٌٛح ٗٝخثزش ٖٓ ٌٛحْ٤ُٝ ، حُو ٕ٫ٞك ٢طٔلٜٔ٘ٓ ًَ ٞخ رَ ٔٛخ ك ٢إٔ حُٔـِذ ٜٓ٘ٔخ ٓخ ،ٞٛكٌُِي ػزَص رًٌٝ() " ٚح ك ٢حُوٞحػي ح٥ط٤ش. حُٔزلغ حُؼخُغ : )( "حُلٞحُش ٢ٛ َٛر٤غ أ ٝحٓظ٤لخء؟ " طوظ ٌٙٛ ٚحُوخػيس ر٠ز ٢حُٔؼخٓ٬ص حُوخٛش رخُلٞحُشٓ ،ؼَ حُو٤خٍ ك ٢حُلٞحُشٝ ،حُلٞحُش رخُؼٖٔ هزَ هزٞ حُٔز٤غٟٝٝ ،غ حَُ٘ ١ٝحُٜل٤لش حُ٬كوش رخُلٞحُش ١َٝٗٝ ،حُٔلخٍ ػِ ٚ٤حُٔي٤ٗٞ٣ش ًٕٞٝ ،حُٔلخٍ ػٍِ ٚ٤حً٤ٟخ ٝهخرً٬ ُِلٞحُشٝ ،ر٤خٕ كٞحُش حٌُٔخطذ٬ٓٝ ،ءس حُٔلخٍ ػٍِٟٝ ،ٚ٤خ حُٔل َ٤ك ٢كٞحُش إًٓٝ ،ـِْ حُؼويٝ ،ػيّ ػزٞص ه٤خٍ حَُ٘ ١ك ٢حُ٘لؼشٝ ،أىحء حُٔخٍ ك ٢حُلٞحُش حُلخٓيس ٝؿَٛ٤خ ٖٓ ح ٍٞٓ٧حُظ ٌُٜٙ ٌٖٔ٣ ٢حُوخػيس ر٤خٜٗخ ٟٝزطٜخ. ططز٤وخص حُٔ:٢١ٞ٤ ٍٞ٣ى ُ٘خ حٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللآ ،ـٔٞػش ٖٓ حُٔٔخثَ حُٔظؼِوش رخُوخػيس ًٔخ ٝؿيٛخ ك ٢ػ ،َٜٙك٤غ ٣و: ٍٞ "هخٍ كَٗ ٢ف حٌُٜٔد ٝ:حُظَؿ٤ق ٓوظِق ك ٢حُلَٝع : كٜٔ٘خ :ػزٞص حُو٤خٍ كٜ٤خ)( ،حٛ٧ق ،٫:ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ حٓظ٤لخءٝ ،هٗ: َ٤ؼْ ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ ر٤غ. ٜ٘ٓٝخ :حُؼٖٔ كٓ ٢يس حُو٤خٍ ك ٢ؿٞحُ حُلٞحُش رٝ ٚػِٝ ،ٚ٤ؿٜخٕ. هخٍ ك ٢حُظظٔش :إ هِ٘خ :حٓظ٤لخء ؿخُ :أ ٝر٤غ :كً. ٬خُظَٜف ك ٢حُز٤غ ك ُٖٓ ٢حُو٤خٍٝ ،حٛ٧ق :حُـٞحُ. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:حكظخٍ ،رَ٘ ١إٔ ٣ؼط ٚ٤حُ ُٔ َلخٍ ػًٍِ٘ٛ ٚ٤خ أ٣ ٝوٟ ُٚ ْ٤خًٓ٘خ كٞؿٜخٕ ،إ هِ٘خ اٜٗخ ر٤غ ،ؿخُ، أ ٝحٓظ٤لخء ،كٝ, ٬حٛ٧ق :حُؼخٗ.٢ ٜ٘ٓٝخ ُٞ:أكخٍ ػِ ٫ ٖٓ ٠ى ٖ٣ػِ ٚ٤رَٟخ ،ٙكخٛ٧ق :رطٜٗ٬خ ،ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ ر٤غٝ ،حُؼخٜٗ٣: ٢ق ،ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ حٓظ٤لخء. ٜ٘ٓٝخ :ك ٢حٗظَح ٠ٍٟ ١حُٔلخٍ ػِ ،ٚ٤اًح ًخٕ ػِ ٚ٤ىٝ: ٖ٣ؿٜخٕ .إ هِ٘خ :ر٤غ٘٣ ُْ ،ظَ ٚٗ٧ ١كن حُٔل ،َ٤ك٣ ٬لظخؽ ك ٚ٤اُ ٠ٍٟ ٠حُـٝ ،َ٤إ هِ٘خ :حٓظ٤لخء حٗظَحُ ،١ظؼٌٍ اهَح ٖٓ ٟٚؿٍٟ َ٤خٝ ،ٙحٛ٧ق :ػيّ حٗ٫ظَح.١ ٜ٘ٓٝخ ٗ:ـ ّٞحٌُظخرش كٛ ٢لش حُلٞحُش رٜخٝ ،ػِٜ٤خ ٝؿٜخٕ :أكئٛخ :حُٜلش ،ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ حٓظ٤لخء. ٝحُؼخٗ: ٢حُٔ٘غ ،ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ ر٤غ. ٝحٛ٧ق ٝ:ؿ ٚػخُغ ٞٛٝ ،حُٜلش رٜخ ٫ ،ػِٜ٤خٌُِٔ ٕ٧ ،خطذ إٔ ٣و ٢٠كو ٚرخهظ٤خٍٝ ،ٙحُلٞحُش ػِ ٚ٤طئى١ اُ ٠ا٣ـخد حُو٠خء ػِ ٚ٤رـ َ٤حهظ٤خٍٝ ،ٙك ٢حُٝ: ٢٤ٓٞؿ ٚرؼٌْ ٌٛحٝ ،حٝ٧ؿ ٚؿخٍ٣ش ك ٢حُِْٔٔ ك.ٚ٤ ٜ٘ٓٝخ :هخٍ حُٔظ ُٞ: ٢ُٞأكخٍ ٖٓ ػِ ٚ٤حًُِخس حُٔخػ ،٢ؿخُ ،إ هِ٘خ حٓظ٤لخءٝ ،إ هِ٘خ :ر٤غ ،كٓ٫. ٬ظ٘خع أهٌ حُؼ ٝٞػٖ حًُِخس. ٔخٝ ،هي َٗٔ٣ ١خٍ ،ٙكخٛ٧ق ٍ ٫:ؿٞع ُ ،ٚر٘خء ػِ ٠أٜٗخ حٓظ٤لخء، ٜ٘ٓٝخ ُٞ:هَؽ حُٔلخٍ ػِٓ ٚ٤لِ ً ٝحُؼخٗٗ: ٢ؼْ ،ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ ر٤غ. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:هخٍ ٍؿَ ُٔٔظلن حُي: ٖ٣حكظَ ػِ ٢ريَ٘٣ي حٌُ ١كًٓ ٢ش ك ،ٕ٬ػِ ٠إٔ طزَث ،ٚكَٝ ٢ٟحكظخٍ، ٝأرَأ حُٔي ،ٖ٣كوٜ٣: َ٤قٝ ،ه ،٫ : َ٤ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ حٓظ٤لخء اً ُ َ٤ٛ٨ُ ْ٤ى ٖ٣كًٓ ٢ش حُٔلخٍ ػِ ًًَٙ ،ٚ٤ك٢ حُِِٔٔش.(). ٜ٘ٓٝخ ُٞ:أكخٍ أكي حُٔظؼخهي ٖ٣ح٥هَ ك ٢ػوي حَُرخٝ ،هز ٞك ٢حُٔـِْ ،كبٕ هِ٘خ :حٓظ٤لخء ،ؿخُ ،أ ٝر٤غ : كٝ ،٬حٛ٧ق حُٔ٘غًٔ ،خ ٗوِ ٚحُٔزٌ ٢ك ٢طٌِٔش َٗف حٌُٜٔد ػٖ حُ٘ٝ ٚحٛ٧لخد"(). حُٔزلغ حَُحرغ : )( "ح٩رَحء ٞٛ َٛآوخ ١أ ٝطِٔ٤ي؟ " ح٩رَحء –رٌَٔ حُِٜٔس –ٖٓ أرَأ ٞٛٝ ،حُٔؼخكخس ٖٓ حًَُٔ َٗٝ ،ٝػخ ٞٛح٩ك ٖٓ ٍ٬حُظزؼش ،إ ك ٢حُيٖ٣ أ ٖٓ ٝحٌُٗذٝ ،رٌُي َٟ٣حُلوٜخء أٗ ٚآوخُِ ١لن حُؼخرض ك ٢حٌُٓش ،ك ٌٕٞ٣ َٜطًٌِٔ ٤خ ك ٢رؼ ٞحٝ٧ؿٚ؟ كٌٛ ٢ح هٕ٫ٞ َ٘٣كٜٔخ حٍُٔ ٢١ٞ٤كٔ ٚهللا. ططز٤وخص حُٔ:٢١ٞ٤ ٣ـ٤ذ حُٔ ٢١ٞ٤ػِ ٠طٔخإٍ حُوخػيس رخٓ٧ؼِش ٝحُظطز٤وخص ك٤و: "ٍٞهٝ ،ٕ٫ٞحُظَؿ٤ق ٓوظِق ك ٢حُلَٝع : كٜٔ٘خ :ح٩رَحء ٓٔخ ٣ـ ِٜٚحُٔزَةٝ ،حٛ٧ق ك ٚ٤حُظِٔ٤ي ،كٜ٣ ٬ق. ٜ٘ٓٝخ :ارَحء حُٔزً: ْٜؤُ ُٚٞي: ٚ٤٘٣أرَأص أكئًخٝ ،حٛ٧ق ك ٚ٤حُظِٔ٤ي ،كٜ٣ ٬ق ًٔخ ًُ ٞخٕ ك٣ ٢ي ًَ ٝحكي ػزي ،كوخٍ ٌِٓ:ض أكئًخ حُؼزي حٌُ ١ك٣ ٢يٜ٣ ٫ ،ٙق. ٜ٘ٓٝخ :طؼِ٤وٝ ،ٚحٛ٧ق ك ٚ٤حُظِٔ٤ي ،كٜ٣ ٬ق. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:ػَف حُٔزَة هيٍ حُي٣ ُْٝ ،ٖ٣ؼَك ٚحُٔزَأٝ ،حٛ٧ق ك: ٚ٤حٓ٩وخًٔ ،١خ ك" ٢حَُ٘ف حُٜـ،"َ٤ "ٝأ َٛحَُٟٝش "ك ٢حًُٞخُش ،كٜ٤ق. ٜ٘ٓٝخ :حٗظَح ١حُوزٝ ،ٍٞحٛ٧ق ك ٚ٤حٓ٩وخ ،١ك٘٣ ٬ظَ.١ ٜ٘ٓٝخ :حٍطيحى ٙرخَُىٝ ،حٛ٧ق ك ٚ٤حٓ٩وخ ،١كٜ٣ ٬ق. ٜ٘ٓٝخ ً ُٞ:خٕ ٧ر ٚ٤ى ٖ٣ػٍِ ٠ؿَ ،كؤرَأ٣ ٫ ٞٛٝ ،ٚ٘ٓ ٙؼِْ ٓٞص ح٧د ،كزخٕ ٓ٤ظًخ ،كبٕ هِ٘خ :آوخٛ ،١ق ؿِ ًٓخ ،أ ٝطِٔ٤ي ،كل ٚ٤حُو٬ف ك ٖٔ٤رخع ٓخٍ ٍٓٞػ ،ٚظخًٗخ ك٤خط ،ٚكزخٕ ٓ٤ظًخ. ٜ٘ٓٝخ :اًح ًَٝك ٢ح٩رَحء ،كخٛ٧ق حٗظَح ١ػِْ حُٔ ًَٞرويٍ ،ٙى ٕٝحُ ،َ٤ًٞر٘خء ػِ ٠أٗ ٚآوخٝ ،١ػِ٠ حُظِٔ٤ي ػًٌٔٔ ،ٚخ ُ ٞهخٍ :رغ رٔخ رخع ر ٚك ٕ٬كَٓ ،ٚكبٗ٘٣ ٚظَُٜ ١لش حُز٤غ ػِْ حُ ،َ٤ًٞى ٕٝحُٔ.ًَٞ ٜ٘ٓٝخ ًَٝ ُٞ:حُٔي٤ُ ٖ٣زَة ٗلٔٛ ،ٚق ػِ ٠ه ٍٞحٓ٩وخ ٞٛٝ ،١حٛ٧قٝ ،ؿِّ ر ٚحُـِحًُٔ ،٢خ ًَُٝ ٞ حُؼزي ك ٢حُؼظن ٝحَُٔأس ك٬١ ٢م ٗلٜٔخ ٜ٣ ٫ٝ.ق ػِ ٠ه ٍٞحُظِٔ٤ئً ،خ ُ٤ُ ًِٚٝ ٞز٤غ ٖٓ ٗلٔ.ٚ ٜ٘ٓٝخ ُٞ:أرَأ حر٘ ٖٓ ٚى ،ٚ٘٣كِ ُٚ ْ٤حَُؿٞع ،ػِ ٠ه ٍٞحٓ٩وخ ،ُٚٝ. ١ػِ ٠حُظِٔ٤ي ًًَٙ ،حَُحكؼٝ. ٢هخٍ حُ٘٘٣: ١ٝٞزـ ٢إٔ ٍ ُٚ ٌٕٞ٣ ٫ؿٞع ػِ ٠حُؤً ،ٖ٤ُٞخ َ٣ ٫ؿغ اًح ُحٍ حُِٔي ػٖ حُٔٞٛٞد"(). حُٔزلغ حُوخْٓ : )( )( "ح٩هخُش ٢ٛ َٛكٔن أ ٝر٤غ؟ " ٠خً ،ـَٛ٤خ ٖٓ هٞحػي ٌٛح حٌُظخد ،هٝ ،ٕ٫ٞحُظَؿ٤ق ٓوظِق ك ٢حُلَٝع ٢ٛٝ ،هخػيس ك ٌٙٛ ٢حُوخػيس أً ٣ أَٓح ٛخ ًٓخ ك ٢حُؼوٞى ٣ظؼِن رلٜ٠خ ٝكٔوٜخ ،أ ٞٛٝ ٫ح٩هخُشًُٝ ،ي رَٟخ حُٔظؼخهي ،ٖ٣كظَٗيٗخ اُ ٠طٌ٤٤ق ط٠زُ٘ ٢خ ً ٌٙٛح٩هخُش٤ًٝ ،ق ٌٖٔ٣ح٩هخُش ر٬ٜى حُٔز٤غًٌُٝ ،ي ح٩هخُش ك ٢حُِْٔ ٝؿَٛ٤خ. ططز٤وخص حُٔ:٢١ٞ٤ َ٠٣د حُٔ ٢١ٞ٤ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس رؼ ٞحٓ٧ؼِش حُظطز٤و٤ش ًٓ ٟٞلخ حُلَٝع ٝحُٔٔخثَ ،طز٤خًٗخ ُٜخ ٝططز٤وًخ، ًخكَح ٖٓ ًخكَ كؤِْٓ ػْ أٍحى ح٩هخُش ،كبٕ هِ٘خ : كظ ٠طؼْ حُلخثيس ٝطٌَٔ ،ك٤غ ٣و ٍٞحُٔ: "٢١ٞ٤كٜٔ٘خ ُٞ:حٗظَ ٟػزيًح ً ر٤غ٣ ُْ ،ـِ ،أ ٝكٔن ،ؿخًُ ،خَُى رخُؼ٤ذ ك ٢حٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ :حٛ٧ق ػيّ ػزٞص حُو٤خٍ ٖ٣كٜ٤خ ،ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ كٔنٝ ،حُؼخٗٗ: ٢ؼْ ،ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ ر٤غ. ٜ٘ٓٝخ :اًح طوخ ٬٣ك ٢ػوٞى حَُرخ٣ ،ـذ حُظوخر ٞك ٢حُٔـِْ ،ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ ر٤غ٣ ٫ٝ ،ـذ ،ر٘خء ػِ ٠أٜٗخ كٔن ٞٛٝ ،حٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ :طـ ُٞح٩هخُش هزَ حُوز ،ٞإ هِ٘خ :كٔن ٞٛٝ ،حٛ٧قٝ ،إ هِ٘خ :ر٤غ ،ك. ٬ ٜ٘ٓٝخ :طـ ُٞك ٢حُِْٔ هزَ حُوز ،ٞإ هِ٘خ :كٔن ٞٛٝ ،حٛ٧ق ٝ.إ هِ٘خ :ر٤غ ،ك.٬ ٜ٘ٓٝخ ُٞ:طوخ ٬٣رغ طِق حُز٤غ ؿخُ ،إ هِ٘خ :كٔن ٞٛٝ ،حٛ٧قَ٣ٝ ،ى ٓؼَ حُز٤غ أ ٝهٔ٤ظٝ ،ٚإ هِ٘خ :ر٤غ ،ك.٬ ٜ٘ٓٝخ ُٞ:حٗظَ ٟػزي ،ٖ٣كظِق أكئٛخ :ؿخُص ح٩هخُش ك ٢حُزخهٔ٣ٝ ،٢ظظزغ حُظخُ ٢ػِ ٠ه ٍٞحُلٔن، ٞٛٝحٛ٧قٝ ،ػِٓ ٠وخرِ.٫: ٚ ٜ٘ٓٝخ :اًح طوخٝ ٬٣حٓظَٔ ك٣ ٢ي حُٔ٘ظَٗ ،١لٌ طَٜف حُزخثغ ك ،ٚ٤ػِ ٠ه ٍٞحُلٔن ٞٛٝ ،حٛ٧ق٘٣ ٫ٝ ،لٌ ػِ ٠ه ٍٞحُز٤غ. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:طِق ك٣ ٢ي ٙرؼي حُظوخ. َ٣حٗلٔوض ,إ ًخٗض رً ٤ؼخٝ ،رو ٢حُز٤غ ح ٢ِٛ٧رلخُٝ ،ٚإ هِ٘خ :كٔن ٟٚ٘ٔ حُٔ٘ظًَ ،١خُٔٔظخّ)( ٞٛٝ ،حٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:طؼ٤ذ ك٣ ٢ي ٙؿَّ ح ،ٍٕ٧ػِ ٠ه ٍٞحُلٔن ٞٛٝ ،حٛ٧ق ٝ.ػِ ٠ح٥هَ ٣ظو َ٤حُزخثغ ر ٖ٤إٔ ٣ـ ٫ٝ ،ِ٤إٍٔ ُ ،ٚأ٣ ٝلٔن ٣ٝؤهٌ حُؼٖٔ. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:حٓظؼِٔ ٚرؼي ح٩هخُش ،كبٕ هِ٘خ :كٔن ،كؼِ ٚ٤ح٧ؿَس ٞٛٝ ،حٛ٧ق ،أ ٝر٤غ ،ك.٬ ٜ٘ٓٝخ ُٞ:حِ١غ حُزخثغ ػِ ٠ػ٤ذ ػ٘ي حُٔ٘ظَ ،١كٍ ٬ى ُ ،ٚإ هِ٘خ :كٔن ٞٛٝحٛ٧قٝ ،إ هِ٘خ :ر٤غ ،كِٚ حَُى)(". حُٔزلغ حُٔخىّ : " حُِحثَ حُؼخثي ً ٞٛ َٛخٌُ ٍِ٣ ُْ ١أً ٝخٌُ٣ ُْ ١ؼي؟)(" أٍٓٞح ؿ َ٤أٓ ٍٞحُٔخٍ ٝحُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش ،ا ٫أٗ٘خ ٍؿْ إٔ ٌٙٛحُوخػيس ط٠ز ،٢ك ٢أًؼَ حٓظويحٓخطٜخ، ً ٠خ ،ك٘ـي كٌُِ ً٫ٞؼٜ٘ٓ َ٤خٝ ،كٌٛ ٢ح ىُ َ٤ػِ ٠ػزوَ٣ش حُلو ٚحٝ ٢ٓ٬ٓ٩ػِٔخثٚ ٗٔظط٤غ طِٔ٤طٜخ ػِ ٌٙٛ ٠ح ٍٞٓ٧أً ٣ ح٧ؿ٬ءٍ ،كٔ ْٜهللا ،ك ٌٜٙحُوخػيس ط٠زُ٘ ٢خ ٓؼ ًٕٞ ً٬حَُٔ ٕٞٛأٓ ً٬ٛلُِ ً٬ز٤غ أ ًَٖٛ ،٫ ٝحُؤَ ٝحُوِ٘،َ٣ ًٌُٝي أػَ ه٤خٍ حُؼ٤ذ ػِ ٠كٌْ حُؼويٝ ،ىكغ حًُِخس اُ ٠كو َ٤كٔخص أ ٝحٍطي هزَ حُل ،ٍٞأ ٝىكؼٜخ اُ ٠كو َ٤كخٓظـ٘٠ هزَ حُلٞٓٝ ،ٍٞحٗغ حُـٞع ك ٢حُٜزش ًٕٞٝ ،حُٔلِْ هي ِٓي حُِٔؼش هزَ حُلـَٓٝ ،خ ٣وزَ حُظِٔي ٓٝخ ٣ ٫وزَ ٖٓ ح٧ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغٝ ،طِق حَُٟٔٔٝ ،ٕٞٛخٕ حُـخٛذٛٝ ،لش ريٍ حُوَ ٖٓ ٝك٤غ حُٔؼَ أ ٝحُؤ٤شٝ ،ؿ َٜحُٔ٘ظَ١ رٞؿٞى حُؼ٤ذٝ ،ؿَٛ٤خ ٖٓ حُٔٔخثَ. ططز٤وخص حُٔ:٢١ٞ٤ ٟٞ٣ق حُٔ ٌٙٛ ،٢١ٞ٤حُوخػيس رخُظطز٤ن ٝحُظلَ٣غ ػِٜ٤خ ك٤و: "ٍٞك ٚ٤ه٬فٝ ،حُظَؿ٤ق ٓوظِق ،كَؿق حٍٝ٧ ك ٢كَٝع: ٜٓ٘خ :اًح طؤَ حَُٔ ٕٞٛرؼي حُوز ،ٞػْ ػخى ه٣ ،ً٬ؼٞى ًٍ٘ٛخ ك ٢حٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ :اًح رخع ٓخ حٗظَح ،ٙػْ ػِْ ر ٚػ٤زًخ ،ػْ ػخى اُ ٚ٤رـٍ َ٤ى ،كٍِ ٚى ،ٙك ٢حٛ٧ق. ٍٝؿق حُؼخٗ ٢ك ٢كَٝع: ٜٓ٘خ ُ ُٞ:حٍ حُٔٞٛٞد ػ٘ي ِٓي حُلَع ،ػْ ػخى ،كٍ ٬ؿٞع ُ َٛ٨ك ٢حٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ ُ ُٞ:حٍ ِٓي حُٔ٘ظَ ،١ػْ ػخى ٓ ٞٛٝلِْ ،كٍ ٬ؿٞع ُِزخثغ ك ٢حٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ ُٞ:أػَ ٝػٖ ؿِي ٓ٤ظش أ ٝهَٔ ،كظل ٍٞر٤ي ؿ ،َٙ٤ك٣ ٬ؼٞى حُِٔي ك ٢حٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ ٗ ٍٖٛ ُٞ:خس ،كٔخطض ،كيرؾ حُـِي٣ ُْ ،ؼي ًٍ٘ٛخ ك ٢حٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ ُِٛ ُٞ:ض حُٔـٜٞرش ػ٘ي حُـخٛذ ,ػْ ٓٔ٘ض٣ ُْ ،ـزَٔ٣ ُْٝ ،و ٢حُٔ٠خٕ ك ٢حٛ٧ق. ٜ٘ٓٝخ :اًح هِ٘خ ُِٔ:وظَ ٝحَُؿٞع ك ٢ػ ٖ٤حُوَٓ ،ٝخ ىحّ رخهً٤خ رلخُ ،ٚكُِ ٞحٍ ٝػخى كَ٣ َٜؿغ ك ٢ػٚ٘٤؟ ٝؿٜخٕ ك" ٢حُلخ ،"١ٝهِض ٘٣:زـ ٢إٔ ٌٕٞ٣حٛ٧ق ".٫: ػْ ِ٣لض حُٔ ٢١ٞ٤حُ٘ظَ اُ ٠أُٗ ٚؿِّ رخ ٍٝ٧كٜ٘ٓ: "ٍٞٛ ٢خ :اًح حٗظَٓ ٟؼ٤زًخ ٝرخػ ،ٚػْ ػِْ حُؼ٤ذ ٍٝى ػِ ٚ٤ر ،ٚكٍِ ٚى ٙهط ًؼخ. ٝؿِّ رخُؼخٗ ٢كٜ٘ٓ: ٍٞٛ ٢خ ُ ُٞ:حٍ حُِٔي ػٖ حُؼزي هزَ ٞٗ ٍ٬ٛحٍ ،ػْ ٌِٓ ٚرؼي حُـَٝد ٫.طـذ ػِٚ٤ كطَط ٚهطؼًخ"(). حُٔزلغ حُٔخرغ : " َٛحُؼزَس رخُلخٍ أ ٝرخُٔآٍ؟)(" ٣ظ٘خٌٛ ٍٝح حُٔزلغ حُوخػيس حُوخٓٔش ػَ٘س ك ٢حٌُظخد حُؼخُغ ٢ٛٝ ،هخػيس ٜٓٔش ك ٢حُٔـخٍ ح٫هظٜخى،١ ك٤غ ٌٜ٘ٔ٣خ ٟز ٢رؼ ٞحُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش ٓؼَ ً ٕٞحُِْٔٔ كٞٓ ٚ٤ؿٞىًح ٖٓ ٝهض حُؼوي كظ ٠حُظُِٔ٘ٔ٣ َٛٝ ،ْ٤غ حُٔي ٖٓ ٖ٣حُٔلَ ًٕٞٝ ،حُٔ٘لؼش ك ٢ػوي ح٩ؿخٍس ٓويٍٝس حٓ٫ظ٤لخء َٗ ًػخٝ ،طلي٣ي حُٞهض حُٔؼظزَ ك ٢طو ْ٣ٞحُظًَش ٝطوي َ٣حُؼِغٝ ،حُظـ َ٤٤كٛٝ ٢ق حُٔـٜٞد رخُ٘و ًٕٞٝ ،ٚحُٔز٤غ ٓ٘ظلؼًخ رٛ ١َٝٗٝ ٚلش حُٔٔخهخسٝ ،ؿَٛ٤خ. ططز٤وخص حُٔ:٢١ٞ٤ ٣و ٍٞحٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،اؿخرش ػِٓ ٠ئحٍ حُوخػيس" :ك ٚ٤ه٬فٝ ،حُظَؿ٤ق ٓوظِق٣ٝ ،ؼزَ ػٖ ٌٙٛ حُوخػيس رؼزخٍحصٜ٘ٓ ،خ ٓ :خ هخٍد حُ٘٢ء ٣ َٛؼط ٠كٌٔٚ؟ٝ ،حَُٔ٘ف ػِ ٠حُِٝحٍ ٣ َٛؼط ٢كٌْ حُِحثَ؟ ٝحُٔظٞهغ ٣ َٛـؼَ ًخُٞحهغ؟. كٜ٤خ كَٝعٜ٘ٓ ،خ ٖٓ :ػِ ٚ٤ىٓ ٖ٣ئؿَ ٣لَ هزَ ٍؿٞػ ،ٚك ُٚ َٜحُٔلَ ،اً ٓ ٫طخُزش ك ٢حُلخٍ ،أ ،٫ ٝا٫ ربًٕ حُيحثٖ٣ ٚٗ٧ ،ـذ ك ٢ؿ٤زظٚ؟ ٝؿٜخٕ .أٛلٜٔخ :ح.ٍٝ٧ ٜ٘ٓٝخ :اًح حٓظؤؿَ حَٓأس أَٗكض ػِ ٠حُل ٌُْ٘ ٞ٤حُٔٔـي .ؿخُٝ ،إ ظٖ َٝ١ء.ٙ ُِٝوخ ٢ٟكٖٔ :حكظٔخٍ رخُٔ٘غً ،خُٖٔ حُٞؿ٤ؼش ،اًح حكظَٔ ُٝحٍ ح.ُْ٧ ٝحُلَم ػِ ٠حٛ٧ق :إٔ حٌُْ٘ ك ٢حُـِٔش ؿخثِٝ ،ح َٛ٧ػيّ َٝ١ء حُل.ٞ٤ ٜ٘ٓٝخ ُٞ:كيع ك ٢حُٔـٜٞد ٗو ١َٔ٣ ٚاُ ٠حُظِق ،رؤٕ ؿؼَ حُل٘طش ٔ٣َٛش ،كً ٞٛ َٜخُظِق أ ،ً٫ٝرَ َ٣ىٓ ٙغ إٍٔ حُ٘وٚ؟ ه ،ٕ٫ٞأٛلٜٔخ :ح".ٍٝ٧ ػْ ٘٣ز ٚحُٔ ٢١ٞ٤اُ ٠أُٗ ٚؿِّ رخػظزخٍ حُلخٍ كٔٓ ٢خثَٝ ،ؿِّ رخػظزخٍ حُٔآٍ كٔٓ ٢خثَ أهَ ،ٟك٤و: ٍٞ "ط٘ز: ٚ٤ؿِّ رخػظزخٍ حُلخٍ كٔٓ ٢خثَ ٜ٘ٓ:خ :اًح ٛٝذ ُِطلَ ٖٓ ٣ؼظن ػِٓ ٞٛٝ– ٚ٤ؼَٔ –ٝؿذ ػِ ٠حُ ٢ُٞهز،ُٚٞ ٗ ِِٚٓ٣ ٫ ٚٗ٧لوظ ٚك ٢حُلخٍ ،كٌخٕ هز ٌٙٛ ٍٞحُٜزش طل َ٤ٜه ٞٛٝ ،َ٤حُؼظن ر٘٣ ٫ٝ ،ٍَٟ ٬ظَ آُ ٠خ ُؼِ٣ ٚظٞهغ ٖٓ كٔ٣ ٍٜٞخٍ ُِٜزٝ ،٢اػٔخٍ ٌُٜح حُوَ٣ذ ٚٗ٧ ،ؿٓ َ٤ظلون أٗ ٚآ.َ٣ ُ ٝؿِّ رخػظزخٍ حُٔآٍ كٔٓ ٢خثَ: ٜٓ٘خ :ر٤غ حُـلٖ حُٜـ َ٤ؿخثِٝ ،إ ُْ ٘٣ظلغ ر ٚكخُ ،ً٫ظٞهغ حُ٘لغ رٓ ٚآ.ً٫ ٜ٘ٓٝخ :حُٔٔخهخس)( ػِٓ ٠خ ٣ ٫ؼَٔ ك ٢حُٔ٘ش ٣ٝؼَٔ رؼيٛخ ،ؿخثِ ،رو٬ف اؿخٍس حُـلٖ حُٜـٕ٧ َ٤ ٟٓٞٞع ح٩ؿخٍس طؼـ َ٤حُٔ٘لؼش ًٌُ ٫ٝي حُٔٔخهخس ،اً طؤهَ حُؼٔخٍ ٓلظَٔ كٜ٤خ. ًٌح كَم حَُحكؼ : ٢هخٍ حرٖ حُٔزٌٝ ،٢ر٣ ٚظُ َٜي إٔ حُٔ٘لؼش حُٔ٘ظَ١ش ك ٢حُز٤غ ،ؿ َ٤حُٔ٘ظَ١ش ك٢ ح٩ؿخٍس ،اً طِي أػْ ٖٓ ًٜٗٞخ كخ ً٫أٓ ٝآًٌُ ٫ٝ ،ً٫ي ح٩ؿخٍس. ط٘ز: ٚ٤ ِ٣ظلن ر ٌٜٙحُوخػيس "طِ٘ َ٣حً٫ظٔخد ُِٓ٘ش حُٔخٍ حُلخٝ ،"َٟكٜ٤خ كَٝع: ٜٓ٘خ :ك ٢حُلوَ ٝحٌُٔٔ٘ش ،هطؼٞح رؤٕ حُوخىٍ ػِ ٠حٌُٔذ ًٞحؿي حُٔخٍ. ٜ٘ٓٝخ :ك ْٜٓ ٢حُـخٍٓ ٍِ٘٣ َٛ ،()ٖ٤حً٫ظٔخد ُِٓ٘ش حُٔخٍ؟ كٝ ٚ٤ؿٜخٕ ،حٗ٧زٝ ،٫: ٚكخٍم حُلوَ٤ ٝحٌُٔٔ ،ٖ٤إٔ حُلخؿش طظـيى ًَ ٝهضٝ ،حٌُٔذ ٣ظـيى ًٌُيٝ ،حُـخٍّ ٓلظخؽ اُٝ ٠كخء ىَ ٚ٘٣حًٔٝ ،ٕ٥زٓ ٚظٞهغ ك٢ حُٔٔظوزَ. ٜ٘ٓٝخ :اًح كـَ ػِ ٚ٤رخُلِْ ،أٗلن ػِ ٖٓ ٠طِِٓٗ ٚلوظٓ ٖٓ ٚخُ ٚاُ ٠إٔ ٣ؤْ ،ا ٫إٔ ًٞٔ ٌٕٞ٣رًخ. ٜ٘ٓٝخ :اًح هْٔ ٓخُ ٚر ٖ٤ؿَٓخثٝ ٚرو ٢ػِ٢ٗ ٚ٤ء ًٝخٕ ًٔٞرًخ٣ ُْ ،ـذ ػِ ٚ٤حٌُٔذ ُٞكخء حُي.ٖ٣ هخٍ حُلَح (): ١ٝا ٫إٔ ٌٕٞ٣حُي ُِٚٓ ٖ٣رٔزذ ٞٛػخ ٙرً ،ٚبط٬ف ٓخٍ اٗٔخٕ ػيٝحًٗخ ،كبٗ٣ ٚـذ ػِ ٚ٤إٔ ٌ٣ظٔذ ُٞكخث ٕ٧ ،ٚحُظٞرش ٓ٘ٝ ٚحؿزشٜ١َٝٗ ٖٓٝ ،خ :اٜ٣خٍ حُلن أُٓ ٠ظلو ،ٚك ِِٚٓ٤حُظ َٛٞاُ ،ٚ٤كٌخ ٙػ٘ ٚحرٖ حُ٬ٜف ك ٢كٞحثي ٍكِظ.ٚ ٜ٘ٓٝخ ُٞ:أؿَ حُٔلٗ ٚ٤لٔ٣ َٛ ،ٚزطًَ ،ز٤ؼ٤ٗ ٚجًخ ٖٓ أٓٞحُٚ؟ ،كٌ ٠حُوخ ٢ٟكٔ ٖ٤حُؼزخى ١كٝ ٚ٤ؿ،ٖ٤ٜ ٝك" ٢حُلخ": ١ٝإ أؿَ ٗلٔ ٚكٔ٤خ ٓ ٞٛوٜٞى ٖٓ ػِٔٓ ،ٚؼَ إٔ ٛ ٌٕٞ٣خٗؼًخٝ ،ػِٔٓ ٚوٜٞى كًٔ ٢زٜ٣ ُْ ٚق، ٣ٝظ ٠ُٞحُؼوي ػِٝ ،ٚ٤إ ًخٕ ؿٓ َ٤وٜٞىٓ ،ؼَ إٔ ٣ئؿَ ٗلٔ ٚك ٢كؾ ،أًٝ ٝخُش ك ٢ػَٔ ٛق ٚٗ٧ ،اًح ؿخُ إٔ ٣ظطٞع ػٖ ؿ َٙ٤رؼِٔ ،ٚكؤ ٠ُٝإٔ ٣ـ ُٞرؼًٔ ،ٝٞخ هخُٞح ٜ٣:ق هِؼ ُٚ ٕ٧ ٚإٔ ٣طِن ٓـخًٗخ ،كزخُؼ ٝٞأ. ٠ُٝ حٗظ.٠ٜ ط٘ز: ٚ٤ ٝأػْ ٖٓ ٌٙٛحُوخػيس :هخػيس "ٓخ هخٍد حُ٘٢ء ٣ َٛؼط ٢كٌٔٚ؟ "ٝك ٚ٤كَٝع ٜ٘ٓ,خ –ؿٓ َ٤خ طويّ – حُي ٕٞ٣حُٔٔخ٣ٝش ُٔخٍ حُٔلِْ َٛ ،طٞؿذ حُلـَ ػِٚ٤؟ ٝؿٜخٕ ،حٛ٧ق ٝ. ٫:ك ٢حُٔوخٍرش ُِٔٔخٝحس حُٞؿٜخٕ ٝأ٠ُٝ رخُٔ٘غ)(". ًٔخ إٔ ٖٟٔهٞحػي ٌٛح حٌُظخد هخػيط ٫ ٖ٤طٔ٠خٕ كًَ ٝػخ أٔٓ ٝخثَ ًؼَ٤س طوٟٞٞٓ ٚػ٘خٌُ ،ح ٍأ٣ض ًًَٔٛخ َٓ٣ؼًخ . ح ٢ٛ ٠ُٝ٧حُوخػيس حُٔخىٓش ػَ٘س "اًح رطَ حُو٣ َٛ ٜٙٞزو ٠حُؼّٔٞ؟ "ٝك ٚ٤ه٬فٝ ،حُظَؿ٤ق ٓوظِق ك ٢حُلَٝعُ ٝ ،ؿِّ رزوخء حُؼٔ ّٞكًٔ ،ٍٞٛ ٢خ ُؿِّ رؼيٓ ٚكٜ٘ٓ ٍٞٛ ٢خ ًِٚٝ ُٞ:رز٤غ كخٓي .كِ ُٚ ْ٤حُز٤غ هطؼًخ٫ ، ٛلً ٤لخ ٣ ُْ ٚٗ٧ؤًٕ ك ٫ٝ ،ٚ٤كخٓيًح ُؼيّ إً حَُ٘ع ك.ٚ٤ ٠خ ه٬فٝ ،حُظَؿ٤ق ٝحُؼخٗ٤ش ٢ٛحُوخػيس حُؼخٓ٘ش ػَ٘س " ٢ٛٝحُ٘خىٍِ٣ َٛ ،لن رـ٘ٔ ٚأ ٝر٘لٔٚ؟ "ٝك ٚ٤أً ٣ ٓوظِق ك ٢حُلَٝع ٜ٘ٓٝ,خ ٣:زو ٠حُو٤خٍ ُِٔظزخ٣ؼ ٖ٤اًح ىحٓخ أ٣خ ًٓخ( ،أ٣ ُْ ١ظلَهخ ٖٓ حُٔـِْ ). ٜ٘ٓٝخ :ك ٢ؿَ٣خٕ حَُرخ ك ٢حُلِ ّٞاًح ٍحؿض ٍٝحؽ حُ٘وٞى ٝ.ؿٜخٕ :أٛلٜٔخ .٫: ٜ٘ٓٝخ ٓ:خ ٣ظٔخٍع اُ ٚ٤حُلٔخى ك ١َٗ ٢حُو٤خٍ .كٝ ٚ٤ؿٜخٕ ،أٛلٜٔخ ٣ ٫:ـ.ُٞ )( هٞحػي اػٔخٍ حٌُٝ ّ٬أٛخُٚ ٖٓ حُٔل٤يٗٝ ،لٖ ٗظ٘خ ٍٝكٌٛ ٢ح حُل َٜرؼ ٞحُوٞحػي حُٔوظِق ك ٢ح٧كٌخّ حُٔز٘٤ش ػِٜ٤خٝٝ ،ؿٞى هٖ٤ُٞ ُِٔٔؤُش حُٞحكيس ،إٔ ٗظ٘خ ٍٝرؼ ٞحُوٞحػي حُٔظؼِوش ربػٔخٍ أ ٝأٛخٍ حٌُٓٝ ّ٬خ ٣ظَطذ ػِ ٚ٤رخُظخُ ٖٓ ٢أكٌخّٞٔٗٝ ،م ٘ٛخ رؼ ٌٙٛ ٞحُوٞحػي ُِ٣خىس حُظ٤ٟٞق : 1هخػيس( :اػٔخٍ حٌُ ّ٬أ ٖٓ ٠ُٝأٛخُ) ()ًُٚي إٔ اػٔخٍ حٌُ ّ٬اػطخإ ٙكٌ ًٔخٝ ،أٛخُ٣( ٚؼ٘ ٢ػيّ طَط٤ذ ػَٔس ػِٔ٤ش ػِ)() ٚ٤ ٓٝآٍ ٌٙٛحُوخػيس إٔ حُِْٔٔ حُؼخهَ ٜ٣خٕ ً ٚٓ٬ػٖ حٞٛ٧حء ٓخ أٌٖٓ ،رؤٕ ٘٣ظَ اُ ٠حُٞؿ ٚحُٔوظ٢٠ ُظٜل٤ق ً ،ٚٓ٬ك٤لَٔ أ ً٫ٝػِ ٠حُلو٤وشٜٗ٧ ،خ ح ،َٛ٧كبٕ طؼٌٍص حُلو٤وش ٜ٣خٍ اُ ٠حُٔـخُ ا ٫ػ٘ي ػيّ حٌٓ٩خٕ كِ٤ـ ،٠كـٔ٤غ حُ٧لخظ حُٜخىٍس ٖٓ حٌُِٔق ٣ـذ كَٔ أُلخظ ٚػِ ٠حُٔؼ٘ ٢حُٔل٤ي ُلٌْ ؿي٣ي. ٝر٘خء ػًُِ ٠ي هٍَ حُلوٜخء ػيس طلَ٣ؼخص ٜٓ٘خ: أ -اًح أهَ اٗٔخٕ ػِٗ ٠لٔ ٚرٔٞؿذ ٛي إٔ ُل ٕ٬ػِ ٚ٤أُق لاير٣ ُْٝ ،زٓ ٖ٤زذ حُظِحٓ ٚرخُ٧ق ػْ أهَ ػخٗ٤ش كٛ ٢ي آهَ رؤُق أهَ٣ ُْٝ ٟزٓ ٖ٤زذ حُظِحٓ ٚرٜخ (كبٗ٣ ٚطخُذ رؤُل ٖ٤كبًح حىػ ٠حٍُٞػش إٔ حُ٧ق حُؼخٗ٤ش ٢ٛ )( ح٣ ٫ ٠ُٝ٧وزَ ه. ُْٜٞ د -اًح أ ٠ٛٝرؤُق لاير كٝ ٢ؿ ٙٞحُو ،َ٤ػْ أ ٠ٛٝرؤُق أهَ ٟكٗ ٢لْ حُٞؿ ٚكل ٌٙٛ ٢حُلخُش طؼظزَ حُ٤ٛٞش رؤُل ،ٖ٤كبًح حىػ ٠حٍُٞػش إٔ حُ٧ق حُؼخٗ٤ش ٢ٛح٣ ٫ ٠ُٝ٧وزَ ه.ُْٜٞ ( – 2اًح طؼٌٍَّ اػٔخٍ حٌُ)() َٜٔ٣ ّ٬ ٔخ كبًح طؼٌٍ اػٔخٍ حٌُ ّ٬رؤٕ ًخٕ ٌٖٔ٣ ٫كِٔ ٚػِ ٠حُٔؼ٘ ٠حُلو٤و ٢أ ٝحُٔـخُ ١أً ٝخٕ حُٞحهغ ٌٌ٣ر ٚك ً أ ٝػخىس ،كبِٗ٣ ٚـ ٠ك ٌٙٛ ٢حُلخُش ٣ ٫ٝؼَٔ ر ٚ؛ ًُ ٖٓٝي ٝ ُٞ:هق ػِ ٠أ٫ٝى ُٚ ْ٤ُٝ ،ٙا َّ٫أ٫ٝى أ٫ٝى ،كَٔ ػِ،ْٜ٤ ُظؼٌٍ حُلو٤وش ًٗٞٛٝخ ُِلع ػٖ حٔٛ٩خٍ. ًٌُٝي ُ ٞحىػ ٠حُٔظ ٢ُٞػِ ٠حُٞهق أَٗٛ ٚف ٓزِـًخ ٣ ٫لِٔ ٚحُظخ َٛكبٕ ىػٞح ٙطِـٝ ،٠إ ًخٕ أهخّ حُز٘٤ش ػِٜ٤خ ُظؼٌٍُّ اػٔخٍ ً.ٚٓ٬ ( ٔ٘٣ ٫3-ذ ُٔخًض ه) ()ٍٞ هخىٍح ػِ ٠حٌُ٣ ٫ ّ٬وزَ ٓ٘ ٚحُظؼز َ٤ك ٢حُزخ ٖ١رؤِ٤ٓٝ ١ش ٌٓٔ٘ش ًخٌُٔٞص٣ ٫ ٚٗ٧ ،وخٍ اًح ًخٕ حٔٗ٩خٕ ً ُٔخًض اٗ ٚهخٍ ًٌح أًٌ ٝح أًٌ ٝح ا ٫ك ٢كخ٫ص هخٛش ػزَص ػٜ٘خ حُوخػيس ،ا ٫إٔ (حٌُٔٞص كٓ ٢ؼَ ٝحُلخؿش ر٤خٕ) ٝكَع حُلوٜخء ػِٜ٤خ ػيس كَٝع ٜٓ٘خ : اًح ٍأٛ ٟخكذ حُٔخٍ أؿ٘زً٤خ ٣ز٤غ ٓخُ ٚكٌٔض ٣ ٫ؼظزَ ٌٓٞط ٚاؿخُس أ ٝاًًٗخ احُؼ ٖ٤رلٛ ٍٞ٠خكزٜخ ٝظَ ٓخًظًخ كًُ ٌٕٞ٤ي ٓ٘ ٚاؿخُس ُِز٤غ. ٫إٔ حُٔ٘ظَ ١اًح هزٞ ا ٫إٔ حٌُٔٞص ٖٓ حُوخىٍ ػِ ٠حٌُ ّ٬كٓ ٢ؼَ ٝحُلخؿش اُ ٠حُز٤خٕ ر٤خٕ ،رَ٘ ١ىُ٫ش ٖٓ كخٍ حُٔظٌِْ اهَحٍح : أ٘ٛ ٌٕٞ٣ ٝخى ٍَٟٝس ُيكغ حُ ،ٍَ٠كلٌٛ ٢ح ح٧كٞحٍ ٣ؼظزَ حٌُٔٞص ً ًٌٔٞص حُٔيػ ٠ػِ ٚ٤ػٖ حُـٞحد رؼي ػَ ٝحُ ٖ٤ٔ٤ػِ٣ ٚ٤ـؼًِ ٚخٌَُٔ٘ ٝطَى حُ ٖ٤ٔ٤ػِ ٠حُٔيػ ٢كٌٙٛ ٢ حُلخُش. 4هخػيس( :حُٔئحٍ ٓؼخى ك ٢حُـٞحد)أ: (ٝحُٔئحٍ ًخُٔؼخى ك ٢حُـٞحد)( ) طؼ٘ ٌٙٛ ٢حُوخػيس أٗ ٚاًح ٍٝى حُـٞحد ٓـٔ ً٬ربكي ٟأىٝحص حُـٞحد ً٘ؼْ أ ٝرِ ٠رؼي ٓئحٍ ٓل٣ َٜؼظزَ حُـٞحد ٓ٘ظٔ ً٬ػِ ٠ؿٔ٤غ حُـِث٤خص حُٞحٍىس طل ً٬٤ٜك ٢حُٔئحٍ ٓ ٕ٧يُ٫ٞص أىٝحص حُـٞحد طؼظٔي ػِٓ ٠خ هزِٜخ. 5هخػيس " :حُٛٞق ك ٢حُلخُ َٟـٝ ،ٞك ٢حُـخثذ ٓؼظزَ "ُٔخ ًخٗض حٗ٩خٍس اُ ٠حُ٘٢ء حُلخ َٟآًي ٖٓ ح٠٣٩خف كبٗ٣ ٫ ٚؼظي رٛٞلًٔ ٚخ ٞٛكخٍ حُ٘٢ء حُـخثذ كبٕ حُٛٞق ٓؼظزَ ك.ٚ٤ ُـٞح ٣ـذ ٝؿٞى َٗ ٖ٤١حػ٘ٔٛ ٖ٤خ : ٧ٝؿَ إٔ ٌٕٞ٣حُٛٞق ً ح: ٍٝ٧إٔ ٌٕٞ٣حُ٘٢ء حُٔٞٛٞف ٓٞؿٞىًح كٓ ٢ـِْ حُٛٞق. حُؼخٗ: ٢إٔ ًُ ٌٕٞ٣ي حُ٘٢ء حُٔٞؿٞى كٓ ٢ـِْ حُٛٞق ٖٓ ؿْ٘ حُٔٞٛٞف كظ ٠اًح ُْ ٞ٣ؿي حَُ٘١ ٓؼظزَحًٌُ ،ي ُٝ ٞؿي حَُ٘١ كخَٟح ٝٝ.ؿي حَُ٘ ١حُؼخٗ ٢كو ٌٕٞ٣ ٢حُٛٞق ح- ٍٝ٧أ ١اًح ُْ ٌٖ٣حُٔٞٛٞف ً ً ٠خ. حٞ٣ ُْٝ ،ٍٝ٧ؿي حَُ٘ ١حُؼخٗ- ٢أ ١اًح ُْ ٌٖ٣حُٔٞٛٞف ٖٓ ؿْ٘ حُٛٞق ٣-ؼظزَ حُٛٞق أً ٣ ٖٓ أٓؼِش ٌٙٛحُوخػيس : 1اًح هخٍ :رؼظي ٌٛح حُلـَ ٖٓ حُٔخّ ،ػْ ظ َٜأٗ ٖٓ ٚحُِؿخؽ ،كخُز٤غ رخ٫ َ١هظ٬ف حُـْ٘ٝ ،إ أٗخٍاُ.ٚ٤ ٝ2اًح رخع روَس كِٞرًخ ػْ ظ َٜأٜٗخ ؿ َ٤كِٞد ،كخُٔ٘ظَ ١رخُو٤خٍ ر ٖ٤إٔ ٣ؤهٌٛخ رٌَ حُؼٖٔ أ ٝإٔ ٣ظَى .)( حُل َٜحَُحرغ : أكٌخّ ٌ٣ؼَ ىٍٛٝخ ٗٝظخثَ ٝك َٝم ٣لٖٔ حُؼِْ ر ٜخ • حٌّزذغ حألٚي :حٌمٛي ف ٟحٌؼمٛص • حٌّزذغ حٌؼخٔ: ٟحٌمٛي ف ٟحٌفـٛر • حٌّزذغ حٌؼخٌغ :حٌمٛي ف ٟحٌٍّه • حٌّزذغ حٌغحرغ :حٌمٛي ف ٟحٌضٓ٠ • حٌّزذغ حٌشخِؾ :حٌمٛي ف ٟػّٓ حٌّؼً ٚأجغس حٌّؼً ِٙٚغ حٌّؼً ٚطٛحرؼٙخ • حٌّزذغ حٌـخصؽ :حٌٕظخثغ ٚحٌفغٚق • أكٌخّ ٌ٣ؼَ ىٍٛٝخ ٣ٝوزق رخُلو ٚ٤ؿِٜٜخ ٣و ٜٚحٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،حٌُظخد حَُحرغٓ ٖٟٔ ،ئُل ٚحُو ِّ" ْ٤حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ "ُزٔ ٢حُو ٍٞك٢ ح٧كٌخّ حُظ َٟ٣ ٢أٜٗخ ٌ٣ؼَ ىٍٛٝخٝ ،طظؼِن رخُٔٔخثَ ٝحُلَٝع حُظ ٢طليع ك ٢ك٤خس حُِٔٔٔ ٖ٤حُ٤ٓٞ٤ش ٖٓ ،هٍ٬ ٗظَح ُ٬كظ٤خؽ حُيحثْ اُٜ٤خ. طؼخٓ٬طٝ ْٜطزخىُُِٜٔ ْٜخُق َٟ٣ٝ ،أٗ٣ ٫ ٚلٖٔ رخُلوٜخء حُـ َٜرٜخً ، ٝهي هٜٔٔخ حُٔ ٢١ٞ٤اُ" ٠أهٞحٍ " َٛٝػيىٛخ اُ ٠حٍ٧رؼ" ًَ ،ٖ٤ه٣" ٍٞظؼِن رؤكي ؿٞحٗذ حُل٤خسٝ ،ىحهَ ًَ ه ًٌَ٣ ٍٞحُٔٔخثَ ٝحُلَٝع حُٔظؼِوش رًٌُٝ ،ٚي حُوٞحػي حُ٠خرطش ٌَُ ٌٙٛحُٔٔخثَ ٝحُلَٝع٣ ،زيأ " ٌٙٛح٧هٞحٍ "رـ ٔخ كًُ ٢ي ػِ ٠ه ٍٍٞٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص« :إ هللا ٟٝغ ػٖ أٓظ٢ "حُو ٍٞك ٢حُ٘خٓٝ ٢حُـخٝ َٛحٌَُٔٓ" ٙئٓٝ ً٬ٛئٓ ً حُوطؤ ٝحُ٘ٔ٤خٕ ٓٝخ حٓظٌَٞٛح ػِ ،»()ٚ٤ػْ ٣وظْ رخُلي٣غ ػٖ "أكٌخّ ّٞ٣حُـٔؼش"ٝ ،رٜٔ٘٤خ حٌُؼٝ َ٤حٌُؼٖٓ َ٤ "ح٧هٞحٍ "حُٜٔٔش ،ا ٫أٗ٘خ ًٌَٓ٘ كو ٢كٌٛ ٢ح حُلٓ ،َٜخ ٣ويّ ٟٓٞٞع حَُٓخُش رخُظؤً٤ي . َٜحُٔ ٢١ٞ٤حُو ٍٞك ٢طؤٔ٤خص ٝأٗٞحع حُؼوٞى ،ػْ ٝريح٣ش " ٌٙٛح٧هٞحٍ " "ٞٛحُو ٍٞك ٢حُؼوٞى" ،ك٤غ ٣ل ِ ّ حُو ٍٞك ٢حُلٔٞم ٝحُزٞ٤ع ٝحُيَّٝ ٖ٣ػٖٔ حُٔؼَ ٝأؿَس حُٔؼًٌَُٝ ،ي طؤ" ْ٤حُٔٗٞٔ٠خص ""ٝأٓزخد حُٔ٠خٕ"ٝ ،ؿَٛ٤خ حٌُؼ.َ٤ ٝهي ٗوَ حُٔ ٢١ٞ٤كٌٛ ٢ح حُـِء ٖٓ حٌُظخد –ًٔخ كٓ ٢ؼظْ حٌُظخد –ػٖ ًظذ حٝ ٖ٤٤ُٞٛ٧حُلَٝػٖ٤٤ ٣ؼَؽ ػِ ٠ؿ َْٛ٤ا ٫ك ٢حُوِ َ٤حُ٘خىٍ ،كظ ٠إٔ حُوخٍة حٌُؼ ،َ٤كظ ٠كلَ رؤٓٔخء ؿَ كوٜخء حُ٘خكؼ٤ش ٜ٘ٓٝلخطّ ِ ُْٝ ،ْٜ ُ٤ـي ٛؼٞرش ،أك٤خًٗخ ،كٟ ٢ز ٢أكٌخٍٝ ٙطِِٜٔٔخ ٌُؼَس حُٞؿٝ ٙٞحُلَٝع ٝحُظوَ٣ـخص. حُٔزلغ ح: ٍٝ٧ حُو ٍٞك ٢حُؼوٞى ٗزيأ ح٧هٞحٍ رـ "حُو ٍٞك ٢حُؼوٞى " ًٝ ٞٛٝأ٤ٔٛش ًزَ٤س ٗئْٓ ػِٜ٤خ كٜ٘ٔخ ٌُؼ ٖٓ َ٤حٝ ٍٞٓ٧حُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش ح٤ٓ٬ٓ٩ش ،كِِؼوٞى أ٤ٔٛش ًزَ ٟك ٢حُظؼخٓ٬ص حُٔؼخَٛس ٖٓٝ ،حُؼوٞى ٓخ ٛ ٞٛل٤ق َٗ ًػخٜ٘ٓٝ ،خ ٓخ ٣لٌْ ػِ ٚ٤رخُزط ٕ٬أ ٝحُلٔخى ٌُُ .ي ًخٕ ٫ري ٖٓ ىٍحٓش حُؼوٞى ك ٢حُلو ٚكظٔ٣ ٠ظط٤غ حُٔظؼخَٓ ك ٢أٓٞحم حُِٖٔٔٔ٤ حُ ّٞ٤حُظلَ٣ن رٜ٘٤خ .كوي ٗخع ر ٖ٤حُ٘خّ إٔ حُؼوي َٗ٣ؼش حُٔظؼخهي٣ٝ ٖ٣ـلِ ٕٞػٖ حٕ حُؼوي ٣ ٫لَّ ك٣ ٫ٝ ً٫٬لَ كَح ًٓخ. ٘٣ٝزـ ٢ػِ ْٜ٤اىٍحى حَُ٘ ١ٝحُظ ٢طئى ١اُ ٠حُلٔخى أ ٝحُزطٝ ،ٕ٬حَُ٘ ١ٝحُظ٫ ٢طئى ١اًُُ ٠ي ُوِش هطَٛخ . أٓخ حُو٤خٍحص :كوي ٗخػض طَؿٔش كي٣ؼش ُؼوٞى ٓٔظليػش ؿَر٤ش طوَؽ ػٖ حُو٤خٍحص ح٤ٓ٬ٓ٩ش حُؼ٬ػش حُٔلظَٓش (ه٤خٍ حَُ٘ٝ ١ه٤خٍ حَُإ٣ش ٝه٤خٍ حُؼ٤ذ ). ٌُُي ًخٕ ٫ري ُِٔظؼخَٓ ك ٢أٓٞحم حُِٔٔٔ ٖ٤حُظلَ٣ن رٜ٘٤خ ٝر ٖ٤حُو٤خٍحص حُٔٔظليػش حُظُٜ ْ٤ُ ٢خ ٖٓ حُو٤خٍحص ح٤ٓ٬ٓ٩ش ا ٫ح.ْٓ٫ طؼَ٣ق حُؼوٞى : ٢ٛؿٔغ ػويٓ ٖٓٝ ،ؼخٗ ٚ٤ك ٢حَُِّـش :حَُرٝ ٢حُ َّ ٘يّ ٝح٩كٌخّٝ ،حُـٔغ ر ٖ٤أَ١حف حُ٘٢ء .أ ٝحُـٔغ رٖ٤ حُ٘٤جٍٝ ٖ٤رطٜٔخ رل٤غ َ٤ٜ٣حٕ ً٘٢ء ٝحكي ٟٝ.ي ٙحُلَ ٣ٝ.طِن حُؼوي ك ٢حُِـش رٔؼ٘: ٠اكٌخّ حُ٘٢ءٝ ،طو٣ٞظ. ٚ ص حُِلظش ٝأٍ٣ي رٜخ حُؼٜي ٌُٝح ٛخٍ حُؼوي رٔؼ٘ ٠حُؼٜي حُٔٞػنٝ ،حُٔ٠خٕ ٓ ًَٝخ ٘٘٣ؤ حُظِح ًٓخ .كؤُِ١ن ػِ٠ أهٌ ِ ٜ٘ٓٝخ ِ )( حُزٞ٤ػخص ٝؿَٛ٤خ .ػْ حٓظؼَٔ ك ٢حُظٝ ْ٤ٜٔح٫ػظوخى حُـخُّ . )( ٝك ٢ح٬ٛ٫ف حَُ٘ػ:٢ (حٍطزخ ١ا٣ـخد روز ،ٍٍ ٞػِٝ ٠ؿَٝ٘ٓ ٚع٣ ،ؼزض أػَ ٙكٓ ٢لِّ)(). ٚأٓ (ٝخ ٘٘٣ؤ ػٖ اٍحىطُ ٖ٤ظ ٍٜٞأػَٙ )( حَُ٘ػ ٢ك ٢حُٔلَ)()ٝ ،حُؼوي ػ٘ي حُلوٜخء ٣طِن ػِ ٠ػ٬ػش ا٬١هخص : حَ٣: ٍٝ٧حى ر ٚحَُر ٢ر ٖ٤ٓ٬ً ٖ٤أٓ ٝخ ٣وٓ ّٞوخٜٓٔخٛ ،خىٍٗ ٖٓ ٖ٣و ٖ٤ٜػِٝ ٠ؿ٣ ٚظَطذ ػِ ٚ٤آػخٍ حُؼوي حَُ٘ػ ِ٤شًُٝ ،ي رؤٕ ٜ٣يٍح كٟٞٞٓ ٢ع ٝحكي ،ىحُ ٖ٤ػِ ٠اٍحىط ٢حُؼخهي ٖ٣ك ٢اٗ٘خء ػوي ٓطِٞد ُٜٔخٝ ،إٔ اهَحٍح ُٝ. ٍٝ٨حٌُ٣ ١وٓ ّٞوخّ حٌُ: ّ٬حٌُظخرش ٝحٗ٩خٍس ٝحُلؼَ ًٔخ ٓ٤ؤط ٢ر٤خٗ.ٚ ٌٕٞ٣حٌُ ّ٬حُؼخٗ٢ ً حُؼخَٗ٣: ٢حى رخُؼوي ٓخ ر٣ ٚظْ حٍ٫طزخ ١ر ٖ٤اٍحىط ٢حُؼخهي ٖٓ ٖ٣ػزخٍس أً ٝظخرش أ ٝاٗخٍس أ ٝكؼَٝ ،أًؼَ حُلوٜخء ٣َ٣ ٫ي ٕٝر ٚاٌٛ ٫ح. ٛخىٍح ٖٓ ٗوٚ ٛخىٍح ٖٓ ٗؤً ٖ٤ٜخ كٓ ٢ؼ٘ ٠حُؼوي حُٔخرن أّ حُؼخُغ َ٣:حى ر ٚحُ٫ظِحّٞٓ ،حء أًخٕ ً َ ٝحكيً ،خُٞهق ٓٝخ ٘٣ز ٖٓ ٜٚػوٞى حُظزَػخص ٞٛٝ.رٌٜح حُٔؼَ٘ٓ ٠حىف ُُ٬ظِحّٝ ،أه ٖٓ ٚحُظَٜف ٖٓ ٕ٧ حُظَٜكخص ٓخ ٌٕٞ٣أكؼخٔ٤ُٝ ً٫ض حُظِح ًٓخ. أًٍخٕ حُؼوي : أ ١ح٧ؿِحء حُظ٣ ٢ظٌٜ٘ٓ ٕٞخ ٢ٛٝ ،ح٣٩ـخدٝ ،حُوز ٍٞػِ ٠حُٔؼ٘ ٖ٤٤حٝ ٍٝ٧حُؼخٗٝ. ٢ح٣٩ـخد كو ٢ػِ٠ حُٔؼ٘ ٠حُؼخُغ ٕ٧.ػوٞى حُظزَػخص ٫طلظخؽ ك ٢اٗ٘خثٜخ اُ ٫طَف ٝحكي ٞٛٝحُٔظزَع ى ٕٝإٔ ِِٜٓ٣خ ٝؿٞى َ١ف آهَ ٣وزَ حُظزَع. كخ٣٩ـخد ٞٛ:ر٤خٕ ٛخىٍ ٖٓ أكي حُٔظؼخهي٣ ٖ٣ؼزَ ر ٚػٖ ؿِّ اٍحىط ٚك ٢اٗ٘خء حُؼوي. ٝحُوزٓ ٞٛ: ٍٞخ ٜ٣يٍ ٖٓ حُطَف ح٥هَ رؼي ح٣٩ـخد٣ ،ؼزَ ر ٚػٖ ٓٞحكوظ ٚػِ ٠ح٣٩ـخد. كٔخ ٜ٣يٍ أ ٖٓ ً٫ٝأٝ ١حكي ٖٓ حُٔظؼخهي٣ٝ ٖ٣ؼزَ ر ٚػٖ حَُؿزش ك ٢اٗ٘خء حُؼوي ٠ٔٔ٣ا٣ـخرًخ ٝ.حُوزٍٞ ٜ٣يٍ طخًُ٤خ ُٜٓ ٌٕٞ٣ٝ ٚيهًخ ػِ ٖٓ ٚ٤حُطَف ح٥هَ. ًؤٕ ٣وٛ ٍٞخكذ حُز٠خػش :رؼض ،ك٤ـ٤ز ٚحُٔ٘ظَ ١رو ُٚٞحٗظَ٣ض ،أ ٝإٔ ٣زظية حُٔ٘ظَ ١رو: ُٚٞحٗظَ٣ض ك٤ـ٤ز ٚحُزخثغ روٝ :ُٚٞأٗخ رؼض. ٝحَُ٘حث ٢حُٞحؿذ طٞكَٛخ ك ٢ح٣٩ـخد ٝحُوز( ٍٞكظ٣ ٠ظلون حٍ٫طزخ ١رٜٔ٘٤خ ٖٓٝػْ ٘٘٣ؤ (أػَ حُؼوي حُٔوٜٞى ٓ٘: ()٢ٛ) ٚ ٓؼزَح ػٖ اٍحىس ٓؼَظزَس ك ٢اٗ٘خء حُؼوي ٣ٝ.ظْ ًُي رؤٕ ٜٔ٘ٓ ًَ ٌٕٞ٣خ ٝحٟق حُيُ٫ش ػِ٠ • إٔ ٜٔ٘ٓ ًَ ٌٕٞ٣خ ً ٝؿٞى طِي حٍ٩حىسٝ ،إٔ ٜ٣يٍح ٖٓ ٗو ِ٤ٔٓ ٚكظ ٠طٌ ُٚ ٕٞاٍحىس ،ك٘٣ ٬ؼوي اًح ًخٕ حُٔٞؿذ أ ٝحُوخرَ ٓـً٘ٗٞخ ،أً ٝخٗض حُؼزخٍس ٫طيٍ ػِٝ ٠ؿٞى اٍحىس ُِؼخهي رَ ٓلظِٔش حُيُ٫ش. • إٔ ٌٕٞ٣ػخٜٗٔ٤خ ٓٞحكوخ ُٜٔٝ٧خٞٓ ،حء أًخٗض حُٔٞحكوش كو٤و٤ش ًؤٕ ٌٕٞ٣حُوز ٍٞػِٝ ٠كن ح٣٩ـخد طٔخ ًٓخ ىٕٝ ُ٣خىس أٗ ٝو ،ٚأ٤ٟ٘ٔ ٝش ًؤٕ ٌٕٞ٣حُوز ٍٞهي ط٣ُ ٖٔ٠خىس كِٜٓ ٢لش حُٔٞؿذً ،ؤٕ ِٝ٣ؽ ٗوٚ ر٘ظ ٚػِٓ ٠خثش ؿ٘ ٚ٤ك٤وزَ حُِٝحؽ رٔخثظ.ٖ٤ • إٔ ٟٞٞٓ ٌٕٞ٣ع حُؼوي هخر ً ٥ ٬ػخًٍ َٗ ٙػخ .كبًح ُْ ٌٖ٣هخرُٜ ً٬خ ًز٤غ حُٔ٤ظش ٝحٓ٫ظجـخٍ ػِ ٠هظَ ٓلَّ ُْ ٘٣ؼوي ٌٕٞ٣ٝرخ.ً٬١ • إٔ ٜ٣يٍ حُوزٓ ٍٞظ ً٬ٜرخ٣٩ـخد ٣ٝ.ظْ ًُي رظٞحكَ أَٓ:ٖ٣ ح : ٍٝ٧إٔ ٣ؼِْ ًَ ٖٓ حُؼخهي ٖ٣ػ٘ي حؿظٔخػٜٔخ ٓخ ٣وٜي ٙح٥هَ رٌ ،ٚٓ٬أٓخ اًح ُْ ٣ؼِْ أكئٛخ هٜي ح٥هَ رٔخ طٌِْ ُْ ٘٣ؼوي حُؼوي. حُؼخٗ : ٢إٔ ٜ٣يٍ حُوزٝ ٍٞحُٔٞؿذ ِ٣ ٫حٍ ػِ ٠ا٣ـخرًُٝ ،ٚي رؤ٣ ٫ل َٜرٜٔ٘٤خ ٓخ٣يٍ ػِ ٠اػَحٝ حُٔٞؿذ ػٖ ا٣ـخر ٚأ ٝػِ ٠اػَح ٝحُوخرَ ػ٘. ٚكبًح ٛيٍ ٖٓ حُٔٞؿذ إٔ حُوخرَ ه ٍٞأ ٝاٗخٍس أً ٝظخرش أ ٝكؼَ ٣يٍ ػَكًخ ػِ ٠ػي ٍٝحُٔٞؿذ أ ٝػٍِ ٠ك ٞحُوخرَ رط َ ح٣٩ـخدٜ٣ ُْٝ ،ق هز ُٚٞرؼي ًُيٝ ،ػٌِٛ ٠ح اًح حٗظوَ حُٔٞؿذ رؼي ا٣ـخر ،ٚأ ٝحُوخرَ هزَ هزٟٞٓ ٖٓ: ُٚٞغ حُؼوي اُٟٞٓ ٠غ آهَ ،أ ٝهخّ أكئٛخ ٖٓ ٓلِ ٚطخٍ ًًخ ُ ٚرطَ ح٣٩ـخد )(، كظ ٠اًح هزَ حُؼخهي رؼي ًُي ُْ ٘٣ؼوي حُؼوي. )( ٌٛٝح اًح ًخٕ حُؼخهيحٕ ٓـظٔؼ ٖ٤كٌٓ ٢خٕ ٝحكي .أٓخ اًح ًخٕ ًَ ٜٓ٘ٔخ ك ٢رِي كظؼخهيح رخٌُظخرش أ ٝرخَُٓخُش كبٕ ٓـِْ حُؼوي ٓ ٞٛلَ ٍٞٛٝحٌُظخد اُ ٠حََُٔٓ اُٝ ٚ٤حُؼِْ رٔخ ك ،ٚ٤كبًح هزَ ػوذ ًُي طْ حُؼوي ٓخ ُْ ٣ظ ٢ٓٞر ٖ٤حُؼِْ رٔخ ك ٠حٌُظخد ٝحُوزٓ ٍٞخ ٣يٍ ػِ ٠إٔ حُٔٞؿذ هي ػيٍ ػٖ ا٣ـخرًُٝ ٚي رٞحٓطش ًظخد آهَ ٣لَ٠ أٓ ٝخ ٣يٍ ػِ ٠إٔ حََُٔٓ اُ ٚ٤هي أػَ ٝػٖ ٌٛح ح٣٩ـخد ٍٝك.ٚ٠ ًٌُٝي ٣ؼظزَ ٓـِْ حُؼوي ٓ ٞٛـِْ ٍٞٛٝحَُٓٝ ٍٞار٬ؿ ،ٚكبًح هزَ ػوذ ح٩ر٬ؽ طْ حُؼوي اًح ُْ ٣ل َٜرٜٔ٘٤خ ٓخ ٣يٍ ػِ ٠ػي ٍٝحُٔٞؿذ أٍ ٝك ٞحََُٔٓ اُ.ٚ٤ أهٔخّ حَُ٘ ١ٝك ٢حُؼوي أ ٛ-ل٤لش. د -كخٓيس. )( ؽ -رخِ١ش . ٝحػظٔيٝح ك ٢طؤٌٛ ْٜٔ٤ح ػِٞٓ ٠حكوش حَُُ٘ٔ ١وظ ٠٠حُؼويٝ ،ػٍِٝٝ ٠ى ح٧ػَ ر ٚأ ٝػيّ حٍُٝٞى ،ػْ ػِ٠ حػظزخٍ حُؼَف ُ ،ٚأ ٝػيّ حػظزخٍ ٙك ٢كخٍ ُ٣خىس ٌٛح حَُ٘ ١ػِٓ ٠وظ ٠٠حُؼوي ى ٕٝإٔ َ٣ى ر ٖٓ ٚٗ ٚحَُ٘ع، )( ٓٝي ٟحُلخثيس حُظ٣ ٢لووٜخ ٌٛح حَُ٘٧ ١كي حُٔظؼخهيٖ٣ أ -كخَُ٘ ١حُٜل٤ق :ٞٛ ِْٔ حُٔز٤غ. • ٓخ ًخٕ ٓٞحكوًخ ُٔوظ ٠٠حُؼوي ً:خٗظَح ١طِٔ ْ٤حُؼٖٔ هزَ ط ُ • أٓ ٝخ ٓ ٌٕٞ٣ئًيًح ُٔوظ٠خً: ٙخٗظَح ١طويً ْ٣لٓ َ٤ؼ ٖ٤رخُؼٖٔ حُٔئؿَ ،أ ٝحٗظَحٓ ٍٖٛ ١ؼ ٖ٤ر.ٚ • أ ٌٕٞ٣ ٝهي ٍٝى ر ٚأػَ ٖٓ حُ٘خٍع ً:خٗظَح ١ه٤خٍ حَُ٘ٓ ١يس ٓؼِٓٞش .ك٣ ٜٞؼط ٢حُٔ٘ظَ ١حُلن ك ٢حُلٔن ه ٍ٬حُٔيس حُٔليىس. • أٓ ٝخ ٣ـَ ١ر ٚػَف ٘٣ ًٖٔ :ظَٓ ١خػش٘٣ٝ ،ظَ ١ػِ ٠حُزخثغ ا٬ٛكٜخ ٓيس ٓؼِٓٞش ِ٣ٝظلن حَُ٘ ١حُٜل٤ق رؤ َٛحُؼوي َ٤ٜ٣ٝؿِ ًءح ٖٓ ٓوظ٠خٔ٣ٝ. ٙظلن حُٞكخء ر ٚرلٔذ هٞس حُؼوي. د ٝ-حَُ٘ ١حُلخٓي: ٓخ ًخٕ ؿٞٓ َ٤حكن ُٔوظ ٠٠حُؼويٓ ٫ٝ ،ئًيَح َُ٣ ُْٝ ،ٚى ر ٚأػَ ٫ٝ ،ؿَ ٟر ٚػَفٝ ،ك٘ٓ ٚ٤لؼش ُ٘وٚ ٓٞحء ًخٕ أكي حُؼخهي ٖ٣أّ ؿَٔٛ٤خ. ىحٍح ٘٣ٝظَ ١طؤؿَٛ٤خ ًٖٔ ٣ز٤غ ٓ٤خٍس ٘٣ٝظَُ٘ ١لٔ ،ٚأُ ٝـ َٙ٤حٗ٫ظلخع ٓيس ٓؼِٓٞش أ٣ ًٖٔ ٝز٤غ ً ُؼخُغ ،أ ٝإٔ ٘٣ظَ ١حُٔ٘ظَ٬١ ١ءٛخ كـٔ٤غ ٌٙٛحَُ٘ ١ٝكخٓيس. ٝحَُ٘ ١حُلخٓي ا ٕ ًخٕ كٓ ٢ؼخٟٝش ٓخُ٤ش ًخُز٤غٝ ،ح٩ؿخٍسٝ ،حُؤٔشٝ ،حُِٜق ػِٓ ٠خٍٝ ،حُِٔحٍػش، ٝحُٔٔخهخس ،أكٔي حُؼوي. ٝحٕ ًخٕ حُؼوي ُ ْ٤ػوي ٓزخىُش ٓخُ٤ش ًخٌُ٘خفٝ ،حُٜزشٝ ،حُلٞحُشٝ ،حٌُلخُشٝ ،حًَُ ،ٖٛخٕ حُؼوي ٛلً ٤لخ ٝحَُ٘٫ ١ؿً٤خ. ؽ -حَُ٘ ١حُزخ:َ١ كٓ ٜٞخ ًخٕ ؿٞٓ َ٤حكن ُٔوظ ٠ ٠حُؼوي ٓ ٫ٝئًيًح َُ٣ ُْٝ ،ٚى ر ٚأػَ ٫ٝ ،ؿَ ٟر ٚػَف ٌٖ٣ ُْٝ ،كٚ٤ ٓ٘لؼش ٧كي حُٔظؼخهيُ ٫ٝ ٖ٣ـَٔٛ٤خ. ًٖٔ ٣ز٤غ ٓ٤خٍس٘٣ٝ ،ظَ ١ػِ ٠حُٔ٘ظَ ١إٔ ٔ٣ ٫ظؼِٜٔخ ا ٫ػ٘ي أكٞحٍ هخٛش ،أ٣ ٝو٤ي حٗظلخػ ٚرٜخ رؤ١ ٗٞع ٖٓ أٗٞحع حُظو٤٤ي .كٌٜح حَُ٘٣ ١ؼظزَ رخٌُُ ً٬١ي ِ٣ـ٣ ٫ٝ ٠ئػَ ػِ ٠حُؼوي رلٔخى أ ٝرطٞٓ ٕ٬حء ًخٕ حُؼوي ػوي ٓؼخٟٝش أّ ؿٓ َ٤ؼخٟٝش. )( كٌْ حُؼوي : ٣وٜي رلٌْ حُؼوي :حُٛٞق حٌُ٣ ١ؼط ٚ٤حَُ٘ع ُِؼوي ٖٓ ك٤غ ٛلش ٝؿٞىٝ ٙطَطذ آػخٍ ٙػِ ،ٚ٤أ ٝػيٓ.ٚ ٘ٛٝخى حطـخٛخص ُي ٟحُلوٜخء ك ٢طؤ ْ٤حُؼوٞى رلٔذ كٌٜٔخ حَُ٘ػُِٝ ،٢ل٘ل٤ش طل ْٜٓ َ٤ٜكٌٛ ٢ح حُـخٗذ : ك٤غ ٣ؤٔٗ ٖٓ ٚٗٞخك٤ش طَطذ آػخٍ ٙػِ ٚ٤أ ٝػيّ طَطزٜخ اُ ٠ػ٬ػش أهٔخّ: 1حُؼوي حُٜل٤ق.2حُؼوي حُلخٓي.3حُؼوي حُزخ.َ١أٓخ حُـٔ ٍٜٞكِْ ٣لَم ر:ٖ٤ حُوَِ ك ٢ح ٞٛٝ: َٛ٧حٌَُ٣ ١ؿغ اُ ٠أكي حُؼ٘خ َٛحٓ٧خٓ٤ش ك ٢حُؼوي.-حُوَِ ك ٢حُٛٞق ٞٛٝ:حٌَُ٣ ١ؿغ اُ ٠أكي حُؼ٘خ َٛحُلَػ٤ش ك ٢حُؼوي. كؼئٛٝخ هٔ ًٔخ ٝحكيًح .كؤِ١وٞح حُزخ َ١ػِ ٠حُلخٓي ٝحُلخٓي ػِ ٠حُزخ٣ ُْٝ ،َ١لَهٞح رٜٔ٘٤خ ك٤ؼَك ٕٞحُزخ،َ١ رؤٗٓ: ٚخ ٣ ٫ظَطذ ػِ ٚ٤أػَ ٖٓ آػخٍ ٙحَُ٘ػ٤ش ُٔزذ ٖٓ حٓ٧زخد حُظ ٢طوَ رٞٓ ،ٚحء ًخٕ حُوَِ ٍحؿ ًؼخ آُ ٠وخُلش حُؼوي ُ٘خك٤ش ؿ٣َٛٞش ك ٚ٤أّ اُٛٝ ٠ق ر. ()ُٚ ُّ٬ٓ ٚ ٓلَ حُؼوي ٠ٔٔ٣ٝ():حُٔؼوٞى ػِ:ٚ٤ ِْٔ ك ٚ٤ك٢ ٔظؤؿَ ك ٢ػوي ح٩ؿخٍسٝ ،حُٔ َ ٓ: ٞٛٝخ ٣ؼزض ك ٚ٤أػَ حُؼويٝ ،كًٌٔ. ٚخُٔخٍ ك ٢ػوي حُز٤غٝ ،حُٔ َ ِْٔٝ ،حَُٔ ٕٞٛك ٢ػوي حَُٝ ،ٖٛحُٔٞٛٞد ك ٢ػوي حُٜزشٝ ،حُي ٖ٣حٌُٔل ٍٞر ٚك ٢ػوي حٌُلخُشٝ ،حُٔظؼش حُٔ٘ظًَش ػوي حُ َ ك ٢ػوي حُِٝحؽ ٌٌٛٝ..ح. كٔلَ حُؼوي ٞٛحٞٓ٧حٍ حُظ٣ ٢وٜي حُٔظؼخهيحٕ طزخىٍ حُلوٞم كٜ٤خ ٣ٝظ َٜكٜ٤خ أػَ حُؼوي. )( ه٤خٍحص حُؼوٞى: حُو٤خٍ : ٞٛكن حُؼخهي ك ٢كٔن حُؼوي أ ٝآ٠خثُ ،ٚظٞٔٓ ٍٜٞؽ َٗػ ،٢أ ٝرٔوظ ٠٠حطلخم ػوي. ١ )( ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى حُٜل٤لش حُِِ ،ّٝكظؼزض آػخٍٛخ ٝطٜزق ُٓ٫ش رٔـَى طٔخٜٓخٔ٣ ٫ٝ ،ظؼٌ٘ٛ ٖٓ ٠ح حَٛ٧ ا١ ٫خثلش ٖٓ حُؼوٞى حُظ ٢طوظ١ ٢٠ز٤ؼظٜخ ػيّ حُِِٞٓ ّٝحء ًخٕ ًُي ك ٢كن أكي حُطَك ٖ٤أ ٝك ٢كؤٜخ ٓؼًخ. اً حًُِِٔ ّٝخ طويّ ٘ٔ٣غ ٖٓ ػزض ك ٢كو- ٚحٗ٫لَحى ك ٢كٔن حُؼوي ٓخ ُْ ٣ظلن ػًُِ ٠ي ٓغ حُطَف ح٥هَ ػٖ ٣َ١ن ح٩هخُش. ٌُٖٝهي ٣طَأ ػِ ٠حُؼوي رؼ ٞحٓ٧زخد حُظ ٢طِٔزٛ ٚلش حُِِٝ ،ّٝطـؼَ ُِؼخهي ٖ٣أ٧ ٝكئٛخ كن حُلٔن. ٝطَؿغ ٌٙٛحٓ٧زخد اُ ٠أكي أَٓ: ٖ٣ أػَح ُظَٜف ٓخ ٍػخ٣ش ُٜٔخُق حُٔظؼخهي.ٖ٣ أ: ً٫ٝحُو٤خٍ حُلٌٔٓ ٞٛٝ: ٢خ ٗ٘ؤ رلٌْ حُ٘خٍع ٝؿؼًِ ٚ ك٤ؼزض كن حُلٔن ٧كي حُؼخهي ٖ٣أٔٛ٬ً ٝخ رؤكي حٓ٧زخد حُظ ٢حػظزَٛخ حُ٘خٍع ٓٔٞؿخ ُلن ٌٛح حُو٤خٍ، ى ٕٝإٔ ٣لظخؽ اُ ٠طوَِ حطلخم أ ٝحٗظَحُ ١و٤خٓٓٝ. ٚؼخُ: ٚه٤خٍ حُؼ٤ذٝ ،ه٤خٍ حَُإ٣ش. ػخًٗ٤خ :حُو٤خٍ حٍ٩حىٓ ٞٛٝ: ١خ ٗ٘ؤ ربٍحىس حُؼخهيٝ ٖ٣حطلخهٜٔخ ػِ٘ٓ ٠ق ٌٛح حُلن ٧كئٛخ أٜٔ٤ًِ ٝخ ٓٝ.ؼخُ: ٚ ه٤خٍ حَُ٘.١ ٝحُلو٤وش إٔ حُو٤خٍ حُلٌٔٔ٣ ٢ظـَم ٓؼظْ حُو٤خٍحص ،رَ ًخكظٜخ ًٔخ ػي ًُي حُزؼ ،ٞرخٓظؼ٘خء حُو٤خٍحص )( حٍ٩حى٣ش حُؼ٬ػش -ه٤خٍ حَُ٘ٝ ،١ه٤خٍ حُظؼٝ ،ٖ٤٤ه٤خٍ حُ٘وي: -. )( حُـٔغ ر ٖ٤حُؼوٞى طؼَ٣ل:ٚ إٔ ٣ظَح ٠ٟحُطَكخٕ ػِ ٠ارَحّ ٓؼخهيس ط٘ظَٔ ػِ ٠ػوي ٖ٣أ ٝأًؼًَ ،خُز٤غ ٝح٫ؿخٍس ٝحُٜزش ٝحُِٔحٍػش ٝحُوَٝ ٝحُِٝحؽ ٝحًَُ٘ش ٝحَُٜف ٝحُٔ٠خٍرش ٝحُـؼخُش …حُن ،ػِٓ ٠ز َ٤حُـٔغ أ ٝحُظوخرَ رل٤غ طؼظزَ ٓخثَ ٓٞؿزخص طِي حُؼوٞى حُٔـظٔؼش أ ٝحُٔظوخرِشٝ ،ؿٔ٤غ حُلوٞم ٝحُ٫ظِحٓخص حُٔظَطزش ػِٜ٤خ ؿِٔش ٝحكيس ٫طوزَ حُظلَ٣ن ٝحُظـِثش ،رٔؼخرش آػخٍ حُؼوي حُٞحكي. كٌٜٔخ : حُٜلوش حُظ ٢طظ ٖٔ٠أًؼَ ٖٓ ػوي ،هي طٌٛ ٕٞل٤لش َٓ٘ٝػشٝ ،هي طٌ ٕٞكخٓيس ٓلَٓش ًُٝي رلٔذ ٗٞع حُؼوٞى حُظ ٢حؿظٔؼض كٜ٤خ كخ َٛ٧حَُ٘ػٛ ٞٛ ٢لش حؿظٔخع أًؼَ ٖٓ ػوي ك ٢حطلخه٤ش ٝحكيسٓ ،خ ُْ ٘ٛ ٌٖ٣خى ٓخٗغ َٗػًُ ٖٓ ٢ي كٌَ ٓخ ُْ ٣ز ٖ٤هللا ّ ٍُٚٞٓٝلسو هيلع هللا ىَّلص طلَ ٖٓ ٚٔ٣حُؼوٞى ٝحَُ٘ ١ٝك٣ ٬ـ ُٞطلَٝ ٚٔ٣هي ٗظَ حُلوٜخء ك٢ حُ٘ ٜٙٞحَُ٘ػ٤ش حٓ٫ظؼ٘خث٤ش حُٞحٍىس ك ٢حُ٘ ٢ٜػٖ حُـٔغ ر ٖ٤رؼ ٞحُؼوٞى ك ٢حطلخه٤ش ٝحكيس ٝحٓظ٘زطٞح ٜٓ٘خ ٟٞحر٢ ُلظَ حؿظٔخع أًؼَ ٖٓ ػوي كٛ ٢لوش ٝحكيس ٝطِي حُٞ٠حر ٢ػ٬ػش: ٢ٛٝ ، حُ٠خر ٢ح: ٍٝ٧إٔ ٌٕٞ٣حُـٔغ رٜٔ٘٤خ ٓلَ ٗ ٢ٜكَٗ ٚٗ ٢ػ٢ ٝهي ٍٝىص أكخى٣غ ٗز٣ٞش ط٘ ٠ٜػٖ حُـٔغ ر ٖ٤أٗٞحع ٖٓ حُؼوٞى كٓ ٢ؼخهيس ٝحكيسٓ ،ؼَ ٓخ ٍٝح ٙأر ٞىحٝى ٝحُظٌَٓٝ ١حُ٘ٔخثٝ ٢حرٖ ٓخؿٝ ،ٚأكٔيٝ ،حُ٘خكؼٓٝ ،٢خُي ػٖ حُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص أٗ ٠ٜٗ ٚػٖ ر٤غ ِٓٝق. ٫ٝه٬ف ر ٖ٤حُلوٜخء ك ٢كَٓش حؿظٔخع حُوَٓ ٝغ حُز٤غ كٛ ٢لوش ٝحكيسٝ ،إ ًُي حُلٌْ ٓ٘ٔلذ ػِ٠ حُـٔغ ر ٖ٤حُوَٝ ٝحُِْٔ ٝ،ر ٖ٤حُوَٝ ٝحَُٜفٝ ،ر ٖ٤حُوَٝ ٝح٩ؿخٍسٜٗ٧ ،خ ًِٜخ رٞ٤ع ٓغ هَ.ٝ حُ٠خر ٢حُؼخٗ: ٢إٔ ٣ظَطذ ػِ ٠حُـٔغ رٜٔ٘٤خ ط َٓٞرٔخَٝ٘ٓ ٞٛع حُٓ ٠خ ٓ ٞٛلظٍٞ ٖٓٝأٓؼِش ًُي حُـٔغ ر ٖ٤حُز٤غ ٝحُوَ ،ٝهخٍ حرٖ حُوٝ (): " ْ٤كَّ حُـٔغ ر ٖ٤حُِٔق ٝحُز٤غ ُٔخ كٖٓ ٚ٤ حٌٍُ٣ؼش اُ ٠حَُرخ ك ٢حُِٔق رؤهٌ أًؼَ ٓٔخ أػطٝ ،٠حُظ َٓٞاًُُ ٠ي رخُز٤غ أ ٝح٫ؿخٍس ٖٓٝأٓؼِظ ٚأ٠٣خ "حُؼ٘٤ش " : ٢ٛٝإٔ ٣ز٤ؼ ٚحُِٔؼش رٔخثش ٓئؿِش ػِ ٠إٔ ٘٣ظَٜ٣خ ٓ٘ ٚرؼٔخٗ ٖ٤كخُش ًُي إٔ حُـٔغ ر ٖ٤ػوي ١حُز٤غ ٜ٘ٛخ ٣ئ ٍٝاُ٠ حَُرخ ،كٜٔخ ك ٢حُظخ َٛر٤ؼظخٕٝ ،ك ٢حُلو٤وش ٍرخ . حُ٠خر ٢حُؼخُغ :إٔ ٌٕٞ٣حُؼويحٕ -كؤًؼَ ٓ-ظ٠خىٟٝ ٖ٣ؼخ ٓٝظ٘خه ٖ٤٠كٌٔخ كبٕ ًخٗخ ًٌُي كخٗ٣ ٫ ٚـ ُٞحُـٔغ رٜٔ٘٤خ (ٗ ٚػًُِ ٠ي حُٔخٌُ٤ش)( )ً ،خُز٤غ ٝحُِٔق ٚ٘ٓٝ،حُز٤غ ٝحٌُ٘خف . أٓخ حُؼوٞى حُظ ٫ ٢ط٠خى رٜ٘٤خ ٫ٝطؼخٍ ،ٝك٤ـ ُٞحؿظٔخػٜخ كٛ ٢لوش ٝحكيس ُؼيّ حُظ٘خكً ،٢خؿظٔخع حُز٤غ ٓغ ح٩ؿخٍس أ ٝحُٜزش أٗ ٝلًُ ٞي. أٓخ ؿٔ ٍٜٞحُلوٜخء ،كِْ ٞ٣حكوٞح حُٔخٌُ٤ش ػِ٘ٓ ٠غ حُـٔغ ر ٖ٤حُؼوٞى حُٔوظِلش ح٧كٌخّ ٝحُٔظزخ٘٣ش حَُ٘ ١ٝك٢ ٓؼخهيس ٝحكيسًُٝ ،ي ُؼيّ اك٠خء ًُي ٓطِوًخ اُ ٠ط٘خه ٞك ٢ح٧كٌخّ ٝط٠خى ك ٢حُٔٞؿزخص ٝح٥ػخٍ . حُل٘ل٤ش ٜٗٞح ػِ ٠ؿٞحُ حؿظٔخع حُوَٝ ٝحًَُ٘ش ًٛٝذ حُ٘خكؼ٤ش اُ ٠أٗ ٚاًح ؿٔغ ك ٢حُظؼخهي ر ٖ٤ر٤غ ٝاؿخٍس ،أ ٝر٤غ ِْٓٝأ ٝاؿخٍس ِْٓٝأَٛ ٝف ك٘ٔ٣ ٬غ ٛلش حُٔؼخهيسًٛٝ ،ذ حُل٘خرِش اُ ٠ؿٞحُ حؿظٔخع ػويٖ٣ ٓوظِل ٢حُٟٞغ ٝحُلٌْ رؼٝ ٝٞحكي ًخَُٜف ٝر٤غ ٓخ ٣ـ ُٞحُظلَم ك ٚ٤هزَ حُوز ٚٗٝ ٞحرٖ ط٤ٔ٤ش ٖٓ أثٔش حُل٘خرِش ػِ ٠ؿٞحُ ػويٓ ٖ٣وظِل ٢حُٟٞغ ٝحُلٌْ رؼٓ ٖ٤ٟٞظٔ. ٖ٣ِ٤ حُوٛ٬ش : رؼي حُ٘ظَ ٝحُظؤَٓ كٌٓ ٢حٛذ حُلوٜخء ٝطل٬٤ٜط ْٜكٌٛ ٢ح حُٔزذ حُٔخٗغ ٖٓ حؿظٔخع أًؼَ ٖٓ ػوي كٛ ٢لوش ٝحكيس ٣ظ َٜإٔ ح" َٛ٧إٔ ٌٕٞ٣ ٫حُؼويحٕ ٓظ٠خىٟٝ ٖ٣ؼخ ٓٝظ٘خه ٖ٤٠كٌٔخ "ًُٝي ٕ٧حُؼوٞى أٓزخد طل ٢٠اُ٠ طل َ٤ٜكٌٔظٜخ ٝؿخ٣ظٜخ ٓٝوٜٞىٛخ كٔٓ ٢ززخط ٚرطَ٣ن حُٔ٘خٓزشٌُٜٝ ،ح ٜ٣ ٫ق حُـٔغ ر ٖ٤ػوي ٖ٣رٜٔ٘٤خ ط٘خه٫ٝ ٞ ط٠خى ك ٢ػوي ٝحكي. ٗ ُٞٝظَٗخ آُ ٠خ أؿٔغ حُلوٜخء ػِٛ ٠لظَٝ٘ٓٝ ٚػ٤ظ ٖٓ ٚحؿظٔخع ػوٞى حُظٞػ٤ن ٓغ ػوٞى حُٔيح٘٣خصٓ ،ؼَ حؿظٔخع حُز٤غ أ ٝحُِٜق ٓغ حٌُلخُش ٝحُلٞحُش أ ٝحؿظٔخع حُِْٔ ٓغ حٌُلخُشُٞ ،ؿيٗخ ٙؿٔؼًخ ر ٖ٤ػويٓ ٖ٣وظِلٟٝ ٖ٤ؼخ، ٓخ ك ٢حؿظٔخػٜٔخ ،ك٤غ ٫ط٘خه ٫ٝ ٞط٠خى. ٓظزخ ٖ٤٘٣كٌٔخ ١َٝٗٝخٓٝ ،غ ًُي ُْ َٝ٣ح رؤ ً كٔل ٍٞحُٔ٘غ ٘ٓٝخ ١حُلظَ ك ٢حؿظٔخع أًؼَ ٖٓ ػوي كٛ ٢لوش ٝحكيس ،اٗٔخ ٝ ٞٛؿٞى حُظ٘خهٝ ٞحُظ٠خى رٜٔ٘٤خ ٓ٫ظلخُش حؿظٔخع حُ٠يٝ ٖ٣حُ٘وٝ ،ٖ٤٠٤إ ٓخ هخُ ٚحُ٘خكؼ٤ش ٝحُل٘خرِش ػِ ٠حُٜل٤ق حُٔؼظٔي ٖٓ ٛلش حُـٔغ رٖ٤ ػويٓ ٖ٣ظزخ١َٝٗ ٖ٤٘٣خ ٝكٌٔخ كٓ ٢ؼخهيس ٝحكيس ك٤غ ٫ط٘خه ٫ٝ ٞط٠خى رٜٔ٘٤خ ٓ٘ٔـْ ٓغ هٞحػي حَُ٘٣ؼش ٝأُٜٞٛخٝ ،ك ٚ٤ط َ٤ٔ٤ػِ ٠حُؼزخى ٍٝكن رٍٝ ْٜكغ ُِلَؽ ػ٘ ْٜك ٢ارَحّ ٓخ ٣لظخؿ ٕٞاُ ٖٓ ٚ٤حُـٔغ ر ٖ٤حُؼوٞى حُٔوظِلش كٛ ٢لوش ٝحكيسًُٝ ،ي ٓؼظزَ ٓوٜٞى َٗػخ ،كخُٔلظ ٍٞاًح اٗٔخ ٞٛحُـٔغ ر ٖ٤ػويٓ ٖ٣وظِل١َٝٗ ٖ٤خ ٝكٌٔ خ ،اًح طَطذ ػًُِ ٠ي ط٘خهٝ ٞط٠خى ٝط٘خكَ ك ٢حُٔٞؿزخص ٝح٥ػخٍ ٌٛٝح اٗٔخ ٌٕٞ٣ك ٢كخُش طٞحٍى حُؼوي ٖ٣ػِ٠ ٓلَ ٝحكي ًٔخ ك ٢حُـٔغ رٛ ٖ٤زش ػٝ ٖ٤ر٤ؼٜخ أ ٝاؿخٍطٜخ أ ٝحُـٔغ ر ٖ٤حُٔ٠خٍرش ٝاهَح ٝحُٔ٠خٍد َُأّ حُٔخٍ ٗٝلًُ ٞي أٓخ اًح طؼيى حُٔلَ ٝحٗظل ٠حُظ٘خكَ ٝحُظ٠خى ك ٢ح٧كٌخّ ،ك ٬كَؽ َٗ ًػخ ك ٢حُـٔغ رٜٔ٘٤خً ُٞٝ ،خٕ ٘ٛخى ػٔش طزخ ٖ٣ك ٢حَُ٘ٝ ١ٝح٧كٌخّ ،أ ٝحهظ٬ف ك ٢حُٔٞؿزخص ٝح٥ػخٍ ،اً ٫ىُ َ٤ػِ ٠حُلظَٝ ،ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى ٝحُٔؼخٓ٬ص ك ٢حُيٗ٤خ ح٩رخكش ٓخ ُْ ٣وْ ىَُٗ َ٤ػٓ ٢خٗغ. هٞحػي حُؼوٞى ػْ ٣ؤط ٢حُٔ ٢١ٞ٤اُ ٠هْٔ هٞحػي َٟ٣حٗطزخهٜخ ػِ" ٠حُو ٍٞك ٢حُؼوٞى "ٝطي ٍٝك ٍٞحُؼوٞى حُلخٓيس ٝحُٔٞهٞكش ٝحٗظَح ١حُٔ٠خٕ ٝؿَٛ٤خ ٖٓ حُـٞحٗذ حُٜٔٔش. هخػيس" ًَ :ػوي حهظٛ ٠٠ل٤ل ٚحُٔ٠خٕ ،كٌٌُي كخٓيٓٝ ،ٙخ ٣ ٫وظٛ ٢٠ل٤ل ٚحُٔ٠خٕ ،كٌٌُي كخٓي"()ٙ ٟٞ٣ٝق حُٔٓ ٢١ٞ٤زذ حُ٘ن ح ٖٓ ٍٝ٧حُوخػيس رؤٕ حُٜل٤ق اًح أٝؿذ حُٔ٠خٕ ،كخُلخٓي أًُٝ ،٠ُٝي ُٔ٠خٕ حُلوٞمٝ ،أٓخ حُ٘ن حُؼخٗ ٖٓ ٢حُوخػيس ك ٕ٨اػزخص حُ٤ي ػِ ٚ٤ربًٕ حُٔخُيِ٣ ُْ ٞٛٝ ،ظِّ رخُؼوي ٟٔخًٗخٝ ،هي حٓظؼ٘ ٠حُٔ ٖٓ ٢١ٞ٤حُ٘ن ح ٍٝ٧أٍرغ ٓٔخثَ . ٝحَُٔحى ٖٓ حُوخػيس ٞٛحٓظٞحء حُٜل٤ق ٝحُلخٓي ك ٢أ َٛحُٔ٠خٕ ٫ ،ك ٢حُ٠خٖٓ ٫ٝك ٢حُٔويحٍ ،كبٜٗٔخ ٫ ٔ٣ظ٣ٞخٕ. أٓخ حُ٠خٖٓ :ك ٕ٨حُ ٢ُٞاًح حٓظؤؿَ ػِ ٠ػَٔ ُِٜز ٢اؿخٍس كخٓيس .طٌ ٕٞح٧ؿَس ػِ ٠حُ ٫ ،٢ُٞكٓ ٢خٍ حُٜزًٔ ،٢خ َٛف ر ٚحُزـ ١ٞك ٢كظخ ،ٚ٣ٝرو٬ف حُٜل٤لش. ٝأٓخ حُٔويحٍ :كٛ ٕ٨ل٤ق حُز٤غ ٕٞٔ٠ٓ:رخُؼٖٔٝ ،كخٓي ٙرخُؤ٤ش ،أ ٝحُٔؼَ ٛٝ.ل٤ق حُوَٕٞٔ٠ٓ: ٝ رخُٔؼَ ٓطِوًخٝ ،كخٓي ٙرخُٔؼَ ،أ ٝحُؤ٤ش ٛٝ.ل٤ق حُٔٔخهخس ٝحُوَحٝ ،ٝح٩ؿخٍسٝ ،حُٔٔخروشٝ ،حُـؼخُش ٕٞٔ٠ٓ: رخُٔٔٔٝ ،٠كخٓيٛخ رؤؿَس حُٔؼَ ٝحُ١ٞء ك ٢حٌُ٘خف حُٜل٤ق ٕٞٔ٠ٓ:رخُٔٔٔٝ ،٠ك ٢حُلخٓي :رٔ َٜحُٔؼَ. هخػيس" ًَ:طَٜف طوخػي ػٖ طلٓ َ٤ٜوٜٞى ٙك ٜٞرخ"()َ١ ٟٞ٣ٝق حُٔ ٌٙٛ ٢١ٞ٤حُوخػيس رؤٜٗ٣ ٫ ٚق ر٤غ حُلَ ٫ٝ ،ح٩ؿخٍس ػِ ٠ػَٔ ٓلَّٝ ،أٗزخًُ ٙي ٝ.حهظِق كٗ ١َٗ ٢ل ٢ه٤خٍ حُٔـِْ ك ٢حُز٤غ .كٖٔ أرطَ حُؼوي ،أ ٝحَُ٘ٗ ١ظَ اُ ٠إٔ ٓوٜٞى حُؼوي :اػزخص حُو٤خٍ كُِ ٚ٤ظَ. ١ٝ كخٗظَحٗ ١ل٣ ٚ٤وَ رٔوٜٞى.ٙ ٛ ٖٓٝللٗ ٚظَ اُ ٠إٔ ُِ ّٝحُؼوي ٞٛحُٔوٜٞىٝ ،حُو٤خٍ ىه َ٤ك.ٚ٤ هخػيس" :كٝ ٢هق حُؼوٞى)(" أٝ َٛهق حُؼوٞى ػ٬ع ٓٔخثَ َٟ٣ ،حُٔٞٓ ،٢١ٞ٤حكوًخ حَُحكؼ ،٢إٔ ح ٢ٛ ٠ُٝ٧ر٤غ حُلٝ ،()٢ُٞ٠حُؼخٗ٤ش اًح ؿٜذ أٓٞح ،ً٫ػْ رخػٜخ ٝطَٜف ك ٢أػٔخٜٗخ َٓس رؼي أهَٝ ،ٟحُؼخُؼش :اًح رخع ٓخٍ أر ،ٚ٤ػِ ٠ظٖ أٗ ٚكٝ ٢إٔ حُزخثغ ك. ٢ُٞ٠كٌخٕ ٓ٤ظًخ كخُش حُؼويٝ ،ك ٢حُؼ٬ع َٗف ٝ َ٣ٞ١أهٞحٍ ٓوظِلش. هخػيس" :حُزخٝ َ١حُلخٓي ػ٘يٗخ ٓظَحىكخٕ)(" َٟ٣ٝحًُُٔ ٢١ٞ٤ي ا ٫ك ٢حٌُظخرش ٝحُوِغ ٝحُؼخٍ٣ش ٝحًُٞخُش ٝحًَُ٘ش ٝحُوَحٝ ،ٝهخٍ حَُ٣ٝخٗ ،٢ك٢ حُلَٝم ٝ:حُظَٜكخص رخَُ٘حء حُلخٓي ًِٜخ ًظَٜكخص حُـخٛذ. حُلخٓي ٝحُزخٓ َ١ظَحىكخٕ ه٤خٓخ َُِ٘ع ػِ ٠حُِـش ،ك٤غ إ حُزخُ َ١ـش رٔؼ٘ ٠حُلخٓي ٝحُٔخه٣ ،٢وخٍ "رطَ حُ٘٢ء" ،اًح كٔي ٓٝو ٢كٌٔ، ٚكبًح ُْ ٣لَم رٜٔ٘٤خ ُـش ،كبٗ٣ ٚـذ ػيّ حُظلَ٣ن رٜٔ٘٤خ َٗػخ ،كُِٔٔ ٬وظ٤٠خص حَُ٘ػ٤ش ػِٓ ٠وظ٤٠خطٜخ حُِـ٣ٞش ٕ٧ ،ح َٛ٧ػيّ حُظـ. ()َ٤٤ ٝهخٍ حُ٘٤ن ػزي حَُكٖٔ رٖ كٖٔ" ٝ :حُزخٝ َ١حُلخٓي ٓظَحىكخٕ ػ٘ي أ َٛحٝ ٍٞٛ٧حُلوٜخء ٖٓ حُل٘خرِش، ٝحُ٘خكؼ٤شً ،خُلَٝ ٝحُٞحؿذًٛٝ ،ذ رؼ ٞحُؼِٔخء اُ ٠إٔ حُزخٓ: َ١خ أؿٔغ ػِ ٠رطٝ ،ٚٗ٬حُلخٓي ٓ:خ حهظِق ك٢ ٛلظٝ ٚكٔخىٌٛ ٕ٧ ،ٙح هي طظَطذ ػِ ٚ٤أكٌخّ ؿخُزخ رو٬ف ح. ٍٝ٧ ٝحُو ٍٞح ٞٛ ٍٝ٧حُٜل٤ق ٝ...هخٍ أر ٞك٘٤لش :اٜٗٔخ ٓظزخ٘٣خٕ ،كخُزخ َ١ػ٘يٓ: ٙخ ُْ َ٘٣ع رخٌُِ٤ش ًز٤غ حُٔ٠خٓٝ ٖ٤حُٔ٬ه٤قٝ ،حُلخٓي ٓ:خ َٗع أ ٌُٖٝ ِٚٛحٓظ٘غ ٗ٫ظٔخُ ٚػِٛٝ ٠ق ٓلَّ ًخَُرخ ٝ.ػ٘يٗخ ٓ ًَ:خ ًخٕ ٓ٘٤ٜخ ػ٘ ٚآخ ُؼ ٚ٘٤أُٛٞ ٝل ٚكلخٓي ٝرخ".()َ١ هخػيس" :طؼخ ٢١حُؼوٞى حُلخٓيس كَحّ)(" ٌٙٛٝحُوخػيس أهٌٛخ حُٔ ّ٬ً ٖٓ ٢١ٞ٤أٛلخر ٚحُ٘خكؼ٤ش ك ٢ػيس ٓٞحٟغٝ ،هَؽ ػٖ ًُي ٍٞٛس كٔذ ٓٞحكوش حُٔ: ٢ٛٝ ،١ٞ٘ٓ٪ُ ٢١ٞ٤حُٔ٠طَ اًح ُْ ٣ـي حُطؼخّ ،ا ٫رِ٣خىس ػِ ٠ػٖٔ حُٔؼَ .كوي هخٍ حٛ٧لخد ٘٣:زـ ٢إٔ )( ٣لظخٍ ك ٢أهٌ حُطؼخّ ٖٓ ٛخكز ٚرز٤غ كخٓي ٌٕٞ٤ُ ،حُٞحؿذ ػِ ٚ٤حُؤ٤ش ًٌ.ح ٗوِ ٚحَُحكؼ.٢ َّ َٜكخص، ٝطيٍ ٌٙٛحُوٞحػي –رخػظزخٍ ؿٔ٤غ ٤ٛـٜخ –ػِ ٠أٜٗخ ٫طوظ َٜػِ ٠حُؼوٞى رَ طَ٘ٔ ؿٔ٤غ حُظ ّ َ ٚحَُ٘ٝ ١ٝحُؼوٞى أ ٝحُٔؼخٓ٬ص رخًٌَُُٔ ،خ ُٜخ ٖٓ أ٤ٔٛش ك ٢اٗ٘خء حُلوٞم ٝحُ٫ظِحٓخص. ٝاٗٔخ هي طُو ّ ٝط ُ َل ٌَّْ ٌٙٛحُوٞحػي كٔ ٓ ٢خثَ كو٤ٜش ًؼَ٤س ،هخٛش ك ٢كَ حٌُٔ٘٬ص ٝحُيػخ ٟٝحَُٔطزطش رخُٔزخى٫ص حُٔخُ٤ش ،ك٤غ ؿيص كٝ ٢حهؼ٘خ ح٫هظٜخى ١حُٔؼخٓ َٛؼخٓ٬ص ٌٖٔ٣حُ٘ظَ كٜ٤خ ٝطوَ٣ـٜخ ػِ ٠أٓخّ ٌٙٛحُوٞحػي، ٌٛٝح ٓخ ٓ٘ظ٘خ ُٚٝكٔ٤خ .٢ِ٣ )( هٞحػي كو٤ٜش ُْ ًٌَٛ٣خ حُٔ ٢١ٞ٤ػِ ٠ه٤خٍحص حُؼوٞى ٝططز٤وخص ػِٜ٤خ 1هخػيس( :آوخ ١حُ٘٢ء هزَ ػزٞطٝ ٚػزٞص ٓززٓ ٚلخٍ)()أ ُٞ-رخع رَ٘ ١حُو٤خٍ ُ٘لٔ ،ٚكٔ٣ َٜو ٢ه٤خٍ ٙأّ ٫؟ ٝحٛ٧ق أٗٔ٣ ٚو ٕ٧ ،٢حُز٤غ رَ٘ ١حُو٤خٍ ٫ ٌٕٞ٣أىٗ ٖٓ ٠حُؼَ ٝػِ ٠حُز٤غ رَ كٞه ،ٚػْ حُؼَ ٝػِ ٠حُز٤غ ٔ٣و ٢حُو٤خٍ كٌٜح أ.٠ُٝ ٝح َٛ٧إٔ ٓخ ٣زطَ ه٤خٍ حَُ٘ٝ ١حُؼ٤ذ ٣زطَ ه٤خٍ حَُإ٣ش ،ا ٫إٔ ه٤خٍ حَُ٘ٝ ١حُؼ٤ذ ٔ٣و٢ ر٣َٜق حٓ٩وخٝ . ١ه٤خٍ حَُإ٣ش ٔ٣ ٫و ٢ر٣َٜق حٓ٩وخ ٫ ١هزَ حَُإ٣ش ٫ٝرؼيٛخ ٕ٧ ،أٝحٕ ػزٞص حُو٤خٍ ٞٛأٝحٕ )( حَُإ٣ش كوزَ حَُإ٣ش ٫ه٤خٍٝ ،آوخ ١حُ٘٢ء (هزَ ػزٞطٝ ٚػزٞص ٓززٓ ٚلخٍ. د -ػٍَ ٝؿَ ر٤غ ٓ٤خٍس رؤٔش آ٫ف لاير ػٍِ ٠ؿَ آهَ كوزَ حَُؿَ ،ػْ كخ ٍٝحُزخثغ حُظٖ٘ٓ َٜ حُز٤غ رؼي إٔ ًٛذ حُٔ٘ظَ٩ ١ك٠خٍ حُؼٖٔ رخىػخء ه٤خٍ حُز٤غ ،كخُو ٍٞه ٍٞحُٔ٘ظَ ٕ٧ ١حُؼَُِ ٝز٤غ ٔ٣و ٢حُو٤خٍ. 2هخػيس( :اهَحٍ حُٔوَ ِِٚٓ٣ى ٕٝؿ) ()َٙ٤أ ٍ ُٞ-ى حُٔز٤غ ػِ ٠حُ َ٤ًٞك ُٚ َٜإٔ َ٣ى ٙػِ ًِٚٞٓ ٠؟ ٌُٜٝح ػ٬ػش أٝؿ:ٚ آخ إٔ َ٣ى ٙػِ ٚ٤رز٘٤ش هخٓض ػِ ٠حُؼ٤ذٝ ،آخ إٔ َ٣ى ٙػِ ٚ٤رٌ٘ٝ ،ُٚٞآخ إٔ َ٣ى ٙػِ ٚ٤ربهَحٍ ٙرخُؼ٤ذ.كبٕ ٍى ٙػِ ٚ٤ربهَحٍ ٙرخُؼ٤ذ٘٣ ،ظَ إ ًخٕ ػ٤زًخ ٣ ٫ليع ٓؼَِ٣ ٚى ػِ ٠حُٔ ٚٗ٧ ًَٞػِْ رؼزٞط ٚػ٘ي حُز٤غ ر٤وٝ ،ٖ٤أٓخ إ ًخٕ ػ٤زًخ ٣ليع ٓؼَِ٣ ٫ ٚى ػِ ٠حُٔ ًَٞكظ٣ ٠و ْ٤حُز٘٤ش ،كبٕ ًخٕ ٍى ػِ ٚ٤رو٠خء حُوخ ٢ٟربهَحٍ٫ ٙ )( َ٣ى ٕ٧اهَحٍ حُٔوَ ِِٚٓ٣ى ٕٝؿَٙ٤ د -حىػٍ ٠ؿَ أٗٗٝ ٚو ٚآهَ حٗظَ٣خ ر٠خػش ٖٓ ٗو ٚػخُغ ،ك٣ ٬ؼظزَ اهَحٍ حُٔوَ ىُ ً٬٤ػِ ٠ح٥هَ اًح أٌَٗ ،رَ إ اهَحٍ ِِٚٓ٣ ٙى ٕٝؿ. َٙ٤ 3هخػيس( :حُـَّ رخُـْ٘ )أ: (ٝحُوَحؽ رخُٔ٠خٕ)():أ ِٓ-ي حُٔز٤غ ُٖٓ حُو٤خٍ ٟٔٝخُِٗ ٞٛ َٛ ،ٚزخثغ أّ ُِٔ٘ظَ١؟ ه َ٤إ حُِٔي ُِزخثغ ٝحُٔ٠خٕ ٓ٘ٝ ،ٚه: َ٤ إ حُِٔي ُِٔ٘ظَ.١ كؼَٔس حُو٬ف اٗٔخ ٢ٛك ٢حُـِش حُلخِٛش كٓ ٢يس حُو٤خٍ ٓٝخ أُلن رٜخ ،كُِ ٢ٜزخثغ ػِ ٠حُِ٘ٔٝ ٍٝ٧ظَ١ رخُٔ٠خٕ ) ُٚ ٖٓ:(ٝحُـْ٘ ػِٚ٤ ػِ ٠حُؼخٗ. ٢ا ٫إٔ ً ٕٞحُـِش ُِٔ٘ظَ ١ػِ ٠حُو ٍٞحُؼخٗٓ ٢وخُق ُوخػيس( :حُوَحؽ ِ )( حُـَّ )كبٕ حُـْ٘ ٘ٛخ ُِٔ٘ظَٝ ١حُـَّ حٌُ ٞٛ ١حُٔ٠خٕ ػِ ٠حُزخثغ د -كظق ٍؿَ هطخد حػظٔخى ٓٔظ٘يُ ١ظ٣ٍٞي ر٠خػش ُٜخُل ٚػِ ٠أَٓ إٔ ٣ظٞكَ ُي ٚ٣حُٔخٍ ػ٘ي ٍٞٛٝ حُز٠خػش ٖٓ حُوخٍؽ٣ ُْٝ ،ظٞكَ ُ ٚحُؼٖٔ ،كخٟطَ حُز٘ي اُ ٠ر٤غ حُز٠خػش ٝكووض أٍرخ ًكخ ٚٗ٧حُ٠خٖٓ ،كخَُرق ُِز٘ي ُ ْ٤ُٝلخطق ح٫ػظٔخى ٕ٧حُوَحؽ رخُٔ٠خٕٝ ،حُز٘ي ٞٛحُٔٔيى. ؿخٍ ٣ ٫ظوخ ٠ٟػِ ٚ٤كٞحثيٝ ،حٓظويّ حُز٘ي ٌٛح حُٔخٍ ٝكون أٍرخ ًكخ ،كخَُرق ؽ ٟٝ-غ ٍؿَ ٓخُ ٚك ٢كٔخد ِ ُِز٘ي ٟ ٚٗ٧خٖٓ ٍى حُٔزِؾ ػ٘ي ِ١زٝ ،ٚحُوَحؽ رخُٔ٠خٕ. 4-هخػيس( :حُٔؼَٝف ًخَُٔ٘) ()١ٝ أ -حٗظٍَ ٟؿَ ٖٓ آهَ روَس كٞؿيٛخ ٫طلِذ ٓٝؼِٜخ ٘٣ظَُِ ٟلِذ ك ُٚ َٜحَُى؟ (حُـٞحد ٗ):ؼْ كِ ٞحٗظَ ٟروَس ُِلِذ كٞؿيٛخ ٫طلِذ كِ ٚإٔ َ٣ىٛخ ٝػِ ٠حُؼٌْ إ حٗظَحٛخ ُِلْ ٌٛٝح كٔ٤خ اًح ُْ طلِذ أٓخ اًح كِزض ٝهَؽ ٗ٢ء هِ ٖٓ َ٤حُِزٖ ٓظو ّٞكِ ُٚ ْ٤حَُى ُٞؿٞى حُِ٣خىس حُٔ٘لِٜش ٖٓ ح.َٛ٧ ٝك ٢حُلظخ : ٟٝحٗظَ ٟروَس كٞؿيٛخ ٫طلِذ إ ًخٕ ٓؼِٜخ ٘٣ظَُِ ٟلِذ كِ ٚحَُى( ٕ٧ ،حُٔؼَٝف )( ًخَُٔ٘ٝ) ١ٝإ ًخٕ ٘٣ظَُِ ٟلْ ٫طَى ٓظَح كؤػخىٛخ حٓظ٘خىًح اُ ٠إٔ ٓظَح كٞؿيٛخ )ً (75 د -حٗظٍَ ٟؿَ ١خهش هٔخٕ ٖٓٝ ،حُٔؼَٝف أٜٗخ )ً (76 ٓظَحٝ ،حُٔؼَٝف ػَكًخ ًخًَُٔ٘ َٗ ١ٝ ١خ. حُؼَف ؿَ ٟإٔ حُطخهش )ً (76 5هخػيس( :حُ٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي)( )ُ ٞحٗظَ ٟػزيًح ػِ ٠أٗ ٚهزخُ أً ٝخطذ كٌخٕ رو٬ك ٚأهٌ رٌَ حُؼٖٔ أ ٝطًَ.ٚ كبٕ ٝهغ ح ُو٬ف ر ٖ٤حُزخثغ ٝحُٔ٘ظَ ١ك ٌٙٛ ٢حٍُٜٞس رؼيٓخ ٓ ٠٠كٝ ٖٓ ٖ٤هض حُز٤غ ،كوخٍ حُٔ٘ظَُْ: ١ أؿيً ٙخطزًخٝ ،هخٍ حُزخثغ :اِٗٔٓ ٢ظ ٚاُ٤ي ًٌُي ٢ٔٗ ٌُٖٝػ٘يىٝ ،هي ًُ ٠ٔ٘٣ي ك ٢طِي حُٔيس كخُوُِ٘ٔ ٍٞظَٕ٧ ١ ح٫هظ٬ف ٝهغ كٛٝ ٢ق ػخٍ ،ٝاً ح َٛ٧ػيّ حٌُظخرش ٝحُوزِٝ ،ح َٛ٧إٔ حُو ٍٞه٣ ٖٓ ٍٞيػ ٢حٝ ،َٛ٧إٔ حُؼيّ أ َٛك ٢حُٜلخص حُؼخٍٟشٝ ،حُٞؿٞى أ َٛك ٢حُٜلخص ح٤ِٛ٧ش ،كخُوُِ٘ٔ ٍٞظَ ١ك ٢ػيّ حُوزِ ٝحٌُظخرش ٜٔٗ٧خ ٖٓ حُٜلخص حُؼخٍٟش (ٝحُ٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي)(). 6هخػيس( :اًح ُحٍ حُٔخٗغ ٓغ ٝؿٞى حُٔوظ ٢٠ػخى حُلٌْ)( )أ -حُلوٜخء ػيح حُل٘ل ٤ش ٣ ٫لَه ٕٞك ٢حُـِٔش ر ٖ٤حُؼوي حُزخٝ َ١حُؼوي حُلخٓي ،كخُلٌْ ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش ٝحُل٘خرِش : (إٔ حُؼوي ٘٣ ٫وِذ ٛلً ٤لخ رَكغ حُٔلٔي )كلً ٢ظذ حُ٘خكؼ٤ش ُٞ:كٌف حُؼخهيحٕ حُٔلٔي ُِؼوي ُٞٝ-كٓ ٢ـِْ حُو٤خٍ - ُْ ٘٣وِذ حُؼوي ٛلً ٤لخ ،اً ٫ػزَس رخُلخٓي. ٝػ٘ي حُٔخٌُ٤ش ٜ٣ق حُؼوي اًح كٌف حَُ٘ ١حُٔلٔي ُِؼويٞٓ ،حء أًخٕ َٗ ً ١خ ٘٣خكٓ ٢وظ ٠٠حُؼوي ،أّ ًخٕ َٗ ً ١خ ٣وَ رخُؼٖٔ ك ٢حُٔز٤غ. ٣ٝلَم حُل٘ل٤ش ر ٖ٤حُؼوي حُزخٝ َ١حُؼوي حُلخٓي كٜ٤ق ػ٘ي- ْٛهً ٬كخ ُِكَ -طٜل٤ق حُؼوي حُلخٓي، رخٍطلخع حُٔلٔي ى ٕٝحُزخ٣ٝ ،َ١و ُٕٞٞك ٢ػوي حُز٤غ :إ حٍطلخع حُٔلٔي ك ٢حُلخٓي َ٣ىٛ ٙلً ٤لخ ٕ٧ ،حُز٤غ هخثْ ٓغ )( حُلٔخىٓٝ ،غ حُزط ٌٖ٣ ُْ ٕ٬هخث ًٔخ رٜلش حُزط ،ٕ٬رَ ًخٕ ٓؼيًٓ ٝخ . د -كظق ٍؿَ حػظٔخىًح ٓٔظ٘يً٣خ ٓ٫ظَ٤حى ر٠خػش ػِ ٠أَٓ إٔ ٣ظٞكَ ُيٓ ٚ٣خٍ ػ٘ي ٍٞٛٝحُز٠خػشٝ ،ػ٘يٓخ ِٛٝض حُز٠خػش ُْ ُ ٌٖ٣يٓ ٚ٣خٍ ،كظلخٓ ٝٝغ حُز٘ي ػِ ٠إٔ ٣يه ٬ك٠ٓ ٢خٍرش ٤ٜٗ ٌٕٞ٣ٝذ حُٔ٠خٍد ٖٓ40% حٍ٧رخف ٤ٜٗٝذ حُز٘ي رٜلظٓ ٚخُي حُز٠خػش ُيكؼ ٚػٜٔ٘خ 60%كخُؼوي ٛل٤ق ُٝ ٕ٧حٍ أهٌ حُلخثيس ٞٛٝحُٔخٗغ ٓغ ٝؿٞى حُٔوظ ٠٠أػخى حُلٌْ ُلِ.ٚ 7هخػيس( ْٟ:حُلخٓي اُ ٠ؿ٣ َٙ٤وظ ٢٠كٔخى حٌَُ)()أ ( ١َٗ ُٞٝ-كَٗ ٢حء ؿخٍ٣ش )حُزَحءس ػٔخ ٣ليع ٜٓ٘خ هزَ حُوزٓ ُٞٝ ٞغ حُٔٞؿٞى ٜٓ٘خ ُْ ٜ٣ق حَُ٘،١ ٚٗ٧آوخ٢ُِ٘ ١ء هزَ ػزٞط ٚك٣ ٬زَأ ٖٓ ًُيٝ ،هي ه ْٟ: (َ٤حُلخٓي اُ ٠ؿ٣ َٙ٤وظ ٢٠كٔخى حٌَُ ك ٢ح٧ؿِذ)() د -حٗظٍَ ٟؿَ أًٓٔ ٜخ ٓئؿِش رؼٖٔ ٣يكؼ ٚرٔؼَ حُٔ ْٜرؼي أٍرؼش ٗ ،ٍٜٞك ْ٠حُلخٓي ٞٛٝطؤؿَ٤ حُؼ ٖ٤ٟٞاُ ٠رؼ ٚ٠كخهظ ٠٠كٔخى حٌَُ . 8هخػيس( :ه٤خٍ حَُإ٣ش ٘ٔ٣غ طٔخّ حُِٔي ٝه٤خٍ حُؼ٤ذ ٘ٔ٣غ ُِ ّٝحُِٔي رؼي حُظٔخّ( )اًح حِ١غ حُٔ٘ظَ ١ػِ٠ذ ك ٢حُٔز٤غ ك ٜٞرخُو٤خٍ إ ٗخء أهٌ ٙرـٔ٤غ حُؼٖٔٝ ،إ ٗخء ٍى):ٙ ػٍ ٤ ٟخ ر ،ٚػْ ٘٣ظَ إ ٣ؼ٘ ٢ػ٤زًخ ًخٕ ػ٘ي حُزخثغ َٙ٣ ُْٝحُٔ٘ظَ ١ػ٘ي حُز٤غ ٫ٝػ٘ي حُوزًُ ٕ٧ ٞي ً ٍ ٌٕٞ٣ ًخٕ هزَ حُوز ٞكِِٔ٘ظَ ١إٔ َ٣ى ٙػِ٘٣ٝ ٚ٤لٔن حُز٤غ روٍ ُٚٞىىص ٣ ٫ٝلظخؽ اٍُٟ ٠خ حُزخثغ ٫ٝاُ ٠ه٠خء حُوخ،٢ٟ ٝإ ًخٕ رؼي حُوز٘٣ ٫ ٞلٔن ا ٫رَٟخ ،أ ٝه٠خء ( ٕ٧ه٤خٍ حَُإ٣ش ٘ٔ٣غ طٔخّ حُِٔي ٝه٤خٍ حُؼ٤ذ ٘ٔ٣غ ُِ ّٝحُِٔي رؼي حُظٔخّ ٝه٤خٍ حُؼ٤ذ ٣ؼزض ٖٓ ؿ) (). ٍ١َٗ َ٤ 9هخػيس( :ك٤غ ًخٕ حُؼ٤ذ ٣ؼزض حَُى)()أ ( ُٞٝ-حهظِلخ ك ٢هيّ حُؼ٤ذ )ٝحكظَٔ ٛيم ً ٍَ (ٛيم حُزخثغ )ك ٢ىػٞح( ٙر ٕ٧) ٚ٘٤ٔ٤ح ُِّٝ َٛ٧حُؼوي . ا ٫إٔ حُزخثغ ٣يػ ٠أٓزو٤ش حُؼوي ٝحُٔ٘ظَ٣ ١يػ ٢طؤهَ ٙػ٘ ٚكِ ٞحىػ ٠حُزخثغ ك ٌٙٛ ٢حٍُٜٞس كيٝػ ٚك٣ ٢ي حُٔ٘ظَ١ كٔوظٓ ٠٠خ طويّ أٗ ٚحُٜٔيم ٝهي أهٌ ٓٔخ طوٍَ هخػيس ٢ٛٝأٗ( ٚك٤غ ًخٕ حُؼ٤ذ ٣ؼزض حَُى )كخُٜٔيم حُزخثغ ٝك٤غ )( ًخٕ ٣زطِ ٚكخُٜٔيم حُٔ٘ظَ. ١ د -حٗظٍَ ٟؿَ ٓ٤خٍس ػِ ٠أٜٗخ ىكغ هِل ٢ػْ رؼي حٓظٜٓ٬خ ػزض ُ ٚأٜٗخ ىكغ أٓخٓ ٢كِِٔ٘ظَ ١إٔ ٣ؼ٤يٛخ كخٍ ظ ٍٜٞحُؼ٤ذ ٝكوًخ ُوخػيس ك٤غ ًخٕ حُؼ٤ذ ٣ؼزض حَُى. 10هخػيس( :ه٤خٍ حَُ٘٣ ١ؼزض رخٗظَح ١حُؼخهي) ()ٖ٣َّ ٢ أ َ -ػ ْٖ َػ ْز ِي َّ ِ ِ٢ ّلسو هيلع هللا ىَّلصَََّ ،أََُّْٗ ٣ ُٚويَ ُ ع كِ ٢حُزُُٞ٤عَِ ،كوَخ ٍَ« ِ :اًَح َرخ َ٣ؼْضَ حَّللِ ر ِْٖ ُ ػ َٔ ََ ٍَ ِ حَّللُ َػ ْ٘ َُٔ ٜخ :أ َ َّٕ ٍَ ُؿِ َّ٘ ُِِ َََ ًًَ ً٬ز ُ َّْ َ ٟ كَوُ َْ ِ َ٫هَ٬رَشَ»(). خٍ كَِ ِْ ِٓ َِّ ًُ ٢ؼ ٍش ح ْرظ َ ْؼظ َ َٜخ ػ َ َ ٬ع ٍٝٝح ٙحُزٜ٤و ٢ربٓ٘خى كٖٔ رِلع« ِ :اًَح َرخ َ٣ؼْضَ كَوُ َْ ِ َ٫ه ََ ٬رشَ ػ ُ َّْ أ َ ْٗضَ ِر ْخُ ِو َِ ٤ خٍ »(). ٍَُ َ٤ ٓٝؼ٘ ٫ ٠ه٬رش حٗظَح ١حُو٤خٍ ػ٬ػش أ٣خّ كبٕ ُْ ٣ؼِٔ ٚحُؼخهيحٕ أ ٝأكئٛخ ُْ ٣ؼزض حُو٤خٍ ٝحٌُ ١ك ٢حُوزَ حٗظَح ٖٓ ٚ١حُٔ٘ظَٝ ١ه ْ٤ر ٚحُزخثغ ٜ٣ٝيم ًُي رخٗظَحٜٔ١خ ٓؼًخ ٝهَؽ رخُؼ٬ػش ٓخ كٞهٜخ ١َٗٝحُو٤خٍ ٓطِوًخ ّٞ٣أ ٝاُ ٠إٔ ٣ـ٢ء ُ٣ي أ١َٗ ٝخ ٙك ٢أكي حُٔز٤ؼٓ ٖ٤زًٔ ٜخ رطَ كِ ١َٗ ٞحُو٤خٍ ٓطِوًخ أ ٝهيٍح ٙرٔي ٍس ٓـٍ ُٜٞش ًزؼٍ ٞ ٍَ ٛق ٣ٝلَٔ ػِ ّٞ٣ ٠حُؼوي كبٕ ػوي ٜٗق حُٜ٘خٍ كبُٓ ٠ؼِٝ ٚطيهَ حُِِ٤ش حُؼوي ُٞٝ ،هخ ٫اٍُ ٠ ّٞ٣أ ٝآُ ٠خػش ٍ (). ٍَُِٝ٠س (ٝه٤خٍ حَُ٘٣ ١ؼزض رخٗظَح ١حُؼخهي) ٖ٣ د -حٗظٍَ ١ؿَ ػ٘ي َٗحثُ ٚظِلخُ حُو٤خٍ ُؼ٬ع ُ٤خٍ ،إ ٓيى هُٜ٬خ حُؼٖٔ طْ حُز٤غٝ ،إ ُْ ٣ظٌٖٔ ٖٓ حُٔيحى ا ٫رؼي أٓزٞع كِِزخثغ إٔ ٘٣و ٞحُز٤غ ُِٜلوش ُظـخ ُٝحُِٜٔش حُٔؼطخس . 11هخػيس( :ه٤خٍ حُؼ٤ذ ٔ٣و ٢رخُؼِْ رٝ ٚهض حُز٤غ)( )أ -إ ه٤خٍ حُؼ٤ذ ٔ٣و ٢رخُؼِْ رٝ ٚهض حُز٤غ ،أٝ ٝهض حُوز ٞأ ٝحَُٟخ ر ٚرؼئٛخ أ ٝحٗظَح ١حُزَحءس ٖٓ ن كبٗ ٚاهَحٍ رخٗظلخء ح٩رخم ،رو٬ف ًَ ػ٤ذ ،أ ٝحُِٜق ػِ٢ٗ ٠ء أ ٝح٩هَحٍ رؤٕ ٫ػ٤ذ ر ٚاًح ػً ٚ٘٤و ْ٤ُ ُٚٞرآر ٍ )( ه ْ٤ُ ُٚٞر ٚػ٤ذ . ىحٍح ٝحٗظَ ١رَحءطٜخ ٖٓ ؿٔ٤غ حُلوٞم ٝحُ٫ظِحٓخص ػْ ػزض ُ ٚإٔ ػِ ٠حُيحٍ حُظِحٓخص د -حٗظٍَ ٟؿَ ً ًَُ٘ش حٌَُٜرخء ٝحُٔخء ٝؿَٛ٤خ طٔخ( 100 ١ٝأُق لاير )كٍِ ٚىٛخ ػِ ٠حُزخثغ رؼٜٔ٘خ أ٣ ٝيكغ حُزخثغ ٌٙٛحُ٫ظِحٓخص . 12هخػيس( :ه٤خٍ حُؼ٤ذ ٝحَُإ٣ش ٣ ٫ؼزض ُـ َ٤حُؼخهي) ()ٖ٣أ ١َٗ ُٞٝ-حُٔ٘ظَ ١أ ٝحُزخثغ حُو٤خٍ ُـ َٙ٤ػخهيًح ًخٕ أ ٝؿ َٙ٤حٓظلٔخًٗخ ٝػزض حُو٤خٍ ُٜٔخ .كبٕ أؿخُ أكئٛخ ٖٓ حُ٘خثذ ٝحُٔٔظ٘٤ذ أٗ ٝوٛ ٞق إ ٝحكو ٚح٥هَ ٝ.إ أؿخُ أكئٛخ ٝػٌْ ح٥هَ كخٓ٧زن أُ ٠ُٝؼيّ حُِٔحكْ ً ُٞٝ.خٗخ ٓؼًخ كخُلٔن أكن ( ٕ٧ه٤خٍ حُؼ٤ذ ٝحَُإ٣ش ٣ ٫ؼزض ُـ َ٤حُؼخهي) ().ٖ٣ د ٍ ًَٝ-ؿَ آهَ كَٗ ٢حء ٓ٤خٍس ١َٗٝ ،إٔ ُٜٗٞ ٌٕٞ٣خ أٍُم كخط ًلخٝ ،ػ٘يٓخ ٍآٛخ حُٔٝ ًَٞؿي إٔ ُٜٗٞخ ىحًٖ ،كبٕ أؿخُ حُٔ٘ظَ ١ح ٢ِٛ٧حُِ ٕٞطٔض حُٜلوش ٕ٧ ،ه٤خٍ حَُإ٣ش ٣ ٫ؼزض ُـ َ٤حُؼخهي.ٖ٣ 13هخػيس( :حُظلَ رخُلن)(): ٖٓ ٢ٛٝحُوٞحػي حُٔظؼِوش رؤٜٓٔٓ ٍٞش ًخُظوٝ ْ٤٤حُٔ٠خٕ ٝحٓظَىحى حُلن ك ٢كخٍ ػيّ حَُىٝ ،هي أٍٝىٛخ حٓ٩خّ حُ٘خكؼ ٢كً ٢ظخر" ٚح" ّ٧ر٤ٜـش" ً ٖٓ ًَ:خٕ ُ ٚكن ػِ ٠أكي كٔ٘ؼ ٚا٣خ ٙكِ ٚأهٌ ُٞٝ ،ٚ٘ٓ ٙى ٕٝػِٔ"().ٚ ٛٝخؿٜخ رؼ ْٜ٠رو ُٚ ٖٓ : "ُٚٞكن ػِ ٠ؿ٘ٔ٣ َٙ٤ؼ ٚا٣خ ٙكظلَ ٖٓ ٓخُ ٚر٘٢ء ؿخُ ُ ٚإٔ ٣وظ ٚ٘ٓ ٢٠كو،ٚ ٓٞحء ًخٕ ٖٓ ؿْ٘ كو ٚأ"().ٚ٘ٓ ٌٖ٣ ُْ ٝ ٝحُظلَ ُـشً: ظل َََ: ُٙاًح ٗ٘ذ ُ حُل ُٞرخُٔطِٞدٝ ،أَ ٖٓ ِٚٛ ظ ْل ََ ُٙك.ٚ٤ )( أٓخ ٜٓطِق (حُظلَ رخُلن )ػ٘ي حُلوٜخء: ُّ حُٔٔظلن ػٖ٤ (كخَُٔحى ر ٚحٓظ٤لخء حُلن حُٔخُ ٢ىٞٓ ٕٝحكوش حُٔٔظٞك ٚ٘ٓ ٠أ ٝكٌْ حُوخ ٢ٟرًٔ ،ٚخ اًح َ ٝؿيَ ّ ٓخُ ٚػ٘ي ؿخٛذ أٓ ٝخٍم أ ٝظخُْ ،كؤهٌ ٖٓ ٙؿ َ٤اًٗ ٚأ ٝإً حُوخً ًٖٔٝ ،٢ٟخٕ ُ ٚى ٖ٣ػ٘ي آهَٞ٣ ُْٝ ،ك ٚا٣خٙ ٔخ ٛٝلشً ٖٓ ٓخٍ حُـَ ْ٣ى ٕٝاًٗ ٚأ ٝكٌْ حُوخٗٝ ،٢ٟلًُ ٞي)(). رَٟخ ،ٙكؤهٌ ٓويحٍ ى ٚ٘٣ؿ٘ ً ٝحُٔوٜٞى ٖٓ حُوخػيس: ٓ ٞٛؼَكش حُطَ٣ن حُِٔٓ٫ ْ٤ظَىحى حُلن ى ٕٝط َ َؼ ٍيّ .ٍَٟ ٫ٝ ٝاًح طؤِٓ٘خ ك ٢حُ٤ٜـش حُؼخٗ٤ش ُِوخػيس ظُ٘ َٜخ حطـخ ٙحُلوٜخء حُٔظٓٞؼ ٖ٤حٌُ٣ ٖ٣ـ ِٕٝ٤حٓظ٤لخء حُلنٝ ،إ )( ٛش ك ٢حُلو ٚح.٢ٓ٬ٓ٩ ًخٕ ٖٓ ؿ َ٤ؿ٘ٔٔٓ ،ٚخ ٣لَٔ ٣ٝزٍَ ٤٘ٛغ ٖٓ طٌِْ ػٜ٘خ ٟٞٞٓ ٖٟٔع حُٔوخ َّ ٝطِٔ٤ق حٓ٩خّ حرٖ ػزي حُزَ اٌُٛ ٠ح حُٟٔٞٞع ك ٢أػ٘خء َٗك ٚكي٣غ" َٟ ٫ٝ ٍَٟ ٫:حٍ)(" ،كٓ ٚ٤خ ٘٣ؼَ رؤٕ ٍكغ حُ ٍَ٠رؼي ٝهٞػ٘ٛ ٞٛٝ– ٚخ ك٤خُس حُلن حُٜٔ٘ٞد ُي ٟحُظلَ ر– ٚأَٓ ٣ظلن ٓغ ٓلٌٛ ّٜٞح حَٛ٧ حُؼظ ْ٤حُ٘خ١ن ريكغ حُ ٍَ٠هزَ ٝهٞػًٔ ٚخ كٔٓ ٢ؤُش ىكغ حُٜخثَ ٓؼٝ ،ً٬ربُحُش حُ ٍَ٠رؼي ٝهٞػ.ٚ ٣و ٍٞأكٔي حُ٘يٓ ١ٝؼِ ًوخ ػٌِٛ ٠ح حُٟٔٞٞع( ٝ:هي ظَ ٌٛح حُٟٔٞٞع ٓؼخٍ حُزلغ ٝحُ٘ظَ كً ٢ظذ حُلوٚ ٝحُوٞحػي رٍٜٞس ٓٔؤُش كَٝػ٤شٝ ،حُٞحهغ أٗ ٚكَ ١رؤٕ ٌَ٘٣هخػيس ٓٔظوِش ٍؿْ ًٓ ٚٗٞظ٘خُ ًػخ ك ٚ٤ر ٖ٤حُلوٜخء، ٤ٔٛ٧ظ ٚك ٢حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩رٞؿ ٚػخّ٫ٝ ،كظٞحث ٚػِ ٠رؼ ٞحُٔؼخٓ٬ص حُظ ٢ؿَ ٟكٜ٤خ حُظٔ ِ٤٤ر ٖ٤ح٧كٌخّ حُو٠خث٤ش، ٝأكٌخّ حُي٣خٗش ُِٔ٤طَس ػِ ٠حُلن ى٣ِٓ ٕٝي ٓؼخٗخسٔ٤ٓ ٫ٝ ،خ ك ٢ػَٜٗخ حُلخ َٟرٔزذ ح٩ؿَحءحص حُِٔظ٣ٞش حُطِ٣ٞش حُظ ٢أٛزلض ٓٔش ٗٝخٍس ُِٔلخًْٝ ،هي ٓ ٌٕٞ٣آٍ َٓحكؼش ه٠خث٤ش ٓـَى ططٍٝ ْ٤ُ َ٣ٞحء ٙطلٝ ،َ٤ٜهي ططٍٞ حُٔلخًٔش حُٞحكيس ك ٢ظَ أ ٍٞٛحُٔلخًٔخص حُوخٗ٤ٗٞش ٓ٘ش أ٘ٓ ٝظ)().ٖ٤ ٝاًح ىهو٘خ حَُّ٘ظَ ك ٢آٍحء حٌُٔحٛذ حُلو٤ٜش كٔٓ ٢ؤُش أهٌ حُلن ٖٓ ؿ٘ٔ ٚأ ٖٓ ٝؿ َ٤ؿ٘ٔ ٌٖٔ٣ ،ٚإٔ ٗوِٚ )( اُ ٠طَؿ٤ق ٍأ ١حُٔظؤهَ ٖٓ ٖ٣حُل٘ل٤ش ٝحُ٘خكؼ٤شٍٝٝ ،ح٣ش ك ٢حٌُٔٛذ حُٔخٌُ.٢ ٠خ)( ٞٛٝ ،حُو: ٍٞرـٞحُ حٓظ٤لخء حُلن ػ٘ي حُظلَ رٞٓ ،ٚحء أًخٕ ٖٓ ؿْ٘ ٓ ٞٛٝخ حهظخٍ ٙحٓ٩خّ حُزوخٍ ١أً ٣ َٗ أًزَ ٝكظ٘ ٍش ر ٖ٤حُلَ٣و ،ٖ٤كبًح ًخٕ ٣ظٞهغ ًُي ٖٓ حُوَحثٖ حُي ٖ٣أّ ٖٓ ؿ َ٤ؿ٘ٔ ،ٚرَ٘ ١إٔ ٣ ٫ئىًُ ١ي اُّ ٍ ٠ كل٘٤جٌ ٣ـذ حَُؿٞع اُ ٠حُو٠خءٌٛٝ ،ح ٓخ َٛكض ر ٚحُٔٞٓٞػش حُلو٤ٜش حٌُ٣ٞظ٤ش( ٝ:حُِـ٘ش طَ ٟإٔ حُو: ٍٞرـٞحُ أهٌ ٛخكذ حُلن ٓؼَ كو ٖٓ ٚؿٍٟ َ٤خ ٫ٝكٌْ كخًْ اٗٔخ ٌٕٞ٣ػ٘ي أٖٓ حُلظ٘ش ٝا٣ ُْ ٫ـِ؛ ٕ٧ىٍء حُلظ٘ش ٖٓ ٓوخٛي )( حَُ٘٣ؼش حُٔوٍَس. حُٔزلغ حُؼخٗ: ٢ حُو ٍٞك ٢حُلٔٞم أكٖٔ حٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،حهظ٤خٍ طَط٤ذ "حُو ٍٞك ٢حُلٔٞم "رؼي حُو ٍٞحُٔخرن "حُو ٍٞك ٢حُؼوٞى " كخُو ٕ٬ٌٔ٣ ٕ٫ٞرؼٜٔ٠خ حُزؼ٣ٝ ،ٞظؼِوخٕ رخُٟٔٞٞع ٗلٔٝ ،ٚهي حٛظْ حُٔ ٢١ٞ٤كٌٛ ٢ح "حُو" ٍٞرزَٔٗٝ ٢ف أٓزخد كٔن حُؼوٞى ك ًَ ٢كخُشٓ ،غ طُ ٚ٘ٔ٠وخػيطٜٔٓ ٖ٤ظ ٖ٤ك ٍٞحُلٔٞم ٔٛخ "َ٣ َٛكغ حُلٔن حُؼوي ٖٓ أ ِٚٛأٖٓ ٝ كٚ٘٤؟ "٣"ٝـظلَ ك ٢حُلٔٞم ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢حُؼوٞى ". ٣ٝزيأ حُٔ" ٢١ٞ٤حُو ٍٞك ٢حُلٔٞم "رظؼَ٣ل ٚك٤غ َٟ٣أٗ" ٚكَ حٍطزخ ١حُؼوي". أٓزخد كٔن حُز٤غ: َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤أٗ ٚاًح حٗؼوي حُز٤غ٣ ُْ ،ظطَم اُ ٚ٤كٔن ،ا ٫رؤكي ٓزؼش أٓزخد : ٢ٛه٤خٍ حُٔـِْ ٝ:حَُ٘،١ ٝحُؼ٤ذٝ ،كِق حَُٔ٘ ،١ٝح٩هخُشٝ ،حُظوخُق ٬ٛٝى حُٔز٤غ هزَ حُوز.ٞ ٝهي ُحى رؼ ْٜ٠ػِٜ٤خ أٓزخد ِٛٝض اُ ٠حُؼ٬ػ:٢ٛ ٖ٤ ه٤خٍ طِ ِوّ ٢حًَُزخٕ ٝ:طلَ٣ن حُٜلوش ،ىٝح ًٓخ ٝحرظيحء ٝ.كِْ حُٔ٘ظَٓ. ١خ ٍآ ٙهزَ حُؼوي اًح طـ َ٤ػٖ ٛٝل،ٚ ٓٝخ ُْ ،َٙ٣ػِ ٠هٝ: ٍٞحُظـَ َ٣حُلؼِ ٖٓ. ٢حُظ٣َٜش ٗٝلٛٞخ ٝؿ َٜحُيًش طلض حُٜزَس ٝ.ؿ َٜحُـٜذٓ ،غ حُويٍس ٓٔظؤؿَحٝ ،حٓ٫ظ٘خع ٖٓ حَُٔ٘ ١ٝؿ َ٤حُٔؼظنٖٓٝ ، ػِ ٠حٗ٫ظِحع٣َ١ٝ ،خٕ حُؼـِ ٓغ حُؼِْ رٝ ،ٚؿ ًٕٞ َٜحُٔز٤غ ً حُؼظن ػٍِ ٠أٝ ،١طؼٌٍ هز ٞحُٔز٤غ ُـٜذ ٗٝلٝ ٙٞطؼٌٍ هز ٞحُؼُٖٔ ،ـ٤زش ٓخٍ حُٔ٘ظَ ١أُٓ ٠خكش حُو،َٜ ٝظ ٍٜٞحُِ٣خىس ك ٢حُؼٖٔ ك ٢حَُٔحرلشٝ ،ظ ٍٜٞح٧كـخٍ حُٔيكٗٞش ك ٢ح ٍٝ٧حُٔز٤ؼش اًح َٟحُوِغ ٝحُظَى ،أ ٝحُوِغ كو٣ ُْٝ ،٢ظَى حُزخثغ ح٧كـخٍٝ ،حهظ ١٬حُؼَٔس ٝحُٔز٤غ هزَ حُوز ٞرـ ،َٙ٤إ ُْ ٔٔ٣ق حُزخثغٝ ،طؼ٤٤ذ حُؼَٔس ،رظَى حُزخثغ حُٔوٝ ،٢حُظ٘خُع ك ٢حُٔو ٢اًح َٟحُؼَٔس َٟٝ ،طًَ ٚحُ٘ـَسٝ ،طؼٌٍ حُليحء رؼي ر٤غ حُـخٗٝ ٢حُو٤خٍ ك٢ ح٧ه٧ َ٤ؿ٘زُِ ٫ ،٢زخثغ ُِ٘ٔ ٫ٝظَ.١ كٗ ٌٜٙل ٞػ٬ػٓ ٖ٤ززًخ ًِٜٝخ ٣زخَٗٛخ حُؼخهي ى ٕٝحُلخًْ ا ٫كٔن حُظوخُق. ًِٜٝخ طلظخؽ اُ ٠كٔن٘٣ ٫ٝ ،لٔن ٗ٢ء ٜٓ٘خ ر٘لٔ ٚا ٫حُظوخُق كٝ ٢ؿٝ ٚحهظ ١٬حُٔز٤غ هزَ حُوز ٞػِ٠ ه.ٍٞ ًِٜٝخ طلظخؽ اُُ ٠لع ،ا ٫حُلٔن ك ٢ه٤خٍ حُٔـِْ ٝحَُ٘ ،١ك٤ل َٜر١ٞء حُزخثغ ٝاػظخه.ٚ ًٌٝح رز٤ؼٝ ٚاؿخٍطٝ ٚطِ٣ٝـٛٝ ٍٚ٘ٛٝ ٚزظ ٚك ٢حٛ٧قٝ ،ا ٫حُلٔن رخُلِْ ك٤ل َٜر ٌٜٙح ٍٞٓ٧كٍ ٢أ.١ ً٤ل٤ش ىه ٍٞحُلٔن ػِ ٠حُز٤غ: ٣ظطَم حُلٔن اُ ٠حُزٞ٤ع رطَم ػي٣يس كٔذ ٗٞع حُز٤غً ٢ٛٝ ،خُظخُ:٢ "حُِْٔ ٣ ":ظطَم اُ ٚ٤حُلٔن رخ٩هخُش ٝحٗوطخع حُِْٔ ك ٚ٤ػ٘ي حُلِٝٝ ٍٞؿٞى حُِْٔٔ اُ ٚ٤كٌٓ ٢خٕ ؿٓ َ٤لَ حُظُِٔ٘ٝ ،ْ٤وِٓ ٚئٗش. "حُوَ٣": ٝظطَم اُ ٚ٤حُلٔن رخَُؿٞع هزَ حُظَٜف ك.ٚ٤ "حَُ٣": ٖٛظطَم اُ ٚ٤حُلٔن رخ٩هخُش ٓ ٞٛٝؼ٘ ٠ه٘٣ٝ: ُْٜٞلي رلٔن حَُٔطٝ ٖٜرظِق حَُٔٝ ٕٞٛرظؼِ٤ن كن حُـ٘خ٣ش رَهزظٝ ،ٚرخهظ ١٬حُؼَٔس حَُٔٗٞٛش. "حُلٞحُش ٣":ظطَم اُٜ٤خ حُلٔن كٔ٤خ ُ ٞأكخٍ رؼٖٔ ٓز٤غ ػزض رط ٚٗ٬رز٘٤ش أ ٝربهَحٍٔٛخٝ ،حُٔلظخٍ. "حُٔ٠خٕ ٣":ظطَم اُ ٚ٤حُلٔن ربرَحء ح َ٤ٛ٧حُ٠خٖٓ. حًَُ٘ش ٝحًُٞخُشٝ ،حُؼخٍ٣شٝ ،حُٞى٣ؼشٝ ،حُوَحًِٜ: ٝخ طظلٔن رخُؼٍِ ٖٓ حُٔظؼخهي ٖ٣أ ٝأكئٛخٝ ،رـٕ٘ٞ ًَ ٜٓ٘ٔخ ٝاؿٔخثٝ ،ٚطِ٣ي حًُٞخُش رزطٜٗ٬خ رخٌٗ٩خٍ ،ك٤غ ٫ؿَ ٝك.ٚ٤ "حُٜزش ٣":ظطَم اُٜ٤خ حُلٔن رخَُؿٞع كٛ ٢زش حُِ َٛ٧لَع؛ ٣ ٫ٝل َٜرخ٩هخُش. "ح٩ؿخٍس ٣":ظطَم اُٜ٤خ حُلٔن رخ٩هخُش ٝطِق حُٔٔظؤؿَ حُٔؼًٞٔ: ٖ٤ص حُيحرشٝ ،حٜٗيحّ حُيحٍٝ ،ؿٜز ٚك٢ أػ٘خء حُٔيسٝ ،حٓظَٔ كظ ٠حٗو٠ضٝ ،ه: َ٤رَ ٣ؼزض حُو٤خٍ ًٔخ ُٔ٣ ُْ ٞظَٔ ٞٓٝص ٓئؿَ ىحٍ أ ُٚ ٠ٛٝرٜخ ٓيس ػَٔ،ٙ أٝ ٢ٛ ٝهق ػِ ٚ٤كخٗظوِض اُ ٠حُزطٖ حُؼخٗ٠ٓٝ ،٢ض حُٔيس هزَ حُظِٔٗٝ ،ْ٤لخء ٖٓ ٝؿؼش حٓظئؿَ ُوِؼٜخ٣ٝ ،ي ٓظآًِش حٓظئؿَ ُوطؼٜخ ٝحُؼل ٞػٖ هٜخ ٙحٓظئؿَ ٓ٫ظ٤لخث ،ٚكٔ٤خ أِ١و ٚحُـٔ.ٍٜٞ ٣ٝؼزض كٜ٤خ ه٤خٍ حُلٔن رظ ٍٜٞػ٤ذ طظلخٝص ر ٚح٧ؿَس ،هي ْ٣أ ٝكخىع. : ٚ٘ٓٝحٗوطخع ٓخء أٍ ٝحٓظئؿَص ٍُِِع ٝحُـٜذٝ ،ح٩رخم ك٤غ ُْ ٔ٣ظَٔٞٓٝ ،ص حُٔئؿَ ك ٢حٌُٓش، ك٤غ ٝ ٫كخء ك ٢حُظًَش ٫ٝك ٢حُٞحٍعَٛٝ ،د حُـٔخٍ رـٔخُ ،ٚك٤غ ٣ظؼٌٍ حً٫ظَحء ػِ.ٚ٤ هخػيس" :حُلٔن َ٣ َٛكغ حُؼوي ٖٓ أ ،ِٚٛأ ٖٓ ٝكٚ٘٤؟)(" َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤إٔ ح٩ؿخرش ػِٓ ٠ئحٍ حُوخػيس كٜ٤خ ػ٬ػش ػَ٘ كَ ًػخ ً ٢ٛخُظخُ:٢ ح: ٍٝ٧كٔن حُز٤غ رو٤خٍ حُٔـِْ أ ٝحَُ٘ ،١كٝ ٚ٤ؿٜخٕ أٛلٜٔخ كَٗ" ٢ف حٌُٜٔد "ٖٓ ك.ٚ٘٤ حُؼخٗ: ٢حُلٔن رو٤خٍ حُؼ٤ذٝ ،حُظ٣َٜش ٗٝلٛٞخٝ ،حٛ٧ق أٗ ٖٓ ٚكٝ ٚ٘٤ه ٖٓ: َ٤أٝ ،ِٚٛه َ٤إ ًخٕ هزَ حُوز ،ٞكٖٔ أٝ ِٚٛا ٖٓ ٫ك.ٚ٘٤ حُؼخُغ :طِق حُٔز٤غ هزَ حُوزٝ ،ٞحٛ٧ق حٗ٫لٔخم ٖٓ ك ٖ٤حُظِق. حَُحرغ :حُلٔن رخُظوخُقٝ ،حٛ٧ق ٖٓ ك.ٚ٘٤ حُوخْٓ :اًح ًخٕ ٍأّ ٓخٍ حُِٔغ ك ٢حٌُٓشٝ ،ػ ٖ٤ك ٢حُٔـِْ ػْ حٗلٔن حُِْٔ رٔزذ ٣وظٍٝ ٚ٤٠أّ حُٔخٍ رخم ،كَ٣ َٜؿغ اُ ٠ػ ٚ٘٤أ ٝريُٚ؛ ٝؿٜخٕ :حٛ٧ق ،ح.ٍٝ٧ ٠خ ُِِٔي ك ٢حُلخٍ أٓ ٞٛ ٝزٖ٤ هخٍ حُـِحُٝ: ٢حُو٬ف ِ٣ظلض اُ ٠حُِْٔٔ ك ٚ٤اًح ٍى رخُؼ٤ذ ٗ ٌٕٞ٣ َٛ:و ً ُؼيّ ؿَ٣خٕ حُِٔي؟ ٓٝوظٌٛ ٠٠ح حُظلَ٣غ إٔ حٛ٧ق ٘ٛخ ،أٍٗ ٚكغ ُِؼوي ٖٓ أ.ِٚٛ ٠خ كٗ ٢ـ ّٞحٌُظخرشٝ ،ريٍ حُوِغ اًح ٝؿي ر ٚػ٤زًخ كَى ٌُٖ ،ٙك ٢حٌُظخرش َ٣:طي حُؼظن ُؼيّ ٣ٝـًَُ ١ي أً ٣ حُوز ٞحُٔؼِن ػِٝ ،ٚ٤ك ٢حُوِغ َ٣ ٫:طي حُط٬م ،رَ َ٣ؿغ اُ ٠ريٍ حُز٠غ. حُٔخىّ :حُلٔن رخُلِْ ٖٓ ،ك ٚ٘٤هط ًؼخ. حُٔخرغ :حَُؿٞع ك ٢حُٜزش ٖٓ ،ك ٚ٘٤هطؼًخ. حُؼخٖٓ :كٔن حٌُ٘خف رؤكي حُؼٞ٤دٝ ،حٛ٧ق أٗ ٖٓ ٚك.ٚ٘٤ حُظخٓغ :ح٩هخُش ػِ ٠حُو ٍٞرؤٜٗخ كٔن ،حٛ٧ق أٜٗخ ٖٓ ك.ٚ٘٤ حُؼخَٗ :اًح هِ٘خٜ٣ ،ق هز ٍٞحُؼزي حُٜزش ري ٕٝإً حُٔ٤ي٤ُِٔٝ ،ي حَُى. ك ٌٕٞ٣ َٜحَُى هطؼًخ ُِِٔي ٖٓ ك ،ٚ٘٤أ ٝأِٚٛ؟ ٝؿٜخٕ ًًَٔٛ.خ حرٖ حُوخ٣ٝ. ٙظ َٜأػَٔٛخ كٝ ٢ؿٞد حُلطَسٝ ،حٓظزَحء حُـخٍ٣ش حُٔٞٛٞرش. حُلخى ١ػَ٘ :اًح ٛٝذ حَُٔٓ ٞ٣خ ٣لظخؽ اُ ٠ح٩ؿخُس ،ك٘و ٚ٠حُٞحٍع رؼي حُٔٞص كٍ ٞٛ َٜكغ ٖٓ أ،ِٚٛ أ ٝكٚ٘٤؟ ٝؿٜخٕ. حُؼخٗ ٢ػَ٘ :اًح ًخٗض حُ٘ـَس طلَٔ كِٔ ٖ٤ك ٢حُٔ٘ش ،كَ ٖٛحُؼَٔس ح ٠ُٝ٧رَ٘ ١حُوطغ ،كِْ طوطغ كظ٠ حهظطض رخُلخىعَ ٝ ،ػَٔ حُظٔ. ِ٤٤كبٕ ًخٕ هزَ حُوز ٞحٗلٔن حَُ ٖٛأ ٝرؼي ،ٙكوً ،ٕ٫ٞخُز٤غ. كبٕ هِ٘خ ٣:زطَ .ك ٖٓ ٞٛ َٜك ٖ٤ح٫هظً ،١٬ظِق حَُٔ ،ٕٞٛأ ٖٓ ٝأ ٌٕٞ٣ٝ ،ِٚٛكيٝع ح٫هظ ١٬ىحً٫ ػِ ٠حُـٜخُش ك ٢حُؼويٝ ،ؿٜخٕ :كٌخٔٛخ حُٔخٍٝى.١ كًِ ٞخٕ ًَٓ٘ ٝ ١خ ك ٢ر٤غ ،كِِزخثغ حُو٤خٍ ك ٢كٔو ٚػِ ٠حُؼخٗ ٢ى ٕٝح.ٍٝ٧ حُؼخُغ ػَ٘ :كٔن حُلٞحُش ،حٗوطخع ٖٓ ك.ٚ٘٤ "هخػيس" ٣":ـظلَ ك ٢حُلٔٞم ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢حُؼوٞى )( " ٖٓٝػْ ُْ ٣لظؾ اُ ٠هزٝ ،ٍٞهزِض حُلٔٞم حُظؼِ٤وخص ،ى ٕٝحُؼوٞى ٜ٣ ُْٝ.ق طؼِ٤ن حهظ٤خٍ ٖٓ أِْٓ ػِ٠ أًؼَ ٖٓ أٍرغ ٚٗ٧.كٓ ٢ؼ٘ ٠حُؼوي ٫ٝ .كٔو٣ ٚٗ٧ ،ٚظ ٖٔ٠حهظ٤خٍ حُزخهٝ ،٢ؿخُ ط َ٤ًٞحٌُخكَ ك٬١ ٢م حُِٔٔٔش٫ ، )( كٌٗ ٢خكٜخ. َٛحثق ح٧رٞحد ً٘ٝخ٣خطٜخ: ٠خ رٔخ ٓزن ك ٍٞحُؼوٞى ٝحُلٔٞم ،أ٫ ٍٞ٣ى حٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،كٔ٤خ ،٢ِ٣ؿخٗزًخ ًٓٔ ٜخ ٣ظؼِن أً ٣ ٞٛٝحُ٤ٜؾ ٝحٌُِٔخص حُٔٔظويٓش ك ٢ػوي أ ٝكٔن ٓؼخِٓش ،طً ٣َٜلخ أً٘ ٝخ٣ش ٌٙٛ ٕ٧ ،حٌُِٔخص ٢ٛحُٔلي حُلو٤و٢ ُِلٌْ ػِ ٌٙٛ ٠حُٔؼخٓ٬ص ٖٓٝ ،ػْ ٓؼَكش ح٧كٌخّ حُظ ٢ط٘طزن ػِٜ٤خ ،ػْ ٣وظْ حُٔ ٢١ٞ٤حُلي٣غ كٌٛ ٢ح حُـخٗذ روخػيس ٜٓٔش طو: "ٍٞاًح حؿظٔؼض حٗ٩خٍس ٝحُؼزخٍس ٝحهظِق ٓٞؿزٜٔخ ؿِزض حٗ٩خٍس". ٝػٖ حٌُِٔخص حُ٣َٜلش ٝحُٔزخَٗس ك ٢حُؼوٞى ٖٓ ؿٜش ٝحٌُ٘خ٣خص ٖٓ ؿٜش أهَ٣ ٟو ٍٞحُٔ: ٢١ٞ٤ك٢ ح٣٩ـخد :رؼظي ٌَِّٓ.ظي ٝ.كٌِٓ" ٢ظي "ٝؿٟ ٚؼ٤ق :أًٗ٘ ٚخ٣ش ًؤىهِظ ٚكٌِٓ ٢ي. ٝكَم ح: ٍٝ٧رؤٕ أىهِظ ٚكٌِٓ ٢ي ٣لظَٔ ح٩ىهخٍ حُلٔ ٢ك٢ٗ ٢ء ِٓٔٞى ُ ،ٚرو٬ف "ٌِٓظي "٣َٗ"ٝض " رَٟ ُٕٞرض َٛ.ف ر ٚحَُحكؼٝ ،٢حُ٘ ،١ٝٞكَٗ ٢ف حٌُٜٔد. ٝك ٢حُظ٤ُٞشٝ ،حَٗ٩حى ٤ُٝ:ظيٝ ،أًَٗظي. ٝك ٢ر٤غ أكي حُ٘وي ٖ٣رخ٥هَ ٛ:خٍكظي. ٝك ٢حُِٜق ٛ:خُلظي. هخٍ حٜ٘ٓٝ: ١ٞ٘ٓ٩خ ػٟٞظئً ،خ حهظ٠خ ْٜٓ٬ً ٙكٞٓ ٢حٟغ. ٜ٘ٓٝخ :حُظوَٝ: َ٣حُظَى رؼي حٗ٫لٔخم ،رؤٕ ٣و ٍٞحُزخثغ رؼي حٗلٔخم حُز٤غ :هٍَطي ػِٞٓ ٠ؿذ حُؼوي ح،ٍٝ٧ ٠خ رٌُي ،كبٗ ُٞ ٚطٌلَ ،كؤرَأ ٙحُٔٔظلن، ك٤وزَ ٛخكزًٔ ،ٚخ حهظ٠خ ّ٬ً ٙحُ٘٤و ٖ٤ك ٢حُوَح٣ٝ ،ٝئ٣يٛ ٙلش حٌُلخُش أً ٣ ػْ ٝؿيًٓ ُ٬ٓ ٙخ ُِو ْٜكوخٍ :حطًَٝ ،ٚأٗخ ػِٓ ٠خ ً٘ض ػِ ٖٓ ٚ٤حٌُلخُش ٛخٍ ًلً.٬٤ ٝك ٢حُوز: ٍٞهزِض ،حرظؼض .حٗظَ٣ض ،طٌِٔض ٝ.ك ٚ٤حُٞؿ ٚحُٔخرن َٗ:رض ٛ.خٍكض .ط٤ُٞض .حٗظَ٣ض، طٌِٔض .طوٍَص. هخٍ حٜ٘ٓٝ: ١ٞ٘ٓ٩خ :رؼض ،ػِٓ ٠خ ٗوِ ٚكَٗ" ٢ف حٌُٜٔد "ػٖ أ َٛحُِـش ٝحُلوٜخء. ٜ٘ٓٝخ" ٗ:ؼْ "َٛف رٜخ حَُحكؼ ٢كٔٓ ٢ؤُش حُٔظ ،٢ٓٞؿ َ٤أٗ ٚ٘ٓ ِِّ٣ ٫ ٚحُـٞحُ كٔ٤خ اًح هخٍ :رؼظي؟ كوخٍ : ٗؼْ؛ ٓ ٕ٧يُُٜٞخ ك٘٤جٌ – ٢ٛٝكخُش ػيّ حٓ٫ظلٜخّ -:طٜي٣ن حُٔظٌِْ كٓ ٢يُ ،ٚٓ٬ً ٍٞكٌؤٗ ٚهخٍ :اٗي ٛخىم ك٢ ا٣ـخد حُز٤غ ،رو٬ف ٓخ اًح ًخٗض ك ٢ؿٞحد حٓ٫ظلٜخّ ٝ.هي َٛف رخُزطٝ ٕ٬هٞػٜخ ك ٢ؿٞحد "رؼظي "حُؼزخى ١ك٢ "حُِ٣خىحص"ٝ ،حٓ٩خّ ٗخه ً٬ػٖ ح٧ثٔش ٌُٖ.حَُحكؼ ٢ؿِّ رخُٜلش كٝ ٢هٞػٜخ رؼي "رؼض "ًًَ ٙك ٢حٌُ٘خفٝ ،كٗ ٚ٤ظَ . حٗظ ّ٬ً ٠ٜح.١ٞ٘ٓ٩ ٖٓ َٛحثق حُوزٍٞ "كؼِض "َٛف رٜخ حَُحكؼ ٢ك ٢ؿٞحد "حٗظَ ٓ٘ٝ ،"٢حُؼزخى ١ك ٢حُِ٣خىحص ،ك ٢ؿٞحد رؼظي ٜ٘ٓٝ.خ : ٍ٤ٟض َٛ.ف رٜخ حَُ٣ٝخٗٝ ،٢حُوخ ٢ٟكٔ.ٖ٤ حٌُ٘خ٣خص ؿؼِظُ ٚي رٌٌح ،طِٔٔ ٚرٌٌح ،أىهِظ ٚكٌِٓ ٢يًٌٝ ،ح ِٓطظي ػِ ٚ٤رٌٌح ،ػِ ٠حٛ٧ق ،كُٝ" ٢حثي حَُٟٝش". ٝكٝ ٢ؿً ،٫ ٚو: ُٚٞأرلظي رؤُق ًٌٝ:ح رخػي هللا ٝ:رخٍى ُي ك ،ٚ٤كٔ٤خ ٗوِ ٚكُٝ" ٢حثي حَُٟٝش "ػٖ كظخٟٝ حُـِحُ ْٟٝ ،٢اُ: ٚ٤أهخُي هللاٍٝ ،ى ٙهللا ػِ٤ي ،ك ٢ح٩هخُشُٝٝ ،ؿي هللا ،ك ٢حٌُ٘خف. هخٍ ك" ٢حُٜٔٔخص ٌٙٛٝ":حُٔٔؤُش –أػ٘ٔٓ ٢ؤُش حُز٤غٝ ،ح٩هخُش –ٓؼِٜخ حُو٤خٍ ؿِّ حَُحكؼ ٢رؤٕ هٍٞ حُٔظؼخهي" ٖ٣طوخَٗ٣خ "٣َٛق ك ٢هطغ حُو٤خٍ ًٌٝ.ح "حهظَٗخ آ٠خء حُؼوي ":أٓ٘٤٠خ ٙأؿِٗخ ،ٙأُِٓ٘خًٌٝ. ٙح ه ٍٞأكئٛخ ُٜخكز: ٚحهظَ. حُوَٝ ًًَ ك" ٢حَُٟٝش ٝأِٜٛخ ":إٔ ٤ٛـظ: ٚأهَٟظي ،أِٓلظي ،هٌ ٌٛح رٔؼِ ،ٚهٌٝ ٙحَٛك ٚك ٢كٞحثـي ٍٝ.ى ريٌُِٓ. ٚظٌ ٚػِ ٠إٔ طَى ريُ.ٚ هخٍ حُٔزٌٝ ،٢حٝ: ١ٞ٘ٓ٩ظخ: ٚٓ٬ً َٛإٔ ٌٙٛحُ٧لخظ ًِٜخ َٛحثقٓ ٌُٖ ،زن ك ٢حُز٤غ إٔ "هٌ ٙرٔؼِ" ٚ ً٘خ٣ش ،ك٘٤زـ ٢إٔ ٘ٛ ٌٕٞ٣خ ًٌُي. ٟخ ٝؿٜخٕ ك ٢حُٔطِذ ٝ.حُظخ َٛحُٔ٘غ، ُٞٝحهظ َٜػِ ٠هٝ: ُٚٞحَٛك ٚك ٢كٞحثـي ،كل ًٚٗٞ ٢هَ ً ٫كظٔخُ ٚحُٜزش. حُٞهق "حُٜل٤ق حٌُ ١هطغ ر ٚحُـٔ: ٍٜٞإٔ ٝ:هلضٝ ،كزٔضِٓٝ ،زض َٛ:حثق "ٝهً٘: َ٤خ٣خص ٝ.هٝ: َ٤هلض ،كو٢ ٣َٛق ٝ.هٝ ٞٛ: َ٤كزٔض. كبٕ أٟخك ٚاُٝ ٠ؿٜش ػخٓشً ،و: ُٚٞػِ ٠حُٔٔخً: ٖ٤كٌ٘خ٣شٝ ،إ ْٟاُ ٢إٔ هخٍ ٛيهش ٓلَٓش ،أٓ ٝلزٔش، أٞٓ ٝهٞكش ،أ ٫ ٝطزخع ،أ ٫ ٝطٛٞذ ،أ ٫ ٝطٍٞع ،ك٣َٜق. هخٍ حُٔزٌ: ٢ؿخء كٌٛ ٢ح حُزخد ٗٞع ؿَ٣ذ ُْ ٣ؤص ٓؼِ ٚا ٫هِٝ ،ً٬٤حٗؤخّ حُ٣َٜق آُ ٠خ ٣َٛ ٞٛق ر٘لٔ،ٚ ٝآُ ٠خ ٣َٛ ٞٛق ٓغ ؿ.َٙ٤ ٖٓٝحَُٜحثق ؿؼِض ٌٛح حٌُٔخٕ ٓٔـيًح هلل طؼخًٌُٝ ،٠ح ؿؼِظٜخ ٓٔـيًح كو ٢ك ٢حٛ٧ق ٝ.هٝ: ُٚٞهلظٜخ ػِ٬ٛ ٠س )( حًُٔ٘: ٖ٤ِٜخ٣ش٣ ،لظخؽ اُ ٠هٜي ؿؼِٜخ ٓٔـيًح. هخػيس" :اًح حؿظٔؼض حٗ٩خٍس ٝحُؼزخٍسٝ ،حهظِق ٓٞؿزٜٔخ ؿِزض حٗ٩خٍس)(" ك ٌٙٛ ٢حُوخػيس َ٤٘٣حُٔ ٢١ٞ٤اُ ٠طـِ٤ذ حٗ٩خٍس ػِ ٠حٌُِٔخص حُٔزخَٗس اًح كيع حهظ٬ف أ ٝطؼخٍٝ رٜٔ٘٤خَ٠٣ٝ ،د ٌُُي أٓؼِش ،ك٤و:ٍٞ "ُ ٞهخٍ :رؼظي ىحٍٝ ،ٌٙٛ ١كيىٛخٝ ،ؿِ ٢ك ٢كيٝىٛخٛ ،ق حُز٤غ ،رو٬ف ٓخ ُ ٞهخٍ :رؼظي حُيحٍ حُظ ٢ك٢ حُٔلِش حُل٤ٗ٬ش ٝ.كيىٛخٝ ،ؿِ ٕ٧ ،٢حُظؼي٘ٛ َ٣خى ػِ ٠حٗ٩خٍس. ُٞٝهخٍ :رؼظي ٌٛح حُلَّ ،كٌخٕ رـ ،ً٬أ ٝػٌٔ ،ٚكٞؿٜخٕٝ ،حٛ٧ق ٘ٛخ :حُزط.ٕ٬ هخٍ كَٗ" ٢ف حٌُٜٔد ":اٗٔخ ٛلق حُزط٘ٛ ٕ٬خ ،طـِ٤زًخ ٫هظ٬ف ؿَ ٝحُٔخُ٤ش ٛٝ.لق حُٜلش ك٢ )( حُزخه ،٢طـِ٤زًخ ُٗ٪خٍس ٝ.ك٘٤ج ٌٍ طٔظؼ٘ ٌٙٛ ٠حٍُٜٞس ٖٓ حُوخػيس. حُٔزلغ حُؼخُغ : حُٔ ِْي " "حُو ٍٞكِ ٢ )( حُٔ ِْي" ٖٓ ٢ٛٝ ،أٓ ْٛخ ٌٖٔ٣إٔ ٣ظؼِن ٣زلغ حُٔ ٢١ٞ٤كٌٛ ٢ح حُـخٗذ ٖٓ "حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ "ه٤٠ش " ِ رٟٔٞٞع ٍٓخُظ٘خ ػٖ حُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش ،ك ًٌَ٤حُٔ ٢١ٞ٤ك ٢حُزيح٣ش طلٔٓ َ٤ؼ٘ ٠حُِٔي ،ػْ ٣زٔ ٢حُو ٍٞك٢ حٓ٧زخد حُٔئى٣ش اُ ٠حُظِٔي٣ َٛٝ ،يهَ كِٓ ٢ي حٔٗ٩خٕ ٗ٢ء رـ َ٤حهظ٤خٍٙ؟٤ًٝ ،ق ٣ظْ طِٔي حُٔز٤غ ٗٝلٖٓ ٙٞ حُٔؼخٟٝخص٤ًٝ ،ق ٔ٣ظوَ حُِٔي ُٔٗ٪خٕ ،ػْ ٣وظْ رخُو ٍٞكٟ ٢ز ٢حُٔخٍ ٝحُٔظٔ. ٍٞ طؼَ٣ق حُِٔي : َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤إٔ حُِٔي : ٞٛكٌْ َٗػ٣ ٢ويٍ ك ٢ػ ٖ٤أ٘ٓ ٝلؼش ٣.وظ ٢٠طٌٖٔ ٖٓ ٔ٘٣ذ اُ ٖٓ ،ٚ٤حٗظلخػ،ٚ ٝحُؼ ٝٞػ٘ ٖٓ ٚك٤غ ًٌُ ٞٛي. كوُ٘ٞخ "كٌْ َٗػ٣ ٚٗ٧" ٢ظزغ حٓ٧زخد حَُ٘ػ٤ش ٝ.هُ٘ٞخ "٣ويٍ "َ٣ ٚٗ٧ؿغ اُ ٠طؼِن إً حَُ٘عٝ ،حُظؼِن ػيٓٛٝ ْ٤ُ ،٢لًخ كو٤وً٤خ رَ ٣ويٍ ك ٢حُؼ ٖ٤أ ٝحُٔ٘لؼش ،ػ٘ي طلون حٓ٧زخد حُٔو٤يس ُِِٔي ٝ.هُ٘ٞخ "ك ٢ػ ،ٖ٤أ٘ٓ ٝلؼش " ٕ٧حُٔ٘خكغ طِٔي ًخ٧ػ٤خٕٝ ،هُ٘ٞخ "٣وظ ٢٠حٗظلخػ٣" ٚوَؽ طَٜف حُو٠خسٝ ،ح٤ٛٝ٧خء .كبٗ ٚك ٢أػ٤خٕ أ٘ٓ ٝخكغ ٫ ٣وظ ٢٠حٗظلخػ٣ ٫ ْٜٗ٧ ،ْٜظَٜكٗ٫ ٕٞظلخع أٗلٔ ،ْٜرَ ٗ٫ظلخع حُٔخٌُٝ ،ٖ٤هُ٘ٞخ "ٝحُؼ ٝٞػ٘٣" ٚوَؽ ح٩رخكخص ك٢ ٠خ :ح٫هظٜخ ٙرخُٔٔخؿيٝ ،حَُر٢؛ ٓٝوخػي حٞٓ٧حم ،اً ٫ حُ٤٠خكخص ،كبٕ حُ٤٠خكش ٓؤً ٕٝكٜ٤خ ٫ٝ ،طِٔي ٣ٝ.وَؽ أً ٣ ِٓي كٜ٤خ ٓغ حُظٌٖٔ ٖٓ حُظَٜف. ٝهُ٘ٞخ "ٖٓ ك٤غ ًٌُ ٞٛي "اٗخٍس اُ ٠أٗ ٚهي ٣ظوِق ُٔخٗغ ُؼًَ ،ٝخُٔلـ ٍٞػِ ُْٜٝ ،ْٜ٤حُِٔي ْ٤ُٝ ُ ْٜحُظٌٖٔ ٖٓ حُظَٜف َٓ٧ ،هخٍؿ.٢ ٝحٌُِٔ٤ش ك ٢حُِـش: حكظٞحء حُ٘٢ء ٝحُويٍس ػِ ٠حٓ٫ظزيحى ر. ٚ )( ٝك ٢حَُ٘ع: ػَكٜخ حُلوٜخء رظؼَ٣لخص ٓظؼيىس طظوخٍد كَٓٓ ٢خٛخ ٝإ حهظِلض كٓ ٢ز٘خٛخ. كوي ػَكٜخ حرٖ حُٜٔخّ )( ك ٢كظق حُوي َ٣رؤٜٗخ" :حُويٍس ػِ ٠حُظَٜف حرظيحء أُ ٫خٗغ)( " كـؼَ حرٖ حُٜٔخّ حُِٔي هيٍس حُ٘و ٚػِ ٠حُظَٜف ك ٢حُٔخٍ ى ٕٝإٔ ٔ٣ظٔيٛخ ٖٓ ؿ ،َٙ٤أُ ٫خٗغ ٘ٔ٣ؼٚ ٖٓ ٌٛح حُظَٜف. ٝػَكٜخ حُوَحك ٢ك ٢حُُلَٝم :رؤٜٗخ طٌٔ ٖ٤حٔٗ٩خٕ َٗ ًػخ ر٘لٔ ٚأ ٝر٘٤خرش ػ٘ ٖٓ ٚحٗ٫ظلخع رخُؼ ٖٓٝ ،ٖ٤أهٌ حُؼ ،ٝٞأ ٝطٌٔ ٖٓ ٚ٘٤حٗ٫ظلخع هخٛش )( " ٝػَكض رؤٜٗخ :كٌْ َٗػٓ ٢ويٍ ٝؿٞى ٙك ٢ػ ٖ٤أ٘ٓ ٝلؼش٣ ،وظ ٢٠طٌٔ ٖٓ ٖ٤أ٤ٟق اُ ٖٓ ٚ٤إٔ ٘٣ظلغ رخُؼ ،ٖ٤أ ٝرخُٔ٘لؼش ٖٓٝ ،إٔ ٣ظَٜف كٜ٤خ ٓخ ُْ ٞ٣ؿي ٓخٗغ ٘ٔ٣غ ًُي)( " ٣ٝطِن ُلع حُِٔي َ٣ٝحى ر ٚحُ٘٢ء حُِٔٔٞى ،أَ٣ ٝحى ر ٚحُويٍس ػِ ٠حُظَٜف رخُِٔٔٞى ٝحُلن رٌٜح حُظَٜف . )( أهٔخّ حُِٔي: ٘٣ؤْ حُِٔي اُ ٠هٔٔ ،ٖ٤حُِٔي حُ٘خهٝ ٚحُِٔي حُظخّ. حُِٔي حُ٘خه:ٚ ٞٛٝحُِٔي حُٞحهغ ػِ ٠حَُهزش ٝكيٛخ ى ٕٝحُٔ٘لؼش أ ٝحُٞحهغ ػِ ٠حُٔ٘لؼش ٝكيٛخ ى ٕٝحَُهزش؛ أِٓ ٞٛ ١ي أكي ح٣ ٫ ِٖ٣َٓ٧ؼي ٙٝاُ ٠ح٥هَ ٞٛٝ ،هٔٔخٕ: أِٓ: ً٫ٝي حُؼ– ٖ٤حَُهزش: ٝطؼزض ك ٢حُ٤ٛٞش )( ٝطـيٍ حُٔ٬كظش إٔ ِٓي حَُهزش ِ٣ ٫زغ إٔ ٣ظل ٍٞآُِ ٠ي طخّ رٔـَى حٗظٜخء ٓيس حٗ٫ظلخع أ ٝرٔٞص حُٔ ُٚ ٠ٛٞرخُٔ٘لؼش. ػخًٗ٤خ ِٓ:ي حُٔ٘لؼش: ِٓ ٞٛٝي ٓ٘لؼش حُؼٝ ٖ٤كيٛخ ى ٕٝحَُهزش ٞٛٝ.هٔٔخٕ: أ ِٓ-ي حُٔ٘لؼش. د ِٓ-ي كن حٗ٫ظلخع. حُِٔي حُظخّ: ٔ٣ٝظلخى حُِٔي حُظخّ رٔزذ ٖٓ أٓزخد ػ٬ػش : ٢ٛٝحُل٤خُس -حٍُٞحػش -حُؼوي حُ٘خهَ ٌُِِٔ٤ش. أٓزخد حُظِٔي َٟ٣ٝحُٔ ٢١ٞ٤إٔ حُظِٔي ٘٣ظؾ ػٖ ػٔخٗ٤ش أٓزخد : ٢ٛحُٔؼخٟٝخصٝ ،حَُٔ٤حعٝ ،حُٜزخصٝ ،حُٛٞخ٣خ، ٝحُٞهقٝ ،حُـ٘ٔ٤شٝ ،ح٩ك٤خءٝ ،حُٜيهخص. ٤٠٣ٝق حرٖ حُٔزٌ ٢أٓزخرًخ أهَ ٜٓ٘خ طِٔي حُِوطش رَٜ٘٘ٓٝ ،ٚ١خ ى٣ش حُوظٌِٜٔ٣ ،َ٤خ أ ،ً٫ٝػْ ط٘وَ ٍُٞػظ،ٚ ػِ ٠حٛ٧قٜ٘ٓٝ ،خ حُـ٘ٝ ،ٖ٤حٛ٧ق أِٗٔ٣ ٚي حُـَسٜ٘ٓٝ ،خ هِ ٢حُـخٛذ حُٔـٜٞد رٔخُ ،ٚأ ٝرٔخٍ آهَ ٣ ٫ظٔ،ِ٤ كبٗٞ٣ ٚؿذ ٌِٓ ٚا٣خٜ٘ٓٝ ،ٙخ إٔ حُ٤٠ق ِٔ٣ي ٓخ ٣ؤًِِٔ٣ َٛٝ ،ٚي رخُٟٞغ ر٣ ٖ٤ي ،ٚ٣أ ٝك ٢حُلْ أ ٝرخ٧هٌ ،أ ٝرخُىٍحى ٣ظز ٖ٤ك ٍٜٞحُِٔي هزِٚ؟ أٝؿ.ٚ ىه ٍٞحُ٘٢ء كِٓ ٢ي حٔٗ٩خٕ رـ َ٤حهظ٤خٍٙ َٟ٣حُٔٞٓ ،٢١ٞ٤حك ًوخ حُؼ٬ث ،٢أٗ٣ ٫ ٚيهَ كِٓ ٢ي حٔٗ٩خٕ ٗ٢ء رـ َ٤حهظ٤خٍ ،ٙا ٫ك ٢حٍ٩ع حطلخهًخ، ٝحُ٤ٛٞش ،اًح ه: َ٤اٜٗخ طِٔي رخُٔٞص ٫ ،رخُوزٝ. ٍٞحُؼزي ،اًح ِٓي ٗ٤جًخ ،كبٜٗ٣ ٚق هز ُٚٞرـ َ٤إً حُٔ٤ي ،ك ٢أكي حُٞؿ . ٖ٤ٜك٤يهَ كِٓ ٢ي حُٔ٤ي رـ َ٤حهظ٤خًٌٍُٝ ،ٙي ؿِش حُٔٞهٞف ػِٜٗٝ ،ٚ٤ق حُٜيحم اًح ِ١ن هزَ حُيهٍٞ؛ ٝحُٔؼ٤ذ اًح ٍى ػِ ٠حُزخثغ رٝ ،ٚإٍٔ حُـ٘خ٣شٝ ،ػٖٔ حُ٘و ٚاًح طٌِٔ ٚحُ٘ل٤غٝ ،حُٔز٤غ اًح طِق هزَ حُوز ،ٞىهَ حُؼٖٔ كِٓ ٢ي حُٔ٘ظًٌَُٝ ،١ي رٔخ ٌِٓ ٖٓ ٚحُؼٔخٍٝ ،حُٔخء حُظخرغ كٓٝ ٌِٚٓ ٢خ ٔ٣و ٢ك ٖٓ ٚ٤حُؼِؾ ،أ٘٣ ٝزض ك ٖٓ ٚ٤حٌُ٨؛ ٗٝل.ٙٞ ٓويٍٝح ػِ ،ٚ٤رظٞكٝ َ٤ؿ ،َٙ٤ػِٝ ٠ؿٝ ،ٚح٩رَحء ٖٓ حُي ،ٖ٣اًح هِ٘خ : هِض ٓٝ:خ ٣وغ ك٤ٛ ٖٓ ٚ٤يٛٝ ،خٍ ً اٗ ٚطِٔ٤ي ٣ ٫لظخؽ اُ ٠هز ،ٍٞك ٢حٛ٧ق حَُٔ٘٣ ٫ٝ ،ٜٙٞطي رخَُى ػِ ٠حٛ٧ق كُٝ" ٢حثي حَُٟٝش". حُظِٔي رظٔخّ حُؼوي َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤إٔ حُٔز٤غ ٗٝل ٖٓ ٙٞحُٔؼخٟٝخص ِٔ٣ي رظٔخّ حُؼوي ،كًِ ٞخٕ ه٤خٍ ٓـِْ ،أ .١َٗ ٝكَٜ حُِٔي ك ُٖٓ ٢حُو٤خٍ ُِزخثغ ،حٓظٜلخرًخ ُٔخ ًخٕ أ ٝحُٔ٘ظَُ ،١ظٔخّ حُز٤غ رخ٣٩ـخد ٝحُوز ،ٍٞأٞٓ ٝهٞف إ طْ حُز٤غ، رخٕ أُِٗ٘ٔ ٚظَ ٖٓ ١ك ٖ٤حُؼويٝ ،ا ٫كِِزخثغ؟ أهٞحٍ. ٛٝلق ح ٍٝ٧كٔ٤خ اًح ًخٕ حُو٤خٍ ُِزخثغ ٝكيٝ. ٙحُؼخٗ: ٢اًح ًخٕ ُِٔ٘ظَٝ ١كيٝ. ٙحُؼخُغ :اًح ًخٕ ُٜٔخ . ٌٙٛٝحُٔٔؤُش ٖٓ ؿَحثذ حُلو ،ٚكبٕ ُٜخ ػ٬ػش أكٞحٍٝ ،ك ًَ ٢كخٍ ػ٬ػش أهٞحٍٛٝ ،لق ك ًَ ٢كخٍ ٖٓ حُؼ٬ػش. ٣ٝوَد ٜٓ٘خ :ح٧هٞحٍ كِٓ ٢ي حَُٔطي .كخ٧ظ َٜأٗٞٓ ٚهٞف .إ ٓخص َٓطيًح رخٕ ُٝحُ ٖٓ ٚحَُىس؛ ٝإ أِْٓ رخٕ أٗ ٕ٧ ٍِ٣ ُْ ٚرط ٕ٬أػٔخُ٣ ٚظٞهق ػِٞٓ ٠طَٓ ٚطيًح ،كٌٌُي ٌِٓ.ٚ ٝحُؼخٗ: ٢إٔ ٍِٝ٣ر٘لْ حَُىس؛ ُِٝحٍ ػٜٔش حٝ ،ّ٬ٓ٩ه٤خ ًٓخ ػِ ٠حٌُ٘خف ٝ.حُؼخُغ ً ،٫:خُِحٗ ٢حُٔل.ٖٜ ٠خ ك ٢حرظيحء حُظِٔي اًح حٛطخىٝ ،حكظطذ ،كؼِ ٠حُِٝحٍ ٫ هخٍ حَُحكؼٝ: ٢حُو٬ف كُٝ ٢حٍ ٌِٓ٣ ٚـَ ١أً ٣ ٣يهَ ك٣ ٫ٝ ،ٌِٚٓ ٢ؼزض حُِٔي ك َٛ٧ ٚ٤حُل٢ء ،رَ ٣زو ٠ػِ ٠ح٩رخكشًٔ ،خ ِٔ٣ ٫ي حُٔلَّ حُ٤ٜي اًح حٛطخى٣ٝ ،ٙزو٠ ػِ ٠ح٩رخكشٝ ،ػِٓ ٠وخرِش ً ،ٌِٚٔ٣خُلَرٝ ،ٖ٤ػِ ٠حُٞهق ٓٞهٞف. ٠خ ِٓ:ي حُٔ ُٚ ٠ٛٞحُٔ ٠ٛٞرٝ ،ٚك ٚ٤أهٞحٍ ،أكيٛخ ِٔ٣:ي رخُٔٞص ٝ.حُؼخٗ: ٢رخُوز،ٍٞ ٣ٝوَد ٖٓ ًُي أً ٣ ٝحُِٔي هزٍُِِٞ ٚػشٝ ،كٝ ٢ؿ٤ُِٔ: ٚض ٝ.حُؼخُغ ٞٛٝ: -ح٧ظٞٓ– َٜهٞف إ هزَ ،رخٕ أٗ ٌِٚٓ ٚرخُٔٞصٝ ،ا ٫رخٕ أٗٚ ًخٕ ُِٞحٍع . ٠خ :حُٔٞٛٞدٝ ،ك ٚ٤أهٞحٍ .أظَٜٛخ ِٔ٣:ي رخُوزٝ ،ٞك ٢حُوي ْ٣رخُؼويً ،خُٔز٤غ ٝ.حُؼخُغ : ٣ٝوَد ٖٓ ًُي أً ٣ إ هز ،ٚ٠رخٕ أٗ ٌِٚٓ ٚرخُؼوي. حٓظوَحٍ حُِٔي َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤إٔ حُِٔي ٔ٣ظوَ ك ٢حُز٤غ ٗٝل ٖٓ: ٙٞحُِْٔٔ كٝ ،ٚ٤حُٜٔخُق ػِٝ ،ٚ٤حُٜيحم حُٔؼ ٖ٤رخُظِٔ.ْ٤ ٝطٔظوَ ح٧ؿَس ك ٢ح٩ؿخٍس :رخٓ٫ظ٤لخءٝ ،روز ٞحُؼ ٖ٤حُٔٔظؤؿَسٝ ،آٔخًٜخ كظ٠ٓ ٠ض ٓيس ح٩ؿخٍس، أٓ ٝيس آٌخٕ حُٔ َ٤اُ ٠حُٟٔٞغ حٌُ ١حٓظؤؿَ ًَُِٞد اُٝ ٚ٤إ ُْ ٘٣ظلغٞٓٝ ،حء اؿخٍس حُؼٝ ٖ٤حٌُٓش. ٝطٔظوَ ك ٢ح٩ؿخٍس حُلخٓيس :أؿَس حُٔؼَ ٌُُي. كٔؼ٘ ٠حٓ٫ظوَحٍ ك ٢حُي ٕٞ٣حُُٓ٬ش ٖٓ حُـخٗز: ٖ٤ح ٖٓ ٖٓ٧كٔن حُؼوي ،رٔزذ طؼٌٍ ك ٍٜٞحُيٖ٣ حًٌُُٔ ،ٍٞؼيّ ٝؿٞى ؿ٘ٔ: ٚحٓظ٘خع ح٫ػظ٤خ ٝػًُ٘ٝ ،ٚي ٓو ٜٙٞري ٖ٣حُِْٔ :ى ٕٝرو٤ش حُي.ٕٞ٣ ٝأٓخ ى ٖ٣حُؼٖٔ رؼي هز ٞحُٔز٤غ .كبٗ ٚأٖٓ ك ٚ٤حُلٔن حًٌُٔٝ ،ٍٞإ طؼٌٍ ك ُٜٚٞرخٗوطخع ؿ٘ٔ ٚؿخُ ح٫ػظ٤خ ٝػًٌ٘ٝ ،ٚح حُلٔن رٔزذ ٍى رؼ٤ذ ،أ ٝاهخُش ،أ ٝطلخُق. ِٓي حُؼٝ ٖ٤حُٔ٘لؼش: ٣ؤط ٢حُٔ ٢١ٞ٤اُ ٠حُٔٔؤُش حُٔخىٓش ٝح٧هَ٤س ٖٓ ٓٔخثَ حُِٔي ك" ٢حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ"ٟٞ٤ُ ،ق إٔ حُِٔي ًٔ ،ٌٕٞ٣خ ًًَٗخ ٌٓ٘ هِ ،َ٤آخ ُِؼٝ ٖ٤حُٔ٘لؼش ٓؼًخ ٞٛٝ ،حُـخُذ ،أُِ ٝؼ ٖ٤كوً ،٢خُؼزي حُٔ ٠ٛٞرٔ٘لؼظ ٚأريًح ٍهزظِٓ ٚي ُِٞحٍع ٢ٗ ُٚ ْ٤ُٝ.ء ٖٓ ٓ٘خكؼٝ ،ٚػِٗ ٚ٤لوظٓٝ ٚئٗظٜ٣ ٫ٝ. ٚق ر٤ؼُ ٚـ َ٤حُٜٔ٣ٝ ،ُٚ ٠ٛٞق ُ ٚاػظخه ٫ ،ٚػٖ حٌُلخٍسً ٫ٝ ،ظخرظ١ٝ ُٚٝ. ٚئٛخ إ ًخٗض ٖٓٔ ٫طلزَٝ ،ا ٫كٝ. ٬كًُ ٖٓ ًَ ٢ي ه٬ف. ٝآخ ُِٔ٘لؼش كوً٘ٔ ،٢خكغ حُؼزي حُٔ ٠ٛٞرٔ٘لؼظ ٚأريًحًٝ ،خُٔٔظؤؿَٝ ،حُٔٞهٞف ػِٓ ٠ؼ.ٖ٤ ٝهي ِٔ٣ي حٗ٫ظلخع ى ٕٝحُٔ٘لؼش ًخُٔٔظؼٝ: َ٤حُؼزي حٌُ ١أ ٢ٛٝرٔ٘لؼظٓ ٚيس ك٤خس حًُٔٝ ،ُٚ ٠ٛٞخُٔ٠ٛٞ ًخَُرٝ ()٢حُطؼخّ حُٔويّ ُِ٤٠ق. رويٓظٌ٘ٓٝ ٚخٛخ ،كبٕ ًُي ارخكش ُ ٫ ،ٚطِٔ٤ي ًٌٝ.ح حُٔٞهٞف ػِ ٠ؿٓ َ٤ؼّ ،ٖ٤ حٛ٧ق. ِٓ ٖٓ ًَٝي حُٔ٘لؼش ،كِ ٚح٩ؿخٍسٝ ،ح٩ػخٍس ِٓ ٖٓٝ.ي حٗ٫ظلخع ،كِ ُٚ ْ٤ح٩ؿخٍس هطؼًخ ٫ٝ ،ح٩ػخٍس ك٢ ٠خ :ح٩هطخع" )(كبٕ حُٔوطغ ُْ ِٔ٣ي ا ٫إٔ ٘٣ظلغ ،ريُ َ٤حٓ٫ظَؿخع ٓ٘ٓ ،ٚظٗ ٠خء هخٍ حُؼ٬ثًُ ٖٓٝ: ٢ي أً ٣ حٓ٩خّ .كِ ُٚ ْ٤ح٩ؿخٍس ،ا ٫إٔ ٣ؤًٕ ُ ٚحٓ٩خّ أٔ٣ ٝظوَ حُؼَف رٌُي ًٔ.خ ك ٢ح٩هطخػخص ري٣خٍ ٓ.َٜ هخٍ ٌٛٝ:ح ٞٛحًٌُ ١خٕ ٣لظ ٢ر٤ٗ ٚو٘خ رَٛخٕ حُئًٝ ،ٖ٣خٍ حُي ٞٛٝ ،ٖ٣حهظ٤خٍ ٗ٤و٘خ طخؽ حُي ٖ٣حُلِحٍ.١ ٝحٌُ ١أكظ ٠ر ٚحُ٘ٛ: ١ٝٞلش اؿخٍس ح٩هطخع ٗٝ.ز ٜٚرخُٜيحم هزَ حُيه. ٍٞػْ هخٍ :أٓخ اًح هخٍ أ٤ٛٝض ُي رٔ٘خكؼٓ ٚيس ك٤خطي ك ٜٞارخكش ْ٤ُٝرظِٔ٤ي ُٚ ْ٤ُٝح٩ؿخٍسٝ ،ك ٢ح٩ػخٍس ٝؿٜخٕ ٝ.اًح ٓخص حٍُٔ ُٚ ٠ٛٞؿغ حُلن اٍُٝ ٠ػش حُٔ.٢ٛٞ ٌٙٛٝحُٔٔؤُش أٗز٢ٗ ٚء رخ٩هطخعٓ ٚٗ٧ ،و٤ي ػَكًخ رل٤خس حُٔوطغٝ ،اًح ٓخص رطَ رَ ٞٛأٟؼق ٖٓ حُ ٚٗ٧ ،٢ٛٞهي ٔ٣ظَؿغ ٓ٘ ٚك ٢ك٤خط ٚرو٬ف حُ٤ٛٞش .أٛـ. ٝحُٔظٍٔٞ حُٔخٍ َّ حُٔخٍ :حُٔخٍ ٞٛحُِٔٔٞى ،أٓ ١لَ حُِٔيٝ ،ك ٢حُِـش ٓ():خ ٌِٓ ٚحٔٗ٩خٕ ٖٓ ًَ ٗ٢ءٝ ،ؿٔؼ ٚأٓٞحٍ. ٝحُٔخٍ رٌٜح حُٔؼ٘ ٞٛ ٠حُٔؼَٝف ػ٘ي حُؼَد ًٛٝ.ذ رؼ ْٜ٠اُ ٠إٔ حُٔخٍ : ٞٛحُؼ٤خدٝ ،حُٔظخعٝ ،حُؼَ،ٝ ك ٕٞٔٔ٣ ٬حُ٘ويٓ ٖ٣خ ٚ٘ٓٝ. ً٫كي٣غ أرَ٣َٛ ٢س ٍ ٢ٟهللا ػ٘ ٚهَؿ٘خ ٓغ حُ٘ز ٢كِْ ٗـْ٘ ًٛزًخ ٍٝ ٫ٝهًخ)( ،ا ٫حٞٓ٧حٍ، ٝحٍُٞم ٚ٘ٓٝهٍٞ حُؼ٤خد ٝحُٔظخع ٝ" ().هخٍ "رؼ ٞٛ ْٜ٠ح٩رَ هخٛش أ ٝحُٔخٗ٤ش ًٛٝ.ذ ه ّٞاُ ٠إٔ حُٔخٍ حٌُٛذ ِ حُ٘خػَ: ٚهللا ِخ رٍغض ٌ ٟلؾ ِخش١ش دض حٌؼوخس ٚال ارً ٚال ِخ ُي ٝحٛطً ٬كخ ًٔ:خ ػَك ٚحُ٘خكؼ ٢ٍٟ ٢هللا ػ٘٣ ٫: "ٚوغ حْٓ ٓخٍ ا ٫ػِٓ ٠خ ُ ٚهٔ٤ش ٣زخع رٜخ ٝطِِّ ُٓظِْل،ٚ ٝإ هَِّضٓٝ ،خ ٣ ٫طَك ٚحُ٘خّٓ ،ؼَ حُلِْ ٓٝخ أٗزًُ ٚي ". ٝػَك ٚحُل٘ل٤ش رؤٗٓ: ٚخ َ٤ٔ٣اُ ٚ٤حُطزغ ٌٖٔ٣ٝ ،حىهخٍُٞ ٙهض حُلخؿش ٌٛٝ().ح حُظؼَ٣ق ؿٔغ ٓخ ر ٖ٤حُٔؼ٘٠ ٜخ ٚٗ٧ؿ َ٤ؿخٓغ ٌَُ أكَحى حُٔخٍ ،كٖٔ حُٔخٍ ٓخ ٌٖٔ٣ ٫حىهخٍٓ ٙغ روخء ٓ٘لؼظٚ حُِـٝ ١ٞحَُ٘ػُِٔ ٢خٍ ا ٫إٔ كٗ ٚ٤و ً ًٔخ ٓ ٢ٛغ ًٓ ٚٗٞخٓ ً٫ظوًٓ ٞخ رخ٫طلخم )( ٠خ ٓخ َ٤ٔ٣ ٫اُ ٚ٤حُطزغ ،رَ ٣ؼخك٘٣ٝ ٚلً ،ٚ٤زؼ ٞح٧ى٣ٝش ٝحُٔٔ ّٞكبٜٗخ أٓٞحٍ ربؿٔخع حُلوٜخء ٚ٘ٓٝ.أً ٣ ٌُُي ػَف حُٔخٍ رؤٗ: "ٚحْٓ ُـ َ٤ح٥ىٓ ٢هِن ُٜٔخُق ح٫ىٓٝ ٢أٌٖٓ اكَحُٝ ٙحُظَٜف ك ٚ٤ػِٝ ٠ؿٚ ح٫هظ٤خٍ ٣ٝ" ().ؼظزَ ٌٛح حُظؼَ٣ق ٖٓ أًَٔ طؼخٍ٣ق حُٔخٍ ٌُ ٚٗٞؿخٓ ًؼخ ٌَُ ٓخ ٖٓ ٞٛؿ٘ٔ ٖٓ ٚحٞٓ٧حٍٓ ،خٗ ًؼخ ُٔخ ُ ٖٓ ْ٤ؿً٘ٔ- ٚخُؤَ ٝحُوِ٘-.َ٣ أهٔخّ حُٔخٍ : إ ُِٔخٍ حػظزخٍحص ٓوظِلش ٘٣ؤْ رلٔزٜخ اُ ٠ػ٬ػش أهٔخّ ٍثٔ٤ش : أ: ً٫ٝرلٔذ حػظزخٍ حَُ٘ع ُ( ٚحُلَٝ ،حُلَٓش )٘٣ؤْ آُ ٠خٍ ٓظوٝ ّٞؿٓ َ٤ظو.ّٞ ػخًٗ٤خ :رلٔذ ٟٝؼٝ ٚحٓظوَحٍ٘٣ ،ٙؤْ اُ ٠ػوخٍ٘ٓٝ ،و.ٍٞ )( ػخُؼًخ :رخُ٘ظَ اُ ٠طٔخػَ آكخى٘٣ ،ٙؤْ اُ ٠هٓٝ ،٢ٔ٤ؼِ٢ ٝأٓخ حُٔظٔ: ٍٞكًٌَ حٓ٩خّ حُ٘خكؼ ُٚ ٢ك ٢رخد حُِوطش ٟخرط.ٖ٤ أكئٛخ :إ ًَ ٓخ ٣ويٍ ُ ٚأػَ ك ٢حُ٘لغ كٓ ٜٞظٔٓ ًَٝ ،ٍٞخ ٣ ٫ظ ُٚ َٜأػَ ك ٢حٗ٫ظلخع كُ ٜٞوِظ ٚهخٍؽ ػٔخ ٣ظٔ.ٍٞ حُؼخٗ: ٢إٔ حُٔظٔ ٞٛ ٍٞحٌُ٣ ١ؼَ ُٚ ٝهٔ٤ش ػ٘ي ؿ٬ء حٓ٧ؼخٍ ٝ.حُوخٍؽ ػٖ حُٔظٔ ٞٛ: ٍٞحٌُ٣ ٫ ١ؼَف كًُ ٚ٤ي. )( ٖٓٝح٤ٔٛ٧ش رٌٔخٕ حُظؤً٤ي ػِ ٠حُظٔٔي رٔخ٤ٛش ٓخ ٗٔظويٜٓٓ ٖٓ ٚطِلخص ك ٢ك٤خط٘خ ح٫هظٜخى٣ش حُٔؼخَٛس ،كوي ؿَ ٟحُؼَف حُ ّٞ٤ػِ ٠حٓظويحٓخص ؿي٣يس ُِلع حُٔخٍ كبًح أِ١ن ُلع حُٔخٍ هٜي ر ٚحُ٘ويحٕ أٓ ٝخ ٣وّٞ ٓوخٜٓخ ٖٓ أٓٞحٍ ٗزٓ ٚخثِش ٓؼَ حٌُ٘٤خص. طؼزَ٤ح ػٖ حُؼوخٍحص ٝح ٍٞٛ٧حُؼخرظش ٓؼَ حُٔؼيحص ٝحٌُٔخثٖ ٝحُٔ٤خٍحص ٔ٣ٝظويّ ُلع ٍأّ حُٔخٍ حُؼخرض ً ٜٗ٧خ طلُٞض ٖٓ أٓٞحٍ ٓخثِش آُ ٠ؼيحص ًحص ؿَٓ ٝليى ٌٖٔ٣ ٫حٓظويحٜٓخ ك ٢ؿ.َٙ٤ ٝهي طٜخُق حُظـخٍ ػِ ٠حْٓ ٍأّ حُٔخٍ حُظ٘ـ٣ٝ ٢ِ٤وٜي ر ٚحٞٓ٧حٍ حُٔخثِش ك ٢هِ٘٣ش حًَُ٘ش أُ ٝي ٟحُز٘ي ُٔوخرِش حُٜٔخٍ٣ق حُي٣ٍٝش ٓؼَ (حَُٝحطذ -أؿ ٍٞحٌَُٜرخء ٝحُٔ٤خٝ… ٙؿَٛ٤خ) ًٔخ ٫طوغ حٌُِٔ٤ش ػ٘ي حُلوٜخء ا ٫ػِ ٠كًٝ ،ٍ٬ؼ ٖٓ َ٤حُٔؼخٓ٬ص حُ ّٞ٤طؼظزَ رؼ ٞح ٍٞٓ٧حُٔلَٓش َٗ ًػخ ٌِٓ٤ش ٓٝخٓ ،٫ؼَ حُؤخٍحص حُٔٞؿٞىس ك ٢حُل٘خىم ٝحُٔطخػْ ٞٗٝحى ١حُؤخٍ ٝحُٔٝ ،٢ٛ٬رؼ ٞحٗ ٍٞٛ٧زٚ حُٔخثِش ٓؼَ حُٔ٘يحصٌٞٛ ٢ٛٝ ،ى ٓلظ٣ٞش ػٍِ ٠رخ. كبٕ ك ٢اَ٣حى حُٔل خ ْ٤ٛحٓ٧خٓ٤ش حُلو٤ٜش حُٔؼظزَس ُِٔخٍ ٝحٌُِٔ٤ش أ٤ٔٛش رخُـش ُِٔظؼخِٓ ٖ٤حُ ّٞ٤ك ٢أٓٞحم حُِٔٔٔٝ ٖ٤ىحٍٓ ٢ػِْ ح٫هظٜخى ح.٢ٓ٬ٓ٩ ٌُُي طٞؿذ ػِ٘٤خ إٔ ٟٗٞق حُلَم ر ٌٙٛ ٖ٤حُٔلخٝ ْ٤ٛر ٖ٤حُٔلخ ْ٤ٛحُلو٤ٜش ُٔؼ٘ ٠حُٔخٍ ٝحُِٔي. هٞحػي حُظَٜف ٝحُِٔي ٝطزؼًخ ٌُٜح حُـِء ٖٓ ًظخد حُٔٗ ٢١ٞ٤ـي رؼ ٞحُوٞحػي ك" ٢حُٔـِش "ٝؿَٛ٤خ طؼ ٖ٤ػٍِٞٛ ٍْٓ ٠س أًؼَ ً ٟٞٝكخ ػٖ "حُو ٍٞك ٢حُِٔي":٢ٛٝ ، ( ٣ ٫-ـ٧ ُٞكي إٔ ٣ظَٜف كِٓ ٢ي ؿ َٙ٤ر ٬اًٗ) ()ٚ ( -ح َٓ٧رخُظَٜف كِٓ ٢ي حُـ َ٤رخ) ()َ١ ( ٣ ٫-ـ٧ ُٞكي إٔ ٣ؤهٌ ٓخٍ أكي رٓ ٬زذ َٗػ) ()٢ 1هخػيس( ٣ ٫:ـ٧ ُٞكي إٔ ٣ظَٜف كِٓ ٢ي ؿ َٙ٤ر ٬اًٗ) ()ٚٓؼ٘ ٌٙٛ ٠حُوخػيس :أٗ٣ ٫ ٚلَ ٔٗ٩خٕ إٔ ٣ظَٜف كِٓ ٢ي حُـ َ٤ر ٬إً ٓٞحء رخُو ٍٞأ ٝحُلؼًَُٝ ،ي إٔ حُظَٜف كِٓ ٢ي حُـ َ٤آخ إٔ :ٌٕٞ٣ أ -طَٜكًخ كؼًِ٤خ :اًح ًخٕ حُظَٜف كِٓ ٢ي حُـ َ٤ربًٕ ٓخرن ٫كَؽ ك ٕ٧ ٚ٤ح ًٕ٩حُٔخرن طٝ ،َ٤ًٞإ ًخٕ رـ َ٤إً ًخٕ اط٬كًخ ٝؿٜزًخ ٔٛ٬ًٝخ ٓلظً َٗ ٍٞػخ. د -طً َٜكخ هً٤ُٞخ :اًح ًخٕ حُظَٜف كِٓ ٢ي حُـ َ٤هً٤ُٞخ ك٣ ٬ظ ٍٜٞا ٫ك ٢طَٜف حُلٍَٟ ٫ٝ ٢ُٞ٠ ك ٕ٧ ٚ٤طَٜكٞٓ ٚهٞف ػِ ٠اؿخُس حُٔخُي٢ٗ ٫ٝ ،ء كٌٛ ٢ح ،اٗٔخ طؤط ٢حُٔٔج٤ُٞش كٔ٤خ ُ ٞطـخ ُٝحُل ٢ُٞ٠حُو ٍٞاُ٠ )( حُؼَٔ رؤٕ هخّ رظِٔ ْ٤حُؼ ٖ٤اُ ٠حُٔ٘ظَ١ 2هخػيس( :ح َٓ٧رخُظَٜف كِٓ ٢ي حُـ َ٤رخ) ()َ١طل٤ي ٌٙٛحُوخػيس ٓؼ٘ ٠ؿ َ٤حٌُ ١أكخىط ٚحُوخػيس حُٔخروش حُظ٘ٓ ٢ؼض ؿ َ٤حُٔخُي ٖٓ حُظَٜف رٔخٍ ؿَٙ٤ ٠خ ري ٕٝإً َٗػ ،٢ك ٢ك ٖ٤إٔ ٌٙٛحُوخػيس ر٘٤ض إٔ حُـًٔ َ٤خ ِٔ٣ ٫ي كن حُظَٜف كٓ ٢خٍ حُـ َ٤كبِٗٔ٣ ٫ ٚي أً ٣ حُلن ك ٢إٔ ٣ؤَٓ ؿ َٙ٤رخُظَٜف كٚ٤؛ ٕ٧كخهي حُ٘٢ء ٣ ٫ؼط. ٚ٤كٖٔ ِٔ٣ ٫ي كن حُظَٜف كبِٗٔ٣ ٫ ٚي ح َٓ٧ر.ٚ ٝر٘خء ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ُٞ:أَٓ ٗو ٚؿ َٙ٤رؤٕ ٣ؤهٌ ٓخٍ آهَ ِ٣ٝو ٚ٤ك ٢حُزلَ أ٣ ٝلَه ٚأ ٝإٔ ٌ٣رق ٗخطٚ ٓـٍَح ر ٚرؤٕ هخٍ ُ: ٚحًرق ٗخط ،٢ػْ طز ٖ٤إٔ حُ٘خس ُـَٙ٤ ٓـزَح أٝ ك ٬ػزَس ٝ َٙٓ٧حُٔ٠خٕ ػِ ٠حُلخػَ ا ٫اًح ًخٕ ً ً حٌَُٔ.ٙ كخُٔٔج٤ُٞش طوغ ػِ ٠ح َٓ٥حُـخٍ أٝ ِ 3هخػيس( ٣ ٫:ـ٧ ُٞكي إٔ ٣ؤهٌ ٓخٍ أكي رٓ ٬زذ َٗػ). ()٢اًح ًخٗض حَُ٘٣ؼش ٫طز٤ق ٔٗ٩خٕ إٔ ٣ظَٜف كٓ ٢خٍ حُـ ُٞٝ َ٤رخُو ٍٞرـ َ٤اًٗ ٚأ٣ ٝؤَٓ ؿ َٙ٤رخُظَٜف ك ٚ٤كٖٔ رخد أ ٠ُٝأٜٗخ ٫طز٤ق ُ ٚإٔ ٣ؤهٌ ٓخٍ ؿ َٙ٤ا ٫رٔزذ َٗػ. ٢كبٕ أهٌ ٙرـٞٔٓ َ٤ؽ َٗػً ٢خٕ ٟخًٓ٘خ ُٚ ٣ـذ ػٍِ ٚ٤ىٙ؛ ُوّ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص" :ػِ ٠حُ٤ي ٓخ أهٌص كظ ٠طئى".ٚ٣ ٝر٘خ ًء ػِ ٚ٤اًح أهٌ ٓخٍ حُـٔٓ َ٤ظ٘يًح اُ ٠كن ػخرض ،كبٗ٣ ٚـ ُٞأهٌ ُٞٝ ٙرـٛ ٠ٍٟ َ٤خكزً ٚخُيحثٖ اًح ( ٝؿي ػ ٖ٤ى ٚ٘٣رؼي ٝكخس حُٔي ٖ٣أ ٝاك). ()ٚٓ٬ 4هخػيس( ٓ ٖٓ:زن آُ ٠زخف كوي ٌِٓ) ()ٚحُٔزخف ٓ ًَ ٞٛ:خ ُْ ٣يهَ كِٓ ٢ي هخٓ ٫ٝ ،ٙخٗغ ٖٓ طًٌِٔ َٗ ٚػخً ،لٞ٤حٕ حُ٤ٜيٝ ،كطذ حُزٞحى،١ ٝحٌُ ٨ك ٢حُٔٝ ٍٜٞحَُٔحػٓٝ ٢خ اًُُ ٠ي. ٝطظٞهق ٌِٓ٤ش ٌٙٛحُٔزخكخص ػِ:ٖ٤١َٗ ٠ ح: ٍٝ٧إٔ ٌٕٞ٣ ٫هي ٓزن اُ ٠اكَحُ حُٔزخف ٗو ٚهزِ.ٚ حُؼخٗ: ٢إٔ ٣وٜي طِٔي ٌٛح حُٔزخف. كِ ٞؿٔغ اٗٔخٕ ٓخء حُٔطَ كٝ ٢ػخء ٝطًَ ٚكُِ ْ٤ـ َٙ٤إٔ ٣ؤهٌ ٚٗ٧ ٙهي هَؽ ػٖ كٌْ ح٩رخكش ربكَحُ حٝ ،ُٚ ٍٝ٧أٛزق ًًِٓٔ ٞخ ُ ،ٚطًٔ٘٤خ ٓغ حُوخػيس حُلو٤ٜش( ٓ ٖٓ:زن آُ ٠زخف كوي ًٌٌِٓٝ ،)ٚح ُ ٞؿٔغ حٔٗ٩خٕ كطزًخ ٖٓ حُزَ٣ش ٝطًَ ٚكُِ ْ٤ـ َٙ٤أهٌٌٌٛٝ ،ٙح ك ٢رو٤ش حُٔزخكخص. َ٘ٗ ُٞٝحُٜخثي ٗزٌظ ٚكٞهغ كٜ٤خ حُ٤ٜي ،ك ٌِٚٔ٤رٔـَى حُٞهٞعُ ْ٤ُٝ ،ـ َٙ٤أهٌٝ ،ٙػي حُؼٓ٬ش حُ٘٤ن ٜٓطل ٠حٍُِهخ حُـ٘خثْ حُلَر ٤ش ٖٓ حُٔزخكخصٜٗ٧ ،خ أٓٞحٍ ؿٓ َ٤لظَٓش ،رؼي ىه ٍٞحُٔلخٍر ٖ٤ك ٢كَد ٓغ حُِٔٔٔ ٢ٛٝ ،ٖ٤أ٠٣خ ٖٓ رخد حُٔؼخِٓش رخُٔؼَ. حُٔزلغ حَُحرغ : حُو ٍٞك ٢حُيَّٖ٣ ٣ؤط ٢حٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،اُ( ٠ه) ٍٞآهَ ٣ظؼِن رٟٔٞٞػ٘خ ،أ "ٞٛٝ ٫حُو ٍٞك ٢حُيَّ ٞٛٝ ،"ٖ٣أَٓ ك٢ ٗظَح ُظزخىٍ حُٜٔخُق ٝحُٔ٘خكغ ٗظَح ٫كظ٤خؽ حُظؼخٓ٬ص حُٔخى٣ش ك ٢حٌُؼ ٖٓ َ٤حُلخ٫ص اُ،ٚ٤ ؿخ٣ش ح٤ٔٛ٧ش، ً ً ٝحُٔؼخٟٝخص ر ٖ٤حُ٘خّ ٝطٌَحٍ ًُي ىحث ًٔخ ،رٔخ ٣ئى ١اُ ٠كيٝع حٌُؼٝ َ٤حٌُؼ ٖٓ َ٤كٔخرخص حُي ٕٞ٣حُظ ٢طؼخٍف حُ٘خّ ػِٜ٤خٝ ،حُظ ٢طلظخؽ اُ ٠هٞحػي كو٤ٜش ط٠زطٜخ ٝطـؼِٜخ ٓطخروش ٧كٌخّ حَُ٘ع ٓٝظٞحكوش ٓؼٜخ. )( كخَٟح. حُي ٖ٣ك ٢حُِـش ػِٓ ٠ؼخٕ ٜٓ٘خ :حُوَ ًٝ ٝح٧ؿَٝ ،ػٖٔ حُٔز٤غٓ ًَٝ ،خ ُْ٤ ً ٝك ٢حٛ٫ط٬ف ٓ:خ ػزض ك ٢حٌُِّٓش ؿٓ َ٤ؼ ٖ٤رخٌَُّحص ،رَ رخُٛٞقً ،خُ٘وٞى ٝحٌُٔٝ َ٤حُٔ،ُٕٝٞ )( ٝحٌٍُٔٝع. ٌُح كبٕ" :حُيُّ ٕٞ٣اٗٔخ طو ٠٠رؤٓؼخُٜخ ػِٓ ٠ز َ٤حُظوخ ،ٙأٓخ ح٧ػ٤خٕ كبٗٔخ طٔظٞك ٠رٌٝحطٜخ"(). كخُي: ٕٞ٣أٓٞحٍ ك ٢حٌُٓشٓٝ ،خ ك ٢حٌُِّٓش ٣ ٫ظؼٌُُٝ ،ٖ٤ي كبٕ ٓخ ًخٕ ك ٢حٌُِّٓش اٗٔخ ٣و ٠٠رٔؼِ ٫ ٚرؼٚ٘٤؛ ٕ٧حُيَّ ْ٤ُ ْٖ٣رٔخٍ ٫ػَكًخ ً َٗ ٫ٝػخٝ ،اٗٔخ ٛٝ ٞٛق ك ٢حٌُِّٓش ٣ ٫ظ ٍٜٞهز ٚ٠كو٤وش. ٝا٠٣خف ًُي :إٔ حُيَّ ْٖ٣ك ٢حٌُٓش ٞٛطٌِ٤ق ٗخؿَ ُٜخٓ ْ٤ُٝ ،ظؼِوًخ رٔخٍ ٓؼُِٞ ٖ٤كخء ٓ٘ ،ٚكبًح ٝكَّ ٠حُٔيٖ٣ ىَ ْٚ٘٣كِٓ ْ٤ؼًُ٘ ٠ي إٔ حُيَّ ْٖ٣حًٌُ ١خٕ كًٓ ٢ظ ٚهي ٓو ،٢رَ كو٤وش حُٞكخء إٔ حُٔي ٖ٣هي أٛزق رخُٞكخء ىحثً٘خ ُيحث٘ ٚرٔؼَ )( ى ،()ٚ٘٣ك٤وغ حُظوخٝ ٙطٔظ٘غ حُٔطخُزش رٜٔ٘٤خ ُؼيّ كخثيطٚ؛ اً ُِ١ ٞذ أكئٛخ ح٥هَ ُك َّن ُ٦هَ ٓطخُزظ ٚرخُٔؼَ. أكٌخّ حُيَٖ٣ ٝهي ك َٜحُٔ ٢١ٞ٤حُو ٍٞك ٢أكٌخّ حُيَّٝ ،ٖ٣هٜٔٔخ اُ ٠هٔٔش أكٌخّ ك ٍٞؿٞحُ حَُ ٖٛرٛٝ ،ٚلش حُٔ٠خٕ ر ٚأىح ًءٝ ،هز ٍٞح٧ؿَٜ٣ َٛٝ ،ق ر٤غ حُي ٖ٣رخُيٖ٣؟ ٣ َٛٝـذ ك ٚ٤حًُِخس إ ًخٕ ٓخٗ٤ش؟ًٔ ،خ ٣يػْ حًُُٔ ًَ ٢١ٞ٤ي رٔـٔٞػش ٖٓ حُلٞحثي حُٔٔظلخىس ٖٓ ٌٙٛح٧كٌخّ . َٟ٣ٝحُٔ ٢١ٞ٤إٔ حُي٣ ٖ٣وظ ٚرؤكٌخّ: ح: ٍٝ٧ؿٞحُ حَُ ٖٛر:ٚ كٜ٣ ٬ق رخ٧ػ٤خٕ حُٔٗٞٔ٠ش رلٌْ حُؼوي ًخُٔز٤غ ٝحُٜيحم أ ٝرلٌْ حُ٤يً ،خُٔـٜٞد ٝحُٔٔظؼخٍ ٝحُٔؤهًٞ ػِ ٠ؿٜش حُٔ ّٞأ ٝحُز٤غ حُلخٓي ٝ.كٝ ٢ؿٟ ٚؼ٤ق ٣:ـًُ ًَ ُٞي ٌُٖ.ك" ٢كظخ ٟٝحُولخٍ ُٞ":هق ًظخرًخ ١َٗٝإٔ ٫ ٣ؼخٍ ا ٫رَ ،ٖٛحطزغ َٗ.ٚ١ ٝحُلٌْ حُؼخٗٛ "ٞٛ ٢لش حُٔ٠خٕ ر ٚأىحء: كؤٓخ ح٧ػ٤خٕ ،كبٕ ُْ طٌٖ ٓٗٞٔ٠ش ػِ ٢ٛ ٖٓ ٠ك٣ ٢يً ،ٙخُٞى٣ؼش ٝحُٔخٍ ك٣ ٢ي حَُ٘٣ي ٝحُ ٢ٛٞحُ،َ٤ًٞ كٜ٣ ٬ق ٟٔخٜٗخ هط ًؼخ ٝإ ًخٗض ٓٗٞ ٔ٠ش ٛق ٟٔخٕ ٍىٛخ ػِ ٠حٌُٔٛذٜ٣ ٫ٝ ،ق ٟٔخٕ هٔ٤ظٜخ ُ ٞطِق ػِ٠ حُٜل٤قٜٗ٧ ،خ هزَ حُظِق ؿٝ َ٤حؿزش. أٓخ حُلٌْ حُؼخُغ ك "ٜٞهز ٍٞح٧ؿَ ،كٜ٣ ٬ق طؤؿ َ٤ح٧ػ٤خٕ": ُٞٝهخٍ :حٗظَ٣ض ر ٌٜٙحُيٍح ْٛػِ ٠إٔ أِٜٓٔخ كٝ ٢هض ًٌح ٜ٣ ُْ:ق ٕ٧ ،ح٧ؿَ َٗع ٍكوًخ ُِظل،َٜ حُٔؼ ٖ٤كخَٛ أٓخ حُلٌْ حَُحرغ كٜ٣ ٫ "ٜٞق ر٤غ حُي ٖ٣رخُي ٖ٣هط ًؼخ": ٝحٓظؼ٘: ٚ٘ٓ ٢حُلٞحُش ُِلخؿش ٝ.أٓخ ر٤ؼ ٞٛ ُٖٔ ٚػِ ،ٚ٤ك ٜٞحٓ٫ظزيحٍ ٝ.أٓخ ُـ ٞٛ ٖٓ َ٤ػِ ٚ٤رخُؼً ،ٖ٤ؤٕ ٘٣ظَ ١ػزي ُ٣ي رٔخثش ُ ٚػِ ٠ػَٔ ،ٝكل ٚ٤ه ٕ٫ٞأظَٜٔٛخ ك ٢حَُ٘كٝ ٖ٤حُٔلٍَ ٝحُٜٔ٘خؽ :حُزط٣ ٫ ٚٗ٧ ،ٕ٬ويٍ ػِ ٠طِٔٝ. ٚٔ٤حُؼخٗ٣: ٢ـً ُٞخٓ٫ظزيحٍٛٝ ،لل ٚك ٢حَُٟٝش ٖٓ ُٝحثي ٚ١َٗٝ. ٙػِٓ ٠خ هخٍ حُزـ ١ٞػْ حَُحكؼ: ٢ إٔ ٣وزٜٔ٘ٓ ًَ ٞخ كٓ ٢ـِْ حُؼوي ٓخ حٗظوَ اُ ٚ٤كِ ٞطلَهخ هزَ هز ٞأكئٛخ ،رطَ حُؼوي. هخٍ ك ٢حُٔطِذ ٓٝ:وظ ّ٬ً ٠٠حً٧ؼَ ٖ٣ه٬ك ،ٚػْ ًًَ ك ٚ٤إٔ ر٤غ حُي ٖ٣حُلخٍ ػِٓ ٠ؼَٔ أ٫ٝ– ٌَ٘ٓ ٝ ر٘٤ش ُ ٚػِٜ٣ ٫– ٚ٤ق ؿِ ًٓخ ًٔٝ.خ ٜ٣ ٫ق ر٤غ حُيٜ٣ ٫ ،ٖ٣ق ٍٛ ٫ٝ ٚ٘ٛزظ ٚػِ ٠حُٜل٤ق. ٝحُلٌْ حُوخْٓ :إٔ حُي٣ ٫ ٖ٣ـذ ك ٚ٤حًُِخس إ ًخٕ ٓخٗ٤ش: ٝػِِ ٙٞرؤٕ حُٔٓٝ ١َٗ ّٞخ ك ٢حٌُٓش ٛٞ٣ ٫ق رٝ ،ٚحٓظٌِ٘( ٚحَُحكؼ): ٢رؤٕ حُِْٔٔ ك ٢حُِلْ ًٌَ٣أٗٚ ٖٓ ٍحػ٤ش أٓ ٝؼِٞكش ،كٌٔخ ٣ؼزض ك ٢حٌُٓش ُلْ ٍحػ٤ش ،كِظؼزض حَُحػ٤ش ٗلٜٔخ. ٝأؿخد حُو (): ١ٞٗٞرؤٕ حُٔيػ ٠حطٜخك ٚرخُٔ ّٞحُٔلون ٝػزٞطٜخ ك ٢حٌُٓش ٓخثٔش أَٓ طوي٣ ٫ٝ ١َ٣ـذ كٚ٤ ٓؼَٔح ٚ١َٗ ٕ٧ ،حُ٘ٔ ٞكٞ٣ ُْ ٌِٚٓ ٢ؿي ٫ٝ ،إ ًخٕ ىً ٖ٣ظخرش أ ٝىً٘٣خ آهَ ػِ ٠حٌُٔخطذ ُؼيّ ُِ.ٚٓٝ ٠خ إ ًخٕ أً ٣ ً ٟخ)( ،كلً ٢ظذ حُ٘٤و: ٖ٤أًٗ ٚخُ٘وي ٟٞٓٝ.ك" ٢حُظظٔش "رٝ ٚ٘٤ر ٖ٤حُٔخٗ٤شٓ ٕ٧ ،خ ك٢ ٝأٓخ إ ًخٕ َػ ََ ً حٌُٓش ٣ ٫ظ ٍٜٞك ٚ٤حُظـخٍسٝ ،حىػٗ ٠ل ٢حُو٬ف ٝ.رٌُي أكظ ٠حُزَٛخٕ حُلِحٍ: ١أٗ ُٞ ٚأِْٓ ك ٢ػَ ،ٝر٘٤ش حُظـخٍس ٓٔظوَح .أٓخ ً ٚٗٞؿٔٓ َ٤ظوَ ،كٞحٟق. ُْ طـذ ك ٚ٤حًُِخس .هخٍ ٔ٣ ُْ ٚٗ٧:ظًٌٌِ ِٓ ٚخ ً ٝأٓخ ً ٕٞحٓ٫ظوَحٍ ٝ ١َٗ:ؿٞد حًُِخس ،كِو ُْٜٞك ٢ح٧ؿَس ِِٚٓ٣ ٫:إٔ ٣وَؽ اًُ ٫خس ٓخ حٓظوَ .هخٍ : ٝحُ ََِّْٔ أ ٠ُٝرؼيّ حُٞؿٞد ٖٓ ح٧ؿَسٜٗ٧ ،خ ٓوزٟٞشِٔ٣ ،ي حُظَٜف كٜ٤خ رو٬ك.ٚ هخٍ ٝ:ه ٍٞحَُحكؼ: ٢إ حُؼَ ٝطـذ ك ٚ٤حًُِخس ٓلٔ ٍٞػِٓ ٠خ اًح ػزض ك ٢حٌُٓش رخُوَ.ٝ ٝك ٢حُزلَٝ ،حُلخ: ١ٝحُِْٔٔ كُِ ٚ٤ظـخٍس ٫ ،طـذ ًُخط ،ٚهٝ ً٫ٞحكيًح .كبًح هز ٚ٠حٓظؤٗق حُل.ٍٞ هخٍ ك ٢حُوخىّ ٝ:اًح هِ٘خ رٞؿٞر ،ٚك٣ ٬يكغ كظ٣ ٠وز٣ َٛٝ. ٞو ّٞرلخُش حُٞؿٞد أ ٝحُوزٞ؟ كٗ ٚ٤ظَ . ٝحُٜٞحد :حػظزخٍ أهَ حُؤ٤ظً ٖ٤خ ،ٍٕ٧كبٕ حًُِخس ٓٞحٓخس .حٗظ.٠ٜ ٝأٓخ حُ٘وي :كخُـي٣ي ٝ:ؿٞد حًُِخس ك ،ٚ٤ػْ إ ًخٕ كخٝ ً٫ط َٔ٤أهٌ– ٙرؤٕ ًخٕ ػِِٓ ٠ت ٓوَ كخ َٟرخًٍ ٝؿذ اهَحؿٜخ ك ٢حُلخٍ ٝ.إ ًخٕ ٓئؿ ،ً٬أ ٝػِٓ ٠ؼَٔ أ ،ٌَ٘ٓ ٝأٔٓ ٝخ ُْ ،َ١طـذ كظ٣ ٠وز.ٞ هخٍ حًٍُِ٘٣ َٛٝ: ٢ظؼِن ر ٚطؼِن ًَٗشً ،خ٧ػ٤خٕ ،أ٫ ٝ؟ ُْ أٍ ٖٓ َٛف ر.ٚ كبٕ هِ٘خ ر ،ٚكٔٔ٣ َٜغ ىػ ٟٞحُٔخُي رخٌَُ٣٫ٝ ُٚ ٕ٧ ،ش حُوز٧ ،ٞؿَ أىحء حًُِخس؟ ٝاًح كِق ،ك٣ َٜلِق ػِ ٠حٌَُ؟ أ٣ ٝو: ٍٞاٗ ٚرخم كًٓ ٢ظٝ ،ٚأٗٔ٣ ٚظلن هزٚ٠؟ ٘٣زـ ٢حُؼخٗ".٢ حُيٝ ٕٞ٣ح٥ؿخٍ: ٗ ٢ٛٝوطش ٓظؼِوش رخُلٌْ حُؼخُغ ،ك٤غ اٗ ْ٤ُ ٚك ٢حَُ٘ع ى ٌٕٞ٣ ٫ ٖ٣ا ٫كخ ،ً٫اٍ ٫أّ ٓخٍ حُِْٔ ٝػوي حَُٜفٝ ،حَُرخ ك ٢حٌُٓشٝ ،حُوَٓ ًَٝ ٝخٍ ٓظِق هٝ ١َٜح٧ؿَس ك ٢اؿخٍس حٌُٓش ْ٤ُٝ ،ك ٚ٤ى ٌٕٞ٣ ٫ ٖ٣ا٫ ٓئؿ ،ً٬ا ٫حٌُظخرش ٝحُي٣ش ْ٤ُٝ ،ك ٚ٤ى٣ ٖ٣ظؤؿَ حرظيحء رـ َ٤ػوي ،ا ٫ك ٢حُلَُِٔ ٝل٤ٟٞش اًح طَح٤ٟخ. ًٔخ أٗ ٖٟٔ ُٞ ٚحُيٓ ٖ٣ئؿ ً ٓٝ ٬خص٣ ُْ ،لَ كٝ ٢ؿٝ ٚحٛ٧ق كٜٔ٤خ حُلِ٣ ٫ٝ ،.ٍٞلَ رٔٞص ػخُغ ؿَ٤ حُيحثٖ ٝحُٔي ،ٖ٣ػِٝ ٠ؿ ٚا ٫ك ٌٙٛ ٢حٍُٜٞس. ًٔخ َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤إٔ "حُلخٍ ٣ ٫ظؤؿَ ا ٫كٓ ٢يس حُو٤خٍٝ ،أٓخ رؼي حُِِ ّٝكٝ ،"٬حٓظؼ٘ ٠حَُ٣ٝخٗ٢ ٝحُٔظٓ: ٢ُٞخ اًح ٌٍٗ إٔ ٣ ٫طخُز ٚا ٫رؼي ٗ َٜأ ٝأ ٢ٛٝرٌُيٝ ،هخٍ حُزِوٝ: ٢٘٤حُظلو٤ن ٫حٓظؼ٘خء ،كخُلِٔٓ ٍٞظَٔ، ٌُٖٝحٓظ٘غ حُطِذ ُؼخًٍ ،ٝخ٩ػٔخٍ . َٓٓٞح ٓؼَٔح كخٗ٩ظخٍ ٝحؿذٝ ،حُٞحؿذ ٜ٣ ٫:ق ٌٍٗ ،ٙأٝ ػِ ٠إٔ ٍٞٛس حٌٍُ٘ حٓظٌِ٘ض ،كبٗ ٚإ ًخٕ ً ً هخٛيًح ُ٨ىحء ُْ ٜ٣ق ٕ٧أهٌٝ ٚ٘ٓ ٙحؿذ ٜ٣ ٫ٝ.ق ارطخٍ حُٞحؿذ رخٌٍُ٘. ٝه٤ي ك ٢حُٔطِذ ٓٔؤُش حُ٤ٛٞش :رؤٕ طوَؽ ٖٓ حُؼِغُ ،و ُْٜٞك ٢حُز٤غ رٔئؿَ ٣:لٔذ ًِ ٖٓ ٚحُؼِغ اًح ُْ ٣لَ ٓ٘٢ٗ ٚء هزَ ٓٞط.ٚ ح٧ؿَ رخَُ٘ع )( ٓٝؼِ: ٚحُؼيس ٝحٓ٫ظزَحء ٝحُ ِٜيْٗش ٝحُِوطش ٝحًُِخس ٝحُؼ٘ش ٝح٬٣٩ء ٝحُلَٔ ٝحَُٟخع ٝحُو٤خٍ ٝحُلٞ٤ .َٜ ٝحُطٝ َٜحُ٘لخّ ٝحُ٤ؤّ ٝحُزِٞؽ ٔٓٝق حُوق ٝحُ َو ْ ح٧ؿَ رخُؼوي ٞٛٝأهٔخّ أكيٛخ ٓ:خ ٜ٣ ٫ق ا ٫رخ٧ؿَ ٞٛٝ ،ح٩ؿخٍس ٝحٌُظخرش ٝ.حُؼخٗٓ: ٢خ ٜ٣ق كخٓٝ ً٫ئؿٝ. ً٬حُؼخُغ : ٓخ ٜ٣ق رؤؿَ ٓـٜ٣ ٫ٝ ٍٜٞق رٔؼِ ٞٛٝ ،ّٞحَُٝ ٖٛحُوَحٝ ٝحَُهزٝ ،٢حُؼَٔٝ. ١حَُحرغ ٓ:خ ٜ٣ق رٜٔخ، ٞٛٝحُؼخٍ٣ش ٝحُٞى٣ؼش. ٓخ ٣ـ ُٞك ٚ٤حٓ٫ظزيحٍ ٓٝخ ٣ ٫ـُٞ ٌٙٛٝحُ٘وطش ٓظؼِوش رخُلٌْ حَُحرغ ٖٓ أكٌخّ حُي ٖ٣حُٔخروش َٟ٣ٝ ،حُٔ ٢١ٞ٤أٗ٣ ٫ ٚـ ُٞحٓ٫ظزيحٍ ػٖ ىٖ٣ حُِْٔ؛ ٓ٫ظ٘خع ح٫ػظ٤خ ٝػ٘٣ٝ ٚـ ُٞػٖ ى ٖ٣حُوَٝ ،ٝريٍ حُٔظِق ٓؼٝ ،ً٬هٔ٤ظٝ ٚػٖٔ حُٔز٤غ ٝح٧ؿَس ٝحُٜيحم ٝػ ٝٞحُوِغ ٝريٍ حُيّ. ٝهخٍ حًٌٝ : ١ٞ٘ٓ٩ح حُي ٖ٣حُٔ ٠ٛٞرٝ ٚحُٞحؿذ رظوي َ٣حُلخًْ ك ٢حُٔظؼش أ ٝرٔزذ حُٔ٠خًٌٕٝ ،ح ًُخس حُلطَ اًح ًخٕ حُلوَحء ٓلٝ ٖ٣ٍٜٞؿًُ َ٤ي. هخٍ ٝ :ك ٢حُي ٖ٣حُؼخرض رخُلٞحُش ٗظَ ٣لظَٔ طوَ٣ـ ٚػِ ٠أٜٗخ ر٤غ أّ ٣ٝ ،٫لظَٔ إٔ ٘٣ظَ اُ ٠أ،ِٚٛ ٞٛٝحُٔلخٍ ر ٚك٤ؼط ٠كٌٔٝ. ٚك٤غ ؿخُ حٓ٫ظزيحٍ :ؿخُ ػٖ حُٔئؿَ كخ ٫ ،٫ػٌٔ.ٚ ػْ إ حٓظزيٍ ٓٞحك ًوخ ك ٢ػِش حَُرخ ١َٗ ،هز ٚ٠ك ٢حُٔـِْ ٫طؼ ٚ٘٤٤ك ٢حُؼوي أ ٝؿ ١َٗ ،َٙ٤طؼ ٚ٘٤٤ك٢ حُٔـِْ ٫ك ٢حُؼوي ٫ٝهز.ٚ٠ هخٍ ك" ٢حُٔطِذ ٝ":ػٌِٛ ٠ح كو ،ُْٜٞإ ٓخ ك ٢حٌُٓش ٣ ٫ظؼ ٖ٤ا ٫رخُوزٓ ،ٞلٔ ٍٞػِٓ ٠خ رؼي حُِِ. ّٝأٓخ هزِ: ٚك٤ظؼ ٖ٤رَٟخٔٛخ ًُ ٍِ٘٣ٝي ُِٓ٘ش حُِ٣خىس)( ٝحُل. ٢هخٍ حٌٛٝ: ١ٞ٘ٓ٩ح حٌُ ١هخُ ٚؿ٤ي٣ ٞٛٝ ،وظ ٢٠اُلخم ُٖٓ ه٤خٍ حَُ٘ ١كًُ ٢ي رو٤خٍ حُٔـِْ. حُٔزلغ حُوخْٓ : حُو ٍٞك ٢ػٖٔ حُٔؼَ ٝأؿ َس حُٔؼَ َٜٓٝحُٔؼَ ٝطٞحرؼ ٜخ ٣ظ٘خ ٍٝحٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،كٔ٤خ ،٢ِ٣ه٤٠ش حهظٜخى٣ش ٜٓٔش أهَ ،ٟأ ٢ٛٝ ٫حُظؼٔٝ ٖ٤حُظوٝ ،ْ٤٤حُظ٢ أٛزلض ك ٢ػَٜٗخ حُلخُٜ٘ٓ ٢ش ٓٔظوِش طلظخؽ اُ ٠ػِْ ٝهزَس ًزٟٞ٣ٝ ،ٖ٣َ٤ق ُ٘خ حُٔ ٢١ٞ٤كًَ ٝػخ ٔٓٝخثَ ىه٤وش ك ٢ه٤٠ش حُظؼٔٝ ٖ٤حُٔ٠خٕ ٝحُٔؼخٟٝش ٝؿَٛ٤خ ،ك٤غ َ٣طز ٢رـ "حُو ٍٞك ٢ػٖٔ حُٔؼَ "ٓٔؤُش ر٤غ ك َ٠حُٔخءٝ ،اؿخٍس ٓ٘خكغ ح٧ػ٤خٕ ػِ ٠ػَٔ ٓؼِٝ ،ّٞحُٔ٠خٕ رخُٔؼَٝ ،حُِ٣خىس ٝحُ٘و ٚك ٢حُؼٖٔ ٝأػَ ٙك ٢حُز٤غٝ ،طؼٔ ٖ٤حُٔٔظؼخٍ اًح طِق٬ٛٝ ،ى حُٔز٤غ ًًِ٤خ أ ٝؿِثً٤خ هزَ حُوز ٞأ ٝرؼي٬ٛٝ ،ٙى حُٔـٜٞد ٟٔٝخٗ ٚرخُؤ٤شٟٔٝ ،خٕ حُٔـٜٞد حُٔؼِ٢ حُٔظؼٌٍ حُٞؿٞى حُلٔٝ ،٢حُٔ٠خٕ ر٬ٜى حُز٤غ حُلخٓيٝ ،حػظزخٍ حُؤ٤ش ك ٢طوي َ٣حُي٣شٝ ،ؿَٛ٤خ ٖٓ ح ٍٞٓ٧حُٔظؼِوش رخُظؼٔٝ ٖ٤حُظويٝ َ٣حُظو.ْ٤٤ كو٤وش ػٖٔ حُٔؼَ ٣وظِق طوي َ٣ػٖٔ حُٔؼَ رخهظ٬ف حُِٓخٕ ٝحٌُٔخٕ ًٌَ٣ٝ ،حُٔ ٢١ٞ٤هٔٔش ٝػًَ٘ ٟٞٓ ٖ٣ؼخ ٗوظخٍ ٜٓ٘خ ٓخ ٣ل٤ي ٟٓٞٞػ٘خ ،رظَٜف: ( 1-حُطؼخّ ٝحَُ٘حد كخٍ حُٔؤٜش): ٝػٖٔ حُٔؼَ ك ٞٛ: ٚ٤حُويٍ حُ٬ثن ر ٚكًُ ٢ي حُِٓخٕ ٝحٌُٔخٕ هط ًؼخًٌٝ ،ح ػٖٔ ٓؼَ حُٔظَسٝ ،حَُهزش ك٢ حٌُلخٍسٝ ،حُٔز٤غ رًٞخُش ،أٗ ٝلٛٞخ ٝ.حَُٔٔٝم ٣ؼظزَ ك ٚ٤كخٍ حَُ٘حء ٝحُز٤غٝ ،حَُٔهشٌٓٝ ،خٗ ٚهط ًؼخ. " 2-حُٔز٤غ :اًح طوخُل٘خٝ ،كٔنً ،خٕ طخُ ًلخ َ٣ؿغ اُ ٠هٔ٤ظ"ٚ ٝكٝ ٢هض حػظزخٍٛخ :أهٞحٍ ،أٝ ٝؿ. ٙٞأٛلٜخ ّٞ٣:حُظِقٍٞٓ ٕ٧ ،ى حُلٔن ٞٛ:حُؼٝ ،ٖ٤حُؤ٤ش ريٍ ػٜ٘خ، كبًح كخص ح َٛ٧طؼ ٖ٤حُ٘ظَ ك ٢حُؤ٤ش اًُُ ٠ي حُٞهض. ٝحُؼخٗ ّٞ٣ : ٢حُوزٝ ٚٗ٧ ،ٞهض ىه ٍٞحُٔز٤غ كٟٔ ٢خٗٓٝ ،ٚخ ٣ؼَ ٝرؼي ًُي ٖٓ ُ٣خىس أٗ ٝوٜخٕ ،ك ٜٞك٢ ٌِٓ.ٚ 3حِ١غ ك ٢حُٔز٤غ ػِ ٠ػ٤ذٝ ،حهظ ٢٠حُلخٍ حَُؿٞع رخ ٞٛٝ ،ٍٕ٧ؿِء ٖٓ ػٔ٘ ،ٚرخػظزخٍ حُؤ٤ش.ٝك ٢حػظزخٍٛخ ٣َ١وخٕ :حٌُٔٛذ :حُوطغ رخػظزخٍ أهَ هٔ٤ش ٖٓ حُز٤غ اُ ٠حُوزُٔ ٞخ طويّ ك ٢طؼِ َ٤حُؼخُغ ك٢ حُٔٔؤُش هزِٝ. ٚحُؼخٗ: ٢ك ٚ٤أهٞحٍ .أكيٛخ ٌٛ:ح ٝ.حُؼخٗ ّٞ٣: ٢حُز٤غ؛ ٕ٧حُؼٖٔ هخرَ حُٔز٤غ ٓٞ٣جٌ ٝ.حُؼخُغ ّٞ٣:حُوزُٔ ٞخ طويّ. 4اًح طوخرٝ ،٬حُٔز٤غ طخُقكخُٔؼظزَ :أهَ حُؤ٤ظ ّٞ٣ ٖٓ ،ٖ٤حُؼويٝ ،حُوزًٌ. ٞح ؿِّ ر ٚك ٢أ َٛحَُٟٝش. " 5-حُِْٔٔ ك"ٚ٤ اًح هِ٘خ ٣:ؤهٌ هٔ٤ظُِ ٚلُِٞ٤ش ،ك٤ؼظزَ ّٞ٣حُٔطخُزش رخُٟٞغ حٌُٔ٣ ١ظلن ك ٚ٤حُظًِٔٔ. ْ٤خ ٛلل ٚك ٢حَُٟٝش ٖٓ ُٝحثيٝ. ٙؿِّ حَُحكؼ ٢رخػظزخٍ رِي حُؼوي. " 6-حُوَ"ٝ اًح ؿخُ ُ ٚأهٌ حُؤ٤ش رؤٕ ًخٕ كٟٞٓ ٢غ ِِٚٓ٣ ٫ك٣ُ ٚ٤خىس حُٔؼَٝ ،طؼظزَ هٔ٤ش رِي حُوَ ّٞ٣ ٝحُٔطخُزش . ٝاًح هِ٘خ اَٗ٣ ٚى ك ٢حُٔظَوّ ّٞحُؤ٤ش ،كخُٔؼظزَ هٔ٤ش ّٞ٣حُوز. ٞإ هِ٘خ ِٔ٣ي رًٌٝ ،ٚح إ هِ٘خ ِٔ٣:ي رخُظَٜف ،كٝ ٢ؿ. ٚ ٝك ٢آهَ :أًؼَ هٔ٤ش ٖٓ حُوز ٞاُ ٠حُظَٜف ٞٛٝ ،حٛ٧ق ك ٢حَُ٘كَٗٝ ،ٖ٤ف حُ ٢٤ٓٞػٌِٛ ٠ح. " 7-حُٔٔظؼخٍ اًح طِق" ٝك ٢حػظزخٍ ٙأٝؿ: ٚأٛلٜخ هٔ٤ش ّٞ٣حُظِق .اً ُ ٞحػظزَص ّٞ٣حُوز ٞأ ٝح٧ه٧ ،٠ٜى ٟاُ ٠طٖ٤ٔ٠ ح٧ؿِحء حُٔٔظلوش رخٓ٫ظؼٔخٍٓ ٞٛٝ ،ؤً ٕٝكٜ٤خ. ٝحُؼخٗ ّٞ٣: ٢حُوزً ،ٞخُوَٝ. ٝحُؼخُغ :أه ٠ٜحُو ٖٓ: ْ٤حُوز ٞاُ ٠حُظِقً ،خُـٜذ ٜٗ٧.خ ُ ٞطِلض ك٢ كخٍ حُِ٣خىس ٝ٧ؿز٘خ هٔ٤ظ ٚطِي حُلخُش. 8حُٔوز ٝٞػِ ٠ؿٜش حُٔ َّْ ّٞاًح طِقٝك ٚ٤حٝ٧ؿ ٚك ٢حُٔٔظؼخٍ ٌُٖ.هخٍ حٓ٩خّ :حٛ٧ق ك ٚ٤هٔ٤ش ّٞ٣حُوزٝ. ٞهخٍ ؿ: َٙ٤حٛ٧ق ّٞ٣حُظِق. " 9-حُٔـٜٞد اًح طِقٓ ٞٛٝ ،ظو"ّٞ كخُٔؼظزَ :أه ٠ٜهٔ٤ش ٖٓ حُـٜذ اُ ٠حُظِق ر٘وي حُزِي حٌُ ١طِق ك ٫ ،ٚ٤أػِْ ك ٚ٤ه٬كًخٝ ،هُ٘ٞخ "ر٘وي حُزِي حٌُ ١طِق كًٌ" ٚ٤ح أِ١و ٚحَُحكؼٓ ٞٛٝ ،٢لٔ ٍٞػِٓ ٠خ اًح ُْ ٘٣وِ ،ٚكبٕ ٗوِ ٚهخٍ ك ٢حٌُلخ٣ش :ك٤ظـ ٚإٔ ٣ؼظزَ ٗوي حُزِي حٌُ ١طؼظزَ حُؤ٤ش ك ٞٛٝ ،ٚ٤أًؼَ حُزِي ٖ٣هٔ٤ش؛ ًٔخ ك ٢حُٔؼِ ٢اًح ٗوِٚ؛ ٝكوي حُٔؼَ .كبٕ ؿِذ ٗويحٕ ٝطٔخ٣ٝخ :ػٖ٤ حُوخٝ ٢ٟحكيًح؛ ٝإ ًخٕ ٓؼًِ٤خٝ ،طؼٌٍ حُٔؼَ أهٌ حُؤ٤ش. ٝك ٢حػظزخٍٛخ :أكي ػَ٘ ٝؿ ًٜخ .أٛلٜخ :أه ٠ٜحُو ٖٓ : ْ٤حُـٜذ اُ ٠طؼٌٍ حُٔؼَ؛ ٝ ٕ٧ؿٞى حُٔؼَ ًزوخء ٓؤٍٓٞح رظِٔ ْ٤حُؼٖ٤؛ كبًح ُْ ٣لؼَ ؿَّ أه ٠ٜهٔ٤ش ك ٢حُٔيطٖ٤؛ ٓؤٍٓٞح رظِٔٚٔ٤؛ ًٔخ ًخٕ ػ ٖ٤حُٔـٜٞد ً ٚٗ٧.خٕ ً ً ًٔخ إٔ حُٔظو ٖٔ٠٣ ّٞرؤه ٠ٜهٔ٤ش ٌُُيٗ ٫ٝ ،ظَ آُ ٠خ رؼي حٗوطخع حُٔؼًَٔ ،خ ٗ ٫ظَ آُ ٠خ رؼي طِق حُٔـٜٞد حُٔظو.ّٞ ّٞ٣حُظِق" " 10-حُ ُٔظْ َِق رَ ٬ؿ ْ ٜذٝ ،حُٔؼظزَ هٔ٤ظَُ ٚ ٫أػِْ ك ٚ٤ه٬كًخ ،ا ٫إ ًخٕ طِلَٓ ٚح٣ش ؿ٘خ٣ش ٓخروش ،كخُٔؼظزَ ح٧هٜ٘ٓ ٠ٜخٗ ،وِ ٚحَُحكؼ ٢ػٖ حُولخٍ، ٝأهَٝ ٙؿِّ ر ٚك" ٢حُٜٔ٘خؽ". كبٕ ًخٕ ٓؼًِ٤خٞٓ ٞٛٝ ،ؿٞى ِٚٔٔ٣ ُْٝ ،كظ ٠طؼٌٍ ،كؼِ ٠حُٞؿ ٚحُؼخٗ ٢هٔ٤ظ ّٞ٣ ٚح٩ط٬فٝ ،ػِ ٠حٍٝ٧ ٝحُؼخُغ ،ح٧ه ٖٓ ٠ٜح٩ط٬ف اُ ٠حُظؼٌٍ ٝػِ ٠حَُحرغ ٖٓ ،ح٩ط٬ف اُ ٠حُٔطخُزش. ٝحُو٤خّ ػٞى حٝ٧ؿ ٚحُزخه٤ش ،أٝ ٝحُٔؼَ ٓظؼٌٍ .كؼِ ٠حٝ ٍٝ٧حُؼخٗٝ ٢حُؼخُغ ٝحُٔخرغ ٝحُؼخٖٓ ،هٔ٤ش ّٞ٣ ح٩ط٬ف ٝ.ػِ ٠حَُحرغ ٝحُوخْٓ ٝحُٔخىّ ،ح٧ه ٖٓ ٠ٜح٩ط٬ف اُ ٠حُٔطخُزش ٝ.ػِ ٠حُظخٓغ ّٞ٣حُٔطخُزش ٝ.ػِ٠ حُؼخَٗ ،إ ًخٕ ٓلوٞىًح ك ٢ؿٔ٤غ حُز٬ى ،ك ّٞ٤ح٩ط٬فٝ ،ا ٫كَ َ ّْٞ ٤حُٔطخُزش. " 11-حُٔوز ٝٞرخُز٤غ حُلخٓي اًح طِق" ٝحٛ٧ق ،أًٗ ٚخُٔـٜٞد٣ ،ؼظزَ ك ٚ٤حً٧ؼَ ٖٓ حُوز ٞاُ ٠حُظِقٝ ،حُؼخٗ ّٞ٣ ،٢حُوزٝ ،ٞحُؼخُغّٞ٣ ، حُظِق. ٝكخٓ َٛخ طويّ ،أٗ ٚؿِّ رخػظزخٍ ٝهض حُظِق ك ٢ح٩ط٬ف ر ٬ؿٜذ ٛٝ.لق حُؼخُغ ك ٢حُز٤غ حُلخٓي . ٛٝلق حَُحرغ ك ٢حَُؿٞع رخٛٝ. ٍٕ٧لق حُوخْٓ ك ٢حُِْٔ .كخكلع ٌٙٛحُ٘ظخثَ كبٗي ٫طـيٛخ ٓـٔٞػش ك ٢ؿَ٤ )( ٌٛح حُٟٔٞغ. " ٓ12-خ ٣ـذ طل ِٚ٤ٜرؤًؼَ ٖٓ ػٖٔ حُٔؼَٓٝ ،خ ٣ ٫ـذٓٝ ،خ ٣ـذ ر٤ؼ ٚرؤهَ ٓ٘ٓٝ ٚخ "()٫ ك ٢رؼ ٞحُلخ٫ص ٞ٣ؿذ حَُٔ٘ع حُِ٣خىس ػِ ٠ػٖٔ حُٔؼَٝ ،ك ٢كخ٫ص أهَ٘ٔ٣ ٟغ ٌٙٛحُِ٣خىسًٔ ،خ ٞ٣ؿذ حُؼٌْ ك ٢كخ٫ص أهَ ٟأ ١حُ٘و ٖٓ ٚػٖٔ حُٔؼًَٔ ،خ ٞ٣ؿذ أك٤خًٗخ ػيّ حُ٘و ٚػٖ ػٖٔ حُٔؼًَُٝ ،ي كٔذ حُلخُش ٝحُوخػيس حُلو٤ٜشٓ ٞٛٝ ،خ ٟٞ٣ل ٚحُٔ ٢١ٞ٤هخث: "ً٬هخٍ رؼ ٞحُٔظؤهَ: ٖ٣حُِ٣خىس حَُ٤ٔ٤س ػِ ٠ػٖٔ حُٔؼَ ٫أػَ ُٜخ ك٢ ًَ ح٧رٞحد ،ا ٫ك ٢حُظ ْٔ٤اًح ٝؿي حُٔخء ٣زخع رِ٣خىس َ٤ٔ٣س ػِ ٠ػٖٔ ٓؼِٓ ِِٚٓ٣ ُْ ،ٚطِوًخ ك ٢حٛ٧ق .هخٍ ك ٢حُوخىّ : ٓٝؼَِٗ ٚحء حُِحى ٗٝل ٙٞك ٢حُلؾ. ٝأٓخ حُِ٣خىس حٌُؼَ٤س ٢ٛٝ ،حُظ٣ ٫ ٢ظـخرٖ حُ٘خّ رٔؼِٜخ ،كلٜ٤خ كَٝع :ح: ٍٝ٧حُٔٔ َِْ ك٣ ٚ٤ـذ طلِٚ٤ٜ ُٞٝرؤًؼَ ٖٓ ػٖٔ حُٔؼَ اًح ُْ ٞ٣ؿي ا ٫رًُ ٍِ٘٣ ٫ٝ ،ٚي ُِٓ٘ش حٗ٫وطخع ،ؿِّ ر ٚحُ٘٤وخٕ .هخٍ حُٔزٌ ٢ك ٢كظخ: ٚ٣ٝ ٝػِ ٠ه٤خٓ ٚاًح ُْ ٞ٣ؿي ٖٓ ٘٣ظَٓ ١خٍ حُٔي ،ٕٞ٣ا ٫ري ٕٝهٔ٤ظ٣ ،ٚـذ ر٤ؼٝ ٚحُٞكخء ٓ٘.ٚ حُؼخٗ: ٢اًح طِق حُٔـٜٞد حُٔؼِٞ٣ ُْٝ ،٢ؿي ٓؼِ ٚا ٫رؤًؼَ ٖٓ ػٖٔ حُٔؼَ .كلٝ ٢ؿٞد طلٝ ِٚ٤ٜؿٜخٕ، ٍؿق ًٜٔ٘ٓ ٬خ َٓؿلٛٝ. ٕٞلق حُ٘: ١ٝٞػيّ حُٞؿٞد ٕ٧:حُٔٞؿٞى رؤًؼَ ٖٓ ػًٔ٘ ٚخُٔؼيً ،ّٝخَُهزش ٓٝخء حُطٜخٍس ٝ.طوخُق حُؼ ٖ٤ك٤غ ٣ـذ ٍىٛخٝ ،إ ُِّ كٓ ٢ئٗظٜخ أٟؼخف هٔ٤ظٜخ ،كبٗ ٚطؼي ٟكٜ٤خ ى ٕٝحُٔؼَ .هخٍ حُٔزٌ: ٢ ٝك ٢طٜل٤لٗ ٚظَ ُظؼي.ٚ٣ ططز٤وخص ُِ١ ٞذ ح٧ؿ َ٤ك ٢حُلؾ أًؼَ ٖٓ أؿَس حُٔؼَ٣ ُْ ،ـذ حٓظجـخٍٙ؛ ؿِٓٞح ر.ٚ ُ ٞهخٍ حُٔـٜٞد ٓ٘ ٫ : ٚآهٌ حُؤ٤ش ،رَ أٗظظَ ٝؿٞى حُٔؼَ ،كًُِ ٚيٗ ،وِ ٚك ٢حُز٤خٕ ًٌ.ح كُٝ ٢حثي حَُٟٝش. هخٍ ٣ٝ :لظَٔ إٔ ٣ـ٢ء ك ٚ٤حُو٬ف ،ك ٢إٔ ٛخكذ حُلن اًح حٓظ٘غ ٖٓ هز٣ َٛ ،ٚ٠ـزَ؟ ٌٖٔ٣ٝحُلَم . حٗظ.٠ٜ ٔ َِْ ُٞ:حٗوطغ حُِْٔٔ ك. ٚ٤كوخٍ حُِْٔٔ :حٛزَ ،كظٞ٣ ٠ؿيٝ ،ا ٫حكٔن أؿ٤ذ ػِ ٠حُٜل٤ق، ٗٝظ َٙ٤ك ٢حُ َّ ٝك ٢حُوًٌَُ ٝي. ٠خ ،ػِ٠ ٝك ٢حُوَ: ٝاًح أهٌ حُؤ٤ش ك ٢رِي ِِٚٓ٣ ٫ ،كٜ٤خ أىحء حُٔؼَ ،ػْ ػخى آٌُ ٠خٍٗ ٫ ،ٚؿٞع أً ٣ )( حٛ٧ق ًٌٝ.ح ك ٢حُِْٔ ،إ هِ٘خ رؤهٌ حُؤ٤ش ك ٌٙٛ ٢حٍُٜٞس. أهٔخّ حُٔٗٞٔ٠خص ٣ظؼِن "حُو ٍٞك ٢ػٖٔ حُٔؼَ "رزخد ٓ ْٜك ٢حُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش حُٔؼخَٛس ،أ "ٞٛٝ ٫حُٔ٠خٕ " أ "ٝحُظؤٓ ،"ٖ٤ك٤غ ٣ز٘ ٠ػًِ ٚ٤ؼ ٖٓ َ٤ػٞحَٓ طلي٣ي ٓؼَ أ ٝطٌِلش حُِٔغ ٝحُويٓخص٘ٛٝ ،خ ٣ؤْ ُ٘خ حُٔ ٢١ٞ٤أٗٞحع حُٔٗٞٔ٠خص٤ًٝ ،ل٤ش ح٧ىحء كٞٗ ًَ ٢ع ،اُ ٠هٔٔ. ٖ٤ حُظؤ ْ٤حٍٝ٧ َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤ك ٢حُظؤ ْ٤حٗٞٔ٠ُِٔ ٍٝ٧خص إٔ ح َٛ٧ك ٢حُٔظِلخص ٟٔخٕ حُٔؼَ رخُٔؼَٝ ،حُٔظو ّٞرخُؤ٤ش . ٝهَؽ ػٖ ًُي ٝ ،ٍٞٛحُلخ َٛإٔ حُٔٗٞٔ٠خص أٗٞحع: • حُـٜذ :كخُٔؼَ ك ٢حُٔؼِٝ ،٢حُؤ٤ش ك ٢حُٔظو ٫ ،ّٞأػِْ ك ٚ٤ه٬كًخ. • ح٩ط٬ف ر ٬ؿٜذًٌُ ٞٛٝ ،ي. • حُٔز٤غ اًح طوخ ٞٛٝ ،٬٣طخُقٝ ،ك ٚ٤حُٔؼَ ك ٢حُٔؼِٝ ،٢حُؤ٤ش ك ٢حُٔظو. ّٞؿِّ ر ٚحُ٘٤وخٕ. • ٠خ . حُؼٖٔ اًح طِق ٍٝى حُٔز٤غ رؼ٤ذ أ ٝؿ ،َٙ٤ك ٚ٤حُٔؼَ ك ٢حُٔؼِٝ ،٢حُؤ٤ش ك ٢حُٔظو. ّٞؿِٓخ ر ٚأً ٣ حُُِوَ َ طش :اًح ؿخء ٓخٌُٜخ رؼي حُظِٔي ٢ٛٝ ،طخُلش :كٜ٤خ حُٔؼَ ك ٢حُٔؼِٝ ،٢حُؤ٤ش ك ٢حُٔظو ،ّٞؿِٓخ رٚ • ٠خ . أً ٣ حُٔز٤غ :اًح طوخُلخ ٝكٔن ٞٛٝطخُق .أِ١ن حُ٘٤وخٕ ٝؿٞد حُؤ٤ش ك ،ٚ٤كَ٘ٔ حُٔؼِٝ ٢ؿ،َٙ٤ • ٝ ٞٛٝؿٛ ٚلل ٚحُٔخٍٝىٝ. ١حًُٔ٘ٔ ٍٜٞخ هخٍ ك ٢حُٔطِذ ٝ:ؿٞد حُٔؼَ ك ٢حُٔؼِ.٢ حُٔوز ٝٞرخَُ٘حء حُلخٓي اًح طِق ،أِ١ن حُ٘٤وخٕ ٝؿٞد حُؤ٤ش ك ،ٚ٤ك َٔ٘٤حُٔؼِٝ ٢ؿَٙ٤؛ • ٝ ٞٛٝؿٛ. ٚلل ٚحُٔخٍٝى.١ حُوَٝ ،ٝك: ٚ٤حُٔؼَ رخُٔؼًٌِ. ٢ح ك ٢حُٔظو ّٞػِ ٠حٛ٧ق ٝ.حٓظؼ٘ ٠حُٔخٍٝىٗ ١ل ٞحُـ،َٛٞ • ٝحُل٘طش حُٔوظِطش رخُ٘ؼ. َ٤إ ؿُٗٞخ كَٜٟٔخ ،كبٜٗٔخ ٘ٔ٠٣خٕ رخُؤ٤شٞٛٝ ،ر ٚحُٔزٌ.٢ ٓخ أىح ٙحُ٠خٖٓ ػٖ حُٔ ٕٞٔ٠ػ٘ ،ٚك٤غ ػزض حَُؿٞع ،كبٕ كٌٔ ٚكٌْ حُوَ ،ٝكظَ٣ ٠ؿغ ك٢ • ٓؼَ حُٔظوٍٞٛ ّٞس. حُؼخٍ٣ش :أِ١ن حُ٘٤وخٕٝ ،ؿٞد حُؤ٤ش كٜ٤خ ،كَ٘ٔ حُٔظوٝ ّٞحُٔؼَِٛٝ ،٢ف رٌُي حُ٘٤ن ك٢ • "حٌُٜٔد "ٝحُٔخٍٝى.١ ٝؿِّ حرٖ أر ٢ػ ()َٕٜٝكً ٢ظز ٚرٞؿٞد حُٔؼَ ك ٢حُٔؼِ.٢ ٝهخٍ ك ٢رؼٜ٠خ اٗ ٚأٛق حُطَ٣وٛٝ ،ٖ٤لل ٚحُٔزٌ.٢ حُٔٔظؼخٍ َُِ ٖٔ٠٣ ٖٛكٝ ٢ؿ ،ٚكٌخ ٙحَُحكؼ ٢ػٖ أًؼَ حٛ٧لخد :رخُؤ٤ش. ٝكٝ ٢ؿٛٝ ،ٚلل ٚؿٔخػشٞٛٝ ،ر ٚحُ٘ ١ٝٞك ٢حَُٟٝش :رٔخ ر٤غ رً ُٞٝ ،ٚخٕ أًؼَ ٖٓ حُؤ٤ش .كٔ٤ظؼ٘٠ ًُي ٖٓ ٟٔخٕ حُؼخٍ٣ش رخُؤ٤ش. 11حُٔٔظخّٝ ،ك ٚ٤حُؤ٤ش ٓطِ ًوخ.12حُٔؼـَ ك ٢حًُِخس :اًح ػزض حٓظَىحى ٞٛٝ ٙطخُقٝ ،ك ٚ٤حُٔؼَ ،أ ٝحُؤ٤ش ،ؿِّ ر" ٚحُ٘٤وخٕ"ٌُٖ ،ٛلق حُٔزٌ ٢أٗ ٖٔ٠٣ ٚرخُٔؼَٝ ،إ ًخٕ ٓظوًٓ ٞخ. 13حُٜيحم :اًح ط٘طَ ٞٛٝ ،طخُقٝ :ك ٚ٤حُٔؼَ ،أ ٝحُؤ٤ش ،ؿِّ ر ٚحُ٘٤وخٕ.14اًح ط٘طَ ٓ ٞٛٝؼ٤ذ كؤِ١ن حُ٘٤وخٕ ٝؿٞد ٜٗق حُؤ٤ش ًِٓٔ ٤خ.هخٍ ك ٢حُٜٔٔخص ٌٛ:ح ك ٢حُٔظو. ّٞأٓخ حُٔؼِ: ٢كلٜٗ ٚ٤ق حُٔؼَ َٛف ر ٚحرٖ حُٜزخؽ ٝؿِّ ر ٚك ٢حُٔطِذ. حُ٤ٜي :اًح طِق ك ٢حُلَّ أ ٝح٩كَحّٝ ،ك ٚ٤حُٔؼَ ٍٞٛسٝ ،حُؤ٤ش كٔ٤خ ٓ ٫ؼَ ُِٓٝ ،ٚذ حُؼخَٓ ك٤ٛ ٢ي كَّ حُٔي٘٣ش ػِ ٠حُويٝ ،ْ٣حهظخٍ ٙحُ٘.١ٝٞ ُزٖ حَُٜٔحس ٝك ٚ٤حُظَٔٓ ٫ ،ؼِ ٫ٝ ،ٚهٔ٤ظ. ٚهخٍ رؼُ٘ ْ٤ُ: ْٜ٠خ ٗ٢ء ٖٔ٠٣رـ َ٤حُ٘وي ،ا ٫كٔٓ ٢ؤُظ. ٖ٤ اكيحٔٛخ ُ:زٖ حَُٜٔحسٝ ،ح٧هَ : ٟاًح ؿ٘ ٠ػِ ٠ػزي كؼظنٓٝ ،خص ٤ُِٔ ٖٟٔي ح٧هَ ٖٓ حُي٣شٜٗٝ ،ق حُؤ٤ش ٖٓ ارَ حُي٣ش. حُظؤ ْ٤حُؼخٗ٢ ٣ٝؤْ حُٔ ٢١ٞ٤حُٔٗٞٔ٠خص ك ٢حُظؤ ْ٤حُؼخٗ ٢اُ ٠أهٔخّ: أكيٛخ ٓ:خ ٖٔ٠٣ػويًح هطؼًخ ٓ: ٞٛٝخ ػ ٖ٤كِٛ ٢ذ ػوي ر٤غ أ ِْٓ ٝأ ٝاؿخٍس أِٛ ٝق. حُؼخٗٓ: ٢خ ٟٔ ٞٛخٕ ٣ي هطؼًخ ًخُؼٞحٍٝ ١حُٔـٜٞدٗٝ ،لٛٞخ. حُؼخُغ ٓ:خ ك ٚ٤ه٬ف ٝ.حٛ٧ق :أٟٗٔ ٚخٕ ػوي ًؼ ٖ٤حُٜيحم ٝحُوِغ ٝحُِٜق ػٖ حُيّ ٝؿؼَ حُـؼخُش. حَُحرغ :ػًٌُٔٝ ،ٚي ك ٍٞٛ ٢حُؼِؾ. )( ٝحُلَم رٟٔ ٖ٤خٕ حُؼوي ٝحُ٤ي :إٔ ٟٔخٕ حُؼوي َٓىٓ ٙخ حطلن ػِ ٚ٤حُٔظؼخهيحٕ ،أ ٝرئُٟٝ. ٚخٕ حُ٤ي َٓ:ى: ٙ حُٔؼَ ،أ ٝحُؤ٤ش" (). ًٔخ ًٌَ٣حُٔ ٢١ٞ٤كٔ٤خ ٢ِ٣أٍرغ هٞحػي كو٤ٜش ؿي٣يس ك ٍٞحُٔ٠خٕ ٝأٓزخرٝ ٚحُظؼِ٤ن ك ٢حُظِٔ٤يٝ ،حَُ٘١ٝ حُلخٓيس ك ٢ر٘ٞى حُؼوٞى ،ك٤غ ٣و ٍٞحُٔ: ٢١ٞ٤ ٖٟٔؿِإ ٙرخ ٍٝ٧ا ٫ك"()ٍٞٛ ٢ ُ ًَِّٚ ٖٟٔ حُوخػيس حٓ: "٠ُٝ٧خ ُ اكيحٛخ :حُٔؼـَ ك ٢حًُِخس. ٜخ ٫ ،إٍٔ ُ ٚك ٢حٛ٧ق. حُؼخٗ٤ش :حُٔز٤غ اًح طؼ٤ذ ك٣ ٢ي حُزخثغ ٝأهٌ ٙحُٔ٘ظَٗ ١خه ً ٜخ رآكش ،أ ٝاط٬ف حُزخثغ ك ٬إٍٔ ُ.ٚ حُؼخُؼش :اًح ٍؿغ كٔ٤خ رخػ ٚربك ّ٬حُٔ٘ظَٝٝ ،١ؿيٗ ٙخه ً ٜخ أٓ ٝؼِ.ٚ حَُحرؼش :حُوَ ٝاًح طؼ٤ذ ٍٝؿغ ك ٚ٤حُٔوَ ٫ ،ٝإٍٔ ُ. ٚرَ ٣ؤهٌٗ ٙخه ً حُوخػيس حُؼخٗ٤ش" :أٓزخد حُٔ٠خٕ أٍرؼش)(" أكيٛخ :حُؼويً ،خُٔز٤غٝ ،حُؼٖٔ حُٔؼ ٖ٤هزَ حُوزٝ ٞحُِْٔٝ ،ح٩ؿخٍس. حُؼخٗ: ٢حُ٤ي ٓئطٔ٘ش ًخٗض ًخُٞى٣ؼشٝ ،حًَُ٘شٝ ،حًُٞخُش ٝحُٔوخٍٟش اًح ك َٜحُظؼي ،١أً ،ً٫ٝخُـٜذ، ٝحُٔٝ ،ّٞحُؼخٍ٣شٝ ،حَُ٘حء كخٓيًح. ٔخ ،أٓ ٝخً.٫ حُؼخُغ :ح٩ط٬ف ٗ:ل ً ٣ٝلخٍم ٟٔخٕ حُ٤ي ك ٢أٗ٣ ٚظؼِن حُلٌْ ك ٚ٤رخُٔزخَٗ ،ى ٕٝحُٔزذ ٟٔٝ.خٕ حُ٤ي ٣ظؼِن رٜٔخ. حَُحرغ :حُلُِٞ٤ش. )( ً ٠خ ٣يهِ ٚهطؼًخً ،خُؼظن ٠خ ٓ ٫يهَ ُِظؼِ٤ن ك ٚ٤هطؼًخً ،خُز٤غ ٓٝخ ًخٕ كٓ ٬ل ً حُوخػيس حُؼخُؼش ٓ:خ ًخٕ طًٌِٔ ٤خ ٓل ً ٝرٜٔ٘٤خ َٓحطذ ٣ـَ ١كٜ٤خ حُو٬ف ً:خُلٔنٝ ،ح٩رَحء ٘٣:زٜخٕ حُظِٔ٤ي ًٌٝ.ح حُٞهق ٝ:كٗ ٚ٤زَ٤ٔ٣ ٚ رخُؼظن ،كـَٝ ٟؿٟ ٚؼ٤ق ٝ.حُـؼخُشٝ ،حُوِغ :حُظِحّ ٘٣ز ٚحٌٍُ٘ٝ ،إ طَطذ ػِِٓ ٚ٤ي. )( حُوخػيس حَُحرؼش :حَُ٘ ١ٝحُلخٓيس طلٔي حُؼوٞى ا ٫حُز٤غ رَ٘ ١حُزَحءس ٖٓ حُؼٞ٤دٝ ،حُوَ ٝرٍَ٘ ١ى ٌَٓٔ ػٖ ٛل٤ق ،أ ٝإٔ ٣وَ٤ٗ ٟٚجًخ آهَ ،ػِ٠ )( حٛ٧ق كٜٔ٤خ. ٓٝـٔٞع ٌٙٛحُوٞحػي ٜ٣ظْ رٟٔٞٞع حَُ٘ ١ٝحُٔظؼِوش رؼوٞى حُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش هخٛشٝ ،أِٜٛخ كي٣غ ٗز٣َٗ ١ٞق)(٣ ،ؼظزَ (أكي ح ٍٞٛ٧ك ٢رخد حُٔؼخٓ٬ص)(). َٗ»().١ ٝحٓظُيٍ ُٜخ رلي٣غ آهَ ٞٛٝهّ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص« ْٖ َٓ :حٗظًَ َٗ ١ ١خ ُ ْ٤كً ٢ظخد هللا ،كِٝ ،ُٚ ْ٤إ حٗظَٓ ١خثش ٌٛٝح ٣َٛق ك ٢ارطخٍ ًَ َٗ٘ٓ ٫ ١ي ُ ٫ٝ ،ٚأَٗ ٖٓ ُٚ َٛع هللا طؼخُٓٝ ،٠وظ ٠٠حُلي٣غ أٗ٣ ٚـذ حُ٫ظِحّ ٝحُٞكخء رـٔ٤غ حَُ٘ٝ ١ٝحُؼٜٞىٓ ،خ ُْ ٌٖ٣كٜ٤خ ٓخ ٣ؼخٍ ٝحَُّ٘ ٚحُ٣َٜق٣ ،و ٍٞحرٖ ط٤ٔ٤ش ٍكٔ ٚهللا : ٜخ، (ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى ٝحَُ٘ ١ٝحُـٞحُ ٝحُ ِ ّ ٜلش٣ ٫ٝ ،لَّ ٜٓ٘خ ٣ ٫ٝزطَ آ ٫خ ى ٍَّ حَُ٘ع ػِ ٠طلَٝ ٚٔ٣ارطخًُ ٗ ٚ )( ٓخ ػ٘ي ٖٓ ٣و ٍٞر. ٚ أ ٝه٤خ ً ٣ٝو ٍٞحُيًظ ٍٞأكٔي حُ َّ٘يْ: (١ٝح َٛ٧ك ٢حَُ٘ ١ٝطٜل٤لٜخٝٝ ،ؿٞد حُٞكخء رٜخ)( ،ػْ ٘٣وَ ًًٓ ٬خ ػٖ حُيًظ ٍٞحُ٘خًُ ٢كً ٢ظخرٗ ٚظَ٣ش حَُ٘:ٞٛٝ ،١ (إ حُو: ٍٞػِ ٠حُٞكخء رخَُ٘ ٞٛ... ١حٌُ٣ ١ظ٘خٓذ ٓغ ٓخ حًظ٘ق حُٔؼخٓ٬ص ك ٢ػَٜٗخ حُلخٖٓ َٟ ط٬ػذ رؼ ٞحُٔظؼخِٓٓٝ– ٖ٤خ أًؼَ ١ًٝ ٖٓ – ْٛحُ٘ل ّٞحُ٠ؼ٤لش ٔٓٝخِ١ظ ْٜك ٢أىحء حُلوٞم اُ ٠أٛلخرٜخٝ ،طلْٜ٘٘ ك ٢حُظوِ ٖٓ ٚكوٞم ح٥هَ ٖ٣روخٛش اًح ريص ُِٔظؼخهي كَٛش أهَ ٟأًؼَ ٍر ًلخ ٝكخثيسً ،ك٘٤جٌ ِ٣ـئ ٕٝاُ ٠ػيّ حُٞكخء رَُِ٘ ،ْٜ١ٝظوٌِٛ ٖٓ ٚح حُظؼخهي ،ؿٓ َ٤زخُ ٖ٤رخُ ٍَ٠حٌُٝ ١هغ ػِ ٠ؿ ،َْٛ٤كخُو ٍٞرخ٩ؿزخٍ ػِ ٠حُٞكخء رخَُ٘ ٞٛ ١حِٞٓ٧د حُؼَُِٔ ٢ى ٓؼَ ٛئ٫ءٝ ،اػخىط ْٜاُ ٠حكظَحّ حُؼوٞى ٝحُٞكخء رلوٞهٜخ)(). ٟٝخر ٢حُ َّ ٜل٤ق :حٗظَحٛ ١لش هخثٔش رٔلَ حُؼوي ٝهض ٛي ،ٍٙٝأ ٝحٗظَحٓ ١خ ٣وظ ٚ٤٠حُؼوي، َ٘ ١حُ َّ أ٣ ٝئًي ٓوظ٠خ ،ٙأ ٝحٗظَحٓ ١خ أؿخُ حُ َّ ٘خٍع حٗظَح ،ٚ١أ ٝحٗظَحٓ ١خ ٣لون ِٜٓلش حُؼخهي. ٟٝخر ٢حُ َّ َ٘ ١حُلخٓي :حٗظَح ١أَٓ ٓلظ ،ٍٞأٓ ٝخ ٣ئى ١اُ ٠ؿٍَ ،أ ٝحٗظَحٓ ١خ ٘٣خكٓ ٢وظ ٠٠حُؼوي. )( ( ٌٙٛٝحُوخػيس حُؼظٔ٤ش حُظٗ ٢خى ٟرٜخ ًزخٍ كوٜخء حٌُٔحٛذ طٌٖٔ أ٤ٔٛظٜخ ك ٢حُؼ َٜحُلخ َٟك ٢طٌ٤٤ق رؼ ٞحُؼوٞى حُٔٔظـيس حُظٍ ٢رٔخ طلظخؽ اُ ٠طوَ٣ؾ ؿي٣يٗٝ ،ظَ ىه٤ن ٤ٓٝ)().ؤط ٢رؼًُ ٞي ك ٢حُظطز٤ن حُٔؼخَٛ ُِوخػيس كٔ٤خ :٢ِ٣ حُظطز٤وخص حُٔؼخَٛس ػِٓ ٠خ ٓزن حُٔٔؤُش 1:كظق ح٫ػظٔخى حُٔٔظ٘ي١ ٣ ٞٛٝؼ٘ : ٢طٞك َ٤حُٔ٠خٕ ُِزخثغ ُ٤ل َٜػِ ٠ػٖٔ ر٠خػظُِ٘ٔٝ ،ٚظَ٤ُ ١ل َٜػِ ٠حُز٠خػش حُظ ٢طؼخهي ػَِٗ ٠حثٜخ ،ك٤غ ٣ظؼٜي حُز٘ي كخطق ح٫ػظٔخى ر٘خ ًء ػِِ١ ٠ذ ػٔٝ ِٚ٤طؼِٔ٤خط ،ٚرؤٕ ٣يكغ َٓ٧حُٔٔظل٤ي (حُزخثغ )ٓزِـًخ ٓؼً٘٤خ ٖٓ حُٔخٍ ك ٢ؿٓ ٕٞ٠يس ٓليىسٓ ،وخرَ ه٤خّ حُٔٔظل٤ي ربٍٓخٍ حُز٠خػش (ٟٓٞٞع حُز٤غ )أٗ ٝلٛٞخٝ ،طِْٔ٤ ٓٔظ٘يحص ٓؼّ٘٤ش ٓطخروش َُِ٘ ١ٝحُٔز٘٤ش ك ٢هطخد ح٫ػظٔخى. ٝح٫ػظٔخى حُٔٔظ٘ي ١آخ إٔ ٓ ٌٕٞ٣ـط ٠ؿطخء ًًِّ٤خ ،ك٤غ ٣يكغ ١خُذ ح٫ػظٔخى رظـط٤ش ٓزِـ ٚرخٌُخَٓ َُِٜٔف ،كظ٣ ٠و ّٞحَُٜٔف رظٔي٣ي ػٖٔ حُز٠خػش رخٌُخَٓ ُي ٍٞٛٝ ٟحُٔٔظ٘يحص حُوخٛش رخُز٠خػش اُ ،ٚ٤أٓخ اًح )( ًخٕ ٓـط ٢ؿطخء ؿِثً٤خ ،كل٘٤ج ٌٍ ٣يكغ حَُٜٔك ٢حُزخهٓ ٖٓ ٢خُ ٚحُوخ.ٙ ََّ ٛحُٔ( ًَٞكٔٓ ٢ؤُش كظق ح٫ػظٔخى )ػِ ٠حٓ٫ظ٘خع ػٖ حُيكغ ٖٓٝأٓؼِش حٓظَىحى حُلن ػ٘ي حُظلَ ر: ٚاًح أ َ رـ َ٤كن ٝطؼٌٍ حٓ٫ظ٤لخء ًٓ٘ ،ٚخٕ َُِٜٔف كن حُظَٜف ك ٢حُز٠خػش؛ ُٔ٤ظٞك ٢كو ٚرؤٕ ٣ز٤غ ٜٓ٘خ رويٍ حُلخؿش، )( ٝهللا أػِْ. حُٔٔؤُش 2:حُظؼخَٓ ٓغ ًَٗخص طو ّٞرؤػٔخٍ َٓ٘ٝػشٝ ،طظؼخَٓ ٓغ حُز٘ٞى رخُلٞحثي ٘ٛخى ًَٗخص ًحص ٗ٘خَٝ٘ٓ ١ع ك ٢ح َٛ٧ا ٫أٜٗخ طظؼخ ٠١أٗ٘طش ؿَٝ٘ٓ َ٤ػشًُٝ ،ي رلُٜٜٞخ ػِ٠ هٍَ ٝٝرّ٣ٞشٔٓ ،خ ٣ؼ٘: ٢إٔ ٌٙٛحًَُ٘خص ُٜخ ٍأّ ٓخٍ ٗخٗ ٝخٗت ػٖ أٗ٘طظٜخ حَُٔ٘ٝػشٗ ْ٤ُٝ ،خٗجًخ ػٖ ٌٙٛ حَُر٣ٞش ك ٢حٓ٧خّ ٌُٖٝ ،حُوَ ٝٝحُظ ٢طل َٜػِٜ٤خ طٌَ٘ ؿِ ًءح ٖٓ ػَٝطٜخ. حُوََّ ٝٝ ٜل٤ق حٌُ ١ػِ ٚ٤ؿٍٜٔٞ ١ٝزوًخ ٌُٜح حُظ َ٣ٜٞكبٗ٣ ٚـ ُٞحُظؼخَٓ ٓغ ٌٙٛحًَُ٘خصٌٛٝ ،ح ٞٛحُو ٍٞحُ َّ ٜلّش ك ٢ػوٞى حُِٔٔٔ١ ٖ٤زوًخ ُِوخػيس حُلو٤ٜش حُظ ٢ط٘ ٚػِ ٠إٔ ػوٞى حُِٖٔٔٔ٤ حُؼِٔخء ،ر٘خ ًء ػِ ٠طـِ٤ذ ؿخٗذ حُ َّ ٜلّش. ٓلُٔٞش ػِ ٠حُ َّ ٗظَح ُ٘ٞ٤ع حُلَحّ ٝحٗظ٘خٍٝ ،ٙػيّ حُويٍس ػِ٠ ٝاٌُٛ ٠ح ًٛذ أًؼَ حُلوٜخءًٛٝ ،ذ رؼ ْٜ٠اُ ٠حُظَّلَْ٣؛ ً طٔ ٖٓ ِٙ٤٤حُل ،ٍ٬ر٘خ ًء ػِ ٠إٔ حُـِء حُ٘خثغ ٣ ٫ظٔ٘ٛٝ ،َِّ٤خى ه ٍٞرخٌَُحٛش ٢ٓٝ ٞٛٝ ،ر ٖ٤هٌُٔ ٖ٤ُٞخٕ حُ ُّ ٘زٜش، ٝحٗ٫ظزخ٘٘٣ ٙؤ ػٖ حهظ ١٬حُل ٍ٬رخُلَحّ...(). ٣و ٍٞحُ٘٤ن حُٔللٞظ رٖ ر٤ش ،رؼي ػَُِٔٔ ٟٚؤُش( ١ٝ:زوًخ ٌُٜح حُظ َ٣ٜٞكبٗ٣ ٚـ ُٞحُظؼخَٓ ٓغ ٌٙٛ ٜلش ك ٢ػوٞى حُِٔٔٔ١ ٖ٤زوًخ حًَُ٘خص ٌٛٝح ٞٛحُو ٍٞحُٜل٤ق حٌُ ١ػِ ٚ٤ؿٔ ٍٜٞحُؼِٔخء ،ر٘خ ًء ػِ ٠طـِ٤ذ ؿخٗذ حُ َّ ٗظَح ُ٘ٞ٤ع حُلَحّ حُظلَْ٣ ٜلش"ًٛٝ ،ذ رؼ ٞحُؼِٔخء اُ٠ ُِوخػيس : "٢ٛٝإ ػوٞى حُِٔٔٔٓ ٖ٤لُٔٞش ػِ ٠حُ َّ ً ( ٝحٗظ٘خٍٝ ٙػيّ حُويٍس ػِ ٠طٔ ِٙ٤٤ػٖ حُل ٍ٬ر٘خ ًء ػِ ٠إٔ" :حُـِء حُ٘خثغ ٣ ٫ظٔ" ).َِّ٤ ) ٖٓٝكَٝع حُوخػيس ٓخ ؿخء ك ٢كظخ ٟٝر٤ض حُظٔ َ٣ٞحٌُ٣ٞظ ٖٓ ٢حُ٘ ٚح٥ط ٢حُٔ٘ظَٔ ػِ ٠حُٔئحٍٝحُـٞحد: )( حُٔئحٍ ٓ:خ حُلٌْ حَُ٘ػ ٢ك ٢ػِٔ٤ش َٗحء رخ٧ؿَ ُٔـَٛٞحص ًَٓزش ػًِٛ ٠ذ ٜٓخؽ؟ حُـٞحد ٣ :ـَٗ ُٞحء حُٔـَٛٞحص حًَُٔزش ػًِٛ ٠ذ ،رَ٘ ١ططز٤ن كٌْ ر٤غ حٌُٛذ ػِ ٠حُٔويحٍ حُٔٞؿٞى ٓ٘ ٚكٜ٤خ ٞٛٝ ،إٔ ٌٕٞ٣حُؼٖٔ حُٔوخرَ ُٔويحٍ حٌُٛذ كخ٤ُ ً٫لون حُوز... ٞأٓخ رخُ٘ٔزش ُِٔـَٛٞحص ك٤ـ ُٞر٤ؼٜخ )( رخ٧ؿَ. ٖٓٝح ُٞحٟق حُـِ ٢إٔ حُظوَ٣ؾ ٛخ٘ٛخ ٓز٘ ٢ػٌِٛ ٠ح ح َٛ٧حُوخثَ رظٜل٤ق حُؼوٞى رلٔذ حٌٓ٩خٌٕٙٛٝ ، )( حُٔٔؤُش حُٔطَٝكش ُٜخ ٗظخثَ ًؼَ٤س ك ٢كو ٚح.ٖ٤ُٝ٧ حُٔٔؤُش 3:ػوٞى حُٔ٘خًٍش حُٔظ٘خهٜش (حُٔ٘خًٍش حُٔ٘ظ٤ٜش رخُظِٔ٤ي: ٌٛ ٕٞٔ٠ٓٝح حُ٘ٞع ٖٓ حُؼوٞى (ػوي ًَٗش رَ١ ٖ٤ك ٖ٤ك ٢ػٓ ٖ٤ؼَّ٘٤شًٍ ،ؼوخٍ أٜ٘ٓ ٝغ أ١ ٝخثَس أٓ ٝل٘٤ش٣ ،ظلن حُطَكخٕ ك ٚ٤ػِ ٠إٔ طئ٤ٌِٓ ٍٝش حُؼ٧ ٖ٤كي حُطَك ٖ٤كٜٗ ٢خ٣ش ٓيَّس ٓؼَّ٘٤ش ٣ز٤غ أكئٛخ ُ٦هَ ؿِ ًءح ٓليَّىًح ٖٓ ٗ٤ٜز ٚكٜ٤خً ،خُؤْ ٓؼ ،ً٬هٓ ٍ٬يَّس هْٔ ٓ٘ٞحص ٓؼُ ،ً٬ظٜزق حُؼًٌ ِٓ ٖ٤خ ُِٔ٘ظَ ١ؿٔ٤ؼٜخ كٜٗ ٢خ٣ش حُٔيَّسٝ ،ػِ ٠إٔ ٣ئ ِ ّؿَٓ ٙخ ٘ٓ ٌِٚٔ٣ش كٔ٘شً ه ٍ٬حُٔيس حُظ ٢طظ٘خه ٚكٜ٤خ ٌَِّٓ٤ظ ،ٚأ ٝإٔ ٣ئؿََّح٧ ٙؿ٘ز ٢ػٖ حُؼوي، ٣ٝوظٔٔخ ح٧ؿَس ر٘ٔزش ٓخ ٜٔ٘ٓ ٍَّ ً ،ٌِٚٔ٣خ ك ٌٙٛ ٢حُؼ ٖٓ ٖ٤أٓ)().ْٜ ٝهي طو ٌٙٛ ّٞحُٔ٘خًٍش ر ٖ٤حَُٜٔف حٝ ٢ٓ٬ٓ٩أكي ػٔ٬ثٓٝ ،ٚؼخٍ ًُي: ِِٔؼش اُ ٠أُٓٝ ،ْٜظٌٖ ػَ٘س ٓؼِ َ٣ٝ ،ً٬ؼيُٙ إٔ ٣زَّ حَُٜٔف ػوي اؿخٍس حُ ِِّٔؼش ُِٔٔظل٤ي ،ػْ طؤْ حُ ّ حَُٜٔف إٔ ٣ز٤ؼٜخ ُ ٚػِ ٠ىكؼخص ،كبًح ٓيى هٔ٤ش ٓٓ ْٜؼ ً٬رخػ ٚػَ٘ٛخٝ ،أٗو ٖٓ ُٚ ٚح٧ؿَ ٓخ ٣وخرِٛٝ ،ٚخٍص ػَ٘ح آهَٝ ،أٗو ٖٓ ُٚ ٚح٧ؿَ ٓخ ٣وخرٌِٛٝ ،ٚح اُ ٠إٔ ط٘ظ٢ٜ ًَٗش رٝ ٚ٘٤ر ٖ٤حَُٜٔف ،كبًح ٓيى ًٓٔ ٜخ آهَ رخػٚ ً رظُِّّٔي حُٔٔظؤؿَ ُٜخ...(). ٠خ –رخْٓ حُٔ٘خًٍش حُٔ٘ظ٤ٜش رخُظِٔ٤ي. ٝطؼَف ٌٙٛحُٔ٘خًٍش –أً ٣ )( ٝهي حهظِلض آٍحء حُؼِٔخء ك ٌٙٛ ٢حُٔ٘خًٍش اُ ٠ػ٬ػش: حَُأ ١ح: ٍٝ٧حُو ٍٞرخُـٞحُ ٓطِوًخًٛٝ ،ذ اًُُ ٠ي حُيًظ ٍٞكٖٔ ػِ ٢حُ٘خًُٝ ، ٢حُيًظٛٝ ٍٞزش )( حُِكٝ ،()٢ِ٤حُيًظ ٍٞػـ َ٤حُ٘٘ٔٝ ،()٢حُيًظ ٍٞدمحم ٍٝحّ هِؼـ.٢ حَُأ ١حُؼخٗ: ٢حُو ٍٞرٔ٘غ ٌٙٛحُٔ٘خًٍش ٓطِوًخًٛ ٖٔٓٝ ،ذ اًُُ ٠ي حُيًظ ٍٞػِ ٢حُٔخُ ،()ّٞحُيًظٍٞ )( كًٔ ٖ٤خَٓ. )( حَُأ ١حُؼخُغ :حُو ٍٞرـٞحُ ٌٙٛحُٔ٘خًٍش اًح طٞحكَص كٜ٤خ َٗ.١ٝ ًٛٝذ اٌُٛ ٠ح حَُأ ١حُيًظ ٚ٣ِٗ ٍٞكٔخى)(ٝ ،حُٔئطَٔ ٕٝكٓ ٢ئطَٔ حَُٜٔف ح ٢ٓ٬ٓ٩حًٌٝ ،()ٍٝ٧ح )( ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩حُظخرغ ُٔ٘ظٔش حُٔئطَٔ ح.٢ٓ٬ٓ٩ ٝحُوخثِ ٕٞرؼيّ حُـٞحُ حُٔطِن ُِٔ٘خًٍش حُٔظ٘خهٜش حٍطٌِٝح كٔ٤خ ًٛزٞح اُ ٚ٤ػِ ٠إٔ ٌٛح حُؼوي رٗ ٚزٜش ر٤ؼظ ٖ٤ك ٢ر٤ؼش ،حُظٍٝ ٢ى حُ ٘ ٢ٜػٜ٘خٝ ،هي ٗٞه٘ض ٌٙٛحُ٘زٜش ٖٓ َ١ف حُٔـٌُٜ ٖ٣ِ٤ح حُؼويٝ ،ظ َٜإٔ حُٔؼخِٓش – ٓل َّ حُِ٘حع –هخٍؿش ػٖ ٓ٘خ ١حَُّ٘.ٚ ٣و ٍٞحُيًظ ٍٞهطذ ٜٓطلٓ ٠خٗ – ٞك ٢ر٤خٕ ؿٞحُ حُٔ٘خًٍش حُٔظ٘خهٜش ٝٝؿ ٚطوَ٣ـٜخ ػِ ٠حُوخػيس -: ( َّ حُٔوٍَس ػ٘ي حُٔل ِوّوٖ٤ إ حُو: ٍٞرٔ٘غ حُٔ٘خًٍش حُٔظ٘خهٜش ٜ٣خىّ ؿِٔش ٖٓ ح ٍٞٛ٧حَُ٘ػَّ٤ش ٝحُوٞحػي حُلوَّ٤ٜش حُؼخ َّٓش َّ ٖٓ أ َٛحُؼِْ رخُلو ٖٓٝ ٚأ ْٛطِي حُوٞحػي :هخػيس :ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى ٝحُٔؼخٓ٬ص ٝحُز٤ؼخص ح٩رخكش ٓخ ُْ َ٣ى ىَُ٤ كخظَٝ ،هخػيس :حُؼوي َٗ٣ؼش حُٔظؼخهيٝ ،ٖ٣هخػيس ٣:ـذ حُٞكخء رخَُ٘ ١اًح ُْ ٘ٓ ٌٖ٣خكً٤خ ُٔوظ ٠٠حُؼوي ٓٝوٜٞىُْٝ ،ٙ ٌ ٜخ أ ٝهخػيس ػخٓش. ٜ٣خىّ ٗ ًّ ك ٌٜٙحُوٞحػي ٞٓٝحٛخ طظ٠خكَ ٩ػزخص حُو ٍٞرَٔ٘ٝػ٤ش ٌٙٛحُٔ٘خًٍش ...كخُو ٍٞرؼيّ َٓ٘ٝػَّ٤ش ٌٙٛ حُٔ٘خًٍش ٓغ حٗطزخم ٌٙٛحُوٞحػي ػِٜ٤خ ه ٌٍ ٞؿٓ َ٤ي٣يٍ٘٣ ٫ ،زـ ٢ح٫ػظيحى ر ٚرظخطًخ)(). حُٔٔؤُش 4:كٌْ ػوي حُظؤٓ ٖ٤حُظـخٍ:١ حُظَّؤٓ ٖ٤حُظـخٍ ،١أ ٝحُظَّؤٓ ٖ٤رؤ ٢ػخرض "ٞٛػوي ٣ظؼٜي رٔوظ٠خٗ ٙو ٚرظؼ ٞ٣ٞآهَ ،ػٖ هٔخٍس أ ٝطِق أٔٓ ٝئ٤ُٝش ،ط٘٘ؤ ػٖ كخىع ػخٍ ٝأ ٝؿٓ َ٤ؼَٝف ٓوي ًٓخ"٘ٛٝ ،خى ه٬ف كٝ ،()ُٚٞأٗ٘ٛ َ٤خ آُ ٠خ ًٛذ اُ ٚ٤رؼ ٞحُوخثِ ٖ٤رـٞحًُُٝ ٙي رظوَ٣ـ ٚػِ ٠هخػيس" :ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى ح٩رخكش" ،ػِ ٠إٔ حُظؤٓ ٖ٤ػوي ؿي٣يٝ ،إٔ حُ٘خٍع ُْ ٣ل َٜحَُّ٘خّ ك ٢حٞٗ٧حع حُٔؼَٝكش ٖٓ حُؼوٞى ،رَ ُ ْٜإٔ ٣زظٌَٝح أٗٞح ًػخ ؿي٣يس طيػ ْٛٞكخؿش حٓ٧ش اُٜ٤خ، هَؽ رٜخ حُ٘٤ن حٍُِهخء ؿٞحُ ػوي حُظؤٓ٤ُِ٘ٝ(). ٖ٤ن ػِ ٢حُول٤ق طٞؿٓ ٚ٤وخٍد ٌُٜحٝ ،هي ٌٛٝح أكي حُٞؿ ٙٞحُظَّ ٢ )( ٗ٘ٔ٣ ٚغ ٓ٘.ٚ أٟخف اًُُ ٠ي أَّٗ ٍَٟ ٫ ٚكٝ ،ٚ٤أٗٓ ٚلون ُِلخثيسٝ ،أٗٞ٣ ٫ ٚؿي ّ حُٔٔؤُش 5:كٌْ حُظؤٓ ٖ٤ػِ ٠كٞحىع حُٔ٤خٍحص: ػوي حُظؤٓ ٖ٤ػِ ٠كٞحىع حُٔ٤خٍحص ٞٛإٔ ٣ظلن حُ٘و ٚحٌُ٣َ٣ ١ي حُظؤٓ ٖ٤ػِ٤ٓ ٠خٍطٓ ٚغ ًَٗش حُظؤٓ،ٖ٤ َ٤ٔ٣ح ٖٓ حُٔخٍ ػِ ٠طؤٜٓ٘٤خ ٓيس ٓؼِٓٞش ٖٓ حُِٓخًٕ٘ٔ ،ش رَ٘١ٝ هيٍح ً ٓٞحء أًخٕ حُظؤٓٗ ٖ٤خٓ ،ً٬أّ ؿِثً٤خ ،ك٤يكغ ً ٝهٞ٤ى ٝحُظِحٓخص ٓؼَٝكش. ؿ.َٙ٤ ٔ٣ٝظل٤ي حُٔئ ِّٖٓ ػِ٤ٓ ٠خٍط ٚك ٍٜٞحٓ٧خٕ ٝحٔ١٫ج٘خٕ ػِٗ ٠لٔٝ ٚػِ٤ٓ ٠خٍط ٚحُظٞٔ٣ ٢هٜخ ر٘لٔ ٚأ ٝآهَ ا ٫إٔ حُٔخٗؼُِ ٖ٤ظؤٓ٣ ٖ٤ؼظزٌَٛ ٕٝح حُؼوي ٖٓ ػوٞى حُـٍَ حُيحهَ طلض ٗ ٢ٜحَُّٓ ٍٞلسو هيلع هللا ىَّلص ػٖ ر٤غ حُـٍَ، ٝاًح ٗظَٗخ اُ ٠حُظلَٔ٤حص حٌُخٗلش ػٖ ٓؼ٘ ٠حُـٍَ حُٔوٜٞى ٖٓ حُلي٣غٗ ،ـيٛخ ٫ط٘طزن ػِ ٠حُـٍَ حُ َ٤ٔ٤حٌُ ١هي ٣ظوَِ ػوي حُظؤٓ ،ٖ٤حُٔز٘ ٢ػِ ٠حُظؼخ ٕٝح٫ؿظٔخػ ٢حُٜخىٍ ػٖ ٣َ١ن حَُٟخ ٝح٫هظ٤خٍ ى ٕٝؿٍَ ٫ٝهيحع. ( ٓٝظً ٠خٕ ح َٓ٧ر ٌٜٙحُٜلش ،كبٗ ْ٤ُ ٚػ٘يٗخ ٗٛ ٚل٤ق ٫ٝه٤خّ ٣َٛق ٣وظ ٢٠طلٌَٛ ْ٣ح حُظؤٖٓ٤ ٣ؼخٍ ٝر ٚأ َٛح٩رخكش أ٣ ٝؼخٍ ٝر ٚػٔ ّٞحُِٜٔلش حُٔؼِٓٞش رخُوطغ ،اً حُؼوٞى ٝحَُ٘ ١ٝػل ٞكظ٣ ٠ؼزض طلَٜٔ٣خ رخَُّ٘ ٚأ ٝرخُو٤خّ حُٜل٤ق)(). ٣ٝو ٍٞحُ٘٤ن ػزيهللا رٖ ُ٣ي آٍ ٓلٔٞى كٓ ٢ؼَ ٝر٤خٕ ٝؿ ٚحُظوَ٣ؾ ػِ ٠حُوخػيس( :إ حُؼوٞى ٝحَُ٘١ٝ ٝحًَُ٘خص ٝحُٔزخ٣ؼخص ًِٜخ ٓز٘ ٢ػِ ٠ؿِذ حُِٜٔلش ٝىٍء حُٔلٔيس ،رو٬ف حُؼزخىحص ،كبٜٗخ ٓز٘٤ش ػِ ٠حُظَ٘٣غ ٝح٫طزخع ٫ػِ ٠حٓ٫ظلٔخٕ ٝح٫رظيحع. ٝحُلَم رٜٔ٘٤خ ٞٛإٔ حُؼزخىحص كن هللا٣ ،ئهٌ كٜ٤خ ر٘ ٜٙٞحٌُظخد ٝحَُّٔ٘ش .أٓخ حُٔؼخٓ٬ص ،كبٜٗخ ٓز٘٤ش ػِ٠ ؿِذ حُِٜٔلش ٝىٍء حُٔلٔيس ،اً ٖٓ ٢ٛكوٞم ح٥ىٓ ٖ٤٤رؼٓ ْٜ٠غ رؼ. ٞرل٤غ ٣ظؼخَٓ رٜخ حُِْٔٔ ٓغ حُِْٔٔ، ٝحُِْٔٔ ٓغ حٌُخكَ)(). حُٔٔؤُش َٝ٘ٓ6:ػ٤ش هطخد حَُّٔ٠خٕ حَُٜٔك:٢ ٣ؼظزَ هطخد حُٔ٠خٕ حَُٜٔك ٖٓ ٢حُٔؼخٓ٬ص حُلي٣ؼش حُظ ٢طو ّٞرٜخ حُٜٔخٍف ح٤ٓ٬ٓ٩شٝ ،هي ػخٍ كٍٞ َٓ٘ٝػ٤ظٜخ ه٬ف ر ٖ٤حُؼِٔخءَ٣ٝ ،ؿغ ٓزذ حُو٬ف ك ٢أؿِذ ح٧ك٤خٕ اُ ٠ح ْٓ٫حُٔؼطُِ ٠ؼِٔ٤ش ٞٛٝ ،حَُّٔ٠خٕ، ٓٝؼ٘خ ٙحُِـ( ١ٞحٌُلخُش). ٝهي ٓزن ٝإٔ ػَك٘خ هطخد حُٔ٠خٕ رؤٗ ٚػزخٍس ػٖ طؼٜي ًظخر٣ ،٢ظؼٜي رٔوظ٠خ ٙحُز٘ي رٌلخُش أكي ػٔ٬ثٚ (١خُذ حٛ٩يحٍ) ،ك ٢كيٝى ٓزِؾ ٓؼ ٖ٤طـخَ١ ٙف ػخُغ ،رٔ٘خٓزش حُظِحّ ِٓو ٠ػِ ٠ػخطن حُؼٔ َ٤حٌُٔلًُٝ ،ٍٞي ٟٔخًٗخ ُٞكخء ٌٛح حُؼٔ َ٤رخُظِحٓ ٚطـخًُ ٙي حُطَف هٓ ٍ٬يس ٓؼ٘٤ش ،ػِ ٠إٔ ٣يكغ حُز٘ي حُٔزِؾ حُٔ ٕٞٔ٠ػ٘ي أٍٝ )( ٓطخُزش ه٣َٓ ٍ٬خٕ هطخد حُٔ٠خٕ ،ى ٕٝحُظلخص ُٔخ هي ٣زي ٚ٣حُؼٔ ٖٓ َ٤حُٔؼخٍٟش. ُٞٝكَٟ٘خ إٔ هطخد حُٔ٠خٕ حَُٜٔكً ٞٛ ٢لخُش كوًخٝ ،إٔ حٌُلخُش حُظ ٢رلؼٜخ حُلوٜخء حُوُيَ َٓخء طؼظزَ ػًٔ٬ أؿَح ،كٔ٣ َٜظَٔ ٌٛح حُلٌْ ٓخًٍ٣خ ٍؿْ حهظ٬ف حُظَٝف ٝح٧كٞحٍ؟ ٖٓ أػٔخٍ حُظزَع ٔ٣ ٫ظلن كخػِٜخ ً َٟ٣حُيًظ٣ًَُ ٍٞخ حُزَ– ١رؼي إٔ ٓ َّٜي ٌُ ٚٓ٬رًٌَ حُوخػيس حُلو٤ٜش( :ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى ح٩رخكش)ًًَٝ ، ؿِٔش ٖٓ أىُظٜخ( :أٗٞ٣ ٫ ٚؿي ك ٢أهٌ ح٧ؿَ ػِ ٠حَُّٔ٠خٕ حَُٜٔكَ ُٓ ٚٗ ٢ل ََّّ ٖٓ ًظخد أَّ٘ٓ ٝش ٫ٝ ،ىَُ ُٓ َ٤ل ََّّ . ٣لَٓ٘ٔ٣ٝ ٚؼ ٫ٝ ،ٚطٞؿي كٓ ٚ٤لٔيس ًٔخ ٫طٞؿي ِٜٓلش ك ٢طلَ ٚٔ٣رَ إ حُِٜٔلش ك٢ ٞ٣ ٫ٝؿي ػَف ٛل٤ق ِ ّ ٝكِّٛٝ ٚلظ)().ٚ ارخكظِ ٚ ػْ ٔ٣ظََٓ ك ٢ر٤خٕ أ٤ٔٛش حَُّٔ٠خٕ حَُٜٔك ٢كٌٛ ٢ح حُؼ َٜحُلي٣غًٌٝ ،ح حُٔلخٓي حُظ ٢طِلن حُٔظؼخِٖٓ٤ حَُر٣ٞش .ػْ ٣وِ ٚاُ ٠حُو٣ٝ: (ٍٞظؼٖ٤ ُ ٞإٔ حُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش حٓظٌ٘لض ػٖ ٌٙٛحُٔؼخِٓشٝ ،كٔلض حُٔـخٍ ُِز٘ٞى َّ )( حُو٤خّ ر ٌٜٙحَُّٔ٠خٗخص ٝأهٌ ح٧ؿَ حُٔ٘خٓذ ػِٜ٤خ ٖٓ ؿٗ ٫ٝ ًْٝ َ٤طٓ ٫ٝ ٢ـخ٫س) . هَحٍح أؿخُ ك ٚ٤حُظؼخَٓ روطخد حَُّٔ٠خٕ ٝهي أٛيٍ ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩حُظخرغ ُٔ٘ظٔش حُٔئطَٔ ح،٢ٓ٬ٓ٩ ً ٔ٠خٕ ٚٗٝحُوَحٍ ًٔخ :٢ِ٣ حُ حَُٜٔك ،٢رؤٗٞحػ ٚحُٔـطٝ ،٠ؿ َ٤حُٔـط ،٠ا ٫أٗ٘ٓ ٚغ أهٌ ح٧ؿَس ػٌِٛ ٠ح َّ (أ: ً٫ٝإٔ هطخد حُٔ٠خٕ ٣ ٫ـ ُٞأهٌ ح٧ؿَ ػُِ ٚ٤وخء ػِٔ٤ش حَُّٔ٠خٕ (ٝحُظَ٣ ٢حػ ٠كٜ٤خ ػخىس ٓزِؾ حَُّٔ٠خٕ ٓٝيطٞٓ ،)ٚحء أًخٕ رـطخء أّ ري.ٚٗٝ ػخًٗ٤خ :أٓخ حُٜٔخٍ٣ق ح٩ىحٍ٣ش ٛ٩يحٍ هطخد حَُّٔ٠خٕ ر٘ٞػ ٚ٤كـخثِس َٗ ًػخٓ ،غ َٓحػخس ػيّ حُِ٣خىس ػِ٠ أؿَ حُٔؼَٝ ،ك ٢كخُش طوي ْ٣ؿطخء ًِ ٢أ ٝؿِث٣ ،٢ـ ُٞإٔ َ٣حػ ٠ك ٢طوي َ٣حُٜٔخٍ٣ق ٛ٩يحٍ هطخد حَُّٔ٠خٕ ٓخ هي طظطِز ٚحُٜٔٔش حُلؼِ٤ش ٧ىحء ًُي حُـطخء)(). حُٔٔؤُش 7:حُلٌْ حَُ٘ػًَُِ٘ ٢ش حُوخر٠ش Holding Company: كو٤وظٜخ :ػَف هخٗ ٕٞحًَُ٘خص حٍ٧ىٗ ٢حًَُ٘ش حُوخر٠ش رؤٜٗخ( ًَٗ:ش ٓٔخٔٛش طو ّٞرخُٔ٤طَس حُٔخُ٤ش ٝح٩ىحٍ٣ش ػًَِٗ ٠ش أ ٝأًؼَ ٖٓ حًَُ٘خص ح٧هَ ٟحُظ ٢طٜزق طخرؼش ُٜخ ًُٝي ٖٓ ه ٍ٬طٌِٜٔخ ًُ٨ؼَ٣ش حُٔطِوش ٖٓ أٓ ْٜطِي حًَُ٘ش أ ٝحًَُ٘خصٞٓ ،حء أًخٗض ٖٓ حًَُ٘خص حُٔٔخٔٛش حُؼخٓش أ ٖٓ ٝحًَُ٘خص ًحص حُٔٔئ٤ُٝش حُٔليٝىس أًَٗ ٝخص حُظ٤ٛٞش رخ) ().ْٜٓ٧ ٜخ كٍ ٢أٓٔخٍ ًٛٝذ حُيًظ ٍٞدمحم كٔ ٖ٤آٔخػ َ٤اُ ٠طؼَ٣لٜخ رو: (ُٚٞحًَُ٘ش حُظ ٢طِٔي أًٓٔ ٜخ أ ٝكً ٜ ًَٗش ،أًَٗ ٝخص أهَٔٓ ٟظوَِّش ػٜ٘خ هخًٗٗٞخ ر٘ٔزش طٌٜٔ٘خ ك ٢حُٞحهغ ،أ ٝك ٢حُوخٗ ٖٓ ٕٞحُٔ٤طَس ػِ ٠ح٩ىحٍس ٝحُؼَِّٔ٤خص كٜ٤خ...)(). كٖٔ ؿخ٣خص ٌٙٛحًَُ٘ش ًٔخ ٞٛظخ ٖٓ َٛحُظؼَ٣لخص حُٔخروش حُٔ٤طَس ػِ ٠حًَُ٘خص ٝؿؼِٜخ طخرؼش ًَُِ٘ش ح ٌٙٛٝ ،ّ٧حُٔ٤طَس طٌ:ٕٞ آخ روٜي كٖٔ اىحٍس حًَُ٘خص حُظخرؼش ٝطلٔ ٖ٤أىحثٜخ ٝحٓظؼٔخٍ أٓٞحُٜخ ٝاٗوخًٛخ ٖٓ حُ٠ؼق أ ٝح٩ك.ّ٬ٝآخ إٔ طٌ ٕٞروٜي طيػ ْ٤حًَُِٔ حُظ٘خكًَُِٔ٘ ٢ش حُوخر٠ش.ٝ-آخ روٜي طؤٜٓٓ ٖ٤يٍ ط٣ٍٞي ػخرض ُِٔٞحى حُوخّ ًَُِ٘ش حُوخر٠ش. ٝآخ روٜي حَُؿزش ك٣ُ ٢خىس كـْ حُظؼخَٓ ٓغ حًَُ٘ش حُوخر٠ش ػٖ ٣َ١ن طَ٣ٝؾ اٗظخؿٜخ رخٓظويحّ حُو٘ٞحصحُظٔ٣ٞو٤ش ًَُِ٘خص حُظخرؼش ُٜخ. ٝآخ روٜي طٔؼ َ٤حًَُ٘ش حُوخر٠ش كٓ ٢ـخُْ اىحٍس حًَُ٘خص حُظخرؼش حُظ ٢طٔظؼَٔ ؿِ ًءح ٖٓ أٓٞحُٜخ ُيٜ٣خٓٔخ ٣لون ٗٔزً٤خ ٓ٤طَطٜخ ػِ ٠هَحٍحص حًَُ٘ش حُظخرؼش. ٝهي َر ََّٖ٤حُيًظ ٍٞػزيحُؼِ ِ٣ػِص حُو٤خَٝ٘ٓ ()١ػ٤ش ٌٙٛحًَُ٘ش ر٘خ ًء ػِ ٠ؿخ٣خطٜخ ٝأٛيحكٜخ حُٔخروش كوخٍ : (ٖٓ حُ٘خك٤ش حَُ٘ػ٤ش ٫أٍٓ ٟخٗؼًخ ٖٓ ٌٙٛحُٔوخٛي حُؼخٓش ُٔ٤طَس حًَُ٘ش ح ٫ٝ ،ّ٧طؼًِ٘ٔ ٠ش "حُٔ٤طَس "٘ٛخ حٓ٫ظ٬٤ء ػِ ٠حًَُ٘خص ٝحٓظـُٜ٬خ ُِٜٔلش حًَُ٘ش ح ،ّ٧رَ أٍ ٟأٜٗخ طؼ٘: ٢ط ٢ُٞاىحٍطٜخ ُِٜٔلش حًَُ٘ش حّ٧ ٝحًَُ٘خص حُظخرؼش ٝحٓظؼٔخٍ أٓٞحُٜخٓ ،خ ىحّ ٌٛح هخث ًٔخ ػِ ٠حُظَحٝ ٢ٟحُوٜي حُلٖٔ)(). ػْ ٔ٣ظؼَٔ حُوخػيس حَُ٘ػ٤ش" :ح َٛ٧ك ٢حُٔؼخٓ٬ص ح٩رخكش"ُ ،ز٤خٕ َٓ٘ٝػ٤ش حًَُ٘ش ك٤٠٤ق هخث: ً٬ (ٞٓٝحء أًخٕ حُوٜي طيػ ْ٤حًَُِٔ حُظ٘خكًَُِٔ٘ ٢ش حُوخر٠ش ،أ ٝطؤٜٓٓ ٖ٤يٍ ػخرض ُِٔٞحٍى حُوخّ ًَُِ٘ش حُوخر٠ش، أ ٝؿًُ َ٤ي ٖٓ ؿخ٣خص حُٔ٤طَس كٌُي ؿخثِ ُٔخ ك ٖٓ ٚ٤طَٓ٤ن حُٔ٘خكٔش ك ٢حُٜ٘خػش أ ٝحُظـخٍس ،أ ٝطؼخ ٕٝحًَُ٘خص ػِ ٠حُظٓٞغ ك ٢حٓ٫ظؼٔخٍ ٝطلٔٝ ٚ٘٤ط٤ٓٞغ ه٘ٞحص حُظٔ٣ٞنٝ ،ط٘ي٣ي حَُهخرش ػِ ٠اٗظخؽ حًَُ٘خص ،كٌُي ٓٔخ ٫أٍٓ ٟخ )( ٘ٔ٣ؼ ٖٓ ٚأكٌخّ حَُ٘٣ؼش ،كخ َٛ٧ك ٢ح٤ٗ٧خء ح٩رخكش ٓخ ُْ َ٣ى ىُ َ٤حُظلَ.ْ٣ حُٔٔؤُش َٝ٘ٓ8:ػ٤ش ػوي حُظ٣ٍٞي ػوي حُظ٣ٍٞي ٖٓ ٞٛحُؼوٞى حُظـخٍ٣ش حُّٔٔ ٜش ك ٢حُؼ َٜحُلي٣غ٣ٝ ،ـَ ١آخ ك ٢ط٣ٍٞي حُِٔغ ٓؼَ ط٣ٍٞي ح٧ؿٌ٣ش ٝح٧ى٣ٝش ٝحُٔ٬رْ ٝحُٞهٞىُِٔٔ ،ظ٘ل٤خص ٝحُٔيحٍّ ٝحُٔطخٍحص ٝحُٞكيحص حُؼٌَٔ٣ش ٝؿَٛ٤خ ،أ ٝط٣ٍٞي حُويٓخصً ،ظ٣ٍٞي حٌَُٜرخء ٝحُـخُ ٝحُٔ٤خ...ٙ كٔخ كو٤وش ٌٛح حُؼويٓٝ ،خ ٝؿ ٚطوَ٣ـ ٚػِ ٠حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُٔخروشٓ ،لَ حُيٍحٓش. حُظ٣ٍٞي ُـشً : حُزِي. )( ٍٝى رظ٘ي٣ي حَُحء٣ ،وخٍ :أٍٝى ك ٕ٬حُ٘٢ء أكٝ ،َٙ٠حٓظٍٞى حُِٔؼش ٗٝلٛٞخ :ؿِزٜخ ٖٓ هخٍؽ ٜٓيٍ َّ ٝحٛطً ٬كخ : (ػوي ػِ ٠ػٞٛٞٓ ٖ٤كش ك ٢حٌُّٓش رؼٖٔ ٓئؿَ ٓؼِ ّٞاُ ٠أؿَ ٓؼِ)().ّٞ ٍٞ٣ى اُ ٠ح٥هَ ِٓؼًخ ٣ٝؼَك ٚحُيًظٍ ٍٞك٤ن ْٗٞ٣حُٔ ١َٜرؤٗ: (ٚحطلخم ٣ظؼٜي ك ٚ٤أكي حُطَك ٖ٤رؤٕ ِ ّ ٓٞٛٞكش ،ػِ ٠ىكؼش ٝحكيس ،أ ٝػِ ٠ىكؼخص ،كٓ ٢وخرَ ػٖٔ ٓليى ،ؿخُزًخ ٓخ ٓ ٌٕٞ٣ؤ ً طخ ػِ ٠أهٔخ ،١رل٤غ ُ٣يكغ هٔ٢ ٖٓ حُؼٖٔ ًِٔخ طْ هز ٞهٔ ٖٓ ٢حُٔز٤غ)(). ٖٓٝه ٍ٬حُظؼَ٣ل ٖ٤حُٔخرو٬٣ ٖ٤كع إٔ ػوي حُظ٣ٍٞي ٘٣لَى ػٖ رو٤ش حُؼوٞى حُٔؼَٝكش كٗ ٢وخ:١ • ؿ٤خد حُٔز٤غ ػٖ ٓـِْ حُؼوي ،حً٫ظلخء رَإ٣ش ًٗٔٞؽ ٓ٘ ،ٚأٛٝ ٝل.ٚ طؤؿ َ٤حُؼٖٔ ًِ ٚكظ ٠حٓظ ّ٬حُٔز٤غ ًخٓ ،ً٬أ ٝطؤ٤ط ٚػِ ٠ىكؼخص. • ٣ظَ حُؼوي ؿ ُّ٫ َ٤كظٞ٣ ٠ك ٠حُزخثغ رٌخكش حُٜلخص حَُٔ٘١ٝش ٓٔزوًخ. • ٌٛٝح حُؼوي ر ٌٜٙحٍُٜٞس ،ػِٓ ٚ٤آهٌ ٜٓ٘خ: ّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص« ٫:طزغ ٓخ ُ ْ٤ػ٘يى». 1أٗ٣ ٚيهَ طلض حَُّ٘ ٢ٜحُٞحٍى ػٖ حَُّ٘ز ّ٣ٝ 2يهَ ًٌُي طلض حُ٘ ٢ٜحُٞحٍى ػ٘ ٚػِ ٚ٤حُٔ ّ٬ػٖ ر٤غ حٌُخُت رخٌُخُت ،أ: «١حُي ٖ٣رخُي ٖ٣أ ٝحُ٘ٔ٤جشرخُ٘ٔ٤جش»(). ٝهي ٗخهٖ رؼ ٞحُؼِٔخء ٌٙٛح٧ىُش ٓٝي ٟحٗطزخهٜخ ػِ ٠ػوي حُظ٣ٍٞيٝ ،رٞ٘٤ح إٔ ػوي حُظ٣ٍٞي ٣ ٫يهَ طلض ٜٙٞحُٔخروش)( ،كخٗظل ٠حُٔخٗغ. ١خثِش حُ٘ ّ ٗ ٚؿٔ٤غ حُلوٜخء ػِ ٠إٔ حُؼوي حٌُ ١ك ٚ٤ؿٍَ ٝىػض حُلخؿش اُ٣ ،ٚ٤ـُٞ ٌُٖ رو٤ض ٗزٜش حُـٍَٝ ،هي َّ رخَُّٞ٠حر ٢حُظًًَ ٢ص آٗلًخٌُُ ،ي ًٛذ حُيًظ ٍٞػزيحُٛٞخد أرٔ٤ِٓ ٞخٕ ٖٓ حُؼِٔخء حُٔؼخ ٖ٣َٛاُ ٠طوَ٣ؾ ػوي حُظ٣ٍٞي ػِ ٠هخػيس :ح َٛ٧ك ٢حُٔؼخٓ٬ص ح٩رخكش. ٝك ٢ر٤خٕ ٝؿ ٚحُظوَ٣ؾ ػِ ٠حُوخػيس ٣و ٍٞحُيًظ ٍٞػزيحُٛٞخد أرٔ٤ِٓ ٞخٕ( :أٓخ طِ٘ ِٚ٣ػِ ٠ح َٛ٧حُؼخٗ٢ هخػيس( :حُٔوظٝ ٠٠حُٔخٗغ)ًُٝ ،ي رلٔز ٚػويًح ؿي٣يًح رٌحط ،ٚكبٗ٣ ٚيهَ ىه ً٫ٞأًّ٤ُٝخ طلض هخػيس" :ح َٛ٧ك ٢حُٔؼخٓ٬ص ح٩رخكش". أٓخ حُٔوظٌُٜ ٠٠ح حُؼوي كبٍٗٞٛ ٖٓ ٚط ٚحُ٘خثؼش حٗ٥لش حًٌَُ٤ٛٝ ،ـظ ٚحُِٔٔ٤ش حُوخُ٤ش ٖٓ حُٔلظٍٞحص ٣لون ٜٓخُق ٓظؼيىس َ١٧حف ٓظؼيى: ٖ٣حُزخثغ ،حُٔ٘ظَ ،١حُٜٔيٍ ،حُٔٔظٍٞىٝ ،حُٔـظٔغ. ٛش رؤٓش ى ٕٝأٓش ،رَ أٛزق كخؿش حٝ ْٓ٧حُ٘ؼٞد كً ٢خكش أهطخٍ حُيٗ٤خ ٝحُلخؿش اُ ٠ػوي حُظ٣ٍٞي ُٔ٤ض هخ َّ ٜٓٔخ ًخٕ ٓٔظٞحٛخ حُل٠خٍٝ ١ح٫ؿظٔخػٓ ٢ظويٓش ،أٓ ٝظوِلش ،ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٝؿ َ٤ح٤ٓ٬ٓ٩ش ػِٓ ٠وظِق حُي٣خٗخص ٝحٌُٔحٛذ ؿَّ٘٤شً أ ٝكوَ٤سً). ٝرؼي ٓ٘خه٘ش ٓٓ٬ش ػوي حُظ٣ٍٞي ٖٓ حُـٍَ ٝحُـٜخُش ٝحُويٍس ػِ ٠حُظِٔ٣ ،ْ٤وِ ٚاُ ٠حُوٝ: (ٍٞاًح طٞحكَ حُٔوظ ٠٠كٌٛ ٢ح حُؼويٝ ،حٗظل ٠حُٔخٗغ كوي هِ ٚحُزلغ ك ٢هخطٔظ ٚاَُٝ٘ٓ ٠ػ٤ش ػوي حُظ٣ٍٞي رٔؼ٘خ ٙحُلو ٢ٜحٗ٥ق حًٌَُ)(). حَُر٣ٞش ػِ ٠حُلوَحء ٜٓٝخُق حُوَ٤ حُٔٔؤُش ٔٓ9:ؤُش َٛف حُلٞحثي ّ كبٗ ٖٓ ٚحُٔؼِ ّٞإٔ ٟٓٞٞع حٓ٫ظلخىس ٖٓ كٞحثي حُز٘ٞى ،أ ٝػيّ حٓ٫ظلخىس ٜٓ٘خ ًخٕ ٖٓ حُٟٔٞٞػخص حُظ٢ ٓؼخٍح ُِِ٘حع ك ٢حُلظَس ح٧هَ٤س ،ػْ هٍَ حُلوٜخء حُٔؼخ َٕٝٛأهٌٛخ ٝاػطخءٛخ ُِلوَحءٝ ،ػيّ طًَٜخ ك ٢حُز٘ٞى، ظِض ً ٌُٖٝرو٤ض حُٔٔؤُش ٓوظِلًخ كٜ٤خ ٖٓ ك٤غ حُٜٔخٍف حُظ ٢طَٜف اُٜ٤خ ٌٙٛحُلٞحثي ،كخَُأ ١حُٞؿ ٚ٤حٌُ ١طَطخف اُٚ٤ حُ٘لْ –رؼي حُظؤَٓ ٝحُ٘ظَ ك ٢حُيُ ٞٛ– َ٤اٗلخهٜخ ػِ ٠حُلوَحء ،أَٛ ٝكٜخ اُ ٠حُـٜخص حُظ ٢طٔي حُلوَحء رِ٤ٓٞش ٖٓ طْٔ حُلخؿش اُٜ٤خ. حُٓٞخثَ ،أ ٝاُ ٠حُِٜٔلش ح٤ٓ٬ٓ٩ش حُؼخٓش حُظ٢ ّ ٌٛ ٕ٧ح حُٔخٍ ُ ْ٤رلَحّ ُؼ ،ٚ٘٤اٗٔخ كَّ رٔزذ ً٣ُ ٚٗٞخىس ػِٓ ٠ـَى هَ ٖٓ ٝؿ َ٤ػٌُٝ ،ٝٞح كبٗٚ ٣لَ ُِلو ُٖٔٝ ،َ٤ك ٢كٌٔٚ؛ ُظل ٖٓ ُٚٞؿٜش حُلَٓش اُ ٠ؿ َٜحُلَٝ ،ر٘خ ًء ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ك: "٢طزيٍ ٓزذ حُِٔي ًظزيٍ حُؼ"().ٖ٤ ٌٛٝح ٓخ أكظ ٠ر ٚحُ٘٤ن ٜٓطل ٠حٍُِهخء)(ٝ ،هٍَط ٚحُ٤ٜجش حَُ٘ػ٤ش ًَُ٘ش حَُحؿل ٢حَُٜٔك٤ش ُٓ٬ظؼٔخٍ، ٝػيى ٖٓ حُ٤ٜجخص حَُ٘ػ٤ش ُِٜٔخٍف ح٤ٓ٬ٓ٩ش ،ػِ ٠إٔ ٔ٣ ٫ظل٤ي ىحكؼٜخ ٖٓ ىكؼٜخ رٌَ٘ ٓزخَٗ أ ٝؿٓ َ٤زخًَٗ ،ؤٕ )( ٔ٣و ٢ػ٘ ٚريكؼٜخ ٝحؿذ ،أ٣َٟ ٝزش ،أ ٝطل ُٚ َٜرٜخ ىػخ٣ش ٝكٔي ،أٓ ٝخ ٗخرًُ ٚي. ػٞ٠ح ٖٓ أػ٠خثُ٘ ٚو ٚآهَ حُٔٔؤُش 10:كٌْ ر٤غ حٔٗ٩خٕ ً ٖٓ حُوٞحػي حُٞحٍىس ػٌِٛ ٠ح حُٟٔٞٞع ،هخػيس" :حُلَ ٣ ٫يهَ طلض حُ٤ي ٝحٓ٫ظ٬٤ء)("ٓٝ ،وظ٠خٛخ إٔ حُلَ ُِٔ٣ ٫يٝ ،اًح ًخٕ حُلَ ِٔ٣ ٫ي ،كبٗ٣ ٫ ٚـَ ١ػِ ٚ٤ر٤غ ٛ ٫ٝزش ٫ٝأ ١طَٜف ٖٓ حُظَٜكخص حُظ ٢طـَ ١ػِ٠ ّ حُ٘٢ء حُِٔٔٞى. ػْ إ أػ٠خء حٔٗ٩خٕ ُٔ٤ض ِٓ ًٌخ ُ٣ ُْٝ ،ٚئًٕ ًُ َٗ ٚػخ رز٤ؼٜخ ٘ٛٝخى هخػيس ط٘ ٚػِ٘ٓ ٠غ طَٜف حٔٗ٩خٕ كٔ٤خ ٣ ٫ل َّ ُٝ ،ٚكٔ٤خ ٣ ٫يهَ كِٔ٣ ٫ ٖٓ: "٢ٛٝ ،ٌِٚٓ ٢ي حُظَٜف ِٔ٣ ٫ي ح ًٕ٩ك"().ٚ٤ ٣و ٍٞحُيًظ ٍٞكٖٔ ػِ ٢حُ٘خًُ ٖٓٝ: (٢ػْ ًخٕ ٓلَ ًٓخ ػِ ٠أٗ ١و ٚإٔ ٣وِغ ؿِ ًءح ٖٓ ٗلُٔ ٚـٝ ،َٙ٤اًح ًخٕ ًُي كَح ًٓخ كٜ٣ ٬ق ك٘٤جٌ أهٌ ػ ٝٞػ٘ ،ٚأ ٝحُظزَع رٓ ٕ٧ ،ٚخ ٣ ٫ـ ُٞر٤ؼ٣ ٫ ٚـٛ ُٞزظٓٝ ،ٚخ ؿخُ ر٤ؼٚ ؿخُص ٛزظ)().ٚ ٚٗٝأػ٠خء ٤ٛجش ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩حُي ٢ُٝػِ٘ٓ ٠غ ر٤غ ح٧ػ٠خء ح٥ىٓ٤شٔٓٝ ،خ ؿخء ك ٢هَحٍٛخ : ّ (٘٣ٝزـ٬ٓ ٢كظش إٔ ح٫طلخم ػِ ٠ؿٞحُ ٗوَ حُؼ ٞ٠ك ٢حُلخ٫ص حُظ ٢طْ ر٤خٜٗخ ١َٝ٘ٓ ،رؤٕ ٣ ٫ظْ ًُي رٓٞخ١ش ر٤غ حُؼٞ٠؛ اً ٣ ٫ـ ُٞاه٠خع أػ٠خء حٔٗ٩خٕ ُِز٤غ رلخٍ ٓخ)(). ػٞ٠ح ٖٓ أػ٠خثُ٘ ٚو ٚآهَ حُٔٔؤُش 11:كٌْ ٛزش حٔٗ٩خٕ ً ػٞ٠ح ٖٓ أػ٠خثٝ ،ٚاًح ًخٕ ٓلَ ًٓخ ػِ ٠أ١ ً َٟ٣ؼ ٖٓ َ٤حُؼِٔخء أٗ ٚاًح ًخٕ ٣لَّ ػِ ٠حٔٗ٩خٕ إٔ ٣ز٤غ ً )( ٗو ٚإٔ ٣وِغ ؿِ ًءح ٖٓ ٗلُٔ ٚـُِ ،َٙ٤وخػيس" ِٔ٣ ٫ ٖٓ:ي حُظَٜف ِٔ٣ ٫ي ح ًٕ٩كًٌُٝ ،" ٚ٤ي هخػيس" ٓ:خ كَّ أهٌ ٙكَّ اػطخإ ،"ٙكبٜٗ٣ ٫ ٚق ك٘٤جٌ حُظزَع رُِ ٚـ ٕ٧ ،َ٤حُوخػيس حُلو٤ٜش طوٓ: "ٍٞخ ؿخُ ر٤ؼ ٚؿخُص ٛزظٓٝ ،ٚخ ٫ ك"().٬ ٝٝؿ ٚطوَ٣ـ: (ْٜإٔ ً ٖٓ ً٬حُٜزش ٝحُز٤غ ٓؼخٓ٬ص ٓخُ٤ش طي ٍٝك ٍٞحُٔخٍ ك ٢حَُ٘عٝ ،رٔخ إٔ ح٧ػ٠خء ُٔ٤ض ٖٓ حٞٓ٧حٍ ،كِٔ٣ ٬ي حٔٗ٩خٕ حُظَٜف كٜ٤خٝ ،ػِ٘ٓ ٚ٤غ ٛزظ٧ ٚػ٠خث ٚٗ٧ ٚطَٜف كٔ٤خ ِٔ٣ ٫ي)(). ٝحُٜل٤ق حٌٍُ ١ؿلً ٚؼ ٖٓ َ٤حُؼِٔخء حُٔؼخٝ ٖ٣َٛحُٔـخٓغ حُلو٤ٜش ٞٛ ،ؿٞحُ حُظزَع رخ٧ػ٠خء حُزَ٘٣ش، )( ُٖٔ ٞٛك ٢كخؿش اُٜ٤خٝ ،كن ٟٞحرٓ ١َٝٗٝ ٢ليىس . أٓخ ٌٙٛحُوخػيس حُلو٤ٜش حُظ ٢طَّٔٔي رٜخ حُٔخٗؼ ،ٕٞك٤ـخد ػٜ٘خ رؤٕ ٌَُ هخػيس ٓٔظؼ٘٤خص ،هخٛش اًح ًخٗض حُلَٝع ٝحُٔٔخثَ حُٔٔظؼ٘٤خص ٜٗيص أ ٍٞٛحَُ٘ع رخػظزخٍ ٓٞؿزخطٜخٝ ،ػٌِٛ ٠ح كبٗ ٚطٔظؼٜ٘ٔٓ ٠ش حُ٘وَ ٖٓ ٌٙٛ )( حُوخػيس ٌُٔخٕ حُلخؿش ٝحٍَُٝ٠س حُيحػ٤ش اُٜ٤خٍَٟٝ ٢ٛٝ ،س اٗوخً حُ٘لْ ٝىكغ ٓ٘وش حٓ٧وخّ. ٢ حُٔٔؤُش ٗ12:وَ ح٧ػ٠خء حُزَ٘٣ش ٖٓ حُٔ٤ض اُ ٠حُل ّ حٍطٌِ حُوخثِ ٕٞرؼيّ ؿٞحُ ٗوَ ح٧ػ٠خء حُزَ٘٣ش ٖٓ حٞٓ٧حص اُ ٠ح٧ك٤خء ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" ٓ:خ ؿخُ ر٤ؼ ٚؿخُص ٛزظٓٝ ٚخ ٫ك"().٬ ٝٝؿ ٚطوَ٣ـُِٔٔ ْٜؤُش ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس :إٔ حُوخثِ ٖ٤رخُـٞحُ ٞ٣حكو ٕٞػِ ٠إٔ ح٧ػ٠خء ح٥ىٓ٤ش ٣ ٫ـُٞ ر٤ؼٜخٝ ،هي ىَُّض حُوخػيس ػِ ٠إٔ ٓخ ٣ ٫ـ ُٞر٤ؼ ٫ ٚطـٛ ُٞزظ ،ٚاًًح ك٣ ٬ـ ُٞحُظزَع رخ٧ػ٠خء ح٥ىٓ٤ش ٖٓ حُلُٔ ٢ؼِٚ ك ٢كخٍ حُل٤خس ٫ٝرؼي حُٔٔخص ،كبًح حٓظ٘غ َٗ ًػخ طلِٜ٤ٜخ رٔوخرَ ٝريً ٚٗٝخٕ حُظَٜف رٜخ كَح ًٓخ. ٣و ٍٞحُيًظ ٍٞكٖٔ ػِ ٢حُ٘خًُ ٢ك ٢ر٤خٕ ٝؿ ٚحُظوَ٣ؾ ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس( ٝ:أ ٌٙٛ َٛحُوخػيس ٝحٟق ،إٔ حُز٤غ ٓ ٞٛزخىُش ٓخٍ رٔخٍ ٝإٔ حٌُ٣ ١ـ ُٞر٤ؼٓ ٞٛ ٚخ ٣يهَ طلض ِٓي حٔٗ٩خٕ ،أٓ: ١خ ًً ِٞٔٓ ٌٕٞ٣خ ُٓٝ ،ٚخ ٌٕٞ٣ ٓخ ،ً٫أٓ: ١خ ٣يهَ طلض ِٓطظ.ٚ ٝحٔٗ٩خٕ ُٓ ْ٤خًً ِٞٔٓ ْ٤ُٝ ً٫خ ُٔٗ٪خٕ رَ هلل طؼخُ ،٠كِ٧ ْ٤كي ٓٞح ٙكن حُظَٜف ك ٚ٤رز٤غ أٝؿ.َٙ٤ ٝحُٜزش :طِٔ٤ي ٓخٍ ر ٬ػ ،ٝٞكٔلَ حُٜزش ٞٛحُٔخٍٓٝ ،خُي ٌٛح حُٔخٍ ًٔخ ِٔ٣ي ر٤ؼِٔ٣ ،ٚي ٛزظ. ٚكبًح ُْ ٌٖ٣حُ٘٢ء ٓخ ً٫ك٣ ٬ـَ ١ػِ ٚ٤ر٤غ ٛ ٫ٝزش ٫ٝؿَٔٛ٤خ ٖٓ حُظَٜكخص حُ٘خهِش ٌُِِٔ٤ش)(). حُٔٔؤُش ٓ13:خ ٍٝى ك ٢كظخ ٟٝر٤ض حُظٔ َ٣ٞحٌُ٣ٞظ٢ حُٔئحٍ ح: ٍٝ٧طويّ اُ٘٤خ ػِٔ١ٝ ،َ٤ذ طِ٣ٝي ٙرٔٞحى ر٘خء ٓوظِلش حٞٗ٧حع (ر٤غ َٓحرلش)ٝ ،ك ٢حُٞهض ٗلٔٚ ِ١ذ ٓ٘خ إٔ ٗو ّٞريكغ أؿٓ ٍٞوخ ٍٝحُز٘خء ٗويًح ُل ٖ٤حٗ٫ظٜخء ٖٓ حُز٘خء ،ك٣ َٜـً َٗ ُٞػخ إٔ ٗيكغ أؿ ٍٞحُز٘خء اًُُ ٠ي حُٔوخٗ ٍٝويًحٝ ،حػظزخٍٛخ (ر٤غ َٓحرلش) ،اٟخكش اُ ٠ر٤غ َٓحرلش ٓٞحى حُز٘خء؟ حُـٞحد ٍ:أص حُِـ٘ش إٔ حُٔئحٍ كٗ ٢و ٚح ٍٝ٧ؿخثِ ٫ؿزخٍ ػِ ٞٛٝ ،ٚ٤ر٤غ ٓٞحى حُز٘خء َٓحرلش .أٓخ حُ٘ن حُؼخٗ ٖٓ ٢حُٔئحٍ : ٞٛٝإٔ ٣يكغ ر٤ض حُظٔ َ٣ٞحٌُ٣ٞظ ٢أؿٓ ٍٞوخ ٍٝحُز٘خء ٗويًحٝ ،اٟخكظٜخ اُ ٠ر٤غ َٓحرلش ٓٞحى حُز٘خء )( كٌٜح ؿ َ٤ؿخثِ َٗ ًػخ؛ ٕ٧ح٧ؿ ٍٞأٛزلض ىً٘٣خٝ ،حُي ٫ ٕٞ٣طو ٠٠ا ٫رؤٓؼخُٜخٝ ،اً ٫خٕ ٍرًخ. حُٔئحٍ حُؼخٗ٣ َٛ: ٢ـٍ ُٞر ٢حُوَ ٝحُلٖٔ ػ٘ي حَُّٔيحى رؤ٤ش َٗحث٤ش ٓؼ٘٤ش ،أ: ١إٔ َ٣ر ٢رٔئَٗ حُظَّ٠وْ ػِ ٠حُِٔغ حٓ٫ظ٤ً٬ٜش؟ حُـٞحد :إ حُوَ ٝى ٕٞٔ٠ٓ ٖ٣ك ٢حٌُٓش رخُٔؼَ ٣ ٫ٝ ...ؼيٍ ػٖ حُٔؼَ اُ ٠حُؤ٤ش ،ا ٫ػ٘ي حٗوطخع حُٔؼَ، كخُؼزَس كٍ ٢ىّ حُوَ ٝرؤىحء ٓؼَ ٓخ حهظَ ٝىٍ ٕٝر ٢رؤ٤ش ٗ٢ء آهَ. ػِ ٠أٗ ٚاًح ًخٕ حُوَ ٝهي ٝهغ ػًِٛ ٠ذ ،أ ٝك٠ش ،أٓ ٝؼِ ٖٓ: ٢حٌُٔ٬٤ص ،أ ٝحُُٔٗٝٞخص ،كٓ ٌٕٞ٤خ ٣ـذ ٍىّٓ ٞٛ ٙخ أهًَٛ ٖٓ ٟٚذ ،أ ٝك٠ش ،أٓ ٝؼِٔٓ ٢خ ٓزن ،رَٜف حُ٘ظَ ػٖ حٍطلخع حُؤ٤ش أ ٝحٗولخٜٟخٝ ،ريٕٝ )( ٌٛح ٘٣لظق رخد حَُرخ. حُٔٔؤُش ٌِ٘ٓ14:ش حُظ٠وْ ٝحٌٔٗ٫خٕ ًؼَ٤ح ٓخ طظَىى ر ٖ٤حَُ٘ػٝ ٖ٤٤ح٫هظٜخى٣ َٛ ٢ٛٝ ،ٖ٤٣ـٍ ُٞر ٢حُوَ ٝحُلٖٔ ػ٘ي حُٔيحى ٔٓ ٢ٛٝؤُش ً رؤ٤ش َٗحث٤ش ٓؼ٘٤ش ،أ: ١إٔ َ٣ر ٢رٔئَٗ حُظ٠وْ ػِ ٠حُِٔغ حٓ٫ظ٤ً٬ٜش؟ ٝحٓظ٘خىًح اُ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ٣ ٫ـًُ ُٞي ،أ٣: ١ـذ ٍىّ حُٔؼَ ٕ٧ ،حُي ٕٞ٣اٗٔخ طو ٠٠رؤٓؼخُٜخ ،كٖٔ حهظَٝ ٟخ كًٔ٘خ (ػَ٘س آ٫ف ى٘٣خٍ ٓؼ ،)ً٬ػِ ٠إٔ َ٣ىٛخ رؼي ٓ٘ش ،ػْ أٛزلض حُويٍس حَُ٘حث٤ش طٔخ( ١ٝأكي ٖٓ حَُٜٔف هَ ً ػَ٘ أُلًخ ٓؼ ،)ً٬كٔخًح َ٣ى اُ ٠حَُٜٔف أ ٝحُٔوَٝ؟ ٝحٓظ٘خىًح اُ ٌٙٛ ٠حُوخػيس ٣ ٫ـ ُٞاٍ ٫ىّ حُٔؼَ ٝا ٫كظل٘خ رخد حَُرخ. ٣و ٍٞػِ ٢أكٔي حُ َّ٘يٝ : (١ٝرٔ٘خٓزش ػَ ٌٙٛ ٝحُوخػيس ٘٣زـ ٢حُظ٘ز ٚ٤اُ ٠حٓظ٘خى رؼ ٞحُلوٜخء حُٔؼخٖ٣َٛ اُٜ٤خ ك ٢رلؼ ْٜػٖ ٌِٓ٘ش حُظ٠وْٝ ،حٌٔٗ٫خٕ ك ٖ٤طـٓ َ٤ؼَ حُؼِٔش؛ ُظزَ َ٣ػيّ ٓٞحؿ٤ش ٍر ٢حُي ٕٞ٣روخثٔش حٓ٧ؼخٍ )ٝ ، (Priceindexحُٔوٜٞى ٖٓ ٍر ٢حُوَٓٝ ٝٝخثَ حُي ٕٞ٣روخثٔش حٓ٧ؼخٍ ،إٔ َ٣ ٫ى حُٔٔظوَ ٝاُ٠ هيٍح ُحثيًح ر٘ٔزش حُِ٣خىس ك ٢هخثٔش حٓ٧ؼخٍ ،كبٕ حهظَٓ ٝؼ ً٬أُق لاير، حُٔوَٓ ٝزِؾ هَ ٟٚكلٔذ ،رَ ٤٠٣ق اًُ ٚ٤ ً ٝحُىحىص هخثٔش حٓ٧ؼخٍ ر٘ٔزش ػَ٘س ك ٢حُٔخثش ػ٘ي ح٧ىحء ،كبَٗ٣ ٚى اُ ٠حُٔوَ ٝأُلخ ٓٝخثش لاير. ٓٝلَ حٓ٫ظٜ٘خى ر ٌٜٙحُوخػيس ٘ٛخ إٔ حُي ٕٞ٣طو ٠٠رؤٓؼخُٜخٝ ،حَُٔحى ٖٓ حُٔؼِ٤ش ك ٢حُيٝ ٕٞ٣حُوَ،ٝٝ )( حَُرخ حُٔلَّ َٗ ًػخ. حُٔؼِ٤ش ك ٢حُٔويحٍٝ ،حٌُٔ٤ش ى ٕٝحُؤ٤ش حُٔخُ٤ش ٖٓٝ ،ػْ طؼظزَ حُِ٣خىس ػِٜ٤خ ٖٓ ّ كٌٜح ٍأٓ ١ي٣ي ٓزيثً٤خ ٓز٘ ٢ػِ ٠ح٫كظ٤خٝ ١حُِ٘حٛش ٌُٖٝ ،حُٞحهغ إٔ ٌِٓ٘ش حُظّ٠وْ ٝحٌٔٗ٫خٕ رلخؿش اُ٠ ٓؼخُـش ؿي٣يس ،أك٤خًٗخ ،رل٤غ طظلن ٓغ هٞحػي حُؼيٍ ٝحٜٗ٩خف حُظ ٢هٍَٛخ حُظَ٘٣غ ح ٢ٓ٬ٓ٩حُلٌ ،ْ٤كٔوظ٠خٛخ إٔ ٘٣ظَ كٟٞٞٓ ٢ع طـٓ َ٤ؼَ حُؼِٔش ريهش ،كبًح ًخٕ كخك ً ٘خ ك٘٤جٌ ٣ـذ إٔ ٓ ٌٕٞ٣لَ حػظزخٍ كٟٞ ٢ء ٗظَ٣ش حُظَٝف حُطخٍثش حُوخٗ٤ٗٞش حُٔظلوش ٓغ أ ٍٞٛحُلو ٚحٗ ٖٓ ٢ٓ٬ٓ٩ظَ٣ش ٟٝغ حُـٞحثقٗٝ ،ظَ٣ش ٍكغ حُٝ ،ٍَ٠ؿَٔٛ٤خ. ٝكَ حُٔؼِ٠ش ػٌِٛ ٠ح حُٔزيأ حُٔ٘خٍ اُ ٚ٤آٗ ًلخ ٣ ٫ظؼخٍٓ ٝغ هخػيس( :حُيُّ ٕٞ٣طو ٠٠رؤٓؼخُٜخ)؛ اً حُٔؼِ٤ش ٓلوٞىس ،أٓ ٝؼ٤زش ػِ ٠أهَ طوي َ٣رٔزذ حُظـ َ٤حُلخكٖ ،كٗ ٬ي إٔ حُ٘ظَ اُ ٠حٌُٔ٤ش ٝحُٔويحٍ ٞٛحٌٖٔ٣ ٌُٖٝ ،َٛ٧ حُؼي ٍٝػ٘ ٚك ٖ٤حُلخؿش حُ٘ي٣يس اُ ٠حػظزخٍ حُؤ٤ش ُظلو٤ن حُظٔخػَ حُٔطِٞد ٖٓ رخد حٓ٫ظلٔخٕ ٝهللا أػِْ)(). حُٔٔؤُش 15:كٌْ ط٣ٍٞن حُيَّ ٖ٣حُ٘وي ١ك ٢حُلو ٚح٢ٓ٬ٓ٩ ٓؼخَٛح آهَ، رؼي ٌٛح حُظطٞحف ك ٢هٞحػي ٝأكٌخّ حُيَّٝ ،ٖ٣حُظطز٤وخص حُٔؼخَٛس ػِٜ٤خٗ ،ـي ططزً ٤وخ ً ٞٛكي٣غ حٓٝ٧خ ١حُٔخُ٤ش ٝحَُٜٔك٤ش ح٤ٓ٬ٓ٩ش أ ٞٛٝ ٫ػِٔ٤ش "حُظ٣ٍٞن" ٢ٛٝ ،ك ٢أرٔ ٢طؼَ٣لخطٜخ ػِٔ٤ش طَٔ٤٤ ى.ٕٞ٣ كٌِٔش (حُظ٣ٍٞن ) ٢ٛطؼَ٣ذ ُٜٔطِق حهظٜخى ١كي٣غ (Securitization) ٞٛٝحٌُ٣ ١ؼ٘: ٢ؿؼَ حُيٖ٣ حُٔئؿَ كًٓ ٢ش حُـ– َ٤ك ٢حُلظَس ٓخ ر ٖ٤ػزٞط ٚك ٢حٌُٓش ٝكِ ٍٞأؿًًِ ٌٞٛ– ٚخ هخرِش ُِظيح ٍٝكٞٓ ٢م ػخٗ٣ٞش. ٝرٌُي ٌٖٔ٣إٔ طـَ ١ػِ ٚ٤ػِٔ٤خص حُظزخىٍ ٝحُظيح ٍٝحُٔوظِلش٘٣ٝ ،وِذ اُٗ ٠وٞى ٗخٟش رؼي إٔ ًخٕ ٓـَى حُظِحّ كًٓ ٢ش حُٔي.ٖ٣ ٝهي حٗظوض ٌٙٛحُظٔٔ٤ش ٓٔخ ؿخء ك ٢حُِـش ٖٓ ه: ُْٜٞأٍٝم حَُؿَ؛ اًح ٛخٍ ًح ٍٝم ٝ.حٍُٞم :حُيٍحْٛ حَُٔٝ٠رش ٖٓ حُل٠ش ًُٝ.ي ً٘خ٣ش ػٖ ًؼَس حُ٘وٞى ك٣ ٢ي ٖٓٝ(). ٙحُٔؼِ ّٞإٔ حُيحثٖ َ٤ٜ٣رخُظ٣ٍٞن ًح ٗوٞى ٓخثِش ٜي. ( ٍَِ ٝم )رؼي إٔ ًخٕ ٓـَى ٛخكذ ىٓ ٖ٣ئؿَ كًٓ ٢ش حُـًٌٝ ،َ٤ح ٓخثَ ٖٓ حٗظوِض اُ٤ٌِٓ ٚ٤ش ًُي حُ َّ ٍٞم )ك ٢حُلو ٚحُل٘زِ ٢حٌُ٣ ١ؼ٘: (٢إٔ ٘٣ظَ ١حُ٘وِٓ ٚؼش ٗٔ٤جش ،ػْ ٣ز٤ؼٜخ ٗويًح ٗٝظًُ َ٤ي ٜٓطِق (حُظ َّ ُ )( ُـ َ٤حُزخثغ رؤٌهَ ٓٔخ حٗظَحٛخ ر٤ُ ،ٚل َٜرٌُي ػِ ٠حُ٘وي ) .ك٤غ إ هٜي ًُي حُ٘و ٚرخُز٤ؼظ ٞٛ ٖ٤حُل ٍٜٞػِ٠ حُيٍح ْٛحَُّ٘خٟش (حُ٘وٞى حُٔخثِش ) ٫ؿ.َ٤ ٝهي أِ١ن رؼ ٞحُؼِٔخء حُٔؼخ ٖ٣َٛػِ ٌٙٛ ٠حُؼِٔ٤ش حْٓ (حُظَّ٤ٌِ ٜي) ًًَٝ ،أٜٗخ طو ّٞك ٢حٓ٧خّ ػِ٠ هِن أٍٝحم ٓخُ٤ش هخرِش ُِظيحٓ ،ٍٝز٘٤ش ػِ ٠كخكظش حٓظؼٔخٍ٣ش ًحص ُٓٞ٤ش ٓظيٗ٤ش ٌٛ().ح ٝهي حًظٔزض ٌٙٛحٍٝ٧حم حُٔخُ٤ش (ٝػخثن طيح ٍٝحُي ) ٕٞ٣أ٤ٔٛش ًزَ ٟك ٢أٓٞحم حُٔخٍ حُؼخُٔ٤ش ك ٢حُٔ٘ٞحص ح٧هَ٤س ،ك٤غ كظلض حُزخد ػَِٜٓ ٠حػٚ٤ َّ حُٔ٘ظْ. ُظيح ٍٝحُيٝ ٕٞ٣حٓظؼٔخٍ حٞٓ٧حٍ كٌٛ ٢ح حُٔز َ٤حُٔ َََّٔ٤ ٣ٍٞن؟ كٔخ ٞٛحُلٌْ حَُ٘ػُ ٢ؼِٔ٤ش حُظ َّ ِ إ حُ٘ظَ حُلو٣ ٢ٜوظ ٢٠حُظلَ٣ن رٞٗ ٖ٤ػ ٖٓ ٖ٤حُٔي٤ٗٞ٣شٓ :ي٤ٗٞ٣ش حُ٘وٞىٓٝ ،ي٤ٗٞ٣ش حُِٔغ (ػَٝٝ حُظـخٍس ٝ).حٌُٜ٘ٔ٣ ١خ كٌٛ ٢ح حُزلغ ٓ ٞٛي٤ٗٞ٣ش حُ٘وٞى ،أ ٝط٣ٍٞن حُيَّ ْٖ٣حُ٘وي ١حٌُ ١طو ّٞر ٚحُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش. ٝهي ًٛذ حُيًظًٔ ٚ٣ِٗ ٍٞخٍ كٔخى اُ ٠حُظل َ٤ٜك ٢حُٔٔؤُش ػِ ٠حُ٘ل ٞحُظخُ:٢ (٣ ٫ـ ُٞط٣ٍٞن ى ٖ٣حَُٔحرلش (حَُٜٔك٤ش )حُٔئؿَٝ ،طيح ٖٓ ُٚٝهزَ حُٜٔخٍف ح٤ٓ٬ٓ٩ش أ ٝح٧كَحى ك٢ ٓٞم ػخٗ٣ٞش أ ٝػٖ ٣َ١ن حُز٤غ حُٔزخَٗ ر٘وي ٓؼـَ أهَ ًٓ٘ٔ ،ٚخ ٣ـَ ١ك ٢ػِٔ٤خص ط٣ٍٞن حُي ٕٞ٣حُٔوظِلش ٝطيحُٜٝخ كٞٓ ٢م حٍٝ٧حم حُٔخُ٤ش ،ك٤غ إ ًُي ٖٓ حَُرخ رخطلخم أ َٛحُؼِْ. ٜخ ٗخثؼشً كٝ ٢ػخء حُٔ٠خٍرش، أٓخ ػٖ كٌْ ر٤غ ٌٞٛى حُٔ٠خٍرش ُي ٟحُز٘ٞى ح٤ٓ٬ٓ٩ش ،حُظ ٢طٔؼَ كً ٜك٤لَم كٗ ٢ؤٜٗخ ر ٖ٤ػ٬ع كخ٫ص: حُلخُش ح: ٠ُٝ٧إٔ طٌٞٓ ٕٞؿٞىحص ٝػخء حُٔ٠خٍرش ِٓؼًخ ػ٤٘٤ش .ك ٫ ٌٜٙكَؽ َٗ ًػخ ك ٢ر٤غ ًٌٜٞٛخ ر٘وٞى ٠خ كَٗ ٢حء حُٔٔخ( ْٛحُـي٣ي )كٜش حُٔٔخْٛ ٓؼـِش أهَ ٖٓ هٔ٤ظٜخ حُٔٞه٤ش أ ٝأًؼَ أٔٓ ٝخ٣ٝش ٫ٝ ،كَؽ أً ٣ ٠خ (حُوخٍؽ) ًُ ٕ٧ ،ي ًِ ٖٓ ٚهز َ٤ر٤غ ح٧ػ٤خٕ رخُ٘وٞى حُٔؼـِش٘٣ ٫ٝ ،ط ١ٞػِ٣َٛ ٠ق حَُرخ أٗ ٝزٜظ ٞٛٝ ،ٚهخ ٍٍ أً ٣ ٖٓ حُـٍَ حُٔلظً َٗ ٍٞػخٝ ،ح َٛ٧ك ٚ٤حُلَ ٝحَُٔ٘ٝػ٤ش. حُلخُش حُؼخٗ٤ش :إٔ طٌٞٓ ٕٞؿٞىحص ٝػخء حُٔ٠خٍرش ىَٓ ٕٞ٣حرلخص ٓئؿِش كو. ٢ك ٌٜٙحُي٣ ٫ ٕٞ٣لَ ط٣ٍٞوٜخ٣ ٫ٝ ،ـ ُٞر٤غ ًٌٜٞٛخ ر٘وٞى ٓؼـِش أهَ ٖٓ ٓويحٍ حُي ٕٞ٣حُٔئهَسًٔ ،خ أٗ٣ ٫ ٚـَٗ ُٞحء ٓٔخ( ْٛؿي٣ي ) كٜش ٓٔخ( ْٛهخٍؽ )ر٘وٞى ٗخؿِس أهَ ٖٓ حُٔويحٍ حُٔئؿَ حٌُ ١طٔؼِٗ٫ ،ٚظٔخٍ ًُي ػِ ٠حَُرخ رخطلخم أ َٛحُؼِْ. حُلخُش حُؼخُؼش :إٔ طٌٞٓ ٕٞؿٞىحص ٝػخء حُٔ٠خٍرش هًِ ٤ طخ ٖٓ ِٓغ ػ٤٘٤ش (ٗٝلٛٞخ ٖٓ حُٔ٘خكغ )ٝىٕٞ٣ َٓحرلخص ٝ.ك ٌٙٛ ٢حُلخُش ٣لَم رٍٞٛ ٖ٤ط:ٖ٤ ح: ٠ُٝ٧إٔ طٌ ٕٞهٔ٤ش ح٧ػ٤خٕ (ٗٝلٛٞخ ٖٓ حُٔ٘خكغ )أًؼَ ٖٓ ٓويحٍ حُي ٖ٣حُٔٞؿٞى ك ٢حُٞػخءٝ ،ػ٘يٛخ ّ حٌَُ)("ًٔ ،خ ١َٔ٣ػِ ٌٙٛ ٠حٍُٜٞس كٌْ حُلخُش ح ٞٛٝ ،٠ُٝ٧حُلَ ٝحُـٞحُ ،اً" :ح٧ه َُّ طَزَ ٌغ ًُ٨ؼًَ٨ُٝ ،ؼَ كٌ ُْ ٓ ٞٛوٍَ ك ٢هٞحػي حُلو.ٚ ٝحٍُٜٞس حُؼخٗ٤ش :إٔ طٌ ٕٞهٔ٤ش ح٧ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغ أهَ ٖٓ ٓويحٍ ى ٖ٣حَُٔحرلشٝ ،ػ٘يٛخ ١َٔ٣ػٌِٙٛ ٠ حٍُٜٞس كٌْ حُلخُش حُؼخٗ٤ش ٞٛٝ ،حُلَٓش ٝحُلظَ ،اً" :ح٧ه َُّ ِ٣ ٫حكْ حً٧ؼَ)(": "ٕ٧ٝ ،اهخٓش حً٧ؼَ ٓوخّ حٌُ َّ أٌَ ٛ )( ك ٢حَُ٘ع)("ًٔ ،خ ؿخء ك ٢هٞحػي حُلو.ٚ ٝهي ؿخء طؤً٤ي ًُي ك ٢هَحٍ ٓـِْ ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩رـيس ك٘ٓ ٍٞيحص حُٔوخٍٟش ٘ٓٝيحص حٓ٫ظؼٔخٍ :ٜٚٗٝ (حٍُٜٞس حُٔوزُٞش َٗ ًػخ ُٔ٘يحص حُٔوخٍٟش رٞؿ ٚػخّ ٫ري إٔ طظٞحكَ كٜ٤خ حُؼ٘خ َٛحُظخُ٤ش: إٔ طٌٌٞٛ ٕٞى حُٔوخٍٟش هخرِش ُِظيح ٍٝرؼي حٗظٜخء حُلظَس حُٔليىس ًُ٬ظظخد ،رخػظزخٍ ًُي ٓؤًًٗٝخ كٖٓ ٚ٤حُٔ٠خٍد ػ٘ي ٗ٘ٞء حُٔ٘يحصٓ ،غ َٓحػخس حُٞ٠حر ٢حُظخُ٤ش: أ -اًح ًخٕ ٓخٍ حُوَح ٝحُٔظـٔغ رؼي حً٫ظظخد ٝهزَ حُٔزخَٗس ك ٢حُؼَٔ رخُٔخٍ ٓخ ِ٣حٍ ٗوٞىًح ،كبٕ طيحٍٝ ٌٞٛى حُٔوخٍٟش ٣ؼظزَ ٓزخىُش ٗوي ر٘ويٝ ،ططزن ػِ ٚ٤أكٌخّ حَُٜف. د -اًح أٛزق ٓخٍ حُوَح ٝىًٗٞ٣خ ،كظطزن ػِ ٠طيحٌٞٛ ٍٝى حُٔوخٍٟش أكٌخّ طيح ٍٝحُظؼخَٓ رخُي.ٕٞ٣ ؽ -اًح ٛخٍ ٓخٍ حُوَحٞٓ ٝؿٞىحص ٓوظِطش ٖٓ حُ٘وٞى ٝحُيٝ ٕٞ٣ح٧ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغ ،كبٗ٣ ٚـ ُٞطيحٍٝ ٌٞٛى حُٔوخٍٟش ٝكوًخ ُِٔؼَ حُٔظَح ٠ٟػِ ،ٚ٤ػِ ٠إٔ ٌٕٞ٣حُـخُذ ك ٌٙٛ ٢حُلخُش أػ٤خًٗخ ٘ٓٝخكغ)(). حُٔٔؤُش 16:كظخٓ ٟٝؼخَٛس ك٘ٓ ٢غ ٟٝغ َٗ ١ٝكخٓيس ٓ٘خك٤ش ُٔوظ ٠٠حُؼوٞى: ٣ـذ حُظ٘ز ٚ٤اُ ٠أٗ ٚهي ُٞكع كً ٢ؼ ٖٓ َ٤حُٔؼخٓ٬ص حُٔؼخَٛس ٟٝغ حَُ٘ ١ٝحُٔ٘خك٤ش ُٔوظ ٠٠حُؼوٞى، ٌٛٝح ٣ ٫ـ.ُٞ كوي ٗ ٚح ُلوٜخء ػِ ٠إٔ حٗظَحٓ ١خ ٘٣خكٓ ٢وٜٞى حُؼوي ح ٌٕٞ٣ ٢ِٛ٧كخٓيًحٓ ،لٔيًح ُِوؼئً ،خ ُٝ ٞهق )( ىحٍح ١َٗٝ ،ر٤ؼٜخ ٓظٗ ٠خء ،أٛ ٝزظٜخ. ً ُٝظ٬كًُ ٢ي هٍَص رؼ ٞحُ٤ٜجخص حَُ٘ػ٤ش حُظخرؼش ُزؼ ٞحُٜٔخٍف ح٤ٓ٬ٓ٩ش ،ارطخٍ ٌٙٛحَُ٘١ٝ حُٔ٘خك٤ش َٛ٧حُؼوٞى. ًُ ٖٓٝي ٓخ ؿخء ك ٢حُلظخ ٟٝحَُ٘ػ٤ش ُِز٘ي ح ٢ٓ٬ٓ٩حٍ٧ىٗ:٢ ٣ـذ إٔ ٌٕٞ٣حَُرق حُٔظلون ُِٔ٠خٍد ٗٔزش ٗخثؼش ٓؼ٘٤ش ًخُؼِغ ٝحُٜ٘ق ٝحُؼِؼٜ٣ ٫ٝ ،ٖ٤ق ح٫طلخمػِٓ ٠زِؾ ٓوطٞع رً ٚؤُق أ ٝأُل ٚٗ٧ ،ٖ٤هي ٣ ٫ل َٜحَُرق؛ ٝهي ٣ ٫لٌٛ ٟٞٓ َٜح حُٔزِؾ حُٔوطٞع كظ٘ظل٢ حُٔ٘خًٍش ،اً ُ ٞحطلو٘خ ػِ ٠أُ ق ُِٔ٠خٍد٣ ُْٝ ،لٞٓ َٜح ٙػٍِ ٠رق ،كٔؼ٘خ ٙإٔ حُطَك٘٣ ُْ ٖ٤ظًَخ ك٢ٗ ٢ء، )( ٌٌٛٝح كبٕ حٗظَح ١هيٍ ٓوطٞع ٖٓ ٍرق حُٔ٠خٍرش ٘٣خكٓ ٢وظ ٠٠حُٔ٘خًٍش حُظ ٢طٔظِِٜٓخ حُٔ٠خٍرش. ٣ ٫ـ٠ُِٔ ُٞخٍد إٔ ٌ٣لَ َُد حُٔخٍ ٝكخء حُٔ٘ظَ ١رخُؼٖٔ كٞٓ ٢ػي حٓظلوخه٣ ٚٗ٧ ،ٚئ ٍٝاًُ ٠لخُشٍأّ حُٔخٍ ُِٔ٠خٍرش ٍٝرلٜخٓ ٞٛٝ ،خ ٘٣خكٓ ٢وظ ٠٠ػوي حُٔ٠خٍرش حُظ ٢طو ّٞػِ ٠حػظزخٍ حُٔ٠خٍد أًٓ٘٤خ ً٬٤ًٝٝ )( كٍ ٢أّ حُٔخٍٟ ٫ ،خًٓ٘خ ُ.ٚ ٣ ٫ـ ُٞحٗظَح ١طؤؿٍ َ٤أّ حُٔخٍ ك ٢ػوي حُِْٔ ،رَ ٣ـذ طُِِٔ ٚٔ٤زخثغ كٓ ٢ـِْ حُؼويُٝ ،ؼَ حُلٌٔشك ٢حٗظَحٌٛ ١ح حَُ٘ ١إٔ حُِْٔ ٗ َع ٍ٩كخم حُِْٔٔ اُ ٚ٤رخُؼٖٔ حٌُ٣ ١لظخؿ ٚك ٢اٗظخؿِٓ ٚؼظ ،ٚكؼيّ اهزخ ٝحُؼٖٔ ٣ظ٘خكٓ ٠غ حُٔوٜٞى ٖٓ حُؼوي ٗلٔ َٟ٣ ٌُٖ. ٚحُٔخٌُ٤ش إٔ حُظؤه َ٤هِ ،ٖ٤ٓٞ٤ً ً٬٤أ ٝػ٬ػش ك ٢طٍِٔ ْ٤أّ حُٔخٍ ٣ ٫لٔي )( حُؼوي. ٣ ٫ـ ُٞحٗظَح ١حُٔ٠خٕ ػِ ٠حُِْٔٔ اُ ،ٚ٤رؼي ِٗٓ ٍٝؼَ حُِٔؼش حُٔز٤ؼش ك ٢ػوي حُِْٔ ػٖ حُٔؼَ حُٔظلن)( ػِ ٚ٤ػ٘ي حُؼوي ،اً إ حُظِحٓ ٚرظِٔ ْ٤حُِٔؼش اُ ٠حُِْٟٔٔٔ ٫ ،خٕ ٓؼَ ُٜخ؛ ٌٛ ٕ٧ح حُٔ٠خٕ ؿٓ َ٤وي ٍٝػِ.ٚ٤ حُٔٔؤُش 17:كٌْ حٗظَح ١حُظؼ ٞ٣ٞك ٢حُؼوٞى ُظ٬ك ٢حُ ٍَ٠حُلخ( َٛحَُ٘ ١حُ َـَِ حث):٢ ؿخء ك ٢حُـِء حُؼخٗ ٖٓ ٢حُلظخ ٟٝحَُ٘ػ٤ش ُِز٘ي ح ٢ٓ٬ٓ٩حٍ٧ىٗٓ ٢خ :٢ِ٣ ًؼَ٤ح ٖٓ حُؼٔ٬ء ٣ ٫و ٕٞٓٞرظٔي٣ي ح٧هٔخ ١حُٔطِٞرش ُِٓ٘ ْٜز٘ي ك٢ ٓئحٍ :أٍؿ ٞإٔ أٟٝق ُٔٔخكظٌْ إٔ ً ًؼَ٤ح ًٌُٓ٘ٝ ،َٕٝٓٞٓ ْٜي كبٕ حُزؼ٣ ٞظؤهَ ك ٢حُظٔي٣يحص ُظلَحص ِ٣ٞ١ش. حُٔٞحػ٤ي حُٔليىس ،ػِ ٠حَُؿْ ٖٓ إٔ ً ٌُح َ٣ؿٔٓ ٖٓ ٠خكظٌ ْ حُظٌَّ رز٤خٕ حَُأ ١حَُ٘ػ ٢ك ٍٞاٟخكش ر٘ي ك ٢ػوٞىٗخ ٣ـُِ ِ٤ز٘ي إٔ ٣طِذ ٖٓ حُؼٔ– َ٤ك ٢طِي حُلخُش –حُظؼ ٞ٣ٞػٖ حُ ٍَ٠حٌُ٤ٜ٣ ١ذ حُز٘ي ك ٢حُلخ٫ص حُٔ٘خٍ اُٜ٤خ. َٗؿ – ٞك ٢كخٍ ٓٞحكوظٌْ ػِ ٠حُٔزيأ –إٔ طِٝىٗٝخ رخُ٘ ٚحٌُ ١طَٞٓ ٚٗٝحك ًوخ ُِ َّ َ٘ع. :ٜٚ ٝؿخء حُـٞحد ٓخ ٗ ُّ أٍ ٟإٔ حُ َّ َ٘ع ح٣ ٫ ٢ٓ٬ٓ٩ؼخٍ ٝكٟٝ ٢غ َٗ ١رخُ٤ٜـش حُظخُ٤ش ،ك ٢ػوي ٓؼيٍ َُِ٘ ١ٝحُؼخٓش، ُِظؼخَٓ ٝحٌُلخُش حُٔطِوش ِٓلوًخ ر٠ٓ ،ُٚ ً٬ٌٔٓ ،ٚخكًخ اُ:ٚ٤ ػطلًخ ػِ ٠حُؼوي حٓ٧خٓ ١َُِٝ٘ ٢حُؼخٓشُِ ،ظؼخَٓ ٝحٌُلخُش حُٔطِوشَٜٗ ،ف رخٗ٫ظَح ١حُٔزلٞع ػ٘ ٚأىٗخ،ٙ ِٓلوًخ رخُؼوي حٓ٧خٓ ٢حًٌُٔ٠ٓ( ُٚ ً٬ٌٔٓ ٍٞخكًخ اُ).ٚ٤ ٘٣ظَ ١ك ٢كخُش كِ ٍٞأؿَ حُ٫ظِحٓخص حُٔظَطزش كًٓ ٢ظ٘خ اُ ٠حُز٘يٝ ،حٓظ٘خػ٘خ ػٖ حُٞكخء –ٍؿْ َُٗٔ٣خ – ٣لن ُِز٘ي إٔ ٣طخُز٘خ رٔخ ُلوٗ ٍَٟ ٖٓ ٚخٗت ،أٓ ٝظؼِن رٞحهؼش حٓظ٘خػ٘خ ػٖ حُٞكخء كٓ ٢يس حُٔٔخِ١شٝ ،ك ٢كخُش ػيّ حطلخه٘خ ٓغ حُز٘ي ػِ ٠طوي َ٣حُ ،ٍَ٠طلخٍ ٓطخُزش حُز٘ي اُ ٠حُظلٌ ْ٤حُٔزلٞع ػ٘ ٚك ٢حُؼوي حٓ٧خٓ ٢حًٌُٔٓ ،ٍٞغ حُؼِْ َٓٓٞح ٖٓ ِٔ٣ي أٓٞح٘ٓ ً٫وُٞش ،أ ٝؿ٘ٓ َ٤وُٞش٘ٔ٣ ٫ ،غ حَُ٘ع رؤٗ ٖٓ ٚحُٔلٝ ،ّٜٞحُٔظلن ػِ ٚ٤ر٘٘٤خ أٗ٣ ٚؼظزَ ً حٝ ،٢ٓ٬ٓ٩حُوٞحٗٝ ٖ٤حٗ٧ظٔش حُٔؼظٔيس ٖٓ حُظَٜف رٜخٞٓ ،حء ًخٗض َٓٗٞٛش َٓ٧حُز٘ي ،أ ٝؿَٗٞٛٓ َ٤شٓ ،خ ىحٓض طٌلُٔ ٢يحى حُ٫ظِحٓخص حُٔزلٞع ػٜ٘خ أػً٤ًِ ،ٙ٬خ أ ٝؿِثً٤خُِ ٌٕٞ٣ٝ ،ز٘ي حُلن ك ٢حُٔطخُزش رٔويحٍ حُ ،ٍَ٠ىٕٝ حُلخؿش اُ ٠طٞؿ ٚ٤اهطخٍ ػيُ ،٢أ ٝاٌٗحٍ ،أ ٝط٘ز ٚ٤أ ٝأ ١اؿَحء آهَ. ً ؿخثِح ٝػِ: ٚ٤كبٕ ٟٝغ حَُ٘ ١رخُ٤ٜـش حًٌٍُٔٞس أػ ،ٙ٬رؼي حطلخم حُطَك ٖ٤حُٔظؼخهي ٖ٣ػِٜ٤خٌٕٞ٣ ، ٜلّش ٝحُُُِِِّٝ ،ّٝلي٣غ حَُ٘٣ق« :حُِٔٔٔ ٕٞػِ ْٜ١َٝٗ ٠اً َٗ ٫ كَّ كً،٫٬ َٗ ًػخ؛ ٕ٧ح َٛ٧ك ٢حَُ٘ ١ٝحُ ِ ّ ١خ َّ أ ٝأك ََّ كَح ًٓخ»()(). ٝحُٞحهغ إٔ ٌٛح حُـٞحد حػظَ ٝػِ ٚ٤رؼ ٞحُزخكؼ ٖ٤حُٔؼخًُ ،ٖ٣َٛي إٔ حٓ٫ظي ٍ٫رخُلي٣غ حُّٔخرن حٌُ١ ٜٚرٔؼخرش هخػيس كو٤ٜش ػ٘ي حُزؼ ،()ٞطوَ٣ؾ ؿٓ َ٤ي٣يٓ ٕ٧ ،خ طزو ٖٓ ٠ح٧هٔخٔ٣ ١ؼَ ىً٘٣خ كًٓ ٢ش حُٔي٫ٝ ،ٖ٣ ٣ؼظزَ ٗ ُّ ٣ـ ُٞحٗظَح ١أهٌ حُِ٣خىس ػِ ،ٚ٤رلـش ح٫طلخم حُٔٔزن ر ٖ٤حُطَك ٖ٤ػِ ٠ىكغ حُظؼ ٞ٣ٞػ٘ي طلون حُ ٍَ٠رٔزذ حُظؤهَ كٓ ٢يحى أهٔخ ١حُي ٫ٝ ،ٖ٣كَم ٓٞحء أًخٕ حٗ٫ظَح ١كِٛ ٢ذ حُؼوي أّ ػوذ ارَحٓ ْ٤ُٝ ،ٚهخكً٤خ ٓخ ٣ظٚ٘ٔ٠ ٓؼَ ٌٛح حُوَحٍ ٖٓ كظق رخد حَُرخ. ُِٝظ٤ٟٞق أًؼَ أًًَ هَحٍ ٓـِْ حُٔـٔغ حُلو ٢ٜحُظخرغ َُحرطش حُؼخُْ ح ،٢ٓ٬ٓ٩حٌُ٣ ١ظؼِن رٌٜح حُٟٔٞٞعًٔ ٞٛٝ ،خ :٢ِ٣ (إ حُيحثٖ اًح َٗ ١ػِ ٠حُٔي ،ٖ٣أ ٝكَ ٝػِ ٚ٤إٔ ٣يكغ ٓزِـًخ ٖٓ حُٔخٍ ؿَحٓشً ٓخُ٤ش ؿِحث٤ش ٓليىس، أ ٝر٘ٔزش ٓؼ٘٤ش اًح طؤهَ ػٖ حَُّٔيحى ك ٢حُٔٞػي حُٔليى رٜٔ٘٤خ –ك ،١َٗ ٜٞأ ٝكَ ٝرخ٣ ٫ٝ ،َ١ـذ حُٞكخء ر ،ٚرَ ٣ ٫ٝلَٞٓ ،حء ًخٕ حُ َّ ٘خٍى ٞٛحَُٜٔف ،أ ٝؿَٙ٤؛ ٌٛ ٕ٧ح رؼٍ ٞٛ ٚ٘٤رخ حُـخ٤ِٛش حٌُ ٍِٗ ١حُوَإٓ رظلَ)().ٚٔ٣ ه٬ف"(). ُٝؼَ هَحٍ حُٔـٔغ ٌٛحُ ،ه ِ َّؽ ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" ًَ:هَ ١َٗ ٝك ٚ٤إٔ ٣ِ٣ي ،ٙك ٜٞكَحّ رـَ٤ ( ٝر ٌٜٙحُٔ٘خٓزش ٖٓ حُٔ٘خٓذ إٔ أٗ َ٤اُ ٠أٗ٣ ٚـ ُٞحٗ٫ظَح ١ك ٢رؼ ٞحُؼوٞى حُٔخُ٤ش رَ٘ ١ؿِحثً ،٢ؤٕ ٗ٘ظَ ١ػِٗ ٠و ٚرظِٔ ْ٤حُٔز٤غ ك ٢ػوي حُز٤غ ،أ ٝاك٠خٍ حُٜٔٞ٘ع ك ٢حٓ٫ظٜ٘خع ٓؼ ً٬هٓ ٍ٬يّس ٓؼ٘٤شٝ ،ػ٘ي ٓخ ٣وَ رخُظِحٓ٣ ٚيكغ ٓزِـًخ ؿِح َء ْ اه ُِٚ َ٬رخُظِحٓ.ٚ كٔؼَ ٌٛح حَُ٘ ١ؿخثِ ،ػِ ٠أ٣ ٫ظـخ ُٝحَُ٘ ١حُـِحث ٢كي حُٔؼو ٍٞرؤٕ ًخٕ أًؼَ ٖٓ حُ ٍَ٠حٌُ٣ ١ؼٞى ػِ ٠حُطَف ح٥هَ ،ر٘خ ًء ػِ ٠حُوخػيس حُؼخٓش حُٔوٍَس" َٟ ٫ٝ ٍَٟ ٫:حٍ"(). َّ ٘٣ٝزـ ٢حُظ٘ز٘ٛ ٚ٤خ اُ ٠أٗ٣ ٫ ٚـ ُٞحُ َّ حُِْٔٔ ك ٚ٤ك ٢ػوي حَُِّْٔٚٗ٧ ، َ٘ ١حُـِحث ٢ػٖ حُظؤه َ٤ك ٢طِْٔ٤ )( ػزخٍس ػٖ ى٣ ٫ٝ ،ٖ٣ـ ُٞحٗظَح ١حُِ٣خىس ك ٢حُي ٕٞ٣ػ٘ي حُظؤه) .َ٤ حُٔٔؤُش 18:طؤ ْ٤حَُرق ر ٖ٤حَُ٘ ٖ٤ٌ٣كًَٗ ٢ش حُؼ٘خٕ: حٗطً ٬هخ ٖٓ حُظوَ٣ؾ ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش حُٔٔظ٘يس اُ ٠حُلي٣غ" :حُِٔٔٔ ٕٞػ٘ي َٗ": ْٜ١ٝؿ ُٞحُؼِٔخء ك٢ ًَٗش حُؼ٘خٕ إٔ ٣ؤْ حَُرق ر ٖ٤حَُ٘ ،ٖ٤ٌ٣رلٔذ ٓخ ٣ظلوخٕ ػِٔٓ ٖٓ ٚ٤خٝحس أ ٝطلخ ،َٟرَ٘ ١إٔ ٌٕٞ٣حُ َّ٘٤ٜذ ؿِ ًءح ٓ٘خ ًػخ ٖٓ حَُرق ًٜ٘ق أ ٝػِغ ،ك٤ـ ُٞإٔ ٣ظلن حٌَُ٘٣خٕ ػِ ٠طؤ ْ٤حَُرق ر٘ٔزش ٓخ ُٜٔخ٣ٝ ،ـ ُٞإٔ ٣ظلوخ ػِ ٠طؤ ٚٔ٤رخُظٔخٓ ١ٝغ طلخِٜٟٔخ ك ٢حُٔخًٍٔ ،خ ٣ـ ُٞإٔ ٣ظلخ ٬ٟك ٢حَُرق ٓغ طٔخٜٔ٣ٝخ ك ٢حُٔخًٍٔ ،خ ٌٛٓ ٞٛذ حُل٘ل٤ش ٝحُل٘خرِش. ٝكـظ ْٜإٔ حَُرق ًٔخ ٔ٣ظلن رَأّ حُٔخٍ ٔ٣ظلن رخُؼَٔٝ ،ح٧ػٔخٍ طظلخٝص هٔ٤شَ رخهظ٬ف حُؼخِٓ ٖ٤هيٍس ٜٓٝخٍسٝ ،ػٌِٛ ٠ح كبٕ ٓويحٍ ٓخ ٔ٣ظلو ٚحَُ٘٣ي اٗٔخ ٣ؼَف رخَُُ٘ ،١وّ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص" :حُِٔٔٔ ٕٞػ٘ي َٗ ْٜ١ٝاً َٗ ٫ ١خ كَّ ك ،ً٫٬أ ٝأك ََّ كَح ًٓخ". )( هٞس ٝهي ؿ٘لض ٤ٛجش حَُهخرش حَُ٘ػ٤ش ُز٘ي ك َٜ٤ح ٢ٓ٬ٓ٩حُٔٞىحٗ ٢اُ ٠ح٧هٌ رٌٜح حَُأ ١؛ ٗظ ًَح اَُّ ٠ ٝطَ٤ٔ٤ح ُِٔؼخٓ٬ص كٟٞ ٢ء ٓخ طٔٔق ر ٚهٞحػي حُظَ٘٣غ ح ٢ٓ٬ٓ٩حُلٌ)(). ْ٤ حُيُٝ َ٤حُظؼَِ٤ ً حُٔٔؤُش 19:ىكغ ٗزٜش حُـٍَ ٝحُـٜخُش ك ٢ػوي حُظؤٓ:ٖ٤ رٔ ٢حُ٘٤ن ٜٓطل ٠حٍُِهخء كً ٢ظخرٗ" ٚظخّ حُظؤٓ" ٖ٤حُو ٍٞكٗ ٢زٜش حُـٍَ ٝحُـٜخُش ٝحَُ٘ ١ٝحُلخٓيس حُظ ٢ٍٓ ٢رٜخ ػوي حُظؤٓ ٖٓ ٖ٤حُٔخٗؼٌُٜ ٖ٤ح حُؼويٝ ،ر ٖ٤كو٤وش حُـٍَ ٝحُـٜخُش ك ٢حُلو ٚح ،٢ٓ٬ٓ٩ػْ أػط ٠طوًَ ٣ـخ ػًِٔ٤خ ر ٖٓ ّٖ٤ه ُٚ٬حٗظلخء حُـٍَ حُلخكٖ ٖٓ ػوٞى حُظؤٓ ٖ٤حُظـخٍٝ ١رخُظخُ ٢حَُ٘ ١ٝحُلخٓيسٔٓ ،ظؼً٘٤خ روخػيطٖ٤ كو٤ٜظ.ٖ٤ ٝأُػزِض –٘ٛخ –ً ّ٬حُ٘٤ن ٜٓطل ٠حٍُِهخء ًخُٓٔ ً٬خ ك ٖٓ ٚ٤ر٤خٕ ٝط٤ٟٞق. (حُـٍَ ٞٛر٘خء حُظَٜف ػِ ٠أَٓ حكظٔخٌُٞ٘ٓ ٢ى كً ٚ٤ز٤غ َٟرش حُوخٗ ٚأ ٝحُـخث)().ٚ ٝحُـٜخُش ٓ ًٕٞ ٢ٛلَ حُؼوي أ ٝرؼٞٗ ٞحك ٚ٤حٓ٧خٓ٤ش ؿٓ َ٤ؼِٓ ٫ٝ ّٞليىً ،ز٤غ ؿ٘ٔ ٖٓ ٚهط٤غ ؿَ٤ )( ٓؼ٘٤ش رؼٖٔ ؿٓ َ٤ليى. ًؼَ٤ح ٖٓ حُٔؼخٓ٬ص ٫ ٖٓٝحُِْٔٔ حُؼَّخرض إٔ حُ َّ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص هي ٗ ٠ٜػٖ حُـٍَ ك ٢حُٔؼخٓ٬صٝ ،حُٞحهغ إٔ ً ٣وِ ٖٓ ٞؿٍَ .كخًَُ٘ش ٝحُِٔحٍػش ٝحُوَحًٝ ٝؼ ٍٞٛ ٖٓ َ٤ح٩ؿخٍس كٜ٤خ ؿٍَ ٖٓ رؼ ٞحُ٘ٞحك ٌُٖٝ ،٢ططز٤وخص ٢ِٛ ٢هللا ػِ ِْٓٝ ٚ٤ػٖ ر٤غ ٌٛح حُ٘ ٢ٜحُٞحٍىس ك ٢حَُّٔ٘ش حُ٘ز٣ٞش ر٘٤ض ٗٞػ٤ش حُـٍَ حُٔوٜٞى رخُٔ٘غ ،كوي ٗ ٠ٜحُ٘ز ّ ٠خ ػٖ ر٤غ حُٔ٠خٓٝ ٖ٤حُٔ٬ه٤ق... َٟرش حُوخٗٝ ٚحُـخث ٚططزً ٤وخ ُّ٘ ٚ٤ٜلسو هيلع هللا ىَّلص ػٖ حُـٍَ ٠ٜٗٝأً ٣ ٝك ٢حُٞهض ٗلٔٗ ٚـي إٔ حَُّ٘ز ٢ػِ ٚ٤حًٌُُٔ ٠ٜٗ ّ٬ي ػٖ ر٤غ حُؼٔخٍ ػٖ أٗـخٍٛخ هزَ إٔ ٣زي٬ٛ ٝكٜخ ٝؿ ُٞر٤ؼٜخ رؼيَ ًُيٓ ،غ أٗ٣ ٚزو ٠ك ٢ر٤ؼٜخ رؼي ًُي ٗٞع ؿٍَ ٝؿٜخُش أهَ ٓٔخ هزِ. ٚكيٍ ٝطؤٖٓ ح٥كخص ٖٓ حٞٗ٧حء، ّ ػِ ٠إٔ ٌٛح حُويٍ ٖٓ حُـٍَ ٚٗ٧ ،َ٠٣ ٫حُويٍ حُطز٤ؼ ٢حُٔٞؿٞى كً ٢ؼ ٖٓ َ٤طَٜكخص حَُّ٘خّ ٓٝؼخٓ٬ط.ْٜ ؿ ُٞحُلوٜخء ططزً ٤وخ ٌُُي ر٤غ حُؼٔخٍ حُٔظ٬كوش ػِ ٠أٗـخٍٛخٝ ،حُٔظ٬كوش ٢ٛحُظ ٫ ٢ط٘ؼوي ىكؼش ٝحكيس ٝهي ّ رَ ط ُ ِْٝ َِٛط٘ؼوي رٍٜٞس ٓظـيىس ٓٔظَٔس ًخُوَٗٞف ٝحُزخًٗـخٕ ٝحُوؼخء ٗٝلٛٞخٝ ،هخُٞح ٣:ـؼَ ٓخ ٓٞ٤ؿي (ٓغ أٗٚ ٗظَح ُِلخؿش ٌُٜح حُز٤غ٣ ٫ٝ ،ولٓ ٠خ كٌٛ ٢ح حُز٤غ ٖٓ ؿٍَ ٝؿٜخُش)(). ٓؼي) ّٝطزؼًخ ُِٔٞؿٞى ً ٍٝحف حٓ٧ظخً حٍُِهخء َ٠٣د حٓ ٧ؼِش حُظ ٢طٟٞق إٔ حُـٍَ ىٍؿخص ،كٜ٘خى حُـٍَ حٌُز َ٤حٌُ٣ ٫ ١ظٔخٓق ك٘ٛٝ ،ٚ٤خى حُـٍَ حُ َ٤ٔ٤حٌُ٣ ١ؼل ٠ػًٌُ٘ٝ ،ٚي حُـٜخُش كٜٔ٘خ ٓخ طئى ١اُ ٠حُِ٘حعٓ ٢ٛٝ ،خ طل ٢٠رخُؼوي اُ ٠ػيّ حُظلٜ٘٘ٓٝ ،ٌ٤خ ٓخ ٫طل ٢٠ر ٚاًُُ ٠ئً ،خ ك ٢ػوي حُظؤٓ ،ٖ٤ػْ ٔ٣و ٌٙٛ ٢حُلخ٫ص حُظًًَٛ ٢خ ٝؿَٛ٤خ ػِ ٠ػوي حُظؤٓ ،ٖ٤ك٤و٣ ٫ٝ: (ٍٞول ٠إٔ ػوي حُظؤٓ٘٣ ٖ٤طزن ػِ ٚ٤ك ٬ً ٢ح– ٖ٣َٓ٧أػ٘: ٢حُـٍَ ٝحُـٜخُش – ٌٙٛحُلخ٫ص ؿَ٤ حُٔخٗؼش...)(). ٤٠٣ٝق هخث ً ٌٖٔ٣ٝ : (٬حُو ٍٞإ حُؤ ٢حٌُ٣ ١يكؼ ٚحُٔٔظؤٖٓ ك ٢ػوي حُظؤٓ ٖ٤اٗٔخ ٣وخرِ ٚك ٢حُلو٤وش ًُي حٓ٧خٕ حٌُ٣ ١ل َٜػِ ٚ٤رٔزذ طؼٜي حُٔئ ِّٖٓ رظؼ ٖٓ ٍَٟٙ ٞ٣ٞحُوطَ حُٔئٖٓ ٌٓ٘ٛٝ. ٚح حُظؼٜي رخُظؼُٚ ٞ٣ٞ طوَ٣ـخص َٗػ٤ش ػي٣يس ٌٓٔ٘ش ٜٓ٘خ هخػيس حُٞػي حُِِّٔ ك ٢حٌُٔٛذ حُٔخٌُ... ٢كزؤىحء ح٧هٔخ٣ ١ؼزض ًُ ِِّ٣ٝي حُظؼٜي، ٣ٝظلون حُٔوٜٞى ر ٞٛٝ ٚحٓ٧خٕ حٌُ٣ ١ل َٜػِ ٚ٤حُٔٔظؤٖٓ ٖٓ آػخٍ حُوطَ حُٔئٖٓ ٌٓ٘ٛٝ ،ٚح حٓ٧خٕ ٝحٔ١٫ج٘خٕ كٍٞح ،ػٔ ً٬رخُوخػيس حُلو٤ٜش" :حُٔٞحػ٤ي ر ٍٜٞحُظؼخُ٤ن طٌُٓ٫ ٕٞش"(). ٣ل َٜػِ ٚ٤حُٔٔظؤٖٓ رٔـَى حُؼوي ً ٝػٌِٛ ٠ح حُظوَ٣ؾ ٘٣ظل ٢حُـٍَ حُلخكٖ ٝحَُ٘ ١ٝحُلخٓيس ػٖ ػوي حُظؤٓ ٖ٤حُظـخٍٝ ،١هي ٣ظوِِ ٚحُـٍَ حُٝ ،َ٤ٔ٤حُ َ٤ٔ٤هٍَ حُلوٜخء أٗٔٓ ٚخ ٣ؼل ٠ػ٘.ٚ حُٔزلغ حُٔخىّ : حُ٘ظخثَ ٝحُلَٝم ٝرؼي إٔ ط٘خُ٘ٝخ ك ٢حُٔزلغ حُٔخرن حٌُظخد حَُحرغٓ ٖٟٔ ،ئُق "حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ "ٝحٌُ ١هٜٜٚ حُُٔ ٢١ٞ٤زٔ ٢حُو ٍٞك ٢ح٧كٌخّ حُظ َٟ٣ ٢أٜٗخ ٌ٣ؼَ ىٍٛٝخٝ ،طظؼِن رخُٔٔخثَ ٝحُلَٝع حُظ ٢طليع ك ٢ك٤خس حُِٖٔٔٔ٤ ٗظَح ُ٬كظ٤خؽ حُيحثْ اُٜ٤خ، حُ٤ٓٞ٤ش ٖٓ ،ه ٍ٬طؼخٓ٬طٝ ْٜطزخىُُِٜٔ ْٜخُق َٟ٣ٝ ،أٗ٣ ٫ ٚلٖٔ رخُلوٜخء حُـ َٜرٜخ، ً ٗظ٘خ ٍٝكٌٛ ٢ح حُٔزلغ ،إ ٗخء هللا طزخٍى ٝطؼخُ ،٠رؼ ٞحُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش حُظًًَٛ ٢خ حٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،ك٢ حٌُظخر ٖ٤حُوخْٓ ٝحُٔخىّٝ ،حٌُِ ٖ٣هٜٜٜٔخ ُِلي٣غ ػٖ "ٗظخثَ ح٧رٞحد ""ٝأرٞحد ٓظ٘خرٜش ٓٝخ حكظَهض ك ،"ٚ٤أ١ أٜٗٔخ ٣ظ٘خ ٕ٫ٝػِٔ ٢حُ٘ظخثَ ٝحُلَٝم. ٝهي ٍٝى ٖٟٔ ،حٌُظخرَٝٗ ،ٖ٤ف ٝطل َ٤ٜهُ ٍٞزؼ ٞح ٍٞٓ٧حُظَٗ ٢حٛخ ٓظؼِوش رٟٔٞٞع ٍٓخُظ٘خ ،كل٢ ًحًَح رؼٞ حٌُظخد حُوخْٓ "كٗ ٢ظخثَ ح٧رٞحد "ٗـي٣ ٙظ٘خ ٍٝحًُِخس ٝأٗٞحػٜخ ٝطلَ٣ؼخص حُٔٔخثَ حُٔظؼِوش رٜخ، ً حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُ٠خرطش ُٜخ ،اٟخكش اُ ٠أهٔخّ حُز٤غ ٝ ٚ١َٝٗٝطلَ٣ن حُٜلوش ٝح٩هخُش ٝحُظ٤ُٞش ٝحَٗ٩حى ٝحُِْٔ ٝحُوَٝ ٝحَُٝ ٖٛؿَٛ٤خ. ك٤غ ٣ظ٘خ ٍٝحُٔ ٢١ٞ٤ك ٢كي٣ؼ ٚػٖ حًُِخسٓ ،زغ هٞحػي كو٤ٜش طي ٍٝكٔٓ ٍٞخثَ ٓظؼيىس ك ٢ؿخٗذ حًُِخس، ٓغ حٓظؼ٘خءحطٜخ ٢ٛٝ ،هٞحػي "حًُِخس آخ إٔ طظؼِن رخُزيٕ أ ٝرخُٔخٍ ""ٝحُٔزخىُش طٞؿذ حٓظج٘خف حُل ٍٞا ٫ك٢ ٟٓٞؼ ٫"ٝ" ٖ٤طـظٔغ ًُخطخٕ كٓ ٢خٍ ا ٫ك ٢ػ٬ع ٓٔخثَ " ٫"ٝطئهٌ حُؤ٤ش ك ٢حًُِخس ا ٫ك ٢أٍرؼش ٓٞحٟغ "٫"ٝ ٝأهَ٤ح هخػيس "٫ ٣ئهٌ كًُ ٢خس حُٔخٗ٤ش ا ٫حٗ٩خع ،ا ٫كٞٓ ٢حٟغ "ُِٓ ٖٓ"ٝظٗ ٚلوظُُِٓ ٚظ ٚكطَطُ ٫ ٖٓٝ ،ٚك" ٬ ً ٣ز َّؼ ٞحُٜخع ك ٢حُلطَ ،ا ٫اًح حػظزَ رِي حُٔئى ١ك ٢حُؼ٤ي ٗٝلٟ ٞٛٝ ،ٙٞؼ٤ق)(" ،ا ٫أٗ٘خ ًَِٓ٘ حُـٜي كٌٛ ٢ح ٗظَح ٕ٧حُز٤غ ٝحَُ٘حء ٖٓ أٓ ْٛـخ٫ص حُظؼخَٓ ح٫هظٜخى ١ر ٖ٤حُ٘خّ، حُٔزلغ ػِ ٠ه٤٠ش ٝحكيس ٜٓٔش ٢ٛ ،حُز٤غً ، ٝكٜٔ٤خ ًَٗ ١ٝؼَ٤س رؼٜ٠خ ٣ظؼِن رخُز٤غ ٝرؼٜ٠خ ٣ظَطذ ػِ ٚ٤رط ٕ٬حُز٤غ ٝرؼٜ٠خ ٣ظَطذ ػِ ٚ٤كٔخىٝ ،ٙرؼٜ٠خ ٣ظؼِن رٔلَ حُز٤غ . ٝهي طـخ ُٝحُلٌَ حُـَر ٢حُليٝى ك ٢ر٤غ أٗ٤خء ٓ ٫لَ ُٜخٝ ،طـخ ُٝك ٢ح٧ػٔخٕ كزؼٜ٠خ ٌ٣ظ٘ل ٚحُـٜخُش ٝحُـٍَ ،رَ َٛٝاُ ٠ر٤غ حُ ٔلَٓخص ًز٤غ حُي ٖ٣رخُيٝ ٖ٣ر٤غ حُٔ٘يحص ٝطًَ٤ذ حُؼوٞى رؼٜ٠خ ػِ ٠رؼٍ ٞؿْ ٓخ كٜ٤خ ٖٓ ط٠خى ،كٌخٕ ُِح ًٓخ ػِ ٠حُٔظؼخَٓ ك ٢أٓٞحم حُِٔٔٔ ٖ٤إٔ ٣ل ٢٤رؤكٌخّ حُز٤غ حُٜل٤لش حُظ ٢حٓظوَ ػِٜ٤خ ٍأ١ حُلوٜخء . أً: ً٫ٝظخد حُز٤غ ٣ظ٘خ ٍٝحٍُٔ ٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،حُز٤غ رخُظؤٝ ْ٤حُظلِٝ َ٤حُظؼَ٣ق ٝحُظلَ٣غ ٝحُ٠ز ،٢ك ًٌَ٤ك18 ٚ٤رخرًخ ٓوظِلًخ، ًٌَٗ رؼٜ٠خ ٘ٛخ ٓٔخ ٣ظؼِن رٟٔٞٞع ٍٓخُظ٘خٓ ،غ ًًَ حُوٞحػي حُلو٤ٜش ٝحُٞ٠حر ٢حُٔظ٘ٔ٠ش ىحهَ ٌٛح حُـِء، ٝحُظٓٞغ ك ٢ؿَٛ٤خ ٖٓ ٓزخكغ ٝهٞحػي ٓظؼِوش رخُز٤غ ٖٓ ًظذ حُلوٜخء ك ٢حٌُٔحٛذ ح٧هَ.ٟ طؼَ٣ق حُز٤غ : )( حُز٤غ ُـش ٓ:طِن حُٔزخىُشًٌُٝ ،ي حَُ٘حء ٓٞحء ًخٗض كٓ ٢خٍ أ ٝؿ َٙ٤هخٍ طؼخُ: (٠إ هللا حٗظَٖٓ ٟ حُٔئٓ٘ ٖ٤أٗلٔٝ ْٜأٓٞحُ" ،)ْٜحُظٞرش ،ح٣٥ش "ٝ ،111حُز٤غ ٝحَُ٘حء ٖٓ حٟ٧يحى ك٤وخٍ :رؼض حُ٘٢ء ٣َٗ:ظٝ ،ٚح٫رظ٤خع : )( حٗ٫ظَحء . ٝحُز٤غ حٛطً ٬كخ ٓ:زخىُش ٓخٍ رٔخٍ روٜي حً٫ظٔخد ،أ ٞٛ ٝػوي ٓؼخٟٝش ٓخُ٤ش طل٤ي ِٓي حُؼٝ ٖ٤حُٔ٘لؼش ػِ٠ حُظؤر٤ي ٫ػِٝ ٠ؿ ٚحُوَرش. ٝػَك ٚحُل٘ل٤ش ٓ:زخىُش حُٔخٍ حُٔظو ّٞرخُٔخٍ حُٔظو ّٞطًٌِٔ ٤خ ٝطِٔ ًٌخ. )( َٓ٘ٝػ٤ظ:ٚ ٞٛٝػوي َٓ٘ٝع رخٌُظخد ٝحُٔ٘ش ٝح٩ؿٔخع ٝحُٔؼو.ٍٞ ىُ ٖٓ ِٚ٤حٌُظخد ٣:و ٍٞطؼخُٝ( ٠أكَ هللا حُز٤غ ٝكَّ حَُرخ" )حُزوَس "٣ٝ ،275و ٍٞطؼخُ ٠ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭ ﭬ ﭿ : ﭻ ﭼ ﭽ ﭶ ﭷﭸ ﭾ (حُ٘ٔخء). ٖٓٝحُٔ٘ش :هّ ُٚٞلسو هيلع هللا ىَّلص ػ٘يٓخ ٓجَ :أ ١حٌُٔذ أ٤١ذ؟ كوخٍ" :ػَٔ حَُؿَ ٖٓ ٣ي ًَٝ ٙر٤غ ٓزًَٔ ". ()ٍٝخ أٗٚ ّلسو هيلع هللا ىَّلص رؼغ ٝحُ٘خّ ٣ظزخػ ٕٞكؤهَ ْٛػًُِ ٠ي رَ ٝطؼخَٓ ر.ٚ ٝهي حٗؼوي ح٩ؿٔخع ػِ ٠ؿٞحُٝ ٙحُلٌٔش طوظ- ٚ٤٠أ ١حُٔؼو ٕ٧- ٍٞحُلخؿش ٓخٓش اَُٗ ٠ػ٤ظ ،ٚاً حُ٘خّ ٓلظخؿ ٕٞاُ ٠ح٧ػٞحٝ ٝحُِٔغ ٝحُطؼخّ ٝحَُ٘حد حٌُ ١ك ٢أ٣ي ١رؼ٣َ١ ٫ٝ ْٜ٠ن ُ ْٜا ٫رخُز٤غ ٝحَُ٘حء .كبٕ ٓخ ؿزِض ػِ ٚ٤حُطزخع ٖٓ حُ٘ق ٝحُ٘٠ش ٝكذ حُٔخٍ ٘ٔ٣ؼ ٖٓ ْٜاهَحؿ ٚرـ َ٤ػ ،ٝٞكخكظخؿٞح اُ ٠حُٔؼخٟٝش كٞؿذ إٔ َ٘٣ع ىكؼًخ ُلخؿظ. ()ٚ حُلٌْ حُظٌِ٤لُِ ٢ز٤غ: ٣زو ٠حُز٤غ ػِ ٠ح٩رخكش ح٤ِٛ٧ش حُؼخرظش رخ ًٕ٩حَُ٘ػٓ ٢خ ُْ ٣ؼظَٓ ٚ٣خٗغ ٝ.هي ٣ؼظَ ٚ٣رلٔذ ح٧كٞحٍ ح٧كٌخّ حُظٌِ٤ل٤ش ح٧هَ ٖٓ ٟحُلظَ ،أ ٝحٌَُحٛش ،أ ٝحُٞؿٞد ،أ ٝحُ٘يد. كخُلٌْ ح ٢ِٛ٧ح٩رخكش ٕ٧ك ٢طـ ِٙ٣ٞىك ًؼخ ُلخؿش حُ٘خّ ٝطلو٤ن أؿَح ٌُٖٝ ،ْٜٟهي طؼظَ ٚ٣أكٌخّ ٓلظٍٞح اًح حٗظَٔ ػِٓ ٠خ ٞ٘ٔٓ ٞٛع رخُ٘ َٓ٧ ٚك ٢حُ٤ٜـش أ ٝحُؼخهي ٖ٣أ ٝحُٔؼوٞى ػِ ،ٚ٤ك٤لَّ أهَ. ٟكٜ٤زق ً ح٩هيحّ ػِٓ ٠ؼَ ٌٛح حُز٤غ. ٝهي ٌٕٞ٣حُلٌْ حٌَُحٛش اًح ٝهغ كٔ٤خ ٗ ٢ٜػً٘٤ٜٗ ٚخ ؿ َ٤ؿخُّ. ٜ٣ٝزق حُز٤غ ٝحؿزًخ ك ٢كخٍ حٟ٫طَحٍ اُ ٠حُل ٍٜٞػِ ٠حُطؼخّ أ ٝحَُ٘حد ُللع حُ٘لْ. ٝهي ٌٕٞ٣حُز٤غ ٓ٘يٝرًخ ًٔخ ُ ٞكِق ػِ ٠ؿ َٙ٤إٔ ٣ز٤ؼِٓ ٚؼش ٍَٟ ٫ػِ ٖٓ ٚ٤ر٤ؼٜخ ،كظ٘يد اؿخرظٕ٧ ٚ ارَحٍ حُٔؤْ ػِ ٚ٤كٔ٤خ ُ ْ٤ك٘ٓ ٍَٟ ٚ٤يٝد اُ.ٚ٤ أهٔخّ حُز٤غ ٣ٝؤْ حُٔ ٢١ٞ٤حُز٤غ اُٛ" ٠ل٤ق هٝ ٫ٞحكيًح ٝ.كخٓي هٝ ً٫ٞحكيًح ٛٝ.ل٤ق ػِ ٠حٛ٧ق ٝ.كخٓي ػِ٠ حٛ٧ق ٝ.كَحّ ٜ٣ق ".ٌَٙٝٓٝ. كخ: ٍٝ٧ػَ٘س ٌَّ ًُ ،رَ٘ : ٚ١ر٤غ ح٧ػ٤خٕ ٝحُٔطؼ ّٞرٔؼِٝ ،ٚحَُٜف ٝحُؼَح٣خ ٝحُظ٤ُٞش ٝحَٗ٩حى ٝحَُٔحرلش َٗٝحء ٓخ رخعٝ ،ر٤غ حُو٤خٍ ٝحُؼزي حُٔؤًٝ ٕٝحُِْٔ. ٝحُؼخٗ: ٢ر٤غ حُٔؼي: ٚ٘ٓٝ ،ّٝكزَ حُلزِش)(ٝ ،حُٔ٠خٓٝ ()ٖ٤حُٔ٬ه٤ق)(ٓٝ ،خ ٓ٘لؼش كٓٝ ٚ٤خ ٣ ٫ويٍ ػِ٠ طِٔٗ ًَٝ ،ٚٔ٤ـْ ٓٝخ ٣ظؼِن ر ٚكن هللا طؼخُٝ ،٠ح٥ىًٓ ٢خُٞهق ٝحٟ٧ل٤شٝ ،حَُٝ ٖٛحَُرخٝ ،ر٤غ ٓ ١َٗٝلٔي، )( ٝحُٔ٘خرٌس)( ٝحُٔٔٓ٬ش)( ٝحُلٜخس)( ٝػٔذ حُللَ)(ٝ ،حُٔـٓٝ ٍٜٞخ ٣ ٫وز ٖٓ ٞؿ َ٤حُزخثـغٝ ،حُٔلخهِش)( ٝحُِٔح٘٣ش ٝحُؼٔخٍ هزَ ري ٝحُ٬ٜف ٖٓ ؿ ١َٗ َ٤حُوطغ ٝحُـٍَ ٝحُٔ٬ف ُِلَرٝ ،٢حُطؼخّ كظ٣ ٠ـَ ١ك ٚ٤حُٜخػخٕٝ ،حٌُخُت )( رخٌُخُت. ٝحُؼخُغ ً():خُز٤غ رخٌُ٘خ٣شٝ ،ر٤غ حُٔخء ُٞٝػِ ٠حُ٘ٝ ،٢حُظَحد رخُٜلَحء ٝحُؼِن ٓ٫ظٜخ ٙحُيّٝ ،حُؼزي حٌُٞحٍس)( ٓٝ ،خ ْٟاُ ٚ٤ػوي آهَ ٝرطَ رؼٛ ٞلوظٝ ،ٚرَ٘ ١حُؼظن ٝرَ٘ ١حُزَحءس ٖٓ حٌُ ١ػِ ٚ٤هظَ ٝحُ٘لَ هخٍؽ ّ حُؼٞ٤د. ٝحَُحرغ ():ر٤غ حُٔؼخ١خسٝ ،حُٔظ٘ـْ ٖٓ حُٔخثؼخص ٝكٔخّ حُزَؽ حُوخٍؽٝ ،حُٜزَس. َٗ ١ٝحُز٤غ ًٔخ َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤إٔ حَُ٘ ١ٝك ٢حُز٤غ أٍرؼش أهٔخّ: ح٣: ٍٝ٧زطَ حُز٤غ ٝحًَُ٘ ،١ٝخَُ٘ ١ٝحُٔ٘خك٤ش ُٔوظ ٠٠حُؼويً ،ؤٕ ٣ ٫ظِٔٔ ،ٚأ٘٣ ٫ٝظلغ ر.ٚ حُؼخٜٗ٣ : ٢ق حُز٤غ ى ٕٝحَُ٘ٓ ١ًَ٘ ،١خ ٘٣ ٫خك٣ ٫ٝ ،ٚ٤وظ ٫ٝ ٚ٤٠ؿَ ٝكٝ ،ٚ٤ر٤غ ؿ َ٤حُلٞ٤حٕ رَ٘١ رَحءط ٖٓ ٚحُؼٞ٤د. حُؼخُغ ٜ٣ :ق حُز٤غ ٝحَُ٘ ١ًَ٘ ،١ه٤خٍ ٝأؿَ ًٝ ،ٍٖٛٝلٝ َ٤اٜٗخى ٝػظن ٛٝٝق ٓوٜٞىٝ ،حُزَحءس ٖٓ حُؼٞ٤د ك ٢حُلٞ٤حٕ. حَُحرغ ً ،١َٗ ًًَٙ ١َٗ :ز٤غ حُؼٔخٍ حُٔ٘ظلغ رٜخ هزَ حُ٬ٜف٘٣ ،ظَ ١كٛ ٢لش حُز٤غ َٗ ١حُوطغ، ُٞٝر٤ؼض ٖٓ ٓخُي ح٣ ٫ ٌُٖ ،َٛ٧ـذ حُٞكخء ر ٚك ٌٙٛ ٢حٍُٜٞس. ُ٘ ْ٤ُٝخ َٗ٣ ١ـذ ًًَُ ٙظٜل٤ق حُؼوي٣ ٫ٝ ،ـذ حُٞكخء ر ٚؿ.َٙ٤ ٌُح ٣ـذ إٔ ٣ظٞحكَ ك ٢ػوي حُز٤غ أٍرؼش أٗٞحع ٖٓ حَُ٘ ١َٝٗ ٢ٛ ١ٝحٗؼوخىٛ ١َٝٗٝ ،لشٗ ١َٝٗٝ ،لخً، ٝ ،ُِّٝ ١َٝٗٝحُـَٝ ٖٓ ٝؿٞى ٌٙٛحَُ٘٘ٓ ١ٝغ ٝهٞع حُٔ٘خُػخص ر ٖ٤حُ٘خّ ٝكٔخ٣ش ٜٓخُق حُؼخهيٗٝ ٖ٣ل٢ حُٝ ٍَ٠حُزؼي ػٖ حُٔوخ َ١رٔزذ حُـٜخُش. أ ١َٝٗ: ً٫ٝحٗ٫ؼوخى : ٓ ٢ٛٝخ ٘٣ظَ ١طلوو٫ ٚػظزخٍ حُؼوي ٓ٘ؼويًح َٗ ًػخ ،كبًح حهظَ َٗ ١حٗ٫ؼوخى ًخٕ حُؼوي رخ. ً٬١ ١َٝٗٝحٗ٫ؼوخى أٍ٣ؼش َٗ ١َٝٗ ٢ٛ ١ٝك ٢حُؼخهي ٝكٗ ٢لْ حُؼوي ٝكٌٓ ٢خٕ حُؼوي ٝك ٢حُٔؼوٞى ػِٚ٤ أٓخ ٓخ ٘٣ظَ ١ك ٢حُؼخهي كٜٔخ َٗ١خٕ: • إٔ ٌٕٞ٣حُؼخهي ػخه ً٬ك٘٣ ٬ؼوي ر٤غ حُٔـ٘ٝ ٕٞحُٜز ٢ؿ َ٤حُؼخهَ. )( • إٔ ٌٕٞ٣حُؼخهي ٓظؼيىًح ك٘٣ ٬ؼوي حُز٤غ رٞحٓطش َ٤ًٝػٖ حُـخٗز. ٖ٤ا ٫ك ٢ح٧د ٝ ٚ٤ٛٝٝحُوخ،٢ٟ ٝحَُٓ ٖٓ ٍٞحُـخٗز.ٖ٤ ٝأٓخ ٓخ ٘٣ظَ ١كٗ ٢لْ حُؼوي ك ٜٞإٔ ٌٕٞ٣حُوزٞٓ ٍٞحكوًخ ُ٣٪ـخد كِ ٞهزَ أكئٛخ رـٓ َ٤خ أٝؿز ٚح٥هَ أ ٝرؼ٘٣ ُْ ٚ٠ؼوي ً.ؤٕ ٣و ٍٞحُزخثغ رؼظي ٌٙٛحُز٠خػش رٔجش لاير ك٤و ٍٞحُٔ٘ظَ ١هزِض ٜٗلٜخ رؤٔ٣ٍ ٖ٤خ٘٣ ُْ ً٫ؼوي. ٝأٓخ ٓخ ٘٣ظَ ١كٌٓ ٢خٕ حُؼوي ك ٜٞحطلخى ٓـِْ ح٣٩ـخد ٝحُوزٓٝ. ٍٞـِْ حُز٤غ ٞٛح٫ؿظٔخع حُٞحهغ ُؼوي حُز٤غ . )( ٘ٛٝخى َٗ٣٪ُ ١ٝـخد ٝحُوزٟٞٗ ٍٞلٜخ رخَُ٘ ١ٝحُؼ٬ػش ح٥ط٤ش . )( 1ح٤ِٛ٧ش :ك٘٣ ٬ؼوي ر٤غ حُٔـ٘ٝ ٕٞحُٜز ٢ؿ َ٤حُٔٔ.ِ٤ٞٓ2حكوش حُوز٣٪ُ ٍٞـخد. 3إٔ ٣ظلي ٓـِْ حُؼوي ًُٝي رؤٕ ٌٕٞ٣ح٣٩ـخد ٝحُوز ٍٞكٓ ٢ـِْ ٝحكي رل٤غ ٌٕٞ٣حُطَكخٕ كخٖ٣َٟٓؼًخ . ٝأٓخ ٓخ ٘٣ظَ ١ك ٢حُٔؼوٞى ػِ( ٚ٤أ ١حُٔز٤غ )ك ٢ٜػ٬ػش َٗ:٢ٛ ١ٝ 1إٔ ٌٕٞ٣حُٔز٤غ ٓٞؿٞىًح ك٘ ٣ ٬ؼوي ر٤غ حُٔؼي ّٝهزَ ٝؿٞىٓٝ ٙخُ ٚهطَ حُؼيّ ٓؼَ ر٤غ حُؼٔخٍ هزَ حٗؼوخىٛخػِ ٠حُ٘ـَ ٝر٤غ حُِزٖ ك ٢حَُ٠ع. 2إٔ ًً ِٞٔٓ ٌٕٞ٣خ كٗ ٢لٔ ٚأ٣ ١يهَ طلض ك٤خُس ٓخُي هخ. ٙك٘٣ ٬ؼوي ر٤غ حُٔخء ك َٜٗ ٢أ ٝرجَ ى ٕٝإٔطٔزن ػِ٣ ٚ٤ي حُل٤خُس ٓٝؼِ ٚحٌُٝ ٨حُ٤ٜي ..اُن. 3إٔ ٓ ٌٕٞ٣وي ٍٝحُظِٔ ْ٤ػ٘ي حُؼوي ،ك٘٣ ٬ؼوي ر٤غ ٓؼـ ُٞحُظِٔٝ ْ٤إ ًخٕ ًًِٓٔ ٞخ ُِزخثغ ٫ٝ.ر٤غ حُٔؼي،ّٝٓٝخُ ٚهطَ حُؼيّ -أ ١حكظٔخُ ٠حُٞؿٞى ٝحُؼيّ ًخُلَٔ ٝحُِزٖ ك ٢حَُ٠ع. ػخًٗ٤خ ١َٝٗ:حُ٘لخً )( ُ٘لخً حُؼوي َٗ١خٕ ٔٛخ: هخىٍح ٝكي ٙػِ ٠حُظَٜف ك.ٚ٤ 1حُِٔي أ ٝحُ٣٫ٞشٝ ،حُِٔي :ك٤خُس حُ٘٢ء ٓظً ٠خٕ حُلخثِ ًُ ٚأٓخ حُ٣٫ٞش كِٓ ٢ٜطش َٗػ٤ش رٜخ ٘٣ؼوي حُؼوي ٘٣ٝلٌ ٢ٛٝ ،آخ أ٤ِٛش ًؤٕ ٣ظ ٠ُٞحٔٗ٩خٕ أٓٗ ٍٞلٔ ٚر٘لٔ،ٚ أ٤ٗ ٝخر٤ش ًؤٕ ٣ظ ٠ُٞحُ٘و ٚأٓ ٍٞؿٗ ٖٓ َٙ٤خه ٢ٜح٤ِٛ٧ش ٞٓ.حء ًخٗض حٗ٩خرش َٗػ٤ش ً٣٫ٞش ح٧د ػْ ،ٚ٤ٛٝػْ حُـي ػْ . ٚ٤ٛٝأً ٝخٗض ربٗخرش حُٔخُي ً:خًُٞخُش 2إٔ ٌٕٞ٣ ٫ك ٢حُٔز٤غ كن ُـ َ٤حُزخثغ :كبٕ ًخٕ ك ٢حُٔز٤غ كن ُـ َ٤حُزخثغ ًخٕ حُز٤غ ٓٞهٞكًخ ؿٗ َ٤خكٌ،ٝرٌُي ٘٣ ٫لٌ ر٤غ حَُح ٖٛحَُٔ ٫ٝ ،ٕٞٛر٤غ حُٔئؿَ حُٔئؿَ ٝاٗٔخ ٌٕٞ٣حُز٤غ ٓٞهٞكًخ ػِ ٠اؿخُس حَُٔط ٖٜأ ٝحُٔٔظؤؿَ ْ٤ُٝكخٓيًح )( ػخُؼًخ َٗٛ ١ٝلش حُز٤غ ٘٣ظَُٜ ١لش حُز٤غ هٔٔخٕ ٖٓ حَُ٘ ١ٝػخٓش ٝهخٛش. كخَُ٘ ١ٝحُؼخٓش ٢ٛ:حُظ٣ ٢ـذ إٔ طظٞحكَ ك ًَ ٢أٗٞحع حُز٤غ ُظؼظزَ ٛل٤لش ٢ٛٝاؿٔخ ً٫إٔ ٣وِ ٞػوي حُز٤غ ٖٓ حُؼٞ٤د حُٔظش ح٥ط٤ش ٢ٛٝحُـٜخُش ٝحًَ٩حٝ ٙحُظٞه٤ض ٝحُـٍَ ٝحُٝ ٍَ٠حَُ٘ ١ٝحُٔلٔيس ٠٣ٝ.خف اُٜ٤خ ؿًٔ ٤ؼخ ٓؼِ٤ٓٞش حُٔز٤غٝ ،حُؼٖٔ رٔخ َ٣كغ حُٔ٘خُػش ًٌُٝي َٗ ١ٝحٗ٫ؼوخى حُٔخروش ٓ ٕ٧خ ٘٣ ٫ؼوي ٜ٣ ٫ق. أٓخ حَُ٘ ١ٝحُوخٛش :ك ٢ٜحُظ ٢طو ٚرؼ ٞأٗٞحع حُزٞ٤ع ى ٕٝحُزؼ ٞح٥هَ :٢ٛٝ 1حُوز ٞك ٢ر٤غ حُٔ٘و٫ٞص ٢ٛٝ:أٗ ٚاًح أٍحى أكي إٔ ٣ز٤غ رؼ ٞحُٔ٘و٫ٞص حُظ ٢حٗظَحٛخ ك٘٤ظَ ١إٔ ٌٕٞ٣هي هزٜ٠خ ٖٓ رخثؼٜخ ح٣ ٢ٌُ ٍٝ٧ز٤ؼٜخ. ٓ2ؼَكش حُؼٖٔ ح: ٍٝ٧اًح ًخٕ حُز٤غ َٓحرلش أ ٝط٤ُٞش أ٤ٟٝ ٝؼش أ ٝاَٗح ًًخ.3حُظوخر ٞهزَ ح٫كظَحم اًح ًخٕ حُز٤غ ً َٛكخ.4طٞحكَ َٗ ١ٝحُِْٔ اًح ًخٕ حُز٤غ ِٓ ًٔخ.5حُٔٔخػِش ك ٢حُزيُ ٖ٤اًح ًخٕ حُٔخٍ ٍرً٣ٞخٝ ،حُوِ ٞػٖ ٗزٜش حَُرخ.6حُوز ٞك ٢حُي ٕٞ٣حُؼخرظش ك ٢حٌُٓش.7إٔ ٌٕٞ٣ح٧ؿَ ٓؼًِٓ ٞخ اًح ًخٕ حُؼٖٔ ٓئؿ.ً٬ٍحر ًؼخ ُِّٝ ١َٝٗ:حُز٤غ : ٘٣ظَ ُِِّٝ ١حُز٤غ هِ ٙٞػٖ أكي حُو٤خٍحص حُظ ٢طٔٔق ٧كي حُؼخهي ٖ٣رلٔن حُؼويٓ ،ؼَ ه٤خٍ حَُ٘،١ أ ٝحُٛٞق ،أ ٝحُٔـِْ ،أ ٝحُظؼ ،ٖ٤٤أ ٝحَُإ٣ش .أ ٝحُؼ٤ذ ،أ ٝحُـزٖ ٓغ حُظـَ. َ٣كبًح ٝؿي (.ك ٢حُز٤غ ٗ٢ء ٖٓ ٌٙٛ )( حُو٤خٍحص كن ُٖٔ ُ ٚحُو٤خٍ إٔ ٣لٔن حُز٤غ أ٣ ٝوزِٚ أًٍخٕ حُز٤غ )( حُ٤ٜـش ٢ٛٝ :ح٣٩ـخد ٝحُوزِٜ٣ٝ ٍٞق ُٜٔخ ًَ ه٣ ٍٞيٍ ػِ ٠حَُٟخ ٓؼَ ه ٍٞحُزخثغ :رؼظي أ ٝأػط٤ظي، أٌِٓ ٝظي رٌٌح . ٝه ٍٞحُٔ٘ظَ: ١حٗظَ٣ض أ ٝطٌِٔض أ ٝحرظؼض أ ٝهزِضٗٝ ،زًُ ٚي. ٛلخص حُؼخهي: ٖ٣ ُٔخ ًخٗض ػوٞى حُٔخُ٤ش ًخُز٤غ ٝحُِْٔ ٝحٓ٫ظٜ٘خع ٝحَُٜف ط٘٘ؤ رٓ ٖ٤ظؼخهي ٖ٣ربٍحىطٜٔخ ،حٗظَ ١حُلوٜخء ك٢ ًَ ٝحكي ٖٓ حُؼخهي ٖ٣إٔ ٌٕٞ٣أُٜ ً٬ٛي ٍٝحُؼوي ػ٘ٝ ،ٚإٔ ٣٫ٝ ُٚ ٌٕٞ٣ش اًح ًخٕ ٣ؼوي ُـ.َٙ٤ ٝرٔخ إٔ حُز٤غ ٞٛػوي ٓؼخٟٝش ٓخُ٤ش ٘٘٣ؤ رَ١ ٖ٤كٓ ٖ٤ظؼخهي ٖ٣ربٍحىطٜٔخ حُلَس ،ك ٬ري ٗ٫ؼوخى حُز٤غ ٗٝلخًٙ إٔ ٌٕٞ٣ػخهيح ٖٓ ٙأ َٛحُؼزخٍس حُٔؼظزَس ك ٢اٗ٘خء حُؼوٞى ٝحُ٫ظِحّ رآػخٍٛخ. َٗ ١ٝحُٔز٤غ )( ١خَٛح ٘٣:ظَ ١ك ٢حُٔز٤غ إٔ ٓ ٌٕٞ٣خ١ ً٫خ َٛحُؼٝ. ٖ٤ػزَ حُٔخٌُ٤ش ٘٣- ١ظَ ١ك ٢حُٔز٤غ إٔ ٌٕٞ٣ ً )( ٝحُ٘خكؼ٤ش ػٖ ٌٛح حَُ٘ ١رخُ٘لغ ٝحٗ٫ظلخع ػْ هخُٞح :إٔ ٓخ ٗ ٫لغ ك ْ٤ُ ٚ٤رٔخٍ ك٣ ٬وخرَ ر. ٚأ ٫ ١طـ ُٞحُٔزخىُش ر،ٚ ١َٗ ٞٛٝحٗؼوخى ػ٘ي حُل٘ل٤ش. ٝحُٔخٍ ٓخ َ٤ٔ٣اُ ٚ٤حُطزغ٣ٝ ،ـَ ١ك ٚ٤حُزٌٍ ،كٔخ ُ ْ٤رٔخٍ ُٓ ْ٤لُِٔ ً٬زخىُش رؼٝ ،ٝٞحُؼزَس رخُٔخُ٤ش ك٢ ٗظَ حَُ٘ع ،كخُٔ٤ظش ٝحُيّ حُٔٔلٞف ُ ْ٤رٔخٍ. ٝحٗظَحٜ١ ١خٍس حُؼُ ٖ٤لي٣غ ؿخرَ أٗٔٓ ٚغ ٍٓ ٍٞهللا ّلسو هيلع هللا ىَّلص ٣و: «ٍٞإ هللا كَّ ر٤غ حُؤَ ٝحُٔ٤ظش ٝحُوَِ٘٣ ٝح٘ٛ٧خّ »كو٣: َ٤خ ٍٓ ٍٞهللا ،أٍأ٣ض ٗل ّٞحُٔ٤ظش ،كبٗ٣. ٚطِ ٠رٜخ حُٔلٖ ٣ٝي ٖٛرٜخ حُـِٞى ٔ٣ٝظٜزق رٜخ حُ٘خّ؟ كوخٍ« ٞٛ:كَحّ)(» 2إٔ ٌٕٞ٣حُٔز٤غ ًًِٓٔ ٞخ ُٖٔ ٢ِ٣حُؼوي أٓ ٝؤًًٗٝخ رز٤ؼ ٖٓ ٚؿٜش حُٔخُي ،كٜ٣ ٬ق ر٤غ حٔٗ٩خٕ ُٔخ ِٔ٣ ٫ي.3إٔ ٌٕٞ٣حُٔز٤غ ٓؼًِٓ ٞخ ٓٝؼً٘٤خ كبٕ ًخٕ ٓـ ،ً٫ٜٞكبٕ حُز٤غ ٜ٣ ٫ق ُٔخ ك ٖٓ ٚ٤ؿٍَ ٫ٝ.ري ٖٓ ٓؼَكشحُٔز٤غ رؤٕ ٓ ٌٕٞ٣ؼًِٓ ٞخ رخُ٘ٔزش ُِٔ٘ظَ ١رخُـْ٘ ٝحُ٘ٞع ٝحُٔويحٍ. كخُـْ٘ ًخُؤق ٓؼٝ ،ً٬حُ٘ٞع ًؤٕ ٖٓ ٌٕٞ٣اٗظخؽ رِي ٓؼَٝفٝ ،حُٔويحٍ رخٌُ َ٤أ ٝحُ ُٕٞأٗ ٝلٔٛٞخ، ك َ٤ٜ٤حُٔز٤غ ٓؼًِٓ ٞخ رز٤خٕ أكٞحُٛٝ ٚلخط ٚحُظ ٢طٔ ِٙ٤ػٖ ؿ.َٙ٤ ٔٓٝخ ٣ظ َٜرظؼ ٖ٤٤حُٔز٤غ :ر٤غ ٗ٢ء ٝحكي ٖٓ ػيس أٗ٤خء ػِ ٠إٔ ُِ٘ٔ ٌٕٞ٣ظَ ١ه٤خٍ حُظؼ ،ٖ٤٤أ ١طؼٖ٤٤ ٓخ ٘٣ظَٜ٘ٓ ٚ٣خ ٌٚ٘ٔ٣ٝ ،رٌُي إٔ ٣وظخٍ ٓخ ٞٛأٗٔذ ُٜ٘ٓ ٚخٌٛٝ ،ح ػ٘ي ٖٓ ٣و ٍٞرو٤خٍ حُظؼ.ٖ٤٤ ًٛٝذ حُل٘ل٤ش اُ ٠إٔ ر٤غ ٝحكي ٖٓ حػ٘ ٖ٤أ ٝػ٬ػش ٛل٤ق حٓظلٔخًٗخُٔٔ ،خّ حُلخؿش اُٝ ٚ٤ؿَ٣خٕ حُؼَف )( ر ،ٚى ٕٝإٔ ٣ئى ١اُ٘ٓ ٠خُػش ٔخ . 4إٔ ٌٕٞ٣حُٔز٤غ ٓٞؿٞىًح ٘٣:ظَ ١إٔ ٌٕٞ٣حُٔز٤غ ٓٞؿٞىًح ك ٖ٤حُؼويٓويٍٝح ػِ ٠طًِٔ َٗ ٚٔ٤ػخ ٝك ً ً )( كٜ٣ ٬ق ر٤غ حُٔؼيً ّٝؤٕ ٣ز٤غ حُؼَٔس هزَ إٔ طوِن . )( حُز٤غ ر ٖ٤حَُٝ ٖٛحُٔ٠خٕ هخػيس ٓ:خ ؿخُ ر٤ؼ ٚؿخُ ٍٓٝ ،ٚ٘ٛخ ٫ك.٬ ٔ٣ٝظؼ٘ ٢حُٔ ٖٓ ٢١ٞ٤ح: ٍٝ٧حُٔ٘خكغ ٣:ـ ُٞر٤ؼٜخ رخ٩ؿخٍس ،ىٍٜ٘ٛ ٕٝخ؛ ُؼيّ ط ٍٜٞهزٜ٠خ كٜ٤خ. ٝحُي٣: ٖ٣زخع ٖٓٔ ٞٛػِ َٖٛ٣ ٫ٝ ،ٚ٤ػ٘ي.ٙ ٝحُٔيرَ ٣:ـ ُٞر٤ؼًٌٝ. ٍٚ٘ٛ ٫ ٚح حُٔؼِن ػظو ٚرٜلش ٓ ٌٖٔ٣زوٜخ كِ ٍٞحُي.ٖ٣ ٝحَُٜٔ٣: ٕٞٛق ر٤ؼ ٖٓ ٚحَُٔطٜ٣ ٫ٝ ،ٖٜق ٍ ٚ٘ٛػ٘ي ٙري ٖ٣آهَ ػِ ٠حُـي٣ي. ٔ٣ٝظؼ٘ ٖٓ ٠حُؼخٗ ٍٖٛ : ٢حُٜٔلقٝ ،حُؼزي حُِْٔٔ ٖٓ حٌُخكَٝ ،حُٔ٬ف ٖٓ حُلَرٝ ،٢ح ّ٧ىُٝ ٕٝيٛخ ٝػٌٔٝ ،ٚحُٔز٤غ هزَ حُوز.ٞ هخػيس :حَُ ٖٛؿ ،ٕٞٔ٠ٓ َ٤ا ٫ك ٢ػٔخٗٔٓ ٢خثَ: حَُٔ: ٕٞٛاًح طل ٍٞؿٜزًخ ٝ.حُٔـٜٞد :اًح طلًٍ٘ٛ ٍٞخ ٝ.حُؼخٍ٣ش :اًح طلُٞض ًٍ٘ٛخ ٝ.حَُٔ: ٕٞٛاًح طلٍٞ ػخٍ٣ش ٝ.حُٔوز ٝٞػِ ٠حُٔ: ّٞاًح طلًٍ٘ٛ ٍٞخ ٝ.حُٔوز ٝٞرخُز٤غ حُلخٓي :اًح طلًٍ٘ٛ ٍٞخ ٝ.حُٔز٤غ حُٔوخ َ٣ك: ٚ٤اًح ٍٚ٘ٛ ٓ٘ ٚهزَ حُوزٝ. ٞحُٔوخُغ ػِ: ٚ٤اًح ٍٜ٘ٓ ٚ٘ٛخ هزَ حُوز.ٞ هخػيس ٓ:خ ٛق حَُ ٖٛرٛ ٚق ٟٔخٗٓٝ ،ٚخ ٫ك.٬ ٔ٣ٝظؼ٘ ٢حُٔ ٖٓ ٢١ٞ٤حُؼخٟٗٔ: ٢خٕ حُؼٜيسٍٝ ،ى ح٧ػ٤خٕ حُٔٗٞٔ٠ش ٜ٣:ق ٟٔخٜٗخ ،ا ٫حَُ ٖٛرٜخ. ٠٣ٝز ٢حًُُٔ ٢١ٞ٤ي ر٠خر ٢ك٤وُ٘ ْ٤ُ: ٍٞخ ٟٔخٕ ى ٖ٣رؼوي ك ٢ػٓ ٖ٤ؼ٘٤ش ٣ ٫ظؼي ٟاُ ٠ؿَٛ٤خ ،ا ٫كٔ٤خ اًح أػخٍ٤ٗ ٙجًخ ُ.َٚ٘ٛ٤ هخػيس ٖٟٔ ٖٓ:رخٍ ًٕ٩ؿغٝ ،إ أى ٟر ٬إً ٫ ٖٓٝ.كٝ ،٬إ أى ٟربًٕ ٔ٣ٝظؼ٘ ٖٓ ٠ح:ٍٞٛ ٍٝ٧ اكيحٛخ :إٔ ٌٕٞ٣حُٔ٠خٕ رخ ًٕ٩هي ػزض رخُز٘٤شًٔ ،ٌَ٘ٓ ٞٛٝ ،خ اًح حىػ ٠ػِ٣ُ ٠ي ٝػِ ٠ؿخثذ أُلًخٝ ،إٔ ًٜٔ٘ٓ ٬خ ٓ ٖٟٔخ ػِ ٠ح٥هَ .كؤٌَٗ ُ٣ي ،كؤهخّ حُٔيػ ٢ر٘٤ش رٌُيٝ ،أهٌ ٖٓ ُ٣ي ،كٍ ٬ؿٞع ُِ٣ي ػِ ٠حُـخثذ ك٢ حٛ٧قٓ ٚٗ٧ ،ظِ ّٞرِػٔ ٚك٣ ٬طخُذ ؿ َ٤ظخُٔ.ٚ ر ٖ٤حُز٤غ ٝحُٜزش هخػيس ٓ:خ ؿخُ ر٤ؼ ،ٚؿخُ ٛزظٓٝ ،ٚخ ٫كٔ٣ٝ ،٬ظؼ٘ ٖٓ ٠ح ٍٝ٧ػ٬ع :ٍٞٛ حُٔ٘خكغ طزخع رخ٩ؿخٍس ٫ٝطٛٞذٓٝ ،خ ك ٢حٌُٓش ٣ـ ُٞر٤ؼًٔ ِٓ ٚخ ٛ ٫زشًٛٞ ،زظي أُق ىٍ ْٛكًٓ ٢ظ ٢ػْ ٣ؼ ٚ٘٤ك ٢حُٔـَِْٛ ،ف ر ٚحُوخ ٢ٟكٔٝ ٖ٤حٓ٩خّ ٝؿَٔٛ٤خٝ ،حُٔخٍ حٌُٜ٣ ٫ ١ق حُظزَع ر٣ٝ ،ٚـ ُٞر٤ؼًٔ ٚخٍ حَُٔ.ٞ٣ ٔ٣ٝظؼ٘ ٖٓ ٠حُؼخٗ:ٍٞٛ ٢ ٜٓ٘خ ٓخ ٜ٣ ٫ق ر٤ؼُ ٚوِظً ،ٚلزش ك٘طشٗٝ ،لٛٞخ .هخٍ حُٜ٘٣: ١ٝٞق ٛزظ ٚر ٬ه٬ف ٝ ٌُٖ.هغ كّ٬ً ٢ حَُحكؼٓ ،٢خ ٣ ٫ظًٔ ،ٍٞلزش ك٘طشُٝ ،ر٤زش٣ ٫ ،زخعٛٞ٣ ٫ٝ ،ذ ٝأٓوط ٖٓ ٚحَُٟٝشُٞ ،هٞػ ٚك ٖٟٔ ٢رلغ"(). هخػيس :ح َٛ٧ك ٢حُزٞ٤ع ح٩رخكش ٞ١ف ر٘خ حٍُٔ ،٢١ٞ٤كٔ ٚهللا ،ك ٢أرٞحد حُزٞ٤ع ٝأكٌخٜٓخ٣ ،لٖٔ ر٘خ إٔ ِٗٔ ٢حُٞ٠ء ػِ ٠هخػيس ٝرؼي إٔ َّ )( ٛخٓش طلٌْ ح َٓ٧ر٘ٔ ٢ٛٝ ُٚٞهخػيس "ح َٛ٧ك ٢حُزٞ٤ع ح٩رخكش " ك٤غ ٌ٘٘ٔ٣خ إٔ ٗطزن ػِٜ٤خ رؼ ٞحُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش حُٔؼخَٛس حٗط٬هًخ ٖٓ ًَ ٓخ ٓزن ،ك٤غ إ ٌٙٛحُوخػيس ٖٓ ٢ٛح ٍٞٛ٧حُٜخٓش ك ٢طوَ٣ؾ حُٔٔخثَ ٣لَّ ٜٓ٘خ حُٔٔظـيسٝ ،هي أٗخى رٜخ ًؼ ٖٓ َ٤حُؼِٔخء ٓ٘ ْٜحرٖ ط٤ٔ٤ش حٌُ ١هخٍ كٜ٤خ( :إ ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى ح٩رخكش ،كّ ٬ ٣لَّ هللا ػويًح كِٜٓ ٚ٤لش حُِٔٔٔ ٖ٤رٓ ٬لٔيس طوخًُ ّٝي...)(). كَٓ ٚهللا ّ ِ ُْٝ ،ٍُٚٞٓٝ آ ٫خ ّ ٝهي ٜٗؾ ٌٛح حُٜٔ٘خؽ حُؼٓ٬ش حرٖ حُوٍ ْ٤كٔ ٚهللا ٝهخٍ( :حُوطؤ حَُحرغ :كٔخى حػظوخى ٖٓ هخٍ :إ ػوٞى حُِٔٔٔٓٝ ْٜ١َٝٗٝ ٖ٤ؼخٓ٬ط ْٜػِ ٠حُزط ٕ٬كظ٣ ٠و ّٞىُ َ٤حُٜلش ،كبًح ُْ ٣وْ ػ٘ي ْٛىُ َ٤ػِٛ ٠لش ػوي أ١َٗ ٝ أٓ ٝؼخِٓش ،حٓظٜلزٞح رط ٚٗ٬كؤكٔيٝح رٌُي ػوٞىًح ًؼَ٤س ٖٓ ٓؼخٓ٬ص حُ٘خّ ْٜ١َٝٗٝر ٬رَٛخٕ ٖٓ هللا ر٘خ ًء ػِ٠ ٌٛح ح.َٛ٧ ٝؿٔ ٍٜٞحُلوٜخء ػِ ٠ه٬كٝ ٚإٔ ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى ٝحَُ٘ ١ٝحُٜلش كظ٣ ٠و ّٞحُيُ َ٤ػِ ٠حُزطٌٛٝ ،ٕ٬ح حُو ٞٛ ٍٞحُٜل٤ق ،كبٗ ٫ ٚكَحّ آ ٫خ كَّ هللا ًٔ ،ٍُٚٞٓٝخ أٗٝ ٫ ٚحؿذ آ ٫خ أٝؿز ٚهللا ٫ٝ ٍُٚٞٓٝى ٖ٣آ ٫خ )( َٗػ ٚهللا .ٍُٚٞٓٝ ّ طٔض رِٜش اُ ٠حُوخػيس ح٤ُٞٛ٧ش" :ح َٛ٧ك ٢ح٤ٗ٧خء ح٩رخكش"؛ اً أٜٗخ ٓخٍ٣ش ٣ ٫ٝول ٠إٔ ٌٙٛحُوخػيس ٠خ. ػِ ٠حُؼوٞى أً ٣ ٌٖٔ٣ٝإٔ ٣وخٍ ّ : إ ٌٙٛحُوخػيس حُٔظؼِوش رخُزٞ٤ع ٓ٘زؼوش ٖٓ ًُي ح َٛ٧حُؼخّٝ ،اٌُٛ ٠ح َ٤٘٣ه ٍٞحٓ٩خّ حرٖ )( ٠خ : (ٞٛٝح َٛ٧إٔ ح٤ٗ٧خء ػِ ٠ح٩رخكش كظ٣ ٠ؼزض حٌَُّ٘ٛٝ ،٢ٜح ك٢ٗ ًَ ٢ء. حُزَ أً ٣ ػزي ّ ٝػٌِٛ ٠ح ح َٛ٧كبٕ أ ١ػوي ٓٔظـي ك ٢حُل٤خس حُٔؼخَٛس ٓٔخ ُْ ٣ظطَم اُ ٚ٤حُلوٜخء ٖٓ هزَٓ ٌٕٞ٣ ،وزً٫ٞ َٗ ًػخ ،اًح ُْ ٣ظٜخىّ ٓغ ىَُٗ َ٤ػ ٖٓ ٢حٌُظخد ،أ ٝحَُّٔ٘ش ،أ ٝح٩ؿٔخع ،أ ٝحُو٤خًّٝ ،خٕ ٓٔخ حهظ٠ظٜٓ ٚخُق حَُّ٘خّ )( حُؼخٓش ٘٣ ُْٝظَٔ ػِٓ ٠لٔيس ٍحؿلش. أهٔخّ حُز٤غ : أ -طؤ ْ٤حُز٤غ رخػظزخٍ حُٔز٤غ : ٘٣ؤْ حُز٤غ رخػظزخٍ ٟٓٞٞع حُٔزخىُش ك ٚ٤اُ ٠أٍرؼش أٗٞحع : حُز٤غ حُٔطِن ،حُِْٔ ،حَُٜف ،حُٔوخ٠٣ش. (). هخػيس ٓ:خ ؿخُ حُِْٔ ك ٚ٤ؿخُ هَٓٝ ،ٟٚخ ٫ك.٬ ٔ٣ٝظؼ٘ ٢حُٔ ٖٓ ٢١ٞ٤ح: ٍٝ٧حُـخٍ٣ش حُظ ٢طلَ ُِٔوظًَٔ ،ٝخ ًًَ ٙحُ٘٤وخٕ ٝ.حُيٍح ْٛحُٔـ٘ٗٞشًٔ ،خ ًًَ ٙحَُ٣ٝخٗ ٢ك ٢حُزلَ. ٔ٣ٝظؼ٘ ٖٓ ٠حُؼخٗ : ٢حُوزًِٔ ،خ ٛلل ٚك ٢حَُ٘ف حُٜـٗٝ ،َ٤و ٚحُيحًٍٔ ،خ ٗوِ ٚك ٢حُٔطِذ ػٖ حٛ٧لخد٘ٓٝ ،خكغ ح٧ػ٤خٕ ،كٔ٤خ ًًَٛخ حُٔظ.٢ُٞ ٝحُٔـِ ّٝر ٚك ٢حَُٟٝش ػٖ حُوخ ٢ٟكٔ٘ٓ: ٖ٤غ هَٜٟخ ُٔ٘غ حُِْٔ كٜ٤خ ،أٓخ ٓ٘خكغ حٌُٓش ،كخَُٜٔف رٚ ك ٢حَُ٘ف ٝحَُٟٝش :ؿٞحُ حُِْٔ كٜ٤خ ،ك٤ـ ُٞهَٜٟخ . د -طؤ ْ٤حُز٤غ رخػظزخٍ ٣َ١وش طلي٣ي حُؼٖٔ: ريح٣ش٘٣ ٫ ،ظَ ١حُٔ ٢١ٞ٤حُؼِْ رخُؼٖٔ هزَ حُؼوي ،ا ٫ك ٢حُظ٤ُٞش ٢ٛٝ-ر٤غ رخُؼٖٔ حٝ- ٍٝ٧حَٗ٩حى -إٔ ٘٣ظَ٤ٗ ١جخ ػْ َ٘٣ى ؿ َٙ٤ك َ٤ٜ٤ُ ٚ٤رؼ ُٚ ٚ٠رؤط ٖٓ ٚحُؼٖٔ ًٕٞ ٫ٝ-حُؼٖٔ ٓؼًِ٤خ ،ا ٫كٜ٤خ ٝك ٢حَُر٣ٞخصٝ ،ػٖٔ حُ٘لؼش ،ك٤غ ًخٕ حٓ ٍٝ٧ؼًِ٤خ. ٠٣ٝز ٢حُٔٓ ٢١ٞ٤خ ٓزن ر٠خر٣ ٢وُ٘ ْ٤ُ: ٍٞخ ػوي ر٤غ ٔ٣و ٢ك ٚ٤ؿٔ٤غ حُؼٖٔ ربرَحء ؿ َ٤حُٔ٘ظَ ١رؼي حُِِ ،ّٝا ٫ك ٢حُظ٤ُٞش اًح ك ٢ػٖ ح.ٍٝ٧ ٘٣ٝؤْ حُز٤غ رخػظزخٍ ٣َ١وش طلي٣ي حُؼٖٔ اُ ٠ػ٬ػش أٗٞحع ٢ٛحُٔٔخٓٝشٝ ،حُِٔح٣يسٝ ،حٓ٧خٗشٝ ،حٓ٧خٗش ػ٬ػش )( أٗٞحع :حَُٔحرلش ٝحُظ٤ُٞش ٝحُ٤ٟٞؼش. ؽ -طؤ ْ٤حُز٤غ رخػظزخٍ ٣َ١وش طِٔ ْ٤حُؼٖٔ : 1ر٤غ ٓ٘ـِ حُؼٖٔ ٓ ٞٛٝ:خ ٘٣ظَ ١ك ٚ٤طؼـ َ٤حُؼٖٔ ٢ٔٔ٣ٝ ،ر٤غ حُ٘وي ،أ ٝحُز٤غ رخُؼٖٔ حُلخٍ.2ر٤غ ٓئؿَ حُؼٖٔ ٓ ٞٛٝ:خ ٘٣ظَ ١ك ٚ٤طؤؿ َ٤حُؼٖٔ.5ر٤غ ٓئؿَ حُٔؼٖٔ ٓ ٞٛٝ:ؼَ ر٤غ حُِْٔ ٝر٤غ حٓ٫ظٜ٘خع.4ر٤غ ٓئؿَ حُؼ: ٖ٤ٟٞأ ١ر٤غ حُي ٖ٣رخُيٞ٘ٔٓ ٞٛٝ ٖ٣ع ك ٢حُـِٔش.ى -طؤ ْ٤حُز٤غ رخػظزخٍ حُلٌْ حَُ٘ػ:٢ ٘٣ؤْ حُز٤غ رخػظزخٍ حُلٌْ حَُ٘ػ ٢اُ ٠أٗٞحع ًؼَ٤سٜ٘ٓ ،خ: 1حُز٤غ حُٔ٘ؼوي ٣ٝوخرِ ٚحُز٤غ حُزخ.َ١2حُز٤غ حُٜل٤ق ٣ٝوخرِ ٚحُز٤غ حُلخٓي.3حُز٤غ حُ٘خكٌ ٣ٝوخرِ ٚحُز٤غ حُٔٞهٞف.4-حُز٤غ حُ٣ٝ ُّ٬وخرِ ٚحُز٤غ ؿ َ٤حُ ٠ٔٔ٣ٝ( ُّ٬حُـخثِ أ ٝحُٔو)().َ٤ حُز٤غ حُلخٓي : ٓ ٞٛخ ًخٕ ًَٓ٘ ٝػخ رؤ ِٚٛىٛٝ ٕٝل ًٖٔ ،ٚػَ ُٚ ٝأَٓ أٛٝ ٝق ؿَٝ٘ٓ َ٤ع ٓؼَ ر٤غ حُٔـٍٜٞ ؿٜخُش طئىُِِ٘ ١حع ًز٤غ ىحٍ ٖٓ حُي ٍٝأ٤ٓ ٝخٍس ٖٓ حُٔ٤خٍحص حًُِٔٔٞش ُ٘و ٚى ٕٝطؼًٝ ،ٖ٤٤برَحّ ٛلوظ ٖ٤ك٢ )( ٛلوشٝ ،كٌٔ ٚأٗ٣ ٚؼزض ك ٚ٤حُِٔي رخُوز. ٞربًٕ حُٔخُي َٛحكش أ ٝىُ٫ش . ٟخر ٢حُلخٓي ػٖ حُزخ:َ١ اًح ًخٕ حُلٔخى َ٣ؿغ ُِٔز٤غ كخُز٤غ رخ.َ١أٓخ اًح ًخٕ حُلٔخى َ٣ؿغ ُِؼٖٔ كبٕ حُز٤غ ٌٕٞ٣كخٓيًح أ ١أٗ٘٣ ٚؼوي رؤ٤ش حُٔز٤غأٗٞحع حُز٤غ حُزخ:َ١ ٓ ٢ٛٝظش أٗٞحع ًخ٥ط:٢ 1ر٤غ حُٔؼي.ّٝ2ر٤غ ٓؼـ ُٞحُظِٔ.ْ٤3ر٤غ حُـٍَ.4ر٤غ حُ٘ـْ ٝحُٔظ٘ـْ.5ر٤غ حُؼَر.ٕٞ)( 6ر٤غ حُٔخءأٗٞحع حُز٤غ حُلخٓي طٔ ِ٤حُل٘ل٤ش ك ٢رلغ أٗٞحع حُز٤غ حُلخٓيٓ ٞٛٝ ،خ ًخٕ ًَٓ٘ ٝػخ رؤ ٫ ِٚٛرٛٞل٣ٝ ٚل٤ي حُِٔي رخُوزٝ ()ٞك٢ ٓخ ٘ٓ ٢ِ٣ظ٘خ ٍٝأٗٞحع حُزٞ٤ع حُلخٓيس ػ٘ي حُل٘ل٤شٓ ،غ ًًَ كٌٜٔخ ػ٘ي ؿً ٢ٛٝ. َْٛ٤خ٥ط:٢ 1ر٤غ حُٔـ.ٍٜٞ2حُز٤غ حُٔؼِن ػِ( ١َٗ ٠أ: ١حُز٤غ حُٔ٠خف) .3ر٤غ حُؼ ٖ٤حُـخثزش أ ٝؿ َ٤حَُٔث٤ش.4ر٤غ ح٧ػٔ.٠5حُز٤غ رخُؼٖٔ حُٔلَّ.6حُز٤غ ٗٔ٤جش ػْ حَُ٘حء ٗويًح رؤهَ (ر٤غ حُؼ٘٤ش).7ر٤غ حُؼ٘ذ ُؼخ َٛحُؤَ.8حُز٤ؼظخٕ ك ٢ر٤ؼش ،أ ٝحَُ٘١خٕ ك ٢ر٤غ ٝحكي.9ر٤غ ح٧طزخع ٝحٛٝ٧خف ٓوٜٞىس.10ر٤غ حُ٘٢ء حُِٔٔٞى هزَ هزٓ ٖٓ ٚ٠خُي آهَ.11حٗظَح ١ح٧ؿَ ك ٢حُٔز٤غ أ ٝحُؼٖٔ حُٔؼ.ٖ٤12حُز٤غ رَ٘ ١كخٓي.13-ر٤غ حُؼٔخٍ أ ٝحٍُِع . )( طلَ٣ن حُٜلوش طظؼيى حُٜلوش ك ٢أرٞحد حُز٤غًٔ ،خ ٓزن ،رظل َ٤ٜحُؼٖٔٝ ،رظؼيى حُزخثغ هطؼًخٝ ،رظؼيى حُٔ٘ظَ ١ػِ ٠حٛ٧ق ا ٫ك ٢حُؼَح٣خ ،كبٜٗخ طظؼيى رظؼيى حُٔ٘ظَ ١هط ًؼخٝ ،حُزخثغ ػِ ٠حٛ٧ق. ه٤خٍ حُٔـِْ ه٤خٍ حُٔـِْ ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش إٔ ٖٓ ٌَُ ٌٕٞ٣حُٔظؼخهي ٖ٣كن كٔن حُؼوي ٓخ ىحٓخ كٓ ٢ـِْ حُؼوي ُْ ٣ظلَهخ )( ػ٘ ٚرؤريحٜٗٔخٝ ،ػ٘ي حُل٘ل٤ش :إٔ ٖٓ ٌَُ ٌٕٞ٣حُٔظؼخهي ٖ٣حَُؿٞع ػٖ حُؼوي ٓخ ُْ ٣وزَ ح٥هَ رخُز٤غ . ٣ٝؼزض ه٤خٍ حُٔـِْ ك ٢أٗٞحع حُز٤غً ،خَُٜف ٝحُطؼخّ رخُطؼخّٝ ،حُِْٔ ٝحُظ٤ُٞشٝ ،حُظَ٘٣يِٛٝ ،ق حُٔؼخٟٝش. ٣ ٫ٝؼزض ك ٢حًَُ٘شٝ ،حُوَحٝ ٝحًُٞخُش ٝحُٞى٣ؼشٝ ،حُؼخٍ٣شٝ ،حُٔ٠خٕ ٝحٌُظخرشٝ ،حَُٝ ٖٛح٩رَحء ٝح٩هخُشٝ ،حُلٞحُش ِٛٝق حُلط٤طش)( ِٛٝق حُٔ٘ لؼش ٝىّ حُؼٔي ٝحُ٘لؼشٝ ،حُٞهقٝ ،حُؼظن ٝحُؤٔش ،ا ٫إ ًخٕ كٜ٤خ ٍىٝ ،حٌُ٘خف ٝحُٜيحمٝ ،ػ ٝٞحُوِغٝ ،حُٔٔخهخس ٝحُٔٔخروشٝ ،اؿخٍس حُؼٝ ،ٖ٤حٌُٓش ٝحُٜزش ُٞٝرَ٘ ١ػٞحد ػِٓ ٠خ ٛلل ٚك ٢حَُٟٝش ٝحُٜٔ٘خؽ ،طزؼًخ ٫أِٜٔٛخ ك ٢رخد حُو٤خٍ. ٝهخٍ ح ٌُٖ: ١ٞ٘ٓ٩حُٜٔلق ك ٢رخد حُٜزش ،ػزٞطٜخ كً ٢حص حُؼٞحد ٝ.كَٔ حُٔزٌٝ ٢حُزِوٓ ٢٘٤خ ك ٢رخد حُو٤خٍ ػِٓ ٠خ اًح أِ١وخ ،أ ١َٗ ٝػٞحد ٓـٝ ٍٜٞهِ٘خ رٔٛٝ ،ٚخ ٟؼ٤لخٕ. ٣ٝؼخٍ ٝحُٔ ٢١ٞ٤هخث ْ٤ُ : ً٬حًٔ َٓ٧خ هخَُٜ٣ ُْٝ ،ٙٞف ك ٢رخد حُٜزش رظٜل٤ق ػزٞطٜخ ،رَ ر٘خ ٙػِ٠ ً ٚٗٞر٤ؼًخ ٖٓ ِِّ٣ ٫ٝ ،حُز٘خء حُظٜل٤ق. ًٔخ ٠٣ز ٢حُٔٓ ٢١ٞ٤خ ٓزن رخُوٓ : ٍٞخ ػزض ك ٚ٤ه٤خٍ حُٔـِْ٣ ،ؼزض ك ٚ٤ه٤خٍ حَُ٘ ١آ ٫خ َٗ ١كٚ٤ حُوز ٞٛٝ ٞحَُرٝ ١ٞحُِْٔ ٓٝخ َٔ٣ع اُ ٚ٤حُلٔخى٣ ٖٓٝ ،ؼظن ػِ ٠حُٔ٘ظًَٔ ،١خ ك ٢حُلخ ١ٝحُٜـٝ َ٤ؿِّ رٚ حٝ ١ٞ٘ٓ٩حُزِو ٢٘٤ك ٢حُظيٍ٣ذٓٝ ،خ ٫ك.٬ طزؼ ٞه٤خٍ حُٔـِْ َٟ٣ٝحُٔ ٢١ٞ٤إٔ ه٤خٍ حُٔـِْ ٣ ٫ظزؼ ٞحرظيحء ،ك٤وغ ُٞحكي ى ٕٝآهَ ،ا ٫ك:ٍٞٛ ٢ ح: ٠ُٝ٧اًح حٗظَ ٖٓ ٟحػظَف رلَ٣ظ.ٚ حُؼخٗ٤ش :اًح حٗظَ٣ ٖٓ ٟؼظن ػِٝ ،ٚ٤هِ٘خ :حُِٔي ك ُٖٓ ٢حُو٤خٍ ُِٔ٘ظَ ١طو َ٤حُزخثغ ىٟ ٞٛٝ ،ٚٗٝؼ٤ق. ٠خ. حُؼخُؼش :ك ٢حُ٘لؼش اًح أػزظ٘خ حُو٤خٍ ُِ٘ل٤غٟ ٞٛٝ ،ؼ٤ق أً ٣ هخػيس :اًح حؿظٔغ حُلٔن ٝح٩ؿخُس ،رطِض ح٩ؿخُس ا ٫كٍٞٛ ٢ط:ٖ٤ ح: ٠ُٝ٧اًح حٗظَ ٟػزيًح رـخٍ٣ش ٝأػظوٜخ؛ كخ٩ؿخُس ٓويٓش ك ٢حٛ٧ق. حُؼخٗ٤ش :اًح كٔن أكي حُٞحٍػٝ ٖ٤أؿخُ ح٥هَ أؿ٤ذ. هخػيس ًَ :ػ٤ذ ٞ٣ؿذ حَُى ػِ ٠حُزخثغ٘ٔ٣ ،غ حَُى اًح كيع ػ٘ي حُٔ٘ظَ ،١آ ٫خ ًخٕ ٓ٫ظؼ ّ٬حُؼ٤ذ حُوي ًَٝ ،ْ٣ػ٤ذ ٞ٣ ٫ؿز٘ٔ٣ ٫ ٚغ حَُى ،ا ٫اًح حٗظَ ٟػزيًح ُ ٚاٛزغ ُحثيس كوطؼٝ ٚحٗيَٓ ،كبٗ٘ٔ٣ ٚغ حَُى ٝ ُٞٝؿي ًُي ك٣ ٢ي حُزخثغَ٣ ُْ ،ى ر ٚحُٔ٘ظَ.١ ط٤ٜ٘ق حُزٞ٤ع حُٔٔ٘ٞػش رلٔذ ٓزذ حُوَِ )( حُزٞ٤ع حُٔٔ٘ٞػش أ ٝحُٔ٘ ٢ٜػٜ٘خ ُٜخ ط٤ٜ٘لخص ًؼَ٤س ًٌَٗ ٘ٛخ أٜٔٛخ ٞٛٝحُظ٤ٜ٘ق رلٔذ ٓزذ حُوَِ حٌُ١ ٜ٣خكزٜخ ٢ٛٝ ،أٍرؼش أٗٞحع: 1حُزٞ٤ع حُٔٔ٘ٞػش رٔزذ أ٤ِٛش حُؼخهي.2حُزٞ٤ع حُٔٔ٘ٞػش رٔزذ حُ٤ٜـش.3حُزٞ٤ع حُٔٔ٘ٞػش رٔزذ حُٔؼوٞى ػِ.ٚ٤4حُزٞ٤ع حُٔٔ٘ٞػش رٔزذ ٛٝق أ ١َٗ ٝأَٗ ٢ٜٗ ٝػ.٢أ: ً٫ٝحُزٞ٤ع حُٔٔ٘ٞػش رٔزذ أ٤ِٛش حُؼخهي : حطلن حُؼِٔخء ػِ ٠أٜٗ٣ ٚق حُز٤غ ٖٓ ًَ رخُؾ ػخهَ ٓوظخٍ ٓطِن حُظَٜف ،ؿٓ َ٤لـ ٍٞػُِ ٚ٤لن ٗلٔٚ ًخُٔل ،ٚ٤أُ ٝلن ؿً َٙ٤خُٔي.ٖ٣ ٝأٓخ ٖٓ ٜ٣ ٫ق ر٤ؼ ٚكٓ ٜٞخ ٣ؤط:٢ )( )1ر٤غ حُٔـ٘ٗ٫ ،ٕٞؼيحّ ح٤ِٛ٧ش ٓٝؼِ ٚحٌَُٔحٕ ٝحُٔويٍ . )2ر٤غ حُٜزٜ٣ ٫: ٢ق ر٤غ ؿ َ٤حُٔٔ ِ٤حطلخهًخ ا ٫ك ٢حُ٘٢ء حَُ٤ٔ٤ )( ) 3ر٤غ ح٧ػٔ ٠اًح ٛٝق ُ ٚحُٔز٤غ ٛل٤ق ػ٘ي حُـٔ ،ٍٜٞرخ َ١ؿٛ َ٤ل٤ق ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش ُو ٍٜٙٞك٢ )( اىٍحى حُـ٤ي ٝحَُى١ء )4ر٤غ حٌَُٔ : ٙؿٗ َ٤خكٌ ػ٘ي حُل٘ل٤ش كبٕ أؿخُ ٙحٌَُٔ ٙرؼي ُٝحٍ حًَ٩حٗ ٙلٌٝ ،ػ٘ي حُٔخٌُ٤ش ؿ ُّ٫ َ٤كِٚ )( حُو٤خٍ ر ٖ٤كٔن حُؼوي ٝآ٠خثٝ ،ٚؿٛ َ٤ل٤ق ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش ٝحُل٘خرِش )5ر٤غ حُلٜ٣ ٫ : ٢ُٞ٠ق ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش ٝحُل٘خرِش ُِ٘ ٢ٜػٖ ر٤غ ٓخ ُْ ٌِٚٔ٣حٔٗ٩خٕ أٓخ ػ٘ي حُٔخٌُ٤ش )( ٝحُل٘ل٤ش كٜل٤ق ٓٞهٞف ػِ ٠اؿخُس حُٔخُي . )6ر٤غ حُٔلـ ٍٞػِ ٚ٤رٔزذ حُٔل ٚأ ٝح٩ك ّ٬أ ٝحَُٔ.ٝ )7ر٤غ حُِٔـؤ ٞٛٝ:حُٔ٠طَ اُ ٠حُز٤غ ُظ٣َٜذ أٓٞحُٝ ٖٓ ٚؿ ٚظخُْ ،ر٤ؼ ٚكخٓي ػ٘ي حُل٘ل٤ش ،رخ َ١ػ٘ي )( حُل٘خرِش ٛٝ.ل٤ق ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش ػخًٗ٤خ :حُزٞ٤ع حُظ ٢هي طٔ٘غ رٔزذ حُ٤ٜـش: ٜ٣ق حُز٤غ رخ٫طلخم رظَح ٢ٟحُؼخهيٝ ،ٖ٣طٞحكن ح٣٩ـخد ٝحُوز ٍٞكٔ٤خ ٣ـذ حُظَح ٢ٟػِ ٖٓ ٚ٤ر٤غ ٝػٖٔ ٝؿٔ َٛ٤خ ًٕٞٝ ،ح٣٩ـخد ٝحُوز ٍٞكٓ ٢ـِْ ٝحكي ى ٕٝإٔ ٣ليع رٜٔ٘٤خ كخ٣ٝ. َٛوظِق كٌْ حُز٤غ ك ٢كخ٫ص ٜٓ٘خ ٓخ ٣ؤط:٢ )1ر٤غ حُٔؼخ١خس ٞٛٝ:إٔ ٣ظلن حُؼخهيحٕ ػِ ٠ػٖٔ ٓٝز٤غ٣ٝ ،ظؼخ٤١خ ٖٓ ؿ َ٤ا٣ـخد ٫ٝهزًٛٝ ،ٍٞذ حُل٘ل٤ش )( اُ ٠ؿٞحُٓ ٙطِوًخٝ ،حُ٘خكؼ٤ش اُ ٠ؿٞحُ ٙك ٢ح٤ٗ٧خء ؿ َ٤حُ٘لٔ٤ش )2حُز٤غ رخَُٔحِٓش أ ٝرٞحٓطش ٍٜٓ٣: ٍٞق حطلخ ًهخٓ ٌٕٞ٣ٝ ،ـِْ حُظؼخهي ٓ ٞٛـِْ رِٞؽ حَُٓخُش ٖٓ حُؼخهي )( ح ٍٝ٧اُ ٠حُؼخهي حُؼخٗ ،٢كبٕ طْ حُوز ٍٞرؼي ٌٛح حُٔـِْ ُْ ٘٣ؼوي حُؼوي. )3ر٤غ ح٧هَّ رخٗ٩خٍس حُٔلٜٓٞش أ ٝحٌُظخرش ٛ:ل٤ق حطلخ ًهخ ،كبٕ ُْ طٌٖ ُ ٚاٗخٍس ٓلٜٓٞش ٣ ٫ٝلٖٔ حٌُظخرش )( ُْ ٜ٣ق ػويٙ )4حُز٤غ ٓغ ؿخثذ ػٖ ٓـِْ حُؼوي ٜ٣ ٫:ق حطلخهخ)( " )5حُز٤غ ٓغ ػيّ ططخرن ح٣٩ـخد ٝحُوزٜ٣ ٫: ٍٞق حطلخهًخ. )6حُز٤غ حُٔؼِن ػِ ١َٗ ٠أ ٝحُٔ٠خف ُٞهض ك ٢حُٔٔظوزَ :كخٓي ػ٘ي حُل٘ل٤ش ٝرخ َ١ػ٘ي حُـٔ.ٍٜٞ ػخُؼًخ :حُزٞ٤ع حُٔٔ٘ٞػش رٔزذ حُٔؼوٞى ػِٓ( ٚ٤لَ حُظؼخهي ): حُٔؼوٞى ػِ ٞٛ ٚ٤حُٔخٍ حُٔزٌ ٬ً ٖٓ ٍٝحُٔظؼخهي ٖ٣ك ٠ٔٔ٤أكي حُزيُٓ ٖ٤ز٤ؼًخ ٠ٔٔ٣ٝح٥هَ ػًٔ٘خ. ٝحطلن حُؼِٔخء ػِٛ ٠لش حُز٤غ اًح ًخٕ حُٔؼوٞى ػِٓ ٚ٤خ٘ٓ ً٫وً٫ٞ ً ٓويٍٝح ػِ ٠طِٔ،ٚٔ٤ ٓلَُح ٓٞؿٞىًح ً ٓؼًِٓ ٞخ ُِؼخهي٣ ُْ ،ٖ٣ظؼِن ر ٚكن حُـ ٚ٘٣ ُْٝ ،َ٤ػ٘ ٚحَُ٘ع ٝ.حهظِلٞح كٛ ٢لش رؼ ٞحُزٞ٤ع حُٔ٘ ٢ٜػٜ٘خ ػِ٠ حُ٘ل ٞحُظخُ: ٢ )(1ر٤غ حُٔؼيٓٝ ّٝخُ ٚهطَ حُؼيّ ً:ز٤غ حُٔ٠خٓٓ( ٖ٤خ ك ٢أ٬ٛد حًٌُٝ) ٍٞحُٔ٬ه٤ق (ٓخ ك ٢أ٬ٛد حٗ٩خع )رخ َ١رخطلخم ح٧ثٔش. )(2ر٤غ ٓؼـ ُٞحُظًِٔ ،ْ٤خُط َ٤ك ٢حُٜٞحء ٝحُٔٔي ك ٢حُٔخء رخ٘٣ ٫ َ١ؼوي رخطلخم ح٧ثٔش. )(3ر٤غ حُي٤ٔٗ ٖ٣جش ٞٛٝر٤غ حٌُخُ٠ء رخٌُخُ٠ء رخ َ١حطلخ ًهخ. )(4ر٤غ حُـٍَ ؿ َ٤حُٜ٣ ٫: َ٤ٔ٤ق حطلخهًخ. )(5ر٤غ حُ٘ـْ ٝحُٔظ٘ـْ ً:خُؤَ ٝحُوِ٘ٝ ِ٣حُٔ٤ظش ٝحُيّ ٜ٣ ٫ق حطلخهًخ ًٌُ.ي ٜ٣ ٫ق ػ٘ي حُـٔ ٍٜٞر٤غ حُٔظ٘ـْ حٌُ ٌٖٔ٣ ٫ ١ططً َٙ٤ ٜخُٖٔٔ ٝحُِ٣ض ٝحُؼَٔ حٌُٝ ١هؼض كٗ ٚ٤ـخٓشٝ ،أرخف حُل٘ل٤ش ر٤غ حُٔظ٘ـْ ُـَ٤ حً ًَ٧خُيرؾ ٝحُيٝ ٖٛحٓ٫ظ٠خءس. )(6ر٤غ حُٔخء :حطلن حُؼِٔخء ػِ ٠أٗ٣ ٫ ٚـ ُٞر٤غ حُٔخء حُٔزخف أ ١حُٔخء حُؼخّ حُٔ٘ظَى ر ٖ٤حُ٘خّٝ ،أؿخُ حُـٔ ٍٜٞر٤غ حُٔخء حُِٔٔٞى ًٔخء حُؼ ٖ٤أ ٝحُزجَ. )(7ر٤غ حُٔـ: ٍٜٞحُز٤غ حُٔ٘ظَٔ ػِ ٠ؿٜخُش كخك٘ش ك ٢حُٔز٤غ أ ٝحُؼٖٔ أ ٝح٧ؿَ أٞٗ ٝع حَُٔ ٕٞٛأ ٝحٌُلَ٤ كخٓي ػ٘ي حُل٘ل٤ش ،رخ َ١ػ٘ي حُـٔ.ٍٜٞ )(8ر٤غ حُ٘٢ء حُـخثذ ػٖ حُٔـِْ أ ٝؿ َ٤حَُٔثٜ٣ ٫: ٢ق ٓطِ ًوخ ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش ٝحُل٘خرِشٜ٣ٝ ،ق ػ٘ي حُٔخٌُ٤ش ػِ ٠حُٜلش ٣ٝؼزض ك ٚ٤ه٤خٍ حَُإ٣ش .أٓخ ػ٘ي حُل٘ل٤ش كٜ٤ق ٖٓ ؿٍ َ٤إ٣ش ٛٝ ٫ٝق ُِ٘ٔٝظَ ١حُو٤خٍ ػ٘ي حَُإ٣ش. )(9ر٤غ حُ٘٢ء هزَ حُوز: ٞحٓظؼ٘ ٚ٘ٓ ٠حُل٘ل٤ش ر٤غ حُؼوخٍ ٓ ٚٗ٧ؤٓ ٕٞحُظـ َ٤٤ؿخُزًخ ٝه ٜٚحُٔخٌُ٤ش حُٔ٘غ ك ٢حُطؼخّٝ ،ه ٜٚحُل٘خرِش حُٔ٘غ ك ٢حُطؼخّ حٌُٔ َ٤أ ٝحُٔ ُٕٝٞأ ٝحُٔؼيٝى. )(10ر٤غ حُؼٔخٍ أ ٝحٍُِع :رخ٘٣ ٫ َ١ؼوي اًح ًخٕ هزَ إٔ طوِن ،أٓخ رؼي إٔ طوِن كبٕ ًخٕ هزَ ري ٝحُ٬ٜف رَ٘ ١حُظَى أ ٝح٩روخء كٜ٣ ٬ق اؿٔخ ًػخ . ٝإ ًخٕ رَ٘ ١حُوطغ ك ٢حُلخٍ كٜ٤ق اؿٔخ ًػخ ٝ.إ ًخٕ رؼي ري ٝحُ٬ٜف ؿخُ ر٤ؼ ُٞٝ ٚرَ٘ ١حُظَى ػ٘ي حُـٔ.ٍٜٞ ٝأٍ ٟأٗ ٚك ٢ػَٗ ٜخ اًح ٟزطض آٌخٗ٤ش حُظِٔ ْ٤رٔٞحٛلخص ط٘ل ٢حُظ٘خُع ك ٬رؤّ رخٗظلخء ؿٜخُش ًظْ حُٔؼِٓٞخص أ ٝحُظـَ َ٣رؤكي حَ١٧حف: ٍحر ًؼخ :حُزٞ٤ع حُٔٔ٘ٞػش رٔزذ ٛٝق أ ١َٗ ٝأَٗ ٢ٜٗ ٝػ٢ ٜ٣ق حُز٤غ حطلخهًخ اًح حًظِٔض أًٍخٗ٘ٓ ٌٖ٣ ُْٝ ٚ١َٝٗٝ ٚظٔ ً٬ػِٛ ٠لش ٟخٍس رخُٔـظٔغ أٓ ١َٗ ٝوخُق ُٔوظ ٠٠حُؼوي أ٫ ٝػظزخٍحص أهَ ٟهخٍؿش ػٖ حُؼوي ًٔخ ك ٢حُلخ٫ص حُظخُ٤ش: )1ر٤غ حُؼَر٣ ٫: ٕٞـ ُٞػ٘ي حُـٔ ٍٜٞك ٜٞكخٓي ػ٘ي حُل٘ل٤شٝ ،رخ َ١ػ٘ي حُٔخٌُ٤ش ٝحُ٘خكؼ٤ش ٝؿخثِ ػ٘ي حُل٘خرِش. )2ر٤غ حُؼ٘٤ش :رخ َ١ػ٘ي حُٔخٌُ٤ش ٝحُل٘خرِش ،كخٓي ػ٘ي حُل٘ل٤ش ا ٫اًح طٓٞطٗ ٚو ٚػخُغٛ ،ل٤ق ٓغ حٌَُحٛش ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش. )3ر٤غ حَُرخ ٍ:رخ حُ٘ٔ٤جش أٍ ٝرخ حُل: َ٠كخٓي ػ٘ي حُل٘ل٤ش ،رخ َ١ػ٘ي حُـٍٜٔٞ )( )4حُز٤غ رؼٖٔ ٓلَّ ًخُؤَ ٝحُوِ٘: َ٣كخٓي ػ٘ي حُل٘ل٤ش ،رخ َ١ػ٘ي حُـٔ.ٍٜٞ )5ر٤غ كخُ َٟزخى ٖٓ حٌُ٣ ٫ ٖ٣ؼَك ٕٞحٓ٧ؼخٍ ٓٝ:ؼخُ ٚإٔ ٣ـ٢ء حُزِي ؿَ٣ذ رِٔؼش ٣َ٣ي ر٤ؼٜخ رٔؼَ حُٞهض ك ٢حُلخٍ ك٤ؤط ٚ٤حُلخ َٟك٤وٟ : ٍٞؼ ٚػ٘ي٧ ١ر٤ؼُ ٚي ػِ ٠حُظيٍ٣ؾ رؤؿٌِٛ ٖٓ ٠ح حُٔؼَٝ ،حُلٌٔش كًٔ ٚ٤خ )( ٣ظ ٞٛ ٢ُ َٜػيّ حُظ٬ػذ ك ٢حٓ٧ؼخٍ ٝطؼط َ٤هخٗ ٕٞحُؼَٝ ٝحُطِذ . )6طِو ٢حًَُزخٕ :أ ١حٌُ٣ ٖ٣ـِز ٕٞاُ ٠حُزِي أٍُحم حُؼزخى ٓٞحء ًخٗٞح ًٍزخًٗخ أّ ٓ٘خس ،ؿٔخػش أ ٝكَحى،ٟ ٝحُظِوٓ ٢لَّ )(ًٌُٝ ،ي أٍ ٟحُلٌٔش ٢ٛطؼط َ٤هخٗ ٕٞحُؼَٝ ٝحُطِذ. )7ر٤غ حُ٘ـٖ ٞٛٝ:حُِ٣خىس ك ٢ػٖٔ حُِٔؼش حُٔؼَٟٝش ُِز٤غ ٘٤ُ ٫ظَٜ٣خ رَ ُ٤ـَ ١رٌُي ؿ،َٙ٤ ٛ ٞٛٝل٤ق ٝك ٚ٤حُو٤خٍ ُِٔ٘ظَ ١ػ٘ي حُل٘خرِش ٝحُٔخٌُ٤ش ٌَٙٝٓٝ ،طلًَٔ ٣خ ػ٘ي حُل٘ل٤شٛٝ ،ل٤ق ٓغ ح٩ػْ ػ٘ي )( حُ٘خكؼ٤ش ٓٝ.زذ حُٔ٘غ حَٟ٩حٍ روخٗ ٕٞحُؼَٝ ٝحُطِذ ٓٝلخُٝش ٍكغ حٓ٧ؼخٍ. )8حُز٤غ ٝهض حُ٘يحء ُ٬ٜس حُـٔؼش ٌَٙٝٓ ،طلًَٔ ٣خ ػ٘ي حُل٘ل٤شٛ ،ل٤ق كَحّ ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش٣ ،لٔن ػ٘ي )( حُٔخٌُ٤شٜ٣ ٫ٝ ،ق أ ً٬ٛػ٘ي حُل٘خرِش . )9ر٤غ حُؼ٘ذ ُؼخ َٛحُؤَ :رخ َ١ػ٘ي حُٔخٌُ٤ش ٝحُل٘خرِشٛ ،ل٤ق ٌَٓ ٙٝػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش ٝحُل٘ل٤ش. )10ر٤غ حٔٗ٩خٕ ػِ ٠ر٤غ أه: ٚ٤أؿٔغ حُؼِٔخء ػِ ٠طلٌَٛ ْ٣ح حُ٘ٞع ٖٓ حُزٞ٤ع )( )11حُز٤غ ٝحَُ٘ ٞٛٝ: ١حٌُ ٚ٤ٔٔ٣ ١حُلوٜخء ر٤غ حُؼ٘٤خ. كوخٍ حُل٘ل٤ش ٣لٔي حُز٤غ رخَُ٘ ١حُلخٓي ٝ.هخٍ حُٔخٌُ٤ش ٣:زطَ حُؼوي ٝحَُ٘ ١إ حهظ ٠٠حَُ٘٘ٓ ١غ حُٔ٘ظَ١ ٖٓ طَٜف ػخّ أ ٝهخ.ٙ ٝهخٍ حُ٘خكؼ٤ش اٜٗ٣ ٚق حُؼوي ٝحَُ٘ ١إ ًخٕ كِٜٓ ٚ٤لش ٧كي حُؼخهي٣ٝ. ٖ٣زطَ حُز٤غ إ ًخٕ حَُ٘٘ٓ ١خكً٤خ ُٔوظ ٠٠حُؼوي . ٝهخٍ حُل٘خرِش اٗ٣ ٫ ٚزطَ حُز٤غ رَ٘ٝ ١حكي ك٘ٓ ٚ٤لؼش ٧كي حُؼخهي٣ٝ ،ٖ٣زطَ رخَُ٘.ٖ٤١ )( )(12حُـٔغ كٛ ٢لوش ٝحكيس ر ٖ٤حُز٤غ ٝر ٖ٤أكي ٓظش ػوٞى ٢ٛٝ:حُـؼخُش ٝحَُٜفٝ ،حُٔٔخهخسٝ ،حًَُ٘ش، ٝحُجٌخفٝ ،حُوَح( ٝحُٔ٠خٍرش ٞٛٝ).كخٓي ٓٔ٘ٞع ك ٢حُٔ٘ ٍٜٞػ٘ي حُٔخٌُ٤ش ٗٝوَ حرٖ ؿِ ١إٔ ًُي ٝكخهًخ ُِ٘خكؼ٢ )( ٝأر ٢ك٘٤لش . ػَِ حُٔ٘غ حُٔ٘ظًَش ك ٢حُزٞ٤ع حُٔ٘ ٢ٜػٜ٘خ ٣ـذ هِ ٞػوي حُز٤غ ٖٓ حُؼٞ٤د حُٔظش : ٢ٛٝحُظٞه٤ضٝ ،حُـٍَٝ ،حُٝ ،ٍَ٠حَُ٘ ١ٝحُٔلٔيسٝ ،حُـٜخُش، ٝحًَ٩ح.ٙ أ: ً٫ٝحُـٜخُش : َ٣حى رٜخ حُـٜخُش حُلخك٘ش حُظ ٢طئى ١اُِٗ ٠حع ر ٖ٤حُٔظؼخهي ٢ٛٝ. ٖ٣أٍرؼش أٗٞحع : هيٍح رخُ٘ٔزش ُِٔ٘ظَ.١ 1ؿٜخُش حُٔز٤غ ؿ٘ ًٔخ أً ٞٗ ٝػخ أً ٝ 2ؿٜخُش حُؼٖٔ :كٜ٣ ٬ق ر٤غ حُ٘٢ء رؼٖٔ ٓؼِ.ٚ3ؿٜخُش ح٥ؿخٍ ًٔ:خ ك ٢حُؼٖٔ حُٔئؿَ أ ٝه٤خٍ حَُ٘ ١ك٤ـذ إٔ طٌ ٕٞحُٔيس ٓؼِٓٞش ٝا ٫كٔي حُؼوي.ٝأٍ ٟإٔ حُـٜخُش ك ٢ػَٜٗخ هَ ٗطخهٜخ رظط ٍٞػِْ حُٔٞحٛلخص ٝحُٔوخٝ ْ٤٣طٞػ٤ن حُؼوٞى رٔخ ٣ ٫يع ٓـخً٫ ُِِ٘حع. 4حُـٜخُش كٓٝ ٢خثَ حُظٞػ٤ن ًٔ:خ ُ ٞحٗظَ ١حُزخثغ طويً ْ٣ل َ٤أ ٍٖٛ ٝر٤ض ك٤ـذ إٔ ٌٗٞ٣خ ٓؼٝ ٖ٤٘٤ا٫كٔي حُؼوي. ػخًٗ٤خ :حًَ٩ح: ٙ ٞٛٝكَٔ حُٔٔظٌَ ٙػِ ٠أَٓ ٣لؼِٞٗ ٞٛٝ ٚػخٕ: رخُوظَ. ٓ٠طَح رُ ٚلؼَ ح َٓ٧حٌَُٔ ٙػًُِٝ ،ٚ٤ي ًخُظٜي٣ي 1اًَحِٓ ٙـ٠ء أ ٝطخّ ٞٛٝ:حٌُ٣ ١ـي حُٔٔظٌَٗ ٙلًٔٚ 2اًَح ٙؿِٓ َ٤ـ٠ء أٗ ٝخهً: ٚخُظٜي٣ي رخُلزْ أ ٝحَُ٠د أ ٝا٣وخع حُظِْ رً٘ٔ ٚغ طَه٤ش أٝ ٝظ٤لشأ ٝاُحُش ىٍؿش. ٝحًَ٩ح ٙر٘ٞػ٣ ٚ٤ئػَ ك ٢حُز٤غ ك٤ـؼِ ٚكخٓيًح ػ٘ي ؿٔ ٍٜٞحُل٘ل٤ش . )( ػخُؼًخ :حُظٞه٤ض : َٜٗح أ٘ٓ ٝش ك ٌٕٞ٤حُز٤غ كخٓيًح. ٞٛإٔ ٞ٣هض حُز٤غ رٔيس ًٔخ ُ ٞهخٍ :رؼظي ٌٛح حُؼٞد ً )( ٍحر ًؼخ :حُـٍَ: حَُٔحى ر ٚؿٍَ حُٛٞق ًٔخ ُ ٞرخع روَس ػِ ٠أٜٗخ طلِذ ٍ ّٞٛٞٓ ٚٗ٧ ،ً٬١حُظلون كوي ٘٣و.ٚ ٝأٓخ ؿٍَ حُٞؿٞى كٓ ٜٞزطَ ُِز٤غٓ ٞٛٝ ،خ ًخٕ حُٔز٤غ كٓ ٚ٤لظُِٔٞ ً٬ؿٞى ٝحُؼيّ ًز٤غ ٗظخؽ حُ٘ظخؽٝ ،ر٤غ حُلَٔ حُٔٞؿٞى. ًؼَ٤ح ٖٓ حُِٔغ ٌٖٔ٣حُظؼخهي ػِ ٠ا٣ـخىٛخ ر٘خء ػِٞٓ ٠حٛلخص ىه٤وش هي طٜ٘غ ُلخُ٢ ح ُٓخٗ٘خ ك٢ إٔ ٝأٍٟ ً ٠خ ٓٞحٛلخص ُٞهخثغ إ ٝهؼض كٔذ حَُ٘ٝ ١ٝحُٔٞحٛلخص حَُٔؿلش ٌٖٔ٣إٔ ٣ ٫و ّٞػِٜ٤خ ط٘خُع. ٝأً ٣ ٔخ :حُ:ٍَ٠ هخٓ ً َ٣حى رٓ ٚخ اًح ًخٕ طِٔ ْ٤حُٔز٤غ ٌٖٔ٣ ٫ا ٫ربىهخٍ ٍَٟػِ ٠حُزخثغ. ٓخ :حَُ٘ ١حُٔلٔي: ٓخى ً ١َٗ ًَ ٞٛك٘ٓ ٚ٤لؼش ٧كي حُٔظزخ٣ؼ ،ٖ٤اًح ُْ ٌٖ٣هي ٍٝى ر ٚحَُ٘ع ،أ ٝؿَ ٟر ٚحُؼَف ،أ٣ ٝوظٚ٤٠ حُؼوي ،أ٬٣ ٝثْ ٓوظ٠خ.ٙ اؿزخٍ حُٔخُي ػِ ٠ر٤غ ٌِٓٚ ًٔخ َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤إٔ حُٔخُي ٣ـزَ ػِ ٠ر٤غ ٌِٓ ٚك ٢رؼ ٞحُلخ٫ص: ٜٓ٘خ :حٌُخكَ ٣ـزَ ػِ ٠ر٤غ ػزي ٙحُِْٔٔ. ٜ٘ٓٝخ :حُٔي٣ ،ٕٞ٣ـزَ ػِ ٠ر٤غ ٓخُُٞ ٚكخء ى.ٚ٘٣ ٜ٘ٓٝخ ٓ:خُي حَُه٤ن ،أ ٝحُزٔ٤ٜش اًح ُْ ٘٣لن ػِٓ ٫ٝ ٚ٤خٍ ُ ٚؿ٣ ،َٙ٤ـزَ ػِ ٠ر٤ؼ.ٚ هَٜح اًح طؼًُ ٖ٤ي ٜ٘ٓٝخ :أكظ ٠حرٖ حُ٬ٜف كٓ ٢ـ٘٤ش حٗظَص ؿخٍ٣ش ٝكِٔظٜخ ػِ ٠حُلٔخى ،أٜٗخ طزخع ػِٜ٤خ ً ٣َ١وًخ اُ ٠هٜٛ٬خ ٖٓ حُلٔخى. ٣ٝو ٍٞحُٔ: "٢١ٞ٤هي ً٘ض أكظ٤ض رٌُي هزَ إٔ أهق ػِ ٖٜ٤طوًَ ٣ـخ ٖٓ ٓٔؤُش ػزي حٌُخكَ ،ػْ ٍأ٣ظ ٚك٢ ٜخ ٖٓ حٌٍُ". كظخ ٟٝحرٖ حُ٬ٜفٗٝ ،ظَ رٔخ أكظ ٠ر ٚحُوخ ٢ٟحُلٔ: ٖ٤كًِ ٖٔ٤ق ػزيٓ ٙخ ٣ ٫ط٤و ٚأٗ٣ ٚزخع ػِ ٚ٤طوًِ ٤ ططز٤وخص حُوٞحػي حُلو٤ٜش ػِٓ ٠زلغ حُز٤غ: - ١هخػيس( :اًح حؿظٔغ حُلٝ ٍ٬حُلَحّ ؿِذ حُلَحّ ) حٗظٍَ ٟؿَ ٖٓ ٓٔٔخٍ كٞٓ ٢م ٍأّ حُٔخٍ ٍٜ٘ٛٝ) ْٜٓ(2000خ ُي ٟحُٔٔٔخٍ ٓوخرَ إٔ ٣وَٝ حُٔٔٔخٍ حُٔ٘ظَ ١هٔ٤ش َٗحء ) ْٜٓ(1500أهَ ٟرلخثيس ً٣ٞ٘ٓ5%خٝ ،أٝىع حُـٔ٤غ ُي ٟحُٔٔٔخٍ ُل ٖ٤حٍطلخع أٓؼخٍ حٝ ْٜٓ٧ر٤ؼٜخ كٜ٘خ أكٔي حَُرخ حُؼوي كظـِذ حُلَحّ ػِ ٠حُل.ٍ٬ 2هخػيس( :اًح ُحٍ حُٔخٗغ ػخى حُٔٔ٘ٞع)أ -اًح حٗظَٗ ٟو٤ٗ ٚجًخ ٝرؼي ك ٍٜٞػ٤ذ كخىع كًُ ٢ي حُ٘٢ء ّ حِ١غ ػِ ٠ػ٤ذ هي ْ٣ك ،ٚ٤كل٘٤جٌ ٫ ٣ـُِ٘ٔ ُٞظٍَ ١ى حُٔز٤غ ،رَ ُ ٚحَُؿٞع ػِ ٠حُزخثغ ر٘وٜخٕ حُؼٖٔ. كبًح ُحٍ ًُي حُؼ٤ذ حُلخىع حُٔخٗغ ٖٓ ٍى حُٔز٤غ كِِٔ٘ظَ ١رؼي إٔ ٣ؼ٤ي ُِزخثغ ٗوٜخٕ حُؼٖٔ ٍى حُٔز٤غ رخُؼ٤ذ حُوي.ْ٣ ٓخ ٖٓ آهَ رو٤خٍ حَُإ٣ش ٝ.رؼي هز ٞحُٔز٤غ ُٝيص ػ٘ي ،ٙكُِِ٘ٔ ْ٤ظٍَ ١ى د -اًح حٗظَٗ ٟو ٚكَ ً حُٔز٤غ رو٤خٍ حَُإ٣ش .أٓخ اًح ٓخص حُٔ َٜحُُٔٞٞى ك ٌٕٞ٤هي ُحٍ حُٔخٗغ ك٤ؼٞى ُِٔ٘ظَ ١كن حُو٤خٍ. أٗـخٍح ك ٢ح ٍٝ٧حُٔ٘ظَحس أ ٝأٗ٘ؤ كٜ٤خ ر٘خء ،ك٣ ٬لن ُِزخثغ ِ١ذ كٔن حُز٤غ ؽ -اًح ؿَّ حُٔ٘ظَ١ ً ريػٝ ٟٞؿٞى كٔخى ك ٢حُؼويًُ ٕ٧ ،ي ٓٞؿذ ُ ٍَ٠حُٔ٘ظَ ،١اً اٗ٣ ٚوظ ٢٠إٔ ٣وِغ أٗـخٍ ٙأٜ٣ ٝيّ ر٘خء.ٙ )( أٓخ اًح هِؼض حٗ٧ـخٍ أٛ ٝيّ حُز٘خء رآكش ك٤لن ُِزخثغ إٔ ٣يػ ٢رلٔخى حُز٤غ٣ٝ ،طِذ كٔن حُؼوي ُِٝحٍ حُٔخٗغ 3-هخػيس( :ح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى حُٜلش): أ ُٞ-حىػ ٠أكي حُؼخهيٛ ٖ٣لش حُز٤غٝ ،حىػ ٠ح٥هَ كٔخى ٙرخهظ ًٍٖ ٍ٬أ ١َٗ ٝػِ ٠حُٔؼظٔيً ،ؤٕ حىػ٠ أكئٛخ ٍإ٣ظٝ ٚأٌَٗٛخ ح٥هَ ،كخٛ٧ق طٜي٣ن ٓيػ ٢حُٜلش ر ٚ٘٤ٔ٤ؿخُزًخ ٕ٧ ،حُظخ َٛك ٢حُؼوٞى حُٜلشٝ ،أَٛ )( ػيّ حُؼوي حُٜل٤ق (٣ؼخٍ ٟٚأ َٛػيّ حُلٔخى ك ٢حُـِٔش د -اًح حهظِق حُزخثغ ٝحُٔ٘ظَ ١كٍ ٢إ٣ش حُٔز٤غ ،كخُو ٞٛ ٍٞهٓ ٍٞؼزظٜخ ٚٗ٧حُٔٞحكن ُوخػيس إٔ حُو ٍٞهٍٞ ٓيػ ٢حُٜلش ٕ٧ٝ ،اهيحّ حٌَُٔ٘ ػِ ٠حُؼوي حػظَحف ٓ٘ ٚرٜلظ ٚكل ٚ٤طٌٌ٣ذ ُيػٞح ٕ٧ٝ ،ٙح َٛ٧ك ٢حُؼوٞى حُـخٍ٣ش )( ر ٖ٤حُِٔٔٔ ٖ٤حُٜلش ًٔخ َٛكٞح ر. ٚ 4هخػيس( :حٛٝ٧خف ٫طوخرَ رخُؼٖٔ)اًح ِٛي رؼ ٞحُٔز٤غ هزَ حُوز٘٣ ٞظَ إ ًخٕ حُ٘وٜخٕ ٗوٜخٕ هيٍ رؤٕ ًخٕ ٌٓ ً٬٤أًُٗٝٞٓ ٝخ أٓ ٝؼيٝىًح ك٘٤لٔن حُؼوي رويٍ حُٜخُي ٝطٔو ٢كٜظ ٖٓ ٚحُؼٖٔ. ٝإ ًخٕ حُ٘وٜخٕ ٗوٜخٕ ٛٝق ًخُـٞىس ك ٢حٌُٔٝ َ٤حُٔ٘٣٫ ُٕٝٞلٔن حُز٤غ أٔ٣ ٫ٝ ً٬ٛو ٢ػٖ حُٔ٘ظَ٢ٗ ١ء ٖٓ حُؼٖٔ ٕ٧ ،حٛٝ٧خف ٫كٜش ُٜخ ٖٓ حُؼٖٔ ،ا ٫اًح ٍٝى ػِٜ٤خ حُوزٜٗ٧ ٞخ طٜزق ٓوٜٞىس )( رخُوز ،ٞكخُٔ٘ظَ ١رخُو٤خٍ إ ٗخء أهٌ ٙرـٔ٤غ حُٔز٤غ ٝإ ٗخء طَى ُظؼ٤ذ حُٔز٤غ هزَ حُوزٞ 5هخػيس( :اًح كَّ حُ٘٢ء كَّ ػٔ٘): ٚأ ٘ٓ-غ حُلوٜخء ر٤غ ىٗ ٖٛـْ ً٘لْ ٓ٤ظش ٚٗ٧رؼٜ٠خ ،أ ٝىٓ ٖٛظ٘ـْ ًِ٣ض َ٤ٓٝؽ ٫هظٗ ٚـخٓش ٫ ٚٗ٧ ٣ط َٜرـَٔ ،أٗزٗ ٚـْ حُؼ ،ٖ٤ك٣ ٬ـ ُٞر٤ؼٌُ ُٞٝ ٚخكَ ٚٗ٧ ،اًح كَّ ٗ٢ء كَّ ػُٔ٘ ،ٚلي٣غ" :إ هللا اًح كَّ ٗ٤جًخ كَّ ػٔ٘" ()ٚ د -رٍ٘ ٠ؿَ ىًخًٗخ ٝأؿَٛخ ُزخث غ هَٔ ،كزخع ٌٛح حُؤَ ٝىكغ ٓ٘ ٚح٧ؿَس ك٤لَّ أهٌٛخ ٚٗ٧اًح كَّ حُ٘٢ء كَّ ػٔ٘.ٚ 6هخػيس( :ح َٛ٧ك ٢حُٜلخص حُؼخٍٟش حُؼيّ ):ٓخ ٝحٓظِٔ ،ٚكخىػ ٠إٔ ك ٚ٤ػ٤زًخ هئً ٣خٝ ،حىػ ٠حُزخثغ ٓٓ٬ظ ٖٓ ٚحُؼٞ٤د ،كخُوٍٞ أ ُٞ-حٗظَٗ ٟو ٚكَ ً ُِزخثغ ٓغ حُ ٕ٧. ٖ٤ٔ٤حُٜلش ٖٓ حُٜلخص ح٤ِٛ٧ش ٝح َٛ٧كٜ٤خ حُٞؿٞى. د ُٞ-رخع ٗو٥ ٚهَ روَس ،ػْ ِ١ذ حُٔ٘ظٍَ ١ىٛخ ٌُٜٗٞخ ؿ َ٤كِٞدٝ ،حُزخثغ أٌَٗ ٝهٞع حُز٤غ ػِ٠ ٌٛح حَُ٘ ،١كخُٜلش ح٤ِٛ٧ش ك ٢حُزوَس ًٜٗٞخ ؿ َ٤كِٞدٛٝ ،لش حُلِذ ١خٍثش، كخُو٘ٛ ٍٞخ ُِزخثغ حٌُ٣ ١يػ ٢ػيّ كٌٛ ٍٜٞح حَُ٘ٝ ،١ػِ ٠حُٔ٘ظَ ١حٌُ٣ ١يػ ٢ه٬ف ح َٛ٧اػزخص ٓخ ٣يػ.ٚ٤ ؽ -اًح ك َٜحهظ٬ف ر ٖ٤حُزخثغ ٝحُٔ٘ظَ ١ػِ ٠حٓظ ّ٬حُٔز٤غ ،كخُو ٌَُ٘ٔ ٍٞحٓ٫ظ ٕ٧ ،ّ٬حٓ٫ظّ٬ )( أَٛ 7هخػيس( :ح َٛ٧رَحءس حٌُٓش ):اًح حهظِق حُزخثغ ٝحُٔ٘ظَ ١ك ٢حُٜلش ،رؤٕ هخٍ حُٔ٘ظًًََ: ١ص كٛٝ ٢ق حٓ٧ش أٜٗخ رٌَ ٓؼٝ ،ً٬أٌَٗٙ حُزخثغ ،أ ٝحهظِلخ ك ٢حُظـ َ٤٤أ ١هخٍ حُٔ٘ظَ: ١إ حُٔز٤غ حٌُٓ ١زوض ٍٝح٣ظ ٚطـٝ ،َ٤أٌَٗ حُزخثغ ٝهخٍ ًخٕ ػٌِٛ ٠ح )( حُلخٍ كٍ ٖ٤أ٣ظ ،ٚكخُو ٍٞه ٍٞحُٔ٘ظَ ١ر ٕ٧ ،ٚ٘٤ٔ٤ح َٛ٧رَحءس ًٓظ ٖٓ ٚحُؼٖٔ. 8هخػيس( :ح َٛ٧روخء ٓخ ًخٕ ػِٓ ٠خ ًخٕ )إ ٝهغ ح٫هظ٬ف ر ٖ٤حُٔظزخ٣ؼ ٖ٤ك ٢هز ٞحُؼٖٔ أ ٝك ٢هز ٞحُِٔؼش ،كخ َٛ٧روخء حُِٔؼش ك٣ ٢ي حُزخثغ ٝحُؼٖٔ كًٓ ٢ش حُٔ٘ظَ ١اً (ح َٛ٧روخء ٓخ ًخٕ ػِٓ ٠خ ًخٕ )ٌٛٝح ٓخ ُْ ٣ل َٜاٜٗخٍ ٖٓ حُٔ٘ظَ ١رخُؼٖٔ ريُٓ َ٤خ )( رؼيٙ 9-هخػيس( ٫:ػزَس ُِيُ٫ش كٓ ٢وخرِش حُظ٣َٜق ): ٍ ٌٕٞ٣ؿلخٕ حَُٜحكش ػِ ٠حُيُ٫ش ػ٘ي كٓ ٍٜٞؼخٍٟش رٜٔ٘٤خ هزَ طَطذ كٌْ ٓٔظ٘ي ػِ ٠حُيُ٫ش ،أٓخ رؼي حُؼَٔ رخُيُ٫ش ٝطَطذ حُلٌْ ٝؿَ٣خٗ ٚحٓظ٘خىًح ػِٜ٤خ ك ٬حػظزخٍ َُِٜحكش. ٓؼخٍ ًُي ُٞ:هخٍ ٗو٥ ٚهَ رؼظي ٌٛح حُلَّ كؼِ ٠حُؼخٗ ٢إٔ ٣وزَ ك ٢حُلخٍ ٣ٝو: ٍٞ هي حٗظَ٣ض ريٝ ٕٝهٞع اػَح ٚ٘ٓ ٝكظٜ٣ ٠ق حُؼويٝ ،ػِ ٠حُزخثغ أ ٝحُٔ٘ظَ ١رؼي ك ٍٜٞح٣٩ـخد إٔ ٣و: ٍٞرؼض أ ٝحٗظَ٣ض هزَ إٔ ٘٣ظـَ ر٘ـَ آهَ ،كبًح ُْ ٣وَ أكئٛخ ًُي رؼي ح٣٩ـخد ٝحٗظـَ رؤَٓ ٣يٍ ػِ٠ ح٩ػَح ٝكٜ٤زق ح٣٩ـخد رخ ٕ٧ ،ً٬١ح٩ػَح ٝحُيحٍ ػِ ٠ػيّ حَُؿزش كٌْ أرطَ ح٣٩ـخد حُٔخرنٍٝ ،ؿلخٕ )( حُ٣َٜق ػِ ٠حُيُ٫ش ٌٕٞ٣كٔ٤خ ُ ٞطؼخٍٟخ كو٢ 10هخػيس( ً٨ُ:ؼَ كٌْ حٌَُ ):ر٤غ حُؼَٔ حٌُ٣ ُْ ١زَُ ٓ٘٢ٗ ٚء ر٤غ رخ.َ١ ٝرؼ ٞحُلوٜخء ٘٣ظَُ ١ـٞحُ ٌٛح حُز٤غ :إٔ ٌٕٞ٣حُؼَٔ حٌُ ١ظ َٜأًؼَ ٓٔخ ُْ ٣ظً٨ُ( ٌٕٞ٤ُ َٜؼَ كٌْ )( حٌَُ )ٝرؼ ٞحُؼِٔخء ٘٣ ٫ظٌَٛ ١ح حَُ٘. ١ 11هخػيس( ٌَ٘٣ ٫:طـ َ٤ح٧كٌخّ رظـ َ٤حُٓ٧خٕ ):ىحٍح حًظل ٠رَإ٣ش رؼ ٞرٞ٤طٜخٝ ،ػ٘ي حُٔظؤهَ٫: ٖ٣ري ٖٓ ًخٕ ػ٘ي حُلوٜخء حُٔظويٓ ٖ٤أٗ ٚاًح حٗظَ ٟأكي ً ٍإ٣ش ًَ ر٤ض ٜٓ٘خ ػِ ٠كيطٌٛٝ ،ٚح ح٫هظ٬ف ُٔٓ ْ٤ظ٘يًح اُ ٠ىُ ،َ٤رَ ٗ ٞٛخٗ٠ء ػٖ حهظ٬ف حُؼَف ٝحُؼخىس ك٢ أَٓ ح٘ٗ٩خء ٝحُز٘خءًُٝ ،ي إٔ حُؼخىس هئً ٣خ ك ٢اٗ٘خء حُيٝ ٍٝر٘خثٜخ إٔ طٌ ٕٞؿٔ٤غ رٞ٤طٜخ ٓظٔخ٣ٝش ٝػَِ١ ٠حُ ٝحكي، كٌخٗض ػٌِٛ ٠ح ٍإ٣ش رؼ ٞحُزٞ٤ص طـ٘ ٢ػٖ ٍإ٣ش ٓخثَٛخٝ ،أٓخ كٌٛ ٢ح حُؼ َٜكبًح ؿَص حُؼخىس رؤٕ حُيحٍ حُٞحكيس )( طٌ ٕٞرٞ٤طٜخ ٓوظِلش ك ٢حٌَُ٘ ٝحُلـْ ُِّ ػ٘ي حُز٤غ ٍإ٣ش ًَ ٜٓ٘خ ػِ ٠حٗ٫لَحى . 12هخػيس( :حُٔئحٍ ٓؼخى ك ٢حُـٞحد ):أ ُٞ-رخع ٗو ٚرطَ٣ن حُلٓ ٍٞ٠خ٥ ً٫هَٝ ،رَِّؾ حُزخثغ ٛخكذ حُٔخٍٝ ،رٔ٘٤خ ٣ ٞٛلظٌَ كًُ ٢ي ٓؤُٚ ٓخثَ هخث َٛ: ً٬طؤًٗ٘ ٢ربؿخُس ًُي حُز٤غ؟ كؤؿخر ٚروٗ: ُٚٞؼْ كو ُٚٞرٔؼ٘ ٠أًٗظي رخ٩ؿخُس ك٘٤لٌ حُز٤غ. ً د ُٞ-هخٍ ٗو٥ ٚهَ هي رؼظي ىحٍ ١رٌٌح ٓزِـًخ ٝ..أؿخد روٗ: ُٚٞؼْ ،كًُ ٌٕٞ٤ي هز ٚ٘ٓ( ٫ٞرخُز٤غ، )( ٌٕٞ٣ٝحُز٤غ ٓ٘ؼويًح. 13هخػيس( ٣:ـظلَ ك ٢حُظخرغ ٓخ ٣ ٫ـظلَ ك ٢حُٔظزٞع ):ٟخ ٝػِٓ ٠ـَٓ ٟخثٜخ ٗـَ كبٕ ٌِٓ ٚحُزخثغ كُِ٘ٔ ٢ٜظَٝ ،١إ ًخٕ ُ ٚكن ح٩ؿَحء كو ٢ك٢ٜ ُ ٞرخع أٍ ً )( رخ ه٤ش ُِزخثغ ،كٔخ ًًَ ٖٓ حُز٘خء ٝحُ٘ـَ ٣يهَ ك ٢حُز٤غ ُوٞط ٚر٘وِ ٚحُِٔي كخٓظظزغ ى ٕٝحَُ٠ُ ٖٛؼل. ٚ 14هخػيس( :هي ٣ؼزض حُلَع ى ٕٝح): َٛ٧حُزخثغ هزَ حُوز ٖٔ٠٣ ٞحُِٝحثي ى ٕٝحُٔ٘خكغ ٣ٝـًَُ ١ي كٔ٤خ ُ ٞهخٍ ٥هَ :ىحرظ ٢طلض ٣يى رز٤غ ،كؤٌَٗ ٝكِق ك ٬أؿَس ُ ٚػِ٫ ٚ٤ػظَحك ٚرؤٜٗخ ٌِٓ. ٚ ٗٝظًُ َ٤ي ٓ:خ ُ١ ٞخُز ٚرخثؼ ٚرخُؼٖٔ ،كوخٍ :حُٔز٤غ ُِٝؿظي ،كِ ٚأهٌ ،ٚ٘ٓ ٙػْ ُٜخ حٗظِحع حُٔز٤غ ٓ٘ٚ ٩هَحٍٍ ٫ٝ ،ٙؿٞع ُ ٚرخُؼٖٔ ػِ ٠حُزخثغ ٚٗ٧ ،رَ٘حثٜٓ ٚ٘ٓ ٚيم ُ ُٞٝ ٚهخٍ ٗ:ؼْ ُٜخ ٌُٜ٘خ ًِٝظ٘ ،٢أؿزَ حُٔ٘ظَ١ )( ػِ ٠ىكغ حُؼٖٔ اُ ٚٗ٧ ،ٚ٤رَ٘حثٓ ٚ٘ٓ ٚوَ رٜلش هز. ٚ٠ 15هخػيس( :حٌُظخد ًخُوطخد ):أ ٘٣ٝ-ؼوي (حُز٤غ )رٌَ ُلع ٘٣زت ػٖ حُظلو٤ن ًزؼض أ ٝحٗظَ٣ض أ٤ٍٟ ٝض أ ٝأػط٤ظي أ ٝهٌ ٙرٌٌح ٝحٍٓ٩خٍ (ٝحٌُظخد ًخُوطخد ) كظ٣ ٠ؼظزَ ٓـِْ أىحثٜٔخ ُٚ ْ٤ُٝ ،إٔ ٣وزَ رؼ ٞحُٔز٤غ ى ٕٝحُزؼٝ ٞإ ف َٛ )( حُؼٖٔ ا ٫اًح ًٍََّ حُزخثغ ُلظ ٚرؼض ٓغ ًًَ حُؼٖٔ ٌَُ ٝحكي. د -اًح أٝؿذ أكي حُٔظؼخهي ٖ٣حُز٤غ كخ٥هَ رخُو٤خٍ إ ٗخء َه ِز ََ ك ٢حُٔـِْ ٝإ ٗخء ٍىٌٛٝ ،ح ه٤خٍ حُوزٍٞ ٣ ُْ ُٞ ٚٗ٧ؼزض ُ ٚحُو٤خٍ ِِٚٓ٣كٌْ حُز٤غ ٖٓ ؿٍٟ َ٤خٝ ،ٙاًح ُْ ٣لي حُلٌْ ري ٕٝهز ٍٞح٥هَ كِِٔٞؿذ إٔ َ٣ؿغ ػ٘ٚ ه زَ هزُ ُٚٞوِ ٙٞػٖ ارطخٍ كن حُـٝ ،َ٤اٗٔخ ٔ٣ظي اُ ٠آهَ حُٔـِْ ٕ٧حُٔـِْ ؿخٓغ حُٔظلَهخص كخػظزَص ٓخػخطٚ ٓخػش ٝحكيس ىك ًؼخ ُِؼَٔ ٝطلو٤وًخ ُِ، َٔ٤حٌُظخد ًخُوطخد ًٌٝح حٍٓ٩خٍ كظ ٠حػظزَ (ٓـِْ رِٞؽ حٌُظخد ٝأىحء حَُٓخُش)(). ؽ ًٌٝ-ح حٍٓ٩خٍ كظ ٠حػظزَ ٓـِْ رِٞؽ حٌُظخد ٝأىحء حَُٓخُشٍٞٛٝ ،س حٌُظخرش إٔ ٌ٣ظذ اٍُ ٠ؿَ :أٓخ رؼي كوي رؼض ػزي ١كًٗ٬خ ٓ٘ي رٌٌح ،كِٔخ رِـ ٚحٌُظخد ٝهَأٝ ٙكٓ( ْٜخ ك ٚ٤هزَ ك ٢حُٔـِْ ٛق حُز٤غ ( ٕ٧حٌُظخد ًخُوطخد) (). طلََ٣ح ٓؼً٘ٗٞخ ًٓ َٞٓٓٝخ اُٗ ٠و ٚؿخثذ هخث ً٬ك: ٚ٤اٗ٘ ٢هي رؼض ٓ٘ي حُٔخٍ حُل٢ٗ٬ ى -اًح ًظذ ٗوٚ ً )( رٌٌح هَ ً ٗخ ٝهزَ حََُٔٓ اُ ٚ٤حُٔز٤غ رٌُي حُٔزِؾ كٓ ٢ـِْ هَحءس حٌُظخد ،أ ٝكٍَ ًظخرًخ ُِزخثغ ٘٣زج ٚرخُو٘٣ ٍٞؼوي حُز٤غ . 16هخػيس( :حُزوخء أٓ ٖٓ َٜح٫رظيحء ):طؼخهي ٗوٓ ٚغ ًَٗش ػِ ٠اٗ٘خء ٓلطش ًَٜرخء رُٔٞيٝ ،ٖ٣رؼي حٗظٜخء حُؼَٔ ٝطِٔ ٚٔ٤ظ َٜإٔ أكي حُُٔٞي ٖ٣ك ٚ٤ػ٤ذ ،كِ ٚإٔ ٣ؼ٤ي ٕ٧ ٙحُزوخء أٓ ٖٓ َٜح٫رظيحء. 17هخػيس( :حُٔؼِن رخَُ٘٣ ١ـذ ػزٞط ٚػ٘ي ػزٞص حَُ٘): ١ُ ٞهخٍ ٗو٥ ٚهَ :إ كًٗ٬خ رخع ٓ٘ٓ ٢خُي حُل ٢ٗ٬رٌٌح ،كوخٍ :اًح رخػ٘ٓ ٚي رٌٜح حُؼٖٔ كبٗ ٢أؿ ِ٤حُز٤غ، )( كبًح ػزض إٔ حُٔخٍ حًٌُٔ ٍٞر٤غ رٌُي حُؼٖٔ أ ٝرؤًؼَ ٓ٘ ٚطٜق ح٩ؿخُس. 18هخػيس( :حُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رخُ): ٍَ٠أ ُٞٝ-رخػ٤ٗ ٚجًخ ِٚٔٓٝاُ ٠حُٔ٘ظَ ١كَ ٚ٘ٛػْ أكِْ كُِِ ْ٤زخثغ حَُؿٞع ك ٢ػٓ ٖ٤خُ ٕ٧ ،ٚكًُ ٢ي اَٟحٍح رخَُٔطٝ( ٖٜحُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رخُ).ٍَ٠ ً ٟخ (كـَّ )كٜ٤خ أ ٝر٘ ،٠ػْ أكِْ كُِِ ْ٤زخثغ حَُؿٞع كٜ٤خ٣ٝ ،زو ٠حُـَحّ ٝحُز٘خء د ُٞٝ-حٗظَ ٟأٍ ً )( ُِٔلِْ ك ٢ح٧ظ٘٣ ٚٗ٧ ،َٜو ٚهٔ٤ظٜخ َ٠٣ٝ ،رخُٔلِْ (ٝحُـَٓخء (ٝحُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رخُ) ٍَ٠ 19هخػيس( :حُؼخىس ٓلٌٔش ):حهظِق حُلوٜخء ك ٢حُلٌْ حَُ٘ػُ ٢ز٤غ حُٞكخء ،كٌٛذ حُٔخٌُ٤ش ٝحُل٘خرِش ٝحُٔظويٓ ٖٓ ٕٞحُل٘ل٤ش ٝحُ٘خكؼ٤ش اُ : ٠إٔ ر٤غ حُٞكخء كخٓي ٕ٧ ،حٗظَح ١حُزخثغ أهٌ حُٔز٤غ اًح ٍى حُؼٖٔ اُ ٠حُٔ٘ظَ٣ ١وخُق ٓوظ ٠٠حُز٤غ ٝكٌٔ،ٚ ِٓ ٞٛٝي حُٔ٘ظَُِٔ ١ز٤غ ػِٓ ٠ز َ٤حٓ٫ظوَحٍ ٝحُيٝحّ ٝ .كٌٛ ٢ح حَُ٘٘ٓ ١لؼش ُِزخثغَ٣ ُْٝ ،ى ىُٓ َ٤ؼ٣ ٖ٤يٍ ػِ٠ ؿٞحُ ،ٙكً َٗ ٌٕٞ٤ ١خ كخٓيًح ٣لٔي حُز٤غ رخٗظَح ٚ١ك.ٚ٤ ٕ٧ٝحُز٤غ ػٌِٛ ٠ح حُٞؿ٣ ٫ ٚوٜي ٓ٘ ٚكو٤وش حُز٤غ رَ٘ ١حُٞكخءٝ ،اٗٔخ ٣وٜي ٖٓ ٍٝحث ٚحُ ٍٞٛٞاُ٠ أؿَ٘ٓٝ ،لؼش حُٔز٤غ ٢ٛحَُرقٝ ،حَُرخ رخ َ١ك ٢ؿٔ٤غ كخ٫ط.ٚ حَُرخ حُٔلَّ ٞٛٝ ،اػطخء حُٔخٍ اٍُ ٠ ًٛٝذ رؼ ٞحُٔظؤهَ ٖٓ ٖ٣حُل٘ل٤ش ٝحُ٘خكؼ٤ش اُ ٠إٔ ر٤غ حُٞكخء ؿخثِ ٓل٤ي ُزؼ ٞأكٌخٓ ٞٛٝ ،ٚحٗظلخع حُٔ٘ظَ ١رخُٔز٤غ -ى ٕٝرؼٜ٠خ ٞٛٝ-حُز٤غ ٖٓ آهَ. كَحٍح ٖٓ حَُرخ ،كٌٕٞ٤ ٝكـظ ْٜكًُ ٢ي :إٔ حُز٤غ رٌٜح حَُ٘ ١طؼخٍك ٚحُ٘خّ ٝطؼخِٓٞح رُ ٚلخؿظ ْٜاُ،ٚ٤ ً )( ٛلً ٤لخ ٣ ٫لٔي حُز٤غ رخٗظَح ٚ١كٚ٤ 20هخػيس( :اًح ٟخم ح َٓ٧حطٔغ ):حكظخؿض ىُٝش ُز٘خء ؿَٔ رٔزِؾ ٕٞ٤ِٓ( 100لاير )ٝأٍحىص اٛيحٍ ٓ٘يحص رلخثيس ٓليىسٓٝ ،ؼِ ّٞإٔ ٌٛح كَحّ .كخٗخٍ ػِٓ ْٜ٤وظ ٚرؤٕ طظلن ٓغ أكي حُز٘ٞى ػِ ٠ر٘خء ٌٛح حُـَٔ ٝه٤خّ حُيُٝش رخٓظجـخٍ ٙاؿخٍس ط٘ظ ٢ٜرخُظِٔي كٜ٤ق ٕ٧ح َٓ٧اًح ٟخم حطٔغ. 21هخػيس( :حُؼزَس ك ٢حُؼوٞى ُِٔؼخُٗ٨ُ ٫ ٢لخظ ٝحُٔزخٗ): ٢أ ًٛ-ذ رؼ ٞحُل٘ل٤ش اُ: ٠إٔ ر٤غ حُٞكخء ٍ ْ٤ُٝ ٖٛرز٤غ ،ك٤ؼزض ُ ٚؿٔ٤غ أكٌخّ حَُ ٖٛك ٌِٚٔ٣ ٬حُٔ٘ظَ١ ٘٣ ٫ٝظلغ ر ُٞٝ ،ٚحٓظؤؿَ ُْ ٙطِِٓ ٚأؿَطً ،ٚخَُح ٖٛاًح حٓظؤؿَ حَُٔ ٖٓ ٕٞٛحَُٔطٔ٣ٝ ،ٖٜو ٢حُي ٖ٣ر٫ٝ ًٚ٬ٜ ٓ ٖٔ٠٣خ ُحى ػِٝ ،ٚ٤اًح ٓخص حَُحً ٖٛخٕ حَُٔط ٖٜأكن رٓ ٖٓ ٚخثَ حُـَٓخء . ٝكـظ ْٜكًُ ٢ي :إٔ حُؼزَس ك ٢حُؼوٞى ُِٔؼخُٗ٨ُ ٫ ،٢لخظ ٝحُٔزخٌُٜٗٝ ،٢ح ًخٗض حُٜزش رَ٘ ١حُؼ ٝٞرً ٤ؼخ، )( ًٝخٗض حٌُلخُش رَ٘ ١رَحءس ح َ٤ٛ٧كٞحُشٝ ،أٓؼخٍ ًُي ًؼ َ٤ك ٢حُلو. ٚ د -طل ٍٞحُز٤غ حُزخ َ١اُ ٠ػوي آهَ ٛل٤ق ُٞ:رخع حُٔز٤غ ُِزخثغ هزَ هز ٚ٠رٔؼَ حُؼٖٔ ح ،ٍٝ٧ك ٜٞاهخُش رِلع حُز٤غٝ ،هَؿ ٚحُٔزٌ ٢ػِ ٠حُوخػيسٝ ،حُظوَ٣ؾ ُِوخ ٢ٟكٔ. ٖ٤ هخٍ :إ حػظزَٗخ حُِلع ُْ ٜ٣قٝ ،إ حػظزَٗخ حُٔؼ٘ىلبهخُش ٞٛٝ ،ر٤غ كخٓي ٝ ٚٗ٧هغ ػِ ٠حُٔز٤غ هزَ إٔ ٣وز،ٞ ٓ ٌُٚ٘ٝغ ًُي ٣ظل ٍٞاُ ٠اهخُش ٛل٤لش ،اً ٘٣ظَٔ حُؼوي ػِ ٠ؿٔ٤غ ػ٘خ َٛح٩هخُش . ػوخٍح أ ٝؿ ١َٗٝ َٙ٤ػِ ٠حُٔزظخع إٔ ٣٫ز٤ؼٜ٣ ٫ٝ ٚز ٚكظ٣ ٠ؼط ٚ٤حُؼٖٔ ك٬ ٝكٌٛٓ ٢ذ ٓخُيٍ :إٔ ٖٓ رخع ً رؤّ رٌٜح ٚٗ٧ ،رُِٔ٘ش حَُ ٖٛاًح ًخٕ اػطخء حُؼٖٔ ٧ؿَ ٓٔٔ. ٠ ٌٌٛٝح ٣ـَ ١كٌْ طل ٍٞحُز٤غ حُزخ َ١اُ ٠ػو ٍي آهَ ٛل٤ق ٖٟٔحُوخػيس حُظٓ ٢زن ًًَٛخ )( 22هخػيس( :حُٔؼِ ّٞرخُؼَف ًخُٔؼِ ّٞرخُ٘): ٚٗ ٚحُل٘ل٤ش ػِ ٠إٔ ٖٓ :أِ١ن حُؼٖٔ ك ٢حُز٤غ ػٖ ًًَ حُٜلش ى ٕٝحُويًٍ ،ؤٕ هخٍ :حٗظَ٣ض رؼَ٘س ىٍح٣ ُْٝ ،ْٛوَ روخٍٍ ٣ش أَٔٓ ٝه٘ي٣شٍٝ ،هغ حُؼوي ػِ ٠ؿخُذ ٗوي حُزِي ،أَٜ٘٣ ١ف اُ ٠حُٔظؼخَٓ ر ٚك ٢رِيٝ. ٙر ٚهخٍ حُ٘خكؼ٤ش ٝحُٔخٌُ٤ش ٝحُل٘خرِش. ٝكـش ٌٛح حُو: ٍٞإٔ حُٔؼِ ّٞرخُؼَف ًخُٔؼِ ّٞرخُ٘ٔ٤ٓ٫ ،ٚخ اًح ًخٕ ك ٚ٤طٜل٤ق طَٜك.ٚ ٣ٝز٘ ٢حُل٘ل٤ش ػِ ٌٙٛ ٠حُوخػيس أٗ ٚإ ًخٗض حُ٘وٞى ٓوظِلش ك ٢حُٔخُ٤ش ًخٌُٛذ حُٔٝ ١َٜحُٔـَر ،٢كبٕ حُٔ ١َٜأك َ٠ك ٢حُٔخُ٤ش ٖٓ حُٔـَرًٝ ،٢خٗض ٓظٔخ٣ٝش ك ٢حَُٝحؽ ،كخُز٤غ كخٓيٓ ٕ٧ ،ؼَ ٌٙٛحُـٜخُش ٓل٤٠ش اُ٠ حُٔ٘خُػش ،كخُٔ٘ظَ٣َ٣ ١ي ىكغ حٗ٧وٓ ٚخُ٤شٝ ،حُزخثغ ٣َ٣ي أهٌ ح٧ػِ ،٠ك٤لٔي حُز٤غ ا ٫إٔ طَكغ حُـٜخُش رز٤خٕ أكئٛخ )( ٖٓ حُٔـِْ ٠َٟ٣ٝح٥هٍَ٫ ،طلخع حُٔلٔي هزَ طوٍَ.ٙ 23هخػيس( :حُؼَف حُـخٍ ١ك ٢حُٔؼخٓ٬ص ًخَُٔ٘ ١ٝك ٢حُؼوي ):٣ ٫ٝـذ ػِ ٠حُزخثغ حُظُِِٔٔ ْ٤ز٤غ اُٟٞٓ ٠غ حُؼوي ٝاٗٔخ حُٞحؿذ إٔ ِْٔ٣حُٔز٤غ ك٤غ ٞٛا ٫إٔ ١َ٘٣ ػِ ٚ٤طِٔ ٚٔ٤اُٟٞٓ ٠غ حُؼوي ُِٓ ٚحُٞكخء ر ٌٕٞ٣ٝ ٚحُؼوي هي حٗط ٟٞػِ ٠ر٤غ ٝاؿخٍسًٌٝ ،ح ُ ٞؿَ ٟحُؼَف رٌُي ُِٓ ٚأ٠٣خ إٔ ِٚٔٔ٣اُٟٞٓ ٠غ حُؼوي . ٝأ ٓخ حُؼَٔ ك٤ـذ طِٔ ٚٔ٤اُٟٞٓ ٠غ حُؼوي ُٝؼَ حُلَم ر ٖ٤حُؼٖٔ ٝحُٔز٤غ ٣ظؼ ٖ٤رو٬ف حُؼٖٔ ك٣ ٬ظؼٖ٤ كٞؿذ طِٔ ٚٔ٤اُٟٞٓ ٠غ حُؼوي . ٠خ ػِ ٠حُزخثغ طِٔ ْ٤حُٔز٤غ اُ ٍِ٘ٓ ٠حُٔ٘ظَ( ١اُ ٫ؼَف )ؿَ ٟرٌُي ًٔخ ؿَ ٟك ٢حُلطذ ٣ ٫ٝـذ أً ٣ ؿخٍ ك ٢حُٔ َٜرؤٕ ِٚٛٞ٣حُزخثغ اُ ٍِ٘ٓ ٠حُٔ٘ظَٕ٧ ١ ٝحُل٘ٝ ٖ٤ح٧ه٘خد ك٤غ ًخٗض ٓلُٔٞش كبٕ حُؼَف ٍ حُؼَف حُـخٍ ١ك ٢حُٔؼخٓ٬ص ًخَُٔ٘ ١ٝك ٢حُؼوي)(. 24هخػيس( :ؿٜخُش حُؼٖٔ ٓٞؿزش ُزط ٕ٬حُز٤غ ):كبٕ ًخٕ حُٔز٤غ اٗخء ٖٓ كٍ ٠ش ُٚٗٝأُق ٝهٔ٤ظ ٚأُلخٕ كٌَٔ ،ٙػْ ػِْ ر ٚػ٤زًخ ُْ ٣ـِ ُ ٚحَُؿٞع رؤٍٕ حُؼ٤ذًُ ٕ٧ ،ي ٍؿٞع رـِءٍ ٖٓ حُؼٖٔ ،ك َ٤ٜ٤حُ٧ق ري ٕٝحُ٧قًُٝ ،ي ٣ ٫ـ ،ُٞك٤لٔن حُز٤غ ٔ٣ٝظَؿغ حُؼٖٔ ػْ ٣ـَّ إٍٔ حٌَُٔ. ٝكٌ ٠أر ٞحُوخْٓ حُيحًٍٝ ٢ؿ ًٜخ آهَ أَٗ٣ ٚؿغ رخٓ ٕ٧ ٍٕ٧خ ظ ٖٓ َٜحُل َ٠ك ٢حَُؿٞع رخ٫ ٍٕ٧ حػظزخٍ رٝ. ٚحُيُ َ٤ػِ ٚ٤أٗ٣ ٚـ ُٞحَُؿٞع رخ ٍٕ٧ك ٢ؿٌٛ َ٤ح٣ ٫ٝ ،وخٍ :إ ٌٛح ٣٫ـ َ٤ٜ٣ ٚٗ٧ ،ُٞحُؼٖٔ ٓـ. ً٫ٜٞ )( ٝؿٜخُش حُؼٖٔ ٓٞؿزش ُزط ٕ٬حُز٤غ . 25هخػيس( :حُٔؼَٝف ػَكًخ ًخًَُٔ٘ َٗ ١ٝ١خ ): ٓلَ ػِ ٠إٔ ٌٕٞ٣حُز٤غ حُٔطِن ٓئؿ ً٬أٓ ٝؤ ً طخ أ -حُٔز٤غ حُٔطِن ٘٣ؼوي ٓؼـ ً٬أٓخ اًح ؿَ ٟحُؼَف ك٢ ٍ رؤؿ ٍَ َٜ٘٣ف حُز٤غ حُٔطِن اًُُ ٠ي ح٧ؿَ ٓ.ؼ ُٞ ً٬حٗظٍَ ٟؿَ ٖٓ حُٔٞم ٗ٤جًخ ري ٕٝإٔ ًٌَ٣طؼـ َ٤حُؼٖٔ ٫ٝ رؼٞ طؤؿ ُِّ ِٚ٤ػِ ٚ٤أىحء حُؼٖٔ ك ٢حُلخٍ أٓخ اًح ًخٕ ؿَ ٟحُؼَف ٝحُؼخىس كًُ ٢ي حُٔلَ ربػطخء ؿٔ٤غ حُؼٖٔ أٝ ٍ ٗ ُِّ َٜحطزخع حُؼخىس ٝحُؼَف كًُ ٢ي اًح ًخٕ حُز٤غ ٓطِ ًوخ أ ًٌَ٣ ُْ ١ك ٚ٤طؤؿ َ٤حُؼٖٔ ٓؼ ٚ٘ٓ ٖ٤رؼي أٓزٞعٍ أٍ ٝ ٍ أ ٝطؼـ ِٚ٤كخُز٤غ ٘٣ؼوي ػِ ٠إٔ حُؼٖٔ ٓؼـَ ٓ ٕ٧وظ ٠٠حُز٤غ إٔ ٌٕٞ٣حُؼٖٔ ٓؼـٝ ً٬اٗٔخ ٣ؼزض ح٧ؿَ رخَُ٘ ١أٓخ اًح ً )( ًخٕ حُؼَف ك ٢رِي طؤؿ َ٤حُؼٖٔ اُٝ ٠ه ٍ ٓؼِ ّٞكخُز٤غ َٜ٘٣ف اًُُ ٠ي ٕ٧حُٔؼَٝف ػَكًخ ًخَُٔ٘١َٗ ١ٝخ . ض ٍ د ُٞٝ-حٛطِق أ َٛرِيسٍ ػِٓ ٠ؼَ حُوزِ ٝحُِلْ ٗٝخع ًُي كٔ٤خ ر ْٜ٘٤كخٗظٍَ ٟؿ ٌَ ًٓ٘ ْٜ ريٍْٛ هزِح ٍ ٜخ ٝحُٔ٘ظَ٣٫ ١ؼَف ًُي ًخٕ ُ ٚإٔ َ٣ؿغ رخُ٘وٜخٕ اًح ػَف ٕ٧حُٔؼَٝف ًخَُٔ٘١ٝ أُ ٝل ًٔخ كؤػطخ ٙحُزخثغ ٗخه ً )( ٝإ ًخٕ حُٔ٘ظَ ٖٓ ١ؿ َ٤أ َٛطِي حُزِيس ًخٕ ُ ٚإٔ َ٣ؿغ رخُ٘وٜخٕ ك ٢حُوزِ ى ٕٝحُِلْ . 26هخػيس( :حُ٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي ):أ ُٞ-حٗظَ ٟأكي كٞ٤ح ًٗخ أٓ ٝظخ ًػخ ػْ حىػ ٠إٔ ر ٚػ٤زًخ ٝأٍحى ٍىٝ ٙحهظِق أ َٛحُوزَس كوخٍ رؼ: ْٜ٠ (). ٞٛػ٤ذ ٝهخٍ رؼ ْ٤ُ: ْٜ٠رؼ٤ذ .كُِِ٘ٔ ْ٤ظَ ١حَُى ٕ٧حُٔٓ٬ش ٢ٛح َٛ٧حُٔظ٤وٖ ك٣ ٬ؼزض حُؼ٤ذ رخُ٘ي رزؼ ٕ٧ ،ٞكو٤وش حَُرخ ًٔخ ٓ ٢ٛلٔيس ُِؼوي كخكظٔخٍ حَُرخ د ٫-طـ ُٞحُٔـخُكش ك ٢أٓٞحٍ حَُرخ رؼٜ٠خ ٍ ٠خُ ،و ٍٞػزيهللا رٖ ٓٔؼٞى ٍ ٢ٟهللا ػ٘ٓ: ٚخ حؿظٔغ حُلٝ ٍ٬حُلَحّ ك٢ٗ ٢ء اٝ ٫هي ؿِذ حُلَحّ ٓلٔي ُ ٚأً ٣ حُلٝ ،ٍ٬ح َٛ٧ك: ٚ٤إٔ ًَ ٓخ ؿخُص ك ٚ٤حُٔلخِٟش ؿخُ ك ٚ٤حُٔـخُكشٓٝ ،خ ٫ك ٕ٧ ،٬حُظٔخػَ ٝحُوِ ٞػٖ حَُرخ كٔ٤خ ٣ـَ ١ك ٚ٤حَُرخ ُٔخ ًخٕ َٗ ١حُٜلش ك٣ ٬ؼِْ طلو٤ن حُٔٔخػِش رخُٔـخُكش ،ك٤وغ حُ٘ي كٝ ٢ؿٞى َٗ ١حُٜلش ،ك ٬طؼزض حُٜلش ػِ ٠ح َٛ٧حُٔؼٜٞى ك ٢حُلٌْ حُٔؼِن ػِ ٍ١َٗ ٠اًح ٝهغ حُ٘ي كٝ ٢ؿٞى َٗ ٚ١أٗ٣ ٫ ٚؼزض ٕ٧ ،ؿ َ٤حُؼخرض )( ر٤و٣ ٫ ٖ٤ؼزض رخُ٘ئً ،خ إٔ حُؼخرض ر٤و ٍِٝ٣ ٫ ٖ٤رخُ٘ي 27هخػيس( :حٍَُٝ٠حص طز٤ق حُٔلظٍٞحص ):طؼخهيص ًَٗش ٓغ اكي ٟحُي ٍٝػِ ٠ر٘خءٝ ،طْ ح٫طلخم ػِ ٠ىكغ حُؼٖٔ ػ٘ي حٗ٫ظٜخء ٖٓ حُز٘خءٞٓ ٌُٖٝ ،ظل٢ حُيُٝش ٓخِٞ١ح ك ٢طِٔ ْ٤هٔ٤ش حُؼويِ١ٝ ،زٞح ٍٗٞس ٓوخرَ ًُي ُْٝ ،طـي حًَُ٘ش ك ً٬ا ٫إٔ طيكغ طِي حَُٗٞس ُظلَٜ ػِ ٠كوٜخ٣ٝ ،ـظلَ ًُي ٕ٧حٍَُٝ٠حص طز٤ق حُٔلظٍٞحص. ططز٤وخص ٓؼخَٛس أهَ ٟػِٓ ٠خ ٓزن: حُٔٔؤُش 1:كٌْ حُظؼخَٓ رٌٜٞى ح٩ؿخٍس رً ٤ؼخ َٗٝح ًء: ٓلٌٞٛ ّٜٞى ح٩ؿخٍس: طو ّٞكٌَس ٌٞٛى ح٩ؿخٍس ػِٓ ٠زيأ حُظ٤ٌٜي (أ ٝحُظٔ٘٤ي أ ٝحُظ٣ٍٞن )حٌُ٣ ١وٜي ر ٚاٛيحٍ أٍٝحم ٓخُ٤ش ٣يٍ ىهٝ. ً٬حُـٌَٞٛ ٖٓ ٝى ح٩ؿخٍس طل َ٣ٞح٧ػ٤خٕ ٝحُٔ٘خكغ حُظ٢ هخرِش ُِظيحٓ ،ٍٝز٘٤ش ػَِٝ٘ٓ ٠ع حٓظؼٔخٍّ ١ ٣ظؼِن رٜخ ػوي ح٩ؿخٍس اُ ٠أٍٝحم ٓخُ٤ش (ٌٞٛى) ٌٖٔ٣ ،إٔ طـَ ١ػِٜ٤خ ػِٔ٤خص حُظزخىٍ كٞٓ ٢م ػخٗ٣ٞش ٝ.ػًُِ ٠ي ػ َّكض رٔخ :٢ِ٣ ُ ٢ٛػزخٍس ػٖ( :أىٝحص ٓخَُّ٤ش ُٓ٬ظؼٔخٍ ػٖ ٣َ١ن طِٔي أػ٤خٕ ٝطؤؿَٛ٤خ؛ ػْ طٔؼِٜ٤خ ك ٢أٍٝحم ٓخَُّ٤ش،ٗٝوَ ٌِٓ٤ش ح٧ػ٤خٕ حُٔئؿََّس اُ ٠حُٔٔظؼَٔ ٖ٣رل ُْٜٜٞػِ ٠حٌُٜٞىٝ ،حٓظلوخه ْٜح٧ؿَس رلٔذ ك ٜٚحٌَُِّٔ٤ش)(). أٝ: (٢ٛ ٝػخثن هطَّ٤ش [حُٜ٘خىح ٍطٔؼ َّ ٌَِّٓ٤ش ٓ٘خكغ أػ٤خٕ ٓئؿََّس، ص ]هخرِش ُِظيح– ٍٝر٤ؼًخ َٗٝح ًء – ِ )( ّ أَّ٤ٌِٓ ٝش ٓ٘خكغ أػ٤خٕ ٓٞٛٞكش ك ٢حٌُِّٓش ،أَّ٤ٌِٓ ٝش ٓ٘خكغ أػ٤خٕ ٓؼَّ٘٤ش ،أَّ٤ٌِٓ ٝش ٓ٘خكغ أػٔخٍ ٓٞٛٞكش ك ٢حٌُِٓش) . ٝهٛ٬ش حُظؼَ٣ق ح٧ه َ٤إٔ اؿخٍس حُٔ٘خكغ ٌٖٔ٣طٌٜ٤ٌٜخ اُ ٠أٍرؼش أٗٞحع: )( ٌٞٛى اؿخٍس ٓ٘خكغ أػ٤خٕ ٓئؿَس.ٌٞٛى اؿخٍس ٓ٘خكغ أػ٤خٕ ٓٞٛٞكش ك ٢حٌُٓش.ٌٞٛى اؿخٍس ٓ٘خكغ أػٔخُٓ ٚؼَّ٘٤ش هخثٔش رؼٜ٘٤خ.ٌٞٛى اؿخٍس ٓ٘خكغ أػٔخٍ ٓٞٛٞكش ك ٢حٌَُّٓش. ٌٖٔ٣ٝحُظٔؼُِٞ٘ َ٤ع ح٧ه َ٤رٔٔؤُش كو٤ٜش ٓؼخَٛس طِ٣ي حُٟٔٞٞع ر٤خًٗخ ٝأَّ٤ٔٛشً: )( هخٓ( ٙئ ِ ّؿَ )اُ٤ٛ ٠خٗخص ٓٔظوزَِّ٤ش ٝىَّ٣ٍٝش ُٔزخٗ ٚ٤أ ٝأؿِٜط ،ٚكظظؼخهي ٓغ ًَٗش كخؿش هطخع ػخّ أٝ ّ (ٓٔظؤؿَس )ُظوي ٌٙٛ ْ٣حُويٓخص ٓوخرَ أؿٓ ٍٞليَّىس رٜلش ىَّ٣ٍٝش ،كٖٔ كن حًَُ٘ش (حُٔٔظؤؿَس )حُظ ٢ؿيص طِٔي ػوي حُ٤ٜخٗش ،طلًُ َ٣ٞي حُؼوي اُٝ ٠ػ٤وش رلٓ ٜٚظٔخ٣ٝش ٗخثؼش ،ػْ ر٤ؼٜخ ًَُِ٘خص حَُحؿزش ك ٢طوي ْ٣حُويٓخص حُٔٞٛٞكش ٝكن ح ْٓ٧حُظ ٢ط َّْ ح٫طلخم ػِٜ٤خ رٜ٘٤خ ٝر ٖ٤حُـٜش حُٔئ ِ ّؿَس. ٝحُلَم رٌٛ ٖ٤ح حُ٘ٞع ٝحٌُ ١هزِ ٚرخُظلي٣ي إٔ حُويٓخص حُٔؼوٞى ػِٜ٤خ كٌٛ ٢ح حُ٘ٞع ؿٞٓ َ٤ؿٞىس أػ٘خء حُؼويٝ ،اٗٔخ طؼيُّ ٓٞٛٞكش ك ٢حٌُِّٓشٝ ،أٓخ حُويٓخص ك ٢ح٥هَ ،كبٜٗخ ٓٞؿٞىس ٝكخَٟسً٣ٝ ،ـذ ػِ ٠حُٔٔظؤؿَ أىحإٛخ ك ٍٞحٗؼوخى حُؼويًٌُ ْ٤ُٝ ،ي حُلخٍ رخُ٘ٔزش ٌُٜح حُ٘ٞع ح٧ه.َ٤ ٛش حُ٘ٞع حُؼخٗٝ ٢حَُحرغ –َ٣ؿغ اُ ٠حُو٬ف ك٤ظ َٜإٔ حٌٗ٩خٍ حُوخثْ ك ٢كٌْ ر٤غ ٌٞٛى ح٩ؿخٍس –هخ َّ حُوخثْ ك ٍٞر٤غ ح٧ػ٤خٕ حُٔٞٛٞكش ك ٢حٌَُّٓش. ٝرخَُؿٞع اُ ٠حُٔي َّٗٝخص حُلوَّ٤ٜشٗ ،ـي إٔ حُؼ ٖ٤حُٔٞٛٞكش ك ٢حٌَُّٓش ٫طوِ ٖٓ ٞإٔ طٌ ٕٞػً٘٤خ ؿخثزش ٓٞؿٞىس ك ٢حُٞحهغٌَُّٜ٘ٝ ،خ ؿَٓ َ٤ثَّ٤ش ،أ ٝطٌ ٕٞػً٘٤خ ٓؼيٓٝش ػِ ٠هطَ حُٞؿٞى ،أٌ٘ٔٓ: ١ش حُٞؿٞى ك ٢حُٔٔظوزَ، ٝكًِ ٢ظخ حُلخُظ ٖ٤طٌ ٕٞحُؼٞٛٞٓ ٖ٤كشً ك ٢حٌَُّٓش. ٛش ر٤غ حُٔؼي ّٝػِ٠ ٣ ٫ٝظٔغ حُٔـخٍ ُؼَ ٝآٍحء حُلوٜخء ،ك ٢كٌْ ر٤غ حُؼ ٖ٤حُٔٞٛٞكش ك ٢حٌَُّٓش ،هخ ّ هطَ حُٞؿٞى)(ٝ ،أًظل٘ٛ– ٢خ –رٔخ ًٛذ اُ ٚ٤حُيًظ ٍٞهطذ ٜٓطلٓ ٠خٗ ٞحٌٍُ ١ؿَّق ٍأ ١حٓ٩خّ حرٖ حُو ،ْ٤حُوخ٢ٟ رـٞحُ ر٤غ حُٔؼي ّٝاًح ًخٕ ػِ ٠هطَ حُٞؿٞى ٝحٌُ ١حٓظ٘ي ك ٚ٤ػِ ٠حُوخػيس حُلو٤ٜش" :ح َٛ٧ك ٢حُزٞ٤ع ٝحُٔؼخٓ٬ص حُلَ ٝحُـٞحُ "(),ك٤غ هخٍ حُيًظ: (ٍٞح ٠ُٝ٧حُو ٍٞرَٔ٘ٝػّ٤ش ر٤غ ح٧ػ٤خٕ حُٔؼيٓٝش اًح ًخٗض ػِ ٠هطَ حُٞؿٞى، أٌ٘ٔٓ : ١ش حُٞؿٞى ك ٢حُٔٔظوزَ رلٔذ حُؼخىس ٝحُؼَف ٝ .كٌٛ ٢ح اػٔخٍ ُوخػيس ح َٛ٧ك ٢حُٔؼخٓ٬ص ٝحُؼوٞى ٝحُزٞ٤ػخص حُل َُّ ٝحُـٞحُ؛ ٣ ٫ٝلَّ ٜٓ٘خ ٗ٢ء ا ٫رً٘ ٚظخد أَّ٘ٓ ٝش أ ٝه٤خّ ٛل٤ق أ ٝػَف ٓؼظزَ)(). ػْ ٣ز– ٖ٤حُيًظ– ٍٞكٌْ اٛيحٍ ٌٞٛى ح٩ؿخٍس رً ٤ؼخ َٗٝح ًء ،كوخٍ( ٝ:رٌٜح ٣ظزُ٘ َّٖ٤خ كٌْ حَُ٘ع حُل٘٤ق ك ٢ر٤غ ح٧ػ٤خٕ ٝح٧ػٔخٍ حُٔٞٛٞكش ك ٢حٌَُّٓش ٝكٟٞ ٢ثٌ٘٘ٔ٣ ،ٚخ إٔ ٗظز ٖٓ َّٖ٤كٌْ اٛيحٍ ٌٞٛى اؿخٍس ٌُِٔ٤ش ٌٙٛ ح٧ػ٤خٕٓٝ ،خ ىٓ٘خ هي ٍؿَّل٘خ حَُأ ١حُوخثَ رَٔ٘ٝػَّ٤ش ر٤غ ح٧ػ٤خٕ حُـخثزش ٝر٤غ ح٧ػ٤خٕ حُٔؼيٓٝش ػِ ٠هطَ حُٞؿٞى، كبٕ ًُي ٔ٣ظٞؿذ طوَ َ٣حُو: ٍٞرَٔ٘ٝػَّ٤ش اٛيحٍ ٌٞٛى ٌَُِّٔ٤ش ٓ٘خكغ ح٧ػ٤خٕ ٝح٧ػٔخٍ حُٔٞٛٞكش ك ٢حٌَُّٓش، َٝ٘ٓٝػَّ٤ش َ١كٜخ ُِظيح ٍٝك ٢حٞٓ٧حم حُٔخَُّ٤ش ُِز٤غ ٝحَُ٘حءٓ ٫ٝ ،لظً َٗ ٍٞػخ ك ٢حُظؼخَٓ رٜخ ،أ ٝح٫طـخٍ كٜ٤خ ٓخ طٔؼ َّ ٝػخثن ٜٗٝخىحص ٌَِّٓ٤ش ُٔ٘خكغ أػ٤خٕ ٝأػٔخٍ ٓٞٛٞكش ك ٢حٌُِّٓش)(). ىحٓض ِ ٓغ حُؼِْ إٔ ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩طؼَ– ٝك ٢ىٍٝط ٚحُوخٓٔش ػَ٘س –ُيٍحٓش ٟٓٞٞع ٌٞٛى هَحٍح كٗ ٢ؤٜٗخ ،ا ٫إٔ حُوَحٍ ُْ ٣ظؼٌَُٜٞ ٝى اؿخٍس حُٔ٘خكغ حُٔٞٛٞكش ك ٢حٌُٓشٝ ،أ٠ٛٝ ح٩ؿخٍسٝ ،أٛيٍ ً حُٔـٔغ ريٍحٓظٜخ ٝر٤خٕ كٌٜٔخ ك ٢ىٍٝحص هخرِشٝ ،أٓٞم –٘ٛخ –ٗ ٚحُوَحٍ ُِلخثيس: ٔ٣ ٫1ؼَ ٛي ح٩ؿخٍس ٓزِ ًـخ ٓليىًح ٖٓ حُ٘وٞى ٞٛ ٫ٝ ،ى ٖ٣ػِ ٠ؿٜش ٓؼ٘٤ش –ٓٞحء أًخٗض ٗو٤ٜش١ز٤ؼ٤ش أ ٝحػظزخٍ٣ش –ٝاٗٔخ ٍٝ ٞٛهش ٓخُ٤ش طٔؼَ ؿِ ًءح ٗخثؼًخ (ًٓٔ ٜخ )ٖٓ ٌِٓ٤ش ػ ٖ٤حٓظؼٔخُ٤شً ،ؼوخٍ أ١ ٝخثَس طيٍ ػخثيًح ٓليىًح رؼوي أ ٝرخهَس ،أٓ ٝـٔٞػش ٖٓ ح٧ػ٤خٕ حٓ٫ظؼٔخُ٤ش –حُٔظٔخػِش أ ٝحُٔظزخ٘٣ش –اًح ًخٗض ٓئؿَسّ ، ح٩ؿخٍس. ٌُٜٞ ٌٖٔ٣2ى ح٩ؿخٍس إٔ طٌ ٕٞحٓٔ٤ش ،رٔؼ٘ ٠أٜٗخ طلَٔ حْٓ كخَٓ حُٜي٣ٝ ،ظْ حٗظوخٍ ٌِٓ٤ظٜخ رخُو٤يكٓ ٢ـَ ٓؼ ،ٖ٤أ ٝرٌظخرش حْٓ كخِٜٓخ حُـي٣ي ػِٜ٤خًِٔ ،خ طـَ٤ص ٌِٓ٤ظٜخًٔ ،خ ٌٖٔ٣إٔ طٌ٘ٓ ٕٞيحص ُلخِٜٓخ ،رل٤غ ط٘ظوَ حٌُِٔ٤ش كٜ٤خ رخُظِٔ.ْ٤ ٣3ـ ُٞاٛيحٍ ٌٞٛى طُٔؼَ ٌِٓ٤ش ح٧ػ٤خٕ حُٔئؿَس ٝطيحُٜٝخ –اًح طٞحكَص كٜ٤خ َٗ ١ٝح٧ػ٤خٕ حُظ٢ٜ٣ق إٔ طٌٓ ٕٞلُ ً٬ؼوي ح٩ؿخٍس –ًؼوخٍ ١ٝخثَس ٝرخهَس ٗٝلًُ ٞيٓ ،خ ىحّ حُٜي ٔ٣ؼَ ٌِٓ٤ش أػ٤خٕ كو٤و٤ش طيٍ ػخثيًح ٓؼًِٓ ٞخ. ٓئؿَسٗ ٖٓ ،ؤٜٗخ إٔ َّ ٣4ـُٔ ُٞخُي حُٜي –أ ٝحٌُٜٞى –ر٤ؼٜخ ك ٢حُٔٞم حُؼخٗ٣ٞش ٔٓ ١٧ظؼَٔ ،رخُؼٖٔ حٌُ٣ ١ظلوخٕ ػِ،ٚ٤ٗظَح ُوٞ٠ع أػٔخٕ ح٧ػ٤خٕ ُؼٞحَٓ حُٔٞم ٓٞحء ًخٕ ٓٔخً٣ٝخ أّ أهَ أّ أًؼَ ٖٓ حُؼٖٔ حٌُ ١حٗظَ ٟرًُٝ ،ٚي ً (حُؼَٝ ٝحُطِذ). ٛخ ٔ٣5ظلن ٓخُيُ حُٜي كٜظ ٖٓ ٚحُؼخثي – ٞٛٝح٧ؿَس –ك ٢ح٥ؿخٍ حُٔليىس ك ١َٝٗ ٢حٛ٩يحٍ ٓ٘وً ٜٞٓ٘خ ٓخ ٣ظَطذ ػِ ٠حُٔئؿَ ٖٓ ٗلوش ٓٝئٗشٝ ،كن أكٌخّ ػوي ح٩ؿخٍس. ٜخ ٗخثؼشً ك٢ ٣6ـُِٔٔ ُٞظؤؿَ حٌُ ُٚ ١كن ح٩ؿخٍس ٖٓ حُزخ ٖ١أٜ٣ ٝيٍ ٌٞٛى اؿخٍس طٔؼَ كً ٜحُٔ٘خكغ حُظٌِٜٓ ٢خ رخٓ٫ظجـخٍ روٜي اؿخٍطٜخ ٖٓ حُزخ٘٣ٝ ،ٖ١ظَُ ١ـٞحُ ًُي إٔ ٣ظْ اٛيحٍ حٌُٜٞى هزَ ارَحّ حُؼوٞى ٓغ حُٔٔظؤؿَٞٓ ،ٖ٣حء طْ ح٣٩ـخٍ رٔؼَ أؿَس ح٩ؿخٍس ح ٠ُٝ٧أ ٝأهَ ٜٓ٘خ أ ٝأًؼَ .أٓخ اًح أُرَٓض حُؼوٞى ٓغ حُٔٔظؤؿَ ،ٖ٣ك٣ ٬ـ ُٞاٛيحٍ حٌُٜٞىٜٗ٧ ،خ طٔؼََ ىًٗٞ٣خ ُِ ُٜٔيٍ ػِ ٠حُٔٔظؤؿَ.ٖ٣ ٣ ٫7ـ ُٞإٔ ٜٓ ٖٔ٠٣يٍ حٌُٜٞى أٓ ٝي َٙ٣أ َٛهٔ٤ش حُٜي أ ٝػخثيٝ ،ٙاًح ٌِٛض ح٧ػ٤خٕ حُٔئؿَس)( ًًِ٤خ أ ٝؿِثً٤خ كبٕ ؿَٜٓخ ػِ ٠كِٔش حٌُٜٞى. حُٔٔؤُش َٝ٘ٓ2:ػ٤ش رؼ ٞحُؼوٞى حُلي٣ؼش: ًًَ حُيًظ ٍٞػِ ٢أكٔي حُ٘يٓ ١ٝـٔٞػش ٖٓ حُؼوٞى حُظ ٢حٓظُليػضٝ ،هَؿٜخ ػِ ٠هخػيس" :ح َٛ٧ك٢ حُزٞ٤ع ح٩رخكش "ٜ٘ٓٝخ: 1ػوي ح٩ؿخٍط ٞٛٝ: ٖ٤إٔ ٣ظلن ٓظ ٢ُٞحُٞهق ٓغ ٗو ٚػِ ٠إٔ ٣يكغ ٓزِ ًـخ ٌ٣لُ ٢ظؼٔ َ٤ػوخٍ حُٞهقحُٔز٘ ٢حُٔظّ ِٖٛٞػ٘ي ػـِ حُٞهق ػٖ حُظؼٔ ،َ٤ػِ ٠إٔ ُ ٌٕٞ٣يحكغ حُٔخٍ كن حُوَحٍ حُيحثْ كٌٛ ٢ح حُؼوخٍ رؤؿَ ٓ٘١ٞ ٟج.َ٤ 2ػوي حُظلٌ ٞٛ: َ٤ح٫طلخم ػِ ٠اػطخء أٍ ٝحُٞهق حُوخُ٤ش ُ٘وُ ٚوخء ٓزِؾ ٣وخٍد هٔ٤ظٜخ رخْٓ أؿَسٓؼـِش؛ ُ ُٚ ٌٕٞ٤ػِٜ٤خ كن حُوَحٍ حُ يحثْ٣ٝ ،ظَٜف كٜ٤خ رخُز٘خء ٝحُـَّ ٝؿَٔٛ٤خ ًظَٜف حُٔخٌُ٣ٝ ،ٖ٤ظَطذ ػِٜ٤خ أؿَ ٟٓ٘ ١ٞج.َ٤ 3ػوي حُٔوخُٝش ٣ ٞٛ:وخرَ ػوي حٓ٫ظٜ٘خع ك ٢حُلخُش حُظ٣ ٢ظؼٜي كٜ٤خ حُٔوخ ٍٝرٜ٘غ ٗ٢ء ػِ ٠إٔ طٌٕٞحُٔخىس ٓ٘ٝ ،ٚهي ٣ظؼٜي حُٔوخ ٍٝرٜ٘غ ٗ٢ء ػِ ٠إٔ ٣ويّ ٍد حُؼَٔ ُ ٚحُٔخىس٣ٝ ،و ٞٛ ّٞرخُؼَٔ كوٝ ،٢ك ٌٙٛ ٢حٍُٜٞس )( ٔ٣ ٞٛخػَ ػوي ح٩ؿخٍس. 4حٗ٫ظَحُِٜٔ ١لش حُـ ٞٛ: َ٤ػوي ٌٕٞ٣رَ١ ٖ٤ك٘٣ ٖ٤ظَ ١ك ٚ٤أكئٛخ ػِ ٠ح٥هَ إٔ ِ٣ظِّ رخُو٤خّ)( رؼَٔ ُِٜٔلش ٗو ٚػخُغ ُْ َ١ ٌٖ٣كًخ ك ٢حُؼويٌٛٝ ،ح ٞٛحُٔ٘ظلغ. ٓٝؼخُٛ: ٚخكذ ٍٗٝش ر٘خء ٣ظؼخهي ٓغ أكي حُٔٔظ٘ل٤خص ُؼ٬ؽ ػٔخُ ٚحٌُ ٖ٣هي ٜ٣خر ٕٞأػ٘خء ػِٔٛٝ ،ْٜئ٫ء حُؼٔخٍ ُٞٔ٤ح َ١كًخ كٌٛ ٢ح حُؼوي. حُزٞ٤ع حُٔٔظليػش)( : أ: ً٫ٝػوي حٓ٫ظ٤خُ : ٌٛح حُؼوي ٓٔظليعٔ٣ ،ظويّ ك ٢حُؼخُْ ٖٓ هزَ حُلٌٓٞخص ٗ٩ـخُ ٓ٘خٍ٣غ ًزَ٤سً ،خُظ٘و٤ذ ػٖ حُٔؼخىٕ، ٝطؼز٤ي حُ٘ٞحٍع ٝر٘خء حُـٔ... ٍٞاُن رـ٤ش ط٘ٔ٤ش حُز٬ى ٝططَٛ٣ٞخ . ً ٝهي طؼـِ حُلٌٓٞش ػٖ ط٘لًُ ٌ٤ي ،كظٔ٘ق رؼ ٞحًَُ٘خص حٌُزَ٤س كوخ ك ٢اٗـخُ حَُٔ٘ٝع ػِٗ ٠لوظٜخ، ٌٖٔ٣ٝإٔ طٔخػي حُلٌٓٞش رزؼ ٞحُٔخٍ ،ػْ ًَُِ٘ ٌٕٞ٣ش كن حٓ٫ظلخىس ٖٓ اَ٣حى حَُٔ٘ٝع ٓيس ٓليٝىس ؛ ًلَٝ ٍْٓ ػِٓٝ ٍَٝٓ ٠خثَ حُ٘وَ كٞم حُـَٔ أ ٝه ٍ٬حُ٘لن ٝرٌُي ٣ظًَُِٔ٘٘ ٠ش هُٜ٬خ طـط٤ش ٗلوخطٜخٝ ،طلو٤ن ٍرق ٓ٘خٓذ ،ػْ طِْٔ حًَُ٘ش حُلٌٓٞش ٌٛح حَُٔ٘ٝع. حُظٌ٤٤ق حُلو: ٢ٜ ح: ٍٝ٧ػِ ٠هخػيس ػوي حٓ٫ظٜ٘خع. ٝحُؼخٗ : ٢رظؤؿ َ٤حُلٌٓٞش ح ٍٝ٧اُ ٠حًَُ٘ش ُظز٘ ٢ػِٜ٤خ حَُٔ٘ٝع ٝطٔظـِٓ ٚيس ٓليٝىسٝ ،أؿَس حٍٝ٧ ٢ٛحُز٘خء. ٝحُؼخُغ ٣:ظْ ح٫طلخم ر ٖ٤حُلٌٓٞش ٝحًَُ٘ش ػِ ٠ط٘ل ٌ٤ر٘خء ؿَٔ ٓؼٝ ،ً٬كوًخ ُٔوطٓ ٢يٍ ّٝكٞٓ ٢هغ ٓليى حٓظؼٔخٍح ٖٓ هزَ حًَُ٘ش ٓيس ٓليىس ،رؤٕ طلَ ٝحًَُ٘ش ػًَِ ٠ ػَكض ٬ٛك٤ظ٘ٛ ٚيًٓ٤خ ،ػِ ٠إٔ ٌٕٞ٣أؿَ ر٘خثٚ ً أؿَح ٓليىًح َٟ٣ٝ.حُزخكغ أٗ ٌٖٔ٣ ٚه٤خٜٓخ ػِ ٠ػَٔ حُٜٔطلّ ٠لسو هيلع هللا ىَّلص ٓغ ر٘ ٢حًُُ٘ٝ َ٤٠ي ٓ٤خٍس طَٔ كٞم حُـَٔ ً ٠خ ط٘طزن حُوخػيس رخٍُِحػش ػِٗ ٠طَ حُ٘خطؾ ًٌُٝ.ي كؼَ ػَٔ رٖ حُوطخد ٍ ٢ٟهللا ػ٘ ٚرؤٍ ٝحُٔٞحىٝ ،ػِ ٚ٤أً ٣ حُلو٤ٜش( :حٓظؼٔخٍ حُ٘خّ كـش ٣ـذ حُؼَٔ رٜخ). ٝهي ٛيٍص كظ ٟٞػٖ ٗيٝس حُزًَش حُؼخُؼش ػَ٘س ك ٍٞػوي حٓ٫ظ٤خٌُٛٝ ،ح ٜٜٗخ : ٣وظِق حُظٌ٤٤ق حَُ٘ػُ ٢ؼوٞى حٓ٫ظ٤خُ طزؼًخ ُٔلَ حُؼوي (ٗ٘خ ١حَُٔ٘ٝع حٌُ٣ ١زَّ حُؼوي ٗ٩ـخُ):ٙ ًؼَ٤ح ػٖ هٔ٤ش ح،ٍٝ٧ أ -كبًح ًخٕ ٓلَ ػوي حٓ٫ظ٤خُ اهخٓش َٓ٘ٝع كٓ ٚ٤زخٕ ٓٝؼيحص طٌِق أٓٞح ً٫طِ٣ي ً ًُٝي ًز٘خء ؿَٔ أ ٝاٗ٘خء ٓلطش ًَٜرخء أ٤ٓ ٝخ ،ٙأ ٝطؼز٤ي ٣َ١ن ،كبٕ حُؼ٬هش ر ٖ٤حُيُٝش (ٓخٗلش حٓ٫ظ٤خُ )ٛٝخكذ حٓ٫ظ٤خُ ٌٖٔ٣إٔ طٌ ٕٞػ٬هش حٓظٜ٘خعٝ ،حُؼٖٔ ك ٞٛ ٚ٤حٗ٫ظلخع رخَُٔ٘ٝع ٓيس ٓؼِٓٞش ٫ٝ.ري إٔ طٌ ٍّٞٓ ٕٞحٗ٫ظلخع ػخىُش ٝؿٓ َ٤ـللش رٔٔظويٓ ٢حَُٔ٘ٝع. ٍٝأ ٟرؼ ٞحُلوٜخء حُٔ٘خًٍ ٖ٤ك ٢حُ٘يٝس إٔ ح ٠ُٝ٧طلي٣ي ػٖٔ حٓ٫ظٜ٘خع رٔزِؾ ٓؼ٣ ٖ٤ـط ٢طٌخُ٤ق حَُٔ٘ٝع ٍٝرق ٛخكذ حٓ٫ظ٤خُٓ ،غ طٌٔ ٖٓ ٚ٘٤حٓظـ ُٚ٬حُٔيس حُظ٣ ٢ل َٜرٜخ ػًُِ ٠ي حُٔزِؾ. ٍٝأ ٟحُزؼ ٞآٌخٕ طوَ٣ؾ ٌٛح حُؼوي ػِ ٠أٓخّ ح٩هطخع ُٜخكذ حٓ٫ظ٤خُ اهطخع حٗظلخع ُٔيس ٓؼ٘٤ش ػْ طئ ٍٝحُٔ٘٘ؤس رؼيٛخ اُ ٠حُيُٝش. د ٝ -اًح ًخٕ ٓلَ ػوي حٓ٫ظ٤خُ حُظ٘و٤ذ ػٖ حُٔؼخىٕ كبٕ حُظٌ٤٤ق حَُ٘ػ ٢حُٔ٘خٓذ ٞٛإٔ ٌٕٞ٣حُؼوي ٖٓ ٓخ ػِ ٠حُِٔحٍػش رزؼ ٞحٍُِع. هز َ٤اؿخٍس ح ٍٝ٧رـِء ٓٔخ ٣وَؽ ٜٓ٘خًُٝ ،ي ه٤خ ً ؽ ٌٖٔ٣ -طٌ٤٤ق رؼ ٞػوٞى حٓ٫ظ٤خُ ػِ ٠أٓخّ حُٔ٘خًٍش حُٔظ٘خهٜش ر ٖ٤حُيُٝش ٛٝخكذ حٓ٫ظ٤خُ ،رل٤غ ٣ظْ حُظ٘ل ٌ٤رٔٔخٔٛش ٖٓ حُطَك ٖ٤ػْ ط٘ظَ ١حُيُٝش كٜش ٛخكذ حٓ٫ظ٤خُ طيٍ٣ـً٤خ رخطلخم آٗ ٢ػ٘ي َٗحء ًَ كٜش. ٌٙٛٝحُظوَ٣ـخص اٗٔخ ٢ٛك ٢ح١٫خٍ حُؼخّ ٫ٝ ،ري ٖٓ حُ٘ظَ ك ًَ ٢ػوي ػِ ٠كيس ٝحُظيه٤ن كٓ ٢لظٟٞ )( ر٘ٞىُ ٙظلي٣ي حُظٌ٤٤ق حُٜل٤ق ُ. ٚ ػخًٗ٤خ :ر٤غ حُزٞ٤ص ػِ ٠حٍُٜٔٞحص : ٗخػض كٌٛ ٢ح حُؼ َٜػِٔ٤ش ر٤غ حُزٞ٤ص ٝحُٔوخُٕ ٗٝلٛٞخ ػِ ٠حٍُٜٔٞحصٝ ،حٌُ ١ىكغ حُ٘خّ اًُُ ٠ي، رخٟ٩خكش آُ ٠خ ٠ٔٔ٣رـ (أُٓش حٌُٖٔ )حَُؿزش كٓ ٢ؼَ أىٗ ٖٓ ٠ؿٜشٝ ،ػـِ حُٔ٘ظَ ١ػٖ َٗحء حُز٤ض ري ٕٝطؤ٢٤ ػٔ٘ٝ ،ٚػـِ حُزخثغ أك٤خًٗخ ػٖ طَٔٝ٘ٓ َ٣ٞع ٌٓ٘ ٢رٌخِٓ ٚرٔلَى. ٙ ٝهي ٗٓ ٚـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٫حُٔ٘ؼوي ك ٢ىٍٝس ٓئطَٔ ٙحُٔخىّ رـيس ٖٓ ٗ17 – 23ؼزخٕ ٛ1410ـ . حُٔٞحكن 14 – 20آًحٍ ّ1990ك ٢هَحٍ ١ً ٙحَُهْ )ٝ(52 / 1 / 6ك ٢حُز٘ي (ى )ٓ٘ٝ ،ٚكٓ ٢ؼَ ٝر٤خُِٗ ٚطَم حَُٔ٘ٝػش ُظٞك َ٤حٌُٖٔٔ: (إ طِٔي حُٔٔخًٖ ػٖ ٣َ١ن ػوي حٓ٫ظٜ٘خع -ػِ ٠أٓخّ حػظزخًٍٓ ُ٫ ٙخ ٝ-رٌُي ٣ظْ َٗحء حٌُٖٔٔ هزَ ر٘خث ،ٚرلٔذ حُٛٞق حُيه٤ن حُُِِٔ َ٣ـٜخُش حُٔئى٣ش ُِِ٘حع ،ىٝ ٕٝؿٞد طؼـ َ٤ؿٔ٤غ حُؼٖٔ ،رَ ٣ـ ُٞطؤؿ ِٚ٤رؤهٔخ١ ٣ظلن ػِٜ٤خٓ ،غ َٓحػخس حَُ٘ٝ ١ٝح٧كٞحٍ حُٔوٍَس (ُؼوي حٓ٫ظٜ٘خع ُي ٟحُلوٜخء حٌُ ِٙٝ٤ٓ ٖ٣ػٖ ػوي حُِْٔ)( ). َٟ٣ٝحُزخكغ أٗ ٌٖٔ٣ ٚطوَ٣ؾ ٌٙٛحُؼِٔ٤ش ػِ ٠حُز٤غ حُٔٞٛٞف ك ٢حٌُٓش ،كخُٔظؼخهي ػِٓ ٚ٤ليى حُٔٞحٛلخص طلي٣يًح ٘٣ل ٢حُـٜخُش ٣ٝوطغ حُوٜٓٞشًٌُٝ ،ي حُؼٖٔ ٓليى ٣ٝيكغ ؿِء ٓ٘ٓ ٚوي ًٓخ ٝحُزخه ٢ػِ ٠أهٔخ. ١ ٌٛ ٕ٧ٝح حُؼوي ٓٔخ ٣لظخؽ اُ ٚ٤حُ٘خّ كظ٘طزن ػِ ٚ٤حُوخػيس حُلو٤ٜش( :حُلخؿش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س). ػخُؼًخ :حُز٤غ ػِ ٠حُزَٗخٓؾ: حُزَٗخٓؾ ٞٛ:حُيكظَ حٌُٔظٞد كٛ ٚ٤لش حُٔز٤غ حُٔٞؿٞى ٌُ٘ ٚؿ٘ٓ َ٤خٛي٣ ٢ٌُٝ ،ظلون َٗ ١حُؼِْ رٖٟٔ ٚ حُزخثغ أٛٝخك ٚك ٢حُيكظَ حُٔٔٔ ٠رخُزَٗخٓؾ. ُٝوي ٗخع حُ ّٞ٤حُز٤غ ػِ ٠حُٛٞق حُٔظ ٖٔ٠ك( ٢حٌُخطخُٞى )أ (ٝحُزًَٔ) ٍٞٗٝخ ٚ٤ٔٔ٣حُظـخٍٝ ،حٌُ١ ٍٞٛح ُِٔز٤غٝ ،أٛٝخف حُٔز٤غ ٓلِٜش ٝىه٤وش رٍٜٞس ٫طٌٖٔ َُِإ٣ش حُٔزخَٗس إٔ طلووٜخٓ ،غ ر٤خٕ ٣ظٍٞٛ ٖٔ٠س أٝ ً ً٤ل٤ش حٓ٫ظويحّ ٝحُ٤ٜخٗشٝ ،ر٤خٕ حُطخهش ٝهٞس حُظلَٔ رخٍ٧هخّ ٝحُٔؼخ.َ٤٣ كخَٟح ُي ٟحُظخؿَ ك ٜٞر٤غ ػخى( ٕ٧ ١حٌُظخُٞى )أ ٝىكظَ حُٔٞحٛلخص ٣ُِ ٞٛخىس ٝأٍ ٟإٔ حُٔز٤غ اًح ًخٕ ً ا٠٣خف ٓٞحٛلخص حُٔز٤غ .أٓخ اًح ًخٕ حُٔز٤غ ٓٞف ٔ٣ظٍٞى أٜ٘٣ ٝغ ك ٜٞر٤غ حُِْٔ ٔٛ٬ًٝخ َٓه ٚك٫ ٚ٤كظ٤خؽ حُ٘خّ اُ ٚ٤كٓ ٢ؼخٓ٬طٝ ْٜط٘طزن ػِ ٚ٤حُوخػيس حُلو٤ٜش( :حُلخؿش طٍِ٘ ُِٓ٘ش حٍَُٝ٠س). ٍحرؼًخ :حُز٤غ ػِ ٠حًٞٔٗ٧ؽ : ُوي ؿَص ػخىس ًؼ ٖٓ َ٤حُٔئٓٔخص حُظـخٍ٣ش ٝحُٜ٘خػ٤ش حُ ّٞ٤ػِ ٠آٍخٍ ػ٘٤خص ٔٗٝخًؽ ُٔ٘ظـخطٜخ ػِ٠ ٌَٗ هطغ ٛـَ٤س ،أٔٗ ٝخًؽ ٜٓـَس ػٖ حً ،َٛ٧ظِي حُظ ٢طظٔٗ ٖٔ٠خًؽ ٖٓ ٓ٘ظـخص ح٧هٔ٘ش أ ٝحُٔ٤ًٞض، أٔٗ ٝخًؽ ٜٓـَس ُزؼ٘ٓ ٞظـخص حُؼط ٍٞأ ٝحُٜخرٗٝ ٕٞلٛٞخ. ٠خ ىًُ٬٤ ٣ٝؼَٜٟٗٞخ كٓ ٢ؼخٍ ْٜٟحُوخٛش أَِٜٗٞٓ٣ ٝخ اُ ٠حٞٓ٧حم ُظَ٣ٝـٜخٝ ،هي َ٣كو ٕٞرٜخ أً ٣ ُُٞ٨حٕ أ ٝح٘ٛ٧خف حُٔظٞكَس ُٕٞ ٌَُ َِٕٝٓ٣ ،أ٘ٛ ٝق رَهْ. إ ظخ ّ٬ً َٛحُلوٜخء ٜ٣لق حُؼوي ،رَ٘ ١إٔ ٌٕٞ٣حًُ٘ٔٞؽ ؿِ ًءح ٖٓ حُٔز٤غً ،ظخ َٛحُٜزَس ٝٝؿ ٚاٗخء حُِ٣ض ٝحُٖٔٔ ٝحُزؼ ٞحُٔؤه ٖٓ ًٞحَُٔحى ر٤ؼ.ٚ ًُٝي ٣ؼ٘ ٢إٔ ٣ـَ ١ػوي حُز٤غ ػِ ٠حًُ٘ٔٞؽ ًـِء ٖٓ ح َٛ٧حَُٔحى ر٤ؼ٣َٗ ،ٚطش إٔ ٌٕٞ٣حُٔز٤غ ٓؼًِ٤خ، أٓ ١ظٔخ ١ٝح٥كخى ،أ٣ ٝيٍ حُـِء ٓ٘ ٚػِٓ ٠خثَٝ ٙإٔ ٔٓ ٌٕٞ٣خ ٟ ٌٖٔ٣زط ٚرخُٛٞق ،رل٤غ ٣ظٔخ ٟٝحطٜخف رو٤ش حُٔز٤غ رٞٓ ٚحء أًخٕ آكخىًح أّ ٗلٛٞخ ًخُؤق ٝحُ٘ؼٓ َ٤ؼ.ً٬ ػْ إ ًخٕ حُٔز٤غ ٓٞحك ًوخ كٛٝ ٢لًٞٔٗ٨ُ ٚؽ ُِّ ،حُز٤غ ٫ٝه٤خٍ ُِٔ٘ظَ ١كٍ ٢ى. ٙأٓخ إ ؿخء أٍىأ ٓٔخ ٍأً ٟخٕ ُ ٚحَُى رو٤خٍ حُؼ٤ذ. ٠خ حُز٤غ ػِ ٠حُٔخًض ٓ ٞٛٝـْٔ ٛـ٣ َ٤طخرن ٌَٗ حُٔز٤غ ٝأٍ ٟإٔ حُز٤غ ػِ ٠حًُ٘ٔٞؽ َٔ٘٣أً ٣ ك٣ُِ ٜٞخىس ط٤ٟٞق حُٔٞحٛلخص ٝ.كٌٛ ٢ح ِٜٓلش ُِٔ٘ظَٝ ١ىكغ ُِـٜخُشٝ ،ط٘طزن ػِ ٚ٤حُوخػيس حُلو٤ٜش( :حُٛٞق ك٢ حُلخُ َٟـٝ ٞك ٢حُـخثذ ٓؼظزَ )كٌٜح حًُ٘ٔٞؽ ٛٝ ٞٛق ُـخثذ ٓؼظزَ ٝ.حُز٤غ ػٌِٛ ٠ح حُ٘ل ٞإ ًخٗض حُز٠خػش كخَٟس ك ٜٞر٤غ ػخى ،١أٓخ اًح ًخٗض حُِٔؼش ٓئؿِش حُظِٔ ْ٤ك ِْٓ ٜٞأ ٝحٓظٜ٘خع. ٔخ :ر٤غ حُلوٞم ح٫ػظزخٍ٣ش ٝح٧ىر٤ش : هخٓ ً ٝحُلوٞم ح٫ػظزخٍ٣ش ٢ٛطِي حُلوٞم حُظ ٢طوظ ٚاٗٔخًٗخ ٓخ ،أ ٝؿٜش ٓؼ٘٤شٔٓ ،خ ُْ طؼَف ُٜخ هٔ٤ش ٓخُ٤ش هزَ ٌٛح حُؼٝ ،َٜؿيص حًُ ّٞ٤حص هٔ٤ش ٓخُ٤ش ؛ ًخ ْٓ٫حُظـخٍٓ ١ؼ.٬ ٝأػ٘ ٢رخُلوٞم ح٧ىر٤ش ٗٞػخ ٖٓ طِي حُلوٞم٣ ،ظؼِن رخٗ٩ظخؽ حُلٌَٝ ١حُل٘ٝ ٢حُؼِٔٔٗ٪ُ ٢خٕٝ ،حُظً ٢لِض ىٓخط َ٤حُؼخُْ حُٔؼخ َٛكٔخ٣ظٜخ ك ٢ا١خٍ كٔخ٣ش كوٞم حٔٗ٩خٕ حُ٘و٤ٜش . أ -كن حُظؤُ٤ق حُؼَٔ حُؼِٔ ٢حُٔظٔؼَ ك ٢طؤُ٤ق ًظخد ،أٗ ٝظْ ٗؼَ ،أ ٝحرظٌخٍ ٤ٛـش ػِٔ٤ش ٓل٤يس ،أ ٝحهظَحع ؿٜخُ، أ ٝحًظ٘خف كو٤وش ػِٔ٤ش ًخٗض هل٤ش ،أ ٝاريحع ك٘ ،٢أٗ ٝلًُ ٞي :كن ُٖٔ أٗظـِٓٝ ،ٚي ُ٣ٝ. ٚظَطذ ػًُِ ٠ي أٓ،ٍٞ ٖٓ أرَُٛخ : إٔ ٌٛح حُؼَٔ ٣ـذ إٔ ٔ٘٣ذ اُٛ ٠خكز ٫ٝ ٚكن ُـ َٙ٤إٔ ٘٣ظلُِ٘ ٚلًُٔ ٕ٧ ،ٚي ه٤خٗش ٓلَٓش ًٔخ أُٗٚ ٖٓ ْ٤كن ٛخكذ حُؼَٔ إٔ ٔ٘٣ز ٚاُ ٠ؿ ٖٓ ٚٗ٧ َٙ٤حٌٌُد. إٔ حٓ٧خٗش حُؼِٔ٤ش طوظ ٢٠إٔ ٔ٘٣ذ أ ٖٓ ٌَ ٗ ١أٌٗخٍ حٓ٫ظلخىس ٖٓ ػَٔ ػِٔ٦ُ ٢هَ ،ٖ٣اُ ٠حُٜٔيٍحٌُ ١حٓظل٤ي ٓ٘.ٚ إٔ ٖٓ كن ٛخكذ ٌٛح حٗ٫ظخؽ حُؼِٔ ٢أ ٝح٧ىر ٢أ ٝحُل٘ ٢إٔ ٔ٣ـَ ٓزوٌٛ ٚح ،رخُطَم حُٔظؼخٍف ػِٜ٤خ،ًخريحع ٗٔوش أ ٝأًؼَ ٓ-ؼ ٖٓ- ٬اٗظخؿ ٖٓ ٚحٌُٔظزش حُٔظوٜٜش رٌُي ،أ ٝرظٔـ َ٤رَحءس ح٫هظَحع ُي ٟحُـٜش حُٔوظٜش. إٔ ٌٛح حُٔزن حُؼِٔ ٢أ ٝح٧ىر ٢أ ٝحُلِ٘ٓ ٢ي ُٜخكز ٚرٔؼ٘: ٖ٤٤*رخُٔؼ٘ ٠ح٧ىر ٢رؤٕ ٘٣٫ظلَ ٖٓ هزَ ح٥هَ.ٖ٣ *رخُٔؼ٘ ٠حُٔخى: ١رؤٕ ِٔ٣ي ٛخكز ٚإٔ ٔ٣ظؼَُٔ٘ ٙلٔ ،ٚأٔٔ٣ ٝق ُـ َٙ٤رؤٕ ٔ٣ظؼَُٔ٘ ٙلٔ ،ٚأ ٝرؤٕ ٣ـؼِٚ ٓزخ ًكخ ِٔ٣ي ٖٓ ٗخء إٔ ٔ٣ظل٤ي ٓ٘.ٚ طٌ٤٤لٜخ حُلو: ٢ٜ إ أ ١اٗظخؽ ػِٔ ٢أ ٝاريحع ك٘ ٢أ ٝحرظٌخٍ ٘ٛخػ٫ ،٢ري ُٝ ٖٓ ٚػخء ٣لظ٣ٝ. ٚ٣ٞظٌٖٔ حُ٘خّ ٖٓ ،هٖٓ ،ُٚ٬ ح٬١٫ع ػِٝ ٚ٤حٓ٫ظلخىس ٓ٘.ٚ ٌٛح حُٞػخء هي ً( ٌٕٞ٣ظخرًخ)ٝ ،هي ُٞ( ٌٕٞ٣كش)ًٔ ،خ هي ً ٣َٗ( ٌٕٞ٣ طخ ًٓٔٔ ٞػخ أَٓ ٝثً٤خ )ٗٝلًُ ٞي . )ًٔ ،(CDخ ٌٖٔ٣إٔ ٣ظٔؼَ كٍ ٢هخثن حُلخٓٞد إ حُزخكغ حٌُ ١أُق ًظخرًخ ،رلغ ٝهَأٝ ،كٌَ ٝكونٗٝ ،خهٖ ٝأٗلن حُٔخٍ ٝحُٞهض ٓٝخكَ كظ َٛٝ ٠اُ ٠كوخثن ٜٓٔش ٝأكٌخٍ ٓل٤يس ٗٝظخثؾ ٓو٘ؼشًُ ًَ ،ي ًخٕ كز ْ٤حُلٌَ كظ ٠أهَؿٚ كً ٢ظخد ٌٖٔ٤ُ ،إٔ َٜ٣اُ ٠أًٛخٕ ٝػو ٍٞح٥هَ٤ُٝ ،ٖ٣لون حُٔ٘لؼش حَُٔؿٞس. ٌٙٛح٧كٌخٍ ٝحُلوخثن ٝحُ٘ظخثؾ ٢ٛكِ٤ٜش ؿٜيٝ ٙػِٔٝ َٜٙٓٝ ٚرلؼٌُُ ،ٚي ك ٢ٜكوٞه ٚحُوخٛش حُظ٢ ٣لَ ٙػِٜ٤خ٣ٝ ،يحكغ ػٜ٘خ ِ٣ٝ.ػـ ٚإٔ ط٘ظِع ٓ٘ ٚرؤٕ ٘٣ظلِٜخ اٗٔخٕ ُ٘لٔ٣ٝ ٚيػٜ٤خ ُ ٚ؛ رٔ٘٤خ ُْ ٣ـظٜي ك ٢طلِٜ٤ٜخ ٫ٝرلغ ٫ٝأٗلن حُٔخٍ ٝحُٞهض كٓ ٢زِٜ٤خ. إ ٌٙٛحُٔخىس حُ ؼِٔ٤ش كن ُٔئُلٜخ ٣ ٫ـ٧ ُٞكي إٔ ٘٣ظلِٜخ ُ٘لًٌُٔٝ ،ٚي ٣ ٫ـ ُٞإٔ ٔ٣ظؼَٔٛخ ؿٝ. َٙ٤إ حُ٘خّ ػ٘يٓخ ٣وزِ ٕٞػَِٗ ٠حء ٌٛح حٌُظخد ،اٗٔخ ٣وزِ ٕٞػَِٗ ٠حثُِٔ ٚخىس حُؼِٔ٤ش حُظ ٢كُٔ ْ٤ُٝ. ٚ٤ـَى حٍُٞم ٝحُلزَ ٝحُـِي. ٝر٘خء ػًُِ ٠ي ،كبٕ ٌٙٛحُٔخىس حُؼِٔ٤ش كن ُٔئُلٜخ٣ ،لَّ َٗ ًػخ إٔ ٣يػٜ٤خ أكي ُ٘لٔ ٢ٛٝ ٚكن ُٔئُلٜخ، ِٔ٣ي إٔ ٣ز٤ق ُ٦هَ ٖ٣هَحءطٜخ ٖٓ ه١ ٍ٬زغ ًظخد ٣ظٜ٘ٔ٠خ. ًٔخ ِٔ٣ي إٔ ٔٔ٣ق ُ٦هَ ٖ٣رظيحُٜٝخ َٛ٘ٗٝخ ًٔ.خ إٔ ُٔئُلٜخ حُلن ك ٢إٔ ٔ٣ظؼَٔٛخ ُ٘لٔٝ ،ٚإٔ ٘ٔ٣غ ح٥هَ ٖٓ ٖ٣حٓظؼٔخٍٛخ . أٓؼِش ُِظَٜف : أ -إٔ ٣ز٤ق حُٔئُق ٗٝلٌٛ ٙٞح حٗ٫ظخؽ ،كٔٔ٤ق ُٖٔ ٗخء إٔ ٘٣ظلغ روَحءط ٚأ١ ٝزؼٝ ،ٚهي ٘٣ظًَ َٝٗ ١ ١خ ط٘ٔـْ ٓغ ٓٓ٬ش حُٔ ٕٞٔ٠حُؼِٔ٤ٛٝ ٢خٗظٝ ،ٚػ٘يثٌ كبٕ َٗ ٚ١ٝطئهٌ رؼ ٖ٤ح٫ػظزخٍ. د -إٔ ٣ز٤غ كن َٗ٘ ٌٛح حُٔئُق ٩كي ٟى ٍٝحَُ٘٘ ٓؼ ،ً٬رؤ٤ش ٓؼ٘٤ش ٓظلن ػِٜ٤خ. ٗخَٗح ُطزغ ٌٛح حٌُظخد ٝط٣ُٞؼٓ ،ٚوخرَ إٔ طٌُِ٘ ٕٞخَٗ أؿَس ٓويٍس ر٘ٔزش ٓليىس ؽ -إٔ ٔ٣ظؤؿَ حُٔئُق ً ٠خ ٝ.ح٧ؿَ ٘ٛخ ؿٓ َ٤ـٓ ،ٍٜٞخىحّ ٖٓ هٔ٤ش حٌُظخد حُٟٔٞلش ك ٢حُؼويً ٖٓ ،خَٓ حُ٘ٔن حُٔطزٞػش ٝحُٔليى ػيىٛخ أً ٣ ػيى ٗٔن حٌُظخد ٓؼَٝكًخٝ ،هٔ٤ش حُ٘ٔوش ٓؼَٝكش أ٠٣خ . ى -إٔ ٣ئؿَ حُٔئُق حُ٘خَٗ ٌٛح حٌُظخد ُٔيس ٓليىس (إٔ ٣ز٤ؼ٘ٓ ٚلؼش حٌُظخد ٓيس ٓليىس )رؤ٤ش ٓؼ٘٤ش، ٓ ٞٛٝخ ٌٖٔ٣إٔ ٟٞ٣ق رٔخ : ٢ِ٣ ٛـ -إٔ ٘٣ظَ ١حُ٘خَٗ كن َٗ٘ ٌٛح حٌُظخد ُٔيس ٓليىس ،رل٤غ ٘٣وطغ كن حُٔئُق رخُظَٜف رلو ٚكٌٛ ٢ح ىحٍح ٓيس ٓ٘شٓ ،ؼ ً٬ك ٜٞهي رخع رٌُي ٓ٘لؼش ٌٙٛحُيحٍ ُٔيس ٓ٘ش ،ػْ ٣ؼٞى حُز٤ض ٍهزش ٘ٓٝلؼش حٌُظخد ٌٙٛحُٔيس ًٖٔ.أؿَ ً ٠خ كٗ ٢ؤٕ حُِٞكش حُل٘٤ش (هًٔ...) ٍْٓ ،٢خ اُٛ ٠خكزًٌُٝ ،ٚي حٌُظخدٓٝ ،خ ٌٖٔ٣إٔ ٣وخٍ كٗ ٢ؤٕ حٌُظخد ٣وخٍ أً ٣ ٠خ كٗ ٢ؤٕ ح٫رظٌخٍ حُٜ٘خػ.٢ ٌٖٔ٣إٔ ٣وخٍ ) ،(CDأ ٝك ٢حُزَحٓؾ حُؼِٔ٤ش حُظ ٢طْ اىهخُٜخ ػٍِ ٠هخثن حٌُٓٞزٞ٤طَ أً ٣ ٝأٍ ٟإٔ حُلوٞم حُلٌَ٣ش ٝح٫ػظزخٍ٣ش أٛزلض ٓؼِٓٞش ُي ٟحُ٘خّ ػِ ًٔخ ٘٣ل ٢حُـٜخُش ٓ ٢ٛٝؼِٓٞش ػَكًخ . ٌٖٔ٣ٝإٔ ط٘طزن ػِٜ٤خ حُوخػيس حُلو٤ٜش (حُٔؼِ ّٞرخُؼَف ًخُٔؼِ ّٞرخُ٘١ٝ). ٚخُٔخ إٔ ٌٛح ح َٓ٧طؼِوض ر ٚكوٞم آهَٗ ٖ٣خطـش ػٖ ؿٜي ٓزخف رَ ٓ٘يٝد ٞٛٝحُلغ ػِ ٠حُلٌَ ٝح٩ريحع ٓٔخ ٔ٣خ ْٛك ٢ػٔخٍس حٝ ٍٝ٧أٛزق ر٤ؼٜخ ٛخ ٝإٔ أٛٝخكٜخ ٓليىس حُٔؼخُْ ٓؼَٝكًخٝ ،حُوخػيس حُلو٤ٜش طو: (ٍٞحُٔؼَٝف ٓٞ٣غ كٓ ٚ٤خٓٞ٣ ٫غ ك ٢ؿ) َٙ٤هً ٜٞ طلي٣يًح ٘٣ل ٢حُـٜخُش. د -ر٤غ ح ْٓ٫حُظـخٍ١ ً ٝطِٔ٤٤ح ُٜخ ػٖ ؿَٛ٤خ ٖٓ ح ْٓ٫حُظـخٍ ٞٛ: ١حُظٔٔ٤ش حُظ ٢أِ١وٜخ حُظخؿَ ػِ٘٘ٓ ٠ؤط ٚحُظـخٍ٣ش طؼَ٣لًخ رٜخ حُٔ٘٘آص حُظـخٍ٣ش٤ُٝ ،ظؼَف حُٔظؼخِٓٓ ٕٞؼ ٚػِ ٠حُِ ٕٞحُٔظٔ ٖٓ ِ٤حُِٔغ ٝأِٓٞد حُظؼخَٓ. حُٜلش حَُ٘ػ٤ش ٝحُوخٗ٤ٗٞش ُ ْٓ٬حُظـخٍ: ١ ٣ؼظزَ ح ْٓ٫حُظـخٍ ١كوًخ ُِظخؿَ٘ٔ٣ ،ق حُظخؿَ كن حٓ٫ظؼٔخٍ ٝحٓ٫ظجؼخٍ ُظٔ٘٘ٓ ِ٤٤ؤط٘ٔ٣ٝ ،ٚغ ح٥هَٖٓ ٖ٣ طوِ٤ي ٙأ ٝطِ٤٣ل ٚأ ٝح٫ػظيحء ػًِ ،ٚ٤خُلن حُؼ.٢٘٤ ٣ٝؼظزَ ح ْٓ٫حُظـخٍ ٖٓ ١حُٔ٘و٫ٞص حُٔؼ٘٣ٞشٝ ،طوخّ هٔ٤ظ ٚرٔويحٍ ٓخ ٣لون حُظخؿَ ٖٓ حَُرقٗ ،ظ٤ـش )( حٓظـ ٍ٬حُٔلَ حُظـخٍ١؛ ٕ٧ح ْٓ٫حُظـخٍ ٞٛ ١حُؼٓ٬ش حُِٔٔ٤س ُِٔلَ ِ٤ٓٝٝش حطٜخٍ حُؼٔ٬ء رخُٔلَ ٌٛٝح ح٣ ْٓ٫لَٔ هٔ٤ش ٓخى٣ش طـخَ١ ٙك: ٖ٤ طـخ ٙحُظخؿَ ٣ ٚٗ٧لون ٍُ ٚر ًلخ رخ٩هزخٍ ػِ ٠ر٠خػظٝ ٚاٗظخؿ.ٚ ٝطـخ ٙحُٔٔظِٜي ٞ٣ ٚٗ٧كَ ُ ٚحُِٔؼش حُـ٤يس ٝحَُحكش ك ٢حُظؼخَٓ. ٝاًح ًخٕ ٌٛح ح٣ ْٓ٫لون ٓ٘لؼش ٓخى٣ش ٝحٟلش ٌُ ٖ٣ٌٛ ٬حُطَك ،ٖ٤كوي ؿيح ٌٛح ح ْٓ٫إً ٓخ.ً٫ ُٝز٤غ ح ْٓ٫حُظـخٍٟٞ ١حر ،٢طللع كن ً ٬حُطَك: ٖ٤حُظخؿَ حٌُ٣ ١ز٤غ ح ْٓ٫حُظـخٍٝ ،١حُٔٔظِٜي حٌُ١ ٣ؼظزَ حًَُٖ حُؼخُٗ ٢ظٌ ٖ٣ٞهٔ٤ش ٌٛح ح ْٓ٫حُظـخٍُٝ. ١ز٤غ ح ْٓ٫حُظـخٍ١َٗ ١خٕ: 1إٔ ٌٕٞ٣حُٔ٘ظٌَُٜ ١ح حٓ ْٓ٫ظٔظ ًؼخ رخُٔوٓٞخص حُظ ٢كووض ُِزخثغ هٔ٤ش ٌٛح حٔٓ ،ْٓ٫خ ٌٖٔ٣إٔ ٠٣ز٢٣ٝوغ ػِ ٚ٤حُلْٓ ،ؼَ :ح٧ؿِٜسٝ ،حُٔٞحى ح٤ُٝ٧شٝ ،حُوزَس ٝحُٔئ٬ٛصٗٝ ،لًُ ٞي. 2إٔ ٣ظْ ح٩ػ ٕ٬رخُٓٞخثَ حُٔظٞكَس ػٖ طـ َ٤حُـٜش حُٔ٘ظـش ُِٔ٘ظـخص حُظ ٢طلَٔ ٌٛح ح ْٓ٫حُظـخٍ١أ ٝحُٔٔش حُظـخٍ٣ش . كبًح طٞحكَص ٌٙٛحُٞ٠حرٝ ٢طْ حُ٫ظِحّ رٜخ ،كبٗ٣ ٚزي ٝأٗٓ ٫ ٚخٗغ ٖٓ ر٤غ ح ْٓ٫حُظـخًٍ َٗ ١ػخٝ ،هللا أػِْ. ٝأٍ ٟإٔ ح ْٓ٫حُظـخٍ ١حَُٓ ّٞ٤طز ٢رٌٔخٕ حُؼَٔ ٓٝخ ك ٚ٤كبٕ ًخٕ ٜٓ٘ؼًخ ك ٜٞػٌِٛ ٠ح حُٜٔ٘غ ُٝ.ظل٘٢ ًَٗخص حٞٓ٧حٍ ٝك ٢أؿِذ ح٧ك٤خٕ ٌٖٔ٣ ٫طلي٣ي ٓزذ ٌٙٛحَُٜ٘س كَ٤طز ٢ح ْٓ٫رخُٔلَ كٜ٤زق ؿِ ًءح ٖٓ أٍٞٛ حُٔلَ ٌُح ٌٖٔ٣ر٤ؼٝ. ٚػخىس ٓخ طلٔذ رٔظ ٢ٓٞأٍرخف ػيى ٖٓ حُٔ٘ٞحص ٝحٓظوَحؽ حُٔظ ٢ٓٞػْ ٣وخٍٕ ٓغ ٓظ٢ٓٞ أٍرخف حُٔل٬ص حُٔ٘خرٜش ٌٕٞ٣ٝحُلَم ٓ ٞٛؼ٤خٍ حُظٔ ِ٤ك ٢حَُرق ك ٜٞأَٓ ٓؼِ ٌٖٔ٣ ّٞه٤خٓ ٚك ٢حُـخُذ ٝإ ك٢ اٛيحٍح ُلن حُزخثغ ٝاُلخم حُ ٍَ٠ر ٚك٤زخف ر٤ؼ٘٣ ُْ ٚٗ٧ ٚز ٚحُـٍَ أ ٝحُـٜخُش ١خُٔخ ٌٖٔ٣كٔخرٝ. ٚأٍ ٟإٔ اٛيحٍٙ ً حُوخػيس حُلو٤ٜش حُظ ٌٖٔ٣ ٢ططز٤وٜخ( ٓ:خ أر٤ق ٍَُِٝ٠س ٣ويٍ رويٍٛخ). ٝهي ٛيٍص ر٘ؤٕ ر٤غ حُلوٞم حُٔؼ٘٣ٞش كظٓ ٖٓ ٟٞـِْ ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩ك ٢ىٍٝط ٚحُوخٓٔش طلض ٍهْ ): 43 (5 / 5ؿخء كٜ٤خ: إ ٓـِْ ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٩حُٔ٘ؼوي ك ٢ىٍٝس ٓئطَٔ ٙحُوخْٓ رخٌُ٣ٞض ٖٓ 1 – 6ؿٔخى ٟح٠ُٝ٧ ٛ1409ـ حُٔٞحكن ً10 – 15خٗ ٕٞح( ٍٝ٧ىٔٔ٣زَ.ّ) 1988 رؼي ح٬١ػ ٚػِ ٠حُزلٞع حُٔويٓش ٖٓ ح٧ػ٠خء ٝحُوزَحء كٟٞٞٓ ٢ع حُلوٞم حُٔؼ٘٣ٞشٝ ،حٓظٔخػٚ ُِٔ٘خه٘خص حُظ ٢ىحٍص ك ،ُٚٞهٍَ ٓخ :٢ِ٣ أ: ً٫ٝح ْٓ٫حُظـخٍٝ ،١حُؼ٘ٞحٕ حُظـخٍٝ ،١حُؼٓ٬ش حُظـخٍ٣شٝ ،حُظؤُ٤ق ٝح٫هظَحع أ ٝح٫رظٌخٍ ٢ٛ ،كوٞم هخٛش ٛ٧لخرٜخ ،أٛزق ُٜخ ك ٢حُؼَف حُٔؼخ َٛهٔ٤ش ٓخُ٤ش ٓؼظزَس ُظٔ ٍٞحُ٘خّ ُٜخ ٌٙٛٝ.حُلوٞم ٣ؼظي رٜخ َٗ ًػخ، ك٣ ٬ـ ُٞح٫ػظيحء ػِٜ٤خ. ػخًٗ٤خ ٣:ـ ُٞحُظَٜف ك ٢ح ْٓ٫حُظـخٍ ١أ ٝحُؼ٘ٞحٕ حُظـخٍ ١أ ٝحُؼٓ٬ش حُظـخٍ٣ش ٗٝوَ أٜ٘ٓ ١خ رؼٝٞ ٓخُ ،٢اًح حٗظل ٠حُـٍَ ٝحُظيُٝ ْ٤حُـٖ ،رخػظزخٍ إٔ ًُي أٛزق كوًخ ٓخًُ٤خ. ػخُؼًخ :كوٞم حُظؤُ٤ق ٝح٫هظَحع أ ٝح٫رظٌخٍ ٜٓٗٞش َٗ ًػخٛ٧ٝ ،لخرٜخ كن حُظَٜف كٜ٤خ٣ ٫ٝ ،ـُٞ ح٫ػظيحء ػِٜ٤خ. ٓخ :ر٤غ كن حُظِٔي حُِٓ٘(Time Share) ٢ ٓخى ً ٞٛٝػوي ٣زَّ ر ٖ٤حُٔٔظ٘لغ ٝحُٔخُي ٟٞ٣ق ك ٚ٤أكو٤ش حُٔٔظ٘لغ رخٌُٖٔ ك ٢ػٓ ٖ٤ليىس حُٔٔظ ٟٞرخٟ٩خكش أُٓ ٠ظ ٟٞطؤػ٤غ ٌٙٛحُؼ.ٖ٤ ٝطظ َٜحُلخؿش ُٔؼَ ٌٛح حُؼوي ُِظول٤ق ػِ ٠حُلَى ٖٓ أػزخء حٓظجـخٍ ٌٖٓٔ ك ٢حُز٬ى حُظ٣ ٢وٜيٛخ رـَٝ حُٔ٤خكش. ٝهي ػَٟض ٌٙٛحٍُٜٞس ػِ ٠حُلوٜخء ٝحُٔـظٔؼ ٖ٤ك ٢حُلِوش حُلو٤ٜش حُؼخَٗس ُِزًَشٝ ،أكخىٝح :رؤٗٓ ٫ ٚخٗغ َٗ ًػخ ٖٓ َٗحء كن حُظِٔي حُِٓ٘ ٢رخُظؼخهي ػِ ٠طِٔي ٓ٘لؼش حُؼوخٍ ُلظَس ُٓ٘٤ش ٓؼِٓٞش حُٔويحٍ ؿٓ َ٤ؼ٘٤ش حُظخٍ٣ن ٓغ ٟزٞٓ ٢حٛلخص حُٔزخٗٝ ،٢ك ٢كخُش طؤؿَٛ٤خ ٌٕٞ٣حٓظ٤لخء حُٔٔظؤؿَُِ٘ٔ ٖ٣خكغ كٔذ حُٞ٠حر ٢حُظ٠٣ ٢ؼٜخ حُٔئؿَ رٔخ ٣ظ٤ق حٗ٫ظلخع ُـٔ٤غ حُٔٔظؤؿَُِ ٖ٣لظَحص حُِٓ٘٤ش حُٔظؼخهي ػِٜ٤خ ٓؼ.ْٜ ٝحُؼ ٖ٤حُٔئؿَس آخ إٔ طًٌِٞٔٓ ٕٞش ُِٔئؿَ ى ٕٝإٔ َ٣حٛخ حُٔٔظؤؿَ كظٌ ٕٞاؿخٍس ُؼٓ ٖ٤ؼ٘٤ش ٓٞٛٞكش، ٝآخ أ ٫طًٌِٞٔٓ ٕٞش ُِٔئؿَ ػ٘ي حُظؼخهي ٌُ٘٤ٓ ٚل َٜػِٜ٤خ ػ٘ي حرظيحء حُٔيس كظٌ ٕٞاؿخٍس ٓٞٛٞكش ك ٢حٌُٓش. ٝك ٢حُلخُظ٫ ٖ٤ري ٖٓ ٟز ٢حُٔٞحٛلخص ُ٘ل ٢حُـٜخُش حُٔئى٣ش ُِِ٘حع. ٓ ٫ٝخٗغ ٖٓ اػخىس طؤؿ َ٤طِي حُٔ٘لؼش ُِـ َ٤ػِ ٠إٔ ٌٕٞ٣حٓظ٤لخء حُٔ٘لؼش ك ٢كيٝى ػوي ح٩ؿخٍس ح،٠ُٝ٧ )( ٓ ٫ٝخٗغ ٖٓ إٔ ٌٕٞ٣حُظؤؿ َ٤رؤهٔخٓ ١ئؿِش ٝرؤًؼَ ٖٓ ح٧ؿَس حُٔليىس (ك ٢ػوي ح٩ؿخٍس ٓغ ٓخُي حُؼ. ٖ٤ ٝأٍ ٟإٔ ر٤غ حُٔ٘خكغ ٓزخف ٕ٧ٝ.أًؼَ حُ٘خّ ك ٢كخؿش آُ ٠ؼَ ٌٛح ح َٓ٧كٞ٣ ٜٞكَ ُ ْٜك ٢أػٔخٕ ح٣٩ـخٍ ْ٤ُٝك ٚ٤ؿٍَ أ ٝؿٜخُش ٖٓ ك٤غ حُؼ ٖ٤ٟٞك ٖٓ ٜٞحُٜٔخُق حَُِٔٓش ٝ.أٍ ٟإٔ ٌٛح حُز٤غ هخٍد ر٤غ حُٔ٘خكغ حُٔـخُ ٠خ َُ ٞٛكغ حُ٤٠ن ػٖ حُ٘خّ أٝ ً٬ٛه ٖٓ ٬حُؼٞ٤د كظ٘طزن ػِ ٚ٤حُوخػيس حُلو٤ٜش (ٓخ هخٍد حُ٘٢ء أػط ٢كٌٔٝ) ٚأً ٣ ك ٌٖٔ٤إٔ ط٘طزن ػِ ٚ٤حُوخػيس (اًح ٟخم ح َٓ٧حطٔغ) . ٓخرؼًخ ٔٓ:ؤُش ريٍ حُوِ:ٞ (ريٍ حُوِٜٓ) ٞطِق ٗخثغ٣ ،يٍ رخهظٜخٍ ػِ[ ٠كن حُزوخء ك ٢حُؼوخٍ حُٔٔظؤؿَ]٣ ُْٝ ،ظلن حُ٘خّ ػِ٠ طٔٔ٤ش ٓٔؤُش (ريٍ حُوِ) ٞرٌٜح ح ،ْٓ٫كخُ٘خّ ك ٢حُ٘خّ ٜٗٞٔٔ٣خ (حُلَحؽ أ ٝحُلَٝؽ)ٝ ،ك َٜٓ ٢طٔٔ ٠ريٍ حُوِ،ٞ ٝك ٢حُٔـَد طٔٔ ٠حُـِٔش أ ٝحُٔلظخف ٝ.هي ًًَ حرٖ ػخري ٖ٣ك ٢كخٗ٤ظ ٚأٓٔخء أهَٓ ٟؼَ :حٌُيى أ ٝحُـيىٝ ،حٌَُىحٍ ٝهي ٌٕٞ٣ػٔش رؼ ٞح٫هظ٬ف كٓ ٢يُٜٓ ٍٞطِق ػٖ ٓيُٜٓ ٍٞطِق آهٌَُٜ٘ٝ ،خ اؿٔخ ً٫طي ٍٝكٓ ٍٞؼخٕ ٓظوخٍرش. ٝػِ ٠حَُؿْ ٖٓ حهظ٬ف ح ْٓ٫حٌُ ١أِ١ن ػِ( ٠ريٍ حُوِ) ٞا ٫إٔ ٓؼ٘خ ٙػ٘ي حُلوٜخء حٌُ ٖ٣ػخٍ ر ْٜ٘٤حُـيٍ ك ٌٙٛ ٍٞحُٔٔؤُشٓ ٖٓ ،ظؤهَ ١حُٔخٌُ٤ش ٝحُل٘ل٤شٓ: [ٞٛ ،خ ٣زٌُ ٚحُٔٔظؤؿَ ُِٔئؿَ ٓوخرَ ٓ٘ل ٚكن حُزوخء ك ٢حُؼوخٍ ٓٔظؤؿَ رؤؿَ حُٔؼَ رَ٘ٓ ١ٝؼ٘٤ش ٝ].هي هخٍ رزطٜٗ٬خ ٘ٓٝؼٜخ ًؼ ٖٓ َ٤كوٜخء حُٔخٌُ٤ش. أٓخ ػ٘ي حُل٘ل٤ش ك٤و ٍٞحرٖ ػخري ٖ٣ك ٌٙٛ ٢حُٔٔؤُش ر٤خًٗخ ُٔخ ًًَ ٙك(( ٢حٌضع حٌّشظخع شغح طٕ٠ٛغ حألرظخع)) كوي هخٍ[ : (....هٝ: ُٚٞرِِ ّٝهِ ٞحُلٞحٗ٤ض ]ػزخٍس حٗ٧زخ: ٙأه: ٍٞػِ ٠حػظزخٍ– ٙأ ١حػظزخٍ حُؼَف حُوخ٘٣- ٙزـ ٢إٔ ٣لظ ٠رؤٕ ٓخ ٣وغ ك ٢رؼ ٞأٓٞحم حُوخَٛس ٖٓ هِ ٞحُلٞحٗ٤ض َ٤ٜ٣ٝ. ُّ٫حُوِ ٞك ٢حُلخٗٞص كوًخ ُ ،ٚكِٔ٣ ٬ي ٛخكذ حُلخٗٞص اهَحؿٜ٘ٓ ٚخ ٫ٝ ،اؿخٍطٜخ ُـ َٙ٤؛ ً ُٞٝخٗض ٝهلًخ . ٌٛح ٝهي حٗظٔٗ َٜزش ٓٔؤُش حُوِ ٞاٌُٛٓ ٠ذ حٓ٩خّ ٓخُيٝ ،حُلخٍ أٗ ْ٤ُ ٚك ٚٗ ٚ٤ػ٘ ٫ٝ ٚػٖ أكي ٖٓ أٛلخر ،ٚكظ ٠هخٍ حُزيٍ حُوَحك ٖٓ ٢حُٔخٌُ٤ش :اٗ٣ ُْ ٚوغ ك ّ٬ً ٢حُلوٜخء حُظؼَ ٌُٜٙ ٝحُٔٔؤُش ٝ.اٗٔخ كٜ٤خ كظ٤خ ُِؼٓ٬ش ٗخ َٛحُي ٖ٣حُِوخٗ ٢حُٔخٌُ ،٢ر٘خٛخ ػِ ٠حُؼَف ٝهَؿٜخ ػِ ٖٓ ٞٛٝ. ٚ٤أ َٛحُظَؿ٤ق ك٤ؼظزَ طوَ٣ـٝ ،ٚإ ُٗٞع ك. ٚ٤ ٝهي حٗظَ٘ص كظ٤خ ٙك ٢حُٔ٘خٍم ٝحُٔـخٍد ٝطِوخٛخ ػِٔخء ػ َٜٙرخُوز.ٍٞ ٍأ ١حُٔـٔغ حُلو ٢ٜك ٢ريٍ حُوِ: ٞ ٌٛح ٝهي أٛيٍ ٓـِْ ٓـٔغ حُلو ٚح ٢ٓ٬ٓ٫حُٔ٘ؼوي ك ٢ىٍٝس ٓئطَٔ ٙحَُحرغ رـيس ٖٓ 18-22ؿٔخى١ ح٥هَس 6 - 12 ٖٓٝ1408كزَح ّ1988 َ٣حُوَحٍ ٍهْ )(6رؼي ح٬١ػ ٚػِ ٠حُزلٞع حُٞحٍىس ك ٍٞريٍ حُوِ ،ٞحٌُ١ هٍَ كٓ ٚ٤خ :٢ِ٣ أ: ً٫ٝط٘ؤْ ٍٞٛح٫طلخم ػِ ٠ريٍ حُوِ ،ٞاُ ٠أٍرغ : ٢ٛ ٍٞٛ 1إٔ ٌٕٞ٣ح٫طلخم رٓ ٖ٤خُي حُؼوخٍ ٝر ٖ٤حُٔٔظؤؿَ ػ٘ي ريء حُؼوي.2إٔ ٌٕٞ٣ح٫طلخم ر ٖ٤حُٔٔظؤؿَ ٝر ٖ٤حُٔخُيًُٝ ،ي ك ٢أػ٘خء ٓيس ػوي ح٩ؿخٍس ،أ ٝرؼي حٗظٜخثٜخ.3إٔ ٌٕٞ٣ح٫طلخم ر ٖ٤حُٔٔظؤؿَ ٝرٔٓ ٖ٤ظؤؿَ ؿي٣ي ،ك ٢أػ٘خء ٓيس ػوي ح٩ؿخٍس أ ٝرؼي حٗظٜخثٜخ.4إٔ ٌٕٞ٣ح٫طلخم ر ٖ٤حُٔٔظؤؿَ حُـي٣ي ٝر ٖٓ ًَ ٖ٤حُٔخُي ٝحُٔٔظؤؿَ ح ٍٝ٧هزَحٗظٜخء حُٔيس أ ٝرؼي حٗظٜخثٜخ. ػخًٗ٤خ :اًح حطلن حُٔخُي ٝحُٔٔظؤؿَ ػِ ٠إٔ ٣يكغ حُٔٔظؤؿَ ُِٔخُي ٓزِ ًـخ ٓوطً ٞػخ ُحثيًح ػٖ ح٧ؿَس حُي٣ٍٝش هِٞح )كٓ ٬خٗغ َٗ ًػخ ٖٓ ىكغ ٌٛح حُٔزِؾ حُٔوطٞع ؛ ػِ ٠إٔ ٣ؼي ؿِ ًءح ٖٓ أؿَس حُٔيس (ٓ ٞٛٝخ ٠ٔٔ٣ك ٢رؼ ٞحُز٬ى ً حُٔظلن ػِٜ٤خ ٝ.ك ٢كخُش حُلٔن ططزن ػٌِٛ ٠ح حُٔزِؾ أكٌخّ ح٧ؿَس. ػخُؼًخ :اًح طْ ح٫طلخم ر ٖ٤حُٔخُي ٝحُٔٔظؤؿَ ،أػ٘خء ٓيس ح٩ؿخٍس ػِ ٠إٔ ٣يكغ حُٔخُي اُ ٠حُٔٔظؤؿَ ٓزِـًخٓ ،وخرَ طوِ ٚ٤ػٖ كو ٚحُؼخرض رخُؼوي ،كِٓ ٢ي ٓ٘لؼش رو٤ش حُٔيس ؛ كبٕ ريٍ حُوٌِٛ ٞح ؿخثِ َٗ ًػخ ٚٗ٧.طؼ ٞ٣ٞػٖ ط٘خٍُ حُٔٔظؤؿَ رَٟخ ٙػٖ كو ٚك ٢حُٔ٘لؼش حُظ ٢رخػٜخ ُِٔخُي. أٓخ اًح حٗو٠ض ٓيس ح٩ؿخٍس٣ ُْٝ ،ظـيى حُؼوي َٛحكش أً٘ ٟٔ ٝخ ،ػٖ ٣َ١ن حُظـي٣ي حُظِوخث ٢كٔذ حُ٤ٜـش حُٔل٤يس ُ ،ٚك٣ ٬لَ ريٍ حُوِ ٕ٧. ٞحُٔخُي أكن رٌِٔ ٚرؼي حٗو٠خء كن حُٔٔظؤؿَ . ٍحرؼًخ :اًح طْ ح٫طلخم ر ٖ٤حُٔٔظؤؿَ حٝ ٍٝ٧ر ٖ٤حُٔٔظؤؿَ حُـي٣ي ،أػ٘خء ٓيس ح٩ؿخٍس ،ػِ ٠حُظ٘خٍُ ػٖ رو٤ش ٓيس حُؼويُ ،وخء ٓزِؾ ُحثي ػٖ ح٧ؿَس حُي٣ٍٝش ،كبٕ حُوٌِٛ ٞح ؿخثِ َٗ ًػخ ٓ.غ َٓحػخس ٓوظ ٠٠ػوي ح٩ؿخٍس حُٔزَّ رٖ٤ حُٔخُي ٝحُٔٔظؤؿَ حَٓٝ ،ٍٝ٧حػخس ٓخ طو ٢٠ر ٚحُوٞحٗ ٖ٤حُ٘خكٌس حُٔٞحكوش ُ٨كٌخّ حَُ٘ػ٤ش. ػِ ٠أٗ ٚك ٢ح٩ؿخٍحص حُطِ٣ٞش حُٔيس ه٬كًخ ُ٘ ٚػوي ح٩ؿخٍس١ ،زوًخ ُٔخ طٔٞؿ ٚرؼ ٞحُوٞحٗ٣ ٫: ٖ٤ـُٞ ُِٔٔظؤؿَ طؤؿ َ٤حُؼُٔٔ ٖ٤ظؤؿَ آهَ ٫ٝ ،أهٌ ريٍ حُوِ ٞكٜ٤خ ا ٫رٔٞحكوش حُٔخُي. أٓخ اًح طْ ح٫طلخم ر ٖ٤حُٔٔظؤؿَ حٝ ٍٝ٧ر ٖ٤حُٔٔظؤؿَ حُـي٣ي رؼي حٗو٠خء حُٔيس ،ك٣ ٬لَ ريٍ حُوِٗ٫ ٞو٠خء كن حُٔٔظؤؿَ ح ٍٝ٧ك٘ٓ ٢لؼش حُؼٝ ٖ٤هللا أػِْ. ٝأٍ ٟإٔ ريٍ حُوِ ٌٕٞ٣ ٫ ٞا ٫ك ٢كخُش اُلخم ٍَٟرخُٔٔظؤؿَ رٔؼ٘ ٠إٔ ٣ظَى حُٔلَ هزَ ٜٗخ٣ش ػويٙ كؼ٘يٛخ ٣لن ُ ٚأهٌ ريٍ حُوِ. ٞأ ٝك ٢كخُش أهَ: ٟرؤٕ ٣ـِذ ٞٛحُٔٔظؤؿَ حُـي٣ي أٔ٣ ١ؼ ٠ك ٢حُظؤؿ َ٤رَ ٠ٟحُٔخُي ػِ ٠إٔ ٣ظوخٓٔخ أ٘٣ ٝظًَخ ك ٢ريٍ حُوِ.ٞ حَٟحٍح رخُٔخُي ،كخُِ٣ ٍَ٠حٍ ٝكوخ ُِوخػيس حُلو٤ٜش. كبًح ًخٕ ريٍ حُوِ٣ ٞظٖٔ٠ ً اَٟحٍح أٗي رخُٔٔظؤؿَ ٓؼَ :حؿزخٍ ٙػِ ٠اه٬ء حٌُٔخٕ هزَ ٜٗخ٣ش ػوي،ٙ ٝإ ًخٕ ريٍ حُوِ٣ ٞظٖٔ٠ ً كخُِ٣ ٫ ٍَ٠حٍ رخُ ،ٍَ٠كٔ٤ظلن ػ٘يٛخ ريٍ حُوِ.ٞ ٝإ ًخٕ ك ٢طوخْٓ حُٔخُي ٝحُٔٔظؤؿَ ُزيٍ حُوِ٘ٓ ٞلؼش طؼٞى ػِٜٔ٤خ رخُظَح ،٢ٟكخُوخػيس حُلو٤ٜش طو٫: (ٍٞ َٟ ٫ٝ ٍَٟحٍ). ػخًٓ٘خ :ر٤غ حُيٖ٣ ٜ٣ َٛق ر٤غ حُي ٖ٣؟ ُو ٚحٓ٩خّ حٍُ٘ ١ٝٞكٔ ٚهللا حُٔٔؤُش ك ٢ػ٬ع : ٍٞٛ ر٤غ (حُٔؼٖٔ )ك ٢حٌُٓش -ر٤غ (حُؼٖٔ )ك ٢حٌُٓش . -ر٤غ ٓخ ك ٢حٌُٓش ٓٔخ ُ ْ٤ػًٔ٘خ ٓ ٫ٝؼًٔ٘خً ،زيٍ ح٩ط٬ف،ٝى ٖ٣حُوَ. ٝ حٍُٜٞس ح: ٠ُٝ٧ ٢ٛٝر٤غ (حُٔؼٖٔ )ك ٢حٌُٓشٓٝ ،ؼخُٜخ (حُِْٔٔ ك): ٚ٤ كلٌٜٔخ :أٗ٣٫ ٚـ ٢ُ ُٞإٔ أر٤غ (حُِْٔٔ ك) ٚ٤حٌُ ٢ُ ١كًٓ ٢ش ُ٣ي٣ ٫ٝ ،ـ ُٞحٓ٫ظزيحٍ ػ٘.ٚ حٍُٜٞس حُؼخٗ٤ش : ر٤غ (حُؼٖٔ )ك ٢حٌُٓش :ك ٚ٤كخُظخٕ : حُلخُش ح: ٠ُٝ٧اًح رخع ريٗخٗ َ٤أ ٝىٍح ْٛك ٢حٌُٓش ،ك٣ َٜـ ُٞإٔ ٔ٣ظزيٍ ػٜ٘خ ؟ ٣َ١وخٕ ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش : -حُوطغ رخُـٞحُ [ػٖ حُوخ ٢ٟأر ٢كخٓي ٝحرٖ حُوطخٕ]. حٌُٔٛذ حُـي٣ي :حُـٞحُ ٞٛحٛ٧ق.حُوي: ْ٣حُٔ٘غ.حُلخُش حُؼخٗ٤ش :اًح رخع رـ َ٤حُيٍحٝ ْٛحُيٗخٗ.َ٤ اًح هِ٘خ رؤٕ حُؼٖٔ ٓخ أُٜوض ر ٚحُزخء :كبٜٗ٣ ٚق حٓ٫ظزيحٍ ػ٘ ٚػِ ٠حٌُٔٛذ [ًٔخ ٣و ٍٞحُزـٝ] ١ٞا: ٫ك٬ ٜ٣قٓ ٕ٧ ،خ ػزض ك ٢حٌُٓش ٓؼًٔ٘خ ٣ ٫ـ ُٞحٓ٫ظزيحٍ ػ٘.ٚ حٍُٜٞس حُؼخُؼش : ر٤غ ٓخ ُ ْ٤ػًٔ٘خ ٓ ٫ٝؼًٔ٘خٔٓ ،خ ػزض ك ٢حٌُٓش (ًي ٖ٣حُوَٝ ٝريٍ ح٩ط٬ف ): اًح ًخٕ ر٤غ حُي ٞٛ ُٖٔ ٖ٣ػِ ،ٚ٤كبٗ٣ ٚـ ُٞحٓ٫ظزيحٍ ػ٘ ٚر ٬ه٬ف .أٓخ اًح ًخٕ ر٤غ حُيُ ٖ٣ـ ٞٛ ٖٓ َ٤ػِ: ٚ٤رؤٕ أٗظَ٘ٓ ١ي ًظخرًخٓ ،ؼ ،ً٬رخُٔخثش حُظ٢ُ ٢ كًٓ ٢ش ُ٣ي. كخٛ٧ق ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش :أٗ٣ ٫ ٚـ.ُٞ )*(ر٤غ حُي ٖ٣رخُي( ٖ٣ر٤غ حٌُخُت رخٌُخُت) ح َٛ٧ك ٌٙٛ ٢حُٔٔؤُش كي٣غ ٠ٜٗ:حُ٘زّ ٢لسو هيلع هللا ىَّلص ػٖ ر٤غ حٌُخُت رخٌُخُت. )( ٝهي ٗوَ اؿٔخع حٓ٧ش ػِ٘ٓ ٠غ ر٤غ حُي ٖ٣رخُي ٖ٣ػٖ حٓ٩خّ أكٔي ٝحرٖ حٌٍُٔ٘ ٝحرٖ ٍٗي ٝؿ.َْٛ٤ ٝهي ٍٞٛى ٚ٣ِٗ.كٔخى ٍٞٛحٌُخُت رخٌُخُت ،رؼي رلؼٜخ كً ٢ظذ حُلوٜخء ،ك ٢هْٔ . ٍٞٛ )( 1ر٤غ ىٓ ٖ٣ئؿَ ؿٔٓ َ٤ظوَ ريٓ ٖ٣ئؿَ ًٌُي ٝ.ؿ َ٤حُٔٔظوَ ًخُِْٔٔ ك. ٚ٤رؤٕ هخٍ :رؼ٘ ٢ػٞرًخ ٛلظًٌ ٚحاًٌُ َٜٗ ٠ح ،ري٘٣خٍ ٓئؿَ اًٌُ َٜٗ ٠حٞٓ ،حء حطلن ح٧ؿ ٕ٬أّ حهظِلخ ٓ ٞٛٝ.خ ٓٔخ ٙحُٔخٌُ٤ش حرظيحء حُي.ٖ٣ ٝهي حطلن حُلوٜخء ػِ٘ٓ ٠ؼ ٚٗ. ٚػًُِ ٠ي حُ٘ ١ٝٞك ٢حُٔـٔٞع ٝ().حُٔٞحم ك ٢حُظخؽ ٝحٝ ،()َ٤ًِ٩ؿ.َْٛ٤ َٟ٣ٝحرٖ ط٤ٔ٤ش ٓٝ-ؼ ٚطِٔ ٌٙ٤حرٖ حُو ْ٤أٗ ٚحَُٔحى ٖٓ ر٤غ حٌُخُت رخٌُخُتٝ ،إٔ ٌٙٛحٍُٜٞس ٝكيٛخ ٓلَ ح٩ؿٔخع ػِٓ ٠خ ٗ ٢ٜػ٘ ٖٓ ٚر٤غ حٌُخُت رخٌُخُت ّ٬ً ٞٛٝ.ؿ َ٤ىه٤ن ًٔخ ًُ َٟ٣ي ى ٚ٣ِٗ.كٔخى. 2ر٤غ ىٓ ٖ٣ئؿَ ٝؿذ ك ٢حٌُٓش كٓ ُٖٓ ٢خرنُِٔ ،ي ،ٖ٣رٔخ َ٤ٜ٣ىً٘٣خ ٓئؿ ً ٖٓ ،٬ؿ َ٤ؿ٘ٔ ،ٚرؤٕ ٘٣ظَ ١حُي ٖ٣حُٔيٗ ٖ٣لٔ ٖٓ ٚحُزخثغ اُ ٠أؿٍَٞٛٝ ،ط:()ٚ ى٘٣خٍح ك١ ٢ؼخّ٣ٝ ،لَ ح٧ؿَ ،ك٤ؤط ٢حُِْٔٔ حُ٣ٝ ٚ٤و٣ُِ ٍٞي : إٔ ٣ُ ِْٔ٣ي هخُيًح ً ُ ْ٤ػ٘ي١ ١ؼخّ ٌُٖٝ ،رؼ٘ ٢حُطؼخّ حٌُ ١كًٓ ٢ظُ ٢ي ،اُ َٜٗ ٠ري٘٣خٍ.ٖ٣ ٠خ رخ٫طلخم ًًَٝ.ك ٢ػِش حُٔ٘غ أٜٗخ ًٍ٣ؼش اٍُ ٠رخ حُ٘ٔ٤جش ٢ٛٝ ،حُظٔٓ ٢خٛخ ٌٙٛحٍُٜٞس ٓٔ٘ٞػش أً ٣ )( حُٔخٌُ٤ش :كٔن حُي ٖ٣ك ٢حُي.ٖ٣ 3-ر٤غ ىٓ ٖ٣وٍَ ك ٢حٌُٓش كَ أؿُِِٔ ٚي ٖ٣اُ ٠أؿَ رِ٣خىس ػِٚ٤ )( ٍٞٛس ًُي إٔ ٘٣ظَ٣ُ ١ي ٗ٤جًخ رؼٖٔ ٓئؿَ٣ٝ ،لَ ح٧ؿَ٣ ٫ٝ ،ظٌٖٔ ٖٓ حُٔيحى ك٤و٣ُ ٍٞي ُِزخثغ :رؼ٘٢ حُي ٖ٣حٌُُ ١ي كًٓ ٢ظ ٢رِ٣خىس ًٌح ،ك٤ز٤ؼ.ٚ٘ٓ ٚ ٍ ٞٛٝرخ ٗٔ٤جش ٣َٛق٣ ،ظلون كٓ ٚ٤ؼ٘ ٠ه: ُْٜٞأٗٔج٘ ٢أُىى. أٓخ ٓـَى حُظؤه َ٤ى٣ُ ٕٝخىس كٗ ٜٞظَس أَُ٤ٓ ٠س ،كبًح أٓو ٢رؼ ٞحُؼٖٔ ٓغ ًُي ك ٖٓ ٜٞح٩كٔخٕ . )( 4ر٤غ ىٓ ٖ٣ئؿَ طوٍَ ك ٢حٌُٓش ٖٓ ٓخرنُ ،ـ َ٤حُٔي ،ٖ٣رؼٖٔ ٓئؿَ ٓٞٛٞف ك ٢حٌُٓش )( ٍٞٛس ًُي :ُِ٣ي ػِ ٠هخُي ى ٖ٣ػخرض كًٓ ٢ظً ،ٚل٘طش ٓؼ ،ً٬ك٤ز٤غ ُ٣ي حُل٘طش حُظ ُٚ ٢كًٓ ٢ش هخُي ُؼَٔ ٝرؼٖٔ ٓٞٛٞف ك٢ حٌُٓش ٌٖ٤ُٝرؼ٬ػش ىٗخٗ َ٤كًٓ ٢ش ػَٔ.ٝ ٌٙٛحٍُٜٞس هي حطلن ػِ٘ٓ ٠ؼٜخ ر ٌٜٙحُٜلش :حٌُٔحٛذ حٍ٧رؼش )( ٢ٛٝ ،حُٔٔٔخس ػ٘ي حُٔخٌُ٤ش :ر٤غ ى ٖ٣ريٖ٣ . ٌُٖٝاًح ر٤غ ٌٛح حُي ٖ٣رؼٓ ٖ٤ئؿِش ٛق ػ٘ي حُٔخٌُ٤ش أ ٝطْ حُظوخر ٞك ٢حُٔـِْ ٛق ػ٘ي حُ٘خكؼ٤ش . )( )( 5ر٤غ ىٓ ٖ٣ئؿَ طوٍَ ك ٢حٌُٓش ٖٓ ٓخرن ،رئٓ ٖ٣خػَ ٖٓ ؿ٘ٔ ٚأ ٖٓ ٝؿ َ٤ؿُ٘ٔ٘ ،ٚو ٚآهَ ػِ٠حُٔيٗ ٖ٣لٔ. ٚ ٍٞٛس ًُي ً ُٞ:خٕ ُِ٣ي ٝػَٔ ٝى٘٣خٕ ػِ ٠هخُي ٣ُِ:ي ػِ ٠هخُي ٓخثش ىٍُٝ ْٛؼَٔ ٝػِ ٠هخُي ًٌح ٖٓ ٗؼ: َ٤كزخع ُ٣ي ٓخُ ٚػِ ٠هخُي ٖٓ حُيٍح ْٛرخُ٘ؼ َ٤حٌُُ ١ؼَٔ ٝػِ ٠هخُي .هخٍ كٙٔ(( ٢خ٠ش حٌّذظخؽ )):رطَ هطؼًخ حطلي )( حُـْ٘ أّ حهظِقٝ ،كٌ ٢ح٩ؿٔخع ػًُِ ٠ي. ٝػِش حُٔ٘غ حُـٍَ .اً ًَ ٖٓ حُٔظؼخهئِ٣ ٫ ٖ٣ي طِٔٓ ْ٤خ رخػ ٚكًٓ ٢ش حُٔيُٜ ٖ٣خكزٝ. ٚر٤غ حُيُ ٖ٣ـٖٓ َ٤ ػِ ٚ٤حُي ٖ٣ك ٚ٤ؿٍَ حُؼـِ ػٖ حُظِٔ.ْ٤ ٝأٍ ٟإٔ حُي ٖ٣اًح ًخٕ ٗوٞىًح ك٣ ٬ـ ُٞر٤ؼِ٤ٓٝ ٚٗ٧ ٚش َُِرخ ٕ٧حُز٤غ آخ إٔ ٌٕٞ٣رؼٖٔ أهَ أ ٝأًؼَ ٝحكظٔخٍ حَُرخ هخثْ ٌٖٔ٣ٝ .إٔ ط٘طزن هخػيس (حكظٔخٍ حَُرخ ًلو٤وظ) ٚػِ ٌٙٛ ٠حُٔٔؤُش .أٓخ اًح ًخٕ حُي ٖ٣ؿًُ َ٤ي ك٬ أٍ ٟكٓ ٚ٤خٗؼًخ ،ا ٫اًح ًخٕ ٓخٍ ً٫رً٣ٞخ ٖٓ ح٘ٛ٧خف حًٌٍُٔٞس ٌٖٔ٣ٝ.إٔ ط٘طزن ػِ ٚ٤هخػيس (ح َٛ٧ك ٢حٞٓ٧حٍ حَُر٣ٞش حُظلَ) ْ٣ك٬ري إً ٖٓ حُظٔخػَ ك ٢كخُش ر٤غ حٞٓ٧حٍ حَُر٣ٞش). ػخًٗ٤خ :حُلَٝم ٣و ٜٚحُٔ ٢١ٞ٤حٌُظخد حُٔخىّ ُـ "أرٞحد ٓظ٘خرٜش ٓٝخ حكظَهض ك ،"ٚ٤أ ١أٗ٣ ٚظ٘خ ٍٝكٌٛ ٢ح حٌُظخد ػِْ ٔ َِْ ٝحُوَٝ ،ٝحُِٜق ٝحُز٤غ، حُلَٝم ،ك٤غ ٗـي٣ ٙلَم ر ٖ٤رؼ ٞحُٔؼخٓ٬ص حُٔخُ٤ش ٝح٫هظٜخى٣شً ،خُلَم ر ٖ٤حُ َّ ٝحُٜزش ٝح٩رَحءٝ ،ؿَٛ٤خ ٞٛٝ ،ػِْ ك ٢ؿخ٣ش ح٤ٔٛ٧ش ،ك٤غ ٟٞ٣ق حُلَٝم ر ٖ٤حُٔؼخٓ٬ص رؼٜ٠خ حُزؼ ،ٞىٍ ًءح ُِزْ٘ٓٝ ،ؼًخ ُِؤِٓ ،٢خ ٔ٣خػي حُلوٜخء ٝحُؼِ ٔخء ػِ ٠حٓظوَحؽ حُلٌْ حَُ٘ػ ٢حُٔ٘خٓذ ٌَُ ٓؼخِٓش ،ى ٕٝطٓ ْٛٞؼخِٓش أهَ،ٟ حُِْٔ ٝحُوَٝ َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤حُ َّٔ َِْ)( ٝحُوَ َْ٣ ٝلظَهخٕ كٓ ٢ظش أٓ:ٍٞ ح: ٍٝ٧إٔ حُِْٔ ٜ٣ق كخٓٝ ً٫ئؿٝ ،ً٬حُوَٜ٣ ٫ ٝق طؤؿ.ِٚ٤ حُؼخٗ٣: ٢ـ ُٞحٓ٫ظزيحٍ ػٖ حُوَ٣ ٫ٝ ،ٝـ ُٞػٖ حُِْٔ ك.ٚ٤ حُؼخُغ ٣:ـ ُٞحُِْٔ ك ٢حُـخٍ٣ش حُظ ٢طلَ ُِِْٔٔ٣ ٫ٝ ،ـ ُٞهَٜٟخ. حَُحرغ :حُِْٔٔ ك ٌٕٞ٣ ٫ ٚ٤ا ٫ك ٢حٌُٓشٝ ،حُٔوَ ٌٕٞ٣ ٫ ٝآ ٫ؼً٘٤خ. ٝكُٝ ٢حثي حَُٟٝش ػٖ حٌُٜٔد ُٞ ،هخٍ :أهَٟظي أُ ًلخ ٝهزَ ٝحكظَهخ ػْ ىكغ اُ ٚ٤أُ ًلخ ،كبٕ ُْ ٣طَ حُلَٜ ؿخُٝ ،ا ٫ك ٌٖٔ٣ ٫ ٚٗ٧ ،٬حُز ٘خء ٓغ ٍٞ١حُلٌٛٝ ،َٜح ٣وظ ٢٠ؿٞحُ اَ٣حى حُوَ ٝػِٓ ٠خ ك ٢حٌُٓش .هخٍ حُٔزٌ: ٢ ٞٛٝؿَ٣ذ ُْ أٍُ ٙـ.َٙ٤ حُوخْٓ ٣:ـ ُٞحُِْٔ ك ٢حُٔ٘خكغ ،كٔ٤خ ٗوِ ٚك ٢أ َٛحَُٟٝش ك ٢رخد حُِْٔ ػٖ حَُ٣ٝخٗٝ ٢أهَٝ ،ٙك٢ هَٜٟخ ٝؿٜخٕٝ ،حُٔـِ ّٝر ٚكُٝ ٢حثي حَُٟٝش ػٖ حُوخ ٢ٟكٔ ،ٖ٤حُٔ٘غ. حُٔخىّ ٣ ٫:ـ ُٞحُِْٔ ك ٢حُؼوخٍٝ ،ك ٢هَٝ ٟٚؿٜخٕ. حُِٜق)( ٝحُز٤غ ًٔخ َٟ٣حُٔٞٓ ،٢١ٞ٤حكوًخ ُٜخكذ "حَُٟٝش "إٔ حُِٜق ٣وخُق حُز٤غ ك.ٍٞٛ ٢ اكيحٛخ :اًح ٛخُق حُلط٤طش)( رِلع حُِٜقً ُٞٝ ،خٕ ُِلع حُز٤غ ُْ ٜ٣ق هطؼًخ. حُؼخٗ٤ش ُٞ:هخٍ ٖٓ ؿٓ َ٤زن هٜٓٞش :رؼ٘ ٢ىحٍى رٌٌح كزخع ٛ:ق ُٞٝ ،هخٍ ٝحُلخُش ٛ: ٌٙٛخُل٘ ٢ػٖ ىحٍى رٌٌح ُْ ٜ٣ق ػِ ٠حٛ٧ق ُ ٕ٧.لع حُِٜق ٣ ٫طِن ا ٫اًح ٓزوض هٜٓٞش .هخٍ ٌٛٝ:ح اًح ُْ طٌٖ ٗ٤شٝ ،ا٫ ً٘ ٞٛخ٣ش ك ٢حُز٤غ رٗ ٬ي. حُؼخُؼش ٛ ُٞ:خُق ػٖ حُٔخٛ: ٢ٟق ٓ ٫ٝيهَ ُِلع حُز٤غ. حَُحرؼش ٛ ُٞ:خُل٘خ أ َٛحُلَد ٖٓ أٓٞحُ ْٜػِ٢ٗ ٠ء كؤهٌ: ْٜ٘ٓ ٙؿخُ٣ ٫ٝ ،وٓ ّٞوخٓ ٚحُز٤غ. حُوخٓٔش :هخٍ ٛخكذ حُظِوٛ ُٞ: ٚ٤خُق ٖٓ إٍٔ حُٟٔٞلش ػِ٢ٗ ٠ء ٓؼِ ّٞؿخُ اًح ػِْ هيٍ أٍٜٗخ، ُٞٝرخع ُْ ٣ـِ. ٝهخُق حُـٔ ٍٜٞك ٢حكظَحم حُِلظٝ ،ٖ٤هخُٞح :إ ًخٕ حٓ ٍٕ٧ـً ،ً٫ٜٞخُلٌٓٞش حُظ ُْ ٢طويٍ ٜ٣ ُْ:ق حُِٜق ػ٘ ٫ٝ ٚر٤ؼ. ٚأ ٝحُٔؼِ ّٞحُويٍ ٝحُٜلشً ،خُيٍح ْٛاًح ٟزطض ٛق حُِٜق ػ٘ٝ ٚر٤ؼ ٞٛ ٖٔٓ ٚػِ ،ٚ٤أٓ ٝؼِّٞ حُويٍ ى ٕٝحُٜلشً ،خ٩رَ حُٞحؿزش ك ٢حُي٣ش .كل ٢ؿٞحُ ح٫ػظ٤خ ٝػٜ٘خ رِلع حُِٜقٝ ،رِلع حُز٤غ ٝؿٜخٕ أٛلٜٔخ : حُٔ٘غ. حُٜزش ٝح٩رَحء ًٔخ طلظَم حُٜزش ٝح٩رَحء ك ٢أَٓ:ٖ٣ ح ١َٗ: ٍٝ٧ك ٢حُٜزش حُوز٘٣ ٫ٝ: ٍٞظَ ١ك ٢ح٩رَحء ػِ ٠حٛ٧ق. حُؼخٗ ُٚ: ٢حَُؿٞع كٔ٤خ ٛٝزُ ٚلَػ ُٞٝ ،ٚأرَأ ٙكٍ ٬ؿٞع ُٝ ،ٚإ هِ٘خ :ح٩رَحء طِٔ٤ي ًٔخ ًًَ ٙحُ٘.١ٝٞ حُٔٔخهخس ٝح٩ؿخٍس ٝطلظَم حُٔٔخهخس ٝح٩ؿخٍس ك ٢إٔ حُٔٔخهخس ٫طـ ُٞػِ ٠ؿ َ٤حُؼَٔس ٖٓ ىٍحٗٝ ْٛلٛٞخٝ ،رو٬ف ح٩ؿخٍس، ًٔخ ًًَ ٙحُ٘.١ٝٞ حُوَٝ ٝحُٔٔخهخس ًٔخ حكظَم حُوَٝ ٝحُٔٔخهخس ك ٢إٔ حُٔٔخهخس ُٓ٫ش ٓٝئهظش ،رو٬ف حُوَح ١َٗ ُٞٝ ،ٝك ٢حُوَح ٝإٔ ٌٕٞ٣أؿَس ٖٓ ٣ؼَٔ ٓؼ ٖٓ ٚحَُرق ؿخُ ،رو٬ك ٚك ٢حُٔٔخهخس. ح٩ؿخٍس ٝحُـؼخُش ٝحكظَهض ح٩ؿخٍس ٝحُـؼخُش )( ك ٢أَٓ:ٖ٣ أكئٛخ :طؼ ٖ٤٤حُؼخَٓ ٣ؼظزَ ك ٢ح٩ؿخٍس ى ٕٝحُـؼخُش. ٝح٥هَ :حُؼِْ رٔويحٍ حُؼَٔ ٓؼظزَ ك ٢ح٩ؿخٍس ى ٕٝحُـؼخُش. ح٩ؿخٍس ٝحُز٤غ ًٔخ َٟ٣حُٔ ٢١ٞ٤إٔ ح٩ؿخٍس ًخُز٤غ ،ا ٫كٝ ٢ؿٞد حُظؤه٤ضٝ ،حٗ٫لٔخم رؼي حُوز ٞرظِق حُؼٝ ،ٖ٤إٔ حُؼوي ٓٔظوَحٝ ،كٜ٤خ ِٓ ًٌخ َٓحػٔ٣ ٫ ٠ظوَ َ٣ى ػِ ٠حُٔ٘لؼشٝ ،ك ٢حُز٤غ ػِ ٠حُؼٝ ،ٖ٤إٔ حُؼِٔ٣ ٝٞي ك ٢حُز٤غ رخُوزًٌ ِٓ ٞخ ً )( ا ٫رٔ ٢٠حُٔيس ٫ٝ ،ه٤خٍ كٜ٤خ ػِ ٠حٛ٧ق. حُوخطٔـــش عبر أكثر من خمسة أعوام من البحث واالستقصاء والدراسة ،ومن خبلل المقدمة والتمهٌد والفصول الخمسة السابقة ،جمعت الرسالة التً بٌن أٌدٌنا ،بحمد هللا ،أكثر من 0000قاعدة فقهٌة ،وذلك من كتاب" األشباه والنظابر "للعبلمة جبلل الدٌن السٌوطً ،وؼٌره من مصادر قواعد الفقه اإلسبلمً ،استهدفت ضبط المعامبلت االقتصادٌة ضبطا شرعٌا وعملٌا تطبٌقٌا ،حرصا على تعمٌم الفابدة ،وترسٌخا للجوانب التطبٌقٌة المهمة فً حٌاة المسلمٌن وفقا للشرٌعة اإلسبلمٌة السمحاء ،والتً تثبت ٌوما بعد ٌوم ،أنها صالحة لكل زمان ومكان ،مهما تطورت الحٌاة وتشعبت مناحٌها ودقت تفاصٌلها المستحدثة. فالشرٌعة اإلسبلمٌة خاتمة الشرابع ،لذا فهً أٌسرها وأوسعها وأشملها وأكثرها مرونة ،وذلك ما جعل دالالتها تقع بٌن القطعٌة وؼٌر القطعٌة ،فكثٌر من نصوصها تقبل ،بل وتحتاج ،إلى التفسٌر والقٌاس ،ولوال ذلك لضاقت الشرٌعة وتعطلت مصالح الخلق ،فالنصوص متناهٌة والحادثات الزمنٌة متعددة ومتنوعة بتنوع األعراؾ واألمصار. ولعل المعامبلت االقتصادٌة من آكد مصالح الخلق التً تحتاج إلى هذه المرونة والمواكبة الدابمة ،فبل ٌمر ٌوم إال وٌبتكر االقتصادٌون أداة اقتصادٌة أو معاملة مالٌة حول العالم ،تحتاج إلى ضبط شرعً حتى تناسب المجتمعات اإلسبلمٌة وتطورها السرٌع ،خاصة فً ظل االرتباط القوي بٌن األوساط االقتصادٌة العالمٌة. من هنا تؤتً أهمٌة رسالتنا ،بفضل هللا ،التً تساعد على تلبٌة هذا االحتٌاج ،حٌث تستنبط وتوفر القواعد الفقهٌة القادرة على ضبط هذه المعامبلت االقتصادٌة المستحدثة ،بالضوابط الشرعٌة المحكمة ،خاصة فً ظل قلة األبحاث التً تجمع بٌن االقتصاد والشرٌعة عامة ،وقواعد الفقه خاصة. كما تؤتً أهمٌة الرسالة مما ٌحتمه الواقع االقتصادي العربً واإلسبلمً الراهن من العمل على إعادة األموال العربٌة المهاجرة لتموٌل المشروعات التنموٌة ،التً من شؤنها سد جزء من العجز الؽذابً وتخفٌؾ أعباء المدٌونٌة المحلٌة والحد من معدالت البطالة المتنامٌة. إال أن إعادة رإوس األموال العربٌة المهاجرة لن تتؤتى إال من خبلل سن تشرٌعات تضمن تطوٌر القطاع المصرفً وأسواق المال وتحسٌن التشرٌعات االستثمارٌة ،والوصول إلى بٌبة استثمارٌة جاذبة لبلستثمارات العربٌة واألجنبٌة على السواء. وتفرض علٌنا تجارب الفشل السابقة ،نتٌجة االعتماد على قوانٌن ربوٌة ؼربٌة ،أن نبحث عن البدٌل المناسب لنا ،واألخذ بقواعد الفقه الضابطة للمعامبلت االقتصادٌة المبنٌة على الشرٌعة اإلسبلمٌة ،مع التؤكٌد على أن ذلك هو السبٌل األنجح لتعزٌز التعددٌة االقتصادٌة وتحدٌث البنى التحتٌة والتكنولوجٌة وانتهاج الشفافٌة والوضوح وإقرار اإلعفاءات الضرٌبٌة وإجراء تعدٌبلت جذرٌة على صٌػ االستثمار وتوسٌع نطاق حركة التجارة البٌنٌة وتشجٌع التجارة اإللكترونٌة ،وؼٌرها من العوامل التً كان ٌعتقد بعضنا أنه لن ٌجدها إال فً األفكار االقتصادٌة الؽربٌة ،ف ُمنٌنا ،و ُمنً العالم أجمع ،بالكوارث والمجاعات والحروب المتبلحقة. فتؤتً هذه الرسالة ،ومثٌبلتها من الدراسات واألبحاث ،لترفع قواعد البٌت االقتصادي اإلسبلمً ،وتوفر، لٌس فقط أحكاما شرعٌة لتطبٌقات اقتصادٌة معٌنة ،بل لتوفر أسسا فقهٌة وقواعد ٌمكنها ضبط أي معاملة تُستحدث مع الزمن. ولعل من بشابر الخٌر ما نجده من واقع مزدهر ومستقبل مشرق لبلقتصاد اإلسبلمً ،لو أحسن تحوٌله إلى معامبلت وأدوات معاصرة تواكب احتٌاجات البشرٌة ،وهو جدٌر بذلك ،وال أدل على ذلك من اتجاه العالم ،بما فٌه الدول الؽربٌة ،إلى االعتماد واالهتمام باالقتصاد اإلسبلمً ،وفتح مصارؾ إسبلمٌة كاملة أو فروع إسبلمٌة، فمجموع أحدث التقدٌرات لمنتجات االقتصاد اإلسبلمً ٌساوي نحو 2,3ترٌلٌون دوالر ،مع وجود 1,6ملٌار مسلم حول العالم ،بالتزامن مع تؽٌر خرٌطة التؤثٌر االقتصادي العالمً نحو الشرق ودول البرٌكس( الصٌن ،وروسٌا، والهند والبرازٌل) ،فإن هذا االقتصاد ٌمثل قطاعا واعدا ال ٌمكن إؼفاله . وقد وفرت الرسالة عددا كبٌرا من القواعد تم تقسٌمها حسب الفصول ،وهً قواعد كبرى مثل" الٌقٌن ال ٌزال بالشك "وقواعد الضرر والضرورات و"المشقة تجلب التٌسٌر "و"العادة محكمة" ،وما ٌتفرع عنها من قواعد فرعٌة ،كما ضم الفصل الثانً قواعد كلٌة ٌتخرج علٌها ما ال ٌنحصر من الصور الجزبٌة ،وخاصة قاعدة" إذا اجتمع الحبلل والحرام َؼلَب الحرام "وقاعدة" التابع تابع "وقاعدة" الخراج بالضمان" ،وفً الفصل الثالث اهتمت الرسالة بالقواعد المختلؾ فٌها وال ٌطلق الترجٌح الختبلفه فً الفروع ،مثل" هل العبرة بصٌػ العقود ،أم بمعانٌها؟ " و"العٌن المستعارة للرهن ،هل المؽلّب فٌها جانب الضمان أو جانب العارٌة؟ "و"الحوالة ..هل هً بٌع أو استٌفاء؟ " و"اإلبراء ..هل هو إسقاط أو تملٌك؟ "و"اإلقالة هل هً فسخ أو بٌع؟ "و"الزابل العابد هل هو كالذي لم ٌزل أو كالذي لم ٌعد؟ "و"هل العبرة بالحال أو بالمآل؟" ،فً حٌن جمع الفصل الرابع األحكام التً ٌكثر دورها وال ٌحسن بالفقٌه الجهل بها ،وكذلك النظابر والفروق التً توضح وتزٌل اإلبهام واللبس عن كثٌر من المعامبلت ،مثل القول فً العقود والفسوخ والملك والدٌن وثمن المثل وأجرة المثل ،حٌث ٌترتب على كل ذلك تطبٌقات اقتصادٌة كثٌرة فً عالمنا المعاصر. هذا ،وما كان من توفٌق فمن هللا وحده ،وما كان من خطؤ أو زلل فمنً ومن الشٌطان ،وأسؤل هللا أن ٌجزي عنً أستاذي ومشرفً الدكتور رمضان الحسنٌن ،والدكتور محمود قرنً خٌر الجزاء على دعمهما ي ومراجعاتهما وتوجٌهاتهما ،كما أدعوه تبارك وتعالى أن ٌتقبلها بقبول حسن ،وأن ٌثقّل بها مٌزانً وموازٌن والد ّ وزوجً وأبنابً وأهلً أجمعٌن ،وأن تكون خالصة لوجهه الكرٌم ،شاهدة لنا جمٌعا ٌوم ال ٌنفع مال وال بنون إال من أتى هللا بقلب سلٌم . وآخر دعوانا أن الحمد هلل رب العالمٌن حُٜٔخىٍ ٝحَُٔحؿغ أ: ٫ٝحُظلخٓٝ َ٤ػِ ّٞحُوَإٓ أحكام القرآن ،لئلمام أبً بكر الجصاص الحنفً ،دار إحٌاء التراث العربً -بٌروت1985،أسباب النزول لئلمام أبً الحسن الواحدي ،تحقٌق ،دار ابن كثٌر -دمشق14 - 199.،تفسٌر التحرٌر والتنوٌر ،لئلمام دمحم الطاهر بن عاشور ،الدار التونسٌة للنشر1984.تفسٌر القرآن العظٌم ،للحافظ ابن كثٌر ،دار المعرفة.التفسٌر الكبٌر ،لئلمام فخر الدٌن الرازي ،دار إحٌاء التراث العربً -بٌروت ،بدون تارٌخ.الجامع ألحكام القرآن ،لئلمام القرطبً ،دار الكتب العلمٌة.المفردات فً ؼرٌب القرآن :للراؼب األصفهانً ،تحقٌق دمحم سٌد كٌبلنً ،ط .مصر مصطفى البابً الحلبً ,138هـ / 1961م. ػخٗ٤خ :حُلي٣غ حَُ٘٣ق ٝػِ:ٚٓٞ أ .متون السنة سنن ابن ماجه ،تحقٌق األستاذ دمحم فإاد عبد الباقً ،مصورة المكتبة العلمٌة ببٌروت عن الطبعة المصرٌة.سنن أبً داود مراجعة وضبط دمحم محً الدٌن عبد الحمٌد ،دار الفكر.سنن الترمذي ،لئلمام أبً عٌسى الترمذي ،تحقٌق أحمد دمحم شاكر.سنن الدارقطنً ،وبذٌله التعلٌق المؽنً ألبً الطٌب العظٌم آبادي ،مصورة عالم الكتب ببٌروت ،ط1413 - ، 31993. سنن الدارمً ،للحافظ أبً عبد الرحمن الدارمً ،تحقٌق الدكتور مصطفى البؽا ،دار القلم -دمشق ،ط1417 ، 2- 1996. السنن الكبرى ،لئلمام البٌهقً ،مصورة دار المعرفة عن الطبعة الهندٌة.سنن النسابً ،بشرح السٌوطً وحاشٌة السندي ،مصورة دار إحٌاء التراث العربً ببٌروت عن الطبعة المصرٌة.صحٌح ابن حبان ،بترتٌب ابن بلبان ،حققه وخرج أحادٌثه وعلق علٌه شعٌب األرناإوط ،مإسسة الرسالة -بٌروت ،ط1418 - 1997.، 3 صحٌح البخاري مع فتح الباري ،للحافظ ابن حجر العسقبلنً ،دار المعرفة -بٌروت ،دون تارٌخ.صحٌح مسلم بشرح اإلمام النووي ،دار الكتب العلمٌة بٌروت ،دون تارٌخ.المستدرك ،للحاكم ،باشراؾ د ٌ.وسؾ عبدالرحمن المرعشلً ،دار المعرفة -بٌروت.المسند ،لئلمام أحمد بن حنبل ،مصورة دار الفكر -بٌروت ،عن الطبعة المٌمنٌة.مسند الطٌالسً ،للحافظ أبً داود الطٌالسً ،مصورة دار المعرفة عن الطبعة الهندٌة.المعجم الكبٌر ،لئلمام الطبرانً ،تحقٌق حمدي عبد المجٌد السلفً ،دار العلوم والحكم ،الموصل -العراق.الموطؤ ،لئلمام مالك ،تحقٌق :دمحم فإاد عبدالباقً -كتاب الشعب.ب .شروح الحدٌث إحكام األحكام شرح عمدة األحكام -ابن دقٌق العٌد -مطبعة السنة الدمحمٌة.التمهٌد لما فً الموطؤ من المعانً واألسانٌد البن عبدالبر ،الطبعة األولى ،المؽرب.جامع العلوم والحكم ،البن رجب الحنبلً ،مإسسة الرسالة.معالم السنن ،مطبوع مع مختصر سنن أبً داود ،للمنذري ،مطبعة السنة الدمحمٌة1368.،المنتقى شرح الموطؤ -الباجً -دار الكتاب العربً -بٌروت.ج .التخرٌج تلخٌص الحبٌر فً تخرٌج أحادٌث الرافعً الكبٌر -الحافظ ابن حجر دار المعرفة -بٌروت -1384هـ.كشؾ الخفاء ومزٌل اإللباس -إسماعٌل بن دمحم العجلونً -ت :أحمد القبلش ،مإسسة الرسالة -بٌروت 1994م. المطالب العالٌة فً زوابد المسانٌد الثمانٌة ،للحافظ ابن حجر العسقبلنً ،تحقٌق األستاذ المحدث حبٌب الرحمناألعظمً ،مصورة دار المعرفة -بٌروت عن طبعة الكوٌت نصب الراٌة لتخرٌج أحادٌث الهداٌة ،للحافظ جمال الدٌن الزٌلعً ،مصورة مكتبة الرٌاض الحدٌثة عن الطبعةاألولى للكتاب. د .مصطلح الحدٌث: تدرٌب الراوي شرح تقرٌب النواوي ،لئلمام السٌوطً ،تحقٌق عبد الوهاب عبداللطٌؾ ،مصورة دار الفكر -بٌروت عن الطبعة المصرٌة1409 - 1988.، ػخُؼًخ :حُلوٝ ٚأ:ُٚٞٛ أ .أصول الفقه اإلبهاج فً شرح المنهاج ،لئلمام السبكً ،دار الكتب العلمٌة بٌروت ،ط 1404 ، 1هـ - 1984م.األشباه والنظابر ،للسٌوطً ،تصوٌر دار الكتب العلمٌة1399األشباه والنظابر ،البن نجٌم ،تحقٌق مطٌع الحافظ ،دار الفكر -دمشق1403هـ.األشباه والنظابر ،لئلمام تاج الدٌن ابن السبكً ،تحقٌق علً دمحم معوض وعادل أحمد عبد الموجود ،دار الكتبالعلمٌة. أصول الفقه اإلسبلمً ،للدكتور وهبة الزحٌلً ،دار الفكر ،ط 1416 - 1986، 1م.االعتناء فً الفرق واالستثناء ،لئلمام بدر الدٌن البكري ،تحقٌق عادل أحمد عبد الموجود وعلً دمحم معوض ،دارالكتب العلمٌة ،ط1411 - 1991.، 1 إعبلم الموقعٌن -ابن القٌم الجوزٌة -تحقٌق محً الدٌن عبدالحمٌد.البحر المحٌط ،لئلمام الزركشً ،تحقٌق لجنة من علماء األزهر ،دار الكتبً بالقاهرة .ط 1414 - 1994، 1م.بؽٌة المحتاج إلٌضاح مقدمة اإلسنوي على شرح المنهاج ،للشٌخ ٌوسؾ مصطفى المرصفً ،مطبعة السعادةالقاهرة. تخرٌج الفروع على األصول ،لئلمام الزنجانً ،تحقٌق الدكتور دمحم أدٌب الصالح ،مإسسة الرسالة -بٌروت ،ط1407 - 1987.،5 التقرٌر والتحبٌر شرح التحرٌر ،لئلمام ابن أمٌر حاج -دار الكتب العلمٌة -بٌروت - 1403هـ.جمع الجوامع ،لئلمام تاج الدٌن ابن السبكً( مع حاشٌة البنانً) ،طبع مصطفى البابً الحلبً وأوالده بمصر ،ط 6 35 ،2أ- 1937. حاشٌة نسمات األسحار على شرح إفاضة األنوار على متن أصول المنار ،للعبلمة اإلمام دمحم أمٌن عابدٌن ،شركةومطبعة مصطفى البابً الحلبً -مصر ،ط ٕ1399 - 1979.، رسالة فً القواعد الفقهٌة -الشٌخ عبدالرحمن بن ناصر السعدي -مكتبة ابن الجوزي -األحساء 1410هـ.رفع الحرج فً الشرٌعة اإلسبلمٌة -عدنان جمعه -دار اإلمام البخاري 1979م.شرح البدخشً على المنهاج للبٌضاوي المسمى" :منهاج العقول" ،دار الكتب العلمٌة -بٌروت ،دون تارٌخ.شرح التلوٌح على التوضٌح ،لئلمام التفتازانً -مكتب صبٌح -مصر.شرح القواعد الفقهٌة ،للعبلمة الشٌخ أحمد الزرقا .دار القلم بٌروت ط1409 - 1989.، 2شرح المنهاج للبٌضاوي ،لئلمام أبً الثناء األصفهانً ،تحقٌق الدكتور عبدالكرٌم النملة ،مكتبة الرشد -الرٌاض ،ط1410.،1 شرح المنهج المنتخب إلى قواعد المذهب -لئلمام المنجور :أحمد بن علً المنجور -تحقٌق الشٌخ دمحم األمٌن -دار الشنقٌطً. العرؾ -حجٌته وأثره فً فقه المعامبلت المالٌة -د :عادل قوته.العرؾ والعادة فً رأي الفقهاء -الشٌخ أحمد فهمً أبو سنة -مطابع األزهر 1947م.العرؾ وأثره فً الشرٌعة والقانون -د :أحمد بن علً المباركً ،بحث فً جامعة اإلمام دمحم بن سعود اإلسبلمٌة1412هـ. العرؾ والعمل -د .عمر عبدالكرٌم الجٌدي ،مطبعة فضاله -المؽرب 1404هـ.ؼمز عٌون البصابر شرح األشباه والنظابر ،للحموي ،دار الطباعة العامرة 1357هـ.الفرابد البهٌة فً القواعد والفوابد الفقهٌة ،للشٌخ محمود حمزة الحسٌنً -دار الفكر بدمشق.الفروق ،لئلمام شهاب الدٌن القرافً ،عالم الكتب ،بدون تارٌخ.فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت ،بهامش المستصفى لئلمام الؽزالً ،مصورة دار صادر عن طبعة المطبعةاألمٌرٌة ببوالق بالقاهرة1322.، قاعدة األمور بمقاصدها ،دراسة نظرٌة تؤصٌلٌة ،للدكتور ٌعقوب الباحسٌن ،الطبعة األولى ،مكتبة الرشد ،الرٌاض1418هـ. قاعدة الٌقٌن ال ٌزول بالشك ،دراسة نظرٌة تؤصٌلٌة وتطبٌقٌة ،للدكتور ٌعقوب الباحسٌن ،مكتبة الرشد ،الرٌاض1416هـ. قواعد األحكام فً مصالح األنام ،لسلطان العلماء العز بن عبدالسبلم ،بٌروت ،دار الكتب العلمٌة.قواعد الفقه ،للمجددي دمحم عمٌم اإلحسان ،الطبعة األولى ،كراتشً1407.القواعد الفقهٌة ،للدكتور علً أحمد الندوي ،دار القلم بدمشق ،ط1418 - 1991.، 4القواعد الفقهٌة ،للدكتور ٌعقوب بن عبد الوهاب الباحسٌن ،مكتبة الرشد وشركة الرٌاض للنشر والتوزٌع ،ط 1سنة1418. القواعد فً الفقه اإلسبلمً ،البن رجب ،تصوٌر بٌروت ،دار المعرفة.القواعد الكبرى فً الفقه اإلسبلمً ،للدكتور عبدهللا العجبلن ،الطبعة األولى1416.القوانٌن الفقهٌة ،لئلمام ابن جزي المالكً ،دار القلم ،بٌروت.كشؾ األسرار شرح أصول البزدوي -عبدالعزٌز البخاري -دار الكتاب اإلسبلمً.المحصول من علم األصول ،لئلمام فخر الدٌن الرازي ،دراسة وتحقٌق الدكتور طه جابر فٌاض العلوانً ،مإسسةالرسالة -بٌروت ،ط1418 - 1997.، 3 المدخل إلى القواعد الفقهٌة الكلٌة ،للدكتور إبراهٌم دمحم الحرٌري ،دار عمان ،الطبعة األولى 1419هـ.المدخل الفقهً العام ،للعبلمة األستاذ مصطفى الزرقا .دار الفكر بٌروت ،ط9.المدخل لدراسة الشرٌعة اإلسبلمٌة ،للدكتور عبدالكرٌم زٌدان ،مإسسة الرسالة -بٌروت ،ط 1989، 11م.المستصفى من علم األصول ،لحجة اإلسبلم الؽزالً ،مصورة دار صادر عن الطبعة األولى بالمطبعة األمٌرٌةببوالق بالقاهرة1322.، -المنثور فً القواعد للزركشً -تحقٌق :تٌسٌر فابق محمود -الكوٌت 1402هـ. الموافقات فً أصول الشرٌعة ،لئلمام أبً إسحاق الشاطبً ،دار المعرفة -بٌروت.موسوعة اإلجماع فً الفقه اإلسبلمً ،سعدي أبو جٌب ،دار الفكر -دمشق ،ط1418 - 1997.، 3نهاٌة السول شرح منهاج األصول ،لئلمام جمال الدٌن اإلسنوي ،عالم الكتب بٌروت.نوادر الفقهاء ،لئلمام دمحم بن الحسن التمٌمً الجوهري ،تحقٌق الدكتور دمحم فضل عبدالعزٌز المراد ،دار القلمبدمشق والدار الشامٌة ببٌروت ،ط1414 - 1993.، 1 الوجٌز فً أصول الفقه ،للدكتور عبدالكرٌم زٌدان ،مإسسة الرسالة ،بٌروت ،ط1411 - 1990.، 3ب .المذاهب الفقهٌة: 1.حُلو ٚحُل٘ل٢ البحر الرابق شرح كنز الدقابق ،لئلمام ابن نجٌم الحنفً ،مطبعة شركة دار الكتب العربٌة الكبرى -مصر،1333هـ. بدابع الصنابع قً ترتٌب الشرابع ،لئلمام عبلء الدٌن أبً بكر الكاسانً الحنفً ،المكتبة العلمٌة -بٌروت ،طبعةزكً علً ٌوسؾ مطبعة اإلمام -القاهرة. تبٌٌن الحقابق شرح كنز الدقابق ،لئلمام عثمان بن علً الزٌلعً ،دار الكتاب اإلسبلمً -بٌروت ط 2باألوفست.حاشٌة ابن عابدٌن -رد المحتار على الدر المختار.الدر المختار شرح تنوٌر األبصار -الحصكفً -ط :مصطفى البابً الحلبً.رد المحتار على الدر المختار ،لئلمام دمحم أمٌن عابدٌن الحنفً .شركة مصطفى البابً الحلبً مصر ،ط، 31404هـ - 1984،م. شرح معانً اآلثار -الطحاوي ،تحقٌق شعٌب األرناإوط -مإسسة الرسالة -بٌروت.العناٌة فً شرح الهداٌة ،لئلمام أكمل الدٌن البابرتً ،المطبوع بهامش فتح القدٌر ،دار الفكر ،ببٌروت.الفتاوى الهندٌة فً مذهب اإلمام األعظم أبً حنٌفة النعمان ،للعبلمة الهمام موالنا الشٌخ نظام ،المطبعة الكبرىاألمٌرٌة -ببوالق مصر ،ط 1310، 2هـ. فتح باب العناٌة بشرح النقاٌة ،لئلمام نور الدٌن أبً الحسن علً القاري الحنفً ،بتحقٌق الشٌخ خلٌل المٌسوآخرون ،دار األرقم -بٌروت ،ط1418 - 1997.، 1 فتح القدٌر للعاجز الفقٌر ،لئلمام كمال الدٌن دمحم بن عبد الواحد بن الهمام الحنفً ،دار إحٌاء التراث العربً.اللباب فً شرح الكتاب ،للؽنٌمً ومعه :الكتاب ،للقدوري ،تصوٌر دار المعرفة بتحقٌق محً الدٌن عبدالحمٌد.المبسوط ،لئلمام السرخسً ،دار المعرفة -بٌروت1414 - 1993.،مرشد الحٌران فً معرفة أحوال اإلنسان ،للعبلمة دمحم قدري باشا ،لجنة إحٌاء الكتاب اإلسبلمً -مسجدالسروجٌة. الهداٌة شرح بداٌة المهتدي -المرؼٌنانً ،القاهرة ،مطبعة مصطفى البابً الحلبً.2.حُلو ٚحُٔخٌُ٢ إٌضاح المسالك إلى قواعد اإلمام مالك ،تحقٌق أحمد بوطاهر الخطابً ،الرباط 1400هـ.بلؽة السالك ألقرب المسالك -حاشٌة الصاوي على الشرح الصؽٌر -دار المعارؾ بمصر.-التاج واإلكلٌل لمختصر خلٌل -دمحم بن ٌوسؾ العبدري المواق -دار الكتب العلمٌة. حاشٌة الخرشً على مختصر خلٌل ،مصورة دار صادر ببٌروت عن الطبعة المصرٌة.حاشٌة الدسوقً على الشرح الكبٌر للدردٌر ،لئلمام دمحم عرفة الدسوقً( وبهامشه الشرح الكبٌر ألبً البركاتالدردٌر) ،دار إحٌاء الكتب العربٌة -القاهرة ،مصورة بٌروت. حاشٌة الصاوي على الشرح الصؽٌر ،دار المعارؾ.شرح الزرقانً لمختصر خلٌل ،لئلمام األمٌر الكبٌر ،مطبعة حجازي -القاهرة.الشرح الصؽٌر على أقرب المسالك إلى مذهب اإلمام مالك ،للدردٌر ،دار المعارؾ 1973م.الكواكب الدرٌة فً فقه المالكٌة -مطبعة المستقبل -دمنهور -ط1.المدونة الكبرى رواٌة اإلمام سحنون بن سعٌد التنوخً عن عبد الرحمن بن القاسم عن اإلمام مالك ،المطبعةالخٌرٌة ،ط 1324 ، 1هـ. منح الجلٌل شرح مختصر خلٌل -الشٌخ علٌش -دار الفكر.مواهب الجلٌل شرح مختصر خلٌل ،للحطاب ،ط ، 3دار الفكر 1412 ،هـ.3.حُلو ٚحُ٘خكؼ٢ أسنى المطالب شرح روض الطالب -الشٌخ زكرٌا األنصاري -دار الكتاب اإلسبلمً.األم -اإلمام الشافعً ،تحقٌق دمحم زهدي النجار ،مكتبة الكلٌات األزهرٌة.تحفة المحتاج فً شرح المنهاج -ابن حجر الهٌتمً -دار إحٌاء التراث العربً.تكملة المجموع -السبكً ونجٌب المطٌعً ،مطبوع مع كتاب المجموع شرح المهذب ،مكتبة اإلرشاد ،جدة.حاشٌة إعانة الطالبٌن على فتح المعٌن ،لئلمام دمحم شطا ،دار الفكر بدون تارٌخ.حاشٌة البجٌرمً على الخطٌب -دار الكتب العلمٌة -بٌروت ط1.حاشٌة الشرقاوي على تحفة الطبلب بشرح تحرٌر تنقٌح اللباب ،لئلمام عبدهللا بن حجازي الشرقاوي ،طبعةمصطفى البابً الحلبً. حاشٌة القلٌوبً على المنهاج ،دار إحٌاء الكتب العربٌة.روضة الطالبٌن وعمدة المفتٌن ،لئلمام النووي ،المكتب اإلسبلمً -بٌروت ،ط1412 - 1991.، 3شرح البهجة -الشٌخ زكرٌا األنصاري -المطبعة المٌمنٌة.الفتاوى الفقهٌة الكبرى -ابن حجر الهٌتمً -المكتبة اإلسبلمٌة.فتح العبلم بشرح مرشد األنام ،لئلمام الجردانً ،بتحقٌق الشٌخ دمحم الحجار ،دار ابن حزم -بٌروت ،ط1418 ، 4- 1997. الفقه المنهجً على مذهب اإلمام الشافعً ،لؤلساتذة الدكتور مصطفى الخن والدكتور مصطفى البؽا والشٌخ علًالشربجً ،دار القلم -بٌروت ،الدار الشامٌة -بٌروت ط1416 - 1996.، 2 المجموع فً شرح المهذب ،لئلمام النووي ،مصورة دار الفكر -بٌروت ،دون تارٌخ.مؽنً المحتاج ،لئلمام دمحم الخطٌب الشربٌنً ،دار الفكر ،بدون تارٌخ.المهذب فً فقه اإلمام الشافعً ،لئلمام أبً إسحاق الشٌرازي ،بتحقٌق الدكتور دمحم الزحٌلً ،دار القلم دمشق ،ط1412 - 1992.،1 نهاٌة المحتاج ،لئلمام شمس الدٌن الرملً ،دار الفكر بٌروت ،الطبعة األخٌرة1404 - 1984.4.حُلو ٚحُل٘زِ٢ األخبار العلمٌة من االختٌارات الفقهٌة البن تٌمٌة ،البن اللحام البعلً الحنبلً ،تحقٌق أحمد بن دمحم بن حسنالخلٌل ،دار العاصمة الرٌاض ،ط 1418 ، 1هـ - 1998م. االختٌار لتعلٌل المختار ،لئلمام ابن مودود الموصلً الحنفً ،بتعلٌق الشٌخ محمود أبو دقٌقة ،دار الكتب العلمٌة -بٌروت ،بدون رقم أو تارٌخ. أخصر المختصرات ،لئلمام دمحم بن بدر الدٌن البلبانً الحنبلً ،تحقٌق دمحم ناصر العجمً ،دار البشابر اإلسبلمٌة،1418 - 1998م اإلنصاؾ فً معرفة الراجح من الخبلؾ ،لئلمام عبلء الدٌن أبً الحسن المرداوي ،تحقٌق دمحم حامد الفقً ،مطبعةالسنة الدمحمٌة -ؼزة1374 - 1955. شرح الزركشً على مختصر الخرقً ،لئلمام شمس الدٌن الزركشً الحنبلً دراسة وتحقٌق عبد الملك بن دمحم بندهٌش مكتبة ومطبعة النهضة الحدٌثة مكة المكرمة ط1412 - 1991.، 1 الشرح الكبٌر ،لشمس الدٌن ابن قدامة ،دار الكتاب العربً -بٌروت1403 - 1983.،شرح منتهى اإلرادات -البهوتً -عالم الكتب.الفقه الحنبلً المٌسر -د :وهبة الزحٌلً -دار القلم -دمشق.كشاؾ القناع على متن اإلقناع ،لئلمام منصور البهوتً ،الرٌاض ،مكتبة النصر الحدٌثة.مطالب أولً النهى فً شرح ؼاٌة المنتهى -الرحٌبانً -المكتب اإلسبلمً.معجم الفقه الحنبلً على كتاب المؽنً ،دار الكتاب العربً -بٌروت1403 - 1983.،معونة أولً النهى شرح المنتهى ،لئلمام تقً الدٌن الفتوحً الشهٌر بابن النجار ،دراسة وتحقٌق الدكتور عبد الملكبن عبدهللا بن دهٌش ،مكة المكرمة ،ط1415 - 1995.، 1 المؽنً ،لئلمام ابن قدامة ،دار الكتاب العربً -بٌروت1403 - 1983.،5.حُلو ٚحُظخ١َٛ المحلً -شرح المجلً ،لئلمام ابن حزم األندلسً -دار االتحاد العربً المؽربً -مصر 1387هـ.6.حُلو ٚحُِ٣ي١ التاج المذهب ألحكام المذهب -أحمد بن قاسم الصنعانً -مكتبة الٌمن.7.حُلو ٚح٩رخ٢ٟ شرح النٌل وشفاء العلٌل -دمحم ٌوسؾ أطفٌش -مكتبة اإلرشاد.ج .الفقه العام والمقارن والفتاوى اإلجارة -د .عبدالستار أبو ؼدة -دله البركة.اإلجماع ،لئلمام ابن المنذر ،دار الكتب العلمٌة -بٌروت ط 1405، 1هـ.األجوبة الشرعٌة فً التطبٌقات المصرفٌة ،للدكتور عبد الستار أبو ؼدة ،نشرة مجموعة دلة البركة ،إدارة التطوٌروالبحث ،جدة ،ط 1 1414 - 1993م. أحكام األسواق المالٌة( األسهم والسندات )ضوابط االنتفاع والتصرؾ بها فً الفقه اإلسبلمً -للدكتور دمحم صبريهارون ،دار النفابس ،الطبعة األولى 1419هـ أحكام القانون التجاري -دمحم سامً مدكور -دار التعاون.أحكام صرؾ النقود والعمبلت فً الفقه اإلسبلمً -د .عباس أحمد الباز.أحكام المعامبلت الشرعٌة ،للشٌخ علً الخفٌؾ -النهضة العربٌة ،القاهرة.اإلمام زفر وآراإه الفقهٌة ،لؤلستاذ الدكتور أبً الٌقظان الجبوري ،دار الندوة الجدٌدة -بٌروت ،ط1406 - ، 21986. بحوث ندوة مإتمر المستجدات الفقهٌة المعقودة فً عمان سنة 1994م.بداٌة المجتهد ونهاٌة المقتصد ،ألبً الولٌد بن رشد الحفٌد ،تحقٌق ماجد الحموي ،دار ابن حزم -بٌروت14- ،19. البٌوع الشابعة وأثر ضوابط المبٌع على شرعٌتها -الدكتور دمحم توفٌق رمضان البوطً -دار الفكر ،دمشق1419هـ. تجارة عن تراض ،مبادئ وممارسات ،إعداد الدكتور عبد الستار أبو ؼدة ،نشر مجموعة دلة البركة ،إدارةالتطوٌر والبحث ،جدة ،ط 1414 - 1993، 1م. تنقٌح الفتاوى الحامدٌة -ابن عابدٌن ،دار المعرفة.الخراج ،لئلمام أبو ٌوسؾ القاضً ،مصورة دار المعرفة -بٌروت عن الطبعة المصرٌة.رسابل ابن عابدٌن ،عالم الكتب ،بٌروت.الروضة الندٌة -للسٌد اإلمام أبً الطٌب صدٌق بن حسن علً القنوجً -إدارة الطباعة المنٌرٌة.الفتاوى -محمود شلتوت -دار الشروق -بٌروت 1983م.الفقه اإلسبلمً وأدلته ،للدكتور وهبة الزحٌلً ،دار الفكر -دمشق ،ط1418 - 1997.،4فقه الزكاة -د ٌ.وسؾ القرضاوي -مإسسة الرسالة بٌروت 1993م.الفقه على المذاهب األربعة -عبدالرحمن الجزٌري -دار الكتاب العربً -بٌروت.مجموع فتاوى ابن تٌمٌة ،جمع وترتٌب عبدالرحمن بن دمحم العاصمً النجدي الحنبلً ،مصورة مكتبة ابن تٌمٌةبالقاهرة. المعامبلت فً اإلسبلم -دمحم سٌد طنطاوي -هدٌة مجلة األزهر -ج 11 - 1997م.المعامبلت المالٌة المعاصرة فً الفقه اإلسبلمً -دمحم عثمان شبٌر -دار النفابس -عمان 1996م.الموسوعة الفقهٌة -وزارة األوقاؾ اإلسبلمٌة -الكوٌت -ط 1406 ، 2هـ.ٍحرؼًخ :حُٔ٤خٓش حَُ٘ػ٤ش الحسبة فً اإلسبلم ،البن تٌمٌة .دار الفكر.درر الحكام شرح مجلة األحكام ،لعلً حٌدر ،ترجمة المحامً فهمً الحسٌنً ،دار الجٌل -بٌروت1411.شرح المجلة ،للشٌخ دمحم طاهر األتاسً ،الطبعة األولى ،مطبعة حمص1349.-الؽٌاثً ،إلمام الحرمٌن الجوٌنً ،تحقٌق الدكتور عبد العظٌم الدٌب ،طبعة قطر ،الشبون الدٌنٌة. مجلة األحكام العدلٌة -نخبة من علماء الدولة العثمانٌة.ٔخ :ح٫هظٜخى هخٓ ً أدوات االستثمار اإلسبلمً ،لؤلستاذ عز الدٌن دمحم خوجة ،نشرة مجموعة دلة البركة ،إدارة التطوٌر والبحث ،جدة،ط 1414 - 1993، 1م. أدوات االستثمار فً أسواق رأس المال ،د .منٌر إبراهٌم هندي ،المعهد العربً للدراسات المالٌة والمصرفٌة،1993م. األدوات المالٌة اإلسبلمٌة ،د .حسٌن حامد حسان ،بحث مقدم لمنظمة المإتمر اإلسبلمً 1990 ،م.أساسٌات االستثمار فً بورصة األوراق المالٌة -الدكتور :دمحم صالح الحناوي -الدار الجامعٌة -اإلسكندرٌة -1997م. استخدام األدوات المالٌة الجدٌدة فً إدارة المحافظ االستثمارٌة -المعهد العربً للدراسات المالٌة والمصرفٌة.األسواق الحاضرة والمستقبلٌة :أسواق األوراق المالٌة وأسواق االختٌار وأسواق العقود المستقبلٌة -د .منٌرإبراهٌم هندي -المعهد العربً للدراسات المالٌة المصرفٌة. األسواق المالٌة -منظور مالً واقتصادي -د .محمود صبٌح.أسواق األوراق المالٌة وآثارها اإلنمابٌة فً االقتصاد اإلسبلمً ،د .أحمد محً الدٌن أحمد ،الكتاب الثانً ضمنسلسلة صالح كامل للرسابل الجامعٌة فً االقتصاد اإلسبلمً ،دلة البركة ،إدارة التطوٌر والبحوث ،جدة، الطبعة األولى 1415 ،هـ- 199. األسواق المالٌة فً مٌزان الفقه اإلسبلمً -علً محًٌ الدٌن القره داؼً -مجمع الفقه اإلسبلمً -ج 1/ع7.أسواق األوراق المالٌة -سمٌر عبدالحمٌد رضوان -المعهد العالمً للفكر اإلسبلمً -القاهرة 1996م.أسواق األوراق المالٌة ،واقعها وإمكانٌة تطوٌرها والربط فٌما بٌنها ،المإسسة العربٌة لضمان االستثمار1988 ،م. األسواق المالٌة( منظور مالً واقتصادي )د .محمود صبٌح -ط 1993م.األسواق المالٌة فً ضوء مبادئ اإلسبلم -معبد علً الجارحً -مإسسة آل البٌت -عمان 1996م.أصول االقتصاد اإلسبلمً ،للدكتور رفٌق ٌونس المصري ،دار القلم -دمشق ،ط1413 - 1993.، 2أصول االقتصاد اإلسبلمً ،للدكتورٌن دمحم عبد المنعم عفر ،وٌوسؾ كمال دمحم ،دار البٌان العربً.األصول العلمٌة والعملٌة فً محاسبة الشركات -د .حلمً النمر.أصول المداٌنات -د .نزٌه حماد -مكتبة الصدٌق -الطابؾ.اإلطار الشرعً واالقتصادي ،المعهد اإلسبلمً للبحوث والتدرٌب جدة ،البنك اإلسبلمً للتنمٌة.األعمال المصرفٌة فً اإلسبلم -مصطفى عبدهللا الهمشري.االقتصاد اإلسبلمً ،االقتصاد الجزبً ،للدكتور دمحم عبد المنعم عفر ،دار البٌان العربً -جدة ،ط1405 - ، 11985. االقتصاد اإلسبلمً دراسة تحلٌلٌة للفعالٌة االقتصادٌة ،للدكتور منذر قحؾ.االقتصاد اإلسبلمً والقضاٌا الفقهٌة المعاصرة ،للدكتور علً أحمد السالوس ،دار الثقافة بالدوحة ومإسسة الرٌانببٌروت1416 - 1996. االقتصاد الرأسمالً فً مرآة اإلسبلم ،للدكتور محمود الخالدي.االقتصاد فً ضوء الشرٌعة اإلسبلمٌة ،للدكتور محمود بابللً ،دار الكتاب اللبنانً -بٌروت ،ط1980.، 2اقتصادنا دراسة موضوعٌة تتناول بالنقد والبحث المذاهب االقتصادٌة للماركسٌة والرأسمالٌة واإلسبلم فً أسسهاالفكرٌة وتفاصٌلها ،للسٌد دمحم باقر الصدر ،دار التعارؾ -بٌروت1411 - 1991.، اقتصادنا فً ضوء القرآن والسنة ،لؤلستاذ الدكتور دمحم حسن أبو ٌحٌى ،دار عمار -عمان.القراض والمضاربة فً الفقه اإلسبلمً ،لعلً عبد العال عبد الرحمن ،دار الهدى -القاهرة1985.،أوراق ندوة( نحو سوق عالمٌة عربٌة موحدة )التً نظمتها جرٌدة( العالم الٌوم )مع دلة البركة - 6-8أكتوبر1992م. اإلٌجاز فً مبادئ االقتصاد اإلسبلمً ،للدكتور عبد اللطٌؾ عبدهللا العبد اللطٌؾ ،نشر المكتبة المكٌة بمكة ودارابن حزم -ببٌروت ،ط1418 - 1997.، بطاقة االبتمان وتكٌٌفها الشرعً د .عبدالستار أبو ؼدة ،بحث مقدم إلى مجمع الفقه اإلسبلمً -الندوة الثانٌةلؤلسواق المالٌة -بنك البحرٌن اإلسبلمً - 1993م. بنوك تجارٌة بدون ربا -د .دمحم عبدهللا إبراهٌم الشبابً.البنوك واالبتمان( تحلٌل نظري ودراسة عملٌة )د .عبدالعزٌز عامر.بٌع المرابحة كما تجرٌه البنوك اإلسبلمٌة ،للدكتور دمحم سلٌمان األشقر ،دار النفابس األردن ،ط1415 - ، 21995. بٌع المرابحة فً البنوك اإلسبلمٌة بٌن الحل والحرمة ،لؤلستاذ ٌحمى إسماعٌل عٌد عمان1997.،بٌع المرابحة فً المصارؾ اإلسبلمٌة ،لؤلستاذ فٌاض عبد المنعم حسنٌن ،المعهد العالمً للفكر اإلسبلمً -القاهرة،1996. بٌع المرابحة وتطبٌقاتها فً المصارؾ اإلسبلمٌة ،للسٌد أحمد سالم عبدهللا ملحم ،مكتبة الرسالة الحدٌثة -عمان ،ط1415 - 1989.،1 تحول المصرؾ الربوي إلى مصرؾ إسبلمً -سعود دمحم الربٌعة.التشرٌع الصناعً -الدكتور :دمحم حسنً عباس.تطوٌر األعمال المصرفٌة بما ٌتفق والشرٌعة اإلسبلمٌة .د .سامً حمود -سلسلة صالح كامل.تنظٌم أسواق المال العربٌة وانعكاساته على أسواق المال العربٌة -صندوق النقد العربً -أكتوبر1989.الثروة فً ظل اإلسبلم ،للبهً الخولً ،الناشرون العرب -القاهرة ،ط1971. ، 2الجامع فً أصول الربا ،للدكتور رفٌق ٌونس المصري ،دار القلم بدمشق ،الدار 1991-الشامٌة -بٌروت ط، 11412 - 1991. الحرٌة االقتصادٌة فً اإلسبلم وأثرها فً التنمٌة ،للدكتور سعٌد أبو الفتوح بسٌونً دار الوفاء المنصوره ط، 11988م. حكم اإلسبلم على شهادات االستثمار وصنادٌق التوفٌر وودابع البنوك -عبدالرحمن زعٌتر -دار الحسن عمان1992م. حكم الشرٌعة على شهادات االستثمار بؤنواعها الثبلث -علً الخفٌؾ -هدٌة مجلة األزهر -ج 1977، 4م.-الحقوق المعنوٌة -د .عجٌل النشمً( -بحث). حول عدالة المصلحة االجتماعٌة ،للدكتور أنس مصطفى الزرقا ،بحث منشور فً كتاب قراءات فً االقتصاداإلسبلمً ،إعداد مركز أبحاث االقتصاد اإلسبلمً ،جامعة الملك عبد العزٌز. الخٌار وأثره فً العقود ،للدكتور عبد الستار أبو ؼدة ،الكتاب الرابع ضمن سلسلة صالح كامل للرسابل الجامعٌةفً االقتصاد اإلسبلمً ،دلة البركة ،إدارة التطوٌر والبحوث ،جدة ،ط1405 - 1985.، 2 الدلٌل الشرعً لئلجارة -إعداد :عز الدٌن خوجة -دله البركة.الدلٌل الشرعً للمرابحة إعداد :عز الدٌن خوجة -دلة البركة.رأي التشرٌع اإلسبلمً فً مسابل البورصة -أحمد ٌوسؾ سلٌمان -الموسوعة العلمٌة للبنوك ج 5 /مجلد1.الربا والمعامبلت المصرفٌة فً نظر الشرٌعة اإلسبلمٌة ،للدكتور عمر بن عبدالعزٌز المترك ،دار العاصمة -الرٌاض141 - 199. السلم والمضاربة من عوامل التٌسٌر فً الشرٌعة اإلسبلمٌة ،للدكتور :زكرٌا دمحم القضاة ،دار الفكر 1984م.سندات اإلجارة واألعٌان المإجرة -د .منذر القحؾ -المعهد اإلسبلمً للبحوث والتدرٌب -بنك التنمٌة اإلسبلمً.الشركات التجارٌة فً القانون الكوٌتً المقارن -أبو زٌد رضوان -دار الفكر العربً.الشركات فً الشرٌعة اإلسبلمٌة والقانون الوضعً -الدكتور عبدالعزٌز الخٌاط بٌروت ،مإسسة الرسالة 1414هـ. شهادات االستثمار ٌ -اسٌن سوٌلم( بحث مقدم للمإتمر السابع لمجمع البحوث اإلسبلمٌة -القاهرة.صنادٌق االستثمار اإلسبلمٌة ،إعداد عز الدٌن دمحم خوجة ،نشر مجموعة دلة البركة ،إدارة التطوٌر واألبحاث،جدة ،ط1414 - 1993.، 1 ضوابط العقد فً الفقه اإلسبلمً -التركمانً.عقد السلم واالستصناع فً الفقه اإلسبلمً -د .دمحم الزحٌلً -بحث مقدم لندوة مإتمر المستجدات الفقهٌة -عمان1994م. عقد القرض فً الشرٌعة اإلسبلمٌة ،للدكتور نزٌه حماد ،دار القلم دمشق الدار الشامٌة بٌروت ،ط1411 - ، 11991م. عقد المضاربة( دراسة فً االقتصاد اإلسبلمً) ،للدكتور إبراهٌم الدبو ،دار عمار -عمان ،ط1418 -1998.، 1علم االقتصاد ،العمل ،اإلنتاج ،الشركة فً األرباح التجارٌة والقضاٌا المتعلقة بها فً فقه المعامبلت اإلسبلمًالمقارن والقانون الوضعً ،للدكتور أحمد الحصري ،مكتبة الكلٌات األزهرٌة -القاهرة. الؽرر وأثره فً العقود فً الفقه اإلسبلمً ،للدكتور الصدٌق الضرٌر ،الكتاب الثالث ضمن سلسلة صالح كاملللرسابل الجامعٌة فً االقتصاد اإلسبلمً ،دلة البركة ،إدارة التطوٌر والبحوث ،جدة ،الطبعة الثانٌة، 1416 - 1995. الفتاوى الشرعٌة للبنك اإلسبلمً األردنً -ج 1 - 1984م.فتاوى ندوات البركة - (1403 - 1417) -د .عبدالستار أبو ؼدة وأ .عز الدٌن خوجة -دلة البركة.فتاوى المرابحة -جمع وتصنٌؾ د .أحمد محً الدٌن أحمد -دلة البركة.قرارات وتوصٌات مجمع الفقه اإلسبلمً للدورات1- 10.القٌود الواردة على الملكٌة الفردٌة ،للدكتور عبدالكرٌم زٌدان ،مإسسة الرسالة ،ط1402 - 1982.، 1-الكامل فً قانون التجارة -د .الٌاس نصٌؾ ،دار منشورات البحر المتوسط دعوٌدات -ط2. المإسسات المالٌة" البورصة والبنوك التجارٌة "أ .د .دمحم صالح الحناوي -د .السٌدة عبدالفتاح عبدالسبلم -الدارالجامعٌة اإلسكندرٌة 1998م. المبادئ والقٌم اإلسبلمٌة فً المعامبلت المالٌة فً ضوء النصوص القرآنٌة واألحادٌث النبوٌة ،إعداد عز الدٌن دمحمخوجة ،نشر مجموعة دلة البركة ،إدارة التطوٌر والبحوث ،ط1414 - 1994.، 1 مبادئ العلوم المصرفٌة -دراسات تطبٌقٌة -أحمد نبٌل النمري -البنك المركزي األردنً -ط1.مجلة المصارؾ العربٌة ،عدد إبرٌل( نٌسان) 1992.محاضرة فً مإتمر الفرص االستثمارٌة ،للشٌخ صالح كامل ،البحرٌن ،أكتوبر 1994 ،م.المذكرات اإلٌضاحٌة للقانون المدنً األردنً -المكتب الفنً -إدارة المحامً إبراهٌم أبو رحمة.المرابحة أصولها وأحكامها وتطبٌقاتها فً المصارؾ اإلسبلمٌة ،ألحمد علً عبدهللا ،الدار السودانٌة -الخرطوم،1987. المصارؾ واألعمال المصرفٌة فً الشرٌعة والقانون -د .ؼرٌب الجمال.المضاربة التً تجرٌها البنوك اإلسبلمٌة فً ضوء الشرٌعة اإلسبلمٌة ،ألحمد الصوٌعً شلبٌك ،رسالة ماجستٌر -الجامعة األردنٌة1993.، المضاربة الشرعٌة( القراض) ،إعداد عز الدٌن دمحم خوجة ،نشر إدارة التطوٌر والبحوث بدلة البركة ،ط، 11414 - 1993. المضاربة وتطبٌقاتها العملٌة فً المصارؾ اإلسبلمٌة ،لدمحم عبد المنعم أبو زٌد ،المعهد العالمً للفكر اإلسبلمً -القاهرة1996.، المكاٌٌل واألوزان اإلسبلمٌة وما ٌعادلها فً النظام المتري ،لفالترهنس ،ترجمة الدكتور كامل العسلى ،منمنشورات الجامعة األردنٌة. ملؾ قرارات خاصة ،دلة البركة ،مركز األبحاث.الملكٌة فً اإلسبلم ،للسٌد أبو النصر أحمد الحسٌنً ،القاهرة1952.،الملكٌة فً الشرٌعة اإلسبلمٌة وظٌفتها وقٌودها دراسة مقارنة بالقوانٌن والنظم الوضعٌة ،للدكتور عبد السبلمالعبادي ،مكتبة األقصى -عمان1974.، الملكٌة ونظرٌة العقد ،لئلمام دمحم أبً زهرة ،دار الفكر العربً ،بدون تارٌخ.مناخ االستثمار فً الدول العربٌة ،المإسسة العربٌة لضمان االستثمار 1993 ،م.الموسوعة العلمٌة والعملٌة للبنوك اإلسبلمٌة -االتحاد الدولً للبنوك اإلسبلمٌة -ج 5 -مجلد1.الموسوعة الفقهٌة لدلة البركة -برنامج على الحاسب اآللً.النظام االقتصادي فً اإلسبلم ،مبادبه وأهدافه ،للدكتورٌن أحمد العسال وفتحً أحمد عبد الكرٌم ،دار ؼرٌبللطباعة ودار وهبة -القاهرة ،ط1980.، 3 نظرة إسبلمٌة ألهم القضاٌا االقتصادٌة المعاصرة .عمر عبدهللا كامل -تحت الطبع.نظرٌة اإلنتاج فً االقتصاد اإلسبلمً( دراسة مقارنة) ،ألحمد دمحم سلٌمان العثمان( رسالة جامعٌة لنٌل درجةالماجستٌر فً جامعة الٌرموك بإربد -األردن). -نظرٌة الضمان فً الفقه اإلسبلمً العام -الدكتور دمحم فوزي فٌض هللا -مكتبة دار التراث -الكوٌت. نظرٌة العقد فً الفقه اإلسبلمً ،إعداد عز الدٌن دمحم خوجة ،نشر إدارة التطوٌر والبحوث بدلة البركة ،ط، 21414 - 1993. نموذج سلوكً لمنشؤة إسبلمٌة ،للدكتور مختار متولً ،ترجمة عبدهللا دمحم القسام ،مراجعة الدكتور دمحم صدٌق زٌن،بحث منشور فً كتاب قراءات فً االقتصاد اإلسبلمً ،المركز العالمً ألبحاث االقتصاد اإلسبلمً ،جامعة الملك عبدالعزٌز ،جدة. ٓخ :حُٔؼخؿْ ُٝـش حُلو:ٚ ٓخى ً تحرٌر التنبٌه ،لئلمام النووي ،تحقٌق الدكتورٌن دمحم رضوان الداٌة وفاٌز الداٌة ،دار الفكر المعاصر -بٌروت ،دارالفكر -دمشق ،ط1410 - 1990.، 1 التعرٌفات ،لئلمام الشرٌؾ الجرجانً ،مصورة دار السرور ببٌروت عن طبعة المطبعة الخٌرٌة بالقاهرة سنة1306هـ. الصحاح فً اللؽة ،لندٌم مرعشلً وأسامة مرعشلً ،بٌروت دار الحضارة العربٌة.طلبة الطلبة فً االصطبلحات الفقهٌة ،لئلمام نجم الدٌن أبً حفص عمر النسفً ،دار النفابس -بٌروت ،ط، 11416 - 1993. القاموس الفقهً ،لسعدي أبو جٌب ،دار الفكر.القاموس المحٌط ،للفٌروز أبادي ،بتحقٌق مكتب التراث فً مإسسة الرسالة ،مإسسة الرسالة بٌروت ،ط، 21407 - 1987م. كشاؾ اصطبلحات الفنون والعلوم ،لئلمام التهانوي ،تحقٌق الدكتور رفٌق العجم وآخرون ،مكتبة لبنان ط، 11996م. الكلٌات ،ألبً البقاء الكفوي ،معجم فً المصطلحات والفروق اللؽوٌة ،نشر وزارة الثقافة 1974م.المعجم الوسٌط ،إلبراهٌم مصطفى وآخرون ،دار الدعوة تركٌا.لسان العرب ،البن منظور -دار صادر -بٌروت.المصباح المنٌر ،للفٌومً ،مكتبة لبنان ،بدون تارٌخ.معجم أكادٌمٌا للمصطلحات العلمٌة والفنٌة( إنجلٌزي ،فرنسً ،عربً) ،تحرٌر الدكتور دمحم دبس ،أكادٌمٌا -بٌروت1993.، المنتخب من ؼرٌب كبلم العرب -البن الحسن ال ُهنابً -تحقٌق :د .دمحم العربً -ط 1409 - ،1جامعة أمالقرى. موسوعة كشاؾ اصطبلحات الفنون والعلوم -التهانوي.النهاٌة فً ؼرٌب الحدٌث واألثر ،البن األثٌر ،مكتبة عٌسى البابً الحلبً.ٓخرؼًخ :حُظَحؿْ أخبار القضاة -وكٌع بن الجراح.األعبلم ،لخٌر الدٌن الزركلً ،دار العلم للمبلٌٌن بٌروت ،ط 1993،11م.الفوابد البهٌة فً تراجم الحنفٌة ،لئلمام دمحم عبد الحً اللكنوي ،اعتنى به أحمد الزعبً ،دار األرقم ،بٌروت ،ط، 11418 - 1997. ػخًٓ٘خ :حُِٛي ٝحَُهخثن -إحٌاء علوم الدٌن -ألبً حامد الؽزالً -مطابع الحلبً بمصر 1358هـ. حُلٜخٍّ حُل٘٤ش أ: ٫ٝك َّٜح٣٥خص حُوَآٗ٤ش السورة ورقمها الصفحة اآلٌة ورقمها 002البقرة ٕٔ١ ﮊ ﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﮋ 22 002البقرة ٖٔ١ ﮚ ﮙ ﮘﮗ ﮖ ﮇ ﮆ ﮅ ﮄ ﮃ ﮂ ﮁ ﮀ ﮍ ﮌ ﮋ ﮊ ﮦ ﮦ ﮥ ﮤ ﭩ ﭨﮡ ﮠ ﮟ ﮞ ﮝ ﮜ ﮛ 121, 127 002البقرة ٗٔ٨ ﮀﭿ ﭾ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭹ ﭸ ﭷ ﭶ ﭽ ﭼﭻ ﭺ ﮋ ﮃ ﮂ ﮁ ﮀﮍ ﮌ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂ ﮉﮈ ﮅ ﮄ ﮇ ﮆ ﮁ ﮇ ﮆ ﮅﮄ ﮊﮗﮖ 178 002البقرة ٘ٔ٩ 002البقرة ﯨ ﯡ ﯠ ﯟ ﯞ ﯝﯧ ﯦ ﯣ ﯢ ﯥ ﯤ ﯖﯕ ﯔ ﯓ ﮱ ﮋ ﯧ ﯦ ﯥﯤ ﯩ ﯱ ﯰ ﯯ ﯮﯭ ﯬ ﯫ ﯪ ﯨ ﯨ ﮈ ﯻﯺﯹ ﯸﯷﯶﯵ ﯴ ﯳ ﯲ ﯾﮉ ٔ٩ٙﰋ ﰊ ﰉ ﰈ ﰇ ﰆ ﰅ ﰄ ﰃ ﰂﰁ ﰀ ﯿ ﰌ ﰕﰔﰓ ﰋﰑﰐﰏ ﰊﰍ ﰚﰙﰘﰗﰖ ﰢﰡﰠﰟﰞﰝﰜﰛ ﭾﰣ ﮭ ﮪ ﮫﮪ ﮩﮨ ﮊﮰﮯ ﮮ ﮦﮦﮥ ﮤﭩﭨﮡﮠﮋ 171 178 002البقرة ٕٔ١ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭹﭸ ﭷ ﭶ ﭽ ﭼﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﮋ ﮂ ﮁ ﮀ ﮍﮌ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂﮉ ﮈ ﮅ ﮄ ﮇ ﮆ ﮁ ﮀ ﭿ ﭾ ﮟ ﮞ ﮝ ﮜ ﮛ ﮚ ﮙ ﮘ ﮗﮖ ﮇ ﮆ ﮅ ﮄ ﮃ ﮊ ﮮ ﮭ ﮪ ﮫ ﮪﮩ ﮨ ﮦ ﮦﮥ ﮤ ﭩ ﭨ ﮡ ﮠ 112 002البقرة ٖٕٔ ﭢ ﭭ ﭬﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﮋ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭥ ﭤ ﭣ ﭾ ﮇ ﮆ ﮁ ﮀ ﭿ ﭾ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺﭹ ﭸ ﭷ ﭶ 105, 107 002البقرة ٕٖٕ ﮇ ﮆ ﮅ ﮄﮃ ﮂ ﮁ ﮀ ﮍ ﮌ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂ ﮉ ﮈ ﮅ ﮄ ﮋ ﮗﮖ ﭨﮡ ﮠ ﮟ ﮞ ﮝﮜ ﮛ ﮚ ﮙ ﮘ ﮊﮨﮦﮦﮥﮤﭩ 106 002البقرة ﯢ ﯥ ﯤ ﯖﯕ ﯔ ﯓ ﮱ ﮰ ﮯﮮ ﮭ ﮪ ﮫ ﮪ ﮩ ﮋ ﯬﯫ ﯪ ﯨ ﯨ ﯧ ﯦ ﯥ ﯤ ﯩﯨ ﯡ ﯠ ﯟ ﯞ ﯝﯧ ﯦ ﯣ ٖٖٕ ﯹ ﯸﯷﯶ ﯵ ﯴ ﯳ ﯲ ﯱﯰ ﯯ ﯮ ﯭ ﰈ ﰇ ﰆ ﰅﰄﰃ ﰂ ﰁ ﰀ ﯿ ﯾ ﮉ ﮈﯻﯺ ﭾﰓ ﰋ ﰑﰐﰏ ﰊ ﰍ ﰌ ﰋﰊ ﰉ 104 002البقرة ٕٖ٨ ٕٖ٩ ﭢ ﭭ ﭬ ﭫﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﮋ ﮊﭪﭩﭨﭧﭦﭥ ﭤﭣ 178 002البقرة ﯱ ﯰ ﯯ ﯮﯭ ﯬ ﯫ ﯪ ﯨ ٕٓ٨ ﯵ ﯴ ﯳﯲ ﮊﯷﯶ 002البقرة ﭢ ﭭ ﭬﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﮋ ﭼ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭ ﭬ ﭫ ﭪ ﭩﭨ ﭧ ﭦ ﭥ ﭤ ﭣ ﭸ ﭷ ﭶﭽ ﮄﮇﮆﮁ ﮀﭿﭾﭽﭼﭻﭺﭹ ﮖ ﮇ ﮆ ﮅ ﮄ ﮃ ﮂ ﮁ ﮀ ﮍﮌ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂﮉ ﮈ ﮅ ٕ ٕ٨ﮩ ﮨ ﮦ ﮦ ﮥﮤ ﭩ ﭨ ﮡ ﮠ ﮟ ﮞﮝ ﮜ ﮛ ﮚ ﮙ ﮘ ﮗ ﯦ ﯣﯢ ﯥ ﯤ ﯖ ﯕ ﯔ ﯓ ﮱ ﮰ ﮯﮮ ﮭ ﮪ ﮫ ﮪ ﯬ ﯫ ﯪ ﯨ ﯨ ﯧﯦ ﯥ ﯤ ﯩ ﯨ ﯡ ﯠ ﯟ ﯞ ﯝ ﯧ ﯮﯭ ﯶ ﯵ ﯴ ﯳ ﯲ ﯱﯰ ﯯ ﯸﯷ ﯹ ﭾ ﰂ ﰁ ﰀ ﯿ ﯾ ﮉﮈ ﯻﯺ 105, 509 002البقرة ﯨ ﯨ ﯧ ﯦ ﯥ ﯤﯩ ﯨ ﯡ ﯠ ﯟ ﯞ ﯝﯧ ﯦ ﯣ ﯢ ﯥ ﯤ ﮋ ﯶ ﯵ ﯴ ﯳ ﯲ ﯱ ﯰ ﯯ ﯮ ﯭ ﯬﯫ ﯪ ٕ٨ٙ ﯷ ﰅﰄﰃ ﰂ ﰁﰀ ﯿ ﯾ ﮉ ﮈ ﯻﯺﯹ ﯸ ﭾ ﰊ ﰍ ﰌ ﰋﰊ ﰉ ﰈ ﰇﰆ 181, 182, 184 003آل عمران ﯳ ﯲ ﯱ ﯰ ﯯ ﯮﯭ ﮋ ﯵﯴ ١١0ﰃ ﰂ ﰁ ﰀ ﯿ ﯾ ﮉ ﮈ ﯻﯺﯹ ﯸﯷ ﯶ ﭾ ﰈ ﰇ ﰆ ﰅﰄ 70 003آل عمران ﭢ ﭭ ﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨﭧ ﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﮋ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯﭮ ﭭ ﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭥ ﭤ ﭣ 292 ٗ٘ٔ ﯨﯧﮋ 175 ﮀ ﭿ ﭾ ﭽﭼ ﭻ ﭺ ﭹ ﭸ ﭷ ﭶ ﭽﭼ ﮇﮆﮁ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂﮉ ﮈ ﮅ ﮄ ﮃ ﮂﮁﮀﮍﮌ ﭨ ﮡ ﮠ ﮟﮞ ﮝ ﮜ ﮛ ﮚ ﮙ ﮘ ﮗ ﮖ ﮇﮆ ﮅ ﮄ ﮊﮤﭩ 004النساء ٘00 ﯨﯡﯠﯟﯞﯝﯧ ﮊﯤﯩ 004النساء ٕٔ0 ﭭ ﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨﭧ ﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﮋ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭦ ﭥﭤ ﭣ ﭢ ﮈ ﮅ ﮄ ﮇ ﮆ ﮁ ﮀﭿ ﭾ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭹ ﭸ ﭷﭶ ﭽ ﭼ ﭾ ﮃ ﮂﮉ ﮆﮅﮄﮃﮂ ﮁﮀﮍﮌﭿ ﮦ ﮥ ﮤ ﭩ ﭨﮡ ﮠ ﮟ ﮞ ﮝ ﮜ ﮛ ﮚ ﮙ ﮘﮗ ﮖ ﮇ ﮊ ﯕ ﯔ ﯓ ﮱ ﮰﮯ ﮮ ﮭ ﮪﮫ ﮪ ﮩ ﮨ ﮦ 105, 106 004النساء ٕ٘0 ﮄﮃ ﮂ ﮁ ﮀ ﮍ ﮌ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂ ﮉ ﮈ ﮅ ﮄ ﮇ ﮆ ﮋ ﭩ ﭨ ﮡ ﮠ ﮟ ﮞ ﮝ ﮜ ﮛ ﮚﮙ ﮘ ﮗ ﮖﮇ ﮆ ﮅ ﯖ ﯕﯔ ﯓ ﮱ ﮰ ﮯ ﮮ ﮭ ﮪ ﮫ ﮪ ﮩ ﮨ ﮦﮦ ﮥ ﮤ ﮊ ﯤ ﯩ ﯨ ﯡ ﯠﯟ ﯞ ﯝ ﯧ ﯦﯣ ﯢ ﯥ ﯤ 178 004النساء ٕ٩0 ﭸﭷ ﭶ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭ ﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﮋ ﭿ ﭾ ﭽ ﭼﭻ ﭺ ﭹ ﮊﮆﮁﮀ 171, 421 004النساء ﮱﮰﮯﮮﮭﮪﮫﮪﮩ ﮨﮦﮦﮥﮤﭩﮋ ﯢ ﯥ ﯤﯖ ﯕ ﯔ ﯓ ﯨﯡﯠ ﯟﯞﯝﯧﯦﯣ ٖٗ0 ﯱ ﯰﯯ ﯮ ﯭ ﯬ ﯫ ﯪ ﯨ ﯨ ﯧ ﯦ ﯥ ﯤ ﯩ ﯳﯲ ﮊﯶ ﯵ ﯴ 178 004النساء ٘٨0 ﯨ ﯨﯧ ﯦ ﯥ ﯤ ﯩ ﯨ ﯡ ﯠ ﯟ ﯞ ﯝ ﯧ ﯦ ﯣ ﯢ ﯥ ﮋ ﯱ ﯰ ﯯ ﯮﯭ ﯬ ﯫ ﯪ ﯴﯳ ﯲ ﮊ 538 004النساء ﰉ ﰈ ﰇ ﰆ ﰅﰄﰃ ﰂ ﰁ ﰀ ﯿ ﯾ ﮉ ﮋ ﰑﰐ ﰏ ﰊﰍ ﰌ ﰋﰊ ﰕﰔﰓ ﰋ ﭮﭑ ٔٓٔ ﭭ ﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭ ﭬﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭦ ﭥ ﭤ ﭣ ﭢ ﭾ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭹﭸ ﭷ ﭶ ﭽ ﭼ ﭻ ﮀ ﭿ ٖٓٔ ﮄ ﮃ ﮂ ﮁ ﮀ ﮍ ﮌﭿ ﭾ ﮃﮂ ﮉ ﮈ ﮅ ﮄ ﮇ ﮆ ﮁ ﭩ ﭨﮡ ﮠ ﮟ ﮞ ﮝﮜ ﮛ ﮚ ﮙ ﮘ ﮗ ﮖ ﮇ ﮆ ﮅ ﮨﮦﮦﮥ ﮤ ﮊﮪﮩ 176, 179 005المابدة ﯕﯔ ﯓﮱﮰﮯﮮﮭﮪﮫﮪﮩﮨﮦﮦﮥﮤﮋ ﯨ ﯨ ﯧ ﯦ ﯥ ﯤ ﯩ ﯨ ﯡ ﯠﯟ ﯞ ﯝ ﯧﯦ ﯣ ﯢ ﯥ ﯤ ﯖ ٕ00 ﯵ ﯴ ﯳ ﯲ ﯱﯰ ﯯ ﯮ ﯭ ﯬﯫ ﯪ ﯶ ﯹ ﯸﯷ ﭾ ﯿ ﯾ ﮉ ﮈ ﯻﯺ 236 005المابدة ﭭﭬﭫﭪﭩﭨﭧﭦ ﭙﭘﭗﭖﭱﭰﭯﭮﭑﮋ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰﭯ ﭮ ﭭﭬ ﭫ ﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭦ ﭥ ﭤ ﭣ ﭢ 121 ٖ00 ﯦﯣﯢ ﯥﯤﯖﯕﯔﮋ 509 ﮄ ﮇ ﮆ ﮁ ﮀ ﭿ ﭾ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺﭹ ﭸ ﭷ ﭶ ﭽ ﭼ ﭾ ﮅ ﮄ ﮃ ﮂ ﮁ ﮀﮍ ﮌ ﭿ ﭾ ﮃ ﮂ ﮉ ﮈﮅ 006األنعام ٔٓ٨ ﯣ ﯢﯥ ﯤ ﯖ ﯕ ﯔ ﯓ ﮱ ﮰ ﮯ ﮮ ﮭ ﮪ ﮋ ﯥﯤﯩﯨﯡﯠﯟﯞﯝﯧﯦ ﯧﯦ ﮊ 110 006األنعام ٔٔ٩ ﭢﭭﭬﭫﭪﭩﭨ ﭧﭦﭙﭘﭗﭖﭱﭰﭯﭮﭑﮋ ﭦ ﭥ ﭤﭣ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭ ﭬ ﭫﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭾ 121, 125 ٌ010ونس ٖٙ ﭢ ﭭﭬ ﭫ ﭪ ﭩﭨ ﭧ ﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﮋ ﮊﭥﭤﭣ 63 014إبراهٌم ٕ١ ﭽ ﭼﭻ ﭺ ﭹ ﭸﭷ ﭶ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭ ﮋ ﮊﮁﮀﭿﭾ 63 016النحل ٩00 ﮊ ﭷ ﭶ ﭽ ﭼ ﭻ ﭺﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭭ ﭬ ﮋ 54 016النحل ٕٙ0 ﯸﯷﯶ ﯵ ﯴ ﯳ ﯲ ﯱ ﯰ ﯯ ﯮ ﯭ ﮋ ﭾ ﰂ ﰁ ﰀ ﯿ ﯾ ﮉ ﮈ ﯻﯺﯹ 22 016النحل ٔٓٙ ﮍﮌﭿﭾﮃﮂﮉﮈﮅﮄﮇ ﮆﮁﮀﭿﭾﭽﮋ ﭾﮇﮆﮅﮄﮃﮂﮁﮀ 121 016النحل ٕٔٙ ﮊ ﯮﯭ ﯬ ﯫ ﯪ ﯨ ﯨﯧ ﯦ ﯥ ﯤ ﯩ ﯨ ﯡ ﮋ 108 017اإلسراء ٖٖ ﭩ ﭨ ﮡ ﮠ ﮟ ﮞ ﮝ ﮜﮛ ﮚ ﮙ ﮘ ﮗ ﮖ ﮇ ﮆ ﮋ ﮊ ﮪ ﮫ ﮪ ﮩ ﮨﮦ ﮦ ﮥ ﮤ 108 031لقمان ٔ٩ 045الجاثٌة ﰘﰗﰖﰕﰔ ﰓ ﰋ ﰑﰐ ﰏ ﰊ ﰍ ﮋ ٕٖ ﭾﰣﰢﰡﰠﰟﰞﰝﰜﰛﰚﰙ 064التؽابن ٔٙ ﯥ ﯤ ﯖ ﯕ ﯔ ﯓ ﮱ ﮰﮯ ﮮ ﮭ ﮪ ﮫ ﮪ ﮩ ﮨ ﮦ ﮋ ﮊﯢ 109, 184 065الطبلق ٙ ﭩ ﭨ ﭧﭦ ﭙ ﭘ ﭗ ﭖ ﭱ ﭰ ﭯ ﭮ ﭑ ﮋ ﭪ ﭱ ﭰ ﭯﭮ ﭭ ﭬ ﭫﭪ ﭩ ﭨ ﭧ ﭦ ﭥﭤ ﭣ ﭢ ﭭ ﭬ ﭫ ﮊﭽﭼﭻﭺ 104 069الحاقة ٔ٘ ﮊﮮ 074المدثر ٗ١ ﭾﰳ ﰍ ﰌﰰ ﮋ 63 089الفجر ٘ ﮊﭣ ﭢﭭﭬﭫﭪﭩﮋ 508 094الشرح ٙ ﮊﯠ ﯟ 099الزلزلة ١ ﮊﮍﮌﭿﭾﮃﮂﮉﮋ ﰓ ﰋ ﭾﰕ ﰔ ﰑ ﰐﰏ ﰊ ﰍ ﰌ ﰋﰊ ﰉ ﮋ ﮭﮪﮫﮋ ﯞﯝ ﯧﮋ 54 63 63 174 173 ػخٗ٤خ :ك َّٜح٧كخى٣غ حُ٘ز٣ٞش حَُ٘٣لش • ادخروا الثلث وتصدقوا بما بقً 176 • إذا اجتمع الحبلل والحرام ؼلب الحرام 229, 230, 235, 446, 591 ِإذَا أ َ َم ْرتُكُ ْم ِبؤ َ ْمر فَؤْتُوا ِم ْنه ُ َما ا ْست َ َ ط ْعت ُ ْم 181, 184 ت فَقُ ْل الَ ِخبلَبَةَ ِإذَا بَاٌَ ْع َ • ار ِفً كُ ِّل ِس ْل َعة ا ْبت َ ْعت َ َها ثَبلثَ لَ ٌَال ت فَقُ ْل الَ ِخ َبل َبةَ ثُم أ َ ْن َ ِإذَا َبا ٌَ ْع َ ت ِب ْال ِخ ٌَ ِ س َها أحدكم فً صبلته فلم ٌدر واحدة صلى أم اثنتٌن فلٌبن على واحدة ،فإن لم ٌتٌقن صلى اثنتٌن أم ثبلثا إذا َ فلٌبن على اثنتٌن ،فإن لم ٌدر أثبلثا صلى أم أربعا فلٌبن على ثبلث ولٌسجد سجدتٌن قبل أن ٌسلم 65 ْ ْ ح الشك َو ْل ٌَب ِْن َع َلى َما ا ْستَ ٌْقَنَ 64 صبل ِت ِه ،فَ َل ْم ٌَد ِْر َك ْم َ ِإذَا شَك أ َ َحدُكُ ْم ِفً َ صلى ثَبلثا أ َ ْم أ َ ْر َبعا ،فَل ٌَط َر ِ • • • • 228, 85, 343 343 • ِإذَا َو َجدَ أ َ َحدُكُ ْم ِفً بَ ْ ًَء أ َ ْم الَ ،فَبلَ ٌَ ْخ ُر َجن ِمنَ ْال َمس ِْج ِد َحتى ٌَ ْس َم َع ط ِن ِه َ شٌْبا ،فَؤ َ ْش َك َل َعلَ ٌْ ِه أَخ ََر َج ِم ْنه ُ ش ْ 64 ص ْوتا ،أَو ٌَ ِجدَ ِرٌحا َ 264, ان ْالخ ََرا ُج ِبالض َم ِ 265 • الدٌن بالدٌن أو النسٌبة بالنسٌبة 399 • الشرٌك أحق من الخلٌط والخلٌط أحق من ؼٌره 497 • الصلح جابز بٌن المسلمٌن إال صلحا حرم حبلال ،أو أحل حراما ،والمسلمون على شروطهم ،إال شرطا 387 حرم حبلال ،أو أح ّل حراما 37 ْال ُم ْس ِل ُمونَ تَتَكَافَؤ ُ ِد َما ُإهُ ْم • المسلمون على شروطهم إال شرطا حرم حبلال ،أو أحل حراما ضً والزعٌم والؽارم ال َم ِنٌحة مردودة ،والعَارٌة مإد ّاة ،والدٌْن َم ْق ِ 547 • • • 413 38, • أن الرسول صلى هللا علٌه وسلم قضى بالٌمٌن على المدعى علٌه 69 • إن هللا حرم بٌع الخمر والمٌتة والخنزٌر واألصنام 428 • إن هللا وضع عن أمتً الخطؤ والنسٌان وما استكرهوا علٌه 320 • ب ال َح ِّق َمقَاال ص ِ اح ِ ِإن ِل َ س َعكُ ْم ،فَقَ ْد َجا َء اّللُ ِبالس َع ِة فَكُلُوا َواد ِخ ُروا َوات ِج ُروا، ِإنا كُنا َن َه ٌْنَا ُك ْم َع ْن لُ ُح ِ ًَ ت َ َ وم َها أ َ ْن ت َؤْكُلُوهَا فَ ْوقَ ث َ َبلث ِلك ْ 176 اّلل َعز َو َج ام أٌَا ُم أ َ ْكل َوش ُْرب َو ِذ ْك ِر ِ أ َ َال َو ِإن َه ِذ ِه ْاألٌَ َ ا ْنت َِظ ِري ،فَإِذَا َ ت فَا ْخ ُر ِجً ِإلَى الت ْن ِع ٌِم ،فَؤ َ ِه ِلًّ ِم ْنه ُ ،ثُم ْالقَ ٌْنَا ِع ْندَ َكذَا َو َكذَا -قَا َل أَظُنُّهُ قَا َل ؼَدا َ -ولَ ِكن َها ط َه ْر ِ 167 ص ِب ِك أَو -قَا َل -نَ َف َق ِت ِك َعلَى قَد ِْر نَ َ أٌَُّ َما ِإهَاب د ُ ِب َػ َف َق ْد َ 25 ط ُه َر • ان ْالؽَن َِم ان ِ اإل ِب ِل َوال ت ََوضبُوا ِم ْن أ َ ْلبَ ِ ت ََوضبُوا ِم ْن أ َ ْلبَ ِ 490 جار الدار أحق بالدار ت ُّ الط ُرقُ ،فَبلَ سل َم ال ُّ ص ِ ّرفَ ِ س ْم ،فَإِذَا َوقَ َع ِ َج َع َل َرسُو ُل ِ ت ال ُحد ُود َُ ،و ُ ش ْف َعةَ ِفً كُ ِّل َمال لَ ْم ٌُ ْق َ صلى هللا ُ َعلَ ٌْ ِه َو َ اّلل َ شُ ْفعَةَ 494, 495 • خرجنا مع النبً فلم نؽنم ذهبا وال ورقا 363 • دع ما ٌرٌبك إلى ما ال ٌرٌبك 231 • ًَء فَاجْ تَ ِنبُوهُ فَإِذَا نَ َه ٌْتُكُ ْم َع ْن ش ْ 109 • فنهاهم النبً صلى هللا علٌه وسلم عن أن ٌقطعوا علٌه بولته 112 • فهبه له ولك كذا وكذا 106 • قضى رسول هللا صلى هللا علٌه وسلم بالشفعة فً كل ما لم تقسم ربعة أو حابط ،ال ٌحل له أن ٌبٌع حتى 490 ٌإذن شرٌكه ،فإن شاء أخذ وإن شاء ترك ،فإذا باع ولم ٌإذنه فهو أحق به • قضى رسول هللا صلى هللا علٌه وسلم بالشفعة فً كل ما لم ٌقسم ،فإذا وقعت الحدود ،وصرفت الطرق ،فبل 489 شفعة • ال تبع ما لٌس عندك 399 • ال شفعة إال فً دار أو عقار 495 • ار الَ َ ض َر َر َوالَ ِ ض َر َ ال ٌحل سلؾ وال بٌع وال شرطان فً بٌع ،وال ربح ما لم تضمن ،وال بٌع ما لٌس 263 عندك 64 ص ْوتا أَو ٌَ ِجدَ ِرٌحا ص ِر ْ ؾ َحتى ٌَ ْس َم َع َ الَ ٌَ ْن َ 64 ص ْوتا أَو ٌَ ِجدَ ِرٌحا ص ِر ْ ؾ َ -حتى ٌَ ْس َم َع َ الَ ٌَ ْن َف ِت ْل -أَو الَ ٌَ ْن َ • لو ٌعطى الناس بدعواهم الدعى قوم دماء رجال وأموالهم ،ولكن الٌمٌن على المدعى علٌه 69 • لو ٌعطى الناس بدعواهم ،لذهب دماء قوم وأموالهم ،ذكروها باهلل ضوء لَ ْوال أ َ ْن أَشُق َعلَى أُم ِتً أل َ َم ْرت ُ ُه ْم ِبال ِ ّ اك َم َع كُ ِّل ُو ُ س َو ِ 70 • • • • • • • • • 38 53 105 169 • الحبلل الحرام ما اجتمع الحبلل والحرام إال ؼلب َ ٌرهُ فَقَ ِلٌلُهُ َح َرام َما أ َ ْسك ََر َك ِث ُ 38 • ما رآه المسلمون حسنا فهو عند هللا حسن 189 • مثلً كمثل رلج استوقد نارا ،فلما أضاءت ما حولها جعل الفراش وهذه الدواب التً ٌقعن فً النار ،فٌقعن فٌها ،وجعل ٌحجزهن وٌؽلبنه فٌتقحمن فٌها فذلك مثلً ومثلكم ،أنا آخذ بحجزكم عن النار ،هلم عن النار، 110 هلم عن النار ،فتؽلبونً تقحمون فٌها • َم ْن اشترط شرطا لٌس فً كتاب هللا ،فلٌس له ،وإن اشترط مابة شرط 387 • َمن باع عبدا وله مال فماله للبابع إال أن ٌشترطه المبتاع 251 • من ضار أضر هللا به ،ومن شاق شاق هللا علٌه 106 • نهى النبً صلى هللا علٌه وسلم عن بٌع الكالا بالكالا 479 • نهى عن بٌع وسلؾ 332 • 231 • ػخُؼًخ :ك َّٜحُوٞحػي حُلو٤ٜش • إذا اتسع األمر ضاق 175, 176 174, • إذا اجتمع الحبلل والحرام َؼلَب الحرام 229, 230, 591 228, • إذا اجتمع الفسخ واإلجازة ،بطلت اإلجازة إال فً صورتٌن 438 • إذا اجتمع المباشر والمتسبب أضٌؾ الحكم إلى المباشر 522 • إذا اجتمع حظر وإباحة ؼلب جانب الحظر 235 • إذا اجتمعت اإلشارة والعبارة ،واختلؾ موجبهما ؼلبت اإلشارة 355 • إذا اطلع المشتري على عٌب فً المبٌع فهو بالخٌار إن شاء أخذه بجمٌع الثمن ،وإن شاء 342 رده • إذا افتقر السبب إلى االجتهاد لم ٌثبت إال بحكم الحاكم 510 • إذا انقطع المثل فً المثلً تعتبر القٌمة وقت القضاء 523 • إذا بطل الشًء بطل ما فً ضمنه 244 • إذا تعارض مفسدتان روعً أعظمهما ضررا بارتكاب أخفهما 113 108, • إذا تعذر إعمال الكبلم ٌهمل 316 • إذا تعذر األصل ٌصار إلى البدل 559, 573 177, • إذا حرم الشًء حرم ثمنه 449 448, • إذا زال المانع عاد الممنوع 447, 587 129, • إذا زال المانع مع وجود المقتضً عاد الحكم 340 • إذا سقط التابع سقط المتبوع 244 243, • إذا ضاق األمر اتسع 176, 454, 475 175, • استعمال حُ٘خّ كـش ٣ـذ حُؼَٔ رٚ 32 • استعمال الناس حجة ٌجب العمل بها 465 210, • إسقاط الشًء قبل ثبوته وثبوت سببه محال 337 • أصل ما انبنى علٌه اإلقرار أنً أعمل الٌقٌن وأطرح الشك وال أستعمل الؽلبة 70, 86 • إعمال الكبلم أولى من إهماله 315 • إقرار المقر ٌلزمه دون ؼٌره 338 • اإلبراء هل هو إسقاط أو تملٌك 302 283, • األجر والضمان ال ٌجتمعان 529 269, • اإلشارة المعهودة من األخرس كالبٌان باللسان 204 • األصل إضافة الحادث إلى أقرب أوقاته 74, 80 • األصل اإلباحة 81 • األصل االحتٌاط فً العادات 82 • األصل العدم 86, 87 73, 74, • األصل المستقر أنه ال ٌعتد ألحد إال بما عمله ،أو تسبب إلٌه ،بؤسباب ونحو ذلك 81 • األصل أن البٌان بالكتاب بمنزلة البٌان باللسان 205 • أهَ رٜ٣ ٫ٝ ،ٚيم ػِ ٠ارطخٍ كن حُـ ٫ٝ ،َ٤ربُِحّ حُـ َ٤كوًخ األصل إٔ حَُٔء ٣ؼخَٓ ك ٢كن ٗلًٔٔ ٚخ َّ 47 • األصل أن ما فً ٌد اإلنسان أنه ملكه ،ما لم ٌد ّل على خبلفه عبلمة معٌنة 82 • األصل براءة الذمة 70, 86, 449, 530, 531 68, 69, • األصل بقاء ما كان على ما كان 86, 119, 449, 450 53, 65, • األصل فً األفعال العدم 73 • األصل فً البٌوع اإلباحة 463 431, • األصل فً الحقوق العدم 80 • األصل فً الصفات العارضة العدم 449 73, • األصل فً الضمان أن ٌضمن المثلً بمثله ،والمتقوم بقٌمته 270 • األصل فً العادات اإلباحة 81 • األصل فً العقود الصحة 511, 572, 585 447, • األصل فً العقود والشروط الجواز والصحة ،وال ٌحرم وٌبطل إال ما دل الشرع على تحرٌمه وإبطاله، 81 نصا ،أو قٌاسا عند من ٌقول به • األصل فً الكبلم الحقٌقة 75, 86 • األصل فً المعامبلت اإلباحة 400 398, • األصل فً كل حادث تقدٌره بؤقرب زمن 80 • االضطرار ال ٌبطل حق الؽٌر 130, 525 126, • االضطرار ال ٌبطل حق ؼٌره 525 • االعتبار فً المقدرات الشرعٌة بما ثبت مقدرا فً الشرع وما جهل أمره فاالعتبار فٌه بالعرؾ 208 • اإلقالة هل هً فسخ أو بٌع 305, 591 283, • اإلقرار كـش هخَٛس 47 • األمر إذا دار بٌن الحقٌقة والمجاز تترجح الحقٌقة وٌترك المجاز 212 • األمر إذا ضاق اتسع 454, 559 174, األمر بالتصرؾ فً ملك الؽٌر باطل 367, 532, 584 366, • األهىر توقاصدها 43, 59, 292, 294, 585 20, • • األوصاؾ ال تقابل بالثمن 448 • الباطل والفاسد عندنا مترادفان 336 • البعض المقدور علٌه هل ٌجب 86 • البقاء أسهل من االبتداء 582 453, • التابع تابع 239, 246, 251, 255, 591 228, • التابع ال ٌتقدم على المتبوع 246 • التابع ال ٌفرد بحكم 242 • التابع ٌثبت له حكم أصله 241 • التخصٌص بالعرؾ الشرعً 209 • التصرؾ ػِ ٠حَُػ٤ش ٓ٘ ١ٞرخُِٜٔلش 47 • التعٌٌن رخُؼَف ًخُظؼ ٖ٤٤رخُ٘ٚ 206 32, 197, • التقٌٌد الثابت بالعرؾ – فً الوكالة وؼٌرها – كالثابت بالنص 206 • الثابت بالبٌنة العادلة ،كالثابت معاٌنة 81 • الثابت بالضرورة ٌقدر بقدرها 130 • الثابت بالعرؾ كالثابت بالنص 213, 541 197, • الثابت بالعرؾ كالثابت بدلٌل شرعً 197 • الثابت عادة كالمتٌقن 82 • الجهل باألحكام فً دار اإلسبلم لٌس عذرا 543 525, • الجواز الشرعً ٌنافً الضمان 269 • الحاجة تنزل منزلة الضرورة عامة كانت أو خاصة 131, 142, 145 59, • الحرام ال ٌحرم الحبلل 235 • الحقٌقة تترك بداللة العادة 212 • الحكم المقٌد بالضرورة مقدر بقدرها 130 • الحوالة هل هً بٌع أو استٌفاء 299 • 53, الخراج بالضمان 228, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 273, 274, 277, 279, 280, 339, 543, 591 83 الذّمة إذا عمرت بٌقٌن فبل تبرأ إال بٌقٌن • الرخص ال تناط بالمعاصً 187, 561 186, • الرهن ؼٌر مضمون ،إال فً ثمانً مسابل 429 • الزابل العابد هل هو كالذي لم ٌزل أو كالذي لم ٌعد 308, 591 283, • الساقط ال ٌعود كما أن المعدوم ال ٌعود 245 244, • السكوت فً معرض الحاجة بٌان 316 • السإال كالمعاد فً الجواب 317 • السإال معاد فً الجواب 451 317, • الشروط الفاسدة تفسد العقود 387 • الضرر األشد ٌزال باألخؾ 524 523, • الضرر األشد ٌزال بالضرر األخؾ 501, 524, 582 112, • الضرر ال ٌزال بالضرر 137, 453, 579 115, • الضرر ال ٌزال بمثله 115, 118, 138 114, • الضرر ال ٌكون قدٌما 119 81, • 283, 20, • الضرر يزال 43, 52, 59, 110, 111, 114, 115, 119, 120, 138, 158, 159, 160, 161, 516 • الضرر ٌزال بقدر اإلمكان 117 • الضرورات تبٌح المحظورات 124, 127, 139, 458 120, • الضرورات تبٌح المحظورات بشرط عدم نقصانها عنها 123, 124 120, • الضرورة تقدر بقدرها 134, 526 128, • الظفر بالحق 345 344, • الظن الؽالب ٌنزل منزلة التحقٌق 82 • العادة المطردة فً ناحٌة ،هل تنزل عادتهم منزلة الشرط 198 20, • العادج هحكوح 32, 43, 52, 58, 59, 143, 188, 194, 199, 204, 210, 223, 454, 530, 591 • العبرة فً العقود للمعانً ال لؤللفاظ والمبانً 454 • العبرة فً العقود للمقاصد والمعانً ال لؤللفاظ والمبانً 288, 292, 580 286, • العبرة للؽالب الشابع ال للنادر 199 • العجماء جرحها جبار 524 • العرؾ الجاري فً المعامبلت كالمشروط فً العقد 456 • العرؾ الذي تحمل علٌه األلفاظ إنما هو المقارن السابق دون المتؤخر البلحق 213 • العرؾ والعادة ٌرجع إلٌه فً كل ُح ْكم َحكَم الشارع به ولم ٌحده العٌن المستعارة للرهن ،هل المؽلّب فٌها جانب الضمان أو جانب العارٌة 296, 297, 591 224 283, • الؽالب مساو للمحقق 82 • الؽرم بالؽنم 268, 272, 274, 279, 339, 519, 581 266, • الؽنم بالؽرم 257, 265, 266, 271, 277, 279, 280, 543, 580, 581 155, • ألفاظ الواقفٌن تبنى على عرفهم 204 • الفرع ٌؤخذ حكم األصل 561 • الفرع ٌسقط إذا سقط األصل 245 243, • الفسخ هل ٌرفع العقد من أصله ،أو من حٌنه 350 • القدٌم ٌترك على قدمه 119 39, 79, • القٌاس ال ٌصار إلٌه مع النص 84 • • الكتاب كالخطاب 452, 453 205, • المباشر ضامن وإن لم ٌتعد 527 • المبنً على الفاسد فاسد 505 • المتسبب ال ٌكون ضامنا ما لم ٌكن متعمدا 528 • المجهول فً الشرٌعة كالمعدوم والمعجوز عنه 184 • المشروط عرفا كالمشروط شرعا 196 • الوشقح تجلة التيسير 43, 58, 59, 111, 120, 163, 174, 177, 179, 591 20, • المعتاد كالمشروط 213 • المعدوم شرعا كالمعدوم حقٌقة 82 • المعروؾ ر ٖ٤حُظـخٍ ًخَُٔ٘ ١ٝرْٜ٘٤ ًا ًا كالوشروط شرط • الوعروف عرف 196, 213, 227, 457, 537 32, 211 32, • المعروؾ كالمشروط 340, 457 339, • المعلق بالشرط ٌجب ثبوته عند ثبوت الشرط 453 • المعلوم بالعرؾ كالمشروط بالنص 213 • المعلوم بالعرؾ كالمعلوم بالنص 456, 471, 583 455, • الممتنع عادة كالممتنع حقٌقة 212 82, • المنع الصرٌح نفً لئلذن العرفً 84 • المٌسور ال ٌسقط بالمعسور 180 29, 85, • الناس مشتركون فً الماء والهواء والنار والكؤل 81 • النعمة بقدر النقمة ،والنقمة بقدر النعمة 268 266, • النّعمة بقدر النّقمة ،والنّقمة بقدر النّعمة 266 • الوصؾ فً الحاضر لؽو ،وفً الؽابب معتبر 317 • الٌقٌن ال ٌزال بالشك 59, 60, 65, 68, 75, 90, 591 20, 58, • اليقين ال يزول تالشك 29, 31, 43, 52, 83, 84, 85, 93, 340, 458 3, • إن الحرام ما خالط الحبلل إال ؼلب جانب الحرام 235 • إن العادة تجعل َحكَما َ إلثبات حكم شرعً 191 • إن المعتبر فً جمٌع األشٌاء العرؾ 208 • إن الممنوع شرعا ٌباح عند الحاجة الشدٌدة ،وهً الضرورة 123 • إن قاعدة األٌمان البناء على العرؾ إذا لم ٌضطرب فإن اضطرب فالرجوع إلى 200 اللؽة • إنما تعتبر العادة إذا اضطردت ،فإن اضطربت فبل ،وإن تعارضت الظنون فً اعتبارها 198 فخبلؾ • إنما طؼظزَ حُؼخىس اًح حَ١ىص أ ٝؿِزض 32, 200 • أنه ال ٌفرد بالحكم ألنه إنما جعل تبعا 241 • تخصٌص العموم بالعرؾ ،والعادة ،والشرع ،والسبب الخاص 209 • تصرؾ حٓ٩خّ ػِ ٠حَُػ٤ش ٓ٘ ١ٞرخُِٜٔلش 47 • تعاطً العقود الفاسدة حرام 337 • تعامل الناس من ؼٌر نكٌر ُمنكر أصل من األصول كبٌر 210 • تعتبر العادات إذا اطردت أو ؼلبت 585 199, • ثبوت الحكم فً التبع بثبوته فً األصل 242 • جهالة الثمن موجبة لبطبلن البٌع 456 • حق الشفعة متى دار بٌن أن ٌثبت وبٌن أال ٌثبت ال ٌثبت 505 • حق الشفعة ٌثبت بالبٌع عند العلم به 504 • حٌث كان العٌب ٌثبت الرد 342 • خٌار الرإٌة ٌمنع تمام الملك وخٌار العٌب ٌمنع لزوم الملك بعد التمام 342 • خٌار الشرط ٌثبت باشتراط العاقدٌن 343 • خٌار العٌب والرإٌة ال ٌثبت لؽٌر العاقدٌن 344 • خٌار العٌب ٌسقط بالعلم به وقت البٌع درء المفاسد مقدم على َج ْلب المصالح 343 108 • دفع الضرر عن اإلنسان بإضرار ؼٌره متناقض 504 • دفع المفاسد مقدم على تحصٌل المصالح 504 • ذكر بعض ما ال ٌتجزأ كذكر كله 506 ِذ ْكر بعض ما ال ٌتجزأ كذكر كله 249, 249 • صرٌح القول ٌقدم على ما تقتضٌه داللة الحال 83 • • • ضم الفاسد إلى ؼٌره ٌقتضً فساد الكل 549 341, • فً وقؾ العقود 335 • قد ٌثبت الفرع دون األصل 245, 451 244, • كل تصرؾ تقاعد عن تحصٌل مقصوده فهو باطل 335 • كل عقد اقتضى صحٌحه الضمان ،فكذلك فاسده ،وما ال ٌقتضً صحٌحه الضمان ،فكذلك فاسده 334 • كل ما دعت الضرورة إلٌه من المحظور فإنه ساقط االعتبار على حسب الحاجة ،وبقدر الضرورة 130 • كل ما ورد به الشرع مطلقا وال ضابط له فٌه وال فً اللؽة ٌرجع فٌه إلى العرؾ 200 • كل ٓظَٜف ػٖ حُـ َ٤كؼِ ٚ٤إٔ ٣ظَٜف رخُِٜٔلش 47 • كل من شك فً شًء هل فعله أو ال فهو ؼٌر فاعل فً الحكم 73 • كل من كان له حق على أحد فمنعه إٌاه فله أخذه منه ،ولو دون علمه 344 • ال حجة مع االحتمال الناشا عن دلٌل 82 • ال ضرر وال ضرار 103, 111, 120, 345, 414, 478 53, • ال عبرة بالتوهم 506 77, • ال عبرة بالعرؾ الطارئ 213 • ال عبرة للداللة فً مقابلة التصرٌح 450, 531 83, • ال مساغ لبلجتهاد فً مورد النص 84 • ال ٌترك القلٌل من السنة للعجز عن كثٌرها 85 • ال ٌجوز ألحد أن ٌؤخذ مال أحد ببل سبب شرعً 367 366, • ال ٣ـ٧ ُٞكي إٔ ٣ظَٜف كِٓ ٢ي حُـ َ٤ر ٬إً 48 • ال ٣ـ٧ ُٞكي إٔ ٣ظَٜف كِٓ ٢ي حُـ َ٤ر ٬اًٗٚ 40 • ال ٣ـ٧ ُٞكي إٔ ٣ظَٜف كِٓ ٢ي ؿ َٙ٤ر ٬اًٗٚ 48, 366 • ال ٌزال الضرر بالضرر 502 • ال ٌزال الضرر بمثله 511 • ال ٌنسب إلى ساكت قول 78, 79 • ال ٌنسب إلى ساكت قول ولكن السكوت فً معرض الحاجة إلى البٌان بٌان 78 • ال ٌنسب لساكت قول 316 • ال ٌَ٘٣طـ َ٤ح٧كٌخّ حُٔز٘٤ش ػِ ٠حُِٜٔلش أ ٝحُؼَف رظـ َ٤حُِٓخٕ 32 • ال ٌَ٘٣طـ َ٤ح٧كٌخّ حُ َٔ ْزَِّ٘٤ش ػِ ٠حُِٜٔلش ٝحُؼَف رظـ َ٤حُِٓخٕ 48 • ال ٌنكر تؽٌر األحكام بتؽٌر األزمان 450, 587 213, • ال ٌَ٘٣طـ َ٤ح٧كٌخّ رظـ َ٤حُِٓخٕ رلن ػخر ٍ ض ٓؼَٝف ال ُ َِْ٘ ٘٣ ع ٌٗ ٢ء ٖٓ ٣ي أَكي اٍ ّ َّ٫ 48 • لؤلكثر حكم الكل 185, 450 • لٌس ٧كي إٔ ُ٣لْ ي َ رجَح َ ٍَ ِْ َٓ ٫ٝػش ،ا َّ٫ربًٕ ٛخكز،ٚ َٜٗح ً ٫ٝ ِع َٓ َْ ًؿخ كِِٓ ٢ي ؿ٣ ٫ٝ ،َٙ٤ظوٌ كً ٚ٤ ُٜٝخكز ٚإٔ ُ٣ليع ًُي ّ 40 ًِٚ • ما أبٌح للضرورة ٌقدر بقدرها 130, 473 127, • ما ثبت بزمان ٌحكم ببقابه ما لم ٌوجد دلٌل على خبلفه 80 • ما ثبت بٌقٌن ال ٌرتفع إال بٌقٌن 72, 83 • ما جاز السلم فٌه جاز قرضه ،وما ال فبل 432 • ما جاز بٌعه جاز رهنه ،وما ال فبل 429 • ما جاز بٌعه ،جاز هبته ،وما ال فبل ،وٌستثنى من األول ثبلث صور 430 • ما جاز لعذر بطل بزواله 129, 130, 162 128, • ما حرم أخذه حرم إعطاإه 402, 540 235, • ما حرم استعماله حرم اتخاذه 236 235, • ما حرم فعله حرم طلبه 236 235, • ما صح الرهن به صح ضمانه ،وما ال فبل 430 • ضمن جزإه باألرض إال فً صور ضمن كله ُ ما ُ 386 • ما كان أوله ؼٌر مضمون الٌنقلب مضمونا بتؽٌر الحال 524 • ما كان تملٌكا محضا ال مدخل للتعلٌق فٌه قطعا ،كالبٌع وما كان حبل محضا ٌدخله قطعا ،كالعتق 386 • ما كان صرٌحا فً بابه ووجد نفاذا فً موضعه ال ٌكون كناٌة فً ؼٌره 84 • ما ال ٌمكن التحرز عنهٌ ،كون عفوا "أو" ما ال ٌستطاع االمتناع عنه فهو عفو 182 • من تٌقن الفعل وشك فً القلٌل أو الكثٌر حمل على القلٌل ألنه المتٌقن ،اللهم إال أن تشتؽل الذمة باألصل فبل 72, 86 تبرأ إال بٌقٌن • 39 99, • من تٌقن الفعل وشك فً القلٌل والكثٌر حمل على القلٌل 79 • من سبق إلى مباح فقد ملكه 368 • من شك هل فعل شٌبا أو ال فاألصل أنه لم ٌفعله 73 • من ضمن باإلذن رجع ،وإن أدى ببل إذن .ومن ال فبل ،وإن أدى بإذن وٌستثنى من األول صور 430 • من ضمن ماال فله ربحه 277 262, • من قدر على بعض الشرط لزمه 85 • من قدر على بعض العبادة وعجز عن باقٌها هل ٌلزمه اإلتٌان بما قدر علٌه 85 • من له الؽنم علٌه الؽرم 339 • من له حق على ؼٌره ٌمنعه إٌاه فظفر من ماله بشًء جاز له أن ٌقتضً منه حقه ،سواء كان من جنس حقه 345 أو لم ٌكن منه • منزلة حُٞحُ ٖٓ ٢حَُػ٤ش ُِٓ٘ش حُ ٖٓ ٢ُٞحُ٤ظْ٤ 47 • هل العبرة بالحال أو بالمآل 311, 591 283, • هل العبرة بصٌػ العقود ،أم بمعانٌها 285, 591 283, • ٌتحمل الضرر الخاص لدفع الضرر العام 117 • ٌثبت تبعا ما ال ٌثبت استقبلال 242 • ٌجوز فً التابع من الؽرر ما ال ٌجوز فً المتبوع 259 247, • ٌختار أهون الشرٌن 113 • ٌعتبر العرؾ إذا لم ٌوجد التصرٌح 207 • ٌؽتفر فً التابع ما ال ٌؽتفر فً المتبوع 451 247, • ٌؽتفر فً التّابع ما ال ٌؽتفر فً المتبوع 247 • ٌؽتفر فً التبعٌة ما ال ٌؽتفر فً االستقبلل 248 • ٌؽتفر فً التوابع ما ال ٌؽتفر فً ؼٌرها 248, 260 247, • ٌؽتفر فً الثبوت الضمنً ما ال ٌؽتفر فً األصل 248 • ٌؽتفر فً الشًء إذا كان تابعا ما ال ٌؽتفر إذا كان مقصودا 247 • ٌؽتفر فً الفسوخ ما ال ٌؽتفر فً العقود 352 348, • ٌؽتفر فً الوسابل ما ال ٌؽتفر فً المقاصد 267 ٍحرؼًخ :ك َّٜحُظطز٤وخص حُلو٤ٜش حُٔؼخَٛس • أجرة السمسار 215 • استثمار األوقاؾ بطرٌق المشاركة المتناقصة المنتهٌة بالتملٌك 153 • بٌع االستجرار من العقود البسٌطة السابدة الٌوم 217 • التزامات المقاول فً عقد االستصناع 279 • تسوٌػ التعامل باألجل فً الذهب األبٌض( الببلتٌن) 219 • تطبٌق مبدأ الؽلبة فً األعٌان والمنافع عندما ٌكون وعاء القراض مختلطا 250 • التعامل باألسهم الحبلل ،إذا وضعت فً بنوك ربوٌة 259 • التعامل مع شركات تقوم بؤعمال مشروعة وتتعامل مع البنك بالفوابد 237 • التعامل مع شركات تقوم بؤعمال مشروعة ،وتتعامل مع البنوك بالفوابد 389 • تعوٌض الخروج من السكن 221 • التقابض شرط فً شراء الذهب والفضة 217 • تقسٌم الربح بٌن الشرٌكٌن فً شركة العنان 414 • ثبت حق الردّ بالعٌب كعبلج آلثار التضخم 159 • جواز التؤمٌن التجاري 139 • جواز التعامل فً أسهم شركات قد تضع أموالها فً بنوك ربوٌة 147 • جواز صحة السلم فً أفراد الحٌوان 219 • الحاجة إلى التؤمٌن الصحً 141 140, • الحاجة إلى بدل الخلو 141 • حاجة انتزاع الملكٌة للمصلحة العامة 152 • حساب االبتمان 270 • حكم اشتراط التعوٌض فً العقود لتبلفً الضرر الحاصل( الشرط ال َجزَ ابً) 411 • حكم األسهم الممتازة 272 • حكم األوراق ال ِت ّجارٌة 216 • حكم التؤمٌن على حوادث السٌارات 394 • حكم التؤمٌن فً بطاقات االبتمان 259 • حكم التداول فً الوعاء االستثماري بتطبٌق مبدأ التبعٌة لؤلعٌان والمنافع 253 • حكم التعامل بصكوك اإلجارة بٌعا وشراء 458 • حكم التعامل مع من كان أكثر ماله حرام 98 • الحكم الشرعً للشركة القابضةHolding Company 396 • حكم الضمان فً المضاربة المشتركة 257 • حكم الودابع المصرفٌة فً المصرؾ اإلسبلمً 273 • حكم بدل الخلو أو( تعوٌض الخروج من السكن) 221 • حكم بٌع اإلنسان عضوا من أعضابه لشخص آخر 401 • حكم تضمٌن المصرؾ اإلسبلمً فً معاملة المضاربة المشتركة 136 • حكم تورٌق الدٌن النقدي فً الفقه اإلسبلمً 406 • حكم خطاب الضمان 274 دخول المصرؾ اإلسبلمً كعنصر جدٌد فً المضاربة المشتركة واستحقاقه 225 • حكم الربح • حكم ضمان البنوك لودابع االستثمار 155 • حكم عقد التؤمٌن التجاري 393 • حكم عقود التورٌد 144 • حكم عقود العمل من الباطن 257 • حكم عقود المناقصات 146 • حكم عملٌات الصرؾ اآلجلة 155 • حكم هبة اإلنسان عضوا من أعضابه لشخص آخر 402 • دفع شبهة الؽرر والجهالة فً عقد التؤمٌن 415 • ربط أجور العمال بالمستوى العام لؤلسعار 158 • ضمان البنك ألموال المستثمرٌن ٌتنافى مع نص القاعدة 273 • الضمان بٌن المباشرة والتسبب 281 • عقود المشاركة المتناقصة( المشاركة المنتهٌة بالتملٌك 391 • عملٌات الصرؾ األجنبً 216 • عملٌات المرابحة لآلمر بالشراء 552 256, • فتاوى معاصرة فً منع وضع شروط فاسدة منافٌة لمقتضى العقود 410 • فتح االعتماد المستندي 389 • ما توجٌه قوانٌن الشركات التً تكون قٌمة السهم عند إصدارها قٌمة اسمٌة 256 • ما ورد فً فتاوى بٌت التموٌل الكوٌتً 404 • الربوٌة على الفقراء ومصالح الخٌر مسؤلة صرؾ الفوابد ّ 401 • المشاركة فً شركات أصل نشاطها حبلل إال أنها تتعامل بالحرام 236 • مشروعٌة المشاركة المتناقصة 280 • مشروعٌة بعض العقود الحدٌثة 463 • مشروعٌة خطاب الضمان المصرفً 395 • مشروعٌة ردّ قٌمة الد ٌِّن إذا كان التضخم كبٌرا 161 • مشروعٌة عقد التورٌد 400 398, • مشكلة التضخم واالنكماش 406 405, • مما جاء ضمن األسبلة المطروحة على( بٌت التموٌل الكوٌتً) 218 • موضوع القبض 216 • ً نقل األعضاء البشرٌة من المٌت إلى الح ّ النهً عن بٌع الوفاء فً المعامبلت المالٌة الحدٌثة 403 161 • هل ٌجوز التعامل ببطاقة االبتمان لدٌن قابل للتجدٌد 151 • ٌجوز بٌع العربون فً المعامبلت التجارٌة المعاصرة 219 • • ٔخ :ك َّٜح٧ػّ٬ هخٓ ً • إبراهٌم حُ٘وؼ٢ 25 • ابن أبً عصرون 384 • ابن الصابػ 69 • ابن الصالح 214, 314, 446 74, 87, • حرٖ حُوخٙ 351 73, 90, • ابن القٌم 165, 166, 190, 332, 375, 431, 461, 480, 490 127, • ابن الكتانً 117 34, • اتن تيويح 38, 100, 101, 181, 184, 217, 265, 333, 387, 407, 431, 480 • ابن حجر 106, 252, 452 17, 18, • ابن رفعة 88 • ابن ُٕٞٞ١دمحم رٖ ػِ ٢رٖ أكٔي حُ٘خٓ ٢حُيٓ٘و ٢حُل٘ل٢ 14 • 192, ابن عابدٌن 193, 194, 223, 326, 327, 328, 344, 364, 424, 425, 426, 427, 429, 434, 435, 436, 438, 439, 443, 445, 475, 492, 494, 496, 498, 499, 508, 541 45, • اتن نجين 52, 67, 101, 110, 120, 130, 171, 196, 199, 205, 213, 214, 222, 223, 235, 236, 240, 261, 340 • أبو بكر الشامً 201 • أبو سعٌد الهروي 71 • أبوالبقاء حٌُل١ٞ 22 • أبوالحسن حُِهخم حُظ ُّ ِـ٤ز٢ 45 • أحمد الؽرقاوي 223 222, • اإلسفراٌٌنً 91 • اإلسنوي 41, 66, 75, 76, 81, 132, 234, 336, 352, 353, 375, 376, 437 19, 20, • البغوي 203, 334, 372, 479 74, 24, • الثناني 52, 142 • البٌضاوي 92 • التهانوي 22 • الجىيني 90, 181, 231, 242, 301 51, • الحوىي 42, 51, 52, 172, 201, 223 23, • الدباس 42, 43 • الدبُوسً 44, 45 • حُي١ِٞٛ 41, 265 • 71, 75, الرافعً 88, 198, 199, 201, 215, 242, 252, 289, 290, 292, 304, 313, 335, 337, 352, 353, 354, 360, 372, 373, 379, 380, 384, 431 29, • الزركشي 41, 42, 45, 47, 49, 86, 91, 92, 115, 175, 186, 264, 345, 374, 453 • الزنجانً 19, 66 26, • السثكي 45, 47, 71, 85, 90, 92, 93, 111, 114, 116, 120, 123, 189, 201, 202, 231, 232, 235, 289, 290, 301, 313, 354, 359, 372, 373, 382, 383, 384, 437, 455, 483 • حُٔوخ١ٝ 190, 231, 233 • السيىطي 16, 17, 18, 20, 21, 24, 42, 45, 47, 69, 70, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 85, 103, 104, 108, 109, 111, 114, 120, 172, 174, 189, 190, 198, 199, 200, 229, 231, 232, 234, 235, 237, 240, 261, 263, 266, 267, 284, 288, 289, 309, 310, 312, 320, 321, 334, 335, 352, 355, 357, 359, 360, 361, 362, 374, 375, 378, 381, 382, 383, 385, 422, 423, 429, 430, 431, 432, 433, 437, 446, 479, 482, 483, 485, 589 189, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 49, 59, 61, 67, 68, 86, 88, 90, 91, 92, 124, 128, 130, 171, 204, 205, 214, 215, 241, 242, 243, 248, 297, 300, 303, 306, 336, 337, 348, 350, 365, 366, 370, 371, 387, 403, 419, 420, • الشاطبً 195 165, 19, • الشافعي 27, 42, 43, 44, 47, 67, 70, 71, 72, 74, 76, 83, 86, 90, 107, 120, 121, 123, 124, 132, 174, 175, 198, 201, 211, 214, 233, 234, 252, 263, 287, 288, 335, 344, 363, 364, 384, 509, 510, 547, 549, 570 • الشرنُببللً 225 223, • الشعرانً ػزيحُٛٞخد رٖ أكٔي 14 • الشوكانً 66 • الشٌرازي 86, 92 • العجلونً 189 • العز بن عبدالسبلم 109, 165, 174, 194 93, • العالئي 45, 81, 132, 190, 214, 359, 362 42, • حُـِحُ٢ 201, 202, 233, 303, 350, 353 82, 90, • الفراوي 314 • القاضً أبً الطٌب 71 7, • القرافي 33, 49, 63, 65, 66, 167, 293, 356, 358, 415, 476, 514 • القفال 198, 371, 380 • القونوي 372 • الكاسانً 448, 458, 504 265, • حٌَُه٢ 44, 45, 47, 189, 215, 523 42, 43, • الماوردي 351, 375, 383 71, 75, • 17, 53, النووي 71, 86, 89, 91, 92, 201, 211, 214, 215, 233, 251, 297, 304, 336, 363, 382, 384, 385, 430, 457, 478, 480, 484 90, • إمام الحرمٌن 231, 301 51, 90, • تقً الدٌن الحصنً 186 • زكرٌا البري 395, 396 277, • زٌن حُي ٖ٣أر ٞكل ٚػَٔ رٖ أكٔي حُ٘ٔخع 14 • عبدالرحمن العمادي 222 • عبدالواحد بن عاشر 223 • ٔ َٔ َْه٘ي١ عبلء حُي ٖ٣دمحم رٖ أكٔي حُ َّ 44 • قطب حُي ٖ٣حُُّٔ٘زخ٢١ 49 • دمحم باقر الصدر 276 • ٔ ْ٢ٌِ َِٜ ٢حُ َّ دمحم رٖ ارَح ْ٤ٛحُـخ َؿ َْٓ ّ 44 • دمحم رٖ أكٔي رٖ ا٣خّ حُٔ١َٜ دمحم رٖ كخٍع ْحُ ُو٘٘٢ 14 43 • دمحم رٖ ػِ ٢حُيحٝى ١حُٔخٌُ ٢حُٔ١َٜ 14 • دمحم رٖ ٓٞ٣ق حُ٘خٓ ٢حُٜخكِ ٢حُٔ١َٜ 14 • ُمبل ِج ٌْ َون 34 • ناصر الدٌن اللّقانً 222 • • ِٓو ٚحَُٓخُش رخُِـظ ٖ٤حُؼَر٤ش ٝحٗ٩ـِ ٣ِ٤ش حُِٔو ٚرخُِـش حُؼَر٤ش أٝؿي حُؼِٔخء كَٝػخ ً ك ٢حُلو ٚحٓظ٘زطٛٞخ ٖٓ أٓ ٖٓ ٍٞٛزوٓ ْٜخػيص ػِ ٞٔٗ ٠حُلو ٚرٌَ٘ ٝحٓغٖٓٝ ، ْ ح٫كظ٤خؽ آُ ٠ؼَ أهٜزٜخ ػِْ هٞحػي حُلوٝ ،ٚرؼي ٍٞ١رلغ ٝىٍحٓشٝ ،ؿي حُزخكغ إٔ حُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش ك ٢أ َٓ ْ ٌٛح حُؼِْ حَُ٘ػ٠٤ُ ٢ز ٢أًٍخٜٗخ َْٓ٣ٝ ،هٞحػيٛخ٘٣ٝ ،ظْ هٞحٜٗ٘٤خ. كٖٔ ٗخك٤ش؛ ٗـي ػِْ هٞحػي حُلو ٞٛ ،ٚحُؼِْ حُٔٞؿٝ ٚحُ٠خرُٔ ٢وظِق ح٧كٌخّ حَُ٘ػ٤ش ٝحُلو٤ٜش حُٔ٘ظٔش ٌَُ ؿٞحٗذ حُل٤خسٗ ٖٓٝ ،خك٤ش أهَ٘ٛ ٟخى ُ٣خىس ٓ٠طَىس ك ٢حُظٞؿٗ ٚل ٞح٫هظٜخى ح ٢ٓ٬ٓ٩ك ًَ ٢أٗلخء حُؼخُْٓ ،غ ٓليٝى٣ش كٝ ٢ؿٞى حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُ٠خرطش ُوٞحٗٝ ٖ٤أكٌخّ ٌٛح ح٫هظٜخى ،ك٤غ ٣ؼخٗ ٢ح٫هظٜخى ٕٞ٣حُِٖٔٔٔٓ ٕٞ ػيّ طٞحكَ ىٍحٓخص َٗػ٤ش طٞحًذ حُظط ٍٞحٌُز َ٤حُلخ َٛكٌٛ ٢ح حُوطخع حُلٝ ١ٞ٤حُٔئػَ. ٖٓ ٘ٛخ طؤط ٢أ٤ٔٛش ىٍحٓظ٘خ حُظ ٢طُؼ٘ ٠رخٓظوَحؽ "حُوٞحػي حُلو٤ٜش حُ٠خرطش ُِٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش"ٝ ،حُظ٢ ؿٔؼض ػيىح ً ًزَ٤ح ً ٖٓ ٌٙٛحُوٞحػي حُٔٔظ٘زطش ٖٓ ًظخد "حٗ٧زخٝ ٙحُ٘ظخثَ "ُِؼٓ٬ش ؿ ٍ٬حُي ٖ٣حُٔٝ ،٢١ٞ٤ؿٖٓ َٙ٤ ٜٓخىٍ هٞحػي حُلو ٚح ،٢ٓ٬ٓ٩حٓظٜيكض ٟز ٢حُٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش ٟزطخ ً َٗػ٤خ ً ٝػِٔ٤خ ً ططز٤و٤خً ،كَٛخ ً ػِ٠ طؼٔ ْ٤حُلخثيسٝ ،طَٓ٤وخ ً ُِـٞحٗذ حُظطز٤و٤ش حُٜٔٔش ك ٢ك٤خس حُِٔٔٔٝ ٖ٤كوخ ً َُِ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩ش حُٔٔلخءٝ ،حُظ ٢طؼزض ٓٞ٣خ ً رؼي ،ّٞ٣أٜٗخ ٛخُلش ٌَُ ُٓخٕ ٌٓٝخٕٜٔٓ ،خ ططٍٞص حُل٤خس ٝط٘ؼزض ٓ٘خكٜ٤خ ٝىهض طلخِٜ٤ٛخ حُٔٔظليػش. ٝهي طْ ط ؤ ٌٙٛ ْ٤حُوٞحػي كٔذ حُل ٢ٛٝ ،ٍٜٞهٞحػي ًزَٓ ٟؼَ "حُ٤وِ٣ ٫ ٖ٤حٍ رخُ٘ي "ٝهٞحػي حٍَُ٠ ٝحٍَُٝ٠حص "ٝحُٔ٘وش طـِذ حُظ"ٝ" َ٤ٔ٤حُؼخىس ٓلٌٔش"ٓٝ ،خ ٣ظلَع ػٜ٘خ ٖٓ هٞحػي كَػ٤شًٔ ،خ ْٟحُل َٜحُؼخٗ٢ هٞحػي ًِ٤ش ٣ظوَؽ ػِٜ٤خ ٓخ ٘٣ ٫ل ٖٓ َٜحُ ٍٜٞحُـِث٤شٝ ،هخٛش هخػيس "اًح حؿظٔغ حُلٝ ٍ٬حُلَحّ َؿَِذ حُلَحّ " ٝهخػيس "حُظخرغ طخرغ "ٝهخػيس "حُوَحؽ رخُٔ٠خٕ"ٝ ،ك ٢حُل َٜحُؼخُغ حٛظٔض حَُٓخُش رخُوٞحػي حُٔوظِق كٜ٤خ ٣ ٫ٝطِن ّ حُٔـِذ حُظَؿ٤ق ٫هظ٬ك ٚك ٢حُلَٝعٓ ،ؼَ " َٛحُؼزَس ر٤ٜؾ حُؼوٞى ،أّ رٔؼخٜٗ٤خ؟ ""ٝحُؼ ٖ٤حُٔٔظؼخٍس ََُِٛ ،ٖٛ كٜ٤خ ؿخٗذ حُٔ٠خٕ أ ٝؿخٗذ حُؼخٍ٣ش؟ ""ٝحُلٞحُش ٢ٛ َٛ..ر٤غ أ ٝحٓظ٤لخء؟ ""ٝح٩رَحء ٞٛ َٛ..آوخ ١أ ٝطِٔ٤ي؟ " "ٝح٩هخُش ٢ٛ َٛكٔن أ ٝر٤غ؟ ""ٝحُِحثَ حُؼخثي ً ٞٛ َٛخٌُ ٍِ٣ ُْ ١أً ٝخٌُ٣ ُْ ١ؼي؟ " َٛ"ٝحُؼزَس رخُلخٍ أ ٝرخُٔآٍ؟" ،ك ٢ك ٖ٤ؿٔغ حُل َٜحَُحرغ ح٧كٌخّ حُظٌ٣ ٢ؼَ ىٍٛٝخ ٣ ٫ٝلٖٔ رخُلو ٚ٤حُـ َٜرٜخًٌُٝ ،ي حُ٘ظخثَ ٝحُلَٝم حُظ ٢طٟٞق ٝطِ َ٣ح٩رٜخّ ٝحُِزْ ػٖ ًؼ ٖٓ َ٤حُٔؼخٓ٬صٓ ،ؼَ حُو ٍٞك ٢حُؼوٞى ٝحُلٔٞم ٝحُِٔي ٝحُيٖ٣ ٝػٖٔ حُٔؼَ ٝأؿَس حُٔؼَ ،ك٤غ ٣ظَطذ ػًُِ ًَ ٠ي ططز٤وخص حهظٜخى٣ش ًؼَ٤س ك ٢ػخُٔ٘خ حُٔؼخ.َٛ ُٝؼَ حُٔؼخٓ٬ص ح٫هظ ٜخى٣ش ٖٓ آًي ٜٓخُق حُوِن حُظ ٢طلظخؽ اُ ٠حَُٔٗٝش ٝحُٔٞحًزش حَُ٘ػ٤ش حُيحثٔش ،ك٬ ّٞ٣ َٔ٣ا٣ٝ ٫زظٌَ ح٫هظٜخى ٕٞ٣أىحس حهظٜخى٣ش أٓ ٝؼخِٓش ٓخُ٤ش ك ٍٞحُؼخُْ ،طلظخؽ اُٟ ٠زَٗ ٢ػ ٢كظ ٠ط٘خٓذ حُٔـظٔؼخص ح٤ٓ٬ٓ٩ش ٝططٍٛٞخ حَُٔ٣غ ،هخٛش ك ٢ظَ حٍ٫طزخ ١حُو ١ٞر ٖ٤حٓٝ٧خ ١ح٫هظٜخى٣ش حُؼخُٔ٤ش. ًٔخ طؤط ٢أ٤ٔٛش حُيٍحٓش ٓٔخ ٣لظٔ ٚحُٞحهغ ح٫هظٜخى ١حُؼَرٝ ٢ح ٢ٓ٬ٓ٩حَُح ٖٓ ٖٛحُؼَٔ ػِ ٠اػخىس حٞٓ٧حٍ حُؼَر٤ش حُٜٔخؿَس ُظٔ َ٣ٞحَُٔ٘ٝػخص حُظ٘ٔ٣ٞش ،حُظٗ ٖٓ ٢ؤٜٗخ ٓي حُؼـِ ٝطول٤ق أػزخء حُٔي٤ٗٞ٣ش حُٔلِ٤ش ٝحُلي ٖٓ ٓؼي٫ص حُزطخُش حُٔظ٘خٓ٤ش. ا ٫إٔ اػخىس ٍإ ّٝحٞٓ٧حٍ حُؼَر٤ش حُٜٔخؿَس ُٖ طظؤط ٠ا ٖٓ ٫ه ٖٓ ٍ٬طَ٘٣ؼخص ط ٖٔ٠طط َ٣ٞحُوطخع حَُٜٔكٝ ٢أٓٞحم حُٔخٍ ٝطلٔ ٖ٤حُظَ٘٣ؼخص حٓ٫ظؼٔخٍ٣شٝ ،حُ ٍٞٛٞاُ ٠ر٤جش حٓظؼٔخٍ٣ش ؿخًرش ُٓ٬ظؼٔخٍحص حُؼَر٤ش ٝح٧ؿ٘ز٤ش ػِ ٠حُٔٞحء. ٝطلَ ٝػِ٘٤خ طـخٍد حُلَ٘ حُٔخروشٗ ،ظ٤ـش ح٫ػظٔخى ػِ ٠هٞحٍٗ ٖ٤ر٣ٞش ؿَر٤ش ،إٔ ٗزلغ ػٖ حُزيَ٣ حُٔ٘خٓذ ُ٘خٝ ،ح٧هٌ روٞحػي حُلو ٚحُ٠خرطش ُِٔؼخٓ٬ص ح٫هظٜخى٣ش حُٔز٘٤ش ػِ ٠حَُ٘٣ؼش ح٤ٓ٬ٓ٩شٓ ،غ حُظؤً٤ي ػِ ٠إٔ ًُي ٞٛحُٔز َ٤حٗ٧ـق ُظؼِ ِ٣حُظؼيى٣ش ح٫هظٜخى٣ش ٝطلي٣غ حُز٘ ٠حُظلظ٤ش ٝحُظٌُ٘ٞٞؿ٤ش ٝحٗظٜخؽ حُ٘لخك٤ش ٝحُٟٞٞف ٝاهَحٍ ح٩ػلخءحص حُ٣َ٠ز٤ش ٝاؿَحء طؼي٬٣ص ؿٌٍ٣ش ػِ٤ٛ ٠ؾ حٓ٫ظؼٔخٍ ٝط٤ٓٞغ ٗطخم كًَش حُظـخٍس حُز٤٘٤ش ٝط٘ـ٤غ حُظـخٍس حٌُ٩ظَ٤ٗٝشٝ ،ؿَٛ٤خ ٖٓ حُؼٞحَٓ حُظً ٢خٕ ٣ؼظوي رؼ٘٠خ أٗ٣ ُٖ ٚـيٛخ ا ٫ك ٢ح٧كٌخٍ ح٫هظٜخى٣ش حُـَر٤ش ،ك ُٔ٘٘٤خ ٢ُ٘ٓ ٝ ،حُؼخُْ أؿٔغ ،رخٌُٞحٍع ٝحُٔـخػخص ٝحُلَٝد حُٔظ٬كوش. كظؤط ٌٙٛ ٢حَُٓخُشٓٝ ،ؼ٬٤طٜخ ٖٓ حُيٍحٓخص ٝح٧رلخعُ ،ظَكغ هٞحػي حُز٤ض ح٫هظٜخى ١حٝ ،٢ٓ٬ٓ٩طٞكَ، ُ ْ٤كو ٢أكٌخٓخ ً َٗػ٤ش ُظطز٤وخص حهظٜخى٣ش ٓؼ٘٤ش ،رَ ُظٞكَ أٓٔخ ً كو٤ٜش ٝهٞحػي ٌٜ٘ٔ٣خ ٟز ٢أٓ ١ؼخِٓش طُٔظليع ٓغ حُِٖٓ. ABSTRACT Scholars have founded branches of knowledge derived from the principles established by earlier scholars. Among the richest such disciplines is the rules of jurisprudence. In this regard, and following an in-depth study, the author realized the pressing need for this branch of fiqh in directing and organizing practice and legislation for economic transactions. The rules of jurisprudence govern the sharia rulings in all aspects of life and, at present, there is a steady increase in the trend towards Islamic economics worldwide, but a limited number of rules of Jurisprudence regulating the Islamic economic sector and a readily noticed scarcity in research and studies necessary to help Islamic economists keep up with the rapid change taking place in in this vital sector. Hence the importance of the present study, which deals with the deduction of "The Rules of Jurisprudence Governing Economic Transactions". The study collated a large number of these rules derived from the book "Al Shbah wal-Nazhaer" by Jalaluddin Suyuti, and other sources of the rules of Islamic jurisprudence, with the aim of defining the rules regulating economic transactions, in order to maximize their usefulness and establish them into practice in the lives of Muslims, according to Islamic Sharia law, which never ceases to prove day after day, that it is fit for all times and places, no matter how life develops in ways and complexity. The study divides the jurisprudence rules according to themes they deal with into maxims or overarching rules “e.g. certainty is not removed by doubt” (Al-Yaqin la yazulu bi-al-shakk(, the rules dealing with harm and necessity, e.g. “hardship shall bring alleviation” (Al-Mashaqqah tajlibu al-taysir(, “customary practice shall have the weight of law”. (Al-' Adah muhakkamah) and derived rules deduced from these maxims. Chapter II includes general rules that encompass countless forms falling under them, especially the rule that “where halal lawful and haram unlawful mix, the unlawful is deemed to be dominant constituent of the mix”, “Al Tabi’ Tabi’ The accessory is dependent on the principal”; and the rule of “Al Kharaj Bil Dhaman”, which gives whoever is responsible for the damage or loss of an asset any earning, generated by that asset. In the Chapter III, the study explores the disputed rules, without generalizing preponderance, owing to the different --------------. The chapter treats such disputed maxims as whether it is the “wording or purport that counts in construing contract”, whether more preponderance shall be given to regarding “property held under mortgage” as a possession to be guaranteed or a loan; whether a transfer a “sale or recovery of dues”; whether a “Ibra’ quittance implies just a waiver of claim or trasnfer of ownership”; whether “reversal of sale iqala is recision or sale”; “Is any attribute that re-emerges after a lapse of discontinuity comparable one that was never discontinued”; what counts? “the state or the eventuality” Chapter IV highlights a number of rules that are applied very widely, making knowledge about them a must for the jurist, along with the similarities and differences that dispel the clouds of uncertainty and confusion from numerous types of transactions, including contracts, rescissions, ownership, debt, equivalent price and equivalent rent. All the aforesaid topics have a strong bearing on have numerous economic applications in our contemporary world. This has led the author to conclude the thesis by shedding light on the overall rules governing such transactions, besides the multifarious applications discussed in the foregoing chapters. Chapter V tackles the rules and criteria governing pre-emption, property attachment, guarantee, banking transactions and company operations. Economic transactions are of indisputable importance in serving the people’s interests that require for flexibility and continued keeping up with developments. For with every passing day, economists around the world come up with a new economic instrument or financial transaction that needs to be tuned to suit Islamic societies and their rapid development as part of the intertwined economies of the world. The study also responds to the of current economic realities of the Arab and Islamic world in their endeavour to repatriate off-shore Arab funds to finance development projects, thereby reducing the deficit, relieving local debt and reducing the growing unemployment rates. However, repatriation of Arab capital can only be achieved through the enactment of such legislation as to ensure the development of the banking sector and capitals markets, and improve the investment climate to attract Arab and foreign investments. Recalling the failures of the past, a result of reliance on the Western interest based legislation, it is high time to look into the appropriate alternative for us, and the introduction of the Islamic rules of jurisprudence to govern of economic transactions, emphasizing also that this is the most successful way to promote economic pluralism, modernize the infrastructure, pursue a policy of transparency, adopt tax exemptions, radically adjust investment environment, expand the movement of trade exchange, promote e-commerce and put into effect many other reforms perceived as pertaining exclusively to Western economies. As a result, our region vast areas of the world continue to suffer from disasters, famines and wars. This thesis and similar studies will hopefully contribute towards laying down the groundwork for a strong Islamic economic system, providing not only juristic rulings for specific economic applications, but also doctrinal foundations and rules to characterize and govern any transaction developed in the future. Fayoum University Faculty of Dar Al Uloom Jurist Rules of Economic Transaction in “Al Ashbah wal Naza'r” Written by Al-Suyuti A Ph.D. thesis submitted by: Mohamed Abdelkawi Abedeltawab Abdelhameed Supervisors Dr. Ramadn El Hassanein Gum’a Principal Supervisor Dr. Mahmoud Qurani Associate Supervisor Tenured Associate Professor Associate Professor Faculty of Dar Al Uloom – Fayoum University 2013
© Copyright 2024 Paperzz