ACTA
APOSTOLICAE SEDIS
C O M M E N T A R I U M
O F F I C I A L E
ANNUS V. - VOLUMEN V.
ROMAE
TYPIS
POLYGLOTTIS
MDCCCCXIII
VATICANIS
Annus V. - Vol. V.
Die 25 Ianuarii 1913.
Num. 1.
ACTA APOSTOLICAE SEDIS
COMMENTAEIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
MOTU PROPRIO
QUO PROVIDETUR REGIMEN ORDINIS FRATRUM MINORUM CONVENTUALIUM DURANTE INFIRMA VALETUDINE MINISTRI GENERALIS.
Supremum officium in universa Ecclesia humilitati Nostrae
commissum rei sacrae procurationis gerendae postulat, ut rectae
cuiuscumque Ordinis actioni pro videamus. Quum porro dilecto
filio Victori Mariae Sottaz, Fratrum Minorum Conventualium
generali Ministro, diuturna invaletudo a laboribus quiescendi
necessitatem faciat; ipso in Ministri generalis munere permanente, ad totius Ordinis Conventualium administrationem religiosum virum Franciscum Mariam Dall'Olio, eiusdem Ordinis
Procuratorem, etiam in Vicarium generalem cum omnibus
facultatibus eidem debitis eligimus. Duobus vero modo Adsistentibus, dilectis Hieronymo Mariae Mileta et Stephano Mariae
Ignudi, duos alios adiungimus, dilectos Aloisium Mariam Santoro, in Basilica Vaticana Poenitentiarium, et Dominicum Mariam Tavani in collegio seraphico S. Theodori de Urbe moderatorem, qui in officio, quod obtinent, permanentes, eidem Vicario generali in cunctis praesto erunt, et quorum ipse vota deliberativa exposcere tenebitur. In omnibus vero Curiae generalis
conventibus etiam religiosi Francisci Mariae Formenti consilia
et vota erunt exquirenda, praecipue si de sacris expeditionibus
populis ad pietatem excolendis aliquid erit pertractandum.
6
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Haec a Nobis, uti supra, decreta et statuta, usque ad Congregationem generalem anno 1913 habendam ab universis Ordinis
Conventualium sodalibus ita erunt servanda, ut unicuique religiosum sit moderatorum voluntati morem gerere, iisdemque
obedientiam et reverentiam prompto hilarique animo in omnibus praestare : non obstantibus Constitutionibus et Ordinationibus apostolicis, etiam speciali mentione dignis, ceterisque
contrariis quibuscumque.
Dum porro Deum adprecamur, ut quantocius dilectus Minister generalis plene convalescat, omnibus dilectis filiis apostolicam benedictionem peramanter impertimus.
Datum Romae apud S. Petrum, die 17 decembris 1912.
P I U S P P . X.
S. CONGREGATIO CONSISTORIALIS
PROVISIO ECCLESIARUM.
Successivis sacrae Congregationis Consistorialis decretis S s m u s
D. N. P i u s P P . X h a s quae s e q u u n t u r ecclesias de proprio pastore providit, scilicet:
13 decembris 1912. — Metropolitanae • ecclesiae Strigoniensi praefecit R m u m D. I o a n n e m Csernoch, hactenus archiepiscopum Colocensem
et Bacsiensem.
14 decembris. — Archiepiscopali ecclesiae Cusentinae sac. T h o m a m
Trussoni, vicarium generalem Comensem et canonicum ecclesiae cathedralis.
— Cathedrali ecclesiae Lugosiensi R u m e n o r u m sac. Valerium Traian u m F r e n t i n , presbyterum eiusdem dioecesis, ibidem vicarium foraneum.
— Cathedrali ecclesiae Banialucensi Rev. P. Iosephum Garic, in
saeculo S t e p h a n u m , Ordinis F r a t r u m Minorum Unionis Leonianae, p r o vinciae ß o s n a e - A r g e n t i n a e .
S. Congregatio de Religiosis.
19 decembris 1912. — Titulari ecclesiae episcopali Amisensi R m u m
D. Franciscum Di Costanzo, iam episcopum Monopolitanum.
20 decembris. — Cathedrali ecclesiae Catalaunensi sac. I o s e p h u m
Mariam Tissier, vicarium generalem Carnutensem.
LITTERAE CIRCULARES
AD SUPERIORES ORDINUM ET CONGREGATIONUM RELIGIOSARUM CIRCA EPHEMERIDUM LECTIONEM.
0
ú
Nel fascicolo N. 21 dell'-ácta Apostolicae Sedis, del 2 dicembre 1912,
si pubblicò la seguente Avvertenza: « A togliere l'equivoco che certi
« giornali v a n n o creando in mezzo al clero ed ai fedeli, si dichiara che
« la S a n t a Sede n o n riconosce per conformi alle direttive pontificie e
« alle n o r m e della Lettera di Sua Santità all'Episcopato Lombardo, in
« d a t a del I luglio 1911, i giornali seguenti: L'Avvenire d'Italia, Il Mo« mento, Il Corriere d'Italia, H Corriere di Sicilia, L'Italia, ed altri dello
« stesso genere, checche ne sia delle intenzioni di alcune egregie persone,
« che li dirigono ed aiutano ».
o
Ora, sebbene questa sacra Congregazione sia p e r s u a s a che n e s s u n a
famiglia religiosa abbia rinnovato l ' a b b o n a m e n t o ai suddetti giornali
in seguito a tale Avvertenza, pure, avendo saputo che ad essa si d a n n o
le più strane interpretazioni, crede opportuno di dichiarare, a togliere
ogni equivoco, che ai Religiosi è proibito n o n solo l'abbonamento, ma
anche la lettura dei menzionati giornali. Che se qualche Religioso per
giuste ragioni si trovasse nella necessità di leggerne q u a l c u n o , egli
dovrà riceverne speciale autorizzazione in iscritto da' suoi Superiori
maggiori.
R o m a , 15 gennaio 1913.
Fr. G. C. CARD. VIVES, Prefetto
f Donato, Arci v. di Efeso, Segretario.
8
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
i.
NOMINATIONES E P I S C O P O R U M .
Brevibus apostolicis nominati s u n t :
14 septembris 1912. — Episcopus titularis Ecclesiae Bathnensis et
auxiliaris Patriarchae Antiocheni Syrorum, R. P. D. Dominicus T a p p u n i .
10 decembris. — Episcopus tit. ecclesiae Corycensis et Coadiutor
cum futura successione Vicarii Apostolici Gabonensis in Africa centrali,
R. P. Ludovicus Martrou, e Congregatione S. Spiritus.
11 decembris. — Episcopus titularis ecclesiae Magydensis et Vicarius Apostolicus Tom-kin meridionalis, R. D. A n d r e a s Leontius I o s e p h
Eloy, a l u m n u s Seminarii Parisiensis pro missionibus ad exteros.
12 decembris. — Episcopus tit. Larandensis et Coadiutor cum futura
successione Vicarii Apostolici Cocincinae Occidentalis, R. D. Victor Carolus
Q u i n t o n , a l u m n u s Seminarii Parisiensis pro missionibus ad exteros.
— Vicarius Apostolicus novi Vicariatus de Kivu in Africa, R. P.
D. Ioseph Hirth, episcopus tit. Thevestinus et vicarius apostolicus de
Victoria Nyanza meridionali.
13 decembris. — Episcopus tit. Ecclesiae Lyrbensis et Coadiutor cum
futura successione Vicarii Apostolici Sophiae et Philippopolis, R. P. Cletus
a Baltaggia, in saeculo Vincentius Peiov, Ordinis F r a t r u m Minorum
Capulatorum.
II.
NOMINATIO P R A E F E C T I A P O S T O L I C I .
Decreto S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide n o m i n a t u s est:
19 novembris
Apostolicae
1912.
—
Praefectus
Apostolicus
novae
Praefecturae
de Nygata in Iaponia, R. P. I o s e p h u s Reiners, e Societate
Verbi Divini de Steyl.
9
S. Congregatio Indicis.
S. CONGREGATIO INDICIS
i.
DECRETUM.
Feria II,
die 13 ianuarii 1913.
Sacra Congregatio eminentissimorum ac reverendissimorum sanctae R o m a n a e Ecclesiae Cardinalium a sanctissimo Domino n o s t r o
Pio P a p a X sanctaque Sede apostolica Indici librorum pravae doctrinae,
e o r u m d e m q u e proscriptioni, expurgationi ac permissioni in universa christiana republica praepositorum et delegatorum, habita in palatio apostolico Vaticano die 13 ianuarii 1913, damnavit et damnat, proscripsit
proscribitque, vel alias d a m n a t a a t q u e proscripta in Indicem librorum
prohibitorum referri mandavit et m a n d a t q u a e s e q u u n t u r opera:
e FAVERO, S. E. Monsignor Arcivescovo L. Puecher-Passavalli,
Predicatore apostolico, Vicario di S. Pietro, Ricordi e lettere (1870-1897).
Milano, Torino, Boma 1911.
BEGEY
KARL HOLZHEY, Kurzgefasstes Lehrbuch
das Alte Testament. Paderborn 1912.
der speziellen Einleitung
in
Mi concepto del mundo. Libro tercero : El mundo y el yo
Salvador 1911.
LASPLASAS,
humano.
San
— Discurso sobre la filosofía; resumen de " Mi concepto del mundo ,,.
Barcelona
(1912).
45 THESEN ZUR GEWERKSCHAFTS-ENZYKLIKA « Singulari q u a d a m » von
Ghibellinus und Germanicus. Seiner Eminenz, dem Herrn Kardinal Kopp,
Fürstbischof von Breslau und Seiner Exzellenz, dem Herrn Kultusminister
Trott zu Solz ehrerbietigst zugeeignet. Herford in Westf. 1912.
VALERIANO FERRACCI, Cenni biografici della Serva di Dio Paola Mandatori-Sacchetti. Boma 1905. - Beer. S. Off. 28 Aug. 1912.
Itaque nemo cuiuscumque g r a d u s et conditionis praedicta opera
d a m n a t a atque proscripta, q u o c u m q u e loco et q u o c u m q u e idiomate, a u t
in p o s t e r u m edere, a u t edita legere vel retinere audeat, sub poenis in
Indice librorum vetitorum indictis.
v
10
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Quibus sanctissimo Domino nostro Pio P a p a e X per me infrascrip t u m Secretarium relatis, Sanctitas S u a Decretum probavit, et promulgari praecepit. Tn q u o r u m fidem etc.
D a t u m Romae, die 20 ianuarii 1913.
F R . CARD. DELLA VOLPE, Praefectus.
L. $ S.
T h o m a s Esser, O. P., Secretarius.
IL
ALOYSIUS IZSÓF, T H . DE GAUZONS, et VALERIANUS FERRACCI decretis,
q u i b u s quidam e o r u m libri prohibiti sunt, laudabiliter se subiecerunt.
In q u o r u m fidem etc.
T h o m a s Esser, O. P., Secretarius.
S. CONGREGATIO RITUUM
VIENNEN, SEU VENETIARUM.
DECRETUM BEATIFICATIONIS ET CANONIZATIONIS VEN. SERVI DEI P. MARCI AB
AVIANO, SACERDOTIS PROFESSI ORDINIS MINORUM S. FRANCISCI CAPUCCINORUM, ET MISSIONARII APOSTOLICI.
In oppido Aviano, dioecesis Goncordiensis, ditionis V e n e t a e , ex
honestis piisque parentibus Marco Cristofori et R o s a Zanoni ortum duxit
infans cui in baptismo impositum fuit n o m e n Carolus. Hic, vix per
aetatem licuit, paternam d o m u m dulcemque m a t r e m relinquens, in disciplinam P a t r u m Societatis Iesu penes collegium Goritiae transiit, ut litteras cum virtutibus studiose coniungeret. Quum quindecim iam esset
a n n o r u m , martyrii desiderio flagrans, occulte in T u r c a r u m regiones iter
arripuit, sed omnia alimenta s u a cuidam pauperi largitus, Iustinopoli
in coenobio Capuccinorum sistere et victum hospitiumque petere coactus est. Quem Superior h u m a n i s s i m e excepit, et certior effectus de
proposito iter prosequendi, consilio et opere adiuvit ut ad suos rediret.
In familiam reversus, vocationem religiosam q u a m senserat, divina opi-
S. Congregatio Bituum.
11
tulante gratia, ita fovit ut, post a n n u m , Ordinem Gapuccinorum ingressus
sit. Tyrocinio Coneliani rite peracto, die 21 novembris anni 1648, per
m a n u s Aloisii a Verona, moderatoris provinciae Venetae, m a x i m o cum
gaudio religionis h a b i t u m sumpsit, m u t a t o nomine Carolo in Marcum.
Solemni votorum professione obstrictus et per singulos g r a d u s ad sacerdotium evectus, totum se dedit per septemnium sacro ministerio peragendo, iisque dotibus c o m p a r a n d i s quibus magis idoneum Christi minis t r u m se redderet atque exhiberet. A Superioribus missus p r i m u m ad
Bellunensem postea ad Opystengiensem praefecturam regendam, singulari prudentia regularique observantia praestitit. Verbo Dei praedicando
destinatus, eiusmodi m u n u s Veronae in templo S. Michaelis per quadragesimales conciones bene auspicatus, in aliis plerisque Italiae ac
E u r o p a e civitatibus, egregius missionarius, salutariter obivit. A n n u s 1683
decurrebat valde infensus Hungariae, Austriae, eiusque potissimum urbi
principi Viennae, quae, iam fame ac peste vexata, ab innumeris Turcarum copiis irrumpentibus stricta obsidione premebatur. Propugnaculis
atque moenibus magna ex parte deiectis, totoque commeatu fere exhausto,
civitas illa n u m e r o et robore impares h a b e b a t defensores contra hostes
quinquies maiores. Extremis hisce in angustiis veluti angelus ac sequester pacis apparuit Marcus, missus a S u m m o Pontifice Innocentio XI
uti legatus ad confoederatum Christianorum exercitum. Duces ad concordiam revocat, o m n i u m q u e in Dominum D e u m exercituum erigit victoriae spem. Vix p u g n a r i coeptum est, ipse, a r r e p t a Crucifixi imagine
per medias acies convolans, animos Christianis, terrorem Turcis iniicit.
Inde parta victoria et liberatio Viennae a T u r c a r u m obsidione et incursu.
Venetias reversus, ipsius S u m m i Pontificis auctoritate, foedus adversus
c o m m u n e s hostes inter Venetam Rempublicam, Leopoldum imperatorem
et Ioannem Sobieski regem felici exitu iniri curavit: quod maxime profuit. Et postquam Turcae, a foederato exercitu t e r r a marique profligati,
pacem petierint atque obtinuerint, Dei F a m u l u s n o n minus Viennensium et Venetorum quam o m n i u m Christianorum salus et columen
a t q u e caelestium benedictionum administer consalutatus est. T a n d e m
vertente anno 1699, quadragesimali praedicatione Cenedae absoluta,
Viennam iterum petiit, sperans se aliquid rei catholicae ita profuturum.
Verum paucos post menses laboribus fractus, in lethale morbum incidit.
Leopoldus imperator, qui Marcum uti a m i c u m et in Christo p a t r e m
habebat, aegrotantem sollicita cura frequenter invisit cum sua familia,
ipsumque inviserunt P a t r e s purpurati, praelati ac principes, et Nuntius
T a ñ a r a , nomine Summi Pontificis, indulgentiae plenariae largitione morientem recreavit ; qui sacramentis Ecclesiae refectus et solus cum Deo
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
suo conversatus, piissimam a n i m a m exhalavit die decimatertia augusti.
Leopoldi imperatoris iussu, solemnibus exsequiis, frequentissimo clero
ac populo confluente, nobilique sepultura e.t epitaphio h o n o r a t e est
Dei F a m u l u s , cuius sanctitatis fama post obitum ita constans u s q u e in
p r a e s e n s perduravit atque increvit ut super ea in Curiis Viennensi ac
Veneta processus Ordinarii Informativi conditi sint ; a t q u e huic Venetae
inquisitioni idem P a t r i a r c h a adstitit ac praefuit qui n u n c in Cathedra
Petri sedet beatissimus Pater P i u s X. Delatis autem actis processualib u s ad sacram Rituum Congregationem ac servato iuris ordine, instante
R m o P. Iosepho Antonio a S. I o a n n e in Persiceto, Ordinis Minorum
Capuecinorum Postulatore generali, attentis obsequentibus litteris postulatoriis Francisci Iosephi Austriae imperatoris et H u n g a r i a e regis, n e c n o n archiducis Francisci F e r d i n a n d i , aliorumque archiducum et archiducissarum, rogantibus etiam aliquot Emis P a t r i b u s S. R. E. Cardinalibus,
plerisque Rmis Archiepiscopis atque Episcopis, itemque Capitulis ac religiosis Familiis praesertim Ordinis S. Francisci, u n a cum multis personis
dignitate vel nobilitate praestantibus, E m u s ac R m u s D n u s card. Dominicus Ferrata, h u i u s Causae P o n e n s seu Relator, in Ordinariis sacrae
R i t u u m Congregationis comitiis subsignata die ad Vaticanum coadunatis, sequens d u b i u m discutiendum proposuit: An sit signanda Commissio introductionis Causae in casu et ad effectum de quo agitur? Et
Emi ac Rmi P a t r e s sacris tuendis Ritibus praepositi, post relationem
ipsius Emi Ponentis, audito etiam voce et scripto R. P. D. Alexandro
Verde sanctae Fidei Promotore, o m n i b u s accurate perpensis, rescribend u m censuerunt: Affirmative seu Commissionem esse signandam, si Sanctissimo placuerit. Die 10 decembris 1912.
Quibus omnibus sanctissimo Domino nostro Pio P a p a e X per infrascriptum Cardinalem sacrae Rituum Congregationi Praefectum relatis,
Sanctitas Sua rescriptum eiusdem sacri Consilii r a t u m h a b e n s , propria
m a n u signare dignata est Commissionem introductionis Causae beatificationis et canonizationis Venerabilis Servi Dei P. Marci ab Aviano,
sacerdotis professi Ordinis Minorum S. Francisci Capuecinorum et missionarii apostolici, die 11, eisdem mense et a n n o .
Fr. S. CARD. MARTINELLI, S. M. C. Praefectus.
L. © S .
f P e t r u s La F o n t a i n e , E p . Charystien., Secretarius.
S. Romana Bota.
13
SACRA ROMANA ROTA
In
S. Romana Rota, anno 1912, adae sunt sub secreto sequentes Causae,
quarum definitiva sententia editur tantum
in parte dispositiva in
sequentem
modum:
I. PARISIEN.
-
Nullitatis
matrimonii.
Proposito d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in casu; R R .
P P . DD. G. Sebastianeiii, Ponens, S. Many et J. Mori, Auditores de
t u r n o , sub die 15 ianuarii 1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Affirmative.
Adversus sententiam interposita est appellatio, et habita est sententia 24 maii hoc anno.
I I . ROMANA.
-
Nullitatis
matrimonii.
Proposito d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in casu; R R .
P P . DD. Auditores, videntibus omnibus, sub die 17 ianuarii 1912, respond e n d u m c e n s u e r u n t : Negative.
I I I . JANUEN.
-
Remotionis
et refectionis damnorum.
Propositis d u b i i s : I. An Sac. NN. iniuste dimissus fuerit a suo
officio: et q u a t e n u s affirmative, I I . An, a quibus, et qua mensura, et
quomodo sint eidem reficienda damna in casu; R R . P P . DD., A. Sincero,
Ponens, J. Mori et F. Cattani, Auditores de t u r n o , sub die 1 februarii 1912
r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Ad p r i m u m d u b i u m , Affirmative; ad secundum, Damna esse reficienda, mensura decem millia libellarum per ratas
ab Ordinario determinandas, infra biennium solvendarum, cautione tamen
statim in Curia data.
Adversus sententiam interposita est appellatio, et habita est sententia 13 aug." h. a.
I V . VERSALIEN.
-
Nullitatis
matrimonii.
Proposito d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in casu; R R .
P P . DD. F. Cattani, Ponens, A. P e r a t h o n e r et J. Alberti, Auditores de
t u r n o , sub die 10 februarii 1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Affirmative.
14
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
V . CONSTANTINIANA .
-
Diffamationis.
Proposito d u b i o : An sententia rotalis diei 12 iunii 1911 sit confirmanda vel infirmanda in casu; RR. P P . DD. G. Sebastianeiii Ponens,
S. Many et P. Rossetti, Auditores de t u r n o , sub die 24 febr. 1912, respond e n d u m censuerunt : Negative ad primam partem ; affirmative ad secundam, seu confirmandam esse primam sententiam rotalem diei 12 decembris 1910.
V I . AQUBN. IN
GALLIA. -
Usus domus scholae.
Propositis dubiis : I. An Dnus NN. teneatur, et quidem efficaciter etiam
quoad heredes, concedere Dno VV. usum gratuitum domus de qua agitur,
pro schola ibi habenda: et q u a t e n u s affirmative: I I . An et quanta compensatio Dno NN. debeatur; RR. P P . DD. S. Many Ponens, F. Heiner
et J. Prior, Auditores de t u r n o , sub die 2 aprilis 1912, r e s p o n d e n d u m
censuerunt: Negative: sed tantum tenetur aliquam contributionem annuam
Dno VV. pro schola parochiali solvere, ab arbitro modo in sententia statuendo
determinandam.
V I I . GNESNEN.
-
Iurispatronatus.
Proposito d u b i o : An sententia rotalis diei lé februarii 1911 sit confirmanda vel infirmanda in casu; RR. P P . DD. S. Many Ponens, F. Heiner et J. Prior, Auditores de t u r n o , sub die 12 aprilis 1912, respondend u m censuerunt : Affirmative ad primam partem, Negative ad secundam,
seu praedictam sententiam esse confirmandam.
V I I I . MATRITEN.
-
Separationis
quoad
thorum
et
cohabitationem.
Proposito d u b i o : An constet de legitimis causis divortii semipieni,
seu separationis quoad thorum et cohabitationem in casu; R R . P P . DD.
Auditores, videntibus omnibus, pro voto, ex commissione Ssmi, sub die
20 aprilis 1912, sequens emiserunt votum : Constare de causis separationis temporaneae iuxta modum expressum in sententiis Curiarum Matritensis et Toletanae.
IX.
PAMPILONEN.
-
Iurisdictionis
parochialis.
Propositis dubiis: I. Cui competat iurisdictio parochialis super
domum de qua in decreto Rmae Curiae in casu: I I . Cui competat hereditas DM NN. ut in testamento; RR. P P . DD. A. P e r a t h o n e r Ponens,
J. Alberti et P. Rossetti, Auditores de t u r n o , sub die 14 maii 1912
r e s p o n d e n d u m censuerunt: ad I. Iurisdictionem parochialem super domum
15
S. Bomatta Bota.
de qua in decreto Curiae, competere parocho NN. Ad
Dm NN. competere eidem parocho.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
-
X . VERSALIEN.
Nullitatis
IL Hereditatem
matrimonii.
Proposito d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in
casu; R R .
P P . DD. J. Prior Ponens, A. Sincero et J. Mori, Auditores de t u r n o , s u b
die 20 maii 1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Negative.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
X I . BITURIGEN.
Nullitatis
-
matrimonii.
Proposito d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in casu; R R .
P P . DD. S. Many Ponens, F. Heiner et J. Prior, Auditores de T u r n o ,
sub die 23 maii 1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Negative.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
X I I . PARISIEN.
-
Nullitatis
matrimonii.
Proposito dubio : An sententia rotalis diei 15 ianuarii 1912 sit confirmanda vel infirmanda in casu; R m u s M. Lega Decanus Ponens, et
RR. P P . DD. J. Alberti et P. Rossetti, Auditores de t u r n o , sub die 24 maii
.1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Sententiam rotalem esse confirmandam.
XIII.
WLADISLAVIEN.
-
Nullitatis
matrimonii.
Proposito d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in casu; R R .
P P . DD. F. Heiner Ponens, G. Sebastianeiii et S. Many, Auditores de
t u r n o , sub die 24 iunii 1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Affirmative.
X I V . VESTMONASTERIEN.
-
Nullitatis
matrimonii.
Proposito d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in casu; R R .
P P . DD. S. Many Ponens, F. Heiner et J. Prior, Auditores de t u r n o ,
sub die 1 iulii 1912, r e s p o n d e n d u m censuerunt : Affirmative.
Adversus sententiam interposita est appellatio, et h a b i t a est sentent.
21 decembris 1912.
X V . ROMANA
SEU
SALERNITANA.
-
Refectionis damnorum.
Proposito dubio : An constet de iure Sac. NN. ad indemnitatem seurefectionem damnorum adversus Rmum Dnum X. ob eiusdem rationem
agendi in litteris, etc. et in quanam mensura et quomodo in casu, R m u s
M. Lega Decanus Ponens, et R R . DD. F. Cattani et A. Perathoner, Audi-
16
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
tores de t u r n o , s u b die 10 iulii 1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Negative
s e u non
constare.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
XVI.
CINCINNATENE
Remotionis
-
seu
translationis a paroecia.
Proposito d u b i o : An decretum Rmi Archiepiscopi quo parochum
NN. a paroecia transtulit, sit confirmandum vel infirmandum
in
casu:
R R . P P . DD. J. Prior Ponens, A. Sincero et J. Mori, Auditores de t u r n o ,
sub die 16 iulii 1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Affirmative ad primam
partem, negative ad secundam, seu confirmandum esse decretum Archiepiscopi.
XVII.
HEUOPOLITANA.
-
Iurispatronatus.
Propositis dubiis: I. An quaestio resoluta per rescriptum diei... sit incidentalis vel definitiva in casu? Et q u a t e n u s affirmative seu sit incidentalis, IL An sit locus revocationi rescripti vel sententiae diei... in casu;
R m u s M. Lega Becanus Ponens, et RR. P P . DD. G. Sebastianeiii et
S. Many, Auditores de turno, sub die 24 iulii 1912, r e s p o n d e n d u m censuer u n t : Ad I. Quaestionem esse incidentalem; ad II. Negative et ad mentem.
XVIII.
IANUEN.
-
Remotionis et
refectionis
damnorum.
Proposito d u b i o : An sententia rotalis diei 1 februarii 1912 sit confirmanda vel infirmanda in casu; RR. P P . DD. S. Many Ponens, F. Heiner et J. Prior, Auditores de t u r n o , s u b die 13 augusti 1912, respondend u m c e n s u e r u n t : Sententiam esse infirmandam.
X I X . CONVERSANEN.
Impedimenti
-
ad matrimonium contrahendum.
Propositis d u b i i s : 1. An constet de nullitate sententiarum primae et
•secundae instantiae; et q u a t e n u s n e g a t i v e : IL An sit locus restitutioni
in integrum; et q u a t e n u s affirmative ad alterutrum d u b i u m : III. An
constet de exsistentia impedimenti in casu. IV. An sit locus refectioni damnorum in casu; R R . P P . DD. A. Sincero Ponens, J. Mori et F. Cattani,
Auditores de turno, sub die 26 augusti 1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t :
Negative in omnibus.
XX. PETROCORICEN.
-
Nullitatis matrimonii.
Proposito dubio : An constet de nullitate matrimonii in casu, R m u s
M. Lega Decanus Ponens, et RR. P P . DD. G. Sebastianeiii et P. Rossetti,
Auditores de t u r n o , sub die 27 augusti 1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t :
Negative.
17
Secretaria Status.
XXI.
VESTMONASTERIEN.
Proposito d u b i o :
manda
vel
infirmanda
-
Nullitatis
matrimonii.
An sententia rotalis diei
in
casu;
Rmus
1 iulii 1912 sit
M. Lega
Decanus
confir-
Ponens, et
RR. P P . DD. G. Sebastianeiii et P. Rossetti, Auditores de t u r n o , sub die
21 decembris 1912, respondendum censuerunt:
Sententiam rotalem esse
confirmandam.
Romae, ex Gancelleria S. R. Rotae, die 22 ianuarii 1913.
Sac. Tancredes Tani, Notarius.
EPISTOLAE.
I.
-AD R. P. VIRGILIUM MERA U, EX. ORDINE FRATRUM MINORUM CAPULATORUM,
PRAESIDEM.CONFOEDERATIONIS SANCTI MICHAELIS ARCHANGELI OB CATECHISMUM INTER FAMILIAS CATHOLICORUM VULGANDUM BEATISSIMO PATRI
REVERENTER OBLATUM.
Reverende Pater,
U n a cum officiosis litteris tuis redditum beatissimo Patri est exemplar catholici catechismi, quem ista Confoederatio S. Michaelis Archangeli inter Catholicorum familias studet, laudabili sane proposito, vulgare;
g r a t u m q u e scito augusto Pontifici fuisse m u n u s c u l u m illud, gratissimam
vero voluntatis significationem, q u a tuam ac sociorum pietatem testatam
Eidem voluisti. P a t e r n a e pietatis vice Sanctitas S u a memorem profitetur
animum, et apostolicam benedictionem, caelestium auspicem b o n o r u m ,
tibi ac praefatae Confoederationis sociis ex animo impertit.
Habeas et gratias m e a s pro altero catechismi .eiusdem exemplari
•mihi perhumaniter exhibito, m e q u e tibi credas
Die 16 decembris 1912.
Addictissimum
R. CARD. MERRY DEL VAL.
ACTA, vol.. V, n. i. — «5-1-1913
2
18
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
IL
AD COMITEM DE MUN, QUI NOMINE OPERIS CUI PRAEEST « DES CERCLES CATHOLIQUES D'OUVRIERS », OBEDIENTIAE AC DEVOTIONIS BEATISSIMO PATRI
TESTIMONIUM EXHIBUIT.
Monsieur le Comte,
Le S a i n t - P è r e a très vivement agréé l'expression des sentiments
de piété filiale que vous Lui avez présentée au nom de l'Œuvre des
Cercles catholiques.
Ces sentiments, Il les connaissait de longue date, Il en savait la
parfaite sincérité, ayant suivi les développements de l'Œuvre avec u n e
attention très sympathique, n'ignorant pas surtout qu'après en avoir
été le créateur, vous en êtes resté l'âme.
Il Lui a été très agréable de constater que cette piété filiale à
l'égard du Souverain Pontife, faite s u r t o u t de docilité aux enseignements de l'Église, d o n t II est le Chef, et de soumission aux évêques
qui sont ses représentants, avait voulu, au cours de l'année qui vient
de finir, se donner de nouvelles garanties.
Il trouve surtout très opportun, très h e u r e u x que le Conseil des
Études ait tenu à se p r é m u n i r de plus en plus contre toutes les opinions qui ne seraient pas entièrement conformes avec la saine théologie.
Comme vous le remarquez, Monsieur le Comte, il y a dans la
doctrine sociale catholique des points délicats, sur lesquels il importe
d'être bien fixé, si l'on veut que l'action à exercer sur les masses populaires, au triple point de vue religieux, moral et matériel, n o n seulem e n t soit régie, comme il est nécessaire, par la vérité, mais n'en vienne
pas à se r e t o u r n e r contre elle, p o u r la fausser.
F a u t e de l'esprit que vous avez su imprimer à votre Œ u v r e , ne
voit on pas, p a r exemple, le domaine de la justice élargi, plus que de
mesure, au détriment de la charité ; le droit de propriété s u b o r d o n n é à
son usage, et celui-ci devenu u n e fonction, non plus de la charité, mais
de la j u s t i c e ; au nom d'une conception erronée de certaines organisations sociales, des droits et des devoirs créés de toutes pièces, là où
la loi naturelle consacre la liberté? Ne v o i t - o n pas encore la charité,
elle-même volatilisée en u n e vague fraternité, où d'une part, l'ordre
qui lui est essentiel, et que, pour cela, l'on a appelé l'ordre de la charité,
tend à s'effacer, où, d'autre part, l'on rêve de fondre les inégalités
Secretaria Status.
19
sociales? Ne voit on p a s enfin, ce qui est lé pire, un droit naturel soidisant catholique, chercher à se fonder, non plus sur les principes éternels gravés au fond de la conscience, mais sur les contingences dont
s'occupent l'expérience et l'histoire?
Le S a i n t - P è r e ne peut que déplorer ces doctrines et d'autres semblables. Ce qui rend d'autant plus vive sa joie de constater, en votre
Œuvre, un esprit de parfaite orthodoxie, qui veut, à tout jamais, grâce
à un redoublement de précautions, s'en préserver. C'est de quoi II tient
surtout à la féliciter hautement, et à vous féliciter.
Et afin que la grâce divine féconde ce qu'elle a déjà inspiré, Sa
Sainteté vous envoie de tout cœur, ainsi q u ' à vos zélés collaborateurs,
Sa bénédiction apostolique.
Je vous remercie, p o u r ma part, des souhaits que vous avez bien
voulu m'adresser, et je profite volentiers de cette occasion p o u r vous
offrir, Monsieur le Comte, l'assurance de mon entier dévouement en
Notre-Seigneur.
Le 3 janvier 1913.
R. CARD. MERRY DEL V A L .
III.
AD SAG. ALOISIUM BETHLEEM, DIOECESIS CAMERACENSIS, DE OPERE « L'ŒUVRE
DES LECTORES», QUOD IPSE INSTITUIT ET ALACRITER PROVEHIT.
Monsieur l'abbé,
L'« Œ u v r e des lectures » que vous avez commencée il y a déjà
plusieurs années, et que vous poursuivez avec un succès toujours croissant, sous la h a u t e approbation de S. G. Monseigneur l'Archevêque de
Cambrai, répond à un besoin trop actuel et trop capital p o u r n'avoir
pas attiré l'attention bienveillante du Souverain Pontife, du Pasteur des
Pasteurs, à Qui est confiée la sollicitude de toutes les âmes rachetées
par le sang de N.-S. J.-C.
Faire connaître au public catholique et spécialement a u x familles
et au clergé la valeur morale et religieuse des ouvrages de tout genre
sur lesquels ils doivent être renseignés, mettre en garde contre les lectures mauvaises et signaler les bonnes, et cela, t a n t par la publication
d'ouvrages, brochures, tracts, que par u n e Revue périodique justifiant
pleinement son titre de « Guide général de lectures », c'est une entreprise non moins vaste que nécessaire, qui fait le plus grand h o n n e u r
20
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
à votre zèle et à votre activité sacerdotale, et qui mérite au plus h a u t
point la reconnaissance de tous les h o n n ê t e s gens et surtout des P a s teurs des âmes.
Autant cette œuvre est opportune, a u t a n t elle présente des difficultés de plus d'un genre et d e m a n d e à être poursuivie avec vigilance
et courage, d a n s des vues et avec un esprit toujours absolument catholiques et surnaturels. Les résultats déjà très consolants que vous avez
obtenus sont la meilleure preuve q u e vous êtes demeuré c o n s t a m m e n t
fidèle aux devoirs d'un ministère si élevé et si délicat.
Le S a i n t - P è r e s'applaudit de ces succès et souhaite que votre œuvre
continue d'éclairer, de prémunir, de diriger les Catholiques dans le choix
si important des lectures. De tout cœur Sa Sainteté approuve et bénit
votre œuvre et ses collaborateurs et vous accorde à vous-même u n e
affectueuse bénédiction apostolique.
Je suis heureux de vous exprimer mes félicitations personnelles,
et de vous renouveler, Monsieur l'abbé, l'assurance de mes meilleurs
sentiments en Notre-Seigneur.
Le 13 janvier 1913.
R. CARD. MERRY DEL VAL.
S. CONGREGAZIONE DEL S. OFFIZIO.
AVVISO DI CONCORSO.
D'ordine degli End signori Cardinali Inquisitori generali emanato in
feria IV, 8 gennaio 1913, s'indice il concorso per l'officio di Sostituto nella
Cancelleria del S. Offizio.
S'invitano quindi i RR. Sacerdoti che vi aspirano a far pervenire al
sottoscritto, non più tardi del giorno 15 febbraio, la domanda coi relativi
requisiti per l'ammissione all'esame scritto, il quale avrà luogo il giorno 20
detto mese nel palazzo del S. 0. alle ore 8 antimeridiane.
Dal palazzo del S. 0., li 13 gennaio 1913.
L. Castellano, Notaro.
Diarium Bonianae Curiae.
21
SACRA CONGREGAZIONE DEI RITI.
CONGREGAZIONE ANTI PREPARATORI A.
Il giorno 21 gennaio 1913, presso l'Emo e Riïio signor cardinale Giuseppe
Calasanzio Vives y Tuto, Ponente della Causa, fu tenuta la Congregazione
Aritipreparatoria dei sacri Riti, nella quale i Rmi Prelati Officiali ed i RR. Consultori teologi hanno discusso e dato il loro voto sopra tre miracoli, che si
asseriscono operati da Dio per intercessione della Venerabile Maria Crocifissa
delle Piaghe di Nostro Signore Gesù Cristo, Terziaria Francescana, i quali
sono proposti per la Beatificazione di lei.
SEGRETERIA DISTATO.
AVVISO.
A causa della stagione estiva, per disposizione superiore, la Cappella
papale del 20 luglio per l'anniversario della morte del Sommo Pontefice
Leone XIII viene trasferita al 5 novembre, e la Cappella papale dei 9 agosto
per l'anniversario dell'incoronazione di S. S. Pio X felicemente regnante,
viene parimenti trasferita al 16 novembre, data in cui ricorre l'anniversario
della consacrazione episcopale della medesima Santità Sua,
NOMINE.
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
3 gennaio 1913. — L'Eino signor card. Gaetano Bisleti, Protettore dell'Istituto delle figlie dei Ss. Cuori, che hanno la casa madre in Genova.
7 gennaio. — L'Emo signor card. Guglielmo van Rossum, Protettore
della Congregazione dei Fratelli di Nostra Signora della Misericordia.
10 gennaio. — Mons. Giovanni Bressan, cappellano segreto di S. S.,
Consultore della Commissione cardinalizia per V Opera della Preservazione
della Fede.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Protonotarii Apostolici ad instar participantium:
12 dicembre 1912. — Mons. Rodolfo de Linde, prelato arcidiacono della
metropolitana di Olmütz.
— Mons. Giovanni Pospisil, canonico della stessa metropolitana.
— Jl Rev. Adamo Potulicki, decano della medesima metropolitana.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
14 dicembre 1912. — Il Rev. Luciano Augusto Ghosson, vicario generale
della diocesi di Valence.
— Il Rev. Luigi Alessandro Guichard, altro vicario generale della stessa
diocesi.
18 dicembre. — II. Rev. Carlo Mayer, canonico lettore della cattedrale di
Alba Regale.
8 gennaio 1913. — Il Rev. canonico Giacomo Pliveric, rettore del Seminario maggiore di Diakovo e penitenziere della Cattedrale di Sirmio.
9 gennaio. — Il Rev. Francesco Ehrmann, segretario e canonico a latere
del Sig. Cardinale Bauer, arcivescovo di Olmütz.
Prelati Domestici di S. S.:
11 dicembre 1912. — Il Rev. Francesco Vaculik, decano della collegiata
di Kromeriz, nell'archidiocesi di Olmütz.
— Il Rev. Ignazio Maiss, canonico onorario della predetta collegiata.
13 dicembre. — 11 Rev. dott. Candido Manzanos Saens, della diocesi
di Madrid.
16 dicembre. — Il Rev. dott. Giuseppe Gruber, canonico scolastico del
capitolo di S. Ippolito.
— Il Rev. Alfonso Scheglmann, vicario generale della diocesi di Ratisbona.
— Il Rev. Volfango Schreiner, decano della cattedrale della stessa diocesi.
22 dicembre. — Mons. Giuseppe Pescini, cappellano segreto di S. S.
9 gennaio 1913. — Il Rev. Giovanni Ireneo Joffily, canonico della diocesi di Parahyba.
— U Rev. dott. Pietro Chirico, dell' archidiocesi di Bari.
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre si è degnato di
nominare :
Camerieri Segreti soprannumerari di
S. S.:
19 dicembre 1912. — Mons. Carlo Lorenz, dell'archidiocesi di Olmütz.
11 gennaio 1913. — Mons. Mattia Dubrovié, della diocesi di Trieste.
— Mons. Massimiliano Rippler, parroco di Memmingen, della diocesi
di Augsburg.
13 gennaio. — Mons. Francesco Biskup, parroco castrense ed arcicappellano minore dell'esercito prussiano in Francoforte.
14 gennaio. — Mons. Emanuele Gonzalez y Garcia, dell'archidiocesi di
Siviglia.
— Mons. Luigi Magnavacca, dell'archidiocesi di Bologna.
17 gennaio. — Mons. Carlo Forstner, della diocesi di S. Ippolito.
— Mons. Leopoldo Gstettner, della medesima diocesi.
Diarium Romanae Curiae.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S. :
19 dicembre 1912. — Mons. Francesco Gillig, dell'archidiocesi di Olmütz.
— Mons. Carlo Polzer, della medesima arebidiocesi.
13 gennaio 1913. — Mons. Antonio Bertaccini, della diocesi di Forlì.
Cameriere d'onore di Spada e Cappa di S. S. :
15 gennaio 1913. — Sig. Paolo Geng, della diocesi di Versailles.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze :
La Gran Croce dell'Ordine Piano:
5 dicembre 1912. — Al Sig. conte Gustavo Norman« de Ehrenfels,
consigliere intimo di Stato di Sua Maestà I. e R. Apostolica.
La Gran Croce dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
23 dicembre 1912. — Al Sig. Agostino Thyssen, residente nel castello
di Landsberg presso Kettwig.
La Placca dell'Ordine di S. Gregorio Magno:
5 novembre 1912. — Al Sig. comm. Giuseppe Burgstallerde Bidischini,
dell'archidiocesi di Trieste.
11 dicembre. — Al Sig. comm. Francesco Sedlácek, consigliere aulico,
dell'archidiocesi di Olmütz.
17 dicembre. — Al Sig. comm. prof. Alberto Galli, direttore generale dei
musei e gallerie pontificie.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
11 dicembre 1912. — Al Sig. Eugenio Hofman, domiciliato neh'archidiocesi di Parigi.
18 dicembre. — Al Sig. Cornelio Leonardo Bressers, residente in Doügen
nella diocesi di Breda.
8 gennaio 1913. — Al Sig. marchese Giacomo di Kernier, deputato del
dipartimento d' Ille-et-Vilaine.
10 gennaio. —- Al Sig. don Giovanni Bello Rozas, primo segretario della
Legazione del Cile presso la S. Sede.
La Commenda delV Ordine di S. Silvestro Papa :
12 dicembre 1912. — Al Sig. Domenico González Eyzaguirre, di Santiago
del Cile.
— Al Sig. cav. dott. Maurizio Hruban, dell'archidiocesi di Olmütz.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
19 novembre 1912. — Al Sig. avv. Francesco't Kint de Roodenbeke, di
Bruxelles.
29 novembre. — Al Sig. dott. Goloniano Ghyezy de Ghyczy Assa e
Ablanczkiirtb, della diocesi di Segna.
10 dicembre 1912. — Al Sig. Davide Howell, della diocesi di Plymouth.
14 dicembre. — Al Sig. Federico P. Kenkel della diocesi di S. Luigi
(Missouri).
— Al Sig. Nicola Gonner, di Dubuque.
15 dicembre. — Al Sig. Enrico Lino Margerin, domiciliato nella diocesi
di Versailles.
18 dicembre. — Al Sig. Alberto Beckmann, della diocesi di Münster.
19 dicembre. — Al Sig. Giuseppe Mertens, console generale di Germania
a Costantinopoli.
21 dicembre. — Al Sig. Giulio Zimheld, dell'archidiocesi di Parigi.
30 dicembre. — Al Sig. Edmondo de Montardy, della, diocesi di Angoulême.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
17 dicembre 1912. — Al Sig. Giovanni Fiedler, direttore della Cassa di
risparmio di Königgrätz.
3 gennaio 1913. — Al Sig. Gustavo de Vos, di Anversa.
NECROLOGIO.
Gennaio 1913. — Mons. Riccardo Viia y Matheu, vescovo tit. di Adraa,
vicario apostolico di Guam, nelle Isole Marianne.
4 gennaio. — Mons. Giovanni Blandini, vescovo di Noto.
7 gennaio. — Mons. Domenico Martino Carlo Willi, vesc. di Limburgo.
12 gennaio. — Mons. Filippo Meunier, vescovo di Evreux.
Annus V. - V o l . V.
Die 15 Februarii 1913.
Num. 2.
ACTA APOSTOLICAE SEDIS
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
LITTERAE
APOSTOLICAE.
L
ERECTIO NOVI VICARIATUS APOSTOLICI DE KIVU IN AFRICA.
PIUS PP. X.
Ad perpetuam rei memoriam. — Apostolatus m u n u s , quo fungimur *
in terris, Nos admonet, ut ea sedulo studio decernamus quae Catholico
nomini, aeternaeque fidelium saluti, bene, prospere ac feliciter eveniant.
Idcirco ad o m n e s vel dissitas orbis christiani partes, ex hac divi Petri
Apostolorum principis C a t h e d r a , tanquam e sublimi specula oculos
mentis nostrae convertentes, ante omnia consulimus ut, aucto P a s t o r u m
numero, Dominici gregis custodiae diligentiori ratione prospiciatur. Hoc
ducti consilio, benigne excipiendam censuimus postulationem venerabilis fratris Leonis Livinhac episcopi titularis Pacandensis et superioris
generalis Societatis Missionariorum Africae, qui cum Nos enixis precibus
rogaverit ut regionem « de Kivu » appellatam in novum apostolicum
vicariatum, proprio Antistiti committendum, erigeremus, ideo Nos, omnib u s rei momentis diligenter perpensis, cum V V. F F . NN. S. R. E. Cardinalibus negotiis P r o p a g a n d a e Fidei praepositis, Motu proprio, atque
ex certa scientia et m a t u r a deliberatione Nostris, deque apostolicae
Nostrae potestatis plenitudine, praesentium vi, superenunciatam regionem de Kivu ad oras occidentales vicariatuum apostolicorum Victoriae
Nyanzae meridionalis et Unianembensis iacentem, ab his territoriis seiungimus, et in independentem Vicariatum Apostolicum constituimus. Novi
a u t e m h u i u s vicariatus confinia sint: ad septentrionem limes possesACTA, vol. V, n. 2. — 15-2-913.
3
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
26
sionis Anglicae, a puncto in quo relinquit flumen « Kagera » u s q u e ad
limitem Belgicae ditionis, deinde limes Belgicus u s q u e ad lacum « Kivu ».
Ad occidentem praedictus limes Belgicus : ad meridiem confînia septentrionalia districtuum de U vi n za et Ujyi : ad orientem d e m u m cursus flum i n u m Kagera et Ruinvu, deinde limes occidentalis Ussuwi-Ovest, et
t a n d e m confinia orientalia districtus de Una. Sit huic novo vicariatui
n o m e n Vicariatus Apostolicus de Kivu, curisque Missionariorum Africae
concreditus servetur. Haec concedimus, edicimus, decernentes p r a e s e n t e s
Litteras firmas, validas a t q u e efficaces semper exstare et manere, suosque
plenos a t q u e integros effectus sortiri a t q u e obtinere, illisque ad quos
spectat, sive spectare poterunt, plenissime suffragari; sicque rite iudic a n d u m esse ac definiendum, irritumque et inane fieri, si secus s u p e r
his, a quovis, auctoritate qualibet, scienter sive ignoranter attentari, contigerit. Non obstantibus Nostra et Cancellariae apostolicae regula de
iure quaesito n o n tollendo, aliisque Constitutionibus et Ordinationibus
apostolicis ceterisque omnibus, speciali licet et individua mentione ac
derogatione dignis, in contrarium facientibus q u i b u s c u m q u e .
Datum R o m a e a p u d S. P e t r u m , sub annulo Piscatoris, die xii decembris MCMXIT, Pontificatus Nostri anno decimo.
R. CARD. MERRY DEL VAL,
L. fß S. .
a
Secretis
Status.
IL
CONSOCIATIO A S. CORDE IESU PRO PIANDIS IN PURGATORIO IGNE DETENTIS
ANIMABUS, NOVUM TEMPLUM, OMNIAQUE OPERA A PIO SACERDOTE P. VICTORE JOUËT INSTITUTA, SODALIBUS MISSIONARIIS A S. CORDE IESU PROVINCIAE ITALICAE ADMINISTRANDA CONCREDUNTUR.
PIUS PP. X.
Ad p e r p e t u a m rei memoriam. — Cum Nobis s u p r e m u m in terris
Apostolatum divinitus obtinentibus antiquius nihil magis sit q u a m ut
divinus cultus ubique t e r r a r u m promoveatur, illud potissimum cordi
h a b e m u s , ut in hac a l m a Urbe catholici Orbis c e n t r o , idem cultus
debito in honore sit, et succrescenti civium frequentiae, s a c r a r u m etiam
aedium n u m e r u s et decor respondeat. In regione Urbis, q u a e adiacet
penes H a d r i a n i mausoleum, et a P r a t i s Castelli vulgo nominatur, ubi
iam n u d u s ager fuit, n u n c a u t e m civilium h a b i t a t i o n u m o r n a m e n t u m
Acta Pii PP. X.
27
încolarumque n u m e r u s floret, iam inde a b a n n o MDCCCLXXXXIII pius
sacerdos Victor Jouet, Missionarius, ut fidelium spiritualibus necessitatibus suppetias veniret, Oratorium publicum s u b sacri Cordis titulo aperuit, ibique auctoritatis ecclesiasticae consensu et auspiciis fretus, piam
Consociationem a sacro Corde Iesu, pro piandis in purgatorio igne
detentis a n i m a b u s instituit. P i u s ipse sacerdos oratorium memoratum
centralem sedem esse voluit super enunciatae Consociationis, quam
quidem decessor Noster Leo P P . X I I I rec. me. singularibus privilegiis
atque indulgentiis ditavit et auxit. O p u s t a m frugiferum toto Nos corde
probantes, eique benedicentes, praefatum sacellum a sacro Corde per
similes apostolicas Litteras die xiv mensis iunii a n n o MDCCCCVII annulo
Piscatoris obsignatas, indulgentiae de Portiuncula toties quoties lucrandae privilegio ad septennium ornavimus : pariterque ad septennium bina
illius altaria, nempe maius et illud quod divo A r c h a n g e l i Michaeli dicat u m est, apostolico Missarum pro defunctis privilegio locupleta vimus.
Sed cum brevi augustius Oratorium impar visum sit fidelium ad s a c r a s
functiones confluentium multitudini excipiendae* cura et studio pii eiusdem Missionarii, fundamenta posita s u n t amplioris templi affabre delineati, et conspicuis artis operibus ornan di, similiter honori sacri Cordis
Iesu pro piandis in purgatorio igne detentis a n i m a b u s erigendi. Nos
ipsi probe noscentes quot q u a n t a q u e bona ex novo eo templo condendo
e v e n t u r a forent in regione illa potissimum populo confertissima, p e r
chirographum Nostrum, o m n i b u s qui oblata stipe ipsius templi aedificationem adiuvarent, coelestium m u n e r u m auspicem apostolicam benedictionem impertiti s u m u s . F u n d a t o r autem, spiritu ductus caritatis vere
sacerdotalis erga fratres tum vivos, tum defunctos, neque curis n e q u e
laboribus pro piae Sodalitatis incremento, et pro inchoati templi fabrica
pepercit, t u m longis a t q u e iteratis susceptis itineribus, tum verbo plurimisque scriptis in vulgus diffusis. Sed pio operi intentum mors intercepit, e u m q u e ad sempiternam requietem vocavit Dominus, a n t e q u a m
opus, feliciter initum, absolutum videret. Nos vero prae oculis h a b e n t e s
operis illius opportunitatem et utilitatem, ne t a m valido spirituali praesidio fideles destituantur, in eam m e n t e m venimus, ut omnia pia opera
q u a e vita functus Missionarius suscepit, a Nobis iuxta mentem fundatoris ipsius ad exitum perducantur. Quae cum ita sint, Motu-proprio
atque ex certa scientia, et m a t u r a deliberatione Nostris, deque apostolicae Nostrae potestatis p l e n i t u d i n e , praesentium tenore, m e m o r a t u m
Oratorium a sacro Corde Iesu, a d n e x a m q u e d o m u m et inchoatam novi
amplioris templi fabricam Nobis assumentes, ea concredimus universa
dilectis filiis Missionariis a sacro Corde Iesu e provincia Italica, qui
28
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
cum fundatore spiritualis consuetudinis vinculis sociati, novissima
morienti religionis solatia p r a e b u e r u n t . Volumus pariter, ut eodem in
Oratorio et suo t e m p o r e novo in templo sedes p e r m a n e a t salutaris
illius Consociationis a sacro Corde Iesu, q u a m pro a n i m a b u s in purgatorio igne detentis rite expiandis vita functus Missionarius, uti s u p r a
d i x i m u s , instituit: illudque praeterea s t a t u i m u s , Sodalitatem eandem
sibi prospicere ex corrogata stipe atque ex reditibus sibi propriis
debere. Porro Missionarii iidem a sacro Corde Iesu sacerdotes e provincia Italica, super enunciatae Sodalitatis o m n i u m q u e adnexorum oper u m , n o n m i n u s q u a m praesentis Oratorii erigendique templi regimen
atque administrationem suscipient. Quod si n o v u m templum, cuius fundationes mox e solo surrexerunt, in paroeciam, sicuti propositum Nobis
est, erigatur, decernimus ut eadem Curia, servatis canonici iuris praescriptionibus de regularibus paroeciis, iisdem Missionariis sacerdotibus
e provincia Italica committatur. M a n d a m u s s i m u l , ut novae huius
curialis aedis pro tempore P a r o c h u s , idem semper Sodalitatis Moderator adnexaeque d o m u s Superior sit. Ut vero huic operi prima per
Nos in ordinem digestio stabilis fiat, simulque singulare propensae
voluntatis pignus dilecto filio Petro Benedetti sacerdoti e Congregat i o n e Missionariorum S. Cordis Iesu exhibeamus, qui tempore mortis
pii institutoris, et in gravibus difficultatibus quae obitum illius secutae
sunt, s u m m o studio consuluit ne quid ipsum opus detrimenti caperet,
e u n d e m , apostolica Nostra auctoritate, praesentium vi, t u m Sodalitatis,
tum templi praefati, Moderatorem eligimus, e u n d e m q u e suo tempore
futurum P a r o c h u m designamus. Praeterea ipsum P e t r u m Benedetti ad
Nostrum beneplacitum pro cunctis dictis operibus specialem Delegatum
Nostrum ita d e p u t a m u s , ut idem in o m n i b u s quae spectent ad enunciata opera, a Nobis d u m t a x a t dependeat, atque ad Nos et apostolicam
Sedem solummodo referat. F u t u r i s autem t e m p o r i b u s decernimus, ut
Moderator P a r o c h u s eligatur a Superiore provinciali Missionariorum
sacri Cordis Iesu de consensu sui Consilii, a t q u e ad sanctam h a n c
Sedem pro adprobatione praesentetur. Collatis autem m u t u o consiliis,
idem Superior provincialis memorato Moderatori Parocho, tot e confrat r i b u s suis coadiutores concedet, quot hic ad varia m u n e r a implenda
necessarios iudicaverit. Id vero s u m m o p e r e Nobis cordi est, ut frugifera
Consociatio a bo. me. religioso viro Victore J o u e t condita, in eodem caritatis spiritu perseveret, a t q u e in eorundem piorum operum exercitatione
versetur, quae pius fundator intellexit ac statuit: minimeque d u b i t a m u s
q u i n ipsa opera sapientibus atque actuosis curis commissa sodalium
Missionariorum sacri Cordis Iesu e provincia Italica, potiora in dies
Acta Pii PP. X.
29
incrementa capiant, et t u m in Ecclesiae b o n u m , t u m in a e t e r n a m christiani populi salutem bene vertant. Haec concedimus, m a n d a m u s , precip^mus, decernentes praesentes Litteras Nostras firmas, validas atque
efficaces semper exstare et manere, s u o s q u e plenarios a t q u e integros;
effectus sortiri a t q u e obtinere; illisque, ad q u o s spectant, sive spectarepoterunt n u n c et in posterum plenissime suffragari; sicque rite i u d i candum esse ac definiendum, irritumque et inane fieri, si secus s u p e r
his a quovis, auctoritate qualibet, scienter sive ignoranter, attentari contigerit. Non obstantibus contrariis q u i b u s c u m q u e .
Datum R o m a e apud S. P e t r u m , sub annulo Piscatoris, die xx ianuarii MCMXIII, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R. CARD. MERRY DEL VAL,
L. )$( S.
a
Secretis
Status.
EPISTOLAE.
I.
AD R. P. D. IOSEPHUM A. ARCHAMBEAULT, JOLIETTENSIUM EPISCOPUM, DE
FLORENTI STATU COLLEGII IOLIETTENSI, GRATULATIONIS ERGO.
Venerabilis frater, salutem et apostolicam benedictionem. — T u a e
sane ac decessorum providentiae vigilantiaeque tribuenda quae vel nuperrime relata ad Nos s u n t de fiorenti statu Collegii Joliettensis. Rem, q u a m
tantopere in oculis ferimus, cum certis nuntiis comperuimus, laetati in
Domino sumus, tecumque, venerabilis frater, p l u r i m u m gratulati. Neque
enim quicquam esse a r b i t r a m u r ex quo Ecclesiae ac civitati spes suppetat uberior, q u a m ex adolescenti aetate quae sit rite expolita litteris,
virtute commendabilis. P r o s p e r a e huic quidem Collegii fortunae, praeter
Dei providentis opem, h a u d p a r u m profuisse censemus, q u o d Instituti
disciplinam s t u d i o r u m q u e rationem sic volueris t e m p e r a t a s ut, quod
quisque a l u m n o r u m praeoptaverit civilium m u n e r u m genus, apte ad
illud c o m p a r e t u r : qui a u t e m b o n a m et animi et ingenii ad sacerdotium
h a b e a n t indolem, o p p o r t u n a iis adsint adiumenta. I t a , Dei beneficio,
factum ut, ex ingenti a l u m n o r u m n u m e r o q u o s Joliettense Collegium
aluit, bene plures sint qui civitatis bono perutilem dederint, dent oper a m : h a u d pauci qui, sacerdotio aucti, probabile Ecclesiae exhibeant
ministerium. Ad Nos quod attinet, nihil profecto t a m avemus q u a m ut
Collegium idem, non florere m o d o sine ulla temporis intermissione per-
30
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
gat, sed v i r t u t u m a t q u e artium o p t i m a r u m laude crescat in dies a t q u e
amplificetur. Quod porro ut feliciter fiat, divina subsidia tibi affluere et
cupimus, et p e t i m u s ; e o r u m d e m q u e auspicem Nostraeque testem benevolentiae apostolicam benedictionem tibi ipsi, venerabilis frater, Instituti moderatoribus a t q u e alumnis, universo denique tuo clero ac populo
propensissima voluntate impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die sacra honori Caelitum omnium
anni MCMXII, Pontificatus Nostri decimi.
PIUS PP. X.
II.
AD R. P. D. PETRUM E. GARCIA NARANJO, ARCHIEPISCOPUM L1MANUM, CETEROSQUE PERUANAE REIPUBLICAE EPISCOPOS, POST CONCILIUM AB EISDEM
LIMAE CELEBRATUM.
Venerabiles fratres, salutem et apostolicam benedictionem. — Una
c u m officiosis litteris vestris acta accepimus Limani Concilii, quod h a u d
ita pridem, Deo opitulante, celebravistis; et dileximus in illis quidem
perspectissimae pietatis in Nos vestrae testimonium, in his vero, quae,
ut nostis, sacrae Congregationi Concilii t r a n s m i s i m u s recognoscenda,
catholicae disciplinae in dioecesibus vestris i n s t a u r a n d a e provehendaeq u e studium.
L a e t a m u r u t r u m q u e : nihil enim avemus magis q u a m eos o m n e s
quibuscum apostolici m u n e r i s o n u s communicamus, et coniunctissimos
Nobis, et sui cuiusque gregis diligentissimos cernere : u t r i m q u e quippe
suppetit bene sperandi facultas. Quae q u i d e m , venerabiles fratres,
dicere vix attinet, eo profecto erit uberior quo sanctiorem et ad omne
o p u s b o n u m instructum habueritis clerum. H o r t a m u r igitur atque obsec r a m u s in Domino, ut cleri disciplinae antiquissima sit vobis cura, in
primisque ut adolescentes in oculis habeatis qui in sacris Seminariis
in ecclesiarum vestrarum spem s u c c r e s c u n t : horum enim recta institutio cum dioecesum fortuna, ut probe scitis, coniungitur maxime.
Qua quidem in re fidelium vestrorum b o n o egregie vos consuluisse
p u t a t e , cum, h ó r t a t ù Nostro, provinciale Seminarium istic condendum
cura vistis: sed eo etiam diligentius utiliusque consulueritis, si U r b a n o
Collegio Pio Latino Americano instituendos tradideritis delectos ex singulis dioecesibus clericos, in q u i b u s ingenii diligentiaeque laus maiorem
s p e m faciat sacerdotum qui futuri sint, praesertim in docendi munere,
31
Acta PU PP. X.
peritiores. Auctores vobis s u m u s , venerabiles fratres, u s u vos experturos
desideriis hisce Nostris nonnisi cum maximo emolumento paruisse.
Quas enim iidem clerici, R o m a altrice ac magistra, sibi compararint
doctrinae virtutisque opes, eas, ad sua reversi, religioni patriaeque utillime i m p e n d e n ! Vestra igitur h a u d sinat diligentia Nos, vel post instir
t u t u m provinciale Seminarium, desiderare R o m a e , ut modo facimus,
P e r u a n o s clericos. Ad rem, non improvide^ si opus fuerit, vos facturos
scitote, si eorum n u m e r u m minueritis qui aere a l u n t u r vel h u i u s ipsius
Seminarii, vel ceterorum quae cuiusque dioecesis s u n t p r o p r i a , ut
nimirum subsidia s u p p e t a n t iis impertienda quos dignos, prae ceteris,
iudicaveritis qui Romam studiorum causa mittantur. - Sed h a e c vix
attigisse satis s i t : n o v i m u s enim studia a t q u e officia vestra, ex iisque
nihil Nos non consecuturos confidimus.
Auspex interea divinorum m u n e r u m Nostraeque testis benevolentiae apostolica sit benedictio, q u a m vobis, venerabiles fratres, clero ac
populo cuique vestrum tradito, p e r a m a n t e r in Domino impertimus.
D a t u m R o m a e apud S. P e t r u m , die x x i n ianuarii MCMXIII, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
PIUS PP. X.
III.
AD R. P. D. IOSEPHUM ANGEJLUCCI, EPISCOPUM CIVITATIS PLEBIS, EIUSDEMQUE
DIOECESEOS
CLERUM
UTRUMQUE, QUI
BEATISSIMO
PATRI SINGULARIS
VENERATIONIS ADHAESIONISQUE SPECIMEN EXHIBUERUNT.
.
Venerabilis frater ac dilecti filii, salutem et apostolicam benedictionem. — G r a t a e Nobis vehementer vestrae litterae. Inest in iis suavissima pietatis atque absoluti immutabilisque obsequii in Nos significatio ;
cuius praebendae singulis occasionem dedisse comperimus verba, gravissima equidem ac moeroris plena, q u i b u s cum affari n o n multo ante
contigit sacerdotes Unionis Apostolicae, conquesti a p u d eos s u m u s
p r a v a nonnullorum sacerdotum exempla qui Sedis apostolicae dicto
minus s u n t audientes. Deus, omnium auctor b o n o r u m , h a n c t a m b o n a m
m e n t e m perpetuo vobis tueatur, dilecti filii: ea profecto nihil optatius
Nobis, vobis nihil utilius. Et utinam adsimilem referrent ac foverent
animo reliqui ad u n u m omnes sacerdotes! quot offensiones populis, quot
Nobis minuerent aegritudinis c a u s a s ; q u a n t o melius vocationi suae sanctae r e s p o n d e r e n t !
m
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Ad vos quod attinet, venerabilis frater ac dilecti filii, p r o delatis
officiis gratias habete N o s t r a s ; habete et apostolicam benedictionem,
q u a m testem benevolentiae Nostrae ac caelestium m u n e r u m conciliatricem, unicuique vestrum, vestris insuper gregibus, p e r a m a n t e r in Domino
impertimus.
D a t u m R o m a e , a p u d S» P e t r u m , die VIII februarii MGMXIII, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
PIUS P P . X.
(SECTIO DE INDULGENTIIS)
DECRETUM
CIRCA MISSAS TRICEN ARIAS GREGORIANAS ET ALTARIA ITEM GREGORIANA.
S u p r e m a e S. Congregationi S. Officii sequentia exhibita s u n t dubia
de Missis triginta q u a e Gregorianae n u n c u p a n t u r , nec n o n de Altaribus,
t u m ecclesiae S. Gregorii in Monte Coelio Urbis, tum alibi exsistentibus,
q u a e ad instar illius appellata s u n t Gregoriana:
I. U t r u m sit necessarium quod Missae triginta, quae Gregorianae
appellantur, celebrentur triginta diebus continuis sine interruptione? Et
q u a t e n u s affirmative:
II. U t r u m in casu satisfaciat sacerdos, qui eadem die bis vel ter,
vel per se (v. gr. die Natalis Domini) vel per alios, celebrationem réassumât, ita ut triginta dierum spatio Missae o m n e s celebrentur ? Et q u a t e n u s
negative :
III. U t r u m idem sacerdos teneatur alium sibi substituere celebrat u r a m Missam aliquam t r i c e n a r i a m ?
IV. U t r u m quis satisfaciat obligationi curandi tricenarium Gregorianum, si pluribus sacerdotibus triginta Missas Gregorianas distributas
committat, eadem die vel p a u c o r u m dierum spatio omnes celebrandas ad
dictam i n t e n t i o n e m ?
V. U t r u m diebus in tricenario occurrentibus, in quibus Missa de
requie a rubricis permittitur, ipsa legi debeat ad o n u s tricenarii Gregoriani satisfaciendum?
Suprema S. Congregatio S. Officii.
33
VI. U t r u m Altare S. Gregorii in Monte Coelio de Urbe sit vere ac
proprie privilegiatum?
VII. Q u a e n a m r e q u i r a n t u r conditiones ad obtinendum privilegium
Altaris Gregoriani « ad instar » ?
VIII. U t r u m concedatur privilegium personale Altaris Gregoriani
« ad instar » ? Et q u a t e n u s negative :
IX. Quid dicendum de concessionibus Altaris Gregoriani personalis
forsitan iam factis?
Quibus dubiis m a t u r e perpensis, Emi P a t r e s u n a mecum Generales
Inquisitores, feria IV, die 11 decembris 1912, d i x e r u n t :
Ad I. Affirmative, p r o u t in decisis a S. Congregatione Indulgentiarum, die 14 ianuarii 1889.
Ad I i . Negative.
Ad III. Affirmative.
Ad IV. Negative.
Ad V. Negative; poterit t a m e n laudabiliter legi, pietatis gratia erga
defunctum, diebus quibus licet et decet.
Ad VI. Affirmative, iuxta Rescriptum ex audientia Ssmi, diei 18 februarii 1752.
Ad VII. Deinceps Altaria Gregoriana non esse concedenda,
Ad VIII. Negative.
Ad IX. H a b e a n t u r ut merae concessiones Altaris personalis simpliciter privilegiati.
Et feria V, die \% iisdem mense et anno, S s m u s D. N. D. P i u s div.
Prov. P p . X, in solita audientia R. P. D. Adsessori S. Officii impertita, supra
relatas E m o r u m P a t r u m resolutiones benigne adprobare dignatus est.
M. CARD. RAMPOLLA.
L. £g S.
-j- D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
34
f
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
-iq
SACRA CONGREGATIO CONCILII
BISMARCKIEN. ET ALIARUM.
INCARDINATIONIS.
(Per
summaria
precum).
Delegatus Apostolicus in Republica Washingtonien. H. S. G. retulit,
die 30 maii 1912, q u a e s e q u u n t u r :
« Il Vescovo di Bismarck, Mons. Wehrle, O. S. B., mi scriveva, in
« d a t a 20 corrente, q u a n t o s e g u e : " Nel fascicolo dello scorso marzo del« VActa Apostolicae Sedis, si trova u n a decisione della S. Rota, in cui si
<< asserisce che il giuramento è necessario per la validità della incardi« nazione. Mi consta che in questa diocesi molti sacerdoti furono incar« dinati senza prestare il giuramento a l l ' a t t o della incardinazione. Ciò
« posto, chiedo: I Ha il vescovo il diritto di dichiarare che tali incar« dinazioni sono invalide? °2° Quatenus affirmative; devono, i sacerdoti
« che furono così invalidamente incardinati, ritornare alla diocesi dalla
« quale furono escardinati? 3° P u ò obbligarsi il vescovo che li escardinò
« a riceverli di nuovo nella sua diocesi ? „.
o
«È da ritenersi per certo che anche in molte altre diocesi degli
« Stati Uniti, siano stati incardinati sacerdoti senza far loro emettere il
« giuramento richiesto dalla Costituzione Speculatores e dal decreto A
«primis, e che i vescovi intendano valersi di tale omissione per disfarsi
« di quelli che n o n h a n n o fatto b u o n a prova. Come pure si possono
« facilmente prevedere le questioni che sorgerebbero se i vescovi si deci« dessero a ciò fare.
« T u t t o considerato, mi è sembrato o p p o r t u n o sottomettere i quesiti
« del vescovo di Bismarck a cotesta sacra Congregazione, con preghiera
« di dare quella risposta e di e m a n a r e quelle disposizioni che giudicherà
« convenienti ».
r
Super praemissis exquisitum fuit R. P. Consultoris votum, quod
n u n c typis impressum ad E E . W . huic folio a d n e x u m mittitur.
r
Quare, etc.
35
S. Congregatio .Concilii.
E t Emi P a t r e s , i n congregatione plenaria diei 1 4 decembris 1 9 1 2 ,
rescribendum censuerunt:
Ad L Attentis omnibus, negative.
Ad I I . et I I I . P r o v i s u m in primo.
Romae, e Secretaria S. C. Concilii, die 31 ianuarii 1 9 1 3 .
I.
Grazioli,
Subsecretarius.
VOTUM CONSULTORIS.
1. Occasione sententiae a S. R o m a n a Rota prolatae die 9 ianuarii 1 9 1 2 , ac publicatae in Act. Apost. Sçdis, vol. I V , pag. 2 4 9 seq., circa
valorem incardinationis clerici in aliquam dioecesim, quae declarata est
invalida ob defectum formae praescriptae in decreto A primis h u i u s
S. C, ab episcopis Americae septentrionalis dubitari coeptum est de
valore aliarum incardinationum in illis dioecesibus factarum, in q u i b u s
o m n i a et singula decr. A primis requisita non fuerunt observata, praesertim i u r a m e n t u m ab incardinando emittendum.
2. Nominatim episcopus Bismarckiensis ad Delegatum apostolicum
Washingtoniensem ea de re scripsit, referens in s u a dioecesi plures adesse
sacerdotes qui in eam incardinati s u n t quin praescriptum iuramentum
praestiterint, atque inde a Delegato apostolico triplici dubio responsum
postulabat:
I. An episcopus ius h a b e a t declarandi invalidas tales incardinationes.
I I . Q u a t e n u s affirmative, an sacerdotes ita invalide incardinati
debeant reverti ad dioecesim ex q u a excardinati fuerunt.
I I I . An episcopus qui excardinationem dedit, possit obligari ad
illos recipiendos. —
Quae dubia a m e m o r a t o Delegato apostolico ad h u n c S. O. fuerunt
transmissa, hoc addito opportuno monito : « È da ritenersi per certo che
« anche in molte altre diocesi degli Stati Uniti, siano stati incardinati
« sacerdoti senza far loro emettere il giuramento della Costituzione Spe« culatores e del decreto A primis, e che i vescovi i n t e n d a n o valersi di
« tale omissione per disfarsi di quelli che n o n h a n n o fatto b u o n a prova ».
3. Ut breviter circa proposita dubia meum votum pro m am, quod ad
primum quaesitum attinet, res videtur pendere ab illa quaestione, u t r u m
modus incardinationis decreto A primis praescriptus, sit substantialis,
ita ut incardinatio aliter facta n o n tenebat. Sententia quidem S. Rotae in
citata causa Londonensi, q u a e hisce dubiis occasionem praebuit, hoc pro
certo videtur habere, quippe hoc ipsum t a m q u a m fundamentum iuri-
36
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
dicum decisionis allegatur. Non omnes quidem rationes ibidem a d d u c t a e
eamdem videntur h a b e r e vim probativam, sed de re ipsa n o n videtur
posse esse d u b i u m , q u i n in m e m o r a t o decreto A primis, licet desint
expresse clausulae irritantes, incardinatio aliter q u a m n u m e r o secundo
praescribitur facta, penitus irritetur.
Nam profecto in foro ecclesiastico non absolute recepta est R. I. 64,
in Sext. prout s o n a t : « Quae contra ius fiunt, debent utique pro infectis
« haberi » ; sed potius a t t e n d e n d u m est principium Innocentii III, cap. 16,
X, De regular. (III, 31): « M u l t a fieri prohibentur, quae si facta fuerint,
« obtinent roboris firmitatem » scil. si desit expressa clausula irritans
(D'Annibale, Theol, mor., v. I, n, 210, not. 4; Wernz, Ius Decret, v. I,
n. 50, not. 35, n. 110; Reiftenstuél, in tit. II, De Const., n. 246 sq.; Suarez,
De legibus, lib. V, c. 25, c. 29, n. 4, 5).
4. At pariter omnes Auctores conveniunt quod, q u a n d o lex ecclesiastica praescribit formam actus, ea n o n servata, a c t u s , sua forma
carens, irritus est. D'Annibale, loc. cit., n. 210, 211, 213. Ita Reiffenstuel,
loc. cit., n. 243: « Irritatio actus alia est implicita, alia explicita. Et
« quidem irritatio explicita dicitur, q u a e fit verbis claris et expressis,
« ut si lex dicit: " s i secus fìat, omni careat robore firmitatis,,, G. Decet,
« § fin., De Immunit. Eccl., in Sext., a u t " irritum sit et inane „. Glem., 2,
« De rebus Eccl. non alien. - Irritatio implicita est, quae fit per verba
« aequipollentia, ut fit q u a n d o certa forma praescribitur actui sive con« tractui. Nam quia forma dat esse rei, consequenter ea deficiente cor« ruit actus ».
5. Porro decretum A primis, n. 2, sensu obvio intellectus, formam
actus praescribit, in eum praecise finem ut controversiis et abusibus
occurreretur, ut ibidem dicitur, q u a e praecedenti tempore passim orieb a n t u r ex non observatis cautionibus in decreto pro futuro tempore
statutis; qui finis cum minime obtineretur p e r legem mere praecipientem,
prona est consequentia, legislatorem, d u m actus solemnia praescripsit,
eiusdem formam assignasse.
6. Concilium quidem plenarium Baltimorense III pro Statibus Foederatis Americae septentrionalis admiserat praeter incardinationem formalem, aliam p r a e s u m p t a m (n. 66), quae h a b e t u r d u m episcopus clericum excardinatum ab alia dioecesi et in sua a d m i s s u m post triennium
vel q u i n q u e n n i u m probationis (quod debet praecedere incardinationi
formali, ibid., n. 63), omiserit actum formalis incardinationis, seu incardinationis decretum.
At post publicatum decretum A primis ortum est d u b i u m , an per
illud fuerit derogatum m e m o r a t a e dispositioni Conc. plen. B a l t i m o r e n s i s ;
S. Congregatio Concilii.
37
quod dubium ab hoc S. O. fuit decisum (Acta Sanctae Sedis, vol. 39,
pag. 486 sq.). Sed maximi momenti est accurate referre ipsum d u b i u m
eiusque solutionem. Dubium ergo fuit ita p r o p o s i t u m :
« Si d o m a n d a se in forza del detto decreto del Concilio, il quale
« richiede 1' incardinazione in scriptis, sia restato annullato il decreto
« d e l Concilio di Baltimora, che a m m e t t e V incardinazione presunta, ed
« in caso affermativo, se detta legge abbia vigore retroattivo riguardo
« a casi q u a n d o il triennio o quinquennio di prova, secondo il detto
« Concilio di Baltimora (n. 62, 63), sia già spirato prima dell'emanazione
« del citato decreto della S. C. del Concilio ».
Et responsio fuit: « Ad I: affirmative, ad I I : negative».
7. Per talem decisionem quoad ius particulare per Conc. Baltimorense inductum, solum constat fuisse illi iuri derogatum relate ad admissionem incardinationis praesumptae seu sine documento scripto factae
post certos a n n o s probationis in sacro ministerio: « Qui eo elapso tem« pore, ut ibi statuitur, clericum qui dioecesi adscribi petierat, nec for« maliter admittit nec admittere plane diserteque recusat, iure praesu« mitur adscripsisse ».
At q u o a d alteram incardinationem ordinariam et formalem in eodem
Concilio Baltimorensi admissam ac variis cautionibus m u n i t a m ac
sapienter ordinatam, ex memorata decisione huius S. C. non constat
praefatum decretum Baltimorense fuisse abrogatum. Sane decretum
A primis, de incardinatione agit in ordine praesertim ad Ordines recip i e n d o s ; decretum vero Baltimorense refertur ad sacerdotum incardinationem, q u a e ibidem apte o r d i n a t u r requisitis etiam pluribus condition i b u s (v. gr. quoad probationem praemittendam), q u a m q u a e decreto
A primis exiguntur. Scripto enim fieri praecipitur, et solum difficultas
in casu fit q u o a d emissionem iuramenti ad instar Constitutionis Speculatores, q u o d in pluribus casibus dicitur fuisse omissum. Iam vero defectus solius iuramenti n o n videtur certo invalidam reddere incardination e m ; nam a r g u m e n t a quibus id probat Rota in citata causa Londonensi
n o n sunt convincentia, i u r a m e n t u m n a m q u e in Const. Speculatores non
requiritur ad valide a c q u i r e n d u m domicilium, quae est res in iure inaudita, sed ad acquirendum domicilium qualificatum q u o d requiritur ut
episcopus legitime ordinet subditum ratione domicilii. At hic agitur de
incardinatione sacerdotis iam ordinati, relate ad q u a m i u r a m e n t u m potius
simpliciter praecipitur, seu imponitur ut obligatio suscipienda ab incardinando, n o n exigitur ut conditio sine q u a n o n ad valorem i n c a r d i nationis. Q u a in hypothesi i u r a m e n t u m potius videtur dicendum esse
implicite inclusum in ipsa i n c a r d i n a t i o n e ; q u e m a d m o d u m votum casti%
33
Acta Apostolicae Sedis%_ - Commentarium, Officiale.
fatis implicite includitur ex lege Ecclesiae in susceptione primi Ordinis sacri.
'•'
8. Praeterea illa causa Rotale refertur ad dioecesim Canadiensem,
in q u a n o n viget ius Conc. plenarii Baltimorensis, quod vim h a b e t in
solis dioecesibus S t a t u u m F o e d e r a t o r u m , pro quibus illud ius fuit specialiter recognitum a S. G. de P r o p . Fide.
9. Insuper, ad maiorem a b u n d a n t i a m i u r a m e n t u m , etsi fuerit Omissum in actu i n c a r d i n a t i o n i s , ex iure particulari dioecesum Statuum
Foederatorum, ipso iure suppletur. Nam ibidem generatim ordinatio fit
titulo missionis; porro ipsum Concilium Baltimorense n. 66 statuit in
taliter o r d i n a t o : Iuramenli^m praestitum in aliena dioecesi censetur pro
nova esse servandum. I a m vero ini'hypothesi talis dispositionis, obligatio
iuramenti, etsi in actu incardinationis expresse n o n emissi, a d e s t ; ac
proinde in casu n o n deest etiam in h a c parte s u b s t a n t i a rei praescriptae.
10. Dum ergo q u a e r i t u r an episcopus possit declarare invalidas
incardinationes factas n o n praestito i u r a m e n t o : cum ex disputatis illae
incardinationes q u o a d alia, q u a e sola videntur esse substantialia, sint
factae ad n o r m a m decreti A primis, immo observatis etiam aliis conditionibus in Concilio Baltimorensi requisitis; et i u r a m e n t u m ex dictis
aequivalenter saltem a d s i t ; p u t a r e m r e s p o n d e n d u m : negative.
11. Nota: Quodsi a r g u m e n t a facta n o n convincerent, p u t a r e m tamen
interim, d u m expectatur n o v u s Codex, in q u o sine dubio de h a c re curabitur, spectata perturbatione quae ex responso affirmativo ex relatione
Delegati apostolici induceretur, potius 'abstinendum esse a tali responso
affirmativo d a n d o .
12. II-III. Cum secundum et tertium dubium dependeant a responso
affirmativo dato in p r i m o ; si huic detur p r o p o s i t u m responsum negativum, consequenter ad II et III esset r e s p o n d e n d u m : provisum in primo.
13. Aliquid t a m e n in particulari de II et III dubio videtur esse
directe p r o p o n e n d u m .
Sane licet verum esset incardinationes de q u i b u s in casu agitur,
validas non fuisse, n o n inde sequeretur sacerdotes ita invalide incardinatos debere reverti ad dioecesim ex q u a excardinati fuerunt, a u t
absolute et simpliciter posse cogi eorum episcopum ad illos recipiendos.
Nam primo nullibi est prohibitum in iure, ne sacerdos aliquis de
consensu proprii Ordinarii s u u m ' m i n i s t e r i u m praestet in aliena dioecesi
ab h u i u s episcopo a d m i s s u s ; q u i n p o t i u s est positive permissum, ut
u n u s Ordinarius alteri indigenti" subsidium sacrorum ministrorum praebere possit. Nec est necesse ad^hoc d e m o n s t r a n d u m , ut r e c u r r a t u r ad
ius commune, cum h a b e a m u s hac in p a r t e ius particulare illius regionis
S. Congregatio. Concilii.
39
a Conc. plen. Baltimorensi sancitum et a sancta Sede recognitum; ita
n a m q u e in m e m o r a t o Conc. n. 69 edicitur: « Quae de sacerdotum excorie poratione et in aliam dioecesim adscriptione definivimus, nullatenus
« o b s t a n t consuetudini, iuxta q u a m episcopi sacerdotes, si qui in s u a
« dioecesi satis a b u n d e n t , egentioribus dioecesibus ad auxilium in cura
« a n i m a r u m ferendum pro longiore etiam tempore concedunt. Quem
« morem, uti zeli apostolici indicium, S. Sedes commendavit » (Instr.
S. G. G. ad Conv. Epp. Prov. Mediol. 1849).
Ergo debitum revertendi non h a b e t per se sacerdos male incardin a t u s , sed potius i u s est episcopo proprio eum revocandi, q u a m t a m e n
revocationem n o n debet facere nisi observata aequitate naturali. Quae
aequitas n o n s e r v a r e t u r , si eum revocatum haberet in s u a dioecesi
otiosum ac sine mediis congruae sustentationis, dum in dioecesi in q u a
male incardinatus est, ob defectum alicuius requisiti essentialis, naviter,
a p p r o b a n t e eius dioecesis episcopo, in salutem animarum laboräret. Qua
in hypothesi obligatio revertendi ad propriam dioecesim pro tali sacerdote asserta, in ipsius sacerdotis d a m n u m et in detrimentum salutis anim a r u m r e d u n d a r e t . Atque haec q u o a d s e c u n d u m dubium in hypothesi
quod primo daretur responsum affirmativum, seu incardinationes in casu
invalidae declararentur.
14. Quod vero attinet ad tertium, seu ius episcopi male incardinantis sacerdotem r e m i t t e n d i , et consequens inde obligatio episcopi
proprii eum recipiendi, res etiam videtur decidenda n o n spectato tant u m stricto iure, sed etiam s e c u n d u m naturalem et canonicam aequitatem.
Sane de stricto iure remittendi ad suam dioecesim sacerdotem n o n
rite incardinatum n o n potest esse dubium. At s u m m u m ius non r a r o
est s u m m a iniuria, et aequitas naturalis et canonica postulat ut qui
sentiat commodum sentiat etiam incommodum, nec beneficia grato animo
accipiuntur si pro bonis acceptis r e t r i b u a n t u r mala.
P o r r o vidimus esse actum caritatis et zeli a S. Sede c o m m e n d a t u m ,
si episcopus qui sacerdotibus a b u n d a t , alteri episcopo indigenti aliquem
sacerdotem seu operarium concedit. Si ergo hic esset casus in Statibus
Foederatis, circa quem proponitur dubium, evidenter violaretur naturalis
et canonica aequitas ab illo episcopo .qui ab alio in auxilium curae
a n i m a r u m postulasset sacerdotem, atque sacerdotem ita o b t e n t u m vellet
solum retinere q u a m d i u ipsi inservit, e t | i d proprium episcopum remittere
q u a n d o n o n inserviat: et q u o d peius esset, si post plurimos a n n o s laudabilis servitii, t u m demum remitieret ad p r o p r i u m episcopum, cum sacerdos, a u t lapsus est in delicta, a u t saltem difficilis conditionis factus fuerit.
40
Acta, Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
15. Ergo in h y p o t h e s i , q u o d i dubio
non
d a r e t u r propositum
r e s p o n s u m negativum, in tertio dubio n o n esset d a n d u m responsum
simpliciter affirmativum, sed
tamen
naturali
et
canonica
esset
respondendum:
affirmative, servata
aequitate.
Atque haec h a b u i q u a e circa proposita dubia dicerem, salvo meliori
iudicio.
PETRUS YIDAL,
S. L ,
Consultor.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
DECRETUM.
PRAEFECTURA
APOSTOLICA
DE
KAFFA
MERIDIONALI
ERIGITUR.
Quo uberes salutis fructus in Apostolico inter populos Galla Vicariatu a d h u c suscepti laetius in dies augeantur, cumque propitia dilatandae fidei ibidem n o n desint auspicia, o p p o r t u n u m consilium visum
est ab eodem Apostolico Vicariatu, curis concredito Ordinis Minorum
Gapuccinorum, territorium ad occidentales oras, dissito tractu iacens,
distrahere ac in s e p a r a t a m missionem erigere. E m i itaque P a t r e s sacrae
huius Congregationis Christiano Nomini Propagando, in plenariis comitiis
die 20 vertentis mensis ianuarii habitis, n o v a m Apostolicam Praefecturam,
de Kafla meridionali n u n c u p a n d a m , a l u m n i s q u e Instituti Taurinensis a
Consolata pro missionibus ad exteros t r a d e n d a m , erigere censuerunt,
sequentibus statutis l i m i t i b u s :
Ad Boream Baro flumen a confiniis anglo-aethiopicis ad eius fontes
in m o n t e Secia, deinde flumen Goggeb a fontibus ad eius influxum in
Omo, et latitudinis g r a d u s qui, exinde procedens, pervenit u s q u e ad
montes Arussi.
Ad Orientem displuvium a q u a r u m inter flumina quae hinc in lacus
Margherita, Ciamò et Stefania, illinc in Indicum Oceanum influunt.
Ad Meridiem linea quae coniungit praedicti displuvii t e r m i n u m cum
litore orientali laci Rodolfo ubi a 4° latitudinis borealis gradu secatur.
Ad Occidentem d e m u m priores fines Apostolici inter populos Galla
Vicariatus, n u n c per p r a e s e n s decretum inno van t u r et ad confinia civilia
anglo-aethiopica, inter lacum Rodolfo et flumen Baro interiecta, proferuntur.
Quam sententiam Ssmo Domino n o s t r o Pio, div prov., P p . X per
infrascriptum eiusdem S. Congregationis Secretarium, in audientia die 27
¿
41
S. Congregatio de Propaganda Fide.
praefati mensis habita, relatam, Sanctitas Sua in o m n i b u s adprobavit rat a m q u e h a b e r e dignata est ac praesens ea de re Decretum confici mandavit.
Datum R o m a e ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 28 ianuarii, a n n o 1913.
Fr.
H.
M.
CARD.
GOTTI, Praefectus.
L.ÜBS.
C.
L a m e n t i , Secretarius.
S. CONGREGATIO RITUUM
i.
DECRETUM
DE CAUSIS SERVORUM DEI PROCEDENTIBUS PER VIAM CASUS EXCEPTI, QUARUM DISCUSSIO, EDITO DECRETO « CUM IN AGENDIS » 11 NOVEMBRIS 1912,
SUSPENSA FUIT DE MANDATO SANCTISSIMI.
Edito Decreto Cum in agendis die 11 novembris superioris anni,
quo sanctissimus Dominus noster Pius P a p a X iudicialem ordinem sancivit s e r v a n d u m in Causis Servorum Dei procedentibus per viam Casus
excepti, cum Sanctitas Sua mandasset, ut suspensae m a n e r e n t Causae
omnes eius generis quae a p u d sacrorum R i t u u m Congregationem agi
coeperant, n o n exclusa Causa Servi Dei Isnardi ex Ordine Praedicatorum, Beati nuncupati, donec ipsa Sanctitas Sua eminentissimo Cardinali
eidem Congregationi Praefecto, vel eiusdem Congregationis Secretario,
mentem s u a m aperiret: c u m q u e interea nonnulli Postulatores per infrascriptum Secretarium supplicibus votis ab ipso sanctissimo Domino
n o s t r o quaesissent, an sibi liceret prosequi Causas ante m e m o r a t u m
Decretum inclioatas, easque ad finem perducere veteri procedendi ordine
servato; Sanctitas S u a negativum dedit responsum.
Ex speciali vero gratia concedendum esse duxit, ut resumi possint
illae Causae quae, quamvis tractatae iam fuerint a p u d sacrorum R i t u u m
Congregationem, n o n d u m t a m e n ad exitum pervenerunt per approbationem vel confirmationem Sanctitatis S u a e : et illae praeterea q u a r u m
positiones typis impressae traditae fuerunt Promotori Fidei ante promulgationem Decreti m e m o r a t i , iuxta elenchum ab ipso P r o m o t o r e
confectum et sacrae R i t u u m Congregationis Secretario exhibitum ; q u a e
ACTA, vol. V, n. 2. — 15-2-913.
4
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
o m n e s ita p e r t r a c t a n d a e erunt, ut q u a d a m indulgentia et m o d e r a t i o n e
adhibita, eiusdem Decreti substantia omnino servetur, hoc t a m e n pacto ut r
1. Non procedatur ad ulteriora, nisi peractis, more solito, p e r q u i sitione et revisione scriptorum, si q u a e sint.
2. Si post revisionem scripta a p p r o b a t a fuerint, in Congregatione
Ordinaria discutiatur Dubium, nisi discussum iam fuerit, « An sententia
lata ab Ordinario super Casu excepto confirmanda sit ». Cuius Dubii
favorabilis resolutio erit, vel « Confirmandam esse sententiam, ita ut ad
ulteriora procedi possit », vel « Sufficienter constare de Casu excepto, ut
ad ulteriora procedi possit », p r o u t res tulerit.
3. Secretarius favorabilem Congregationis resolutionem, ut s u p r a ,
Sanctissimo referat cum rationum momentis, in compendium redactis,
quibus suffragatores innixi s u n t ; quam Pontifex, si ei visum fuerit, auctoritate Sua confirmabit, iuxta ea q u a e Ipse constituit in Decreto Cum in
agendis. Declarat autem Sanctitas Sua vim h u i u s confirmationis, prout
ex eodem Decreto eruitur, non eam esse ut censeatur Pontifex illico/
permittere cultum Servi Dei, sed t a n t u m facultatem facere ut ad ulteriora p r o c e d a t u r : cum enim agatur de antiquissimis Causis, eadem Sanctitas Sua non intendit cultum approbare, nisi iudicialiter constiterit de
fundamento rationabili cultus nempe de virtutibus Servorum Dei.
4. Si Sanctissimus h a n c confirmationem addiderit, m a n d e t u r Ordinario, onerata eius conscientia, ut sacrorum R i t u u m Congregationi significet, an eo loci vigeat fama de sanctitate vitae et virtutibus et miraculis
Servi Dei, et q u a e opera v i r t u t u m praecipua a fidelibus, ex traditione,
Servo Dei t r i b u a n t u r ; vel an fama sit de martyrio eiusque causa et
signis. Postulator a u t e m syllogem v i r t u t u m ipsius Servi Dei cum instrumentis, et documentis historicis illius virtutes probantibus t r a d a t P r o motori Fidei, qui pro rei veritate relationem faciat; eaque typis impressa
eminentissimis P P . Cardinalibus et Praelatis Officialibus distribuatur.
Si eminentissimi Cardinales in Congregatione Ordinaria, audito voto
P r a e l a t o r u m Officialium, decernendum censuerint, constare de virtutibus
Servi Dei in g r a d u heroico, eorum resolutio Sanctissimo referatur, ut
videat u t r u m cultus Servo Dei praestitus, sit confirmandus necne.
5. In ceteris omnibus Causis h u i u s generis Decretum diei 11 novembris 1912 ut supra, religiose servetur.
Atque ita s e r v a n d u m Sanctitas S u a censuit, decrevit et m a n d a v i t
h a c die 31 ianuarii 1 9 1 3 .
Fr. S.
CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
L.©S.
f P e t r u s La Fontaine, E p . Charystien., Secretarius.
S. Congregatio Rituum.
43
IL
DECRETUM SEU DECLARATIO
CIRCA RUBRICAS TIT. X, NUM. 2 ET 5 DE MISSIS VOTIVIS ET « DE REQUIE ».
In nova Rubrica Constitutioni P i a n a e Divino afflatu adiecta Tit. X,
num. 2 et 5, « p r o h i b e n t u r Missae votivae privatae seu lectae pro
« defunctis, in feriis Quadragesimae, Q u a t u o r T e m p o r u m , IL Rogatione n u m , in vigiliis, et in feria in q u a anticipanda vel r e p o n e n d a est Missa
« Dominicae: in Quadragesima vero p e r m i t t u n t u r Missae privatae defun« ctorum t a n t u m prima die cuiuscumque h e b d o m a d a e libera in kalen« d ario ecclesiae in q u a Sacrum celebratur ».
Nunc vero ad dirimendas quaestiones nonnullas huic S. C o n g r e gationi propositas circa applicationem praefatae Rubricae q u i b u s d a m
Missis votivis privilegiatis t u m in Ecclesia universali, t u m certis in locis
per Indultum apostolicae Sedis concessis, firmis m a n e n t i b u s legibus et
privilegiis Missas solemnes seu in cantu respicientibus, q u o a d Missas
privatas lectas sequentia decernuntur et declarantur:
I. Privilegium Missae votivae lectae, de speciali gratia nonnullis
Sanctuariis concessum, ita ut celebrari possit in duplicibus I. et IT. classis,
seu etiam II. classis t a n t u m ; et privilegium Missae votivae Ss. Cordis
Iesu in prima feria VI cuiusque mensis, p e r m a n e n t in suo robore, etiam
in feriis et vigiliis per dictam rubricam exclusis.
II. Privilegium Missae votivae lectae aliquibus Sanctuariis a u t aliis
ecclesiis vel communitatibus regularibus q u o c u m q u e modo et titulo
concessum, ita ut celebrari queat t a n t u m m o d o in duplicibus maioribus
et minoribus, et exclusis feriis, vigiliis et Octavis privilegiatis, sic erit
deinceps applicandum, ut dictae Missae votivae lectae prohibitae sint in
o m n i b u s feriis in praefata rubrica enumeratis. Loco t a m e n huiusmodi
Missae votivae, extra feriam IV C i n e r u m , h e b d o m a d a m maiorem et
vigilias Nativitatis et Pentecostes, adiungi poterit oratio ipsius Missae
votivae, vel in Missa de die post orationem feriae seu vigiliae, vel in
Missa de feria seu vigilia ante alias orationes. Quod si adsit specialis
concursus populi, unica Missa lecta ex praedictis Missis votivis celebrari poterit, quoties Missa in cantu commode haberi nequeat,
III. Privilegium Missae votivae lectae pro sponsis ita erit applicandum, ut liceat, extra t e m p u s clausum, haec Missa dici etiam in praedictis feriis et vigiliis.
u
Acta Apostolicae Sedis. - Conimentcwium Officiale.
IV. Privilegium Missae pro defunctis lectae aliquibus locis vel Ordin i b u s concessum ita ut bis vel ter in h e b d o m a d a celebrari possit etiamsi
occurrat aliquod duplex m a i u s vel minus, in p o s t e r u m ita erit applic a n d u m , ut intelligatur t a n t u m m o d o concessum pro diebus in q u i b u s
non occurrat aliqua feria a u t vigilia, ut supra. Quapropter in huiusmodi
feriis vel vigiliis Missae lectae pro defunctis semper prohibitae sunt,
exceptis Missis in die obitus vel pro die obitus, in ecclesiis ubi celeb r a t u r funus alicuius defuncti cum Missa in c a n t u ; item excepta unica
Missa quae pro defuncto p a u p e r e celebrari potest iuxta decretum
9 maii 1899, n. 4024; item Missis «quae in sepulcretis celebrantur, ad
n o r m a m decreti 19 maii 1896, n u m . 3903; item exceptis Missis lectis in
prima die libera u n i u s c u i u s q u e h e b d o m a d a e in Quadragesima iuxta
novas rubricas. - Ex indulgentia vero sanctae Sedis h a b e n t u r a d h u c
valida, donec expirent, Rescripta quinquennalia, aliquibus dioecesibus
et provinciis religiosis exteris n u p e r concessa, celebrandi bis in hebdom a d a Missas lectas de Requie in die obitus seu depositionis, tertio,
septimo, trigesimo et anniversario.
Contrariis n o n obstantibus quibuscunque, die 8 februarii 1913.
Fr.
S.
CARD.
MARTINELLI, Praefectus.
L. © S.
f P e t r u s La Fontaine, Episc. Charystien., Secretarius.
SACRA ROMANA ROTA
L1MBURGEN.
NULLITATIS
MATRIMONII
(TEICHERT-WILHELM).
Pio Papa X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
decimo, die 2 mensis ianuarii 1913, RR. PP. DD. Fridericus Cattani,
Antonius Perathoner, Ponens, et Iosephus Alberti, Auditores de turno, in
causa Limburgen. - Nullitatis Matrimonii, inter Aemilium Iacobum Teichert appellantem, repraesentatum per
legitimum procuratorem ex officio deputatum, sac. Carmelum Conte, advocatum, et Elisabetham Wilhelm,
contumacem, interveniente et disceptante in causa
Vinculi Defensore ex
officio, sequentem tulerunt definitivam sententiam.
Aemilius Iacobus Teichert, civis catholicus vici Lorsbach, semper,
ut ipse n a r r a t , ex quo de nuptiis cogitare coepit, propter peculiares
S. Romana Rota.
,45
circumstantias, firmissimam habuit voluntatem nonnisi cum virgine,
n u n q u a m vero cum persona iam deflorata, matrimonium ineundi.
Qua de causa cum mense novembri 1907, post initas secundas
nuptias matris suae, solus in domo exsistens, de matrimonio contrahendo
cogitaret, puellam sibi optime commendatam, Elisabetham seu Elsam
Wilhelm, q u a m t a m e n iam cum alio iuvene de matrimonio ineundo
tracta visse sciebat, sic allocutus e s t : « Elsa, ego n u m q u a m puellam
« ducam quae iam cum alio commercium carnale habuit. Habuistine
« h o c ? » Respondit ipsa: « Non, n u m q u a m ».
Cui assertioni fidem exhibuit Iacobus noster nec postea h a c de re
inter sponsos sermo fuit. Die 1 februarii 1908, m a t r i m o n i u m in ecclesia
parochiali, dispensatione s u p r a impedimento mixtae religionis (Elsa enim
protestanticae adhaerebat religioni) rite obtenta, celebratum est. Sed ecce
post tres fere menses - sub fine mensis aprilis - mulier marito-vespere
ex officina d o m u m redeunti sponte confitetur, se ex copula cum quodam
Hahn, fabro, gravidam esse. Quo audito, Teichert illico, eodem a d h u c
vespere, mulierem e domo sua expulit; mox etiam a tribunali civili
annullationem contractus civilis petiit, et die 5 ianuarii 1909 obtinuit.
Qua o b t e n t a , Curiam quoque episcopalem Limburgensen] adiit,
rogans ut matrimonium suum cum Elsa, etiam quoad vinculum, nullum
declararetur, sive ex errore qualitatis in personam redundantis, scilicet
virginitatis, sive ex defectu consensus propter appositam et n o n verificatam conditionem. Curia Limburgensis, processo canonico instituto, per
sententiam diei 7 mensis octobris 1910, revera matrimonium in casu
declaravit nullum, edicens « constare de nullitate matrimonii et quidem
« propter defectum consensus ex parte mariti ».
A q u a sententia Defensor vinculi pro m u n e r e suo appellavit ad
Curiam metropolitanam Friburgensem, q u a e die 7 februarii 1911 sententiam primae instantiae cassavit, pro nuntiando « n o n constare de
« nullitate matrimonii ».
U n d e causa hodie H. S. O. ad quem Actor appellavit, proponitur s u b
consueta dubii formula: « An constet de nullitate matrimonii in c a s u ? »
Ius quod attinet, RR. P P . DD. praeprimis animadverterunt satis
constare, errorem tum solummodo irritare matrimonium, cum est error
vel personae, vel qualitatis in personam r e d u n d a n t i s , vel qualitatis q u a e
t a m q u a m conditio sine q u a non ante n u p t i a s posita sit, vel denique si
est error conditionis servilis.
Cum p r i m u s et ultimus error extra casum sint, r e m a n e t ut inquiratur an adsit error in qualitate in p e r s o n a m redundante, vel error in
46
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
qualitate quae t a m q u a m conditio sine q u a n o n posita fuit. Iamvero
error in qualitate q u a e in p e r s o n a m r e d u n d a t , adest q u a n d o e r r a t u r in
tali qualitate, ob cuius defectum p e r s o n a oblata n o n amplius eadem est
in cuius m a t r i m o n i u m consentitur. Ad r e m Instructio Austriaca, § 1 4
h a n c statuit regulam: << In p e r s o n a m r e d u n d a t error in ea t a n t u m qua« lítate, q u a sola futuri coniugis p e r s o n a d e t e r m i n a t u r ». Quam regulam
cl. Aichner (Comp. iur. Eccl., ed. 1 1 , p. 605 seq.) sic i n t e r p r e t a t u r : « Si
« quis contrahit cum persona q u a m p r i u s ex visu, auditu, colloquiis n o n
« cognovit, sed t a n t u m ex certa qualitate ipsi proposita, quae n o n est
« communis aliis sed individualis alicuius certae et determinatae per« sonae, t u n c error h u i u s qualitatis refunditur in errorem p e r s o n a e et
« matrimonium dirimit. Ratio est, quia errans, de illa p e r s o n a q u a c u m
«contraxit, nullam animo informaverat ideam, nisi ex illa qualitate per
« q u a m p e r s o n a futuri coniugis unice designata animoque a p p r e h e n s a
« fuit. Iamvero, quia qualitas ista deest, deest etiam fundamentum cui
« consensus innititur, et obiectum substantiale consensus, ideoque deficit
« i p s e consensus. Ex q u i b u s elucet, duo requiri, ut error qualitatis in
« p e r s o n a m r e d u n d e t : a) ut p e r s o n a circa q u a m erratur, prius ex visu,
« auditu, colloquiis cognita n o n fuerit, quod contigit ubi per literas vel
« per procuratorem de matrimonio praevie tractatum est, vel ubi matri« monium mediante procuratore c o n t r a h i t u r ; b) ut eadem persona
« t a m q u a m individuum unice ex certa q u a d a m qualitate (quae tamen
« non adest) denotetur, v. g. si quis consentiat contrahere cum filia pri« mogenita comitis N., offeratur autem postea secundogenita a u t alia,
« quae primogenitam se simulat. An haec duo requisita adsint, quaestio
« facti est, quae .pro foro externo semper rigorose probari debet ».
E a m d e m doctrinam t r a d u n t praeter antiquiores canonistas (Cfr. v. g.,
Reiffenstuel, 1. IV, t. 1, h. 348) etiam recentiores, inter quos Gasparri
(II, ed. 3, p. 883) et Wernz (IV, ed. 2, n. 223).
?
Ex q u i b u s iam patet, q u a n t a sit differentia inter errorem qualitatis
in personam redundantis, et errorem simplicis qualitatis, seu qualitatis
accidentalis; qui ultimus error regulariter m a t r i m o n i u m n o n irritat, etsi
det c a u s a m contractui, et proveniat ex dolo a u t simulatione alterius
contrahentis.
Adest autem error simplicis qualitatis quoties futurus coniux n o n
unice per qualitatem in q u a alter errat, designatur, ut v. g. si quis
putat, futuram sponsam esse pulchram, nobilem, virginem, cum est
deformis, ignobilis, deflorata (Cfr. Reiffenstuel, P. IV, t. I, n. 349). Rem
perbelle illustrat Wernz (L c, n o t a 6) dicens: « Profecto filia primoge« nita principis Monacensis, illa qualitate individuali est certo de termi-
S. Romana Rota.
47
« n a t a sicuti per n o m e n et cognomen. At complures filiae eiusdem
« patris possunt esse virgines, nobiles, divites; illae igitur qualitates n o n
« determinant u n a m personam in individuo, et si forte u n a ex iisdem quali« tatibus in m a t r i m o n i o contracto cum certa et determinata persona desit,
« m a t r i m o n i u m n o n irritatur nisi apposita fuerit ut conditio sine q u a
« n o n » . Imo error simplicis qualitatis nec tum quidem m a t r i m o n i u m
irritat, si p r o b a r i posset partem errantem n e q u a q u a m matrimonium init u r a m fuisse, si qualitatem illam (v. g. sponsae graviditatem ex alio)
•cognovisset. Ex quo etiam sequitur, ut cl. Aichner (1. c, p. 606 seq.)
optime concludit, « f a l s a m esse aliquorum recentiorum Canonistarum
« assertionem, matrimonium semper irritum esse, quod ex errore invin« cibili et antecedente contractum est cum persona, a u t gravi melancholia
« morbove insanabili laborante, a u t ob crimen aliquod publice castigata.
« Nec etiam matrimonii valor afficitur q u a n d o sponsa a tertio i m p r a e g n a t a
« fuit, sponsoque haec circumstantia in contrahendo n o n erat cognita. Id
« q u o d etiam ex decisionibus S. C. C. et Rotae R o m a n a e a b u n d e colli« gitur ». H a r u m decisionum plures affert Gasparri (1. c, n. 889 seq).
Error t a m e n circa qualitatem irritat matrimonium, si haec q u a litas praecise posita fuit t a m q u a m conditio sine q u a n o n ; ita scil. ut
quis intendat n o n contrahere cum certa persona, nisi ipsi haec vel illa
q u a l i t a s insit vel absit. Deficiente enim conditione posita, etiam cons e n s u s deficit, ut u n a n i m i t e r t r a d u n t doctores. Ut autem iudex ecclesiasticus m a t r i m o n i u m propter conditionem non impletam possit declar a r e nullum, saltem pro foro externo, necessarium est, ut de conditione
apposita indubitanter constet. Ad rem Wernz (t. IV, n u m . 229 haec
t r a d i t : « In foro externo, nisi apertissime constet personae qualitatem
« f u i s s e principaliter intentam, locus n o n d a t u r solutioni matrimonii.
« Quare in controversia inter Pignatelli atque Pitonium ea sententia
« v i d e t u r p r a e f e r e n d a , q u a e tenet, saltem in foro externo, valorem
« matrimonii esse p r a e s u m e n d u m , nisi conditio (non verificata) expresse
« fuerit addita in ipsa matrimonii celebratione, aut licet a n t e a sit addita
« nec in actu celebrationis n u p t i a r u m expressa et iterata, tamen, o m n i b u s
« praecedentibus et s u b s e q u e n t i b u s simul iunctis, nullus sit locus suspi« candi coniuges a conditione praevie apposita recessisse, sive revocasse
« consensum conditionatum ». Et s a n e ex circumstantiis antecedentibus et subsequentibus certo q u a n d o q u e probari potest praevia a p p o sitio conditionis et perseverantia voluntatis, ut d e m o n s t r a t u r in causa
Cameracen, (coram P e r a t h o n e r 11 aug. 1910; A. A. S., II, pag. 961 sqq.)
q u a m c a u s a m tamen,,, cum a praesenti toto caelo differat, actor in s u u m
favorem invocare nequit.
48
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Hisce in iure stabilitis, factum quod attinet, R R . P P . DD. c e n s u e r u n t
iam ex dictis sat s u p e r q u e elucere, in casu nostro n o n agi de errore circa
qualitatem in personam r e d u n d a n t e m , sed ad s u m m u m de errore circa
qualitatem q u a e posita fuerit t a m q u a m conditio sine q u a non. Et revera
huiusmodi conditionem ante m a t r i m o n i u m positam fuisse asserit actor.
Pluries enim deponit et i u r a m e n t o confirmat, se d u o b u s circiter mensibus a n t e m a t r i m o n i u m futurae suae uxori dixisse : « Elsa, ego num« q u a m puellam ducam, q u a e iam cum alio commercium carnale habuit.
« Habuistine h o c ? ». Ipsa respondit: « Non, n u m q u a m ». Actor porro,
cum semper firmissimam h a b u e r i t voluntatem n u m q u a m contrahendi
cum persona deflorata, putat verba sua ad Elisabetham directa continere conditionem irritantem, seu exprimere voluntatem generalem
n u m q u a m defloratam ducendi, q u a e voluntas, utpote n u m q u a m retractata, matrimonium cum q u a c u m q u e deflorata nullum efficere debuit.
Verba ad Elisabeth directa certo certius exprimunt firmam actoris
voluntatem virginem t a n t u m ducendi, h a n c autem voluntatem virtualiter perseverasse n o n constat. Ipse enim actor fatetur, se semel t a n t u m
h a c de re cum futura uxore esse collocutum : « Poi io n o n ho più par« lato con lei relativamente a questo argomento ». Nec constat illa verba
veram propriamque conditionem sine q u a n o n exprimere, eamque ab
actore appositam fuisse. Ipse actor sibi viam praecludit ad h a n c condidionem p r o b a n d a m , declarans se h a n c conditionem ante matrimonium
nemini patefecisse: « Io p r i m a dei matrimonio non ho parlato con nés« suno relativamente a tale condizione ». Et iterum i n t e r r o g a t u s : « Avete
« voi prima del vostro fidanzamento esternato mai avanti a delle per« sone la vostra intenzione di non voler sposare altra ragazza a l l ' i n « fuori di u n a vergine? Quali persone possono attestare ciò? », r e s p o n d i t :
« Io n o n mi ricordo di aver manifestato tale mia intenzione in presenza
« di terze persone, poiché io presi assai r a p i d a m e n t e la decisione dì
« sposare ». Et revera testes producti nil aliud afferre valent, q u a m se
audisse de hac conditione ab ipso Teichert et quidem post electionem
mulieris e domo, ergo tempore q u a m maxime suspecto. Quod si iidem,
testes d e p o n u n t , actorem esse fide dignum ideoque in iudicio falsa iuramento n o n confirmasse, id quidem admitti potest; nihil enim obstat,
q u o m i n u s Teichert putet, ut post nuptias infelices sponsi saepius sibi
fucum faciunt, se posuisse conditionem} dum fortasse expresserit t a n t u m m o d o propositum seu intentionem n o n ducendi nisi virginem.
Quod u l t i m u m eo magis p r a e s u m i potest, quia Teichert n u m q u a m
de exsistentia virginitatis in sponsa suspicatus est, et t u n c d e m u m ad
p r a e t e n s a m conditionem appellavit, q u a n d o mulier, post tres fere a matri-
S. Romana Rota.
49
moriio menses, ipsi confessa est se ab alio cognitam fuisse et gravidam
evasisse.
Imo nec t u n c quidem cogitavit de matrimonio dissolvendo ob conditionem appositam, sed d e m u m postquam a parocho de matrimonii
impedimentis edoctus fuit. Conditionem igitur veram p r o p r i a m q u e appositam fuisse probari nequit, idque eo minus, quia nonnulla a r g u m e n t a
contra exsistentiam conditionis militare videntur et revera militant.
Praeprimis scil. ante m a t r i m o n i u m noverat Teichert, sponsam s u a m
cum alio viro amoribus induisisse. Ipse enim fatetur: « Quando io entrai
« in relazione con Elisabetta Wilhelm, io n o n conoscevo e s a t t a m e n t e
« per q u a n t o tempo ella fosse stata in relazione col fabbro H a h n , ma
« sapevo tuttavia di certo che ciò era stato per più di un anno ». At
haec relatio dubium saltem de sponsae integritate in mente actoris generare, e u m q u e ad ulteriores investigationes de exsistentia qualitatis a se
volitae movere debuisset. Actor autem contentus fuit verba s u p r a relata
semel proferre, nec sponsam ulterius de hac re interpellavit.
P r a e t e r e a mulier r e m alio modo exponit q u a m maritus. Ipsa enim
in epistola diei 2 martii 1910 asserit, se amplius non recordari quid
Teichert ei dixerit, et relationes suas cum fabro H a h n n u m q u a m
negasse. Idem mulier confirmat in interrogatòrio diei 30 decembris 1910.
Interrogata enim, cur Iacobo Teichert ante nuptias non confessa sit,
se cum fabro H a h n relationes habuisse et gravidam esse, r e s p o n d i t :
« Teichert mi dimandò se io avessi avuto relazioni col H a h n . Io n o n dissi
« nè sì nè no, ma ho dichiarato che se H a h n ciò avesse voluto e io
« n o n lo avessi fatto, egli sarebbe stato cattivo con me. Teichert n o n
« mi ha d o m a n d a t o se io fossi rimasta incinta di H a h n ». Et interrogata, an Teichert ante desponsationem vel m a t r i m o n i u m ei direxerit
verba, « Elsa, ego n u m q u a m ducam puellam, q u a e iam cum alio com« mercium carnale habuit. Habuistine hoc ? », respondit : « Io oggi n o n
« p o s s o più ricordarmi di ciò che Teichert mi abbia detto tre a n n i fa ».
Elsa Wilhelm porro asserit, se ante n u p t i a s ignorasse an gravida
fuerit nec ne, et medicum d e m u m u n u m fere post mensem a matrimonio contracto, scil. sub fine mensis februarii, praegnantiam declarasse.
Interrogata demum an Iacobus post separationem de verbis s u p r a
relatis (scil. Elsa, ego n u m q u a m ducam etc.) cum ipsa collocutus sit,
r e s p o n d i t : «Egli mi incontrò in Eppstein e mi disse: " E l s a , io n o n
« posso, lasciarmi unire in m a t r i m o n i o religioso, se tu in Limburgo n o n
« riferisci al Vescovo, che io ti ho détto ciò „ ». Actor quidem negat
se hisce verbis u s u m esse, admittit t a m e n se colloquium in Eppstein
50
Acta Apostolicae Sedis,,,,-- Commentarium Officiale.
c u m Elsa habuisse, et ei h a c occasione dixisse, se post a b s o l u t a m
c a u s a m coram tribunali civili a d i t u r u m esse etiam t r i b u n a l ecclesiasticum.
In casu igitur actor solus affirmat se conditionem apposuisse, nee
ullum h u i u s conditionis appositae testem afferre valet, imo coniugem
h a b e t sibi contrariam.
Solius a u t e m actoris confessio, et etiam i u r a m e n t u m ab eo praestitum
in subiecta materia omni valore destituuntur. « I u s i u r a n d u m enim »,
ut ait Instructio Austriaca (§ 169), « a coniugibus praestitum, aeque ac
« eorum confessio, probationem de impedimenti exsistentia suppeditare
« a u t supplere nequit ».
Etiam ex capite Super eo (c. 5, X, IV, 13) constat, confessionem
q u a m coniuges in ipsa disquisitione iudiciali faciunt, a u t ante illam
q u i d e m fecerunt sed post matrimonii q u o d accusant celebrationem,
q u a t e n u s contra valorem matrimonii pugnat, omni vi probandi carere.
Iacobus Teichert certe propositum h a b u i t non ducendi mulierem
c o r r u p t a m , et in casu specifico, n o n ducendi Elsam, s^ scivisset eam
esse corruptam. At haec voluntas habitualis nihil prodest ad hoc ut
m a t r i m o n i u m quoad vinculum dissolvatur. Nam m a t r i m o n i u m contractum ex errore circa qualitatem dante c a u s a m contractui (ita n e m p e ut
ob eum quis contraxit, n o n contracturus si c o n t r a r i u m sciret) validum est.
« Unde etiam infertur (ait Reiffenstuel, 1. IV, t. I, n. 345) validum
« esse m a t r i m o n i u m , q u o d cum Caia contrahit Titius, p u t a n s , v e l f a l s o
« asserenti credens, eam esse sanam vel virginem vel divitem a u t vir« t u o s a m , cum t a m e n esset infirma, corrupta, p a u p e r aut vitiis dedita,
« etiamsi talis falsa persuasio fuerit causa q u o d eam d u x e r i t , n o n
« d u c t u r u s si contrarium scivisset ». Praeterea, ut iudex ecclesiasticus
possit pronuntiare nullitatem matrimonii, debet ei de exsistentia impedimenti dirimentis constare per probationem plenam et perfectam, qualis
est quae fit per duos saltem testes omni exceptione maiores (Cfr. Ferraris, Divortium N. 16; Reiffenstuel, 1. IV, t. 19, n u m . 17). U n u s testis,
q u a n t u m v i s habilis, p l e n a m probationem n o n facit. Ratio est, quia causa
dissolvendi m a t r i m o n i u m q u o a d vinculum est gravissima, et praecaveri
debet ne ex collusione p a r t i u m : d i s s o l u t i o fiat cum m a g n a irreverentia
S a c r a m e n t i (Cfr. Maschat, tit. Í9, q. 1).
I a m vero in casu plena probatio conditionis appositae n o n h a b e t u r ,
q u o d a b u n d e ex dictis patet. U n d e recte iudicavit iudex F r i b u r g e n s i s
edicens, « n o n constare an actor voluntatem s u a m generalem n u m q u a m
« ducendi puellam c o r r u p t a m in foro externo patefecerit, neque constare
Signatura Apostólica.
5Î
« an actor sponsam s u a m de virginitate interpellaverit, et si interpellavit,
« iterum non constare interrogationem Elsae factam habuisse n a t u r a m
« conditionis sine q u a n o n ».
Quibus o m n i b u s in iure et facto perpensis, Christi nomine invocato, Nos infrascripti Auditores de t u r n o , pro tribunali sedentes et solum
Deum prae oculis h a b e n t e s , decernimus, declaramus et definitive sentent i a m u s , proposito dubio respondentes negative, seu non constare de nullitate matrimonii in casu.
Ita p r o n u n t i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris trib u n a l i u m ad q u o s spectat, ut exsecutioni m a n d e n t h a n c n o s t r a m definitivam sententiam et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m sacrorum Canonum et praesertim cap. 3, sess. XXV, Conc. Trid. iis adhibitis
exsecutivis et coercitivis mediis q u a e magis efficacia et opportuna pro
r e r u m adiunctis exstitura sint.
R o m a e , in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 2 ianuarii 1913.
Fridericus Cattani.
Antonius Ferathoner, Ponens
Iosephus Alberti.
Sac. T. Tani, Notarius.
SIGNATURA APOSTOLICA
Apud s u p r e m u m Signaturae Apostolicae Tribunal actae s u n t
a n n o 1912 nonnullae causae reservatae, q u a r u m sententia definitiva fuit
prouti s e q u i t u r :
I. FENABOREN. - designationis paroeciae, sive Nullitatis sententiae
incidentalis
Rotalis.
Proposito d u b i o : Sitne nulla sententia incidentalis in casu et sitne
locus eius circumscriptione? Emi Iudices, relatore E. P. D. Basilio Card.
Pompilj, sub die 23 martii 1912, r e s p o n d e r u n t : Sententiam in casu esse
nullam.
II. ROMANA. - Nullitatis matrimonii, sive Nullitatis sententiae
Rotalis.
r
5-2
Acta Apostolicae Seéis. - Commentarium Officiale.
Proposito dubio : Sitne nulla sententia Rotalis in casu et sitne locus
eius circumscriptam? Emi Iudices, relatore E. P. D. Basilio Card. Pompilj, sub die 27 iulii 1912, r e s p o n d e r u n t : Negative.
III. FESULANA. - Compositionis (Ex commissione Sanctissimi).
Propositis d u b i i s : 1) An sit locus compositioni in casu? Et quaten u s affirmative: 2) Qua mensura componendum sit ? Emi Iudices, relatore
E. P. D. Basilio Card. Pompilj, sub die 28 decembris 1912, responder u n t : Ad l
Affirmative, ad obtinendam contractuum sanationem. Ad 2
Supplicandum Ssmo ut ad compositionem heredes L. B. admittere
velit, soluta sex millium libellarum summa.
u m
u m
IV. APRUTINA.
dentalis Rotalis.
-
Privationis beneficii sive Nullitatis sententiae inc^fa
-
Propositis dubiis : 1) An querela nullitatis, ob Fori incompetentiam,
ab Episcopo Aprutino prolata contra Rotalem interlocutoriam sententia!it,
die 5 augusti 1911 sustineatur in casu? Et q u a t e n u s affirmative: 2) An
ab hoc supremo Tribunali etiam de causae merito iudicium proferendum
sit in casu? Et q u a t e n u s affirmative: 3) An decretum Curiae Aprutinae
diei 17 februarii 1911 sit confirmandum vel infirmandum in casu?, sub
die 28 decembris 1912 Emi Iudices r e s p o n d e r u n t : Ad l
Affirmative,
nempe Episcopum Aprutinum in sacerdotem A. 1. via administrativa legitime procedere potuisse. - Ad 2
Negative; et sacerdoti A. L, si velit,
recursum ad S. Concilii Congregationem patere.
u m
u m
Praeterea, iuxta Legem P r o p r i a m can. 40, t a m q u a m fundamento
boni iuris destituti, reiecti s u n t r e c u r s u s in causis q u a e s e q u u n t u r :
I. NEAPOLITANA. - Exsecutionis sententiae (Decr. diei 3 ianuarii 1912).
II. DÜBLINEN. - Remotionis, sive Nullitatis sententiae incidentalis
Rotalis (Decr. diei 24 augusti 1912).
III. GONSTANTINIANA. - Diffamationis, seu Nullitatis sententiae Rotalis (Decr. diei 29 decembris 1912).
Romae, ex Cancellaria supremi Signaturae Apostolicae Tribunalis,
die 14 februarii 1913.
i o s e p h u s Adv. Fornari, S. T. A.
53
Secretaria .Status.
SECRETARIA STATUS
EPISTOLA.
AD R. P. ALFREDUM MARGERIN, RECTOREM CATHOLICAE STUDIORUM UNIVERSITATIS INSULARUM,
GRATULANDI CAUSA OB
LAETABILES FRUCTUS QUI
IBIDEM DOCTORUM AUDITORUMQUE DILIGENTIA COLLIGUNTUR.
Monseigneur,
D'après les r a p p o r t s autorisés qui Lui ont été faits au sujet de
l'Université Catholique de Lille, le S a i n t - P è r e Pie X a constaté avec
u n e grande satisfaction l'esprit qui inspire et pénètre l'enseignement
donné par ses s a v a n t s professeurs, la piété et l'amour du travail de
ses n o m b r e u x étudiants. Ces informations ne pouvaient ne p a s être
l'objet d'une vive consolation pour l ' a u g u s t e Pontife, soit à cause de
la sollicitude paternelle qu'il témoigne à votre cher pays, soit à cause
de l'intérêt t o u t spécial qu'il porte à la grave question, si agitée de nos
jours, de l'enseignement catholique.
Il Lui a été de même particulièrement agréable d'apprendre les succès
que les j e u n e s gens de cet Institut r e m p o r t e n t d a n s leurs examens, et
qui honorent à la fois le zèle des maîtres et l'application des élèves.
Ces succès sont r e m a r q u a b l e s dans toutes les facultés: de théologie, de
droit, de lettres, de sciences, mais plus encore, semble-t-il, d a n s la faculté
de médecine.
Sa Sainteté n'ignore pas, d'ailleurs, que cette faculté, la seule qui
ait pu être instituée en France, compte un n o m b r e considérable de professeurs é m i n e n t s par leur science et leur expérience professionnelle ;
qu'elle dispose de plusieurs hôpitaux, de n o m b r e u x dispensaires, où les
étudiants, sous la direction immédiate de leurs maîtres, acquièrent facilement et sûrement la science de la chirurgie et de la médecine; qu'elle
est munie de musées et de laboratoires nécessaires pour l'étude théorique et les t r a v a u x pratiques.
Aussi bien le Saint-Père la recommande-t-Il aux familles chrétiennes
de la F r a n c e entière, et engage-t-il volontiers les évêques à y envoyer
de n o m b r e u x j e u n e s gens, qui y deviendront tout à la fois d'habiles
médecins, et surtout des catholiques solidement préparés à l'apostolat
qu'ils ont le devoir de pratiquer d a n s l'exercice quotidien de leur
noble profession.
54
Acta Apostolicae Sedisi- Commentarium Officiale.
Gomme gage de Sa paternelle bienveillance et des faveurs célestes,.
Sa Sainteté accorde de tout cœur à vous même, aux professeurs et a u x
étudiants de l'Université Catholique de Lille la bénédiction apostolique.
Je saisis avec plaisir cette occasion p o u r v o u s renouveler, Monseigneur, l'assurance de mes sentiments dévoués en Notre-Seigneur.
Le 14 janvier 1913.
R. CARD. MERRY DEL VAL.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
SEGRETERIA DI STATO.
NOMINE.
Il Santo Padre, con Biglietti della Segreteria di Stato, si è benignamente
degnato di nominare:
29 gennaio 1913. — Il Revmo P. Giuseppe Lem ius, degli Oblati di Maria
Immacolata, Consultore della sacra Congregazione dell' Indice.
— Il Revmo P. Enrico Le Floch, della Congregazione dello Spirito Santo,
rettore del pontificio Seminario Francese iii Roma, Consultore della sacra Congregazione degli Studi.
^— Il Revmo P. Tommaso Pegues, dell' Ordine dei Predicatori, Consultore
della sacra Congregazione dei Sacramenti.
1 febbraio. — L'Emo sig. card. Pietro Gasparri, Protettore dell' associazione di Nostra Signora della buona Morte.
9 febbraio. — Mons. Francesco Ragonesi, arcivescovo titolare di Mira,,
Nunzio Apostolico a Madrid.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Protonotarii Apostolici ad instar participantium:
19 ottobre 1912. — Mons. Giuseppe Antonio Ireneo Douville, vicario
generale della diocesi di Nicolet.
8 gennaio 1913. — Il Rev. Eugenio Almaráz y Santos, cancelliere arcivescovile di Siviglia.
— Il Rev. Michele Castillo Fosales, provisore della stessa archidiocesi.
22 gennaio. — Mons. Teodoro Weigert, dell'archidiocesi di Vienna.
28 gennaio. — Mons. Luigi Castro, arciprete-parroco nella diocesi di
Nicosia.
A
Diarium Romanae Curiae.
55
Prelati Domestici di S. S. :
9 gennaio 1913. — Il Rev. Aureliano Sevillano Moro, canonico della
Cattedrale di Siviglia.
10 gennaio. — Mons. Terenzio 0'Donnei, vicario generale dell'archidiocesi di Dublino.
11 gennaio. — Il Rev. dott. Federico Speiser, professore nell'Università
cattolica di Friburgo.
— Il Rev. Guendelino M. Stulz, dell'archidiocesi di S. Paolo di Minnesota.
— Il Rev. Giovanni J. Slevin, della stessa archidiocesi.
— Il Rev. Francesco Tichy, della stessa archidiocesi.
— Il Rev. Giuseppe Guillot, della stessa archidiocesi.
16 gennaio. — 11 Rev. dott. Tommaso Facta, parroco e vicario foraneo
di Racconigi.
22 gennaio. — Il Rev. canonico Leonardo Ruvolo, della diocesi di Mazzara del Vallo.
23 gennaio. — Mons. Fabiano Rohácek, canonico della cattedrale di
Brünn.
— Il Rev. Adamo Ott, vicearcidiacono ordinario del distretto di Budapest.
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
Cameriere Segreto soprannumerario di S. S.:
27 gennaio 1913. — Mons. Nicola Plaurens, della diocesi di Smirne.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S. :
14 gennaio 1913. — Mons. Bruno Kratzig, della diocesi di Trieste.
Cameriere Segreto di Spada e Cappa soprannumerario di S. S. :
4 febbraio 1913. — Il principe Olgierd Alessandro Czartoryski, della
diocesi di Posen.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
L'Ordine della Milizia Aurata, detto dello Speron d'oro:
24 gennaio 1913. — A S. A. R. Alfonso di Borbone, conte di Caserta.
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile.
9 gennaio 1913. — Al Sig. Antonio Halcón y Vinent, sindaco di Siviglia.
56
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
La Gran Croce dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
15 gennaio 1913. — Al Sig. Giuseppe Suarez-Guanes y de la Borbolla.
La Commenda con placea dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
21 gennaio 1913. — Al Sig. Giovanni Nepomuceno Waldek, domiciliato
a Praga.
22 gennaio. — Al Sig. Francesco dos Santos Pereira de Vasconcellos,
della diocesi di Beja.
La Placca dell'Ordine Piano:
25 gennaio 1913. — Al Sig. comm. don Stanislao Ferrante, marchese
di Ruffano.
La Placca dell' Ordine di S. Silvestro Papa:
25 gennaio 1913. — Al Sig. comm. Giovanni Folie, della diocesi di Trieste.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
13 gennaio 1913. — Al Sig. Vittore Berard, della diocesi d'Annecy.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
8 gennaio 1913. — Al Sig. Luigi Mignot, della diocesi di Viviers.
11 gennaio. — Al Sig. avv. Enrico Barthez, della diocesi di Carcassona.
18 gennaio. — Al Sig. Gioacchino Ramonet, segretario incaricato d'affari
di Monaco presso la Corte di Spagna.
— Al Sig. conte Alessandro Skrzynski, già attaché all'ambasciata di
Austria-Ungheria presso la S. Sede.
22 gennaio. — Al Sig. dott. Luigi Francesco Roberto Van der Eist, medico a Parigi.
Il Cavalierato dell'Ordirne di S. Silvestro Papa:
25 gennaio 1913. — Al Sig. Luigi Giuliarini, della diocesi di Cortona,
27 gennaio. — Al Sig. Domenico Amici, dell'archidiocesi di Camerino.
— Al Sig. prof. Cesare Ruggeri, di Roma.
NECROLOGIO.
18 gennaio 1913. — Mons. Giosuè Biechi, vescovo di S. Severino.
4 febbraio. — L'Emo signor cardinale Francesco Saverio Nagl, arcivescovo di Vienna.
7 febbraio, — Mons. Stefano Maria Alfonso Sonnois, arciv. di Cambrai.
14 febbraio. — Mons. Andrea D'Agostino, vescovo di Ariano.
Annus V. - V o l . V.
D i e i Martii 1913.
Num. 3.
ACTiT APOSTOLICAE SEDIS
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
LITTERAE
APOSTOLICAE.
FACULTAS CONFERENDI GRADUS ACADEMICOS IN IURE CANONICO CONCEDITUR
METROPOLITANO SEMINARIO MAIORI MEDIOLANENSI.
PIUS PP. x.
Ad p e r p e t u a m rei memoriam. — R o m a n i Pontifices Nostri decessores, s a c r a r u m disciplinarum custodes et vindices, sedulo studio iugiter
advigiJarunt, ut in Ecclesiae spem succrescentes alumni canonicis disciplinis integre ac religiose imbuerentur. Hoc quidem sapienti consilio
ducti, praecipuas q u a s d a m studiorum facultates penes episcopalia seminaria erectas, quae vel doctorum fama, vel a l u m n o r u m frequentia ceteris
praestarent, apostolica auctoritate p r o b a r u n t , simulque conferendi academicos g r a d u s iure d o n a r u n t . Iamvero compertum h a b e m u s iam sex
ab annis in seminario maiori Mediolanensi, auctore Cardinali Archiepiscopo, canonici iuris facultatatem fuisse fundatam, eamque in praesens
adeo florere, ut o m n i b u s n o m i n i b u s digna sit quae s u p r e m a Sedis apostolicae sanctione decoretur. Quare collatis consiliis cum VV. F F . NN.
S. R. E. Cardinalibus Studiorum Congregationi praepositis, Motu proprio
atque ex certa scientia et m a t u r a deliberatione Nostris, deque apostolicae potestatis Nostrae plenitudine, praesentium tenore, facultatem canonici iuris in maiori Mediolanensi seminario exsistentem, canonice erigimus
cum iure conferendi ad n u t u m sanctae h u i u s apostolicae Sedis academicos g r a d u s et ipsam doctoralem l a u r e a m alumnis qui facultatis eiusdem scholas rite celebraverint et, facto prius de s u a doctrina periculo,
h u i u s m o d i honore digni habiti fuerint. Verum m a n d a m u s , ut in u s u
ACTA, vol. V, n. 3. — 1-3-913.
5
58
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ipsius privilegii, conferendi academicos g r a d u s in canonico iure, religiose
serventur s t a t u t a superenunciatae facultatis, quae, ad Nos t r a n s m i s s a ,
similiter p%r praesentes apostolica Nostra auctoritate "probamus et sanc i m u s ; ita ut ab eorundem s t a t u t o r u m perfecta observantia privilegii
ipsius vigor et r o b u r dependeat. Decernentes praesentes Litteras firmas,
validas atque efficaces semper exstare et manere, suosque plenos et integros effectus sortiri a t q u e obtinere, illisque ad quos spectant n u n c et
in posterum plene suffragari, sicque rite i u d i c a n d u m esse ac definiendum, irritumque ex t u n c et inane fieri, si secus super his a quovis, auctoritate qualibet, scienter sive ignoranter attentari contigerit. Non obstantibus Constitutionibus et ordinationibus apostolicis ceterisque omnibus,,
speciali licet a t q u e individua mentione ac derogatione dignis, in contrarium,
facientibus q u i b u s c u m q u e .
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , sub annulo Piscatoris, die x v n i d e cembris MDCCCCXII, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R. CARD? MERRY DEL VAL,
L. )$< S.
a
Secretis
Status.
ALLOCUTIO
HABITA DIE XXII FEBRUARII ANNI MDCCCCXIII AD CIVES JANUENSES QUI ROMAM
AD BEATISSIMI PATRIS PEDES ADVENERA NT, UT DE CIVILIS POTESTATIS
IMPROBA VI CONQUERERENTUR, QUA NOVUS ARCHIEPISCOPUS SEDEM SUAM
ADIRE PROHIBETUR.
La vostra visita in questa stagione a costo di disagi e di sacrifici,,
o figli diletti, Ci b di vero conforto, perchè dimostrate con essa di prendere viva p a r t e al Nostro dolore per la grave tribolazione, alla quale è
sottoposta, con l'archidiocesi di Genova, la Chiesa cattolica. La vostra
presenza infatti Ci assicura che voi siete persuasi, che Noi soffriamopiù di voi per la p r o l u n g a t a vedovanza della Chiesa di Genova, pel
bene che viene impedito, e pel male che p u ò derivare dalla m a n c a n z a
del Pastore, che vegli alla custodia del gregge.
E questo dolore si accresce a dismisura, perchè n o n s a p p i a m o
come recare ad esso il rimedio, n o n conoscendo i motivi pei quali fu
impedita finora la v e n u t a dell'Arcivescovo da oltre dieci mesi da Noi
preconizzato; perchè quelli che Ci fecero manifesti i giornali sono tutti
a lode del Vescovo, che avrebbe demeritato tale officio, se si fosse altri-
Acta Pii PP. X.
59
menti contenuto. F r a le amarezze, che si fanno sempre più gravi per
la condizione a cui siamo ridotti, la quale diviene di giorno in giorno
più insopportabile, abbiamo tollerato in silenzio che, senza legge che lo
imponga, si impedisca arbitrariamente per molti mesi ai nuovi eletti il
governo delle diocesi. Abbiamo tollerato che si esigesse dai nuovi eletti
la d i m a n d a di essere ammessi al possesso dei benefici, ma mai all'esercizio di quel ministero avuto dall'unica autorità che lo poteva conferire.
Abbiamo tollerato con pazienza gli attacchi vergognosi della stampa,
le calunniose imputazioni, nelle pubbliche assemblee, di nemici delia
patria, colla tacita approvazione e qualche volta coll'applauso dei presenti, senza che alcuno di coloro che ne avevano il dovere insorgesse
alla difesa; ma n o n potevamo mai pensare che si arrivasse per la prima
volta, nei dieci a n n i del nostro Pontificato, al p u n t o di minacciare il
rifiuto delle temporalità ad un Vescovo da Noi prescelto fra tanti ottimi
per u n a diocesi così i m p o r t a n t e : Vescovo pei lunghi suoi precedenti
riconosciuto in tutto esemplare, da tutti b e n a m a t o , ed encomiato dalle
stesse autorità, che ebbero con lui relazioni d'officio. Ma accettiamo
anche questa n u o v a tribolazione che permette il Signore; n o n p e r ò
senza sentire il grave insulto fatto al Capo della Chiesa nella s u a divina
missione, e n o n senza protestare contro la violenza a quella libertà e
indipendenza, che n o n ha dagli uomini, ma da Dio stesso.
Voi quindi potete ben credere q u a n t o conforto Ci rechino oggi
colla vostra presenza le testimonianze di filiale affetto e di inalterabile
devozione, che con voi Ci d a n n o tutti i cattolici della diocesi di Genova.
Anzi vi ringraziamo dell'assicurazione che Ci date, e della quale n o n
a b b i a m o mai dubitato, di essere non solo disposti, ma lieti di accogliere subito fra voi l'Arcivescovo, e di provvederlo generosamente di
q u a n t o è necessario alia s u a persona, alla sua dignità ed al suo ufficio.
Ci rincresce però di n o n poter oggi esaudire la vostra preghiera, perchè
Noi s a r e m m o giudicati come autori di disordini (che studiosamente
ecciterebbero i vostri e Nostri nemici) e anche come provocatori di
nuove offese, che si preparerebbero alla Chiesa.
Perchè Ci offende ancora l'eco di certi discorsi fatti con sprezzante
acrimonia, come Ci è impossibile n o n manifestare l'impressione p e n o s a
degli applausi con cui furono accolti: impressione che ha accresciuto
a dismisura il Nostro cordoglio. Questa Nostra pena però n o n Ci toglie
il coraggio e la speranza, perchè in q u a l u n q u e vicenda abbiamo Iddio
che Ci protegge e, a Nostro grande conforto, la preghiera. La preghiera
è il principale dovere del cristiano in tutti i tempi, ma specialmente
nei difficili e burrascosi. La sacra Scrittura per queste situazioni p e r -
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
60
plesse ha un consiglio, che si trova nelle parole del santo Re Giosafat :
q u a n d o ignoriamo quello che dobbiamo fare n o n ci resta che innalzare
gli occhi a Dio, da cui solo possiamo avere lumi, ispirazioni e soccorsi:
Cum ignoramus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut
oculos nostros dirigamus ad Dominum (II, Paral., xx, 12).
Oh! n o n si p u ò sapere nè comprendere q u a n t o valgano le preghiere, le invocazioni e i sospiri dei sacerdoti fervorosi, degli umili
leviti, delle vergini consacrate e dei pii fedeli! Preghino pertanto i fanciulli impediti a ricevere la santa Confermazione; gli aspiranti al Sacerdozio, che al termine dei loro studi n o n possono esser promossi agli
Ordini sacri; i sacerdoti, che nel maggiore bisogno restano senza guida,
senza m a e s t r o , senza consigliere; i figli tutti della archidiocesi, che
a s p e t t a n o il padre, che li diriga, li istruisca e li conforti coll'esempio e
colla parola. P r e g h i a m o tutti con quella perseverante fiducia, che ci
viene insegnata dal libro di Tobia, perchè per q u a n t o sia il potere, che
Dio concede agli uomini, questo n o n a v r à mai la prevalenza contro i
suoi decreti e consigli; ed ognuno sia certo, che se Iddio ci tiene nella
prova, nella tribolazione e nel castigo, lo fa per condurci alla misericordia, alla liberazione e alla corona, per farci godere il sereno dopo
la tempesta, per donarci la gioia dopo il dolore, e dopo le lagrime il
gaudio (Tob. III, 20, 21, 22).
Questa è la raccomandazione, che facciamo a voi tutti, figli diletti,
e che voi porterete ai vòstri concittadini e condiocesani, ai quali, come
a voi, impartiamo di cuore l'apostolica benedizione.
DECRETUM.
ECCLESIA S. APOLLINARIS CONCREDITUR RECTORI TEMPLI SANCTISSIMAE TRINITATIS PROPE CURIAM INNOGENTIANAM, CUIUS ITEM TEMPLI ET ONERA
SUSCIPIET ET TITULUM SUO AD1UNGET.
Apostolicae
Sedi significatum
nuper
est a rectore
templi san-
ctissimae Trinitatis a p u d -Curiam Tnnocentianam, vulgo Monte Gitorio,
propter
indictam publicae
illam aedem
rei
causa a l i e n a t i o n e m , se
coniunctamque domum
cogi
sacram
relinquere, u b i m u l t a decursu
S. Congregatio Consistorialis.
61
temporis inducta s u n t pia opera et onera, maxime vero stati per a n n u m
secessus clericis ad sacros Ordines promovendis, a nobili femina duce
d'Aiguillon instituti saeculo xvn, deinde a S u m m i s Pontificibus rati
habiti et confirmati, praesertim a sa. me. Pio P P . IX apostolicis litteris
datis die xi mensis octobris a n n o MDCCCLXVII.
Ob haec admotae ab eodem rectore sunt preces Ssmo D o m i n o
nostro Pio P P . X, ut sibi suisque in m u n e r e successoribus t e m p l u m
aliud aliasque assignaret aedes, in eaque dignaretur instituta et onera
illa apostolica auctoritate transferre. Cum vero idem S s m u s Dominus
commodiorem aptioremque Seminario R o m a n o sedem exstruendam constituerit in adiacentibus Lateranensis Basilicae locis, ubi aedium amplitudo et opportunitas necessitatibus praesentium studiorum felicius respondeat, ideoque S. Apollinaris templum continentesque aedes, quae h u c
u s q u e propriae Seminarii fuerunt, ad alium u s u m destinari iam possint ;
cumque praeterea Cardinalis in Urbe Vicarii et officiorum dioecesanae
R o m a n a e Curiae sedibus longe providerit m e l i u s ; censuit votis postulantis annui posse, eidemque S. Apollinaris ecclesiam addici u n a cum
ea parte continentium aedium, quae q u o q u o v e r s u m viis circumscribitur
publicis, usque ad arcum uti vocant S. Augustini, q u a e q u e in praesenti
partim Seminario, partim officiis Vicariatus in Urbe u s u i est.
Quamobrem, o m n i b u s diligenter perpensis, motu proprio et ex certa
scientia, suppleto etiam, q u a t e n u s opus sit, q u o r u m intersit, vel suo
interesse p r a e s u m a n t assensu, S s m u s Dominus noster praesenti Consistoriali decreto pia opera, instituta et onera, quae in m e m o r a t a ecclesia
Ssmae Trinitatis exstant, u n a cum eiusdem titulo, iuribus ac privilegiis
omnibus ad S. Apollinaris transfert, ibique in perpetuum constituit.
Decernit a u t e m ut, effecta translatione, Ravennatis Episcopi et Martyris
templum hoc novo titulo decoretur: « Trinitati Augustae, in h o n o r e m
Apollinaris E. M. »; eiusque ecclesiae regimen et cura, vi praesentis
decreti, suscipiatur ab eo sacerdote qui modo rectoris m u n e r e fungitur
ecclesiae Ssmae Trinitatis, imposita eidem ac successoribus eius legitimis obligatione satisfaciendi o m n i b u s oneribus quae utriusque separatae
ecclesiae e r a n t propria. Utque haec fieri facilius, ac potissimum ut haberi
possint ibidem piae exercitationes clericis ad sacros Ordines provehendis, aedium partem, quam diximus usui esse in praesens Seminario
R o m a n o et Vicariatui, rectori ecclesiae Trinitatis augustae et S. Apollinaris attribuit. Quia vero eidem rectori pro alienatione d o m u s et ecclesiae Ssmae Trinitatis a p u d Innocentiánam Curiam congrua pecunia
n u m e r a b i t u r , idcirco statuit S s m u s Dominus, ut haec pecunia in n o v a s
Seminarii Romani aedes a p u d Lateranensem Basilicam exstruendas Con-
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
m
feratur, et idcirco a rectore ecclesiae S s m a e Trinitatis illico r e m i t t a t u r
personae a Se ad h u n c finem designandae. I d e m denique iussit praesens
Consistoriale Decretum perinde valere ac si apostolicae sub p l u m b o
litterae expeditae forent, n o n o b s t a n t i b u s quibuslibet, etiam specialissima
mentione a u t derogatione dignis.
D a t u m ex aedibus S. Congregationis Consistorialis, die xxv mensis
ianuarii, a n n o MDCCCCXI.
C. CARD. DE LAI, Secretarius.
L.i$iS.
Carolus
Perosi,
Substitutus.
S. CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
DECRETUM
DE MONIALIUM ET SORORUM CONFESSIONIBUS.
Cum de sacramentalibus Monialium et S o r o r u m confessionibus
m o d e r a n d i s plures ad h u n c diem, ex re et ex tempore, iussae sint leges,
eas, aliqua ex parte i m m u t a t a s et apte dispositas, visum est in u n u m
colligere Decretum, prout sequitur:
1. Unicuique religiosae communitati t u m Monialium t u m Sororum,
regulariter, u n u s d u m t a x a t detur Confessarius o r d i n a r i u s : nisi ob m a g n u m ipsarum n u m e r u m , vel aliam iustam causam, alterum vel plures
dari oporteat.
2. Confessarius ordinarius, regulariter, n o n u l t r a triennium in hoc
m u n e r e permaneat. Episcopus t a m e n seu Ordinarius e u m ad secundum,
immo etiam ad tertium t r i e n n i u m confirmare poterit:
a) si ob sacerdotum ad hoc officium idoneorum penuriam aliter
providere n e q u e a t ; vel
b) si maior Religiosarum p a r s , e a r u m q u o q u e quae in aliis negotiis ius n o n h a b e n t ferendi suffragium, in eiusdem Confessarii confirmationem, per secreta suffragia, convenerit; dissentientibus tamen, si
velint, aliter p r o v i d e n d u m erit.
3. Pluries in anno, unicuique religiosae communitati detur Confessarius extraordinarius, ad q u e m o m n e s Religiosae accedant oportet,
saltem ut benedictionem accipiant.
S. Congregatio de Religiosis.
63
4. Unicuique domui religiosae aliquot ab Ordinario sacerdotes
•deputentur, quos Religiosae in casibus particularibus, confessionis peragendae causa, facile vocare queant.
5. Si qua Religiosa, ad animi sui quietem et maiorem in via Dei
progressum, aliquem specialem Confessarium vel moderatorem spiritualem postulet, erit facile ab Ordinario concedendus ; qui t a m e n invigilabit
ne ex hac concessione a b u s u s i r r e p a n t : q u o d si irrepserint, eos caute
et prudenter eliminet, salva t a m e n conscientiae libertate.
6. Si Religiosarum d o m u s Ordinario loci subiecta sit, hic eligit
sacerdotes a confessionibus t u m ordinarios t u m extraordinarios; si vero
Superiori regulari, hic Confessarios Ordinario loci praesentet, cuius est
iisdem audiendi confessiones potestatem concedere.
7. Ad m u n u s Confessarii sive ordinarii, sive extraordinarii, sive
specialis, deputari p o s s u n t sacerdotes, t u m e Clero saeculari t u m , de
S u p e r i o r u m licentia, e Clero regulari, d u m m o d o t a m e n nullam h a b e a n t
in easdem Religiosas in foro externo potestatem.
8. Hi Confessarii, qui a n n o s q u a d r a g i n t a expleverint oportet, mor u m integritate et prudentia e m i n e a n t ; at Ordinarius, iusta de causa et
o n e r a t a eius conscientia, ad hoc m u n u s eligere poterit sacerdotes, qui
n o n d u m ea aetate sint, modo memoratis animi laudibus excellant.
9. Confessarius ordinarius non* potest renuntiari extraordinarius,
et, praeter casus in articulo 2 recensitos, r u r s u s eligi ut ordinarius, in
e a d e m communitate, nisi post a n n u m ab expleto m u n e r e . Extraordinarius immediate ut ordinarius eligi potest.
10. Confessarii omnes sive Monialium sive S o r o r u m , caveant ne
interno vel externo communitatis regimini sese immisceant.
11. Si q u a Religiosa e x t r a o r d i n a r i u m Confessarium expetat, nulli
Antistitae liceat, vel per se vel per alios, neque directe neque indirecte,
petitionis rationem inquirere, petitioni verbis vel factis refragari, aut
quavis ratione ostendere se id aegre ferre; q u o d si ita se gesserit, a
proprio Ordinario m o n e a t u r ; si iterum id ipsum peccaverit, ab eodem
deponatur, audita tamen prius sacra Congregatione de Religiosis.
12. Omnes Religiosae de sociarum confessionibus nullo modo inter
se colloquantur, neve eas sorores carpere audeant, q u a e a p u d alium,
quam d e p u t a t u m , confessionem peragant ; secus ab Antistita vel ab
Ordinario p u n i a n t u r .
13. Confessarii speciales, a d . monasterium, seu d o m u m religiosam
vocati, si intelligant Religiosas nulla iusta causa vel necessitatis vel
utilitatis spiritualis ad ipsos accedere, eas p r u d e n t e r dimittant. Monent u r praeterea omnes Religiosae, ut facultate sibi concessa specialem
»
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
64
petendi Confessarium sic u t a n t u r , ut, rationibus h u m a n i s sepositis, tant u m m o d o spirituale b o n u m et maiorem in religiosis virtutibus progressum intendant.
14 Si q u a n d o Moniales a u t Sorores extra propriam d o m u m , quavis
de causa, versari contigerit, liceat iis in qualibet ecclesia vel oratorio,
etiam semipublico, confessionem peragere a p u d quemvis Confessarium
pro utroque sexu a d p r o b a t u m . Antistita n e q u e id prohibere, n e q u e de
ea re inquirere potest, ne indirecte q u i d e m ; Religiosaeque nihil Antistitae suae referre tenentur.
15. Moniales omnes a u t Religiosae, cum graviter aegrotant, licet
mortis periculum absit, quemlibet Sacerdotem ad confessiones excipiendas a d p r o b a t u m arcessere possunt, eique, p e r d u r a n t e gravi infirmitate, quoties voluerint, confiteri.
16. Hoc Decretum s e r v a n d u m erit ab o m n i b u s religiosis mulierum
familiis, votorum cum sollemnium, t u m simplicium, ab Oblatis aliisque
piis communitatibus, q u a e nullis votis obstringuntur, etiamsi Instituta
sint t a n t u m dioecesana. Obligat etiam communitates, q u a e in Praelati
regularis iurisdictione s u n t ; qui nisi fidelem observantiam h u i u s Decreti curet, Episcopus seu Ordinarius illius loci id agat ipse t a m q u a m
Apostolicae Sedis Delegatus.
17. Hoc Decretum Regulis et" Constitutionibus uniuscuiusque religiosae familiae a d d e n d u m erit, et publice legendum lingua vulgari in
Capitulo o m n i u m Religiosarum, semel in a n n o .
Ttaque praerogatis Erñis P a t r i b u s Cardinalibus sacrae Congregationis de Religiosis in plenario coetu ad Vaticanum habito die 31 mensis
Ianuarii a n n o 1913, sanctissimus Dominus noster P i u s P P . X, referente
infra scripto Secretario, hoc Decretum in o m n i b u s adprobare et confirm a r e dignatus est, et m a n d a r e ut in lucem edatur, et ab o m n i b u s ad
quos spectat, in posterum apprime servetur.
Contrariis n o n obstantibus quibuscumque, etiam speciali et individua mentione dignis.
D a t u m R o m a e , ex Secretaria sacrae Congregationis de Religiosis,
die 3 mensis februarii a n n o 1913.
Fr.
I.
C.
CARD. VIVES, Praefectus.
L. © S.
f Donatus, Archiep. E p h e s i n u s , Secretarius.
SS. Congregationes de Propaganda Fide et Rituum..
65
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
NOMINATIO E P I S C O P I .
Brevi apostolico n o m i n a t u s e s t :
28 ianuarii 1913. — Episcopus titularis Thuburbitanus >et Vicarius
Apostolicus novi vicariatus de Banguelo in Africa centrali, R. D. Step h a n u s Larue, e Societate Missionariorum ad Afros.
I.
DUBIA
DE CAEREMONIIS QUIBUSDAM SERVANDIS CORAM AUGUSTISSIMO SACRAMENTO,
ADSISTENTE VEL CELEBRANTE EPISCOPO.
Sacrorum R i t u u m Congregationi sequentia dubia pro o p p o r t u n a
solutione proposita fuerunt; n i m i r u m :
I. In solemni benedictione cum sanctissimo Eucharistiae Sacramento, q u a n d o episcopus assistit cappa indutus, et ponit incensum in
thuribulo, debetne etiam ipse thurificare S s m u m S a c r a m e n t u m ?
II. Si praedicta benedictio solemnis detur post vesperas pontificales, presbyter assistens throno, debetne genuflectere a dextris episcopi
in infimo g r a d u altaris, eique ministrare incensum ac d e m u m porrigere
ostensorium pro benedictione i m p e r t i e n d a ?
III. Si aliquando contingat, ut episcopus Missam pontificalem celebret coram augustissimo Sacramento exposito, debetne ipse canere
Gloria et Credo et legere Epistolam a t q u e Evangelium in throno, more
solito, absque m i t r a ?
Et sacra eadem Congregatio, ad relationem subscripti Secretarii,
audito Commissionis Liturgicae suffragio, propositis dubiis ita respondendum c e n s u i t :
Ad I. Affirmative iuxta decretum n. 3035 Briocen., 21 iulii 1855, ad 1.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
66
Ad II. P r e s b y t e r assistens accedit ad episcopum t a n t u m pro minis t r a n d o incenso et thuribulo ad incensationem; mox locum cedat diacono assistenti qui deinde ostensorium episcopo est porrecturus.
Ad III. Affirmative in c a s u : sed iuxta morem et consuetudinem
ecclesiarum cathedralium et congruenter menti Caeremonialis Episcoporum, lib. I, cap. 12, n u m . 8 et 9, episcopus se abstinet a celebranda
Missa pontificali coram sanctissimo Sacramento publice exposito.
Atque ita rescripsit et declaravit. Die 8 februarii 1913.
Fr.
S.
CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
L. ® S.
f P e t r u s La F o n t a i n e , Ep. Charistien., Secretarius.
*
II.
RUBRICAE
INSERENDAE RITUALI ET BREVIARIO ROMANO IN OFFICIO DEFUNCTORUM.
Ante
Quoties Vesperae separatim
Vesperas.
ab Officio divino recitantur, dicitur
secreto
Pater et Ave; secus absolute incipitur ab A n t i p h o n a : Placebo
Domino
etc.
Ante
Matutinum.
Quoties Matutinum delationem cadaveris ad ecclesiam ac Responsorium: Subvenite, vel Matutinum diei currentis immediate n o n sequatur,
dicitur
secreto Pater, Ave,
Credo; secus absolute incipitur ab Invi-
tatorio.
Ante
IX.
Responsorium.
Sequens Responsorium dicitur q u a n d o tres t a n t u m Lectiones h u i u s
Nocturni dicuntur.
Post
IX.
Responsorium.
Sequens Responsorium dicitur loco praecedentis, quando dicuntur
pro defunctis novem Lectiones.
Suprascriptas Rubricas Rituali et Breviario R o m a n o in Officio defunctorum addendas, ad n o r m a m recentium dispositionum et praesertim
Decreti Romana et aliarum diei 25 octobris 1912, sacra R i t u u m Con-
67
S. Congregatio Rituum.
gregatio adprobavit et in novis editionibus t u m Ritualis t u m Breviarii
R o m a n i inseri iussit. Contrariis n o n obstantibus q u i b u s c u m q u e . Die
14 februarii 1913.
Fr. S. CARD. 'MARTINELLI,
Praefectus.
f P e t r u s La F o n t a i n e , Episc. Charystien., Secretarius.
III.
INSTRUCTIO
SEU DECLARATIO SUPER KALENDARIA PROPRIIS REFORMANDIS.
Evulgata Instructione sacrae R i t u u m Congregationis die 23 iulii
vertentis a n n i 1912, q u u m nonnulli Rmi locorum Ordinarii et Superiores
generales Ordinum seu Congregationum r e l i g i o s a r u m , -expostulantes
reformationem proprii Kalendarii, preces porrexerint h a u d omnino conformes m e m o r a t a e I n s t r u c t i o n i , sacra R i t u u m Congregatio, ut labor
expeditior evadat, o p p o r t u n u m iudicavit ulteriorem edere instructionem,
cui in posterum se conformare debeat quisque Kalendarii reformationem
exoptat.
I. Supplex libellus ad S. Rituum Congregationem transmittatur, in
quo, consentiente Capitulo ecclesiae cathedralis seu Consilio Ordinis,
p o s t u l e t u r ut, relicto Kalendario h u c u s q u e adhibito, servari possit Kalend a r i u m Ecclesiae universalis, additis t a n t u m m o d o festis stricto sensu
propriis, quae cum dioecesi a u t instituto religioso particularem h a b e a n t
relationem.
II. Supplici libello a d d a t u r elenchus praedictorum festorum, q u a e
s u n t stricto sensu propria.
III. In m e m o r a t o elencho sequentia festa particularia praesertim
inserantur:
Pro Dioecesibus :
a) Dedicatio ecclesiae cathedralis, a u t omnium ecclesiarum (si collective recolatur),
6) Titulus ecclesiae cathedralis,
c) P a t r o n u s principalis dioeceseos, provinciae, nationis,
d) P a t r o n u s principalis civitatis episcopalis,
e) P a t r o n i m i n u s principales,
68
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
f) Sancti qui in dioecesi orti sunt, vel vixerunt, a u t obierunt,
g) Sancti, de quibus h a b e n t u r corpora, a u t reliquiae insignes,
h) Cetera festa, quae cum dioecesi specialem h a b e n t relationem.
Pro
Ordinibus
seu
Congregationibus:
a) Dedicatio omnium ecclesiarum (si collective recolatur),
b)
c)
d)
e)
tionem.
Titulus principalis,
Sancti fundatores,
Sancti qui Ordinis, seu Congregationis, regulam professi sunt,
Cetera festa, quae cum instituto religioso specialem h a b e n t rela-
IV. De u n o q u o q u e festo sequentia praesertim referantur:
a) Dies, in q u a n u n c celebratur,
b) Dies natalis, si constet,
c) Ritus, quo gaudet,
d) Relatio cum dioecesi aut Ordine seu Congregatione.
V. Mittatur ad hanc S. C. P r o p r i u m Officiorum dioeceseos vel instituti religiosi, et Kalendarium p e r p e t u u m h u c u s q u e adhibitum, vel saltem,
h u i u s loco, ultimus Ordo divini Officii, etc. typis cusus.
Ex Secretaria S. Rituum Congregationis, die 12 decembris 1912.
f P e t r u s La F o n t a i n e , E p . Charystien., Secret.
IV.
ROMANA.
DE KALENDARIO PRO CLERO ALMAE URBIS.
E m u s et R m u s D n u s Cardinalis Petrus* Respighi, in alma Urbe
Vicarius generalis et patriarchalis Archibasilicae Lateranensis Archipresbyter, sanctissimum D o m i n u m n o s t r u m P i u m Papam X suppliciter
deprecatus est, ut facultatem concedere dignaretur, q u a clerus suae
ordinariae iurisdictioni subiectus, seposito Kalendario h u c u s q u e adhibito, in p o s t e r u m Kalendario Ecclesiae universalis uti valeat, additis
t a n t u m m o d o quibusdam festis in supplici libello descriptis, specialem
cum ipsa a l m a Urbe relationem habentibus. Sanctitas porro Sua, refer e n t e infrascripto Cardinali sacrae R i t u u m Congregationi Praefecto, ita
precibus a n n u e r e dignata est, ut Kalendario Ecclesiae universalis, ab
S. Congregatio Bituum.
69
universo clero saeculari almae Urbis eiusque districtus integre servato,
inde ab a n n o 1914, sequentes t a n t u m fiant additiones et variationes:
videlicet:
5 januarii.
11
»
16
»
Vigilia Epiphaniae, semiduplex.
De Octava, semiduplex.
S. Marcelli I P a p a e et Mart., duplex.
27
28
S. Vitaliani P a p a e et Conf., duplex.
S. Zosimi P a p a e et Conf. (d. a. ex 26 d e c ) , duplex. Comm.
»
»
30
»
3 februarii.
13
14
15
S. Agnetis secundo.
S. Felicis IV P a p a e et Conf., duplex.
B. Gasparis Del Bufalo Conf. (d. a. ex 28 d e c ) , duplex.
»
»
Comm. S. Blasii E p i s c et Mart.
S. Gregorii II P a p a e et Conf., duplex.
S. Antheri P a p a e et Mart. (d. a. ex 3 jan.), duplex. Comm.
»
S. Valentini Presb, et Mart.
S. Telesphori P a p a e et Mart. (d. a. ex 5 jan.), duplex.
Comm. Ss. Faustini et Jovitae Mm.
16
17
»
»
S. Agathonis P a p a e et Conf. (d. a. ex 10 jan.), duplex.
B. Gregorii X P a p a e et Conf. (d. a. ex 10 jan.), duplex.
18
»
S. Hygini Papae et Mart. (d. a. ex 11 jan.), duplex. Comm.
19
»
20
25
2
»
»
martii.,
4
5
15
»
»
»
28
29
6
7
»
»
aprilis.
»
12
16
17
19
22
26
»
»
»
»
»
»
S. Simeonis Episc, et Mart.
S. J o a n n i s Chrysostomi Episc. Conf. et Eccl. Doct. (d. a.
ex 27 jan.), duplex.
S. Martinae Virg. et Mart. (d. a. ex 30 jan.), duplex.
S. Felicis III P a p a e et Conf., duplex.
S. Simplicii P a p a e et Conf., duplex.
S. Lucii I P a p a e et Mart., duplex.
S. Casimiri Conf. (d. a. ex 4 huj.), semiduplex.
S. Zachariae P a p a e et Conf., duplex.
S. Xysti HI P a p a e et Conf., duplex.
S. J o a n n i s a Capistrano Conf. (d. a. ex 28 huj.), semiduplex.
S. Xysti I P a p a e et Mart., duplex.
S. Caelestini I P a p a e et Conf. (d. a. ex 6 huj.), duplex.
S. Jülii I P a p a e et Conf., duplex.
S. Benedicti Josephi Labre Conf., semiduplex.
S. Aniceii P a p a e et Mart., duplex.
S. Leonis IX P a p a e et Conf., duplex.
Ss. Soteris et Caji Pont. et Mm., duplex.
Ss. Cleti et Marcellini Pont. et Mm., duplex.
70
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
27 aprilis.
30 »
S. Anastasii I P a p a e et Conf., duplex.
S. Catharinae Senens. Virg., almae Urbis Patron, min.
3 maß.
p r i n c , duplex majus.
Inventio S. Crucis, duplex 2. ei. Comm. Ss. Eventu et
7
11
»
»
Theoduli Mm. a t q u e Juvenalis Episc, et Conf.
S. Benedicti II P a p a e et Conf., duplex.
S. Alexandri I P a p a e et Mart. (d. a. ex 3 huj.), duplex.
13
14
»
»
S. Stanislai Episc, et Mart. (d. a. ex 7 huj.), duplex.
S. Paschalis I P a p a e et Conf., duplex. Comm. S. Boni-
21
»
facii Mart.
S. Felicis a Cantalicio Conf. (d. a. ex 18 huj.), semiduplex.
23
24
»
»
S. J o a n n i s Baptistae de Rossi Conf., duplex.
B. M. V. tit. Auxilium Christianorum, duplex majus.
25
26
27
30
»
»
»
»
S.
S.
S.
S.
Gregorii VII P a p a e et Conf., duplex.
Philippi Nerii Conf., duplex 2. ei.
J o a n n i s I P a p a e et Mart., duplex.
Felicis I P a p a e et Mart., duplex.
1 junii.
2 »
S. Urbani I Papae et Mart. (d. a. ex 25 maji), duplex.
S. Eugenii I P a p a e et Conf., duplex. Comm. Ss. Marcellini,
3
7
»
»
Petri atque Erasmi Mm.
S. Bonifacii IV P a p a e et Conf. (d. a. ex 25 maji), duplex.
S. Eleutherii P a p a e et Mart. (d. a. ex 26 maji), duplex.
8
»
S. Bedáe venerabilis Conf. et Eccl. Doct. (d. a. ex 27 maji),
duplex.
12
»
S. Leonis III P a p a e et Conf., duplex. Comm. Ss. Basilidis,
Cyrini, Naboris et Nazarii Mm.
15
»
20
22
23
25
27
»
»
»
»
»
S. J o a n n i s a S. F a c u n d o Conf. (d. a. ex 12 huj.), duplex.
Comm. Ss. Viti, Modesti a t q u e Crescentiae Mm.
S. Silverii P a p a e et Mart., duplex.
B. Innocentii V P a p a e et Conf., duplex.
S. Paulini Episc, et Conf. (d. a. ex 22 huj.), duplex.
S. Gallicani Mart., duplex.
S. Gulielmi Abb. (d. a. ex 25 huj.), duplex.
28
»
S. Leonis II P a p a e et Conf., duplex, Comm. Vigiliae.
29
»
Dom. I julii.
1 julii.
Ss. Petri et Pauli App. almae Urbis Patron, princip., duplex
1. ei. cum Octava.
Pretiosissimi Sanguinis D. N. J. C, duplex 2. cl. Comm.
Dom. ac (nisi occurrat die 7) Octavae.
Commemoratio o m n i u m Ss. S. R. E. S u m m o r u m P o n t i ficum, duplex majus. Comm. Octavae.
S. Congregatio Bituum.
.2 julii.
1Í
»
Visitatio B. M. V., duplex 2. ei. Comm. Octavae ac Ss. P r o cessi et Martiniani Mm.
S. Pauli I P a p a e et Conf. (d. a. ex 28 junii), duplex. Comm.
4
»
Octavae.
S. Irenaei Episc, et Mart. (d. a. ex 28 junii), duplex. Comm.
7
8
9
»
»
»
Octavae.
B. Benedicti XI Papae et Conf., duplex.
S. Hadriani III P a p a e et Conf., duplex.
Ss. Cyrilli et Methodii Episc, et Conf. (d. a. ex 7 huj.),
11
»
duplex.
S. Pii 1 P a p a e et Mart., duplex.
13
17
»
»
S. Anacleti P a p a e et Mart., duplex.
S. Leonis IV P a p a e et Conf., duplex.
19
21
»
»
24
»
S. Sy m machi P a p a e et Conf., duplex.
B. Eugenii III P a p a e et Conf. (d. a. ex 8 huj.), duplex.
Comm. S. Praxedis Virg.
S. Alexii Conf. (d. a. ex 17 huj.), duplex. Comm. Vigiliae ae
27
»
S. Vincentii a Paulo Conf. (d. a. ex 19 huj.), duplex. Comm.
28
»
S. Pantaleonis Mart.?
Ss. Victoris I P a p a e et Mart., Innocentii I P a p a e et Conf.,
29
»
30
»
Nazarii ac Gelsi Mm., duplex.
S. Felicis II P a p a e et Mart., duplex. Comm. Ss. Simplicii,
F a u s t i n i et Beatricis Mm.
B. Urbani II P a p a e et Conf. (d. a. ex 29 huj.), duplex?
2 augusti.
6
»
7
»
Comm. Ss. Abdon et S e n n e n Mm.
S Stephani I P a p a e et Mart., duplex.
Transfiguratio D. N. J. C, duplex 1. cl. cum Octava.
S. Cajetani Conf., duplex. Comm. Octavae et S. Donati
8
Episc, et Mart.
Ss. Cyriaci, Largi et Smaragdi Mm., semiduplex. C o m m .
3
S. Christinae Virg. et Mart.
»
9
»
11
»
12
13
»
»
Octavae.
S. Xysti II P a p a e et Mart. (d. a. ex 6 huj.), duplex. Comm.
Octavae, Vigiliae ac S. R o m a n i Mart.
S. H o r m i s d a e P a p a e et Conf. (d. a. ex 6 huj.), duplex.
Comm. Octavarum ac Ss. Tiburtii et S u s a n n a e Virg.
Mm.
S. Clarae Virg., duplex. Comm. Octavarum.
Octava Transfigurationis Domini, duplex majus. Comm.
Octavae S, Laurentii ac Ss. Hippolyti et Cassiani Mm.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
14 augusti.
S. Alfonsi Mariae de Ligorio Episc. Conf. et Eccl. Doct.
(d. a. ex 2 huj.), duplex. Comm. Octavae, Vigiliae ac
16
18
»
»
19
»
S. Eusebii Conf.
S. Rochi Conf., duplex. Comm. Octavarum.
S. Hyacinthi Conf. (d. a. ex 16 huj.), duplex. Comm. Octavae ac S. Agapiti Mart.
S. Elisabeth Reg. Vid. (d. a. ex 8 jul.), semiduplex. Comm.
23
24
»
»
Octavae.
S. Philippi Benitii Conf., duplex.
S. Marthae Virg. (d. a. ex 29 j u l . ) , semiduplex. Comm.
Vigiliae.
25
»
S. Bartholomaei Apost., duplex 2. cl.
26
»
S. Zephyrini P a p a e et Mart., duplex.
1 septembris. S. Ludovici Regis Conf. (d. a. ex 25 aug.), semiduplex.
Comm. S. Aegidii Abb. ac Ss. Duodecim F r a t r u m Mm.
9
»
S. Sergii I P a p a e et Conf., duplex. Comm. Octavae ac
10
11
»
»
16
»
S. Gorgonii Mart.
S. Hilari P a p a e et Conf., duplex. Comm. Octavae.
S. Nicolai de Tolentino Conf. (d. a. ex 10 huj.), duplex.
Comm. Octavae ac Ss. Proti et Hyacinthi Mm.
Ss. Cornelii P a p a e et Cypriani E p i s c , Mm., duplex. Comm.
Ss. E u p h e m i a e et Socior. Mm.
20
»
S. Agapiti P a p a e et Conf., duplex. Comm. Vigiliae.
23
•»
25
26
»
»
S. Lini P a p a e et Mart., duplex. Comm. S. Theclae Virg.
et Mart.
Ss. Eustachii et Socior, Mm. (d. a. ex 20 huj.), duplex.
S. Eusebii P a p a e et Mart., duplex. Comm. Ss Cypriani et
Justinae Virg. Mm.
S. Gallae Vid., duplex. Comm. Ss. Placidi et Socior. Mm.
S. Marci I Papae et Conf., duplex, Comm. Ss. Sergii et
Sociorum Mm.
5 octobris.
7
»
11
16
»
»
B. J o a n n i s Leonardi Conf. (d. a. ex 10 huj.), semiduplex.
B. Victoris III P a p a e et Conf., duplex.
25
»
26
»
S. Bonifacii I P a p a e et Conf., duplex. Comm. Ss. Chrysanthi et Dariae Mm.
S. Evaristi P a p a e et Mart., duplex.
5 novembris.
9
»
S a n c t a r u m Reliquiarum, q u a e in ecclesiis almae Urbis
asservantur, duplex majus. Comm. Octavae.
Dedicatio Archibasilicae Ssmi Salvatoris, duplex 1. cl. cum
Octava.
73
S. Congregatio Bituum.
10 novembris.
11
»
12
IS
lé
»
»
»
S. Andreae Avellini Conf., duplex.
Ss. T r y p h o n i s et Socior. Mm.
S. Martini Episc, et Conf., duplex.
S. Mennae Mart.
S. Martini I P a p a e et Mart., duplex.
S. Nicolai I P a p a e et Conf., duplex.
S. J o s a p h a t Episc, et Mart., duplex.
Comm.
Octavae ac
Comm.
Octavae ac
Comm. Octavae.
Comm. Octavae.
Comm. Octavae.
15
»
S. Gertrudis Virg., duplex. Comm. Octavae.
16
»
19
»
Octava Dedicationis Archibasilicae Ss. Salvatoris, duplex
majus.
S. P o n t i a n i P a p a e et Mart., duplex.
26
»
S. Siricii P a p a e et Conf., duplex. Comm. S. Petri Alexan-
27
»
drini Episc, et Mart.
S. Deusdedit P a p a e et Conf. (d. a. ex 8 huj.), duplex.
28
»
S. Gregorii III P a p a e et Conf., duplex.
29
»
1 decembris.
5
»
S. Gelasii I P a p a e et Conf. (d. a. ex 21 huj.), duplex. Comm.
Vigiliae ac S. Saturnini Mart.
S. Elisabeth Vid. (d. a. ex 19 nov.), duplex.
S. Silvestri Abb. (d. a. ex 26 nov.), duplex. Comm. S. Sab-
9
»
10
»
bae Abb.
S. Eutychiani Papae et Mart. (d. a. ex 8 huj.), duplex.
Comm. Octavae.
S. Melchiadis P a p a e et Mart., duplex. Comm. Octavae.
11
12
»
»
S. Damasi I P a p a e et Conf., duplex. Comm. Octavae.
S. Stanislai Kostkae Conf. (d. a. ex 13 nov.), semiduplex.
Comm. Octavae.
lé
»
S. Leonardi a P o r t u Mauritio Conf. (d. a. ex 26 nov.),
semiduplex. Comm. Octavae.
17
19
»
»
S. Didaci Conf. (d. a. ex 13 nov.), semiduplex.
B. Urbani V P a p a e et Conf., duplex.
30
»
S. Dionysii P a p a e et Conf. (d. a. ex 26 huj.), duplex.
Comm. Octavarum.
Mandavit insuper Sanctitas Sua, ut huiusmodi Kalendarium cleri
Romani adhibeatur t u m in Basilicis patriarchalibus Lateranensi et Liberiana, t u m in minoribus almae Urbis Basilicis, Collegiatis, ceterisque
ecclesiis n o n exemptis; itemque in dioecesibus et familiis religiosis
utriusque sexus, q u a e sive ex iure, sive ex privilegio, Kalendario cleri
Romani u t u n t u r : facta potestate memoratis Basilicis, ecclesiis, dioecesibus et familiis religiosis festa respective propria adiiciendi iuxta
ACTA, vol. V, n. 3. — 1-3-913.
6
74-
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
rubricas et decreta, ac praesertim ad n o r m a m decreti- De repositione
et translatione festorum in ecclesiis particularibus, diei 3 maii 1911.
Contrariis n o n obstantibus q u i b u s c u m q u e . Die 14 februarii 1913.
Fr.
S.
CARD. MARTINELLI, Praefectus.
'•j- P e t r u s La F o n t a i n e , Episc. Charystien, Secretarius
SACRA ROMANA ROTA
"
i.
MILETEN.
IURIUM.
•
Pio PP. X. feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae ann»
decimo, die 16, mense ianuario, anno 1913, RR. PP. DD. Aloisius Sincero, Ponens, Ioseph Mori et Fridericus Cattani, Auditores de turno, in
causa Mileten. - Iurium, inter Confraternitatem B . M. Virginis Gratiarum et P a r o c h u m Arenae appellantes, repraesentatos per legitimum procuratorem advocatum Nazarenum Patrizi, et Confraternitatem S. Michaelis, appellatam,
repraesentatam per legitimum procuratorem
advocatum
Vincentium Sacconi, sequentem definitivam tulerunt sententiam.
Arenae, in oppido Miletensis dioeceseos, d u a e sunt Confraternitates,
q u a r u m u n a a B. M. V. Gratiarum,- altera a S. Michaele n o m e n habet.
Illa sedem h a b e t in quodam oratorio, a parochiali ecclesia disiuneto,
et regium, q u e m vocant, assensum obtinuit a n n o 1776, mense decembri,
die vero 9; h a e c in ipsa ecclesia parochiali sedem obtinet, et regio
assensu d o n a t a est a n n o 1777.
»
An vero et q u o n a m a n n o u t r a q u e orta sit et canonice erecta, ex
actis directe n o n liquet.
De Confraternitate B. M. Virginis Gratiarum ipsius sodales in docum e n t o ; quo regius a s s e n s u s continetur, e x p o s u e r u n t « qualmente in
« d e t t a città sin dall'anno 1722 si trova reintegrata u n a congregazione
« s o t t o il titolo delle Anime del Purgatorio, la quale fin d'allora viene
« g o v e r n a t a colle regole riconosciute ed approvate da quel Diocesano
« d i Mileto ».
S. Romana Rota.
75.
De Confraternitate vero S. Michaelis in actis sanctae Visitationis
vicariatus Arenarum 1744 legitur: « . . .Visitavit altare sub titulo S. Mi« chaëlis Archangeli, erectum ab imis ex proprio asse praefati adm. reve« rendi archipr. (Fr. Dominici G u l l à ) . . . . In dicto altari est Confrater« nitas sub instituto Ssmi S a c r a m e n t i , et ad praesens regitur per
« capellanum eligendum et procuratorem iuxta instructiones canoni« zatas a Curia episcopali Mileten. ». Archipresbyter vero Gullà in suo
testamento, die 7 mense iunio, anno 1764 condito, instituit: « a se
« suo erede universale e particolare la cappella dei glorioso principe
« S. Michele Arcangelo, eretta ab imis da esso testatore a sue proprie
« spese nella sudd. venerabile archiepiscopale e matrice chiesa maggiore
« di S. Maria de Latinis di detto luogo, e per essa la Congregazione di
« detto glorioso Principe sotto l'istituto del Ss. Sacramento, canonicale mente eretta - ut ipse ait - da detto Sig. Testatore... ».
P o r r o h a e duae Confraternitates de iuribus, primatu, et praecipue
de praecedentia in processionibus theophoricis iam pluribus abhinc
a n n i s animose et acriter, ut ex actis coniicitur, inter se se p u g n a n t .
Atque dissensiones, discordiae et querimoniae t a m antiquae et crebrae
sunt, ut a n n o 1835, die vero 18 martii, q u a e d a m transactio inter ipsas
intercesserit; a n n o dein 1885 Ordinarius Mileten. q u a s d a m ediderit ordinationes, interim differendo ad proximam Visitationem alias dispositiones, quibus u t r i u s q u e Confraternitatis j u r a sarcta et t u t a evaderent,
et postea a n n o 1889 episcopus De Lorenzo, suo decreto dato die 18,
mense decembri, quin de merito iudicaret et Confraternitatum i u r i b u s
praeiudicium inferre vellet, severiores ordinationes contra u t r a m q u e
Confraternitatem ediderit, atque exinde a n n o 1893 eiusdem Episcopi
auspicio, alia transactio « a solo oggetto di procurare un m o d u s vivendi
« nella ricorrenza della processione del Corpus Domini ed in altre cir« costanze » inter Confraternitates intercesserit; t a n d e m vero h o d i e r n u s
episcopus Morabito a n n o 1903 n o v a m consensionem utrique Confraternitati subiecerit.
At q u u m hisce remediis discordiae finem non haberent, Confraternitas S. Michaelis, per libellum diei °2 novembris 1909 Curiae Mileten,
datum, iudicium instituit contra Confraternitatem B. M. Virginis Grat i a r u m et parochum Arenae.
Favorabilem ipsa sententiam tulit. Nam T r i b u n a l Curiae Mileten.,
sententia die 2 iulii 1910 l a t a , haec in parte, ut aiunt, dispositiva
statuit :
, « 1° Dichiara proprio della Confraternita di S. Michele Arcangelo
« sotto il titolo del Ssmo Sacramento il diritto della precedenza sol-
76
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« t a n t o nelle processioni del Ss. Sacramento il giovedì della solennità
« del Corpus Domini, e in t u t t e le altre processioni del Ss. S a c r a m e n t o ,
« c o m e provenienti dalla n a t u r a e ragione del titolo di cui si onora.
«
«
«
«
«
« 2 ° Dichiara che la stessa Confraternita ha il diritto di proprietà
della statua dell'Immacolata, e il diritto di esporre sul proprio altare
nella s u a cappella ed oratorio t a n t o questa, q u a n t o altre immagini
sacre, se ne abbia, per le funzioni soltanto interne nei limiti che le
vengono consentiti dalla dipendenza che ha dal parroco locale, e con
l'approvazione e licenza della superiore autorità ecclesiastica diocesana.
«
«
«
«
«
«
« 3° Dichiara che la medesima ha il diritto, ad esclusione dell'altra
Confraternita delle Grazie, proveniente dalla consuetudine, dell'acquiescenza del parroco locale. . . . e n o n mai contrastata, di fare le feste
tradizionali di P a s q u a , di S. Domenica, S. Caterina Alessandrina, anche
sotto la dipendenza del parroco, a cui appartiensi la moderazione delle
feste suddette e la parte direttiva, e d'intervenire alla processione
delle Palme.
«
«
«
«
« 4° Dichiara proprio della stessa Confraternita il diritto di fare il
giorno stabilito dallo statuto e nel proprio oratorio, la festa di S. Michele Arcangelo con le consuete funzioni e processioni. Sarà larghezza
del parroco se le concederà di funzionare, m e n t r e non ha diritto, all'altare maggiore.
« 5° Rigetta la d o m a n d a del parroco, colla quale chiede che la Con« fraternità di S. Michele passi nella chiesa di S. Domenica, avendo essa
« Confraternita, se n o n altro, il trentennale possesso del domicilio nella
« chiesa della Parrocchia.
«
«
«
«
«
« 6° Conferma la dipendenza di detta Confraternita al parroco
locale, a mente del decreto delia S. Congregazione dei Riti del 10 dicembre 1703, ricordando che se le funzioni della Confraternita n o n
debbono essere di ostacolo alle funzioni parrocchiali, il parroco n o n
deve ne impedire, nè menomare, nè ostacolare quelle della Confraternita.
«
«
«
«
«
«
« 7° Dichiara che alla Confraternita delle Grazie spetta il diritto della
preèedenza in tutte le processioni, q u a l o r a intervenga, che non siano
del Ssmo, proveniente dalla sua anzianità, ma n o n il diritto di fare
la processione del Ssmo la Domenica i m m e d i a t a m e n t e dopo l'ottava
del Corpus Domini, n o n essendo essa imposta e n e p p u r e accennata,
nè nello statuto della Confraternita, nè negli altri pretesi titoli, dai
quali si vorrebbe farla derivare.
« 8° Se per lo passato lo fece qualche volta, è stato per concessione
« d e l Superiore, la quale per u n a volta o due n o n può costituire diritto.
£. Romana Rota.
77
« 9° Condanna il parroco D. Domenico Antonio Giamba e la Con« fraternità delle Grazie al pagamento delle spese del presente giudizio,
« e compensi di avvocati da liquidarsi dall'estensore ».
Posterius vero die 9 augusti 1910, ipse praeses tribunalis a quo
sententia lata fuerat, can. Arch. Mancuso, vicarius generalis, h a n c edidit
declarationem: « Poiché i dispositivi numeri 3 e 7 della sentenza di
« 4-5 luglio 1910 emessa da questa illma Curia nella causa canonica tra
« le Confraternite di Arena sono stati interpretati, per come ci viene
« riferito, in senso diverso da quello che presentano, richiesti dalle parti,
« dilucitando meglio dichiariamo che il dispositivo N. 3 i m p o r t a : che
« la Confraternita delle Grazie non ha n e s s u n a ingerenza nelle feste e
« processioni che la Congrega di S. Michele o per ragioni di statuto, o
« per diritto acquisito, come sarebbero quelle tradizionali di P a s q u a , di
« S. Domenica e di S. Caterina, suole celebrare, previo però il permesso
« dell'autorità ecclesiastica diocesana.
« Il dispositivo N. 7 della stessa sentenza importa che la Confra« ternita delle Grazie n o n ha diritto d'intervenire alle processioni n o n
« sue, e che intervendo alle medesime per invito, ha per ragione del« l'anzianità la precedenza su quella della Confraternita di S. Michele.
« Si eccettua sempre la processione del Ssmo, nella quale la prece« denza spelta alla Confraternita di S. Michele per essere questa anche
« sotto il titolo del Ss. Sacramento.
« Tolto così qualsiasi dubbio, la sentenza in parola n o n deve ese« guirsi se n o n nel senso sopra dichiarato ».
A sententia Curiae Mileten. appellarunt Confraternitas B. M. Virginis Gratiarum et p a r o c h u s Arenae, archipresbyter Dominicus Antonius Giamba : et causa n u n c nobis definienda venit sub propositis et
concordis hisce d u b i i s :
I. Num in processionibus, in quibus defertur Ss. Sacramentum, ius
praecedentiae
competat
Confraternitati B. M. Virginis Gratiarum, an
potius Confraternitati S. Michaelis, in casu.
II. An Confraternitati B. M'. Virginis Gratiarum competat, ius, indicendi processionem Ss. Sacramenti die Dominica immediata post octavam.
III. Num et qua ratione Confraternitati B. M. Virginis Gratiarum
competat ius interveniendi in processionibus omnibus et absque invitatione ex parte Confraternitatis S. Michaelis ; an secus.
IV. Num et qua ratione festa et processiones S. Michaelis, sanctae
Dominicae, sanctae Catherinae et vulgo dev'Affrontata, et processio in Dominica Palmarum competant Confraternitati sancti Michaelis, an potius
Parocho.
78
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
V. An proprietas simulacri B. M.
Virginis Immaculatae,
necnon
ius celebrandi eiusdem festum cum processione, competat Confraternitati
sancti Michaelis, vel Parodio.
VI. An et quomodo Confraternitati S. Michaelis sub Parochi dependentia competat ius indicendi festa et processiones pro cultu Sanctorum,
quorum simulacra in Oratorio sunt, necnon alia simulacra introducendi.
VII. Cuinam
imponendae
sunt
expensae primi gradus, in
casu.
I. Primum dubium quod attinet, p r a e n o t a n d u m est ad episcopum
spectare ex Tridentino, sess. XXV, De reg. et mon., cap. 3, controversias
omnes de praecedentia in processionibus publicis componere, r e m o t a
omni appellatione et n o n o b s t a n t i b u s q u i b u s c u m q u e , S. R. C. in Westmonasterien., 11 decembris 1896 ad 1; Ojetti, Synopsis, n. 3239. Verum in
casu, q u u m h a n c controversiam de praecedentia plures aliae de iuribus
attingant, easque omnes iudex p r i m a e instantiae iudiciali forma defifiierit, iure meritoque hic sacer Ordo appellationem excepit ad normam
can. 14-17 Legis propriae S. R. R. et S. A.
Substantiam vero quaestionis q u o d spectat, q u a m v i s o m n e s Confraternitates laicorum in processionibus procedere et praecedere debeant
•inter se iuxta Bullam Gregorii XIII, 15 iulii 1583, Sac. Congr. Rit. in
Nepesina, 10 maii 1608 et in Thelesina, 19 martii 1611; et proinde praecedere debeat Confraternitas q u a e est in possessione praecedendi, et si
de hoc n o n constet debeat illa praecedere q u a e prius sacris i n d u t a est,
Sac. Congr. Conc. in Baren., 25 maii 1901, in Synopontina, 10 septembris 1898, 18 maii 1899, Sac. Congr. R i t u u m in Sorana, 7 augusti 1628,
et in S. Severinae, Praecedentiae, 24 septembris 1712, idque observari
d e b e a t vel ab ipsa Confraternitate Ss. Sacramenti in ceteris procession i b u s in quibus n o n defertur Ss. S a c r a m e n t u m , pro quibus antianitas
d a t praecedentiam, Sac. Congr. R i t u u m in Lauden., 18 iulii 1628 et in
Nullius, 30 septembris 1628, t a m e n in illis processionibus in q u i b u s
defertur Ss. S a c r a m e n t u m , Confraternitati Ss. S a c r a m e n t i , si sacco
i n d u a t u r , debetur praecedentia s u p r a o m n e s alias Confraternitates, nullo
ad a n t i a n i t a t e m respectu habito, p r o u t declaravit Sac. Congr. Rituum
in Vercellen., 18 iunii 1695, in Cremonen., 3 augusti 1697, in Mediolanen.,
19 iunii 1655, in Novarien., 26 aug. 1752 ad I, et in Squillacen., 17 ian. 1887.
Q u a r e s u m m a quaestio, in q u a t o t a causa vertitur est, n u m Confraternitas Arenae, quae a S. Michaele vulgo n u n c u p a t u r , legitime gaudeat titulo Ss. Sacramenti, isque titulus praecipuus, vel saltem aeque
principalis sit. De h o c a u t e m nullum dubium superest ex actis et probatis in causa. Nam acta Visitationis vicariatus A r e n a r u m anni 1744
S. Romana Rota.
n
<eam appellant sub instituto Ssmi Sacramenti: « In dicto altari (sub titulo
-« S. Michaelis Archangeli) est Confraternitas sub instituto Ssmi Sacra^
«menti... iuxta instructiones canonizatas a Curia episcopali Mileten».
Et ipse archipresbyter Gullà, qui ab imis ex proprio asse erexit hoc
altare seu capellani, quique h a n c capellani et ipsius nomine h a n c Confraternitatem heredem omnium s u o r u m b o n o r u m instituit, ipsamque
Confraternitatem canonice erigendam, ut ex testamento intelligitur, curaverat, eam v o c a t : «Congregazione di detto glorioso Principe sotto r istinc tuto dei Ss. Sacramento ». Quamvis igitur formale decretum canonicae
erectionis d e s i d e r e t u r , t a m e n liquet Confraternitatem a S. Michaele
dictam, iam ab orto suo, titulo Ss. Sacramenti, eoque praecipuo, gavisam
esse. Idque confirmatur ex supra citato regio decreto anni 1777, et praec i p u e ex regulis Congregationis, quae regi porrectae fuerunt ad ipsius
a s s e n s u m o b t i n e n d u m , in quibus Confraternitas ista v o c a t u r : « Congre« gazione di S. Michele Arcangelo del santissimo Sacramento », pluries
vero : « Congregazione di S. Michele Arcangelo sotto il titolo del santis« simo Sacramento », nec alio d o n a t u r titulo. Nec s a t i s ; n a m in iis
regulis plura i m p o n u n t u r sodalibus officia, et functiones ob h a n c definitam rationem « per esser detta Congregazione sotto l'istituto del san« tissimo S a c r a m e n t o », ut ecce: « Principalmente sono obbligati con« fessarsi e comunicarsi ogni terza Domenica del mese, giacche devono
« assistere alla messa cantata ed alla processione, che fu sempre solito
« farsi in giro alla chiesa, del santissimo Sacramento nel giorno del
« Corpus Domini e Domenica infra ottava, comechè per essere delta Con« gregazione sotto l'istituto dell'augustissimo Sacramento debbono assistere
«in dette funzioni... », et « si deve f a r e . . . nel carnevale l'esposizione
« delle Quarant'ore per l'ultimi tre giorni, come altresì la processione
« nella Domenica infra l'ottava del Corpus Domini, per essere detta Con« gregazione sotto l'istituto del santissimo Sacramento ». Quare huic cultui
speciali erga Ss. Eucharistiam r e s p o n d e t signum in ipso vexillo Confraternitatis: « da un lato l'effigie di S. Michele e dall'altro quella del
« Ssmo Sacramento », prout advertit et declaravit ipse iudex primae
i n s t a n t i a e . Quibus o m n i b u s insuper accedit plus q u a m saecularis pacifica observantia et consensio ipsius Confraternitatis B. M. G r a t i a r u m
tempore n o n suspecto, n a m , ut alia praetermittamus, in concordiis initis
inter u t r a m q u e sodalitatem a n n o 1835 et 1903 Confraternitas S. Michaelis
hisce semper d o n a t u r titulis et n o m i n i b u s : « sotto il titolo di S. Michele
-« Arcangelo e Ss. Sacramento, Congregazione di S. Michele Arcangelo e
« Ss. S a c r a m e n t o , Congrega di S. Michele Arcangelo, sotto il titolo del
« Ssmo Sacramento ». Quibus positis, supervacaneum atque inutile est
80
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
expendere omnia argumenta, q u i b u s p a t r o n u s Confraternitatis B. M. Virginis Gratiarum ex ipsius antianitate contendere p r o b a t u r eius ius praecedentiae in processionibus theophoricis.
Nec relevat distinctio q u a e in casu innuitur inter titulum ac institutum.
Nam vox institutum idem significat ac nomen, ut h a b e t u r in Constitutione Clementis VIII, die 7 decembris 1604 lata, quae incipit Quaecumque; ac proinde convertitur cum titulo; vel si quid aliud addit ad
tituli significationem, id potius arguit canonicam erectionem in Confraternitate ipsa, arg. ex Rivarolo, Governo della Parrocchia, part. II, tit. II,
cap. I, n. V.
Eoque m i n u s relevat id quod idem p a t r o n u s obicit, n e m p e quod
« iuxta Constitutionem Clementis VIII licet cuique confraternitati dupli« cem titulum deferre; sed cum duplex titulus constituat duplicem per« sonalitatem iuridicam, duo efformet collegia moraliter distincta, iuribus
« diversis et obligationibus pollentia; ideo ex eadem Constitutione, haec
« diversa et distincta personalitas recognosci nequit, nisi superveniente
« auctoritatis ecclesiasticae decreto, quo ipsi haec duplex personalitas
« iuridica t r i b u a t u r ». Verum de hisce o m n i b u s in Constitutione citata
nec vola nec vestigium, et quod duplex titulus duplicem personalitatem
iuridicam constituat, duo efformet collegia moraliter distincta, in casu
t a m a b s o n u m est a iure, ut ne refutatione quidem egeat. E c o n t r a - i n
citata Constitutione modo vox institutum, ut s u p r a notatum est, idem
sonat ac nomen, § 1, % 7, modo idem ac Ordo, Religio, Archiconfraternitas et Congregatio, § 1, % 3, 4, 5, 6, etc., idque t a n t u m in ea statuitur,
quod unica t a n t u m Confraternitas eiusdem instituti et generis possit in
ecclesiis t a m saecularium, q u a m regularium institui et aggregari, Ferraris, v. Confraternitas, art. I, n. 3, q u o d toto coelo distat ab iis q u a e
animo effingit idem P a t r o n u s .
Neque praeiudicium aliquod Confraternitati Ss. Sacramenti quoad
hoc ius praecedentiae in processionibus theophoricis illatum est ex concordiis initis et ex decretis ab Ordinariis Mileten. editis, de q u i b u s s u p r a .
Nulla enim concordia, nullum decretum directe q u i d q u a m s t a t u i t
circa hoc ius praecedentiae, excepta concordia inita a n n o 1893. Verum
de h a c concordia expresse c a u t u m e s t : « Il presente accordo, come si
« è detto da principio, è p u r a m e n t e provvisorio, e n o n dovrà a v e r e
« valore alcuno come di un precedente argomento, allora q u a n d o v e r r à
« in forma canonica discussa presso la reverendissima Curia la q u e « stione esistente fra le due Confraternite, r e s t a n d o libera o g n u n a delle
« due di iniziarne la p r o c e d u r a q u a n d o il crede conveniente »: n o n e r a t
S. Romana Rota.
81
igitur nisi quidam t e m p o r a n e u s m o d u s vivendi, ut aiunt, a t q u e uti talis
a p p r o b a t a est ab Ordinario. Item h a n c n a t u r a m provisoriam h a b e n t
cetera decreta et concordiae, quae expresse nullius Confraternitatis
iuribus praeiudicium intulerunt.
Quoad concordiam anni 1835 in specie, primo quidem n o n constat
eam legitime initam fuisse, dein vero hoc ius praecedentiae in procession i b u s theophoricis, et cetera eiusmodi iura Confraternitatibus Ss. Sacramenti a sacris Canonibus concessa ac tributa nec derogari, nec in p a c t u m
deduci p o s s u n t ab ipsis Confraternitatibus, arg. ex sacra Congregatione
Rituum in Goana, 11 novembris 1904.
II. Secundum dubium quod spectat, Confraternitas B. M. Virginis
Gratiarum sibi competere ius indicendi processionem Ss. Sacramenti
die Dominica immediata post octavam festi Ssmi Corporis Christi nullo
modo a u t titulo probat.
Non ratione sui tituli, a u t regularum, seu s t a t u t o r u m suae fundationis, ut ex iis patet. Non vi Rescripti a S. Congr. R i t u u m a n n o 1820
dati, n a m hoc Rescriptum respicit facultatem celebrandi festum in honorem Cordis Iesu. Non ratione concordiae ab Ordinario Mileten. a n n o 1903
Confraternitatibus subiectae, et ab eisdem initae, haec enim nullius iura
definiebat, a t q u e inita fuit « pro bono pacis, p u r facendo salvi i proprii
« diritti ». Non d e m u m ratione consuetudinis; u n u s enim vel alter a c t u s
ex concessione praestitus non inducit consuetudinem, q u a e vim legis
obtineat.
u
III. Quoad tertium dubium, scilicet num et q u a ratione Confraternitati B. M. Virginis Gratiarum competat ius interveniendi in processionibus o m n i b u s et absque invitatione ex parte Confraternitatis S. Michaelis, an s e c u s ; in primis s e r v a n d u m est decretum ab episcopo Philippo Mincione in actu Visitationis pastoralis Arenae die 24 maii 1853
quoad ea q u a e statuit in n u m e r o primo. Nam in primo n u m e r o decrevit:
« che le suddette due Confraternite da oggi in avanti debbano, perchè
« tenute, indispensabilmente intervenire a tutte le processioni di rito,
« che sono quelle del giovedì del Corpus Domini, di S. Marco evangelista,
« delle Rogazioni nei tre giorni precedenti l'Ascensione e di S. Michele
« Arcangelo, la di cui festa si solennizza in u n a delle Domeniche di
« agosto o di settembre di ciascun anno, venerato e ritenuto qual p a t r o n o
« principale da tempi remoti dell'intiera popolazione Arénese ». Iis igitur
in processionibus intervenire tenetur, et h a c ratione ius, a b s q u e invita
tione ex parte Confraternitatis S. Michaelis, interveniendi habet. Quoad
alias vero processiones distinguendum est inter eas q u a s iure proprio
indicit Confraternitas S. Michaelis, de q u i b u s mox agendum erit, et i n t e r
m
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
eas q u a s Confraternitas S. Michaelis ipsa n o n indicit iure proprio. In illis
Confraternitas B. M. V. Gratiarum ius n o n h a b e t interveniendi absque
invitatione ex p a r t e Confraternitatis S. Michaelis, excepta processione in
h o n o r e m S. Michaelis. Haec enim processio, sicut et festum et ceterae
functiones in honorem S. Michaelis, fieri debent expensis Confraternitatis
S. Michaelis, ut expresse statuitur in ipsius regulis seu s t a t u t i s : v e r u m
in ea processione interveniendi obligationem, ideoque ius absque invitatione ex parte Confraternitatis S. Michaelis, Confraternitas B. M. Virginis Gratiarum h a b e t vi s u p r a citati n u m . I decreti episcopi Mincione.
I u s t a q u e ratio h u i u s dispositionis d a t u r in citato decreto, quia n e m p e
S. Michael h a b e t u r et v e n e r a t u r t a n q u a m praecipuus p a t r o n u s populi
loci Arenarum. D e m u m q u o a d ceteras processiones, q u a s iure proprio
n o n indicit Confraternitas S. Michaelis, ius interveniendi ex sese Confraternitas B. M.*Gratiarum habet absque invitatione ex parte illius Confraternitatis, servatis t a m e n in omnibus iuris communis dispositionibus.
IV. Quoad festa vero et processiones, q u a e Jn quarto dubio enum e r a n t u r , distinguendum item est. F e s t u m enim et processio S. Michaelis
Confraternitati ipsius competit ratione s u o r u m s t a t u t o r u m , in iis enim
decernitur: « Nel giorno di S. Michele, alii 29.settembre, si deve fare
« la solenne festa colla messa cantata, panegirico, e processione a spese
« di detta Congregazione, come altresì la n o v e n a precedente a detta festa,
«colle messe cantate, ed esposizione del santissimo Sacramento ». Verum
hoc ius et obligatio ita a Confraternitate S. Michaelis exsequenda sunt,
ut concilientur cum dispositionibus contentis in num. I decreti Mincione s u p r a citati. Festa a u t e m et processiones sanctae Dominicae,
sanctae Catherinae et vulgo dell' Affront ata Confraternitati S. Michaelis
c o m p e t u n t ratione consuetudinis, prout iam i n n u i t u r in concordia inita
a n n o 1835, et a b u n d e d e m o n s t r a t u m est per testes, praesertim vero
per Dominicum Gavino, Dominicum Antonium Inzitari q u o n d a m Gregorii, Iosephum P a g a n o q u o n d a m Dominici, Aloisium Rascaglia, Iosep h u m Scardamaglia, Franciscum P a g a n o , Iosephum Gerace q u o n d a m
Iosephi, Nicolaum P a g a n i q u o n d a m Nicolai, Dominicum De Paola, Augus t i n u m Paschalis, B r u n u m Siciliano, in responsionibus ad XIV. P r o cessio vero in Dominica P a l m a r u m p a r o c h o x o m p e t i t t u m ex iure, t u m
ex consuetudine, cum interventu t a m e n Confraternitatis S. Michaelis,
p r o u t iam sententiavit tribunal primae instantiae et confirmarunt testes
inducti, praesertim s u p r a citati in responsione ad XIV.
V. Quintum dubium quod spectat, proprietas simulacri B. M. Virginis I m m a c u l a t a e procul dubio n o n P a r o c h o sed Confraternitati
S. Michaelis, vi testamenti s u p r a citati P a r o c h i Gullà, qui eam ipsi Con-
S. Romana Rota.
83
fraternitati reliquit. « E più lascia a detta Congregazione la s t a t u a della
« C o n c e z i o n e della Ss. Vergine... ». Nec eam p a r o c h u s acquisivit iure
usucapionis, p r o u t firmant inducti testes, praesertim vero sac. Iosephus
Antonius Inzitari, Dominicus Gavino, Franciscus P a g a n o q u o n d a m Vincentii, Aloisius Rascaglia, Nicolaus P a g a n o q u o n d a m Nicolai, Michael
Corbo q u o n d a m Francisci in responsione ad IV. Ex hisce etiam sequit u r ius celebrandi festum B. M. Virginis Immaculatae cum processione
non t a n t u m P a r o c h o competere sed et Confraternitati S. Michaelis cum
o m n i m o d a t a m e n dependentia a Parocho et ab Ordinario.
VI. Sextum dubium quod attinet, certum in iure est Confraternitates
laicorum legitime erectas in ecclesiis parochialibus habere dependentiam a parocho in explendis functionibus ecclesiasticis n o n parochialibus,
Sac. Congr. Rit. 10 dec. 1703 ad I et II, XXII etc., officia vero, functiones, festa et cetera huiusmodi, q u a e confraternitatibus spectant iuxta
uniuscuiusque Confraternitatis institutum vel statuta, eis quidem competere, d u m m o d o t a m e n n o n impediant functiones et divina officia, ut
s t a t u i t u r in eodem decreto Sac. Congr. Rit. ad XIV, XXI et XXX.
Exinde etiam fluit Confraternitatem S. Michaelis, q u u m eius sedes legitime sit in ecclesia'parochiali, non posse novas s t a t u a s seu simulacra
introducere in s u a capella seu Oratorio, nisi accedat licentia parochi
et Ordinarii.
VII. Quoad expensas vero iudicii primi gradus, q u u m Confraternitas B. M. Virginis Gratiarum et p a r o c h u s Dominicus Antonius Giamba
n o n in o m n i b u s vieti fuerint, ut patet in parte dispositiva sententiae
Curiae Mileten. ad n u m . 3 et 7, ideo hic sacer Ordo, d u m in ceteris,
q u o a d s u b s t a n t i a m controversiae, confirmat sententiam Curiae Mileten.
in iis omnibus, quae coram H. S. T. adducta sunt in g r a d u appellationis, eam ita m o d e r a t u r in expensis, ut e tribus d u a e tertiae partes erga
Confraternitatem S. Michaelis solvantur aeque a parocho Giamba et a
Confraternitate B. M. Virginis Gratiarum. Haec vero ratio et m e n s u r a
pariter s e r v a n d a erit quoad expensas stricte iudiciales a p u d h u n c sacrum
Ordinem, quoad expensas litis et h o n o r a r i a advocati sonila vel solvenda
a Confraternitate S. Michaelis.
Quibus o m n i b u s tum in facto q u u m in iure consideratis ac sedulo
perpensis, Christi nomine invocato, Nos infrascripti Auditores, pro Tribunali sedentes, et solum Deum p r a e oculis h a b e n t e s ita ad proposita
d u b i a r e s p o n d e m u s , atque definite sententiamus.
Ad p r i m u m d u b i u m : Num in processionibus in quibus defertur
Ssmum Sacramentum, ius praecedentiae
competat
Confraternitati B. M.
84
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Virginis
Gratiarum, an potius Confraternitati S. Michaelis in casu,
r e s p o n d e m u s : Negative ad primam partem, affirmative ad secundam.
Ad s e c u n d u m d u b i u m : An Confraternitati B. M. Virginis Gratiarum competat ius indicendi processionem sanctissimi Sacramenti die Dominica immediate post octavam festi Ssmi Corporis Domini, r e s p o n d e m u s :
Negative.
Ad tertium dubium : Num et qua ratione Confraternitati B. M. Virginis Gratiarum competat ius interveniendi in processionibus omnibus et
absque invitatione ex parte Confraternitatis S. Michaelis, r e s p o n d e m u s :
Affirmative quoad processiones enumeratas in numero primo Decreti ab
episcopo Mincione die 2é maii 1853 in actu Visitationis pastoralis Arenae
lati : quoad alias processiones, negative in iis, quas iure proprio indicit
Confraternitas Ssmi Sacramenti; affirmative in ceteris, servato in omnibus iure communi.
Ad q u a r t u m dubium : Num et qua ratione festa et processiones
S. Michaelis, sanctae Dominicae, sanctae Catherina et vulgo « delVAffrontata » et processio in Dominica Palmarum competant Confraternitati
S. Michaelis, an potius Parocho, r e s p o n d e m u s : Affirmative quoad festum
et processionem S. Michaelis, ratione statutorum ; quoad festa et processiones sanctae Dominicae, sanctae Catherinae et vulgo « dell'Affrontata »,
ratione consuetudinis; negative quoad processionem in Dominica Palmarum, quae Parocho competit.
1
Ad q u i n t u m d u b i u m : An proprietas simulacri B. M. Virginis Immaculatae, nec non ius celebrandi eiusdem festum cum processione competat
Confraternitati S. Michaelis, vel Parocho, r e s p o n d e m u s : Affirmative ad
primam partem, scilicet proprietatem simulacri B. M. Virginis competere
Confraternitati S. Michaelis et Ssmi Sacramenti : ius vero celebrandi
eiusdem festum cum processione utrique competere, sub omnimoda tamen
dependentia a Parocho et ab Ordinario.
Ad sextum d u b i u m : An et quomodo Confraternitati S. Michaelis
sub dependentia a Parocho, competat ius indicendi festa et processiones
pro cultu Sanctorum, quorum simulacra in Oratorio sunt, necnon alia
simulacra
introducendi,
r e s p o n d e m u s : Affirmative ad primam partem,
dummodo non impediantur functiones parochiales ; negative ad secundam,
nisi accedat licentia Parochi vel Ordinarii.
Ad septimum d u b i u m : Cuinam imponendae sint expensae primi
gradus, in casu, r e s p o n d e m u s : Expensas imponendas esse quoad duas
tertias earum partes Confraternitati B. M. Virginis Gratiarum et Parocho
Arenarum, Dominico Antonio
Giamba; quoad aliam partem Confraternitati Ssmi Sacramenti.
S. Romana Rota.
85
Ita p r o n u n c i a m u s et definitive s e n t e n t i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis
locorum et ministris tribunalium, ad quos spectat, ut exsequutioni m a n dent h a n c sententiam, et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m
sacrorum canonum, et praesertim cap. 3, sess. XXV, de Ref., Concilii
Tridentini iis adhibitis exsequutivis et coercitivis mediis quae magis
efficacia et o p p o r t u n a pro r e r u m adiuncta exstitura sint.
Romae, die 25 ianuarii 1913.
Aloisius Sincero, Ponens.
Ioseph Mori.
Fridericus Cattani.
Sac. T. Tani, Not. S. R. Rotae.
IL
In
S. Romana Rota, anno 1912, praeter causas iam publícalas in Num. 1
huius Commentarii, actae sunt sub secreto et sequentes, quarum definitiva sententia hic editur tantum in parte dispositiva, ita concepta :
XXII.
WLADISLAVÍEN.
-
Nullitatis
matrimonii.
P r o p o s i t o d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in casu ; R m u s
M. Lega, Becanus Ponens, et RR. P P . DD. G. Sebastianeiii et S. Many,
sub die 7 decembris 1912, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Ex deductis non
satis constare de matrimonii nullitate.
X X I I I . MONTISPBSSULANI. - Nullitatis matrimonii.
Proposito d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in casu; RR.
P P . DD. I. Prior, Ponens, A. Sincero et I. Mori, Auditores de t u r n o , sub
die 13 decembris 1912, r e s p o n d e n d u m censuerunt : Negative.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
XXIV.
LAUSANBN.
ET
GENEVEN.
-
Diffamationis.
Propositis d u b i i s : 1) An constet de diffamatione ex parte NN. adversus XX., 2) An constet de diffamatione ex parte XX. adversus NN. in
casu. R e v m u s M. Lega, Decanus Ponens, et RR. P P . DD. I. Alberti et
P. Rossetti, Auditores de t u r n o , sub die 30 decembris 1912, r e s p o n d e n d u m
c e n s u e r u n t : Affirmative ad primum dubium iuxta modum; negative ad
secundum.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
Romae, ex Cancellaria S. R. Rotae, die 25 februarii 1913.
Sac. Tancredes Tani, Notarius,
86
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S A C R A CONGREGAZIONE D E I R I T I .
CONGREGAZIONE ANTIPREPARATORIA.
Il giorno 25 febbraio 1913, presso F Emo e Rmo sig. cardinale Domenico
Ferrata, Ponente della Causa di beatificazione e canonizzazione del Venerabile
Giovanni Martino Moye, sacerdote della Società delle Missioni estere, fondatore
delle Suore della Divina Provvidenza, fu tenuta la Congrega'zione dei sacri Riti
Antipreparatoria, nella quale dai Rmi Prelati e dai Gonsultori teologi fu discusso
il dubbio sopra l'eroismo delle virtù esercitate dal medesimo Venerabile Servo
di Dio.
SACRA PENITENZIERIA.
AVVISO Di CONCORSO.
Si notifica che nel sacro Tribunale della Penitenzieria Apostolica avrà
luogo il concorso ad un posto di Officiale, per esame orale e scritto. Lo scritto
avrà luogo il giorno 31 del prossimo marzo alle ore 8, l'orale il I aprile
alle ore 9.
I sacerdoti che desiderassero di prendervi parte, dovranno, non più tardi
del 29 marzo, esibire nella Segreteria di detto sacro Tribunale la domanda
corredata dai titoli necessari per l'ammissione.
Dalla Segreteria della S. Penitenzieria, 26 febbraio 1913.
o
C. Perosi, Reggente.
S E G R E T E R I A D I STATO.
NOMINE.
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
16 febbraio 1913. — L'Emo sig. card. Diomede Falconio, Protettore delle
Terziarie domenicane di santa Marta di Sprìngis a Shepard, negli Stati Uniti
d'America.
Diarium Romanae Curiae.
87
19 febbraio 1913. — L'Emo sig. card. Basilio Pompilj, Protettore del
Santuario di Canoscio, nella diocesi di Città di Castello.
26 febbraio. — Mons. Domenico Mannaj oli, vescovo titolare di Pomario,
Consultore della sacra Congregazione dell'Indice.
— Mons. Giovanni Prior,-uditore della S. Romana Rota, Consultore della
stessa sacra Congregazione.
— Il Revmo D. Ubaldo Mannucci, Consultore della stessa sacra Congregazione.
— Il Revmo P. D. Ildebrando Hopfl, O. S. B., Consultore della stessa
sacra Congregazione.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Assistente al Soglio Pontificio:
20 febbraio 1913. — Mons. Giovanni Oberti, vescovo di Saluzzo.
Prelati Domestici di S. S. :
14 febbraio 1913. — Il Rev. Francesco O' Brien, della diocesi di Detroit.
15 febbraio: — Mons., Giorgio Galcsek, arcidiacono della Cattedrale di Vacz.
20 febbraio. — Il Rev. can. Giovanni Kukanié, della diocesi di Segna.
22 febbraio. — Il Rev. arciprete Agostino Giovanni Froment, vicario generale della diocesi d'Aire.
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre si è degnato di
nominare:
Camerieri Segreti soprannumerari di
S. S.r
18 febbraio 1913. — Mons. Angelo Petrelli, arciprete di Arnesano nella
diocesi di Lecce.
— Mons. Oronzo Durante, arciprete di Melendugno nella stessa diocesi.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S. :
9
20
—
—
febbraio 1913. — Mons. Giovanni Prosswitz, della diocesi di Brünn,
febbraio. — Mons. Quirico Valli, della diocesi di Como.
Mons. Pietro Catelli, della medesima diocesi.
Mons- Pietro Uboldi, della medesima diocesi.
Cameriere Segreto di Spada e Cappa soprannumerario di S. S.:
22 febbraio 1913. — Sig. barone Carlo Maria von Elverfeldt, della diocesi
di Münster.
88
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
La Gran Croce dell'Ordine Piano:
28 gennaio 1913. — Al Sig. principe Ferdinando Sidonio di Lobkowitz,
duca di Raudnitz, nell' archidiocesi di Praga.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
14 gennaio 1913. — Al Sig. prof. Augusto Milani, avvocato concistoriale.
11 febbraio. — Al Sig. Francesco Bujak, consigliere di corte, della diocesi di Cracovia.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
1 febbraio 1913. — Al Sig. dott. Bernardo Reuter, console tedesco nel
Mozambico.
7 febbraio. — Al Sig. Maurizio Bernard, dell'archidiocesi di Cambrai.
8 febbraio. — Al Sig. dott. Giuseppe Domenico Bécigneul, della diocesi di Nantes.
— Al Sig. dott. Luigi Edoardo Poisson, della stessa diocesi.
— Al Sig. avv. Alberto Reneaume, della stessa diocesi.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
31 gennaio 1913. — Al Sig. Filippo Rinaldini, aggiunto nell'ufficio della
contabilità dei SS. PP. AA.
10 febbraio. — Al Sig. Antonio Dulieux, dell'archidiocesi di Cambrai.
NECROLOGIO.
24 gennaio 1913. — Mons. Francesco Valdes y Noriega, vesc. di Salamanca.
17 febbraio. — Mons. Ignazio Monterisi, vescovo di Marsico e Potenza.
24 febbraio. — Mons. Giovanni Battista Rota, vescovo di Lodi.
Annus V. - V o l . V.
Die 18 Martii 1913.
Num, 4.
ACTA APOSTOLICAE SEDIS
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
LITTERAE
INDICITUR UNIVERSALE
IMPERATORE
APOSTOLICAE.
IUBILAEUM IN MEMORIAM PACIS A CONSTANTINO MAGNO
ECCLESIAE
DATAE.
PIUS P P . x.
Universis Christifidelibus has Nostras litteras inspecturis
salutem et Apostolicam Benedictionem. — Magni faustique
eventus commemoratio, quo sedecim abhinc saeculis pax tandem Ecclesiae concessa fuit, dum omnes catholicas gentes
summa afficit laetitia, eisque pietatis opera suadet, Nos movet imprimis ad caelestium munerum thesauros aperiendos,
ut ex huiusmodi solemnitate lecti uberesque fructus in Domino percipiantur. Par enim atque item peropportunum videtur, Edictum a Constantino Magno Imperatore Mediolani
promulgatum concelebrare, quod prope secutum est victoriam
contra Maxentium, glorioso Crucis vexillo partam, et saevis in
Christianos vexationibus finem faciens, illos in eam libertatem
vindicavit, cuius pretium divini Redemptoris et Martyrum sanguis fuit. Tum demum militans Ecclesia primum ex iis triumphus egit, qui qualibet eius aetate omnigenas insect&tiones
perpetuo subsequuntur, atque ex eo die potiora semper in
humani generis societatem contulit beneficia. Nam homines
superstitiose idolorum cultu paulatim relicto, tum legibus, tum
moribus institutisque christianam vitae rationem magis ac magis amplexi sunt, atque ita factum est, ut iustitia simul et
ACTA, vol. V, n. 4. — 18-3-913.
7
90
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
caritas in terris florerent. Consentaneum igitur esse ducimus,
hac felici occasione, qua tam egregium factum recolitur, Deum,
Virginem Eius Genetricem et reliquos Caelites, Apostolos praesertim, etiam atque etiam adprecari, ut populi universi decus
et honorem Ecclesiae instaurantes, ad tantae matris gremium
confugiant, errores, quibus inconsulti fidei inimici eius claritati
tenebras obducere nituntur, pro viribus depellant, Romanum
Pontificem summa observantia colant, in catholica denique religione omnium rerum praesidium et columen fidenti animo
intueantur. Tum sperare licebit, homines oculis ad Crucem denuo fixis, in hoc salutari signo et Christiani nominis osores, et
effraenatas cordis cupiditates omnino devicturos. Verum quo
humiles • preces, in catholico orbe hac saeculari solemnitate
adhibendae, spirituali fidelium bono satius cumulentur, eas
Plenaria Indulgentia in forma Iubilaei locupletandas censuimus, omnes Ecclesiae filios vehementer hortantes, ut Nostris suas quoque supplicationes pietatisque officia coniungant,
et hac eis oblata Iubilaei gratia in animorum emolumentum
pariter atque in religionis utilitatem quam maxime fruantur. Quare de Omnipotentis Dei misericordia ac Beatorum
Apostolorum Petri et Pauli auctoritate confisi, ex illa ligandi
solvendique potestate, quae Nobis licet immerentibus divinitus
data fuit, atque auditis etiam VV. FF. NN. S. R. E. Cardd Inquisitoribus Generalibus, praesentium tenore omnibus ac singulis utriusque sexus Christifidelibus vel in hac alma Urbe
Nostra degentibus, vel advenientibus ad eam, qui hoc vertente
anno a Dominica in Albis, ex qua saecularia sollemnia in Ecclesiae pacis memoriam incipient, usque ad festivitatem Deiparae
Virginis ab Immaculata Conceptione inclusive, Basilicas S. Ioannis in Laterano, S. Petri Principis Apostolorum ac S. Pauli extra
muros bis singulas adeant, et ibi aliquandiu pro Ecclesiae catholicae et huius Apostolicae Sedis prosperitate et exaltatione, pro
haeresum exstirpatione, et omnium errantium conversione, pro
Christianorum Principum concordia et totius fidelium populi
pace et unitate secundum mentem Nostram preces ad Deum
effundant, ac semel intra huiusmodi temporis spatium, admissis
rite expiatis, caelesti convivio se reficiant, atque insuper eleemosynam pro sua quisque facultate vel in egenos, vel, si malint, ad
pias caussas erogent, plenissimam omnium peccatorum Indulgentiam ad instar Iubilaei generalis concedimus et impertimus.
Acta Pii PP. X.
91
Iis vero, qui ad Urbem convenire nequeant, Plenariam eandem
largimur Indulgentiam, dummodo sui loci templum vel templa,
ab Ordinario semel tantum designanda, pari temporis intervallo, omnino sexies visitent, et alia pietatis opera, quae superius diximus, integre perficiant. Veniam praeterea facimus, ut
haec Plenaria Indulgentia etiam animabus, quae Deo in caritate
coniunctae ex hac vita migraverint, per modum suffragii applicari possit ac valeat. Concedimus autem, ut navigantes et iter
agentes, ubi ad sua domicilia seu alio ad certam stationem se
receperint, operibus suprascriptis peractis, et visitata sexies
ecclesia cathedrali vel maiori aut parochiali loci eorum domicilii seu stationis, eandem Indulgentiam consequi licite queant.
Regularibus vero personis utriusque sexus, etiam in claustris
. perpetuo degentibus, nec non aliis quibuscumque sive laicis, sive
ecclesiasticis, saecularibus vel regularibus, in carcere vel captivitate exsistentibus, vel aliqua corporis infirmitate, seu alio quovis impedimento detentis, qui memorata opera, vel aliqua ex iis
praestare nequeant, ut illa Confessarius in alia pietatis opera
commutare, vel in aliud proximum tempus prorogare possit,
eaque iniungere, quae ipsi poenitentes efficere poterunt, cum
facultate etiam dispensandi super Communione cum pueris, qui
ad eam nondum admissi fuerint, concedimus item atque indulgemus. Insuper omnibus et singulis Christifidelibus tum laicis,
tum ecclesiasticis saecularibus vel regularibus, cuiusvis Ordinis et Instituti, etiam specialiter nominandi, facultatem facimus,
ut sibi ad hunc effectum eligere possint quemlibet presbyterum
Confessarium saecularem seu regularem ex actu approbatis, et
hac facultate fas sit uti etiam monialibus, novitiis, aliisque
mulieribus intra claustra degentibus, dummodo Confessarius
approbatus sit pro monialibus. Talis Confessarius eosdem vel
easdem intra dictum temporis spatium ad confessionem apud
ipsum peragendam accedentes animo praesens Iubilaeum consequendi, et reliqua opera ad illud lucrandum necessaria adimplendi, hac vice et in foro conscientiae dumtaxat ab excommunicationis, suspensionis, et aliis ecclesiasticis sententiis et
censuris, a iure vel ab homine quavis de causa latis vel inflictis,
etiam Ordinariis locorum et Nobis, seu Sedi Apostolicae etiam
in casibus cuicumque ac Summo Pontifici et Sedi Apostolicae
speciali licet modo reservatis, et qui alias in concessione quantumvis ampla non intelligerentur concessi, nec non ab omnibus
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
peccatis et excessibus, quantumcumque gravibus et enormibus,
etiam iisdem Ordinariis ac Nobis et Sedi Apostolicae, ut praefertur, reservatis, iniuncta ipsis poenitentia salutari, aliisque
de iure iniungendis, et si de haeresi agatur, abiuratis prius et
retractatis erroribus, prout de iure, absolvere ; nec non vota quaecumque etiam iurata ac Sedi Apostolicae reservata (exceptis semper castitatis, religionis et obligationis, quae a tertio acceptata
fuerint, seu in quibus agatur de praeiudicio tertii, nec non poenalibus, quae praeservativa a peccato nuncupantur, nisi commutatio futura iudicetur eiusmodi, ut non minus a peccato
committendo refrenet, quam prior voti materia) in alia pia et
salutaria opera commutare, et cum poenitentibus huiusmodi in
sacris Ordinibus constitutis, etiam regularibus, super occulta
irregularitate ad exercitium eorumdem Ordinum, et ad superiorum assecutionem dumtaxat contracta, dispensare possit ac
valeat. Non intendimus autem per praesentes super alia quavis
irregularitate, sive ex delicto sive ex defectu, vel publica vel
occulta aut nota, aliave incapacitate, aut inhabilitate quoquo
modo contracta dispensare, vel aliquam facultatem tribuere
super praemissis dispensandi, seu habilitandi et in pristinum
statum restituendi etiam in foro conscientiae ; neque etiam derogare Constitutioni cum appositis declarationibus editae a fel.
rec. Benedicto XIV decessore Nostro, quae incipit « Sacramentum Poenitentiae » neque demum easdem praesentes iis, qui a
Nobis et Apostolica Sede vel aliquo Praelato seu Iudice ecclesiastico nominatim excommunicati, suspensi, interdicti, seu alias
in sententias et censuras incidisse declarati, vel publice denunciati fuerint, nisi intra praedictum tempus satisfecerint, et cum
partibus, ubi opus fuerit, concordaverint, ullo modo suffragari
posse aut debere. Quod si intra praefinitum terminum, iudicio
Confessarii, satisfacere non potuerint, absolvi posse concedimus
in foro conscientiae ad effectum dumtaxat assequendi Indulgentias Iubilaei, iniuncta obligatione satisfaciendi statim ac poterunt. — Quapropter in virtute sanctae obedientiae praesentium
tenore districte praecipimus, atque mandamus omnibus Ordinariis locorum ubicumque existentibus, eorumque Vicariis et
Officialibus, vel, ipsis deficientibus, illis, qui curam animarum
exercent, ut quum praesentium Litterarum tran sumpta aut
exempla etiam impressa acceperint, illa per suas ecclesias ac
diocèses, provincias, civitates, oppida, terras et loca publicent,
Acta Pii PP. X.
vel publicanda curent, populisque etiam verbi Dei praedicatione,
quoad fieri possit, rite praeparatis, ecclesiam seu ecclesias visitandas, ut supra, designent — Non obstantibus Constitutionibus
et Ordinationibus Apostolicis, praesertim quibus facultas absolvendi in certis tunc expressis casibus ita Romano Pontifici pro
tempore exsistenti reservatur, ut nec etiam similes vel dissimiles
indulgentiarum et facultatum huiusmodi concessiones, nisi de
illis expressa mentio vel specialis derogatio fiat, cuiquam suffragari possint; nec non regula de non concedendis indulgentiis
ad instar, ac quorumcumque Ordinum, et Congregationum sive
Institutorum etiam iuramento, confirmatione Apostolica, vel
quavis firmitate alia roboratis statutis, et consuetudinibus, privilegiis quoque indultis, et Litteris Apostolicis eisdem Ordinibus,
Congregationibus et Institutis, illorumque personis quomodolibet concessis, approbatis et innovatis; quibus omnibus et singulis etiamsi de illis eorumque totis tenoribus specialis, specifica,
expressa et individua, non autem per clausulas generales idem
importantes, mentio seu alia quaevis expressio habenda, aut
alia aliqua exquisita forma ad hoc servanda foret, illorum tenores praesentibus pro sufficienter expressos, ac formam in iis traditam pro servata habentes, hac vice specialiter nominatim et
expresse ad effectum praemissorum derogamus, ceterisque contrariis quibuscumque. Ut denique praesentes Nostrae, quae ad
singula loca deferri non possunt, ad omnium notitiam facilius
deveniant, volumus, ut praesentium transumptis, vel exemplis
etiam impressis, manu alicuius Notarii publici subscriptis, et
sigillo personae in dignitate ecclesiastica constitutae munitis,
ubicumque locorum et gentium eadem prorsus fides habeatur,
quae haberetur ipsis praesentibus, si forent exhibitae vel
ostensae.
Datum Romae apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris, die
VIII martii%rcMxni, Pontificatus Nostri anno x.
De
speciali
mandato
Ssmi
R. CARD. MERRY DEL VAL,
L. )$( S.
a
Secretis
Status.
94
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
S. CONGREGATIO CONSISTORIALIS
i.
E R E C T I O N I S DIOECESUM.
S S m u s D. N. P i u s P P . X, decreto h u i u s Sacrae Consistorialis Congregationis diei 10 decembris 1912, statuit ut dioecesibus S. Iacobi de
Cuba et S. Christofori de H a b a n a - in C u b a n a insula - ex ipsis distrahendae, d u a e novae a d d a n t u r episcopales sedes, id est Camagüeyensis et
Matanzensis denominandae, iis circumscriptae limitibus, quibus eiusdem
nominis provincia civilis de Camagüey et de Matanzas in praesens continetur, easque denique suffraganeas constituit archiepiscopi S. Iacobi
de Cuba.
IL
IMMUTATIONIS FINIUM.
Item decreto 25 ianuarii 1913 Sanctitas Sua dioecesi Fuldensi civitates n u n c u p a t a s Hohenfelden, Lichtenhain ac Mosen cum suis territoriis, et e contra dioecesi Herbipolensi u r b e s vulgo Kranichfeld, Stedten et
Kostitz item cum adnexis territoriis aggregavit, ita ut post hac Fuldensis
episcopus suam iurisdictionem exerceat in universo Magno Ducatu
Saxo-Weimariensi, episcopus vero Herbipolensis in toto Ducatu SaxoMeiningensi.
III.
I N S T I T U T I O N I S VICARIATUS GENERALIS
IN U R B E INSULENSI.
Pariter decreto diei 5 februarii 1913 Sanctitas S u a in civitate Insulensi Vicariatum generalem instituit, cuius titularis, sub immediata archiepiscopi Cameracensis dependentiam, ordinariam iurisdictionem ceteris
vicariis generalibus propriam in eam dioecesis Cameracensis partem
q u a e complectitur circumscriptiones Insulensem, Hazebrouckiensem ac
Dunkerquensem, seu vulgo arrondissements Lille, Hazebrouch et Dunkerque vocatas exercere potest. E u m d e m praeterea vicarium generalem
Insulensem donari indulsit charactere episcopali simulque constituit
Auxiliarem archiepiscopi Cameracensis pro t o t a regione eius iurisdictioni q u a vicarius generalis commissa.
S. Congregatio Consistorialis.
95
IV.
E R E C T I O N I S NOVAE PROVINCIAE ECCLESIASTICAE.
Denique decreto diei 11 februarii 1913 Sanctitas S u a suffraganeam
S. Salvatoris dioecesim a iure metropolitico archidioecesis Guatimalensis s u b t r a x i t : universum vero territorium, ad praefatam S. Salvatoris
dioecesim et ad eiusdem nominis Rempublicam pertinens, in tres partes
divisit, in quarum parte centrali ipsam dioecesim S. Salvatoris circumscripsit ; in parte orientali dioecesim S. Michaelis, in parte denique occidentali dioecesim S. Annae constituit, his circumscriptas limitibus:
Dioecesis S. Salvatoris ad septentrionem dioecesi Comayaguensi seu
republica Hondurensi, ad orientem n u m i n e vulgo Lempa seu nova dioecesi S. Michaelis, ad meridiem Oceano Pacifico n u n c u p a t o , et ad occid e n t e m nova dioecesi S. Annae, ita ut posthac complectatur solummodo
h a s septem civiles provincias, id est San Vincente, Cabanas, La Paz,
Guscatlán, Ghalatenanco, San Salvador et La Libertad vocatas. - Dioecesis vero S. Michaelis finitur ad septentrionem dioecesi Comayaguensi
seu republica Hondurensi, ad o r t u m solis eadem republica H o n d u r e n s i
et sinu vulgo Fonseca, ad meridiem Oceano Pacifico dicto et ad solis
occasum flumine Lempa seu S. Salvatoris dioecesi, adeo ut compreh e n d a t quatuor privincias civiles quae San Miguel, La Unión, Morazan
ac Usulután denominantur. - Denique dioecesis S. Annae t e r m i n a t u r ad
aquilonem dioecesi Comayaguensi seu republica Hondurensi, ad orientem dioecesi S. Salvatoris, ad a u s t r u m Oceano Pacifico et ad occidentem archidioecesi Guatimalensi, ita ut intra s u u m a m b i t u m contineat tres
civiles provincias Santa Ana, Ahuachapan et Sonsonate
nuncupatas.
Dioecesim insuper S. Salvatoris metropolitanam constituit eidemque
dioeceses S. Michaelis et S. Annae suffraganeas subiecit.
V.
P R O V I S I O ECCLESIARUM.
Successivis
Sacrae Congregationis Consistorialis decretis
Ssmus
D. N. P i u s P P . X h a s quae s e q u u n t u r ecclesias de proprio pastore providit, scilicet.
7 ianuarii 1913. — Cathedrali ecclesiae Novae Segobiae praefecit
Revmum D. P e t r u m Iosephum H ü r t h , hactenus episcopum titularem
Milopotamensem.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
8 ianuarii 1913. — Titulari ecclesiae episcopali Thasensi Sac. Emericum Bjelik, vicarium castrensem et canonicum ecclesiae cathedralis
Magnovaradiensis ritus latini in Hungaria.
10 ianuarii. — Cathedrali ecclesiae de Aguas Calientes R m u m
D. Ignatium Valdespino y Diaz, h a c t e n u s episcopum de Sonora.
18 ianuarii. — Cathedrali ecclesiae Elphinensi sac. B e r n a r d u m
Coyne, p a r o c h u m loci vulgo Boyle et canonicum theologum Elphinensem.
27 ianuarii. — Cathedrali ecclesiae Carolinopolitanae sacerdotem
Henricum O' Leary, p a r o c h u m loci vulgo B a t h u r s t in dioecesi Chatamensi.
— Cathedrali ecclesiae Kearneyensi sac. Iacobum Albertum Duffy,
rectorem ecclesiae cathedralis Cheyennensis et cancellarium episcopalis
curiae eiusdem dioecesis.
7 februarii. — Cathedrali ecclesiae Ebroicensi R m u m D. Ludovicum I o a n n e m Décheléttê, h a c t e n u s episcopum titularem Hierapolitanum.
14 februarii. — Titulari ecclesiae episcopali Miletopolitanae sac.
Alexium Charost, canonicum ecclesiae metropolitanae Rhedonensis
ibique vicarium generalem, q u e m constituit Auxiliarem Revmi archiepiscopi Cameracensis pro vicariatu generali Insulensi, decreto h u i u s
sacrae Congregationis die 5 februarii currentis anni instituto.
17 februarii. — Cathedrali ecclesiae P i a h u n e n s i sac. Quintinum
Rodrigues de Oliveira e Silva, presbyterum dioecesis Fortalexiensis,
ibidem parochum loci vulgo Grato.
DECRETUM
DE PRIVILEGIO OFFICII DIVINI IUXTA VETEREM PSALTERII ORDINEM RECITANDI.
Edita Constitutione apostolica Divino afflatu, de nova Psalterii in
Breviario R o m a n o dispositione, n o n pauci ex iis quos obligatio tenet
persolvendi H o r a s canonicas, ob peculiares causas, impetrarunt pontificium indultum retinendi veterem Psalterii ordinem, pro privata earumdem H o r a r u m recitatione. Q u u m autem e x o r t u m subinde sit d u b i u m
n u m qui eiusmodi indultum obtinuerunt possint ad libitum sequi alteru t r u m Psalterii ordinem, adhibendo n e m p e m o d o veterem modo novum
97
S. Romana Rota.
iuxta propriam cuiusque commoditatem, haec S. Congregatio Concilii, de
speciali m a n d a t o Ssmi D. N. Pii divina providentia P P . X, declarat a t q u e
decernit id n o n licere, sed omnes et singulos cuiuscumque gradus, conditionis et dignitatis, qui impetrato, prout supra, indulto uti velint, quotiescumque privatim Officium divinum persolverint, debere recitare p r o
singulis Horis o m n e s psalmos et reliqua p r o u t distribuuntur in Breviario
R o m a n o a S. Pio V edito et a Clemente VIII, Urbano pariter VIII, et
Leone XIII recognito, servato t a m e n quotidie novo ordine sive Kalendario iuxta praedictam Constitutionem apostolicam et regulas seu
rubricas eidem adiunctas praescripto pro dioecesi, capitulo seu clero
cui quisque est adscriptus, ac firma abolitione indulti generalis dati die
5 iulii 1883 pro Officiis votivis: contrariis q u i b u s c u m q u e non obstantibus.
D a t u m R o m a e ex Secretaria S. C. Concilii, die 10 martii 1913.
C.
CARD.
GENNARI, Praefectus.
O.
Giorgi,
Secretarius.
ROMANA.
STIPENDII.
Pio Papa X féliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
decimo, die 13 ianuarii 1913, RR. PP. DD. Franciscus Heiner, P o n e n s ,
Ioannes Prior et Iosephus Mori, Auditores de turno, in causa R o m a n a Stipendii, inter Professores Scholae suppressae « Angelo Mai » appellantes, repraesentatos per procuratores adv. Henricum Kambo et Christophorum Astorri, adversus Administrationem bonorum Sedis Apostolicae,
repraesentatam per procuratores adv. Carolum et Iulium Patriarca, interveniente et disceptante Promotore iustitiae, sequentem tulerunt definitivam
sententiam.
Anno 1870, everso temporali R o m a n o r u m Pontificum principatu,
et fere omnibus scholis in Urbe ad novos reipublicae civilis moderatores translatis, fundata sunt ab aliquibus piis civibus r o m a n i s pro
98
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
instructione iuventutis in animo christiano tria Instituta privata, inter
q u a e et illud sub n o m i n e « Angelo Mai », cum quo simul s u b pontificatu Leonis XIII archigymnasium ad S. Mariam de Pace coniungebatur.
C u m autem illi fundatores erant i m p a r e s sustinendis expensis erogandis
pro huiusmodi Institutis, Leo XIII decrevit, eadem in c u r a m S. Sedis
a s s u m e r e , constituto Consilio p e r i t o r u m virorum pro illis scholis moder a n d i s , et designata pro e a r u m sustentatione a n n u a pecuniae s u m m a
ex aerario pontificio persolvenda.
Cum vero decursu temporis n u m e r u s alumnorum scholae « Angelo
Mai » variis ex causis minueretur, c u m q u e ex adverso expensae in dies
augerentur, S u m m u s Pontifex P i u s X, suo chirographo diei 1 iunii 1909
Institutum « Angelo Mai » s u p p r i m e n d u m esse constituit, ac Professor i b u s provisum fuit assignata pensione respondente annis praestiti servitii, a t t r i b u t a pro singulis annis quadragesima parte annui stipendii.
Sed Professores contendebant, se convictos fuisse de stabilitate
officii, q u u m eorum officium suapte n a t u r a stabile esset, et tale reapse
fuisse, ipsae suorum moderatorum declarationes et promissiones sibi
i n d u b i t a n t e r persuasissent. Q u a m o b r e m ipsi n o n pensionem, sed integ r u m stipendium vindicant, se profitentes p a r a t o s esse suas operas
iterum praestare.
Quaestio itaque ex commissione pontificia H. S. T. commissa, et
s u b die 25 iulii 1911 discussa fuit sub rogandi formula: « An constet
« de bono iure instantium exigendi integrum stipendium, n o n exclusa
« obligatione instantium praestandi suam operam sub antecedentibus
« conditionibus ». RR. P P . Auditores de t u r n o dubio proposito respond e n d u m censuerunt: « Non constare de iure instantium exigendi inte« g r u m stipendium in casu », s e u : « Negative seu n o n constare ». Interposita vero appellatione ab hac sententia, iterum quaestio discutienda
in secunda instantia proposita est sub d u b i o : An sententia rotalis sit
confirmanda vel infirmanda in casu.
P r i m a quaestio in casu agitur de conditione iuridica scholarum
« Angelo Mai », quae, quamvis ab origine erectae fuerint a viris privatis, t a m e n a momento quo pontificiae appellatae sunt, a S. Sede ex
u n a vel alia ratione dirigebantur et in eius proprietate erant, tum quoad
supellectilem scholasticam, tum quoad liberam facultatem easdem quoque
supprimendi. Quaeritur igitur, an h a e scholae, uti aiunt actores, iure
merito dici possint fundatae a S. Sede Ap. et uti scholae Ecclesiae
publicae considerandae sint. At ex eo q u o d h a e scholae pontificio n o m i n e
gloriabantur, h a u d licet inferre, p r o u t concludunt actores, h a s necessario fuisse stabiles n o n secus ac S. Sedes, Christi Ecclesia, q u a e defi-
S. Romana Rota.
99
cere nequit. Siquidem hae scholae iure appellatae s u n t pontificiae, t a m e n
recensendae sunt inter scholas privatas seu paternas, uti appellatae
s u n t ab ipsis Professoribus in relatione d a t a R m o P. Nespoli an. 1904
ita concepta: « L ' I s t i t u t o " A n g e l o M a i , , sorse dall'unione delle scuole
« paterne e dell'archiginnasio della Pace. Le scuole paterne si fondarono
« nell'anno 1870, q u a n d o il governo italiano tolse ai Gesuiti il Collegio
« R o m a n o . Alcuni dei Professori che incominciarono ad insegnare in
« quell'anno, insegnano ancora nel nostro Istituto... Leone XIII, prese
« a cuore il nostro istituto. Fissò l'annuo assegno per pagare i Profes« sori, la pigione, gli impiegati, e per fondare u n a biblioteca, e un
« gabinetto ».
Iamvero scholae h u i u s m o d i privatae seu paternae, quamvis u n a
simul pontificiae, lato quidem sensu propriae dici possunt Ecclesiae, sed
non in sensu strictu seu iuridico, uti explicat Card. Cavagnis (Inst. Iur.
pont. eccl., vol. III, 1. 4, ed. 4, n. 92): « L a t o sensu scholae propriae
« h a b e n t u r , cum propriis impensis instituuntur, sed servatis dispositio« nibus legum civilium, t u m quoad materias tum quoad scholasticam
« disciplinam et qualitatibus docentium et regentium, ut sunt apud nos
« scholae privatae, sed legibus uniformatae ». In eodem sensu docet
P. Wernz (Ius decret., ed. % t. III, p. 1, n. 74), tales scholas r a t o n e
originis sive causae efficientis, etsi forte ab auctoritate publica expresse
a p p r o b a t a e fuerint, et quoad privilegia et effectus civiles vel canonicos
scholis publicis aequiparentur, m a n e r e scholas privatas.
Quare scholae, de q u i b u s agitur, sunt vere privatae, legibus civilibus regni italici uniformatae, nec e a r u m n a t u r a et conditio iuridica
i m m u t a t a est, q u a n d o effectae sunt propriae S. Sedis, seu Pontificiae:
t u n c m u t a t u s est institutor, sed eadem permansit institutio. Nec unicus
exstat actus officialis, quo t r a n s m u t a t i o vel promotio scholarum « Angelo
Mai » ad n a t u r a m publicam sit facta. Cum nihilosecius P r o m o t o r iustitiae, et cum ipso actorum patroni, instet, Institutum « Angelo Mai »
fuisse scholam publicam, quia, propriam Ecclesiae seu Pontificis, RR. P P .
Auditores p u t a r u n t , h a n c quaestione m accuratius esse e x a m i n a n d a m .
Argumentat enim P r o m o t o r iustitiae contra expositiones sententiae primae i n s t a n t i a e : Ecclesiam ius habere speciale, licet n o n exclusivum,
instituendi scholam etiam pro laicis, quae sint ipso iure publicae, ideo
perpetuae ex n a t u r a sua. Ergo saltem p r a e s u m e n d u m esse quod Professores ad eamdem vocati in p e r p e t u u m fuissent deputati ad m u n u s
docendi ibidem exercendum. Et h a n c praesumptionem sufficere ex sese
ad p r o b a n d a m omnimodam stabilitatem officii et bonum ius actorum
ad integrum stipendium accipiendum.
100
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
De iure Ecclesiae speciali, etsi n o n exclusivo, instituendi scholas
pro laicis dubitari nequit, siquidem hoc ius affirmatur in allocutione
Pii IX diei 1 novembris 1850 In Consistoriali, et diei 5 septembris 1851
Quibus luctuosissimis, et in epistola eiusdem Pontificis ad episcopum
Friburgensem Quem non sine diei 14 iulii 1864; et confirmatur in p r o positionibus Syllabi d a m n a t i s 4 5 , 47, 48. E a d e m doctrina praeclare
exponitur ab E m o Gavagnis in citatis Instit. Iur. Eccl., 1. % praesertim
nn. 8909, 117, 118, 119. Nam licet finis p r i m a r i u s scholae pro laicis sit
b o n u m temporale civium, institutio autem religiosa finis t a n t u m secundarius (Gavagnis, 1. c. nn. 89, 116, 118, 119), t a m e n etiam ille finis primarius aliquo modo Ecclesiae convenit, videlicet sub respectu c o m m u n i
charitatis. Exponit hoc idem Auctor, 1. c. n. 119: « Diximus scholas et
« promovere secundario bonum spirituale, et primario bonum temporale
« discentium et societatis christianae, ideoque obiectum esse Ecclesiae
« saltem sub respectu communi charitatis. Maxime, autem Ecclesiae
« conveniens est et promovere q u a e ad charitatem proximi in ordine
« temporali referuntur. Sed influxus scholarum in bonum spirituale
« mediocris n o n est; ideoque non solum scholae constituunt medium
« quo Ecclesia uti potest, sed quod specialem eius m e r e t u r sollecitu« tudinem ».
Hoc ius speciale instituendi scholas pro laicis S u m m u s Pontifex
n o n amisit post eversum eius principatum civilem anno 1870, quamvis
a lege italica constrictus fuerit intra limites cuivis civi privato concessos
illud exercere. Etsi autem scholae Pontificis propriae post a n n u m 1870
in Urbe exsistentes publicae denominari possint, carent t a m e n iis stabilitatis elementis q u a s in scholis Pontificiis periodi praecedentis h a b e bantur. Quod schola p e r m a n e n s sit seu stabilis, ab exercitio iuris p r o venit, potius q u a m a iure in se inspecto. Exercitium autem iuris est
factum, quod a circumstantiis et adiunctis actualibus dependet. Considerandum scilicet erat, an, o m n i b u s perpensis circumstantiis, expedierit scholas huiusmodi instituere? Q u a e n a m necessitas? An suppeterent media p e c u n i a r i a ? An alio modo minus dispendioso provideri posset
scopo attingendo? Quales fructus s p e r a n d i ? etc. Responsio vero hisce
quaestionibus alia omnino debebat esse pro periodo subsequenti a m i s sionem dominationis civilis Pontificum, alia pro tempore antecedenti. In
prima enim periodo S u m m o Pontifici, t a m q u a m capiti societatis civilis,
incumbebat obligatio providendi ne cives institutione debita carerent;
at, everso civili Pontificis principatu, id q u o d praecipue respiciebat obligatio ipsius in scholis pro laicis, n o n erat finis e a r u m primarius seu
b o n u m temporale civium, sed finis e a r u m d e m secundarius seu institutio
5. Romana Rota.
101
discipulorum religiosa. Ad h u n c finem obtinendum n o n deerant alia
media praeter illud omnino dispendiosum, constitutionem nempe propriarum scholarum, quod certe medium efficax est, sed ob maximos
s u m p t u s necessarios, h a b i t a ratione angustae paupertatis S. Sedis, generaliter adhiberi n o n poterat. Deinde in p r i m a periodo h u i u s m o d i scholae
regimini Pontificis, civili potestate induti, quoad syilabum instructionis,
disciplinam, normam e x a m i n u m , etc. plene s u b d e b a n t u r . In altero a u t e m
regimine seu periodo, ius s u u m S. Sedes exercere non poterat nisi intra
limites tituli communis privato civi a lege Italica concessi (V. Card. Cavagnis, 1. c. n. 107). Aliis insuper difficultatibus, q u a s illae privatorum
civium n o n patiebantur, ex administratione iniqua legis obnoxiae erant
scholae ab auctoritate ecclesiastica dependentes. De hoc facto t e s t a n t u r
f. r. Leo X I I I in sua epistola ad Cardinalem Vicarium diei 25 martii 1879,
quo praecise tempore S. Sedes sumpsit s u s t e n t a n d u m et m o d e r a n d u m
Institutum « Angelo Mai ». Scribit Pontifex: « Mentre t a n t a licenziosa
« libertà si concede alle scuole eterodosse, per vie oblique, ma som« mámente efficaci, si tenta d'impedire lo sviluppo e l'incremento delle
« scuole cattoliche. Non m a n c a n o affatto all'uopo sinistre insinuazioni
« contro di esse, nè speciali rigori, nè minaccie per distogliere i geni« tori dall'affidare i loro figli a maestri sinceramente cristiani ». P o r r o ,
in prima periodo S u m m u s Pontifex, uti Princeps civilis, tributa exigere
potuit a subditis ditionis pontificiae, in q u o r u m beneficium temporale
scholae a n t e a instituebantur, ad expensas earumdem solvendas; in novo
autem rerum statu, pecunia ad h u n c scopum adhibita desumenda erat
ab a d m o d u m restricto patrimonio, ex fidelium totius Ecclesiae oblationibus constituto, quod n u n c toti administrationi supremae Ecclesiae in
Urbe et Orbe inservire debet.
Quales denique fructus sperandi erant ex istis scholis stricte dictis
pontificiis, in quibus scilicet integri s u m p t u s , praesertim stipendium
Professorum, a S. Sede solvendi e r a n t ? Optimi quidem intensive inspecti,
parvi omnino, si extensive, uti oportet, inspiciuntur: paucissimi enim
ex tot p u e r o r u m catholicorum millibus in Urbe crescentibus scholas istas
pontificias frequentare poterant.
Historica igitur adiuncta, in q u i b u s exercitum fuit ius Pontificis,
ostendunt conditionem scholarum s u a r u m omnino diversam fuisse tempore quo regnum civile possidebat, ac tempore post illud amissum.
Et licet scholae pro laicis in secunda periodo exsistentes fuerint publicae,
utpote ab aerario pontificio sustentatae, et ab auctoritate Pontificis
directe dependentes, t a m e n ex circumstantiis superius expositis in vulgo
notis, precariae fuerunt et instabiles. Ex instabilitate a u t e m scholae
102
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« Angelo Mai » p r a e s u m p t i o gravissima h a b e t u r instabilitatis officii Professorum in eadem docentium.
Ex supra notatis sequitur p r o r s u s falli etiam a r g u m e n t u m ex paritate deductum a P r o m o t o r e iustitiae, quo dicit oriri eamdem praesumptionem in favorem Professorum ex Constitutione Leonis XIII Quod
divina Sapientia circa studia regenda in pontificia ditione, ubi q u a e d a m
stabilitas Professoribus decernitur, cum paritas respectu stabilitatis scholarum ipsarum in novo rerum ordine prorsus deficiat, praesertim quia
scholae in hac altera periodo storica n o n amplius a civili potestate P o n tificis de facto dependerent, cuius olim erat t a m q u a m capitis societatis
civilis obiectum primarium, huiusmodi scholarum curare, et t r i b u t a ad
h u n c finem a subditis exigere. Et ob easdem igitur rationes nec h a b e t u r
h u i u s m o d i praesumptio ex facto quod subdita fuit schola « Angelo Mai »
iurisdictioni S. Congregationis Studiorum. In pari modo non est dubit a n d u m quod Professores h a u d contineantur in Constitutione Sapienti
consilio Pii X, diei 29 iunii 1908, nam haec decernens inter n o r m a s comm u n e s De stipendiis, n. 5: « Gradus et stipendia sarta tectaque m a n e « b u n t administris eorum etiam officiorum, q u a e ob novam R o m a n a e
« Curiae ordinationem, a u t prorsus desierint, a u t sint n a t u r a penitus
« i m m u t a t a », n o r m a e igitur quae nullimode respiciunt Professores, sed
exclusive Curiam R o m a n a m , seu Congregationes, Tribunalia et Officia
quae Curiam constituunt, et proinde officiales eidem Curiae adscriptos.
Neque possunt Professores a d n u m e r a r i aliis officialibus S. Sedi addictis,
quia hi s u a m conditionem iuridicam repetunt a legibus seu decretis sibi
propriis, uti sunt officiales S. Palatio, Musaeis, etc. praepositi. Hinc et
ipse P r o m o t o r Iustitiae in suis postremis animadversionibus n. 17 profitetur: « Hic concedi debet actores n o n pertinere ad Curiam R o m a n a m
« neque ad palatium vel m u s a e a pontificia, ita ut quaestionem dirimere
« n o n valeant, indicato articulo Constitutionis Sapienti consilio vel alia« r u m , si quae sint, legum ». Profecto possent actores recenseri in n u m e r o
administratorum S. Sedis, utpote qui d a b a n t o p e r a m in scholis pontificiis, si h a e fuissent in vero publicae. Sed, uti s u p r a d e m o n s t r a t u m est,
fuerunt hae scholae mere privatae, ita ut per consequens e a r u m P r o fessores ea t a n t u m iura sibi vindicare valeant adversus S. Sedem, q u a e
privatis pactionibus continentur, et sibi stabilitatem officii arrogare iure
merito, si in dictis pactionibus sive implicite sive explicite comprehensa
sit. Stante praesumptione contraria stabilitati officii Professorum, oportet
ipsos ad suam thesim p r o b a n d a m , declarationes claras et certas S. Sedis
afferre, quae vincant hanc p r a e s u m p t i o n e m ipsis adversam, et o s t e n d a n t
stabilitatem officii fuisse a d m i s s a m a S. Sede. Nunc autem ex actis n o n
S. Romana Rota.
103
constat S. Sedem pactam fuisse Professoribus stabilitatem officii, sed
potius constat S. Sedem pluries declarasse se nolle, se n o n posse obligari erga Professores de onere solvendi pensiones, semperque negasse
q u a m c u m q u e stabilem obligationem assumere velle. Testis primo loco
est Natalucci, qui recolens merita Professorum in S. Sedem et in ipsam
civilem r e m p u b l i c a m , ait, rationem h a b e n d a m esse « dello scoraggia« mento che deve necessariamente nascere in coloro che vi apparten« gono, dalla precarietà del loro impiego ». Et hinc concludit: « Che il
« consiglio direttivo debba appoggiare, dentro però ragionevoli limiti,
« la d o m a n d a da essi promossa al S. P a d r e », n e m p e obtinendi iubilationem, sin minus pensionem. Deinde subiungit: « Ma conviene p u r t r o p p o
« riflettere, che riconoscendo la S. Sede la stabilità dei Professori ed il
« loro diritto di conseguire la pensione, si potrebbe trovare esposta ad
« erogare rilevanti somme senza alcun vantaggio diretto ed immediato ».
Denique consilium quidem d a b a t Natalucci S. Sedi, ut recognosceret
stabilitatem officii, sed « al riconoscimento della stabilità dell'impiego
« ed al diritto alla pensione venisse apposta la riserva, finche le circo« stanze dei tempi e le condizioni della S. Sede io permetteranno ». Sed
S. Sedes stabilitatem officii recognoscere noluit, et d u m nec iubilationis
nec pensionis ius recognoscit, spondet se subsidia praebituram esse P r o fessoribus sub certis conditionibus et sub expressa cautela posita in
art. 10. Decreti textus « del Regolamento », n e m p e relatas n o r m a s « n o n
« p o t r a n n o in qualsiasi tempo o sotto qualsiasi pretesto attribuire alcun
« diritto giuridico a favore delle persone sussidiate ». in art. autem 3,
implicite respuitur q u a e c u m q u e stabilitas t u m scholarum tum officiorum.
Iamvero ex his sequitur:
a) S. Sedem h a u d potuisse clarius ostendere s u u m firmum propositum n o n assumendi q u a m c u m q u e stabilem obligationem ; usque ad
a n n u m 1890 h a u d recognitam fuisse a S. Sede stabilitatem officii;
b) hinc Professores petiisse a S. Sede ut ipsis ex gratia assignaretur iubilatio aut pensio, si t a n t o tempore eis contigerit suas operas
dare in dictis scholis; c) Professores petiisse iubilationem, sin minus pensionem, quia
huiusmodi iuris recognitio et concessio aequivalebat recognitae et concessae stabilitati officii, et t a m e n S. Sedem concessisse tantum subsidia,
et omnino prohibuisse ne in citato Decreto vocabulum pensionis usurpantur;
d) h a n c agendi rationem S. Sedis clare demonstrasse Professoribus, eiusdem S. Sedis intentionem n o n assumendi ullam stabilem obligationem adversus ipsos.
104
Acta Apostolicae Sedis, — Commentarium Officiale.
Negant autem actores, et ex p l u r i u m testium depositionibus probare a d n i t u n t u r , ipsos ignorasse decretum ita dictum anni 1890 de pensionibus, et potissimum art. 3 praevidentem Instituti suppressionem ;
proinde Professoribus, cum I n s t i t u t u m concessum fuit P P . Barnabitis,
pollicitationes et declarationes factas fuisse, ordinatas et a p t a s etiam ad
s u a d e n d u m eisdem sui officii stabilitatem.
Iamvero ad p r i m u m quod attinet, dicendum est, quod constat ex
actis, etsi n o n omnes Professores, t a m e n plures ex ipsis cognovisse
controversum decretum. « Credo - ita testis Mancini - che privatamente
« fu communicato a qualche professore, perchè se ne parlava ». Sed
d a t o etiam quod decretum ita dictum de pensionibus omnes lateret Professores, nihil exinde sequeretur pro d e m o n s t r a n d a thesi Professorum.
Non enim agitur de aliquo decreto iudiciali, quod, nisi legitime communicetur vel intimetur, omni vi caret. Professores n e m p e petierunt ex
gratia a S. Sede pensiones, sed S. Sedes censuit, se non posse obligari
in id quod petebatur. Promisit t a m e n subsidia, et quidem n o n absolute,
s e d : « sino a che le condizioni economiche della S. Sede lo permette« r a n n o ». Hinc decreto anni 1890 approbatae fuerunt nonnullae n o r m a e
« alle quali il Consiglio direttivo dovrà attenersi nel sussidiare i P r o « fessori », q u a s n o r m a s publicare noluit S. Sedes, ne Professores in
iisdem nimis fiderent. Quapropter p o t e r a n t Professores instantius petere
a S. Sede, ut controversum decretum eisdem denunciaretur, ut t a n d e m
aliquando aperte cognoscerent, q u a e n a m sors ipsos maneret, an fuisset
e o r u m sorti congrua securitate"consultum. Sed e contra nihil agunt P r o fessores, et innixi non conventioni, non certae legi aut decreto, sed
praesumptioni - « erano tutti fiduciosi che in qualche modo si sarebbe
« loro provveduto », - se retinent uti inamovibiles, stabili officio provisos,
vel saltem integra pensione d o n a n d o s , si I n s t i t u t u m defecerit. Haec fides
et securitas a n i m o r u m in S. Sedis voluntatem sub aliquo adspectu
r e d u n d a t in laudem Professorum et ipsius S. Sedis, sed n o n praestat
f u n d a m e n t u m actioni iuridicae. Sola praesumptio hominis n o n valet in
iudicio, etsi sit gravis vel gravissima, in rebus, in q u i b u s agitur de petitis
o n e r i b u s ab alio praestandis, quamvis uti indicium possit producere
s e m i p l e n a m probationem, nam iudex procedere debet iuxta acta et probata, uti notissimum est in iure.
Sed n o t a n t Professores, q u o d ipsorum fides et securitas quodammodo fovebantur ex pollicitationibus et declarationibus sibi factis cum
I n s t i t u t u m concessum fuit P P . Barnabitis. Etenim tales factae essent
declarationes, quae omnino s u a d e b a n t eisdem sui officii stabilitatem.
Et sane testes Tuccimei, Persiani, Seganti, Bersichetti, Mencacci, etc.
105
S. Romana Rota.
asseverant, certam persuasionem omnes h a b u i s s e de stabilitate officii,
quae p a r u m p e r vacillavit, q u u m scholae commissae fuerunt P P . Barnabitis; sed omnem dubitationem prorsus sustulisse et E m u m Satolli, Praefectum S. Congreg. Studiorum, et R e v m u m Praesulem Dandini a secretis
eiusdem Congregationis. Siquidem Carolus Santucci in nomine Profess o r u m interrogasset hac de re E m u m Satolli, hoc recepit r e s p o n s u m :
« Dica a questi Professori : trepidaverunt timore ubi non erat timor ».
« Ciò che nel seguito della mia conversazione - ita testis Santucci « ebbe per me il significato che si fosse già pensato a salvaguardare
« e g u a l m e n t e l'interesse degli antichi professori. P e r ò l'Emo n o n credè
« di scéndere a particolari, e così io n o n potei riportare ai professori
« che Vassicurazione generica avuta con quelle parole, le quali, secondo
« me, dovevano bastare a tranquillizzarli ». Quoad Praesulem Dandini
t e s t a t u r P a t e r Vitale, B a r n a b i t a : « Il Revmo Mons. Dandini ripetè a me
« più volte che, come la S. Sede n o n avrebbe potuto licenziare senza
« gravi ragioni di demeriti i suddetti professori, così ancora noi Barna« biti dovevamo assolutamente rispettarli ». Iamvero declaratio stabili-talis Professorum in actu translationis Instituti « Angelo Mai » ad P P . Barnabitas ita s o n a t : « Che debbono ritenersi tutti gli attuali professori
« a d d e t t i all'Istituto, nè i Barnabiti p o t r a n n o licenziare alcuno, t r a n n e
« per cattiva condotta o per insufficiente prestazione dell' opera loro
« neh" insegnamento ». Hic utique quaedam stabilitas Professorum etiam
pro futuro a S. Sede concessa est, sed n o n est illa perfecta seu deputatio perpetua ad officium, quae requiritur ad thesim actorum probandam. Notum est enim in iure, non esse licitum etiam ad n u t u m amovibiles amovere sine iusta causa. Praedicta pacti clausula sufficienter
explicatur ex eo quod S. Sedes antiquos Professores ob servitium per
tot a n n o s laudabiliter praestitum conservare voluit, et hac conditione
pacti periculum quod reapse exsistebat, removit, ne P P . Barnabitae ex
proprio coetu novos professores substituèrent. In hac clausula n o n erat
quaestio de causis in genere cessationis Professorum ab officio, uti ex. gr.
de clausura Instituti, cum P P . Barnabitae h a u d domini sed t a n t u m
moderatores eiusdem fuerint. Agebatur solum de potestate Directorum
dimittendi Professores. H a n c interpretationem clausulae pacto insertae
confirmat depositio supra nominati Revmi Praesulis Dandini, qui fuit
Secretarius S. Congreg. Studiorum illo tempore quo translatio Instituti
facta est; ait e n i m : « Alla seconda d o m a n d a circa le dichiarazioni fatte
« a i Professori al tempo della cessione dell'Istituto ai P P . Barnabili:
« c h e n o n ebbe da fare alcuna dichiarazione in n e s s u n senso, che la
« c l a u s o l a posta nel contratto coi Barnabiti, circa le cause di remozione
ACTA, vol. V, n. 4. — 18-3-913.
8
106
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« dall'officio dei professori, furono poste allo scopo di evitare che fossero
« s u r r o g a t i dai Religiosi senza demeriti ». - « Alla d o m a n d a del Promot o r e di giustizia perchè il contratto ^prevedesse la sorte degli oggetti
« descritti dall' inventario e n o n quella dei professori, risponde : - osser« vandò che in un contratto coi Barnabiti sarebbe stato fuori di luogo
« parlare dei Professori ». Quod vero idem Dandini declarans s u a m
opinionem « intorno alla condizione giuridica dei Professori », dixerit
« di averla creduta n o n diversa da quella degli altri impiegati della
« S. Sede, i quali senza u n a m a n c a n z a n o n debbono essere dimessi »,
hoc nihil p r o b a t , agitur enim de simplici opinione q u a m uti Dandini,
ita quisque alius h a b e r e p o t e s t : quisque enim in suo sensu a b u n d a t .
P r a e t e r e a q u a m q u a m enunciationes s u p r a relatae q u o d a m m o d o attendendae sunt, quippe factae ab iis viris, q u o r u m erat significare et manifestare m e n t e m S. Sedis, t a m e n h u i u s m o d i declarationes utpote orales
et ambiguae cedant oportet aliis declarationibus claris, apertis et quidem
scripto datis n o n ab u n o vel alio administro S. Congreg. Studiorum,
sed ex officio a tota Congregatione.
Et re quidem vera deposuit P. Nespoli, B a r n a b i t a : « I Professori
« d i c e v a n o sempre di aver diritto a pensione, cosa che negavano e
« negano V E m o card. Satolli, Prefetto degli Studi, ed il Segretario
« Revmo Ascenzo Dandini ». P r a e t e r e a ipse R e v m u s Dandini in suis litteris diei 29 augusti 1907 datis R e v m o Bressan, capellanò secreto S. Pontificis, d u m iam agebatur de supprimendo Instituto, scribit: « Parecchi
« anni dopo T ufficiale abolizione delle pensioni, i due Istituti furono
« affidati a due distinti Ordini Religiosi per u n a somma convenuta, e
« neh" atto di trasmissione, il personale che fu riconosciuto esuberante
« e n o n trovava posto nella nuova sistemazione, fu licenziato, accordando
« a ciascuno u n a gratificazione per u n a volta sola; e sembrò che tutto
« fosse passato in re iudicata ». Nec praetermittenda est epistola scripta
mense octobri 1904 E m o Praefecto Studiorum a Revmo P. Nespoli:
« Q u a n d o la S. Congregazione degli Studi cedeva ai Barnabiti l'Istituto
« " Angelo Mai „, tra le altre cose d o m a n d a v a al Revmo Mons. Dandini
« s e i Professori ad esso appartenenti avevano diritto a pensione. Il
« R e v m o Mons. rispose senza e s i t a r e : " No, n o n h a n n o diritto „. Ora i
« Professori avendo ciò appreso, sono in u n a vera e continua agitazione,
« e concordi affermano il diritto alla pensione. In prova adducono le
« ragioni che l ' È . V. è pregata di leggere nel p r o m e m o r i a a me presente tato e che compiego con questa mia ». Die 28 nov. 1894 S. Congreg,
respondit et litteris et libello, atque facta mentione Institutorum « Angelo
Mai » et « De Merode » tempore fundationis et benevolentiae q u a P r o -
S. Romana Rota.
107
fessores affecit Leo XIII f. r., a i t : « F r a gli atti di benevolenza deve annov e r a r s i il desiderio di accordare loro u n a pensione per provvedere al
« l o r o avvenire. A tale scopo fu redatto un regolamento, ma con l'espli« cita dichiarazione che con esso n o n s'intendeva imporre alcun obbligo
« alla S. Sede, nè dare ai Professori alcun diritto, come tutto fu con« fermato nell'art. 10 concepito in questi t e r m i n i : " Le disposizioni con« tenute nei precedenti articoli s a r a n n o m a n t e n u t e fino a che le condiz i o n i economiche della S. Sede lo p e r m e t t e r a n n o , e non p o t r a n n o in
« qualsiasi tempo e sotto qualsiasi pretesto attribuire alcun diritto giu« ridico a favore delle persone sussidiate, e costituire alcun vincolo legale
« a carico del Consiglio e della S. Sede „. Tn seguito a questo due soli
« professori ebbero la sorte di godere dell' accordato beneficio, ma poco
« dopo le condizioni della S. Sede essendosi aggravate per sopraggiunti
« disastri, lo stesso Pontefice non si trovò più in grado di proseguire a
« largheggiare in beneficenze come avrebbe voluto, e le recenti ristret« tezze lo indussero a venire nella determinazione di cessare dal con« cedere ulteriori pensioni; che anzi nell'udienza del giugno 1897 ordinò
« di mettere tosto in esecuzione tale determinazione. Così e n o n altri« menti stavano le cose q u a n d o i due Istituti furono affidati alle due
« Congregazioni religiose. - Il n o n esserci fondi stanziati per dare pen« sioni ai Professori, e n o n avere questi fatto mai alcun rilascio allo
« scopo, e il non trovarsi la S. Sede in condizione di secondare il loro
« desiderio, sono motivi che inducono questa S. Congreg, a n o n esporre
« la d o m a n d a dei Professori ad u n a nuova e certa negativa. Non resta
« che sperare in tempi migliori. - Con ciò credesi aver risposto alla
« m e m o r i a p r e s e n t a t a alla S. V. dai Professori, nella quale vi sono n o n
« lievi inesattezze, ed alla lettera della S. V. ». Iamvero, his habitis prae
oculis scriptis documentis, n e m o n o n videt, q u a n t a vis t r i b u e n d a sit
declarationibus oralibus s u p r a relatis, q u i b u s actores innituntur. Est
revera omnino singularis in h a c causa, ut actores ipseque Promotor,
dum m a x i m a m t r i b u u n t vim declarationibus oralibus, ambiguis, et quasi
privatis, nihil deinde faciant declarationes claras, concordes et formaliter
a S. Congregatione scripto d a t a s . Ceterum declarationes Emi Card. Satolli
tempore translationis Instituti factae ad perpetuitatem officii Professorum
nullatenus alludent, et nihil aliud significant nisi quod, translato Instituto, conditio Professorum i m m u t a t a mansisset. Hoc liquet ex depositione comitis C. Santucci, qui a Professoribus r o g a t u s E m u m Praefectum
S. Congreg. Studiorum adivit ad e o r u m d e m timores exponendus, uti
s u p r a iam est dictum. E i u s d e m rationis et significationis sunt verba,
iam s u p r a citata, Cardinalis eodem tempore prolata, a professore Biroc-
108
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
cini relata: « Uomini di poca fede, perchè avete d u b i t a t o ? La vostra
« sorte è assicurata, e n o n perderete niente ». Alia etiam Professorum
testimonia de hac re nihil a d d u n t genericae declarationi Cardinalis, quae
fundamentum u n d e q u a q u e sufficiens h a b e b a t in clausula pacto Instituti
translationis inserta.
Nec t a n d e m prodest actoribus a r g u m e n t u m ex iure r o m a n o depromptum, quo probare ad nituntur perpetuitatem inesse officio Professorum,
etsi h a n c recognoscere renuisset a u t n o n intendisset S. Sedes. E contrario, inspecta n a t u r a generica contractus, qui intercessit inter Professores et S. Sedem, locationis operarum nimirum, praesumptio h a b e t u r
q u a e administratoribus b o n o r u m S. Sedis conventis potius q u a m Professoribus favet. Nam, quamvis legatur in lege 38, ff. locati conducti:
« Qui operas suas locavit, totius temporis mercedem accipere debet, si
« p e r eum non stetit q u o m i n u s operas praestet », communis t a m e n
doctrina auctorum ab obligatione huiusmodi eximit c ó n d u c t o r e m , si
iusta causa h a b e t u r suspensionis vel cessationis operarum. Ita Reiff.,
lib. 3, tit. 18, n. 92 docet: « Si d o m i n u s ante locationis temporis finitum
« absque legitima causa s e r v u m e x p e l l i t . . . vel si alias per eum steterit
« q u o m i n u s famulus, vel alius conductus debitas operas praestare queat,
« t e n e t u r ad solvendam integram mercedem determinato locationis tem« pori correspondentem ». Et loc. cit. c o m m e n t â t verba legis Dominus,
55, 2, ff. h. t. in materia correlativa : « N o t a n d a sunt verba legis sine iusta
« et probabili causa: enimvero si causa fuisset, cur periculum timeret,
« q u a m v i s periculum vere n o n ruisset, t a m e n n o n debere mercedem ».
Item D'Annibale, vol. 2, n. 494: « Inita locatione non licet ante definitum
« tempus, neque locatori a locatione discedere, neque conductori loca« torem dimittere, nisi ex iustissima causa : alias locator mercedem
« praeteriti q u o q u e temporis amittit ; conductor futuri q u o q u e p r a e « stabit ». Vide etiam Schmalz., lib. 3, tit. 18, n. 14. Si vero conductor
ex iusta causa a pactis recedere potest, quin obligetur ad mercedem
p r a e s t a n d a m pro reliquo tempore locationis, q u a n d o t e m p u s determin a t u m fuerit per p a c t u m inter partes, a fortiori concludi debet, cónductorem n o n obligari ad mercedem vel stipendium solvendum post cessationem operarum ex iusta causa, q u a n d o t e m p u s locationis indeterminatum relictum fuerit in pacto inter partes, prouti in praesenti casu
supponi debet, donec contrarium probetur. Q u a m o b r e m etsi actores probassent sui officii stabilitatem, t a m e n ulterius demonstrare debuissent n o n
adesse illam iustissimam causam, e a m n e m p e in Chirographo Pontificis
i n v o c a t a m , ex q u a licet resilire a pactis seu conventione. In dicto
Rescripto decernitur suppressio instituti « Angelo Mai » invocatis rationi-
S. Romana Rota.
109
bus oeconomicis, q u a e Sedem apostolicam directe cogunt, m a x i m a m
parsimoniam observare. Quia a u t e m in t h e m a t e h a u d fuit p r o b a t a officii
stabilitas, immo h u i u s m o d i obligationem a d v e r s u s Professores se nolle
assumere n o n semel et expressis verbis manifestavit S. Sedes, hinc eidem
licuit, Professores ex iusta causa dimittere. Quinimo Laurent, Principi
di diritto civile. - Della locazione d'opera, vol. 25, part. III, n. 507 sqq.,
explicat etiam per iurisprudentiam, indemnitatem datam a conductore
locatori tenere locum iustae causae. Atqui in casu S. Sedes prospexit
quoque professorum indemnitati, dum, suppresso instituto, eisdem con:
cedens subsidia, q u a e decreto anni 1890 determinata fuerant, immo in
largiori mensura, uti iam explicatum est, et quamvis idem decretum
anni 1897 revocatum fuerit. Ergo S. Sedes n e d u m iustitiae, sed aequitati
et caritati u n d e q u a q u e satisfecit. Etiam leges Italicae modernae recognoscunt dimissionem s u o r u m officialium per suppressionem vel reformationem officii, eisdem indemnitatem vel pensionem pro laboribus
praestitis concedentes, uti videndum est in lege 14 apr. 1864, n. 1731,
art. 1 sub c), et art. 3 sub 6), art. 4.
Nec dicatur, Institutum « Angelo Mai » n o n fuisse suppressum, sed
u n i t u m cum Instituto S. Apollinaris, ita ut iura professorum eo ipso ad
hoc translata sint. Etsi in sensu latiori actus Pontificis Pii X, de quo est
sermo, unio dici possit, tamen Institutum « Angelo Mai » n o n est u n i t u m
cum Instituto S. Apollinaris in sensu stricto seu in forma iuridica q u a
tale, sed eius scholae simpliciter sunt clausae, professores dimissi et
parentes a l u m n o r u m certiores facti, ut filios, si velint, posthac m i t t a n t
in scholas S. Apollinaris, quae in o m n i b u s et singulis in eodem statu
et iisdem conditionibus p e r m a n s e r u n t prout antea.
Ceterum h a b e t Pontifex ut s u m m u s legifer et administrator Ecclesiae plenam potestatem officia q u a e c u m q u e sibi subdita supprimere,
unire et dismembrare, praesertim si adsit causa rationabilis atque iusta.
Quisque videt, S u m m u m Pontificem habuisse in casu, de quo agitur,
gravissimas rationes, quia n e m p e Institutum « Angelo Mai » in facto erat
reductum ad mininium a l u m n o r u m n u m e r u m et expensae pro eodem
erant maximae, ita ut S. Sedes propter inopiam eius pecuniae n o t i s simam coacta esset, scholas claudere, uti haec omnia chirographum
Pontificis memorat. S. Sedes a u t e m n o n violasse per dimissionem Professorum iustitiam, ne a e q u i t a t e m quidem, probat, uti iam dictum est,
praestatio pensionis corrispondentis laboribus ab eisdem praestitis.
Quibus omnibus sedulo perpensis et consideratis, Christi n o m i n e
invocato, Nos infrascripti Auditores de t u r n o pro tribunali sedentes et
solum D e u m prae* oculis habentes, decernimus, declaramus et definitive
110
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
sententiamus
Sententiam primae
instantiae esse
Non constare de iure instantium exigendi integrum
Statuimus autem
inter partes.
et d e c e r n i m u s ,
confirmandam,
stipendium in
seu
casu.
expensas haberi compensatas
Ita p r o n u n c i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris tribunalium ad quos spectat ut exsecutioni m a n d e n t h a n c n o s t r a m definitivam sententiam, et a d v e r s u s reluctantes procedant ad n o r m a s sacror u m canonum, et praesertim cap. 3, sess. XXV, De reform., Conc. Trid.,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, q u a e magis efficacia et
o p p o r t u n a pro r e r u m adiunctis extitura sint.
R o m a e , die 13 ianuarii 1913.
Franciscus Heiner, Ponens.
I o a n n e s Prior.
Ioseph Mori.
Sac. T. Tani, Notarius.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S A C R A CONGREGAZIONE D E I R I T I .
CONGREGAZIONE ORDINARIA.
Il giorno 4 marzo 1913, nel palazzo apostolico Vaticano, si è tenuta la
Congregazione Ordinaria dei sacri Riti, nella quale gli Emi e Rmi signori Cardinali componenti la medesima, hanno discusso il dubbio sopra la introduzione
della Causa di beatificazione e canonizzazione della Serva di Dio Maria Teresa
Dubouchè, fondatrice delle Suore della Adorazione Riparatrice.
CONGREGAZIONE PREPARATORIA.
11 giorno 11 marzo 1913, nel palazzo apostolico Vaticano, con l'intervento
degli Emi e Rmi signori Cardinali e col voto dei Rmi Prelati ofliciali e dei
Consultori teologi, fu tenuta la Congregazione Preparatoria dei sacri Riti sulla
causa Corisopiten., per discutere il dubbio sopra F eroismo delle virtù del
Venerabile Servo di Dio Michele Le Nobletz, sacerdote e missionario.
Diarium Romanae Curiae.
iii
S E G R E T E R I A D I STATO.
NOMINE.
Il Santo Padre Pio X, desiderando contribuire alla maggior solennità
del XXIV Congresso Eucaristico internazionale, che avrà luogo a Malta nel
prossimo mese di aprile, si è benignamente degnato di destinare Sua Eminenza Rma il signor cardinale Domenico Ferrata, prefetto della sacra Congregazione dei Sacramenti, a presiedere il detto congresso con l'alto titolo di
Legato Pontificio.
Ad accompagnare il prelodato Emo signor cardinale Legato, Sua Santità
si è benignamente degnata di destinare:
L' i limo e Rmo Mons. Federico Tedeschini, cancelliere dei Brevi apostolici;
L'Eccmo signor principe Barberini ;
L'Unno signor comm. Guglielmo Humphrey Page, cameriere segreto di
spada e cappa soprannumerario.
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre si è degnato di
nominare:
2 marzo 1913. — Mons. Vincenzo Misuraca, segretario di Nunziatura
di seconda classe, Segretario di nunziatura di prima classe, destinandolo a
prestar servizio presso la Delegazione apostolica degli Stati Uniti d'America.
7 marzo. — L' Eöio signor cardinale Antonio Vico, Protettore dell' ordine dei Romitani Recolletti di S. Agostino.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Protonotarii apostolici ad. instar participantium :
28 gennaio 1913. — Mons. Luigi Castro, della diocesi di Nieosia.
4 marzo. — Mons. Giuseppe Fragnière, superiore del gran seminario
di Friburgo.
Prelati Domestici di S. S.:
28 febbraio 1913. — Mons. Percy A. Philips, cancelliere della Curia
vescovile di Denver.
— Mons. Riccardo Brady, canonista della medesima diocesi.
lia
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile.
20 febbraio 1913. — Al Sig. senatore Arturo indio do Brasil e Silva,
dell'archidiocesi di Rio de Janeiro.
La Commenda con placca dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
22 febbraio 1913. — Al Sig. Bernardo Pichardo, ex-segretario di Stato
della Repubblica Dominicana.
6 marzo. — Al Sig. cav. Guglielmo Humphrey Page, cameriere segreto
di spada e cappa di S. S.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
25 febbraio 1913. — Al Sig. Massimiliano de la Hamayde, della diocesi
di Troyes.
— Al Sig. Enrico Jorry-Prieur, della medesima diocesi.
Il Cavalierato dell' Ordine di 8. Silvestro Papa:
26 febbraio 1913. — Al Sig. Arnoldo Fayen, bibliotecario al Ministero
degli Affari esteri del Belgio.
— Al Sig. Placido Lambert, della diocesi di Troyes.
2 marzo. — Al Sig. dott. Odoardo Pandolfì, della diocesi di Cassano
all' Jonio.
NECROLOGIO.
4 gennaio 1913. — Mons. Luigi del Forno, vescovo di Nocera dei Pagani.
14 marzo. — Mons. Felice Gialio Jourdan de la Passardière, della
Congregazione dell'Oratorio, vescovo titolare di Rosea.
^pnus V. - V o l . V.
Die 31 Martii 1913.
Num. 5.
ACTA APOSTOLICAE SEDIS
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
LITTERAE
APOSTOLICAE.
I.
PRIVILEGIA
ATQUE
INDULGENTIA IN
FORMA
IUBILAEI
PRO
INAUGURATIONE
GRYPTAE S. BENEDICTI IN CATHEDRALI CASINENSIS ARCHICOENOBII TEMPLO
FELICITER RESTITUTAE.
PIUS PP. x.
Ad perpetuam rei memoriam. — Archicoenobium Gasinense, splendidum christianae fidei m o n u m e n t u m Italiaeque decus singulare, quid
Christi religio possit, luculentissime testatur. I n t r a felicis Campaniae
fines in monte, Benedicti occidentalium m o n a c h o r u m legiferi P a t r i a r c h a e
sanctimonia cohonestato, vertente sexto r e p a r a t a e salutis saeculo conditum, gravissimis t e m p o r i b u s quasi Ecclesiae columen, Fideique propugnaculum apparuit. Etenim monasterium illud d u m b a r b a r o r u m incursus,
civilium rerum eversio, discordiae intestinae, t u m u l t u s , caedes, cruent a q u e bella, n o n solum Italiae, sed E u r o p a e universae regiones funditus
vastarent, asylum pacis, t u t u m q u e perfugium, religioni non m i n u s q u a m
bonis artibus praebuit. Hic a piis monachis quasi per m a n u s transmissa
inter t e n e b r a s longe lateque ingruentes, veteris sapientiae fax populis *
illuxit, hic servata est divinae non m i n u s q u a m h u m a n a e legis verenda
^sanctitas, teterrima illa tempestate, qua per vim atque iniuriam omnia
miscebantur. Quid Italia, quid civilis E u r o p a Casinensibus monachis
debeat, edocet magistra vitae ac n u n t i a veritatis historia ; ex q u a pariter
(Comperimus per longam a n n o r u m seriem, Monasterii Casinensis fastos
R o m a n a e Ecclesiae historiae m a g n a m esse p a r t e m ; ipsiusque Coenobii
ACTA, vol. V, n. 5. — 31-3-913.
9
114
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
t r e s a l u m n o s ad sacerdotii apicem e claustro evectos, inter decessores.
Nostros, Stephani IX, Victoris III et Gelasii II nominibus, recenseri.
Celeberrimum hoc Archicoenobium iure meritoque m a x i m o in honore^
h a b u e r u n t Pontifices Romani, q u i b u s Abbatiae status iugiter cordi fuit ,
quique a priscis temporibus ad n o s t r a m u s q u e aetatem tum publicis
gravibusque documentis, tum concessionum et privilegiorum copia, s u u m
erga Benedictum P a t r e m obsequium devotionemque amplissime testati
sunt. Hos inter meminisse iuvat Alexandrum II, U r b a n u m V, Leonem X,
Clementem XI, Benedictos XIII et XIV, ipsumque Nostrum immediate
decessorem Leonem P a p a m XIII, qui a n n o MDCCCLXXX, labente saeculo
decimo quarto a nativitate divi Benedicti, cum ob t e m p o r u m vicissitudines ad Archicoenobium Casinense se sistere nequiret, sanctae Roman a e Ecclesiae cardinalem Pitra s u u m a latere Legatum illuc misit, qui
in sollemnibus festis p e r s o n a m S u m m i Pontificis g e r e r e ! Itaque ex'
auspicato contingit ut Nobis quoque, s u p r e m u m in terris apostolatum
divinitus obtinentibus, n u n c propitia detur occasio, erga perinsigne ipsum
Archicoenobium voluntatem Nostram s t u d i u m q u e significandi. Siquidem
n o n sine magna animi Nostri laetitia felicem n u n t i u m accepimus die vi
proximi mensis maii publico christiani populi cultui, in Archicoenobii
Casinensis templo Archiabbatiae illius cathedrali, denuo patefactum iri
splendidum hypogaeum in quo S. Benedicti monachorum Patriarchae,
et germanae eius sororis Scholasticae mortales exuviae gloriosam resur^
rectionem exspectant. Cum insignis ille Sanctorum memoria locus temporum et magis h o m i n u m iniuria i n o r n a t u s exstaret, a t q u e aedis superioris magnificentiae impar esset, Bonifacius Krug Casinensis a b b a s ,
recens vita functus, animos addente Aloisio Tosti abbate, doctissimo
viro, fide singulari fretus et Benedictino a u s u spirituque ductus, eiusdem
hypogaei instaurandi i m m a n e opus aggressus est. Idem voluit ut ad
sepulchrum P a t r i s o r n a n d u m , filii eius adlaborarent, et scholae artis
Beuronensium m o n a c h o r u m opus commisit. Quin etiam menti illius
illuxit salubris q u a e d a m sub Benedictini Ordinis auspiciis christianae
artis innovatio, ac sicuti abdita intra Benedictina claustra, i m m u t a t a
s u p e r e r a i sacra Gregoriani cantus melodia, optima concentuum ecclesiasticae Lyturgiae maiestati r e s p o n d e n t i u m magistra, ita speravit fore
ut e Casinensi Archicoenobio, nova prodiret h u m a n a r u m artium conceptio, q u a e mendacis artis nomine admissas a templis Dei profana-ib
tiones defenderet, exemploque o p e r u m ostenderet q u a ratione picturae
sculptura et reliquae o r n a m e n t a l e s artes, u n a simul cum musice sacrae,
Lyturgiae valido auxilio esse queant. Id s a n e propositum mirifico illo?},
christianae artis opere spectavit, exitusque exspectationi respondit, q u u m
: ;
:
Acta PU PP. X.
115
absolutum m o d u m hypogaeum pretioso m a n n o r u m atque auri gemmar u m q u e o r n a m e n t o excultum, n o n modo intuentium admirationem in
seT'convertat atque eruditorum virorum c u l t o r u m q u e liberaiium artium
laudes ac p l a u s u m sibi conciliet, sed etiam p r o d a t luculenter n o v a m
p u r a e artis conceptionem catholici cultus decori esse apprime consentaneam. Verum haec Gryptae Benedictinae instauratio in aliam utilitatem
prospere ac faciliter cessit evasit, nimirum in adeo conspicuam et sollemnem erga Benedictum Patrem illiusque religiosum Ordinem amoris
obsequiique significationem q u a e c o m m u n e m Longe spem superaret.
Corrogata enim undique stipe, ingentes s u m p t u s t a n t o operi necessarios
omnis conditionis ac coetus cives suppeditarunt, et in sancti loci fornicibus, musivo opere depicta, t u m Nostrum, tum Nostri decessoris,
tum potentium d u o r u m I m p e r a t o r u m , et Regum, regalium Principum,
S. R. E. Cardinalium, Episcoporum, a t q u e a n t i q u a nobilitate illustrium
familiarum, sfriîulque praecipuarum Benedictini Ordinis Abbatiarum
stemmata, unañrmem h a n c nobilis studii devotionisque concordiam luculenter testantur, ac perenne e r u n t a p u d posteros tanti amoris t a n t a e q u e
pietatis m o n u m e n t u m . Nunc vero ad exitum adductis operibus, cum
sicuti refert- ad Nos dilectus filius Gregorius Diamare Archicoenobii
Gasinensis Ordinarius A b b a s , sacrosanctum hypogaeum sollemnibus
publicosque festis die vi adventantis mensis maii sit i n a u g u r a n d u m ,
q u u m q u e sacris huiusmodi laetitiis plurimi ex Abbatiis totius Orbis
t e r r a r u m • Ordinis S. Benedicti abbates adfuturos se significaverint,
placet Nobis faustitatem eventus, u n i v e r s a e q u e Benedictinae familiae
iucunditatem praecipuo pontificiae benevolentiae pignore cumulare.
Volumus siquidem memoriam auspicialium h a r u m celebritatum perennem
reddere, et spiritualia beneficia, quibus Romani Pontifices Nostri decessores Gasinensem Cryptam ditarunt, publico eodemque sollemni documento confirmare atque amplificare. Et primo impensis precibus obsecramus b o n o r u m omnium auctorem Deum, ut Ordinem Benedectinum
de religione h u m a n i s q u e artibus et civili cultu optime meritum propitius fortunet, a t q u e uberioribus iugiter bonis adaugeat : pariterque u n i versis ipsius familiae Monachis, adolescentibus in Ordinis Abbatiis instituendis, nec n o n o m n i b u s qui in Ordinem ipsum beneficia contulerint,
totique dioecesi Gasinensi, divina m u n e r a adprecantes, p e r a m a n t e r benedicimus. P r a e t e r e a coelestes t h e s a u r o s quos fidelibus diribendos Altissimus Nobis concredidit, ultro libenterque reserantes, Gregorianum P r i vilegium quo pollet superenunciatae Gryptae altare m a i u s divis Benedicto et Scholasticae dicatum, apostolica auctoritate Nostra, per praesentes ita in p e r p e t u u m confirmamus, ut Missae quae ibidem quovis
16
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiali
die pro defunctis rite celebrantur, a n i m a b u s pro quibus litatae fuerint
perinde suffragentur, ac si forent peractae ad perinsigne illud altare
quod R o m a e est ad S. Gregorii in Monte Goelio. P a r i etiam auctoritate
alia duo altaria eiusdem Gryptae, alterum S. Mauro Abbati, et alterum
S. Placido Martyri dicatum, apostolico perpetuo privilegio, ita praesentium tenore, decoramus, ut q u a n d o c u m q u e sacerdos aliquis saecularis,
seu de superiorum s u o r u m licentia, regularis, ad alterutrum ex illis
Missam celebret, pro a n i m a cuiusque fidelis, q u a e Deo in caritate coniuncta, ab hac vita migraverit, a n i m a ipsa, suffragantibus Domini nostri
I e s u Christi, B. Mariae Virg., S a n c t o r u m q u e o m n i u m meritis, a Purgatorii poenis, si ita Deo placuerit, liberetur. Ad haec privilegium quo i a m
pollent t u m altare m a i u s templi c a t h e d r a l i s , t u m altare item m a i u s
superenunciatae Cryptae, cuius privilegii vi, in ipsis altaribus Missa
votiva S. Benedicti bis quavis h e b d o m a d a , etiam festis ritus duplicis
maioris, celebrari potest, ad reliqua duo altaria Gryptae eiusdem extend i m u s . Privilegium a u t e m m e m o r a t a e Missae votivae in o m n i b u s quat u o r praefatis altaribus, p e r p e t u u m in m o d u m ita produçimus, ut valeat
pro omnibus a n n i diebus, et pro festis q u o q u e c u i u s c u m q u e ritus sollemnissimis d u m t a x a t festivitatibus exclusis, sicuti iam nonnullis Sanctuariis concessum est. I n s u p e r o m n i b u s et singulis fidelibus ex u t r o q u e
sexu, qui singulis a n n i s die vi mensis maii, a medietate diei praecedentis
ad occasum usque solis illius diei, a d m i s s o r u m confessione sacramentali expiati, ac coelestibus epulis refecti Gryptam supradictam S. Benedicti visitent, ibique pro christianorum principum concordia, haeresum
exstirpatione, peccatorum conversione ac S. Matris Ecclesiae exaltatione
pias ad Deum preces effundant, plenariam o m n i u m peccatorum indulgentiam ac remissionem, q u a ipsis liceat, si malint, functorum vita labes
poenasque expiare, misericorditer in Domino similiter perpetuo conced i m u s et largimur. T a n d e m ut festa auspicialia hoc a n n o h a b e n d a , u b e rior! cum spirituali christiani populi emolumento recolantur, sollemnem
in forma Iubilaei indulgentiam indicimus a fidelibus universis lucrandam, qui intra spatium quod intercedit a die vi mensis maii ad solidam
u s q u e octavam diem sequentis mensis iunii, hoc d u m t a x a t vertente
a n n o , Casinensis templi Gryptam visitent, ac rite iniuncta pietatis opera
p r a e s t e n t ; ideoque o p p o r t u n a s o m n e s facultates sollemnis Iubilaei o c c a
sione concedi solitas Confessariis ad hoc ab Ordinario Abbate nomín a n d i s t r i b u i m u s ; idque v o l u m u s fiat absque praeiudicio indulgentiarum
et privilegiorum quibus cathedrale Casinense t e m p l u m ditatum e s t
P o r r o haec concedimus, m a n d a m u s , edicimus, decernentes praesentes
Literas firmas, validas, atque efficaces, semper exstare ac permanere,
:
117
Acta Pii PP. X.
suosque plenos a t q u e integros effectus sortiri atque obtinere, ipsiusque
Gasinensis Archicoenobii ecclesiae, n u n c et in posterum plenissime suffragari; sicque rite indicandum esse ac definiendum, irritumque et i n a n e
fieri, si secus super his a quovis, auctoritate q u a l i b e t , scienter sive
ignoranter attentari
contigerit.
Non
obstantibus
contrariis
quibus-
cumque.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , sub annulo Piscatoris, die x februarii MDCCCCXIII, Pontificatus Nostri anno decimo.
R. CARD. MERRY DEL VAL,
» L.
S.
a
Secretis
Status.
II.
ADPROBATIO IN ^PERPETUUM CONSTITUTIONUM CONGREGATIONIS CANONICORUM
REGULARIUM IMMACULATAE CONCEPTIONIS.
PIUS P P . x.
Ad p e r p e t u a m rei memoriam. — Salutare maxime ac frugiferum
consilium illud est quod ecclesiastici viri sacrum in terris ministerium
gerentes, in u n u m coëuntes, vires consocient, ac iuxta divini Magistri
consilia, ut propriae sanctificationi plenius consulere, commissumque
m u n u s efficacius implere queant, communis vitae rationem inire studeant.
Quot enim uberes in Domini a g r u m fructus e vita communi semper
manaverint, edocent Ecclesiae annales veteresque P a t r e s et Doctores,
qui communitates clericorum verbis amplissimis, u n a n i m i consensione
concelebrarunt. Decessores etiam Nostri Pontifices R o m a n i h a s communis vitae societates c o m m e n d a r u n t , sacerdotesque certis sub regulis conviventes, quos inter etiam illos, quibus postea a Canonicis Regularibus
titulus fuit, luculentis laudis praeconiis iugiter prosequuti sunt. Memorare placet U r b a n u m II, Innocentium II, Benedictum XII, H o n o r i u m II,
Eugenium IV, Sixtum IV, P a u l u m III, P i u m IV, sanctum Pium V et
Urbanum VIII Nostros praedecessores, qui Litteris suis etiam sub
plumbo datis huiusmodi institutiones p r o b a r u n t , sacerdotesque vitam
c o m m u n e m in regularibus societatibus agentes ceteris in exemplum
apostolicae vitae proponere n o n dubitarunt. Hi sacerdotes secundum
regulam Apostolorum viventes, hi profecto sunt, ut Eugenii P P . IV verbis
u t a m u r , « qui sanctorum P a t r u m vitam probabilem imitantur et Apo« stolorum instituta instinctu Spiritus Sancti renovant, qui ad exemplum
118
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« illorum credentium convenerunt in u n u m , quibus erat cor u n u m et
« a n i m a u n a , qui Pastoribus suis iuxta ecclesiasticas et apostolicas tta« ditiones obedirunt ». Nos ipsi auspicata occasione sacerdotalis no§fe
Iubilaei die iv mensis augusti anno MCMVIII, datis ad catholicum clerum
Litteris, sacerdotes universos etiam atque etiam hortati s u m u s ut ad
exemplum nascentis Ecclesiae sanctam h a n c communis vitae institution e m , b o n o r u m omnium spiritualium altricem, colerent, inirent. Id sane
commendabile Nobis videbatur ad m u t u a m opem in adversis p a r a n d a m ,
ad nominis et m u n e r u m integritatem t u e n d a m , multoque magis ad
facultatem doctrinae sacrae excolendam, in primisque ad sanctum vocationis propositum impensiore cura retinendum atque ad animarum p r o v e h e n d a s rationes, consiliis viribusque collatis. Quin imo in illis Litteris
v o t u m exprimentes « ut in h a n c ipsam aetatem, congruenter quidem
« locis et muniis, tale aliquid revocari posset, ex hoc a d d e b a m u s , pristi« n o s etiam fructus in g a u d i u m Ecclesiae recte esse sperandos ». Etenim
praesenti t a m gravi tempestate, q u a tot t a n t a q u e malai'videt lugetque
catholicus orbis, et q u a christiani nominis osores tam Jasper um Ecclesiae Dei bellum indixerunt, ex eo consolationem h a u r i m u s et in spem
melioris aevi adducimur, quod spiritus unionis p r e c u m q u e communio
effundatur super d o m u m David, et super habitatores I e r u s a l e m : quod
n o n minor sit in propugnatoribus catholici nominis recte factorum laus,
quam in oppugnatoribus nequitia o p e r u m ; quod demum ubi Ecclesiae
matri filii perduelles et impii affiictionis et moeroris causam dent, n o n
desint filii a m a n t e s et studiosi, qui ei consolationem afferant et reparationem. Hos inter a m a n t e s studiososque filios, q u o r u m virtutum flore
b o n o r u m q u e operum laude recreamur, omni procul dubio a d n u m e r a n dos a r b i t r a m u r Canonicos Regulares Immaculatae Conceptionis, qui
quinquaginta circiter ab annis, vitae communis societate inita, in s u a m
aliorumque sanctificationem apostolico studio alacriter contendunt. Apud
cathedrale t e m p l u m dioecesis sancti Claudii in Gallia huius societatis
fundamenta posita sunt a n n o MDCCCLXVI atque ibi p r i m a Instituti domus
est condita. Sed brevi, Sacrorum Antistitibus pio opere suffragantibus,
ipsius Instituti Canonicorum Regularium Immaculatae Conceptionis plures in universa Gallia d o m u s erectae fuerunt. Hac etiam in Urbe, catholici orbis centro, in ipso vertice Ianiculi princeps Congregationis d o m u s
surrexit, illiusque alumni iam E u r o p a e fines praetergressa in Canadebsibus et Peruviae longinquis regionibus assiduam apostolicis laboribus
d a n t operam. R o m a n i Pontifices Nostri decessores societatem non m i n u s
meritis claram, q u a m praesentis aevi necessitatibus respondentem, apostolica auctoritate p r o b a r u n t . Etenim P i u s P P . IX rec. me., per decre-
Acta Pii PP. X.
119
t u m Congregationis Episcoporum et Regularium negotiis cognoscendis
praepositae die VIII mensis aprilis a n n o MDCCCLXXVI obsignatum, h a n c
Regularium Canonicorum Congregationem peculiari praeconio laudavit.
Leo autem X I I I cia. me. antecessor Noster, per decretum ab eadem
Congregatione die x n mensis martii a n n o MDCCCLXXXVII datum, idem
institutum, ab Antistitibus totius Galliae summopere c o m m e n d a t u m , ad
formam sacrorum C a n o n u m et apostolicarum Constitutionum benigne
approbare et confirmare dignatus est. Nos ipsi praeterea, ut peculiare
benevolentis animi pignus tam frugiferae Congregationi exhiberemus,
per decretum similiter Congregationis Episcoporum et Regularium die x
mensis octobris anno MDCCCCVIII editum, Constitutiones Canonicorum
Regularium Immaculatae Conceptionis ad septennium probavimus. H u i u s
n a m q u e Instituti, quod tam celeriter visum est in uberem a t q u e utilem
segetem adoles&ere, religiosi alumni, sub divi Augustini regula communem vitam agentes, tribus simplicibus paupertatis, obedientiae et castitatis votis adstricti, o m n i b u s nominibus proprias ac praecipuas voluntatis pontificiae significationes merentur. Siquidem apostolica consilia
sectantes iidem alumni religiosam et umbratilem vitam cum pastoralibus
officiis sociare, divinamque rerum intimam commentationem actuoso
praedicationis et b o n o r u m operum apostolatu cumulare student, neque,
ut a n i m a s Christo lucrentur, silentia ci austri cum m a g n a r u m u r b i u m
strepitu interrumpere dubitant. Procul a saeculi insidiis, religiosa sacri
ministerii exercitatione perfectaque emissorum votorum observantia ad
propriam sanctificationem incumbunt, simul a u t e m sub immediata episcoporum potestate a n i m a r u m curam assumentes, quaesitam sibi sanctimoniam in utilitatem ac spirituale e m o l u m e n t u m fidelium in paroeciis
sibi concreditas impendunt. Itaque hi religiosi viri, vitam pastoralem
cum religiosa laudabiliter iungentes, exemplo suo aperte d e m o n s t r a n t
alteram vivendi rationem alteri non officere, immo alteram vicissim ab
altera posse opportunis in adiunctis atque in consentaneis institutis
excoli et firmari. Ad haec iidem solertes Dominicae vineae operarii quot
et q u a n t i s in Ecclesiam meritis commendentur, ex eo facile confici potest
quod illos passim episcopi ad proprias dioeceses incolendas arcessant.
Ipsi enim in conspectu h a b e n t quo studio a t q u e industria iidem Regulares Canonici ad bonam semitam errantes revocare, inscios fidei mysteria docere, pueris christianae catechesis r u d i m e n t a tradere contendant.
Validum q u o q u e episcopis auxilium singularesque dioecesibus utilitates ipsi Canonici in seminariis praebent, ubi iuvenes in sortem Domini vocatos ad virtutem n o n minus q u a m ad h u m a n a s litteras inform a n t . T a n d e m omnibus aedificationi s u n t atque exemplo salutari, sive
120
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
pietatis, fidei et caritatis opera ab iisdem p a t r a t a p e r p e n d a n t u r , sive
religio inspiciatur, q u a intra claustra societatis regulas et c o m m u n i s
vitae officia ii servent ac tuentur. Nunc a u t e m cum perspecti Nobis
exploratique sint fructus uberrimi, quos ex h a c c o m m u n i s vitae ratione
m e m o r a t a Canonicorum Regularium Congregatio in Ecclesiae b o n u m
et christiani populi salutem percipit, placet Nobis iteratum idemque
praecipuum ipsi Congregationi pontificiae voluntatis testimonium exhibere et sapientes illius constitutiones iam a Nobis, ut s u p r a diximus,
ad septennium p r o b a t a s , etiam a n t e q u a m ipsum praefinitum temporis
spatium effluxerit, s u p r e m a e sanctionis apostolicae robore perpetuum
in m o d u m confirmare. Quae cum ita sint, auditis et suffragantibus
VV. F F . NN. S. R. E. Cardinalibus Congregationi negotiis Religiosorum
praepositis, Motu proprio atque ex certa scientia et m a t u r a deliberatione Nostris, deque apostolicae Nostrae potestatis plenitudine, praesentium vi, Constitutiones Canonicorum Regularium Immaculatae Conceptionis latino sermone exaratas, prouti continentur iri exemplari typis
impresso, quod in tabulario tertiae Sectionis Secretariae Nostrae S t a t u s
a Brevibus Apostolicis asservari iussimus, in perpetuum a p p r o b a m u s
et sancimus. Porro obsecramur b o n o r u m omnium auctorem et largitorem Deum ut Congregationem ipsam propitius fortunet, adeo ut potiora
in dies suscipiat incrementa, suaque optima exempla in universum terr a r u m orbem possit effundere. Haec largimur, edicimus, decernentes
praesentes Nostras Litteras firmas, validas atque efficaces semper exstare
et p e r m a n e r e , suosque plenos atque integros effectus sortiri atque obtinere, ipsique Canonicorum Regularium I m m a c u l a t a e Conceptionis Congregationi perpetuo plenissime suffragari, sicque rite iudicandum esse
ac definiendum, irritumque et inane fieri, si secus q u i d q u a m super his
a quovis, auctoritate qualibet, scienter sive ignoranter attentari contigerit. Non obstantibus contrariis q u i b u s c u m q u e .
Datum R o m a e a p u d S. Petrum, sub annulo Piscatoris, die xi februarii MCMxni, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R. CARD. MERRY D E L VAL,
L. © S.
a
Secretis
Status.
Acta Pii PP. X.
m
III.
CONCEDUNTUR
IN
HONOREM
GENTIAE PLENARIAE AD
SANCTISSIMAE
EUCHARISTIAE
QUAEDAM
INDUL-
DECENNIUM IN ECCLESIIS ORDINIS MINORUM IN
HISPANIA LUCRANDAE.
P I U S P P . x.
Ad p e r p e t u a m rei memoriam. — Beati Petri principis Apostolorum
Cathedram divinitus obtinentibus, Nobis nihil magis cordi est q u a m
ea p r o v e h e r e , quae ad amplificandum christiani populi obsequium
s t u d i u m q u e erga divini Amoris Mysterium, o p p o r t u n a magis a t q u e
idonea videantur. Iamvero cum hodiernus Vicarius generalis familiae
Hispaniae Ordinis F r a t r u m Minorum Nos enixis precibus flagitet, ut
nonnullas de thesauro Ecclesiae indulgentias largiri dignemur, quo magis
magisque augeatur in Hispania devotio erga sanctissimum Eucharistiae
S a c r a m e n t u m , cultusque populi promoveatur in beatum Paschalem
Baylon, quem rec. me. Leo P P . XIII decessor Noster peculiarem coet u u m Eucharisticorum P a t r o n u m constituit, Nos votis his a n n u e n d u m
propensa quidem voluntate existimamus. Quae c u m ita sint, auditis
VV. F F . NN. S. R. E. Cardinalibus Inquisitoribus generalibus, de Omnipotentis Dei misericordia, ac BB. Petri et Pauli App. eius auctoritate
confisi, omnibus et singulis fidelibus ex utroque s e x u , qui admissorum
sacramentali exomologesi rite expiati, atque Angelorum epulis recreati,
singulis annis, quavis in ecclesia sive publico sacello Ordinis Minorum
in Hispania exsistente, sanctissimum Eucharistiae S a c r a m e n t u m publicae
venerationi propositum adoraverint, ibique diebus festis divi Paschalis
Baylon et die decimoséptimo cuiuslibet mensis a medietate diei praecedentis ad occasum solis dierum ipsorum, pro christianorum principum
concordia, haeresum exstirpatione, peccatorum conversione ac sanctae
Matris Ecclesiae exaltatione pias ad Deum preces effuderint, quo ex his
die id egerint, plenariam o m n i u m peccatorum s u o r u m indulgentiam et
remissionem, q u a m etiam a n i m a b u s christifidelium quae Deo in caritate
coniunctae ab hac luce migraverint, per m o d u m suffragii applicare possint, concedimus et largimur. Contrariis non o b s t a n t i b u s q u i b u s c u m q u e .
Praesentibus ad decennium d u m t a x a t valituris.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , sub annulo Piscatoris, die
nuarii MCMxni, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
P r o R.
L.
© S .
CARD. MERRY DEL
VAL,
a Secretis Status,
•
F. Tedeschini,
a Brevibus Apostolicis.
VIII
ia-
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
SUPREMA S. CONGREGATIO S. OFFICII
(SECTIO DE INDULGENTIIS)
L
DECRETUM
DE QUALITATE MISSAE AD INDULGENTIAM ALTARIS PRIVILEGIATI LUCRANDAM.
Augescentibus in diem concessionibus sive localibus sive personalibus altaris, quod vocant, privilegiati, nec n o n Missarum cum privilegio ex parte fidelium petitionibus, ne facilis neglectus conditionis, sub
p o e n a nullitatis in praesens requisitae, legendi, cum liceat, Missam de
Requie aut adiiciendi ad Missam de feria vel vigilia Orationem defunc t o r u m propriam, in grave p u r g a n t i u m a n i m a r u m detrimentum vergat,
s u p r e m a e huic sacrae Congregationi sancti Officii, cui res universa de
Indulgentiis d e m a n d a t a est, pluribus ex locis oblatae sunt preces pro
eiusmodi conditionis relaxatione. Quibus m a t u r e perpensis, Emi ac Rmi
DD. Cardinales Inquisitores g e n e r a l e s , in plenario conventu habito
feria IV die 19 februarii anni 1913, supplicandum Sanctissimo Censuerunt, ut sequens Decretum pro universa Ecclesia adprobare, ac de plenitudine Suae potestatis firmum r a t u m q u e habere dignaretur: « A d Alta« ris privilegiati, quod vocant, indulgentiam lucrandam, n o n amplius in
« p o s t e r u m sub poena nullitatis requiri, Missam de requie aut de feria vel
« vigilia cum Oratione defuncti propria celebrari; id t a m e n laudabiliter
« fieri, cum licet ac decet, pietatis gratia erga defunctum ».
Et sequenti feria V, die 20 eiusdem mensis, sanctissimus Dominus
noster Dominus Pius divina providentia P a p a X, in solita audientia
R. P. D. Adsessori supremae huius sacrae Congregationis i m p e r t i t a ,
benigne a n n u e r e dignatus est iuxta E m o r u m P a t r u m suffragia. Contrariis quibuscumque n o n obstantibus.
M.
CARD. RAMPOLLA.
L. © ' S .
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
123
Suprema S. Congregatio S. Officii.
IL
* DECRETUM
SEU DECLARATIO CIRCA FORMULAM ORATIONIS « OBSECRO TE », POST MISSAM
RECITANDAE.
Ad s u p r e m a m S. Officii Congregationem d u b i u m delatum est, an
favores spirituales concessi per Decretum eiusdem S. Congregationis
die 29 augusti 1912 recitantibus post Missae sacrificium piam orationem Obsecro te, dulcissime Domine Iesu Christe, integri permaneant, si,
prout legitur q u i b u s d a m in editionibus iam vulgatis, ita eadem oratio
amplificata proferatur: « ... Mors t u a sit mihi vita indeficiens, Crux tua
« sit mihi gloria sempiterna ... ».
Et Eminentissimi ac Reverendissimi Domini Cardinales Inquisitores generales, in plenario coetu, feria IV die 26 februarii 1913 habito,
dixerunt:
Affirmative.
Sequenti vero feria V, die 27, eodem mense eodemque a n n o , S s m u s
D. N. D. Pius divina providentia P a p a X, in solita audientia R. P.
D. Adsessori
suprema
Sua
sancti
Officii
auctoritate
impertita,
confirmavit.
sententiam
Emorum
Patrum,
Contrariis q u i b u s c u m q u e n o n
obstantibus.
M. CARD. RAMPOLLA.
L. £B S.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
m
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiais.
S. CONGREGATIO CONSISTORIALIS
MONITUM.
Cum in aliquibus Seminariis agatur de mittendis R o m a m aliquot
a l u m n o r u m manipulis ut vice totius Seminarii partem cum ceteris p e r e grinis h a b e a n t in solemniis saecularibus de Ecclesiae pace, beatissimus
Pater, etsi filiorum coronam in spem Ecclesiae adolescentium m a g n a cum
laetitia conspiceret, sciens t a m e n hoc fieri n o n posse sine aliquo detrimento spiritualis illius recollectionis q u a e tam magni momenti est in
clericorum institutione, h o r t a t u r omnes ut h o c consilium deponant,
potiusque a p u d se in fervore spiritus pro Ecclesia enixe Deo preces
effundant. Ipse vero a l u m n o s omnes praesentes h a b e n s benedictione
apostolica confirmat amantissime.
D a t u m R o m a e ex Secretaria S. Congregationis Consistorialis, die
30 martii 1913.
-\ C. CARD. D E LAI,
Episcopus Sabinensis,
Secretarius.
LAURETANA.
DE MISSIS VOTIVIS B. MARIAE VIRGINIS EX PRIVILEGIO RECITANDIS.
Q u u m in sancta capella almae D o m u s B. Mariae Virginis et in
altari Ssmae Annunciationis, Basilicae L a u r e t a n a e , ex apostolico privilegio celebrari q u e a n t Missae votivae ipsius Deiparae Virginis, iuxta
temporis qualitatem, singulis per a n n u m diebus, exceptis q u i b u s d a m in
apposito elencho adnotatis, a sacrorum Rituum Congregatione n u p e r
expostulatum fuit:
I. U t r u m infra octavas festorum atque in ipsis festis B. Mariae
Virginis, etsi de eis sola commemoratio vel nulla commemoratio in Officiis classicis fiat, praefatae Missae, iam concessae, debeant esse votivae
an potius festivae, de festis vel octavis, et quidem cum Gloria et Credo?
S. Congregatio Bituum.
125
II. An in vigiliis, saltem commemoratis, festorum eiusdem beatae
Mariae Virginis, enunciatae Missae debeant esse de vigilia, sine Gloria
et Credo, cum orationibus iuxta rubricas et decreta?
Et sacra eadem Congregatio, ad relationem subscripti Secretarii,
audito Commissionis Liturgicae suffragio, propositis quaestionibus ita
rescribendum censuit:
Ad L Negative ad p r i m a m partem et affirmative ad secundam, iuxta
alia decreta ac decretum generale n. 3922 De Missis votivis 30 iunii 1896,
a d V. n. 1 et 2.
Ad IL Affirmative.
Atque ita rescripsit, die 17 maii 1912.
F r . S.
CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
L. ÜB S.
f P e t r u s La Fontaine, Ep. Charistien., Secretarius.
SACRA ROMANA ROTA
I.
SORANA.
PRAEBENDAE
CANONICALIS
ET
PAROECIALIS.
Pio Papa X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
decimo, die 1 februarii 1913, BR. PP. DD. Fridericus Cattani, Antonius
Perathoner, Iosephus Alberti, P o n e n s , Auditores de turno in causa S o r a n a
- P r a e b e n d a e Canonicalis et Paroecialis, inter Rmos canonicos appellantes,
Franciscum Rua, Antonium Proia, Seraphinum Cecchinelli, Antonium Lucchetti, Laurentium Liberatore, repraesentatos per legitimum advocatum
Vincentium Sacconi, et Rmum archipresbyterum Bernardum Fraioli,
repraesentatum per
legitimum advocatum Angelum d'Alessandri, sequentem
tulerunt
definitivam
sententiam.
In oppido « F o n t a n a Liri », Soranae dioeceseos, exstat ecclesia collegiata S. S t e p h a n o protomartyri dicata, quae fuit et a d h u c est ecclesia
massae communis. De eius primaeva fundatione nihil scitur, cum actus
originalis disperierit ; sed ex novis Statutis, a n n o 1789 adprobatis, patet
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
eam constare archipresbytero, curam a n i m a r u m gerente, et q u a t u o r canonicis, quibus onus incumbit illum coadiuvandi. Non aderat cuique p r a e b e n d a s e p a r a t a ; sed exsistebant duae massae, q u a r u m altera communis,
altera capellarum n u n c u p a t u r . Massa c o m m u n i s dividebatur in sex p a r t e s ,
q u a r u m duae archipresbytero, reliquae ceteris canonicis cedebant ; m a s s a
vero capellarum viritim distribuebatur.
'
?
Post Concordatum initum inter S. Sedem et gubernium Neapolit a n u m (anno 1818) duo novi canonici creati sunt, qui primitus honorarii,
postea vere et proprie participantes evaserunt per decretum Rmi A n d r e a e
Lucibello episcopi Soranensis, sub die 11 decembris 1830 editum. Hic
praeclarus vir persensit d a m n u m , quod obventurum erat canonicis iam
exsistentibus ob aliorum d u o r u m electionem, et hinc specialibus facultatibus a S. Sede m u n i t u s statuit ut « senza farsi novità alcuna nella
« solita quota, che si percepisce dall'arciprete », onera Missarum a canonicis sustinenda minuerentur, et augerentur stipendia Missarum, q u a e
adventiciae dicuntur.
infaustis legibus a gubernio Italico annis 1866 et 1867 editis, ecclesia
collegiata F o n t a n a e Liris c o m m u n e subiit fatum : seu bona eius a Statu
suppressa et demanio devoluta fuerunt, relicta archipresbytero et suis
successoribus congrua portione, et canonicis t u n c temporis t a n t u m exsistentibus, minime vero successoribus, « un assegnamento a n n u o corri« spondente alla rendita n e t t a della dotazione o r d i n a r i a ».
A t t a m e n canonici existimantes portionem a gubernio assignatam
parocho, pinguiorem esse prae illa q u a p a r o c h u s fruebatur ante praefatarum legum civilium promulgationem, a n n o 1880 causam moverunt,
et « dopo un lungo scrivere pro e contra da a m b e le parti, si addivenne
« finalmente ad u n a determinazione e ricognizione reciproca delle quote,
« mercè un lavoro accurato e coscenzioso del rimpianto Sig. canonico
« penitenziere D. Giuseppe Senese, proposto e delegato in S. Visita da
« Mons. Ignazio Persico O. C, vescovo di Sora, Aquino e Pontecorvo, e
« poscia cardinale di S. R. C, lavoro accettato volentieri dalle parti
« contendenti ».
Ast, h a c n o n obstante conventione a p a r t i b u s acceptata et subsignata, eadem exarsit quaestio nostris diebus inter R m u m D. B e r n a r d u m
Fraioli, m u n e r e parochi n u n c perfungentem, et R m o s c a n o n i c o s : q u a e
quaestio a R m a Curia Sorana prius soluta, hodie, canonicis appellantibus, iterum resolvenda venit ad H. S. O. sub hisce concordatis d u b i i s :
I. An et quae portio praebendae parochialis Fontanae Liris de iure
spectet ad canonicos appellantes Franciscum Rea, Antonium Proia, Seraphinum Gecchinelli, Antonium Lucchetti, Lauretum Liberatore in casu ?
S. Romana Rota.
II. An subsidium pro expensis
Capitulo per suum procuratorem, aut
strari in casu ?
cultus
potius
127
a gubernio assignatum, a
a parocho debeat admini-
Antequam meritum causae attingatur, quaestio praeiudicialis est
resolvenda: seu inspiciatur oportet quo iure canonici appellantes sistant
in iudicio, et u t r u m sententia appellata canonicos omnes, u n o canonico
Francisco R e a excepto, iure, an iniuria ab agendo repulerit: contendit
enim ipsos nullum habere titulum iuridice sufficientem ad actionem in
parochum Fraioli intentandam. Ad quam quaestionem praeiudicialem
resolvendam, necesse est ut sedulo p e r p e n d a n t u r documenta, q u i b u s
actores respectivum canonicatum assecuti sunt.
Itaque constat imprimis R m u m Franciscum Rea vere et proprie
canonicum participantem fuisse: quod etiam pars adversa ultro admittit.
Dicitur participantem fuisse, nam diem supremum obiit die 18 decembris praeteriti a n n i 1912. Quare tota quaestio respicit t a n t u m canonicos
Antonium Proia, Seraphinum Cecchinelli, L a u r e t u m Liberatore, et Antonium Lucchetti. De hisce igitur agendum est, et quidem seorsim, u t p o t e
quia per acta diversa, non solum n u m e r o sed et forma, canonicatum
obtinuerunt.
Iamvero quod attinet ad R m u m Antonium Lucchetti, hic successit
in locum Dñi Francisci |£roia a n n o 1901 defuncti, qui fuit certe canonicus participans. Tribus post annis ab huius morte, scilicet a n n o 1904,
Antonius Lucchetti a S. Sede petiit collationem beneficii vacantis, q u a m
mense februario eiusdem anni- provisione simplicis signaturae obtinuit.
En verba collationis : « Canonicatus Collegiatae oppidi F o n t a n a e Liris per
« obitum extra Curiam de februario 1901 vacans, cuius collatio Sedi
« apostolicae hac vice reservata exstitit, et cuius fructus nulli sunt, pro
« Antonio Lucchetti presbytero, oriundo, a n n o s 30 in cura a n i m a r u m exer« citio versato, et ab Ordinario commendato. Cum decreti solius signa« t u r a etc. ». Hac igitur provisione obtenta, nulla videtur adesse legitima
dubitandi ratio de n a t u r a canonicatus, quem R m u s dominus Lucchetti
obtinuit, et de eiusdem iure standi in iudicio, q u a verus et proprius
canonicus. Ipse enim succedit directe et immediate in locum canonici
participantis, siquidem petiit collationem a Dataria Apostolica, idest a
legitimo collatore, et h a n c legitima forma obtinuit. Obiicitur quidem
q u a e d a m phrasis, quae invenitur sive in litteris quibus praefati canonicatus collatio imploratur, sive in decreto collationis: orator enim petit
beneficium cuius fructus nulli sunt, et tale beneficium ei conceditur.
Quin imo in concessione haec clausula h a b e t u r : « Q u a t e n u s t a m e n dicti
« canonicatus fructus nulli sint, ut praefertur, et n o n alias, alioquin prae-
128
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« sens gratia praefato oratori minime suffragetur ». Ex quibus p a t r o n u s
Rev. Archipresbyteri conatur deducere d o m i n u m A n t o n i u m Lucchetti
non esse canonicum participantem, sed t a n t u m habere ius ad adventicia,
utpote quia, ipse ait, beneficium, quod d o m i n u s Lucchetti obtinuit, declar a t u r sine fructibus, ideoque eum h a u d posse habere ius ad fructus forte
adventuros percipiendos.
Ad h a n c conclusionem devenit etiam sententia Curiae Soranae, n a m
in ipsa legitur: « Lucchetti D. Antonio ha nella sua bolla consacrata e
« r i p e t u t a la clausola che n o n debba avere frutti di rendita ». Attamen
conclusioni sive Curiae Soranae, sive patroni Reverendi Archipresbyteri contradicit imprimis stilus Datariae Apostolicae. Sane iuxta praefatum stilum, q u a n d o per simplicem signaturam confertur beneficium,
cui hic et n u n c nulli fructus sunt, certum est n o n excludi fructus beneficii, qui in posterum acquiri a u t r e c u p e r a n possint, et quidem quin
beneficiatus cogatur novam petitionem producere, a u t Bullas obtinere.
Secus foret dicendum, si beneficium conferatur cum fructibus actualiter
iam exsistentibus: quo casu simplex signatura, q u a beneficium confertur,
nullam vim haberet. Iamvero d o m i n u s Lucchetti canonicatum obtinuit
per signaturam Datariae Apostolicae t u m cum reipsa, attentis praefatis
eversivis legibus, nulli fructus beneficii exstabant. Nil igitur impedit
q u o m i n u s ipse hodie eos, si forte sint exstitura, percipere valeat. Concludendum est igitur R m u s d o m i n u s Lucchetti inter canonicos participantes esse recensendum, ideoque ius habere standi in iudicio.
Relate vero ad canonicos Antonium Proia et S e r a p h i n u m Cecchinelli, certum a p p a r e t eos minime esse participantes, sed t a n t u m honorarios, etsi nonnulla h a b e a n t onera et officia, et nonnullos fructus adventicios percipiant.
Sane ambo in actibus nominationis honorarii explicite appellantur.
In Bullae v e r b a : « Te in veram, realem, actualem et personalem dicti
« c a n o n i c a t u s honorarii possessionem nomine nostro admittat, ac recipi
« faciat » : ita in Bulla pro domino Antonio Proia. Eadem vero verba
h a b e n t u r in Bulla pro Seraphino Cecchinelli. In his igitur Bullis n o n alius
fit sermo, nisi de canonicatu honorario. Nemo vero n o n scit « nomine cano« nicorum h o n o r a r i o r u m venire, iuxta receptos mores, eos qui a s s u m u n t u r
« quidem in fratres, et ad h o n o r e m t a n t u m , citra quodlibet ad v a c a n t e m
« p r a e b e n d a m ius ». Cfr. Lombardi, Inst. Iur. Can. Priv., vol. II, p. 399.
Et Sebastianeiii, citatis nonnullis resolutionibus S. C. Concilii, concludit:
« Ex his patet canonicos honoris causa n u n c u p a t o s nil aliud consequi,
« nisi u s u m vestium et stallum in choro, et in hoc distingui a canonicis
« titularibus ac supranumerariis, quod nullam obtineant p r a e b e n d a m ,
129
S. Romana Rota.
« nec ad eam h a b e n d a m ullum ius consequantur ». Cfr. Prael. Iur. Can.,
vol. III, p. 240, n. 24Ò. Item Wernz, Ius decret, tom. II, p. 2, p. 579, n. 776.
. Quamvis vero hodie passim a s s u m a n t u r in canonicos honorarios
clerici doctrina ac meritis insignes, qui non solum ecclesiae, in q u a
recepti sunt, nullimode inserviunt, sed etiam alibi habitualiter d e g u n t ;
t a m e n d a n t u r quoque canonici honorarii, qui et moventur in loco ubi
exsistit ecclesia in q u a fuerunt in fratres recepti, et qui ipsi ecclesiae
inserviendi officium habent, iuxta pacta in eorum receptione ab episcopo
s t a t u t a : id quod ex necessitate h a u d raro factum est et fieri solet, n a m ,
ut animadvertit De Herdt, « cum canonici per p r a e b e n d a r u m succes« sionem ad paucitatem redacti fuerint, a t q u e ex iis t u m alii senio con« fecti, t u m alii infirmitate laborantes, t u m alii legitime impediti, officio
« divino assistere n o n valerent: episcopi per creationem canonicorum
« h o n o r a r i o r u m providere debuerunt, ut officium divinum, et praecipue
« functiones pontificales decenter ac digne celebrare possent ». Cfr. Praxis Capit, pag. 99, § 2, n. II. Item Santi: « Mutatis, ait, circumstantiis, et
« praesertim o|) diminutas p r a e b e n d a s canonicales, factum est ut ad
« a u g e n d u m divinum cultum, et ad decorandum episcopi senatum, in
« multis Capitulis instituerentur canonici honorarii ». Cfr. Prael. Iur.
Can., 1. III, tit. VIII, n. 14. Et haec quidem fuit praecipua ratio cur
dñi Antonius Proia et S e r a p h i n u s Cecchinelli ad canonicatus h o n o r e m
vocati fuerunt. Re quidem vera, in e o r u m Bullis nominationis haec
l e g u n t u r : « Cum itaque propter p r a e s e n t i u m egestatem t e m p o r u m nihil
« nos magis dirigamus, q u a m decorem d o m u s Dei, illumque o m n i b u s ,
« quibus per Nos licet rationibus promovere s t u d e a m u s , etc. ».
Neque obstat conceptui canonici honorarii quod nonnulla onera
ipsi ab episcopo in actu nominationis i m p o n a n t u r . Hinc De Herdt, sup.
cit., ait: « C a n o n i c i honorarii non t e n e n t u r ad assistentiam, neque ad
« h e b d o m a d a m , nisi talis sit consuetudo, vel haec conditio in eorum
« receptione imposita fuerit ». Cfr. 1. c, p. 102, n. VI ubi etiam allegatur
resol. S. G. C. anni 1747. Item n o n obstat conceptui canonici honorarii
q u o m i n u s assignentur huic aliquales p r o v e n t u s : hi enim p r o v e n t u s n o n
s t a t u u n t u r ad beneficium constituendum, sed potius grati animi a u t
compensationis causa. Quare nonnullis in locis, ex. gr. in Borussia,
canonici honorarii percipiunt q u a m d a m pensionem a gubernio. Cf. Santi,
1. c, pag. 130. i t a q u e certum est canonicos honorarios n o n h a b e r e
ius ad distributiones aliaque e m o l u m e n t a ; ad haec t a m e n admitti possunt, si in eorum receptione de hoc c a u t u m fuerit. Cfr. De Herdt, 1. c,
cum Scarfantonio et Bouix ab ipso citatis ; neque ideo canonicus h o n o rarius cessat esse talis. Verum p a t r o n u s Canonicorum appellantium
ACTA, vol. V, n. 5. — 31-3-913.
10
130
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
obiicit hos duos Canonicos honorarios succedere in locum' d u o r u m canoi
nicorum, qui primitus honorarii, evaserunt postea participantes ex decreto
episcopi Andreae Lucibello anni 1830, et hinc ratione primaevae institui
tionis retinere primaevum titulum ac iura. Sed respondetur necessarium
esse antea d e m o n s t r a r e episcopum Sirolli in nominatione canonicorum
Proia et Cecchinelli voluisse providere illis d u o b u s canonicatibus ab
episcopo Lucibello institutis: quod p a t r o n u s Canonicorum neque probat,
neque probare potest. E contrario, ex tenore Bullarum evidenter constat
Episcopum eos n o m i n a s s e modo explicito canonicos honorarios, et ad
solam adventiciorum participationem admisisse. Neque obstat quod eius
antecessor duos canonicos honorarios tunc exstantes ad participationem
massae communis a d m i s e r i t : quod enim effecit episcopus Lucibello,
episcopus Sirolli eius successor facere non t e n e b a t u r iuxta regulam XI
in 6: « Omnis res per q u a s c u m q u e causas nascitur, per easdem dissol« vitur ». Stat ergo altera conclusio, scilicet duos Antonium Proia et Seraphinum Cecchinelli esse canonicos honorarios t a n t u m , -ideoque n u l l u m
ius eis competere standi in iudicio.
p
T a n d e m quod attinet ad d n u m Lauretum Liberatore,-quam vis p r i m a
fronte et ipse canonicus h o n o r a r i u s videatur, t a m e n contrarium satis
superque evinci potest, seu etiam ipsum inter canonicos participantes
esse recensendum. Sane Episcopus hac nominatione vult conferre beneficium vacans. En Bullae verba : « Cum in insigni collegiata et parochiali?
« ecclesia S. Stephani protomartyris canonicatum statutarium, qui per
« obitum ultimi detentoris Rev. dñi Aemilii Grossi, qui die 23 dec. 1904
« diem clausit s u p r e m u m , vacaverit et in praesens vacet, providere veli« mus, etc. ». Ubi Episcopus n o n solum appellat h u n c canonicatum statutarium, sed etiam loquitur de vero et reali beneficio. P r a e t e r e a Episcopus vult et m a n d a t o m n i b u s et singulis ut « Te (Liberatore) in
« c a n o n i c u m supradictae parochialis ecclesiae recipiant; t r a d a n t , ac de
« redditibus universis faciant integre et plenarie responderi ». In Bullis
nominationis d u o r u m canonicorum h o n o r a r i o r u m Episcopus loquitur^
t a n t u m de redditibus adventiciis, non a u t e m de universis. Insuper d u m
in praefatis Bullis cavetur censuris contra eos qui Episcopi voluntati
forte obsistant: in praesenti Bulla Episcopus loquitur « de detentore ».
En verba: « Et ita in veram, realem ac corporalem possessionem im« mitti v o l u m u s , amoto exinde quolibet alio d e t e n t o r e , ac emisso?
« prius, etc. ». Agitur ergo hic de vero et proprio beneficio, quod a l t e r
detinere potuisset, n o n de mera dignitate et honore. Sed contra obiicipotest: si Episcopus voluit conferre verum beneficium, cur n a m noni
observavit leges collationis? Constat enim ex actis Episcopum contulisse
K
131
S. Romana Rota.
praedictum canonicatum plures post a n n o s a morte dñi Aemilii Grossi.
Concedi potest Episcopum n o n observasse leges collationis iuxta cap. %
De concess. Praeb.: tamen, praetermisso quod Episcopus legitimam
causam habere potuerit differendi collationem, error hodie s a n a t u s fuit
per regulam triennalis possessionis iuxta Regulam Cancell. 3 6 . Neque
praeterea obiici potest quod antecessor Dñi Liberatore fuerit canonicus
honorarius, ideoque etiam d n u m Liberatore ut canonicus h o n o r a r i u s
h a b e n d u s sit: siquidem contradicit aperte actus authenticus, seu Bulla
collationis, ubi explicite sermo est n o n de canonicatu h o n o r a r i o , sed de
statutario. I n s u p e r obstat tenor Bullae, p r o u t superius dictum est. Liquet
igitur d n u m L a u r e t u m Liberatore canonicatum obtinuisse n o n honorarium, sed statutarium, ideo m a s s a e Communis participantem esse, ac
ius h a b e r e agendi iudicio.
am
Quaestione praeiudiciali absoluta, n u n c p e r a g e n d u m foret de causae
merito, seu r e s p o n d e n d u m esset dubiis propositis. At RR. P P . DD. anim a d v e r t e r u n t q u o m i n u s detur solutio priori dubio obstare voluntatem
supremi legislatoris. Voluit enim S u m m u s Pontifex ut hae causae, q u a e
frequentissime o c c u r r u n t ob promulgationem legum civilium eversivar u m , iuxta peculiares n o r m a s resol verentur, et ad hoc speciales facultates "dedit S. Congregationi Concilii: quae Congregatio edidit hac de
ratione speciale decretum, missum ad o m n e s episcopos. In hoc decreto,
quod incipit Ad dirimendas, sub art. V haec l e g u n t u r : « An et quomodo
« qui post praetensam suppressionem Capitulo collegiatae vel clero
« receptitiae per litteras episcopales cooptentur, participare debeant de
« reditibus, qui vitalitiae pensionis titulo singulis praeexsistentibus Capi« tularibus vel participantibus a fìsco persolverentur » : et responsio est:
« Generaliter loquendo, negative: sed inspiciendos casus particulares ».
Item ad art, seq. « An et quomodo parochus de Capituli vel cleri gremio,
« qui b o n a massae communis accepit a fisco sub titulo congruae paro« chialis teneatur eadem b o n a in massam iterum immittere », ita respond e t u r : « Generatim loquendo, affirmative; in practica t a m e n exsecutione
« curet episcopus rem c o m p o n e r e : secus recurrat ad S. Congregatio« nem ». Ex quibus responsionibus satis ostenditur non solum nullam
dari certam regulam ad talium quaestionum solutionem, sed e contrario
m o n e m u r ut casus particulares inspiciantur, et pro eorum solutione
recurratur ad S. Congregationem Concilii. Quae autem sint criteria h u i u s
sacri Ordinis ad dirimendas in singularibus casibus h a s quaestiones, n o s
prorsus ignoramus, et hinc praesens causa pro prioris dubii solutione,
ad praefatam S. Congregationem ex integro remittenda est.
132
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Ad alterum d u b i u m quod attinet, res in comperto est favore Dñi
archipresbyteri Bernardi Fraioli, seu ad ipsum spectare administrationem
subsidii, quod ipse accipit a gubernio pro cultus expensis, utpote quia
a S. Congregatione Concilii facultatem obtinuit ea b o n a administrandi.
En v e r b a : « S a c r a Congregatio Concilii Tridentini interpres, auctoritate
« Ssmi Dñi nostri Pii P a p a e X, attenta attestatione episcopi Sorani, beni« gne tribuit eidem facultates iuxta petita, hodiernis p e r d u r a n t i b u s adiun« ctis ». Episcopus vero dictam facultatem concessit his verbis: « Attentis
« facultatibus Nobis benigne concessis, orator g a u d e a t impetratis, perdu« r a n t i b u s ut supra. D a t u m Sorae in episcopali Curia, die 5 iulii 1907 ».
Hisce igitur in iure et in facto sedulo perpensis Christi n o m i n e
invocato, pro tribunali sedentes et solum Deum prae oculis habentes,
Nos infrascripti Auditores de t u r n o propositis dubiis r e s p o n d e m u s :
Ad quaestionem praeiudicialem, proposito dubio : « An Canonici
appellantes Franciscus Rea, Antonius Proia, Seraphinus Cecchinelli, Antonius Lucchetti, Lauretus Liberatore sint massae commutées participantes,
praetermisso canonico R e a n u p e r defuncto, r e s p o n d e m u s : Affirmative
q u o a d Antonium Lucchetti, et Lauretuui Liberatore: Negative vero ad
Antonium Proia et S e r a p h i n u m Cecchinelli. Ad l
d u b i u m respondem u s hoc ex integro a sacra Congregatione Concilii esse resolvéñdum;
ad 2
r e s p o n d e m u s affirmative favore parochi, seu ad ipsum spectare
exclusive administrationem subsidii, quod a gubernio pro expensis cultus
praestatur. Ita dicimus, declaramus, et sententiamus, decernentes expensas
iudiciales esse inter partes compensandas.
u m
u m
Ita p r o n u n t i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris tribunalium ad quos spectat, ut exsecutioni m a n d e n t h a n c n o s t r a m definitivam sententiam et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m sacror u m Canonum et praesertim cap. 3, sess. XXV, De Reform., Conc. Trid.
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis quae magis efficacia et
opportuna, pro r e r u m adiunctis, exstitura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 19 februarii 1913.
Fridericus Cattani.
Antonius Perathoner.
Iosephus Alberti, Ponens.
Sac. Tancredes Tani, Notarius.
S. Romana Rota.
133
.Sil-
BONAËREN.
PRIVATIONIS.
Pio Papa X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
decimo, die 8 februarii 1913, BR. PP. DD. Franciscus Heiner, Ponens,
Ioannes Prior et Aloisius Sincero, Auditores de turno in causa Bonaëren.
- Privationis, inter actorem sac. Hectorem Dito, repraesentatum per legitimum procuratorem Christophorum Astorri, advocatum, adversus Revmum
Capitulum Bonaerense, repraesentatum per legitimum procuratorem sac.
Nazarenum Patrizi, advocatum, sequentem tulerunt definitivam sententiam.
Sacerdos Hector Dito, ex Cassanensi dioecesi, qui a S. Congregatione Concilii .Iicentiam absentiae a sua dioecesi ad q u i n q u e n n i u m obtin u e r a t , a n n o ^909 secunda vice receptus est inter cape llanos chorales
seu mansionarios ecclesiae cathedralis Bonaërensis (Buenos-Ayres),
q u o r u m m u n u s est, capitulares adiuvandi, eum h o r a e canonicae et
Missa conventualis celebrantur. Quia vero capellani chorales, Missam
diebus dominicis et festivis celebrantes in aliis ecclesiis vel religiosis
i n s t i t u t i s ad maiorem eleemosynam recuperandam, suo officio satisfacere, uti oportet, non poterant, Capitulum huic abusui remedium volens
afferre, u n a n i m i t e r statuit, ut in posterum h a u d amplius n o m i n a r e n t u r
pro m u n e r e capellani choralis nisi illi sacerdotes qui se obligarent ad
Missam diebus dominicis et festivis in ecclesia cathedrali celebrandam,
et ut actualibus capellanis optio daretur vel celebrandi Missam in
ecclesia cathedrali, congrua s t a t u t a eleemosyna, vel suo m u n e r i capellani choralis renuntiandi. Sacerdos Dito, qui simul erat capellanus collegii et ecclesiae Immaculatae, petiit et obtinuit a Capitulo t e m p u s
congruum ad deliberandum. Q u u m vero iste sacerdos, n o n obstante
iterata interpellatione Capituli, u t r u m q u e m u n u s perrexerit, Capitulum
t a n d e m declaravit, eum de facto et de iure m u n e r i suo capellani choralis renuntiasse, quia ex libera sua voluntate maluerit r e m a n e r e capell a n u s collegii et ecclesiae I m m a c u l a t a e . Sed ab hac decisione seu declar a t i o n e Capituli sac. Dito ad S. Sedem r e c u r r e b a t petens, ut in beneficium
capellaniae in ecclesia cathedrali Bonaerensi restitueretur. Commissione
Ssmi haec causa decidenda commissa est H. S. C. in prima instantia.
Decursu t a m e n processus apparuit, in casu non agi de vero beneficio
ecclesiastico, ideoque petitionem actoris, qui de privatione beneficii con-
134
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
questus est, laborasse forte vitio q u o d dicitur obreptitium. Quare iam
ante prolationem sententiae ad cautelam sanatio Commissionis pontificiae petita et obtenta est. Causa ipsa decernenda est sub dubio conc o r d a t o : An constet de illegitima remotione sacerdotis Dito ab Officio
capellani choralis in casu.
P r a e p r i m i s a d n o t a n d u m est, in casu n o n agi de remotione, sed de
alternativa seu optione d a t a et imposita o m n i b u s actualibus mansionariis inter capellaniam choralem cum onere celebrandi Missam diebus
dominicis et festis, habito stipendio, et capellaniam aliam, q u a extra
ecclesiam cathedralem gaudebant. Quare verum et proprium p u n c t u m
quaestionis est in impositione novi oneris, n u m q u e id legitime a Capitulo
cathedrali fuerit factum, n o n vero in remotione ab officio. Verum q u a m v i s
RR. DD. Auditores causam velint expendere sub respectu remotionis,
n e g a n d u m t a m e n omnino est, constare de h u i u s illegitimitate in casu.
Quoad factum, haec p r a e m i t t e n d a s u n t : Capellanías chorales, de
q u i b u s controvertitur, ex fundatione vere quidem es§# beneficia. In
Bulla erectionis enim ecclesiae metropolitanae Bonafrensis de die
5 martii 1863 inter alia h a b e t u r haec definitio : « Capitulum h u i u s
« novae metropolitanae ecclesiae de Buenos-Aires uti antea constabat
« ex quinque dignitatibus, q u a t t u o r canonicis et mansionariis... Volumus
« a u t e m omnes dignitates, canonicos et mansionarios h u i u s Capituli
« m e t r o p o l i t a n i / qui actu exsistunt, retinere possessionem e o r u m d e m
« beneficiorum... ». De n u m e r o "autem m a n s i o n a r i o r u m in hac Bulla
nihil d e t e r m i n a t u m erat. Id enim factum est nonnisi anno 1867 a primo
archiepiscopo, illustrissimo Mariano Iosepho de Escalada, qui in suo
decreto exsecutionis Bullae erectionis s t a t u i t : « Erigimus decem m a n « sionarios seu capellanos chori, qui e r u n t beneficia ecclesiastica colla« tiva, sicut antea fuerat s t a t u t u m , qui t e n e n t u r quotidie assistere choro
« mane et vespere... Dignitates, canonici, mansionarii, et alia officia sic
« erecta, fruentur redditibus eis assignatis in Lege expensarum gubernii
« civilis (vulgo, Bilancio preventivo), qui h a b e b u n t u r ut reditus eccle« siastici ». Dotatio t a m e n h o r u m decem capellanorum, quae constitueb a t u r exsigua s u m m a extracta a quantitate in lege e x p e n s a r u m Reipublicae assignata servitio capellanía r u m archidioeceseos, duravit t a n t u m
u s q u e ad a n n u m 1894. Hoc enim anno in ipsa lege expensarum Reipublicae addita est quidem s u m m a pro capellanis chori, aucta postea a
Capitulo, sed nonnisi pro duobus capellanis chori. Ita factum est, ut ab
illo a n n o alii octo capellani nec de iure nec de facto reputati sint beneficiati, sed solum meri officiales seu inservientes. Et de facto duo t a n t u m
S. Romana Rota.
135
#x decem capellanis n u n c exsistentibus acceperunt canonicam collationem
e, m a n i b u s Praelati, qui eis tale beneficium contulit t a m q u a m titulum
o r d i n a t i o n i s . Ad hoc praeteriri nequit explicatio illa a Capitulo exhibita,
ab archiepiscopo uti vera declarata nec i m p u g n a t a ab actore, q u a e sic
s o n a t : « Oportet prae oculis habere, quod a p u d nos beneficium eccle« siasticum collativum reputari solet necessario titulus ordinationis.
« Afferri possent i n n u m e r a documenta publica in h u n c sensum redacta.
« Ceterum indubium est, n u l l u m dari casum, in quo capellaniae cho« rales h u i u s metropolitanae ecclesiae cathedralis, q u a e ab archiepiscopo
« Bullae erectionis ecclesiae exsecutore declaratae sunt beneficia eccle« siastica collativa, canonice collatae sint a Praelato sacerdotibus iam
« ordinatis (et a fortiori sacerdotibus adventitiis), toties datae sunt
« absque interventu Praelati, nec t a m q u a m ecclesiasticum beneficium,
« sed ut simplex officium precarium et ad n u t u m ». Sacerdotem Dito
1
•'ii
f
n o n esse u n u m ' e x illis d u o b u s capellanis beneficialis est factum indubitatum, sed n u m e r a t u r inter alios octo, q u o r u m nemo accepit collationem canonicam, immo neque ullam scripto d a t a m nominationem.
In iure igitur constat, sacerdotem Dito non fuisse verum et prop r i u m beneficiatum, quod sponte sequitur ex eo, quod, uti in praemissis
d e m o n s t r a t u m est, capellanía ab eo possessa n o n fuerit beneficium in
s e n s u iuris canonici. Agitur proinde de mero officio quod sacerdoti Dito
ta Capitulo ad t e m p u s indefinitum collatum est. A r g u m e n t u m firmissim u m pro hac decisione hoc est, mansionarios istos o c t o , in quos
sac. Dito, non provideri de beneficio seu officio per canonicam collationem, quod est conditio essentialis iuxta regulam iuris 1 in 6°. Porro
idem confirmatur tum ex eo quod Capitulum pollet facultate eosdem
admittendi provisorie et ad experimentum per m e n s e m (Const. Cap.
a p p r o b . 16 Iun. 1902, art. 90), t u m ex eo quod recurrens sacerdos ipse,
ad t e m p u s tantum facultatem habebat commorandi in dioecesi Bonaëren.
Idem t a n d e m probat iam s u p r a m e m o r a t a observantia univoca ab initio
erectionis ecclesiae metropolitanae Bonaëren., uti testatur Ordinarius
s u o chirographo relationi Capituli apposito. Observantia autem univoca
et pacifica, ut docet De Luca (De benef., disc. 1, n. 18, 39; disc. 19, n. 11;
disc. 27, n. 17), secure interpretatur Indulta et Constitutiones apostolicas.
Nec revelat id quod opposuit p a t r o n u s sacerdotis D i t o : haec bene/ficia, quae ex Bulla erectionis collativa erant, fieri non potuisse a m o vibilia, seu manualia per Constitutiones capitulares, quae vim et auctor i t a t e m ab ipsa Bulla fundationis d e s u m u n t , et quam per consequens
sabrogare n o n possunt. Nam q u a m v i s beneficia saecularia p r a e s u m a n t u r
esse perpetua, quia perpetuitas est qualitas propria beneficii saecularis
136
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
iuxta I. de Const., in 6°, t a m e n nihil obstat quominus etiam saecularia
q u a e d a m beneficia ad n u t u m revocabilia instituantur, immo per speciale statutum seu consuetudinem ad t e m p u s etiam concedantur, liti
docent canonistae cum Gare. p. L, n. 71, 72, 73. Item n o n valet argumentatio, q u a m p a t r o n u s sacerdotis Dito desumit ex nomine beneficii
ecclesiastici his mansionariatibus tributo, Notum est enim in iure beneficia quoque manualia, etsi n o n sint beneficia proprie dicta, in q u i b u s d a m
t a m e n casibus sub n o m i n e beneficii venire, uti docet Pichler cum aliis
canonistis. Pari modo minime cogens est obiecto eius, conciliari n o n
posse perpetuitatem beneficio essentialem cum amovibilitate ad n u t u m .
Perpetuitas enim q u a e beneficio essentialis omnino est, illa est, q u a m
obiectivam vocant doctores; perpetuitas vero subiectiva, seu ratione
beneficiatorum, essentialis est in beneficiis proprie dictis seu titularibus,
non a u t e m in beneficiis manualibus, quae tamen et ipsa sub n o m i n e
beneficii veniunt. Neque efficacius est a r g u m e n t u m ductum a pacifica
possessione per tres a n n o s protracta in beneficio a sacerdote Dito
obtento. Haec regula 36 Cancellariae apostolicae de possessione triennali non potest invocari in casu, quia in illa regula agitur de beneficio
titulari, nec haec possessio certe n o n potest m u t a r e n a t u r a m beneficii
de m a n u a l i in titulare.
Ex dictis vero corruit illud quoque a r g u m e n t u m , quod a collatione
m a n s i o n a r i a t u u m u t tituli Ordinationis desumitur. Haec beneficia esse
debere perpetua plane concedendum est. Verum a r g u m e n t u m ipsum
concludit a contrario, ceteros m a n s i o n a r i a t u s perpetua beneficia n o n
esse. Ad eamdem conclusionem RR. P P . DD. Auditores deveniunt, si
controversia sub alio respectu consideretur, n e m p e sub adspectu novi
oneris seu novae obligationis impositae beneficio contra iuris dispositiones, quae sub canone continentur: « Ut ecclesiastica beneficia sine
diminutione conferantur » (Decret. Greg. IX, 1. III, tit. 12). Nam b e n e ficium, de quo quaeritur, n o n est beneficium vere et proprie, seu b e n e ficium titulare, sed beneficium improprie dictum seu manuale, q u a r e
tale beneficium obtinentes sunt amovibiles ad n u t u m et removeri poss u n t iuxta doctrinam c o m m u n e m auctorum, si h a b e a t u r causa iusta et
proportionata, et simul absit malitia vel odium et famae amoti consulatur. Ex hoc quaestio unica quae m a n e t dirimenda haec est: An adfuit
in casu iusta et proportionata causa ad sacerdotem Dito ab officio
capellani choralis r e m o v e n d u m ? Sed et ad h a n c quaestionem affirmative est r e s p o n d e n d u m .
Nulla potest esse quaestio de malitia vel odio Capituli a d v e r s u s
actorem, vel de amissione famae ipsius ob remotionem peractam. Regu-
S. Romana Rota.
137
Iam generalem Capitulum applicavit aeque omnibus capellanis choralibus officium sine beneficio gaudentibus. Iamvero regula illa praeferendi pro m u n e r e mansionarii sacerdotes qui sese obligarunt ad Sacrum
celebrandum in ecclesia cathedrali diebus dominicis et festivis, in se
inspecta, iusta est, et praevalet etiam in aliis ecclesiis, ubi semper
capellani illi praeferebantur pro servitio diurno, qui in diebus dominicis
et festivis servitium in iisdem ecclesiis praestare poterant. Munus erat
Capitulo curare adimpletionem onerum a mansionariis a s s u m p t o r u m ,
inter q u a e illud assistendi choro quotidie. Scribit vero C a p i t u l u m : « Ex
« tali cumulatione onerum eveniebat, ut illi mansionarii abessent e
« choro praecise illis diebus in quibus q u a m maxime eorum praesentia
« opus erat. U n u s ex finibus quos sibi proposuit in optione disiunctiva
« i m p o n e n d a e r a t : ut securius provideret hisce diebus assistentiae capel« lanorum choralium ». Incompatibilitas u t r i u s q u e officii verosimilis est,
et posita attestatione Capituli et Ordinarii, p r a e s u m e n d a est donec
contrarium probetur. Actor contrarium probare n o n conatur. Ipsi t a m e n
incumbit o n u s probandi n o n adfuisse causam iustam (Pignatelli, consult. 143, n. 34, 35, tom. 9). Celebratio Missae in ecclesia cathedrali
diebus dominicis et festivis erat quidem novum o n u s sed novo oneri
respondebat stipendium congruum. Fortasse sacerdoti Dito hoc stipendium visum est insufficiens pro novo onere, sed t u n c potuisset instare
penes Capitulum ut augeretur. Ceterum Capitulum etiam curare debebat,
ut sufficiens n u m e r u s Missarum celebraretur in ecclesia cathedrali diebus
dominicis et festivis, ipsique visum est, h a u d alio meliori modo, h a b i t a
praesertim ratione prudentis et oeconomicae administrationis, huic
necessitati provideri posse, q u a m per impositionem h u i u s oneris m a n sionariis, qui quotidie choro interesse debebant.
Ad ultimum p a t r o n u s sacerdotis Dito a r g u m e n t a t u r q u o q u e ex
contractibus synallogmaticis. Verum ut supra d e m o n s t r a t u m est, dato
et n o n concesso q u o d agatur de vero contractu qui n a t u r a m pactionis
mere privatae induat, iste contractus ad n u t u m Capituli absque ulla
causae et iuris observantia rescindibilis erat, Optio igitur concessa
resolvitur quoad s u b s t a n t i a m ad resolutionem contractus, n o v a m q u e
pactionem novis cum conditionibus; q u a r e omnia legitima p r o r s u s sunt.
Hisce igitur o m n i b u s t u m in facto t u m in iure consideratis in
proposito d u b i o : An constet de illegitima remotione sacerdotis Dito ab
officio capellani choralis in casu; Nos infrascripti Auditores de T u r n o ,
Christi nomine invocato, pro tribunali sedentes et solum Deum p r a e
oculis h a b e n t e s , decernimus, declaramus et sententiamus : Negative, seu
sacerdotem Dito non illegitime remotum fuisse a suo officio, s t a t u e n t e s
%
138
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
praeterea, sacerdotem Dito d a m n a n d u m esse in omnibus expensis et
honorariis advocati adversae partis, quia eius actio nullo fundamento
nitebatur, proindeque temeraria fuit.
Ita p r o n u n c i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris trib u n a l i u m ad quos spectat, ut exsecutioniamandent h a n c n o s t r a m definitivam s e n t e n t i a m , et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m
ss. canonum, et praesertim cap. 3, sess. XXV, de reform., Concilii Tridentini, iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis efficacia et o p p o r t u n a pro r e r u m adiunctis extitura sunt.
Romae, in sede S. Tribunalis, die 8 februarii 1913.
Franciscus Heiner, Ponens.
I o a n n e s Prior.
Aloisius Sincero.
T. Tani, Notarius.
SIGNATURA APOSTOLICA
.il
PISGIEN.
R E S T I T U T I O N I S IN INTEGRUM ET IURIUM.
Inter r. d. E u g e n i u m Barontini, parochum ecclesiae S. Marci Plebis ad
Nebulam, actorem, repraesentatum per legitimum procuratorem Angelum D'Alessandri, advocatum; et r. d. I o a n n e m Paponi, praepositum
ecclesiae S. Petri de Montecatino, conventum.
In E t r u r i a prope oppidum Montiscatini, hodie balneorum fama
celeberrimi, et Montis Summani, secus fluvium Nebulae, a priscis temporibus exstat ecclesia, antehac S. Petro Apostolo dicata. P r i m a enim
h u i u s mentio occurrit in quodam iudicato Ultiani Notarii, cuius t e x t u m
refert L. A. Muratori, a. 716, in quo appellatur « Basilica S. Petri, locus
« " ubi dicitur Neure „, cuius presbyter Vitalianus in q u a d a m contro« versia de finibus regundis inter episcopum L u c a n u m et Pistoriensem,
« i u r a m e n t o t e s t a t u r " quod ipsae ecclesiae S. Andreae cum baptisterio
« suo, et sancti Hierusalem, a tempore R o m a n o r u m u s q u e et modo,
« semper sub iure ecclesiae S. Petri fuerunt, q u a m o b r e m eae adiudicatae
« s u n t episcopo Lucano „ ».
Signatura Apostolica.
139
P r o p e h a n c p e r a n t i q u a m ecclesiam, in finitimo colle extollitur oppid u m Montiscatini, quod a n n o 1017 videtur fuisse simplex villa, sed
temporis progressione coepit augeri; muris deinde, vallo et castris circumseptum, m a i o r e m in dies existimationem acquisivit. Ex hac propinquitate factum videtur, ecclesiam S. Petri ad Nebulam, vulgo appellari
promiscue coepisse de MoWecatino ; a t q u e etiam in aliquot documentis,
quae officialia dici possent, n o m e n eidem adscitum proximi oppidi. Sic,
anno 1368: « Plebs S. Petri ad Nebulam, dicta de Montecatino », et « Plebs
S. Petri ad Nebulam, alias de Montecatino ». Etsi vero tunc, n e m p e
a n n o 1368, eo in oppido alia iam exstaret ecclesia S. Michaeli archangelo dicata, in qua residere aliquando consuevisset p l e b a n u s ecclesiae
ad Nebulam; nihilominus nomen Plebis S. Petri ad Nebulam proculdubio
semper ad e a m d e m ecclesiam hodie S. Marco al Nievole referebatur atque
spectabat, ita ut haec alterius paroecia matrix recognosceretur. Ex documentis enim satis liquet, u s q u e ad a n n u m fortassis 1017, unicam et
veram plebeianam ecclesiam, scilicet paroeciam matricem, in toto territorio subiecto h o d i e d u m parochis contendentibus exstitisse ecclesiam
illam S. Petri a Nébula n u n c u p a t a m , propter s u u m in valle et fluvio
Nebulae situm.
V e r u m t a m e n processu temporis res in alium s t a t u m ita apparent
immutatae, ut facile colligi possit, paroecialem administrationem ecclesiae matricis S. Petri Apostoli ad Nebulae flumen, ad ecclesiam intra
Montemcatinum transiisse, atque rectorem antiquissimae ecclesiae paroecialis et matricis S. Petri Apostoli ad Nebulam, probabilius non proprio
marte, sed circumstantiarum et t e m p o r u m necessitate adstrictum, proprioque Ordinario sanciente, vel saltem n o n refragante, e a m d e m s u a m
paroeciam in Montiscatini ecclesia fixisse.
Inde ecclesiae Montiscatini parochialis matricitate praeditae h o n o r
cum redditibus accessit; prístina porro ecclesia S. Petri ad Nebulam,
capite diminuta et filialis effecta, cum honore parochialitatis proventus
quoque amisit.
Cui quidem miserae ecclesiae conditioni Ordinaria auctoritas consulere cupiens atque loci necessitatibus, a n n o 1782 episcopus Pisciensis,
t u n c temporis Franciscus Vincenti, decretum edidit, cuius vi humilis ac
pauper ecclesia ad Nebulam, tunc a S. Marco n u n c u p a t a , quae filialis,
subdita ecclesiae paroeciali Montiscatini cum q u a d a m per plebanum
amovibilem a n i m a r u m cura exercenda remanserat, revera ad dignitatem
ac n a t u r a m ecclesiae paroecialis redintegrata atque erecta fuit. Claré
enim in decreto edicit Episcopus: « Tenore praesentium (nempe decreti
« dispositionibus) et omni alio meliori modo et forma nobis de iure et
140
«
«
«
«
«
«
«
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
praesertim a sacrosancto Concilio Tridentino tributis, decernimus et
declaramus, t o t a m spiritualem administrationem a n i m a r u m ecclesiae
parochialis S. Marci evangelistae Plebis Nebulae i n s t a u r a n d a m fore, et
esse ad meliorem formam noviter r e d u c e n d a m . Ideoque u n u m presbyter u m seu p a r o c h u m in ea creandum, qui-isit deinceps inamovibilis et
p e r p e t u u s . . . et cui plenum totius parochialis ecclesiae ac populi regim e n d e m a n d a t u m sit... ipsique iura omnia... concedimus, etc. ».
H a e c cum iam centum et viginti q u i n q u e ab annis ita constituta
essent, anno 1907 p a r o c h u s ecclesiae S. Marci ad Nebulam, Eugenius
ß a r o n t i n i , ad S. Concilii Congregationem pro vindicandis q u i b u s d a m ,
prouti ipse aiebat, iuribus suis paroeciae S. Petri oppidi Montiscatini
illegitime attributis, actionem promovit. H a e c scilicet petebat:
1. Ut S. Congregatio Concilii decretum r. p. d. Francisci Vincenti,
episcopi Pisciensis, irritum a t q u e inane esse decerneret, saltem q u a t e n u s
iura privilegiaque suae ecclesiae everteret.
% Ut s u a ecclesia S. Marco Evangelistae dicata, s u u m a n t i q u u m
n o m e n S. Petri reciperet.
3. Ut b o n a omnia patrimonialia ad ecclesiam Montiscatini pertinentia, relicta t a n t u m m o d o convenienti congrua, ad suam ecclesiam
(a Neure) u n a cum iure matricitatis et i u r i s p a t r o n a t u s re vertere ntur.
Propositum igitur est apud S. Concilii Congregationem d u b i u m :
« An et quomodo petitiones parochi S. Marci seu S. Petri Plebis Nebulae
« a d m i t t e n d a e vel reiiciendae sint in casu ? » ; atque E E . P P . in plenariis
comitiis diei 14 maii 1910 r e s p o n d e r u n t : « Negative ad p r i m a m p a r t e m ;
« affirmative ad s e c u n d a m : et amplius ».
At vero pars succumbens, actor E u g e n i u s Barontini, p a r o c h u s
S. Marci ad Nebulam, h u i u s m o d i sententiae n o n acquievit; nonnullisque
aliis historicis documentis requisitis, s u p p l i c a v a Ssmo, ut pontificiam
Commissionem ei concederet, per quam cansa a p u d s u p r e m u m hoc Signaturae Apostolicae Tribunal iterum agi posset.
Q u a m cum obtinuisset, causa haec Piscien. Restitutionis in integrum et Iurium funditus pertractata est in Supremi Tribunalis plenaria
sessione habita in aedibus Vaticanis die 1 curr. m e n s . martii 1913, relatore E m o P. D. Petro Card. G-asparri; propositisque dubiis partim ex
officio, partim inter actorem et conventum concordatis, scilicet:
1. An sit locus restitutioni in integrum in casu?
2. Quaenam utriusque actualis paroeciae, scilicet Ss. Petri et Marci
ad Nebulam, vel S. Petri de Montecatino fuerit antiqua paroecia
S. Petri a Neure, seu ad Nebulam, alias dicta de Montecatino, et alterius
matrix
nativa?
Plebis
Secretaria Status.
3. An
in casu ?
et
quomodo Decretum
•.
'
4. Quomodo
consulendum
Ss. Petri et Marci in casu?
episcopi
sit
141
Vincenti
iuribus
et
anni
1782 sustineatur
necessitatibus
paroeciae
r e s p o n s u m ab Emis*iudicibus fuit:
Ad 1. Negative.
rf
o
Ad 2 et 3. Provisum in I .
Ad 4. Scribatur Episcopo Piscien. ad mentem.
Mens est, ut si penes Curiam episcopalem de insufficientia prov e n t u u m paroeciae S. Marci ad Nebulam rite constiterit, agat episcopus
prouti de iure de remediis opportunis providendis, sive s u a u s u s ordin a r i a iurisdictione, sive, si opus fuerit, facultatibus expetitis a competenti sacra Congregatione.
eas
De expensis autem iudicialibus
inter partes esse compensandas.
supremum
idem
Tribunal
decrevit
Atque ita editum est, pronunciatum, decretum, declaratum ac definitive iudicatum; m a n d a t u m q u e ut haec definitiva sententia publici iuris
fieret atque ab o m n i b u s ad quos spectet, exsecutioni m a n d a r e t u r , non
solum, etc., sed et omni, etc.
Datum R o m a e ex aedibus S. Tribunalis die decima q u a r t a mensis
martii 1913.
Nicolaus Marini, a Secretis.
h. % S,
Iosephus adv. F ornari, S. T. A.
EPISTOLA.
AD
R. D.
CANONICUM
B. GAUDEAU,
EPHEMERIDIS
« LA FOI CATHOLIQUE »
MODERATOREM, QUI BEATISSIMO PATRI INTEGRAM EIUSDEM EPHEMERIDIS
COLLECTIONEM,
DECEM
CONTENTAM
VOLUMINIBUS,
TAMQUAM
FILIALE
DEVOTIONIS OBSEQUIUM REVERENTER EXHIBUIT.
Monsieur le Chanoine,
Le S a i n t - P è r e le P a p e Pie X m'a chargé de vous exprimer sa particulière satisfaction p o u r .l'hommage des dix volumes qui forment la
collection de votre très méritant périodique « La Foi catholique ».
W¿
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Sa Sainteté s'est r e n d u compte que cet i m p o s a n t travail renferme
un fidèle commentaire des actes doctrinaux du Siège Apostolique pendant les six années écoulées depuis la création de votre Revue. Le
S a i n t - P è r e vous adresse de particulières félicitations p o u r votre a r d e u r
à établir la vérité et à démasquer l'erreur soi*s toutes ses formes, p o u r
votre glose lumineuse de la Lettré sur le « Sillon », pour votre persévérance à revendiquer les principes immuables du droit naturel, à base
rationnelle et religieuse, principes trop effacés d a n s beaucoup d'esprits,
nécessaires p o u r t a n t d a n s la lutte contre les désastreuses m a x i m e s du
socialisme, du collectivisme et d'un syndacalisme négateur de la religion
et destructeur des droits de l'individu, de la famille, de tout l'ordre de
la justice et de la charité.
Votre science perspicace montre avec raison l'origine de ces erreurs
dans l'agnosticisme d'une fausse philosophie qui nie la valeur de la
raison h u m a i n e et lui dénie le pouvoir de connaître un Dieu personnel
et créateur. C'est en p r o u v a n t avec évidence q u ' u n e philosophie a n t i intellectuelle est irrémédiablement anticatholique, parce qu'elle sape par
la base les fondements de la Foi, que vous démontrez victorieusement,
pour qui cherche sincèrement le vrai, la nécessité de s'attacher d'une
manière inébranlable à la philosophie traditionnelle et scolastique.
En vous félicitant et en vous remerciant de la fermeté et de la
clairvoyance avec lesquelles vous combattez p o u r la cause de la Foi
catholique, le S a i n t - P è r e d e m a n d e au Seigneur de soutenir vos efforts
et votre courage, afin que votre R e v u e non seulement se maintienne
d a n s la fécondité des six premières années, mais qu'elle se développe
encore et qu'elle se r é p a n d e le plus possible à travers le monde, n o t a m ment d a n s le jeune clergé.
Il a été très agréable à Sa Sainteté d'apprendre en même t e m p s
les progrès et les fruits de 1' « Union spirituelle sacerdotale pro Fide »,
dont les associés s'engagent spécialement à la conservation et à l'intégrité de la Foi en eux-mêmes et dans les autres, et Elle fait des vœux
p o u r que cette Ligue recrute des a d h é r e n t s de plus en plus n o m b r e u x .
Au fondateur de la Revue Catholique et de l'Union pro Fide, a u x
collaborateurs de la Revue, a u x membres de l'Union, le S a i n t - P è r e
accorde de cœur la bénédiction apostolique.
Veuillez agréer, Monsieur le Chanoine, avec toute ma gratitude
pour les volumes que vouz m'avez offerts, l'expression de mes félicitations et de mes sentiments bien dévoués en Notre Seigneur.
Le 11 m a r s 1913.
R . CARD. MERRY D E L V A L .
143
Diarium Romanae Curiae.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S E G R E T E R I A D I STATO.
NOMINE.
Con Biglietto della Segreteria di Stato il Santo Padre si è degnato di
nominare:
.
15 marzo 1913. — Il Sig. comm. maggiore Giovanni Battista Di Pietro,
Comandante della guardia Palatina d'onore.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Prelati Domestici di S. S.:
12 marzo 1913. — Mons. Simone Vaiò, canonico dell'archid, di Strigonia.
— Mons. Alessandro Gaibl, canonico della stessa archidiocesi.
14 marzo. — Mons. Giuseppe Kuchynka, decano della Collegiata di
Vysehrad, nell'archidiocesi di Praga.
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
Camerieri Segreti soprannumerari di
12
17
—
22
S. S.:
marzo 1913. — Mons. Emanuele Lanzerini, dell'archidiocesi di Bologna.
marzo. — Mons. Giovanni Waechter, dell'archidiocesi di Friburgo (G.).
Mons. Francesco Massironi, dell'archidiocesi di Milano.
marzo. — Mons. Giorgio Hemmerich, della diocesi di Würzburg.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S. :
27 gennaio 1913. — Mons. Antonio Li Destri, della diocesi di Caltagirone.
12 marzo. — Mons. Giovanni Wirtz, dell' archidiocesi di Colonia.
—• Mons. Giulio Mueller, della diocesi di Münster.
Cappellani d'onore extra Urbem di 8. S.:
10 marzo 1913. — Mons. Luigi Palua, dell'archidiocesi di Vienna.
13 marzo. — Mons. Pio Fiore, dell'archidiocesi di Gaeta.
144
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Cameriere Segreto di Spada e Cappa soprannumerario di S. S. :
27 febbraio 1913. — 11 Sig. conte Sisto Ruffo de ßonneval de la Fare,
dell'archidiocesi di Malines.
Cameriere à" onore di Spada e Cappa soprannumerario di S. S. :
24. marzo 1913. — 11 Sig. Lucio Suttor, dell'archidiocesi di Parigi,
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile.
13 marzo 1913. — Al Sig. don Francesco dei marchesi Serlupi, cavallerizzo maggiore di S. S.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
12 marzo 1913. — Al Sig. Pietro Brac de la Perrière, dell'archidiocesi
di Lione.
— Al Sig. Luigi Gindre, della stessa archidiocesi.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
18 febbraio 1913. — Al Sig. Giovanni Cassio, domiciliato a Roma.
NECROLOGIO.
22 marzo 1913. — L'Emo signor cardinale Pietro Respighi, Vicario generale di Sua Santità.
23 marzo. — Mons. Giuseppe Pozuelo y Herrero, vescovo di Cordova.
Annus V. - Vol. V.
Die 16 Aprilis 1913.
Num. 6.
agtT apostoligaTsedis
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
MOTU P R O P R I O
QUO ABBATI PRIMATI S. ANSELMI DE URBE COADIUTOR ADIUNGITUR.
Litteris Apostolicis « Summum semper », die xn mensis
iulii anno M D C C C X C I I I datis, fel. rec. decessor Noster Leo XIII,
pro singulari caritate qua Benedicti legiferi Patris inditum Ordinem prosequebatur, constituit, ut Congregationes omnes Benedictinorum, quos atratos vocant, fraternum foedus inirent
- servatis tamen uniuscuiusque monasterii constitutionibus, iuribus ac privilegiis - iisdemque ita consociatis Abbas Primas
praeesset, qui in hac alma Urbe commorare tur, et negotia expediret, quae ad totius Ordinis commoda et utilitatem directo pertinerent. Cum autem Pontifex Abbatis Primatis primum deligendi sibi ius reservasset, iis ipsis Apostolicis Litteris Primatem
• adeoque Abbatem sancti Anselmi de Urbe - elegit dilectum filium Hildebrandum de Hemptinne, qui- tum erat Abbas Maxedsoliensis e Beuronensi Congregatione, ea tamen lege, ut tamdiu honorifico functurus esset officio, quamdiu Pontifici eiusque
successoribus placuisset. Quam vero egregius vir exspectationem
sui fecerat, eam profecto explevit omnem; annos enim fere viginti tam diligenter susceptum munus sustinuit tamque assiduam'Anselmiano collegio provehendo dedit operam, ut Nobis
ACTA, vol. V, n. 6. — 16-4-913.
11
146
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
atque Ordini suo fuerit probatissimus. — Nunc autem, affectus
valetudine, cui apte curandae nihil tam sit profuturum, medicorum sententia, quam si a labore omnino quieverit, postulat a
Nobis, ut eum abdicare se officio sinamus. Quod Nos cum, ob viri
promerita, aegre patiamur, simulque non desperemus posse eum
denuo convalescere, Motu Proprio ac certa scientia statuimus, ut dilecto filio Hildebrando de Hemptinne tum titulus Primatis et Abbatis sancti Anselmi de Urbe tum iura omnia ac
privilegia, ei titulo adnexa, constent quoad vixerit, addita facultate commorandi ubicumque maluerit ipse aut medicis visum
erit; praeterea volumus, ut eidem Primati detur Coadiutor cum
futura successione, qui, ad sancti Anselmi degens, omnia agat
negotia quae Primatis sunt et collegio sancte regundo in primis
consulat.
Itaque, cum proximo mense maio sancti Benedicti crypta
ad Montem Cassinum sit dedicanda, omnibus ac singulis Congregationum Praesidibus et Abbatibus, qui ex memoratis Apostolicis Litteris suffragii iure potiuntur, auctores sumus, ut, eam
nacti occasionem qua nulla sane praeclarior, Romam conveniant ad eligendum eiusmodi Coadiutorem, quem interim simplici Abbatis titulo honestabunt.
Quae vero videmur opportune decrevisse ut dignitatem tueremur cum dilecti filii Hildebrandi de Hemptinne, viri de Benedictinis atratis optime meriti, tum ipsius Ordinis qui Nobis utitur Patronis, confidimus fore ut ea Benedictini sodales religiose
studioseque efficiant, ad communem Congregationum suarum
utilitatem.
Datum Romae apud sanctum Petrum, die xxv mensis ianuarii anno M C M X I I I , Pontificatus Nostri decimo.
PIUS PP. X.
147
Acta Pii PP. X.
i
ALLOCUTIO
AD CHRISTIFIDELES, QUI OCCASIONE
CONSTANTINIANUM
SOLLEMNIUM
EDICTUM ECCLESIAE
SAECULARIUM PACIS PER
PARTAE, ALMAM URBEM PERE-
GRINI PETIERUNT,
La vostra presenza, o figli diletti, Ci ricolma di grande letizia, perchè se in ogni parte del mondo cattolico si commemora
la ricorrenza sedici volte centenaria del riconoscimento e della
tutela della libertà, che Gesù Cristo ha dato alla sua Chiesa, era
ben giusto che a dar prova della loro esultanza e della loro devozione alla Cattedra di Pietro fossero fra i primi i non degeneri
figli di coloro, che primi gustarono i frutti dell' Editto salutare. Facciamo pertanto con voi i Nostri rallegramenti, perchè
con questo atto dimostrate lo spirito da cui siete animati e
il voto vostro che ritorni quel tempo in cui era concesso alla
Chiesa di poter godere quella libertà, che le è necessaria per
esercitare fruttuosamente il suo ministero a bene delle anime
e della società. Perchè è ben doloroso che, mentre ringraziamo
la divina Provvidenza per aver chiamato Costantino dalle tenebre del Gentilesimo onde erigesse templi ed altari a quella
Religione, che i suoi antecessori per tre secoli tentarono sterminare, restituisse ai cristiani i beni usurpati, e desse al cristianesimo piena libertà religiosa : noi in tanto vantato progresso di
civiltà e in tanta luce di scienza dobbiamo per la Chiesa reclamare indarno anche dai Governi cristiani quella libertà, che essi
medesimi riconoscono, o dovrebbero riconoscere, necessaria allo
svolgimento della sua azione soprannaturale sulla terra.
La Chiesa, questa grande società religiosa degli uomini, che
vivono nella stessa fede e nello stesso amore sotto la guida suprema del Romano Pontefice, ha uno scopo superiore e bepi
distinto da quello delle società civili, che tendono a raggiungere
quaggiù il benessere temporale, mentre essa ha di mira la perfezione delle anime per l'eternità. La Chiesa è un regno, che non
148
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
conosce altro padrone che Dio ed ha una missione tanto alta,
che sorpassa ogni limite, e forma di tutti i popoli d'ogni lingua
e d'ogni nazione una sola famiglia; non si può quindi nemmeno
supporre che il regno delle anime sia soggetto à quello dei corpi,
che l'eternità divenga strumento del tempo, che Dio stesso divenga schiavo dell'uomo.
Gesù Cristo infatti, il Figlio eterno del Padre, cui fu dato
ogni potere in cielo ed in terra, ha imposto ai primi ministri
della Chiesa, gli Apostoli, questa missione : come mandò me il
Padre, anch'io mando voi \ - Andate dunque; istruite tutte le
genti, battezzandole nel Nome del Padre e del Figliuolo e dello
Spirito Santo; insegnando loro di osservare tutto quello che vi
ho comandato. Ed ecco ch'io sono con voi sino alla consumazione dei secoli .
Dunque la Chiesa ha da Dio stesso la missione d'insegnare,
e la sua parola deve pervenire alla conoscenza di tutti senza
ostacoli che la arrestino, e senza imposizioni che la frenino.
Poiché non disse Cristo : la vostra parola sia rivolta ai poveri,
agli ignoranti, alle turbe ; ma a tutti senza distinzione, perchè
voi nell'ordine spirituale siete superiori a tutte le sovranità
della terra. La Chiesa ha la missione di governare le anime e
di amministrare i Sacramenti; e quindi, come nessun altro per
nessun motivo può pretendere di penetrare nel Santuario, essa
ha il dovere d'insorgere contro chiunque con arbitrarie ingerenze o ingiuste usurpazioni pretenda di invadere il suo campo.
La Chiesa ha la missione d'insegnare l'osservanza dei precetti e di esortare alla pratica dei consigli evangelici, e guai
a chiunque insegnasse il contrario, portando nella società il
disordine e la confusione. La Chiesa ha il diritto di possedere, perchè è una società di uomini e non di angeli, ed ha
bisogno dei beni materiali ad essa pervenuti dalla pietà dei
fedeli, e ne conserva il legittimo possesso per l'adempimento dei
suoi ministeri, per l'esercizio esteriore del culto, per la costru2
1
IOAN. X X , 2 1 .
2
MATTH, XXVIII, 19-20.
Acta Pii PP. X.
149
zlone dei templi, per le opere di carità, che le sono affidate e per
vivere e perpetuarsi fino alla consumazione dei secoli.
^ E questi diritti sono così sacri che la Chiesa ha sentito sempre il dovere di sostenerli e difenderli, ben sapendo che, se cedesse per poco alle pretensioni dei suoi nemici, verrebbe meno
al mandato ricevuto dal Cielo e cadrebbe nella apostasia. Perciò
la storia ci segnala una serie di proteste e rivendicazioni fatte
dalla Chiesa contro quanti volevano renderla schiava. La sua
prima parola al Giudaismo, detta da Pietro e dagli altri Apostoli: Bisogna obbedire a Dio, piuttosto che agli uomini \ questa
sublime parola fu ripetuta sempre dai loro successori e si ripeterà fino alla fine del mondo, fosse pure per confermarla con un
battesimo di sangue.
E di questo sono così persuasi i nostri stessi avversari, che
ripetono a parole, esservi all'ombra della loro bandiera ogni
sorta di libertà ; infatti però la libertà, o meglio la licenza, è per
tutti, ma noii la libertà per la Chiesa. Libertà per ognuno di professare il proprio culto, di manifestare i propri sistemi; ma non
per il cattolico, come tale, che è fatto segno a persecuzioni e dileggi, e non promosso, o privato di quegli oifici, a cui ha sacro
diritto. Libertà d'insegnamento; ma soggetta al monopolio dei
Governi, che permettono nelle scuole la propagazione e la difesa di ogni sistema e di ogni errore ; e proibiscono perfino ai
bambini lo studio del Catechismo. Libertà di stampa, e quindi
libertà al giornalismo più iroso d'insinuare in onta alle leggi
altre forme di governo, di aizzare a sedizione le plebi, di fomentare odi e inimicizie, d'impedire cogli scioperi il benessere degli
operai e la vita tranquilla dei cittadini, di vituperare le cose più
sacre e le persone più venerande ; ma non al giornalismo cattolico,
che difendendo i diritti della Chiesa e propugnando i principi
della verità e della giustizia, dev'essere sorvegliato, richiamato
al dovere e fatto segno a tutti come avverso alle libere istituzioni,
e nemico della patria. A tutte le associazioni anche più sovver1
Act. v, °29.
150
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
sive la liberta di pubbliche e clamorose dimostrazioni; m a l e
processioni cattoliche non escano dalle Chiese, perchè provocano
i partiti contrari, sconvolgono l'ordine pubblico e distúrbanos
pacifici cittadini. Libertà di ministero per tutti, scismatici e dissidenti; ma pei cattolici solo allora che i ministri della Chiesa
non abbiano nel paese, cui sono mandati, anche un solo prepotente, il quale s'imponga al Governo, che ne impedisce l'ingresso e l'esercizio. Libertà di possesso per tutti; ma non per la
Chiesa e per gli Ordini religiosi, i cui beni con arbitraria violenza sono manomessi, convertiti e dati dai Governi alle laiche
istituzioni.
Questa, come voi ben conoscete, è la libertà di cui gode la
Chiesa anche in paesi cattolici ! E quindi abbiamo ben ragione
di consolarci con voi, che la reclamate lottando per essa nel
campo di azione che vi è finora concesso. Coraggio adunque,
o figli diletti; quanto più la Chiesa è osteggiata da ogni parte,
quanto più le false massime dell'errore e del pervertimento morale infettano l'aria dei loro miasmi pestiferi, tanto maggiori
meriti vi sarà dato acquistare dinanzi a Dio, se farete ogni
sforzo per evitare il contagio e non vi lascerete smuovere da
alcune delle vostre convinzioni, rimanendo fedeli alla Chiesa.
E con la vostra fermezza darete opera a ben fruttuoso apostolato, persuadendo avversari e dissidenti, che la libertà della
Chiesa provvederà mirabilmente alla salute e alla tranquillità
dei popoli, perchè esercitando il magistero divinamente affidatole, conserverà intatti e in vigore i principi di verità e di giustizia, sui quali poggia ogni ordine e dai quali germogliano la pace,
l'onestà ed ogni civile cultura. In questa lotta non potranno certo
mancarvi difficoltà, molestie e fatiche : guardatevi però dal perdervi di animo, perchè vi sosterrà nella pugna il Signore, apportandovi copioso soccorso di celesti favori.
E di questi sia caparra la Benedizione Apostolica, che dall'intimo del cuore impartiamo a voi e a tutti i cari vostri. - Benediciamo poi con tutte le indulgenze gli oggetti, che portate con
voi, ed accordiamo ai Parroci e ai Superiori degli Istituti e ai
Acta Pii PP. X.
151
Confessori delle Comunità Religiose la facoltà d'impartire per
una volta la Benedizione Apostolica, coli'Indulgenza plenaria
per tutti i confessati e comunicati.
Benedictio Dei Omnipotentis Patris £g et Filii gg et Spiritus £¡3 Sancti descendat super vos, et maneat semper.
LITTERAE
APOSTOLICAE.
I.
FACULTAS CELEBRANDI PONTIFICALE SACRUM AD ALTARIA PAPALIA
%
PIUS P P . x.
Universis christifidelibus praesentes Litteras mspecturis salutem et
apostolicam benedictionem. — Cum hoc a n n o ad celebrandam memoriam centenarii reditus auspicati illius eventus per quem a Constantino
imperatore Ecclesia Christi pace et libertate d o n a t a est, solemnes t u m
in universo orbe, tum in hac alma Urbe festivitates h a b e n d a e sint, placet
Nobis solemnibus his festis peculiare decus adiungere. Volumus idcirco,
ut statis diebus nonnulli e venerabilibus F r a t r i b u s Nostris S. R. E. Cardinalibus, pontificalia celebrent Sacra, ad maiora altaria Basilicarum
Urbis. Ut autem id agere q u e a n t de pleno iure, apostolica Nostra auctoritate, praesentium vi, iisdem VV. F F . NN. S. R. E. Cardinalibus qui
ad huiusmodi Sacra h a b e n d a designati erunt, licentiam concedimus a t q u e
impertimur, e x q u a hoc a n n o a d altaria Papalia t u m Archibasilicae Lateranensis, t u m patriarchalium Basilicarum Vaticanae, Ostiensis, Liberianae
et sancti Laurentii extra moenia, iidem Cardinales Missam et alia Divina
solemni ritu in Nostra absentia peragere licite possint ac valeant. Non
obstantibus Nostris Constitutionibus et Ordinationibus apostolicis ceterisque contrariis q u i b u s c u m q u e .
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , s u b annulo Piscatoris, die
tii
MCMxiii,
xxvn
mar-
Pontificatus Nostri anno decimo.
R . CARD. MERRY D E L V A L ,
a
Secretis
Status.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
152
IL
FACULTAS
ERIGENDI
TERRARUM
IN
SOCIETATES
TITULO
DIVINI
INFANTIS
PRAGENSIS
UBIQUE
PERPETUUM.
PIUS PP. x.
Ad perpetuam rei memoriam. — Significat Nobis dilectus filius
h o d i e r n u s Praepositus generalis Ordinis Carmelitarum Excalceatorura,
tribus fere a saeculis, scilicet ab a n n o M D C X X V I I I in coenobio S. Mariae
a Victoria, ipsius Ordinis, P r a g a e , fidelium venerationi propositam esse
p a r v a m divini Infantis statuam. Addit idem Praepositus fidelium pietatem erga p u e r u m Iesum, vel a primis temporibus m i r a n d u m in m o d u m
ortam, indesinenter, ad praesens u s q u e aevum, n o n modo perseverasse,
sed in dies percrebuisse, et modo sub titulo divini Infantis Pragensis
pluribus in Ecclesiis, potissimum Carmelitarum Ordinis coenobiis continentibus, et dicata altaria, et canonice erecta Sodalitia reperiri; passimque per u n i v e r s u m terrarum orbem divini ipsius Infantis Pragensis
imagines ac n u m i s m a t a , impressaque per typos de eodem scripta diffundi.
Cum vero haec devotio iure meritoque Carmelitarum Ordinis propria
dici queat, in asceterio enim Pragensi opera religiosi viri Car melitae
b. m. Cyrilli a Matre Dei originem duxit, ipsiusque devotionis actuosi
s u n t propagatores illius Ordinis alumni, quos unice fideles adeunt, ut
vel inscriptionem in piam Unionem efnagitent, vel pietatis adminicula
exquirant, vel ad altaria divini Infantis preces exhibendas curent, idcirco
generalis idem Praepositus suppliciter a Nobis petit, ut p e r a m p l a m ipsi
veniam faciamus, ex q u a t u m in ecclesiis Ordinis, t u m in aliis u b i q u e
t e r r a r u m sitis, piam sodalitatem a divino Infante Pragensi appellatam
rite erigere valeat. Nos a u t e m votis his a n n u e n t e s , inspecto potissimum
suffragio VV. F F . NN. S. R. E. Cardinalium Congregationi praepositorum
Concilii Tridentini decretis interpretandis, apostolica Nostra auctoritate,
praesentium: vi, p e r p e t u u m q u e in m o d u m , n u n c et in posterum exsistenti
Praeposito generali religiosi Ordinis Carmelitarum E x c a l c e a t o m m facultatem tribuimus, cuius vigore Sodalitatem sub titulo divini Infantis P r a gensis, in qualibet t u m eiusdem Ordinis, t u m alia publica ecclesia, de
respectivi Ordinarii consensu, ubique t e r r a r u m erigere possit ac valeat;
servata t a m e n forma praescripta in Constitutione Clementis P P . VIII
rec. me. Nostri decessoris, quae incipit Quaecumque, aliisque desuper
editis apostolicis ordinationibus et gratis omnino. Haec concedimus et
m a n d a m u s , decernentes praesentes Nostras Litteras firmas validas atque
efficaces semper exstare ac permanere, suosque plenos atque integros
153
Acta Pii PP. X.
effectus sortiri, atque detinere, iilisque ad quos spectant sive spectare
poterunt in p o s t e r u m , plenissime suffragari; sicque rite iudicandum
iugiter esse ac definiendum, irritumque et inane fieri, si secus s u p e r
his a quovis, auctoritate qualibet, scienter sive ignoranter attentari contigerit. Non obstantibus contrariis quibuscumque.
Datum R o m a e a p u d S. P e t r u m , sub annulo Piscatoris, die x x x martii MCMxnr, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R. CARD. MERRY D E L VAL,
a
Secretis
Status.
EPISTOLA.
AD
VIRUM
ILLUSTREM
VIRORUM
COETUS
INSTITUTE »
EMMANUELEM
MODERANDO
COMITEM
OPERI
DE
TORRE
DIAZ,
PRAESIDEM
« CATHOLIC SEAMEN'S HOME AND
NUNCUPATO.
Dilecte fili, salutem et apostolicam benedictionem. — In t a n t a t a m
laetabilique piorum operum varietate, q u a m nostris temporibus u b i q u e
in Ecclesia florere, Dei beneficio, cernimus, aegre admodum erat a Catholicorum studiis catholicos praeteriri n a u t a s , q u o r u m quidem quo frequentiora aeternae salutis discrimina eo difficiliora religionis subsidia.
R e m apprime utilem atque expetitam coetus cui p r a e e s aggressus est
primus, idque, ut accepimus, t a m sapienti consilio ut in aedibus, q u a s
in celeberrima q u a q u e maritima ora nauticis h o m i n i b u s patere voluit,
praesto petentibus sit sacerdotalis ministerii copia et nihil desit e o r u m
quibus, qui conveniunt, a pravorum consuetudine a r c e a n t u r et honeste
animos q u e a n t relaxare. Cuiusmodi providentiae genus ad alliciendum
et ad largiora impertienda christianae caritatis beneficia valet p l u r i m u m ,
si qui p r a e s u n t alacri p r u d e n t i q u e caritate u r g e a n t u r .
Id futurum confidimus. In praesens postulat officium ut, gratulantes
t a m a m a n t e m fratrum voluntatem, meritam iis impertiamus laudem, qui
in coetum n u m e r a n t u r quem s u p r a memoravimus, quique rei adeo salutiferae instituendae provehendaeque auctores tecum u n a adiutoresque
fuerunt. P e r g a n t hi omnes, h o r t a m u r , ingenium s u u m s u a m q u e o p e r a m
in idem conferre; munerum divinorum id profecto singulis u b e r t a t e m
conciliabit. Conciliet ea interim apostolica benedictio quam tibi, dilecte
fili, atque illis o m n i b u s p e r a m a n t e r in Domino impertimus.
Datum R o m a e a p u d S. P e t r u m , die x x i x martii
Nostri a n n o decimo.
PIUS P P . X.
MCMXHI,
Pontificatus
154
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Ufficiale.
SUPREMA S. CONGREGATIO S. OFFICII
(SECTIO D E INDULGENTIIS)
I.
DECRETUM.
CONCEDITUR INDULGENTIA RECITANTIBUS
FRUCTUM SS.
PIAM
PRECATIONEM AD UBERIOREM
MISSIONUM IMPLORANDUM.
Die 27 februarii
1913.
S s m u s D n u s noster, Dnus Pius div. prov. P p . X, in audientia
R. P. D. Adsessori S. Officii impertita, precibus Superioris provinciae
Belgicae Congregationis Ssmi Redemptoris benigne a n n u e n s , Indulgentiam trecentorum dierum, etiam a n i m a b u s in Purgatorio degentibus adplicabilem, semel in die ab omnibus christifidelibus lucrandam, qui in locis
ubi proxime h a b e n d a e iam per parochos p r a e n u n t i a t a e sunt Missiones,
a n t e q u a m eaedem incipiantur, infrascriptam precationem corde saltem
contrito recitaverint, clementer elargitus est. Praesenti in p e r p e t u u m
valituro, absque ulla Brevis expeditione. Contrariis q u i b u s c u m q u e n o n
obstantibus.
« T r è s Saint Rédempteur, ô Jésus, n o t r e Maître et notre Roi, c'est
a votre divin Cœur, océan d'amour et de bonté, que n o u s devons le
bienfait inappréciable d'une Mission.
« Touché de compassion à la vue de nos misères et du malheur
éternel qui n o u s menace, vous avez résolu de n o u s sauver.
« Les missionnaires qui vont venir à n o u s sont vos envoyés : c'est
de votre p a r t qu'ils n o u s dispenseront le pain de la divine parole, et
n o u s apporteront la joie du pardon.
« Faites, ô Seigneur, que, fidèles à votre grâce, n o u s répondions
avec empressement aux prévenances de votre miséricorde.
« Que la prédication de votre éternelle vérité éclaire vivement nos
esprits et touche profondément nos cœurs, afin que n o u s comprenions
n o s égarements et en fassions u n e sincère pénitence.
« Aux p a u v r e s âmes plongées d a n s les t é n è b r e s de l'ignorance et
de l'erreur, accordez les lumières de la foi. À ceux qui vous o n t con-
Suprema S. Congregatio S. Officii.
155
triste par u n e vie d'iniquités, accordez la grâce d'une vraie conversion.
Aux tiëdes accordez la ferveur; a u x justes le progrès d a n s la vertu.
« Envoyez à t o u s votre Saint-Esprit et la face de cette paroisse sera
renouvelée.
« Et vous, ô Marie, Vierge immaculée et Mère du Perpétuel Secours,
vous êtes le refuge et l'avocate des pauvres pécheurs. P l u s on est coupable, plus on a des., titres à votre dévoûment. C'est pourquoi n o u s
osons en toute confiance implorer votre puissante et maternelle protection. Notre salut est entre vos mains, plaidez notre cause et intercédez pour n o u s auprès de votre divin B'ils.
« Saint iV., Patron de la paroisse de N., priez pour nous d u r a n t les
j o u r s bénis de la Mission. Ainsi soit-il ».
M.
CARD.
RAMPOLLA.
L. © S.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
II.
DECRETUM.
CONCEDUNTUR INDULGENTIAE
PRO
REM IMMACULATI CORDIS
PIIS
B. M. V.
EXERCITIIS
MENSE AUGUSTO
IN
HONO-
PERAGENDIS.
Die 13 martii 1913.
Quum pluribus in locis invaluerit iam u s u s dicandi mensem augus t u m honori et venerationi Immaculati Cordis B. M. V, eodem modo ac
alii menses ipsimet colendae Deiparae c o n s e c r a n t u r ; ut in dies magis
ac magis p r o p a g e t u r pius m o s praedictus, ac fideles magis ad e a n d e m
devotionem alliciantur, enixe supplicatum est, ut omnibus fidelibus christianis, qui sive publice sive privatim singulis mensis augusti diebus
in h o n o r e m Immaculati Cordis B. M. V. aliquas preces fuderint, seu alia
pietatis exercitia peregerint, sanctissimus D. N. P i u s P p . X aliquot Indulgentias concedere dignaretur. Sanctitas vero Sua, per facultates infrascripto Cardinali supremae S. Congregationis S. Officii Secretario impertitas, benigne h a s preces suscepit, ac sequentes Indulgentias, defunctis
q u o q u e applicabiles, elargitus est: Indulgentiam trecentorum dierum,
singulis praedicti mensis diebus, si corde saltem contriti christifideles,
q u a e s u p r a dicta sunt, pia opera exercuerint; Indulgentiam plenariam
semel eo m e n s e lucrandam, si praeterea ad s a c r a m e n t a Confessionis et
156
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Ssmae Eucharistiae devote accesserint, aliquam ecclesiam vel publicum
sacellum visitaverint, et ad m e n t e m S u m m i Pontificis oraverint. P r a e senti in p e r p e t u u m valituro, absque ulla Brevis expeditione. Contrariis
q u i b u s c u m q u e n o n obstantibus.
M.
CARD.
RAMPOLLA.
L.©S.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
S. CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
VERSIO AUTHENTICA
DECRETI
DE
MONIALIUM
ET
SORORUM
CONFESSIONIBUS
I.
DECRETO
SULLE
CONFESSIONI DI
MONACHE E
F
DI
SUORE.
Poiché molte leggi sono state, a seconda dei bisogni e delle circostanze, pubblicate finora, per regolare le confessioni sacramentali delle
Monache e delle Suore, ora è sembrato utile di ordinarie e raccoglierle
t u t t e con qualche modificazione in un sol Decreto del seguente tenore :
1. A ciascuna comunità t a n t o di Monache che di Suore si asseg n e r à di regola un solo confessore o r d i n a r i o ; salvo che per il g r a n
n u m e r o delle Religiose, o per altro giusto motivo, n o n sia necessario
assegnarne due, o più.
% Il confessore ordinario n o n dovrà per regola r i m a n e r e in officio
più di tre anni. Il Vescovo o l'Ordinario p o t r à t u t t a v i a confermarlo pel
secondo, o anche pel terzo t r i e n n i o :
a) se, pel difetto di sacerdoti idonei a tale officio n o n potrà provvedere altrimenti ; o
b) se la maggioranza delle Religiose, computate anche quelle che
in altri casi n o n h a n n o diritto al voto, si troverà d'accordo per via di
S. Congregatio de Religiosis.
157
votazione segreta nel chiederne la conferma; purché peraltro alle dissenzienti, q u a n d o queste lo desiderino, si provveda in qualche altro
modo.
3. Più volte all'anno si dia a ciascuna comunità religiosa un confessore straordinario, al quale tutte le Religiose dovranno presentarsi,
almeno per riceverne la benedizione.
4. P e r ciascuna casa religiosa d o v r a n n o deputarsi dall' Ordinario
alcuni sacerdoti, che le Religiose possano chiamare con facilità nei casi
particolari per confessarsi.
5. Q u a n d o si dia il caso che qualche Religiosa, a quiete della s u a
coscienza, o a suo maggior profitto nell'esercizio della perfezione, domandi
qualche speciale confessore o direttore spirituale, le si dovrà facilmente
concedere dall'Ordinario; il quale tuttavia invigilerà perchè da tale concessione n o n nascano a b u s i ; che se nascerà qualche abuso, dovrà procurare con p r u d e n z a e cautela di eliminarlo, salva sempre la libertà di
coscienza.
6. Se la casa religiosa s a r à soggetta all' Ordinario del luogo, sceglierà questi i sacerdoti per l'officio di confessore sì ordinario che straord i n a r i o ; ma se sarà soggetta al Superiore Regolare, questi presenterà
i sacerdoti per l'officio di confessore all'Ordinario, cui spetta il concedere loro la facoltà di ascoltare le confessioni.
7. All'officio di confessore, sia ordinario, sia straordinario, sia speciale,
potranno deputarsi sacerdoti tanto del clero secolare, quanto (col permesso dei loro superiori) del clero regolare, purché peraltro n o n abbiano
sulle Religiose, per le quali sono deputati, potestà alcuna di foro esterno.
8. Questi confessori d o v r a n n o
per integrità di vita e prudenza;
sotto la responsabilità della s u a
officio, anche sacerdoti che n o n
sempre si distinguano per siffatte
avere compiti i 40 anni e distinguersi
ma l'Ordinario per giusto motivo e
coscienza, potrà deputare a questo
abbiano raggiunto quest'età, purché
doti di spirito.
9. Il confessore ordinario n o n p o t r à essere nominato straordinario,
nè, salvo i casi contemplati nell'art. % essere confermato come ordinario
nella medesima comunità, se n o n dopo un anno dallo spirare del suo
officio. Lo straordinario però potrà deputarsi anche immediatamente
all'officio di confessore ordinario.
10. Ogni confessore di Monache o di Suore dovrà g u a r d a r s i bene
dall'ingerirsi nel governo sia interno che esterno della comunità.
1 1 . Dandosi il caso che qualche Religiosa domandi un confessore
straordinario, a n e s s u n a delle Superiore s a r à lecito nè da sè, nè per
mezzo di altri, nè direttamente, nè indirettamente ricercare le ragioni
158
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
delia d o m a n d a , opporsi alla d o m a n d a con parole o con fatti, ovvero
a d d i m o s t r a r e in qualsivoglia modo di tolerare ciò di mal a n i m o ; che se
qualche Superiora m a n c h e r à su questo p u n t o , dovrà essere la p r i m a
volta a m m o n i t a dal proprio Ordinario; e, m a n c a n d o la seconda volta,
dovrà essere dal medesimo deposta, dopo udita però la S. Congregazione dei Religiosi.
12. È vietato alle Religiose di parlare fra loro della confessione delle
consorelle e di muovere censure a carico di quelle che si confessino
n o n dal confessore deputato, ma da un a l t r o ; in caso di trasgressione
d o v r a n n o essere p u n i t e dalla Superiora, o dall'Ordinario.
13. Q u a n d o i confessori speciali chiamati ad un monastero o ad u n a
casa religiosa, s'avvedano che le Religiose che loro si presentano, n o n
abbiano un giusto motivo di necessità o di utilità spirituale, le congedino con prudenza. T u t t e le Religiose poi r e s t a n o avvisate che della
facoltà loro concessa di d o m a n d a r e un confessore speciale, si avvalgano
avendo solo in mira, n o n motivi u m a n i , ma il proprio bene spirituale
ed il maggior progresso nelle virtù religiose.
14. Ogni volta che le Monache o le Suore si trovino per qualsivoglia motivo fuori della propria casa, è loro permesso di confessarsi
in q u a l u n q u e chiesa od oratorio, anche semipublico, e da qualsiasi confessore approvato per l'uno e l'altro sesso. La Superiora n o n può proibirlo, nè fare su ciò alcuna inquisizione, n e p p u r e indirettamente; nè le
Religiose £on t e n u t e p u n t o a riferire alla Superiora alcun che a.= questo
riguardo.
15. Ogni Monaca o Religiosa nel caso di grave infermità, anche se
questa n o n presenti pericolo di morte, p o t r à far chiamare q u a l u n q u e
sacerdote approvato per le confessioni, e confessarsi da lui tutte le volte
che le piacerà, d u r a n t e la gravità della malattia.
16. Questo Decreto dovrà osservarsi da tutte le famiglie religiose
femminili t a n t o di voti solenni che di voti semplici, dalle Oblate e dalle
altre pie comunità, che n o n emettono voti, a n c h e se l'Istituto sia soltanto diocesano. Obbliga ancora quelle comunità, che sono soggette alla
giurisdizione di un Prelato Regolare, e se questi n o n curasse la fedele
osservanza del presente Decreto, dovrà curarla il Vescovo o l'Ordinario
del luogo come Delegato della S. Sede.
17. Dovrà questo Decreto essere aggiunto alle regole e costituzioni
di ogni Religioso Istituto, e leggersi in lingua volgare u n a volta all'anno
pubblicamente in Capitolo alla presenza di t u t t e le Religiose.
P e r t a n t o la Santità di N. S. Pio X, udito il parere degli eminentissimi Padri Cardinali della S. Congregazione dei Religiosi, riuniti in
S. Congregatio de Religiosis.
159
plenario Congresso tenuto in Vaticano il giorno 31 gennaio 1913, dietro
relazione del sottoscritto Segretario, si degnò di approvare tale Decreto,
e di confermarlo in ogni s u a parte, c o m a n d a n d o che si pubblicasse,
perchè venga in avvenire, da tutti coloro ai quali spetta, p u n t u a l m e n t e
osservato.
<.
Nonostante qualsivoglia disposizione in contrario, anche meritevole
di speciale e singolare menzione.
Dato in R o m a , dalla Segreteria della S. Congregazione dei Religiosi,
il giorno 3 del mese di febbraio dell'anno 1913.
Fr.
G.
C.
CARD. VIVES,
Prefetto.
L. & S.
f Donato Arciv. di Efeso, Segretario.
II.
DECRET
SUR
LES
CONFESSIONS
DES
MONIALES
ET
DES
SŒURS.
Comme j u s q u ' à ce jour, de n o m b r e u s e s lois ont été p r o m u l g u é e s
p o u r régler, d'après leur objet et les circonstances, les confessions sacramentelles des Moniales et des Sœurs, il a p a r u bon, après les avoir en
partie modifiées et logiquement coordonnées, de les réunir en un Décret,
dont voici la t e n e u r :
I. Chaque c o m m u n a u t é de Moniales et de Sœurs, aura, en règle
générale, un seul confesseur ordinaire, à moins que le g r a n d n o m b r e
des S œ u r s ou quelque autre j u s t e motif n'oblige à en donner un second
ou même plusieurs autres.
II. Le confesseur ordinaire, en règle générale, n'exercera pas cette
charge au delà de trois ans. Néanmoins l'Évêque ou l'Ordinaire p o u r r a
le confirmer pour un second et même p o u r un troisième t r i e n n a t :
a) si p a r suite de la pénurie de prêtres aptes à ce ministère, il
ne p e u t y pourvoir autrement, ou
b) si la majorité des Religieuses, en y c o m p r e n a n t celles qui d a n s
les a u t r e s affaires n'ont pas droit de vote, s'entendent en scrutin secret,
p o u r d e m a n d e r la confirmation de ce confesseur. Mais p o u r celles qui
sont d'un avis opposé, on devra, si elles le désirent, y pourvoir d ' u n e
a u t r e manière.
160
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
III. Plusieurs fois par an, on d o n n e r a à chaque c o m m u n a u t é religieuse un confesseur extraordinaire, à qui toutes les Religieuses devront
se présenter, au m o i n s pour recevoir sa bénédiction.
IV. L'Ordinaire désignera p o u r chaque maison religieuse quelques
prêtres que les Religieuses d a n s des cas particuliers puissent facilement
appeler p o u r entendre leurs confessions.
V. Si, p o u r la paix de son â m e ou pour un plus g r a n d progrès
d a n s les voies de Dieu, quelque Religieuse d e m a n d e un confesseur spécial, ou directeur spirituel, l'Ordinaire le lui accordera sans difficulté;
mais il veillera à ce que cette concession n ' e n t r a î n e p a s d'abus et il
écartera avec sagesse et prudence ceux qui se présenteraient, tout en
s a u v e g a r d a n t la liberté de conscience.
VI. Si la maison des Religieuses est soumise à l'Ordinaire du lieu,
c'est celui-ci qui choisit les confesseurs ordinaires et extraordinaires;
q u e si elle est soumise à un Supérieur Régulier, celui-ci devra proposer
les prêtres p o u r l'office de confesseur à l'Ordinaire du lieu, à qui
a p p a r t i e n t de donner le pouvoir d'entendre les confessions.
VIL La charge de confesseur ordinaire, ou extraordinaire, ou spécial,
p e u t être confiée soit à des prêtres du clergé séculier, soit à des prêtres
du clergé régulier, avec la permission de leur s u p é r i e u r ; p o u r v u toutefois, dans les deux cas, qu'ils n'aient au for externe a u c u n pouvoir
s u r ces Religieuses.
VIII. Que ces confesseurs, qui devront avoir q u a r a n t e a n s révolus,
se distinguent par l'intégrité de leur vie et par leur p r u d e n c e ; néanmoins,
l'Ordinaire pourra, p o u r un motif légitime et sous sa responsabilité,
choisir des prêtres plus j e u n e s , p o u r v u qu'ils aient à un h a u t degré
les vertus indiquées.
IX. Un confesseur ordinaire ne peut être désigné comme confesseur
extraordinaire, ni, en dehors des cas é n u m é r é s à l'article II, être de
n o u v e a u choisi comme ordinaire dans la m ê m e c o m m u n a u t é , a v a n t
u n e a n n é e révolue après l'expiration de sa charge. Le confesseur extraordinaire peut être choisi immédiatement comme ordinaire.
X. T o u s les confesseurs, soit de Moniales, soit de Sœurs, se garder o n t bien de s'immiscer dans le gouvernement soit extérieur soit intérieur de la c o m m u n a u t é .
X I . Si u n e Religieuse d e m a n d e un confesseur extraordinaire, aucune
Supérieure n ' a le droit d'en rechercher le motif, ni par elle-même, ni
p a r d'autres, ni directement, ni indirectement; elle ne peut s'opposer,
ni par les paroles ni p a r les actes, à cette demande, et ne doit eh
a u c u n e manière témoigner qu'elle en éprouve de la peine. Au cas où
161
S. Congregatio de Religiosis.
elle agirait ainsi, que son Ordinaire propre lui adresse u n e monition,
et si elle venait à retomber d a n s cette faute, il la déposera, après avoir
a u p a r a v a n t pris conseil de la S. Congrégation des Religieux.
XIÍ. Que les Religieuses ne parient j a m a i s entre elles des confessions de leurs c o m p a g n e s ; qu'elles ne se p e r m e t t e n t pas de critiquer
celles qui se confessent à un autre que le confesseur désigné; a u t r e ment, qu'elles soient punies par leur Supérieure ou par l'Ordinaire.
XIII. Si les confesseurs spéciaux appelés d a n s le monastère ou d a n s
la maison religieuse, constataient q u ' a u c u n juste motif de nécessité ou
d'utilité spirituelle ne légitime la démarche des Religieuses, ils les congédieront avec prudence. On avertit aussi les Religieuses de n'user de
cette permission de demander un confesseur spécial, que pour le bien
spirituel et le plus g r a n d progrès d a n s les vertus religieuses, faisant
abstraction de toute considération humaine.
XIV. Les Moniales ou les Sœurs qui pour u n e raison quelconque
se trouvent h o r s de leur couvent, peuvent dans n'importe quelle église
ou oratoire, même semi-public, se confesser à tout prêtre approuvé p o u r
l'un et l'autre sexe. La Supérieure ne peut ni l'empêcher, ni faire sur
ce point aucune enquête, même indirecte, et les Religieuses ne sont p a s
t e n u e s de lui en parler.
XV. En cas de maladie grave, bien qu'il n'y ait p a s danger de mort,
les Moniales et toutes Religieuses peuvent appeler n'importe quel prêtre
a p p r o u v é , et, t a n t q u e dure la gravité de leur état, se confesser à lui
aussi souvent qu'elles le voudront.
XVI. Ce Décret devra être observé par toutes les Congrégations religieuses de femmes, t a n t à vœux solennels q u ' à v œ u x simples, par les
Oblates et les a u t r e s pieuses c o m m u n a u t é s qui ne sont liées par a u c u n
vœu, ne fussent-elles que des Instituts diocésains. Il oblige aussi les
C o m m u n a u t é s soumises à un Prélat régulier, et si celui-ci ne veille p a s
à l'exacte observance de ce Décret, l'Évêque ou l'Ordinaire du lieu y
pourvoira comme délégué du Siège Apostolique.
XVII. Ce Décret sera ajouté a u x Règles et Constitutions de chaque
famille religieuse, et lu publiquement en langue vulgaire au Chapitre de
t o u t e s les Religieuses u n e fois p a r an.
C'est pourquoi les éminentissimes P P . Cardinaux de la S. Congrégation des Religieux, ayant donné leur suffrage d a n s l'assemblée plénière t e n u e au Vatican le 31 janvier 1913, notre T. S. P è r e le P a p e
Pie X, s u r le r a p p o r t du Secrétaire soussigné, a daigné approuver et
confirmer entièrement ce Décret, prescrivant de le publier, et o r d o n n a n t
à tous les intéressés de l'observer fidèlement à l'avenir.
ACTA, vol. T, n. 6. — 16-4-913.
"
lî
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
im
Nonobstant toutes choses contraires, m ê m e dignes de mention spéciale et particulière.
Donné à R o m e , de la Secrétairerie de la S. Congrégation des Religieux, le 3 février 1913.
Fr.
J.
C.
CARD. VIVES,
Préfet.
L. * S.
f D o n a t u s , Arch. d ' É p h è s e , Secrétaire.
S. CONGREGATIO RITUUM
PARISIEN.
BEATIFICATIONIS
DUBOUCHÉ,
ET
CANONIZATIONIS
FUNDATRICIS
VEN.
SERVAE
CONGREGATIONIS
DEI
SORORUM
MARIAE
AB
TERESIAE
ADORATIONE
REPARATRICE.
Montis Albani, die 2 maii anni 1809, ex honestis coniugibus orta
est Theodolinda Dubouché. Anno 1816, in domo educationis et doctrin a e nobilium puellarum Aurelianensis civitatis, litteris bonisque a r t i b u s
ac moribus instituenda collocatur. Triennio exacto in paternam d o m u m
revocata, ob frequentes conversationes cum extraneis,; spectaculis aliisque m u n d a n i s vanitatibus aliquantulum indulsit. Verum gravi m o r b o
afflicta, q u u m convaluisset, tutum animae §uae asylum penes Carmelit a n a m familiam habere sategit. Anno 1848, q u u m ob Gallicas rei publicae perturbationes, ibi degere n o n posset, in saeculo m a n e n s , piam associationem puellarum precibus, praecipue coram sanctissimo S a c r a m e n t o ,
aliisque expiationis operibus intentam collegit, ad iniurias Deo inlatas
r e p a r a n d a s . Paulo post, hoc incoeptum op.us perficiendo, religiosam instituit Sororum familiam cui n o m e n ab Adoratione Reparatrice indidit, ab
apostolica Sede die 15 iulii anni 1865 recognitam et a p p r o b a t a m , in qua,
m u t a t o nomine, Maria Teresia n u n c u p a t a est. Ibi iugiter perseverans,
a n n o 1863 mense iulio, letali m o r b o vexata, eoque ingravescente Ecclesiae sacramentis refecta ac roborata, die 30 augusti, inter dilectas filias
ac sorores pie obiit. Virtutum opinio q u a m Dei F a m u l a vivens sibi
acquisierat, post eius obitum magis in dies invalescens, archiepiscopali
S. Congregatio Bituum.
163
Curiae Parisiensi causam dedit, ut super ea Inquisitio Ordinaria Informativa conficeretur. Hisce actis processualibus expletis et ad sacram
Rituum Congregationem delatis, servato iuris o r d i n e , q u u m , peracta
revisione scriptorum ipsius Dei F a m u l a e , nihil obstet q u o m i n u s ad
ulteriora procedi possit, instante R. P. D. Raphaele M. Virili, episcopo
tit. Troadensi, huius Causae postulatore, attentis obsequentibus litteris
de eiusmodi Causa introducenda ad beatissimum P a t r e m P i u m X missis
ab augustis I m p e r a t o r u m a u t R e g u m familiis; enixisque postulationibus q u o r u n d a m E m o r u m S. R. E. Cardinalium, complurium R m o r u m
Sacrorum Antistitum, ex u t r o q u e clero, aliorumque virorum ecclesiastica
vel civili dignitate praestantium, necnon c o m m u n i t a t u m religiosarum
u n a cum Sorore Teresia Maria a S. Corde Iesu, moderatrice generali
Sororum ab Adoratione Reparatrice, E m u s ac Rinus D n u s cardinalis
Iosephus Calasanctius Vives y Tuto, eiusdem Causae P o n e n s seu Relator,
in Ordinariis sacrorum R i t u u m Congregationis comitiis subsignata die
ad Vaticanum coadunatis, sequens dubium discutiendum proposuit: An
signanda sit Commissio introductionis Causae, in casu et ad effectum
de quo agitur? Et Emi ac Rmi P a t r e s sacris tuendis Ritibus praepositi, post relationem ipsius Emi Ponentis, audito R. P. D. Alexandro
"Verde, S. Fidei Promotore, omnibusque sedulo discussis ac perpensis,
rescribendum censuerunt : Affirmative seu signandam esse Commissionem,
si Sanctissimo placuerit. Die 4 martii 1913.
F a c t a p o s t m o d u m de his sanctissimo Domino nostro Pio P a p a e X
per infrascriptum Cardinalem sacrae Rituum Congregationi Praefectum
relatione, Sanctitas Sua, Rescriptum eiusdem sacrae Congregationis r a t u m
h a b e n s , propria m a n u signare dignata est Commissionem Introductionis
Causae beatificationis et canonizationis Ven. Servae Dei Mariae Teresiae
Dubouché, fundatricis congregationis Sororum ab Adoratione Reparatrice, die 18 martii 1913.
Fr. S.
L.
CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
S.
f P e t r u s La F o n t a i n e , Episc. Charystien., Secretarius.
164
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
SACRA ROMANA ROTA
ARGENT1NEN.
NULLITATIS
MATRIMONII
(WARTHER-VIEKEBSHEIMER).
Pio PP. X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae anno
nono, die 10 iulii 1912, BR. PP. DD. Fridericus Cattani, Ponens, Antonius
Perathoner et Iosephus Alberti, Auditores de turno, in causa Argentinen. Nullitatis matrimonii (instantepro appellatione adversus sententiam Curiae
Argentinensis, diei 13 novembris 1909, defensore matrimonii ex officio) inter
Àemiliam Warther, repraesentatam per
legitimum procuratorem advocatum Ioachim Antonelli-Costaggini, et Fridericum Wiekersheimer, contumacem, interveniente et disceptante in causa vinculi defensore ex officio apud
hoc S. Tribunal; sequentem definitivam tulerunt sententiam.
Aemilia Warther, n a t a die 28 augusti 1878, Daileunden in urbe, q u u m
in loco Bischleim, prope urbem Argentinensem, u n a cum m a t r e mora-*
retur, ibi Fridericum Wiekersheimer novit, virum protestanticae sectae
addictum ac moribus pessimum. Quamvis Aemilia n u l l u m erga eum
foveret amorem, t a m e n propter nimiam s u a e familiae egestatem, suadente m a t r e et sorore, ei se n u p t u r a m promisit, apposita conditione, ut
matrimonium in templo catholico, coram suo parocho, celebraretur; q u o d
ille promisit. Interim ab Aemilia dispensatio ab impedimento mixtae
religionis petitur. Die vero pro civili contractu statuta, vertente a n n o 1899,
Fridericus et Aemilia coram laico magistratu stiterunt, et iuxta legem
adstipulati sunt. Postea a p u d sponsae m a t r e m coenatum eunt, quae
virum apertissime monet, n o n a d h u c posse cum s u a filia coire, quia
m a t r i m o n i u m n o n d u m celebrarunt; q u a r e vir domum suam abiit. Die
postera t a m e n rediit, ut Aemiliam secum duceret. T u n c Aemilia ei in
memoriam revocavit, se velle coram suo parocho m a t r i m o n i u m in
templo catholico celebrare. Fridericus e contra coram suo ministello,
in l u t h e r a n a ecclesia S. Aureliae, illud celebrare p r o p o s u i t ; renuit acerr i m e Aemilia, et ideo u t r i n q u e dissensio exorta est, q u a e toto itinere
perduravit, u s q u e d u m currus Grüneberg pervenit, q u e m locum F r i d e ricus incolebat, ubi nuptiale p r a n d i u m p a r a v e r a t . Aemilia m o e r e n s convivio consedit, adstantibus m a t r e et sorore sua, necnon Friderici consanguineis. At parum cum Friderico est locuta, et p r i u s q u a m convivium ad
S. Romana Rota.
165
finem adduceretur, ipsa e cubiculo discessit, et plorans aiebat, se n u p t a m
Friderico n o n esse. Interim Fridericus, inebriatus, Aemiliam minis impetiit. Quibus t a n d e m visis, mater sponsae, quae a r b i t r a b a t u r et ipsa a d h u c
matrimonium n o n esse celebratum, iussit eam omni pacto secum redire
d o m u m ; at sponsus, ira pessima plenus, minas sponsae intulit, se convivas omnes occisurum si ipsa eum desereret; q u i b u s minis exterritae,
mulieres s p o n s a m m a n e r e suaserunt, non ita t a m e n ut cum ebrio viro
cubaret, sed ut ira eiusdem s e d a r e t u r ; mox, quia infectum m a t r i m o n i u m
p u t a b a t u r , die sequenti, in maternam d o m u m rediret. Sponsa igitur, magis quam oportebat, a marito abhorrere coepit, illamque noctem, fratriae in
cubiculo degit: atque m a n e sequenti ad m a t e r n a m d o m u m rediit. R u r s u s
vero sequenti die, in m a t e r n a domo disputationes innovatae sunt. Mater
enim iterum pertimuit, ne maritus, licet pessimus, in t a n t a d o m u s egestate aufugeret: et insuper ne minor quoque filia, maioris n a t a e scandalum
renovaret (maritum enim ista deseruerat) et futurum contractum sperneret. Quare, quamvis illa obtestaretur passim, nullo se vinculo marito
a d h u c constringi, mater sperare n o n destitit, fore tandem ut pervicacitas
viri vinceretur et hic q u o m o d o c u m q u e ad m a t r i m o n i u m catholico ritu
i n e u n d u m adduceretur. P o s t t r i d u u m igitur, hac suadente spe, viro sese
sponsam concessit. At pro ea spe, q u a m m a t e r conceperat, vinculum catholico ritu firmandi, s u p r e m a m iniuriam filia suscepit. Vix enim post
triduum, ad medicum confugere eam oportuit, qui eam invenit, primo
sane accubitu, pessima tabe a viro contaminatam. Suasit igitur, ut ab
eo discederet et divortium postularet. Morbus pessimus legitima civilibus
iudicibus visa est divortii declarandi ratio, deinde post fere decennium
et p o s t q u a m Aemilia iam cum alio viro se vinculo civili obstrinxerat,
causa ad Curiae episcopalis Argentinen. tribunal delata est, ubi est
p r o n u n t i a t a m : « Matrimonium ab Aemilia W a r t h e r initum cum Fride« rico Wiekersheimer nullum esse et invalidum ex capite defectus con« sensus requisiti ». Cum a u t e m ab ea sententia sacri vinculi adsertor
appellationem de iure interposuerit, n u n c causa ad nostrum venit Tribunal, sub d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in casu.
Ratio dubitandi in hac causa praesertim in eo consistit, quod cum
in Argentinensi dioecesi caput Tametsi, sacri Tridentini Concilii, numq u a m fuerit publicatum, dirimens i m p e d i m e n t u m clandestinitatis inibi
non viget, ita ut contractus, etiam civilis, verum et validum matrimonium
constituere possit. Nec per se validitati officit falsa coniugum suppositio,
quod aliquod exstet impedimentum dirimens, si hic error concomitans
sit, scilicet voluntatem n o n determinet ad c o n t r a h e n d u m , sed eam
168
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
comitetur et, facta ab eo praecisione, idest eo tempestive detecto, actus
nihilominus celebratus fuisset; et insuper, quia inter sponsos copula
intervenit, quae si maritali affectu posita est, iure ipso n a t u r a e matrimonium perficit. At quoad p r i m u m , prae oculis haberi oportet, matrimonium, utpote contractum, m u t u o consensu effici. Omnis enim contractus in t a n t u m valet, in q u a n t u m contrahentes se obligare voluerunt.
Ideo doctores in hoc omnes conveniunt, quod, si contrahentes matrimonium, vel etiam u n a pars, in locis ubi clandestinitatis dirimens imped i m e n t u m non viget, n o n aliud in matrimonio civili facere voluerunt
q u a m civilem caeremoniam, christianum m a t r i m o n i u m nullimode contrahatur. Etsi autem inibi h a e c civilis caeremonia praesumptionem in
favorem veri matrimonii constituat, praesumptio ista iuris t a n t u m est,
et ideo contrariam admittit probationem. Cum haec in comperto apud
omnes doctores sint, u n u m vel a l t e r u m textum ex eis decerptum adducere sufficiat. Ita e x . g r . D'Annibale: « . . . Q u a m o b r e m , si ubi matrimo« n i u m valide contrahitur sine parocho et testibus, sponsi civile matri« m o n i u m contrahant, et alter ex eis intendat civilem dumtaxat., ritum
« peragere (quod est p r a e s u m e n d u m , quia m a t r i m o n i u m graviter illi—
<< citum foret) hoc ne intelligi quidem potest » (Summ. Th. Mor., vol. III,
De Matrim., n. 443,1). Item G a s p a r r i : « . . . error circa validitatem m a t r i « monii verificatur si u t r a q u e vel alterutra p a r s p u t a t obstare aliquod
« impedimentum dirimens, et m a t r i m o n i u m esse irritum, d u m nullum
« obstat impedimentum, et matrimonium per se v a l e t . . . Si contrahens
« intendit, q u a n t u m in se est, v e r u m matrimonium, consensus a d e s t . , .
« si n o n intendit verum matrimonium, sed potius concubinatum, cae« r e m o n i a m mere civilem, sponsalia, etc., consensus deest, et ideo matri« m o n i u m est n u l l u m , etsi impedimentum dirimens fuerit putativum
« t a n t u m » (T. C, De Matrim., vol. I l , 904-906). E a d e m h a b e t W e r n z :
« Si sponsi catholici cum acatholicis baptizatis contrahentes alicubi legi
« Ne temere (nec Tridentinae) non sunt adstricti, in mere civili matri« monii celebratione, etsi illicitum, t a m e n validum ineunt matrimonium,
« d u m m o d o intentionem h a b e a n t vere contrahendi matrimonium, neque
« aliud obstet impedimentum canonicum; at si civilem t a n t u m velint
« performare caeremoniam, quam ex ipsorum intentione sequatur in
« ecclesia coram ministro cultus, verus contractus matrimonialis religiose
« celebratus, omni valore caret matrimonium civile. Quare in his locis
« talia matrimonia civilia n e q u a q u a m valida s u n t propter formam legemque
« civilem servatam, neque absolute et simpliciter, sed cum clausula: Dum« modo constet de mutuo eorum consensu (cfr. S. C. Inq., 6 sept. 1876) i. e.
« coniugum ad tramites antiqui iuris Decretalium » (Ius. Decret., tit. IV,
?
S. Romana Rota.
167
tit. 3, n. 207). Et alio in loco: « Denique error iuris de valore matrimonii
« haberi potest, si u n u s vel u t e r q u e sponsus falso existimat suis nuptiis
« v a l i d e celebrandis obstare impedimentum dirimens. Quo in casu si
« partes contrahentes consensum praestare volunt q u a n t u m possunt
« ( u t communiter p r a e s u m i t u r ) , matrimonium est validum; secus, si
« solummodo i n t e n d u n t concubinatum vel m e r a m caeremoniam civilem,
« indubitanter est n u l l u m et irritum. Nam, in priore suppositione, verus
« adest consensus, cuius efficaciae obiective impedimentum non obstat,
« in altera consensus in verum matrimonium plane deest » (Ibi, tit. IV,
n. 228 in fine). Nec dicendum, contrahentes, si assensum ad verum
m a t r i m o n i u m n o n praebuerint, mendacium dixisse, quia verbis a magistratu civili prolatis assensi sunt, quae matrimonium significabant.
« Nam (ut bene notat Rosset I. C, n. 231 et seq., cum Secretario S. C. G.
« in Disceptat., a n n o 1879) verba et signa, quae sic coacti compelluntur
« adhibere, directa s u n t ad significandum obsequium erga legem civilem
« et ad satisfaciendum eius praecepto, ut matrimonium verum, iam con« t r a c t u m vel deinde c o n t r a h e n d u m , n o n debitis privetur civilibus effe« ctibus. Talis significatio verborum ac signorum determinatur, sive ex
« sensu Ecclesiae, iuxta cuius leges i n t e n d u n t contrahere, sive ex com« muni fidelium u s u et opinione, sive ex n a t u r a actus, prout licite fieri
« potest. Quapropter n o n sunt idonea ad naturaliter significandum con« s e n s u m i n t e r n u m contrahendi de praesenti, quia, urgente necessitate,
« ad alium finem t e n d u n t ac recte in eo consistunt, quoad eos etiam, sane
« plurimos, qui nullum t u n c m a t r i m o n i u m peragere volunt » (Cf. quoque
S. C. G. in c. Olmucen., 7 ianuarii 1899; Leitner I. G., p. 123, 632 sq.).
Doctrinis, q u a s s u p r a retulimus, minime contradicit Instructio S. G. de
Prop. Fide ad vicar. apost. Gonstantinopolitanum, 1 oct. 1785; ibi enim
dicitur, valida esse matrimonia christianorum coram iudice turcico celeb r a t a , si contrahentes, quamvis reputent hoc n o n sufficere validitati matrimonii, t a m e n si scirent sufficientiam h u i u s sui actus ad effectum ineundi
v e r u m coniugium, omnino vellent hoc inire. Etenim uti Instructio h a b e t :
« . . . s e c o n d o le circostanze del caso proposto, n o n può dubitarsi del
« vero, legittimo, interno e reciproco consenso dei contraenti ».
Investiganda igitur est in singulis casibus contrahentium voluntas,
a q u a tota quaestio validitatis matrimonii p e n d e t ; ideo attente inspiciantur oportet omnes t u m loci, tum temporis, tum p e r s o n a r u m circumstantiae, quia, ut bene ait Gasparri (1.
n. 906), magis hic de facto
q u a m de iure agitur. In primis uti certum h a b e n d u m est, q u o d ignor a n t i a q u a e non t a n t u m concomitánter se h a b e t ad actum, sed se h a b e t
causaliter ad id quod fit, omnino tollit voluntarium, quia cum voluntas
168
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
sit facultas caeca, ab intellectu dependet, u n d e effatum: nil volitum,
quin praecognitum. Quae doctrina a iure r o m a n o consecrata est ; ubi
h a b e t u r : * In id autem quod ignoratur, nec ullus actus nec consensus
« ullus tendere potest » (L. non idcirco 4 Cod. de Iur. et fact. ignorantia). Si igitur prudenter iudicare p o s s u m u s , Aemiliam nullimode scivisse
coram laico magistratu se verum m a t r i m o n i u m posse celebrare, hoc
infectum esse merito suspicari debemus. Quod a u t e m illa revera ignoraverit, p r i m u m colligere p o s s u m u s a communi in his regionibus
catholicorum opinione circa m a t r i m o n i a coram iudice laico celebrata.
Etenim in tota Germania a catholicis civile coniugium pro m e r a t a n t u m
caeremonia habetur, q u a e coram Deo et Ecclesia nullatenus v e r u m
m a t r i m o n i u m efficit (Archiv. F. R. Kirchenrecht, vol. 33, pag. 192 sq.). Ad
h a n c sane opinionem efformandam n o n p a r u m contribuerunt instructiones episcoporum illius regionis, qui, ad praecavenda mala quae a
civili matrimonio oriri possunt, solliciti fuerunt ad fideles suos inonendos, civile coniugium esse institutionem reipublicae, quae parit t a n t u m
effectus civiles ; proindeque a fidelibus n u n q u a m ipsum esse h a b e n d u m
ut validum et v e r u m m a t r i m o n i u m (Cfr. Instructiones episcopi Vratislavien., archiepiscopi Colonien., et Card. Kopp archiepiscopi Breslavien.,
citat, in sententia Argentinen. coram Heiner, Acta Apostolicae Sedis,
31 maii 1912). Quin imo haec doctrina t r a d i t u r et docetur per t o t a m Germ a n i a m , ipsa r o m a n a ecclesia a d p r o b a n t e . Nam in catechismis Germanicis, interrogationi « Quomodo contrahitur m a t r i m o n i u m ? » respondet u r : « Solum coram parocho et testibus », etc. H. S. O. in Colonien,
coram Heiner (mense maio 1910) admisit « concludi posse saltem in Ger« mania m a x i m a ex parte catholicos, cum m a t r i m o n i u m civile ineant,
« m e r a m caeremoniam, n o n v e r u m m a t r i m o n i u m intendere, consen« s u m q u e maritalem in actu civili n o n dare ». Et iterum in sententia
Argentinen. (23 februarii 1912) : « Opinio... catholicorum in Germania
« de matrimonio civili de facto est talis, ut in communi eius invali« ditas p r a e s u m e n d a sit, praesertim si in viris catholicis alia indicia et
« probationes, v. g. i u r a m e n t u m , accedant, q u i b u s illa praesumptio con« firmetur ». E a d e m opinio, quae est a p u d Germaniae catholicos, erat
etiam t u m Aemiliae, t u m eius matris. Iam in libello accusatorio Aemilia
e n a r r a v i t : « Je n'avais p a s l'intention de contracter un mariage valide
« p a r un simple mariage civil, parce que je considère u n i q u e m e n t un
« mariage valide devant Dieu, lors qu'il est contracté à l'Église. Du
« r e s t e , Frédéric Wiekersheimer m'avait promis a v a n t le mariage, de
« faire bénir n o t r e mariage à l'église catholique; mais, peu a v a n t le
« mariage civil, il exigea que de mon côté je consentisse à n o u s marier
S. Romana Rota.
169
« aú temple protestant, ee que je refusai a b s o l u m e n t ». Et iudici interroganti ipsa, sub iuramenti fide, respondit : « Je ne savais a b s o l u m e n t
« p a s ce que c'était se marier. Je croyais qu'après je p o u r r a i s r e t o u r n e r
« a u p r è s de ma mère. J'étais bien impertinente, il est vrai, mais en
« cette matière, ignorante ». Cum a u t e m iudex sciscitaretur: « Vous
« êtes vous regardée validement mariée devant Dieu et d e v a n t l'Eglise,
« a p r è s avoir prononcé votre " o u i , , à la m a i r i e ? » , ipsa ait:. « Non,
« a b s o l u m e n t non, et je p e n s a i s que je n'ai été d a n s a u c u n e église,
« donc je ne suis pas mariée. Je ne savais p a s qu'on pouvait avoir t a n t
« de difficultés, sans cela, je ne me serais p a s mariée u n e seconde
« fois ». H a n c falsam opinionem Aemilia certe a s u a m a t r e accepit,
quae pariter caeremoniam civilem n u n q u a m a p u d catholicos v e r u m
m a t r i m o n i u m esse arbitrabatur. Hoc clare eruitur ex verbis q u a e ipsa
Friderico Wiekersheimer dixit, in vespere ipso quo civile coniugium
celebratum est: « Notre mère (testatur Regina Rohrbach, Aemiliae soror)
« a v a n t le mariage civil, ce vendredi soir, dit à Wiekersheimer, en pré« sence d'autres p e r s o n n e s et d'Emilie : " Tu sais que tu ne peux p a s
« passer cette nuit ici, car, chez n o u s , on se croit marié seulement après
« qu'on a été à l'église „ ». Item testatur Aemilia: « Ma mère tenait abso« l u m e n t à ce q u e ¿ « D U S n o u s fassions marier à l'église catholique ».
Deinde: « Ma mère, au m o m e n t que je quittai Bischleim » (quando scilicet Fridericus dixit Aemiliae se sistere parocho catholico nolle, sed
suo l u t h e r a n o ministro) « me dit: " F a i s - t o i seulement conduire au Grü« neberg, pour que n o u s n'ayons p a s dépensé notre argent en vain. Le
« soir n o u s r e n t r e r o n s de nouveau „ ». At Aemilia n o n solum contrahere
se posse verum matrimonium coram iudice laico nesciebat, imo pro certo
h a b e b a t illud nullimode contraxisse, q u o d revera suadet eam noluisse.
Hoc ipsa testatur iudici, qui ab ea quaesivit: « Avez-vous dit à quel« q u ' u n que par le mariage civil vous ne vous regardiez p a s mariée
« v a l i d e m e n t ? et à q u i ? » . Ait enim: « J e l'ai dit p a r t o u t ainsi, à la
« m a i s o n , à la table, en présence de ma soeur, de ma mère et de m o n
« beau-frère. Car je disais à ma s o e u r : " Je puis me marier à l'église,
« mais tu ne le peux pas „. Ma soeur, en effet, s'était séparée de son
« mari, avec lequel elle s'était mariée à l'église. Je l'ai encore dit à'
« d'autres, à chaque occasion, mais je ne sais plus précisément à
« q u i » . Aemiliam vero existimasse validum coram laico magistratu nullimode se posse contrahere m a t r i m o n i u m et ideo noluisse, manifestius
apparet ex h i s quae, sive ante, sive post civile coniugium, inter sponsos evenerunt. Ideo ante civilem caeremoniam, pluries sponsi circa
m a t r i m o n i u m religiosum inter sese contenderunt, at de caeremonia
170
Acta, Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
civili n u n q u a m . Ergo dicendum est quod illud, n o n istam, utpote verum
m a t r i m o n i u m existimarent. Item post civilem caeremoniam contendere
perrexerunt, eo quia Aemilia coram suo parocho sistere volebat, Fridericus a u t e m coram suo ministello. Haec n o n modo Aemilia, sed testes
u n a voce affirmant, scilicet Ludovicus Rohrbach, Aemiliae levir, et Regina,
Ludovici coniux Aemiliaeque soror, u t e r q u e de scientia p r o p r i a ; Hugo
d'Alheimer, eiusque u x o r Iosepha Fritz, iuxta ea quae a u d i e r u n t ab
ipsa Aemilia, tempore t a m e n non suspecto. Fridericus reapse ante matrim o n i u m Aemiliae promiserat, se illud coram parocho catholico celebrat u r u m . En quomodo ipsa h a n c rem e n a r r a t : « T o u t d'abord, Wiekershei« mer m'avait promis de n o u s marier à l'église catholique, m a i s cela
« lui paraissait trop long, à cause de la dispense. Je lui disais : " Si tu
« ne vas p a s à l'église catholique, je ne vais n o n plus au temple pro« testant „. Trois j o u r s avant le mariage, il commença à hésiter, parce
« que cela durait trop longtemps. Le curé catholique de Bischleim
« disait qu'il ne pouvait p a s aller plus vite...
« Vendredi soir, le j o u r du mariage civil, Wiekersheimer m ' a n n o n ç a
« que n o u s n o u s marierions au temple p r o t e s t a n t de Sainte-Aurélie. Il
« prononça ces paroles : " Parce que ton calotin ne voulait p a s te
« marier, nous irons à notre curé „ ... Je r é p o n d i s ; " Je n'y vais p a s „.
« Le lendemain, samedi matin, il vint p o u r me chercher. Je n'étais p a s
« encore habillée; de dégoût je déchirai le voile. En route, il me pria
« toujours d'aller avec lui au temple Ste-Aurélie. Je ne voulais rien en
« savoir, et lui dis : " Si la voiture s'arrêtait devant Ste-Aurélie, je me
« sauverai „. Ainsi n o u s p a s s â m e s devant Ste-Aurélie ». Haec q u o q u e a
Ludovico R o h r b a c h , eius leviro, et a Regina, Aemiliae sorore, confirm a n t u r . Ille enim iudici interroganti « P o u r q u o i n'ait-elle p a s été mariée
« à l'église? », respondit: « Le mariage civil eut lieu vendredi à 6 h. du
« soir, à Bischleim. De là Emilie r e t o u r n a chez sa mère, lui chez ses
« p a r e n t s . Le lendemain matin, la voiture prit chaque partie d a n s sa
« demeure respective. Vendredi soir après le mariage civil, Emilie me dit
« que le lendemain elle serait cherchée p o u r être conduite et mariée à
« l'église catholique. Nous devions n o u s trouver chez Vogel aubergiste à
« l'angle de la Weifsturmstrasse. Je r e m a r q u a i là que entre les mariés il
« s'était produit un différend, qu'ils ne s'entendaient pas, mais je ne m'en
« occupais nullement. Après, notre voiture me conduisit avec ma femme
« au Grüneberg ». Sed clarius Regina: « ... eile (Aemilia) vint un j o u r et
« me dit qu'elle ne voulait plus de lui. Je lui fis la r e m a r q u e que s'il
« n e voulait pas se marier à l'église catholique, elle devait le lâcher.
« Elle revint après et me dit : " Reine, m a i n t e n a n t il veut se marier à
S. Bomana Bota.
171
« l'église catholique „ ». Et p o s t e a : « Vendredi soir, après le mariage
« civil, les deux fiancés ont soupe chez notre mère. Wiekersheimer, qui
« huit j o u r s a u p a r a v a n t avait promis de se marier à l'église catholique,
« déclara qu'il se marierait le lendemain à l'église catholique de Bisch« leim... Samedi matin, j ' é t a i s encore chez ma mère. Wiekersheimer vint
« alors p o u r chercher Emilie, et il dit: " Nous allons m a i n t e n a n t à
« l'église protestante, mes p a r e n t s le désirent „. Emilie r é p o n d i t : " N o n ,
« n o u s irons à l'église c a t h o l i q u e , , . . . Et moi je dis à Wiekersheimer:
« " Tu as promis de te marier à l'église catholique „. Emilie déclara que
« si Wiekersheimer n'allait p a s à l'église catholique, elle, de son côté, ne
« se marierait pas à l'église protestante ».
P o s t q u a m ergo Fridericus fidem Aemiliae datam, matrimonii in
templo catholico celebrandi, prodidit, dissensiones atque rixae inter eos
exortae sunt, ut modo ex n a r r a t i o n e testium Ludovici et Reginae audivim u s , quae postea magis magisque creverunt in ipso n u p t i a r u m convivio.
Cum iudex ab Aemilia quaesivisset, « Gomment avez-vous passé le j o u r
« des noces? », en quomodo ea r e s p o n d i t : « À table je ne m'entretenais
« pas avec lui. Je lui parlais peu. Je restai à table j u s q u ' à la fin du repas,
« j u s q u ' à ce que la querelle commençant au sujet de limonade et de r h u m ,
« je sortis. D'Alheimer vint tout à coup d a n s la cour et me dit, que je ne
« devais pas-rentrer, que Wiekersheimer me tuerait. J'entrai, néanmoins.
« Je voulais aussi rentrer avec ma mère à la maison. Wiekersheimer
« menaça que si je le quittais, il tirerait sur toute l'assistance. Sur quoi
« ma mère me dit de rester. Je passais la nuit chez sa sœur Sophie,
« dans la chambre de devant. Le lendemain je me rendis avec lui en
« voiture à Bischleim, où n o u s restâmes environ 3 jours. C'est seule« m e n t lundi que je couchai avec lui, cela environ 3 jours. De là, je me
« rendis avec lui d a n s la Itadelgasse, où j ' a v a i s pris un logement garni.
« D'ici environ 3 j o u r s après, sur le conseil du médecin, je le quittai
« pour r é t o u r n e r à la maison chez ma mère ». Quae ab eius sororis
testimonio confirmantur: « Le j o u r après le mariage civil, samedi, pen« dant le repas de noces, après qu'elle eut à peine mangé un p e u de
« soupe et de viande, elle se leva de table et se mit à pleurer. Et q u a n d
« elle revint, elle me dit: " C e n'est p a s un mariage: je ne suis pas
« mariée, parce que je n'ai p a s été à l'église catholique. „ Elle dit la m ê m e
« chose déjà samedi matin, avant de 'quitter la maison de la mère, depuis
« e l l e me l ' a souvent répété, même p e n d a n t le peu de temps q u e les
« deux demeurèrent ensemble ». T a n d e m quamvis Aemilia se Friderici
uxorem non reputaret, e u m q u e minime amaret, cum illo tamen, triduo
post, ex suasione matris, ad h a b i t a n d u m ivit. En quomodo ipsa rem
172
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
e n a r r a t : « Ma mère m'y engageait, parce qu'elle ne voulait pas avoir
« u n e seconde fois la douleur, que moi, comme m o n autre sœur, je me
« sauve de m o n mari. Même si je n'étais p a s tombée malade, je ne
« serais p a s restée. Je serais peut-être restée un peu plus longtemps. Ma
« m è r e insistait à ce que je devais faire un essai avec m o n m a r i ; on
« p o u r r a i t avancer a p r è s » . Iudex autem eam interrogavit: «Avez-vous
« a c c o m p l i l'acte c o n j u g a l ? » , elle r e p o n d i t : « Oui, j ' é t a i s bien forcée
« de le faire ». At neque ex hoc altero capite m a t r i m o n i u m exstare dicendum est. Scilicet p u t a n d u m non est, Aemilia m deinde per copulam affectu
maritali positam, sanavisse ex parte sua defectum consensus et ideo
m a t r i m o n i u m instaurasse, non t a n t u m quia hoc fieri posse illa nesciebat,
sed praecipue quia hoc facere absolute n o l e b a t : et ideo, etiam q u a n d o
cum Friderico habitabat, dicere perrexit, se n o n esse veram Friderici
uxorem, quia coram proprio parocho n o n nupserat. Hoc t e s t a n t u r
(praeter Reginam eius sororem, ut s u p r a vidimus in ultimis verbis ex
eius testimonio relatis) coniuges Hugo D'Alheimer et Iosepha Fritz, cum
quibus Aemilia loquebatur, d u m a d h u c cum Friderico morabatur, et
ideo t e m p o r e n o n suspecto. Hugo iudici interroganti, « Vous a-t-elle dit
« qu'elle était mariée seulement civilement, et qu'elle ne considérait p a s
« ce mariage comme valide et indissoluble devant Dieu? » respondit :
« Oui, elle a d i t cela; c'est p o u r cela qu'ils n'ont p a s été mariés catho« liquement, parce que le mari voulait du mariage protestant, et elle
« du mariage catholique. J'ai entendu cela plusieurs fois ». Item Iosepha
Fritz eidem interrogationi respondit: « Elle me le disait souvent et après
« le mariage qu'elle n'était p a s mariée. Elle me le disait souvent et après
« le mariage civil et cela parce qu'elle n'était p a s mariée à l'église
« catholique ». Expressius a u t e m ipsa Aemilia iudici, qui ab ea quaesivit, « Ne seriez-vous p a s restée avec Wiekersheimer, s'il vous avait
« traitée d i g n e m e n t ? », respondit: « Malgré cela, non. Je ne voulais pas
« de lui. Q u a n d même ma mère ne m ' e û t p a s cherchée, je l'aurais
« q u i t t é » . Et i t e r u m : « P o u r q u o i , le premier soir, n'avez-vous p a s coha« bité avec Wiekersheimer? Pourquoi êtes-vous allée après chez-lui? »,
et ipsa: « P a r c e que je ne l'aimais pas. Rien ne m'intéressait, après je
« me rendis chez Wiekersheimer sur les engagements de ma mère ».
Concludendum igitur, copulam affectu maritali non fuisse ab Aemilia
positam, et ideo n o n effecisse verum m a t r i m o n i u m , iuxta illud: « Con« sensus, non concubitus, m a t r i m o n i u m efficit ».
Quibus o m n i b u s consideratis et sedulo perpensis. Christi n o m i n e
invocato, Nos infrascripti Auditores, pro tribunali sedentes et solum
S. Bomana Bota.
173
Deum p r a e oculis habentes, decernimus, declaramus et s e n t e n t i a m u s :
Constare de nullitate matrimonii inter Aemiliam
Warther et Fridericum
Wiekersheimer ob defectum consensus; et sic proposito dubio respondemus.
Ita p r o n u n c i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris tri.
b u n a l i u m f a d quos spectat, ut exsecutioni m a n d e n t h a n c n o s t r a m definitivam s e n t e n t i a m , et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m
ss. canonum, et praesertim cap. 3, sess. XXV, de reform., Conc. Trid.,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis efficàcia et
o p p o r t u n a pro r e r u m adiunctis extitura sint.
Romae, 22 iulii 1912.
Fridericus Cattani, Tonern.
Antonius Perathoner.
Iosephus Alberti.
Sac. Tani, Not. S. B.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S. CONGREGAZIONE D E I R I T I .
CONGREGAZIONE ORDINARIA PARTICOLARE.
Il giorno 1 aprile 1913, nel palazzo apostolico Vaticano fu tenuta la
Congregazione Ordinaria Particolare dei sacri Riti, nella quale furono sottoposte al giudizio degli Emi e Rmi signori Cardinali componenti la medesima,
le seguenti Cause:
I Intorno alla validità dei Processi Apostolici ed Ordinari costruiti
per la Causa di beatificazione o dichiarazione di martirio dei Venerabili Servi
di Dio Apollinare de Almeida, vescovo di Nicea, Giacinto Franceschi, Francesco
Rodríguez, Abramo de Georgiis, Gaspare Paez, Giovanni Pereira, Ludovico
Caldeira, Brunone Bruni e Gundislavo Sylveira, sacerdoti della Compagnia
di Gesù.
O
2° Intorno alla validità dei Processi Apostolici ed Ordinari costruiti
nella Curia di Brescia per la Causa di beatificazione e canonizzazione della
174
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Venerabile Serva di Dio Vincenza Gerosa, confondatrice dell'Istituto delle
Suore della Carità in Luere, diocesi di Brescia.
3° Intorno alla validità ed al rilievo del Processo Apostolico costurito
nella Curia di Parigi sopra la fama della santità di vita, delle virtù e dei
miracoli in genere del Venerabile Servo di Dio Pietro Giuliano Eymard, sacerdote fondatore della Congregazione dei Sacerdoti e delle Ancelle del santissimo Sacramento.
4° Finalmente intorno al culto in ossequio ai Decreti di Urbano VIII,
non mai prestato al Venerabile Servo di Dio Benvenuto Bambozzi, sacerdote
professo dell'Ordine dei Frati Minori Conventuali.
CONGREGAZIONE ANTTPREP ARATORI A.
Il giorno 15 aprile 1913, presso l'Emo e Rmo signor cardinale Domenico
Ferrata, Ponente della Causa di canonizzazione della Beata Giovanna d'Are,
vergine, detta la Pulcella d'Orléans, fu tenuta la Congregazione dei sacri Riti
Antipreparatoria nella quale i Rmi Prelati Officiali ed i RR. Consultori teologi
hanno discusso e dato il loro voto intorno a tre miracoli che si assicurano
da Dio operati per intercessione della Beata medesima, i quali vengono proposti per la sua Canonizzazione.
S E G R E T E R I A D I STATO.
NOMINE.
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
7 aprile 1913. — L'Emo signor cardinale Basilio Pompilj, Vicario generale di Sua Santità.
— L' Eiño signor cardinale Domenico Ferrata, Arciprete della patriarcale
arcibasilica Lateranense.
11 aprile. — Gli Emi signori cardinali Basilio Pompilj e Guglielmo van
Rossum, membri della suprema sacra Congregazione del S. Uffizio.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare.
Assistente al Soglio Pontificio :
28 marzo 1913. — Mons. Antonio Maria Jannotta, vescovo di Aquino,
Sora e Pontecorvo.
Diarium Romanae Curiae.
175
Protonotarii apostolici ad instar participantium :
24 marzo 1913. — Mons. Francesco canonico Cherchi, vicario generale
dell'archidiocesi di Oristano.
16 marzo. — Mons. Carlo de Hackelberg, canonico della metropolitana
di Vienna.
— Mons. Giacomo Kapusta, decano della Cattedrale di Brün.
Prelati Domestici di S. S.:
14 marzo 1913. — Mons. Pietro Carta, canonico della chiesa metropolitana d'Oristano.
30 marzo. — Mons. Carlo Enrico Mackel, della diocesi di Newarck.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di 8. S. :
7
—
—
13
3
7
marzo 1913. — Mons. Michele Anzuoni, della diocesi di Lacedonia.
Mons. Domenico Monaco, della medesima diocesi.
Mons. Luigi Zefelippo, della medesima diocesi.
marzo. — Mons. Giovanni Canonica, dell'archidiocesi di Torino.
aprile. — Mons. Giovanni Battista Leitgeb, della diocesi di Seco via.
aprile. — Mons. Isidro Horta, dell' archidiocesi di Marianna (Brasile).
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
L'Ordine della Milizia Aurata, detto dello Speron d'oro:
3 aprile 1913. — A Sua Altezza serenissima il sig. Alberto Maria Giuseppe Massimiliano Lamoral, principe di Thurn e Taxis e duca di Worth e
Dönanstauf.
La Commenda con placca dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
19 marzo 1913. — Al Sig. Ladislao nobile de Fedorowicz-Jakowski, ciambellano e consigliere aulico nell'Impero Austro-Ungarico.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
19 marzo 1913. — Al Sig. barone Filippo Wambolt d'Umstadt, della
archidiocesi di Vienna.
176
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
26 febbraio 1913. — Al Sig. Enrico van Thiel, della diocesi di Bois-le-Duc.
18 marzo. — Al Sig. prof. Marco Venneri, della diocesi di Cariati.
29 marzo. — Al Sig. Augusto Manfredini, direttore del Credito Centrale
del Lazio.
— Al Sig. Giuseppe Micheletti, incisore di S. S.
NECROLOGIO.
11 aprile 1913. — Mons. Giorgio de Lucchi, vescovo titolare di Emesa
Annus V. - Vol. V.
Die 30 Aprilis 1913.
Num. 7.
ACTA APOSTOLICAE SEDIS
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
EPISTOLAE.
I.
AD V. E. VINCENTIUM CARD. VANNUTELLI, QUEM PARISIOS, UT SAECULARIBUS
SOLLEMNIBUS IN HONOREM FRIDERICI OZANAM HABENDIS PRAESIT,LEGATUM
SUUM MITTIT, SUMMIS LAUDIBUS OZANAM EIUSQUE OPERAM PROSECUTUS.
Venerabilis F r a t e r noster, salutem et apostolicam benedictionem. —
Quod propediem, exeunte saeculo ex quo Antonius Fridericus Ozan a m h a n c lucem aspexit, Societas Vincentiana, ut accepimus, sollemni
commemoratione celebrare virum parat, Nos equidem p r o b a m u s vehementer tale propositum, libentissimeque facturi sumus, ut illa ipsa sollemnia Nostrae dignitatis accessione amplificemus. Etenim cum iustum
a r b i t r a m u r eius o r n a r e n o m e n qui profecto in illustranda et scriptis et
factis salutari virtute fidei catholicae aetatem omnem, h e u n o n ita longam, consumpsit, ut inter praeclaros christianae sapientiae vindices
p o n a t u r ; t u m vero n o l u m u s occasioni deesse, quae datur, testandae
r u r s u s propensissimae voluntatis Nostrae erga illud Opus q u o d conferentiarum dicitur, cuius hic iure primarius conditor habetur. N a m consociatio id genus - q u a e cum ad christianam caritatem tota spectet,
n o m i n e patrocinioque recte utitur Vincentii a Paulo - quis n o n miretur
q u a m brevi tempore q u a n t a q u e cum utilitate communi se u s q u e q u a q u e
p r o p a g a r i t ? Vixdum eius hic noster cum paucis eiusdem animi virtutisque sodalibus semina iecerant, alte radices egit, atque opinione celer i u s t a m q u a m in celsam arborem patulisque diffusam r a m i s excrevit;
ut consentaneum ceteroqui erat ingenio nationis Gallicae, q u a quidem ad
Religionem p r o m o v e n d a m nihil actuosius, a u t uberius. E a d e m q u e n u n c
ACTA, vol. V, n. 7. — 30-4-913.
13
Acta, Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
178
late per t e r r a r u m orbem magno est u s u i n o n solum multitudini egen o r u m , q u i b u s t u m a d h a n c vitam t u m a d aeternam b o n a a d i u m e n t a
suppeditat, verum etiam sociis ipsis, q u o s commode per varia christianae
misericordiae m u n i a ad o m n e m sanctimoniam exercet. Haec reputantibus Nobis satis superque est causae, cur Nos in primis ista particip e m u s sollemnia, optemusque ut h o n o r i b u s h a b e n d i s mentissimo viro
simul operis eius notitia a p u d homines atque studium crescat. Ac s a n e
in t a n t a perturbatione rerum o m n i u m , q u a n t a m vel doctrinarum fallacia
vel cupiditatum licentia creat, optime civili societati consulatur, si,
q u o t q u o t christianam ipsius disciplinam curae habent, Ozanam et magistrum s e q u a n t u r et ducem. Itaque maiora semper a Deo Societati Vincentianae incrementa precanda sunt,* ut saluberrima sui auctoris instituta
longe lateque usque in ultimas oras possit extendere. Iam vero, cum in
generali coetu q u e m a p u d s u m m u m Consilium delecti conferentiarum
habituri sunt Parisiis, velimus esse qui haec animi Nostri sensa exponat,
nullum videmus aptiorem cui hoc m a n d e m u s officii, q u a m illum S. R. E.
Cardinalem, qui vicesimum iam a n n u m Societatis h u i u s a p u d Apostolicam Sedem p a t r o n u m agit, particeps studiorum eius c o e p t o r u m q u e
fautor perdiligens. Quare te, venerabilis F r a t e r Noster, Legatum Nostrum
mittimus, qui, q u a e his litteris tibi significavimus, in eo coetu verbis
Nostris exprimas. Idem generali Consilio ac ceteris, quos u n a convent u r o s diximus, universis etiam, quos Societas Vincentiana vel h a b e t
sodales, vel iuvat pauperes, a t q u e o m n i b u s de clero populoque claris
viris, quicumque ad haec sollemnia h o n e s t a n d a contulerint aliquid, apostolicam benedictionem, auspicem divinorum m u n e r u m , afferes; q u a m
tibi p r i m u m , venerabilis F r a t e r Noster, amantissime impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d sanctum P e t r u m , ipso die sollemni P a s c h a e ,
a n n o M C M X I I I , Pontificatus Nostri decimo.
PIUS PP. X.
II.
A D RR. P P . D D . B E R N A R D U M H E R R E R A R E S T R E P O ARCHIEPISCOPUM B O G O T E N S E M
CETEROSQUE ARCHIEPISCOPOS ET EPISCOPOS REIPUBLICAE COLUMBIANAE,
GRATUS
OB
LITTERAS
PIETATIS
PLENAS,
QUAS COMMUNITER
MISERANT.
Venerabiles F r a t r e s , salutem et apostolicam benedictionem. — Gratias vobis ingentes agimus, ob c o m m u n e s litteras q u a s ex vestro sollemni coetu h a u d pridem ad Nos dedistis: valde enim Nos delectarunt.
Acta Pii PP. X.
179
Siquidem n o n modo declarationem sane illustrem vestrae in Nos pietatis h a b e b a n t , sed etiam q u a e de vestro pastorali studio erat Nobis
opinio, eam praeclare confirmabant. N a m q u e intelleximus omnia vos
efficere diligenter, q u a e populorum vestrorum salus hoc tempore desiderat. Quare g r a t u l a m u r q u o q u e vobis; p e t i m u s q u e a Deo ut vestrae
diligentiae coepta gratiae suae m u n e r i b u s adiuvet et foveat. H a r u m
a u t e m a u s p e x sit apostolica benedictio, q u a m vobis, venerabiles F r a t r e s ,
vestrisque gregibus amantissime impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die xxvi mensis martii
Pontificatus Nostri anno decimo.
MCMXIII,
PIUS PP. X.
III.
AD
R.
P.
D.
GERMANUM
TOLOSANAE
NATIONE
CUPIT
BRETON,
STUDIORUM
ANTISTITEM
UNIVERSITATIS
STUDIORUM, LAUDAT
NUMERUM
ALUMNORUM
DOMUS
PONTIFICIAE,
CATHOLICAE ;
INCREMENTA
GAUDET
DISCIPLINAE
RECTOREM
DE
ORDI-
PHILOSOPHICAE,
AUGERI.
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Quae n u p e r
de ista, q u a m regis, Universitate studiorum Nobis percupientibus renuntiasti, - q u o d vel ad auctoritatem gravitatemque doctorum decurialium
attinet, vel ad sanitatem doctrinarum quae ibi t r a d u n t u r , vel ad disciplinae sanctitatem q u a omnes alumni, clerici maxime, gubernantur, - ea
quidem iam scis pergrata Nobis accidisse. Sed t a m e n visum est Nobis
hasce ad te dare litteras, ex q u i b u s volumus a p p a r e a t magni a Nobis
fieri et operam t u a m in hoc Instituto m o d e r a n d o et episcoporum providentiam in tuendo. Illud a u t e m praecipue g r a t u m est, eos, te suadente,
cogitare de augendis s e c u n d u m vota Nostra magisteriis philosophiae,
scilicet ut hoc graviorum studiorum genus, quo, t a m q u a m fundamento,
n i t u n t u r cetera, recte ac solide constituatur. Superest, ut cum Institutum
optimorum a b u n d e t copia doctorum, floreat etiam n u m e r o , qui quidem
nimis exiguus est, discipulorum: ita enim d e m u m poterit uberes, qui
exspectantur, in c o m m u n e fructus afferre. I d q u e commode fiet, si episcopi patroni s t u d e a n t duos tresve a l u m n o s quotannis singuli istuc
mittere, philosophia sacrisque disciplinis excolendos; quod ut faciant,
Nos equidem valde o p t a m u s . In auspicium vero divinorum m u n e r u m
a t q u e in testimonium singularis benevolentiae Nostrae tibi, dilecte Fili,
venerabilibus F r a t r i b u s q u i b u s istud A t h e n a e u m est curae, o m n i b u s q u e
180
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
eius et magistris et auditoribus, apostolicam benedictionem amantissime
impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die I I mensis aprilis M C M X I I I , P o n tificatus Nostri a n n o decimo.
PIUS PP. X.
IV.
AD V. E. DOMINICUM CARD. FERRATA, ARCHIPRESBYTERUM LATERANENSEM, QUEM
RENUNTIAT LEGATUM SUUM AD CONVENTUM EUCHARISTICUM MELITENSEM.
Dilecte Fili noster salutem et apostolicam benedictionem. — Inter
publicas illustrioresque significationes Fidei, q u a s hoc anno per saecularia Gonstantiniana d a t u r u m est catholicum nomen, Conventus profecto, indictus de more ad p r o m o v e n d u m sanctissimae Eucharistiae
cultum, facile eminebit; cui quidem ipsa solemnis commemoratio legit i m a e vindicatae libertatis Ecclesiae l u m e n afferet, cuius libertatis praesens vivusque adest in Sacramento augusto divinus conditor.
Ac locus h u i u s habendi coetus apte a d m o d u m delectus est ocellus
insularum, Melita; q u a e , q u u m populo latissime imperioso pareat, onerariis aeratisque, o m n e s m u n d i oras peragrantibus, frequentari solet,
q u a e q u e , q u u m in gremio Mediterranei maris exstet, medium ferme
obtinet veteris Orbis, cui Constantinus Magnus gloriam Crucis Christi
victor demonstravit.
Si n u n q u a m igitur factum est, ut in celeberrimis conventibus eucharisticis d e s i d e r a n t u r qui Pontificis Maximi p e r s o n a m gereret, multo
m i n u s decet id fieri hoc a n n o in quem t a m faustae memoriae incidit
recordatio. I t a q u e visum est Nobis ad hoc m u n u s t e , dilecte Fili
Noster, deligere, qui vel egregiis ornamentis animi et ingenii, vel gravissimis legationibus sancte nitideque gestis, vel etiam editis pietati
fovendae scriptionibus valde Nobis commendaris. Eo vel magis quod ea
ipsa loca n o n ita pridem, m i s s u s item a Nobis, adivisti, ut sacerrimo
"Virginis Deiparae simulacro quod Conspicuae colitur, a u r e a m coronam
i m p o n e r e s ; ac meminimus, in m a n d a t o efificiendo, et q u a m cumulate
Nobis satisfeceris, et q u a n t a incolarum tibi studia conciliaris. Quare ad
Melitensem Conventum Eucharisticum te mittinxus, qui Nostro nomine
ei p r a e s i d e a s , L e g a t u m q u e Nostrum his te litteris r e n u n t i a m u s . Iam
de prospero eventu rei, cum alacritas et sollertia e o r u m qui Conventui
a p p a r a n d o praesunt, t u m fervor ac religio populi dubitare n o n sinit.
181
Acta Pii PP. X.
Constat Melitenses, si q u a in re, certe in professione et cultu catholicae
fidei nemini cedere. H a n c enim Gentium Apostolus, quum a naufragio
evasisset in insulam, liberali exceptus hospitio, eis a t t u l i t ; h a n c ipsam
deinceps a maioribus traditam, in magna varietate fortunae constantissime r e t i n u e r u n t . Atque h u i u s fidei nullus locupletior testis, q u a m tu,
dilecte Fili Noster, cui contigit eis quae diximus, sollemnibus Marianis
n o n interesse solum, sed praeesse. Quod si communis Melitensium pietas
praeclaros m a g n a e Dei Matri tunc honores habuit, quales q u a n t i q u e
futuri sunt qui Christo ipsi Deo tribuentur, certantibus cum ardore
incolarum advenis, qui u n d i q u e , ut affertur, Melitam confluent? Fore
igitur hunc Conventum et piorum celebritate et caerimoniarum splendore memorabilem affirmare iam n u n c sine ulla dubitatione licet. E u m dem vero futurum, quod m a i u s est, n o n modo popularibus, sed c a t h o licis late gentibus feracem optimorum fructuum, quis neget, praesertim
si h u c in primis c o m m u n i a consulta spectarint, ut Nostris de divina
Eucharistia praescriptionibus vulgo sit obtemperatio diligentior? O m n i n o
nihil est q u o d ad communem salutem pluris intersit, q u a m ut caritatem i m m e n s a m Iesu Domini cum altius u s q u e cognoscant h o m i n e s ,
t u m studiosius redament, t u m vero u s u r p e n t fructuosius. Etenim h u m a n o
generi, t a n t a vel maiorum mole vel b o n o r u m veri n o m i n i s inopia laborant!, u n u s Ille mederi a u t opitulari potest, qui suapte n a t u r a b o n u s
et dives est; Is a u t e m n u s q u a m t a m p r o m p t u s , q u a m sub mysticis
Eucharistiae latebris, adesse nobis, voluit et ad m e d e n d u m et ad opitulandum.
Auspicem divinorum m u n e r u m ac testem singularis Nostrae b e n e volentiae, accipe, dilecte Fili Noster, apostolicam benedictionem, q u a m
tibi et o m n i b u s qui Melitensem Conventum celebrabunt, amantissime
impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die
tificatus Nostri a n n o decimo.
VIII
PIUS PP. X.
mensis aprilis
MCMXIII,
Pon-
182
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
S. CONGREGATIO CONSISTORIALIS
i.
E R E C T I O N I S A R C H I D I O E C E S I S AC D I O E C E S I S .
S s m u s D. N. P i u s P p . X decreto h u i u s sacrae Congregationis Consistorialis diei 30 novembris 1912 dioecesim S. Alberti in d u a s partes
divisit, atque in eius meridionali territorio n o v a m ac distinctam dioecesim, Caigariensem d e n o m i n a n d a m , constituit, his circumscriptam limit i b u s : ad orientem confiniis civilibus provinciarum de Alberta et de
Saskatchewan; ad meridiem divortio foederatos Americae Septentrionalis Status inter et Canadensem ditionem; ad occidentem limitibus
provinciarum Columbiae Britannicae et de Alberta seu apice m o n t i u m
Saxozorum; ad septentrionem denique linea quae dividit civiles comit a t u s vulgo townsMps qui recensentur numeris XXX et XXXI.
Dioecesim praeterea S. Alberti, limitibus praefatis coarctatam, eadem
Sanctitas Sua a metropolitico iure ecclesiae S. Bonifacii subtraxit, et
ad metropolitanae sedis dignitatem evexit, t r a n s l a t a sede a civitate
S. Alberti ad aliam vulgo Edmonton; u n d e in posterum dioecesis haec
Edmontonensis vocabitur.
Novam vero Caigariensem dioecesim simul ac vicariatus apostolicos de A t h a b a s k a et de Mackenzie a metropolitico iure archidioecesis
S. Bonifacii subtraxit ac in suffraganeas sedes attribuit metropolitanae
ecclesiae Edmontonensi.
IL
E R E C T I O N I S D I G N I T A T I S DECANATUS.
Item Ssmus D. N. P i u s P p . X decreto eiusdem sacrae Congregationis diei 10 aprilis 1913, in cathedrali capitulo Blesensi u n a m capit u l a r e m dignitatem, cui Decanatus n o m e n inhaereat, instituit.
S. Congregatio Consistorialis.
183
III.
P R O V I S I O ECCLESIARUM.
Successivis sacrae Congregationis Consistorialis decretis S s m u s D.
N. P i u s P p . X h a s q u a e s e q u u n t u r ecclesias de proprio pastore providit, scilicet:
4 martii 1913. — Metropolitanae ecclesiae Capuanae praefecit R m u m
I a n u a r i u m Cosenza, h a c t e n u s episcopum Casertanum.
31 martii. — Titulari ecclesiae archiepiscopali Larissensi sac. Carolum Montagnini, canonicum patriarchalis Basilicae Lateranensis et
delegatum apostolicum in republica Columbiana.
4 aprilis. — Cathedrali ecclesiae Corporis Christi sac. P a u l u m Nussb a u m , consultorem Congregationis a Passione D. N. I. C. in provincia
Baltimorensi.
— Cathedrali ecclesiae Calgariensi sac. Ioannem T h o m a m Me Nally,
p a r o c h u m in archidioecesi Ottaviensi.
9 aprilis. — Metropolitanae ecclesiae Calaritanae sac. Franciscum
Rossi* dioecesis Patavinae, vicarium generalem archidioecesis Perusinae.
— Cathedrali ecclesiae Imolensi R. P. P a u l i n u m a Cortona, in
saeculo I o a n n e m Tribbioli, ordinis Minorum Capulatorum, secretarium
generalem Curiae generalitiae eiusdem Ordinis.
ROMANA ET A L I A R U M .
DUBIORUM SUPER MISSAE CELEBRATIONE IN ORATORIIS PRIVATIS.
P o s t q u a m sanctissimus Dominus noster Pius P a p a X, Motu Proprio
«Supremi disciplinae» de diebus festis, die 2 iulii 1911 dato, festos dies
ex Ecclesiae praecepto servandos imminuit, et sacra Rituum Congregatio Decretum Urbis et Orbis « Evulgato Motu Proprio » die 24 eiusdem
mensis iulii edidit, sequentia dubia huic sacrae Congregationi de Sacramentis proposita s u n t :
I. An Missa in Oratoriis privatis prohibita sit diebus festis Commemorationis solemnis S. I o s e p h , Annuntiationis B. M. V., Commemora-
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
184
tionis solemnis sanctissimi Corporis D. N. J. C. et in festo P a t r o n i
cuiusque loci, q u u m n o n sint de praecepto ;
II. An prohibita censeatur in festo S s m a e Trinitatis, in Dominica
infra Octavam Corporis Christi et in Dominica q u a celebratur Nativitas
S. Joannis Baptistae.
Quibus dubiis eminentissimi ac reverendissimi h u i u s sacrae Congregationis Cardinales, in plenario coetu die 4 mensis aprilis 1913 habito,
responderunt:
Negative ad u t r u m q u e .
H a n c vero responsionem Sanctitas Sua in audientia ab infrascripto
Secretario, die 5 eiusdem mensis aprilis habita, r a t a m habere et confirm a r e dignata est.
D a t u m R o m a e , e Secretaria sacrae Congregationis de Disciplina
Sacramentorum, die 11 aprilis 1913.
D.
CARD.
FERRATA,
Praefectus.
Ph.
Giustini,
Secretarius.
S. CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
DECRETUM.
ADPROBATUR
NOVA
EDITIO
CONSTITUTIONUM
GENERALIUM ORDINIS FRATRUM
MINORUM.
Sanctissimus Dominus noster Pius divina providentia P a p a X, Motu
Proprio Quo magis diei 25 octobris 1911, decernere dignatus est, ut Constitutiones generales Ordinis F r a t r u m Minorum, a b. m. Leone P p . XIII,
per Decretum sacrae Congregationis Episcoporum et Regularium diei
15 maii 1897 et per S u a m apostolicam Constitutionem Felicitate quadam
diei 4 octobris eiusdem anni, a p p r o b a t a e ac sancitae, de novo a u t h e n tice ederentur, cum opportunis suppressionibus, additionibus et emendationibus, ita ut hodiernis necessitatibus a t q u e canonicis praescriptionibus
plene responderent, speciali ad h o c ex selectis q u i b u s d a m eiusdem Ordinis
P a t r i b u s instituta Commissione.
S. Congregatio de Religiosis.
185
Q u u m vero huiusce novae editionis schema, a l a u d a t a pontificia
Commissione e x a r a t u m et a Definitorio generali Ordinis revisum ac in
nonnullis correctum, tres S. R. E. Cardinales a Sanctitate Sua designati
sedulo expenderint, ubi opus erat emendaverint, ac d e m u m p r o b a v e rint, Sanctitas Sua, in audientia die 4 currentis mensis martii infrascripto Cardinali S. Congregationis Negotiis sodalium Religiosorum p r a e p o sitae Praefecto concessa, novam Constitutionum generalium Ordinis
F r a t r u m Minorum editionem, prouti iacet in exemplari q u o d in tabulario m e m o r a t a e S. Congregationis asservatur, benigne approbavit et ab
omnibus et singulis praefati Ordinis alumnis ubique t e r r a r u m fideliter
servari mandavit. Apostolicis ac eiusdem Ordinis aliis Constitutionibus
caeterisque in contrarium facientibus, etiam speciali et individua mentione dignis, q u i b u s c u m q u e n o n obstantibus.
Datum R o m a e die 27 martii 1913.
F r . J. C.
CARD.
VIVES,
Praefectus.
L. $ S.
F.
Cherubini,
Subsecretarius.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
i.
NOMINATIO E P I S C O P I .
Brevi apostolico n o m i n a t u s est:
23 februarii 1913. — Episcopus titularis ecclesiae Leptimagnensis
et Vicarius Apostolicus novi vicariatus Libyae, Rev. P. Ludovicus a
Mazzano, in saeculo Ioannes Baptista Antomelli, ordinis F r a t r u m Minor u m unionis Leonianae a l u m n u s .
II.
CESSATIO AB O F F I C I O .
Ssmus Dominus noster P i u s P a p a X, in audientia die 3 aprilis 1913,
benigne accepit renuntiationem R. P. D. Aemilii Allegeyen ab officio
vicarii apostolici Zanzibariensis.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
186
S. CONGREGATIO RITUUM
i.
D E L E G A T I O N I S A P O S T O L I C A E CANADENSIS.
DUBIA DE
DIEBUS IN
QUIBUS INSTITUI
POTEST
CONSECRATIO
EPISCOPORUM.
R m u s D n u s Peregrinus Franciscus Stagni, ordinis Servorum beatae
Mariae Virginis, atque in ditionibus Canadae et Terraenovae Delegatus
Apostolicus, sacrae Rituum Congregationi ea quae s e q u u n t u r humiliter
exposuit:
In hisce regionibus m o s invaluit h a b e n d i consecrationes novorum
episcoporum aliqua die infra h e b d o m a d a m , potius q u a m die dominica,
ea potissimum de causa invectus, ut ceteri episcopi et praesertim clerus
dioecesanus facilius atque maiori n u m e r o ad sacram celebrationem possint accedere. Iamvero, iuxta Pontificale R o m a n u m , dies pro consecratione
episcopali instituenda « debet esse Dominica, vel Natalitium Apostolo« r u m , vel etiam festiva, si S u m m u s Pontifex hoc specialiter indulserit ».
Nonnulla autem dubia circa h u i u s praescriptionis interpretationem n a t a
sunt, q u a e pro o p p o r t u n a solutione hic subiiciuntur, videlicet:
I. Quum Evangelistae in re liturgica Apostolis aequiparentur, quaeritur u t r u m consecratio episcopalis possit fieri diebus natalitiis S. Lucae
et S. Marci?
II. U t r u m fieri possit in festo S. B a r n a b a e apostoli?
III. Utrum speciale indultum S u m m i Pontificis r e q u i r a t u r ad consecrationem episcopalem p e r a g e n d a m diebus festivis infra h e b d o m a d a m
a) qui a d h u c sunt de praecepto et proinde Dominicis aequiparantur,
b) vel etiam q u a olim erant de praecepto, sive in festis suppressis?
Et sacra eadem Congregatio, audito etiam Commissionis Liturgicae
suffragio, re sedulo perpensa, ita r e s p o n d e n d u m censuit:
Ad I. et II. Negative.
Ad III. Affirmative ad u t r u m q u e .
Atque ita rescripsit ac declaravit. Die 4 aprilis 1913.
F r . S.
CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
L.©S.
f P e t r u s La Fontaine, E p . Charystien., Secretarius.
S. Congregatio Bituum.
187
IL
O R D I N I S S. B E N E D I C T I
CONGREGATIONIS HELVÉTICO-AMERICANAE.
DUBIA.
Rev. P. Gregorius Hiegle O. S. B. sacrae Rituum Congregationi
sequentia dubia, pro o p p o r t u n a solutione, humiliter exposuit; n i m i r u m :
I. In Congregatione Helvetico-Americana festum Reparationis iniuriarum, celebratur sub ritu duplici II classis feria V post Dominicam
Sexagesimae. In Missali a u t e m Romano-Monastico, iuxta nonnullas editiones anni 1891 et sequentiam, ad Missam de Reparatione iniuriarum etc.
legitur haec r u b r i c a : « P o s t Septuagesimam, omissis Alleluia et Versu
« s e q u e n t i , et S e q u e n t i a , dicitur T r a c t u s » . Quod n o n consonat cum
rubrica apposita in recentioribus exemplaribus eiusdem Missae die
13 ianuarii 1909 approbatis a sacra R i t u u m Congregatione, ubi habet u r : « Post Septuagesimam, dicto Graduali, statim additur Tractus, ut
« infra, et deinde Sequentia, in cuius fine tunc n o n dicitur Alleluia ».
Quae quum ita sint, circa eiusmodi Sequentia, q u a e r i t u r : Quid agend u m in casu?
II. Circa Cantorinum editionis Vaticanae « IX. toni Versiculi Benedicamus Domino », pag. 68, potestne t o n u s pro festis solemnibus, adhiberi in festis duplicibus t u m primae t u m secundae classis, a b s q u e ulla
differentia?
Et sacra eadem Congregatio, audito etiam Commissionis Liturgicae
voto, praepositae quaestioni ita r e s p o n d e n d u m censuit:
Ad I. Asservetur Sequentia pro locis ubi fuit legitime concessa,
quippe quae, ut patet ex festo Septem Dolorum in mense martio, non
r e p u g n a t Tempori post Septuagesimam.
Ad II. Affirmative iuxta n o r m a m quae in Graduali R o m a n o traditur
circa c a n t u s Ordinarii Missarum.
Atque ita rescripsit et declaravit. Die 4 aprilis 1913.
F r . S.
CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
L. © S.
f P e t r u s La Fontaine, Ep. Charystien., Secretarius.
188
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
SACRA ROMANA ROTA
i.
MECHOACAN.
crediti.
Pio X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae anno decimo,
RR. PP. DD. Michael Lega, Decanus, P o n e n s , Ioseph Alberti et Petrus
Rossetti, Auditores de turno, in causa Mechoacan. - Crediti, inter D o m i n a s
Carrasquedo et RR. P P . Augustinianos e S. Provincia Mechoacanen.,
illas
repraesentatas per
legitimum procuratorem
advocatum
Henricum
Benvignati, istos vero per legitimum procuratorem advocatum Ambrosetti
Thomam, die 4 ianuarii 1913, sequentem tulerunt sententiam.
Creditum quod Angela et Maria Carrasquedo hodierna actione sibi
vindicant adversus P P . Augustinianos e sacra provincia Mechoacanensi,
originem h a b e t ex contractu inito a n n o 1856 ab e o r u m d e m r e m o t o
auctore Mucio Valdo vinos, q u o m d a m professo in eadem Augustinianor u m religione, a q u a legitimo saecularizationis decreto, a n n o 1844, egressus est. Hic die 12 aprilis 1856 latifundium a S. Monica, a P P . Augustinianis obtinuit in locationem ad 9 a n n o s , pacta a n n u a mercede
11 millia scutatorum, adiecta praeterea lege, locationis contractum vim
habere a die 1 ianuarii eiusdem anni. Quia vero idem fundus locatus
iam fuerat pluribus conductoribus, conventum fuit, novum conductorem
a die 1 ianuarii 1856 exacturum esse omnes locationum mercedes, quin
t a m e n ipse pro eodem a n n o vel a n n u a s praestationes augere posset, a u t
conductores m u t a r e . In eodem autem contractu relatum est, conductorem seu Mucium Valdovinos solvisse scutata 22 millia correspondentia
d u a b u s a n n u i s praestationibus debitis vi locationis.
P r o solemnitatibus requisitis in eiusmodi contractibus de r e b u s
ecclesiasticis alienandis, hoc t a n t u m c a u t u m est: Priorem provincialem
in hoc ineundo pacto u s u m fuisse « delle più ampie facoltà che gli sono
« s t a t e c o n c e s s e » , interea vero, d u o b u s m e n s i b u s post initum h u n c
contractum, seu die 25 iunii 1856, inita est lex n u n c u p a t a « Legge di
ammortizzazione », vi cuius religiosis familiis facultas auferebatur iuridica civilis possidendi, administrandi a u t acquirendi b o n a immobilia,
S. Romana Rota.
189
ipsis t a n t u m m o d o relicta domorum, quae immediate et directe inservieb a n t ipsi institutioni, possessione. Propter h a n c legem, die 15 sept. 1856
inter Vicarium provincialem, p a t r e m Vincentium Contreras et D n u m
Mucium Valdovinos, inita est nova conventio, vi cuius hic « n o n con« venendogli, per giusta ragione, continuare nell'affitto della t e n u t a di
« S. Monica », rescindit, dissolvit iam initam locationem ; sed n o n revocat
praestationem pridem factam, scutatorum 22 millia; imo eamdem r a t a m
h a b e t et confirmat intendens « di accomodarsi colla riferita provincia e
« se per caso questo non potesse verificarsi, perseguirà giudizialmente
« i proventi della t e n u t a di S. Monica, al quale scopo chiede si faccia
« formale ipoteca ». Vicarius vero provinciae a n n u i t intentioni Much
Valdovinos, declarans cum eodem conventionem faciendam esse pro
dimittenda praefata summa, concludens: « Restando ipotecati i proventi
« della t e n u t a di S. Monica nel caso che quella convenzione n o n si
« verificasse ».
Videtur, in exsecutionem h u i u s conventionis, die 6 nov. 1857 contractum stipulatos esse t u m p a t r e m Contreras, t u m Mucium Valdovinos,
quo in actu memoratur, iam a die 14 novembris 1856 conventum fuisse,
solutum iri « l'interesse corrispondente al 6 % della s u d d e t t a somma,
« restando obbligata la provincia a ritornare il capitale dai primi denari
« che avrà in suo potere ». Cui obligationi ut satisfieret, eadem provincia
cessit et transtulit praefato Dno Valdovinos q u a e d a m publica n o m i n a
seu credita exigenda ab ipso supremo gubernio cui m u t u o certam summ a m , vi legis, dederat provincia, nempe scutata 119,520. Exinde ius
habebat Mucius distrahendi haec n o m i n a in satisfactionem sui crediti
pro certa parte, videlicet cavetur in dictu contractu: « Venduti che siano
« detti buoni al prezzo corrente, li abbonerà detto signore ai redditi e
« capitale, ripetendo io, il M. R. P. Provinciale, che per essere il debito
« così sacro, metterò in azione ogni risorsa perchè dentro l'anno rimanga
« estinto ». Venditis hisce nominibus, s u m m a Gonfiata est scutatorum 7000.
Ast ipse P a t e r Vincentius Contreras, litteris diei 24 martii 1859, m o n e t
Vicarium provincialem, a Dno Mucio die 27 eiusdem mensis solvenda
esse scutata 7000 ex praefatis nominibus alienatis percepta, et Dno Canoino procuratori m a n d a t u m dedisse ea exigendi. Q u a n a m autem ratione,
D n u s Mucius qui eiusmodi n o m i n u m s u m m a m a n t e a receperat in solutum, postea de eadem s u m m a adversus eosdem Patres Augustinianos
debitor evaserit, est quaestio n o n facilis solutionis, de qua disserendum
erit agendo de merito causae.
Rev. Mucius supremo quo decessit elogio condito die 26 iulii 1864
s u a m h a e r e d e m instituit sororem R a y m u n d a m . Haec habuit h a e r e d e m
190
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Eleonoram, eius neptis, cui per t e s t a m e n t u m diei 2 septembris 1880,
successerunt suae filiae Maria et Angela Carrasquedo, hodiernae actrices.
Instantia ad repetenda a P P . Augustinianis 22 millia scutata soluta
ab earum remoto auctore Valdovinos, e a d e m q u e n u m q u a m restituta a
debitoribus, i n s t a u r a t a fuit die 24 octobris 1904 in Curia episcopali
Mechoacanensi. P a t r e s Augustiniani, in ius vocati, primo o p p o s u e r u n t
exceptionem incompetentiae sibi vindicantes ius exemptionis a foro Ordinarii. Ast eiusmodi exceptiones reiecit vicarius generalis, qui, asserta
sua competentia, quaestionem sententia definitiva resolvit die 24 iulii 1908,
edicens, eos revera debitores esse de asserta s u m m a cum u s u r i s computandis ab ultimo quinquennio. Augustiniani S. Sedem appellaverunt, et
delata quaestione ad h u n c S. O., die 1 iunii 1911 prodiit sententia q u a ob
defectum competentiae nulla declarata fuit sententia Curiae Mechoacanensis, et, in merito, Augustinianos n o n teneri ad solvendam s u m m a m
s c u t a t o r u m 22 millia (vulgo pesos) editum est.
Non acquieverunt Maria et Angela huic sententiae, sed appellation e m interposuerunt de q u a hodie nobis cognoscendum est.
In primis q u a e r e n d u m est an revera fuerit incompetens Curia Mechoacanensis et hinc n u l l u m eius iudicium. A Curia in asserenda sua
competentia, invocatum est decretum Innocentii IV, relatum in Cap. I,
De privileg., in VI, quo subiiciuntur Regulares, q u a m v i s exempti, ab Ordinariis locorum quoad contractus initos in locis n o n exemptis. H a n c constitutionem innovat Concil. Trident, cap. 14, inscripto: « Q u a e n a m causae
« civiles ab episcopo cognosci possint » (sess. VII, De ref.). Ast haec assertio
fundatur in aequivocatione, quae penitus diluitur, si fiat distinctio necessaria intes d u a s species exemptionum, prouti fecit F a g n a n . in suo Comment, ad cap. U Deprivil. in Decret. Greg. IX. Distinguit enim d u a s exemptionum species nempe, generalem aliam et aliam specialem. Narrat ante
Concil. Lugdunense, quo publicata fuit Const. Innocentii IV, quaestionem
esse an exemptio generalis comprehenderet etiam delicta a u t acta in
genere extra locum e x e m p t u m p a t r a t a : et Constit, respondit t a n t u m , vi
exemptionis, comprehendi i m m u n i t a t e m a iurisdictione Ordinariorum
« d u m m o d o sit in loco exempto commissum delictum vel contractus
« initus a u t res litigiosa ». Exemptio vero specialis est ea q u a fruuntur in
genere Regulares et h a e c h a b e t specificam expressionem delicti commissi, contractus initi a u t rei litigiosae exsistentis, etiam in loco non
exempto. Et h a n c specialem exemptionem concessam fuisse F r a t r i b u s
Eremitis O. S. Aug. m e m o r a t Fagnan., 1. c„ n. 19, referens Constitution e m Iulii II, Etsi ad benemerendum, 17 iunii 1508, q u a Constitutione
S. Romana Rota.
191
mentio fit de hac speciali exemptione e a d e m q u e confirmatur. P r i m i t u s
a u t e m concessa fuit Constitutione Clementis VI, Ad fructus uberes, edita
mense iulio a n n o 1346, et alia Constit, mensis febr. 1474 Xisti IV, Dum
fructus
uberes.
Caeterum, tum citatum caput Volentes, Innocentii IV, t u m cap. XIV,
sess. VII et c. XX, sess. XXIV, De ref., Conc. Trid. n o n comprehendere
Regulares « ideoque eos iuxta eorum privilegia coram suis superioribus
« vel Conservatoribus esse conveniendos » declaravit S. C. Concil, et h a s
declarationes confirmavit P a u l u s V die 24 aug. 1607, uti refertur in editione Concil. Trident, q u a m curavit Ludovicus Richter ad c. XIV, sess. VII
Conc. Trid.
Sed ex hoc capite Concilii Tridentini iudex primae instantiae
aliud deduxit a r g u m e n t u m suae competentiae, ex duplici ratione. Nam
iussit Concilium Tridentinum « in aliis vero (causis civilibus) si ipsum
« iudicem (nempe Conservatorem, seu a Sede Apostolica delegatum) n o n
« habuerint, coram locorum Ordinariis t a m q u a m in hoc ab ipsa Sede dele« gatis conveniri possint », et antea, eodem iure conveniendos esse ab Ordinariis iusserat « Regulares extra m o n a s t e r i u m degentes, quomodolibet
« exemptos, etiam si certum iudicem deputatum in partibus h a b e a n t ».
Observavit autem iudex Mechoacanen. certum esse et incontroversum,
Patres Augustinianos? n e q u e habere iudices Conservatores neque dicendos esse degere et versari intra monasterii claustra, cum dispersi fuerint tyrannicis legibus quibus p r o h i b e b a n t u r c o n v e r s a n in suis m o n a steriis. Praeterea idem iudex invocavit praescriptionem Concilii plenarii
Americae Latinae adprobati a Leone XIII f. r. « il 25 décembre 1898 »
ubi in Can. 304, urgetur observantia t u m dicti cap. XIV, sess. 7, Conc.
Trid. t u m Const. Volentes, t u m Const. Gregorii XV, Sanctissimus, 20 septembris 1621: « Quoad cognitionem et definitionem causarum q u a e cognosci
« debuissent ab eorum iudicibus Conservatoribus, si his ausi fuerint
« aliter uti q u a m iuxta formam dictae Constitutionis ». Et haec refer u n t u r in appendice eiusdem Concilii sub n u m . 121, ubi s u m m a t i m
describuntur « negotia praecipua in q u i b u s Regulares exempti, exclusis
« indubitatis privilegiis, generatim subiiciuntur episcopo iuxta elenchum
« Giraldi et Lucidi ».
Iamvero, ad hoc observandum est, censuerunt DD., nomine Conserv a t o r u m intelligi et comprehendi iudices a Sede Apostolica delegatos ad
defendendas certas p e r s o n a s privilegiatas seu exemptas ab Ordinar i o r u m potestate, veluti Ordines religiosos, Universitates s t u d i o r u m ,
Capitula, personas miserabiles, quoties h a c convenirentur in iudicio seu
fuerint rei conventi, n o n actores, et defendendi essent a manifestis seu
192
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
notoriis iniuriis et violentiis illatis et inferendis, absque indagine iudiciali. Haec enim n o n conciliatur cum notoriis et manifestis iniuriis ;
t u n c enim exigitur efficax defensio concedenda, sola inspecta notorietate
et evidentia facti. Schmalzgr., de off. iud. deleg., n u m . 51 sq., Ferraris,
Promp. Bibl., V. Conservatores; Benedict. XIV, de Syn., cap. 6, 1. IV, I.
Istae personae privilegiatae facile nactae sunt ius sibi eligendi
C o n s e r v a t o r e s ; at Concil. Trident, sess. XIV, c. 3 et c. 14, iam citatae
sess. VII, de Ref., restrinxit facultates Conservatorum. Gregorius XV,
20 sept. 1621, novis ordinationibus ius ad Conservatores spectans restaur a v a Ast Clemens X I I I ob abusos inde renascentes, praesertim in locis
Missionum, s u a Const. Cum omnium, 23 apr. 1762, h o r u m constitutionem
p r o h i b u i t pro locis Missionum et debitis normis moderatus est attingentibus o m n e s Superiores Ordinum R e g u l a r i u m ; hinc sensim factum est
ut officium Conservatorum ab u s u recederet, et hodie pene obsolevisse
dicendum est, ut probavit sententia appellata. Cfr. Wernz, Ius. Beeret.,
t o m . II, n u m . 562.
Caeterum quia isti iudices delegati seu Conservatores destinati
erant ad defendendas religiosas familias a notoriis iniuriis et violentiis,
patet ad rem nostram, etsi a d h u c vigerent, n o n pertinerent ; uti actricum
p r o c u r a t o r ultro consentit.
Quo vero ad alteram conditionem requisitam a regularibus ut foro
exempto fruantur, n e m p e oportet ipsos degere intra religionis claustra,
c u m hoc privilegio priventur religiosi extra monasterium degentes, patet
nullimode ista invocari posse in themate, uti fecit iudex primae instantiae
ad suam competentiam asserendam. Nam c o m m e n t a t u r clausulam extra
monasterium degentes, inter alios canonistas, Reiffenstuel, in t. I, de off.
iud. ord., et docet, cum c o m m u n i « degere extra claustra censendos esse
« eos qui p e r m a n e n t e m habitationem h a b e n t extra monasterium (prout
« contingit v. g. studiorum causa) n o n a u t e m qui per duos vel tres etiam
« menses praedicationis a u t recreandi animi causa vel alia simili de
« causa extra m o n a s t e r i u m v e r s a n t u r ».
Hoc autem intelligitur de singulis Religiosis, et ad singulos pertinet legitimis de caussis, quia vix intelligitur q u o m o d o aliqua integra
provincia religiosa in sensu iuris extra monasteria degat. Quoties id
contingat iam pene integra familia religiosa versatur extraordinariis in
adiunctis quae certe considerata n o n sunt, praesertim iure antiquo.
Quare illa conditio privans exemptione religiosos, degentes extra
claustra, certe n o n spectat ad ipsam p e r s o n a m moralem, veluti integram
provinciam religiosam. Quaecumque a u t e m limitatio seu conditio coercens privilegia q u a e sunt favorabilia, et hinc latae interpretationis, stri-
S. Romana Rota.
193
ctissime intelligenda est iuxta proprium sensum verborum et c o m m u n e m
interpretationem doctorum.
In casu a u t e m in iudicio conventa est ipsa sacra provincia P P . Augustinianorum in Mexico. Eo magis, uti perpendit sententia appellata, in
re nostra, quia si adimeretur exemptio religiosis a suis domibus atroci
violentia eiectis, afflictio afflictioni adderetur, quod est contra ipsam
aequitatem naturalem. Textus vero deductus ex Concilio Americano ad
r e m facit q u a t e n u s confirmat ius commune a nobis expositum, q u o d
t a m e n in casu applicari non posse visum est Dominis satis esse probatum.
Quocirca sententia Curiae Mechoacanensis caret legitimo fundamento, seu competentia iudicis, et hinc omni caret vi et effectu, nullimode valens producere effectum rei iudicatae.
R e c e p t u m est in foro a tali sententia ad iudicem superiorem appellari posse, quia ad eius cognitionem defertur quaestio de nullitate, magis
vel m i n u s explorata, sententiae appellatae. Iudex vero primae instantiae
pronuncians sententiam nullam, suo munere, quamvis male, functus est:
q u a r e conqueri n o n potest si negocii cognitio ad superiorem iudicem
deferatur, eo magis quia ita se gerens iudex primae instantiae evasit
suspectus et invisus parti appellanti, et haec ratio procedendi u s u et
consuetudine invaluit. Verum absolute incompetens dici n o n potest iudex
q u i nullam pronunciavit sententiam, ad negocium iterum cognoscendum,
si nulla n o n sit defectu competentiae; posset enim nullitatem cognoscere
ipse et sententiam de negocio proferre definitivam. Reiff., De Appell.,
n. 28 sq. ; Bouix, De iud., tom. II, pag. 407 sq.
Meritum vero Domini attingentes causae, haec in facto certa esse
ipsis visa s u n t :
o
I Contractum locationis seu potius cessionis iurium, locum habuisse
inter Mucium Valdovinos et P a t r e m Gracia ad effugiendos effectus
legum s u b versi varum patrimonii religiosi. Sane h a e leges, nostra aetate
praesertim, n o n extemplo conduntur, sed antea p r a e p a r a n t u r in publica
opinione, uti solet dici, seu in publicis populi oratoribus et in ipso
populo. Mucius Valdovinos autem erat vir de negociis publicis n o n
p a r u m expertus. Hos a u t e m r u m o r e s de futura lege eversiva divulgatos
a n t e a fuisse, n a r r a t P. Vincentius Contreras litteris die 16 decembr. 1856,
datis ad S s m u m Pontificem.
2° Verum hoc n o n secumfert necessario ipsum actum contractualem
fuisse simulatum seu n o n efficacem, ex voluntate contrahentium, ad
transferenda iura quae alienari n a t u s est, suapte vi, ipse contractus.
ACTA, vol. V, ». 7. — 30-4-913.
14
194
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Nam uti quotidie et passim fieri contigit, nostra aetate ubi saeviunt leges patrimonii ecclesiastici eversivae, personae morales ecclesiaticae libenter, legitima cum venia superiorum, v e n d u n t s u a iura iis qui
ea conservatura s u n t stantes m a n d a t i s Ecclesiae : sed n o n exinde m e n s
est sive Ecclesiae sive alienanti um quod revera iura in alios n o n transferantur, quamvis in certum peculiarem defensionis finem.
3° R e v e r a quia simulatio n o n p r a e s u m i t u r nisi evidenter probetur,
u n d e actus sustineri debet q u a t e n u s fieri possit, etiam in easu ex allatis
documentis videtur inferendum esse, revera a c t u m fuisse, ex voluntate
contrahentium, de transferendis certis iuribus, quamvis in certum propositum finem.
4° Neque efficaciter obiici potest, p r a e s u m e n d u m potius esse de
simulato c o n t r a c t u , quia Mucius de facto exsequutioni non demandavit initum contractum, immo h u n c q u a t u o r post menses rescidit.
Nam, satis ex documentis constat Mucium adlaborasse pro exseq u e n d a conventione, ast adversarios habuisse acérrimos conductores, qui
frui i n t e n d e b a n t beneficio ab iniqua lege concesso. Ita in q u a d a m relatione facta ab administro a secretis gubernii loci, legitur priores conductores latifundii a S. Monica velle omnimode iuribus uti concessis lege
eversiva; sed impediebantur a locatione a Mucio Valdo vinos, « l a quale
« (circostanza) p u ò essere causa di u n a insurrezione nel caso che fìnal« mente si voglia far passare detto P. Valdovinos come affittuario di
« tale t e n u t a «.
Et hic in suo testamento die 8 iunii n a r r a t : « Un mese e mezzo o
« due mesi dopo (initam locationem) fu d a t a la legge del 25 giugno, e
« n o n o s t a n t e i miei sforzi n o n fui riconosciuto come affittuario, b e n c h é
« l a stessa legge mi p r o t e g g e v a » . Caeterum etsi contractus simulatus
fuisset, tum conductor, t u m locator in id tendere debebant ut a c t u s
exsecutioni d e m a n d a r e t u r .
5° Circa defectum solemnitatum et potissimum apostolici beneplaciti, advertendum est, h u n c absolute asseri n o n posse, cum in verbis
utique vagis P a t r i s Gracia, potuerit commode celari omnis necessaria
facultas: testatus est e n i m : « u s a n d o delle più ampie facoltà che gli sono
« s t a t e concesse ».
Et ratio aderat n o n nominandi Definitorium ne irae exponeretur
Gubernii, cuius leges eludi intendebatur. P r a e t e r e a valet certe regula
explicata a Schmalzgr., t. de reb. eccles, alien., n u m . 148, nempe p r a e s u m i
actum fuisse rite positum maxime post t a m longum temporis l a p s u m .
Equidem difficultatem faciunt litterae P a t r i s Contreras die 16 d e cembris 1856 datae ad S. Pontificem, q u i b u s exponitur, P a t r e m Garcia
S. Romana Rota.
195
cupidum t a m ingentem a e r u m n a m evitandi, plures venditiones fecisse
inconsulto Definitorio, sed de consilio et consensu episcopi Mechoacanen. Iamvero, nescimus an in hoc censu c o m p r e h e n d a t u r controversa
locatio, n e q u e absolute concludi potest in casu, n o n t a n t a m adfuisse
necessitatem excusante m a lege Ecclesiae, quae n o n obligat cum t a m
gravi incommodo, maxime cum accesserit consilium et consensus episcopi. P r a e t e r e a nescimus an d a t a sit sanatio implorata per supplicem
libellum iam citatum a n n o 1856, uti postea pro aliis, ut videtur, casibus
expetita sanatio concessa fuit a n n o 1878, h a n c postulante s u p r e m o Ordinis
moderatore.
Verum a d m i s s a veritate contractus n o n exinde sequitur o m n e s conditiones in eo conventas fuisse veritati et contrahentium intentioni conformes. S a n e m e n s erat p a r t i u m ut contractus valeret, et inde obtineretur praeservatio fundi per novum possessorem qui recognosceret
Religiosorum i u r a : proinde, q u o a d s u m m a m s c u t a t o r u m 22 millia q u a e
in textu contractus dicuntur soluta, respondentia d u a b u s a n n u i s conventis praestationibus, omnia adiuncta videntur suadere, reapse n o n
fuisse soluta, sed de iis mentionem h a b i t a fuisse ut fortior p r o b a r e t u r
et fieret vis conventionis.
Namque magis ipse fundus devinceretur novo conductori, q u u m
fundum nemo possidere poterat nisi recognito hoc aere alieno adversus
Mucium Valdovinos. Sane h a u d vero simile est, t u n c temporis h u n c
fuisse tam ingentem s u m m a m solvendo parem. Huiusmodi vero simulationes seu fictiones, sive quoad s u m m a m exsolutam, sive q u o a d eius
qualitatem, passim occurrunt in contractibus ineundis, etsi graves n o n
urgeant necessitates et conditiones quales t u n c u r g e b a n t in Religiosos,
q u a s explicat et cum lacrimis et querelis dolet P a t e r Vinc. Contreras in
citatis litteris diei 16 decembris 1856, d u m refert fictiones adhibitas pluribus in contractibus ut prospiceretur incolumitati, q u a t e n u s fieri poterat,
b o n o r u m s u a e familiae religiosae.
H a n c a u t e m accusationem debiti ex parte Religiosorum ex fictione
fuisse factam, videntur evincere ipsas posteriores confirmationes, et in primis actus diei 6 nov. 1857 quo cessa sunt in solutum n o m i n a seu credita
adversus aerarium publicum a e q u a n t i a valorem 7000 scutatorum. Hoc in
contractu fatentur Religiosi, locationem effectui non fuisse datam « per dif« ricolta che a m b e d u e n o n poterono rimuovere », fatentur debitum adversus Valdovinos 22 millium scutatorum, et significant voluntatem, cessam
scutatorum s u m m a m venire in partialem eiusdem debiti exstinctionem.
Quocirca fictum creditum, ut supponitur, 22 millia scut. modo commode occasionem praebet alii contractui in quo s u m m a 7000 scut. attri-
196
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
b u i t u r Mucio creditori, et ita s u b t r a h e b a n t u r e faucibus fìsci, sed s u b
tacita lege hoc fiebat ut Mucius scut. s u m m a m exigeret nomine Religiosorum. Hanc fuisse contrahentium certam mentem, docent posteriora
facta. Siquidem Mucius apertis verbis accusatur postea de mala fide, eo
quia in proprium u s u m h a n c s u m m a m convertere a u s u s fuerit, eamd e m q u e negaverit restituere ei cui m a n d a t u m d e d e r u n t Religiosi.
Re sane vera, P. Vinc. Contreras mense martio 1859 dat litteras vicario provinciali eum a d m o n e n s : « Il 27 del corr. deve liquidare e pagare
« un conto di buoni il P a d r e Valdovinos, che è di 7000 scudi, e resta
« incaricato di riscuoterli il sig. Canoino ». E r u i t u r ex contractu inito
die 13 iunii 1869, Mucium hoc debitum plene recognovisse, fassum fuisse
se h a c t e n u s n o n fuisse solvendo parem, et litteras cambii acceptasse et
subscripsisse favore Dñi Canoino pro eadem s u m m a . Sed neque hisce
litteris cambii satisfecit ex integro Mucius, q u a r e actione iudiciali comp u t a n d u m fuit, a t q u e adeo res processit ut in suis praediis Calvario et
Colaboro hypotheca inscripta fuerit in securitatem residuae s u m m a e
P P . Augustinianis debitae.
Q u a ex ratione agendi Mucii Valdovinos, qui sivit se in ius vocari et
s u a praedia hypothecis subiici, quin u m q u a m exciperet s u u m creditum
22 mill. scut. adversus Augustinianos, inferendum est, hoc creditum fuisse
fictitie inscriptum, secum inferre oporteret istud debitum fuisse solutum.
Ast longe probabilior est hypothesis crediti fictitii ex parte Mucii,
i^uia, uti retulimus, s u m m a 7000 s c u t a t o r u m cessa fuit in solutum ; sed
paulo post haec eadem s u m m a , etiam per actionem iudicialem, repetitur a Religiosis. Et in conventu habito a P P . Definitoribus mense
a u g u s t o 1859, hi « u n a n i m a m e n t e disposero... per fissare le misure che
« debbono adottare per costringere il sacerdote D. M. Valdovinos al
« p a g a m e n t o di scudi 7000 che deve a questa provincia dei buoni che
« ricevè e vendè per commissione del M. R. P. Contreras ». Simulata
ergo fuit datio in solutum, secus s u u m creditum excepisset Mucius quod
proinde aeque, et eadem de ratione, fuisse s i m u l a t u m creditum inferre
p r o n u m est. Neque aliud a r g u m e n t u m h u i u s simulationis praetermitt e n d u m est, deductum ex testamento sacerdotis Mucii qui disposuit:
« Presi in affìtto ... la t e n u t a di S. Monica per mezzo di scrittura p u b b l i c a . . . : deve a d u n q u e l'esecutrice del mio testamento, ristabilito che
« sia l'Ordine, p r o m u o v e r e quest' affare ... ». Quae verba, ubi nulla fit
mentio de credito 22 millium scut. et t a n t u m memoratur locationis cont r a c t u s , aperte videntur Dominis conformare n o s t r a m conclusionem,
n e m p e creditum fuisse simulatum ad maiorem firmitatem et securitatem
contractus initi ut fieri solet h u i u s m o d i in adiunctis.
S. Romana Rota.
197
Actricuua procurator ut salvam t u e a t u r crediti exsistentiam a d v e r s u s
tam vehementes praesumptiones, asserit creditum nihilosecius posse consistere, quia m e n s erat Mucio urgendi contractum locationis, cuius probatio potissima erat s u m m a repraesentata 22 millium scutat. in solutionem d u a r u m a n n u a l i u m praestationum pactae locationis. Sed, labile
effugium. Nam, ut ipse Valdovinos fatetur in relatis testamenti verbis,
valor contractus erat hypotheticus et incertus: « ristabilito che sia l'or« dine »: d u m e contra, creditum erat l i q u i d u m ; p r i m u s recognoscendus
e r a t a publica auctoritate, alterum ab Augustinianis r e p e t e n d u m erat.
Quare ergo n o n se defendit hac exceptione a d v e r s u s iudiciales i n s t a n tias P P . A u g u s t i n i a n o r u m ? Quare in testamento, recolens « i diritti ed
« azioni a che mi riferisco », non revocavit etiam creditum adversus
P P . Augustinianos, plane consistens etiam seiunctum a valore contractus?
I t a q u e , omnibus perpensis, ex deductis argumentis talis enascitur
praesumptio simulationis crediti quae plenissime Dominos persuadet.
Porro, argum. c. 17, De praesumat, et c. 13, § Qui autem., De haeret, in
Decret. Greg. IX, et c. 7 et 8-eiusd. tit. in VI, Devoti, cum communi,
in suis Inst. iur. can. 1. 3, t. 9, n. 31 h a n c efformat r e g u l a m : « Cunctae
« h o m i n i s p r a e s u m p t i o n e s p e n d e n t ab arbitrio iudicis, cuius est pro
« animi sui religione iudicare q u a n t a in singulis vis insit et q u a n t a iis
« fides t r i b u e n d a videantur ». Quod a r g u m e n t u m sane sufficiens esset
ad quaestionem iudicialiter resolvendam.
Cum vero in casu a p a r t i b u s in u n u m et in alium sensum coacervatae sint p r a e s u m p t i o n e s , Domini animadverterunt a n i m u m iudicis
securiorem consistere in argumento magis obiectivo quod h a b e t u r luculentissimum in praescriptione.
Haec revera introducta fuit ut prospiceretur bono et quieti civium.
Ait Gaius 1. 1, De usucap. et usuc, Dig.: « Bono publico usucapió intro« ducta est, ne scilicet q u a r u m d a m r e r u m diu et semper incerta dominia
« essent »; « et ut sit aliquis sollicitudinis (1. Cum in notiss. princ. Cod.
« De praescr. 30 vel 40 ann.) litiumque finis (1. ult. ff. pro suo) et domi« n o r u m p u n i a t u r segnities, amissione rerum suarum » (1. 28, de V. S.).
Quod praescriptionis institutum ius canonicum approbavit.
Porro qui hodiernae actionis a r g u m e n t a perpendit, iactatur in
diversas partes, actus multiplicibus coniecturis et regulis hinc inde invocatis: u n d e factum est ut iudex primae instantiae asseruerit ius quod
rotales iudices censuerunt n e g a n d u m . Sed iam dilapsi sunt plus q u a m
quinquaginta anni ab inito contractu, a contracto aere alieno, et quis
198
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
scire potest q u a e n a m fuerit intentio contrahentium et vis pactionum, pro
ea potissimum turbulentissima aetate et regione?
U n d e providentissime succurrit remedium praescriptionis q u a e in
casu n o n est acquisitiva, sed exstinctiva obligationis seu debiti. Haec
autem facilius producit s u u m effectum, quia, uti probant DD., conditiones requisitae sunt veluti negativae et pauciores. Non requiritur
titulus, n o n h a b e t u r propria possessio, uti explicat D'Annibale, II, n. 152,
q u a m o b r e m tota difficultas consistit in b o n a fide, q u a e iure canonico
usque requiritur, et toto temporis decursu, ex cap. 20, c. ult. De pretescript.: « Quoniam omne quod n o n est ex fide, peccatum est, synodali
« iudicio definimus ut nulla valeat, absque b o n a fide, praescriptio t a m
« canonica q u a m civilis. U n d e oportet ut qui praescribit in nulla tem« poris parte rei h a b e a t notitiam alienae » seu, uti explicant Reiff, h. t.,
n. 105; Lugo, De inst. et iur., 7, 49. V., S. Alphons., 1. l i t , 513, ut persuasum habeat, se taliter agendo vel se gerendo alteri iniuriam n o n
facere.
Augustinianos h a c b o n a fide usos esse in decursu temporis, p a t e t
ex ipsis p r a e s u m p t i o n i b u s iam explicatis, u n d e ipsi nacti s u n t persuasionem vel creditum n u m q u a m exstitisse vel fuisse solutum debitum. Ad
t e m p u s vero quod attinet, licet inter partes disceptetur quo praecise
tempore actio inchoari debuerit ad creditum exigendum, potest t a m e n
recte affirmari, actionem istam die 6 nov. 1858 fuisse inchoatam. Enimvero, die 6 novembris 1857 conventum fuit « fin dal 14 novembre del« l'anno p. p. di pagare l'interesse corrispondente al 6 % della s u d d e t t a
« s o m m a (scut. 22 mill.) r e s t a n d o obbligata la provincia a ritornare il
« capitale dai primi denari che avrà in suo potere... ripetendo io, il
« M. R. P. Provinciale, che per esser il debito così sacro, metterò in
« azione ogni risorsa perchè dentro l'anno r i m a n g a estinto ». Quibus in
verbis, bis de solutione debiti fit s e r m o : ita t a m e n ut quod primo loco
indefinite innuitur, determinato t e m p o r e p o n a t u r s e c u n d o : seu altera
loquutio p r i m a m explicat a t q u e declarat. Cum enim P. Contreras
dixisset, se s o l u t u r u m q u o d S. Provincia debebat « dai primi denari che
« avrà in suo potere »; quod arguit promissoris in m e n t e pecuniam ao^
h u n c effectum i m p e n d e n d a m certo n o n defuturam, et hoc est adeo v e r u m
ut in incontinenti solvere incoeperit « in conseguenza di quest'obbligo »,
scilicet « di ritornare il capitale dai primi denari che avrà in suo
« potere » ; melius deinde p a n d e n s s u a m mentem, etiam t e m p u s determinat ad eam consequendam necessarium pro debiti completa solutione
« ripetendo io ... che ... metterò in azione ogni risorsa perchè dentro
« l'anno venga estinto ». Non est hic sermo de solutionis capacitate ex
?
S. Romana Rota.
199
parte S. Provinciae a q u a pendeat ius exigendi ex parte Mucii, sed de
solutionis modo « dai primi denari » et de tempore « d e n t r o l'anno »,
die 6 novembris 1857 conventum fuit, quo elapso, die 6 novembris 1858
Mucio ius erat actionem instituendi ad solutionis c o m p l e m e n t u m iuridice c o n s e q u e n d u m .
Hoc ius s a r t u m t e c t u m q u e erat etiam in hypothesi q u o d sermo
fuisset h a b i t u s de solutionis capacitate; id enim n o n importat quod
haec capacitas exsistat in facto, ut p a t r o n u s d o m i n a r u m Garrasquedo
retinet, q u a e cum a debitore pendeat, verificaretur n u m q u a m ; sed consuetudine attenta, praefinienda est a iudice ad hoc a d e u n d o . Ad r e m
ait P i r h i n g : « Etsi debitum indefinite sit contractum, semper t a m e n m a n e t
« obligatio solvendi (et hinc etiam ius exigendi ex parte creditoris) saltem
« post illud t e m p u s quod communiter ex consuetudine et u s u observari
« solet in solutionibus » (Synop. Pirhing. Ii, tit. 36, n u m . 51). Q u a r e
Pothier, Le Pandette di Giustiniano, in e x p l a n a n d a lege 29, ff. de condit,
et demonstrat, ait : « P e r altro queste parole, subito che potrò, io credo
« si d e b b a n o riferire al tempo che il giudice ad istanza di chi ha inte« resse, avrà determinato per l'adempimento della condizione ». Idem
praecipit ius rom. 1. 112 De verb. obi., Digest.; cod. Gali. 1146; ital. 1173;
Aust. 901; et c o m m e n t a t u r D'Annibale, II, n. 319, not. 27. Determinatio
autem expetenda est ab eo cuius interest intra t e m p u s utile, ne eius
actio praescribatur.
Caeterum quod S. Provincia de facto p a r solvendo fuisset, satis
superque constat ex actis, cum ei obvenissent reditus non parvi momenti
ex bonis rusticis provenientes qui a die 25 sept. 1856 canonis emphitheutici titulo ei solvebantur, cum antea titulo locationis eidem solver e n t u r ; lex enim suppressionis religiosorum Ordinum serius prodiit.
Q u a r e cum Mucius a n n o ab inita conventione elapso actionem iure
potuisset instituere, im merito quidem invocatur principium « contra n o n
« valentem agere n o n currit praescriptio ».
P e r s u a s i o n e m autem P a t r u m Augustinianorum seu eorum b o n a m
fidem refert ipsa sententia primae instantiae, quae t a m e n negavit fieri
locum praescriptioni, quia perpendit iudex, in collegio, seu persona morali,
subiectum bonae fidei esse ipsum collegium seu p e r s o n a m m o r a l e m ;
q u a r e mala fides praelati b o n a administrantis, vel eorum saltem, maiore
in parte, collegium constituentium, nocet incipiendae praescriptioni, cui
postea inchoandae b o n a fides istorum loco succedentium n o n p r o d e s t ;
quia p e r s o n a moralis seu collegium semper idem esse intelligitur, et
praelatus r e p r a e s e n t a n s collegium h a b e t eamdem cum collegio p e r s o n a m
iuridicam. Eodem iure censentur haeredes universales, non vero parti-
200
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
culares ; ex reg. 46, iur. in VI, « is qui in ius succedit alterius, eodem
« iure quo ille uti debet ». Cfr. Suarez, de legib., VITI, 3, 4 et D'Annib., II,
n. 140 in n o t a 8.
Sed hic rectissimus conceptus n o n nocet in casu applicationi
praescriptionis; nam et si a d m i t t a m u s (quod t a m e n excludi debere probavimus) Mucium 22 millia scut. solvisse; t a m e n praelati qui postea
gesserunt administrationem P P . Augustinianorum legitime ratiocinati
sunt, excipientes uti factum est a p u d iudicem Mechoacanen., debitum
revera fuisse debita solutione dimissum, quia secus explicari n o n potuisset
ratio agendi Domini Valdovinos, et r e c o l u e r u n t : 1) verba q u i b u s u s u s
est Mucius in suo testamento ; 2) factum n o n appositae ullius exceptionis
q u u m idem Mucius coactus fuit solvere s u m m a m 7000 scut. a n t e a ei
cessam in solutum.
H a e praesumptiones equidem praecipuae visae sunt Dominis, si
referantur ad ea locorum et t e m p o r u m adiuncta in quibus Religiosi
o m n i a peragebant sub pressura legum tyrannicarum, et hinc plura vel
reticere vel fìngere cogebantur ; ita ut n e m o s a n u s non dicet, h a s praesumptiones non sufficere ad efformandam bonam conscientiam, seu
b o n a m fidem. A d d a n t u r vero aliae omnes praesumptiones s u p e r i u s explicatae, quae effugerunt conventos cum causa instituta est, sed q u a e n o n
latebant collegii praelatos tunc temporis q u a n d o debitum solvendum
fuisset, et res attingit evidentiae fastigium.
Quia vero appellata sententia admittit in t h e m a t e praelatos collegii
considerari quasi successores particulares ad effectum bonae fidei, DD. cens u e r u n t in hoc recedendum esse ab hac opinione q u a m n o n approbant.
T e m p u s vero praescriptionis quod attinet, dixerunt Domini, sufficere praescriptioni initium dare ab eo tempore q u a n d o prodita sunt
t e s t a m e n t a Mucii et alia adiuncta cognosci potuerunt, ut t u n c dicatur
incoepisse bona fides ét hinc praescriptio : h a b e t u r enim lapsus temporis
longioris q u a m triginta annis. Dies autem q u a debiti solutio facienda erat,
cesserat et venerat, quia solutio promissa fuerat a n n o 1857 elabente.
Quibus o m n i b u s perpensis, Christi n o m i n e invocato, Nos Auditores
de t u r n o pro tribunali sedentes et solum Deum prae oculis habentes,
dicimus, declaramus et definitive sententiamus, proposito Dubio respondentes: Affirmative, seu, sententiam rotalem diei 1 iunii 1911 esse confirmandam.
Actrices vero in expensas iudicii c o n d e m n a m u s .
Ita p r o n u n c i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris trib u n a l i u m ad quos spectat ut exsecutioni m a n d e n t h a n c nostram defi-
S. Romana Bota.
201
niti vam sententiam, et a d v e r s u s reluctantes procedant ad n o r m a s sacror u m canonum, et praesertim cap. 3, sess. XXV, Concil. Trid., iis adhibitis
exsecutivis et coercitivis mediis, q u a e magis efficacia et o p p o r t u n a p r o
r e r u m adiunctis exstitura sint.
R o m a e in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 7 ianuarii 1913.
Michael Lega, Ponens
i o s e p h u s Alberti.
P e t r u s Rossetti.
Sac. T. Tani, Notarius.
II.
TRINGOMALIEN.
NULLITATIS
MATRIMONII
(ARUNASALAM-MARIMUTTU).
Pio PP. X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
decimo, RR. PP. DD. Aloisius Sincero, P o n e n s , Ioseph Mori et Fridericus
Cattani, Auditores de turno in causa Trincomalien. - Nullitatis matrimonii, inter Ioseph Arunasalam, vulgo Visuvalingam nuncupatum, actorem
appellantem, repraesentatum per legitimum procuratorem Albertum
Colomb,
advocatum, ex officio deputatum, et Annapillai Marimuttu, contumacem,
interveniente et disceptante in causa Vinculi defensore ex officio, sequentem tulerunt definitivam sententiam die 1 februarii 1913.
Ioseph Arunasalam, vulgo Visuvalingam n u n c u p a t u s , in urbe Point
P e d r o ortus, e secta protestantica Wesleyana, in u x o r e m duxit absque
ullo ritu protestantico, ut ipse fassus est, Marimuttu Annapillai, eiusdem
sectae, ex eaque prolem suscepit.
Anno vero insequenti Ponner Marimuttu, sororem eiusdem Annapillai, in uxorem sibi copulavit, et ab ea quoque prolem habuit.
Quum autem postea Visuvalingam fidem catholicam amplexus esset,
P o n n e r tali odio eum p r o s e q u u t a est ut civile, ut aiunt, divortium postulaverit: quo obtento, eum dimisit.
T u n c Visuvalingam Curiam Trincomaliensem adiit, postulando, ut
s u u m cum Annapillai m a t r i m o n i u m n u l l u m declararetur ex capite consanguinitatis in q u a r t o g r a d u aequali, et sibi favorabilem sententiam
tulit. Appellante Vinculi defensore ex officio, causa in secunda instantia
iudicata fuit penes Curiam Columben. quae priorem sententiam reformavit.
•202
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Appellavit igitur Visuvalingam ad Sanctam Sedem, et n u n c causa
nobis iudicanda venit sub dubii formula: An constet de matrimonii nullitate
in
casu.
Ius
quod
spectat.
Matrimonii validitas equidem ab actore i m p u g n a t a fuit ex capite
impedimenti cognationis; verum cum ex actis non obscura indicia essent
m a t r i m o n i u m verius esse nullum ex defectu consensus, instante advocato ex officio, et a n n u e n t e Vinculi defensore a p u d h u n c sacrum Ordin e m , P o n e n s providit ut etiam super hoc defectu processus aperiretur,
q u a t e n u s actor consentirei. Renuit i p s e : causa igitur iudicanda venit
t a n t u m s u p r a assertum consanguinitatis impedimentum.
Quod consanguinitas in q u a r t o g r a d u aequali m a t r i m o n i u m dirimat,
n u l l u m in iure d u b i u m : t o t a difficultas est in ea probanda.
Probationem vero impedimenti cognationis quod attinet, haec instructio S. Officii, feria IV, die 20 iunii 1883 lata, s t a t u i t :
«
«
«
«
«
»
« Si matrimonium i m p u g n e t u r ob a s s e r t u m impedimentum cognationis carnalis... facile erit eiusdem exsistentiam detegere ope authenticorum d o c u m e n t o r u m . E t e n i m cognatio carnalis, et etiam affinitas...
dignoscuntur ex arbore genealogica u t r i u s q u e familiae, conficienda ex
regestis matrimoniorum, et ex libris etiam baptizatorum, in q u i b u s n o t a t a
esse debent n o m i n a n o n modo coniugum, et e o r u m qui baptizati sunt,
sed h o r u m etiam p a r e n t u m .
« Q u o d si aliquod oriatur dubium circa documenta praedicta vel
« circa eorum veritatem, in iudicium vocandi e r u n t et iuridice exami« minandi consanguinei, affines, propinqui, q u i b u s origo eorum, de quibus
« agitur, n o t a sit, a u t nota esse possit, ut ex eorum depositionibus gra« d u s consanguinitatis vel affinitatis clarius valeat determinari. Non levi
« fundamenta huic rei esse potest etiam publica fama, de q u a ratio erit
« h a b e n d a ; eius t a m e n sedulo consideranda erit origo et rationes, quibus
« i n n i t i t u r ».
Testes vero recipiendos q u o d spectat, haec in 1. IV, Decr. tit. XIX,
cap. 3, p r a e s c r i b u n t u r : « Quod p a r e n t e s , fratres et cognati u t r i u s q u e
« sexus in testificatione s u o r u m ad m a t r i m o n i u m coniungendum vel
« dirimendum admittantur, t a m a n t i q u a consuetudine q u a m legibus appro« b a t u r . Ideo enim maxime p a r e n t e s , et, si defuerint p a r e n t e s , proxi« miores admittuntur, quoniam u n u s q u i s q u e s u a m genealogiam c u m
« t e s t i b u s et chartis, t u m etiam ex recitatione m a i o r u m scire laborat;
« qui enim melius recipi debent, q u a m illi qui melius sciunt... ? ».
S. Romana Rota.
208
Quoad m o d u m autem ipsos examinandi, haec in cap. VII, 1. IV,
tit. XIV, s t a t u u n t u r : « Cum coniugium m u l t u m favoris obtineat, testes,
« qui ad divortium celebrandum producti consanguinitatis g r a d u s com« p u t a n t , a stipite debent incipere, id est a p a r e n t i b u s , vel germanis, et
« sic per ordinem distinguere gradus, nominibus propriis, vel aequipoll e n t i b u s indiciis designando personas, praesertim cum saepius testi« monium p e r h i b e a n t de a u d i t u : quod quia minus est validum, n o n est
« in articulo h u i u s m o d i nimium t a x a n d a facultas: q u u m q u a ratione com« putationem inciperent a secundo, eadem et ulterioribus inchoarent ».
Vim vero probandi, et p r o b a t i o n u m valorem quod attinet, docet
c u m c o m m u n i Cosci, De separatione thori, 1. 2, c. 18, n. 274 et seqq.:
« Non sufficiunt probationes dubiae et incertae, m i n u s q u e coniecturae
« et praesumptiones, sed r e q u i r u n t u r probationes univocae, concludentes
« et in suo genere perfectae ». Et in genere tradit Reiffenstuel, Lib. IV
Decr., Tit. XIX, n. 17-18: « Ad hoc ut iudex ecclesiasticus vinculum matri« monii dissolvat, debet eidem de impedimento dirimente constare per
« probationem plenam et perfectam, qualis est quae fit per duos testes
« omni exceptione maiores... Communis ac certa, arg. c. 1, De consang. et
« affinit. et c. Super eo, 22 De testibus cum concordant. Ratio est; quia causa
« dissolvendi m a t r i m o n i u m q u o a d vinculum est u n a ex gravioribus, et
« in praeiudicium m a g n u m t u m tertii, t u m sacramenti r e d u n d a n t i b u s ,
« consequenter exigit p l e n a m probationem per ea quae diximus lib. II,
« tit. XIX De prob.... Quod si probatio fiat per testes, debet fieri per
« testes saltem duos omni exceptione maiores, arg. cit. c. 1 De con« sang, et affin., ibi, per testes omni exceptione maiores. Ratio est quia
« u n u s testis q u a n t u m v i s habilis non facit plenam probationem, arg. c. Li« cet universis, De testib., qui etiam debent esse iurati, arg. can. Illud. 6
« et can. De parentela, 8, caus. 35, q. 6, quia testis n o n i u r a t u s nihil
« probat, per vulgaria ». In specie autem quoad consanguinitatis imped i m e n t u m , docet ib. n. 16: « Non debet nec potest iudex matrimonium
« in facie Ecclesiae contractum dissolvere quoad vinculum, ex hoc solo
« quod u n u s vel ambo coniuges ipsimet, accedente etiam r u m o r e vici« niae fateantur, se cum impedimento ... consanguinitatis contraxisse,
« n i s i sufficientes probationes accedant... Communis ac c e r t a , textu
« expresso c. Super eo, 5, De eo qui cognovit, ubi etiam ratio subiun« gitur illis v e r b i s : Cum et q u a n d o q u e nonnulli inter se contra matri« monium velint colludere... R u m o r a u t e m viciniae n o n adeo est iudi« candus validus, quod, nisi rationabiles et fide dignae probationes acce« dant, possit bene contractum m a t r i m o n i u m irritari ».
204
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Factum
quod
attinet.
In primis a d n o t a n d u m est iis in regionibus defuisse, ut asseverat
I u d e x primae instantiae, t u n c temporis d o c u m e n t a authentica, publica,
quae libri civiles vocantur, ad certo p r o b a n d a m consanguinitatem. Necessario igitur confugiendum fuit ad probationes subsidiarias, praesertim
per testes.
Actor t u m in libello, t u m in iudicio affirmavit se esse consanguin e u m in q u a r t o g r a d u aequali cum sua u x o r e Annapillai, cuius in rei
testimonium afferre se posse dixit tum genealogiam familiae suae, t u m
quaedam excerpta ex tabulis publicis u r b i s P o i n t P e d r o . Verum ut p r a e m i t t a m u s ipsi delatum n o n fuisse, ut ex actis intelligitur, i u r a m e n t u m
de veritate dicenda (Instruct. S. Congr. Conc. 22 aug. 1840, vv. Praefinita die... Cum itaque advenerit), illa excerpta primo quidem fassus est
se invenire n o n potuisse, ultimo vero ea n o n exsistere.
Uxor Annapillai in iudicium quidem n o n comparuit, sed fortissime
asseveravit se nullam habere consanguinitatem cum Visuvalingam, et
q u a n d o iudex n o m i n a stirpis c o m m u n i s seu K a n a p a t h y et P a r v a d i pandidit, t u m ipsa, t u m eius soror P o n n e r risum ediderunt, dicentes: « Hoc
« est mendacium, hoc est m e n d a c i u m » .
Inter probationes autem iuridicas ne admitti quidem p o s s u n t epistolae iudici missae t u m a Sadhasivakurukkal, sacerdote p a g a n o r u m ,
Poopalapillai, et Murugupillai, t u m a Periayathamby, Vellupillai, Sapabathipillai, et Vettivelu, t u m a Kanapathipillai. In iure enim c a u t u m est
« quod in talibus (super accusatione matrimonii) nisi q u a n t u m ad prae« sumptionem, nullius momenti est conscriptio (sive accusationis sive
« testimonii) q u o a d sententiam proferendam; nisi alia legitima admi« nicula suffragentur ». L. IV, decret. Tit. XVIII c. A nobis, 2. I d e m q u e ,
ut n o t a t Pirhing h. t. n. 11, est de testibus, c. Testes, 15, caus. 3, q. 9,
cum non sit testimoniis, sed testibus credendum, c. Qua nos 8 de Gohab.
Gleric. et mulier. Gl. hic V accusatione. Quare ad evitandam ... falsam
depositionem testium s t a t u t u m est ut in causa matrimoniali personaliter
et p r o p r i a ac viva voce debeat fieri accusatio, et testes deponere, n o n
autem per litteras in absentia, Ab hic n. 3 et Vivian, in Ration. Idem
statuitur in Instruct, cit. sacrae Congr. Conc., in Instruct. S. Officii cit.
anni 1883, in Instruct. Austriaca § 159, 162, etc.
Testes vero, qui legitime testimonium dixerunt, in plures classes
distribui possunt, alii enim se nil scire de asserta consanguinitate affirm a r u n t , alii testati s u n t t a n t u m de publica fama, alii incompletam
arborera genealogicam designarmi!, alii a r b o r e m completam texuerunt,
S. Romana Rota.
205
alii d e m u m aperte denegarunt aliquam consanguinitatem inter Visuvalingam et Annapillai adesse.
Chellapillai Achiehimuttu, soror Marimuttu, interrogata « scisne
« aliquam cognationem inter Marimuttu et Visuvalingam? », r e s p o n d i t :
« Nescio ». E r a m b u Vinasithampy, interrogatus « estne aliqua saltem
« r e m o t a cognatio inter eos? », respondit se illud nescire, et iterum
rogatus n u m exsisteret ulla cognatio Visuvalingam inter et Annapillai,
r e s p o n d i t : « Audivi quidem ita rem se habere, sed ipse non video ullam
« proximam cognationem ».
P o n n a m p a l a i n C hell a p p a affirmavit quidem ex publica fama interesse cognationem, quia ita o m n e s loquentes audivit, sed fassus est se
nescire c o m m u n e m stipitem, imo et ignorare o m n e s ascendentes A r u n a s a l a m ; ideoque nullam rationem ut originem publicae famae dedit.
Muttu Siny A n a n d e r testatus est exsistere cognationem inter m a t r e m
Marimuttu et patrem Visuvalingam, at iterum interrogatus q u a e n a m ista
cognatio esset, respondit se nescire qualis ea esset, atque fassus est se
ex ascendentibus uxoris cognoscere t a n t u m p a t r e m et avum, ex ascendent i b u s vero viri solummodo eius patrem. Velupillai Chellaiya interrogatus
q u a e n a m esset consanguinitas inter Marimuttu et Arunasalam^ respondit
ex parte matris Marimuttu eam se teneri; at fassus est se ignorare quin a m fuerint pater et mater A r u n a s a l a m . Ex his igitur vel omnino vel
saltem cum certitudine consanguinitas deduci nequit.
E contra vero Samuel Velupillai, interrogatus n u m novisset aliquam
consanguinitatem exsistere inter Visuvalingam et Annapillai, respondit:
« P u t o nullam exsistere inter illos consanguinitatem. U t r u m exsistat an
« non aliqua remota cognatio sanguinis, nescio ». Et Christiana Saverim u t t u , interrogata n u m audivisset Visuvalingam et Annapillai esse consanguineos, fortius negavit: « Non. Nulla est inter eos consanguinitas ».
Duo t a n t u m ex testibus completam et in genere suo perfectam
•arborem texuerunt genealogicam, in q u a e sponsis liceat ascendere
usque ad abavos, atque ita diiudicare n u m inter eos exsistat asserta
cognatio in q u a r t u gradu a e q u a l i : hi testes sunt Andiapper Kanniat,
praeses alicuius templi pagani in pago Karkovalam, et Rev. P. G. Rouvellac, missionarius in u r b e Point P e d r o .
Verum, ut p r a e t e r m i t t a m u s h a s arbores genealógicas non in omnib u s inter se concordare, Andiapper Kanniat, ut ex actis patet, nullam
fere m e r e t u r fidem. P r a e t e r e a in iudicio visus est nimia levitate et facilitate in re sat implexa et, pro m o r i b u s illius regionis, ut acta processus
d e m o n s t r a n t , difficili, aliquam recitationem memoriter pronunciare et
velut d e c a n t a r e ; affirmavit se compulsasse archivia familiae, ut ait ipse,
206
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
sed haec regesta n o n e r a n t nisi tituli possessionum et divisionum praediorum, promisit se allaturum in iudicium haec regesta, sed frustra.
P a t e r Rouvellac certe omni fide est d i g n u s ; at n o n apparet ex actis
n u m testes ex quibus h a u s i t a r b o r e m genealogicam propinqui et affines
fuissent alicuius ex sponsis, et, quod m a x i m u m est, n o n a p p a r e t an isti,
i u r a m e n t o praestito, P a t r e m Rouvellac de consanguinitate edocuerint.
Ultimo igitur recidimus in testes n o n iuratos, qui nil probant, ut iuris
u t r i u s q u e textus ingeminant, cap. nuper, 51, cap. fraternitatis, 17, cap. de
testibus, 29, cap. tuis, 39, de testibus et attestationibus, Instruct, cit. S. C.
Concilii, etc. Dein vero P. Rouvellac d u m affirmat: « Au reste je p e n s e
« que Marimuttu est p a r e n t ou allié de Visuvalingam », nimis vaga et
indeterminata profert, ex q u i b u s consanguinitas cum certitudine deduci
nequit. Ultimo t a n d e m ipse fassus est in iudicio : « Cependant je n ' e n
« suis p a s sûr ». Quo patet ne ipsum quidem P. Rouvellac pro certo
habuisse inter eos exsistere assertam consanguinitatem.
Ex o m n i b u s igitur actis et allatis in causa, sequitur validitatem
matrimonii in casu constare, vel certo certius eius invaliditatem n o n
certo constare, seu esse dubiam.
Q u a etiam posteriori ratione, s t a n d u m est pro valore matrimonii.
Hoc enim firmum et sacrum est in iure canonico. Nam si generaliter « quoties n o n satis apparet, u t r u m in aliquo actu o b e u n d o defuerit
« a l i q u i d ex his, quae ad actus substantiam pertinent, u t r i u s q u e iuris
« et a Nostris receptissima regula est, in dubio omne factum praesumitur
« recte factum - ideoque - in dubio respondendum est pro valore actus »,
D'Annibale Theol. Mor. I, 150; a fortiori q u o a d s a c r a m e n t u m matrimonii
sacrum et sanctum est in iure canonico et in nostro foro « m a t r i m o n i u m
« semel celebratum, d u m m o d o matrimonii species n o n desit,gaudere favore
« iuris, ut t r a d i t u r expresse in cap. ult. de Conditionibus
aliisque
« testibus. Hic favor iuris in eo consistit, ut m a t r i m o n i u m semel cele« b r a t u m semper validum h a b e n d u m sit, donec eius invaliditas plene
« p r o b e t u r ... U n d e de matrimonio semel celebrato principium: in dubio
« standum est pro valore matrimonii; quod valet in u t r o q u e foro, et a
« fortiori si agatur de matrimonio fidelium, utpote sacramento » Gasparri,
de matrimonio, II, 18.
Quibus o m n i b u s t u m quod ius, t u m quod factum spectat, perspectis
ac m a t u r e perpensis; Christi nomine invocato, solumque Deum p r a e
oculis habentes, Nos infrascripti Auditores, pro tribunali sedentes, ad
p r o p o s i t u m dubium dicimus, p r o n u n c i a m u s a t q u e definitive sententiam u s : Negative, seu Non constare de nullitate matrimonii in casu.
S. Montala Rota.
207
Ita p r o n u n c i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris tribunalium ad q u o s spectat, ut exsecutioni m a n d e n t h a n c n o s t r a m sententiam et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m ss. c a n o n u m , et p r a e sertim cap. 3, sess. XXV, de reform., Conc. Trid., iis adhibitis exsecutivis
et coercitivis mediis q u a e magis efficacia et o p p o r t u n a pro r e r u m adiunctis exstitura sint.
Aloisius
Sincero, Ponens.
Iosephus Mori.
Fridericus Cattani.
Sac. T. Tani, Notarius.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S E G R E T E R I A D I STATO.
NOMINE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare.
Prelati Domestici di S. S.r
4 aprile 1913. — Mons. Benedetto Alves de Souza, pro-vicario generale
dell'archidiocesi di S. Paolo del Brasile.
5 aprile. — Mons. Massimiliano Brenner, rettore del collegio teutonico
di S. Maria dell'Anima in Roma.
8 aprile. — Mons. Francesco di Paola Gasoni, cappellano segreto di S. S.
9 aprile. — Mons. Enrico Ludwigs, dell'archidiocesi di Colonia.
— Mons Giuseppe Feiten, della medesima archidiocesi.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
L'Ordine della Milizia Aurata, detto dello Speron d'oro:
9 aprile 1913. — Al Sig. principe don Mario Chigi-Albani, maresciallo
di santa Romana Chiesa e custode del conclave, presidente del Consiglio
superiore delle feste Costantiniane.
W8
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
La Gran Croce dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
22 aprile 1913. — Al Sig. Giovanni Hasche, dell'archidiocesi di Posen.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
9 aprile 1913. — Al Sig. Alberto Heimann, dell'archidiocesi di Colonia.
— Al Sig. Massimiliano Wirtz, della medesima archidiocesi.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe militare:
2 aprile 1913. — Al Sig. Giuseppe Lattanzi, primo tenente del disciolto
reggimento dei dragoni pontifici.
La Commenda dell' Ordine di S. Silvestro Papa :
13 aprile 1913. — Al Sig. Giovanni Werth, dell'archidiocesi di Cambrai.
16 aprile. — Al Sig. Augusto Müller, della diocesi di Fulda.
Il
Cavalierato dell'Ordine Piano:
28 marzo 1913. — Al Sig. Gualtiero Milde, della diocesi di Breslavia.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
9 aprile 1913. — Al Sig. dott. Martino Winands, dell'archidiocesi di
Colonia.
— Al Sig. Leone Giani, della medesima archidiocesi.
11 aprile. — Al Sig. avv. Enrico Rondinella, dell'archidiocesi di Napoli.
13 aprile. — Al Sig. Géry Pourbaix, dell'archidiocesi di Cambrai.
— Al Sig. Luigi Derville, della medesima archidiocesi.
17 aprile. — Al Sig. dott. Carlo Enrico Schäfer, della diocesi di Fulda.
23 aprile. — Ai Signori: Giovanni van Menten, Augusto Thomas e Camillo Cauchie, giornalisti cattolici belgi.
NECROLOGIO.
16 aprile 1913. — Mons. Riccardo Casanova, arcivescovo di Guatemala.
20 aprile. — Mons. Pietro Facciotti, arcivescovo titolare di Calcide.
26 aprile. — Mons. Giuseppe Alfredo Archambeault, vescovo di Joliette
(Canada).
Annus V. - V o l . V.
Die 16 Maii 1913.
Num. 8.
ACTAIPWOLÎGAE SEDIS
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
EPISTOLA.
AD V. E. FRANCISCUM VIRGILIUM CARD. DUBILLARD, ARCHIEPISCOPUM GÂMBERIENSEM. - SACERDOTALE FOEDUS « PRO PONTIFICE ET ECCLESIA » CUIUS
ILLE CONDITOR ET MODERATOR EST, LAUDIBUS PROSEQUITUR.
Dilecte Fili Noster, salutem et apostolicam benedictionem. — Laudari satis n o n potest illud « sacerdotum ex quavis natione foedus pro
Pontifice et Ecclesia » q u o d te q u u m auctore coaluit, tum s u m m o moderatore utitur, si quidem praeclara eius utilitas atque adeo opportunitas
consideretur. Nam qui, instigante diabolo, vetus hodie propositum urgent
impediendae salutis aeternae, quam h u m a n o generi divinus R e d e m p t o r
profuso sanguine comparavit, ii fere nihil a g u n t impensius, q u a m ut
ab obsequio et fide Ecclesiae et Romani Pontificis avertant h o m i n e s :
quippe intelligunt n o n ab eo Iesum Christum diligi, qui vel Sponsam vel
Vicarium negligat Christi. Atque ob eam causam malis improborum artib u s obnoxius maxime est clerus, qui certe ab officio si discesserit, facile
discessio populi consequatur. Contra igitur omnino est l a b o r a n d u m , ut
qui s u n t e sacro ordine, magis ac magis ita afficiantur erga Ecclesiam
Ecclesiaeque Caput, q u e m a d m o d u m eos in primis decet, id est ut pient i s s i m i studio et ipsi flagrent et alios infiammare cupiant. I a m vero
h u i u s ipsius rei gratia institutum esse videmus sacerdotale, de quo
loquimur, foedus: cuius qui s u n t participes, n o n ii quidem aliis tenent u r officiis, nisi c o m m u n i b u s sacerdotum ceterorum, sed t a m e n in eis
servandis singularem q u a m d a m diligentiam profitentur. Illud a u t e m
Nobis p e r g r a t u m est quod a n t e omnia sibi h a b e n t propositum, p r a e cepta et monita, q u a e c u m q u e dederit R o m a n u s Pontifex, et sequi volenACTA, vol. V, n. 8. — 16-5-913.
15
Acta Apostolicae Sedis, - Commentarium Officiale.
210
tibus animis et studiose inculcare aliis; item quod p r o m i t t a n t se ex
o m n i b u s Catholicorum scriptionibus, q u a e vel quotidie vel in dies certos
vulgari solent, eas omni ope adiuturos, q u a e causam Religionis aperte,
duce apostolica Sede, t u e a n t u r . Quod vero h a n c inopiam considerantes,
in q u a Vicarius Christi versatur, ad eam sublevandam n o n satis h a b e n t
q u o t a n n i s reservare aliquid, sed sponsione se obligant, peculiarem sane
m e r e n t u r cum a Nobis laudem t u m mercedem a Deo. — Quapropter
ut g r a t u m his dilectis filiis t e s t a r e m u r a n i m u m , simulque ut fructuosior
evaderet e o r u m opera, de spirituali Ecclesiae t h e s a u r o , cuius penes Nos
est dispensatio, plura nuper, ut nosti, eis indulgendo tribuimus. Nunc
scias consilium universo foederi m o d e r a n d o ita compositum, ut significasti, Nobis probari a Nobisque r a t u m haberi. Iam, quod reliquum est,
Deum rogantes ut rei t a m bene auspicatae faveat, caelestium m u n e r u m
auspicem ac praecipuae benevolentiae Nostrae testem, apostolicam b e n e dictionem tibi, dilecte Fili Noster, et o m n i b u s q u o t q u o t s u n t et e r u n t
de sacerdotali hoc foedere, amantissime impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die xxvin mensis aprilis
Pontificatus Nostri a n n o decimo.
MCMXIII,
PIUS PP. X.
SUPREMA S. CONGREGATIO S. OFFICII
(SECTIO D E INDULGENTIIS)
I.
DECRETUM.
CHRISTIANA
SALUTATIO
INDULGENTIA
Ex
SUB
INVOCATIONE
DIVINI
IESU
NOMINIS
AMPLIORI
DITATUR.
audientia
Sanctissimi
die
27
martii
1913.
Etsi pervetusta piissima consuetudo, inter christianos plurimis in
locis invecta, sese invicem salutandi sub Ssmi Iesu Nominis invocatione, q u a nimirum alter dicit: Laudetur Iesus Christus, alter vero respond e t : Amen vel In saecula, aut similiter, i a m d i u apostolicae Sedis favorem adepta sit, et Indulgentia quinquaginta dierum per S u m m o s Pontifices
ditata; ut t a m frugifera praxis impensiori studio, u b i viget teneatur, ubi
Suprema S. Congregatio S. Officii.
211
a u t e m obsolevit restituatur, alibi d e m u m large p r o p a g e t u r ; S s m u s D. N.
D. P i u s div. prov. P p . X, precibus Sibi, occasione sextodecimo recurr e n t i u m saecularium solemnium a pace Ecclesiae donata, porrectis benig n e a n n u e n s , Indulgentiam centum dierum, defunctis q u o q u e adplicabilem, a singulis christifidelibus quoties uti s u p r a se invicem salutaverint
lucrandam, largiri dignatus est. Praesenti in p e r p e t u u m valituro, a b s q u e
ulla Brevis expeditione. Contrariis q u i b u s c u m q u e n o n obstantibus.
M.
L.
CARD.
RAMPOLLA.
Ç8 s.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
II.
DECRETUM.
AUGENTUR
ET
EXTENDUNTUR
INDULGENTIAE
PRO
QUADAM
LAUDE
SS.MI SA-
CRAMENTI.
Die 10 aprilis 1913.
S s m u s D. N. D. P i u s div. prov. P p . X, per facultates infrascripto
Cardinali S. Officii Secretario specialiter tributas, benigne concedere
dignatus est, ut christifideles, qui laudes et gratiarum actiones erga
D. N. I. C. in Ssmo Eucharistiae Sacramento impendunt, iaculatoria
prece quae sic sonat: Laudetur et adoretur in aeternum sanctissimum
Sacramentum, vel quae in authentica sylloge Indulgentiarum invenitur
his verbis expressa: Sia lodato e ringrazialo ogni momento il santissimo
e divinissimo Sacramento, ampliori spiritualium favorum emolumento
gaudere valeant, q u a m a n t e a frui poterant alteram recitantes; videlicet:
Indulgentia trecentorum dierum, defunctorum a n i m a b u s etiam adplicabili, quoties dictam alterutram precem corde saltem contrito recitaverint ;
plenaria vero, defunctis similiter adplicabili, q u a t e n u s per integrum
mensem eandem quotidie elicere consueverint, si insuper confessi ad
sacram Synaxim accesserint et ad mentem Summi Pontificis oraverint.
Praesenti in p e r p e t u u m valituro, a b s q u e ulla Brevis expeditione. Contrariis n o n obstantibus quibuscumque.
M.
CARD.
RAMPOLLA.
L. & S.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
212
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
VERSIO AUTHENTICA
DECRETI
DE
MONIALIUM ET
SORORUM CONFESSIONIBUS
A DECREE
REGARDING THE CONFESSIONS OF NUNS AND SISTERS.
Whereas to présent date m a n y laws h a v e been promulgated, in
yarious times a n d circumstances, to regniate the sacramental confessions
of N u n s a n d Sisters: therefore, it h a s now been determined to collect
a n d coordinate all thèse laws, with some modifications, in one Decree
of t h e following tenor, to wit:
1. To each h o u s e of N u n s or Sisters there shall usually be assigned
only one ordinary Confessor; unless the great n u m b e r of Religious, or
some other j u s t motive, necessitate the appóintment of two or more.
2. T h e ordinary Confessor should not, as a rule, hold t h i s onice
for more t h a n three years. T h e Bishop or the Ordinary, however, may
reappoint h i m for a second or even third t e r m of three y e a r s :
a) if through lack of priests suitable for this duty he cannot
otherwise pro vide an ordinary Confessor; or
b) if by secret ballot a majority of t h e Religious (counting also
those w h o in other m a t t e r s have no right to vote) request his rétention.
B u t some other way must be provided for the dissentients, if they
wish it.
3. Several times every year an extraordinary Confessor must be
given to each religious house. Ali the Religious m u s t appear before
this extraordinary Confessor, at least to receive his blessing.
4. F o r each religious house t h e Ordinary will assign several priests
w h o m the Religious in particular cases can easily send for to h e a r their
confessions.
5. If any Religious, for the peace of h e r soul or greater progress
in spiritual perfection, ask for a special Confessor or Spiritual Director,
t h e Ordinary h a s readily to g r a n t her d e m a n d . T h e Ordinary, however,
will see to it t h a t a b u s e s do n o t arise from such concession; a n d if
S. Congregatio de Religiosis.
213
abuses should come, let liim cautiously a n d prudently remove them,
aiways safeguarding liberty of conscience.
6. If the h o u s e of Religious is subject to the Ordinary of the place,
he is to choose both t h e ordinary a n d extraordinary Confessor; b u t if
the convent is subject to a Superior who is a Regular, t h e n this Superior
will présent priests for t h e office of Confessor to t h e Ordinary of t h e
place, to w h o m it belongs to g r a n t them the power of hearing confessions.
7. F o r the office of Confessor (whether ordinary, extraordinary or
special) priests may be chosen from the secular, or (with t h e permission
of their Superiors) from the regular clergy, provided t h a t in neither
case they have power in foro externo over these same Religious.
8. These Confessors should have completed their fortieth year a n d
be distinguished for prudence a n d integrity of life.
But the Ordinary
may, t h r o u g h a j u s t motive and on his own responsability of conscience,
delegate for this office priests who have n o t yet reached the age specifìed, provided t h a t they have the other afore-mentioned r e q u i r e m e n t s .
9. T h e ordinary Confessor may n o t be appointed an extraordinary
Confessor; nor may he, except as provided in A r t i d e 2 of this Decree,
be reappointed as ordinary Confessor in the same house, until one y e a r
h a s elapsed from the expiration of his term of office. An extraordinary
Confessor, however, may be immediately appointed to the office of ordin a r y Confessor.
10. Ali Confessors of Nuns or Sisters m u s t be very careful not to
mix in t h e external or internai government of t h e community where
they hold office.
1 1 . If any Religious request an extraordinary Confessor, no Superioress may, either personally or through others, either directly or indirectly, enquire into the reason of the request, or refuse t h e pétition by
w o r d or deed, or in any way show t h a t she tolérâtes it unwillingly.
Should a Superioress fail in this regard, let her own Ordinary a d m o n i s h
h e r ; a n d upon a second offence let him depose her, after having first
consulted t h e sacred Congrégation of Religious.
12. T h e Religious are forbidden to talk among themselves in any
way a b o u t the confessions of their companions in Religion, or to criticise
those Sisters who confess to one other t h a n t h e designated Confessor.
In case they violate this prohibition, they m u s t be punished by the
Superioress or the Ordinary.
13. If the special Confessors called to a monastery or religious h o u s e
perceive t h a t the Religious have no j u s t reason of necessity or spiritual
profit to d e m a n d special Confessors, let said Confessors dismiss the
214
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Religious prudently.
All Religious a r e also a d m o n i s h e d to use this
privilège of asking for a special Confessor only for their spiritual good
a n d greater progress in religious virtues, apart from ali h u m a n considérations.
14. W h e n N u n s or Sisters are outside their own house, no m a t t e r
w h a t the reason, they m a y confess in any church or oratory, even s e m i public, to any Confessor approved for b o t h sexes. T h e Superioress may
n o t forbid this, or enquire a b o u t it, even indirectly, a n d the Religious
are n o t b o u n d to mention the fact to their Superioress.
15. Aiiy Nuri or Religious, w h e n seriously sick, although n o t in
danger of death, may call any priest approved for hearing confessions,
a n d she may confess to him as often as she wish during this serious
illness.
16. This Decree m u s t be observed by all religious families of women,
whether of solemn or simple vows, or Oblates or other pious communities not b o u n d by vows, even t h o u g h the Institute be merely diocesan.
This Decree also binds communities u n d e r the Jurisdiction of a Prelate
R e g u l a r ; a n d if he do not see to it t h a t h i s subjects faithfully obey
this Decree, t h e Bishop or Ordinary of the place shall himself, as a
Delegate of the Apostolic See, enforce its observance.
17. This Decree m u s t be added to the rules and constitutions of
each and every religious family of women and publicly read in the
vernacular once a year in a chapter of ali the Religious.
Therefore our Holy Father, P o p e P i u s X, having h e a r d t h e mind
of their Eminence, the Cardinals of t h e sacred Congrégation of Religious, assemblea in plenary Congress at the Vatican the thirtyfirst day
of J a n u a r y 1913, h a s deigned, after the report of t h e undersigned
Secretàry, to approve a n d confimi this Decree in ali its p a r t s a n d to
order t h a t it be published a n d faithfully observed in the future by ali
whom it concern s.
All dispositions whatsoever, even t h o u g h w o r t h y of special a n d individual mention, to the contrary notwithstanding.
Given at Rome, from t h e Secretariate of t h e sacred Congrégation
of Religious, t h e third day of F e b r u a r y 1913.
Fr.
J.
C . CARD. VIVES,
Prefed.
f D o n a t u s , Archb. of E p h e s u s , Secretar^.
S. Congregatio de Propaganda Fide.
215
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
i.
DECRETUM.
CONFINIA
BAGAMOIENSBM
INTER ET DARESSALAMENSEM VICARIATUS AD CIVILIA
COAEQUANTUR.
Quo uberius in Africa orientali, opportune distributis, ad a e q u a toriales o r a s , territoriis, iisque distinctis, apostolicae messis fructus
referrentur, eminentissimi P a t r e s S. h u i u s Consilii Fidei P r o p a g a n d a e ,
plenariis die decima superioris martii convocatis comitiis, de limitibus
inter vicariatus apostolicos Bagamoiensem et Daressalamensem i m m u t a n d i s atque ad civilia confinia coaequandis, consilium inierunt, statuentes ut inter u t r u m q u e ecclesiasticum territorium, discriminis linea
foret, q u a e civiles districtus Bagamoio et Morogoro a districtibus Daress a l a m et Rufiji s e p a r a t ; deinde R u a h a flumen; mox Umerohe a m n i s
ac d e m u m via ferrea q u a e ab índico Oceano ad T a b o r a m u r b e m
ascendit.
Q u a m sententiam infrascriptus eiusdem S. Congregationis Praefectus, vigore specialis facultatis sibi a Ssmo D. N. Pio, divina providentia, P p . X tributae, adprobavit ac r a t a m habuit, p r a e s e n s q u e ad id
Decretum confici iussit.
D a t u m R o m a e ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 7 maii a n n o 1913.
Fr. H . M.
CARD. GOTTI,
Praefectus.
L. % S.
C.
Laurenti,
Secretarius.
II.
NOMINATIO P R A E F E C T I A P O S T O L I C I .
Decreto S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide n o m i n a t u s est:
6 maii 1913. — R. P. Gaudentius Barlassina, ex Instituto T a u r i nensi a Virgine Consolata pro missionibus ad exteras, Praefectus Apostolicus de Kaffa meridionali.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
216
III.
C E S S A T I O AB O F F I C I O .
Ssmus D. N. P i u s P a p a X, per epistolam, diei 31 martii 1913 datam,
renuntiationem R. P. D. Henrici Doulcet, congregationis a Passione et
Cruce D. N. I. C, ab officio episcopi Nicopolitani in Bulgaria, benigne
excepit: p r o i n d e q u e R. P. D. L e o n a r d u s B a u m b a c h , eiusdem Congregationis, qui iure coadiutoris pollebat, eidem in officium succedit.
DECRETUM.
Feria II, die 5 maii 1913.
Sacra Congregatio eminentissimorum ac reverendissimorum sanctae R o m a n a e Ecclesiae Cardinalium a sanctissimo Domino nostro
Pio P p . X s a n c t a q u e Sede apostolica Indici librorum pravae doctrinae,
e o r u m d e m q u e proscriptioni, expurgationi ac permissioni in universa
christiana republica praepositorum et delegatorum, habita in palatio
apostolico Vaticano die 5 maii 1913, d a m n a v i t et d a m n a t , proscripsit
proscribitque, a t q u e in Indicem librorum prohibitorum referri mandavit
et m a n d a t q u a e s e q u u n t u r o p e r a :
ANNALES
Secrétaire
de
HENRI
Paris,
CE
DE
PHILOSOPHIE
Rédaction
BRÉMOND,
L.
Làberthonnière,
Sainte
(fondées par A. Bonnetty),
Paris, 1905-1913.
CHRÉTIENNE
Chantal (1572-1641). Collection " L e s Saints„,
1912.
QU'ON
A
FAIT
DE
L'ÉGLISE.
supplique à S. S. le Pape Pie X,
Etude d'histoire religieuse, avec une
Paris.
Itaque n e m o cuiuscumque g r a d u s et conditionis praedicta opera
d a m n a t a atque proscripta, q u o c u m q u e loco et q u o c u m q u e idiomate,
a u t in posterum edere, a u t edita legere vel retinere audeat, s u b poenis
in Indice librorum vetitorum indictis.
Quibus sanctissimo Domino nostro Pio P p . X per me infrascriptum
Secretarium relatis, Sanctitas S u a Decretum p r o b a v i t , et promulgari
praecepit. In q u o r u m fidem etc.
D a t u m R o m a e , die 8 maii 1913.
FR.
CARD.
DELLA
VOLPE,
Praefectus.
L.&S.
T h o m a s Esser, O. P., Secretarius.
S. Romana Rota.
217
SACRA ROMANA ROTA
MELEVITANA
(Meliten).
OPTIONIS.
Pio PP. X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno X,
die 30, mense ianuario, anno 1913, RR. PP. DD. Aloisius Sincero, P o n e n s ,
Iosephus Mori et Fridericus Cattani, Auditores de turno, in causa Melevitana-Optionis, inter canonicum Michaelem Ciappara actorem appellantem,
repraesentatum per legitimum procuratorem
Vincentium Sacconi advocatum,
et canonicum Alphridum Mifsud conventum
appellatum, repraesentatum
per
legitimum procuratorem
Angelum D'Alessandri advocatum, sequentem
definitivam
tulerunt
sententiam.
Q u u m a n n o 1909, die vero 3 februarii, vacasse! in ecclesia cathedrali Melevitana p r a e b e n d a S. Venerae, q u a t u o r canonici, scilicet Green,
Formosa, Mifsud et Ciappara p o s t u l a r u n t ut a d m i t t e r e n t u r ad illam
o p t a n d a m , iuxta ius in eadem ecclesia vigens, quo o m n e s Capitulares
t a m dignitates q u a m canonicatus eiusdem ecclesiae pro tempore obtinentes, p o s s u n t pinguiores p r a e b e n d a s optare, iis Capitularibus exceptis, qui aliqua melioramenta in eisdem dignitatibus ac canonicatibus
et praebendis t a m quoad illorum reditus, q u a m q u o a d fabricam in illor u m utilitatem ac commodum n o n fecerint.
Capitulum cathedrale praefatam p r a e b e n d a m adiudicavit canonico
Grech. Obstitit canonicus Ciappara, eo quod s u m p t u s quos Grech fecerat
in suae praebendae utilitatem, m e l i o r a m e n t o r u m n o m i n e n o n continerentur, quippe qui, ut contendebat ipse, eo spectabant ne praedia deteriora fierent. R e c u r s u m igitur interposuit a p u d S. Congregationem
Concilii, q u a e iussit quaestionem iudiciario ritu tractari et absolvi a p u d
ipsam Melevitanam curiam.
Curia Melevitana, sententia data die 20 aprilis 1910, ius optionis
canonico Grech confirmavit. Contra h a n c sententiam canonicus Ciapp a r a appellavit ad Sanctam Sedem, sed appellatione vix interposita
canonicus Grech e vita excessit.
T u n c igitur canonicus Ciappara a S. Congregatione Concilii postulavit ut p r a e b e n d a S. Venerae sibi conferre tur. At S. Congr. Concilii
iussit ut optio renovaretur. Q u u m vero canonicus F o r m o s a expresse ab
218
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
optando destitisset, ex d u o b u s , qui supererant, optantibus, Mifsud prae
Giappara a Capitulo delectus fuit.
Contra h a n c electionem canonicus Ciappara recursum denuo interterposuit ad S. S e d e m . Re vero per pontificiam commissionem delata ad
s a c r a m R o t a m , a t q u e disceptata sub h a c dubii formula: An praebenda
nuncupata «S. Venera » can. Ciappara mt potius can. Mifsud iure optionis sit conferenda in casu, iudiciali sententia data die 12 augusti 1911
r e s p o n s u m fuit: Negative ad primam p a r t e m , affirmative ad secundam.
y
Ab hac sententia r u r s u s appellavit canonicus Ciappara, et causa
n u n c definienda venit sub dubii formula: An sententia rotalis diei
12 augusti 1911 sit
confirmanda vel infirmanda in casu.
Sententia appellata statuit p r a e b e n d a m n u n c u p a t a m « S. Venera ».
n o n canonico Ciappara sed potius canonico Mifsud iure optionis conferendam esse in casu, d u a s ob rationes, primo quia canonicus Ciappara
a iure optionis excludendus est, quippe qui inter canonicos ecclesiae
cathedralis Melevitanae recenseri n o n potest. Nam praebendae, q u a m
n u n c possidet ipse, in p e r p e t u u m a d n e x u m est officium et titulus Poenitentiariatus ; eam vero assecutus est citra concursum, seu contra form a m a Benedicto X I I I praescriptam pro Italia et insulis adiacentibus
per Constit. Pastoralis officii; ideoque iuxta h a n c Constitutionem collatio
n o n modo fuit p r o r s u s nulla, sed p r a e t e r e a n u n c S. Sedi devoluta e s t :
n e q u e hos defectus s a n a r e potuit regula de triennali possessione. Secundo
vero quia canonicus Mifsud satisfecit conditionibus requisitis ad optand u m , n o n t a n t u m circa antianitatem, q u a m etiam p a r s adversa agnovit
in canonico Mifsud et ex certis documentis apparet, sed etiam circa
melioramenta. Q u a m v i s enim a canonico Mifsud p r a e b e n d a possideatur
q u a e est p r o r s u s mensae communis, t a m e n indirecte meliorari potest,
scilicet augendo m a s s a e , ut ait sententia appellata, reditus. Quod autem
Mifsud de facto auxerit m a s s a e reditus, adprobavit fere u n a n i m i t e r ipsum
Capitulum, d e c l a r a n s « che l'operato di Mons. Dott. Alfredo Mifsud per
« cui ha a u m e n t a t o e migliorato la così detta fabbrica della chiesa e la
« m e n s a capitolare, di cui la s u a p r e b e n d a forma parte, si può classificare
« come risulta da documenti... etc. ». Q u a r e , i u x t a Capituli iudicium, sententia concludit canonicum Mifsud conditionfab U r b a n o VIII praescriptae
relate ad melioramenta, saltem quoad substantiam, satisfecisse.
U t r u m q u e a r g u m e n t u m impugnat p a t r o n u s appellantis: quoad prim u m enim contendit, plurimis adductis rationibus, Ciappara canonicum
iure esse vi pacificae possessionis triennalis et certo certius vi possessionis pacificae decennalis; quoad secundum vero canonicum Mifsud
S. Montana Bota.
219
conditioni ab U r b a n o VIII praescriptae ne satisfacere quidem potuisse;
eo quod canonicatus secundae erectionis, q u o r u m u n u s a Mifsud possidetur, ad formam U r b a n i a n a e Constitutionis meliorari n o n possunt.
Verum RR. P P . ab initio animadvertunt quaestionem an Ciappara
iure canonicus sit necne, n o n esse principalem in causa, sed eo t a n t u m
tendere u t r u m a iure optionis excludendus sit in casu, an non. Quaestio enim principalis versatur circa ius optionis. Si igitur inhaerendo
in principiis de iure optionis in casu, in iisque solis, certe concludend u m est p r a e b e n d a m n u n c u p a t a m « S. Venera » canonico Mifsud prae
Ciappara conferendam esse iure optionis in casu, supervacaneum a t q u e
inutile erit q u o a d quaestionem principalem inquirere ulterius, an Ciapp a r a iure canonicus sit necne, eo praesertim q u o d hac in posteriori
quaestione u n u s ex legitimis contradictoribus, isque princeps, n e m p e
episcopus Melevitanus, qui beneficium canonicale sacerdoti Ciappara
contulit, desit in causa.
In praesens igitur tota quaestio reducitur ad ius optionis, et de hoc
iure, ad conditionem ab U r b a n o VIII praescriptam circa melioramenta.
P o r r o appellantis p a t r o n u s contra sententiam appellatam primo quidem
renovat a r g u m e n t u m iam in priori instantia propositum, n e m p e q u o d
canonicatus novae erectionis ad formam U r b a n i a n a e Constitutionis
meliorari n o n possunt, q u u m in certa pensione, seu potius in certa
s u m m a , - « in un a n n u o assegno, che volgarmente chiamasi pensione »,quotannis solvenda consistant. Nam Urbanus Pontifex voluit ut melior a m e n t a fierent in praebendis, quae q u o m o d o fieri possint q u u m in
certa pensione, seu in certa s u m m a , p r a e b e n d a consistat, ne intelligi
quidem potest.
Imo retorquet a r g u m e n t u m ex silentio Pontificis de optione, vel
concedenda vel n e g a n d a , q u u m novi canonicatus fundati sunt. Pontifex
utique, q u u m idem esset U r b a n u s qui optionis indultum concesserat,
sciebat eam legem posuisse u t , qui p r a e b e n d a s n o n meliorassent,
optione carerent. Q u u m igitur canonicatus instituisset q u o r u m praebendae meliorari n o n poterant, legi in indulto praestitutae, novorum canonicorum in favorem derogasset. Id q u u m n o n fecerit, novos canonicos,
ex ipsa impossibilitate adimplendae legis, optione de facto exclusit.
Ad argumentationem; vero patroni adversae partis, ipsum Urban u m VIII n e m p e a n n o 1633, novos erigendo canonicatus, eos voluisse
iuribus o m n i b u s esse praeditos quibus antiqui pollebant, atque a n n o 1638
illud optionis indultum confirmasse omnibus canonicis, nulla facta distinctione inter antiquos et novos, respondet U r b a n u m VIII novis canonicis
a n t i q u i o r u m communicasse privilegia, sed eodem modo quo fuerunt
?
220
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
concessa; q u u m a u t e m optio ita fuerit concessa, ut canonici, qui p r a e b e n d a s n o n fecissent meliores, optionem exercere n o n possent, hoc u n u m
sequi posse ex privilegiorum communicatione: q u o d novi canonici
optione frui poterant p r a e b e n d a s meliores faciendo.
Quod si hoc u l t i m u m novis canonicis impossibile sit, ideoque communicatio privilegiorum ad optionem quod attinet fìat inutilis, reponit
ipse h a n c communicationem genericam ita esse accipiendam, ut privilegia in t a n t u m communicarentur, in q u a n t u m essent possibilia, iis
n e m p e exclusis privilegiis quae n o v o r u m c a n o n i c a t u u m n a t u r a excluderet; legis enim derogatio p r a e s u m i n o n potest. Eo vel magis quod,
q u u m legislator s u a m censeatur noscere legem, U r b a n u s Pontifex conditiones n o n ignorasse est e x i s t i m a n d u s q u a s ipse in optionis indulto
posuerat. Si igitur m e l i o r a m e n t o r u m necessitati n o v o r u m canonicorum
in c o m m o d u m derogare voluisset, id expresse edixisset: nisi expresse
edixerit, quod noluerit, legitima coniectura est.
Verum haec o m n i a argumenta, quae n o n p a r u m roboris habere vident u r si Constitutiones U r b a n i a n a e seorsim inspiciantur, corruant necesse
est si ipsae Constitutiones u n a simul s u m a n t u r , a t q u e inter se se comp a r e n t u r et concordentur, ut iuris interpretis officium est. C. Cum expediat, 29, de élection, in 6; L. un. de insuffle, dot.; L. Non est novum, 25 et
seq. ff. de legibus. Arg. L. Non ad ea ff. de condition, et demonstrat,
iuncta Glossa v. Praesens, ei L. Cum hic status, § 1, ff. de donationib.
inter virum et mulier, ex c. Exiit, § Imprimis, v. Nos obscuritatem, de
verb. signif. Card. T u s c h u s , Litt. C. Conci. 1036, n. 4. et seqq., Barbosa
Axiomat., 60, n. 5 Reiffenstuel, L. I, Decr. Proem., n. 201-204, Tit. II,
n. 492-498, Savigny. Sisl. Dir. Rom., § 33, seqq.
«
«
«
«
«
«
Iamvero Constit. Urbani VIII a n n o 1624 lata ita se h a b e t : «... Quod
de coetero perpetuis futuris t e m p o r i b u s t a m dignitates q u a m canonicatus et praebendas, eiusdem ecclesiae pro tempore obtinentes pinguior e s p r a e b e n d a s quotiescumque eas de caetero vacare contigerit optare,
canonicatus vero et p r a e b e n d a s obtinentes h u i u s m o d i ad dignitates
ascendere easque similiter optare libere et licite possint et valeant
apostolica auctoritate tenore praesentium concedimus et indulgemus.
«
«
«
«
«
«
« Decernentes eos ex dignitates ac canonicatus et p r a e b e n d a s praedictas obtinentibus huiusmodi, qui in eisdem dignitatibus, ac canonicatibus, et praebendis per eos pro t e m p o r e obtentis, t a m quoad
illorum reditus, q u a m quoad fabricam et alia huiusmodi, aliqua melioramenta in illorum utilitatem et comoditatem non fecerint, optione
ac concessione et indulto nostris praescriptis frui ac gaudere minime
posse... ».
S. Romana Rota.
Exinde autem patet haec melioramenta facienda in dignitatibus
et praebendis, t a m quoad illarum reditus, q u a m quoad fabricam et alia
huiusmodi, n o n equidem esse rationem et titulum iuris optaudi, ut firmavit sententia appellata, sed t a n t u m conditionem sine qua non pro obtin e n t i b u s dignitates, canonicatus, et p r a e b e n d a s praedictas. Notanter vero
Nos a d d i m u s : pro obtinentibus dignitates, canonicatus, et praebendas
praedictas; id enim expresse cavetur in ipsa Constitutione.
Posterior vero Constitutio eiusdem Urbani VIII, anno 1633 data,
q u a ipse, u l t r a dignitates ac decem in ecclesia Melevitana erectos et
institutos canonicatus et praebendas, mandavit erigenda u n u m et u n a m
Theologalem ac alios q u a t u o r Canonicatus totidemque p r a e b e n d a s , h a e c
ad r e m n o s t r a m q u o d attinet, h a b e t : «... et singulis... privilegiis, prae« eminentiis, praerogativis, a u t lationibus, indulgentiis, favoribus, gratiis
« et indultis universis, q u i b u s alii antiqui canonici praedicti de iure, usu,
« consuetudine, privilegio a u t alias quomodolibet u t u n t u r , fruuntur... uti,
« frui... possunt et p o t e r u n t quomodolibet in futurum similiter et pari« formiter ac sine ulla p r o r s u s differentia in omnibus et per o m n i a
« perinde ac si praedicti canonicatus et praebendae in limine fundationis
« et erectionis ipsius ecclesiae et a n t i q u o r u m canonicatuum et praebente d a r u m p r a e d i c t a r u m canonice erecti fuissent... sic erectis et institutis
« pro congrua eorum dote... mille scutata a n n u a monetae h u i u s m o d i
« ex reditibus ecclesiae seu fabricae... a n n u a t i m persolvenda... ».
Conferendo igitur inter se h a s d u a s Constitutiones, aperte colligitur:
1. P r a e b e n d a s , de q u i b u s Pontifex loquitur in priori Constitutione,
ex bonis immobilibus constitutas esse; p r a e b e n d a s vero, de quibus in
posteriori Constitutione, in certa s u m m a consistere.
2. U r b a n u m VIII t u m de iure (Reiff., cit. Proem., n. 213-216, L. I,
Tit. II, n. 491), t u m de facto g n a r u m fuisse ius optionis pro canonicis
qui p r a e b e n d a m in bonis immobilibus possidebant, alligasse conditioni
ut in iisdem praebendis aliqua melioramenta inducerent.
3. I p s u m equidem intellexisse q u o d omnes intelligunt, n e m p e canonicos secundae erectionis n o n posse satisfacere conditioni de melioramentis faciendis, prout continetur in priori Constitutione, p r a e b e n d a s
n e m p e in bonis immobilibus consistentes meliorando.
4. I p s u m omnino tacuisse in posteriori Constitutione conditionem
de melioram entis faciendis.
5. Et e contra expressis et claris verbis ad canonicos secundae
erectionis indultum optionis extendisse; hoc enim evidenter continetur
in iis generalibus et amplissimis verbis, quibus indistincte u t i t u r in
222
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
posteriori Constitutione, arg. e# Reiff, cit. Lib. I; Tit. I I , n. 398. Ipse igitur
voluit ut canonici secundae erectionis similiter et pariformiter ac antiquiores g a u d e r e n t iure optionis, per Constitutionem anni 1624 concesso;
quorsutn enim sunt verba, nisi ut d e m o n s t r e n t voluntatem dicentis?
arg. ex L. 7, De Suppl. leg.
Quapropter iis o m n i b u s consideratis, concludendum est Urban u m VIII vel ius optionis pro canonicis secundae erectionis nullimode
alligasse conditioni de melioramentis faciendis, vel h a n c conditionem
accipiendam esse et intelligendam secundum subiectam materiam, et
secundum finem a Pontifice intentum.
Iamvero n o n primum, sed alterum est omnino t e n e n d u m ut rectae
interpretationi consonum.
Nam generatim loquendo, iura iuribus q u a n t u m fieri potest s u n t
concordanda, n e q u e eorum correctio est asserenda sine necessitate. I t a
c o m m u n i s : et h a b e t u r espressum in c. Gum expediat, 29, de élection,
in 6, ibi: Cum expediat concordare iura iuribus, et eorum correctiones,
si sustineri valeant, evitari. Concordat test, in L. un. De insuffle, dot.
i b i : Leges legibus concordare promptum est, cum similibus. Et huic L.
Non est novum, 25 et seq. ff. de legibus generaliter sancitur, ad evit a n d a m iurium correctionem leges priores esse t r a h e n d a s et explicandas
per posteriores, et contra h a s per priores, illis v e r b i s : Non est novum
ut priores leges ad posteriores trahantur, etc. Sed et posteriores leges ad
priores pertinent, nisi contrariae sint. Reiff., cit. Proem., n. 201.
Item secundum materiam subiectam verba s u n t intelligenda et interpretanda, ut res de q u a agitur potius valeat, q u a m pereat, Glossa, in
c. Cum nuper, 23, v. Mutuo adversantibus. De offic, delegai, et Doctores
c o m m u n i t e r ; ac patet ex c. Abbatem 5 de Verb. signif. ibi: Profecto sic
intelligenda sunt illa verba, ut res de qua agitur valere possit potius,
quam perire. Concordat textus expressus L. Quoties iu actionibus ff. de
rebus creditis, et L. 1, § 1, C. De rei uxor. action, cum similibus. Et hoc
adeo verum est ut verba sint i m p r o p r i a n d a et intelligenda s e c u n d u m
subiectam materiam, ut evitetur a b s u r d u m , c. Solitae §. Verum de Maior,
et obed. Item, ne verba remaneantsuperfl.ua: verba enim debent aliquid
operari, nec esse superflua; c. Si Papa 10. de Privileg, in 6, ibi: Cum
v e r b a aliquid operari d e b e a n t : et c. Si a iudice 10, de appellat, in 6
cum concordantiis ibidem a Glossa, vers. Gum-effectu, allegatis, Reiff, cit.,
Lib. I, Tit. II, n. 394-396.
Ut igitur indultum optionis concessum canonicis novae erectionis
valeat, et aliquid operetur, a t q u e ut evitetur a b s u r d u m , conditio U r b a n i a n a de melioramentis faciendis intelligenda est s e c u n d u m subiectam
S. Romana* Rota.
materiam, q u a n t u m fieri potest pro conditione eorum canonicorum, ita
ut sufficiant melioramenta inducta circa b o n a ecclesiae cathedralis Melevitanae et m e n s a e communis capitularis.
Hoc a u t e m est omnino c o n s o n u m menti ipsius Urbani VIII. Non
enim p u t a n d u m est ipsum sollicitiorem fuisse de praebendis, q u a m de
divino cultu in ecclesia, eo praesertim quia, ut expresse legitur, in ipsa
sua Constitutione anni 1624 eius m e n s fuit ut divini cultus in eadem
ecclesia, ac dignitatum, nec n o n canonicatuum et p r a e b e n d a e indemnitati et augmento consuleretur. P r i m a enim regula, ut cum communi docet
Pirhing., L. I, Decr., Tit. II, n. 104, in interpretatione legum est n o n tam
verba spectanda esse, q u a m mentem et voluntatem, seu intentionem legislatoris, q u a e est veluti a n i m a legis, a q u a haec omnem vim obligandi habet,
L. scire, 17ii.de legibus, L. Non dubium, 5 C. ead. reg. ult., in 6. C. in his 15,
i b i : cum non intentio verbis, sed verba intentioni debeant deservire, etc.
Colligitur autem ea mens et voluntas t u m ex m a t e r i a legis, t u m ex circumstantiis, praecipue vero ex fine et causa, sive ratione motiva ob
q u a m lex fertur, L a y m a n . L. I, Tract. 4, c. 18, n u m . 4.
F a c t u m vero quod attinet, canonicum Mifsud bona meliorasse, seu
reditus auxisse ecclesiae Melevitanae et mensae capitularis, d e m o n s t r a t u m
fuit in sententia appellata, et magis magisque confirmatum ex novis
probationibus in secunda instantia deductis.
Exinde patet quoque responsio ad a r g u m e n t a patroni appellantis.
Non enim concedendum est Pontificem siluisse de optione concedenda
vel neganda, q u u m novi Canonicatus fundati sunt. N a m U r b a n u s VIII
canonicis novae erectionis omnia indulta et privilegia et i u r a generaliter et indistincte concessit ac canonicis antiquioribus, nec ius optionis
excepit, cum potuisset excipere. « I u s a u t e m generaliter et indistincte
« loquens, generaliter et indistincte intelligitur. Sive, ut aliis terminis tra« d u n t Doctores, verba generaliter sunt intelligenda. H a e c regula h a b e t u r
« clare in c. Quia circa, 22 de privileg, addita hac r a t i o n e : Cum nihil
« exceperit, et poterat excepisse ». Reiff, cit., L. I, Tit. II, n. 398.
Quo posito, si urgenda esset argumentatio patroni appellantis de
impossibilitate adimplendae conditionis U r b a n i a n a e in canonicis secundae
erectionis, concludendum esset eam minime imposuisse U r b a n u m VIII
canonicis secundae erectionis, seu constitutionem priorem, h a c ex p a r t e ,
derogasse. Nam indultum optionis U r b a n u s VIII in posteriori Constitutione expressit, conditionem vero de melioramentis tacuit. Hinc valeret
r e g u l a : Legislator quod voluit expressit, quod noluit tacuit. Ex C. 12,
Be decim., C. 2, § 1, De transí, episc. Item nova lex seu Constitutio
Principis tollit priorem sibi directe contrariam, etiamsi de ipsa n o n faciat
^24
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
mentionem. Ita c o m m u n i s Doctorum, estque clare decisum cap. 1, de
Constitut, in 6. Reiff, cit, L. I, T. II, n. 491. Ad eandem q u o q u e conclusionem deveniendum esset si conditio U r b a n i a n a , ut ipse asserit, p r o r s u s
et absolute incompatibilis esset cum n a t u r a canonicatuum novae erectionis.
Neque efficacius est a r g u m e n t u m ductum ex Bulla Urbani VIII,
d a t a a n n o 1638, qua privilegium confirmavit optionis, servata in o m n i b u s
et per omnia illarum (litterarum) forma, n a m , ut evidens est, Pontifex
loquitur de forma litterarum, q u a r u m exsecutorem constituerat Ordinar i u m Melevitanum.
Item cogens n o n est a r g u m e n t u m d u c t u m ex observantia, q u a evenit
ut d u o r u m saeculorum spatio n u n q u a m canonici secundae erectionis ius
optionis exercuerint. Nam privilegia affirmativa, q u a e s u n t merae gratiae
a t q u e in nullius g r a v a m e n cedunt, per m e r u m n o n u s u m n u n q u a m amitt u n t u r , Pirhing, L. V, Tit. 33, n. 176, Reiff., eod. tit., n. 209; Glossa in
c. Ut privilegia, eod. tit. Quodsi optionis privilegium consideretur conc e s s u m cum gravamine aliorum, q u o d minime t a m e n esset concedendum,
ad hoc ut a m i t t e r e t u r per n o n u s u m , in primis, ut cum communi docet
Reiffenstuel cit., n. 205, r e q u i r e r e t u r q u o d fuerit occasio utendi privilegio, et t a m e n eo u s u s n o n fuerit privilegiatus : haec enim u b i deest,
n o n amittitur privilegium, etsi per mille a n n o s nullus exerceatur actus
privilegii, arg. L. Artilicinius ff. de servit, rust. praed. In casu autem,
defuisse h a n c occasionem, ex actis constat. Imo, quod m a x i m u m est,
optandi facultas alicui competens, ei per contrariam observantiam non
censetur oblata, nisi doceatur illum optare volentem fuisse impeditum
et succubuisse. R o t a Rec. Decis. 596, n. 12, part. 18, tom. 2, et arg.
C o r a m Crescentio Decis. 195, n. 24, 25, tom. 2.
Item i m p u g n a t p a t r o n u s appellantis eam a r g u m e n t a t i o n e m sententiae appellatae, q u a retinuit canonicum Mifsud ex bene acta administratione b o n o r u m ecclesiae s u a m p r a e b e n d a m indirecte meliorasse « quamvis
« a canonico Mifsud p r a e b e n d a possideatur, q u a e est p a r s m e n s a e com« munis, t a m e n indirecte meliorari posse, augendo massae reditus »; in
q u o etiam contendit errorem facti irrepsisse, quia n o n de massa, sed
de mensa communi agitur in casu. Verum concedimus quidem relationem
e a p i t u l a r e m l o q u u t a m fuisse de m e n s a capitulari. N u m autem in casu
r e q u i r a t u r ut canonici secundae erectionis melioramenta inducant, quoc u m q u e t a n d e m modo, in suas p r a e b e n d a s ; an potius sufficiat ut melior e t u r fabrica ecclesiae et m e n s a capitularis, ex dictis liquet.
Sed et alium esse in sententia appellata errorem facti contendit,
q u u m commissariorum relationem de m u n e r e procuratoris gratuito a
<S. Romana Rota.
canonico Mifsud expleto « senza suo guiderdone, ma con grande suo
«disagio» ut v e n t a t i c o n s e n t a n e u m adscivit, dum e contra est d o c u m e n t u m
Capituli auctoritate firmatum, u n d e constat canonicum Mifsud data mercede procuratoris partes egisse. Verum expresse notavit sententia appellata se retinuisse indifferens esse, u t r u m melioramenta fiant ex obligagatione, p u t a ex m u n e r e procuratoris, an secus. Quinimo ex relatione
facta a Cancellario Capituli sub die 12 iulii 1912, patet canonicum Mifsud
n o n solum auxisse reditus ecclesiae et Capituli, sed etiam cooperatum
fuisse in augendis et servandis aliis praebendis, eaque omnia n o n egisse
t a n q u a m procuratorem, et data mercede vel emolumento.
Iuris q u o q u e errorem irrepsisse in sententia appellata, affirmat
p a t r o n u s appellantis, dum s u a m interpretationem dixerunt iudices iuridicam, quia « Capitulum quoad iura concessa collegio est interpres et
« exsecutor propriorum statutorum, sive a se conditorum, sive a legi« tima potestate concessorum, non m i n u s ac est s t a t u t o r u m conditor ».
Verum haec verba sententiae, quoad interpretationem statutorum, non
sunt captanda. Equidem enim Capitulum non est authenticus interpres
s t a t u t o r u m eorum quae a seipso non sunt condita; sed, in casu, Capitulum
in admittenda optione canonici Mifsud recte interpretatum fuisse et
e x s e q u u t u m statuta a legitima auctoritate concessa, post ea quae dicta
sunt, n o n est ambigendum.
Demum opponi nequit agi in casu de p r a e b e n d a reservata, q u a e q u e
proinde optari nequit. Nam vacatio p r a e b e n d a e in casu retrotrahenda
est ad mortem sacerdotis Ebejer, quia eiusdem possessio obtenta a
sac. Grech n u n q u a m fuit pacifica, sed semper impugnata.
Ad ultimum d u b i t a t u m fuit u t r u m canonicus Mifsud ab optando
impediretur, ex eo quod coadiutorem habuerit et habeat.
Verum factum quod attinet, constat 1) canonicum Mifsud, q u a m v i s
coadiutorem habuerit, satis et sufficienter diligentem fuisse in choro freq u e n t a n d o ; 2) praxim et consuetudinem vigere in Capitulo Melevitano,
q u a o m n e s canonici, sive coadiutorem habeant, sive non, indifferenter ad
o p t a n d u m admittuntur, d u m m o d o n o n desint ceterae conditiones.
Ius vero quod attinet, n o t a n d u m est q u o d : 1) Canonistae illi quoque,
qui n e g a n t coadiuto ius optionis q u a n d o p r a e b e n d a e sunt inseparabiliter
a d n e x a e titulo canonicali, h a n c a d m i t t u n t in casu favorabilis consuetudinis, ex traditis a Pitonio Discep. eccles. 10; 2) in optionibus potissimum
s u n t servanda statuta Capituli; Rota, Rec. Dec. 571, n. 7, p. 4, tom. 3.
Capitulum enim inducere potest optandi m o d u m , Rota. Rec. Decis. 308,
num. 5, p. 17. Et optio cum primis regulatur consuetudine, arg. Rota,
Rec. Dec. 99, num. 25, part. 10; 3) ius optionis n o n amittit coadiutus,
ACTA, vol. V, n. 8. — 16-Ö-913.
16
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
n o n obstante coadiutoria, ut constanter tenuit R o t a in una Salmantina.
Portionis 15 octob. 1584, coram Vicecomite, et in Urgellen. Canonicatus,
9 maii 1593, coram Bianchetti, et Bec. Decis. 140, n u m . 18 et 19, part. 4,
tom. 2.
Quibus omnibus tum in facto, q u u m in iure consideratis et sedulo
perpensis, Christi nomine invocato, Nos infrascripti Auditores, pro tribunali sedentes, et solum Deum prae oculis habentes, ita ad propositum
dubium : An sententia rotalis diei 12 augusti 1911 sit confirmanda vel
infirmanda in casu, respondemus, a t q u e definitive s e n t e n t i a m u s : Affirmative ad primam partem, negative ad secundam. E x p e n s a s vero iudiciales c o m p e n s a n d a s esse inter partes, excepta t a x a pro sententia, quae
ex integro erit solvenda a canonico Ciappara.
Ita p r o n u n c i a m u s et definitive sententiamus, m a n d a n t e s Ordinariis
locorum et ministris tribunalium, ad quos spectant, ut exsequutioni
m a n d e n t h a n c sententiam, et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m
sacrorum canonum, et praesertim cap. 3, sess. XXV, De Ref. Concilii
Tridentini, iis adhibitis exsequutivis et coercitivis mediis, quae magis
efficacia et opportuna pro r e r u m adiunctis exstitura sint.
Aloisius Sincero, Ponens.
Ioseph Mori.
Fridericus Cattani.
Sac. T. Tani, Not. S. R. Rotae.
EPISTOLAE.
L
AD R. P. D. PIUM MARCELLUM BAGNOLI, MARSORUM EPISCOPUM, OB FILIALE
VENERATIONIS OBSEQUIUM AB ALUMNIS SEMINARII PRAEFATAE DIOECESEOS
BEATISSIMO PATRI REVERENTER EXHIBITUM.
Oli alunni del Seminario diocesano h a n n o inviato al Santo P a d r e ,
nella lieta ricorrenza del Suo onomastico, un nobile Indirizzo di venerazione, di affettuosa obbedienza e di a u g u r i devoti.
Secretaria Status.
L' augusto Pontefice si è compiaciuto dei sentimenti espressi dai
suddetti seminaristi, e se ne rallegra con V. S. Illma e Revma, per
incoraggiarla a continuare ed a perfezionare generosamente l ' o p e r a ,
santa, incominciata a favore del clero e dell'intera diocesi.
Ed a questo fine il Santo Padre, invocando l'abbondanza delle grazie
celesti, imparte di cuore a V. S., ai superiori ed agli alunni tutti del
Seminario l'implorata benedizione apostolica.
Con sensi della più sincera stima passo, dopo ciò, al piacere di
raffermarmi
di V. S. Illma e Revma
R o m a , 27 marzo Ì913.
Servitore
R.
CARD.
MERRY D E L
VAL.
IL
AD
R.
P.
D.
IOANNEM
BEATISSIMO
FILIALIS
PATRI
OBSEQUII
VINCENTIUM
TASSO,
EXEMPLAR ACTUUM
VENERATIONISQUE
AUGUSTANORUM
SYNODI
SPECIMEN,
EPISCOPUM,
DIOECESANAE,
QUI
TAMQUAM
OBTULIT.
Di vero gradimento è riuscito al Santo P a d r e il volume degli Atti
del Sinodo tenutosi, nell'agosto p. p., in cotesta città, che V. S. Illma e
Revma Gli ha offerto con sensi di filiale venerazione.
Ringraziandola di questo riverente omaggio, l'augusto Pontefice fa
voti che le deliberazioni prese d u r a n t e il Sinodo, venendo tradotte diligentemente in atto, riescano di grande vantaggio spirituale al clero ed
ai fedeli alle di Lei cure affidati.
Sua Santità ha rilevato altresì con piacere come la S. V. molto
o p p o r t u n a m e n t e abbia aggiunto, quale Appendice, alle Costituzioni Sinodali u n a copiosa raccolta di Atti della S. Sede e di altri documenti i
quali potranno, così, tornare senza dubbio di grande utilità al clero.
Godo significarle che il Santo P a d r e ha parimenti gradito 1' esemplare della versione in francese, per uso della diocesi di Aosta, del
nuovo « Catechismo », coi « Primi Elementi della dottrina cristiana »,
e sono in pari tempo lieto di aggiungere che Sua Santità invia con effusione di animo l'implorata apostolica benedizione alla S. V . , al clero
ed ai fedeli dell'intera diocesi.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Aggiungo i miei personali ringraziamenti per gli esemplari del
Sinodo e della versione del Catechismo, cortesemente destinatimi, e
profìtto ben volentieri dell'incontro per raffermarmi, con sensi di sincera stima
di V. S. Ulm a e R e v m a
Roma, 8 aprile 1 9 1 3 .
Servitore
R.
CARD.
MERRY
DEL
VAL.
III.
AD
R. P. D.
DITO
ELECTOREM I . S E V I N , L U G D U N E N S I Ü M A R C H I E P I S C O P U M ,
PRIMO CON-
SAECULO A NATIVITATE FRIDERICT OZANAM.
11 a été bien agréable au Saint-Père le P a p e Pie X d'apprendre par
les lettres de Votre G r a n d e u r le noble projet formé p a r Vous, par le
clergé et les catholiques de votre diocèse d'adresser à Dieu des actions
de grâces pour la fécondité des exemples et la vitalité des œuvres laissées par le chrétien illustre que fut Frédéric O z a n a m . 11 est naturel que
ces fêtes se déploient, à l'occasion du centenaire de sa naissance, d a n s
la cité de Lyon, si glorieuse d a n s le passé, comme d a n s le présent, palles manifestations de sa foi et de sa charité. C'est, en effet, dans le sein
de l'antique église primatiale des Gaules, sous les influences de la
dévotion à la Vierge Marie et dans la pratique si touchante de la visite
des pauvres, que Dieu a tout d'abord préparé cette â m e généreuse et
qu'il a déposé en elle les grâces initiales pleines de merveilleuses promesses.
Le g r a n d chrétien dont vous allez exalter le mérite était profondément convaincu, en face du péril social qu'il voyait grandissant toujours,
que le salut de la société doit venir de la religion de Notre-Seigneur
J é s u s - C h r i s t et du retour aux enseignements et aux pratiques de l'Évangile. Il s u t mettre avec vaillance au service de la vérité et de la charité
chrétiennes les richesses d'âme dont il était redevable à la n a t u r e et à
la grâce.
Toujours soumis à l'Église, il a conçu et réalisé un modèle d'œuvre
catholique et sociale qui, d a n s le soulagement des misères h u m a i n e s ,
recherche a v a n t tout, à l'aide de la prière et des sacrements, la per-
Secretaria Status.
fection surnaturelle de ceux qui s'y dévouent, comme de ceux à qui
elle s'adresse. C'est sur ce fondement, étranger à toute compromission,
que les Conférences de Charité sous le patronage de saint Vincent de
Paul, dont Frédéric Ozanam fut le principal initiateur et organisateur,
de grain de sénevé sont devenues rapidement un grand arbre é t e n d a n t
ses branches chargées de fruits sur t a n t de régions de l'Église cathol i q u e : exemple puissant pour tous ceux qui s'efforcent de mettre u n e
vie agissante au service de Dieu et du prochain.
Le S a i n t - P è r e fait des vœux afin qu'il se lève de plus en plus, au
milieu de vous, u n e génération de j e u n e s gens et d'hommes résolus à
marcher sur les traces d'Ozanam et de ses compagnons. Il d e m a n d e à
Dieu que ces valeureuses phalanges soient pleines d'enthousiasme d a n s
leurs convictions, disciplinées p o u r t a n t d a n s leurs méthodes, informées
des dangers de leur époque, préservées des conceptions chimériques,
entièrement disposées, d a n s la pleine possession des traditions de l'apostolat chrétien, à faire rayonner a u t o u r d'elles u n e action sainte et salutaire pour l'éveil de la foi et les victoires de la charité.
Comme gage des faveurs célestes, le Souverain Pontife envoie de
tout cœur la bénédiction apostolique a u x organisateurs des fêtes prochaines et à tous ceux qui y p r e n d r o n t part. Il bénit en votre personne
le chef du diocèse; Il bénit son Éminence le cardinal de Cabrières, à
qui vous avez offert la présidence des fêtes; Il bénit les Evêques qui
assisteront a u x cérémonies; Il bénit le clergé, le peuple fidèle et, avec
u n e toute particulière bienveillance, vos sociétés de Conférences de
saint Vincent de P a u l .
Avec mes vœux personnels pour le succès de vos fêtes, veuillez
agréer, Monseigneur, l'expression de mes sentiments bien dévoués en
Notre-Seigneur.
Rome, le 10 avril 1913.
R. CARD. MERRY D E L VAL.
230
<, Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S. C O N G R E G A Z I O N E D E I R I T I .
CONGREGAZIONE ORDINARIA.
Il giorno 29 aprile 1913, nel palazzo apostolico Vaticano, fu tenuta la
Congregazione Ordinaria dei sacri Riti, nella quale al giudizio degli Emi e
Rmi signori Cardinali, componenti la medesima, è stato sottoposto il dubbio
sulla introduzione della causa di Beatificazione e Canonizzazione del Servo
di Dio Pietro Donders, sacerdote professo della Congregazione del santissimo Redentore.
S E G R E T E R I A D I STATO.
NOMINE.
Con Biglietto della Segreteria di Stato il Santo Padre si è degnato di
nominare :
7 marzo 1913. — L'Emo signor cardinale Guglielmo van Rossum, Protettore della Congregazione delle Suore della sacra Famiglia di Nazaret.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Protonotario apostolico ad instar participantium :
4 maggio 1913. — Mons. Giuseppe Ernesto Menten, della diocesi di
Ruremonda.
Prelati Domestici di S. S.:
18 aprile 1913. — Mons. Emiliano Dubois, vicario generale dell'archidiocesi di Tolosa.
— Mons. Giovanni Raynaud, vicario generale della stessa archidiocesi.
— Mons. Guglielmo Saturnino Assieu, vicario generale della medesima
archidiocesi.
— Mons. Francesco Saverio Delpech, arciprete delia Metropolitana di Tolosa.
20 aprile.
Mons. Amedeo Gouin, vicario generale della diocesi di Le Mans.
26 aprile. — Mons. Lodovico Balics, vicario gen della diocesi di Giavarino.
26 aprile. — Mons. Antonio Balits, canonico della stessa diocesi.
27 aprile. — Mons. Mattia Vesely, canonico del regio collegio capitolare di
Vysehrad, nella diocesi di Budweis.
Diarium Romanae Curiae.
231
1 maggio 1913. — Mons. Augusto Brehm, consigliere e decano della cattedrale di Spira.
— Mons. Conrado Mangóla, della diocesi di Rottenburg.
3 maggio. — Mons. Enrico Frémaux, curato-decano a Lilla.
— Mons. Edmondo Pietro Jaspar, dell'archidiocesi di Cambrai.
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S. :
21
—
—
25
—
—
26
2
3
—
aprile 1913. — Mons. Ercolano Giampieri, dell'archidiocesi di Zara.
Mons. Vincenzo Miossevich, della medesima archidiocesi.
Mons. Angelo Piasevoli, della medesima archidiocesi.
aprile. — Mons. Lorenzo Kotecki, della diocesi di Posen.
Mons. Giuseppe Surzynski, della medesima diocesi.
Mons. Stanislao OkoniewsM, della medesima diocesi.
aprile. — Mons. Carlo Walterbach, dell'archidiocesi di Monaco di Baviera.
maggio. — Mons. Prospero Wenck, dell'archidiocesi di Torino.
maggio. — Mons. Carlo Fritz, dell'archidiocesi di Friburgo (Germania).
Mons. Vincenzo Schweitzer, della diocesi di Rottenburg.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S. :
14 aprile 1913. — Mons. Francesco Hermann, della diocesi di Sirmio
e Bosnia.
— Mons. Ernesto Filippi, della diocesi di Poggio Mirteto.
19 aprile. — Mons. Massimino Corsi, vicario generale della diocesi di
Bovino.
25 aprile. — Mons. Stefano Paar, della diocesi di Già varino.
26 aprile. — Mons. Giuseppe Pichler, dell'archidiocesi di Monaco di
Baviera.
— Mons. Pietro Winkler, della medesima archidiocesi.
29 aprile. — Mons. Gaspare Mazur, della diocesi di Tarnovia.
— Mons. Andrea Sekowiski, della medesima diocesi.
— Mons. Ladislao Chendynski, della medesima diocesi.
— Mons. Serafino Banfi, della diocesi di Southwark.
30 aprile. — Mons. Felice Józefowicz, dell'archidiocesi di Leopoli (rit. lat.).
3 maggio. — Mons. Giacomo Federico Bussereau, della diocesi di Spira.
Cappellani d'onore extra Urbem di S. S.:
18 aprile 1913. — Mons. Paolo Gregor, della diocesi di Gnesen e Posen.
— Mons. Giovanni Nepomuceno Amschl, della diocesi di Secovia.
25 aprile. — Mons. Eugenio Dodek, della diocesi drGiavarino.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Cameriere Segreto di Spada e Cappa soprannumerario di S. S. :
27 aprile 1913. — Il Sig. conte Francesco Kwilecki, della diocesi di Posen.
Cameriere d'onore di Spada e Cappa soprannumerario di S. S. :
29 marzo 1913. — Il Sig. avvocato Francesco Houtart, di Bruxelles.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze :
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
25 aprile 1913. — Al Sig. comm. Costante Groussau, professore di diritto
all'Università cattolica di Lilla.
La Placca dell'Ordine di S. Gregorio Magno:
28 aprile 1913. — Al Sig. comm. dott. Girolamo Kölle, prefetto di sezione
nell'I, e R. Ministero di agricoltura a Vienna.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
30 aprile 1913. — Al Sig. barone Giuseppe de Coppin de Grinchamps,
della diocesi di Namur.
La Commenda dell' Ordine di S. Silvestro Papa :
1 aprile 1913. — Al Sig. Sebastiano de Probizer, console d'Austria-Ungheria in Rustschuck (Bulgaria).
27 aprile. — Al Sig. prof. Michele Zavadlal, ispettore delle scuole medie
della Dalmazia.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
3 maggio 1913. — Ai Signori: Camillo Caron-Bonnel, - Claudio CharvetLesaffre, - prof. Maurizio Vanlaër, - Giulio Billiet, - Enrico Mabille de Poncheville, - Paolo Lambert-Destailleurs, - e Carlo Edme Maria Giuseppe Jeanson,
dell'archidiocesi di Cambrai.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
23 aprile 1913. — Al Sig. Francesco Niederwieser, dell'archidiocesi di
Monaco (Baviera).
— Al Sig. Edoardo Darwiot, della diocesi di Dijon.
NECROLOGIO.
10 maggio 1913. — Mons. Antonio Pitera, vescovo titolare di Auzia.
13 maggio. — Mons. Emmanuele Battista da Cunha, arcivescovo di Braga.
Annus V. - V o l . V.
Die 9 Iunii 1913.
COMMENTARIUM
Num. 9.
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
LITTERAE
APOSTOLICAE.
I.
ERECTIO
IN
NOVI
DUAS
VICARIATUS
PARTES
APOSTOLICI
DE
BANGUELO, TERRITORIO
NYASSENSI
SEPARATO.
P I U S P P . X.
Ad p e r p e t u a m rei memoriam. — Magno est semper Nobis solacio,
quod ferae incultaeque gentes, quae prius in tenebris et in u m b r a mortis
sedebant, tanto n u m e r o ad Christi fidem convertantur, ut necesse sit
novas pro eis condere Missiones. Iucundo igitur accepimus animo dominicum gregem ita in latissimo apostolico vicariatu Ny assensi crevisse,
ut o p p o r t u n u m videatur h a u d parvam ex illo regionem seiungere, in q u a
proprii pastores spirituale suis ovibus p a b u l u m facilius ac satius p r a e bere queant. Universa itaque h u i u s m o d i re cum VV. F F . NN. S. R. E.
Cardd. christiano Nomini P r o p a g a n d o praepositis sedulo perpensa, m o t u
proprio atque ex certa scientia et m a t u r a deliberatione Nostra, deque
Apostolicae potestatis plenitudine, h a r u m litterarum vi, territorium Nyassense, ad occidentem versus u s q u e ad civilia anglo-belgica confinia prolatum, per displuvii lineam inter L u a n g u a et Chambezi flumina exsistentem, ac dein per decimum tertium australis latitudinis gradum in d u a s
p a r t e s dividimus et s e p a r a m u s , q u a r u m alteram ad meridiem iacentem
antiquo Nyassae nomine dici iubemus, alteram vero ad b o r e a m in p r o prium Vicariatum Apostolicum cum o m n i b u s et singulis iuribus, h o n o ribus, privilegiis et indultis quae ad Missiones pertineant, erigimus et
constituimus, e u m q u e « de Banguelo » decernimus appellari. Ut a u t e m
ACTA, vol. V, n. 9. — 9-6-913.
17
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
234
ex hoc novo vicariatu n o n minus u b e r e s christianae religionis ac vitae
fructus percipiantur, pari auctoritate Nostra, e u m curis Congregationis
Missionariorum ad Afros committimus, qui iam, exantlatis in eadem
regione laboribus, praeclara actuosi studii et frugiferae sollertiae testimonia exhibuerunt. Decernentes praesentes Literas firmas validas a t q u e
efficaces semper exstare ac p e r m a n e r e , suosque plenos a t q u e integros
effectus sortiri atque o b t i n e r e ; illisque ad q u o s pertinent n u n c et in
p o s t e r u m plenissime suffragari; sicque in praemissis per q u a s c u m q u e
iudices ordinarios et delegatos iudicari et definiri debere, a t q u e irritum
esse et inane si secus super his a q u o q u a m , quavis auctoritate, scienter
vel ignoranter contigerit attentari. Non o b s t a n t i b u s Nostra et Cancellariae apostolicae regula de iure quaesito n o n tollendo, aliisque constitutionibus et sanctionibus apostolicis, ac ceteris omnibus etiam speciali
et individua mentione ac derogatione dignis in contrarium facientibus
quibuscumque.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , sub a n n u l o Piscatoris, die x x v n i
ianuarii M D C C C C X I I I , Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R.
L. £g S.
CARD.
a
MERRY D E L V A L ,
Secretis
Status.
IL
PRAEFECTURA APOSTOLICA TRIPOLITANA IN VICARIATUM APOSTOLICUM
TUR,
TITULO
DE
LIBYA
ERIGI-
DISTINCTUM.
PIUS PP. x.
Ad perpetuam rei memoriam. — Mandatum illud quod Apostolis suis
Salvator noster dedit inquiens « E u n t e s docete omnes gentes », s u p r e m u m
Nos in terris Apostolatum divinitus obtinentes adigit, ut omni cura et
studio christianae Fidei incremento consulamus. Iamvero cum opport u n u m videatur, quo validius divini nominis gloria in Africa septentrionali p r o m o v e a t u r atque christifideles ad oras Libycas degentes u b e riora suscipiant incrementa salutis, ut praefectura apostolica Tripolitana
in vicariatum apostolicum c o n s t i t u a t u r , Nos collatis consiliis cum
V V . F F . NN. S. R. E. Cardd. negotiis P r o p a g a n d a e Fidei praepositis,
haec q u a e infrascripta sunt, decernimus, statuimus, edicimus. Itaque motu
proprio a t q u e ex certa scientia et m a t u r a deliberatione Nostris, deque
apostolicae potestatis p l e n i t u d i n e , praesentium tenore, Praefecturam
Acta PU PP. X.
235
Apostolicam Tripolitanam in Vicariatum Apostolicum, proprio antistiti
committendum, erigimus. Praeterea v o l u m u s ut novus idem vicariatus
eodem territorio constet quo vetus praefectura, eisdemque limitibus
circumscribatur; nomen a u t e m ipsi a Libya facimus. Decernentes p r a e sentes Literas firmas validas a t q u e efficaces semper exstare ac p e r m a n e r e , suosque plenos atque integros effectus sortiri a t q u e obtinere; illisque
ad q u o s pertinent n u n c et in p o s t e r u m plenissime suffragari; sicque rite
i u d i c a n d u m esse ac definiendum, irritumque et inane fieri si secus super
his a quovis, auctoritate qualibet, scienter sive ignoranter attentari contigerit. Non obstantibus Nostra et Cancellariae apostolicae regula de
iure quaesito n o n tollendo aliisque constitutionibus et ordinationibus
apostolicis, etiam speciali atque individua mentione ac derogatione dignis,
ceterisque o m n i b u s in contrarium facientibus q u i b u s c u m q u e .
Datum R o m a e a p u d S. P e t r u m , sub anulo Piscatoris, die x x i n februarii MDCCCCxin, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R.
CARD.
L.- I$! S.
a
MERRY D E L
Secretis
VAL,
Status.
III.
ERIGITUR
NOVUS
VICARIATUS APOSTOLICUS, TITULO
CTUS, IN INSULA
DE PIANARANTSOA
DISTIN-
MADAGASCAR.
PIUS P P . x.
Ad p e r p e t u a m rei memoriam. — Ecclesiarum o m n i u m cura Nobis
divinitus commissa illud praecipue postulat ut, in quaslibet catholici
Orbis partes mentis Nostrae oculos coniicientes, quae christiano populo
utilitati et incremento futura esse cognoverimus, ea, s u p r e m a Nostra
usi auctoritate, m a t u r e p a r e m u s . Itaque, q u u m censeamus, si vicariatus
apostolicus de Madagascar centrali dividatur, uberiores facile fructus ea
in insula ferri posse, Nos, postquam hac de re cum VV. F F . NN. S. R. E.
Cardd. P r o p a g a n d a e Fidei praepositis consilia contulimus, m o t u proprio,
certa scientia et m a t u r a deliberatione Nostra atque apostolicae Nostrae
potestatis plenitudine, h a r u m litterarum vi a territorio vicariatus a p o stolici de Madagascar centrali regionem meridionalem s u b t r a h i m u s , a t q u e
in Vicariatum Apostolicum, titulo de F i a n a r a n t s o a distinctum, erigimus,
e u m q u e curis sacerdotum Societatis Iesu concredimus, statutis limitibus qui s e q u u n t u r : ad septentrionem XX g r a d u s latitudinis u s q u e ad
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
236
fines provinciae civilis dictae de Autsirabe, dein limites australes eiusdem
provinciae usque d u m pertingunt denuo XX g r a d u m latitudinis, hoc servato ad oceanum u s q u e I n d i c u m ; ad orientem oceanus ipse Indicus
a XX ad XXII g r a d u m latitudinis; ad meridiem vicariatus apostolicus
de Madagascar meridionali; ad occidentem m a r e Mozamhiquense a XX
ad XXII g r a d u m latitudinis. Volumus a u t e m ac i u b e m u s omnia q u a e
hisce Litteris Nostris s t a t u i m u s ac declaramus, r a t a et firma uti sunt, ita
in posterum esse; irritumque et inane futurum decernimus quidquid
s u p e r his a q u o q u a m , quavis auctoritate, contigerit attentari, contrariis
n o n obstantibus quibuslibet.
Datum R o m a e a p u d s a n c t u m P e t r u m , sub a n n u l o Piscatoris, die
x maii M D C C C C X I I I , Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R.
I * ®
CARD.
a
S.
MERRY D E L
Secretis
VAL,
Status.
(SECTIO D E INDULGENTIIS)
DECRETUM.
S O D A L I T A T E S P R O M O V E N D I S I U V A N D I S Q U E ECCLESIASTICIS VOCATIONIBUS CONSTITUTAE SPIRITUALIBUS GRATIIS DITANTUR.
Adest profecto providentissimus Deus Ecclesiae suae sanctae, ut
mittat opportuno tempore operarios in m e s s e m ; n o n dedignatur autem,
fideles suos persaepe missionis istiusmodi suscipere cooperatores. Auctor
est nimirum piissimi consilii, quo multae exortae s u n t per orbem Sodalitates, fovendis, tuendis, iuvandis ecclesiasticis vocationibus. Ex his
nonnullae spirituales i m p e t r a r u n t favores, de Summi Pontificis benignitate, aliae vero quibus g a u d e r e n t implorarunt. Quia t a m e n communis
est institutorum ratio, Emis P a t r i b u s Inquisitoribus generalibus, quibus
Ss. Indulgentiarum moderatio pertinet, in solitis comitiis habitis feria IV,
die 28 maii, a n n o 1913, aptior visa est communis omnibus elargitio. Et
S s m u s D. N. D. Pius div. prov. P p . X, cui in audientia diei 29 maii,
Suprema S. Congregatio S. Offícü.
237
eodem a n n o 1913, R. P. D. Adsessori S. Officii impertita, de his facta
est relatio, E m o r u m P a t r u m voto adhaerens, concedere dignatus est, ut
omnes et singulae Sodalitates q u i b u s praecipuus et immediatus est
finis promovere ecclesiasticas vocationes iisque o p p o r t u n i s mediis opitulari, d u m m o d o canonice a R m i s Ordinariis sint erectae vel in poster u m erigantur, sequentibus g a u d e a n t Indulgentiis ac privilegio:
I. Indulgentia plenaria:
1) a quolibet christifideli lucranda, die ingressus in Sodalitatem,
si confessus ac sacra synaxi refectus, ad m e n t e m S u m m i Pontificis pias
preces fundat;
2) in articulo mortis, a consociatis lucranda, si confessi ac sacra
communione refecti, vel saltem contriti, Ssmum Iesu nomen, ore, si potuerint, sin m i n u s corde, devote invocaverint, et mortem t a m q u a m peccati
stipendium de m a n u Domini patienter susceperint;
3) diebus festis: Titularis respectivae Sodalitatis; Ss. Apostolorum natalitiis, iuxta decretum S. Congregationis Indulgentiarum, diei
18 septembris 1862; in u n o ex tribus singulorum Q u a t u o r T e m p o r u m
diebus, si consociati, confessi ac sacra synaxi refecti, aliquam ecclesiam
vel publicum oratorium visitaverint, et ad m e n t e m ibi S u m m i Pontificis
oraverint.
II. Indulgentia centum dierum, pro quolibet pietatis vel caritatis
opere, quod iuxta fines Sodalitatis peragatur a q u o c u m q u e ex sodalibus.
Hae omnes et singulae I n d u l g e n t i a e , excepta t a m e n plenaria in
articulo mortis lucranda, a n i m a b u s q u o q u e in purgatorio degentibus
applicari queunt.
III. T a n d e m idem Sanctissimus declaravit, Missas omnes q u a e in
suffragium a n i m a r u m sodalium defunctorum celebrantur, ita illis anim a b u s suffragari, ac si in altari privilegiato celebratae fuissent.
Praesenti in p e r p e t u u m valituro, a b s q u e ulla Brevis expeditione.
Contrariis q u i b u s c u m q u e n o n o b s t a n t i b u s .
M.
CARD.
RAMPOLLA.
L.©S.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
238
S. CONGREGATIO CONSISTORIALIS
i.
DECRETUM
DE
SACERDOTIBUS AD
MUNUS DEPUTATI IN GALLIA
CONCURRENTIBUS.
Q u u m s u b exitum h u i u s anni finem accipiat in Gallus lex civilis
q u a e vetat ecclesiasticos viros eligi ad m u n u s D e p u t a t o r u m in aula
legislativa Reipublicae et ad alia similia officia, et idcirco sacerdotes in
proximis futuris electionibus possint ad illa assequenda concurrere;
q u a e s i t u m est a nonnullis locorum Ordinariis n u m a d h u c vigeat dispositio a Ssmo D. N. Pio P p . X d a t a per officium sacrae Congregationis
a Negotiis ecclesiasticis e x t r a o r d i n a r i i s die 2 aprilis 1906, q u a s t a t u t u m
est nulli sacerdoti licere sese c a n d i d a t u m sistere ad m e m o r a t a m u n e r a
absque consensu proprii Ordinarii ac Ordinarii loci ubi se candidatos sistere cupiunt.
P o r r o audito Consultorum voto et re m a t u r e considerata, sacra
Congregatio Consistorialis r e s p o n d e n d u m censuit vigere m e m o r a t a m
praescriptionem pro omnibus cuiusvis ordinis et conditionis ecclesiasticis viris, etiam si forte a n t e a m u n e r a praefata fuerint assecuti.
S s m u s autem D. N. iussit h a n c resolutionem publici iuris fieri, et
ab eis ad quos spectat religiose servari.
D a t u m R o m a e e Secretaria eiusdem sacrae Congregationis, die
9 maii, a n n i 1913.
C.
CARD.
DE
LAI,
Secretarius.
L.^S.
Ioannes
Baptista Rosa,
Substitutus.
IL
PROVISIO ECCLESIARUM.
Successivis sacrae Congregationis Consistorialis decretis Ssihus D. N.
P i u s P P . X h a s q u a e s e q u u n t u r ecclesias de proprio pastore providit,
scilicet:
26 aprilis 1913. — Cathedrali ecclesiae Matanzensi praefecit sacerdotem Carolum W a r r e n Currier, archidioecesis Baltimorensis.
S. Congregatio Consistorialis.
239
29 aprilis. — Titulari ecclesiae archiepiscopali Chaleidensi R e v m u m
D. Carolum Pietropaoli, h a c t e n u s episcopum Triventinum et n u p e r Deleg a t u m apostolicum in ditione Venezuelana r e n u n c i a t u m .
2 maii. — Metropolitanae ecclesiae Viennensi sac. Fridericum Piffl,
in saeculo Gustavum, a b b a t e m Lateranensem ac praepositum canoniae
Claustroneoburgensis.
7 maii. — Metropolitanae ecclesiae Varsaviensi sac. Alexandrum
Kakowski, canonicum Varsaviensem et rectorem academiae ecclesiasticae in civitate Petropoli.
— Titulari ecclesiae archiepiscopali Metymnensi R e v m u m D. T h o m a m Fennelly, h a c t e n u s archiepiscopum Cassiliensem.
9 maii. — Titulari ecclesiae episcopali Cibyrensi sac. Sigismundum
Wartz, professorem theologiae moralis in seminario Brixinensi, q u e m
constituit in Auxiliarem Revmi D. Francisci Egger, episcopi Brixinensis.
14 maii. — Cathedrali ecclesiae Dunkeldensi sac. R o b e r t u m Fraser,
rectorem collegii Scotorum in Urbe.
15 maii. — Cathedrali ecclesiae Nicosiensi seu Herbitensi R. P. Augus t i n u m Addèo, in saeculo Felicem, ex ordine E r e m i t a r u m S. Augustini,
priorem in conventu S. Augustini Papiae.
— Titulari ecclesiae episcopali Tiberiensi sac. Iacobum Sinibaldi,
canonicum patriarchalis Basilicae Vaticanae, rectorem collegii Lusitani
in Urbe.
20 maii. — Cathedrali ecclesiae Venusinae sac. Angelum Petrelli,
dioecesis Liciensis, p a r o c h u m loci vulgo Arnesano.
22 maii. — Titulari ecclesiae episcopali Modrensi R m u m D. Stephan u m Iulium Gazaniol, hactenus episcopum Constantiniensem.
24 maii. — Titulari ecclesiae episcopali Domitiopolitanae sac. Arthur u m Béliveau, p a r o c h u m cathedralis ecclesiae S. Bonifacii, quem constituit in Auxiliarem Rmi D. Ludovici Philippi Adelardi Lange vin, archiepiscopi S. Bonifacii.
26 maii. — Cathedrali ecclesiae Constantiniensi sac. Iulium Alex a n d r u m Leonem Bouissière, archidioecesis Albiensis, vicarium generalem Oranensem.
240
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
VERSIONES AUTHENTICAE
DECRETI
DE
MONIALIUM ET
SORORUM CONFESSIONIBUS
L
DECRETO
SOBRE LAS CONFESIONES DE LAS MONJAS Y DE LAS HERMANAS.
Habiéndose h a s t a el presente publicado según las diversas necesidades y circunstancias de los tiempos m u c h a s leyes p a r a regular las
confesiones sacramentales de las Monjas y de las H e r m a n a s , ha p a r e cido bien reunirías modificadas en parte y ordenadas en un solo Decreto del t e n o r siguiente.
1. P o r regla general Cada Comunidad así de Monjas como de Herm a n a s t e n d r á un solo Confesor ordinario, salvo que el n ú m e r o de Religiosas u otro justo motivo obligue a señalar dos o más.
2. El Confesor ordinario por lo general no permanecerá en el oficio
m á s de tres años. P o d r á sin e m b a r g o el Obispo o el Ordinario confirfirmarle p a r a un segundo y a u n p a r a un tercer t r i e n i o :
a) si por escasez de sacerdotes idóneos p a r a tal oficio, no pudiere proveer de otro modo, o
6) si la mayoría de las Religiosas a u n comprendidas aquellas que
en otros a s u n t o s carecen de voto, conviniere por votación secreta en
pedir la confirmación del mismo Confesor. Con todo á las de parecer
contrario, si lo desean, se proveerá de otra m a n e r a .
3. Varias veces al año dése a cada Comunidad religiosa un Confesor extraordinario al cual t o d a s las Religiosas deberán presentarse, a
lo menos p a r a recibir su bendición.
4. Señale el Ordinario p a r a cada casa religiosa algunos sacerdotes
a los cuales p u e d a n las Religiosas llamar fácilmente en casos particulares p a r a confesarse.
5. Sea el Ordinario fácil en conceder un especial Confesor o Director a la Religiosa que lo pidiere p a r a tranquilidad de su conciencia o
S. Congregatio de Religiosis.
p a r a mayor aprovechamiento en el camino de la perfección ; vigile sin
embargo p a r a que con t a l concesión no se introduzcan a b u s o s ; y si
acaso se introdujeran, elimínelos con prudencia y cautela, salva s i e m p r e
la libertad de conciencia.
6. Si la casa religiosa está sujeta al Ordinario del lugar, éste elige
los Confesores así ordinarios como e x t r a o r d i n a r i o s ; pero si estuviese
sujeta á Superior Regular, éste presentará los Confesores al Ordinario
a quien pertenece otorgarles la facultad de oir confesiones.
7. P a r a eJ oficio de Confesor ya ordinario ya extraordinario ya
especial p o d r á n designarse sacerdotes así del clero secular, como del
clero regular previo el permiso de los superiores, con tal sin e m b a r g o
que no tengan sobre las Religiosas potestad en el foro externo.
8. Estos Confesores deberán h a b e r cumplido c u a r e n t a a ñ o s de edad
y distinguirse por su prudencia e integridad de costumbres : no o b s t a n t e
el Ordinario per j u s t o s motivos y g r a v a d a su conciencia podrá elegir
sacerdotes más jóvenes con que tal que sobresalgan por las predichas
dotes.
9. El Confesor ordinario no podrá ser n o m b r a d o extraordinario
p a r a la misma Comunidad ni de nuevo elegido como ordinario, salvo
los casos previstos en el artículo % h a s t a h a b e r pasado un a ñ o desde
que cesó en el cargo. El extraordinario podrá inmediatamente ser elegido como ordinario.
10. Guárdense todos los Confesores de Monjas o de H e r m a n a s de
entrometerse en el gobierno así interno como externo de la Comunidad.
11. C u a n d o u n a Religiosa pida un Confesor extraordinario, n i n g u n a
Superiora puede por sí misma o por otros, ni directa ni indirectamente
investigar las causas de tal petición, ni con palabras o hechos oponerse
a ella, ni de cualquier m a n e r a mostrar disgusto: si tal hiciere sea a m o n e s t a d a por el propio Ordinario ; si reincidiera en la falta sea depuesta
por el mismo Ordinario, oida antes la Sagrada Congregación de Religiosos.
12. Se prohibe a las Religiosas h a b l a r entre sí de las confesiones
de sus h e r m a n a s , o censurar a aquellas que se confiesan con otro Confesor diverso del señalado : de lo contrario sean castigadas por la Superiora o por el Ordinario.
13. Si los Confesores especiales, llamados a un monasterio o casa
religiosa, advierten que n i n g ú n j u s t o motivo de necesidad o utilidad
espiritual mueve a las Religiosas a acudir a ellos, despídanlas con prudencia. Se amonesta a d e m á s a todas las Religiosas que no u s e n de la
•242
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
facultad de llamar un Confesor especial, sino p a r a su bien espiritual y
mayor adelantamiento en las virtudes religiosas, prescindiendo de toda
mira h u m a n a .
14. Siempre que las Monjas o H e r m a n a s por cualquier motivo se
encuentren fuera de la propia casa, pueden confesarse en cualquier
iglesia u oratorio, a u n semipublico, con cualquier sacerdote aprobado
p a r a oir confesiones de las personas de u n o y otro sexo. La Superiora
no puede prohibirlo o indagarlo ni a u n indirectamente, ni las Religiosas
e s t á n obligadas a manifestárselo.
15. En caso de enfermedad grave, a u n sin peligro de muerte, todas
las Monjas o Religiosas p u e d e n llamar a cualquier sacerdote a p r o b a d o
p a r a oir confesiones ; y confesarse con él c u a n t a s veces quisieren mient r a s d u r e la gravedad de la dolencia.
16. El presente Decreto deberá ser observado por todas las Com u n i d a d e s religiosas de mujeres, tanto de votos solemnes como de votos
simples y por las Oblatas u otras pias Comunidades que no emiten
votos, a u n cuando el Instituto fuera sólo diocesano. Obliga también a
aquellas Comunidades que están sujetas a la jurisdicción de Prelados
R e g u l a r e s ; y si éstos descuidaren la fiel observancia de este Decreto,
deberá cuidar de ella el Obispo u Ordinario de aquel lugar, como Deleg a d o de la Sede Apostólica.
17. Este Decreto se añadirá a las Reglas y Constituciones de cada
Instituto religioso y será leído públicamente en lengua vulgar u n a vez
al año en el Capítulo de t o d a s las Religiosas.
P o r t a n t o , requerido el parecer de los Eminentísimos P a d r e s Cardenales de la S a g r a d a Congregación de Religiosos en la p l e n a r i a celeb r a d a en el Vaticano el 31 de Enero de 1913, nuestro Santísimo P a d r e
el P a p a Pio X, oida la relación del infrascrito Secretario, se dignó
a p r o b a r en todas s u s partes y confirmar el presente Decreto, o r d e n a n d o
q u e se publicase y que en adelante fuese p u n t u a l m e n t e observado por
todos aquellos a quienes se refiere.
Sin que obste cosa alguna en contrario, a u n merecedora de especial
e individual mención.
Dado en R o m a en la Secretaría de la Sagrada Congregación de
Religiosos el dia 3 de febrero de 1913.
Fr.
J.
C.
CARD.
VIVES,
Prefecto.
L. « S.
f Donato, Arz. de Efeso, Secretario.
S. Congregatio de Religiosis.
243
IL
DEKRET
ÜBER DIE BEICHTEN DER KLOSTERFRAUEN MIT FEIERLICHEN SOWOHL WIE MIT
EINFACHEN GELÜBDEN.
Nachdem bis jetzt, entsprechend den Bedürfnissen u n d Umständen,
viele Gesetze behufs Regelung der sakramentalen Beichte der Schwestern mit feierlichen sowohl wie mit einfachen Gelübden erlassen worden
sind, schien es n u n m e h r angezeigt, dieselben zu ordnen u n d mit einigen
A b ä n d e r u n g e n in ein einziges Dekret mit folgendem Wortlaute zusammenzufassen :
1. F ü r jede Kommunität von Schwestern mit feierlichen sowohl
wie mit einfachen Gelübden soll in der Regel n u r ein ordentlicher
Beichtvater aufgestellt w e r d e n ; es sei denn, dass die grosse Anzahl
der Schwestern oder irgend ein anderer triftiger G r u n d es notwendig
machte, dass zwei oder mehrere aufgestellt w ü r d e n .
% Der ordentliche Beichtvater darf in der Regel nicht ü b e r drei
J a h r e im Amte verbleiben. Dessenungeachtet k a n n ihn der Bischof oder
Ordinarius zum zweitenmal oder auch zum drittenmal auf weitere drei
J a h r e bestätigen:
a) w e n n er wegen Mangels an Priestern, die für ein solches Amt
geeignet sind, nicht a n d e r s vorsehen k a n n , oder
b) w e n n die Mehrheit der Schwestern, mit Einschluss a u c h derjenigen, die in a n d e r e n Fällen kein Stimmrecht haben, in geheimer
Abstimmung um die Bestätigung bitten, vorausgesetzt jedoch, dass für
jene, die nicht dafür stimmen, w e n n sie es wünschen, in anderer Weise
vorgesehen wird.
3. Mehrmals im J a h r e gebe m a n jeder religiösen K o m m u n i t ä t einen
aussergewöhnlichen Beichtvater, dem alle Schwestern sich stellen müssen, wenigstens um den Segen zu empfangen.
4. F ü r jede religiöse Niederlassung müssen vom Ordinarius einige
Priester bezeichnet werden, die von den Schwestern in Einzelfällen
behufs Ablegung der hl. Beichte leicht gerufen werden können.
5. W e n n irgend eine Schwester, sei es zur Beruhigung ihres Gewissens, sei es um in der religiösen Vollkommenheit grössere Fortschritte
zu machen, einen besondern Beichtvater oder geistlichen Leiter verlangen sollte, so soll dieser ihr vom Ordinarius ohne Schwierigkeit gew ä h r t werden ; nichtsdestoweniger wird dieser d a r ü b e r wachen, dass a u s
244
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
einem solchen Zugeständniss keine Missbräuche erwachsen, u n d w e n n
ein Missbrauch erwächst, soll er auf kluge Weise Sorge tragen, ihn zu
beheben, doch so, dass die Gewissensfreiheit immer gewahrt bleibt.
6. Wenn die religiöse Niederlassung dem Ordinarius des Ortes unterworfen ist, wird dieser die betreffenden Priester für das Amt des ordentlichen sowohl als des ausserordentlichen Beichtvaters w ä h l e n ; w e n n sie
hingegen einem Ordensobern unterworfen ist, wird dieser die Priester
für das Amt eines Beichtvaters dem Ordinarius des Ortes präsentieren,
dessen Sache es ist, ihnen die Vollmacht zum beichthören zu erteilen.
7. Mit dem Amte eines Beichtvaters, sei es des ordentlichen, ausserordentlichen oder besondern, können sowohl Weltpriester als auch,
mit Erlaubniss ihrer Oberen, Ordenspriester b e t r a u t werden, vorausgesetzt jedoch, dass sie nicht ü b e r die Schwestern Vollmacht im ä u s s e r n
Rechtsbereich haben.
8. Diese Beichtväter m ü s s e n das 40. Lebensjahr vollendet h a b e n
u n d sich durch einen unbescholtenen Lebenswandel u n d durch Klugheit auszeichnen ; der Ordinarius k a n n jedoch aus einem triftigen
Grunde u n d auf eigene Verantwortung hin hiezu auch Priester bestimmen, die dieses Alter noch nicht erreicht haben, vorausgesetzt jedoch
immer, dass sie sich durch die e r w ä h n t e n Geisteseigenschaften a u s zeichnen.
9. Der ordentliche Beichtvater k a n n nicht zum ausserordentlichen
e r n a n n t , noch k a n n er, abgesehen von den in Absatz 2 e r w ä h n t e n Fällen, als ordentlicher Beichtvater von n e u e m bestätigt werden, vor Ablauf
eines J a h r e s nach seiner Amtszeit. Der ausserordentliche Beichtvater
hingegen k a n n auch sofort für das Amt des ordentlichen Beichtvaters
bestimmt werden.
10. Alle Beichtväter von Schwestern, ob mit feierlichen oder mit
einfachen Gelübden, sollen sich davor hüten, in die innere oder äussere
Leitung der K o m m u n i t ä t sich einzumischen.
11. Wenn irgend eine Schwester einen ausserordentlichen Beichtvater verlangen sollte, so ist es keiner Oberin erlaubt, entweder selbst
oder durch Mittelspersonen, direkt oder indirekt, nach den Gründen dieses
Verlangens zu forschen, sich der Bitte sei es durch Worte oder durch
H a n d l u n g e n zu widersetzen oder in irgend einer Weise ihr Missfallen
d a r ü b e r zu zeigen. Sollte eine Oberin so handeln, so m u s s sie d a s erstemal vom zuständigen Ordinarius e r m a h n t werden ; wenn sie ein
zweitesmal sich verfehlt, so m u s s sie von ebendemselben abgesetzt werden,
n a c h d e m er jedoch zuvor die Hl. Kongregation für Ordensleute geh ö r t hat.
S. Congregatio de Religiosis.
12. Es ist den Schwestern verboten,
der Mitschwestern zu sprechen u n d sich
ü b e r jene, die bei einem a n d e r n als dem
t e n ; im Übertretungsfalle sind sie von
rius zu bestrafen.
untereinander über die Beichte
tadelnde Urteile zu erlauben
aufgestellten Beichtvater beichder Oberin oder vom Ordina-
13. Wenn die besonderen Beichtväter, die in ein Kloster von
Schwestern mit feierlichen oder mit einfachen Gelübden gerufen werden,
bemerken, dass die Schwestern, die sich bei ihnen einfinden, von keinem
triftigen Grunde, sei es der Notwendigkeit oder des geistlichen Nutzens,
geleitet werden, so sollen sie sie mit Klugheit entlassen. Auch sollen sich
alle Schwestern merken, dass sie von dem ihnen zugestandenen Rechte,
einen besondern Beichtvater zu verlangen, n u r im Hinblick auf ihren
geistlichen Vorteil u n d grössern Fortschritt in den T u g e n d e n einer
Ordensperson, nicht aber a u s menschlichen Beweggründen, Gebrauch
machen sollen.
14. Sooft sich die Schwestern mit feierlichen oder einfachen Gelübden a u s irgendeinem Grunde ausserhalb des Hauses, dem sie angehören, befinden, ist es ihnen erlaubt, in jeder beliebigen Kirche oder
j e d e m Oratorium, auch einem halböffentlichen, und bei jedem für beide
Geschlechter approbierten Beichtvater zu beichten. Die Oberin darf
das nicht verbieten, noch soll sie sich d a r ü b e r erkundigen, nicht einmal
indirekt; auch sind die Schwestern nicht gehalten, der Oberin diesbezüglich irgendetwas mitzuteilen.
15. Jede Schwester mit feierlichen oder einfachen Gelübden k a n n
im Falle schwerer Erkrankung, auch wenn keine Todesgefahr vorliegt,
irgendeinen für die Beichte approbierten Priester rufen u n d bei ihm
w ä h r e n d der besagten schweren Krankheit sooft beichten, als sie es für
gut findet.
16. Dieses Dekret m u s s beobachtet werden von allen religiösen
Frauengenossenschaften, sowohl von solchen mit feierlichen, als von
denen mit einfachen Gelübden, auch von den Oblatinnen u n d von a n d e ren frommen Genossenschaften, welche keine Gelübde ablegen, a u c h
wenn es sich n u r um ein Diözesaninstitut handelt. Es verpflichtet auch
j e n e Kommunitäten, die der Jurisdiktion eines Ordensprälaten unterstellt sind, u n d wenn dieser nicht für die getreue Beobachtung dieses
Dekretes Sorge trüge, müsste der Bischof oder Ordinarius des betreffenden Ortes als Delegierter des HL Stuhles es tun.
17. Dieses Dekret m u s s den Regeln u n d Konstitutionen eines jeden
religiösen Institutes beigefügt u n d einmal im J a h r e im Kapitel in Gegenw a r t aller Schwestern in der Landessprache vorgelesen werden.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
246
Seine Heiligkeit P i u s X geruhte, n a c h K e n n t n i s n a h m e des Gutachtens der Kardinäle der HL Kongregation für Ordensleute, die am 31. Jan u a r 1913 in Plenarsitzung im Vatikan v e r s a m m e l t waren, u n d nach
erfolgter Berichterstattung des unterzeichneten Sekretärs, dieses Dekret
in allen seinen Teilen zu approbieren u n d zu bestätigen u n d seine
Veröffentlichung zu verordnen, damit es in Zukunft von allen, die es
angeht; pünktlich beobachtet werde.
Dieses Dekret soll gelten ungeachtet jeder gegenteiligen Bestimmung,
sollte sie auch besondere u n d eigene E r w ä h n u n g verdienen.
Gegeben zu Rom, a u s der Sekretarie der hl. Kongregation für
Ordensleute, am 3. F e b r u a r 1913.
F r . J. G.
CARD.
VIVES,
Präfekt.
L. © S.
f Donatus, Erzbischof von E p h e s u s , Sekretär.
III.
Cum nonnullae in vulganda versione anglica decreti de confessionibus Monialium et Sororum mendae irrepserint, nova Me additur eiusdem versionis
editio.
A DECREE
REGARDING
THE
CONFESSIONS
OF
NUNS AND
SISTERS.
Whereas to présent date many laws h a v e been promulgated, in
various times a n d circumstances, to regúlate the sacramental confessions
of N u n s a n d S i s t e r s : therefore, it h a s now been determined to collect
a n d coordinate all thèse laws, with some modifications, in one Decree
of the following tenor, to wit:
1. To each h o u s e of N u n s or Sisters t h e r e shall usually be assigned
only one ordinary Confessor; unless t h e great n u m b e r of Religious, or
some other j u s t m o ü v e , necessitate the appointaient of two or more.
2. T h e ordinary Confessor should not, as a rule, hold this onice
for more t h a n three years. T h e Bishop or the Ordinary, however, may
reappoint h i m for a second or even third term of three y e a r s :
a) if through lack of priests suitable for this duty he cannot
otherwise provide; or
b) if by secret ballot a majority of t h e Religious (counting also
those w h o in other m a t t e r s have no right to vote) request his rétention.
S. Congregatio de Religiosis.
247
B u t the dissentients m u s t be provided for in some other way if t h e y
so desire.
3. Several times every year an extraordinary Confessor m u s t be
given to each religious house. All t h e Religious m u s t appear before
this extraordinary Confessor, at least to receive his blessing.
4. F o r each religious house the Ordinary will assign several priests
whom each Religious in particular cases can easily send for to h e a r t h e i r
confessions.
5. If any Religious, for the peace of her soul or greater progressin spiritual perfection, ask for a special Confessor or Spiritual Director,
the Ordinary h a s readily to grant her demand. T h e Ordinary, however,
will see to it t h a t abuses do n o t arise from such concession; a n d if
abuses should come, let him cautiously a n d prudently remove them,
always safeguarding liberty of conscience.
6. If the house of Religious is subject to the Ordinary of the place,
he is to choose both the ordinary a n d extraordinary Confessor; but if
t h e convent is subject to a Superior w h o is a Regular, t h e n this Superior
will présent priests for the office of Confessor to the Ordinary of t h e
place, to w h o m it belongs to g r a n t them the power of hearing confessions.
7. F o r the office of Confessor (whether ordinary, extraordinary or
special) priests may be chosen from the secular, or (with the permission
of their Superiors) from the regular Clergy, provided that in n e i t h e r
case they have power in foro extemo over these same Religious.
8. These Confessors should have completed their fortieth year and
be distinguished for prudence and integrity of life.
B u t the Ordinary
may, t h r o u g h a j u s t motive and on his own responsibüity of conscience,
delegate for this office priests who have n o t yet reached the age specified, provided t h a t they have the other afore-raentioned r e q u i r e m e n t s .
9. T h e ordinary Confessor may not be appointed an extraordinary
Confessor; nor may he, except as provided in A r t i d e 2 of this Decree,
be reappointed as ordinary Confessor in the same house, until one y e a r
h a s elapsed from the expiration of his term of office. An extraordinary
Confessor, however, m a y be immediately appointed to the office of ordinary Confessor.
10. Ali Confessors of N u n s or Sisters m u s t be very careful not ta
mix in the external or internai government of the community where
they hold office.
11. If any Religious r e q u e s t an extraordinary Confessor, no Superioress may, either personally or t h r o u g h others, either directly or indirectly, enquire into the r e a s o n of the request, or refuse the pétition hy
M8
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
w o r d or deed, or in any way show t h a t she tolérâtes it unwillingly.
S h o u l d a Superioress fail in this regard, let her own Ordinary a d m o n i s h
h e r ; a n d u p o n a second offence let him depose her, after having first
-consulted the sacred Congrégation of Religious.
i°2. T h e Religious are forbidden to talk among themselves in any
way a b o u t the confessions of their companions in Religion, or to criticise
t h o s e Sisters w h o confess to one other t h a n t h e designated Confessor.
In case they violate this prohibition, they m u s t be punished by the
Superioress or t h e Ordinary.
13. If the special Confessors called to a monastery or religious house
perceive t h a t the Religious have no j u s t r e a s o n of necessity or spiritual
profit to d e m a n d special Confessors, iet said Confessors dismiss the
Religious prudently.
Ali Religious are also a d m o n i s h e d to use this
privilège of asking for a special Confessor only for their spiritual good
a n d greater progress in religious virtues, apart from ali h u m a n considérations.
14. W h e n N u n s or Sisters are outside their own house, no m a t t e r
w h a t the reason, they may confess in any church or oratory, even semipublic, to ahy Confessor approved for both sexes. T h e Superioress may
not forbì d this, or enquire a b o u t it, even indirectly, and the Religious
are n o t b o u n d to mention the fact to their Superioress.
15. Any Nun or Religious, w h e n seriously sick, although not in
d a n g e r of death, may call any priest approved for hearing confessions,
a n d she may confess to him as often as she wish during this serious
illness.
16. This Decree must be observed by ali religious families of women,
whether of solemn or simple vows, or Oblates or other pious communi ties not b o u n d by vows, even t h o u g h the Institute be merely diocesan.
This Decree also binds communities u n d e r t h e Jurisdiction of a Prelate
Regulär; a n d if he do not see to it t h a t his subjects faithfully obey
t h i s Decree, t h e Bishop or Ordinary of the piace shall himself, as a
Delegate of the Apostolic See, enforce its observance.
17. This Decree m u s t be added to the rules and constitutions of
e a c h and every religious family of women and publicly read in the
vernacular once a year in a eh ap ter of ali the Religious.
Therefore our Holy F a t h e r , P o p e Pius X, having heard the mind
of their Eminences the Cardinals of the sacred Congrégation of Religious, assembied in plenary Congress at the Vatican the thirty-first day
of J a n u a r y , 1913, h a s deigned, after t h e report of the undersigned
Secretary, to approve a n d confirm this Decree in ali its p a r t s a n d to
S. Congregatio de Religiosis.
249
o r d e r t h a t it be published a n d faithfully observed in the future by all
whom it concerns.
Ail dispositions whatsoever, even t h o u g h worthy of special and individual mention, to the contrary notwithstanding.
Given at Rome, from t h e Secretariate of t h e sacred Congrégation
of Religious, the third day of February, 1913.
F r . J. C. CARD. VIVES, Prefect.
L. © S.
f Donatus, Archb. of Ephesus, Secretary.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA PIDE
i.
DECRETUM.
PRAEFECTURA APOSTOLICA DE BAR-EL-GAZAL IN AFRICA CENTRALI ERIGITUR.
Q u a m multis gravibusque difficultatibus in vicariatu apostolico
Sudanensi, qui latissime patet, obnoxia sit divini nominis annuntiatio,
exacti consideratio temporis edocet. Quapropter Emi Patres S. huius
Consilii Fidei P r o p a g a n d a e , plenariis die 26 vertentis maii convocatis
comitiis, praedicti vicariatus territorium dimidiandum esse censuerunt
et ab eodem regionem universam B a r - e l - G a z a i esse distrahendam, q u a e
sequentibus concluditur limitibus: Ad septentrionem, decimo latitudinis
borealis gradu a coufmiis occidentalibus S u d a n anglici ad flumen B a r el-Arab, deinde fluminibus Bar-el-Arab, Bar-el-Gazal, Bar-el-Gebel et
Sobat usque ad confinia anglo-aethiopica. Ad orientem, praedictis confìniis anglo-aethiopicis a Baro flumine u s q u e ad montem Naita, m o x
recta linea quae exinde ad u r b e m Foweira a p u d Nilum Victoriam ducitur.
Ad meridiem, Nilo Victoria, ac littore septentrionali Alberti lacus atque
Continus anglo-belgicis. Ad occidentem t a n d e m , praedictis confíniis anglobelgicis, et deinde anglo-gallicis u s q u e ad decimum latitudinis borealis
gradum. P o r r o sic definitum territorium erigendum esse s t a t u e r u n t in
separatam Praefecturam Apostolicam, q u a e a Bar-el-Gazal n u n c u p e t u r ,
curisque Congregationis Filiorum S. Cordis concredatur. Quam E m o r u m
ACTA, vol. V, n. 9. — 9-6-913.
18
250
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
P a t r u m sententiam, ab infrascripto S. eiusdem Congregationis Secretario
in audientia praefati diei Ssmo D. N. Pio div. provid. P P . X relatam,
Sanctitas Sua in o m n i b u s a d p r o b a r e r a t a m q u e h a b e r e dignata est, praesensque ea de re Decretum fieri iussit.
Datum R o m a e ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 30 maii, a n n o Domini 1913.
Fr.
H.
M.
CARD.
GOTTI, Praefectus.
C.
Laurenti,
Secretarius.
II.
DECRETUM.
VICARIATUS APOSTOLICI SUDANENSIS NOMEN INNOVATUR.
Cum Emi P a t r e s S. h u i u s Congregationis Fidei P r o p a g a n d a e , die
26 vertentis maii, plenariis in comitiis, erectionem praefecturae apostolicae de Bar-el-Gazal per dismembrationem a missione Sudanensi constituissent, h u n c vicariatum S u d a n e n s e m seu Africae centralis, novis
confiniis ita definitum, ab u r b e Cartum, regionis principe, in posterum
d e n o m i n a n d u m esse decreverunt. Q u a m E m o r u m P a t r u m sententiam a b
infrascripto S. eiusdem Congregationis Secretario, in audientia praedicti
diei Ssmo D. N. Pio div. Prov. P P . X relatam, Sanctitas Sua in o m n i b u s
adprobare r a t a m q u e habere dignata est, atque praesens ea super re
Decretum confici mandavit.
D a t u m R o m a e ex aedibus sacrae Congregationis de P r o p a g a n d a
Fide, die 30 maii, a n n o 1913.
Fr.
H.
M.
CARD.
GOTTI, Praefectus.
C.
Laurenti,
Secretarius.
III.
DECRETUM.
INTER PRAEFECTURAS APOSTOLICAS CIMBEBASIAE INFERIORIS ET MAGNI N A M AQUALAND CONFÍN f A IMMUTANTUR.
Territorium ecclesiasticum inter praefecturas apostolicas Cimbebasiae Inferioris ac Magni N a m a q u a l a n d o p p o r t u n i u s distribuendi causa,
E m i P a t r e s Sacrae h u i u s Congregationis Fidei P r o p a g a n d a e plenariis in
S. Congregatio de Propaganda Fide.
comitiis, die 26 superioris maii convocatis, t e r m i n u m meridionalem distric t u u m civilium de Gobabis, Windhuk, Karibib et Swakopmund, qui
p o s t h a c ad praefatam Cimbebasiae missionem ex integro pertinebunt,
t a m q u a m ecclesiasticum limitem inter u t r a m q u e praedictam praefecturam
constituendum esse censuerunt. Q u a m sententiam ab infrascripto eiusdem S. Congregationis Secretario Ssmo D. N. Pio div. prov. P P . X in
audientia praedicti diei relatam, Sanctitas Sua in omnibus adprobare
r a t a m q u e habere dignata est, p r a e s e n s q u e ea de re Decretum fieri iussit.
D a t u m R o m a e ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 2 iunii, a n n o Domini 1913.
Fr.
H.
M.
CARD.
GOTT:, Praefectus.
C.
Laure uti,
Secretarius.
IV.
NOMINATIONES E P I S C O P O R U M .
Brevibus apostolicis nominati s u n t :
9 maii 1913. — Episcopus titularis ecclesiae Gortiniensis et Goadiudiutor cum futura successione archiepiscopi Wellingtonensis, R. P, Thom a s O' Shea, Societatis Mariae a l u m n u s .
— Episcopus titularis ecclesiae Milopotamensis et vicarius apostolicus Guamensis, R. P. Augustinus ab Artesa de S egre, in saeculo
Ioseph B e r n a u s et Serra, ex ordine Minorum Capulatorum.
— Episcopus titularis "ecclesiae Myndensis cum munere ordinandi
clericos Maronitas in Urbe, R. D. Nematallah Carame, rector collegii
Maronitarum in Urbe.
16 maii. — Episcopus titularis ecclesiae Gindarensis et vicarius
apostolicus
novi
vicariatus de Fianarantsoa in
insula
Madagascar
R. P. Carolus Givelet, Societatis Iesu a l u m n u s .
f
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
S. CONGREGATIO RITUUM
S U R I N AMEN. SEU BUSGODUGEN.
DECRETUM BEATIFICATIONIS ET CANONIZATIONIS VEN. SERVI DEI PETRI DONDERS,
SACERDOTIS
PROFESSI
E
CONGREGATIONE
SANCTISSIMI
REDEM-
PTORIS.
Tilburgi in Neerlandia o r t u s est P e t r u s Donders die ¥1 octobris,
a n n o 1809, bonae indolis puer, qui, ubi adolevit, p r i m u m in minori
Seminario Buscoducensi h u m a n i o r i b u s litteris operam dedit, dein in
maiori Seminario eiusdem dioecesis philosophicis ac theologicis disciplinis, donec anno 1841 sacerdotio a u c t u s est. Mox desiderio flagrans
Christum a p u d infideles praedicandi, superioribus p r o b a n t i b u s , Guyana
litora petiit et Surinamenses oras. Illis in regionibus fertur pro Fide
catholica p l u r i m u m insudasse. Q u u m vero a n n o 1865 Surinamenses missiones sodalibus Redemptoristis, uti vocant, Hollandicae provinciae concreditae essent, Servus Dei inter eiusdem Congregationis alumnos, prouti
petierat, cooptari obtinuit. T r a d i t u r ipse ita incubuisse leprosis praesertim spiritualiter excolendis, ut leprosorum apostolus passim meruerit
appellari. T a n d e m a n n i s et laboribus fractus, letali morbo correptus,
extremis Ecclesiae sacramentis rite receptis, obdormivit in Domino
die 14 ianuarii anni 1887. Interim fama sanctitatis, q u a e Dei Servum
a d h u c viventem Gomitata est, post eius obitum ita in dies increvit, ut
Inquisitiones Ordinariae Surinamenses et Buscoducenses super ea confectae fuerint, et ad sacram R i t u u m Congregationem transmissae. Servato autem iuris ordine, q u u m o m n i a in p r o m p t u sint ut ad ulteriora
procedi possit, instante R m o P. Claudio Benedetti, congregationis Ssmi
Redemptoris postulatore generali, attentis litteris postulatoriis q u o r u n d a m E m o r u m S. R. E. Cardinalium, p l u r i u m K m o r u m Sacrorum Antistitum, necnon Capitulorum, Ordinum ac Congregationum atque viror u m ecclesiastica vel civili dignitate p r a e s t a n t i u m , E m u s ac R m u s D n u s
cardinalis Octavius Cagiano de Azevedo, loco et vice Emi ac Rmi Dñi
cardinalis Iosephi Calasanctii Vives y Tuto, h u i u s Causae Ponentis, in
Ordinariis sacrorum R i t u u m Congregationis Comitiis, subsignata die
ad Vaticanum coactis, sequens dubium discutiendum proposuit: An sit
signanda Commissio introductionis Causae in casu et ad effectum de quo
S. Congregatio Bituum.
253
agitur? Et Emi ac Rmi Patres sacris tuendis Ritibus praepositi, post
relationem ipsius Emi Proponentis, audito etiam voce et scripto R. P
D. Alexandro Verde, sanctae Fidei Promotore, omnibus diligenter perpensis, r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Affirmative seu signandam esse Commissionem, si Sanctissimo placuerit. Die 29 aprilis 1913.
F a c t a p o s t m o d u m de his sanctissimo Domino nostro Pio P a p a e X
per infrascriptum Cardinalem sacrae R i t u u m Congregationi Praefectum
relatione, Sanctitas Sua Rescriptum eiusdem sacri Consilii ratum: h a b e n s ,
propria m a n u signare d i g n a t a est Commissionem Introductionis Causae
beatificationis et canonizationis Ven. Servi Dei Petri Donders, sacerdotis
professi e congregatione Ssnii Redemptoris, die 14 maii 1913.
Fr.
S.
CARD.
MARTINELLI, Praefectus.
L. & S.
f P e t r u s La F o n t a i n e , Ep. Charystien., Secretarius.
Pio Papa X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
decimo, die 16 ianuarii 1913, BR. PP. DD. Fridericus Cattani, P o n e n s ,
Antonius Perathoner et Iosephus Alberti, Auditores de turno, in causa
Vicariatus apostolici Taikou (Corea) - Nullitatis Matrimonii (quae in
prima instantia H. S. O. a Summo Pontifice concessa fuit), inter Agatham
Ko et Matthiam Youn Syek-tiyoun; alteram repraesentatam per procuratorem ex officio Ildebrandum Silvestri Faà advocatum, alterum contumacem, interveniente et disceptante in causa sacri vinculi Defensore
apud H. S. T., sequentem tulerunt sententiam.
Die 11 decembris, a n n o 1907, puella catholica Agatha Ko, vicariatus
apostolici Taikou in Corea, 21 a n n o s nata, matrimonio iuncta est cum
iuvene, pariter catholico, Matthia Youn Syek-tiyoun, in sacello pagi
Ryen-Hpyeng, coram missionario R. D. Lacroutz, ac contra s u a m voluntatem, et vi m e t u q u e a p a r e n t i b u s coacta; ita ut matrimonium a p a t r e
254
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
suo, ipsa inconsulta, s t a t u t u m fuerit, invita ad sacellum perducta atque
ad assensum p r a e b e n d u m minis verberibusque adstricta. Die a u t e m
29 februarii, a n n o 1908, cum in p a t e r n a domo necessaria ad civile
m a t r i m o n i u m celebrandum p a r a r e n t u r a t q u e lectica, in qua, de more>
puella ad maritalem d o m u m deferri debebat, in p r o m p t u esset, Agatha
se abdidit. T u n c omnes qui nuptiis invitati intererant, eam inquirere
coeperunt, a t q u e inveniam in lectica collocarunt, et ita ad d o m u m sponsi
Hentern detulerunt. Aliquot t a m e n post dies m a r i t u m aufugit et a p u d suos,
se recepit. Sed a patre, verberibus affecta, ad maritalem d o m u m iterum
reducitur; q u o d alias q u o q u e factum est. Ipse maritus eam fuste percussio quia secum habitare nolebat; n u m q u a m enim a p u d Matthiam voluit
cubare, sed noctu penes amitam s u a m se recipiebat; et tandem, nec violentia patris nec avunculi nec mariti devicta, h u n c n o n reditura deseruit;
cum p r i m u m sibi licuit, vicarium apostolicum Taikou adivit, ab eoque
postulavit ut s u u m m a t r i m o n i u m cum Matthia Youn Syek-tiyoun, nullum
declararet. Vicarius apostolicus Coreae, Gustavus Carolus Maria Mutel,
D. Marcello Lacroutz processum canonicum i n s t r u e n d u m commisit,
praecipiens ut testium depositiones, nisi a d s t a n t e defensore matrimonii,
reciperet, q u o d m u n u s R. D. Aemilio Taquet, missionario apostolico,
d e m a n d a vit, facultate concessa iudici instructori eligendi actuarium, qui
acta exararet. Mandavit insuper ut processus sibi mitteretur, quo ferre
posset s e n t e n t i a m ; aliasque omnes instructiones necessarias adiunxit,
quibus iuris n o r m a e plene a d i m p l e a n t u r . At iudex instructor nonnullos
testes interrogavit, sacri vinculi defensore n o n a d s t a n t e , quia hic a loco
examinis longe aberat. Deinde, processu expleto, sententiam tulit de
nullitate h u i u s matrimonii, a qua t a m e n defensor vinculi ad nostrum
T r i b u n a l appellavit. Mulieris advocatus, ex officio electus, p r i u s q u a m
n o v u s processus initium haberet, S s m u m postulavit ut actus sanaret,
qui vitio formae laborarent, simulque concederet ut haec causa in p r i m a
instantia a p u d h u n c S. N. O. decerneretur. Quibus o m n i b u s obtentis,
nobis haec causa proponitur sub d u b i o : An constet de nullitate matrimonii in casu?
Quod ius pertinet. Vim, q u a m I. C. P a u l u s , in Leg. 2, Digest. Quod
metus causa, definit: « Maioris rei impetus, qui repelli n o n potest »,
perbelle Card. F a g n a n u s distinguit in absolutam seu praecisam, et conditionalem seu compulsivam. Vis absoluta et praecisa tollit voluntarium et causât violentam, quod pariter a iuristis definitur: « Illud
cuius principium est extra, nihil conferente vim passo ». Vis a u t e m
conditionalis a u t compulsiva non tollit omnino voluntarium, sed minuit,
S. Romana Rota.
255
et ideo n o n producit violentum, sed involuntarium s e c u n d u m q u i d ; et
haec est eadem res q u a e m e t u s (Fagn., Comm. ad cap. 5, h. r. n. 2 et seq.).
Metus vero a I. G. u l p i a n o definitur: « Instantis vel futuri periculi causa,
mentis trepidatio » (Leg. 1, Digest. Quod metus causa). P o r r o m e t u s a
doctoribus a p u d Schmaltzgrueber (h. t. n. 2), tripliciter dividitur, nempe :
1) ratione causae, q u a e esse potest necessaria (et haec intrinseca
vel extrinseca), a u t libera, scilicet ab h o m i n e ;
2) ratione modi, prout infertur iuste vel iniuste. I n i u s t u s a u t e m
m e t u s incuti potest directe seu ad actum determinatum, vel indirecte
seu n o n ad aliquem determinatum a c t u m ;
3) ratione qualitatis, prout gravis sit, idest cadens in constantem
virum, ut eum a proposito dimovere valeat, vel levis, qui eam vim n o n
h a b e t ut patientem, animo fortem, a proposito valeat dimovere.
Metus autem gravis r u r s u s dividitur in absolute gravem et respective gravem. Prior qui de se talis est; alter qui gravis est t a n t u m
relate ad personam, q u a e patitur m e t u m . Si q u a e h u c u s q u e diximus
ad m a t r i m o n i u m referamus, liquido patet, quod vis absoluta, seu p r a e cisa, in contrahente m adhibita, cum violentum inducat, ob absolutum
defectum consensus, nullum r e d d a t m a t r i m o n i u m . Vis a u t e m conditionalis, seu metus, q u u m a causa externa et libera sit inducta, sitque
gravis, iniusta et directe incussa, etiamsi ex parte contrahentis adfuerit
assensus in matrimonium, t a m e n hoc nullum reddit, scilicet est impedimentum dirimens, ut ex pluribus locis iuris constat, et praesertim ex
capp. 14-15 et 28, De spons. et matr., ubi legitur: « Matrimonium... solo
« consensu c o n t r a h i t u r ; et ubi de ipso quaeritur, plena debet securitate
« ille gaudere cuius est a n i m u s i n d a g a n d u s , ne per timorem dicat sibi
« placere q u o d odit, et sequatur exitus qui de invitis solet nuptiis pro« venire » (cap. cit. 14, De spons.). Haec iuris principia in casu nostro
innuisse sufficiat, quin necesse sit ea longius pertractare, nisi forte
disputare vellemus, u t r u m in hoc violentia adfuerit strictiori s e n s u
accepta, vel t a n t u m latiori, seu gravis m e t u s ; et ideo u t r u m m a t r i m o n i u m nullum sit t a n t u m ex impedimento vis metusve, vel potius quia
in eo penitus defuerit assensus. Facta enim t a m gravia nobis exhibentur, ut de nullitate h u i u s matrimonii minime sit ambigendum, evidensque appareat violentia seu gravis metus ab homine iniuste incussus
directe ad m a t r i m o n i u m cogendum. Inquirendum ergo nobis remanet,
u t r u m vera sint quae Agatha enarrat, necne.
Quod factum spectat. I u d e x instructor sex
excussit testes, praeter
actricem, inter quos avunculum et p a t r e m istius, qui omnes scientia
256
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
propria res optime noverant, quique de publica fama in pago RyenHpyeng fidem faciunt; et hi, u n a voce, e n a r r a t i o n e m Agathae confirm a n t et, iureiurando debita forma coram iudice praestito, de violentia,
q u a m Agatha p a s s a est ut m a t r i m o n i u m cum Matthia Youn Syek-tiyoun
celebraret, t e s t a n t u r . Hic autem in iudicio adsistere noluit, affirmans
se aegrotum esse, sed revera quia, ut ait testis Anna Ko, << dicebat
« se h a b e r e p u d o r e m et horrorem etiam loquendi cum femina q u a e
« i p s u m dereliquit », et ideo, eo contumace, sententiam ferimus.
Nunc a u d i a m u s quid Agatha in iudicio deposuerit. I p s a affirmat,
p a t r e m m a t r i m o n i u m statuisse quin esset ab eo interrogata, q u o d cum
ab aliis rescivisset, novercae suae dixit: « Si domi habetis feminam
« v e n d e n d a m , vendite (quod in patrio sermone significat, in matrimo« n i u m collocare) ; ego autem nolo vivere cum illo Youn. Et noverca
« irata dixit: " Si ita est, t u n c exi e domo „, et patri meo r e n u n t i a v i t
« verba quae dixeram. T u n c pater clamans dixit: " Illa stulta! ad quid
« eiusmodi ineptias profert? „. Quae a u d i e n s timui et dissimulavi, nec
« alia verba de hoc audivi ». E a d e m avunculus et ipse pater confirmant.
Avunculus enim ait: « Non inierunt (parentes) consilium secum, quia
« si l o q u e b a n t u r cum puella de eius matrimonio, illa d e t e s t a b a t u r et
« aufugiebat; et insuper, iuxta morem G o r e a n o r u m , totum negotium
« matrimonii filiorum pertinet ad solos p a r e n t e s ». Et p a t e r : « Una vice
« locutus sum ei de matrimonio c o n t r a h e n d o , at illa stulta n o n con« sentiebat et dicebat: " Etiam si sit mihi m o n e n d u m , n o n contrahant
« m a t r i m o n i u m cum Youn Syek-tiyoun „, et ego pluries audivi illam
« rogavisse t a m suam novercam, quam s u u m avunculum ut impedirent
« illud m a t r i m o n i u m ». Deinde Agatha e n a r r a t quomodo, die matrimonii
adveniente, perducta est ad sacellum ut n u p t i a s celebraret: « ... d u m
« irem ad fontem ad lavandas vestes, occurrit mihi in via Ko Tchyen« Koueni Michael, qui custos est sacelli et dixit m i h i : " E a m u s ad
« s a c e l l u m , sacerdos vocat t e , , . R e s p o n d i : " N o n est necesse u t eam
« n u n c , si de sero ivero, sufficit „. T u n c Tchyen Koueni, u r g e n s me,
« quasi a me avellere vellet l a v a n d r i u m sportam, " Cito eamus, inquit,
« te exspectat „. Ideoque resistere non valens, reliqui m e a m sportam,
« et ingressa sum in alienam d o m u m , volens ibi me abscondere. Tchyen« Koueni me insecutus est, et dixit: " S p o r t a m t u a m d o m u m reporta
« e t e a m u s „. T u n c ad d o m u m reversa s u m ; et cum ille Tchyen-Koueni
« nimium urgeret ut irem ad sacellum, dixi ei : " Si tecum ivero, coram
« aliis me pudet,. si tu primo iveris, ego sequar „. T u n c Tchyen-Koueni
« ad sacellum ivit, ego autem in domo amitae meae me abseonderam,
« sed cum qui erant in sacello exspectarent et vidèrent me non venire,
A. Montana Bota.
« Tchyen-Koueni exivit ad me q u a e r e n d a m , et cum venisset in locum
« ubi latitabam, me a p p r e h e n d i et secum duxit ». H a e c plene confirm a n t u r ab ipso sacelli custode, qui p o s t q u a m t e s t a t u s est, A g a t h a m
voluntatem contrahendi m a t r i m o n i u m n o n habuisse, p r o s e q u i t u r : « Tem« pore matrimonii eius, ego fungebar m u n e r e custodiendi sacellum. In
« die matrimonii, cum Agatha n o n veniret ad c o n t r a h e n d u m illud, eius
« p a r e n t e s mihi m a n d a v e r u n t ut vocarem et adducerem illam; u n d e
« ego, eundo ad d o m u m eius, in via inveni Agatham euntem ad lava« torium, et tenui eam ut perducerem in sacellum; at illa a d h i b e b a t
« centum media ad n o n e u n d u m , a t t a m e n ego, secundum eius p a r e n t u m
« m a n d a t u m , per vim perduxi eam ad sacellum. Attamen scio clare
« Agatham n o n habuisse a n i m u m contrahendi m a t r i m o n i u m , et q u a n d o
« sacerdos interrogabat Agatham " Tu visne contrahere m a t r i m o n i u m
« cum Youn Syek-tiyoun ? „ parentes eius pluries u r g e b a n t eam dicendo :
« " responde „, et Agatha coacte respondit quidem, sed ex violentia con« traxit m a t r i m o n i u m ». Deinde Agatha iudici sciscitanti refert q u o m o d o
nuptiales caeremoniae celebratae sunt. En eius v e r b a : « Q u a n d o , appre« hensa, in sacellum introivi, t u n c ibi erant christiani pagi Ryen-Hpyeng,
« viri et feminae, n u m e r o circiter triginta, et d i x e r u n t : " Cito ingredere „;
« et simul me ad altare impellebant. T u n c sacerdos dixit mihi: " Matri« m o n i u m n o n firmatur nisi consensu contrahentis, neque contra volun« tatem matrimonium conficitur „; et q u a n d o me interrogavit " Tu visne,
« iuxta ritum sanctae Ecclesiae, servire Matthiae Youn t a m q u a m legitimo
« m a r i t o ? , , . Et dixit: " Sive volo sive nolo, oportet ut r e s p o n d e a s , , .
« Haec verba c u m audissem, p o r t a m posteriorem aperui, et aufugi. T u n c
« p a t e r meus, per p o r t a m anteriorem exiens, baculo me percussit; sed
« aliae christianae e u m p r o h i b u e r u n t , et me impellentes, in sacellum
« denuo ingredi compuierunt. Cum autem flens, i t e r u m aufugere vellem,
« christiani me, brachiis apprehensam, exire n o n permiserunt. Et cum
« sacerdos aliquot verba, nescio quae, proferret, u n a ex senioribus chri« stianis r e s p o n d i t : " Volo „. T u n c sacerdos: " Non agitur de tuo matri« m o n i o ; ipsa debet respondere ut m a t r i m o n i u m fiat,,. Et pater m e u s
« dicebat: " Stulta, cito responde „; et c h r i s t i a n a e : " R e s p o n d e : volo,
« volo „. Haec t a n t u m audivi et nihil aliud cogitavi et, inter fletus et
« singultus, nescio q u a m n a m vocem emiserim ; sed post Missam t a n t u m
« audivi me m a t r i m o n i u m contraxisse ». Quae pariter testes confirmant.
Audiantur, p r a e ceteris, eius a v u n c u l u s et pater. Avunculus ait : « In
« m o m e n t o illo matrimonii, Agatha aufugerat, et h o m i n e s illam quae« sierunt et p e r d u x e r u n t ante altare, at illa d e n u o aufugiebat; t u n c eius
« pater fustibus illam impulit in sacellum, et ita c o n t r a c t u m fuit matri-
258
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« monium ». P a t e r candide fatetur: « [n m o m e n t o matrimonii iiia inepta
« volebat aufugere, t u n c ego impellendo illam introduxi in s a c e l l u m » .
Iudici a u t e m interroganti u t r u m Agatha consensum matrimonio praebuerit, r e s p o n d i t : « Cum illud m a t r i m o n i u m ab initio per vim factum
« sit, si illa respondit, respondit, n o n quia volebat respondere, sed quia
« volebat vitare imminentes m i n a s et violentias ». Iudex ab eo q u a e sivit q u a r e ad m a t r i m o n i u m filiam coëgerit. Cui ille: « Illam coëgi
« sequentibus r a t i o n i b u s ductus. Si ego voluissem illam tradere alicui
« pagano pro matrimonio, faciliter potuissem, quia sunt multi pagani
« matrimonio indigentes, sed ego christianus n o n poteram hoc modo
« a g e r e ; aliunde in hac regione n o n erant christiani iuvenes matrimonio
«collocandi, praeter illum Youn Syek-tiyoun u n u m ; et praeterea ego
« credidi, Agatham sensim melius providendo negotium suae salutis,
« in futurum facere concordiam et ducere vitam c o m m u n e m cum illo
« Youn ».
Ceterum o m n e s testes, de hac violentia et coactione u n a n i m e s
t e s t a n t u r . A n n a Ko, q u a e amica ab infantia Agathae fuit, q u a e q u e cum
fratre iuniore Matthiae Youn est matrimonio coniuncta, haec dicit: « Non
« t a n t u m historiam matrimonii (Agathae) clare scio, sed etiam scio quod
« Agatha semper h a b u e r i t o m n i m o d a m detestationem ante et post matri;« m o n i u m et in m o m e n t o matrimonii »; et p r o s e q u i t u r : « Perspectis
« verbis et fletibus Agathae ante m a t r i m o n i u m , fuga et latitatione Aga« thae t e m p o r e matrimonii, et vexationibus et verberibus, quae perpessa
« est Agatha eo quod n o n iverit in d o m u m mariti post m a t r i m o n i u m ,
« procul dubio apparet Agatham contraxisse matrimonium ex violentia ;
« et insuper o m n e s pagi incolae dicunt illud m a t r i m o n i u m vere con« t r a c t u m n o n fuisse ». I o a n n e s P a k deponit: « C o g n o s c o Agatham, et
« etiam cognosco eam contraxisse m a t r i m o n i u m ex violentia, et pari« ter audivi ab h o m i n i b u s ex Ryen-Hpyeng, parentes Agathae per vim
« coëgisse s u a m filiam ut cohabitaret cum Youn Syek-tiyoun ». Ioseph
Kang dicit: « Ego fui testis matrimonii Agathae Ko cum Youn Syek« tiyoun, et p u t o Agatham n o n ex libenti a n i m o , sed ex insuperabili
« coactione et exhortatione s u o r u m p a r e n t u m , contraxisse matrimo^
« nium ». Denique Agatha, a iudice interrogata u t r u m d o m u m mariti
ivisset, domesticas curas sümpsisset, haec e n a r r a t : « Caeremoniae civiles
« die 29 februarii 1908 factae sunt. Illa die, q u a n d o vidi afferentes
« lecticam in q u a debebam transferri, secreto aufugi et in alia domo
«latitavi. Sed contra v o l u n t a t e m me a p p r e h e n s a m et in lectica collo« catam, d u x e r u n t ad d o m u m sponsi, u n d e post u n a m h o r a m ad pro« priam d o m u m reversa sum . . . Revera n u m q u a m assumpsi curam rei
S. Romana, Rota.
259
« familiaris, sed si ille Youn ad id faciendum me invitaret, vel me a p u d
« p a r e n t e s requireret, p a r e n t e s mei irascebantur, et ideo n o n poteram
« facere quin irem ad d o m u m mariti ; sed noctu vel ibam dormitum in
« vicinam d o m u m , vel cum glore m e a dormiebam ; et post u n a m vel
« alteram diem revertebar ad domum p a r e n t u m , et ibi eram usque d u m
« parentes iterum irascerentur, t u n c denuo ibam pro u n a vel altera die
« ad d o m u m istius Youn, et ita t e m p u s c o n s u m p s i . . . Nec semel cum
« eo verbum feci; si q u a n d o ille Youn me alloqueretur, nullum respon« sum d e d i . . . Et insuper q u a n d o ibam ad d o m u m Youn m a r i t i , et
« ibi aliquid faciebam, si iste Youn ingrederetur, t u n c ex proposito, ab
« incepto opere desistebam... A patre meo, exprobrante q u o d nollem
« vitam degere in domo mariti, pluribus vicibus verberata fui, et q u a n d o
« revertebar ad d o m u m p a r e n t u m , ab isto Youn pariter pluribus vicibus
« verberata sum, sive m a n u , sive baculo, sive l a p i d i b u s , vel etiam
« crines capitis mihi arripiendo ». Quae omnia pariter pluribus depositionibus testium respondent. Eius avunculus reapse testatur Agatham
cum Youn Syek n o n cohabitasse, et ideo pluries t u m ab ipso Youn,
t u m a patre suo, t u m etiam a se vexatam fuisse. Michael Ko etiam
deponit Agatham cum viro noluisse cohabitare, et prosequitur : « Ex
« r u m o r e audivi Agatham verberatam fuisse t u m a parentibus suis,
« t u m ab avúnculo s u o ; et etiam vidi superiores Agathae tenentes
« báculos et p e r s e q u e n t e s eam ad verberan d u m ; et pariter vidi illum
« Youn Syek-tiyoun percutientem A g a t h a m et dicentem: " Sic facio quia
« illa n o n vult cohabitare „ ». Expressius testis Ioseph Kang refert:
« Illi (Agatha et Youn) n o n videbantur t a m q u a m coniuges, sed t a m q u a m
« inimici; et Agatha semper erat fugitiva et vagabunda... Ego vidi plu« ries Agatham iniurias patientem a suis p a r e n t i b u s et a suo avúnculo,
« n o n vidi a u t e m ab Youn Syek-tiyoun iniurias patientem, sed audivi
« pluries ».
Ergo si causa ulla facile exsolvenda nobis proponi potest, haec
certe est, in q u a tot tantique actus violentiae a patre, ab avúnculo et
ab aliis contra puellam adhibiti s u n t ut ea ad m a t r i m o n i u m coger e t u r ; et ex alia parte tanta, sive ante n u p t i a l e m caeremoniam, sive
in ipsa. caeremonia, sive post, eiusdem puellae fuit constantia contra
vim sibi illatam, ut d u b i u m cadere nequeat, illam nullimode praestitisse
consensum ad m a t r i m o n i u m ; quod, etiamsi consensus adfuisset, nullum
t a m e n foret, ob dirimens impedimentum. Nunc t a n t u m r e s p o n d e n d u m
remanet difficultati, q u a m defensor vinculi opponit ex q u i b u s d a m Agat h a e verbis d e p r o m p t a m , q u a e inveniuntur in testimonio illius avunculi.
Is, cum iudex p e r c u n t a t u s esset, u t r u m p u t a r e t Agatham, de more
260
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
coniugum, Youn Syek corpus tradidisse, respondit: « Nescio u t r u m talis
« relatio habita fuerit inter illos, sed scio q u o d q u a d a m vice, ego cum
« Youn Syek-tiyoun, illam Agatham a p p r e h e n d e n d o et percutiendo, dixis« sem e i : " Quare tu contemnis t u u m m a r i t u m et n o n vis habere rela« tionem cum illo? „ Agatha r e s p o n d i t : " Quamvis habuerim relationem,
« sic pergam resistere „ ». Ex q u i b u s verbis defensor vinculi argui posse
affirmat, copulam adfuisse inter Agatham et Youn. Sed, p r a e t e r q u a m q u o d
Agatha denuo circa hoc interrogata, sub iurisiurandi fide, u n q u a m r e m
cum Youn habuisse negaverit, aliter etiam s u a verba explicavit. En q u o m o d o : « Nullo modo h a b u i relationem, sed q u a d a m vice Youn Syek-tiyoun
« venit ad parentes meos et dixit: " Quamvis mittatis illam stultam in
« d o m u m meam, n o n r e m a n e t in domo, sed nocte in alia domo dormit,
« et ita evitat t h o r u m „. T u n c a v u n c u l u s m e u s , a p p r e h e n d e n d o me,
« dicebat: " Te ipsam tradesne illi Youn Syek-tiyoun, et simul v i v e s n e ? , ,
« et me v e r b e r a b a t ; tunc ego coacte r e s p o n d i : " Quamvis h a b u e r i m rela« tionem, sic p e r g a m resistere „. Sed nullo m o d o h a b u i relationem.
« Etiam nocte illius diei dormivi in domo meae amitae, q u a e h a b i t a t
« prope p a r e n t e s meos, et die sequenti denuo reversa s u m Jn d o m u m
« p a r e n t u m m e o r u m ». Quod Agatha hic verum deponat, s u a d e t eius
aversio erga virum, et magis probant media, q u a e experta est ut t u t a m
se redderet a cupiditatibus Youn. I a m in p r i m a interrogatione ipsa
Agatha iudici fassa est: « Corpus m e u m n u m q u a m tradidi. Semel quidem
« i s t e Youn voluit mihi violentiam inferre, sed ex aliquo praetextu, in
« propriam d o m u m reversa sum. Et ille Youn secum r e p u t a n s , me
« amplius nolle ad eius d o m u m redire (si eiusmodi violentiam atten« taret) ab omni impudentia postea abstinuit. Si ad invicem rem habuis« semus, ille Youn, se iactitans, auctor fuisset ut omnes pagi incolae
« illud scirent; n u n c a u t e m omnes sciunt ab invicem rem n o n h a b u i s s e ».
Et haec plures testes a d a m u s s i m affirmant ; praesertim A n n a Ko, q u a e
ait : « E t i a m solum spectato horrore, quem Agatha h a b u i t erga illum
« Youn, n o n potest praesumi talis relatio ; et insuper Agatha, ad evi« t a n d a m h a n c relationem, adhibuit media, v. g. multiplicibus vesti« mentis ita seipsam muniebat, ut nullimode s u u m corpus t a n g e r e t u r ;
« et h u i u s m o d i r u m o r in pago divulgatus est ». Michael Ko iudici id
quaerenti r e s p o n d i t : « Si invicem corpus tradidissent, de hoc r u m o r
« exisset, sed pagi o m n e s homines credunt h a n c m u t u a m traditionem
« corporis n o n interfuisse ». Et ipse pater iudici qui eum interrogavit
« P u t a s n e Agatham, de more coniugum, tradidisse s u u m corpus illi
« Y o u n S y e k - t i y o u n ? » r e s p o n d i t : « Spectatis t a m verbis, q u a m ratione
« agendi A g a t h a e , n o n possum p r a e s u m e r e hoc ». Imo ipse Youn
S. Romana Rota.
261
(avúnculo Agathae testante), « eam agnoscebat t a m q u a m alienam, et
« n o n reputavit t a m q u a m s u a m c o n i u g e m » . Insuper, etiamsi Agatha
copulam h a b u i s s e t cum Youn, n o n t a m e n m a t r i m o n i u m effecisse!, nisi
affectu maritali illam posuisset, quod minime praesumi potest, sed
esset p r o b a n d u m . Heic a u t e m n o n solum id nullimode probatur, sed
a p p a r e t oppositum.
Quibus o m n i b u s in iure et in facto sedulo perpensis, Christi Nomine
invocato, Nos infrascripti Auditores de t u r n o , pro tribunali sedentes
et solum Deum prae oculis h a b e n t e s , decernimus, declaramus et definitive sententiamus, proposito dubio r e s p o n d e n d u m esse: Affirmative,
seu constare de matrimonii nullitate in casu.
Ita p r o n u n c i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris tribunalium, ad quos spectat, ut exsecutioni m a n d e n t h a n c nostram definitivam s e n t e n t i a m , et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m
ss. c a n o n u m et praesertim cap. 3, sess. XXV, Conc. Trid., iis adhibitis
exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis efficacia et opportuna, pro
r e r u m adiunctis, futura sint.
Romae, die 16 ianuarii 1913.
Fridericus Cattani, Ponens.
Antonius Perathoner.
Iosephus Alberti.
Sac. Tancredes Tani, Notarius.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S. C O N G R E G A Z I O N E D E I R I T I .
CONGREGAZIONE NUOVA-PREPARATORIA.
Il giorno 27 maggio 1913, nel palazzo apostolico Vaticano, con l'intervento degli Emi e Rmi signori Cardinali e col voto dei Rmi Prelati Officiali
e dei Consultori teologi fu tenuta la Congregazione Nuova-Preparatoria per
discutere il dubbio sopra l'eroismo delle virtù della Ven. Serva di Dio Benedetta Rencurel, del terz'Ordine di san Domenico.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
m
CONGREGAZIONE ORDINARIA.
Il giorno 3 giugno, nel palazzo apostolico Vaticano, si è tenuta la Congregazione Ordinaria dei sacri Riti, nella quale al giudizio degli Emi e Rmi
signori Cardinali componenti la medesima, furono sottoposte le seguenti materie:
I Introduzione della Causa di beatificazione e canonizzazione del Servò
di Dio Antonio Chevrier, sacerdote dell'archidiocesi di Lione, fondatore dell'Asilo chiamato La Providence du Prado e della Società dei Preti Pradossiani;
2° intorno alla revisione degli scritti della Serva di Dio Ludovica Teresa
de Montaignac de Chauvance, fondatrice della pia Unione delle Oblate del
sacro Cuore di Gesù;
3° e similmente intorno alla revisione degli scritti del Venerabile Servo
di Dio Giovanni Battista da Borgogna, sacerdote professo dell'ordine dei
Frati Minori.
o
S E G R E T E R I A D I STATO.
NOMINE.
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre si è degnato di
nominare :
24 maggio 1913. — Il signor cardinale Domenico Ferrata, Protettore delle
Suore Fedeli Compagne di Gesù.
26 maggio. — fi signor cardinale Basilio Pompilj, Protettore della venerabile Arciconfratemita Austro-Ungarica del Ssmo Nome di Maria al Foro
Tr ajano.
— Il signor cardinale Antonio Vico, Proiettore dell'Istituto delle Figlie
della Carità di sant'Anna di Saragozza.
28 maggio. — L'illmo e revmo Mons. Carlo Pietropaoli, arcivescovo titolare di Calcide, Inviato straordinario presso gli Stati Uniti del Venezuela.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Protonotarii apostolici ad instar participantium :
15 febbraio 1913. — Mons. Amedeo Gosselin, superiore del gran Seminario
e rettore dell' Università Laval a Québec.
21 maggio. — Mons. Arturo Alfonso Cherrier, preside degli studi della
Università di Manitoba, nella diocesi di S. Bonifacio.
Diarium Romanae Curiae.
263
Prelati Domestici di S. S.:
14 febbraio
di Québec.
15 maggio.
16 maggio.
di Vienna.
18 maggio
22 maggio.
cesi di Metz.
24 maggio.
1913. — Mons. Francesco Saverio Gosselin, dell'archidiocesi
— Mons. Giovanni Nepomuceno Hauser, della diocesi di Linz.
— Mons. Everardo de Ortemburg-Tambach, dell'archidiocesi
— Mons. Giovanni Garland, dell'archidiocesi di Dubuque.
— Mons. Giovanni Battista Pelt, vicario generale della dio— Mons. Giorgio Poole, della diocesi di Plymouth.
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S. :
16 maggio 1913.— Mons. Martino Andrea van Zanten, della diocesi di
Harlem.
21 maggio — Mons. Alberto de Hormann, della diocesi di Bressanone.
— Mons. Giuseppe Häusle, della medesima diocesi.
— Mons. Enrico de Schmuck, della medesima diocesi.
24 maggio. — Mons. Luigi Scarano, della diocesi di Trivento.
— Mons. Martino Fencl, della diocesi di Budweis.
26 maggio. — Mons. Emanuele Giorgio da Fonseca, vicerettore del collegio Portoghese in Roma.
29 maggio. — Mons. Enrico Gasparri, uditore di nunziatura di prima
classe.
À
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S. :
14 marzo 1913. — Mons. Ladislao Babura, dell'archidiocesi di Strigonia.
24 maggio. — Mons. Gennaro Gianico, della diocesi di Trivento.
28 maggio. — Mons. Giovanni Gnidovec, della diocesi di Lubiana.
Cappellano Segreto d'onore di S. S. :
31 marzo 1913. — Mons. Ruperto Rohrmoser dell'archid, di Salisburgo.
Cappellani d'onore extra Urbem di S. S.:
8 maggio 1913. — Mons. Bonifacio Tolli, della diocesi di Bovino.
16 maggio. — Mons. Francesco Galli, dell'archidiocesi di Cosenza.
23 maggio. — Mons. Francesco Gnavi, della diocesi di Ivrea.
Cameriere d'onore di Spada e Cappa soprannumerario di S. S. :
28 maggio 1913. — Il sig. Camillo Couillault, dell'archidiocesi di Sens.
264
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile.:
18 maggio 1913. — Al sig. marchese Carlo Enrico Maria de Bardeau.
La Commenda con placca dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
6 maggio 1913. — Al sig. Paolo Hemelryk, presidente della società di
S. Vincenzo de' Paoli dell'archidiocesi di Liverpool.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
12 febbraio 1913. — Al sig. Alfonso Desjardins, dell'archidiocesi di Québec.
20 maggio. — Al sig. cav. Giovanni Mac Grane, della diocesi di Richmond (Stati Uniti d'America).
21 maggio. — Al sig. conte Pietro de Cosse Brissac, dell' archid, di Parigi.
Il Cavalierato dell' Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
11 febbraio 1913. — Al sig. Pietro Enrico Garneau, deli'archid, di Québec.
— Al sig. Giuseppe Alfonso Couture, della medesima archidiocesi.
7 maggio. — Al sig. Francesco Schumacher, consigliere aulico e presidente dell'I. R. Tribunale circolare di Trento.
17 maggio. — Al sig. Daniele Giacomo Luigi Perucic, della dioc. di Cattaro.
22 maggio. — Al sig. Francesco Stuehlen, dell'archidiocesi di Colonia.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
8 maggio 1913. — Al sig. Giuliano Cauli, della diocesi di Volterra.
NECROLOGIO.
21 maggio 1913. — Mons. Giacomo Corna-Pellegrini, vescovo di Brescia.
Annus V . - V o l . V .
Die 26 Iunii 1913.
Num. 10,
ACTA AP0ST0LÍGAE SEDIS
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
LITTERAE
APOSTOLICAE.
I.
PRAEFECTURA APOSTOLICA RAJPUTANENSIS IN INDIIS ORIENTALIBUS ERIGITUR
IN DIOECESIM, A CIVITATE « AIMER » AIMERENSEM APPELLANDAM.
PIUS PP. x.
Ad perpetuam rei memoriam. — Mandatum illud quod Salvator
noster dedit Apostolis suis dicens « E u n t e s docete omnes gentes » adigit
Nos, ut ea sedulo studio p r a e s t e m u s q u a e ad catholicae Fidei propagationem et incrementum magis o p p o r t u n a videantur. Iam inde ab
a n n o MDCCCLXXXXII per apostolicae Sedis decretum, in Indiis Orientalibus, atque in provincia ecclesiastica Agraënsi, apostolica praefectura
Rajputanensis, pro spirituali bono fidelium regionis illius erecta fuit, et
fratribus Minoribus ordinis S. Francisci Asisiensis Gapulatis in administrationem tradita. Nunc autem cum, inspecto felici iam'habito in ipsa
praefectura religionis progressu, in spem maioris futuri incrementi expedire visum sit ut eadem praefectura in dioecesim erigatur; Nos, collatis
consiliis cum VV. F F . NN. S. R. E. Cardd. negotiis P r o p a g a n d a e Fidei
praepositis haec quae infrascripta s u n t decernimus, s t a t u i m u s , ac m a n d a m u s . Itaque Motu proprio atque ex certa scientia et m a t u r a deliberatione Nostris, deque apostolicae Nostrae potestatis p l e n i t u d i n e ,
praesentium vi p e r p e t u u m q u e in m o d u m , praefecturam apostolicam.
Rajputanensem in dioecesim e r i g i m u s , cum iisdem limitibus q u i b u s
vetus praefectura continebatur. Novae autem dioecesis residentiam in
ACTA, vol. V, n. 10. — 26-6-913.
19
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
266
civitate Aimer constituimus; a t q u e exinde v o l u m u s ut eadem a civitate,
novae huic dioecesi, Aimerensi n o m e n sit. T a n d e m s t a t u i m u s ut ipsa
dioecesis sub dependentia sit eiusdem Agraënsis Metropolitani. Decern e n t e s praesentes Litteras firmas validas a t q u e efficaces semper exstare
ac p e r m a n e r e ; suosque plenos atque integros effectus s o r t i r i , a t q u e
obtinere; illisque ad quos pertinent, n u n c et in p o s t e r u m plenissime
suffragari; sicque rite iudicandum esse ac definiendum, irritumque et
inane fieri si secus super his a quovis, auctoritate qualibet, scienter sive
ignoranter attentari contigerit. Non obstantibus Nostra et Cancellariae
apostolicae regula de iure quaesito n o n tollendo, aliisque Constitutionibus
et Ordinationibus apostolicis, etiam speciali a t q u e individua mentione
ac derogatione dignis, ceterisque omnibus in contrarium facientibus
quibuscumque.
Datum R o m a e a p u d S. P e t r u m sub annulo Piscatoris, die xxii
maii MDCcccxin, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R. CARD. MERRY DEL VAL,
L. J$j S.
a
Secretis
Status.
II.
ERECTIO PROVINCIAE ECCLESIASTICAE SIMLENSIS IN INDIIS ORIENTALIBUS.
PIUS PP. x.
Ad p e r p e t u a m rei memoriam. — Quae Catholico nomini a e t e r n a e q u e
fidelium saluti bene prospere ac feliciter eveniant, ea ut m a t u r e p r a e stemus, Nos admonet supremi Apostolatus m u n u s , quo in terris, licet
immeriti, fungimur. Iamvero Nos ad i n c r e m e n t u m religionis et m a i u s
a n i m a r u m b o n u m in Indiis Orientalibus p r o c u r a n d u m , novam in amplissima illa regione archidioecesim Simlensem a n n o MDCCCCX e r e x i m u s ;
designationem vero Sedium ipsi Suffraganearum differendam censuimus.
Cum a u t e m n u n c expedire videatur ut n o v a ibidem ecclesiastica provincia erigatur, Nos, collatis consiliis cum VV. F F . NN. S. R. E. Cardd.
negotiis Propagandae Fidei praepositis, o p p o r t u n a s archidioecesi Simlensi Suffraganeas Sedes adsignare censemus. Quae q u u m ita sint, Motu
proprio a t q u e ex certa scientia et m a t u r a deliberatione Nostris deque
apostolicae Nostrae potestatis plenitudine, p r a e s e n t i u m vi, p e r p e t u u m q u e
in m o d u m , n o v a m in Indiis Orientalibus provinciam ecclesiasticam cons t i t u i m u s ; e a n d e m q u e constare v o l u m u s ex archidioecesi Simlensi metro-
Acta Pii PP. X.
politana, eique Suffraganeis dioecesi Lahorensi, et apostolica praefectura
de Kafiristan et Cashmiren. Haec vero statuimus decernentes praesentes
Litteras firmas, validas atque efficaces semper exstare ac p e r m a n e r e ,
suosque plenos atque integros effectus sortiri atque obtinere, illisque
ad q u o s pertinent n u n c et in posterum plenissime suffragari. Sicque
rite iudicandum esse ac definiendum, irritum que et inane fieri si quidq u a m secus super his a quovis, auctoritate qualibet, scienter sive ignoranter attentari contigerit. Non obstantibus Constitutionibus et Sanctionibus apostolicis caeterisque in contrarium facientibus q u i b u s c u m q u e .
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m sub annulo Piscatoris, die x x n
maii MDCcccxnr, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R.
L.
CARD. MERRY D E L VAL,
S.
a
Secretis
Status.
EPISTOLAE.
I.
AD DESIDERATUM
SIONE
CARD. MERCIER,
MECHLINIENSIUM
ARCHIEPISCOPUM, OCCA-
QUINQUAGESIMI A CONDITO COLLEGIO S. RUMOLDI
ANNIVERSARII.
Dilecte Fili Noster, salutem et apostolicam benedictionem. — I u c u n d a
te scito attulisse cum nuntiasti fervere istic coniuncta recentiorum ac
veterum a l u m n o r u m studia, ut quinquagesimum celebrent anniversarium
a condito Collegio S. Rumoldi. Testari enim studia eiusmodi visa Nobis
sunt, quam libenter alumni iidem recolant exactam ibidem sancte naviterque adolescentiam, q u a m gratis teneant animis acceptae disciplinae
beneficia. Et iure a d m o d u m tenent. Si enim omnes qui in eodem instituto versati diligenter sunt, ingenii, a p u d suos, florent virtutisque opin i o n e : si bene plures ex illis ad altiora vocati, consilio, prudentia,
doctrina, actuosa caritate, perutilem Ecclesiae ac civitati n a v a r u n t ,
n a v a n t operam, id ab iis acceptum potissimum referant oportet qui eos
adolescentes bonitatem, disciplinam et scientiam docuerunt et ad o m n e
officii m u n u s apte conformarunt. Quod profecto qui consideret, plane
videbit q u a n t a s rei publicae afferat utilitates disciplina scholaris q u a m
relligio penitus informet ac dominetur, et q u a m frugifere ea impertiatur
Ecclesia adiutrice et comite. Sit igitur felix, sit faustus sollemnium, q u a e
apparantur, exitus, et ad a u g e n d u m Collegii nomen, ad ampliorem eius
268
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
fortunam, conferant q u a m maxime. Ad Nos quod attinet, h a u d p a r u m
profecto in idem contulisse p u t a m u s cum te, dilecte Fili Noster, alias
Collegii ipsius a l u m n u m , ad archiepiscopalem istam Sedem eveximus
sacraeque h o n e s t a v i m u s P u r p u r a e h o n o r e . Spem s a n e id iniicit fore ut,
te auspice, Collegium S. Rum oidi laetiora in dies capiat incrementa.
Quod ut Deo b e n e iuvante fiat, testem benevolentiae Nostrae ac caelestium adiumentorum conciliatricem, apostolicam benedictionem tibi,
dilecte Fili Noster, virorum coetui sollemnibus disponendis, Collegii
moderatoribus ac doctoribus, alumnis denique universis, p e r a m a n t e r in
Domino impertimus.
D a t u m R o m a e apud S. P e t r u m , die III maii MCMXIII, Pontificatus
Nostri a n n o decimo.
PIUS PP. X.
IL
AD IULIUM CARD. BOSCHI, FERRARIENSEM ARCHIEPISCOPUM, COMACLENSIUM
EPISCOPUM, CETEROSQUE ARCHIEPISCOPOS ET EPISCOPOS FLAMINIAE REGIONIS, BONONIAE NUPER CONGREGATOS.
Dilecte Fili Noster ac venerabiles Fratres, salutem et apostolicam
benedictionem. — Bononiam n u p e r congressi litteras ad Nos dedistis
amoris obsequiique plenas. Amavimus, dilecte Fili Noster ac venerabiles F r a t r e s , pietatis in Nos vestrae significationem, et vota pergrata
h a b u i m u s quae superioribus diebus pro b o n a valetudine Nostra n u n c u pastis. Faxit Deus, ut quod Nobis b e n i g n u s prorogai aetatis spatium,
id omne conferamus in Ecclesiae utilitatem. Haec vota N o s t r a : haec
u n a , n i m i r u m Ecclesiae, Nos sollicitat causa.
Quae vertuntur, q u a e q u e commemoratis Catholicorum sollemnia ob
datam, sexdecim abhinc saeculis, Ecclesiae pacem, valde velimus ita
p e r a g a n t u r ubique ut ad Ecclesiae ipsius s i n u m filios a d m o v e a n t u n i versos, efficiantque in eius tuendis fovendis iuribus alacriores. H u c s a n e
ea spectare, hoc Nos velle iam alias e d i x i m u s : eodemque consilio Ecclesiae t h e s a u r o s toto hoc piaculari a n n o latius universis patere voluimus.
Et u t i n a m m a t e r n a m Ecclesiae vocem excipiant omnes et ad emendatricem, ad q u a m invitat, poenitentiam oblatae indulgentiae a b u n d a n t i a
perducat !
Auspex divinarum gratiarum Nostraeque testis benevolentiae apostolica sit b e n e d i c t i o , q u a m vobis, dilecte Fili Noster ac venerabi-
Acta Pii PP. X.
269
les Fratres, et cuiusque vestrum gregi p e r a m a n t e r in Domino impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die xxii maii MCMXTII, Pontificatus
Nostri a n n o decimo.
PIUS PP. X.
III.
AD R. P. D. BERNARDUM HERRERA RESTREPO, BOGOTENSIUM ARCHIEPISCOPUM,
DE EUCHARISTICO CONVENTU BOGOTAE IN COLUMBIA PROXIMO MENSE
SEPTEMBRI CELEBRANDO.
Venerabilis Frater, salutem et apostolicam benedictionem. — Columbiae Episcoporum coetum decrevisse n u n t i a s Eucharisticum conventum,
in u r b e ista Reipublicae principe, proximo septembri h a b e n d u m , et
simul P a s t o r u m , simul fidelium in eo iam studia calescere ut m a x i m o ,
quo fieri potest, splendore celebretur. Id Nos quo animo acceperimus
facile coniicies, venerabilis Frater, ex desiderio quo, uti nosti, incendimur ut ad amorem atque obsequium in S a c r a m e n t u m a u g u s t u m
Catholicorum r e n o v e n t u r animi. Revirescere enim in populis christian a r u m cultum v i r t u t u m n e u t i q u a m visum Nobis s p e r a n d u m , nisi Christi
caritas in o m n i b u s augeatur latiusque ea m a n e n t christianae vitae s u b sidia q u o r u m Eucharistia fons est et caput. Quare h u c potissimum
spectare velimus Columbiae Episcoporum consilia, q u a nimirum ratione,
diligentiori Eucharistiae cultui usuique frequentiori promovendo fovendoque satius provideatur. Haec tibi, venerabilis Frater, haec ceteris
Columbiae Episcopis c o m m e n d a t a in primis v o l u m u s : quos t a m e n probe
scimus commendatione h a c Nostra minime egere: ita eos gregis, ita
officii agnoscimus studiosos.
Quo vero uberiorem spem Columbiano populo eucharistica haec
sollemnia praeluceant, admotis a n n u e n t e s precibus, facultatem facimus
ut conventus tempore sacrosanctum Eucharistiae s a c r a m e n t u m in trid u u m diu noctuque in Bogotensi Basilica publicae fidelium venerationi
exponatur, tum etiam ut Missae privatae horis antelucanis vel, si o p u s
fuerit, a p r i m a h o r a post mediam noctem celebrari incipiant. Ne quid
vero desit quod c o m m u n i b u s sit in votis et ad conventus splendorem
conferat, tibi, venerabilis Frater, vel alii Episcopo a te designando, potestatem libenter tribuimus ultimo congressionis die Papalem Benedictionem sollemniter populo impertiendi cum indulgentia plenaria, iis
lucranda qui, admissis rite expiatis, Sacra de altari libaverint precesque
270
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ad m e n t e m Nostram Deo adhibuerint. Et h a e c sint Nostrae in Columbiae
Catholicos caritatis testimonia.
Auspex d e m u m divinarum gratiarum apostolica sit benedictio, q u a m
tibi, venerabilis Frater, ceteris Columbiae Episcopis,; Catholicis universis
in primisque virorum ac feminarum coetui qui conventui disponendo
adlaborat, p e r a m a n t e r in Domino impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die xxx maii MCMXIII, Pontificatus
Nostri a n n o decimo.
PIUS PP. X.
IV.
AD R. P. D. IACOBUM CARDONA Y TUR, EPISCOPUM TIT. SIONENSEM, QUINQUAGESIMO SACERDOTII EIUS ANNIVERSARIO NUPER EXPLETO.
Venerabilis Frater, salutem et apostolicam benedictionem. — Advent a n t e m sacerdotii tui natalem q u i n q u a g e s i m u m iam Nos p a t e r n a complexi s u m u s caritate cum tibi exoptanti fecimus facultatem impertiendi
populo P a p a l e m Benedictionem statutis celebritatis diebus.
Novam benevolentiae significationem libet hodie hisce addere litteris, q u a s tibi nuncias esse v o l u m u s cum gratulationum, t u m votorum
quibus te, venerabilis Frater, gaudia iterantem initi sacerdotii ex animo
prosequimur. Is adsit tibi cui tot a n n o s deservisti, Idemque novas tibi
tribuat benignus a n n o r u m accessiones, ita s a n e ut auctas benemerendi
opportunitates spes excipiat uberioris praemii in a e t e r n a vita m a n s u r i
a b u n d e q u e afferat quo laeteris in exacti sacerdotii recordatione ac
memoria.
Quod ut e sententia cedat, caelestium tibi a d i u m e n t o r u m vim prec a m u r e o r u m d e m q u e auspicem apostolicam benedictionem, dilectionis
Nostrae testem, amantissime in Domino impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die xxv maii MCMXIII, Pontificatus
Nostri anno decimo.
PIUS PP. X.
Suprema S. Congregatio S. Officii.
271
SUPREMA S. CONGREGATIO S. OFFICII
(SECTIO DE INDULGENTIIS)
DECRETUM.
S. VINCENTII FERREM PRECES AD SANCTUM VITAE MORTALIS EXITUM A DEO
IMPLORANDUM INDULGENTIA CCC DIERUM DITANTUR.
Die
5
iunii
1913.
S s m u s D. N. D. Pius div. prov. P p . X, in audientia R. P. D. Adsessori S. Officii impertita, benigne concedere dignatus est, ut christifideles,
infra relatas preces, a S. Vincentio Ferreri compositas ad s a n c t u m vitae
mortalis exitum a Deo implorandum, corde saltem contrito, recitantes,
Indulgentiam trecentorum dierum semel in die lucrari valeant, quam, si
malint, a n i m a b u s etiam in Purgatorio degentibus applicare queant. Praesenti in p e r p e t u u m valituro absque ulla Brevis expeditione. Contrariis
q u i b u s c u m q u e n o n obstantibus.
M.CARD.
RAMPOLLA.
L. © S.
•f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
PRECES.
Miserere mei, D e u s : et exaudi orationem meam (Ps. IV, v. 1).
Miserere mei, Domine, quoniam infirmus s u m : sana me, Domine,
q u o n i a m conturbata sunt ossa mea (Ps. VI, v. 2).
Miserere mei, D o m i n e : vide humilitatem m e a m de inimicis meis
(Ps. IX, v. 13).
Miserere mei, Deus, quoniam tribulor : conturbatus est in ira oculus
m e u s et venter meus (Ps. XXX, v. 9).
Miserere mei, D e u s : s e c u n d u m m a g n a m misericordiam t u a m (Ps. L,
v. 1).
Miserere mei, D e u s : quoniam conculcavit me h o m o : tota die impug n a n s tribulavit me (Ps. LV, v. 1).
Miserere mei, Deus, miserere m e i : quoniam in te confidit a n i m a
m e a (Ps. LV1, v. 1). >
272
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Miserere mei, Domine, q u o n i a m ad te clamavi tota d i e : laetifica
a n i m a m servi tui, quoniam ad te, Domine, a n i m a m m e a m levavi
(Ps. LXXXV, v. 3 ) .
Miserere nostri, Domine, miserere nostri : quia m u l t u m repleti s u m u s
despectione (Ps. CXXII, v. 4).
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto : Sicut erat in principio, et
n u n c , et semper, et in saecula saeculorum. Amen.
OREMUS.
Domine Iesu Christe, qui neminem vis perire, et cui n u m q u a m sine
spe misericordiae supplicatur, n a m tu dixisti ore sancto tuo et benedicto, omnia quaecumque petieritis in nomine meo, fient vobis; peto a te,
Domine, propter n o m e n sanctum t u u m , ut in articulo mortis meae des
mihi integritatem s e n s u s cum loquela, vehementem contritionem de peccatis meis, veram fidem, spem ordinatam, caritatem perfectam, ut tibi
p u r o corde dicere v a l e a m : In m a n u s t u a s , Domine, commendo spiritum
meum ; redemisti me, Deus veritatis, qui es benedictus in saecula saeculorum. Amen.
SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
VERAPOLITANA.
DUBIA CIRCA IURAMENTUM ANTIMODERNISTICUM.
Ordinarius Verapolitanus ad oras Malabaricas in Asia ultimis temporibus ad h a n c sacram Congregationem Consistorialem sequentia dubia
circa i u r a m e n t u m antimodernisticum proposuit, n e m p e :
I. An Ordinarius in casu concedere possit sacerdotibus extradioecesanis latini ritus, a suis Ordinariis pro sua respectiva dioecesi iam
adprobatis, facultatem audiendi confessiones sive pro u n a alterave vice
sive ad aliquod plus minusve longum temporis spatium, quin cogatur
ab eis denuo excipere i u s i u r a n d u m praescriptum in Motu Proprio Sacrorum Antistitum contra m o d e r n i s t a r u m e r r o r e s ;
II. An idem possit Ordinarius, si agatur de sacerdotibus ritus syromalabarici, qui, etiamsi in suo ritu adprobati fuerint ad confessiones,
n u m q u a m t a m e n dictum i u s i u r a n d u m praestiterunt.
S. Congregatio Consistorialis.
273
P o r r o re m a t u r e c o n s i d e r a t a , Emi h u i u s sacrae Congregationis
P a t r e s in plenario conventu diei 10 aprilis 1913 ad proposita dubia
r e s p o n d e r u n t : Ad I affirmative; ad i l , si agatur de facultate concedenda per modum actus transeuntis, affirmative; aliter, negative.
S s m u s autem D. N. P a p a in audientia diei 2 maii 1913 resolutionem
E m o r u m P a t r u m r a t a m h a b e r e et confirmare dignatus est publicique
iuris fieri iussit.
R o m a e , ex aedibus sacrae Congregationis Consistorialis, die 20
iunii 1913.
C. CARD. DE LAI, Secretarius.
L.©S.
Ioannes
Baptista Rosa,
Substitutus.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
i.
DECRETUM.
NOVA
PRAEFECTURA
APOSTOLICA
DE
BETAFO IN
MADAGASCARENSI INSULA
ERIGITUR.
Quo christiani nominis propagationi aeternaeque saluti fidelium
Madagascarensi in insula aptius prospiceretur, o p p o r t u n u m visum est a
vicariatu apostolico de Madagascar centrali partem territorii seiungere,
atque in apostolicam praefecturam erigere. Quapropter Emi P a t r e s h u i u s
S. Consilii Fidei P r o p a g a n d a e , in plenario coetu habito die 10 martii
vertentis anni, praefecturam apostolicam, de Betafo n u n c u p a n d a m , in
territorio a praedicto vicariatu Madagascar centralis separando erigend a m censuerunt, sequentibus statutis limitibus, nempe, ad septentrionem
gradu X I X latitudinis australis a m a r e Mozambiquensi ad fines provinciae civilis de Itasy orientem versus, dein limitibus meridionalibus eiusdem provinciae u s q u e ad flumen Kitsamby, exinde finibus septentrionalibus et orientalibus districtus civilis de F a r a t s i h o ad altitudinem
urbis eiusdem nominis, ex q u a linea ducitur usque ad fines occidentales
provinciae civilis de Y a t o m a n d r i ; ad orientem praedictis finibus provinciae civilis de Yatomandri u s q u e ad XX g r a d u m latitudinis; ad meri-
274
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
diem vicariatu apostolico de F i a n a r a n t s o a ; ad occidentem mare Mozambiquensi a X I X ad XX g r a d u m latitudinis. Novam autem praefecturam
apostolicam de Betafo curis Missionariorum a Salette n u n c u p a t o r u m
concredendam esse iidem P a t r e s s t a t u e r u n t .
F a c t a autem relatione hac super re Ssmo D. N. Pio div. prov. P P . X
in audientia diei 7 vertentis maii, eadem Sanctitas Sua sententiam
E m o r u m P a t r u m in o m n i b u s r a t a m habuit a t q u e confirmavit, p r a e sensque ad id Decretum confici iussit.
D a t u m Romae, ex a e d i b u s S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 15 maii, a n n o 1913.
Fr. H. M. CARD. GOTTI, Praefectus.
C. Laurenti, Secretarius.
II.
DECRETUM.
IMMUTATUR NOMEN VICARIATUUM APOSTOLICORUM IN INSULA MADAGASCAR
EXSISTENTIUM.
Cum in generalibus comitiis habitis die 10 martii vertentis a n n i
Emi P a t r e s h u i u s S. Consilii Fidei P r o p a g a n d a e n o v u m vicariatum apostolicum de F i a n a r a n t s o a n u n c u p a t u m a t q u e praefecturam apostolicam
de Betafo dictam in insula Madagascar erexissent, quo melius disting u a n t u r propriis appellationibus alii vicariatus apostolici in eadem insula
praeexsistentes, o p p o r t u n u m visum est eosdem n o m i n i b u s urbium residentialium singulorum vicariorum apostolicorum in posterum appellare.
Q u a p r o p t e r iidem Emi P a t r e s statuerunt, vicariatum apostolicum Madagascarensem septentrionalem deinceps appellandum esse vicariatum
apostolicum de Diego S u a r e z ; vicariatum apostolicum Madagascarensem centralem, de T a n a n a r i v e ; denique vicariatum apostolicum Madagascarensem meridionalem, de Fort-Dauphin. F a c t a autem relatione h a c
super re Ssmo D. N. Pio div. prov. P P . X in audientia diei 7 vertentis
maii, eadem Sanctitas Sua sententiam E m o r u m P a t r u m r a t a m h a b u i t
et confirmavit, atque praesens ad id Decretum fieri iussit.
D a t u m R o m a e ex aedibus sacrae Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 20 maii, a n n o 1913.
Fr. H. M. CARD. GOTTI, Praefectus.
C. Laurenti, Secretarius
S. Congregano de Propaganda Fide.
275
III.
DECRETUM.
ARCIPELAGUS DE SPITZBERG VICARIATUI APOSTOLICO NORVEGIENSI ADNECTITUR.
Septentrionum insulas, q u a e arcipelagum vulgo de Spitzberg n u n cupatum efformant, q u a e q u e anteactis temporibus a u t inhabitatae erant,
vel etiam inhabitabiles censebantur, novissimis hisce annis q u a m p l u r e s
u n d i q u e , praecipue ex Russia, Dania, Suecia, maxime vero ex Norvegia,
sive itinerum a u t piscatus seu venationis desiderio, sive magis mineralium q u a e passim in insularum illarum visceribus inveniuntur negotiatione compulsi, iugiter frequentare coeperunt, quinimo h a u d pauci in
eodem Arcipelago stabile sibi suisque familiis domicilium constabilierunt.
Quo itaque Catholicorum illuc advenientium, vel illic degentium spiritualibus necessitatibus aliqua ratione provideretur, q u o q u e Evangelii christiani praeconium in illis etiam t a m dissitis regionibus o m n i b u s p r a e dicaretur, eminentissimi P a t r e s h u i u s S. Consilii a christiano Nomine
P r o p a g a n d o , in generalibus comitiis die 26 p. e. mensis maii habitis, q u a e
de illarum regionum t a m spiritualibus quam politicis et oeconomicis
conditionibus huic S. Congregationi per R. P. D. I o a n n e m Baptistam
/Eallize, vicarium apostolicum Norvegiensem, n u p e r relata fuerunt, rite
in e x a m e n suscipere dignati sunt. R e b u s itaque o m n i b u s m a t u r e perpensis, attentisque votis a laudato vicario apostolico Norvégien si, nec
n o n a R. P, D. Alberto Bitter, vicario apostolico Suaeciae, huic eidem
S. Congregationi panditis, unanimiter c e n s u e r u n t : Arcipelagum vulgo de
Spitzberg n u n c u p a t u m vicariatui apostolico Norvegiensi esse adnectendum, quasi partem integralem unius eiusdemque vicariatus, qui deinceps
appellandus erit Vicariatus apostolicus Norvegiensis et de Spitzberg.
Q u a m eminentissimorum P a t r u m sententiam in audientia diei 26 eiusdem mensis ab infrascripto S. h u i u s Congregationis Secretario Ssmo
D. N. Pio div. prov. P P . X relatam, eadem Sanctitas Sua in o m n i b u s
benigne adprobare et confirmare dignata est, ac praesens super re Decretum expediri mandavit.
D a t u m R o m a e ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 1 iunii, a n n o Domini 1913.
Fr. H. M. CARD. GOTTI, Praefectus.
Ç. Laurenti, Secretarius.
276
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
IV.
NOMINATIONES E P I S C O P O R U M .
Brevibus apostolicis nominati s u n t :
22 maii 1913. — Primus episcopus novae dioecesis Aimerensis in
Indiis Orientalibus, R. P. F o r t u n a t u s a T u r o n e , in saeculo H e n r i c u s
Caumont, sacerdos ordinis Minorum Capulatorum.
2 iunii. — Episcopus tit. ecclesiae Gerrhensis et vicarius apostolicus Laosiensis, R. P. Constans Ioannes Baptista P r o d h o m m e , a l u m n u s
seminarii Parisiensis pro missionibus ad exteros.
3 iunii. — Episcopus tit. ecclesiae Jonopolitanae, R. P. D. Henricus
Doulcet, t r a n s l a t u s ab ecclesia Nicopolitana.
V.
NOMINATIO P R A E F E C T I A P O S T O L I C I .
Decreto sacrae Congregationis de P r o p a g a n d a Fide n o m i n a t u s e s t :
30 maii 1913. — Praefectus apostolicus
de
Bar-el
Gazai in Africa
centrali, R. D. A n t o n i u s Stoppani, ex instituto Veronensi Filiorum sacratissimi Cordis Iesu.
S. CONGREGATIO INDICIS
i.
DECRETUM.
Feria II, die 16 iunii 1913.
Sacra Congregatio eminentissimorum ac reverendissimorum sanctae R o m a n a e Ecclesiae Cardinalium a sanctissimo Domino nostro
Pio P p . X sanctaque Sede apostolica Indici librorum pravae doctrinae,
e o r u m d e m q u e proscriptioni, expurgationi ac permissioni in universa
christiana republica praepositorum et delegatorum, habita in palatio
S. Congregatio Indicis.
277
apostolico Vaticano die 16 iunii 1 9 1 3 , damnavit et damnat, proscripsit
proscribitque, a t q u e in Indicem librorum prohibitorum referri mandavit
et mandat quae sequuntur opera:
Lotte umane; romanzo di vita russa. R o m a , 1 9 1 1 .
SEBASTIAN MERKLE, Vergangenheit und
Gegenwart der katholischtheologischen Fakultäten (« Akademische Bundschau », Leipzig, oct. et
LUIGI
nov.
RENZETTI,
1912).
L. LABERTHONNIÈRE, Sur le chemin du catholicisme. Paris,
— Le témoignage des martyrs. Ibid., 1 9 1 2 .
STEPHEN COUBÉ, Ames juives. Paris, s. a.
Autobiography and Ufe of George Tyrrell. London, 1 9 1 2 .
H . A . VAN DALSUM, Er is geene tegenstelling tuschen de beginselen
van de fransche Bevolutie en die van het Evangelie. 'S-Gravenhage, 1 9 1 2 ,
M.
D.
1913.
PETRE,
I t a q u e nemo cuiuscumque g r a d u s et conditionis praedicta opera
d a m n a t a a t q u e p r o s c r i p t a , q u o c u m q u e loco et q u o c u m q u e idiomate,
a u t in posterum edere, a u t edita legere vel retinere audeat, sub poenis
in Indice librorum vetitorum indictis.
Quibus sanctissimo Domino nostro Pio P p . X per me infrascriptum
Secretarium relatis, Sanctitas S u a Decretum p r o b a v i t , et promulgari
praecepit. In q u o r u m fidem, etc.
D a t u m Romae, die 1 7 iunii 1 9 1 3 .
F R . CARD. DELLA VOLPE, Praefectus.
T h o m a s Esser, O. P., Secretarius.
IL
Henricus Brémond Decreto h u i u s S. Congregationis, quo liber ab
eo conscriptus n o t a t u s et in Indicem librorum prohibitorum insertus
est, laudabiliter se subiecit.
In q u o r u m fidem, etc.
T h o m a s Esser, O. P., Secretarius.
278
S. CONGREGATIO RITUUM
i.
DECRETUM
ADPROBATIONE NOVAE EDITIONIS MARTYROLOGII ROMANI.
P r a e s e n t e m Martyrologii R o m a n i
editionem Vaticanam, a sacra
R i t u u m Congregatione revisam et recognitam, sanctissimus Dominus
noster P i u s P a p a X s u p r e m a auctoritate Sua adprobavit a t q u e typicam
declaravit; statuitque, ut novae eiusdem Martyrologii editiones huic in
omnibus sint conformes. Contrariis n o n obstantibus quibuscumque.
Die 23 aprilis 1913.
Fr.
S.
CARD. MARTINELLI, Praefectus.
L. i& S.
f P e t r u s La Fontaine, Episc. Charystien, Secretarius.
IL
DECRETUM
DE MUTATIONIBUS IN BREVIARIO ROMANO FACIENDIS AD NORMAM CONSTITUTIONIS APOSTOLICAE « DIVINO AFFLATU ».
P e r Decretum S. R. C. Urbis et Orbis die 23 ianuarii 1912 iniunctum fuit, ut Breviariis et Missalibus R o m a n i s iam editis et a p u d typog r a p h o s a d h u c exsistentibus adiiceretur fasciculus, iuxta p r o t o t y p u m
vaticanum a d p r o b a t u s , cui titulus « Mutationes in Breviario et Missali
R o m a n o faciendae, etc. », ne u t r i u s q u e textus liturgici exemplaria iam
impressa inutilia evaderent. Q u u m vero sacra eadem Congregatio ceteras
omnes mutationes, ad n o r m a m Constitutionis Apostolicae Divino afflatu
et Decretorum, t u m Breviarium t u m Missale R o m a n u m concernentes
u n a cum praedictis iam evulgatis, n o n solum ad modum appendicis,
sed suis locis respective a d i u n g e n d a s et inserendas censuerit; interim,
praehabito specialis Commissionis liturgicae suffragio, h a s mutationes,
Breviarium t a n t u m respicientes, distincte et ordinate dispositas atque
S. Congregatio Rituum.
collectas, sanctissimi Domini nostri Pii P a p a e X supremae sanctioni
demisse subiecit. Sanctitas porro Sua, referente infrascripto Cardinali
sacrae R i t u u m Congregationi Praefecto, easdem mutationes, prouti in
novo exstant prototypo, r a t a s habere et a d p r o b a r e dignata est, simulque
mandavit, ut ipsae, in futuris Breviarii R o m a n i editionibus suis respectivis locis aptatae, rite inserantur. Attamen eadem Sanctitas Sua benigne
indulsit, ut Breviarii R o m a n i editiones h u c u s q u e impressae a d h u c acquiri
et adhiberi licite v a l e a n t ; d u m m o d o utentes observent n o r m a s pro Horis
canonicis persolvendis in Constitutione Divino afflatu aliisque Apostolicae Sedis dispositionibus praescriptas. Contrariis non obstantibus quibuscunque.
Die 11 iunii 1913.
Fr. S. CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
L. % S.
f P e t r u s La F o n t a i n e , Episc. Charystien., Secretarius.
SACRA POENITENTIARIA APOSTOLICA
DECLARATIO CIRCA IUBILAEUM.
Proposita n u p e r est huic sacrae Poenitentiariae quaestio : « An Iubi« laeum indictum litteris apostolicis Magni faustique eventus, datis die
« 8 martii h u i u s anni, pluries acquiri possit, si iniuncta opera repe« t a n t u r ».
Re m a t u r e p e r p e n s a , eadem sacra P o e n i t e n t i a r i a , de m a n d a t o
Ssmi D. N. Pii P a p a e X, ad quaesitum propositum r e s p o n d e n d u m esse
decrevit, p r o u t alias, occasione praecedentium iubilaeorum, declaratum
est, n e m p e :
P r a e d i c t u m Iubilaeum, quoad plenariam indulgentiam, bis a u t pluries
acquiri posse, iniuncta opera bis a u t pluries iterando ; semel vero, idest
p r i m a t a n t u m vice, quoad ceteros favores, nempe absolutiones a censuris
et a casibus reservatis, commutationes aut dispensationes.
Datum R o m a e in sacra Poenitentiaria, die 6 iunii 1913.
S.
CARD.
VANNUTELLI,
Maior Poenitentiarius.
I. Palica, S. P. Secretarius.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
280
SACRA ROMANA ROTA
TREVIREN.
DIFFAMATIONIS.
Pio Papa X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
decimo, die Io maii anni 1913, RR. PP. DD. Seraphinus Many, Ponens,
Franciscus Heiner et Ioannes Prior, Auditores de turno in causa Treviren. - Diffamationis, inter Dnum N e u e r b u r g , directorem ephemeridis
«Petrus Blätter»,
repraesentatum per procuratorem Angelum d'Alessandri,
advocatum, et Rev. Froberger, repraesentatum per procuratorem Vincentium
Sacconi, advocatum, in gradu appellationis a dicto Dno Neuerburg interpositae contra sententiam Rmae Curiae Trevirensis, sequentem tulerunt
sententiam.
In ephemeride Trevirensi, cuius titulus est « P e t r u s B l ä t t e r » , s c r i p t o r
retulit, a u t potius ex alia ephemeride exscripsit, contra Rev. sacerdotem
Froberger, q u a e d a m verba quae huic visa s u n t iniuriosa seu diffamatoria, quia traduci videbatur uti modernista vel semi-modernista; u n d e
hic sacerdos contra ephemeridem Trevirensem querelam movit in Curia
Trevirensi, petens ut ephemeris cogeretur ad retractationem iniuriae, et,
si iudex aliquam p o e n a m seu mulctam o p p o r t u n a m putavisset, ut haec
applicaretur piis operibus. Revera iudex Trevirensis, omissa instructione
processus, quia p u t a b a t agi de re notoria, sententiam tulit, q u a iussit
ut ephemeris iniuriam retractaret, e a m q u e plectit muleta centum marcorum, piis dioecesis operibus applicanda. Quae sententia valde displicuit scriptoribus ephemeridis, qui ideo ab illa appellarunt ad S. R o t a m ,
m o t a etiam contra eam sententiam querela nullitatis; hinc, in H. S. O.,
tria dubia concordata, ut s e q u i t u r :
I.
II.
An constet de nullitate sententiae Curiae
An constet de diffamatione in casu.
III. Et
quatenus
affirmative
ad
II,
Trevirensis.
quomodo providendum in casu.
Occurrit ergo p r i m u m d u b i u m : An constet de nullitate sententiae
Trevirensis. Cui dubio Domini r e s p o n d e n d u m c e n s u e r u n t : Affirmative.
Ut totum hoc intelligatur, dicendum est in S. Rota n o n admitti nisi
t r e s nullitates, scilicet ex defectu iurisdictionis (sive competentiae), man-
S. Romana Rota.
281
dati, citationis. P r i m u s qui tulerit h a n c legem pro S. Rota, est P i u s IV,
Const. In throno iustitiae, 27 dec. 1561, § 13, ubi loquens de S. Rota,
dicit: « Deinceps, etiam in causis pendentibus, n o n a t t e n d a n t u r aliquae
« nullitates, p r a e t e r q u a m ex defectu iurisdictionis, citationis, vel man« dati, nisi causa nullitatis specialiter ante d a t a m p r a e s e n t i u m com« missa reperiretur ». H a n c legem renovavit P a u l u s V, Const. Universi'
agri (de reformatione o m n i u m tribunalium Urbis), 1 martii 1612, § 5,
Be Auditorio Botae, n. 19, h i s verbis e Bulla P i a n a desumptis : « Non
« a t t e n d a n t u r praeterea aliquae nullitates in causis, p r a e t e r q u a m ex
« defectu iurisdictionis, citationis, vel m a n d a t i ». Sacram a u t e m R o t a m
his praeceptis inhaesisse t e s t a n t u r Collectiones eius decisionum; adeant u r v. g., in Collectione Recentiorum dec. 36, n. 2, P. 10; dec. 416, n. 17,
P. 16; dec. 89, n. i, P . 18, T. 1; dec. 499, n. 1, P . 18, T. 2 ; dec. 237,
n. 28, P. 19, T. 1. Quod etiam asserit de Luca, Be iudiciis, disc. 38,
n. 22 (cf. etiam ibid., disc. 31, n. 43): quem u s u m valde laudat doctiss i m i s ille canonista.
P o r r o nullus u n q u a m Pontifex h a n c legem et relativum S. Rotae
u s u m suppressit; imo Clemens X I I I omnes u s u s , stylum, et facultates
S. Rotae, in q u a n t u m necesse erat, confirmavit, hisque de novo apostolicae firmitatis r o b u r adiecit, in s u a Const. Ex parte, diei 30 septembris 1760, § 6 et in alia Const. Etsi iustitiae, 6 kal. augusti 1762, § 5.
Et pariter P i u s VII, in Motu Proprio diei 6 iulii anni 1816, § 47, o m n e s
eiusmodi u s u s S. Rotae confirmavit his v e r b i s : « Il Tribunale delia Rota...
« continuerà a procedere, nei suoi giudizi, cogli stessi metodi e colla
« stessa forma, con cui ha proceduto in passato e procede presente« mente, tanto nelle cause profane, q u a n t o nelle ecclesiastiche, e tanto
« in quelle dello Stato, che nelle estere ».
Gregorius quidem XVI, in suo Regolamento legislativo e giudiziario,
diei 10 novembris anni 1835, tribus nullitatibus, de q u i b u s supra, adiecit,
pro tribunalibus Romanis, alias nullitates accidentales, t r i u m dierum
praescriptione perimendas (cf. §§ 778-780) ; sed cum iste codex vim n o n
habuerit nisi pro Statu Pontificio, ut expresse cavet Gregorius in proemio codicis, § E volendo, respicere nequit Rotam, qualis erat cum P i u s IV
et P a u l u s V praefatam legem tulerunt, et qualis restituta est a Pio X Const.
Sapienti consilio; imo, cum a longo iam tempore de facto desierit Status
Pontificius, cessavit etiam de facto dictus codex, et ideo, quoad nullitates,
n o n r e m a n e t nisi praefatum ius generale, relativusque sacrae Rotae u s u s .
Constat ergo in S. R o t a n o n admitti nisi tres nullitates ex defectu
competentiae, m a n d a t i et citationis. V e r u m , quod accurate n o t a n d u m
est, h a c lege a Pio IV inducta, dici nequit sublatas fuisse nullitates
ACTA, vol. V, n. 10. — 26-6-1913.
20
282
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
substantiales, seu de iure n a t u r a e . Nam finis q u e m sibi proposuit P i u s IV
in h a c lege ferenda, fuit ut breviores fierent lites, sublatis inutilibus
dilationibus et impedimentis; quod sic clare dicit in proemio suae Const.
In throno iustitiae: « Ut universis nationibus ad Sedem apostolicam...
« pro litium et controversiarum inter eos vigentium recurrentibus, longis
« iudiciorum curriculis sublatis, ac m i n o r i b u s quam fieri poterit dispen« diis opportune consulatur »; et in § 1: « ... Nonnulla potius, pro litibus
« abbreviandis, ac p a r t i u m dispendiis evitandis vel saltem m i n u e n d i s . . .
« providenda censuimus » ; signum ergo a p e r t u m est Pium IV n o n sustulisse nisi nullitates quae solemnitatem potius iudiciorum a u t inutilem
a b u n d a n t i a m p r o b a t i o n u m respiciebant, n o n vero eas quae de iure
n a t u r a e sunt necessariae, ideoque substantiales dici p o s s u n t ; alioquin
Pius IV n o n t a m solemnitates et superflua iudiciorum resecasset, q u a m
ipsa iudicia destruxisset ; iudicium enim, sine eo quod requirit eius
n a t u r a , stare nequit. Unde est quod S. Rota, quae legem P i a n a m diligentissime observavit, n o n censuerit eo ipso s u p p r e s s a s fuisse nullitates
substantiales; dicit enim, in dec. 499, n. 1-3, Recentiorum, P. 18, t. 2:
« ... Praetermissa in primis nullitate sententiae, unica etiam respon« sione, quod nullitates (in casu a p a r t i b u s obieetae) n o n sint ex illis
« tribus iurisdictionis, m a n d a t i et citationis, q u a e sunt insanabiles, iuxta
« r e f o r m a t i o n e m Pauli V et prius Pii IV,... ut conclusit R o t a coram
« B u r a t t , dec. 337, neque ex illis q u a e s u n t de substantia iudicii, ut ibi
« a d n o t a t u r , etc. ». Clarum est ergo S. R o t a m attendere, n o n solum t r e s
supradictas nullitates, sed etiam alias quae s u n t de substantia iudicii,
seu substantiales.
P o r r o , ut ad factum accedamus, in iudicio Trevirensi adest nullitas
substantialis, scilicet defectus o m n i m o d u s defensionum ex parte convent o r u m . Quod q u o m o d o contingere potuerit, patet ex Actis. Cum enim
ageretur de diffamatione orta ex q u o d a m loco alicuius ephemeridis Trevirensis, iudex putavit rem esse notoriam, et ideo, secundum quod i u s
et auctores dicunt de notoriis et manifestis, praetermitti posse ordinem
iudicialem. Unde, missa u n a et altera citatione (diebus 18 et 21 dec.
anni 1911) ad « Redactionem » ephemeridis, conventos invitavit ad respond e n d u m scripto a u t viva voce, et statim determinavit diem 27 eiusdem
mensis (scilicet sex t a n t u m diebus post s e c u n d a m citationem) pro ferenda
sententia definitiva: q u a e reipsa hac die 27 prolata est, et statim notificata conventis. Verum in casu n o n agebatur de notorio iuridice s u m p t o .
Non enim confundendum est factum q u o d d a m publicum seu n o t o r i u m
cum delicto notorio ad iuris et sacrorum c a n o n u m sensum. In delicto
S. Romana Rota.
283
seu crimine distinguenda sunt duo elementa: factum sensibile, et eius
qualitas criminosa; illud est eius s u b s t r a t u m materiale; per h a n c , quasi
per eius rationem formalem, constituitur in ratione delicti a u t criminis.
Atqui, ut delictum possit dici notorium iuridice, seu ad effectum ut iudex
praetermittere possit ordinem iudicialem, requiritur quidem ut factum
sensibile sit in se ita publicum et notorium ut nulla possit tergiversatione celari, cap. Quaesitum, 10, De cohabit. cler.; cap. Cum olim, 24, De
verborum significationibus; sed hoc n o n sufficit, et requiritur etiam, et
praecipue, ut qualitas criminosa facti sit ita clara et evidens ut nulla
exceptione excusari possit. Et est c o m m u n i s et certa inter doctores sententia. Ita enim docet Pirhing, in tit. De accusationibus, n. 104: « Debet
« a u t e m n o n solum ipsum factum esse notorium" et evidens, v. g., Titium
« h o m i n e m occidisse, sed etiam qualitates facti, ita ut nulla defensio vel
« excusatio reo competat; fieri enim potest quod quis aliquem occidit ad
« se defendendum, vel quia alias i m p u n e occidi potuit ». Et in tit. De
foro competenti, n. 20, idem auctor pariter docet: « P r a e t e r e a n o t a n d u m
« est: ad hoc ut delictum alicuius notorium censeatur, n o n satis est
« factum i p s u m esse notorium s e c u n d u m se, sive de eo publice constare,
« v. g., quod Titius occiderit Caium, sed insuper requiritur, ut etiam
« notoriae sint qualitates seu circumstantiae ipsius facti, ita ut ex iis
« n u l l a defensio a u t excusatio culpae competere possit reo, ut notat
« Clarus, c. 1. n. 3; M a s e , c. 1. n. 9; T u s c h u s , v. Notorium, conci. 3, n. 4;
« v. g., Titius Caium occidit in foro publico, praesente populo, ita ut
« factum negari n o n possit : hoc casu factum est quidem n o t o r i u m
« s e c u n d u m s e , non t a m e n quoad omnes circumstantias: fieri enim
« potuit quod Titius Caium occideret ad necessariam sui defensionem,
« a u t subito calore iracundiae, vel quia mentis inops erat, vel quia Caius
« alias i m p u n e occidi potuisset, et ideo excusationem praetendere potest,
« ita ut nullo modo, vel saltem m i n u s graviter deliquerit, proinde etiam
« vel nullam p o e n a m , vel saltem m i n u s gravem meruerit ». Ita etiam
Reiffenstuel, in tit. De accusationibus, n. 265: « Requiritur ut n o n t a n t u m
« constet de notorietate delicti, sed etiam de formalitate a u t malitia
« d e l i c t i ; adeo ut n o n sufficiat notorie esse commissum homicidium,
« sed insuper notorie constare debet, quod culpa vel dolo, et non cum
«defensione inculpatae tutelae, a u t casu fortuito, etc., commissum sit;
« Clarus, § finali, q. 9, n. 3, dicens esse c o m m u n e m conclusionem ».
Pariter Schmalzgrueber, in tit. De accusationibus, n. 15: « Debet noto« rium esse factum, n o n t a n t u m in se, sed etiam in ratione delicti; quia
« nisi hoc modo notorium sit, locus erit tergiversationi et excusationi,
« cui t a m e n locus esse n o n debet in delicto n o t o r i o : cap. Tua nos, 8,
284
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« De cohabitatione cler. ». Ita etiam et in eisdem fere terminis Pichler,
in e u m d e m tit. De accusationibus, n. 40. Quos s e q u u n t u r canonistae
recentiores, v. g., Bouix, De iudiciis eccl., P. II, sect. IV, subsecutio I, § 3;
Lega, De iudiciis, t. IV, n. 119, edit, 1901, etc. Unde haec doctrina, fund a t a in cap. Cum dilectis, 15, De purgatione canonica, et in cit. cap. Tua
nos, 8, De cohabit. cler. et communiter, imo universaliter a p u d doctores
c a n o n u m recepta, in uso forensi omnino servari debet.
P o r r o , in casu nostro, notorium quidem erat factum sensibile, seu
s u b s t r a t u m materiale, scilicet scriptura q u a m ab ephemeride Basileensi
m u t u a t a est et iterum typis edidit ephemeris Trevirensis « P e t r u s Blätter » ; v e r u m n o n ita notoria est qualitas criminosa h u i u s facti ; nemo
enim nescit, in iure nostro, aliquando licitum esse, imo obligatorium,
manifestare delictum a u t culpam alterius, v. g., q u a n d o interest reipublicae a u t religionis, a u t etiam ad a v e r t e n d u m grave d a m n u m alicuius, uti
communiter docent canonistae et theologi, v. g., Reiffenstuel, in tit. De
iniuriis et damno dato, n. 18; Pichler, in eum d. tit. n. 7; D'Annibale,
Summula, t. % § 260, edit. 3, etc. Et revera, in discussione h u i u s causae
in H. S. O., p l u r a ad s u a m defensionem scripsit pars conventa. Non ageb a t u r ergo de delicto iuridice notorio, et ideo a iudice Trevirensi servari
debuit ordo iudiciarius, id est, ante omnia, locus dari debuit defensionibus, electioni defensoris, exhibitioni d o c u m e n t o r u m , productioni
testium, etc.; quae cum omnia praetermissa fuerint, certo certius adest
in iudicio Trevirensi nullitas substantialis, cum, extra casus iuridice
notorios, ipsum ius naturale dictet n o n posse p a r t e m inauditam d a m n a r i .
Q u o d adeo verum est ut, in iudiciis summariis, in quibus id solum
servatur quod de iure n a t u r a e est, legislator canonicus voluerit a p e r t u m
locum esse defensionibus ; in Clementina enim Saepe contingit, % De verborum significationibus, in q u a Clemens V ordinat quidquid refertur ad
praefata iudicia summaria, praecipit ut iudex lites faciat, in q u a n t u m
potest, breviores, his additis verbis : « Non sic t a m e n iudex litem abbre« viet, quin probationes necessariae et defensiones legitimae admitti t a n t u r ». Quod cum neglectum fuerit in sententia Trevirensi, dicendum
e s t eam nullitate substantiali laborare.
A d d e n d u m est sententiam Trevirensem alia etiam nullitate laborare,
scilicet ex capite citationis. Dictum est enim supra, in H. S. O. ex praecepto R o m a n o r u m Pontificum, negligi nullitates accidentales q u a e in
processibus et sententiis occurrunt, sed admitti tres nullitates, n i m i r u m
ex defectu iurisdictionis, mandati et citationis. P o r r o revera sententia
Trevirensis incidit in nullitatem ex defectu citationis. Ut enim valida et
iuridica sit citatio, plura requiruntur, et praecipue ut in citatione expri-
S. Romana Rota.
285
m a t u r n o m e n personae citandae, ita ut haec persona sit omnino determinata. De quo a u d i e n d u s est Reiffenstuel, in tit. De oblatione libelli,
n. 5 7 : « Requiritur ut in citatorio n o m e n et cognomen rei seu citandi
« diserte exprimatur, c. Significante, 34, et c. Significavit, 36, De rescriptis,
« et c. Cum in multis, eodem in VI. Et merito, partim ut citandus cogno« scat quod citatio ipsum concernât, simulque contra eum contumacem
« exsecutio fieri valeat, partim ut fraudibus, ceteroquin facile suborituris,
« aditus praecludatur, et actor amplius variare n o n possit. Quod si vero
« communitas aliqua vel civitas a u t collegium citari debeat, t u n c sufficit
« generalis citatio, v. g., citando cónsules et senatores illius civitatis, a u t
« a b b a t e m et priorem talis monasterii : siquidem huiusmodi n o m i n a
« collectiva certum corpus repraesentant, illudque t o t u m determinant ».
Similia h a b e n t u r a p u d Scaccia, De iudiciis, lib. 1, cap. 32, n. 1 1 ; Pichler,
in tit. De oblatione libelli, n. 18; Schmalzgrueber, in eum d. tit. n. 20, ad
5 et 7. Unde, si citanda sit persona privata, citari debet proprio n o m i n e ;
si autem citanda sit persona moralis, quae ius h a b e a t standi in iudicio,
vel saltem quae sit vere subiectum iurium et onerum, sufficit citatio
generalis, scilicet citando administratores aut directores.
N o t a n d u m t a m e n est, ubi agitur de persona privata, contingere
posse ut nomen eius iudici sit ignotum ; t u n c sufficit, in schedula citationis h a n c p e r s o n a m designare huiusmodi qualitate a u t officio, q u a e
n o n possint convenire nisi illi soli, et ita personam citandam perfecte
determinent. Quod iam vigebat iure R o m a n o , uti patet ex L. Nominatim,
2, D. De liberis et posthumis, et receptum est in iure canonico, in quo
n o m i n a t i m dicitur citari a u t vocari, qui, licet tacito nomine, his qualit a t i b u s a u t signis designatur, quae n o n possint convenire nisi ipsi soli,
v. g., filius unicus a u t primogenitus talis patris, parochus talis parochiae,
a b b a s talis monasterii. Cfr. Glossam, in cap. Constitutionem, 9, de S. E.,
in VI, v. Nominatim ; Suarez, De Censuris, disp. 9, sect. 2, n u m . 10 ;
Fagnan., in cap. Quod a praedecessore, 1, De schismaticis, n u m . 4 7 ; et
ita communiter.
Nunc ergo, quod attinet ad citationem in iudicio Trevirensi, citata
fuit « Redactio » ephemeridis « P e t r u s Blätter ». Ita in m a n d a t o iudicis
Trevirensis, diei 18 dec. a n n o 1911, et in eiusdem epistola, diei 21 dec.
sequentis, q u a conventis t e r m i n u s peremptorius praefixus est. Verum
« Redactio » praefatae ephemeridis n o n est persona moralis proprie
dicta, q u a e ius h a b e a t standi in iudicio ; n o n est enim, in sensu iuris,
universitas p e r s o n a r u m (qualis est civitas, capitulum, collegium, etc.),
nec universitas b o n o r u m (veluti fundationes, pia opera, etc.), q u a e ab
auctoritate civili vel canonica competente erecta fuerit ad dignitatem
286
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
personae iuridicae seu moralis. I n s u p e r dicta « Redactio » n o n est persona collectiva, q u a e sit vere subiectum i u r i u m et o n e r u m ; ut enim communiter contingit in ephemeridibus, u n u s q u i s q u e « Redactionis » socius
a d u n a m determinatam partem ephemeridis c u r a n d a m deputatur, q u i n
ullam sibi a s s u m a t obligationem respectu aliarum. Saepissime fit ut
director principalis solus determinet quid in lucem edendum sit, quin
alium q u e m c u m q u e audire teneatur. Unio q u a e d a m h a b e t u r inter ipsos
« Redactionis » socios, q u a t e n u s singulorum labor ad u n u m aliquid
(scilicet fasciculum ephemeridis edendum) conducit, sicut unio h a b e t u r
inter opifices diversarum artium fabrilium in domo aedificanda; sed
unio ista n o n sufficit ad constituendos illos t a m q u a m u n u m corpus morale, subiectum iurium et o n e r u m respectu aliarum p e r s o n a r u m , q u a r u m
interesse potest. Unde « Redactio » ephemeridis Trevirensis citari n o n
potuit ut persona collectiva, ut dicitur « responsabilis », et ideo, in
actione contra ipsam intentata, citari o m n i n o debuit persona privata
determinata.
Unde iure suo u s u s est D. Neuerburg, cum, nomine sociorum, ad
d u a s citationes iudicis Trevirensis, die 26 d e c , respondit : « Noi respin« giamo il processo nella vertenza Froberger, perchè n o n può venir que« relata la Redazione dei " P e t r u s Blätter,, ma u n a persona determinata ».
Oportebat ergo ut tribunal exceptionem factam reciperet de eaque deliberaret, et citationem reformaret, citando, v. g., ipsum Neuerburg, qui
director principalis erat ephemeridis, et revera postea semper conventi
vices egit in appellatione et in praesenti instantia Rotali. Citationem
t a m e n tribunal n o n reformavit, sed postridie, scilicet die 27 d e c , sententiam definitivam protulit. Citatio ergo tribunalis Trevirensis nulla fuit
et nullius effectus, utpote directa ad p e r s o n a m citationis incapacem.
Nec dicatur vitium citationis s a n a t u m fuisse per tertiam citationem
diei 24 dec. in q u a sic scripsit iudex Trevirensis : « A la Rédaction des
« " Petrus-Blätter „. Nous n o u s en r e m e t t o n s à la décision de la Rédaction,
« ou plutôt à l'auteur de l'article en question d a n s le n. 7 de la Revue,
« de prendre p a r t personnellement à la séance qui a u r a lieu le mer« credi 27 courant, à 3 h e u r e s de l'après-midi, d a n s la salle des débats
« du vicariat général episcopal, d a n s laquelle on procédera à l'affaire
« du D. Froberger contre les " P e t r u s - B l ä t t e r „ ».
Vitium, dicimus, citationis s a n a t u m n o n fuit per h a n c epistolam;
haec enim epistola dici nequit citatio, nec in ea aliquis determinate et
praecise iubetur ad c o m p a r e n d u m ; u n d e nec ipsum tribunal, in s u a
sententia, insistit in hac epistola ad defendendam vim s u a r u m citationum.
287
S. Romana Rota.
Nec relevat a r g u m e n t a n d i ratio Tribunalis, n e m p e q u o d : « La cita« zione della Redazione dei " Petrus-Blätter,, n o n può essere impugnata,
« perchè avrebbe dovuto essere citato il così detto gerente responsa« bile. Checche stabiliscano in proposto le leggi civili, secondo la mo« rale e la legge ecclesiastica la responsabilità degli articoli che appa« riscono in un giornale s p e t t a , oltre che all' autore, alle determinate
« persone che ne curino la compilazione, il cui n o m e n o n p u ò essere
« noto alla a u t o r i t à giudiziaria ». Nam : I exceptio m o t a a D. Neuerburg
n o n eo t e n d e b a t ut in ius vocaretur ille q u a m dicunt « gerente responsabile », sed ut citaretur aliqua persona determinata; 2° iuxta s u p r a
dicta, ex communiter contingentibus, socii alicuius « Redactionis »
t e n e n t u r quidem de propriis actibus a u t scripturis, sed n o n de actibus
a u t scripturis ceterorum, ad quos actus a u t scripturas curandas a u t
inspiciendas n o n sunt deputati. Unde citandus erat vel ille qui vocatur
« il gerente responsabile », vel director principalis ephemeridis ; quod
si eorum n o m e n ignotum esset iudici, satis erat, iuxta supradicta, ut
illos designaret proprio officio, quod revera illos perfecte determinat.
o
Unde, quod ad dubium p r i m u m attinet, solutio in p r o m p t u est*
scilicet : Constare de nullitate sententiae Curiae Trevirensis.
Cum autem ventum fuit ad duo alia dubia, quae meritum causae respiciunt, D. P o n e n s retulit q u a e iam tentaverat, infelici exitu, ad procur a n d a m transactionem seu concordiam inter partes. Qua facta relatione
et discussione habita, DD. Auditores nihilominus p u t a v e r u n t fieri posse
ut controversia transactione fmiretur.
Unde die 7 februarii anni 1913, sic ad dubia proposita rescripser u n t et decreverunt.
Ad I dubium : Affirmative.
Ad II dubium : Dilata, et de novo proponatur concordia.
Ad III d u b i u m : Provisum in 11.
Qua sententia prolata, D. P o n e n s iterum omnem diligentiam adhibuit, ut concordia ad optatum finem perduceretur. Quod t a n d e m feliciter
contigit die 9 mensis maii labentis, quo die ambo procuratores, legitima
facultate instructi, concordiam subscripserunt. Tenor a u t e m concordiae
hic e s t :
Tenor
concordiae
inter partes
conclusae.
Cum Domini S. R o m a n a e Rotae Auditores die 7 februarii labentis
a n n i 1913, in consueta sede Tribunalis de tribus dubiis primo in h a c
causa concordatis scilicet:
Trevirensis.
I. An constet
de nullitate
IL An constet de diffamatione in casu.
sententiae Curiae
III. Et q u a t e n u s affir-
288
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
mative ad .11, Quomodo providendum in casu, deliberationem inter se
instituissent, et ad I d u b i u m respondissent Affirmative; q u a n t u m ad d u o
alia dubia, magis ac magis p e r s p e x e r u n t fieri posse ut controversia t r a n s actione fìniretur, et ideo ad II d u b i u m rescripserunt: Dilata, et de novo
proponatur
concordia:
Revera concordia, quae iam a D. P o n e n t e t e n t a t a fuerat, iterum
proposita est, et ad felicem exitum deducta.
Ambo ergo procuratores, scilicet D. advocatus Vincentius Sacconi,
procurator Rev. Froberger, actoris appellati, et D. advocatus Angelus
D'Alessandri p r o c u r a t o r Dni Neuerburg, directoris ephemeridis « P e t r u s
Blätter » conventi in causa et appellantis, ambo legitima facultate
instructi, nomine s u o r u m clientum, in hos articulos convenerunt :
I. Scriptores ephemeridis « P e t r u s Blätter » declarant se, dum t r a n scribebant scripturam ephemeridis « Basler Volksblatt » non intendisse
Rev. Froberger attribuere o m n e s sensus et proposita in hac s c r i p t u r a
expressa, sed t a n t u m m o d o , ut fieri solet, sibi proposuisse exhibere
elenchum completum iudiciorum quae h u c u s q u e circa librum R. P. Weiss
emissa fuerant.
II. Ex parte s u a , Rev. Froberger h a n c scriptorum ephemeridis
« P e t r u s Blätter » declarationem libenter acceptat, ideoque retractat et
supprimit omnes insimulationes q u a s in sua querela contra ephemeridem « P e t r u m Blätter » movit.
III. P r a e s e n s concordia infra t e r m i n u m viginti dierum a die notificationis sententiae c o m p u t a n d o r u m , publicabitur n o n solum in ephemeride « P e t r u s Blätter », sed etiam in sex ephemeridibus, q u a r u m n o m i n a
s u n t : « Kölnische Volkszeitung, Germania, Augsburger Postzeitung, Stesisene Volkszeitung, Neue Züricher Nachrichten, Allgemeine R u n d s c h a u ».
H a n c publicationem in sex dictis ephemeridibus faciendam in se assumit
Rev. Froberger.
IV. Omnes expensae iudiciales inter partes compensatae h a b e n t u r .
V. Ambae partes spontanee r e n u n c i a n t inter se cuicumque actioni
ulteriori iudiciali in foro civili vel ecclesiastico, vel etiam cuicumque
actioni in foro administrativo, quae se referat ad praesentem litem.
Romae, die 9 maii 1913.
Subscripserunt : V. Sacconi.
A. D'Alessandri.
S. Many, Ponens.
Quibus omnibus t u m quoad factum t u m quoad ius consideratis,
sententiam quod attinet, Christi nomine invocato, Nos infrascripti Auditores de t u r n o pro tribunali sedentes et solum Deum prae oculis h a b e n -
S. Romana Rota.
tes dicimus, declaramus et definitive s e n t e n t i a m u s constare de nullitate
sententiae
Curiae
Trevirensis,
dentes:
Affirmative.
ad p r i m u m
propositum
dubium
respon-
Ita p r o n u n c i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris t r i b u nalium ad q u o s spectat, ut exsequutioni m a n d e n t h a n c n o s t r a m definitivam sententiam, et adversus reluctantes, procedant ad n o r m a s ss. canon u m et praesertim cap. 3, sess. XXV, Conc. Trid., iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, q u a e magis efficacia et o p p o r t u n a pro r e r u m
adiunctis exstitura sint.
Ad concordiam vero inter partes initam q u o d spectat, eam Domini
Auditores cum o m n i b u s iuris effectibus, hisce p r a e s e n t i b u s , publicant,
decernentes insuper ad n o r m a m articuli IV dictae concordiae, omne&
expensas iudiciales inter partes compensatas h a b e r i , ita ut etiam t a x a
expeditionis sententiae et concordiae, in dimidio ab u t r a q u e parte solvatur.
R o m a e in sede Tribunalis, die 15 maii 1913.
S e r a p h i n u s Many, Ponens.
I o a n n e s Prior.
Aloisius Sincero.
Sac. T. Tani, Notarius.
EPISTOLAE.
I.
AD PAULINUM PETRUM CARD. ANDRIEU, BURDIGALENSIUM ARCHIEPISCOPUM, OB
EIUS DECLARATIONEM CONTRA « LE BULLETIN DE LA SEMAINE ».
Eminentissime Seigneur,
J'ai l'honneur d'accuser à Votre Éminence réception de Sa lettre
du 12 avril, ainsi que du double exemplaire du n u m é r o de Y Aquitaine
relatant la Déclaration q u e Vous avez cru devoir faire contre Le Bulletin de la Semaine.
Je n'ai p a s m a n q u é de p r e n d r e connaissance de cette Déclaration,
et je ne puis q u ' a p p r o u v e r la m e s u r e sage et o p p o r t u n e que Votre É m i nence vient de p r e n d r e à cet égard p o u r le bien du clergé et des fidèles
confiés à Sa sollicitude.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
290
Le S a i n t - P è r e Vous félicite de votre zèle pastoral à signaler à vos
chers diocésains les dangers p o u r leur foi, p o u r l'intégrité de la saine
doctrine, à les préserver de tout ce qui p o u r r a i t y porter atteinte, et
affaiblir en eux le dévouement et l'attachement au Vicaire de J é s u s € h r i s t , l'obéissance au Siège Apostolique et à ses décisions.
En c o m m u n i q u a n t à Votre É m i n e n c e la bénédiction apostolique
q u e Sa Sainteté Vous accorde de t o u t Son cœur, je suis heureux; de
Vous renouveler l ' h o m m a g e de la vénération profonde avec laquelle
j ' a i m e à me redire
de Votre Éminence
Le 21 avril 1913.
le très h u m b l e et très dévoué serviteur
R.
CARD. MERRY DEL V A L .
IL
AD R. D. CAN. LA HITTON, QUI ALTERAM OPERIS SUI « VOCATION SACERDOTALE » EDITIONEM BEATISSIMO PATRI, PIGNUS DEVOTIONIS, OBTULIT.
Monsieur le Chanoine,
Le Souverain Pontife Pie X vous remercie de l'hommage filial que
vous Lui avez fait de la nouvelle édition de votre ouvrage sur la Vocation sacerdotale, et vous confirme à cette occasion les félicitations q u ' i l
vous avait adressées lors de la première
apparition de votre docte
travail.
Déjà, l'année dernière, Sa Sainteté avait pleinement approuvé la
décision prise, le 20 juin 1912, p a r les éminentissimes Cardinaux spécialement chargés d'examiner la question doctrinale soulevée par la
publication de votre livre. En relevant le mérite de cette magistrale
étude, la Commission cardinalice signalait avec éloge les points import a n t s du concept traditionnel de l'Église, mis p a r vous en lumière.
Après avoir pris connaissance de la présente édition, le Saint-Père
v o u s félicite de nouveau d'avoir r e n d u un service important à la cause
de la p u r e doctrine, et comme gage de son entière satisfaction vous
accorde de t o u t cœur la bénédiction apostolique.
Avec m e s félicitations et m e s remercîments personnels, veuillez
recevoir, Monsieur le Chanoine, l'assurance
de mes sentiments bien
d é v o u é s en N o t r e - S e i g n e u r .
Le 7 juin 1913.
R. CARD. MERRY DEL VAL.
Commissio Pontificia de Be Biblica.
COMMISSIO PONTIFICIA DE RE BIBLICA
i.
DE AUCTORE, DE TEMPORE COMPOSITIONIS ET DE HISTORICA VERITATE LIBRI
ACTUUM APOSTOLORUM.
Propositis
respondendum
sequentibus
decrevit:
dubiis
Pontificia
Commissio
de
Be Biblica
ita
I. Utrum perspecta potissimum Ecclesiae universae traditione u s q u e
ad primaevos ecclesiasticos scriptores assurgente, attentisque internis
rationibus libri Actuum sive in se sive in sua ad tertium Evangelium
relatione considerati et praesertim m u t u a utriusque prologi affinitate et
connexione (Luc., I, 1-4; Act., I, 1-2), uti c e r t u m t e n e n d u m sit volumen,
q u o d titulo Actus Apostolorum, seu npa&is 'A-rcoarókwv, p r a e n o t a t u r ,
Lucam evangelistam h a b e r e a u c t o r e m ?
R. Affirmative.
IL U t r u m criticis rationibus, desumptis t u m ex lingua et stylo, t u m
ex e n a r r a n d i m o d o , t u m ex u n i t a t e scopi et d o c t r i n a e , demonstrari
possit librum A c t u u m Apostolorum u n i d u m t a x a t auctori tribui d e b e r e ;
ac proinde eam recentiorum scriptorum sententiam, quae tenet Lucam
n o n esse libri auctorem unicum, sed diversos esse agnoscendos eiusdem
libri auctores, quovis fundamento esse d e s t i t u t a m ?
R. Affirmative ad u t r a m q u e partem.
III. U t r u m , in specie, pericopae in Actis conspicuae, in quibus,
a b r u p t o u s u tertiae personae, inducitur prima pluralis (Wirstücke), unit a t e m compositionis et authenticitatem infirment; vel potius historice
et philologice consideratae eam confirmare dicendae sint?
R. Negative ad p r i m a m partem, affirmative ad secundam.
IV. Utrum, ex eo q u o d liber ipse, vix mentione facta biennii primae
r o m a n a e Pauli captivitatis, a b r u p t e clauditur, inferri liceat auctorem
volumen alterum deperditum conscripsisse, a u t conscribere intendisse,
ac proinde t e m p u s compositionis libri Actuum longe possit post eamd e m captivitatem differri; vel potius iure et merito r e t i n e n d u m sit
Lucam sub finem primae captivitatis r o m a n a e apostoli P a u l i librum
absolvisse?
R. Negative ad p r i m a m partem, affirmative ad secundam.
292
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
V. Utrum, si simul considerentur tum frequens ac facile commercium quod procul dubio h a b u i t Lucas cum primis et praecipuis ecclesiae Palaestiniensis fundatoribus nec n o n cum Paulo gentium Apostolo,
cuius et in evangelica praedicatione adiutor et in itineribus comes fuit;
t u m solita eius industria et diligentia in exquirendis testibus r e b u s q u e
suis oculis observandis; tum denique p l e r u m q u e evidens et mirabilis
consensus libri Actuum cum ipsis Pauli epistolis et cum sincerioribus
historiae monumentis ; certo teneri debeat Lucam fontes omni fide d i g n o s
prae m a n i b u s habuisse eosque accurate, probe et fideliter adhibuisse:
adeo ut p l e n a m auctoritatem historicam sibi iure vindicet?
R. Affirmative.
VI. Utrum difficultates q u a e passim obiici solent t u m ex factis
supernaturalibus a Luca n a r r a t i s ; tum ex relatione q u o r u m d a m serm o n u m , qui, cum sint compendiose traditi, censentur confidi et circumstantiis a d a p t a t i ; t u m ex nonnullis locis ab historia sive profana
sive biblica apparenter saltem dissentientibus; t u m d e m u m ex n a r r a tionibus q u i b u s d a m , quae sive cum ipso Actuum auctore sive cum
aliis auctoribus sacris p u g n a r e videntur; tales sint ut auctoritatem
Actuum historicam in d u b i u m revocare vel saltem aliquomodo m i n u e r e
possint?
R. Negative.
IL
DE
AUCTORE,
DE
PASTORALIUM
INTEGRITATE
PAULI
ET
DE
COMPOSITIONIS TEMPORE
EPISTOLARUM
APOSTOLI.
Propositis pariter
sequentibus dubiis
Biblica ita respondendum decrevit:
Pontificia
Commissio
de
Be
I. Utrum prae oculis habita Ecclesiae traditione inde a primordiis
universaliter firmiterque p e r s e v e r a n t e , p r o u t multimodis ecclesiastica
m o n u m e n t a vetusta testantur, teneri certo debeat epistolas quae pastorales dicuntur, nempe ad T i m o t h e u m u t r a m q u e et aliam ad Titum, non
obstante q u o r u m d a m haereticorum ausu, qui eas, utpote suo dogmati
contrarias, de n u m e r o paulinarum epistolarum, nulla reddita causa,
eraserunt, ab ipso apostolo P a u l o fuisse conscriptas et inter g e n u i n a s
et canonicas perpetuo recensitas?
R. Affirmative.
II. U t r u m hypothesis sic dicta fragmentaria, a quibusdam recentioribus criticis invecta et varie proposita, qui, nulla ceteroquin probabili
293
Commissio Pontificia de Be Biblica.
ratione, immo inter se p u g n a n t e s , contendunt epistolas pastorales posteriori t e m p o r e ex fragmentis epistolarum sive ex epistolis paulinis deperditis ab ignotis auctoribus fuisse contextas et notabiliter auctas, perspicuo et firmissimo traditionis testimonio aliquod vel leve praeiudicium
inferre p o s s i t ?
R. Negative.
III. U t r u m difficultates quae multifariam obiici solent sive ex stylo
et lingua auctoris, sive ex erroribus praesertim Gnosticorum, qui uti
iam t u n c serpentes describuntur, sive ex statu ecclesiasticae hierarchiae, quae iam evoluta supponitur, aliaeque huiuscemodi in contrarium
rationes, sententiam quae genuinitatem epistolarum pastoralium r a t a m
certamque habet, quomodolibet infirment?
R. Negative.
V. Utrum, cum n o n minus ex historicis rationibus quam ex ecclesiastica traditione, Ss. P a t r u m orientalium et occidentalium testimoniis
consona, necnon ex indiciis ipsis quae t u m ex a b r u p t a conclusione
libri Actuum tum ex paulinis epistolis R o m a e conscriptis et praesertim
ex secunda ad T i m o t h e u m facile e r u u n t u r , uti certa haberi debeat sententia de duplici r o m a n a captivitate apostoli Pauli ; tuto affirmari possit
epistolas pastorales conscriptas esse in illo temporis spatio quod intercedit inter liberationem a prima captivitate et mortem Apostoli?
R. Affirmative.
Die a u t e m 12 iunii anni 1913, in audientia infrascripto R m o Consultori ab Actis benigne concessa, S s m u s Dominus noster P i u s P a p a X
praedicta responsa r a t a h a b u i t ac publici iuris fieri mandavit.
Romae, die 12 iunii 1913.
LAURENTIUS JANSSENS, O.
Consultor ab Actis.
Ii. © S.
S. B . ,
294
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
SACRA C O N G R E G A Z I O N E D E I R I T I .
CONGREGAZIONE ANTIPREP ARATORI A.
Il giorno 17 giugno 1913, presso F Emo e Rmo signor cardinale Lodovico
Billot, Ponente della Causa di Beatificazione e Canonizzazione del Ven. Giuliano Maunoir, sacerdote professo della Compagnia di Gesù, fu tenuta la
Congregazione dei sacri Riti Antipreparatoria, nella quale, dai Rmi Prelati
Officiali e dai Consultori teologi della medesima, fu discusso il dubbio sopra
' eroismo delle virtù esercitate dallo stesso Venerabile Servo di Dio.
S E G R E T E R I A D I STATO.
NOMINE.
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato dì
nominare :
12 giugno 1913. — 11 signor cardinale Ottavio Cagiano de Azevedo,
Pro-Prefetto della sacra Congregazione dei Religiosi.
24 giugno. — Il signor cardinale Gaetano Bisleti, Protettore della Congregazione delle Suore dell'Immacolata Concezione, di Iaztoviec (Leopoli di
rito Latino).
— Il Revino P. Egidio Bertolotti, ex-generale delle Scuole Pie, Consultore
della sacra Congregazione dell' Indice.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Assistente al Soglio Pontificio :
5 giugno 1913. — Mons. Domenico M. Valensise, arcivescovo titolare dì
Ossirinco.
Protonotario Apostolico ad instar participantium:
14 giugno 1913. — Mons. Eugenio Duval, già amministratore della diocesi
di Guadalupa.
Diarium Romanae Curiae.
295
Prelati Domestici di S. S::
30 maggio 1913. — Mons. Baldassare Feuersinger, canonico della chiesa
metropolitana di Salisburgo.
— Mons. Lorenzo Werthmann, dell'archidiocesi di Friburgo.
1 giugno — Mons. Giovanni Grobelskij, di rito ruteno, canonico dei
capitolo di Stanislaopoli.
10 gnigno. — Mons. Bartolomeo Cattaneo, rettore del pontificio collegio
Urbano di Propaganda Fide.
11 giugno. — Mons. Giuseppe Eisenbarth, canonico della diocesi di Rottenburg.
— Mons. Francesco Stanonik, professore nell'Università di Gratz.
12 giugno. — Mons. Tommaso Robinson, decano della diocesi di Perth.
— Mons. Patrizio Verling, vicario generale della medesima diocesi.
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre si è degnato di
nominare :
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S. :
3 giugno 1913. — Mons. Valdimiro Kozorowskij, della diocesi di Stanislaopoli.
7 giugno. — Mons. Alessandro Zamparo, dell'archidiocesi di Gorizia.
— Mons. Ilario Zorn, della medesima archidiocesi.
— Mons. Agostino Mucci, della diocesi di Arezzo.
13 ghigno. — Mons. Francesco Sulc, della diocesi di Königgrätz.
— Mons. Paolo Rozinck, della medesima diocesi.
— Mons. Francesco Tschertner, della medesima diocesi.
- Mons. Polidoro Benedini, della diocesi di Mantova.
— Mons. Antonio Vollnhals, dell'archidiocesi di Monaco (Baviera).
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S. :
14 giugno 1913. — Mons. Giuseppe Dvorak, della diocesi di Brünn.
— Mons. Francesco Bulla, della medesima diocesi.
Cameriere Segreto di Spada e Cappa soprannumerario di S. S. :
18 giugno 1.913. — Il sig. Enrico Concha y Subercaseaux, dell'archidiocesi di Santiago del Chile.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
•onorificenze:
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
3 giugno 1913. — Al sig. conte Ottone de Rechberg-Rotenlawen, della
diocesi di Rottenburg.
La Commenda con placca dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
7 giugno 1913. — Al sig. Stefano Dervillé, direttore generale della compagnia ferroviaria « Paris-Lyon-Méditerranée ».
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
7 giugno 1913. — Al sig. Antonio Coelho de Castro Villas-Bóas, di Evora.
— Al sig. Augusto Masure, segretario generale della compagnia ferroviaria « Paris-Lyon-Méditerranée ».
— Al sig. Leone di Lanzac di Laborie, segretario generale della Società
di S. Vincenzo de' Paoli a Parigi.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
21 maggio 1913. — Al sig. Luigi Ambrosini, di Roma.
25 maggio. — Al sig. Giuliano Robert, dell'archidiocesi di Rouen.
— Al sig. Enrico de Grandmaison, della medesima archidiocesi.
30 maggio. — Al sig. Agostino Guglielmo Claudio Wright, degli Stati
Uniti d'America.
7 giugno. — Ai signori Bernardo Faulquier ed Enrico Bouteiller, segretari del Consiglio generale della Società di S. Vincenzo de'Paoli a Parigi.
12 giugno. — Al sig. Eugenio Masure, di Tourcoing Snella archidiocesi
di Cambrai.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe militare:
5 giugno 1913. — AL sig. Achille Bourget, ex-zuavo Pontificio, dell'archidiocesi di Québec.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
18 maggio 1913. — Al sig. Salvatore Fragano, dell'archid, di Napoli.
6 giugno. — Al sig. Daniele E. Stappleton, di Colombia.
Annus V. - V o l . V.
Die 7 Iulii 1913.
Num. 11.
ACTFAPOSTUIJGAE™S™
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
i.
CONSTITUTIO APOSTOLICA
DE NOVO AD LATERANUM SEMINARIO DEQUE ALIIS INSTITUTIS IN URBE PRO
ROMANO ITALOQUE CLERO.
PIUS
SERVUS
EPISCOPUS
SERVORUM
DEI
AD PERPETUAM REI MEMORIAM
In praecipuis et maximis apostolici officii muneribus hoc
Nos iam inde ab initio Pontificatus habuimus, studiose diligenterque curare, ut qui in sortem Domini vocati essent, ad
tantum ministerium et virtutis et doctrinae ornatu quam plenissime instruerentur. Cuius quidem Nostrae curae illa sunt argumento: sacrae seminariorum visitationes decretae et pluribus
iam locis peractae; novae, praesertim Italiae seminariis, leges
datae de disciplina ac pietate refovenda deque studiis ad tempora accommodandis; aedes, item per Italiam maxime, adiuvantibus locorum Ordinariis, ab inchoato extructae, ubi segregati a natu minoribus maiores clerici plurium dioecesium, qui
proximi sint sacerdotio, communiter sub delectis moderatoribus
et magistris exquisitiori quadam magisque sacro ordini congruenti ratione conformentur; ad haec sacro Consilio ConsistoACTA, vol. V, n. 11. — 7-7-913.
21
298
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
riali, cui Pontifex ipse maximus praeest, peculiaris seminariorum demandata curatio, aliaque in hoc genere opportune
constituta.
Consentaneum enimvero erat, ut huius diligentiae studiique partem non postremam alma haec Urbs Nostra sibi vindicaret, ubi inter plura omnium fere nationum ephebea, sacrae
iuventuti instituendae providentissime condita, floret quoque a
tempore SS. Concilio Tridentino proximo seminarium Nostrum
Romanum; et cum eo aliis temporibus erecta seminaria Vaticanum, Pium, SS. Ambrosii et Caroli, nec non collegia Capranicense, Leonianum, et in Romano seminario Cerasolium; ad
quae non modo ex Urbe sed ex tota ferme Italia alumni con
fluunt, rite, inspectante Sede Apostolica, ad sacra instituendi.
Ac primum omnium, quum ex relationibus Nobis factis et
ex peritorum consultatione cognovimus aedes quas seminarium
Romanum una cum Pio ad' Sancti Apollinaris inhabitat necessitatibus pares non esse, eisque carere commoditatibus rerum,
quae ad tuendam adolescentium valetudinem requiruntur, de
nova sede comparanda res esse videbatur. Ergo cum cogitaremus de idoneo ad aedificandum loco, menti Nobis occurrit antiquissima illa ac omnium celeberrima schola quae in Patriarchio Lateranensi primitus instituta et dein aucta firmiusque
constabilita, sanctorum ferme seminarium fuit ac tot tantosque
Dei sacerdotes per saecula Ecclesiae donavit : quam ob rem in
solo privato Sedis Apostolicae ad Archibasilicam Lateranensem
ampliorem commodioremque domum seminario Nostro a fundamentis excitari iussimus, non sine spe vetustas Cleri Romani
glorias, Deo favente, revocandi.
Hisce autem aedibus ingenti molitione exstructis, opus esse
videbatur efficere, ut ipsum seminarium Romanum et alia, quae
diximus, pro Italis clericis urbana seminaria et collegia mutatio
temporum conditionibus iam aptius congruerent.
Quare nonnullos S. R. E. Cardinales in consilium adhibuimus, qui omnia diligenter considerarent, ac Nobis quae sibi visa
essent opportuniora proponerent. Itaque ipsorum Nos consulto
Acta Pii PP. X.
299
atque ex matura deliberatione Nostra haec statuimus et iu
bemus :
I. Seminarium Romanum duplex esto, minus et maius.
II. Seminarium minus eos habeat alumnos, qui studiis litterarum in gymnasio dent operam; idem locum sedemque seminarii Vaticani occupet. — Ita seminarium a clarae memoriae
Pontifice maximo Urbano VIII in cultum venerandae S. Petri
Basilicae erectum atque ab aliis decessoribus Nostris munifice
amplificatum, nunc, salvo eius fine naturaque incolumi, seminarii Romani honorem nanciscatur.
III. Seminarium maius alumnos philosophiae ac theologiae
studiis deditos complectatur; sedem vero in novis apud Archibasilicam Lateranensem aedibus habeat.
IV. In aedes easdem seminarium Pium, a decessore Nostro sanctae memoriae Pio IX conditum, transferimus, salvis pariter, quod ad finem eius natura-mque pertinet, legibus conditoris.
V. Ibidem sit SS. Ambrosii et Caroli collegium, quod seminario Romano adiungimus.
VI. In collegium Leonianum posthac ne recipiantur nisi
sacerdotio iam initiati, qui, studiorum et amplioris eruditionis
causa, sui quisque Episcopi permissu, Romam se contulerint.
VII. Facultates philosophiae ac theologiae, ut in seminario
Romano sunt a Pontificibus maximis constitutae, ita in seminario maiori ad Lateranum perseverent.
VIII. Facultas verci disciplinae iuris, quae item in seminario Romano usque atìhuc fuit, iam nunc cum suis alumnis
apud collegium Leonianum sit : ea tamen a seminario Romano
avulsa ne habeatur, sed semper in ipsius seminarii scholis numeretur.
IX. Academia theologica, olim in magno lyceo Sapientiae
instituta, in aedibus ad S. Apollinaris, quas Consistoriali decreto diei XXV Ianuarii 1911 pio operi cessimus pridem erecto in
religiosa domo a ^Sma Trinitate penes Curiam Innocentianam,
perpetuo maneat.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
300,
X. Legitimo studiorum curriculo in Urbe ad sacerdotium
tendere, iam nemini ex Italia liceat, nisi vel in Lateranensi vel
in Vaticano seminario commoretur. Hac tamen lege ne ii teneantur, qui ad Evangelium infidelibus praedicandum sese in
propriis Urbis collegiis parare velint; neu quibus in collegio
Capranicensi, ex primigenio eius instituto, locus pateat.
Quod reliquum est, de hac exsequenda Constitutione Nostra peculiares praescriptiones mox edituri sumus ; quas quidem
sancte inviolateque, ut ea quae his litteris constituimus, ab
omnibus servari volumus.
Iam vero divitem in misericordia Deum imploramus, ut
super hanc domum, quam quasi alterum Patriarchium magnis
impendiis excitavimus, oculi Eius aperti sint die ac nocte; opus
a Nobis singulari studio ad Eius gloriam pro animarum salute
susceptum, perficiat Ipse et confirmet; alumnisque sacri ordinis, Apostolorum principum et utriusque Ioannis patrocinio
commendatis, benignus adsit, ut sacerdotes evadant integrae
fidei, actuosae caritatis, probe doctrinis exculti, solide humilitate constituti, quales Ecclesia sancta omnibus sibi precibus et
votis exposcit.
Haec autem statuimus et sancimus, decernentes has Nostras litteras firmas et efficaces esse ac fore, contrariis quibus- <
vis, etiam peculiari mentione dignis, non obstantibus.
Datum Romae apud S. Petrum die xxix Iunii, natali
SS. Apostolorum Petri et Pauli, anno Incarnationis Dominicae m c m x i i i , Pontificatus Nostri decimo.
A . CARD. A G L I A R D I
C.
S. B. E. Cancellarius.
CARD. D E
LAI
Secretarius S. C. Consistorialis.
VISA
Loco h& Plumbi.
M.
Reg. in Cane. Apost., n. 43118.
RIGGI C. A . ,
Not.
Acta Pii PP. X.
301
IL
LITTERAE
APOSTOLICAE.
INDULGENTIAE PERPETUAE CONCEDUNTUR SODALITATI
« INFANTES DILIGEN-
TIUS! » UBIQUE TERRARUM.
P I U S P P . x.
Ad perpetuam rei memoriam. — In pluribus, praesertim Austriae,
dioecesibus frugifera q u a e d a m Sodalitas est, sub titulo « Infantes diligentium » vulgo « Katholischer Verein der Kirderfreunde » canonice instituta, et sub auspiciis S. Familiae posita. Haec pia Sodalitas ad finem
intendit catholice pueros instituendi, ideoque ipsius socii, et catholicas
scholas erigendas curant, et singulari sollertia adlaborant ut ipsis parentes
liberos educandos t r a d a n t , pariterque sedulo i n c u m b u n t ut sive in orphanotrophiis, sive in aliis piis domibus, pueri a p a r e n t i b u s neglecti excipiantur ; illisque etiam consulentes iuvenibus, qui ob defectum religiosae
vel civilis institutionis a recto tramite declinarunt, domos pro his quoque
recipiendis condere student. Hos vero salutares fines ut facilius sodales
assequantur, tum precibus Deum b e a t a m q u e Virginem quotidie proseq u u n t u r , t u m s u a m addere stipem n o n praetermittunt. Iam inde ab
anno MDCCCLXXXIV, suae vitae primo, ipsam Sodalitatem Salisburgi primum
erectam, per Rescriptum Congregationis Indulgentiis sacrisque Reliquiis
praepositae die xx decembris mensis obsignatum, Leo P P . XIII rec. mem.
decessor Noster spiritualibus gratiis ad decennium ditare dignatus est.
Nunc vero Moderator generalis Societatis ipsius, ut ipsas gratias in perp e t u u m confirmare velimus, supplici prece Nos flagitat; Nosque probe
noscentes quot q u a n t a q u e bona ex actuosa sodalium e o r u n d e m opera
eventura sint, optatis his a n n u e n d u m ultro libenterque censemus. Quae
cum ita sint, ut super enunciata Societas potiora in dies, favente Domino,
incrementa capiat, auditis VV. F F . NN. S. R. E. Cardd. Inquisitoribus
generalibus, de omnipotentis Dei misericordia ac B B . Petri et Pauli App.
eius auctoritate confisi, o m n i b u s et singulis fidelibus qui in Sodalitatem
« Infantes diligentium » appellatam quavis in dioecesi, ubi illa canonice
erecta exsistat, in p o s t e r u m ingredientur, die primo eorum ingressus, si
vero poenitentes et confessi sanctissimam Eucharistiam sumpserint, plen a r i a m ; ac t a m inscriptis q u a m in p o s t e r u m inscribendis i p s a in Societate sodalibus qui quotannis festivitatibus Nativitatis ac Paschatis Resurrectionis Domini nostri Iesu Christi, Pentecostes, et Immaculatae Con-
302
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ceptionis Virginis Mariae, nec n o n diebus quibus iuxta recentem de festis
praecepto servandis constitutionem, Solemnitatis S. Iosephi purissimi
Sponsi B. M. V., et Nativitatis S. Ioannis Baptistae festivitates in Ecclesia
recoluntur, admissorum sacramentali confessione expiati atque eucharisticis dapibus refecti, propriam Societatis ecclesiam, si forte exstet in
locis u b i hi degunt, secus quamlibet ecclesiam vel sacellum publicum,
a medietate diei praecedentis ad occasum u s q u e solis supradicti cuiusque
festi diei, singulis annis devote visitent, ibique pro christianorum principum concordia, h a e r e s u m exstirpatione, peccatorum conversione ac
S. matris Ecclesiae exaltatione pias ad D e u m preces effundant, quo ex
his die id agant, similiter plenariam omnium peccatorum suorum indulgentiam et remissionem misericorditer in Domino concedimus. I n s u p e r
dictis Sodalibus, n u n c et in posterum e a n d e m in piam Societatem adlectis
sive adlegendis, qui contrito saltem corde q u o t a n n i s diebus festis Purificationis et Praesentationis B. M. V., S. Annae, S. Ioachim, S. T h o m a e
Ap., S. Benedicti abbatis, S. Angelae Mericiae, S. Vincentii a P a u l o ,
S. Hieronymi Aemiliani, S. Iosephi Galasanctii, S. Ruperti episcopi et
S. Petri Canisii pariter propriam Sodalitii ecclesiam, si exstet in locis
ubi c o m m o r a n t u r , secus ecclesiam quamvis sive quodvis sacellum publicum, preces uti superius diximus fundentes, celebrent, quo die id peragant, de poenalium n u m e r o septem a n n o s totidemque q u a d r a g e n a s in
forma Ecclesiae solita expungimus. T a n d e m largimur fidelibus iisdem,
si malint, liceat plenariis his ac partialibus indulgentiis functorum vita
labes poenasque expiare. P r a e t e r e a cum sancta et salutaris cogitatio sit
pro defunctis exorare ut a peccatis solvantur, defunctorum q u o q u e socior u m solatio consulentes, apostolica Nostra auctoritate concedimus, ut
q u a e ad quodvis cuiusque ecclesiae sive sacelli a l t a r e , Missae pro
defunctis ex ipsa Sodalitate sodalibus n u n c et in posterum rite celebrab u n t u r , animae illi pro q u a celebratae fuerint, perinde suffragentur, ac
si forent ad privilegiatum altare peractae. Denique sacerdotibus directoribus Sodalitatis superenunciatae, n u n c et in posterum, d u r a n t e munere permittimus, ut d u m m o d o sint ad sacramentales confessiones excipiendas probati, extra Urbem, ac de respectivi Ordinarii consensu, cruces,
crucifixos, sacra n u m i s m a t a , coronas precatorias, et p a r v a s ex metallo
D. N. I. Christi, B. Mariae Virginis, et S a n c t o r u m s t a t u a s in forma
Ecclesiae solita, tempore sacrarum Missionum publice, aliis vero temporibus privatim benedicere, illisque indulgentias omnes adiicere queant,
q u a e in elencho per typos edito a sacra Congregatione de P r o p a g a n d a
Fide e n u m e r a n t u r , n o n exclusis q u o d ad coronas, illis q u a e a S. Birgiten n o m i n a n t u r . Non obstantibus Nostra et Cancellariae apostolicae
Acta Pii PP. X.
303
regulae de n o n concedendis indulgentiis ad instar, aliisque Constitutionibus et Ordinationibus apostolicis, caeterisque contrariis q u i b u s c u m q u e .
P r a e s e n t i b u s perpetuis futuris temporibus valituris. Volumus autem, ut
praesentium litterarum t r a n s u m p t i s seu exemplis, etiam impressis, m a n u
alicuius notarii publici subscriptis et sigillo personae in ecclesiastica
dignitate constitutae munitis, eadem prorsus fides adhibeatur, quae ipsis
praesentibus adhiberetur, si forent exhibitae vel ostensae.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m sub annulo Piscatoris, die III iunii
MDCCCCXIII, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R. CARD. MERRY DEL VAL,
L. J$| S.
a
Secretis
Status.
SUPREMA S. CONGREGATIO S. OFFICII
(SECTIO DE INDULGENTIIS)
I.
DECRETUM.
SOLVUNTUR DUBIA CIRCA SS. NUMISMATA SCAPULARIBUS SUFFICIENDA.
Ad s u p r e m a m h a n c Congregationem sancti Officii sequentia exhibita
s u n t dubia pro o p p o r t u n a solutione ; nimirum : I. Utrum sacerdos pollens facultate Scapularia imponendi, possit unico signo crucis pro u n o q u o q u e Scapulari benedicere publice omnia Ss. Numismata q u a e h a b e n t
fideles in ecclesia vel in q u o d a m conventu, quin haec N u m i s m a t a videantur, nec in individuo cognoscantur? IL U t r u m benedictio impertiri possit
Ss. Nümismatibus pro personis iam n o n adscriptis Scapularibus per impositionem, sed postea vel serius adscribendis; quae Numismata g a u d e r e n t
favoribus Scapularium, tempore quo personae erunt adscriptae per regu
larem impositionem ? Vel estne necessarium, personas iam Scapularibus
adscriptas esse, a n t e q u a m Ss. N u m i s m a t a pro ipsis efficaciter benedici
p o s s i n t ? III. U t r u m benedici possint N u m i s m a t a multa, q u a e distrib u e n d a s u n t q u i b u s c u m q u e personis, q u a r u m aliae iam Scapularibus
adscriptae sunt, et aliae n o n a d s c r i p t a e ; et in hoc casu, Numismata,
saltem personis iam Scapularibus adscriptis data, e r u n t n e benedicta?
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
304
Emi ac Rmi P a t r e s u n a m e c u m Generales Inquisitores, in solito
conventu habito feria IV, die 4 iunii 1913, d i x e r u n t : ad I Affirmative;
ad II Affirmative ad p r i m a m partem, Negative ad s e c u n d a m ; ad III p r o visum in II.
Et S s m u s D. N. D. Pius div. prov. P p . X, in audientia R. P. D. Adsessori s u p r e m a e h u i u s Congregationis, feria V, die 5, eodem mense eodemque anno, impertita, E m o r u m P a t r u m resolutiones benigne approbavit;
et hoc Decretum desuper expediri iussit. Contrariis quibuscumque n o n
obstantibus.
M. CARD. RAMPOLLA.
L. $ S.
f D. Archiep. Seleucien., Aas. S. O.
II.
DECRETUM.
SOLVITUR DUBIUM CIRCA PRECES TERTIARIORUM PRANCISCALIUM ALIIS INSUPER
SODALITATIBUS ADSCRIPTORUM.
Q u u m die 11 iunii 1913, feria IV, Emi ac Rmi DD. Cardinales Inquisitores Generales, in conventu habito in aedibus sancti Officii, p e r p e n s o
dubio sibi proposito: « Num Tertiarii saeculares Franciscani, recitantes,
« loco H o r a r u m canonicarum, duodecies Pater, Ave et Gloria, possint,
« h a c t a n t u m m o d o recitatione, o m n i b u s aliis obligationibus, quod preces
« a t t i n e t , satisfacere, q u a s ex adscriptione ad alias pias sodalitates com
« traxerint », negativam protulerint s e n t e n t i a m ; Ssmus D. N. D. P i u s
div. providentia P p . X, in solita audientia R. P. D. Adsessori s u p r e m a e
sacrae Congregationis sancti Officii, feria V, die 12 iunii 1913, impertita,
v o t u m E m o r u m P a t r u m r a t u m h a b e n s , a d p r o p o s i t u m dubium respond e n d u m decrevit: « N e g a t i v e » . Contrariis q u i b u s c u m q u e n o n obstantibus.
•M. CARD. RAMPOLLA.
L,
% S.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
Suprema S. Congregatio S. Officii.
305-
III.
D E C R E T U M SEU D E C L A R A T I O
-CIRCA PIA OBIECTA A SUMMO PONTIFICE BENEDICTA.
Die 12 iunii 1913.
S s m u s D. N. D. P i u s div. prov. P p . X, in audientia R, P. D. Adsesj
/
sori s u p r e m a e Congregationis sancti Officii impertita, benigne declarare
dignatus est, indulgentias, q u a s Ipse solet adnectere crucibus, crucifixis,
rosariis, coronis, ss. n u m i s m a t i b u s et parvis statuis, Sibi a fidelibus porrectis, illas t a n t u m m o d o esse intelligendas, quae in elencho, a sacra Congregatione Indulgentiarum die 28 augusti 1903 edito, recensentur, quaeque
apostolicae n u n c u p a n t u r ; nisi expressis verbis significet, alias insuper
velle adnectere, v. gr. S. Birgittae, vel Crucigerorum, specifice ac n o m i natim eas designando. Contrariis q u i b u s c u m q u e n o n obstantibus.
M. CARD. RAMPOLLA.
L.HBS.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
IV.
D E C R E T U M SEU D E C L A R A T I O
DE INDULGENTIIS SACERDOTALI FOEDERI « PRO PONTIFICE ET ECCLESIA »
CONCESSIS.
Die 12 iunii 1913.
S s m u s D. N. D. P i u s div. prov. P p . X, in audientia R. P. D. Adsessori S. Officii impertita, benigne declaravit, Indulgentias et facultates ad
Indulgentias s p e c t a n t e s ,
quibus
ditatum
est
Sacerdotum
ex
quavis
natione foedus pro Pontifice et Ecclesia, q u i b u s q u e i n n u i t u r in a p o stolicis Litteris d. d. 27 mensis aprilis 1913, esse s e q u e n t e s :
1. Facultas Benedictionem P a p a l e m impertiendi semel in a n n o , in
fine concionum temporis Q u a d r a g e s i m a e , vel Missionum vel spiritualium
exercitiorum, cum Crucifixo et unico crucis signo, d u m m o d o eodem die
eodemque loco Episcopus similem n o n impertiat, cum a d n e x a plenaria
indulgentia, a n i m a b u s defunctorum etiam applicabili, ab iis adquirenda,
qui eiusmodi Benedictionem confessi ac S. C o m m u n i o n e refecti acceperint, et ad m e n t e m S u m m i Pontificis pie oraverint.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
306
% Privilegium altaris in suffragium a n i m a e illius defuncti pro quo
applicatur Missa, ter in
h e b d o m a d a , d u m m o d o sacerdos consociatus
simile privilegium aliunde n o n obtinuerit.
3. Indulgentia plenaria, etiam a n i m a b u s in Purgatorio degentibus
profutura, a sacerdotibus consociatis toties lucranda, quoties rite confessi Missam ad intentiones S u m m i Pontificis adplicaverint.
4. F a c u l t a s adplicandi coronis a S. Rosario Indulgentias Cruciger o r u m , de explicito t a m e n consensu Ordinarii loci in quo haec facultas
exerceatur, sub p o e n a nullitatis.
Contrariis q u i b u s c u m q u e n o n obstantibus.
M. CARD. RAMPOLLA.
L.
© S.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
V.
EXTENSIO INDULTORUM CIRCA ABSOLUTIONES GENERALES TERTII ORDINIS FRATRUM MINORUM S. FRANCISCI.
Beatissime
Pater,
P r o c u r a t o r generalis Ordinis F r a t r u m Minorum Capuccinorum, ad
pedes Sanctitatis Vestrae provolutus, humiliter exponit, ut s e q u i t u r :
Rescripto Sacrae Congregationis Indulgentiarum, die 16 ianuarii 1886,
Tertiarii saeculares S. P. Francisci, legitime impediti q u o m i n u s eccle
siam adeant, Absolutionem generalem, diebus assignatis, qui profesti sunt,
accepturi, eam accipere valent die festo de praecepto, qui intra octiduum
e o r u m profestorum dierum occurrat. Item, alio Rescripto eiusdem sacrae
Congregationis, 21 iulii- 1888, iidem Tertiarii Absolutionem generalem
pridie festi, post expletam sacramentalem confessionem recipere valent.
Ex illis a u t e m d u o b u s Rescriptis patet, praefata indulta Tertiariis
saecularibus S. P. Francisci concessa fuisse pro illis Absolutionibus
generalibus q u a e illo tempore in indice indulgentiarum eiusdem Tertii
Ordinis recensentur, s e u q u a e ipsis directe concessae fuerunt.
Sed c u m hodie iidem Tertiarii, vi Litterarum apostolicarum diei
5 maii 1909 et Rescripti diei 17 maii 1909, communicatione o m n i u m
indulgentiarum et fructuum spiritualium cum I et II Ordine S. F r a n cisci fruantur, ideoque vi h u i u s communicationis etiam ius h a b e a n t ad
illas Absolutiones generales et Benedictiones papales, quae I et II Ordini
S. Francisci indultae s u n t ; idcirco.
Suprema S. Congregatio S. Officii.
307
Orator Sanctitatem Vestram humiliter supplicat, ut praefata Indulta,
Rescriptis sacrae Congregationis Indulgentiarum die 16 ianuarii 1886 et
die 21 iulii 1888 concessa, extendere dignetur pro eisdem Tertiariis ad
Absolutiones generales, q u a s ipsi vi communicationis indulgentiarum
cum I et II Ordine lucrari valent.
Et Deus, etc.
Die 12 iunii 1913.
S s m u s D. N. D. Pius div. prov. P p . X, in audientia R. P. D. Adsessori sancti Officii impertita, benigne a n n u i t pro gratia iuxta preces. Contrariis n o n obstantibus q u i b u s c u m q u e .
M. CARD. RAMPOLLA.
L.©S.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
DECLARATIO.
DE NOVIS LEGIBUS A REPUBLICA S. MARINI CIRCA BONA ECCLESIASTICA CONDITIS.
Civile Reipublicae S. Marini gubernium, nulla pertractatione cum
ecclesiastica auctoritate praemissa, imo ne hac quidem praeventa, die
27 aprilis 1912 legem tulit, cui adiecit aliquas exsecutionis n o r m a s ,
quibus, s u p r e m u m dominium in bona ecclesiastica sibi arrogans, ius
sibi vindicabat b o n a ipsa concedendi, vel non, parochis aliisque ab auctoritate ecclesiastica electis; eademque in vacatione beneficiorum occup a n d i ; imo semel concessa, u n i u s potestatis civilis iudicio et arbitrio,
auferendi et sequestrandi, nedum « q u a n d o siansi commesse malversa« zioni o gravi negligenze neh" amministrazione », sed etiam « q u a n d o
« s i a necessario per motivi di ordine pubblico »; ac denique, in casu
vacationis a u t sequestrationis b o n o r u m , reditus erogandi in finem alium
ac a fundatione praefinitum.
Ad sacram Congregationem Consistorialem delatam rem E m i P a t r e s
semel et iterum expenderunt, ac denique, p r o b a n t e Ssmo Domino nostro,
haec q u a e s e q u u n t u r declaranda et publici iuris facienda i u s s e r u n t :
« Memoratam legem et additas exsecutionis n o r m a s spolium constituere iuris ac status, q u i b u s a saeculis in Republica S. Marini legitime
308
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Ecclesia fruebatur, t a n t a maiori offensione p a t r a t u m , q u a sine ullo praenuntio, sine ulla plausibili ratione s t a t u t u m et c o n s u m m a t u m est. Quae
enim adducitur patrimonii ecclesiastici tuendi ratio commentitiam esse
evinci, t u m ex eo quod canonicae leges, si libere riteque applicentur,
a b u n d e sufficiant ad conservationem r e c t a m q u e b o n o r u m ecclesiasticor u m administrationem ; tum ex eo quod plures legis et n o r m a r u m articuli
nil ad b o n o r u m conservationem conferant, sed ad id u n u m i n t e n d a n t
ut privationis a u t sequestrationis b o n o r u m minatione sacerdotes terreant, eisque iustam libertatem adimere et civilis potestatis ditioni et
arbitrio mancipare nitantur. Quapropter e a m d e m legem, utpote iniusta,
laesiva iustae libertatis Ecclesiae et dissolutiva ecclesiasticae disciplinae,
nullo modo ab Ecclesia acceptari posse, quin imo a canonicis legibus,
iam esse d a m n a t a m , prout liquet ex art. XI Const. Apostolicae Sedis
quo contra u s u r p a n t e s a u t séquestrantes bona ecclesiastica poenae statutae s u n t ».
Datum R o m a e e Secretaria eiusdem sacrae Congregationis Consistorialis, die 14 iunii 1913.
C. CARD. DE LAI, Secretarius.
L.
Ioannes
Baptista Rosa,
Substitutus.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
i.
DECRETUM.
ERIGITUR MISSIO « DE PUTUMAYO » PRO INDIS AMERICAE MERIDIONALIS.
Apostolico zelo et p a t e r n a charitate curam suscipiens providendi
lacrimabili conditioni I n d o r u m latissimas regiones Americae Meridionalis incolentium, Ssmus D n u s noster Pius div. providentia P P . X, in
suis encyclicis Literis sub die 7 iunii 1912, inter alia, propositum manifestavit n o v a s disponendi missionales stationes, in quibus Indi ipsi perfugium et praesidium salutis invenirent. Nunc vero p r o v i d u m saluberr i m u m q u e consilium exsequi incipiens, erigendam statuit atque decrevit
novam Missionem de Putumayo n u n c u p a n d a m , cuius praecipua statio
sit in loco La Chorrera dicto, q u a e q u e regimini, administrationi et
S. Congregatio Consistorialis.
309
ecclesiastico ministerio missionariorum ex Ordine F r a t r u m Minorum
Unionis Leonianae committatur ad n u t u m Sanctae Sedis.
De m a n d a t o igitur Sanctitatis Suae haec S. Congregatio christiano
nomini propagando praeposita, Missionem, ut supra, de Putumayo denom i n a n d a m per p r a e s e n s Decretum erigit, eique tribuit et adsignat territorium quod per hoc idem Decretum d i s m e m b r a t u r a latissima regione
h a c t e n u s spectante ad praefecturam apostolicam S. Leonis de Amazon i b u s , spatium videlicet q u o d extenditur ab ora sinistra fluminum Aguarico, Napo et A m a z o n u m usque ad p u n c t u m in quo flumen A m a z o n u m
attingit territorium b r a s i l i e n s e ; septentrionem versus regionem Chorrera cum adiacentibus territoriis, reservata, ea ex parte, limitum descriptione ulterius pro r e r u m adiunctis^ determinanda.
D a t u m R o m a e ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 4 octobris 1912.
Fr.
H.
M.
CARD.
GOTTI, Praefectus.
L. j $ S.
C.
Laurenti,
Secretarius.
IL
NOMINATIO P R A E F E C T I APOSTOLICI.
Decreto S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide n o m i n a t u s est:
24 iunii 1913. — Praefectus Apostolicus de Betafo, R. P. Franciscus
iosephus Dantin, e Congregatione Missionariorum « de la Salette ».
S. CONGREGATIO RITUUM
i.
LUGDUNEN.
DECRETUM BEATIFICATIONIS ET CANONIZATIONIS VEN. SERVI DEI ANTONII CHEVRIER
PRESBYTERI, FUNDATORIS ASYLI
« LA PROVIDENCE DU PRADO »,
SOCIETATIS PRESBYTERORUM PRADOSIENSIUM INSTITUTORIS.
Lugduni in Gallia, ex honestis piisque coniugibus Claudio et Margarita Frechet, die 16 aprilis a n n o 1826, ortus est Antonius Chevrier,
biduo post in paroecia S. Francisci Salesii baptizatus. Aetate succre-
310
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
scens scholas elementares F r a t r u m a doctrina christiana frequentavit;
ac postea in clericorum schola S. Francisci a t q u e in Argenteriensi seminario studiis classicis sedulam dedit o p e r a m ; ob eximias dotes praeceptoribus et condiscipulis carus et acceptus. Volventibus annis 1846 u s q u e
ad..annum 1850, in magno seminario Lugdunensi c u r s u m theologicum
s u m m a cum laude absolvit; et die 25 maii postremi anni, coelesti q u a dam dulcedine ac laetitia perfusus, sancto sacerdotio insignitus est. Mox
ab archiepiscopo Lugdunensi in paroeciam S. Andreae missus, ibi vicarii
m u n u s ita gessit, ut parochi et incolarum existimationem ac benevolentiam sibi conciliaverit. Interim O p u s pro pueris ad sacram s y n a x i m
p r i m u m vocandis in loco Fourviere instituit ac deinceps in alterum
la Guillotière transtulit a t q u e perfecit, domo ac sede satis a m p l a firmiter assignata asylo quod nobili titulo condecoratur: La Providence du
Prado. Sex annis post, a n n u e n t e Lugdunensi antistite, Antonius p a r o e ciae oppidi Moulin-à-Vent, Gratianopolensis dioecesis, praepositus, d u a s
sodalitates instituit: u n a m Sororum fundationi Prado deservientium,
quae regulari tyrocinio aptisque regulis munitae atque tertio Ordini
S. Francisci adscriptae, perfectionem religiosam profitentur; alteram
presbyterorum Pradosiensium, q u o r u m intuitu ac directione ipse S e r v u s
Dei librum conscripsit cui titulus: « Sacerdos secundum Evangelium
seu verus discipulus Iesu Christi ». T a n d e m , d i u t u r n o morbo patienter
tolerato et in dies ingravescente c o n s u m p t u s , Sacramentis ultima vice
refectus atque a l u m n o r u m praesentia et apostolica benedictione recreatus,
placidissime obiit die 2 octobris a n n o 1879, aetatis suae quinquagesimo
tertio n o n d u m expleto. Opinio sanctitatis, q u a m Antonius in vita sibi
acquisierat, post obitum adeo invaluit ut super ea iuridicae inquisitiones
auctoritate Ordinaria in ecclesiastica Curia Lugdunensi a d o r n a t a e fuerint et ad sacrorum R i t u u m Congregationem deductae. Quum vero
omnia ad tramitem iuris in p r o m p t u sint, instante Revmo P. Ludovico
Copéré, Societatis Mariae et Causae Postulatore, attentisque litteris postulatoriis q u o r u n d a m eminentissimorum S. R. E. Cardinalium, plurium
reverendissimorum Sacrorum Antistitum, Moderatorum generalium Ordin u m seu Congregationum, aliorumque virorum ecclesiastica vel civili
dignitate illustrium, E m u s ac R e v m u s Dnus cardinalis Dominicus Ferrata, eiusdem Causae P o n e n s seu Relator, in ordinariis sacrorum Rituum
Congregationis Comitiis, subsignata die ad Vaticanum coactis, s e q u e n s
dubium discutiendum p r o p o s u i t : An signanda sit Commissio introductionis Causae in casu et ad effectum de quo agitur? Et Emi ac Revmi
P a t r e s sacris tuendis Ritibus praepositi, post relationem ipsius Emi Ponentis, audito voce et scripto R. P. D. Alexandro Verde, sanctae Fidei
& Congregatio Bituum.
311
Promotore, o m n i b u s accurato examine perpensis, r e s c r i b e n d u m censuer u n t : Affirmative seu Commissionem esse signandam, si Sanctissimo placuerit. Die 3 iunii 1913.
F a c t a p o s t m o d u m de his sanctissimo Domino nostro Pio P a p a e X
per infrascriptum Cardinalem sacrae R i t u u m Congregationi Praefectum
relatione, Sanctitas S u a Rescriptum eiusdem sacri Consilii r a t u m h a b e n s ,
propria m a n u signare dignata est Commissionem Introductionis Causae
Ven. Servi Dei Antonii Chevrier, presbyteri, fundatoris asyli La Providence du Prado et Societatis presbyterorum Pradosiensium institutoris,
die 11, eisdem mense et a n n o .
Fr.
S.
CARD.
MARTINELLI, Praefectus.
f- * S.
f P e t r u s La Fontaine, E p . C h a r y s t , Secretarius.
II.
DECRETUM
DE PRECIBUS IN FINE MISSAE RECITANDIS.
A nonnullis locorum Emis Ordinariis, sacrorum R i t u u m Congregationi sequens quaestio, pro o p p o r t u n a solutione, proposita fuit; n i m i r u m :
An, attentis S. R. C. Decretis n. 3697, Ordinis Min. Capuecinorum,
7 decembris 1888 ad III, de Missa Conventuali sine cantu, et n. 4271
Baionen., 8 iunii 1911 ad II, de Missa votiva lecta S. Cordis Iesu, p r i m a
feria VI cuiusvis mensis, etiam aliqua similis Missa lecta, ex. gr. occasione primae communionis, a u t communionis generalis, sacrae confirmationis vel ordinationis a u t pro sponsis, haberi possit uti s o l e m n i s ;
eique applicari valeant praefata decreta q u o a d Preces in fine Missae, a
S u m m o Pontifice praescriptas, o m i t t e n d a s ?
Et sacra R i t u u m Congregatio, audito Commissionis liturgicae suffragio, o m n i b u s accurate perpensis ita rescribendum censuit: « Affirma« Uve, si Missa cum aliqua solemnitate celebretur, vel Missam, quin cele« b r a n s ab altari recedat, immediate ac rite s u b s e q u a t u r aliqua s a c r a
« functio seu pium exercitium ».
Atque ita rescripsit ac declaravit. Die 20 iunii 1913.
Fr.
S.
CARD.
MARTINELLI, Praefectus.
L. © S.
f P e t r u s La Fontaine E p . Charyst., Secretarius.
Acta Apostolicae Sectis. - Commentarium Officiale.
318
SACRA ROMANA ROTA
NEO-EBQRACEN.
NULLITATIS
Pio
decimo,
PP.
Perathoner,
Eboracen. de
X feliciter
die prima
Antonius
definitivam
in
regnante,
Iosephus
DE
CASTELLANE-GOULD).
Pontificatus
Dominationis
domina
Alberti,
Auditores de
suae
Cattani,
turno
in
anno
Ponens,
causa Neo-
matrimonii, instante pro appellatione comite Boni
repraesentato
Uppum Pacelli,
(BONI
martii 1913, BR. PP. DD. Fridericus
Nullitatis
Castellane,
disceptante
MATRIMONII
per
legitimum procuratorem
autem Anna
causa sacri
Vinculi
Gould
defensore
contumace,
advocatum
interveniente
Phiet
ex officio, sequentem tulerunt
sententiam.
Comes Maria P a u l u s Boni de Castellane, natione Gallus, Lutetiae
Parisiorum a n n o 1894 cognovit A n n a m Gould, ditissimam puellam
Americanam, q u a e Lutetiam venerat, e a m q u e in Americam reversam
postea s e q u u t u s est, et, c u m nonnulla amoris signa ab ea accepisset,
illam in m a t r i m o n i u m petiit. Huic petitioni assensum dedit frater Annae
(cui parentes iam mortui erant) et ideo festinanter nuptiae p a r a t a e sunt.
At A n n a protestanticae sectae, quae episcopaliana vocatur, addicta erat,
neque a d h u c b a p t i s m u m receperat; comes autem P a u l u s catholicae
religioni a d h a e r e n s , exegit, ut sua sponsa saltem baptizata esset. Ipsa
igitur, q u a t u o r vel q u i n q u e - a n t e m a t r i m o n i u m hebdomadis, in s u a
episcopaliana secta b a p t i s m u m accepit. Dispensatione insuper ab impedimento mixtae religionis obtenta, die 14 martii 1895, in ipsa Neo-Eboracensi urbe, coram reverendissimo archiepiscopo Augustino Corrigan,
m a t r i m o n i u m celebratum est. Undecim a n n o s circiter comes P a u l u s et
Anna, t a m q u a m legitimi coniuges, in Gallia c o m m u n e m vitam duxerunt, tresque, eo tempore, susceperunt filios. Denique a n n o 1906, cum
Annae p e r s u a s u m esset, q u o d comes P a u l u s coniugalem fidem fregisset, e u m dereliquit, et p r i m u m legalem separationem, deinde divortium a laico tribunali Parisiensi obtinuit, aliique viro se iunxit, qui, ut
protestantico ritu cum ea posset copulari, catholicam religionem per
apostasiam deseruit. Sed, quia pluries et p l u r i b u s Anna, sive ante, sive
post s u u m m a t r i m o n i u m c u m comite P a u l o Boni de Castellane, dixerat,
S. Romana Rota.
313
se iure divortiandi, q u o d s u a secta sibi concedebat, uti velle, si coniux
felicem e a m n o n effecisset et praesertim si d a t a m fidem fregisset, dubitatum ab eo est, u t r u m s u u m cum Anna matrimonium ob istius consensus defectum valeret. Ideo, de S u m m i Pontificis licentia, causam
nullitatis sui matrimonii Nostro sacro Tribunali proposuit, atque in
prima instantia sustinuit, conditionem ab A n n a fuisse matrimonio appositam contra eius substantiam. At haec conditio n o n satis p r o b a t a
RR. P P . Auditoribus de T u r n o visa est, qui ideo n o n constare de nullitate matrimonii edixerunt. A q u a t a m e n sententia actor utili tempore
appellavit, a t q u e , suppletoria instructione peracta, novum iudicium
i n s t a u r a t u m est, in quo domina A n n a Gould contumax remansit, quia
a Nobis rite in vadimonium citata, Curia Parisiensi mediante, contemptim citationis libellum respuit. Nobis igitur haec causa n u n c iudicanda
venit sub d u b i o : An sententia Rotalis 9 decembris anni 1911, sit confirmanda vel infirmanda in casu.
Quod factum pertinet. Quum advocatus comitis Boni de Castellane,
in causa actoris, contendat n u l l u m esse istius m a t r i m o n i u m ob defectum consensus ex parte uxoris Annae Gould, in primis diligentissime
a Nobis p e r p e n d e n d a s u n t argumenta, ex q u i b u s nullitatem argui posse
affirmat, et quoniam quae exhibetur probatio est mere testimonialis,
ad t r u t i n a m revocare oportebit, sive facta a testibus asserta, sive eorundem testium auctoritatem, ut deinde t u t o decernere possimus, u t r u m
ex his, quae in facto p r o b a n t u r , constet, sive conditionem, sive propositum a u t intentionem in Anna Gould exstitisse, u n d e invaliditas matrimonii prodeat. Actor in suo libello introductivo, haec e n a r r a t : « N e l
« suddetto giorno 14 marzo 1895, un q u a r t o d'ora p r i m a che si cele« brasse il matrimonio, la signora A n n a Gould, vestita già degli abiti
« nuziali, si mise a piangere. Interrogata in proposito dal fratello del« l'oratore, che doveva essere u n o dei testimoni, la medesima gli r i s p o s e :
« " Io piango, perchè in fondo n o n so per quale ragione mi marito, e
« se voglio maritarmi „. Sorpreso altamente il detto suo fratello di tale
« s u a risposta, fece allora ad essa osservare, che era troppo tardi il
« parlare in siffatta guisa, e che sarebbe stato scandaloso di m a n c a r e
« in tal m o m e n t o alla parola data. Ed incontanente avendo richiamato
« l'altro testimonio, cioè il signor Giovanni dei principi del Drago, per
« fargli conoscere q u a n t o eragli stato detto dalla signora Gould, questa
« allora ebbe a dire ad a m b e d u e : " Sia ! Io andrò senz' altro avanti
« l'Arcivescovo, poiché mi dichiarate che non posso più fare altrimenti.
« Ma ricordatevi che io mi marito senza sapere il perchè ; che sono
ACTA, vol. V, n. 11. — 7-7-1913.
22
314
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« stata spinta da Boni (cioè dall'oratore conte de Castellane) a fare un
« tale atto troppo presto ; che n o n ho avuto il t e m p o sufficiente a riflette tervi. In tutti i casi, intendo ora di dichiararvi, ed è bene che il
« Boni lo sappia e che voi a n c o r a lo sappiate, che io sono p r o t e s t a n t e
« ed americana, mentre egli è francese e cattolico, che il m a t r i m o n i o
« n o n ha per noi due il medesimo significato, e che io sono decisa ad
« abbandonarlo e divorziare, se così mi piaccia, ed il giorno in cui mi
« converrà. Noi abbiamo questo vantaggio sopra voi cattolici, di poterci
« cioè rimaritare q u a n d o lo vogliamo. Ed è questa la ragione per la
« q u a l e n o n intendo di adottare la vostra r e l i g i o n e , , » . Tres autem
testes adducit actor, qui ante m a t r i m o n i u m a u d i e r u n t ab A n n a Gould
propositum divortiandi, et sex affert, qui hoc idem ab ea post matrimonium acceperunt, quique priorum testimonia confirmant, et luculentius d e m o n s t r a n t , q u a e n a m fuerit Annae m e n s . Tres, quibus ante
matrimonium A n n a s u u m propositum manifestavit, s u n t : comes I o a n n e s
de Castellane, frater actoris, princeps I o a n n e s del Drago et domina
Catharina Cameron. H o r u m prior, in iudicium accitus, schedulam exhibuit, in q u a haec l e g u n t u r : « J'affirme, que la veille de son mariage
« avec m o n frère, mademoiselle Anna Gould m'a tenu les propos sui« v a n t s : " Je suis désolée de me m a r i e r ; et Boni m'a t a n t poussée et
« pressée, que je lui ai cédé ; ce qui me r a s s u r e c'est que je peux
« divorcer; Boni croit qu'il me gardera t o u j o u r s ; il ne me gardera q u e
« t a n t que je voudrai, et s'il ne me convient plus, je divorcerai. Je suis
« protestante, et je sais que je peux divorcer q u a n d je voudrai „. Je
« lui dis alors, qu'elle devrait bien se faire catholique; et elle me
« r é p o n d i t : " P o u r rien au monde, parce que si je me faisais catholique,
« je ne pourrais pas me remarier, et je veux être libre de le faire, q u a n d
« je voudrai „. Ma mère m'a plusieurs fois, p e n d a n t notre séjour à
« New York, dit combien elle trouvait n a v r a n t s les sentiments de made« moiselle Gould; elle trouvait ces sentiments si affreux, qu'elle en
« pleura à chaudes larmes la veille et le j o u r même du mariage. Made« moiselle Ketty Cameron me dit plusieurs fois, p e n d a n t notre séjour
« et surtout les deux derniers jours, combien l'étonnaient et l'effrayaient
« les propos de mademoiselle Gould son amie. Le matin même du
« m a r i a g e , D. Giovanni del Drago et moi n o u s c a u s â m e s de l'état
« d'esprit de mademoiselle Gould et nous, étions n a v r é s de voir m o n
« frère épouser u n e j e u n e fille, qui affirmait sa volonté de divorcer
« lorsque cela lui plairait. D. Giovanni del Drago me dit même, le
« matin du mariage, que mademoiselle Gould l'avait chargé de prévenir
« m o n frère de ses intentions de divorcer. - (signé) Comte Jean de
S. Romana Rota.
315
« Castellane ». - T u n c iudex ab eo quaesivit, an relata verba fuerint
revera illa, q u a e audierat a domina Gould, et an de his fratrem s u u m
certiorem fecerit. Cui ille respondit: « Ces paroles m'ont tellement
« f r a p p é , que j ' e n ai conservé un souvenir exact, et je les rapporte de
« la façon même, dont elles m'ont été dites. Mademoiselle Gould ne
« m'avait p a s chargé de le dire à mon frère. Lui en ai-je p a r l é ? Je
« crois, sans pouvoir l'affirmer. Mais ce que je puis dire d'une façon
« générale, c'est que j ' a i dissuadé m o n frère de ce mariage, à cause du
« langage et de l'attitude de mademoiselle Gould ». Quaesivit iterum
iudex, an post m a t r i m o n i u m , A n n a eamdem intentionem ei manifestaverit. Testis r e s p o n d i t : «À moi personnellement elle ne me l'a p a s
« répété, mais je sais qu'elle le disait à beaucoup de personnes qu'elle
« voyait, si bien que le j o u r où elle a réalisé son projet, je n'en ai.
« pas été très étonné. On m'avait même averti de prévenir mon frère ».
Et deinde : « Après la séparation, j ' a i fait tous mes efforts p o u r la rap« procher de m o n frère. Elle m'a toujours répondu, que son plan était
« b i e n tracé, qu'elle avait l'intention de divorcer et de se r e m a r i e r » .
Hic testis, denuo atque tertio in iudicium vocatus, eadem iureiurando
confirmavit, et ita, quae ultimo loco dixerat, iudici sciscitanti declar a v i t : « C'est presque immédiatement après le mariage, dès son r e t o u r
« e n F r a n c e , q u ' A n n a Gould a dit, à plusieurs reprises, au duc de
« Luynes, qui me l'a répété dès ce moment, que son intention était
« bien de divorcer, lorsque cela lui conviendrait; ce qu'elle m'avait dit
« du reste à moi-même, a v a n t son mariage, comme je l'ai dit d a n s mes
« dépositions précédentes. Après le mariage, A n n a Gould ne m'a p a s
« dit expressément: " Je divorcerai d'avec votre frère „, mais q u a n d je
« lui parlais de se faire catholique, elle me répondait, qu'elle ne vou« drait p a s se priver des avantages du protestantisme, qui lui donnait
« n o t a m m e n t la faculté de divorcer ».
N
Modo principem Ioannem del Drago audiamus, qui huic matrimonio,
ut testis, adfuit, cui pariter domina Gould propositum divortiandi patefecit. En q u o m o d o rem e n a r r a t : « Alla cerimonia intervennero il p a d r e
« e la m a d r e dello sposo. Tutto questo so di scienza propria e posso
« aggiungere a n c h e , che la madre, direttamente con me p r i m a del
« matrimonio, si è m o s t r a t a dispiacente del matrimonio stesso, e ciò
« perchè la sposa n o n praticava alcuna religione, t a n t o che n o n era
« stata n e m m e n o battezzata; ciò che venne fatto nella chiesa prote« stante un mese circa p r i m a del matrimonio, e per rendere meno peg« giore il matrimonio. Il padre si mostrava meno contrario, perchè
« g u a r d a v a più il lato degli interessi. R a m m e n t o che la m a t t i n a stessa
316
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« nella quale si doveva celebrare il m a t r i m o n i o , trovandomi in u n a
« stanza prossima a quella nella quale era la sposa (casa del sig. Giorgio
« Gould, fratello maggiore della sposa, in casa di cui si celebrava il
« matrimonio), sentii piangere e parlare concitatamente, t a n t o da poter
« distinguere cosa si dicesse. Nell'avvicinarmi, fui chiamato dalla sposa
« stessa, la quale mi disse, in istato di agitazione, che ella non era
«affatto sicura dell'affetto dello sposo e t e m e v a di far male a sposarlo ;
« ad ogni modo dichiarava esplicitamente che ella sposava a condizione
« di esser libera di poter divorziare, n o n a p p e n a si vedesse tradita dallo
« sposo, e all'uopo mi pregava di comunicar n e t t a m e n t e tale sua affer« mazione allo sposo ». Testis interrogatus, an dum Anna haec dicebat,
alii etiam adessent, r e s p o n d i t : «...Vi era u n a delle damigelle d'onore,
« i l cui n o m e n o n ricordo; e n o n so precisare se il fratello stesso del
« conte Boni abbia potuto udire tale dichiarazione, ma ritengo che
« l'abbia potuta sentire, tanto che, q u a n d o ne discorremmo insieme,
« pochi minuti dopo, n o n fu cosa nuova per lui ». Iudex iterum testem
perconctatus, an domino Boni de Castellane retulerit conditionem a
sponsa appositam a n t e matrimonii celebrationem, ait: « Feci (la comu« nicazione) immediatamente p r i m a dei matrimonio. Lo sposo si mostrò
« molto dolente e ferito nei suoi sentimenti religiosi, ma n o n credè di
« t r o n c a r e il matrimonio, per evitare u n o s c a n d a l o ; tale comunicazione
« fu fatta da me confidenzialmente alio sposo, in un angolo della stanza,
« senza la presenza di altri ». Deinde affirmat, quod Anna, etiam post
matrimonium, repetere solebat, se facturam quod revera fecit (scilicet
divortium) et s e q u i t u r : « Posso aggiungere, che ho la persuasione che
« la signora A n n a Gould è d o n n a di carattere fermo, risoluto e auto« ritario ed incapace di recedere dalle sue idee ». D e m u m deponit:
« Unico motivo, che io sappia (quo A n n a divortium fecit), fu l'infedeltà
« del marito. So bene che la d o n n a americana pretende, più d'ogni
« altra, la fedeltà del marito. La vita coniugale durò fino a qualche
« mese prima della istanza del divorzio... la signora Anna Gould ebbe
« qualche pressione al principio del fidanzamento, e moltissime la mat« tina stessa del matrimonio, malgrado le dichiarazioni fatte, relativa« mente alla poca sicurezza della fedeltà del marito...; in vista dell'esito
« infelice del matrimonio, sento lo scrupolo di aver fatte delle pressioni
« per la celebrazione del matrimonio stesso, p a s s a n d o sopra, o, dico
« meglio, non p o n d e r a n d o l'importanza, relativamente alla condizione
« apposta di voler divorziare. Posso aggiungere, che tutti i m e m b r i
« della famiglia, i quali n o n potevano n o n udire q u a n t o stava acca« dendo la m a t t i n a del matrimonio, essendo la casa relativamente pie-
S. Romana Rota.
317
« cola, si a d o p e r a r o n o a che il matrimonio venisse celebrato, n o n ostante
«l'esitazione della sposa, per evitare u n o scandalo. Questo è il mio
« assoluto e sicuro convincimento ».
Tertia testis, cui, ut diximus, A n n a Gould, ante s u u m m a t r i m o n i u m ,
manifestavit propositum divortiandi, est Catharina Cameron, q u a m
A n n a secum habebat, honoris causa. Haec ita t e s t a t u r iudici : « Je suis
« certaine, q u ' a v a n t le mariage, devant moi et devant plusieurs per« sonnes, Mme. Gould a dit qu'elle divorcerait, si elle n'était p a s heu« reuse. Elle m'a dit cela à moi, en réponse a u n e question, q u e j e lui
« faisais au sujet de son mariage. Je lui demandais, si ehe était sûre
« d'être h e u r e u s e avec Mr. de Castellane; la réponse fut: " S'il ne me
« rend point h e u r e u s e , je le divorcerai „. En Amérique, presque toutes
« les j e u n e s filles, qui se marient, ont cette intention d'user du divorce,
« si le mariage ne les rend p a s h e u r e u s e s ».
Ioannes de Castellane et I o a n n e s del Drago non modo sponso verba
Annae illico retulerunt, v e r u m etiam istius patri, qui, ut matrimonio
filii interesset, t u n c in u r b e m Neo-Eboracensem cum u x o r e se contulerat. En q u o m o d o ipse haec e n a r r a t : « J'ai assisté au mariage. J'ai cru
« que cela était de mon devoir, pour ne p a s n o u s rendre plus que ridi« cules. Le matin même du mariage, mon fils J e a n et le prince del Drago
« vinrent me faire p a r t d'une s c è n e , qui s'était passée entre eux et
« A n n a Gould. Cette dernière leur avait dit très nettement, qu'elle était
« protestante et qu'elle le resterait, pour avoir la faculté de divorcer
« q u a n d bon lui semblerait... que le mariage n'entraînait p a s p o u r elle
« de lien irrévocable, et qu'elle le q u i t t e r a i t . . . Inutile de dire combien
« je fus péniblement affecté et indigné par de pareilles paroles. Nous
« avons cru à ce moment-là, q u ' o n pourrait peut-être la r a m e n e r à des
« meilleurs sentiments ... et puis les choses étaient si avancées, t o u t le
« m o n d e en avait tellement parlé, que n o u s n'avons p a s cru pouvoir
« reculer. J'ai fait cependant t o u t ce que j ' a i pu, p o u r que ma femme
« ignore les paroles de notre future belle-fille. Ce que ma belle-fille
« avait dit avant le mariage, elle l'a très souvent répété après le mariage ;
« et c'était si peu pour elle un p r o p o s en l'air, mais bien l'expression
« d'une volonté délibérée et arrêtée, que en fait, onze a n s après le
« mariage, elle divorçait d'avec m o n fils ».
H u i u s ergo testimonium, d u o r u m testium dicta, scilicet filii sui
Ioannis et Ioannis del Drago, apprime confirmat, imo eisdem fidem
auget, circa intentionem ab A n n a a n t e m a t r i m o n i u m manifestatam. Q u a e
A n n a dixerat his d u o b u s testibus, rescivit postea etiam actoris mater,
piissima mulier, A n n a Maria Magdalena de Juigné marchionissa de
318
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Castellane, cui q u o q u e n u r u s suum suppositum ius divortiandi ita
magni aestimare edixit, ut ipsa, ne hoc amitteret, religionem catholicam n u n q u a m vellet amplecti. Ad r e m testis audiatur, q u a e de cetero
huic matrimonio aegre consensum praestitit: « J'ai été, dès le début,
« opposée au projet de mariage de mon fils avec Mlle. A n n a Gould.
« D'abord, parce qu'elle était protestante, ensuite, parce que la famille
« Gould ne me plaisait pas, ni la j e u n e fille personnellement ». « Bien
« que ce mariage ne me satisfît pas, puisqu'il était décidé, j ' a i cru devoir
« aller y assister à New York. Je n'ai entendu, au m o m e n t du mariage,
« aucun propos de mademoiselle Gould, qui du reste était très peu
« c o m m u n i c a t a e avec m o i ; mais j ' a i su, quelque t e m p s après le mariage,
« que la veille, ou le matin même du mariage, elle avait fait u n e scène,
« en présence de mon fils Jean, du prince del Drago et de mademoiselle
« Cameron, dans laquelle elle ne paraissait plus décidée à se marier,
« mais avait ajouté, q u ' a p r è s tout, si cela n'allait pas, elle divorcerait.
« C'est quelques mois après le mariage, qu'elle m ' a t e n u à moi-même
« le même propos, é t a n t chez moi à Rochecott; voici d a n s quelles cir« constances: elle était venue assister à la messe dans la chapelle du
« château, et, en sortant, je l'en remerciai, mais elle me dit tout de
« suite: " Je ne me fairai j a m a i s catholique, parce que je tiens à pou« voir divorcer „. - C'est alors que (racontant cette réflexion, dont je
« m'étonnais) à mon fils Jean, il me dit qu'immédiatement a v a n t le ma« riage, elle avait tenu devant lui le propos que j ' a i rappelé plus h a u t ».
At si ante m a t r i m o n i u m A n n a tribus testibus ius pro libito divortiandi, quod sibi arrogaba!, dimittere nolle, imo data causa, illo se usur a m edixit, post m a t r i m o n i u m valde pluribus eadem iteravit. Hoc q u o d
s u p r a testatur actoris pater, mater ipsa confirmat: « P e n d a n t la durée
« de la vie matrimoniale, A n n a Gould a très souvent répété ce p r o p o s :
« " Je divorcerai „. Elle l'a redit à beaucoup de personnes, d a n s les cir« constances les plus variées, t a n t ô t d'un t o n badin, t a n t ô t d'un ton t r è s
« sérieux et grave. C'était u n e pensée chez elle longuement mûrie, et
« u n e décision si bien arrêtée, qu'en fait elle a divorcé. Il me souvient
« que, parlant devant elle de m é n a g e s m a l h e u r e u x et de la situation
« créée aux enfants par le divorce, elle disait: " Oh! cela ne fait rienl
« on arrange la situation des enfants „ ». Et iudici interroganti, u t r u m
vita coniugalis inter sponsos concors fuisset, respondit: « La vie de
« m é n a g e a duré environ onze a n s . P o u r le public, la vie paraissait
« pacifique; d a n s l'intimité, des scènes répétées, v e n a n t du fait d'Anna
« Gould, r o m p a i e n t la quiétude de la vie conjugale. A n n a allait j u s q u ' à
« mordre son mari ».
S. Romana Rota.
319
Sed modo ceteros testes a u d i a m u s , quibus ipsa Anna, post s u u m
m a t r i m o n i u m , pluries a n i m u m aperuit circa divortiandi facultatem, q u a m ,
a n t e m a t r i m o n i u m , sibi reservare dixerat. Comes J o a n n e s de Montebello
h a e c iudici t e s t a t u r : « J e n'ai point assisté au mariage. J'ai e n t e n d u
« dire depuis et répéter un propos q u ' A n n a Gould avait t e n u au prince
« del Drago, et que ce dernier aurait répété. Elle avait dit: " Je suis
« protestante, et si je ne suis p a s contente de m o n mari, je le quit« terai, et je me referai u n e vie „ ». Et, cum iudex ab eo quaereret,
u t r u m idem propositum ab A n n a audierit et quibus verbis expressum,
ita r e s p o n d i t : « A n n a Gould m ' a dit et répété à satiété ce qu'elle disait
« d'ailleurs à tout le m o n d e : " En Amérique c'est bien c o m m o d e ; q u a n d
« le mari cesse de plaire, on refait sa vie avec un autre. Et je n'y man« querai pas, si je ne suis p a s contente de Boni „. J'ai entendu dire
« d'ailleurs que c'était p o u r cette r a i s o n - l à , que A n n a Gould n'avait
« j a m a i s voulu se convertir au catholicisme. A n n a m'a tenu le propos,
« que je viens de rapporter, d'une manière tellement significative, un
« j o u r que je me trouvais chez eux au château du Marais, que j ' a i cru
« ce jour-là devoir en avertir Boni. Ce dernier prit la chose en sou« riant, et me dit, qu'il comptait trop sur son affection pour y croire ».
Et adiungit: « La vie conjugale a d u r é environ u n e dizaine d'années. Anna
« Gould est d'un caractère difficile. Je puis dire au contraire que Boni
« a toujours eu pour sa femme u n e affection déférante, et s'il a eu cer« tains torts, il a eu p o u r elle, devant le monde, les plus g r a n d s égards ».
Denique interrogatus circa causas divortii petiti atque o b t e n u a muliere,
haec h a b e t : « Les causes du divorce sont surtout la possibilité de se faire
« u n e nouvelle vie. Anna Gould a pris officiellement prétexte de quel« ques légèretés de son mari ».
Comitissa de Montebello, iam Annae amicitia coniuncta, ita testatur :
« J'ai très présent à l'esprit, qu'il y a environ cinq a n s , au château du
« Marais, A n n a Gould, devenue comtesse Boni de Castellane, m ' a t e n u
« au moins à d e u x reprises le propos suivant: " Dans ma religion et
« d a n s m o n pays, c'est bien plus commode, on quitte son mari, q u a n d
« on n'est p a s content „. Et t e n a n t ce propos, elle répondait à u n e réfle« xion, que je lui faisais, t o u c h a n t sa n o n conversion au catholicisme.
« E l l e avait si peu la compréhension du mariage catholique et des con« séquences qu'il entraîne, qu'elle ne craignait p a s de me dire: " Si mes
« e n f a n t s , plus tard, ne me satisfont pleinement, je les priverai de m o n
« héritage „. Ces réflexions, qui m o n t r a i e n t l'idée fausse qu'elle avait
« d u mariage, la conception qu'elle en avait comme d'un contrat p a s « sager, comme d'une pièce où l'on entre et d'où l'on sort, m'avaient
320
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« toujours fait trembler p o u r le b o n h e u r de Boni de Castellane. Q u a n d
« la séparation s'est produite, je n ' e n ai point été étonnée, je m'y atten« dais ». Deinde p r o s e q u i t u r : « A n n a Gould, p e n d a n t la durée de la vie
« conjugale, a toujours été de mauvaise h u m e u r q u a n d j ' é t a i s là, figure
« de bois et désagréable p o u r son m a r i ». Q u a n t a a u t e m levitate Anna
Gould maritalem d o m u m deseruerit, et q u a m parvi ipsa fecerit uxoris
matrisque officia, ex his quae haec testis iudici enarrat, clare potest
apprehendi. « Je ne sais p a s exactement (ipsa ait) toutes les raisons du
« divorce. Je crois q u ' a u fond, la raison principale était, q u ' A n n a Gould
« ne voulait s u p p o r t e r a u c u n e entrave, a u c u n e direction et prendre son
« entière indépendance. Je vis A n n a Gould deux h e u r e s et demie après
« la séparation d'avec son m a r i ; j'allai la voir de la p a r t de son mari.
« Elle fut assez aimable p o u r me recevoir; malgré l'ordre catégorique,
« qu'elle avait d o n n é de ne laisser m o n t e r p e r s o n n e à sa chambre, elle
« me reçut d a n s sa c h a m b r e d'hôtel (Bristol, si je ne me trompe, place
« Vendôme); elle était assise devant u n e table, ayant à sa droite, son
« chien, sur le tapis de la table, un j e u de bridge étalé, à s a gauche,
« une règle de ce jeu, elle cherchait la solution d'un cas de bridge diff i c i l e . J'ai cru de m o n devoir alors d'essayer, p a r tous les moyens,
« de faire vibrer d a n s son âme, ce qui pouvait rester de sentiments
« conjugaux ou maternels. Ma tristesse et m o n é t o n n e m e n t furent bien
« grands, q u a n d je fus réduite à conclure q u ' à l'heure même où cette
« j e u n e femme venait de détruire son foyer, elle n ' a v a i t conservé
« a u c u n e idée du devoir, a u c u n sentiment m ê m e maternel, et que, d a n s
« le plus grave calme, elle cherchait la solution d'une difficulté au
« bridge ».
/
Modo a u d i a m u s testem marchionissam de Talleyrand, quae, quamvis
protestanticae sectae anglicanae vocatae sit addicta, t a m e n sentiendi
agendique m o d u m A n n a e Gould sapienter reprobat. Haec, s u b iurisiur a n d i fide, sequens dat testimonium : « Je n'ai p a s assisté à la célébra« tion du mariage. A n n a m'a dit à moi-même, plusieurs fois, mais depuis
« le m a r i a g e : " Si Boni ne se conduit p a s comme il faut, je divorcerai
« et je me remarierai „. Je lui ai dit, qu'elle avait tort, que si elle ne
« pouvait p a s vivre avec son mari, qu'elle p e u t se séparer, mais qu'elle
« ne divorce pas, et qu'elle ne se r e m a r i e p a s . Un a u t r e jour, lorsque
« n o u s n o u s promenions à la campagne, je lui disais: " V o s enfants
« sont catholiques, vous prierez bien vous-même p o u r vous faire catho« Iique „. Elle m'a r é p o n d u : " J a m a i s de la vie, parce que si je me fai« sais catholique, d a n s le cas, où Boni se conduirait mal, je ne pourrais
« plus divorcer „. Telle que je connais A n n a Gould, je crois qu'elle était
S. Romana Rota.
321
« très éprise, et qu'elle n ' a u r a i t jamais bronché, si lui avait été fidèle à
« son devoir ».
In priori iudicii instructione, coram iudice stetit quoque A n n a Gould,
rea in causa, q u a e postquam se iunxerat principi de S a g a n , titulum
s u m p s e r a t ducissae de Talleyrand. Haec iudici perconctanti, res, quae
ad s u u m matrimonium cum comite Boni de Castellane pertinent, longe
diversimode e n a r r a v i t , ab his quas modo a testibus audivimus. En
q u o m o d o : « É t a n t à P a r i s , en 1894, j ' e u s occasion de rencontrer
« m a d a m e la m a r q u i s e de Castellane chez mademoiselle Reed : m a d a m e
« l a marquise pensa à moi pour son fils le comte B o n i , qui me fut
« présenté et me fit la cour. Je retournai en Amérique, où je trouvai le
« comte Boni, qui m'y avait précédé et qui d e m a n d a ma main à m o n
«frère, car j ' a v a i s alors perdu mes parents. J'acceptai ce mariage, je
« puis dire, librement ». Negat deinde, se ante m a t r i m o n i u m dixisse ea,
q u a e sibi testes attribuunt, circa s u a m divortiandi intentionem. Relate
vero ad t e m p u s quod m a t r i m o n i u m subsequitur, haec h a b e t : « P e n d a n t
« les trois premières a n n é e s de mon mariage, je ne me souviens p a s
« avoir parlé de divorce. Mais, q u a n d les difficultés sont venues, il m'est
« arrivé plusieurs fois de menacer mon mari de d e m a n d e r le divorce.
« La troisième année de m o n mariage, des soupçons me vinrent sur la
« fidélité de mon mari, qui me furent confirmés p a r des lettres, qui lui
« étaient adressées par u n e femme et que j ' a i trouvées. C'est alors
« que j ' a i eu vraiment l'idée de me séparer et que j ' e n ai parlé à plu« sieurs personnes. Je patientai cependant encore p e n d a n t quelques
« années, et enfin en 1906, a u t a n t qu'il m'en souvient, je demandai la
« séparation de corps ; puis, à l'instigation de mon avocat, aujourd'hui
« décédé, j ' a i demandé le divorce ». Et iterum a iudice interrogata,
u t r u m in actu celebrationis matrimonii s u a voluntas fuisset manendi
perpetuo unita marito, an potius pro lubito divortiandi, r e s p o n d i t :
« À ce m o m e n t - l à j ' é t a i s encore t r è s enfant (iudici dixerat enim, se
« tunc, scilicet a n n o 1910, triginta a n n o s h a b e r e ) ; la pensée de la possi« bilité d'un second mariage ne m'est même pas venue. J'ai dit: " o u i „,
« parce que je me mariais comme on se marie ordinairement. Je n'ai
« pensé à rien autre ». Huic Annae testimonio iudex delegatus h a n c
addit adnotationem : « P a r i s , le °1\ juillet 1910. La rea d'abord a refusé
« de prêter serment sur l'Évangile, disant qu'elle ne l'avait j a m a i s fait,
« e t ajoutant que certainement elle dirait la vérité, ce qu'elle a répété
« en effleurant du bout des doigts le livre des Évangiles ».
In his, q u a e A n n a in iudicio deponit, q u i n q u e mendacia inveniuntur,
q u o r u m duo ex invictis documentis comprobantur, tria a u t e m ex testi-
3m
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
b u s . P r i m u m est aetas tenella, vix 15 a n n o r u m , q u a m sibi A n n a tribuit,
q u a n d o m a t r i m o n i u m Neo-Eboraci contraxit cum comite Boni de
Castellane. Q u u m enim in iudicio fuerit excussa, scilicet m e n s e iulii
1910, triginta t a n t u m a n n o s se h a b e r e dixit, d u m e contra actor
instrumentis cuiusdam contractus emptionis, ab ea paulo post matrim o n i u m stipulati, demonstrat, t u n c temporis, illam iam attigisse maior e m aetatem, et ideo in irritum cadit a r g u m e n t u m a defensore Vinculi d e s u m p t u m ex tenella sponsae a e t a t e , ut o m n i n o inverosimile
p r o b a r e t in ea propositum divortiandi. S e c u n d u m in assertione consistit, se recepisse educationem divortio o m n i n o contrariam, et eandem opinionem per nonnullos a n n o s post m a t r i m o n i u m retinuisse. At
contrario ex actis novae instructionis constat, alia in sua familia exstare
divortia. Ex testibus a u t e m primo falsum esse eruitur quod A n n a asserit,
n e m p e se a marchionissa de Castellane in u x o r e m sui filii Pauli desig n a t a m fuisse, q u u m primum Parisiis ab ea cognita fuit; ab ipsa enim
actoris m a t r e et aliorum testimoniis scimus, quam aegre haec sui filii
matrimonio cum A n n a a s s e n s u m dederit. Et si ex tribus testibus Annae
declaratio ante m a t r i m o n i u m , de suo p r a e s u m p t o iure et de intentione
divortiandi, q u a n d o sibi libuerit, nobis relata est, valde plures attes t a t u r , eandem declarationem ab ea esse factam post suum matrimon i u m ; et non t a n t u m t r i b u s elapsis iam annis a matrimonio contracto,
q u a n d o scilicet, ut ipsa ait, primitus infidelitatem coniugis cognovit,
sed etiam ante hoc t e m p u s , imo paulo post m a t r i m o n i u m . Hoc si n o n
satis erui videatur ex testimoniis, quae s u p r a retulimus, audiatur iterum
m a t e r actoris, quae in secunda instructione denuo excussa et distinctius
a iudice interrogata, deposuit. Iudex eam p e r c o n t a t u s est : « Est-il vrai
« (comme l'a déposé un des témoins, v o t r e fils Jean) que vous avez dit
« à New York, à l'occasion du mariage du comte Boni Votre fils, que vous
« trouviez n a v r a n t s les sentiments de mademoiselle Anne Gould? ». Illa
r e s p o n d i t : « Il est vrai, que j ' a i dit à New York (avant le mariage de
« mon fils) que j ' é t a i s peinée des sentiments manifestés p a r mademoi« selle Anna Gould d a n s les circonstances suivantes: il arrivait très
« souvent que, d a n s les conversations mondaines, et à propos de présen« tations de j e u n e s filles, ne p o r t a n t p a s le nom de leur mère, parce que
« celle-ci était divorcée et r e m a r i é e ; tout ce m o n d e protestant approu« vait le divorce, et mademoiselle A n n a Gould paraissait trouver cela
« tout naturel. J'étais donc peinée de penser, que ma future belle-fille
« était élevée d a n s ces idées, qu'elle approuvait, au sujet du divorce, et
« p r é c i s é m e n t ..... u n e p e r s o n n e très liée avec les Gould, la mère de
« m a d a m e Georges Gould, était d a n s cette situation de femme divorcée ».
S. Romana Rota.
323
I t e r u m i u d e x : « Est-il vrai (comme l'a déposé le m ê m e témoin) que la
« veille du mariage, vous avez pleuré à chaudes larmes, à cause de ces sen« t i m e n t s ? ». Gui illa: « C'est plus que vrai, n o n seulement j ' a i p l e u r é ,
« mais j ' a i eu u n e crise de désespoir telle, qu'il a fallu l'intervention
« de m o n second fils et de m o n mari, p o u r m'empêcher d'aller chez les
« Gould dire des paroles, qui a u r a i e n t empêché ce mariage. Je suis bien
« au regret de n'avoir p a s suivi ma première impression ». Iudex q u a e r i t :
« S'il est vrai que les sentiments de mademoiselle Gould vous navraient
« et vous faisaient pleurer, comment avez-vous c o n n u ces sentiments,
« étant d o n n é que d a n s votre premier interrogatoire, vous avez dit: " Je
« n'ai entendu, au m o m e n t du mariage, a u c u n propos de mademoiselle
« Gould, qui du reste a été très peu communicative avec m o i ? „ ». T u n e
illa: « Dans m o n premier interrogatoire on m'a d e m a n d é si, avant le
« mariage, j ' a v a i s entendu dire à mademoiselle Gould qu'elle divorce« rait. Je ne l'ai p a s e n t e n d u dire cela; seulement, il résultait de toutes
« les conversations tenues devant elle, et par elle, qu'elle approuvait les
« gens qui divorçaient et qu'elle trouvait tout naturel qu'on u s â t de
« cette faculté. Mon fils J e a n l'a entendu dire, la veille du m a r i a g e : " Si
« je ne suis p a s contente, je divorcerai „. Moi, je ne l'ai p a s e n t e n d u e
« tenir ce propos. Comme je l'ai dit, elle a fort peu causé avec moi, et
« c'est sur ses conversations que je l'ai jugée ». Denique iudex : « D a n s
« votre premier interrogatoire, vous rapportez u n e conversation t e n u e
« à vous, d a n s laquelle mademoiselle Gould v o u s aurait déclaré, qu'elle
« tenait à pouvoir divorcer; mademoiselle A n n a Gould vous a-t-elle t e n u
« des propos semblables d a n s les trois premières années de son ma« riage? ». Testis refert: « Dans m o n premier interrogatoire j ' a i raconté
« comment chez moi, en sortant de la chapelle, où elle venait d'assister
«à la messe, ma belle-fille m'a dit: " Je me ferais volontiers catholique,
« si l'Église catholique acceptait le divorce „. Elle m'a dit cela q u a t r e
« mois après son mariage. J'ai fait p a r t à mon fils J e a n de la tristesse,
« que me causait cette parole. C'est alors qu'il m'a rapporté le propos
« tenu par Anna Gould la veille du mariage. J'ajoute que ma belle-fille
« n'avait a u c u n grief contre son mari, q u a n d elle manifestait ainsi sa
« volonté d'user du divorce. J'ajoute que mademoiselle Gould dit avoir
« été élevée d a n s des idées contraires au divorce. Or, d a n s sa famille,
« sur cinq enfants mariés, trois sont divorcés et un a épousé u n e femme
« mariée ».
Quod autem A n n a n o n t a n t u m tribus annis post matrimonium, sed
etiam illo tempore, q u a n d o a d h u c matrimonialis vita ab ea pacifice ducebatur, saepe saepius de divortio locuta sit, utpote de iure ad se perti-
324
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
nente, quo u s u r a esset, q u a n d o sibi placuisset, aliud gravissimum exstat
testimonium, ducis n e m p e de Luynes, qui semel atque iterum interrogatus fuit, scilicet in p r i m a et in secunda causae instructione. P r i m a
vice, ita testatus est: « Au cours de la vie c o m m u n e et avant qu'il n'y
« eût de dissension sérieuse entre les époux, la j e u n e femme avait cons« t a m ment le mot divorce à la bouche, dans les circonstances les plus
« futiles. Elle m'a dit plusieurs fois à moi-même, que le j o u r où elle en
« aurait assez, elle divorcerait, que cela se faisait c o u r a m m e n t en Amé« rique, et que sa religion protestante, qu'elle avait voulu garder, admet« tait parfaitement le divorce et un a u t r e m a r i a g e ; elle disait notam« m e n t : " Quand on ne se convient plus, on divorce, et on change de
« m a r i „. Elle le répétait si souvent, que j ' a i cru devoir en parler à
« son mari, qui n'a p a s considéré alors que ce fussent des paroles
« sérieuses ». Deinde prosequitur: « P e n d a n t quelques années, la vie
« c o m m u n e a p a r u pacifique entre eux, au moins extérieurement, quoi« que la j e u n e femme p a r û t souvent de mauvaise humeur, comme u n e
« enfant gâtée. Lorsque la dissension se mit sérieusement entre eux, je
« fus chargé, p a r m o n ami Boni de Castellane, d'une tentative de rap« prochement, auprès de sa femme. Dans la conversation que j ' e u s
« avec elle, je compris, que ce que j ' a v a i s considéré j u s q u e là comme
« des boutades de sa part, était l'expression réelle de sa pensée. Elle
« me dit a l o r s : " Vous n'avez j a m a i s voulu croire, que je n'avais pas
« adopté vos stupides idées françaises, et que j ' a v a i s toujours conservé
« mes idées américaines, m'autorisant à divorcer q u a n d je le voudrais.
« C'est même la principale raison, pour laquelle je n'ai pas voulu me
« faire catholique „. Comme je lui parlais de ses enfants, qui a u r a i e n t
« à souffrir plus tard de ce divorce, elle me répondit, qu'en Amérique
« on n'avait p a s l'habitude de se sacrifier p o u r ses enfants, et que du
« reste, elle n'avait j a m a i s eu des sentiments maternels développés. J'ai
« alors compris, qu'en présence de pareils sentiments, il n'y avait rien
« à faire ». In secunda a u t e m instructione, haec adiunxit: « C'est très
« peu de t e m p s après son mariage, un an tout au plus, que j ' a i entendu
« A n n a Gould exprimer ses idées sur le divorce, et dire qu'il était natu« rei et légitime d'en user, que cela se faisait c o u r a m m e n t en Amérique,
« et que c'était très bien. Elle n'annonçait p a s encore l'intention d'en
« u s e r p o u r elle-même, mais il était très clair p o u r moi, d'après ses dires,
« que le jour où elle serait tentée d'en user, elle n'hésiterait pas. Elle
« avait tellement l'habitude de parler du divorce, q u ' o n se demandait
« si cette idée n'était pas chez elle une idée fixe ». E n a r r a t deinde
testis, quod q u u m , q u a d a m vice, ipse et comes Boni de Castellane, delec-
S. Romana Rota.
325
talionis causa, mare percurrerent, e o r u m q u e navícula ob infortunium
periclitaretur, ab alio navigio recepti, ad suas uxores, quae a longe ex
alia navi e o r u m periculum a d s p e x e r a n t , reducti s u n t . At domina de
Castellane, quin laetaretur de incolumitate sui viri, « se mit en colère,
« d i s a n t que tout avait été arrangé d'avance, et que son mari devait
« avoir un rendez-vous avec u n e femme sur ce bateau. Et immédiate« m e n t elle parlait d'envoyer u n e dépêche pour retenir des places s u r
« un bateau en partance p o u r l'Amérique, parce qu'elle voulait divorcer.
« Elle n'avait que le mot de divorce sur les lèvres ».
Modo a u d i a m u s testes partis adversae, scilicet inductos ab A n n a
Gould ad p r o b a n d u m , se n u n q u a m de divortio, vel ante m a t r i m o n i u m
vel tribus qui successerunt annis, locutam fuisse. Ipsa in iudicium a d d u xit sex testes, n e m p e tres fratres tresque sorores. Eius frater H o w a r d
Gould Parisiis interrogatus est, ceteri in u r b e Neo-Eboracensi. P r i o r
iudici ita fassus est: « Je déclare que j a m a i s je n'ai entendu ma s œ u r
« tenir un propos, qui indiquât qu'elle voulût se libérer des obligations,
« que lui imposait le mariage catholique; et, la veille m ê m e du mariage,
« elle me déclarait, qu'elle aimait beaucoup son fiancé et qu'elle espé« rait bien que j a m a i s rien ne pourrait l'en détacher; et toute la famille
« de mademoiselle Gould était d a n s les m ê m e s sentiments, et avait la
« m ê m e impression ». Deinde sequitur: « Je n'ai j a m a i s entendu, après
« le mariage, ma s œ u r dire, qu'elle eût l'intention de ne p a s remplir
« toutes ses obligations, et m ê m e elle ne m'a j a m a i s laissé soupçonner,
« j u s q u ' à sa séparation d'avec monsieur de Castellane, qu'elle eût l'in« tention de se séparer de lui ». Et iudici sciscitanti, u t r u m vita coniugalis inter sponsos fuerit pacifica, necne, q u a m d i u perduravit, ita respondit: « Je n'ai pas eu occasion de voir le ménage, pendant la vie com« m u n e . Je n'ai j a m a i s soupçonné, qu'il y ait eu des orages. La vie
« c o m m u n e a d u r é environ u n e douzaine d'années. De t e m p s en t e m p s
« je recevais des lettres de ma sœur, et j a m a i s elle ne m'a parlé de diffi« cultes intimes. Il y a six a n s environ, elle est venue avec son m a r i
« en Amérique et tous deux semblaient parfaitement h e u r e u x ». Alius
frater Georgius Gould, a iudice i n t e r r o g a t u s : « S a p e t e , oppure udi« ste, se Anna, p r i m a del matrimonio, era disposta ad assumere tutti
« gli obblighi, che la Chiesa cattolica impone alle persone m a r i t a t e ? »
respondit: « Credo di sì. Ella ebbe lunghe conversazioni con Mons. Cor« rigan ». D e n u o : « Sentiste, o da vostra sorella o da altri, che ella espri« messe l'intenzione di esser libera e di a b b a n d o n a r e suo marito o di
« divorziare da lui, q u a n d o ad essa piacesse di farlo? » respondit: « Mai
« l'udii ». Alius frater E d w i n Gould, iisdem iudicis interrogationibus,
326
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
eodem modo ac s u u s frater Georgius, respondit. A n n a e soror Editti
Kingdom Gould priori interrogationi respondit: « Ella di b u o n grado
« a s s u n s e tutti gli o b b l i g h i » ; secundae interrogationi pariter respondit ::
« M a i l'udii, nè da essa nè da a l t r i » . Alia soror Addie W o o r d w a r d
A d a m s eidem priori interrogationi respondit: « P e r quanto io sappia,
« sono sicura che ella assunse tutti gli obblighi »: secundae a u t e m :
« N o n lo sentii; al contrario ella mi disse che n o n credeva nel divorzio ».
Testis E d u a Montgomery Grane, pariter A n n a e soror, interrogationi priori
respondit: « Non posso rispondere a questa interrogazione, perchè mai
« h o conversato con A n n a Gould su questo soggetto »; secundae vero:
« Posso dire che ella mi disse il contrario ».
Ex responsionibus ab his testibus redditis, in primis apparet, p a r u m
edoctos fuisse circa ea de quibus a iudice interrogati sunt, idest circa
m e n t e m et a n i m u m Annae, et ideo tres sunt mere negativi, uti Georgius, Edwin et soror Edith. Aliae duae sorores, Addie et Edua, relate
ad primam quaestionem n o n magis determinate loquuntur. Addie enim
dicit: « P e r quanto io s a p p i a » , etc. E d u a clarius dicit: « Non posso
« rispondere », etc. Relate vero ad secundam magis praecise deponunt,
se contrarium ab A n n a audivisse, sed nec verba referunt, nec t e m p u s
determinant. At hoc revera facit in suo testimonio H o w a r d : « . . . la veille
« m ê m e du mariage, elle me d é c l a r a i t » , etc. etc. Sed u n u s hic testis,
de cuius attendibilitate a nemine certiores facti s u m u s , destruere nequit
tot t a n t a q u e contraria testimonia, particularibus circumstantiis communita, q u o r u m praecipui testes, ab ipsa archiepiscopali Parisiensi Curia,
probitate commendantur, q u a e q u e proinde, his contrariis non obstantibus, in sua auctoritate p e r m a n e n t . Nec h o r u m auctoritati valde illae
officiunt discrepantiae seu inter testes discordiae, q u a s minutius scrut a t u r atque perpendit S. Vinculi defensor, in priori iudicio, et q u i b u s
t a n t u m p o n d u s addit. Etsi enim discrepantiae n o n desint, hae sunt in
circumstantiis mere accessoriis; circa a u t e m factum principale, inter
testes adest concordia. Qui enim de t e m p o r e ante m a t r i m o n i u m testantur, in hoc plene consentiunt, A n n a m professam esse, si matrimonio
cum Boni de Castellane felicitatem n o n esset consecutura, se uti velle
divortio, cuius facultatem sibi d a b a t episcopaliana secta, cui a d h a e r e b a t ;
praesertim autem si m a r i t u s coniugalem fidem s e r v a t u r u s n o n fuisset.
Hoc idem propositum seu intentionem sexcenties A n n a m manifestasse
toto t e m p o r e , quod matrimonio successit, scilicet a primis mensibus
usque d u m a b r u p t u m fuit, u n a n i m i t e r ceteri testes deponunt, quod
factum a nobis praecise quaerebatur. Quod si maior discrepantia
a p p a r e a t inter testium depositiones et libellum actoris eiusque asser-
327
S. Romana Rota.
tion.es, potest explicari; libellus e n i m , ut prima sententia fatetur,
« n o n semper g e n u i n a m factorum veritatem significare solet, quippe
« qui ab advocato, ad evincendam propositam actionem, magis q u a m
« ab actore conscriptus », et actor in casu nostro, ut a testibus scim u s , ita erga A n n a m erat a m o r e obcœcatus, ut minimi momenti facecet illius divortiandi propositum. Ceterum meminisse iuvat, quae, circa
accidentales testimoniorum circumstantias, h a b e t divus T h o m a s : « Si
« vero sit discordia testimoniis in aliquibus circumstantiis non perti« nentibus ad s u b s t a n t i a m facti..., talis discordia n o n praeiudicat testi« m o n i o . . . q u i n immo aliqua discordia in talibus facit testimonium cre« dibilius, ut Chrysostomus dicit super Matthaeum » ( I I I l quaest. 79,
art. 9). Cui plene adhaeret Benedictus XIV, qui ita scribit: « Expedit
« enim aliquando, ut aliqua adsit discordia inter testes, n o n in substan« tialibus, sed in accidentalibus; concordia siquidem in omnibus, hoc est
« t u m in substantialibus tum in accidentalibus, t a n t u m abest ut fidem
« conciliet, ut eam potius testibus m i n u a t » (De Can. et Beat. Sanet.,
lib. III, cap. 7, n. 10). Et hoc magis verum est, q u a n d o testes de his
q u a e tempore remoto evenerunt, reddere debent testimonium, ut a d a m u s sim accidit in casu nostro, in quo inter processus instructionem et matrim o n i u m Annae cum Boni de Castellane, sexdecim intercesserunt anni.
Ceterum nonnullae contradictiones, quae in priori s u m m a r i o inter
testes adesse videbantur, q u a s q u e prior sententia diligenter notaverat,
in nova i n s t r u c t i o n e ita declaratae sunt, ut revera eas n o n exstitisse
appareat. Quaerere quis posset, u t r u m solo veritatis a m o r e A n n a in
primo iudicio steterit adversus coniugem P a u l u m , validitatem sui matrimonii defendens, q u a n o n t a n t u m viro suo, sed sibi et alteri q u o q u e
viro, cui postea se adiunxit, libertas adimeretur. Quod ita revera sit,
grave dubium nobis ingerunt ea, quae a d u o b u s testibus referuntur circa
a n i m u m Annae erga s u u m coniugem, in causa actorem. Enimvero quid a m Aloisius Morel, testis in causa, inter cetera deponit: « Elle ( A n n a
« scilicet) a voué u n e h a i n e implacable au comte de Castellane, et cela
« à la suite d'intrigues, qui se sont manifestées a u t o u r d'elle ». Et d e i n d e :
« ... elle me r é p o n d i t : " Le n o m de Castellane je l'exècre et je ne ferai
« rien p o u r le défendre „ ». Et marchionissa de Talleyrand, quae (utpote
u x o r fratris illius principis de Sagan, q u o c u m A n n a n u n c vivit) valde
bene s u a m glorem noscere debet, de ea sic loquitur : « C'est u n e hon« nête femme, mais elle a un caractère très exigeant, elle demandait à
« B o n i ce qu'il ne pouvait p a s lui donner ; d'autre part, elle est très
« v i n d i c a t i v e ; elle l'est héréditairement, elle aime la vengeance et elle
« la poursuivra j u s q u ' à la mort de celui qui a m a n q u é ». Postea : « Boni
a
a e
328
«
«
«
«
«
«
«
Acta Apostolicae .Sedis. - Commentarium Officiale.
a eu des torts, mais elle s'est vengée avec férocité et elle se vengera
j u s q u ' à la fin. Si elle avait été plus indulgente, et si, en présence des
torts de son mari, elle s'était retirée chez elle avec ses enfants, t o u t
le monde aurait été à ses pieds, et lui plutôt répoussé. Mais aujourd'hui l'opinion a changé, et Monsieur de Castellane est devenu plus
intéressant ». « ... A n n a Gould, à ce que j ' a i e n t e n d u dire, fera l'impossible pour empêcher Boni de retrouver sa liberté ».
Quod ius spectat. Matrimonium, quod primitus indissolubile a Deo
institutum est, Christus Dominus, elapsae n a t u r a e h u m a n a e reparator,
ad pristinam, q u a m etiam a p u d p o p u l u m iudaicum amiserat, indissolubilitatem restituit, simulque ad dignitatem sacramenti novae legis evexit;
ita ut n a t u r a ipsius contractus matrimonialis inter baptizatos, a n a t u r a
sacramenti realiter n o n distinguatur. Omnis ergo causa, q u a e nullitatem
contractus efficiat, efficit etiam nullitatem sacramenti, et viceversa; et
quoniam quivis contractus voluntate contrahentium efficitur, si quid in
voluntate, vel u n i u s contrahentis, desit,-quod necessarium sit ad contractum faciendum, hic n u l l u s evadit. Ad m a t r i m o n i u m vero, praesertim
p r o u t est s a c r a m e n t u m , necessario, imo substantialiter, pertinet indissolubilitas, q u a e proinde a doctoribus b o n u m sacramenti vocatur. Si quis ergo
m a t r i m o n i u m dissolubile contrahere vellet, illud vellet quale consistere
nequit, et proinde vellet a b s u r d u m . D i x i m u s : si quis vellet, n o n autem si
quis nesciret, indissolubilitatem esse matrimonio essentialem. Quia, etsi
hoc aliquis ignoraverit, imo erronee putaverit, m a t r i m o n i u m esse n a t u r a
sua dissolubile, posset t a m e n valide contrahere, si voluntatem haberet,
saltem implicitam, eo modo m a t r i m o n i u m faciendi, quo a Christo Domino
est institutum, ignorantia enim et error afficiunt intellectum, d u m e contra,
ut supra diximus, m a t r i m o n i u m perficitur v o l u n t a t e ; et ideo, ut verbis
card. De Lugo u t a m u r , « in casu simplicis erroris, h a b e t u r unicus ac
«sufficiens voluntatis actus, in casu autem intentionis sese non obli« gandi, h a b e n t u r duo actus voluntatis se m u t u o d e s t r u e n t e s ; u n d e illic
« adest consensus matrimonialis, hic n o n adest » (De Sacram., disput. VII,
sect. 8). Nec quis dicat, actum reiiciendi obligationem indissolubilitatis
absorberi ab actu magis generali faciendi m a t r i m o n i u m , quia, ut bene
n o t a t sententia rotalis Nicien., coram Many 24 ianuarii 1911, « actus
« reiiciendi obligationem, cum sit magis specificus, certe praevalet actui
« magis generali, quia species derogat generi, iuxta regulam 34 iuris
« in VI, quae valet in toto iure, et n o t a n t e r in contractibus, ut habet
«Reiffenstuel, De regulis iuris, cap. % reg. 34, n. 9-12 »; et etiam quia,
ut bene n o t a t La Croix, « inter d u a s intentiones contrarias, illa est de
S. Romana Rota.
329
« praesenti praevalens, q u a e essentialiter est exclusiva alterius ; atqui,
« inter istas intentiones, posterior est exclusiva prioris ; ergo etc. » (Theol.
Moral., lib. VI, p a r s III, cap. III, n. 251). Ullimode ergo consistere nequit
m a t r i m o n i u m simul cum voluntate, vel e t i a m u n i u s contrahentis, positive contraria illius indissolubilitati, quia in eo deesset consensus, seu
esset fictitius t a n t u m et simulatus. Et hoc verum est, q u o c u m q u e modo
haec voluntas exprimatur, sive per modum conditionis, sive per simplicem intentionem vel propositum, sive sub modo vel causa, cui alligetur c o n s e n s u s ; quin necesse sit, ut deducatur in p a c t u m ; semper enim
v e r u m est, voluntatem deesse (Cfr. De Angelis, Prael. I. C, lib. IV, t. 5,
n. 7). Nec relate ad indissolubilitatem, seu b o n u m sacramenti, locum
habet distinctio, q u a m sacri iuris interpretes p o n u n t inter voluntatem
n o n sumendi obligationem et voluntatem sumendi quidem obligationem,
sed eam n o n adimplendi, quae distinctio pro ceteris bonis matrimonii
essentialibus datur, ut h a b e t divus T h o m a s , et cum eo Sánchez (lib. IT,
disp. 29, n. 12). Attamen voluntas bono sacramenti contraria n u m q u a m
praesumitur, nec asserenti creditur in foro externo, nisi plene probetur,
quia causa matrimonii semper gaudet favore iuris.
Haec, quae h u c u s q u e diximus, explorati iuris sunt, et a doctoribus,
sive canonistis sive theologis, longe proposita atque explanata. Satis
hic sit, ex his, locos nonnullos indicare, quin oporteat referre : D. T h o m a s ,
in IV, Dist. 31, q. I, art. 3, in corp; Sánchez, De Matrim., lib. II,
Disp. 29, n. 1 1 4 2 ; lib. V, disp. 12, n. 5; Gonzalez, in titul. De conditionibus appositis, cap. 7, n. 9; De Lugo, Disp. schol., De sacram, in
gen., disp. 8, sect. 8, n. 121 ; Tamburini, De Matrim. 1. VIII, tract. 4;
Pontius, inappend. ad tract, de matrim., lib. 9, p a r s 2, n. 11 (ubi q u a e r i t :
« Si haereticus in eo sit errore, ut existimet m a t r i m o n i u m esse ex causa
« dissolubile, et licere libellum repudii, ut olim in lege ante Christum,
« q u i d fiet? ». Cui quaestioni ita in terminis paulo post r e s p o n d e t :
« ... si vero expresse ita velit contrahere et n o n aliter, sive eum a n i m u m
« explicet, sive in mente retineat, nullum est m a t r i m o n i u m »). La Croix,
Theol. Mor. L. VI. pars 3; De matrim., cap. II, nn, 250, 251, 252, 253,
254, 255 ; (ubi hic auctor casum huic nostro simillimum sibi solvendum
proponit, in quo quamvis de conditione agatur, t a m e n de intentione
etiam pertractat). Et ex recentioribus: Gasparri, De Matrim., t. II, n.- 919,
1014 et seq. (edit. 3) ; Wernz, Ius Decret., t. IV, pars I, n. 52 et pars II,
n. 312, not. 44 (edit. 2); Ballerini-Palmieri, Opus morale, i. 6, n. 498 et
s e q ; Lehmkuhl, vol. II, n. 879 et seq.; D'Annibale, pars II, n. 303 et 412;
Noldin, De Sacram., n. 569; et N. S. O. in Nicien. diei 24 ianuarii 1911,
ACTA, vol. V, n. 11. — 7-7-913.
23
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
330
coram M a n y ; in Montispessulana, diei 13 dec. 1912, coram
Monacen.-Friburgen., diei 24 iulii 1909, coram Mori, n. 8.
H a u d difficulter priori sententiae assentimur, u b i haec h a b e t : «... testes
« in h a n c sententiam u n a n i m i suffragio concordant, Annam protestatam
« fuisse mordicus sibi, et ante et post celebratas nuptias, ius vindicasse
« discedendi a viro, si hic foret infidelis a u t alias sibi displiceret, et
« h a n c facultatem sibi competere ex placitis sectae protestanticae, cui
« adhaerebat, q u a m q u e derelinquere nolebat, ne sibi adimeretur haec
« e a d e m f a c u l t a s » . E t d e i n d e : « I a m v e r o adducti testes referunt eam
« fuisse A n n a e voluntatem, n e m p e discedendi a viro, si hic fuisset infi« delis, quod sibi a r r o g a b a t ius, utpote sectae evangelicae addictae », et
p o s t e a : « Iamvero hi n o n l o q u u n t u r de propria ac vera conditione ab
« Anna contractui apposita; sed de intentione libere et libenter utendi
« divortiandi facultate, q u a m illi d a b a n t placita sectae protestanticae ».
(Conf. sententiam appellatam, prope finem). Sed minime cum ea sententia
admittimus, q u a e ex his praemissis concludit: « h i s in terminis contin e t u r examussim error iuris ». Et p e r p e r a m nobis videtur, huic casui
ab ea aptari, q u a e referuntur ex E m o Card. Gasparri, ubi hic errorem
iuris explicat (n. 902-903, edit. 3); sed potius aptari, quae idem auctor
ibi subiungit: « Quod si contrahens, explicito voluntatis actu, seu vera
« mentis conditione, illam proprietatem revera excludit, m a t r i m o n i u m
« i r r i t u m e s t » ; et quae clarius infra (n. 919) h a b e t : « S i contrahens
« h a b e t quidem intentionem contrahendi matrimonium, sed simul h a b e t
« intentionem explicitam ac positivam sese non obligandi aliquo modo ...
« dicens, n o n interpretative t a n t u m , sed positive in mente s u a : " Volo
« contrahere matrimonium, sed nolo tradere alteri p a r t i . . . ius perpe« t u u m „... n o n est d u b i u m . . . m a t r i m o n i u m esse p r o r s u s irritum ex defectu
« consensus ». Quomodo enim simplex error iuris admitti potest, ubi
adest intentio, q u a e " e s t actus voluntatis in aliquem finem t e n d e n t i s ? , ,
(D. T h o m a s , I I I , Q. XII, Art. 1). « Qui vero voluntatem habet (ait Lehm« kuhl, vol. II, n. 879), postea si sibi placuerit, ad alias nuptias trans« eundi, matrimonium invalidum contrahit,
eo quod nolit perpetuum ius
« alteri tradere, quod tamen essentiale est ». Nec magis validitati h u i u s
matrimonii favent q u a e habet Benedictus XIV, De syn., I. 13. c. 22,
n. 7, q u a e q u e a priori sententia referuntur. Ibi enim, de his qui contrah u n t cum errore iuris, quin p r o p o s i t u m contra indissolubilitatem matrimonii positive efforment (licet p r a e s u m p t a m voluntatem h a b u e r i n t n o n
contrahendi, si aliter tenerent), Pontifex ait : « ... locus est praesumptioni,
« ut, d u m matrimonium, p r o u t a Christo i n s t i t u t u m fuit, inire voluerunt,
« illud omnino perpetuum, ac, interveniente etiam adulterio, indissolua
5
P r i o r ; in
ae
S. Romana Bota.
331
« bile contrahere voluerint, prae valente n i m i r u m generali, q u a m diximus
« voluntate, de matrimonio iuxta Christi institutum ineundo, eaque prim a t u m illum errorem a b s o r b e n t e ; quo f i t u t m a t r i m o n i u m ita contrac t u m , validum firmumque m a n e a t ». At si quis contrahat expresso
proposito divortiandi a c o m p a r t e , istius adulterio adveniente, t u n c
theoria praesumptionis, seu praevalenti ae voluntatis generalis privatum
errorem absorbentis, n o n amplius, ut quisque videt, adduci potest, quia
praesumptio cedit veritati; sed potius locum h a b e t doctrina, q u a m idem
Pontifex ibi exponit: « Quicumque contractum vult, necesse est, ut eius« dem s u b s t a n t i a m velit, ideoque si contrahentes, in matrimonii foedere
« ineundo, conditionem a p p o n u n t illius substantiae contrariam, certis« simum est a r g u m e n t u m , n e q u a q u a m eos in veri matrimonii contractum
« consentire ». Neque pariter assentiri p o s s u m u s his, quae in priori sententia inveniuntur, n e m p e : « P r o p o s i t u m . . . aliquid agendi n o n secum« fert consensum conditionatum, et in dubio, quis p r a e s u m i t u r p u r e
« contraxisse, nisi aperte liqueat de conditione, praesertim si conditio
« s u b s t a n t i a e contractus opponatur, uti considerat Benedictus XIV, loco
« citato ». Hic enim prior sententia videtur sumere conditionem strictiori
sensu, seu t a n t u m p r o u t est suspensiva consensus, ita ut haec sola, n o n
vero propositum contra matrimonii substantiam, nullum reddere possit
m a t r i m o n i u m , quod v e r u m minime est. Sensus verbi conditio, iuxta
Benedictum XIV, idem est ac ille, qui eidem verbo tribuitur in Decretal.,
lib. IV, tit. 5. De conditionibus appositis in desponsatione vel in aliis
contractibus, c. u t i , ubi conditio s u m i t u r n o n taxative, sed d e m o n s t r a tive, et n o n stricto sensu, sed latiori, seu pro q u o c u m q u e voluntatis
actu, quo positive b o n u m essentiale matrimonii excludatur. E x e m p l u m
adduci potest ex cit. cap. ult. h. t. Ibi enim conditio : « contrallo tecum,
« donec inveniam aliam honore vel facultatibus ditiorem », n o n est
proprie dicta conditio, sed potius modus contra s u b s t a n t i a m matrimonii
(Cf. Santi, Prael. I C, lib. IV, tit. 5, n. 3 9 ; et De Angelis, lib. IV,
t. 5, n. 5). Ita quoque h u n c locum Benedicti XIV i n t e r p r e t a t u r E m u s
Card. Gasparri, qui p o s t q u a m illum retulit (De Matrim., vol. II, n. 920),
p r o s e q u i t u r : « Ceterum haec intentio excludendi a u t limitandi substantiam, etc. ». Modo h a n c a nobis expositam doctrinam casui nostro aptantes,
edicimus quod, si A n n a Gould, a n t e s u u m m a t r i m o n i u m cum Boni de
Castellane, intentionem a u t propositum habuit, illud n e q u a q u a m indissolubile contrahendi, sed sibi reservandi facultatem divortio, q u a v i s de
causa, utendi, et h a n c voluntatem in actu matrimonii, saltem virtualiter
retinuit (de q u a voluntate, ex his q u a e diffuse in facto e x p o s u i m u s ,
dubitare n o n licet), certe verum n o n praestitit consensum, sed simulatum,
332
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
et ideo invalidum fuit matrimonium. Admittendum a u t e m n o n arbitramur, cohabitationem per u n d e c i m a n n o s inter sponsos protractam et
copulam spontanee ab A n n a admissam, potuisse, in casu; defectum
consensus sanare. Ut enim A n n a hoc facere posset, oportuisset quod
illa nullitatem sui matrimonii cognovisset, illudque voluisset revalidare ;
et id probari deberet, quia revalidatio matrimonii n o n praesumitur. At,
in casu, A n n a m ignorasse, matrimonium n u l l u m fuisse ob s u u m divortiandi propositum, evincitur ex secta, cui illa adhaerebat, seu ex errore
in quo inveniebatur; illud a u t e m noluisse sanare, etiamsi nullitatem
cognovisset, evincitur ex eius proposito, centies repetito post matrimonium, toto tempore, quo vita c o m m u n i s perduravit.
Hisce igitur o m n i b u s sedulo perpensis et consideratis, Nos infrascripti Auditores, pro tribunali sedentes, et solum Deum prae oculis
habentes, Christi nomine invocato, decernimus, declaramus et definitive
sententiamus, proposito dubio r e s p o n d e n d u m esse: Negative ad primam
partem,
affirmative ad secundam partem, seu sententiam Rotalem diei
9 decembris 1911 esse infirmandum in casu.
Ita p r o n u n c i a m u s , m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris tribunalium, ad q u o s spectat, ut exsequutioni m a n d e n t h a n c n o s t r a m
definitivam sententiam, et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m
sacrorum canonum, et praesertim cap. 3, sess. XXV, De Ref. Concilii
Tridentini, iis adhibitis exsequutivis et coercitivis mediis, quae magis
efficacia et o p p o r t u n a pro r e r u m adiunctis exstitura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 1 martii 1913.
Fridericus Cattani, Ponens.
Antonius P e r a t h o n e r .
Iosephus Alberti.
Sac. T. Tani, Not. S. R. Rotae.
Secretaria Status.
333
SECRETARIA STATUS
EPISTOLAE.
i.
AD
R. D. CAN. PANNI BR,
QUI
BEATISSIMO
PATRI,
REVERENTIAE
SPECIMEN,
« NOUVEAU PSAUTIER DU BRÉVIAIRE ROMAIN » EXHIBUIT.
Monsieur le Chanoine,
Le Souverain Pontife a été très sensible à l'hommage que vous lui
avez fait de votre Nouveau Psautier du Bréviaire Romain, et vous en
témoigne sa particulière satisfaction.
Vous avez voulu entrer d a n s les vues du Saint-Père et favoriser
l'amour de la prière liturgique en en facilitant l'intelligence p a r u n e
traduction fidèle, p a r des commentaires sobres et n é a n m o i n s sans sécheresse, d'une érudition aussi sûre qu'éclairée.
Votre compétence incontestée d a n s les sciences s c r i p t u r a l e s était
la meilleure garantie que ce travail, n o n moins délicat qu'opportun,
ferait h o n n e u r à son a u t e u r et à cette illustre faculté théologique de
Lille, qui vous compte parmi ses membres les plus distingués.
Sa Sainteté est heureuse de vous adresser ses meilleures félicitations et vous envoie de tout cœur la bénédiction apostolique.
Il m'est agréable de vous offrir mes félicitations personnelles et de
vous exprimer, Monsieur le Chanoine, mes sentiments très dévoués en
Notre-Seigneur.
Le 14 juin 1913.
R. CARD. MERRY DEL VAL.
II.
AD R. P. J. LINTELO S. J., OB NUMEROS IAM EDITOS EPHEMERIDIS « ACTION
EUCHARISTIQUE»
BEATISSIMO
PATRI,
DEVOTIONIS
ERGO, REVERENTER
OBLATOS.
Mon Révérend Père,
Le Saint-Père Pie X. a agréé avec u n e spéciale bienveillance l'hommage filial des n u m é r o s p a r u s du bulletin, revêtu de l'approbation ecclésiastique, que vous publiez sous le titre d'Action Eucharistique.
334
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Ces intéressantes pages, simples et pratiques, où vous vous êtes proposé de vulgariser d a n s le clergé les décisions si salutaires des Décrets
eucharistiques du Souverain Pontife, en particulier du Décret Quam singulari, contribueront à dissiper des préjugés, à éclairer bien des consciences et à exciter le zèle sacerdotal p o u r l'application des Décrets sur
la T. S. Communion.
Sa Sainteté vous félicite de vos nobles efforts et de votre zèle dans
l'apostolat eucharistique, et, avec Ses encouragements paternels, Elle
envoie de cœur à vous et à vos collaborateurs la bénédiction apostolique.
Je vous suis bien reconnaissant des exemplaires que vous m'avez
gracieusement offerts, et je vous prie d'agréer, avec mes félicitations, mon
Révérend Père, l'assurance de mes sentiments dévoués en Notre-Seigneur.
Le 23 juin 1913.
R. CARD. MERRY DEL VAL.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S. CONGREGAZIONE D E I R I T I .
CONGREGAZIONE ORDINARIA PARTICOLARE.
Il giorno 1 luglio 1913, nel palazzo apostolico Vaticano fu tenuta la Congregazione Ordinaria Particolare dei sacri Riti, nella quale furono sottoposte
al giudizio degli Emi e Rmi signori cardinali componenti la medesima, le
seguenti cause:
1° Intorno alla validità dei Processi Apostolici ed Ordinarii costruiti per
la causa di beatificazione e canonizzazione del Ven. Servo di Dio Mariano da
Rocca Casale, laico professo dell'Ordine di Frati Minori.
2° Intorno alla validità dei Processi Apostolici ed Ordinarii costruiti per
la causa di beatificazione e canonizzazione del Ven. Servo di Dio Giuseppe
Amando Passerat, sacerdote professo della Congregazione del Ssmo Redentore.
3° Intorno alla validità ed al rilievo del Processo Apostolico costruito
nella Curia di Vannes sopra la fama di santità, vita e miracoli in genere della
Ven. Serva di Dio Caterina de Franche ville, fondatrice delle Suore Figlie
della B. Vergine Maria, del ritiro di Vannes.
4° E finalmente intorno al culto, in ossequio ai Decreti di Urbano VIII,
non mai prestato alla Ven. Serva di Dio Suor Angela Maria della Concezione,
riformatrice delle monache dell'Ordine della Trinità.
Diarium Bomanae Curiae.
335
S E G R E T E R I A D I STATO.
NOMINE.
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
28 giugno 1913. — Il signor cardinale Benedetto Lorenzelli, Protettore
dell'Ar ciconfratemita dei Ss. Giovanni e Petronio dei Bolognesi.
— Il signor cardinale Gaetano Bisleti, Protettore dell'Ar ciconfratemita di
santa Maria dell' Orto in Boma.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Protonotarii Apostolici ad instar participantium:
10 giugno 1913. — Mons. Sebastiano Nicotra, dell'archidiocesi di Catania.
24 giugno. — Mons. Ersilio Menzani, vicario generale dell'archidiocesi
di Bologna.
27 giugno. — Mons. Antonio Padilla, della diocesi di Nuova Segovia.
Prelati Domestici di S. S.:
19 giugno 1913. — Mons. Carlo Vorlicek, arcidiacono di Kutuá Hora, nella
diocesi di Königgratz.
21 giugno. — Mons. Enrico Giacomo Grosch, dell'archidiocesi di Westminster.
22 giugno. — Mons. Giovanni Maria Ippolito Perretant, superiore del gran
seminario della diocesi di Belley.
— Mons. Giovanni Luigi Ippolito San vert, vicario generale della medesima diocesi.
24 giugno. — Mons. Adriano Zecchini, sottosegretario della S. Congregazione di Propaganda Fide.
28 giugno. — Mons. Ludovico Vidos de Kolta, canonico della cattedrale
di Sabaria (Ungheria).
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre si è degnato di
nominare :
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S. :
31 maggio 1913. — Mons. Francesco Farkas, della diocesi di Sabaria.
25 giugno. — Mons. Lorentino Magnanimi, della diocesi di Arezzo.
— Mons. Giuseppe Santiangeli, della diocesi di Fabriano.
336
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S.:
31 maggio 1913. — Mons, Roberto Schlamadmger, della diocesi di Sabaria.
13 giugno. — Mons. Michele Paolinovié, della diocesi di Macarasca.
— Mons. Valdimiro Bakotió, della medesima diocesi.
18 giugno. — Mons. Alberto Angelotti, della diocesi di Montepulciano.
24 giugno. — Mons. Gioacchino Bonardi, dell'archidiocesi di Firenze.
— Mons. Olinto Fedi, della medesima archidiocesi.
29 giugno. — Mons. Carlo Trnka, della diocesi di Budweis.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
La Commenda dell'Ordine Piano:
19 giugno 1913. — Al sig. conte Agostino Antonelli, di Terracina.
La Commenda con placca dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
14 giugno 1913. — Al sig. Ulisse prof, de Nunzio, di Roma.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
27 giugno 1913. — Al sig. Gasparo Dill, della diocesi di Würzburg.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
21 giugno 1913. — Al sig. Luigi Betti, dell'archidiocesi di Firenze.
26 giugno. — Al sig. Carlo Kellermann, di Vienna.
27 giugno. — Al sig. Luigi Burrasca, di Padova.
NECROLOGIO.
24 giugno 1913. — Mons. Giuliano Miranda y Ristuer, vescovo di Segovia.
ERRATUM.
a
In fasciculo X, pag. 293, linea 2 , loco « ex epistolis » legendum est « ex
epistoliis ».
Annus V. - V o l . V.
Die 28 Iulii 1913,
Num. 12.
AiirTAPo^^
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA P I I PP. X
LITTERAE
APOSTOLICAE.
PRAEFECTURA APOSTOLICA DE URUBAMBA IN APOSTOLICUM VICARIATUM ERIGITUR, DE URUBAMBA ET MATRE DEI DICTUM.
PIUS PP. x .
Ad futuram rei memoriam. — Felix catholicae Fidei propagatio, dum
a n i m u m Nostrum s u m m a laetitia perfundit, Nos insuper in Domino sollicitat, ut ecclesiis vel omnino erigendis, vel ad potiores g r a d u s evehendis,
pro re ac tempore provideamus. Itaque, cum Praefectura Apostolica
« de U r u b a m b a » in P e r u a n a R e p u b l i c a , q u a e die quinto februarii
a n n o MCM auspicatu condita fuit, uberes salutis fructus, Deo adiuvante,
dederit ac laetam spem praebeat se maiores in posterum d a t u r a m ; ita
Nos, de consilio etiam VV. F F . NN. S. R. E. Cardinalium Christiano
nomini P r o p a g a n d o praepositorum, eamdem Praefecturam in Vicariatum
Apostolicum cum Vicario, episcopali aucto dignitate, evehendam censuimus. Quare, praesentium tenore, Motu-proprio, ex certa scientia ac
m a t u r a deliberatione Nostris deque apostolicae potestatis Nostrae plenitudine, praedictam Praefecturam Apostolicam « de U r u b a m b a » Reipublicae P e r u a n a e in Vicariatum Apostolicum erigimus et constituimus,
cum omnibus ac singulis privilegiis, iuribus, honoribus et indultis, q u a e
ad huiusmodi apostolicos vicariatus pertinent vel pertinere possunt.
Praeterea novo huic Vicariatui, praeter vetus Apostolicae Praefecturae
territorium, etiam civilem districtum a Matre Dei n u n c u p a t u m adsignamus, quem ideo a iurisdictione reliquorum Ordinariorum, pro sua cuiusq u e parte, apostolica eadem auctoritate Nostra, disiungimus ac sepaACTA, vol. V, n. 12. — 28-7-913.
24
338
Acta
Apostolicae
Sedis.
-
Commentarium
Officiale.
r a m u s , eique nomen imponimus Vicariatus Apostolici « de U r u b a m b a et
Matre Dei ». Divino autem h o m i n u m generis Redemptore confidimus,
catholicam Fidem in ampla et nobilissima P e r u a n a ditione semper n o v a
ac maiora incrementa suscepturam. Decernentes praesentes Nostras Litteras firmas efficaces semper exsistere et fore suosque plenarios et integros
effectus sortiri, illisque ad quos spectat et in posterum spectabit in omnib u s et per omnia plenissime suffragari; sicque in praemissis per quosc u m q u e iudices ordinarios et delegatos iudicari et definiri debere, atque
irritum esse et inane, si secus super his, a q u o q u a m , quavis auctoritate,
scienter vel ignoranter contigerit attentari. Non obstantibus Nostra et
Cancellariae Apostolicae regula de iure quaesito n o n tollendo, ceterisque
constitutionibus et sanctionibus Apostolicis in contrarium facientibus
quibuscumque.
Datum R o m a e a p u d s a n c t u m P e t r u m , sub annulo
iv iulii MDCCCCVIII, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
Piscatoris, die
R. CARD. MERRY DEL VAL,
L. $ S.
a
Secretis
Status.
P R O V I S I O ECCLESIARUM.
Successivis sacrae Congregationis Consistorialis decretis Ssmus*
D. N. Pius P P . X h a s quae s e q u u n t u r ecclesias de proprio pastore providit, scilicet:
30 maii 1913. — Titulari ecclesiae episcopali Castabalensi praefecit
Sac. Marcum Z a p a t a , archidiaconum cathedralis ecclesiae S. Ioannis
de Cuyo, quem constituit Auxiliarem Revmi D. Iosephi Americi Orzali,
episcopi S. Ioannis de Cuyo.
á iunii. — Cathedrali ecclesiae Casertanae R e v m u m D. Marium
Palladino, h a c t e n u s episcopum Isclanum.
— Cathedrali ecclesiae S. Severini R e v m u m D. A d a m u m Borghini,
h a c t e n u s episcopum titularem Carpasiensem.
— Cathedrali ecclesiae Adriensi sac. Anselmum Rizzi, dioecesis Mant u a n a e , ibidem parochum loci vulgo Ostiglia.
339
S. Congregatio Consistorialis.
14 iunii 1913. — Titulari ecclesiae episcopali Gerasensi sac. Carolum
I o s e p h u m Eugenium Ruch, vicarium generalem Nanceyensem, quem constituit Coadiutorem cum iure futurae successionis Revmi D. Caroli F r a n cisci Turinaz, episcopi Nanceyensis.
19 iunii. — Cathedralibus ecclesiis P a r e n t i n a e et Polensi sac. Tryp h o n e m Pederzolli, p a r o c h u m ecclesiae S. Antonii T h a u m a t u r g i in civitate Tergestina.
20 iunii. — Cathedrali ecclesiae Peterboroughensi sac. Michaelem
I o s e p h u m O'Brien, p a r o c h u m ecclesiae Ssmi Cordis in u r b e P e t e r b o roughensi.
21 iunii. — Cathedrali ecclesiae Florianopolitanae sac. I o a n n e m
Borges Quintâo, Congregationis Missionis et rectorem seminarii Curitybensis de P a r a n á .
23 iunii. — Cathedrali ecclesiae Hajdudoroghensi graeci
sac. S t e p h a n u m Miklósy, parochum loci vulgo Satoraljanjhely.
ritus
1 iulii. — Titulari ecclesiae episcopali Castoriensi sac. Franciscum
Gossmann, canonicum cathedralis ecclesiae Vaciensis, quem constituit
Auxiliarem Revmi D. Caroli E m m a n u e l i s Csaky, episcopi Vaciensis.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
NOMINATIO
EPISCOPI.
Brevi apostolico n o m i n a t u s e s t :
4 iulii
1913. — Episcopus titularis ecclesiae Adrahensis
et
vicarius
apostolicus novi vicariatus de Urubamba et Matre Dei, R. P. R a y m u n d u s
Zubieta, Ordinis P r a e d i c a t o r u m .
340
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
SACRA ROMANA ROTA
GRATIANOPOLI! ANA.
NULLITATIS
MATRIMONII
(REYNIER-DE O B L O N G E ) .
Pio Papa X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
decimo, die 8 aprilis 1913, RR. PP. DD. Michael Lega, Decanus, P o n e n s ,
Guilelmus Sebastianeiii et Seraphinus Many, Auditores de turno, in causa
Gratian op olitana - Nullitatis Matrimonii ex capite clandestinitatis, instante
in gradu appellationis Dna Maria Reynier, repraesentatam per procuratorem Nazarenum Ferrata, interveniente et disceptante in causa Vinculi
Defensore ex officio, sequentem tulerunt definitivam sententiam.
Maria Reynier, aetate minor, a n n o s n a t a 20, die 2 octobris 1906, in
ecclesia parochiali S. Aloisii, n u p s i t Marcello de Ghalonge, suo consobrino, praehabita legitima dispensatione ab impedimento consanguinitatis in tertio gradu. Vix a n n o exacto cum dimidio ab initis nuptiis,
discordiae natae s u n t inter coniuges, et animo adeo dissociati ut, absque
spe reconciliationis, consortium coniugale d i s r u p t u m sit. Exinde Maria
Curiam ecclesiasticam Gratianopolitanam adiit, petens s u u m matrimon i u m declarari n u l l u m et irritum propter impedimentum clandestinitatis,
quippe ipsa n o n erat p a r o c h i a n a S. Aloisii, cum eius pater T u n e t e m
transtulerit suum domicilium, derelicto domicilio Gratianopolitano, tempore quo nuptiae celebratae sunt. Iudex Gratianopolitanus, sua sententia
diei 23 februarii 1912, adhaesit actricis intentioni, edicens revera matrimonium irritum fuisse ac nullum ob praefatum clandestinitatis impedim e n t u m . Iure ipso exigente, appellationis instantia i n s t a u r a t a est, et
H. S. T. sententia diei 17 iulii 1912 rescripsit: De matrimonii nullitate
non satis constare. Ab h a c sententia appellationem interposuit Maria,
q u a r e hodierna actione quaeritur An sententia rotalis diei 17 iulii 1912
sit confirmanda vel infirmanda in casu.
Ad factum quod attinet, q u a e r e n d u m est an facta in probationem adducta satis significent p a t r e m Mariae revera ea intentione dereliquisse sub
a n n o 1896 civitatem Gratianopolitanam ut s u u m domicilium canonicum
inibi h a c t e n u s o b t e n t u m perdiderit, idemque acquisiverit exclusive T u n e t e .
Iamvero 1) Familiae Reynier, originariae u r b i s Gratianopolitanae,
S. Romana Rota.
341
fortuna aucta est, ex quo Mariae a v u s opificium instituit ganterie, quod
Mariae pater P a u l u s Reynier gerere coepit cum, m o r t u o eius parente,
pro indiviso istud, haereditatis iure, pervenit ad tres fratres, P a u l u m
(Mariae patrem), A u g u s t u m et Henricum. P a u l u s , qui iam a n a t u r a sortitus erat gracile corpus, sub a n n o 1906 gravis morbi aggressibus pert e n t a t u s est, adeo ut periti physici consilio gestionem negotiorum derelinquere coactus sit. P r a e t e r e a medicus consuluit « de passer l'hiver d a n s
« le midi, et l'été à la campagne ».
2) Hoc facere neque n o v u m neque difficile erat Paulo, qui in Africa,
Tunete, iam a iuvenilibus a n n i s assuetus erat, saeviente hieme in occidentalibus E u r o p a e oris, morari, fugiens caelum Gratianopolitannm. R e m
ita exponit sententia Gratianopolitana : « P a u l Reynier, dont la santé fut
« toujours délicate, allait en Tunisie dès 1875 dès l'âge de 24 a n s p a s s e r
« quelques semaines d'hiver; il continua à le faire après son mariage
« (1883) ; il y acheta même en 1889 u n a grande propriété à Bordy Çhakir
« à 10 kil. de Tunis, qu'il fit planter de vignes. Ses deux frères, p o u r
« lui plaire, participèrent à l'achat, et l'un d'eux, Auguste, dit que les
« voyages h i v e r n a u x de P a u l Reynier de 1889 à 1896 duraient de deux
« à quatre mois, q u a n d même il devait laisser en F r a n c e sa femme et
« ses enfants. En 1900, il remplace - le bordy arabe - la maisonnette,
« par u n e maison confortable, et Laure Reynier y séjourne dès lors avec
« son mari. En 1903, l'état du malade s'aggrave, aussi le séjour à Bordy
« Ghakir est-il de 8 mois et 8 j o u r s , j u s q u ' a u 29 juin 1904 ». Sane insequentibus d u o b u s annis, ob infirmitates quibus Gratianopoli detinebatur
et filia Maria et filius Severinus, Tunete singulis d u o b u s annis, n o n plus
m o r a t u s est P a u l u s q u a m q u a t u o r a u t quinque menses. Notatu autem
dignum visum est Dominis, quod pari g r a d u procedit commoratio T u n e t e
a P a u l o electa, ac status eius valetudinis, quare commoratio, quae antea,
sub a n n o 1875, u n u m vel vix alterum d u r a b a t mensem, annis 1903-1905
pertingit ad 8 menses ; sed u n a semper et constans videtur fuisse intentio
et voluntas; nempe habere d o m u m Tunetensem uti locum a p t u m valetudini curandae. Ipsae vineae T u n e t è comparatae e a r u m q u e cultura in
id videntur potissimum ordinatae ut actuoso Pauli ingenio occupationem
praeberent et solatium. F a t e t u r Iudex Gratianopolitanus : « P a u l Reynier
« ne peut plus diriger la ganterie, mais il peut surveiller des plantations
« et ses vignobles tunisiens, n o n d a n s le détail, car il se console p a r là
« de son changement forcé de travail ». In hoc concordant omnes testes,
culturam vinearum et administrationem P a u l u m n o n habuisse uti scopum
suae commorationis magis vel m i n u s diuturnae Tunete, ubi m o r a b a t u r
valetudinis curandae g r a t i a ; haec u s q u e fuit praecipua intentio.
342
Acta
Apostolicae
Sedis.
-
Commentarium
Officiale.
3) Pro aestivo tempore r a r i transigendo familia Reynier h a b e b a t iampridem villam « Glaix ». De hac, sententia primae instantiae n a r r a t :
« La villa Glaix resta toujours u n e villégiature. Louée en 1864, achetée
« en 1883 par le père de P a u l Reynier, elle lui revint en héritage à lui
« et à ses deux frères Auguste et Henri. La propriété en était indivise,
« chacun s'y allait reposer des affaires; mais P a u l Reynier, marié en 1883
« et a y a n t par la suite trois enfants, se rendit propriétaire par les deux
« tiers et fit reconstruire la maison en 1904 pour y mieux justifier et
« améliorer le séjour de sa famille ».
4) Sed, quia a medicis illi praeceptum fuerat fugere caelum Gratianopolitanum sub quo aegrotaverat et iterum aegrotare coepisset,
valetudine restituta, si ibi iterum habitare prosecutus esset, inquirendum
est an, hisce in adiunctis, P a u l u s ita dereliquerit d o m u m s u a m animo
n o n amplius revertendi ut domicilium Gratianopolitanum amiserit, idem
vero assecutus sit Tunete.
Dubitare n o n licet, prouti t e s t a t u s est medicus Perriol, Paulo clarissimis et praeceptivis verbis significatum fuisse, ipsi absolute expedire
longe abesse a sede Gratianop olita na, secus ipsa vita periclitaretur. Idem
P a u l u s , uti testes pariter referunt, n u n q u a m refragatus est huic sententiae in ipsum latae, atque adeo pollebat intellectu et mente ut haec probe
intelligeret et sibi consuleret, prouti necesse erat. Revera ipse, praecipue
ab anno 1900 ad a n n u m 1903, m o r a m non traxit Gratianopoli, ne ad
integrum quidem mensem; et quia, ut assisteret filiae aegrotae, h u c sese
contulit mense decembri anni 1905, statim morbi aggressum p a t i t u r ; et
alium sub initio sequentis a n n i ; quare magis magisque in proposito
confirmari debuit fugiendi caelum Gratianopolitanum. Iudex Gratianopolitanus ita accurate refert t e m p u s protractae commorationis in h a c
urbe ab a n n o 1903: « En 1903 il fut forcément de 39 j o u r s . À cause
« de diverses maladies il fut forcément plus long en 1904, puisque en
« trois reprises P a u l Reynier habita sa maison 102 j o u r s et en 1905
« q u a t r e vingt quinze j o u r s ... enfin d a n s l'année 1906, la plus importante
« puisque c'est celle du mariage, P a u l Reynier, avant celui-ci resta 16
« j o u r s à Grenoble, du 5 au 21 j u i n ».
5) Ex ipsa r e r u m conditione hoc sequi debebat, seu P a u l u m a
sede Gratianopolitana n o n posse divelli penitus, quia ipse ibi h a b e b a t
d o m u m omnino instructam, ibique privative p r o p r i a m ; ibi h a b e b a t
medicos suos consiliarios, quibus ipse eiusque familia plane confidebant,
ibi h a b e b a t u r centrum relationum familiarium. Opificium autem et aedes
adnexae, domus et agri T u n e t e possessi et casa ruri posita, vulgo Glaix,
erant as familiaris indivisus inter tres fratres; quos, dempto P a u l o ,
S.
Romana
Rota.
343
caelibes fuisse m e m o r a t sententia Gratianopolitana; hi proinde n e q u e
desiderabant, neque sollicitabant divisionem familiaris patrimonii. Maria
autem actrix, fratres Pauli et alii testes affirmant P a u l u m pecunias seu
b o n a mobilia quae ex sua industria sibi comparaverat, collocasse in
commercio, exercito a sua gente, seu uti habet Maria: « Toute la for« tune de m o n père était dans la maison Reynier ». Gui assertioni nemo
contradicit. Imo Iulius Martin, director opificii, interrogatus « Après qu'il
« eut a b a n d o n n é la direction de l'usine, quel rôle avait-il d a n s les affaires
« de la maison Reynier? » r e p o s u i t : « Il n'était plus que le conseiller de
« ses frères, et m ê m e ses frères s'abstenaient, a u t a n t qu'ils pouvaient, de
« lui d e m a n d e r conseil pour ne pas le fatiguer. Il était bailleur des fonds et
« conseiller». Equidem ob peculiarem peritiam et experientiam quibus pollebat P a u l u s in hoc negotio, atque ob gravissima incommoda ei obventura,
si bene res n o n gereretur, necessario consequebatur mentem Pauli eiusque
cogitationes, quamvis corpore absentis, u s q u e intentas fuisse in officinam
Gratianopolitanam. Hoc sensu a veritate plane non aberravit Sac. Chapperon, p a r o c h u s loci Glaix tempore initi controversi coniugii, qui, perc o n t a t u s « Si la famille Reynier n'habitait que Tunis et Glaix, vous
« expliquiez-vous comment le mariage se faisait à St-Louis, et s a n s
« même qu'il fût annoncé à Glaix et sans délégation de votre part ? »,
r e s p o n d i t : « J'était persuadé que Mr Paul Reynier, étant le maître prin« cipal de l'usine, avait forcément son domicile à Grenoble ». Ceterum
hoc fuisse p e r s u a s u m o m n i b u s t u n c temporis, evincitur ex facto, potuisse,
praevia dispensatione, uti. dictum est, concessa ab Episcopo Gratianopolitano, solemnia celebrari in ecclesia S. Aloisii et compleri Municipio,
q u i n ulla protestatio, exceptio, suspicio de illegitimitate actus oriretur.
Siquidem externa facies r e r u m n o n videbatur penitus m u t a t a t u n c temporis, quia P a u l u s iam a iuvenilibus annis Tunete morari solitus fuerat,
eiusque familia huc illuc discurrebat; q u a r e n o n videtur Dominis vim
fecisse veritati domina Gillet de Ghalonge, mater sponsi, cum interrogata
« La maison de Grenoble donnait-elle l'impression que l'on était vrai« ment chez soi, au centre de ses relations et ses affaires ? », fassa est :
« Oui ». Quae cum fassa sit conciliationem inter sponsos modo esse, malo
fato, « impossible absolument », n o n videtur esse contraria declarationi
nullitatis.
6) P o r r o , villa Glaix p a r u m distabat ab urbe Grenoble, et, d u m
P a u l u s cum familia, aestivo tempore, ibi m o r a b a t u r , pene quotidie, a u t
ipse aut alii de familia, ut p l u r i m u m ad breve t e m p u s , Gratianopolim
se conferebant; q u a m o b r e m t u n c v i d e b a n t u r quasi Gratianopoli m o r a r i ;
et hodie potissimum hoc est in more h o m i n u m et familiarum, praesertim
344
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
in magnis urbibus, ubi maxime excoluntur commercia, ut familiae ruri
a u t in suburbio h a b i t e n t aestivo et a u t u m n a l i tempore, et, qui commercia agunt, se conferant quotidie ad c o n s u e t u m domicilium seu ad
centrum s u o r u m negotiorum, reversuri ad suos, expletis negotiis.
7) Denique aliud elementum facti advertere n o n p r a e t e r m i s e r u n t
Domini, n e m p e terminos praescriptionis q u a e a medico Perriol facta est
P a u l o ut relinqueret gelidum aerem Gratianopolitanum. Hic fatetur,
causam determinantem P a u l u m ut T u n e t e moraretur, fuisse t a n t u m m o d o
c u r a m suae valetudinis; de se autem h a e c refert: « C'est depuis 1896
« à la suite d'accidents particulièrement graves que j ' a i dû conseiller à
« Mr Reynier de se retirer de ses affaires et vivre en dehors de la ville,
« l'hiver d a n s le midi et l'été d a n s la campagne ».
Quare medicus n o n praescripserat caelum Tunetense, sed meridianas oras in genere, quamvis in secundo interrogatorio idem Perriol
p e r c o n t a t u s « Lui avez-vous conseillé Bordy Chakir de préférence à t o u t
« autre coin, p a r ex. de la Côte d ' a z u r ? » r e s p o n d i t : « Oui, parce que
« Bordy Chakir est au moins à 10 kil. de la m e r etc. ». Verum idem
n a r r a t : « Vers la fin de sa vie, alors qu'il a été j u g é trop faible p o u r
« q u ' o n puisse lui conseiller u n e traversée de la Méditerranée, au lieu
« de passer son hiver d a n s un hôtel de Grenoble, il est allé passer
« l'hiver à Leysen ». Et i n t e r r o g a t u s : « Ne craigniez-vous que là le souci
« de l'exploitation viticole ne lui fit du mal un peu comme ceux de la
« g a n t e r i e ? » r e s p o n d i t : « Non, parce que Bordy Chakir était dirigé au
« point de vue agricole, depuis plusieurs années, par un beau-frère de
« Mr Reynier, et alors un travail était plutôt u n e distraction. De plus,
« Bordy Chakir était aménagé spécialement p o u r un m a l a d e : il y avait
« fait construire u n e g r a n d e galerie de cure comme à Leysen ». Proinde
P a u l u s quia a peritis physicis n o n h a b u e r a t praeceptum ut hiemali tempore m o r a r e t u r Tunete, sed t a n t u m hi c o n s u l u e r a n t meridianum caelum,
et tunc temporis praeferebant Tunetem, n o n poterat habere propositum
ibi perpetuo manendi ; p e n d e b a t enim a n u t u medicorum, ut ei contigit
cum Leysen morari debuit ex consilio medici.
Item, q u a m v i s desperaret de s u a valetudine, t a m e n ab omni spe
deiectus esse n o n potuit, q u o d alienum est ab h u m a n o ingenio, et hoc
fatetur ipse medicus Perriol, referens : « Mr Reynier ne s'illusionnait
« guère sur son état; il m'a dit maintes fois qu'il avait bien peu de
« chance de s'en tirer; que pour lui c'était u n e question de d u r e r plus
« ou moins long, selon q u ' i l serait soigné plus ou moins ».
Ceterum est in more medicorum, praesertim nostra aetate, ut curent,
his potissimum qui corde laborant, persuadere m o r b u m mitiorem, levio-
S. Romana Rota.
345
r e m esse q u a m revera sit, ne scilicet morbo physico a d d a t u r moralis.
Q u a n t a m spem a d h u c foveret P a u l u s de r e c u p e r a n d a valetudine, difficile est coniicere, quamvis hoc arctissime sit coniunctum cum proposito
quod contenditur ipsum habuisse derelinquendi Gratianopolim. Indicia
quae infra examinabimus, videntur persuadere ipsum sub a n n o 1896,
cum dimisit gestionem negotiorum officinae ex iussu medicorum, n o n
concepisse aliquod novum propositum quoad sedem T u n e t e n s e m ; n a m
perrexit ibi habitare solus usque ad a n n u m 1900, quo novam d o m u m
exstruxit et uxorem secum h a b e r e voluit.
Hisce in facto praestitutis, consequitur, ad ius quod attinet, attend e n d u m esse domicilium patris ; Maria enim Reynier t u n c temporis erat
aetate minor ; quapropter necessario participabat domicilium patris sui,
Pauli. P a u l u s vero Gratianopoli omni procul dubio ante a n n u m 1896,
seu ante gravem m o r b u m , h a b u i t domicilium, immo illam domicilii speciem q u a nulla est fortior et stabilior in iure. N a m ibi h a b e b a t n e d u m
domum^apertam et instructam sibi, a se aedificatam et omnino propriam,
sed s u m m a m r e r u m et fortunar um s u a r u m h a b e b a t atque centrum
s u o r u m negotiorum, quibus totis animi viribus ipse incubuerat, u n d e
officina ganterie t a n t a m prosperitatem nacta est potissimum ex P a u l i
industria. Hoc domicilium praeterea est coniunctum cum origine familiae Pauli, seu est domicilium originis in sensu proprio et canonico,
q u a t e n u s Pauli parentes, tempore eius nativitatis, stabilem ibi h a b e b a n t
sedem seu domicilium, uti considerat Reiff., Be foro comp. n. 2 1 ; de origine a u t e m q u a t e n u s est distincta a domicilii notione, sed est veluti
basis et fortius a r g u m e n t u m et fundamentum domicilii, late et docte
disserit Fourneret, Le domicile matrimonial, in primo capite. Sane in
re matrimoniali n o n sufficit ad validas nuptias i n e u n d a s locus originis,
seu domicilium originis, nisi inibi q u o q u e h a b e a t u r domicilium habitationis, sed hoc advertere oportebat, quod difficilius in iure et iurisprudentia praesumitur quis renunciasse domicilio habitationis, u n a simul
domicilio originis, nisi concludentes omnino h a b e a n t u r probationes.
Quare cum non constat aperte per expressam animi declarationem q u e m
voluisse relinquere s u u m domicilium et suae potissimum originis domicilium, potius admissa est cumulatio d u o r u m vel plurium domiciliorum,
uti declaratum est ab H. S. O. in dec. 429, n. 13, part. V, tit. I I ;
decis. 670, n. 24, part. IV, t. I I I ; decis. 364, n. 7, part. XIII Recent.
Duo posse haberi domicilia iam admisit ius R o m a n o r u m , uti exponit u l p i a n u s , 1. 6, § 2, tit. I, lib. 50, dig. scilicet: « Viris p r u d e n t i b u s
« placuit d u o b u s locis posse aliquem habere domicilium, si u t r o b i q u e
346
Acta
Apostolicae
Sedis.
-
Commentarium
Officiale.
« se instruxerit, ut non ideo minus a p u d alteros se collocasse videatur ».
H a n c legem ius canonicum confirmavit in celebri cap. 2 De Sepult.,
in VI, ubi dicitur quis h a b e r e duo domicilia, se collocans aequaliter in
utroque; ubi aequalitas non materiali sed morali modo accipienda est,
etiam ex parte d o m u s instructae et b o n o r u m , cum a t t e n d a t u r potissim u m animus non deliberatus derelinquendi vetus domicilium, uti eleg a n t e r cavetur in 1. 27, § 2, tit. I, lib. 50, Dig. ubi : « Si quis instructus sit
« d u o b u s locis aequaliter, n e q u e hic quam illic minus frequenter commo« retur, ubi domicilium habeat ex destinatione animi esse accipiendum ».
In themate actrix contendit s u u m patrem domicilium mutasse, seu,
derelicto domicilio Gratianopolitano, se c u m s u a familia transtulisse
Tunetem, ibique domicilium acquisivisse canonicum.
Notio canonica domicilii continetur expresse in 1. 7. De incolis et
ubi quis domicilium habere videtur in Cod. Iustinianeo ita determinata :
« In eodem loco singulos habere domicilium n o n ambigitur ubi quis
« larem r e r u m q u e ac fortunarum s u a r u m s u m m a m constituit; u n d e rur« sus n o n sit discessurus, si nihil avocet; u n d e cum profectus sit, pere« grinari videtur; quo si redit, p e r e g r i n a n iam destitit». Iamvero praeter ipsam originem, uti iam a n i m a d v e r s u m est, haec omnia q u o q u e
elementa cucurrisse egregie in Paulo quoad ecclesiam S. Aloisii Gratianopolitani, ambigi n o n potest, et est superfluum disserere.
Sed modo quaeritur, an sub a n n o 1896 hoc domicilium cessaverit,
alio constituto Tunete, quo se contulit P a u l u s , fugiens caelum Gratianopolitanum.
Ut probetur a n t i q u u m Pauli domicilium fuisse exstinctum, hoc probari debet invicte, seu probationibus n o n aequivocis, P a u l u m ex destinatione sui animi hoc voluisse et intendisse, et ita voluisse et intendisse
ad exclusionem pristini domicilii, quocum nullimode consistere seu cumulari posset novum, veluti duplex domicilium.
Quia animus latet in penetralibus, hodie vero P a u l u s in ius vocari
n o n potest, cum e vivis iampridem excesserit, ex n o n aequivocis iudiciis eius est a n i m u s indagandus.
Equidem, quamvis domicilium resultet ex duplici elemento, n e m p e
ex facto habitationis et ex animo seu voluntate perpetuo in aliquo
loco m a n e n d i , t a m e n a n i m u s est elementum potius et formale, uti h a b e t
lex citata, ex destinatione animi domicilium esse accipiendum. Quare qui
alio se transfert animo deliberato et certo ibi perpetuo manendi, veteri
sede animo n o n redeundi derelicta, a prima die ibi sortitur s u u m domicilium, et exstinguit anterius, quamvis nullimode bona, fortunas s u a s
illuc t r a n s t u l e r i t ; dec. 162, n. 20, part. 15, inter Recent. Sed in h u m a n i s
S. Romana Rota.
347
ab hisce elementis facti potissimum in iudiciis, discedere n o n fas est,
quia s u n t indicia externa, n a t a probare internum animi motum, ita intelligendus Fagn. in comment, cap. Signifie, de parochis, n. 4, ubi docet:
« Si in loco relicto quis omnia vendidit et secum quidquid h a b e r e
« potuit, asportavit, sed in alio loco d o m u m et possessionem emit, satis
« probabiliter censetur p r i m u m reliquisse et secundum domicilium ele« gisse"». Inquit censetur, seu indicia prostant ad iudicandum de translato
domicilio. Inde in 1. 20 ad Municip. et de incolis, Dig. cavetur: « Domi« cilium re et facto transfertur, n o n n u d a contestatione ». Seu, n o n creditur asserenti in iudicio se transfulisse alio domicilium, si facta contradicant.
Mariae p a t r o n u s arbitratur se a r g u m e n t u m praebere ineluctabile
voluntatis Pauli alienae penitus a domicilio Gratianopolitano quod ei
relinquere necesse fuit, quia medici ei rotundis verbis significarunt, sibi
mortem certo et cito obventuram, nisi fugeret caelum Gratianopolitanum;
quare, contendit P a t r o n u s , neque volebat, neque poterat amplius Gratianopoli commorari, ideoque discessit n o n rediturus.
Facilis a r g u m e n t a t i o ; at difficillima p r o b a t i o : n a m in primis praeceptum medici in sua substantia continetur his verbis: « l'hiver d a n s
« le midi, et l'été à la campagne » : quod, uti iam animadversum est,
n o n parvam h a b e t latitudinem, n e q u e certum locum et stabilem assignat P a u l o qui t a m e n semper medicorum n u t u i stare debebat. H a c de
causa, Domini dixerunt difficile esse admittere in Paulo propositum se
perpetuo stabiliendi T u n e t e , cum hoc, magis quam a sua voluntate, penderet a praescriptione medicorum et a conditione suae valetudinis. P r o inde causa valetudinis, n o n secus ac ratio agendi aliquod m u n u s publicum in certo loco ad n u t u m moderatoris reipublicae, dicitur causa
accidentalis seu causativa, quae n o n videtur secumferre propositum
c o m m o r a n d i perpetuo in aliquo loco, saltem ad exclusionem prioris
domicilii, uti a r g u m e n t a t u r De Luca in pluribus locis; quocirca causa
curandae valetudinis non secus ac rusticationis, ut plurimum, ne sortiendi quidem quasi domicilium praestat occasionem. Ita in disc. XXXVII,
de proéminent, agit quaestionem, an quidam nobilis vir domicilium
h a b e n s in civitate Brictinorien. a q u a tamen ad t e m p u s indefinitum
discedere coactus fuit ut Senatoris m u n u s Florentiae exerceret, « relin« quendo t a m e n in loco domicilii d o m u m a p e r t a m cum aliquibus ex
« famulis et de familia », deseruerit et amiserit domicilium. Et censuit
De Luca « negative r e s p o n d e n d u m esse, quia u n u m q u o d q u e dissolvi
« debet eo vinculo quo ligatum est. Unde, q u e m a d m o d u m ad contra« h e n d u m seu acquirendum civitatem domiciliariam n o n sufficit solum
348
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« factum habitationis materialis in loco, nisi etiam concurrat declaratio
« animi explicite verbis vel implicite factis s e q u u t a ; ita idem a n i m u s
« h a n c civilitatem deserendi implicite vel explicite declaratus requiritur,
« neque sola absentia materialis sufficit, potissimum ubi accedit potius
« eiusdem animi declaratio in contrarium de facto, cum retentione d o m u s
« apertae cum familia... secundo (advertit) quod haec n o n erat absentia
« mere voluntaria et sine causa... ita absentia accidentalis seu causa« tiva non tollit propriam civilitatem, seu domicilium legitime contra« ctum ». In disc. LXXXIII, de Regalib., cum ageretur de p r o b a n d o
domicilio certae Sydoniae ad effectum evitandi solutionem gabellae
p r a e s t a n d a e ab advenis seu forensibus, ita a r g u m e n t a t u r idem Doctor,
n. i l : « D u m Sydonia ab annis 18 citra, cum fratre defuncto b o n a sta« bilia in hoc loco, p r o communi, possedit et successive d o m u m a p e r t a m
« cum fratre h a b u i s s e dicitur, a t q u e publica onera more aliorum civium
« vel incolarum supportavit. U n d e propterea civilitatis seu incolatus
« requisita concurrere videbantur. Nihilo obstante quod in eodem loco
« continuam habitationem n o n habuerit, quia n o n implicat quem esse
« civem vel incolam d u o r u m locorum, ac pro civitate seu incolatu reti« nendo sufficit in loco possidere b o n a cum domo aperta in q u a eius
« coniuncti familiares, seu ministri m o r a n t u r ».
H a e a u t e m regulae seu conclusiones a d a m u s s i m faciunt ad casum
n o s t r u m . Nam revera Pauli absentia a civitate Gratianopolitana dicenda
est accidentalis seu causativa, quippe eius voluntati et genio contraria,
p e n d e n s ab adiunctis et a n u t u medicorum. P o r r o P a u l u s am a b a t iam
a sua adolescentia Africanas oras, sed ad brevem hiemalem incolatum.
Anno 1896 fit a medico Perriol praefata praescriptio; ast P a u l u s , qui
officinae administrationi iam valedixerat, pergit solus, saltem usque ad
a n n u m 1900, hiemare T u n e t e , familia Gratianopoli relicta. Hoc ita refert
actrix quae interrogata « À quelle époque commença-t-il passer l'hiver
« en Tunisie? », respondit: « L'hiver complet d e p u i s 1900 et regulière« m e n t . . . Depuis 1900 il y a toujours passé l'hiver complet avec ma
« mère. Avant de 1901 ma mère allait et venait ». Clarius ipsa m a t e r
retulit: « De 1891 à 1900 je restai à Grenoble ou Claix, mon mari seul
« passait ses hivers en Tunisie ». Domus a u t e m T u n e t e n s i s ampliata
est n o n a n n o 1896, sed sub a n n o 1900, uti refert eadem actrix, seu
q u a t u o r annis a facta a medico praescriptione, vi cuius, uti contendit
actrix, P a u l u s valedixisset domicilio Gratianopolitano. Ceterum etiam
d o m u s ruralis loci Claix a u c t a est et pene sub id t e m p u s nova molitione constructa, et hoc quia, auctis vitae commodis et incommodis,
P a u l u s suae valetudini diligentius consulebat. Quocirca in casu deside-
S. Romana Rota.
349
r a t u r omnino declaratio animi verbis sequuta, neque h a b e t u r implicita,
quia a n n o 1896, cum iubente perito physico deserit negotia suae officinae, T u n e t e prosequitur habitare n o n secus ac antea solus, d u m t a x a t
magis protracto commorationis tempore, d u m statim debuisset commodam sibi p a r a r e et suae familiae domum, quod facere distulit usque
ad a n n u m 1900, ingravescente m o r b o ; u n d e non h a b e t u r in ratione
agendi Pauli illa mutatio substantialis et formalis quae tam gravem
animi deliberationem doceat; sed, quod iam a n i m a d v e r s u m est in facti
specie, ab a n n o 1875 et 1906 commoratio hiemalis Tunetensis pene sub
hoc aspectu et eadem ratione protrahitur, aucto progressu aetatis et
morbi commorationis tempore, sed plus et minus n o n m u t a n t speciem.
Faciunt vero ad casum n o s t r u m , cum agatur de amittendo domicilio
originario indubie et iampridem acquisito, q u a e n o t a t De L u c a : « P r o
« ci vili tate seu incolatu retinendo sufficit in loco possidere b o n a cum
« domo aperta in q u a eius coniuncti, familiares seu ministri m o r a n t u r ».
P a u l u s autem post a n n u m 1900 de s u a propria familia u n u m vel alter u m semper Gratianopoli reliquit.
Inter d i s p u t a n d u m invocata est auctoritas doctoris Aichner (Compendium iur. eccles., edit. VII, par. 164) qui, innixus praescriptioni quoque Instructionis Austriacae, docet: « Quamdiu m loco domicilii habita« tionem (quis) sibi vel familiae suae destinatam retinet, absentia longior,
« licet per se s u m p t a non sufficit ad efficiendam domicilii veri transla« tionem ». Sed a n i m a d v e r t e r u n t Domini quod certissime non sufficit ad
domicilium, quod quis emat vel retineat domum ad u s u m familiae suae,
quin ipse cum illa habitare i n t e n d a t : duo enim, ut iam s u p r a dictum
est, ad domicilium requiruntur, scilicet factum habitationis personalis,
seu realis, et a n i m u s ibi commorandi perpetuo ; quapropter cum Instructio Austriaca dicit: « ... habitationem sibi vel familiae suae destinatam
« retinet » intelligit destinationem comprehensam in ratione dominii, n o n
exclusa, imo inclusa necessario cohabitatione patrisfamiliae cum ipsa
familia; quod clare o s t e n d u n t verba q u a e s e q u u n t u r : « ...absentia longior,
« licet per se s u m p t a etc. » nemo enim dicitur absens a loco in quo n o n
soleat h a b i t a r e .
Q u a p r o p t e r ex Aichner sententia inferre n o n licet patrisfamilias
posse sibi u n u m , familiae alterum domicilium comparare, quasi ipse
relinquere possit locum habitationis seu domicilium, animo n o n amplius
revertendi, quod t a m e n ipse conservat familiae quae perseverat h a b i t a r e
in loco pristinae habitationis patris. Hoc nullimode admitti potest, siquidem u x o r et filii h a b e n t domicilium legale necessarium a p u d patrem, qui
proinde, si revera transferat domicilium, secum trahit integram familiam,
350
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
etsi h a e c perseveret habitare in loco veteris domicilii. Neque e r r a n d i
occasionem praebet ratio loquendi doct. Aichner, qui animadvertit patremfamilias retinere d o m u m seu habitationem a se de facto a u t a familia
incolatu possessam. Siquidem, uti iam a n i m a d v e r s u m est, in domicilio
duo c o n c u r r u n t copulative, a n i m u s seu voluntas perpetuo ibi commor a n d i et factum habitationis. Sed, acquisitum domicilium, n o n amittitur simplici absentia vel longa, eo magis si pater abest sed familia
a u t aliqui de familia r e m a n e n t in loco habitationis. Quod p e r m a n e a n t
in loco familia a u t aliqui de familia, d o m u s aperta seu instructa, et
cetera h u i u s generis adiuncta, s u n t totidem indicia et nihil aliud quam
indicia, quae in foro iudiciali a t t e n d u n t u r pro indagando animo quod
est potius et formalius elementum domicilii, uti cavetur in cit. leg. 27, Dig.
Ad municip. et de incoi, tit. I.
In themate autem n e d u m p r o b a t u m non est, P a u l u m propositum
habuisse derelinquendi vetus domicilium et novum c o m p a r a n d i , sed
series factorum visa est Dominis docere, P a u l u m n o n indiguisse tali
translatione et de eadem ne cogitasse quidem. Etenim medicus e u m
iussit, sub a n n o 1896, hiemare in meridianis oris, et ruri degere aestivo
tempore, relicta negotiorum officinae gestione. Hoc alterum illico praestitit, et hoc erat n o v u m in Pauli moribus; alterum neque novum n e q u e
i n s u e t u m ; agebatur enim de magis p r o t r a h e n d i s moris ruri, tempore
aestivo; Tunete, sub hieme.
Quae enim n a r r a t Sententia Gratianopolitana de villa Claix et retulimus in facti specie, nos docent familiam Reynier hanc u n o a u t alio
titulo possedisse ab a n n o 1864, e a m q u e P a u l u m prae suis fratribus
curasse, sibi et familiae suae aptam efficere, praecipue sub anno 1904,
seu « fit reconstruire la maison en 1904 p o u r y mieux justifier et amé« liorer le séjour de sa famille ». Sed i n d u b i t a t u m est ibi familiam
Reynier n u n q u a m acquisivisse vel quasi-domicilium, quippe quae hic
m o r a b a t u r rusticandi causa. Quocirca, uti docent omnes Doctores et accurate explicat Deshayes, Questions pratiques sur le mariage, le domicile, q. 28, tempore quo familia ruri m o r a t u r , censetur, ad effectum
domicilii canonici quod attinet, morari in loco sui ordinarii domicilii.
Eo magis q u o d omnes testes asserunt, a villa ad u r b e m pene quotidianas fuisse concursationes a u t Pauli, a u t uxoris, a u t alterius de familia.
I n d e fluit P a u l u m eiusque familiam, dum aestivo tempore m o r a b a t u r in
villa Glaix, censeri in veteri domicilio Gratianopolitano, quod iam indubie
acquisitum erat, n e q u e satis p r o b a t u m est fuisse derelictum. Sane Maria,
actrix, interrogata « P e n d a n t leur séjour à Glaix, vos p a r e n t s ne conti« tinuaient-ils p a s a entretenir des relations fréquentes avec Grenoble?
S. Romana Rota.
351
« Venait-on presque t o u s les j o u r s à G r e n o b l e ? » , respondit: « Nous
« venions souvent à Grenoble, mais pour faire des commissions, p a s
« des visites. Nous ne venions p a s à notre habitation de la rue Maré« chai Dode ». Quae cauta responsio ita postea explicatur: « J a m a i s n o u s
« ne prenions de repas dans notre habitation. 11 est arrivé qu'on y cou« cha, mais très r a r e m e n t ». Mater actricis clarius res ita refert, interrogata: « D u r a n t cette villégiature, ne veniez-vous p a s très souvent à
« Grenoble? Ne deseendiez-vous p a s très souvent à votre hôtel? »,
respondit: « Nous venions très s o u v e n t ; n o u s déjeunions quelquefois
« chez mon beau-frère, mais p a s chez nous, où n o u s n'avions p a s de
« domestiques, ni d'installations ». De tempore quo habitae s u n t commorationes ordinariae Gratianopoli, haec retulit idem testis: « Nous pas« sions de 8 à 15 j o u r s à Grenoble a v a n t l'installation à Glaix. S'il n o u s
« est arrivé d'y rester parfois davantage, c'était à cause de la santé de
« m o n mari et pour lui permettre de voir les docteurs ». Alludit commorationi q u a m P a u l u s fecit ad 4 menses anni 1904 et ad 3 m e n s e s
anni 1905, uti iam animadvertimus in facti specie. Praeterea, de tempore quo solita erat familia Reynier ante et post Pauli m o r b u m commorari in villa, haec retulit mater actricis: « Avant la retraite de m o n
« mari, n o u s avons toujours passé un certain t e m p s à Glaix. J'y allais
« ordinairement de j u i n à octobre; mais mon mari y venait irreguliè« rement. Depuis la maladie de m o n mari n o u s y passions ensemble
« 4, 5 ou 6 mois, entre j u i n et novembre. En 1906, n o u s y sommes
« v e n u s vers la fin d'août p o u r en repartir deux mois après ». H a e c
longior commoratio a Paulo post morbi aggressum ducta in villa Glaix,
est factum permanens, quo conservatum est, etiam in ratione facti, domicilium Gratianopolitanum. Ipse P a u l u s in testamento scripsit sibi eligere sepulturam Gratianopoli, si in villa Glaix diem clauderet e x t r e m u m .
Inde in re nostra ad litteram applicatur praescriptum citatae legis
27 Dig.: « Si quis instructus sit d u o b u s locis aequaliter, neque hic q u a m
« illic m i n u s frequenter commoretur, ubi domicilium h a b e a t ex destina« tione animi esse accipiendum »; immo cum in casu nostro agatur n o n
de domicilio acquirendo sed de n o n amittendo, a fortiori frequentes
commorationes habitae Gratianopoli usque ad mortem Pauli excludunt,
pene ad evidentiam, hypothesim amissi domicilii. D o m u s a u t e m Tunetensis, aestivo et a u t u m n a l i tempore, n o n magis aperta a u t instructa
haberi potest quam Gratianopolitana, reliquo anni tempore.
Neque haec conclusio argui potest petitionis principii, quasi admitt a t u r uti certum quod in quaestione est, n e m p e ipsum domicilium Gratianopolitanum n o n fuisse amissum, quocum solidatur et confunditur
352
Acta, Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
commoratio habita aestivo tempore a p u d Glaix. Namque domicilium Gratianopolitanum est certe et solidissime acquisitum; hoc fuisse a m i s s u m
invictis probationibus d e m o n s t r a n d u m esset; facta seu indicia quae attulimus, nempe domum apertam seu instructam, s u m m a m fortunarum et
b o n o r u m et ipsius factum aestivae commorationis, et alia h u i u s m o d i
s u n t a r g u m e n t a quae indubie p r a e s u m e r e faciunt de animo ex cuius
destinatione domicilium obtinetur. Nulla externa domicilii elementa cum
desint, videtur res attingere pene evidentiam, quia iure merito commoratio aestiva a Gratianopolitano domicilio n o n est disiungenda. Dicendum
enim est, nihil esse i m m u t a t u m in hoc domicilio, nisi hoc fuisse amissum probetur.
Quare heic advertenda s u n t quae in facto considerat sententia Gratianopolitana: « Bien que n o u s a y o n s r e m a r q u é chez la demanderesse
« et ses témoins u n e t e n d a n c e à diminuer la durée du séjour à Grenoble,
« n o u s ne p o u v o n s d'autre p a r t tenir compte, p o u r l'augmenter, des
« visites, des voyages i n n o m b r a b l e s (constatés d a n s les calepins de
« Mme Laure Reynier) qu'on y faisait alors q u ' o n résidait à Glaix, d'abord
« parce q u e n'était pas le malade qui les faisait, celui de qui dépendait
« le domicile, et puis parce q u ' o n ne couchait pas d'ordinaire à Grenoble
« et que le domicile canonique est celui du coucher. Nous devons donc
« conclure que le fait matériel de l'habitation à Grenoble est devenu
« insuffisant et que l'hôtel de Grenoble n'est plus en réalité q u ' u n lieu
« de passage ». Equidem, dixerunt Domini, haec insufficientia sunt ad
domicilium acquirendum, sufficientia vero ad n o n a n n u e n d u m : q u a n d o quidem eiusmodi commorandi ratio, potius q u a m m u t a r e vetus domicilium in locum transitus, efficit ut domicilium perseveret, et p e r m a n e a t ;
a t q u e id consequitur quod docet Aichner 1. c, n e m p e patremfamilias
locum suae habitationis retinere, q u u m h u n c derelinquere n o n intendat,
quamvis, de facto, heic maiorem et frequentiorem t r a h a n t commoration e m sui de familia, quam ipse.
Res cum ita se haberent, probe intelligitur q u a r e episcopus, p a r o chus, municipes et alii omnes cives, ne suspicati sint quidem P a u l u m
transtulisse domicilium Tunetem ; quae publica opinio sane n o n efficit
neque destruit canonicum domicilium; sed est iudex naturalis illorum
factorum quibus domicilium constat.
In hoc enim instituto, - uti in ceteris - R o m a n i iurisconsulti, in notionibus iuridicis efformandis, c o m m u n e m sensum et veritatem assequuti
sunt, et hac de causa perpetuo d u r a n t i m m u t a t a e eiusmodi notiones.
Recte ad rem advertit Fourneret, op. cit., p. 31, in aestimando domicilio rationem h a b e n d a m de publica o p i n i o n e ; u n d e in Rubrica tituli
353
S. Romana Rota.
dictum est: « De incolis et ubi quis domicilium habere videtur » et n o n :
« u b i quis domicilium h a b e t » et concludit: « P o u r juger si 1'installa« tion est suffisante, le texte législative ne dédaigne p a s les indications
« qui résulteront de l'opinion c o m m u n e ; le juge s'enquerra de ce q u ' e n
« pensent les gens d'alentour ».
Domicilio constituto, qui discedit videtur peregrinari, et si longius p r o t r a h a t u r peregrinatio, haec n o n destruit domicilium, q u a n d o
p e r d u r a n t nota elementa facti. Ita P a u l u s visus est peregrinari, sed n o n
relinquere s u a m sedem, quia h a n c voluntatem neque implicite significavit.
Quod si Jus Canonicum, uti explicat Wernz, in voto exarato in u n a
Parisien., a p u d S. Congregationem Concilii, mense augusto anni 1898,
et F o u r n e r e t in opere citato c. 114 sqq. ampliavit notionem domicilii,
et praeter domicilium inductum est quasi-domicilium, etiam faciliorem
reddidit cumulationem d u o r u m domiciliorum, pro bono n e m p e animar u m , pro commodiore s a c r a m e n t o r u m administratione.
Desertio a u t e m domicilii nec praesumi in casu potest, quia contraria facta obstant. I p s u m factum quod adducitur a patrono actricis,
n e m p e propositum locandi domum, si penitus examinetur, r e t o r q u e t u r
in ipsam actricem. Nam hoc propositum revera h a b u i s s e P a u l u m n o n
satis est p r o b a t u m ; quia vero n o n fuit exsecutioni datum, inter alias
probabiles coniecturas, p r a e s u m e r e licet, nempe P a u l u m non locasse
domum, quia praevaluit propositum n o n valedicendi suae sedi Gratianopolitanae. P r a e t e r q u a m quod ipse contractus locationis poterat fieri
ad t e m p u s et sub conditionibus resolutivis, ita ut voluntas n o n deserendi u r b e m originariam evidentius appareret.
Quocirca, omnibus perpensis, Domini dixerunt quod voluntas Pauli
deserendi istud domicilium nullimode est probata, eo magis quod, si
admittatur acquisitum domicilium Tunetense, hoc potest coëxistere cum
veteri sede domiciliari.
Proinde ad rem facit regula Juris et iurisprudentiae q u a m ita enunciat D'Annibale (I, n u m . 83 in nota 12). « In dubio utrobi quis domici« lium habeat, loco ne originis an alio, illo (loco originis) habere prae« sumitur ». Et Fourneret, op. cit., pag. 108, t r a d i t : « Un point laissé
« d a n s l'ombre par beaucoup d'auteurs, bien qu'il ait u n e souveraine
« importance, c'est qu'il est plus difficile de prouver la cessation d'un
« domicile que d'établir qu'il n ' a jamais existé ; il semble que le domi« cile, u n e fois a c q u i s , tienne le domicilié. De Luca (de praeemin.,
« dise. 37, n u m . 10) va j u s q u ' à dire que la perte du domicile est u n e
« chose odieuse, à n'admettre par conséquent que sur u n e preuve maniACTA, vol. V, n. 12. — 28-7-913.
25
354
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« feste. Non seulement il faut appliquer ici la règle: Le jus quaesitum
« est plus facile à défendre que le jus quaerendum, mais il faut aller
« j u s q u ' à considérer comme u n e peine la perte du domicile et ne Fad« mettre que si elle est évidente ». Quod si rigorosa nimis videatur
haec ultima conclusio, ita intelligenda est, n e m p e domicilium esse quid
favorabile pro fidelibus ; q u a r e eius amissio est valde odiosa, et proinde
stricte intelligenda et applicanda. In hoc autem peccavit sententia prim a e instantiae quod consideravit domicilium Gratianopolitanum quasi
domicilium acquirendum, et non, e contra, ut domicilium solidissime
acquisitum amittendum.
Domini autem considerarunt posse concedi P a u l u m T u n e t e acquisivisse quasi-domicilium aut ipsum domicilium, q u a m v i s hoc patiatur difficultatem, uti explicatum est, sed istud nullimode excludere domicilium
Gratianopolitanum.
•
His igitur omnibus perpensis, Christi nomine invocato, Nos Auditores de t u r n o , pro tribunali sedentes et solum Deum prae oculis
h a b e n t e s , dicimus, declaramus et definitive s e n t e n t i a m u s , non satis
constare de matrimonii nullitate in casu, proposito dubio r e s p o n d e n t e s :
Sententiam rotalem diei 17 iulii 1912 esse confirmandam. Actricem vero
in expensas c o n d e m n a m u s .
Ita pronunciamus, m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris tribunalium, ad quos spectat, ut exsecutioni m a n d e n t h a n c nostram definitivam s e n t e n t i a m , et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m
ss. c a n o n u m et praesertim Conc. Trid., sess. XXV, cap. 3, de reform.,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis efficacia et
opportuna, exstitura pro r e r u m adiunctis, sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 8 aprilis 1913.
M. Lega, Decanus Ponens.
G. Sebastianeiii.
S. Many.
Ex Cancellaria, die 6 maii 1913.
Sac. T. Tani, Notarius.
Signatura Apostolica.
355
SIGNATURA APOSTOLICA
BONONIEN.
DONATIONIS.
Inter Praesidem et Conservatores Congregationis B. M. V. « a F u l m i n e »
in civitate Bononien., actores, repraesentatos per legitimum procuratorem Vincentium Sacconi, advocatum; et canonicum Raphaelem Mariotti, conventum.
In ecclesia Servorum B. V. Mariae perillustris civitatis Bononiensis,
imago Deiparae sanctissimae n u n c u p a t a a Fulmine (vulgo del Fulmine),
impensa fidelium veneratione celebratur. In q u a quidem ecclesia, inde
ab a n n o 1875, pia Congregatio, cui eiusdem imaginis n o m e n inditum,
canonice condita erectaque fuit per Decretum cardinalis Monchini, archiepiscopi Bononiensis: cuius consodalitatis scopus, exorare beatam Mariam Virginem sub titulo a Fulmine invocatam, ut fideles congregati, a
fulgure et tempestate, nec n o n a morte subitanea liberarentur.
Quaedam pia foemina, Catharina Flandoli, in illam Congregationem
adiecta, indefessaque eiusdem adiutrix, beatae Virginis Mariae imaginis
sub praedicto titulo a Fulmine cultui sustentando propagandoque, s u m m a
animi sui alacritate ferventique zelo, corrogatis fidelium oblationibus,
s u a m n a v a b a t operam, ut a praelaudata Congregatione a n n u u m festum
cum octiduo in h o n o r e m Ssmae Deiparae sub memorato titulo invocatae,
magnifico a p p a r a t u celebraretur. Quin imo ex nonnullis indiciis apparet,
mentem eiusdem Catharinae Flandoli eam fuisse, ut collata stipe fundum
pro Virginis festo tuto p e r e n n a n d o paullatim efformaret.
Antonia Malvasia, comitissa, vidua pientissima, quae et ipsa praedictae Congregationis consodalis, n o n minori cordis affectu ac devota
sedulitate, q u a m Catharina Flandoli, B. Mariam Virginem a Fulmine
invocatam p r o s e q u e b a t u r ; s u m m a m pecuniae quindecim millium libellarum, ad fundum pro festi quotannis in h o n o r e m B. Deiparae sub
memorato titulo celebrandi expensis constituendum, q u e m a d m o d u m for-/
tassis optabat p r a e l a u d a t a Flandoli, erogare largiter deliberavit. Hoc de
suo proposito docuit p r a e l a u d a t a m C a t h a r i n a m Flandoli, et q u u m satis
perspectum eius zelum haberet, praefata comitissa s u m m a m quindecim
356
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
millium libellarum eidem tradidit, unica sub conditione ( q u e m a d m o d u m
ex eius iurato testimonio colligitur), celebrandi singulis annis festi in
h o n o r e m B. Virginis a Fulmine.
Catharina Flandoli oneri a pia comitissa Antonia Malvasia sibi imposito et magno devoti animi gaudio erga B. Virginem suscepto, alacriter
satisfacere curavit; s u m m a e n e m p e sibi traditae redditum, singulis annis,
solvens piae Congregationi, de q u a supra, ut festum B. Mariae Virginis
a Fulmine decore in praedicta F r . Servorum ecclesia celebraretur.
Catharina Flandoli postmodum, timore fortassis affecta ne, s u a m
post mortem, donationis a comitissa Malvasia largitae exsequutio periclitaretur, existimavit se consulto facturam, si traditam sibi pecuniam
tutius collocaret, committens eam, depositi titulo, canonico Raphaeli
Mariotti, qui praefatae Congregationis B. Mariae Virginis a Fulmine
b o n o r u m exactoris m u n e r e iam fungebatur. A t t a m e n Catharina Flandoli,
in actu traditionis s u m m a e libellarum 15.000, eidem canonico Mariotti
legem et conditionem adiunxit, ut sibi, q u o a d ipsa viveret, redditus
attribueretur dictae s u m m a e , quo ipsa expensis festi in honorem beatae
Mariae Virginis a Fulmine q u o t a n n i s celebrandi occurrentibus consulere valeret, q u e m a d m o d u m usque ad id t e m p u s fecerat; post obitum
vero suum, idem canonicus voluntatem piae foeminae donatricis per se
adimplere teneretur.
R e b u s igitur cum canonico Mariotti ita compositis, Catharina Flandoli, quae constanter seduloque piae Congregationi B. Mariae Virginis
a Fulmine et Fr. Servis Mariae, s u m m a m pecuniae cum stipe a fidelibus c o r r o g a t a , pro memorati festi celebratione impendere s a t e g i t ,
a n n o 1901 obiit in Domino. Canonicus Mariotti per novem annos, n e m p e
usque ad 1910, s u m m a m pecuniae ex redditu 15.000 lib. provenientem,
pro festi celebratione Congregationi et F r a t r i b u s erogare n o n destitit.
Verum, a n n o 1910, canonicus Mariotti, m u t a t o consilio, a s u m m a
iis eroganda cessavit, festumque in h o n o r e m beatae Mariae Virginis a
Fulmine n o n in ecclesia Servorum Mariae, sed in sacello iuvenilis consociationis, vulgo Ricreatorio, a se exstructo, celebrari curavit, pia donatrice comitissa Malvasia ad rem a se interrogata, ac n o n modo n o n
r e p u g n a n t e , sed consentiente.
F r a t r e s Servi beatae Mariae praedictae ecclesiae, qui h a c in causa
iuridicam u n a cum pia Sodalitate a Fulmine c o m m u n e m p e r s o n a m
gerere videntur, statim ac canonicus Mariotti festi in honorem beatae
Mariae Virginis & Fulmine celebrationem ad s u u m sacellum transtulit,
scripserunt comitissae Malvasia, docentes e a m de facto quod contigerat.
Ipsa casum per epistolam exposuit archiepiscopo Bononiensi, qui eidem
Signatura Apostolica.
357
epistolam misit, cuius conclusio haec fuit: « Io credo che i Religiosi
« Servi di Maria n o n abbiano il diritto di reclamare la n o t a s o m m a
« da lei ».
Huic responsioni Servi Mariae n o n acquieverunt; sed arbitrati ius
s u u m nec n o n piae Congregationis fuisse a canonico Mariotti procul dubio
laesum, p r o m i s e r u n t actionem adversus illum penes Curiam archiepiscopalem Bononien., quae sub die 10 mensis maii 1911 sequentem protulit s e n t e n t i a m : « Risolviamo definitivamente che nè alla Congregazione
« della B. V. del fulmine, nè alla chiesa dei Servi di Bologna compete
« alcun diritto per ottenere la continuazione del contributo di cui godet« tero in passato per più di tre lustri, per far fronte alle spese delle
« sacre funzioni della B. V. del F u l m i n e ».
Adversus istam sententiam F r a t r e s Servi Mariae, nomine proprio et
Congregationis a Fulmine appellationem interposuere penes sacram de
Religiosis Congregationem; quae, omnibus rationibus m a t u r e perpensis,
ac praesertim documentis severo examine' cribratis, proposito d u b i o : An
sententia Curiae Archiepiscopalis Bononiensis in casu sit confirmanda vel
infirmanda? in generali coetu diei 3 maii 1912 r e s p o n d i t : Ad mentem.
Mens est: 1) che V Arcivescovo è libero di far celebrare la festa dove meglio
crede; 2) che se non vi siano gravi ragioni in contrario, si esorti a farla
celebrare nella chiesa dei Serviti; 3) che il capitale sia conservato e amministrato esclusivamente dalla Curia; 4) che la stessa Curia diocesana invigili pel fedele adempimento della volontà della pia benefattrice.
Huiusmodi vero r e s p o n s u m aegre ferentes Praeses et Conservatores
Congregationis B. Mariae Virginis a Fulmine, sanctissimo D. N. Pio P p . X
supplicarunt, ut ipsis concedere dignaretur Pontificiam Commissionem;
cuius vi, causa a p u d sacram de Religiosis Congregationem pertractata,
ad s u p r e m u m Apostolicae Signaturae tribunal, iuris ordine servato, definive iudicaretur. Sanctissimus postulationi benigniter indulsit; atque ita
causa haec Bononien. - Donationis funditus pertractata est in supremi
Tribunalis plenaria sessione habita in aedibus Vaticanis die 7 mensis
iunii 1913, relatore E m o P. D. Basilio card. Pompilj, propositis dubiis
inter partes concordatis, quae s e q u u n t u r :
1. An sit locus restitutioni in integrum in casu?
Et q u a t e n u s affirmative:
2. An et quomodo constet de pia donatione lib. 15.000 favore Congregationis B. M. V. « del Fulmine » in ecclesia BR. FF. Servitarum in civitate
Bononiensi?
3. An et quomodo constet de detentione ex parte can. Baphael Mariotti
aliarum summarum eidem
Congregationi oblatarum?
358
Acta Apostolicae Sedis.. - Commentarium Officiale.
u m
u m
E t q u a t e n u s affirmative a d 2 , sive a d 3 :
4. An sit locus restitutioni fructuum iam a praefato
ceptorum P
Canonico per-
P o r r o ex eorum disceptatione clare constitit, illis a d a e q u a t a m et
iuri nostro conformem responsionem contineri in decisione, q u a m S. de
Religiosis Congregatio protulit in generali coetu diei 3 mensis maii anni
proxime elapsi 1912. Q u a m o b r e m EE. P P . eandem decisionem, q u u m sibi
probatam r a t a m q u e h a b u i s s e n t , s u a iudiciali sententia confirmarunt,
decernentes: Stetur decisioni S. C. Religiosorum; et Archiepiscopus Bononiensis gravi obligatione teneatur invigilandi ut sors (il capitale) integra,
servetur, atque integri fructus impendantur pro celebrando festo B. M. V.
« del Fulmine ».
De expensis autem iudicialibus s u p r e m u m Tribunal decrevit, eas
inter partes esse compensandas.
Atque ita editum est, p r o n u n c i a t u m , decretum, declaratum ac definitive i u d i c a t u m : m a n d a t u m q u e ut haec definitiva sententia publici iuris
fieret a t q u e ab omnibus, ad quos spectet, exsecutioni m a n d a r e t u r , non
solum, etc., sed et omni, etc.
Datum Romae, ex aedibus S. Tribunalis, die vigesima septima mensis
iunii 1913.
Nicolaus Marini, a Secretis.
L. © S.
Iosephus adv. Fornari, S. T. A.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S A C R A CONGREGAZIONE D E I R I T I .
CONGREGAZIONE ANTIPREP ARATORI A.
Il giorno 15 luglio 1913, presso P Emo e Rmo signor cardinale Domenico
Ferrata, Ponente della Causa di beatificazione e canonizzazione della Ven. Lodovica de Marillac, vedova le Gras, confondatrice dell' Istituto delle Figlie della
Carità, fu tenuta la Congregazione dei sacri Riti Antipreparatoria, per discutere quattro miracoli, che si asseriscono da Dio operati per intercessione della
Venerabile medesima; i quali vengono proposti per la sua beatificazione.
Diarium Romanae Curiae.
359
S E G R E T E R I A DI STATO.
NOMINE.
Con Biglietto della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
21 luglio 1913. — Il signor cardinale Gaetano Bisleti, Protettore delle suore
dell'Apostolato del sacro Cuore di Gesù, che hanno la casa madre in Avana.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Assistenti al Soglio Pontificio:
21 maggio 1913. — Mons. Stefano Giulio Gazaniol, vesc. titolare di Modra.
14 luglio. — Mons. Giacomo Stammler, vescovo di Basilea e Lugano.
Prelati Domestici di S. S.:
9 luglio 1913. — Mons. Vittore de Lastic, vicario generale dell' archidiocesi di Naxos.
— Mons. Giovanni Me Quirk, dell'archidiocesi di New-York.
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre si è degnato di
nominare :
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S. :
7
13
—
19
—
20
luglio 1913. — Mons. Angelo Giorgi, della diocesi di Bergamo.
luglio. — Mons. Teodorico Boscia, della diocesi di Troia.
Mons. Secondino De Stefano, della medesima diocesi.
luglio. — Mons. Crisanto Sommaripa, dell'archidiocesi di Naxos.
Mons. Luigi Calcagno, vicario generale della diocesi di Casale.
luglio. — Mons. Teodoro Smika, dell'archidiocesi di Olmütz.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S. :
8 luglio 1913. — Mons. Giovanni Nepomuceno Grimert, della diocesi di
Leitmeritz.
9 luglio. — Mons. Alessio Patrizio, della diocesi di Asti.
10 luglio. — Mons. Pietro Lewickij, della diocesi di Premislia di rito ruteno.
— Mons. Andrea Telep, della medesima diocesi e rito.
Cappellano d'onore extra Urbem di S. S.:
8 luglio 1913. — Mons. Domenico Garibaldi, della diocesi di Chiavari.
360
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
30 giugno 1913. — Al sig. conte Giovanni Battista Batthyány, della diocesi di Sabaria.
La Commenda con placca dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
2 luglio 1913. — Al sig. Luigi Bahia y Urrutia, della diocesi di Madrid,
senatore del regno di Spagna.
La Commenda dell'Ordine di 8. Gregorio Magno, classe civile:
2 luglio 1913. — Al sig. dott. Enrico Gripat, della diocesi di Angers.
La Commenda dell' Ordine di S. Silvestro Papa :
' 15 luglio 1913. — Al sig. Bartolomeo Vaassen, di Aquisgrana, neh" archidiocesi di Colonia.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
2 luglio 1913. — Al sig. Antonio Matre, segretario generale della federazione delle società cattoliche degli S. U. d'America in San Luigi (Missouri).
4 luglio. — Al sig. Gabriele Buprich Robert, architetto dell' Istituto Cattolico di Parigi.
— Al sig. Adolfo Geoffray, scultore, dell'archidiocesi di Parigi.
— Al sig. Gabriele Beauchesne, editore, della medesima archidiocesi.
7 luglio. — Al sig. Tito Lamperi, dell'archidiocesi di Firenze.
15 luglio. — Al sig. dott. Enrico Knepper, di Elberfeld, nell'archidiocesi
di Colonia.
Il Cavalierato dell'Ordine di 8. Silvestro Papa:
15 luglio 1913. — Al sig. Ermanno Gerhatz, dell'archidiocesi di Colonia.
— Al sig. Gaspare Reisen, della medesima archidiocesi.
NECROLOGIO.
20 luglio 1913. — Mons. Francesco Maria Delamaire, arciv. di Cambrai.
22 luglio. — Mons. Vittore Corvaja, vescovo titolare di Tripoli.
Annus V. - V o l . V.
Die 12 Augusti 1913.
Num. 13.
AGTA^AIWOpAE^EDß
COMMENTAEIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
LITTERAE
APOSTOLICAE.
PIUM OPUS « A SUFFRAGIO SACERDOTALI »
ERIGITUR IN ARCHISODALITATEM
CUM FACULTATE UBIQUE AGGREGANDI.
PIUS PP. x .
Ad futuram rei memoriam. — Eximiae caritatis opus, iam inde a sex
et viginti annis Neapoli erectum ac Franciscali Sodalitio commissum,
q u o sacerdotes morientibus collegis adsunt, et iis praesertim qui ex
hoc saeculo migraverint, caelestem pacem adprecantur, Pontificiae benevolentiae testimoniis dignum profecto existimamus. Laeto enim accepimus
animo frugiferum h u i u s m o d i I n s t i t u t u m , iam n u n c in multas dioeceses
progressum, ingenti n u m e r o sodales complecti, qui omnes defunctis presbyteris sive die sexto Februarii q u o t a n n i s ex praescripto p a r e n t a n t ,
sive etiam alia religionis opera pro eorum animis conficiunt. Quo factum
est, ut Nos ipsi pium hoc opus, non secus ac rec. me. Leo XIII
decessor Noster, peculiaribus gratiis prosecuti simus, illudque novo
potioreque titulo c o h o n e s t a n d u m esse libentes censeremus. Humiles
igitur preces a dilecto filio h u i u s Consociationis conditore ac m o d e r a t o r e
Nobis porrectas propensa excipimus voluntate, et p i u m m e m o r a t u m
opus, q u o d « a Suffragio Sacerdotali » dicunt, atque in Neapolitana civit a t e canonice erectum exsistit, p r a e s e n t i u m tenore, Apostolica auctoritate
Nostra, in Archisodalitatem cum solitis privilegiis p e r p e t u u m in m o d u m
e v e h i m u s a t q u e instituimus, certa spe freti illud maiora in Domino
incrementa suscepturum. H u i u s a u t e m Archisodalitatis sic erectae officialibus ac sodalibus praesentibus et futuris, ut ipsi alias quaslibet
ACTA, vol. V, n. 13. — 12-8-913.
26
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
362
sodalitates cognomines a t q u e eiusdem instituti ubique t e r r a r u m exsistentes, servata t a m e n forma Constitutionis Clementis P P . V I I I decessoris Nostri « Q u a e c u m q u e a Sede Apostolica » aliisque Apostolicis
ordinationibus desuper editis, aggregare, et cum illis omnes et singulas
indulgentias, peccatorum remissiones ac poenitentiarum relaxationes ipsi
Sodalitati ab Apostolica Sede concessas, vel ei, ita in Archisodalitatem
n u n c a Nobis erectae, in posterum concedendas, et quae aliis impertiri
queant, communicare licite possint ac valeant, eadem auctoritate Nostra,
praesentium tenore, concedimus ac largimur. Decernentes h a s Nostras
Litteras semper firmas, validas, efficaces exsistere et fore, s u o s q u e plenarios et integros effectus sortiri et obtinere, illisque ad quos spectat
et in posterum spectabit, in o m n i b u s et per omnia plenissime suffragari; sicque in praemissis per q u o s c u m q u e iudices ordinarios et delegatos iudicari et definiri debere, atque irritum esse et inane si secus
super his a quoquam, quavis auctoritate, scienter vel ignoranter contigerit attentari. Non obstantibus contrariis q u i b u s c u m q u e .
D a t u m R o m a e a p u d sanctum P e t r u m , sub annulo Piscatoris, die
x ianuarii MDCCCCXIII, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R. CARD. MERRY DEL VAL,
L. Çfc S.
a
Secretis
Status.
EPISTOLAE.
I.
AD MAIESTATEM SUAM G U 1 L E L M U M II, GERMANIAE IMPERATOREM, BORUSSIAE
REGEM, OB VIGESIMUM QUINTUM REGNI EIUS ANNIVERSARIUM.
Sire,
L'échéance jubilaire de vingt-cinq a n n é e s de règne glorieux est u n e
occasion très propice d'offrir à Votre Majesté des félicitations et des
vœux. Les Souverains et les Gouvernements de t o u s les pays tiennent
à h o n n e u r de prendre p a r t au concert u n a n i m e d ' h o m m a g e s que la piété
filiale et l'admiration respectueuse de Vos peuples s'apprêtent à faire
retentir en solennelles acclamations.
Ce Nous est u n e joie à N o u s - m ê m e de Vous adresser par ce m e s sage, au milieu de l'allégresse universelle, Nos s o u h a i t s très a r d e n t s de
longue vie, de gloire et de succès.
Acta Pii PP. X.
363
Nous prions le Seigneur, principe de toute puissance et de toute
souveraineté, d'accorder santé et b o n h e u r à Votre Majesté, paix et prospérité au vaste Empire qui Vous est redevable de t a n t de bienfaits.
En cette h e u r e u s e circonstance, il Nous est aussi agréable d'exprimer
Notre vive gratitude à Votre Majesté désireuse d'assurer la félicité de
ses sujets catholiques, dont le dévouement très fidèle Lui est connu.
Nous d e m a n d o n s en retour à Dieu que le spectacle é m o u v a n t de la
tendresse de Vos peuples renouvelle la vigueur et la force de votre
cœur, afin que Vous portiez très longtemps encore le poids du sceptre
et de la couronne pour le plus g r a n d bien de la nation Allemande.
En implorant la faveur céleste p o u r la conservation de Votre Auguste
P e r s o n n e , Nous associons à Notre prière et à Nos v œ u x Sa Majesté
l'Impératrice et tous les m e m b r e s de la Famille Impériale.
Du Vatican, le 5 juin 1913.
PIUS PP. X.
IL
AD R. P. IOSEPHUM HISS, MODERATOREM SOCIETATIS MARIANA E, QUINQUAGESIMO RECURRENTE ANNIVERSARIO EX QUO RELIGIOSA VOTA IPSE NUNCUPAVIT.
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Vertitur tibi
a n n u s a n u n c u p a t i s religiosis votis quinquagesimus e u m d e m q u e laetitiae
sanctae causam n o n tibi t a n t u m afferre scimus sed et universis sodalibus Instituti quod moderaris. Argumento id quidem est, dilecte Fili,
eximiam eosdem h a b e r e virtutis t u a e opinionem : idque Nos g r a t u l a m u r
tibi ex animo Nobisque g a u d e m u s . Faxit Deus ut te duce, te magistro
t a m diu sodales tui u t a n t u r , ut sollertia p r u d e n t i a q u e t u a florere, Mar i a n u m istud Institutum sine ulla temporis intermissione pergat. Id Nos
a v e m u s tibique tuisque a Deo contendimus, idque apostolica conciliet
benedictio, q u a m , caelestium auspicem a d i u m e n t o r u m , tibi, dilecte Fili,
a t q u e illis o m n i b u s p e r a m a n t e r in Domino impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die xxv iunii MCMXIII, Pontificatus
Nostri a n n o decimo.
PIUS PP. X.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
364
III.
AD R. P. D. CAELESTINUM ENDRICI, EPISCOPUM TRIDENTINUM, GRATULANDI
CAUSA.
Venerabilis Frater, salutem et apostolicam benedictionem. — Quod
Nobis proxime per litteras renuntiasti, in t u a dioecesi ob saecularem
m e m o r i a m Edicti Gonstantiniani, quo p r i m u m Ecclesiae licuit pace et
libertate publice frui, sollemnes ac celebres caerimonias esse habitas,
plurimosque ad sacram Synaxim
accessisse, ut a Iesu Deo et plenam
libertatis copiam Ecclesiae matri et incolumitatem Nobis precarentur,
fuit sane p e r i u c u n d u m ; ac libenter agnovimus t u o r u m m a x i m e q u e t u a m
in Nos pietatem et fidem. Quare gratias tibi, venerabilis Frater, et clero
populoque tuo agimus ex a n i m o ; simul autem, quod tribuistis Nobis
officium r e m u n e r a n t e s , apostolicam benedictionem, auspicem divinorum
m u n e r u m , a m a n t i s s i m e vobis impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die III mensis iulii MCMXIII, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
PIUS P P . X.
SUPREMA S. CONGREGATIO S. OFFICII
(SECTIO DE INDULGENTIIS).
DECRETUM
INDULGENTIA IAM CONCESSA FIDELIBUS SE INVICEM SALUTANTIBUS PER INVOCATIONEM NOMINIS IESU, ETIAM MARIAE ADIECTO NOMINE, MANET.
S u n t quos a m o r pius erga Beatissimam inter virgines sic delectat,
ut Iesum n u n q u a m commemorare queant, nisi glorioso comitante n o m i n e
Matris suae, corredemptricis nostrae, beatae Mariae. Laudabilis haec cons u e t u d o ad illam extenditur invocationem, seu christianam salutationem,
circa q u a m Decretum s u p r e m a e H. S. Congregationis, die 27 martii 1913,
d a t u m est. Equidem, pluribus in locis s a l u t a n t u r christicolae his verbis :
Laudetur Iesus et Maria - Hodie et semper. Ne pereant forte, quae pro
Suprema S. Congregatio S. Officii, Ss. Congr. Consistorialis, Concilii
365
sola datae s u n t Iesu nominis invocatione Indulgentiae, istiusmodi in
adiunctis, a p u d Ssmum D. N. D. P i u m div. prov. P p . X, die 26 mensis
iunii 1913, in audientia R. P. D. Adsessori S. Officii impertita, supplicatum est, ut benigne concedere dignaretur, invicem salutantes s u b invocatione et laude ss. n o m i n u m Iesu et Mariae easdem lucrifacere indulgentias, q u a s ss. n o m e n iesu t a n t u m laudantes. Sanctitas vero sua, h a s
preces perlibenter suscipiens, et gratiam extensionis concessit, et p r a e sens Decretum expediri iussit. Contrariis q u i b u s c u m q u e n o n obstantibus.
M. CARD. RAMPOLLA.
L. £B S.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
TITULI ARCHIEPISCOPALIS
COLLATIO.
S s m u s Dominus noster P i u s P P . X, decreto sacrae Congregationis
Consistorialis diei 1 augusti 1913, archiepiscopalem titulum Antiochiae
de Pisidia, retentis t a m e n Nanceiensi sede eiusque ac ecclesiae Tullensis
titulo, R m o D. Carolo Francisco Turinaz, amplioris honoris causa, personaliter contulit et addidit.
SACRA CONGREGATIO CONCILII
MONITUM.
S. Congregatio Concilii n o t u m facit presbyteros Idolandum S a r z a n a
et Hostilium Garbini e dioecesi Viterbiensi n o n h a b e r e facultatem colligendi eleemosynas pro Missis celebrandis.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
366
SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
DUBIUM CIRCA MANUSCRIPTA RELIGIOSORUM.
Sacra Congregatio de Religiosis, in plenario coetu ad Vaticanum
habito die 2 iunii 1911, n o n n u l l a dubia de Religiosorum manuscriptis
perpendit et resolvit, de q u i b u s videre est in hoc Commentario (pag. 270
eiusdem anni).
Nunc autem r u r s u m ab Ea quaesitum est:
« An Religiosi tum votorum solemnium, t u m votorum simplicium,
« qui aliquod m a n u s c r i p t u m d u r a n t i b u s votis e x a r a v e r u n t , eiusdem
« dominium habeant, ita ut illud donare aut q u o c u m q u e titulo alienare
« valeant ».
Et E m i P P . Cardinales h u i u s sacrae Congregationis, in plenario
coetu ad Vaticanum habito die 11 iulii 1913, r e s p o n d e r u n t : « Negative ».
Q u a m E m o r u m P a t r u m responsionem S s m u s D n u s noster P i u s
P a p a X, referente infrascripto S. Congregationis Secretario, r a t a m h a b u i t
et confirmavit die 13 iulii 1913.
O.
CARD.
CAGIANO
DE
AZEVEDO,
Pro-Praefectus.
L. © S.
f D o n a t u s Archiep. Ephesinus, Secretarius.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
i.
.
DECRETUM.
ERIGITUR PRAEFECTURA APOSTOLICA INSULAE FORMOSAE.
Quo feliciter percepta in insula F o r m o s a curis F r a t r u m Praedicat o r u m i n c r e m e n t a Fidei a u g e a n t u r in posterum, preces n u p e r porrectae
s u n t ut i n s u l a illa, n o n multo ante in ditionem Imperii Iaponici redacta,
divideretur a Vicariatu Apostolico de Amoy, et in s e p a r a t a m Missionem
S. Congregatio de Propaganda Fide.
367
erigeretur. Cum itaque hoc super negotio, e x a m e n instituissent Emi ac
R m i P a t r e s sacro Consilio Fidei P r o p a g a n d a e praepositi in plenario
coetu habito die 7 vertentis mensis, omnibus m a t u r e perpensis, a Vicariatu Apostolico de Amoy p a r t e m illam d i s t r a h e n d a m c e n s u e r u n t q u a e
constat insula F o r m o s a aliisque eidem adiacentibus insulis, modo Iaponicae dominationi subiectis : ex ea a u t e m efformandam esse Praefecturam
Apostolicam Insulae Formosae nomine distinguendam, cuius spiritualem
administrationem a d h u c in p o s t e r u m retineant F r a t r e s Praedicatores
Provinciae Ssmi Rosarii i n s u l a r u m Philippinarum.
H a n c vero E m o r u m P a t r u m sententiam per infrascriptum sacrae
h u i u s Congregationis Secretarium Ssmo D. N. Pio P P . X relatam in
audientia diei 14 eiusdem mensis, Sanctitas Sua r a t a m in o m n i b u s h a b u i t
et confirmavit, a t q u e praesens in re Decretum expediri iussit.
Datum R o m a e ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 19 iulii 1913.
Fr. H. M. CARD. GOTTI, Praefectus.
L. $ S.
C. Laurent i, Secretarius.
II.
DECRETUM.
IMMUTANTUR FINES INTER VICARIATUS APOSTOLICOS FOKIENSEM ET AMOËNSEM.
Ampliori christiani nominis propagationi a n i m u m intendentes solertissimi Praesules Vicariatuum Apostolicorum de Fo-kien et de Amoy in
Sinensi provincia Fukien exsistentium, u n a n i m i t e r a S. Sede petierunt
ut aptior induceretur finium inter u t r u m q u e Vicariatum divisio. Quod
negotium cum Emi ac R m i P a t r e s S. h u i u s Congregationis rite considérassent in plenario conventu habito die 7 vertentis iulii, s t a t u e n d u m
censuerunt a Vicariatu Apostolico Fokiensi seiungendas esse praefecturas civiles Lun-yen-chou,
Yung-chun-chou, Hsing-hua-fu u n a cum
insula Nan-jih et p a r v a s alias si quae s u n t ad praefecturam Hsing-hua-fu
a t t i n e n t e s : dictas vero regiones adiungendas esse finitimo Vicariatui
Amoënsi, a quo per Decretum h u i u s item diei seiungitur insula F o r m o s a
u n a cum aliis proximis minoribus insulis quae modo Iaponicae dominationi subsunt.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
368
H a n c vero E m o r u m P a t r u m s e n t e n t i a m S s m u s D. N. P i u s P P . X
in audientia die 14 eiusdem mensis infrascripto S. h u i u s Congregationis
Secretario concessa r a t a m in o m n i b u s h a b u i t et confirmavit, a t q u e p r a e sens in re Decretum confici mandavit.
D a t u m R o m a e ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide, '
die 19 iulii 1913.
F r . H. M. CARD. GOTTI, Praefectus.
L. $ S.
C. Laurenti, Secretarius.
III.
DECRETUM.
PRAEFECTURA APOSTOLICA TERRAE GULIELMI IN DUAS SCINDITUR.
Gulielmi Terra, in septentrio-orientali Novae Guineae insulae plaga,
in Apostolicam Praefecturam erecta, P a t r i b u s e Societate Verbi Divini
iam ab a n n o 1896 concredita fuerat, qui S. Evangelii p r a e c o n i u m populis
illius regionis, vel infidelitate obcoecatis, vel etiam haeretica labe iam
infectis, strenue praedicarent. Quo vero uberiores ad Dei gloriam anim o r u m q u e salutem spirituales fructus colligi possent, R. P. D. E v e r a r d u s
Limbrock, Praefectus Apostolicus, S. huic Congregationi christiano nomini
P r o p a g a n d o praepositae humillimas iterato preces obtulit, petens ut ex
e a d e m Apostolica Praefectura pars q u a e d a m distraheretur, et altera sic
Missio seu Praefectura efformaretur, aliis quidem evangelicis operariis
t r a d e n d a . Cum autem P a t r e s e Societate Ss. Cordium vulgo, de Picpus
n u n c u p a t i , parati essent ad huiusmodi missionem suscipiendam riteque
excolendam, cum u t r i u s q u e religiosae Societatis praesulibus de hac re
agere visum est. E o r u m q u e itaque habito m u t u o consensu, votoque
excepto revmi Praefecti Apostolici, eminentissimi ac reverendissimi
P a t r e s h u i u s S. Congregationis a christiano n o m i n e P r o p a g a n d o in
generalibus comitiis die 7 vertentis mensis iulii habitis, gravi hoc negotio
rite in e x a m e n a d s u m p t o , r e b u s q u e o m n i b u s m a t u r e perpensis, haec
decernenda s t a t u e r u n t :
Ex Apostolica Praefectura T e r r a Gulielmi n u n c u p a t a eam partem
esse d i s t r a h e n d a m , q u a e a limite occidentali eiusdem Praefecturae ad
g r a d u m 142,22 longitudinis (Greenwich) orientem versus sese extendit
S. Congregatio de Propaganda Fide.
369
et praecise ad stationem vulgo de Eitape dictam; e a m q u e p a r t e m in
n o v a m erigendam esse Apostolicam Praefecturam « Terra Gulielmi occidentalis » n u n c u p a n d a m , d u m altera pars « T e r r a Gulielmi orientalis »
exinde vocabitur; i p s a m q u e denique n o v a m Praefecturam P a t r i b u s e
Societate Ss. Cordium vulgo de Picpus esse concredendam. Q u a m eminentissimorum P a t r u m sententiam, in audientia die 14 labentis iulii
Ssmo D. N. Pio div. prov. P P . X ab infrascripto S. h u i u s Congregationis Secretario relatam, Sanctitas S u a in omnibus benigne a d p r o b a r e
r a t a m q u e h a b e r e dignata est, ac praesens ad hoc Decretum edi iussit.
D a t u m R o m a e , ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 25 iulii, anno Domini 1913.
Fr. H. M. CARD. GOTTI, Praefectus.
L. © S.
C. Laurenti, Secretarius.
IV.
NOMINATIO E P I S C O P I .
Brevi apostolico n o m i n a t u s est:
16 iulii 1913. —
Apostolici
Coadiutor
Cameronensis et episcopus
cum
iure
titularis
ciscus H e n n e m a n n , societatis Missionum.
futurae
successionis
Coptitensis,
Rev.
D.
Vicarii
Fran-
370
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
S. CONGREGATIO RITUUM
i. .
BITURIGEN.
DE FESTO S. SEPULCHRI EXTRA TEMPUS PASCHALE CELEBRATO.
R. D. Aristides Bédu, c u r a t u s decanus Novi sancti Sepulchri in dioecesi Bituricensi, a sacra R i t u u m Congregatione, per rescriptum diei 1 iulii
a n n o 1910 editum, obtinuit pro die 15 iulii q u o t a n n i s recitandum in
s u a ecclesia Officium de sancto Sepulcro D. N. I. C, uti idem Officium ponitur in Breviario R o m a n o - S e r a p h i c o sub Dominica II post
P a s c h a ; n u n c vero ipse Orator enixe iterum instat, ut o b t e n t u m Officium, quod in Breviario Romano-Seraphico u n i t a n t u m tempori Paschali
c o n v e n i t , ita rite a p t e t u r , ut extra t e m p u s Paschale congrue valeat
recitari.
Sacra porro R i t u u m Congregatio, ad relationem subscripti Secretarii,
a u d i t o Commissionis liturgicae suffragio, ita precibus r e s p o n d e n d u m
c e n s u i t : « S u m a n t u r ad Matutinum festi sancti Sepulchri o m n e s anti« phonae ex eodem Communi Dedicationis Ecclesiae u n d e et Psalmi
« iam accipiuntur; Lectio a u t e m IX s u m a t u r ex aliis Appendicibus, ut
« infra; quod vero spectat cantum, s u m a t u r c a n t u s pro F r a t r i b u s Mino« ribus a p p r o b a t u s , et in additis Missae respondentis partibus serventur
« D e c r e t a quae approbationem et editionem c a n t u s Gregoriani mode« r a n t u r ».
Lectio IX.
P e t r u s igitur videns resurrectionem, q u a m Dei Filius praenuntiaverat, impletam; qui sollicitus venerat, securus abscessit. Maria t a m e n ,
resurrectionis ignara, n o n cessavit lacrimas fundere, nesciens h a n c esse
Dominici corporis gloriam, q u a m p u t a b a t injuriam. Cujus inanes moer o r e s Angelus magis prohibet, q u a m consolatur, ut Evangelista t e s t a t u r :
Mulier, inquit, quid p l o r a s ? Si spiritali prudentia intentionem divini
sermonis intelligas, lacrimarum causam n o n t a m q u a m ignarus interrogat, sed importunos fletus dolentis abjurgat. Maria, inquit, quid p l o r a s ?
S. Congregatio Bituum.
371
q u u m vacuo m o n u m e n t o , n o n d a m n o funeris sed merito resurgentis,
J e s u Christi corpus virtus sibi, n o n facinus vindicasset? Culpat eodem
t e m p o r e a Maria lacrimas fundi quo debuit gloriari.
Atque ita rescripsit et servari mandavit. Die 15 februarii 1 9 1 3 .
Fr.
S.
CARD. MARTINELLI, Praefectus.
L.&S.
f P e t r u s La Fontaine, E p . Charyst., Secretarius.
II.
O R D I N I S F R A T R U M MINORUM.
DE FESTO S. MARIAE ANGELORUM DE PORTIUNCULA.
Hodiernus Pater Minister provinciae sanctae Mariae Angelorum a
Principatu, Ordinis F r a t r u m Minorum, praepositus, S s m u m D o m i n u m
n o s t r u m P i u m P a p a m X supplicibus votis rogavit, ut F e s t u m Titulare
ipsius provinciae, ritu duplici primae classis cum Octava iuxta peculiares Rubricas Breviarii Romano-Seraphici n. 16 et 47 peragendum, a
F r a t r i b u s ipsiusmet Provinciae in p o s t e r u m celebrari valeat sub titulo
Dedicatio S. Mariae Angelorum de Portiunculae die p r o p r i a , n e m p e
2 augusti, cum Officio ac Missa approbatis pro locis Mexicanis; retentis
t a m e n Lectionibus primi et secundi Nocturni e Breviario Romano-Seraphico et assumptis Lectionibus tertii Nocturni ex Officio beatae Mariae
Virginis de Misericordia, Clero Savonensi concessis: ita ut Officium de
Communi Dedicationis Ecclesiae, iuxta praedictas Rubricas peculiares
n . 1 3 9 omittatur.
Sanctitas porro Sua, referente infrascripto Cardinali sacrae R i t u u m
Congregationi Praefecto, attento commendationis officio Revmi Patris
Procuratoris generalis enuntiati Ordinis, benigne a n n u e r e dignata est
pro gratia in omnibus i u x t a preces: servatis Rubricis. Contrariis n o n
obstantibus quibuscumque.
Die 2 6 februarii 1 9 1 3 .
Fr. S. CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
L. © S.
j P e t r u s La F o n t a i n e , Ep. Charyst., Secretarius.
372
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
SACRA ROMANA ROTA
i.
GE-LI
MERIDIO-OCCIDENTALIS.
NULLITATIS MATRIMONII (WANG-SANG).
Pio PP. X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae anno
decimo, die 16 aprilis 1913, RR. PP. DD. Franciscus Heiner, P o n e n s ,
Ioannes Prior et Aloisius Sincero, Auditores de turno, in causa Ce-li
meridio-occidentalis - Nullitatis matrimonii, instante pro appellatione
Defensore Vinculi
vicariatus
apostolici Ge-li meridio-occidentalis, inter
I o a n n e m Baptistam Wang, repraesentatum per legitimum procuratorem
Antonium Cagiano de Azevedo, advocatum, et Anastasiam Sang, interveniente et disceptante in causa Defensore Vinculi, sequentem definitivam
tulerunt
sententiam.
Ioannes Baptista Wang, viduus Sinensis, iam ab adolescentia in
religionem catholicam receptus et agricola opulentus in pago Kia-Tsonen
vicariatus apostolici Ce-li Meridio-Occidentalis, a n n o 1906 consilium iniit
r u r s u s u x o r e m ducendi in matrimonium. T u n c P a u l u s , ex priore uxore
filius, patri proposuit q u a m d a m viduam, in civitate Tchai-Tsum habit a n t e m , integris e x o r n a t a m moribus et venusto adspectu praeditam.
Pater porro, quamvis h a n c mulierem, nomine Lu Caeciliam, n u m q u a m
vidisset, statim annuit et iuxta mores Sinenses, suadente filio P a u l o ,
amico suo Ioanni Yu commisit m u n u s suo n o m i n e cum vidua Lu Caecilia de ineundo matrimonio tractandi. Caecilia vero exquirenti Ioanni Yu
respondit se "nolle novas nuptias inire, at ei a d d u x i t aliam viduam, q u a m dam Anastasiam Sang, ut cum ea de ineundo matrimonio cum I o a n n e
W a n g t r a c t a r e ! Mediator deinde, quin prius animum mandantis exquisiverit, interrogat h a n c viduam an n u b e r e velit Ioanni Wang, e a m q u e ,
comitante Caecilia, illico adducit in o r p h a n o t r o p h i u m pagi P a i t a n g prope
p a g u m in quo habitat Ioannes Wang. Mediator de facta substitutione
mulieris certiorem reddit Paulum, sed nec ipse nec P a u l u s eam cum
Ioanne Wang communicat. Idem vero mediator vocat m a n d a n t e m ad
invisendam mulierem adductam. Ioannes t a m e n , negotiis impeditus, non
venit, sed misit solummodo novercam suam, quae, u t p o t e senex (7°2 a n n o r u m ) et parvi iudicii, Ioanni relationem b o n a m retulit. Anastasia ipsa,
S. Romana Rota.
373
q u a e a n t e matrimonii celebrationem per tres vel q u a t u o r dies in orphan o t r o p h i o m o r a t a est, pluries petiit ut futurum m a r i t u m antea videre
posset, sed frustra. Die statuto Ioannes primus in ecclesiam venit, et
sacerdos, sacris i n d u t u s vestibus, ad altare accessit. T a n d e m mulier
adducitur. De consensu interrogata r e s p o n d i t : « Quomodo n u n c p o s s u m
« r e s p o n d e r e : n o l o ? Volo! ».
Sacris expletis ritibus, q u u m ex ecclesia egrediebantur, vir p r i m a
vice mulierem inspexit, ac advertens eam esse indecoram et senem u s q u e
ad canitiem, m a g n a ira exarsit. Substitutione mulieris detecta, firmiter
p r o t e s t a t u s est, se nullatenus Anastasiam uti u x o r e m s u a m agnoscere
posse. R e s denique eo p r o d u c t a est ab amicis, ut mulierem in d o m u m
receperit, at n o n ut uxorem, sed t a m q u a m ancillam. Ob frequentes contumelias ac percussiones ex parte viri, pluries de domo evasit uxor,
t a m e n toties reversa est. T a n d e m die festo Epiphaniae, a n n o 1907, d e n u o
evasit mulier, quin redierit.
Q u a m o b r e m Ioannes, qui in matrimonio valide coniunctum cum
Anastasia n u m q u a m se censuit, utpote dolo deceptus in ipsa Sacramenti
substantia, tribunal ecclesiasticum adiit, petens ut m a t r i m o n i u m nullum
declararetur ob errorem substantialem personae. Die 27 septembris 1910
prodiit sententia, q u a matrimonium Wang-Sang declaratum est n u l l u m
« saltem propter errorem substantialem personae ». Defensor porro vinculi
appellationem instituit ad S. G. de Sacramentis. Causa deinde commissa
est H. S. O. a quo decidenda est sub formula: An constet in casu de
nullitate
matrimonii.
P r a e m i t t e n d u m e s t , m a t r i m o n i u m in casu impugnari posse n o n
solum ex capite erroris substantialis p e r s o n a e , sed etiam ex capite
defectus consensus mulieris. Uti enim ex actis et probatis constat, mulier
illis diebus quibus ante n u p t i a s in o r p h a n o t r o p h i o m o r a t a est, institit
ut sibi liceret futurum m a r i t u m saltem videre. Mane dein n u p t i a r u m
pertinaciter denuo institit, imo ecclesiam ingredi recusavit nisi antea
vir sibi ostensus fuisset. At P a u l u s et mediator ei studiose dissuaserunt,
et t a n d e m eam, sub praetextu quod sacerdos nimis iamdiu exspectaret,
ad ingressum compulerunt. Ita mulier p e r t u r b a t a ad altare accedit, et
a n t e q u a m eventus bene percipere valeat, sacerdoti ipsam immediate de
consensu interroganti verbis illis r e s p o n d i t : « Quomodo n u n c p o s s u m
« r e s p o n d e r e : n o l o ? Volo! ». Quare n o n immerito iudex primae instantiae ait: « Quoad consensum mulieris Sang a t t e n d e n d u m est 1) illam
« constanter et u s q u e ad u l t i m u m m o m e n t u m et coram o m n i b u s per« sonis affirmavisse s u a m voluntatem videndi s u u m m a r i t u m futurum,
« dicendo se nolle n u b e r e , nisi prius viderit eum. Attendendum est
374
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« 2) quod ii qui eam impedierunt ne eum videret, s u n t iidem qui con« tieuerunt de mutatione coram I o a n n e Baptista. Ex verbis mulieris
« respondentis sacerdoti interroganti, consensus eius n e d u m a p p a r e a t
« liber, quin potius apparet indignatio et r e p u g n a n t i a mulieris in angu« stia positae et nescientis quo se verteret. Non constat ergo de con« sensu mulieris S a n g » . Aliud t a m e n est: n o n constare de consensu,
et a l i u d : constare de n o n consensu. Quum vero caput accusationis ex
defectu consensus mulieris fundamentum nimis t e n u e habeat, RR. P P .
censuerunt defectum consensus mulieris in causa p r a e s e n t a t u m omittendum esse, praesertim cum in casu ob e r r o r e m substantialem p e r s o n a e
de matrimonii nullitate iam satis constet.
Et sane, in iure notissimum est, errorem substantialem de ipsa persona ex lege naturali esse impedimentum dirimens matrimonii. « Certum
« est a p u d omnes, docet Sánchez, lib. VII, disp. 18, errorem personae
« antecedentem, id est qui causa est ut m a t r i m o n i u m ineatur, alias n o n
« ineundum, dirimere ipsum . . . Caeterum, q u a n t u m v i s fatuus et crassus
« sit error, credo eum satis esse ad d i r i m e n d u m matrimonium, q u a n d o
< circa p e r s o n a m contingit ». Coscius autem, De sep. thori, lib. I, cap. 2,
n. 2, ait : « E r r o r personae est q u a n d o hic p u t a t u r Vigilius et est Plato . . .
« Dirimit procul dubio m a t r i m o n i u m error personae, velut si mulier
« cogitans et intendens contrahere cum primogenito, contrahat cum alio;
« aut si quis p u t a n s illud contrahere cum Bertha, contrahat cum Seja,
« n o n t a n t u m de iure positivo, verum etiam de iure n a t u r a e , quia per« sona est p r i m a r i u m et substantiale obiectum matrimonii ». Wernz vero,
Ius Decret., tom. IV, par. 2, cap. L, n. 225, optime docet: « E r r o r s u b « stantialis de persona, sive antecedens sive concomitans, vincibilis sive
« invincibilis, ex dolo vel sine fraude ortus, in culpabilis vel culpabilis,
« sive ob defectum errantis sive alterius n o n errantis, ex iure n a t u r a e ,
« n o n ex m e r a constitutione Ecclesiae, constituit impedimentum dirimens
« matrimonii. Nam ad valorem matrimonii essentialiter requiritur m u t u u s
« consensus maritalis d u a r u m p e r s o n a r u m in individuo sufficienter deter« m i n a t a r u m , sed per errorem substantialem de persona alterius sponsi
« in errante sponso omnino impeditur m u t u u s consensus maritalis, quo« niam consensus errantis sponsi fertur in tertiam personam ab altera
« parte contrahente omnino diversam. Ergo ex iure n a t u r a e per huius« modi errorem valor matrimonii o m n i n o impeditur ». Card. Gasparri
denique, De Matrim., II, n. 889, ita explicat errorem substantialem de
p e r s o n a : « Error facti circa p e r s o n a m verificatur, q u a n d o quis vult
« contrahere cum p e r s o n a certa et determinata, e. g. Maria, qualem falso
« p u t a t esse h a n c praesentem, cum q u a c o n t r a h i t » .
S. Romana Rota.
375
In facto a u t e m dubitari nequit, quia in casu Ioannes Wang, qui cum
Lu Caecilia m a t r i m o n i u m inire volebat, praesentem Anastasiam S a n g
falso putaverit esse illam Lu Caeciliam.
I o a n n i W a n g novas n u p t i a s inire volenti proposuit P a u l u s filius
viduam q u a m d a m , Lu Caeciliam, ex pago Tchai-Tsum, q u a m cognoscebat
P a u l u s t a m q u a m foeminam adspectu decoro, m o r i b u s integris, b o n a
indole, capacitate familiae regendae o r n a t a m . Quibus auditis, pater declaravit se Lu Caeciliam ducere velle. Cuius facti testis est filius, P a u l u s
W a n g , qui interrogatus « A n t e q u a m m a t r i m o n i u m contraheret p a t e r
« tuus, monuistine illum de quali p e r s o n a ? », r e s p o n d i t : « Interrogavi
« eum, an velit m a t r i m o n i u m contrahere cum vidua Lu Caecilia ex p a g o
« T c h a i - T s u m , et ille mihi respondit quod v e l i t . . . Monui illum de b o n a
« indole capacitateque g u b e r n a n d a e familiae et de forma illius, quia
« faciebam commercium prope p a g u m Tchai-Tsum et bene cognoscebant
« illam v i d u a m ». Interrogatus « P a t e r t u u s haec audiendo voluitne
« nubere cum illa p e r s o n a ? », r e s p o n d i t : « Voluit ».
Haec confirmat pater, Ioannes Wang. Interrogatus enim « Qualem
« volebas ducere ? », respondit : « Volebam ducere viduam ex p a g o
« Tchai-Tsum ». Iterum interrogatus « Qualis et cuius aetatis mulierem
« volebas ducere? », r e s p o n d i t : « Dixerunt mihi, quod h a b e a t 37 a n n o s ».
Interrogationi denique « Tempore quo matrimonii benedictio fiebat, qua« lem p o t a b a s m u l i e r e m ? » , dedit responsionem: « P u t a b a m illam esse
« viduam ex pago Tchai-Tsum ».
Ioannes Yu, amicus Ioannis Wang, m u n u s ab illo accepit eundi in
p a g u m Tchai-Tsum ad p e t e n d u m consensum Lu Caeciliae in matrimonium. Ita deponit hic t e s t i s : « F u i mediator istius m a t r i m o n i i . . . Inten« débat invitare et adducere v i d u a m Lu Caeciliam, ut n u b a t Ioanni
« Baptistae W a n g ».
Ex depositionibus igitur testium Pauli Wang et Ioannis Yu, q u a e
ab actore confirmantur, patet I o a n n e m W a n g statuisse m a t r i m o n i u m
contrahere cum determinata persona, Lu Caecilia nomine, ex pago TchaiTsum, 37 a n n o r u m , certis qualitatibus ornata, quibus coniux o m n i n o
desiderabilis apparebat. In illam consensit, m a n d a t u m q u e dedit amico
petendi h u i u s mulieris consensum in matrimonium. Definitive r e c u s a n t e
muliere Lu Caecilia, m a n d a t u m cessavit. Mandatum enim d a t u m n o n
fuit alternativum, sed exclusivum, ut ex ore testium discimus. Interrogatus Ioannes Yu « Quia ipsa noluit, cur n o n statim rediisti? », r e s p o n d i t :
« Quia ipsa vidua Lu indicavit mihi aliam viduam q u a m nesciebam ».
Nullum v e r b u m de m a n d a t o generali quaerendi u x o r e m pro m a n d a n t e ,
vel cum alia muliere negotium p e r t r a c t a n d i , si persona d e t e r m i n a t a
376
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
recusasset. P o t u i t quidem mediator aliam quaerere mulierem in u x o r e m
Ioannis Wang, sed consensus istius in priorem vi m a n d a t i in alteram
transferri n o n potuit. Oportebat I o a n n e m Yu m o n e r e amicum s u u m de
substitutione personae, ut novo actu voluntatis in illam consentiret.
Nemo t a m e n Ioannem W a n g de substitutione facta monuit, et s p o n s u s
ad ecclesiam porrexit p u t a n s , se cum Lu Caecilia m a t r i m o n i u m cont r a c t u r a m , uti fidem faciunt fere o m n e s testes, nemine contradicente.
T e s t a n t u r in primis P a u l u s W a n g et I o a n n e s Yu, se e u m n o n m o nuisse de substitutione facta. Anastasia Sang dein affirmat se virum
n o n vidisse ante n u p t i a r u m celebrationem, id quod alii testes confirm a n t , Lu Caecilia scilicet, Maria Yen, I o a n n e s Yu; et sacerdos mission a r i u s , P e t r u s T c h e n g , qui matrimonii celebrationi adstitit, deponit:
« Statim ac pervenerunt ad pagum P a i t a n g scivi quod facta fuit sub« stitutio personae. T u n c monui Yu Ioannem, ut q u a e r a t I o a n n e m Bapti« stam W a n g ad videndam illam mulierem . . . W a n g m o r a m fecit u s q u e
« ad diem matrimonii ». Noverca t a n d e m a viro missa ad invisendam
futuram s p o n s a m testatur, se nescivisse a n t e m a t r i m o n i u m de substitutione facta.
Ex dictis ergo patet, actorem in celebratione matrimonii rénovasse
c o n s e n s u m prius expressum vi m a n d a t i in d e t e r m i n a t a m p e r s o n a m Lu
Caeciliae, qui proinde consensus nullius valoris erat respectu mulieris
Anastasiae Sang, cum q u a ritum e x t e r n u m explevit.
Mutationem seu substitutionem personae, nesciente sponso, factam
esse, confirmatur insuper modo agendi Ioannis W a n g immediate post
r i t u m matrimonialem expletum. Sponsa ita loquitur : « Post benedictio« nem, exeundo extra ecclesiam W a n g I. B. aspexit me torvis oculis.
« Audivi alios dicentes quod n o n vult me h a b e r e quia provecta s u m
« aetate. T u n c ego volebam reverti in familiam cum propinqua mea.
« Sed illa cum aliis exhortati sunt me ut m a n e a m , dicentes quod post
« aliquos dies melius me tractabit ». P a u l u s W a n g porro haec deponit
d e - r i t i b u s civilibus qui celebrationem matrimonii secuti s u n t : « P a t e r
« meus n o n fuit praesens in atrio in quo faciebant ritus civiles, sed ex
« industria, prae tristitia, recesserat .in alio atrio, neque manducavit,
« neque cum uno h o m i n e dixit verbum, etiam exquisitus ». P r a e t e r e a
idem ad interrogationem iudicis « Suntne qui exhortati sunt patrem
« t u u m ut eam acciperet ut uxorem ? », respondit : « Multi fuerunt. Sed
« pater m e u s n u m q u a m voluit audire et talia loquentes t a m q u a m ini« micos habuit longo tempore. Etiam a m i t a mea exhortata est illum.
« At ille per u n u m a n n u m n o n locutus est cum illa ». Similiter d e p o n u n t
etiam alii testes. Quae omnia sane d e m o n s t r a n t , consensum matrimo-
S. Bomana Bota.
377
nialem d a t u m fuisse a sponso in suppositione, quod ad altare praesens
fuit Lu Caecilia, o r n a t a illis dotibus a filio P a u l o descriptis, d u m revera
praesens fuit alia mulier, Anastasia scilicet Sang. S u m m a e itaque negligentiae a r g u e n d u s est Ioannes Wang in re tanti momenti, et error ipsius
fatuus fuit et crassus et culpabilis, sed hoc n o n impedit, iuxta verba
superius relata Sanchesii et Wernz, q u o m i n u s iure n a t u r a e ex errore
substantiali personae nullus et irritus sit consensus praestitus.
Neque dici potest, m a t r i m o n i u m initio invalidum decursu temporis
s a n a t u m fuisse per d i u t u r n a m cohabitationem et copulam maritalem.
Etenim neque pacifica cohabitatio neque copula cum affectu maritali
locum habuit. Ad rem testatur Lu Caecilia: « Post ritus civiles exhor« tata s u m illam ut intret in cubiculum mariti. Hoc fecit et noctem
« transegit. Sed omnino m a n e vocavit me dicendo, q u o d volebat omnino
« discedere, quia vir dedignatus est illam ». P o r r o Anna Soung d e p o n i t :
« Haec verba ipsius viduae audivi: ipsa dixit quod Wang Ioannes Baptista
« monuit illam: " Tu n o n debes violare me, nec ego violabo te „ ». Maria
W a n g deponit: « A u d i v i viduam Sang mihi dicentem: " E g o displiceo
« ei et ille mihi displicet „ ». Sacerdos P e t r u s Tcheng autem ait: « Mulier
« Sang post aliquos dies ipsa mihi dixit expressis verbis, dum f u g e r e t . , . :
« " Nunc s u m in talibus circumstantiis, ut n o n possim m a n e r e in familia
« e i u s ; ipse n o n accipit me in cubiculum: dixit m i h i : indigna es me „ ».
Missionarius denique Jaladieu ait: « Je lui (Anastasiae) ai d e m a n d é :
« " P o u r q u o i es-tu restée longtemps dehors ? „. Elle m'a répondu qu'elle
« avait peur d'être tuée par J. B. Wang ». Vir ipse omnino negat copulam
u n q u a m locum habuisse, et praesumptio veritatis suae assertionis h a b e t u r
in vehementi et continua r e p u g n a n t i a quam erga mulierem monstravit,
de q u a concordes s u n t testes, n o n exclusa ipsa vidua Sang.
Neque obstat quod mulier contra depositionem iuratam mariti testata
est, semel copulam locum habuisse. De h a c depositione mulieris ita
loquitur sacerdos s u p r a citatus: « Ante q u a t u o r dies vidi Lu Caeciliam
« et dixi illi : " Quomodo antea audivi quod n o n h a b u e r u n t rem coniu« galem, et n u n c vidua Sang dicit quod semel h a b u e r u n t „. Vidua Lu Cae« cilia respondit mihi: " F o r s a n alii s u a s e r u n t ei ut ita dicat, ut accipiat
« aliquam pecuniam „ ». Sententia autem appellata ait: « De c o n s u m m a « tione matrimonii, ex depositionibus testium impossibile videtur Ioan« nem Baptistam c o n s u m m a s s e m a t r i m o n i u m cum muliere Sang, etiam
« materialiter (scil. ad libidinem satisfaciendam, quo in casu de conva« lidatione matrimonii sermo esse n o n potest), a fortiori affectu maritali.
« Verba mulieris Sang affirmantis semel p e r a c t u m fuisse actum coniu« galem, n o n concordant cum circumstantiis etiam ab ipsa relatis. PraeACTA, vol. V, n. 13. — 12-8-913.
27
378
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« sumitur eam sic locutam fuisse, t a n t u m m o d o occasione iudicii, cum
« spe subsidii pecuniarii sic facilius obtinendi ».
Quibus omnibus tum in iure q u u m in facto consideratis ac sedulo
perpensis, Christi Nomine invocato, Nos infrascripti Auditores, pro Tribunali sedentes et solum Deum p r a e oculis habentes, ad propositum
d u b i u m r e s p o n d e m u s : Affirmative, seu constare de matrimonii nullitate
in casu.
Ita p r o n u n t i a m u s et definitive sententiamus, m a n d a n t e s Ordinariis
locorum et ministris tribunalium, ad quos spectat ut exsecutioni mandent h a n c n o s t r a m definitivam sententiam, et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m sacrorum c a n o n u m , et praesertim cap. 3, sess. XXV,
De Beform., Concilii Tridentini, iis adhibitis exsecutivis et coercitivis
mediis, quae magis efficacia et o p p o r t u n a pro r e r u m adiunctis exstitura sint.
Romae, die 16 aprilis 1913.
Franciscus Heiner, Ponens.
Ioannes Prior.
Aloisius Sincero.
T. Tani, Notarius.
IL
ORDINATIO.
DE
FERIIS
AUTUMNAL]BUS.
S s m u s D. N. Pius P p . X, fel. reg., cum notitiam habuerit, ex relatione
infrascripti Decani, iam fuisse experientia c o m p r o b a t u m , iudiciales processus melius explicari et expediri, si feriae, dictae autumnales, aliquantisper anticipentur, idque esse in votis RR. DD. Auditorum, iussit
ac decrevit, ferias a u t u m n a l e s decurrere a die 24 augusti ad diem
14 octobris, et hoc a currenti a n n o observari mandavit.
Die 5 iulii 1913.
M.
LEGA,
Decanus.
379
Signatura Apostolica.
SIGNATURA APOSTOLICA
COLONIEN.
NULLITATIS
SIVE
Inter
MATRIMONII
NULLITATIS
(HOSPELT-BERNARDT)
SENTENTIAE
ROTALIS.
illmum dominum Antonium Hospelt, actorem, repraesentatum per
legitimum procuratorem Christophorum Astorri, advocatum; et dominam Aloisiam
B e r n a r d i conventam, quae citata non comparuit;
interveniente et disceptante in causa Vinculi Defensore ex officio.
Antonius Hospelt catholicus, in Germaniae perillustri urbe Coloniae
ortus ex divite familia, die 26 octobris 1882, ineunte 20 aetatis suae
anno, militiae adscitus, servitium a r m o r u m Argentorati explere coepit.
Ibi malo suo fato, in laqueum cuiusdam foeminae, Ludovicae Bernardt,
ex evangelica secta, incidit, quae omnia amatoriae artis blandimenta
apprime callens, ita incautum adolescentem suo affectu incendit, ut sibi
eam d e s p o n s a t u r a m promiserit, facta etiam alia pollicitatione ingentis
s u m m a e pecuniae eidem tradendae. Statim ac Antonii parentes initae
cum ista foemina eius consuetudinis n u n t i u m acceperunt, s u m m o p e r e
adnixi sunt ut filium suum a foeda hac consuetudine removerent; quin
etiam pater, quo vehementius n a t u m ab insano proposito deterreret,
exheredationis poenam ei c o m m i n a t u s est. Lex enim imperii Germanici,
huiusmodi in casibus, edicit iuxta par. 2383 Codicis civilis: « 11 discen« dente p u ò essere privato della porzione legittima, se, contro la volontà
« di quello della cui eredità, si tratta, conduce vita riprovevole ed immo« rale ». Haec comminatio patris adversus filium Antonium desideratum
sortita n o n est e x i t u m ; immo vero profuit callidissimae foeminae ut viam
excogitaret q u a periculum exheredationis p r o r s u s averteretur.
Itaque, militari servitio absoluto, Antonius, qui tenacius u s q u e Ludovicae adhaerebat, p o s t q u a m aliquot diebus a p u d suos parentes diversatus fuisset, revertitur ad illam; et ambo prius L a u s a n n a m , postea
Basileam in Helvetia sese c o n t u l e r u n t ; in q u a postrema civitate Antonius, s u a d e n t i b u s t u m q u o d a m mulieris propinquo, n o m i n e Honauer,
t u m alio mulieris amico nomine Sübinger, consilium coepit proficiscendi
Londinum, ubi ipse, iam a die 26 octobris aetate maior effectus, a b s q u e
380
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ullo obice, i m p u g n a t u m cum Ludovica m a t r i m o n i u m celebrare tandem
posset. Haec n u p t i a r u m conciliatio videtur inventa et disposita callidae
mulieris ingenio. Et revera ambo, nulla amplius interiecta mora, Lond i n u m profecti sunt. Ad q u a m urbem cum pervenissent die 2 novembris
eiusdem anni 1903, opera cuiusdam T u n k ab amicis Ludovicae a n t e a
edocti, diemque a d v e n t u s Antonii et Ludovicae in u r b e m ementiti, inconsultus iuvenis voti sui compos factus est; quippe qui die 4 eiusdem
mensis novembris matrimonium coram officiali civili cum Ludovica
contraxit.
Peractis nuptiis, coniuges in urbem Karlsruhe incessanter perrexerunt. Ibi maritalis vitam contubernii u s q u e ad insequentis a n n i 1904
aestatem, etsi n o n omnino, uti asseritur, tranquillam, u t c u m q u e duxerunt. Verum quies et concordia isti contubernio diu n o n a r r i s e r e ; nam
iurgia et querelae inter coniuges exortae u s q u e adeo processerunt, ut
maritalis consuetudinis vita fere impossibilis evaserit. Si h u i u s eventus
originem rimari placeat, praecipua sane causa frigescentis utrinque affectus, indeque c o n s e q u u t a r u m in eo contubernio discordiarum, r e p e t e n d a
ex facto, quod Ludovica pollicitam initio a m o r u m ab Antonio ingentem
pecuniae s u m m a m (100,000 marchi) cui ipsa potissimum inhiaverat, tandem accepisset; ex parte vero Antonii, fastidium satietasque, deferbescente cupiditatis aestu, illecebrarum quibus olim incautum iuvenem
ipsa irretiverat. Videtur etiam n o n abs re coniici posse, cum aliis viris
detectas Ludovicae consuetudines, eodem ipso tempore quo illa Antonii
maritali u t e b a t u r contubernio, effecisse ut iuvenis, tandem aliquando
ab illo amatoriae insaniae veterno excussus, facti poeniteret, cuperetque
a Ludovica q u a m p r i m u m , discisso matrimonio, separari. Tunc ex quadam
naturali contrariorum sibi r e p u g n a n d u m lege, contigit, ut in Antonii
animo vehemens revivisceret amoris flamma, q u a ab ineunte adolescentia puellam nomine Mariam Asbach Coloniae a d m o d u m dilexerat;
quacum, etiam post matrimonium Ludovicae, epistolare habere commercium non desierat.
Antonius itaque ad hoc s u u m propositum matrimonii dissolvendi
perficiendum, urgentibus q u o q u e s u o r u m p a r e n t u m studio precibusque
sollicitior factus, mense iunio a n n i 1904 promovit a p u d tribunal civitatis
Karlsruhe querelam divortii, q u a m t a m e n mense novembri eiusdem anni
revocavit, insequenti a u t e m a n n o 1905 mense iunio, eamdem divortii
querelam a p u d tribunalia praedictae civitatis iterum proposuit. T r i b u n a l
vero primae, uti aiunt, instantiae reiecit querelam partis, et admisit
divortium ex culpa t a n t u m viri seu actoris Antonii Hospelt, concessa
quoque actione reconventionali uxoris. A q u a sententia cum Antonius
Signatura Apostolica.
381
provocasse! ad t r i b u n a l secundae instantiae, istud in sede appellationis
praecedentem sententiam tribunalis primae instantiae reformavit, prolata
altera sub die 20 maii a n n i 1908, q u a decrevit, matrimonii contracti in
urbe Londinensi dis 4 novembris 1903 inter partes contendentes divortium
admitti ex utriusque culpa.
H a c sententia Antonius liberum sese arbitratus, dare operam coepit
ut coram Ecclesia m a t r i m o n i u m cum praefata puella Maria Asbach celebrare posset. P a r o c h u s proprius Antonii in civitate Colonien., propter
initum a iuvene m a t r i m o n i u m civile in Anglia cum Ludovica Bernardt,
d o c u m e n t u m status liberi ei tradere noluit, nisi prius illud civile matrimonium declararetur nullum per iudicialem auctoritatis ecclesiasticae
sententiam. Curia Coloniensis, ad q u a m Antonius supplicem libellum
pro i m p e t r a n d a civilis illius matrimonii nullitatis declaratione porrexerat,
sententiam sub die 22 aprilis 1909 pronuntiavit, q u a nullitatem dicti
matrimonii admisit. Verum Defensor vinculi io Curia Colonien, statim
ab ea sententia appellationem promovit a p u d S. Rotae R o m a n a e tribunal. Interim, pendente a d h u c appellatione, Antonius morae, propter
passionis aestum, impatiens, cum praedicta puella Maria Asbach civile
matrimonium inivit. P o r r o sacrae Rotae tribunal, rite perspecta a t q u e
examinata in primo t u r n o causa, die 27 augusti 1910, dubio « An con« stet de nullitate matrimonii in c a s u ? » sententia sua r e s p o n d i t : Negative. Q u u m vero actor Antonius Hospelt adversus h a n c sententiam ad
secundum t u r n u m provocasse!, die 10 mensis iunii 1912, prolata est ab
eo conformis priori sententia, n e m p e : « Non constare de matrimonii
« nullitate in casu: seu ad propositum dubium (an sententia rotalis
« die 27 augusti 1910 sit confirmanda vel infirmanda in casu) : Affirmata Uve ad p r i m a m p a r t e m ; Negative ad s e c u n d a m : statuentes praeterea
« actorem teneri ad omnes iudicii expensas ». Adversus quam sententiam denuo a sacro Rotae tribunali favore matrimonii inter Antonium
Hospelt et Ludovicam Bernardt prolatam, actor per s u u m patronum
interposuit r e c u r s u m penes s u p r e m u m hoc Signaturae Apostolicae tribunal, ad obtinendam declarationem nullitatis huiusmodi sententiae vel
saltem eius circumscriptionem.
Causa igitur funditus pertractata est in supremi Tribunalis sessione
habita in aedibus Vaticanis die 12 h u i u s mensis iulii 1913, relatore
E m o P. Domino Francisco cardinali Cassetta, propositoque d u b i o :
Sitne nulla sententia rotalis in casu, et sitne locus eius circumscriptam? Emi Iudices r e s p o n d e r u n t : Negative ad utramque partem.
In expensis a u t e m iudicialibus s u p r e m u m idem Tribunal condemnavit et c o n d e m n a t d o m i n u m Antonium Hospelt, causae actorem.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
382
Atque ita editum est, p r o n u n c i a t u m , decretum, declaratum, ac definitive i u d i c a t u m ; m a n d a t u m q u e ut haec definitiva sententia publici iuris
fieret, atque ab omnibus, ad quos spectet, exsecutioni m a n d a r e t u r ; n o n
solum, etc., sed et omni, etc.
D a t u m Romae, ex aedibus S. T., die 23 mensis iulii 1913.
Nicolaus Marini, a Secretis.
L. « S.
Iosephus adv. Fornari, S. T. A.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
SACRA CONGREGAZIONE DEI RITI.
CONGREGAZIONE GENERALE.
Il giorno 29 luglio 1913, nel palazzo apostolico Vaticano, dinanzi l'augusta
presenza del S. Padre, fu tenuta la Congregazione Generale dei sacri Riti, nella
quale gli Emi e Rmi signori Cardinali, i Rmi Prelati ed i Consultori Teologi
componenti la medesima, hanno discusso e dato il loro voto sul dubbio delle
virtù in grado eroico della Causa Corisopiten. di beatificazione e canonizzazione del Ven. Servo di Dio Michele Le Nobletz, sacerdote e missionario.
CONGREGAZIONE ORDINARIA.
Il giorno 5 agosto 1913, nel palazzo apostolico Vaticano fu tenuta la
Congregazione ordinaria dei sacri Riti, nella quale al giudizio degli Emi e
Revmi signori Cardinali componenti la medesima, sono state sottoposte le
seguenti materie:
I Introduzione della Causa di beatificazione e canoüizzazione della
Serva di Dio Suor Maria Bernarda Soubirous, delle Religiose della Carità e
della Istruzione Cristiana di Nevers;
2° Revisione degli scritti del servo di Dio Giuseppe da Palermo, chierico novizio dei Frati Minori Cappuccini.
o
Diarium Romanae Curiae.
383
S E G R E T E R I A D I STATO.
NOMINE.
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
28 luglio 1913. — Il Rmo Padre Filippo Maroto, procuratore generale dei
Figli del Cuore Immacolato di Maria, Consultore della suprema sacra Congregazione del Sant'Uffìzio.
6 agosto. — L'Emo e Rmo signor cardinale Benedetto Lorenzelli, Membro
della sacra Congregazione dei Riti.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Prelati Domestici di S. S.:
27 maggio 1913. — Mons. Giuseppe Cassar, cappellano dei marinai cattolici a Malta.
18 luglio. — Mons. Luigi Gasparrini, vicario generale della diocesi di Nola.
30 luglio. — Mons. Alberto Dien, direttore generale dell'« Opera Apostolica » in Parigi.
Con Biglietti della Segreteria di Stato il Santo Padre si è degnato di
nominare :
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S. :
24 luglio 1913. — Mons. Cesare Donnini, della diocesi di Cremona.
26 luglio. — Mons. Piero Scarponi, canonico penitenziere della cattedrale
di Macerata.
27 luglio. — Mons. Roberto Bracci, canonico penitenziere della cattedrale
di Pesaro.
29 luglio. — Mons. Vincenzo Sisto, della diocesi di Casale.
Cameriere d'onore in abito paonazzo di S. S. :
28 luglio 1913. — Mons. Emilio Mazzari, dell'archidiocesi di Brindisi.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
La Commenda con placca dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
21 luglio 1913. — Al sig. Nicola Berkovió, dell'archidiocesi di Sarajevo.
— Al sig. Vincenzo Lekki, della medesima archidiocesi.
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
384
La Commenda dell'Ordine Piano:
29 luglio 1913. — Al sig. conte Pietro Gaterini, esente col grado di colonnello nel corpo della Guardia Nobile Pontificia.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
17 maggio 1913. — Al sig. Vincenzo Azzopardi, avvocato della Corona,
della diocesi di Malta.
— Al sig. Giovanni Pullicino, giudice di Sua Maestà Britannica, della medesima diocesi.
La Commenda dell'Ordine di S.
Silvestro Papa:
20 luglio 1913. — Al sig. Giuseppe Spitalsky, boemo.
27 luglio. — Al sig. Carlo Paulitshke, di Vienna.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
17
—
24
cesana
maggio 1913. — Al sig. ing. Andrea Vassallo, della diocesi di Malta.
Al sig. Antonio Lanzon, della medesima diocesi.
luglio — Al sig. prof. Emilio Pesenti, presidente della direzione diodi Venezia.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe militare:
17 maggio 1913. — Al sig. Tancredi Curmi, sopraintendente della polizia
a Malta.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
17 maggio 1913. — Al sig. Francesco Pace, della diocesi di Malta.
22 maggio. — Al sig. Lorenzo Balbi, della medesima diocesi.
23 luglio. — Al sig. ragioniere Giovanni Battista Valsecchi, presidente
dell'Unione Economica della diocesi di Venezia.
NECROLOGIO.
28 luglio 1913. - Mons. Guglielmo Giles, vescovo titolare di Filadelfia.
6 agosto. — Mons. Giuseppe Uberto Drehmanns, vescovo di Ruremonda.
Annus V. - Vol. V.
Die 30 Augusti 1913.
Num. 14.
AGTTAPÌMJGA^EDIS
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
LITTERAE
APOSTOLICAE.
CONCEDUNTUR INDULGENTIAE PLENARIAE ET PARTIALES ARCHISODALITIO « A
SUFFRAGIO SACERDOTALI » NEAPOLI ERECTO.
P I U S P P . X.
Ad p e r p e t u a m rei memoriam. — P e r similes Litteras Nostras, die x
mensis ianuarii a n n o vertente Piscatoris annulo obsignatas, frugiferum
•opus « a suffragio Sacerdotali » canonice Neapoli erectum ad Archisodalitii g r a d u m proveximus, cum facultate cognomines eiusdemque instituti societates in universo t e r r a r u m orbe sibi aggregandi. Nunc a u t e m
cum dilectus filius Vincentius Pelliccia, sacerdos, eiusdem pii operis
h o d i e r n u s moderator, Nos enixis precibus flagitet, ut fidelibus idem in
Archisodalitium n u n c et in posterum adlectis, sive adlegendis, peculiares nonnullas indulgentias et spirituales gratias largiri de Apostolica
benignitate dignemur, Nos piis votis huiusmodi, quae in operis tam
s a l u t a r i s b o n u m atque i n c r e m e n t u m cedunt, q u a n t u m in Domino poss u m u s , o b s e c u n d a n d u m censemus. Quae cum ita sint, auditis VV. F F .
NN. S. R. E. Cardinalibus Inquisitoribus generalibus et abrogatis indulgentiis ac privilegiis quovis modo Sodalitati h u c u s q u e concessis, de
o m n i p o t e n t i s Dei misericordia ac B B . Petri et Pauli Apostolorum Eius
auctoritate confisi, o m n i b u s et singulis qui in e n u n c i a t u m Sodalitium
in posterum ingredientur et die primo inscriptionis ipsorum, si fuerint
sacerdotes, admissorum sacramentali confessione expiati, Missam in
suffragium vita functorum sacerdotum celebrent, et pro christianorum
p r i n c i p u m concordia, h a e r e s u m exstirpatione, peccatorum conversione
ACTA, vol. V, n. 14. — 30-8-913.
•
28
386
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ac S. m a t r i s Ecclesiae exaltatione pias ad Deum preces effundant; si vero
clericf, similiter vere poenitentes et confessi ac sacra Communione refecti,
Missam, ut supra, audiant, precesque,uti a n t e diximus, fundant, plenariam:
et die q u a solemnis commemoratio agitur decessorum Nostrorum et S. R. E.
Cardinalium nec n o n episcoporum, sacerdotum et clericorum defunctor u m , o m n i b u s et singulis n u n c et in posterum idem in Archisodalitium
canonice inscriptis, qui similiter sacra exomologesi expiati a t q u e Angelor u m p a n e recreati, huic commemorationi solemni intersint, ibique, u t i
supra, orent, etiam p l e n a r i a m : t a n d e m iisdem inscriptis atque inscribendis n u n c et in posterum, si die, ab Ordinario designando, quo defunctis
sodalibus solemnia iusta q u o t a n n i s persolvuntur, his a d e r i n t ; et similiter
si q u o t a n n i s Nativitatis D. N. I. C, Assumptionis et I m m a c u l a t a e Conceptionis Virginis Deiparae nec n o n sanctissimi Corporis Christi Domini
festis diebus, a medietate diei praecedentis ad occasum u s q u e solis
respectivi festi diei, simulque u n o cuiusque per a n n u m mensis die ad
cuiusque e o r u m lubitum eligendo, ab ortu u s q u e ad occasum solis ipsius
diei, propriam Archisodalitii ecclesiam, si exstet in locis ubi socii comm o r a n t u r , secus cuiusque curialem, visitent, ibique quae antea recensuimus pietatis opera rite praestent, idest confessi, angelorum P a n e se
reficiant a t q u e orent, uti superius, plenariam pariter indulgentiam concedimus. Praeterea die secunda mensis novembris, q u a in Ecclesia recolitur fidelium defunctorum memoria, sodalibus Archisodalitii eiusdem
similiter vere poenitentibus et confessis ac sacra Communione refectis
plenariam peccatorum s u o r u m o m n i u m indulgentiam et remissionem
largimur, toties l u c r a n d a m quoties intra s p a t i u m quod intercedit a medietate diei praecedentis ad occasum u s q u e solis eiusdem c o m m e m o r a tionis diei vel propriam Archisodalitii vel curialem uniuscuiusque ecclesiam, preces, uti superius diximus, fundentes, celebrent. Ad haec eisdem
fidelibus n u n c et in p o s t e r u m ipsam in Archisodalitatem adlectis vel
adlegendis, quoties in suffragium defunctorum sacerdotum orantes, temp l u m quodvis, sive publicum sacellum inviserint, trecentos dies; quoties
a u t e m vel minoribus funeribus sacris in suffragium u n i u s c u i u s q u e sodalis
defuncti peragendis adsint, vel coemeteria visitent, ibique pro defunctis
sodalibus orent, de n u m e r o poenalium in forma Ecclesiae consueta
septem a n n o s totidemque q u a d r a g e n a s e x p u n g i m u s ; sacerdotibus vero
sodalibus n u n c et in posterum exsistentibus largimur, ut quo die ad
quodvis cuiusque ecclesiae sive sacelli altare Missam pro piandis defunctis sodalibus celebrent, eadem Missa illi animae pro q u a celebrata
fuerit perinde suffragetur ac si rite fuisset ad privilegiatum altare peracta.
Denique fas sit ipsis sodalibus, plenariis his o m n i b u s ac p a r t i a l i b u s
387
Acta Pii PP. X.
indulgentiis functorum vita labes poenasque expiare, si malint. Praesentium autem indulgentiarum participes v o l u m u s societates omnes
ipsius instituti ac nominis ubique t e r r a r u m exsistentes, q u a e Neapolitano Archisodalitio rite in praesens aggregatae reperiantur, vel aggregentur in posterum. Non obstantibus Nostra et Cancellariae Apostolicae
regula de n o n concedendis indulgentiis ad instar, aliisque constitutionibus
et ordinationibus Apostolicis ceterisque contrariis quibuscumque. Volu
m u s autem, ut p r a e s e n t i u m Litterarum t r a n s u m p t i s seu exemplis, etiam
impressis, m a n u alicuius Notarii publici subscriptis et personae in ecclesiastica dignitate constitutae sigillo munitis, eadem p r o r s u s fides adhibeatur, quae adhiberetur ipsis praesentibus si forent exhibitae vel ostensae.
iulii
Datum R o m a e a p u d sanctum P e t r u m sub a n n u l o Piscatoris, die xv
MCMxiii, Pontificatus Nostri anno decimo.
R.
CARD.
L. í J i S
a
MERRY
Secretis
DEL
VAL,
Status.
EPISTOLA.
AD
R.
P.
HYACINTHUM
PRAEDICATORUM,
MARIAM
CORMIER,
DE GENERALI
COETU
MAGISTRUM
ORDINIS
GENERALEM
PROXIME
ORDINIS
IN HOLLANDIA
HABENDO.
Dilecte fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Cum p r i m u m
secreto Dei consilio ad Petri Cathedram immerito evecti s u m u s , omnes
cogitationes curasque Nostras in eo collocavimus, ut religiosis familiis,
in hac t a n t a r e r u m acerbitate, consuleremus; eas enim, cum optime
semper de Ecclesia deque a n i m a r u m salute meruerint, Nobis ad omnia
in Christo instauranda magno usui fore prospiciebamus. Quod ut ex
optato eveniret, pro viribus enisi s u m u s , ut religiosi sodales vestigia
sanctissimorum persequerentur virorum quos colerent sui quisque Ordinis conditores ac p a r e n t e s ; nemo enim n o n videt, quo arbor puriores
et copiosiores e radicum libris suecos hauserit, eo latius diffundi r a m o s
et uberiorem polliceri fructum.
Ex iis a u t e m sodalitatibus n o n mediocrem c u r a r u m Nostrarum p a r tem insignis P r a e d i c a t o r u m Ordo iure sibi vindicat, t u m pro veneratione
erga P a t r i a r c h a m Dominicum Nostra, quo veluti auspice Pontificatum inivimus, t u m quia S. T h o m a e Aquinatis doctrinam permagni facimus: q u a
profecto velimus studiosos imbui omnes, ut prava de divinis h u m a n i s q u e
388
Acta, Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
r e b u s scita, q u a e ubique irrepserunt, evellantur, et christiana veritas,
perspicue cognita, in o m n i u m animis penitus haereat.
Iamvero, cum ad Nos p e r l a t u m sit, die octavo et vicesimo h u i u s
mensis, id est in S. Augustini Doctoris festo, futurum ut generalis vestri
Ordinis coetus in Hollandia agatur, cuius erit antiquam Dominicianae
familiae vitam et spiritum redintegrare, t r a d i t a a maioribus tueri, et
disciplinae leges pro t e m p o r u m necessitate perficere, subiit a n i m u m
Nostrum q u o n a m pacto p o s s e m u s consiliis et auctoritate Nostra incepto
vestro suffragari. Quod cum diu m u l t u m q u e Nobiscum reputaverimus,
tibi, dilecte Fili, qui coetui iure tuo praeeris, edicimus quae s e q u u n t u r ,
p r o certo habentes, ab iis n o n esse vos, pro s u m m a observantia in Nos
vestra, ne t r a n s v e r s u m quidem u n g u e m in condendis decretis discessuros.
I. Cum, defervescente in christiano populo fidei caritatisque ardore,
magis decrescat in dies eorum n u m e r u s qui, ad evangelicam perfectio^nem a s s e q u e n d a m , religiosis sodalitatibus adscribi c u p i a n t , Praelati
Ordinis omnia consulto experiantur ut eiusmodi deprecentur incomm o d u m ; sed caveant omnino ne festinanter neve gregatim adulescentes
adsciscant, de quibus in incerto sit afflatune divino sanctissimam istam
vitae rationem deligant. Quos vero, re diligenter perpensa, in t i r o n u m
n u m e r u m cooptarint, sedulo curent ut ii proprium Dominici P a t r i s legiferi effingant ingenium constanterque r e t i n e a n t ; et in primis animi
demissionem p r a e b e a n t et obediendi virtute fulgeant, nulla rei obedienter faciendae ratione quaesita, nulla mora tergiversando interposita.
P l e r u m q u e enim fieri cernimus, ut nonnulli non idcirco claustra turpiter
deserant quod in Ordinem ausi sint invito Deo se inficere, sed potius
quod apta in tirocinio institutione caruerint, nec formam induerint, absoluto tirocinio, q u a e virum Deo sacrum deceat.
E a d e m in tironibus admittendis excolendisque adhibeatur prudentia
ac sollertia cum de Tertiariis agitur, a q u i b u s sane plurimum utilitatis
sperandum est catholico nomini, si ii ceteros exemplo antecedant et
pietatis artes r e m q u e o m n e m optimam provehant. Q u e m a d m o d u m enim
patriarchae illi Dominicus et Franciscus sunt divinitus excitati ut conatu
studioque c o m m u n i fulcirent Ecclesiam, ita oportet u t r i u s q u e familiae
Tertiarios, coniunctis viribus, in t u e n d a Apostolicae Sedis et societatis
christianae incolumitate certatim elaborare.
II. Iis unice m u n u s disciplinas sacras tradendi Praelati committant,
q u o s certo norint, n o n modo ad eum diem nullam dedisse suspicionem
de suae integritate doctrinae, sed etiam ea m e n t e esse ut prorsus sequantur, t u m in catholica veritate explananda,-tum in erroribus refelle ndis,
Acta Pii PP. X.
389
n o r m a s ac regulas q u a s Apostolica Sedes nostra aetate praescripsit a u t
p o s t h a c praescriptura sit.
III. Libri a religiosis viris conscripti ne p r i m u m neve deinceps
e d a n t u r nisi ante Praelati Ordinis probarint, iis t a m e n servatis q u a e in
Constitutionibus Ordinis, in Litteris Apostolicis Officiorum ac munerum ac
posterioribus Apostolicae Sedis decretis sancita sunt. Ea vero ut t u t i u s
ad effectum deducantur, Praelati per se ipsi deligant censores ex iis sodalibus, quos constet, t u m praestare aliis incorruptae professione doctrinae
r e r u m q u e intelligentia q u a e in iudicio sunt, tum nullius rationem libero
animo h a b e r e : iis contra submotis, quos scriptores ipsi malle videantur.
IV. Sodales qui scribendo id sibi p r o p o n u n t , ut explicent, evolvant,
p e n s e n t certas q u a s d a m sententias, certa q u a e d a m systemata, nostris
hisce diebus u s u recepta, quae qui tenent ad catholicam veritatem prope
accedere videantur, immo etiam arbitrentur se eam uberius illustrare ac
rectius interpretari quam factum sit sapientia veterum, volumus intellegant, eius generis sententias ideo esse periculi plenas, quia leves ieiun a s q u e mentes, rerum n o v a r u m n a t u r a cupidas, facile illiciunt et a fide
aeternaque salute prohibent. Q u a m o b r e m filiis Dominici sancti itemque
Angelici Doctoris discipulis sollemne esto pro catholica fide aperte fortiterque p r o p u g n a r e et, cum benigna h o m i n u m aestimatione, errores
fucata veri specie n u d a r e .
V. Gradus academicos Romani Pontifices saluberrimo eo consilio
instituerunt a u x e r u n t q u e privilegiis, ut eos publice commendarent qui
in sacris disciplinis excellèrent; v e r u m Apostolica Sedes est h a u d semel
conquesta quod ab iis religiosi viri causam nanciscerentur capiendi sibi
et vitae c o m m o d a et chori c o m m u n i u m q u e officiorum vacationem.
Vigilent Praelati ne prava eiusmodi consuetudo irrepat neve consistat; ea enim plus hodie religiosos viros dedecet, cum, serpente latius
in Ecclesiam bello, necesse est homines, ingenio r e r u m q u e u s u valentiores, h o n o r u m et commoditatis vitae iacturam magno animo facere,
labores quosvis tolerare, ut pro Deo Ecclesiaque devoveant se totos. Ad
rem meminerint Dominiciani sodales decessoris Nostri Clementis VIII
praescripta: « A servitio chori cum lectoribus et praedicatoribus supe« riores, iis t a n t u m diebus q u i b u s eos legere a u t praedicare contigerit,
« dispensare possint ».
VI. Sodales e Praedicatorum Ordine instantes esse ministerio verbi,
quod h a b e n t instituto suo praecipuum, magna cum voluptate frequenter
accepimus. Verum eos vehementer cohortamur, demisso suscipiant impleantque animo sanctissimum m u n u s , praedicantes Iesum Christum, et
hunc crucifixum; quod nisi fecerint, quin immo inanem gloriam homi-
390
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
n u m q u e gratiam aucupari maluerint, e r u n t semetipsos pascentes, nubes
sine aqua, arbores autumnales, infructuosae. Omni igitur contentione
s t u d e a n t id efficere q u o d discipulo suo Timotheo Apostolus tanto opere
m a n d a b a t : Sollicite cura teipsum probabilem exhibere Deo, operarium
inconfusibilem, recte tractantem verbum veritatis. Ita et praeclaro Nobis
e r u n t solacio et h o m i n u m salutem mirifice provehent.
VII. Quod singuli sodales adscribantur ut filii, non, q u e m a d m o d u m
a n t e actis temporibus, ad peculiare aliquod coenobium, sed contra ad
Provinciam, id cum hodiernae r e r u m condicioni videatur aptius congruere, et quia vitae communi perfecte degendae p l u r i m u m confert, et quia
facilius ita prospicitur aequabili utilique redituum p r o v e n t u u m q u e partitioni inter t i r o n u m domos, missiones et varia coenobia, quae maiore s u b sidio indigeant, decernimus auctoritate Nostra, consuetudinem h a n c , sodales ad Provinciam adscribendi, iam n u n c vim habere et n a t u r a m induere
Constitutionis Ordinis propriae, contrariis quibusvis n o n obstantibus.
Quae videmur, dilecte Fili, pro Nostra in Dominicianam familiam
caritate, utiliter constituisse, ea cum religiosis viris communices qui
tecum ad generalem coetum proxime h a b e n d u m iure suo convenient.
Confidimus vero futurum, ut universi Ordinis sodales n o t a t i o n i b u s iussisque Nostris obtempèrent modesteque p a r e a n t ; q u a in re se dignos
p r a e b e b u n t Patris sui legiferi heredes, quem Apostolica Sedes h a b u i t
observantissimum. Vos autem laboresque vestros eiusdem sancti Patriarchae tutelae committimus; et caelestium m u n e r u m auspicem p a t e r n a e q u e
benevolentiae Nostrae testem, tibi, dilecte Fili, religiosis viris qui tecum
generalem coetum acturi sunt, et universo Praedicatorum Ordini, apostolicam benedictionem p e r a m a n t e r impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d sanctum P e t r u m , die iv mensis augusti, festo
S. Dominici, a n n o M C M X I I I , Pontificatus Nostri decimo.
PIUS P P . X.
S. Congregatio Consistorialis.
391
SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
i.
T R A N S L A T I O ECCLESIAE C A T H E D R A L I S .
Decreto S. Congregationis Consistorialis diei 22 augusti 1913 dignitas
ecclesiae cathedralis Oranensis quae in templo S. Ludovici constituta
erat ad novas aedes Ssmo Cordi Iesu sacras t r a n s l a t a est.
IL
PROVISIO ECCLESIARUM.
Successivis sacrae Congregationis Consistorialis decretis sanctissim u s D. N. P i u s P P . X has quae s e q u u n t u r ecclesias de proprio pastore
providit, n e m p e :
4 iulii 1913. — Cathedrali ecclesiae Monasteriensi praefecit sac. Ioannem Poggenburg, eiusdem cathedralis ecclesiae Monasteriensis canonicum et vacantis dioecesis vicarium capitularem.
8 iulii. — Cathedrali ecclesiae Laudensi R m u m D. P e t r u m Zanolini,
h a c t e n u s episcopum F a b r i a n e n s e m et Mathelicensem.
— Cathedrali ecclesiae de Chiapas sac. Maximinum Ruiz, archidioecesis Mexicanae, ibidem canonicum poenitentiarium basilicae Guadalupensis.
15 iulii. — Cathedrali ecclesiae Limburgensi sac. Augustinum Kilian,
eiusdem ecclesiae cathedralis canonicum.
18 iulii. — Metropolitanae ecclesiae Tarraconensi R m u m D. Anton i n u m Lopez et Pelaez, h a c t e n u s episcopum Iaccensem.
— Metropolitanae ecclesiae Burgensi R m u m D. Iosephum Cadena
et Eleta, h a c t e n u s episcopum Victoriensem.
— Cathedrali ecclesiae Cordubensi R m u m D. R a y m u n d u m Guillamet et Coma, h a c t e n u s episcopum Legionensem.
— Cathedrali ecclesiae Legionensi sac. Iosephum Alvarez Miranda,
canonicum poenitentiarium cathedralis ecclesiae Ovetensis.
— Cathedrali ecclesiae Segobriensi R m u m D. Aloisium Amigó et
Ferrer, hactenus episcopum titularem Tagastensem et administratorem
apostolicum dioecesis Celsonensis.
392
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
18 iulii 1913. — Cathedrali ecclesiae Salmantinae R m u m D. Iulianum
de Diego et Garcia Alcolea, h a c t e n u s episcopum Asturicensem.
— Cathedrali ecclesiae Asturicensi sac. Antonium Senso Lázaro,
canonicum cathedralis ecclesiae Matritensis.
— Cathedrali ecclesiae Placentinae in Hispania sac. E m m a n u e l e m
Torres et Torres, canonicum d e c a n u m metropolitanae ecclesiae Hispalensis.
— Cathedrali ecclesiae Pacensi R m u m D. A d u l p h u m Pérez Muños,
hactenus episcopum Canariensem.
— Cathedrali ecclesiae Canariensi sac. Angelum Marquina Corrales,
canonicum magistralem metropolitanae ecclesiae Burgensis.
— Cathedrali ecclesiae Oriolensi sacerdotem R a y m u n d u m Plaza et
Blanco, dioecesis Conchensis, auditorem tribunalis sacrae rotae Matritensis.
— Cathedrali ecclesiae Victoriensi R m u m D. P r u d e n t i u m Melo et
Alcalde, h a c t e n u s episcopum titularem Olimpiensem.
28 iulii. — Cathedrali ecclesiae Nuceriae P a g a n o r u m sac. Iosep h u m Roméo, archidioecesis Rheginensis, ibique p a r o c h u m loci vulgo
Catona.
— Cathedrali ecclesiae Laquedoniensi sac. Cosmam Agostino, dioecesis Hieracensis, ibique p a r o c h u m loci vulgo Mammola.
— Cathedrali ecclesiae Cenetensi sac. R o d u l p h u m Caroli, u r b i s
R o m a e , cubicularium intimum Sanctitatis Suae, rectorem collegii sanctorum Caroli et Ambrosii de Urbe et officialem S. Congregationis de
Religiosis.
1 augusti. — Cathedrali ecclesiae S. Annae in America centrali
sac. R o c h u m Orellana, archidioecesis S. Salvatoris, ibique cancellarium
curiae archiepiscopalis.
— Cathedrali ecclesiae S. Michaelis in America centrali sac. I o a n n e m
Antonium Dueñas, canonicum metropolitanae ecclesiae S. Salvatoris.
— Titulari episcopali ecclesiae Mopsuestianae sacerdotem I a c o b u m
Vilanova, archidioecesis S. Salvatoris, ibique vicarium generalem et
canonicum ecclesiae metropolitanae, q u e m constituit auxiliarem R. P.
D. Antonii Adulphi Perez y Aquilar archiepiscopi S. Salvatoris.
2 augusti. — Titulari archiepiscopali ecclesiae Apamensi R e v m u m
D. R e n a t u m Franciscum Renou, h a c t e n u s archiepiscopum Turonensem5 augusti. — Metropolitanae ecclesiae T u r o n e n s i R m u m D. Albertum
Nègre, h a c t e n u s episcopum Tutelensem.
6 augusti. — Cathedrali ecclesiae Tutelensi R m u m D. I o s e p h u m
Métreau, h a c t e n u s episcopum titularem T h e r m en sem.
S. Congregatio Consistorialis.
393
6augusti 1913. — Cathedrali ecclesiae Superiorensi R m u m D. I o s e p h u m
Mariam Koudelka, h a c t e n u s episcopum titularem Germanicopolitanum.
— Cathedrali ecclesiae Joliettensi sac. Gulielmum Forbes, p a r o c h u m
ecclesiae S. Ioannis Baptistae in urbe Marianopolitana.
— Cathedrali ecclesiae Montis Laurei in ditione Canadensi sacerdotem Franciscum X a v e r i u m Brunet, cancellarium et secretarium archiepiscopi Ottaviensis.
19 augusti. — Cathedrali ecclesiae Notensi sac. Ioseph Vizzini, dioecesis Calatanisiadensis, m a g i s t r u m S. Theologiae in scholis pontificii
seminarii R o m a n i et officialem S. Congregationis Consistorialis.
FIDE
PRO NEGOTIIS RITUS ORIENTALIS
DECRETUM
QUO STATUUNTUR MUTUAE RELATIONES DISCIPLINARES INTER EPISCOPOS LATINOS
CANADENSES
ET EPISCOPUM RUTHENUM ILLIUS
CLERUM ET FIDELES
UTRIUSQUE
REGIONIS, NEC NON INTER
RITUS.
Fidelibus ruthenis in regione Canadensi c o m m o r a n t i b u s superiore
a n n o d a t u s est Episcopus eiusdem ritus qui ordinaria potestate eos
regat ac gubernet. Ne autem propter diversitatem ritus ac disciplinae
dissensiones oriantur inter fideles r u t h e n o s et latinos, sacra Congregatio
christiano Nomini P r o p a g a n d o praeposita pro negotiis R i t u u m Orientalium, in plenariis comitiis diei 11 h u i u s mensis, o m n i b u s rite ac m a t u r e
perpensis, quae s e q u u n t u r ad decennium s t a t u e n d a censuit ad relationes
m u t u a s episcopi, presbyterorum ac populi r u t h e n i ritus cum episcopis,
presbyteris ac populo latini ritus illius regionis componendas.
CAPUT
De
Episcopo
I.
rutheni
ritus.
Art. 1. Nominatio Episcopi r u t h e n i ritus pro regione Canadensi,
Apostolicae Sedi est unice et omnino reservata.
Art. 2. Episcopus r u t h e n i ritus s u b immediata h u i u s Apostolicae
Sedis iurisdictione ac potestate est. P l e n a m a u t e m iurisdictionem ordi-
394
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
nariam et personalem exercet in omnes fideles r u t h e n i ritus in regione
Canadensi commorantes, sub dependentia t a n t u m R. P. D. Delegati Apostolici pro tempore.
Art. 3. Eidem ius ac potestas competit regendi ac gubernandi gregem s u u m , ac leges et statuta condendi in iis quae iuri communi n o n
adversantur. Ipsius insuper m u n u s erit vigilare ut t u m doctrina et boni
mores, tum ritus et disciplina Ecclesiae Orientalis catholicae integre
custodiantur.
Art. 4. Episcopus missiones r u t h e n a s frequenter et regulariter visitare districte tenetur, ut gregem sibi concreditum apprime cognoscat,
eaque o m n i a quae ad spirituale eius b o n u m attinent, melius provideat.
Ad quod facilius a s s e q u e n d u m utile erit u n i v e r s u m territorium Canadense in regiones dividere, prout melius in Domino iudicaverit, q u a r u m
u n a q u a e q u e subcessive visitetur, ita ut u n o q u o q u e saltem quinquennio
omnes missiones r u t h e n a e episcopali subsint visitationi.
Art. 5. In visitatione rationes ab u n o q u o q u e rectore missionis exposcet administrationis b o n o r u m missionis eiusdem, curabitque ne rector
n o m i n e et iure proprio ea retineat, pro q u o r u m acquisitione fideles
quovis m o d o subsidia contulerint. Ut autem securitati b o n o r u m temporalium ecclesiarum s u m m a cum diligentia prospiciatur, eiusdem erit,
audito in pertractandis negotiis virorum peritorum consilio, eas tituli
possessionis formas adhibere, o m n e s q u e praescriptiones servare, quae civilibus legibus singulorum locorum respondeant, q u a e q u e ecclesiasticorum
b o n o r u m administrationi, conservationi, ac tutae transmissioni faveant.
Art. 6. Controversiae si quae exoriantur inter Episcopum rutheni
ritus et episcopos latini ritus Canadenses, deferantur in devolutivo tant u m ad Delegatum Apostolicum Canadensis regionis, salva, item in devolutivo, appellatione ad Apostolicam Sedem.
Art. 7. Ordinaria residentia Episcopi rutheni ritus erit in urbe
Winnipeg.
Art. 8. Ad constituendam a n n u a m stipem pro substentatione Episcopi,
donec redditus stabiles h a b e a n t u r , concurrere debent singulae r u t h e n a e
communitates, eidem solvendo, ad instar cathedratici, a n n u a m praestation e m certam et moderatam, ab ipso s e c u n d u m aequitatem d e t e r m i n a n d a m .
Art. 9. Episcopus quinto quoque a n n o plenam et accuratam relationem de statu personali, morali ac materiali missionum proprii ritus
exhibeat Delegato Apostolico, qui eam t r a n s m i t t e t ad S. Congregationem
de P r o p a g a n d a Fide pro negotiis Ritus Orientalis; atque iuxta morem
a p u d episcopos Canadensis regionis inductum, singulis saltem decenniis
ad sacra Apostolorum limina a c c e d a t , ut obsequium et obedientiam
S. Congregatio de Propaganda Fide.
395
s u a m Pontifici S u m m o praestet, eique rationem r e d d a t de pastoralis
muneris implemento, deque omnibus q u a e ad ecclesiae suae s t a t u m et
cleri populique mores ac disciplinam, a n i m a r u m q u e sibi concreditarum
salutem pertinent.
*
CAPUT
Be
II.
Clero rutheno.
Art. 10. Cum n o n d u m h a b e a n t u r sacerdotes r u t h e n i qui vel nati vel
saltem educati sint in regione C a n a d e n s i , Episcopus r u t h e n i r i t u s ,
praevia intelligentia cum Delegato Apostolico, omni studio curet ut
Seminarium pro clericis ruthenis in Canada educandis quantocius instit u a t u r . Interim vero clerici rutheni in Seminaria latinorum de consensu
Ordinarii a d m i t t a n t u r . Sed nonnisi qui se coelibatum perpetuo servaturos
coram Episcopo promiserint, in Seminarium sive n u n c sive in p o s t e r u m
a d m i t t a n t u r ; et nonnisi caelibes ad sacros ordines in regione Canadensi
exercendos, promoveri poterunt.
Art. 11. Ad sacrum ministerium exercendum a p u d fideles r u t h e n i
ritus n o n a d m i t t a n t u r sacerdotes nisi sint caelibes vel saltem vidui et
a b s q u e liberis, integri vita, zelo ac pietate praediti, sufficienter eruditi,
lucri non cupidi et a politicis factionibus alieni.
Art. 12. Antequam h a b e a t u r n u m e r u s sufficiens presbyterorum ruthen o r u m qui in Canadensi regione educati fuerint, si providenda occurrat
de suo rectore aliqua missio r u t h e n o r u m vel vacans vel noviter erecta,
Episcopus rutheni ritus idoneum sacerdotem caelibem vel saltem viduum
postulet ab episcopis ruthenis vel Galitiae vel H u n g a r i a e per tramitem
S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide pro negotiis Ritus Orientalis. Illi
vero sacerdoti sive uxorato, sive viduo, sive caelibi, qui proprio marte,
neque ab Episcopo r u t h e n o vocatus, n e q u e a S. Congregatione missus,
illuc perrexerit, Episcopus r u t h e n u s nullas concedere potest facultates,
sive celebrandi Sacrum, sive administrandi sacramenta, sive m u n i a ecclesiastica q u o m o d o c u m q u e obeundi.
Art. 13. Sacerdoti ex E u r o p a mittendo praedicta S. Congregatio
tradet d o c u m e n t u m quo ipsi concedatur facultas ad a s s u m e n d a m spiritualem curam fidelium rutheni ritus sub dependentia Ordinarii rutheni
Canadensis.
Art. 14. Quilibet r u t h e n u s sacerdos ex E u r o p a proveniens et in
Canadensi regione c o m m o r a n s pro fidelium r u t h e n i ritus spirituali cura,
semper manebit incardinatus dioecesi originis; a t t a m e n Episcopus ruthen u s originis, iurisdictionem s u a m in e u m nullimode exercebit, q u o a d u s q u e
396
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
ipse in Canada c o m m o r a n t u r : omnino et unice p e n d e a t a iurisdictioneEpiscopi r u t h e n i Canadensis.
In patriam a u t e m supradicti sacerdotes redire a u t revocari n e q u e a n t
absque expressa licentia Ordinarii Canadensis, in scriptis concedenda.
Art. 15. Laici rutheni, cuiuscumque originis ac domicilii fuerint, qui
sacros Ordines in Canada suscipere cupient, sub omnimoda iurisdictione
m a n e b u n t Episcopi r u t h e n i Canadensis, in cuius m a n u s i u r a m e n t u m
missionis seu stabilitatis ad inserviendum in territorio emittent.
Art. 16. Omnes rectores missionum r u t h e n a r u m Canadensis dominii
s u n t amovibiles ad n u t u m Ordinarii rutheni. Amoveri autem n o n p o t e r u n t absque causis gravibus et iustis.
Art. 17. Datur t a m e n facultas presbytero amoto, appellationem interponendi, in devolutivo, contra decretum remotionis ad tribunal Delegati Apostolici, qui intra tres menses a die appellationis causam definire curabit, salvo semper iure recursus ad Sanctam Sedem, item in
devolutivo.
Art. 18. Sustentationi sacerdotis providebit E p i s c o p u s , salarium
eidem adsignando a s s u m e n d u m ex o m n i u m ecclesiae p r o v e n t u u m m a s s a
seu cumulo.
Art. 19. I u r a stolae et e m o l u m e n t a sacri ministerii in singulis m i s sionibus d e t e r m i n a n d a s u n t ab Ordinario r u t h e n o iuxta p r o b a t a s diversorum locorum consuetudines. Ea t a m e n privato arbitrio extendere ad
sacras functiones a t a x a immunes, a u t illa ultra t a x a m determinatam exigere, omnino vetitum est. Caveant insuper sacerdotes r u t h e n i ne iura
illa a vere p a u p e r i b u s exigant; ac o m n i n o vetitum est ea e x t o r q u e r e
s u b comminatione dilationis baptismi vel benedictionis m a t r i m o n i i ,
aut fidelem solvendi incapacem excludere a q u a c u m q u e sacra functione.
Art. 20. Sacerdotes latini ritus qui a S. Congregatione de Propag a n d a Fide facultatem obtinuerunt transeundi ad r i t u m r u t h e n u m in
auxilium Episcopi r u t h e n i pro spirituali adsistentia fidelium r u t h e n o r u m ,
q u o a d u s q u e in ritu r u t h é n o p e r m a n e b u n t , unice et omnino sub iurisdictione Episcopi rutheni erunt. Sacra Congregatio autem v e h e m e n t e r
h o r t a t u r episcopos latinos Canadenses clero locupletiores, ut Episcopo
r u t h e n o in a n i m a r u m b o n u m aliquot sacerdotes ad t e m p u s concedant,
si ab eodem r e q u i r a n t u r .
Art. 21. Si qui vero s u n t sacerdotes regulares qui t r a n s i t u m ad ritum
r u t h e n u m obtinuerunt, ipsi in his q u a e ad vitam religiosam spectant, a
propriis superioribus regularibus ; in his vero q u a e ad curam a n i m a r u m
et r i t u m r u t h e n u m pertinent, ab Episcopo r u t h e n o dependent.
S. Congregatio de Propaganda Fide.
397
Art. 22. Episcopus r u t h e n u s nonnisi in clerum et populum r u t h e n u m iurisdictionem s u a m e x e r c e a t ; si t a m e n aliquo in loco exsistant
fideles r u t h e n i ritus, in eoque n o n d u m sit missio r u t h e n a constituta,
a u t nullus adsit presbyter eiusdem ritus, poterit t u n c iurisdictionem
s u a m in fideles r u t h e n o s presbytero latino loci communicare, certiorato
Ordinario.
Art. 23. P o t e r u n t insuper episcopi latini C a n a d e n s e s , certiorato
Episcopo r u t h e n o , iurisdictionem dare presbyteris ruthenis illis in locis
in quibus fideles latini ritus a d s u n t sibi subditi, sed nullus adest presbyter latinus qui curam eorum gerere queat.
CAPUT I I I .
De
fidelibus
ruthenis.
Art. 24. Fideles r u t h e n i iis in locis in quibus nulla ecclesia nec
sacerdos proprii ritus habeatur, ritui latino sese conformare v a l e b u n t ;
eisque eadem facultas conceditur etiam ubi propter longinquitatem
ecclesiae suae n o n eam possint nisi cum gravi incommodo adire, quin
t a m e n ex hoc ritus mutatio inducatur.
Art. 25. T r a n s i t u s a ritu r u t h e n o ad latinum laicis ruthenis qui v e r u m
et stabile domicilium in regione Canadensi constituerint, concedi nequit
nisi a S. Congregatione de P r o p a g a n d a Fide pro negotiis Ritus Orientalis, gravibus et iustis intervenientibus causis ab ipsa S. Congregatione
cognoscendis, audito Episcopo r u t h e n o Canadensi.
Art. 26. Si vero contingat ut hi q u a n d o q u e in patriam revertantur,
t u n c etsi ex pontificio rescripto ritum latinum susceperint, licebit eis,
Apostolica Sede exorata, ad pristinum r u t h e n u m r i t u m redire.
Art. 27. Non licet missionariis latinis, sub poenis ab Apostolica Sede decernendis, q u e m p i a m r u t h e n u m ad latinum ritum amplectendum inducere.
Art. 28. Fideles rutheni, etiam in locis in quibus adest presbyter
r u t h e n i ritus, a p u d sacerdotem l a t i n u m ab Ordinario loci a d p r o b a t u m
peccata sua confiteri et beneficium sacramentalis absolutionis valide et
licite obtinere possunt. E converso fideles latini peccata s u a confiteri
possunt a p u d sacerdotem r u t h e n u m ab episcopo suo a d p r o b a t u m , in
locis in quibus adest missio a u t ecclesia r u t h e n i ritus. Presbyteri vero
rutheni absolvere n o n p o t e r u n t fideles latini ritus a censuris et a casibus
reservatis in dioecesi latina in q u a sacrum ministerium exercent, a b s q u e
venia Ordinarii latini. Vicissim idem dicatur de presbyteris latinis q u o a d
censuras et reservationes s t a t u t a s ab Episcopo r u t h e n o .
398
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Art. 29. O m n i b u s fidelibus cuiusque r i t u s d a t u r facultas, ut, pietatis
causa, s a c r a m e n t u m eucharisticum quolibet ritu confectum suscipiant;
ac insuper, ubi necessitas urgeat nec sacerdos diversi r i t u s adsit, licebit
sacerdoti r u t h e n o ministrare Eucharistiam consecratam in a z y m o ; et
vicissim sacerdoti latino ministrare in f e r m e n t a t o ; at s u u m quisque
ritum in ministrando servabit.
Art. 30. Quisque fidelium praecepto Communionis paschalis ita satisfaciet, si eam suo ritu et quidem a parocho suo accipiat.
Art. 31. Sanctum Viaticum moribundis ritu proprio e m a n i b u s proprii parochi accipiendum est; sed, u r g e n t e necessitate, fas esto a sacerdote quolibet illud accipere; qui t a m e n ritu suo ministrabit.
Art. 32. F u n e r u m celebratio ac e m o l u m e n t o r u m perceptio in familiis
mixti r i t u s , ad p a r o c h u m illius r i t u s pertineant ad q u e m defunctus
pertinebat.
Art. 33. Ad vitanda gravia incommoda q u a e inde ruthenis evenire
possent, facultas eis fit dies festos et ieiunia observandi iuxta consuetudinem locorum in q u i b u s degunt. Attamen diebus dominicis et festis
in utroque ritu in e a m d e m diem incidentibus, sacrae liturgiae in ecclesia
sui ritus, si in loco exsistat, rutheni interesse tenentur.
CAPUT
De
matrimoniis
inter
IV.
fideles
mixti ritus.
Art. 34 Matrimonia inter catholicos r u t h e n o s et latinos n o n prohib e n t u r ; sed ad vitanda i n c o m m o d a q u a e ex rituum diversitate in familiis evenire solent, uxor, d u r a n t e matrimonio, ritum viri sequi potest,
quin ex hoc sui nativi ritus mutatio inducatur.
Art. 35. Soluto matrimonio, mulier proprium ritum originis resumere
valet.
Art. 36. Matrimonia tum inter fideles mixti ritus, tum inter fideles
r u t h e n o s , servata forma decreti Ne temere contrahi debent.
Art. 37. A t t a m e n matrimonia mixti ritus in ritu viri et ab eiusdem
parocho erunt benedicenda.
Art. 38. Dispensationes matrimoniales in matrimoniis mixti ritus, si
quae sint d a n d a e vel petendae, dentur et p e t a n t u r ab episcopo sponsae.
Art. 39. Nati in regione Canadensi ex p a r e n t i b u s diversi ritus, ritu
patris sunt baptizandi; proles enim sequi omnino debet patris ritum.
Art. 40. B a p t i s m u s in alieno ritu ob g r a v e m necessitatem susceptús,
cum n i m i r u m infans morti p r o x i m u s esset vel n a t u s esset in loco in
S. Congregatio de Propaganda JPide.
399
quo t e m p o r e nativitatis parochus proprius patris n o n aderat, ritus mutationem n o n inducit.
Art. 41. Infantes ad eius parochi iurisdictionem pertinent, cuius
ritus est eorum pater.
Haec autem omnia Ssmus D n u s noster P i u s div. prov. P a p a X in
audientia diei 13 augusti vert, anni, referente infrascripto h u i u s sacrae
Congregationis Secretario, r a t a h a b u i t ac confirmavit, praesensque decretum edi iussit. Contrariis q u i b u s c u m q u e n o n obstantibus.
D a t u m R o m a e , ex aedibus h u i u s S. Congregationis, die 18 augusti
a n n o 1913.
Fr.
L.
H . M . CARD. GOTTI,
Praefectus,
s.
Hieronymus
Rolleri,
Secretarius.
DECRETUM
DE VIGILIIS AD RELIQUIAS
MARTYRUM PERSOLVENDIS
IN NOCTE ANTE DEDICA-
TIONEM ECCLESIAE.
Sacrorum R i t u u m Congregationi sequens quaestio, pro o p p o r t u n a
solutione, proposita fuit; n i m i r u m :
I u x t a Pontificale R o m a n u m tit. de ecclesiae dedicatione seu consecratione, celebrandae sunt vigiliae ante Reliquias s a n c t o r u m Martyrum q u a e
in altari consecrando includentur; et canendi Nocturni et Matutinae
Laudes in h o n o r e m e o r u n d e m s a n c t o r u m ; q u a e r i t u r :
Nocturni et L a u d e s in casu sumendine sunt e novo Psalterio Breviarii R o m a n i per dies h e b d o m a d a e disposito; an e Communi plurimor u m m a r t y r u m ; et quo ritu canendi ?
Et sacra R i t u u m Congregatio, audito Commissionis Liturgicae suffragio, praepositae quaestioni ita r e s p o n d e n d u m censuit : « In casu vigi« Mae persolvantur cum Matutino trium n o c t u r n o r u m et Laudibus de Com-
400
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« muni plurimorum m a r t y r u m , s u b ritu duplici, cum Oratione de III loco
« Deus qui nos, omisso verbo annua, et nominibus reticitis, iuxta decre« t u m n. 2886, Genomanen., 14 iunii 1845 ».
Atque ita rescripsit ac declaravit. Die 18 augusti 1913.
Fr.
L. ©
S . CARD. MARTINELLI,
Praefectus.
S.
f P e t r u s La F o n t a i n e , E p . Charyst., Secretarius.
SACRA ROMANA ROTA
FLORENTINA.
FINIUM
PAROCHIALIUM.
Pio PP. X. feliciter regnante, Dominationis Suae Pontificatus anno X,
RR. PP. DD. Michael Lega, Decanus P o n e n s , Guilelmus Sebastianeiii et
Ioseph Alberti, Auditores de turno, in causa Florentina - F i n i u m Parochialium; inter P a r o c h u m ad S. Donati, repraesentatum per legitimum
procuratorem advocatum Vincentium Sacconi, ex una; et P a r o c h u m ad
S. Nicolai, repraesentatum per legitimum procuratorem advocatum Nazarenum Patrizi, ex altera parte, die 5 maii 1913 sequentem protulerunt
definitivam
sententiam.
In agro Calenzano archidioecesis Florentinae, duae inter plures alias
h a b e n t u r paroeciae, altera s u b invocatione S. Donati, matrix Ecclesia,
ceteris filiabus antiquitate longe p r a e s t a n s ; altera n u n c u p a t a a S. Nicolao,
filialis S. Donati, quae processu temporis, quippe posita in pago Calenzano, maiorem in dies dignitatem nacta est. Quare a n n o 1655 Prioratus
titulo et honore, a n n o vero 1799 Plebanatus iuribus aucta fuit, et exinde
a veteri paroecia S. Donati separata est, ei attributis d u a b u s paroeciis
suffraganeis, aliis d u a b u s suffraganeis r e m a n e n t i b u s veteri plebaniae
S . Donati.
H a r u m plebanalium ecclesiarum, n e m p e S. Donati et S. Nicolai,
fines n o n u n o ex latere se a t t i n g u n t ; inde autem enata est hodierna controversia, iudiciali actione proposita, q u a disceptatur u t r u m S. Donati
fines, ex parte qua ad meridianum spectant, definiantur per viam dictam
S. Montana Mota.
401
del Berti vel potius - uti contendit p a r o c h u s S. Nicolai adversus paroc h u m ad S. Donati - h u i u s fines terminentur a via di Trevalle a u t Bertolinese n u n c u p a t a .
Etenim inter h a s d u a s vias certa territorii portio continetur q u a e
pertineret ad S. Donati ecclesiam, si h u i u s fines pertingerent - uti cont e n d i t istius ecclesiae p a r o c h u s - ad viam del Berti; secus s u a m intentionem obtineret parochus ad S. Nicolai si eius paroecia t e r m i n e t u r ad
septentrionem a via Trevalle seu Bertolinese dicta.
Usque ad a n n u m 1880 in hac controversa territorii parte exerceri
n o n poterat pastoralis cura quia in ea, hoc a n n o , prima d o m u s excitata
•est, posthac aliae d o m u s aedificatae s u n t ; poterant vero in idem territorium parochi, hodie contendentes, exercere iura realia, vel alia eiusmodi iura a d n e x a curae pastorali, veluti decimas colligere. Revera, inter
a r g u m e n t a quibus sibi vindicat, uti s u u m territorium parochiale, controversam portionem, p a r o c h u s ad S. Nicolai ponit praecipue factum, q u o d
ipse contendit indubie p r o b a t u m , nempe, decimas praediales a se collectas et exactas fuisse ab agricolis h a s praedii particulas excolentibus.
Quum vero sub anno 1880 incolae haberi coeperunt in controverso
territorio, in hos curam exercuit p a r o c h u s ad S. Nicolai, eosdemque inter
S. Nicolai parochianos in publicis tabulis descripsit t u m p a r o c h u s t u m
municipalis magistratus, et nulla h a b i t a est controversia u s q u e ad
a n n u m 1889, q u u m parochus Becattini, iam ab a n n o 1880 ad S. Donati
parochus, querelam movit a p u d Curiam, sibi vindicans dictum territorium novasque d o m u s ibi recens aedificatas.
Curia mandavit parocho loci Pizzodintonte, Paulo Biagiotti, r e m in
facto et in iure examinare, habita ratione deductionum u t r i n q u e exhibitarum, et relationem exarare de peracta investigatione.
P a r o c h u s ad S. Nicolai potissimum sibi a r r o g a b a t et arrogat iurisdictionem in controversas d o m u s , quia in hac territorii parte decimas
ab immemorabili percepit, quare p a r o c h u s Biagiotti plures testes examinavit, sex et viginti, praemisso iuramento, ut idem refert (et p a r o c h u s
Becattini hoc non negat, immo de nonnullis testibus hoc affirmat expressis verbis), eosdem interrogans super facto an decimae solutae sint parocho ad S. Nicolai, necnon super opinione vulgata in populo circa fines
u t r i u s q u e parochiae ad controversam partem quod attinet.
Relatio dein Curiae exhibita concludebat favens potius intentioni parochi ad S. Nicolai. Nihilominus res mansit insoluta usque ad a n n u m 1896,
die 30 augusti, quo commissio electa pro corrigendis finibus parochialibus
innixa praecipue mappis catastalibus, a n n o 1821 confectis, edixit controversum latifundum adscribendium esse parochiae S. Donati.
ACTA, vol. V, n. 14. — 30-8-913.
29
402
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
H a n c relationem impetiit p a r o c h u s ad S. Nicolai, expetens ut causa
formiter et iudicialiter definiretur in p r i m a instantia coram Curia Florentina, fundans in primis s u a m intentionem in novo reperto documentò,
n e m p e in mappis confectis a n n o 1582-1586. Curia Florentina sententiam
protulit definitivam die 9 ianuarii 1909, favorabilem parocho S. Nicolai,
affirmans vim revera decisivam haberi in novo exhibito documento. ,
P a r o c h u s ad S. Donati ad H. S. O. appellavit, et iam pro definitione res proposita est in t u r n o diei 6 augusti 1912, et RR. Domini iusser u n t « ut attestationes acceptae circa solutionem decimarum transmit« t a n t u r integre et in forma authentica. - A Curia expetierunt ut inquireret
« de n a t u r a et m e n s u r a decimarum et referret ». Curia, iussa faciens, et
d o c u m e n t a expetita remisit et re perpensa in iure et in facto conclusit,
agi « de decimis sacramentalibus praedialibus » solutis parocho ad
S. Nicolai.
Hoc in statu versatur h o d i e r n a actio q u a e praestolatur definitivum
iudicium Dominorum, hac sub rogandi formula : Quinam competat super
controversum territorium de quo in sententia Curiae Florentinae die 9
iunii 1909, iurisdictio parochialis in casu ?
Ad factum quod attinet, haec a n i m a d v e r t e r u n t praeterea Domini:
1) Iam ab exorta lite u t e r q u e p a r o c h u s in propriam partem invocat
traditionem popularem, contendens ab immemorabili aetate fines esse
controversos. Q u a n d o incoeperint hae discordiae et an revera agitatae
sint m a g n o aestu animorum, nullo certo documento affirmari potest,
quia si discordiae et aemulationes habitae sunt inter diversos populos
agrum Cadenzano incolentes (et hoc historia indubie docet), t a m e n inferre
n o n licet, h a s excitatas, ortas fuisse ob fines parochiales: eo magis quod
controversum territorium pene u s q u e ad n o s t r a s dies mansit absque habitatoribus. Quocirca aliis a e m u l a t i o n u m causis, forsan recentiore a e t a t e ,
addita est quoque controversia de finibus. Haec facile oriri poterat, postq u a m parochia S. Nicolai plebanatus iura a d e p t a est sub a n n o 1799, et
maiorem veluti auctoritatem p r a e sua matrice ecclesia obtinuit, q u u m
parochia esset pagi et municipii Calenzano.
2) Animos hodie penitus esse discordes evincitur ex attestationibus
exceptis a parocho Biagiotti, inquirente de solutione d e c i m a r u m : incolae
enim parochiae S. Donati favent omnes intentioni sui parochi : alii o m n e s
e S. Nicolao eidem contradicunt. Ast n u m e r o multo plures sunt testes e
parochia S. Nicolai. Quia vero testes n o n sunt numerandi, sed ponderandi, suo loco eosdem e x p e n d e m u s . Interim in facto, solidiorem esse
traditionem seu popularem opinionem faventem parochiae S. Nicolai
scatet ex attestatione reddita a Rev. Dominico Paci, priore loci Travalle,
S. Romana Rota.
403
n e q u e u n i n e q u e alteri parochiae adscripto, aiente: « Ho sempre sentito
« dire e creduto che la strada di divisione sia quella che direttamente
« va alla m a r i n a (via Travalle) ed è anche la più conveniente, perchè
« altrimenti il parroco di Calenzano per a n d a r e alle sue case, che sono
« al di là della marina, o bisognerebbe che passasse sempre dal ponte
« d e l l a Valle o di mezzo al popolo di S. D o n a t o ; - che il farmacista
« Piattoli mi disse un giorno che prima ch'egli facesse la s u a casa sul
« terreno ora controverso, quei di S. Donato lo pregavano a farla piut« tosto dall' altra parte per essere di S. Donato e non di Calenzano, « che anche il Municipio di Calenzano, sebbene vi fosse il sottosegretario
« e quattro o cinque consiglieri di S. Donato, pure a p p e n a fatta la p r i m a
« casa, la segnarono a Calenzano », nemine t u n c contradicente.
3) Ex aemulatione'autem iampridem exsistente inter d u a s p a r o c h i a s ,
magnopere e x t e n u a t u r valor historicus (de valore iuridico infra s e r m o
erit) m a p p a e exaratae sub a n n o 1821, quia revera fieri potuit ut instinctu
et suasionibus cuiusdam potentioris incolae S. Donati controversum
territorium inclusum sit finibus S. Donati. Haec facti adiuncta deberi
in h a c re perpendi, docet decis. 286, n. 4, part. VIII, et decis, 101, n. 10,
part. VIII inter Recent, ubi ponitur regula, relevare m a p p a m seu piantami impressam ante motam litem tempore n o n suspecto.
Sane hae m a p p a e geometricis m e u s u r i s descriptae eo t e n d u n t ut
praedia, debita servata proportione, s u b m i t t a n t u r vectigalibus aerario
publico solvendis ; q u a m o b r e m significare, describere fines parochiales ad
easdem nullimode pertinet. P r o i n d e , mirum n o n e s t , h u n c errorem
irrepere potuisse cum d a m n o alterius populi, qui tamen, quamvis sibi
vigilaret, facile falli potuit, quia hae tabulae censoriae ad alium finem
dirigebantur. Ceterum hoc d o c u m e n t u m , quod ad r e m n o s t r a m p a r u m
vel nil probat, ex alia valde est adnotatione dignum, quia nihilosecius
decimae pro controverso territorio solutae sunt postea, non secus ac
antea, parocho ad S. Nicolai, etiam interveniente ministerio iudicis, s u b
a n n o 1815, uti refert ipse p a r o c h u s S. Nicolai. Decimarum autem solutionem esse factum satis p r o b a t u m et valore concludens infra dicetur...
De erroribus circa fines parochiales insertis in praefatis tabulis, late^
disserit Biagiotti in sua relatione e x a r a t a an. 1892, et inter alia notat:,
« Per la p u r a verità e per la giustizia, io debbo aggiungere che oltre il
« detto sbaglio catastale che si verifica in u n a casa posta lungo la via
« che da Pizzo di Monte va a Travalle, vi sono anche i seguenti. Lungo
« la via Pratesi il catasto assegna alla parrocchia di Pizzo di Monte u n a
« b e n lunga ed estesa zona di t e r r a coperta dalle abitazioni di 19 pigio« nali, di quattro contadini e di due villette, m e n t r e ecclesiasticamente
404
«
«
«
«
«
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
quella zona di t e r r a è sempre a p p a r t e n u t a , come si rileva dagli stati
di anime del secolo passato, alla parrocchia di Gonfranco. All' opposto
è sempre stato ed è t u t t o r a sotto la parrocchia di Pizzo di Monte un
tratto di suolo, coperto in passato dall' abitazione di un colono, attribuito dal catasto civile alla parrocchia di Capelle, ecc. ».
• 4 ) Ex adverso, tabulae topographicae descriptae an. 1582-1586 refer u n t u r ad eam aetatem, q u a n d o aemulationes circa fines haberi n o n p o t e rant, quia a d h u c S. Nicolai ecclesia erat filialis et prae illa S. Donati nulla
pollebat dignitate et auctoritate, q u a m postea et sensim acquisivit, uti
n a r r a t u m est in factispecie, et docte p r o b a t professor Carrocci. Quocirca
ab earum descriptione excludendum est studium partium. P r a e t e r e a istae
tabulae omnino fundabantur in divisione populorum, seu parochiarum :
descriptio a u t e m eo tendebat ut directe i m p o n e r e ! singulis populis seu
parochiis onus curandi vias in finibus sui territorii positas. Nihilominus
h a s t a b u l a s valde exiguum valorem historicum h a b e r e probat egregius
professor Carrocci, et hoc ultro admiserunt Domini, quippe descriptio
locorum est omnimode rudis et indeterminata, facta ad prospectum:
a t t a m e n in casu nostro quia viae s u n t ibi descriptae signatis praediis,
intersecatis vel confinibus, additisque adnotationibus quae bene distinguere sinunt viam dictam Travalle, a via n u n c u p a t a del Berti (et hoc
admittit et recognoscit hodie procurator parochiae S. Donati), hinc hae
figurae apte inservire possunt ad nostram quaestionem, quum controversum territorium iaceat inter duas praefatas vias. Cuinam parochiae
a u t e m adscribatur, infra e x p e n d e m u s .
5) Quoad hoc ipsum territorium augetur difficultas in dirimenda
quaestione, ob diversa n o m i n a quae in antiquis documentis attributa
sunt controverso territorio, quia uti advertit sententia Fiorentina « dai
« vari contratti e dal modo volgare di parlare .... il n o m e di Massa o
« di Pozzo alla Massa .... s ' i n t e n d e attribuito a t u t t a la testata del suolo
« controverso lungo la via Barbarinese ». Locum hodie controversum,
n u n c u p a t u m dei Donnini antiquitus vocari Pozzo alla Massa admittit et
p r o b a t peritus architectus florentinus d e p u t a t u s a parocho ad S. Donati.
Ita, inter testes asserentes, decimas parocho ad S. Nicolai solutas esse,
P e t r u s Papi refert, decimas ipsum recepisse « per la parte detta il Pozzo
alla Massa », seu in controverso territorio. Idem asserit Ioseph Berti.
Q u a r e d u m parochus ad S. Donati producit relationem cuiusdem popularis comitii habiti a n n o 1847 quod asseritur locum habuisse al Pozzo
alla Massa seu, uti ipse contendit, in territorio S. Donati, d o c u m e n t u m
rem n o n evincit, quia subest aequivocatio in designatione loci. Sed alias
patitur exceptiones hoc documentum, quia producitur neque in exemplari,
S. Romana Rota.
405
n e q u e in copia authentica ; quocirca in censu iuridicae probationis haberi
non potest.
Ad ius a u t e m quod attinet, seu ad valorem p r o b a t i o n u m hinc inde
d e d u c t a r u m , in primis a n i m a d v e r t e r u n t Domini, d e t e r m i n a n d u m esse
quinam ex contendentibus sit actor, q u i n a m reus, seu possessor cum
c o m m o d a possessoris conditione in iudicio, qui o n u s probationis in alter u m transfert adeo ut « actore non probante, reus, etsi nihil praestiterit,
« obtinebit »: argum. cap. 3, in fine tit. de caus. poss., Decret. Greg. IX.
Quod principium melius d e t e r m i n a t u r per Regulam 63, iur. in VI, s e u :
« in pari causa, melior est conditio possidentis ». Unde, p r o u t cum comm u n i c o m m e n t a t u r Reiff, tit. de caus. post., n. 44, si contendentes p a r e s
vel quasi pares p r o d u c a n t hinc inde probationes n o n sufficientes ad
evincendam intentionem u n i u s vel alterius partis, res est dubia et in
pari causa, t u n c qui possidet, obtinebit; quia habet titulum, possessionem, quo adversarius destituitur. Neque m u t a t u r conditio possessoris
in diversis instantiis, ut contendit procurator parochi ad S. Donati,
n a m et appellans retinet eamdem rei personam quam in prima instantia
gerebat, ut docet De Luca, de iudic, disc. 3, n. 54. Sane status possessionis in diversis instantiis non m u t a t u r , quia, lite pendente, nihil debet
i m m u t a r i : quare p a r o c h u s ad S. Nicolai qui recurrit adversus Decretum
anni 1896, perseverat esse r e u s in iudicio, seu possessor.
In re nostra titulus possessionis videtur nullimode posse negari
parocho ad S. Nicolai, quippe qui iam pene novem annos exercuit in controversas d o m u s curam a n i m a r u m pacifice et absque ulla controversia, adeo
ut Curia, cum prodierit a n n o 1896 decretum quo dictae domus adscrib e b a n t u r parocho ad S. Donati, t a m e n p a r o c h u m adversarium retinuit
in sui iuris possessione seu quasi possessione, donec definiretur controversia iudicialis p r o m o t a ab eodem parocho.
P r a e t e r e a quamvis a d m i t t a m u s a r g u m e n t u m deductum ex decimar u m exactione pati aliquas exceptiones, utpote non u n d e q u a q u e probatum, nihilosecius est satis solide fundatum, adeo ut cum aliis coniunctum
indiciis e n i m penti bus ex reliquis probationibus, possit dici a b u n d e sufficiens ad constabiliendum statum possessionis in exercitio iurium parochialium, favore parochi ad S. Nicolai.
Q u a n t u m autem iuvet eiusmodi status ad extricandas quaestiones,
ut plurimum intricatissimas, de finibus parochialibus, docetur a magistratibus decisionibus coram Goccino, relatis inter Recent, part. V, tom. II.
In decis. 433, n. 1, statuitur p a r o c h u m m a n u t e n e n d u m esse in quasipossessione iurium parochialium q u o u s q u e adversarius invicte n o n probet
s u a m intentionem. H a n c quasi possessionem acquiri etiam per exerci-
406
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
t i u m u n i u s aut alterius actus pacifice positi (n. 2, decis, cit.) et in
decis. 446 in eadem causa Caven. Limitum parochialium, n. 1, confirmatur, pondere m u l t a r u m auctoritatum et iurisprudentiae, favore possessoris, cum agitur de p r o b a n d i s finibus parochialibus, sufficere leviores
etiam probationes : q u a r e concluditur: « t a n d e m fuit dictum quod sufficit...
« quod materia sit dubia, ut p r o n u n c i a n d u m sit favore possessoris: quia
« actor tenetur plene et concludenter probare intentionem suam ».
Probationes a parocho ad S. Donati allatae s u n t : 1) mappae catastales
geometricae a n n o 1821 ; 2) nonnulla i n s t r u m e n t a emptionis et venditionis
ubi controversum territorium comprehendi videtur et attribuì parochiae
S. Donati; 3) relatio periti Grassi exarata anno 1809. Relatio parochi Bartolini n o n posse recenseri inter probationes iuridicas iam advertimus.
De mappis catastalibus haec invaluerunt principia in foro et in nostro
Ordine. Mappam factam post m o t a m litem, seu controversiis iam eKcitatis, esse suspectam et exigui valoris, Decis. 185, n. 10 ssq., part. VIII;
e a m d e m vero plene frui auctoritate q u a n d o sit facta iudicialiter, citata
parte et servatis s e r v a n d i s : ita decis. 69, n. 18, part. XVIII, tit. I inter
Recent. Ibi res est de m a p p a p r i v a t a ; agitur vero de publica in decis,
cit. 185, part. VIII et firmatur: « Si haec sit impressa longe ante litem
« motam, et multo magis si sit a p p r o b a t a per testes formiter exami« natos, eundem deservire pro adminiculo in confinium probatione ».
De Luca, De iudic, in disc. 25 magis distincte de mappis sive publicis,
sive privatis, enunciat easdem regulas in foro et in scholis receptas.
P o n i t auctoritatem iudicialem tribui t a n t u m mappis confectis, partibus
et testibus citatis et auditis. De mappis publicis haec h a b e t : « Ubi vero
« agatur de altera specie m a p p a r u m geographiearum quae non pro actibus
« particularibus sed generalibus ad publicam utilitatem vel commodi« tatem a geometriae professoribus confectae s u n t atque in voluminibus
« vel in chartis impressas h a b e m u s , et t u n c licet regula videatur ut eis
« deferendum sit, a d h u c t a m e n huic regulae n o n ita simpliciter deferen« d u m venit, sed circumspecte et m a t u r e procedendum est cum in dies
« fallacia in eis detegatur, ubi praesertim controversia sit de aliquo loco
« qui in extremitatibus seu confinibus p l u r i u m regnorum aut provinciar u m e t c . » . D e mappis geometricis haec habet idem D e Luca, 1 . c :
« Sed si desumi p r a e t e n d a t u r probatio comprehensionis ex m e n s u r a quae
« resultet ex eadem mappa, continente scalam geometricam cum q u a
« geometriae professores p r a e t e n d u n t scire distantias, sive quod ipsi
« geometrae in eorum tabulis (ut facere solent) adiiciant lineas deno« tantes ut id quod intra lineam est, dicatur i n t r a districtum vel pro« vinciam, secus a u t e m q u o d extra, et t u n c eis n o n defertur, q u a n d o de
S. Bomcma Bota.
407
« hoc principaliter agatur, q u o n i a m hoc n o n pendet ab eorum arte vel
« p e r i t i a e t c . » . E q u i d e m in casu nostro agitur de mappis geometricis
censuariis, publica auctoritate confectis, q u i b u s b o n a ibi descripta s u b m i t t u n t u r vectigalibus, et de his notitia h a b e t u r accurate ab iis q u o r u m
interest; sed geometrae quia m u n u s publicum h a b u e r u n t m e n s u r a n di
territoria geometrice, et n o n delineandi fines parochiarum, in eis denot a n d i s censentur studio privato procedere, et hinc vel nullam vel parvam,
pro diversis r e r u m adiunctis, fidem merentur.
Secundo loco, de probatione deducta ex quibusdam contractibus
ubi controversum territorium adscribitur parochiae S. Donati, et h a n c
probationem diligenter explicavit in suis animadversionibus sac. Ioseph
Salvadori, adverti debet, eiusmodi deductiones pati q u a m d a m exceptionem, penitus enervantem, elidentem vim earumdem probativam. Nam in
more est ut praedium dicatur esse in loco ubi d o m u s sita est u n d e
n o m e n dérivât, etiamsi aliqua pars fundi forte se p r o t e n d a t intra fines
alterius parochiae. P r a e t e r e a quia sitae denominationes et descriptiones
nimis summariae, vulgares et arbitrariae recidebant in d a m n u m aerarii,
ipse sacerdos m e m o r a t correctiones factas eiusmodi descriptionibus per
decretum, Arroto, syndaci Scala (Gonfaloniere) a n n o 1535. Et res ita narr a t u r : « L'altra obbiezione che potrebbe fare si è il contrapporre ai pas« saggi dei poderi di S. Donato l'arroto di n. 69 del 1739: - Quartiere
« di S. Spirito, Gonfaloniere Scala, il quale pretende correggere tutti i
« passaggi che questo podere ha fatto dal 1641 in poi, e dice che q u a n d o
« si compose doveva comporsi così: Due pezzi di t e r r a di staia 23 circa
« alla misura pratese nel popolo di S. Niccolò a Calenzano luogo detto
« - il Pozzo alle Masse - (seu revera controversa territorii pars) confi« nate ecc. ». Quod n o m e n a d m o d u m opportune recidit ad firmandam
animadversionem antea factam, nempe locum n u n c u p a t u m Pozzo alle
Masse saepe recurrens in documentis et in attestationibus revera comprehendere portionem territorii controversam. Correctiones factas a
publico magistratu omnimode evertere adnititur sacerdos Salvadori;
sed quin definiatur quaestio s u b aspectu historico remittenda ad eruditos viros, s u b ratione iuridica sane h a e exceptiones vim h a b e n t enervandi p r o d u c t a m probationem.
Denique e x a m i n a n d a est relatio periti Grassi, exarata occasione quaestionis exortae a n n o 1809 circa d o m u m Carretti, t u n c recens aedificatam,
et q u a e r e b a t u r an pertineret parochiae S. Donati, aut potius alii S. Nicolai.
P e r i t u s d o m u m Carretti attribuit parochiae S. Nicolai, ita a r g u m e n t a t i : « La casa costruita dal Carretti è collocata a contatto della s t r a d a
« Bolognese (Barbarinese) dove a p p u n t o si riunisce a quella che va a
408
Acta, Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
« P r a t o , le quali due strade h a n n o servito e servono di limite ai terreni
« dei due popoli in questione, cosicché t u t t a quella parte di t e r r e n o al
« di là di queste due strade, r i g u a r d a S. Donato, appartiene a quella
« cura, ed all'opposto i terreni posti al di qua delle medesime verso il
« Castello di Caienzano, dove è stata eretta la n u o v a casa, spettano al
« popolo di S. Nicola ». P e r i t u s suas facit animadversiones, territorium
prospiciens a domo Carretti, et ponit d u a s vias, Bononiensem et Pratensem, uti limites parochiales; hinc concludit procurator p a r o c h i a e
S. Donati, territorium controversum a perito adiudicari parochiae
S. Donati, q u u m revera hoc territorium sit citra (al di là) viam Bononiensem. - Sed probatio non est necessario concludens, quia via Bononiensis producitur ultra d o m u m Carretti et facit cum via Pratensi, ubi
h a e intersecantur, duos ángulos pene r e c t o s ; alterum angulum compreh e n d e n t e m q u a spectet ad septentrionem (al di là) territorium q u o d
« riguarda^ S. Donato, appartiene a " quella Cura „ » : q u a vero spectat
ad meridiem, alter angulus d u a r u m viarum continet d o m u m Carretti,,
seu « ed all'opposto, i terreni posti al di q u a » pertinent ad parochiam
S. Nicolai.
Quae interpretatio optime concordat cum iis quae s e q u u n t u r et ab
adversario invocantur in s u a m partem, n e m p e : « I proprietari di beni
« posti sotto la n u o v a fabbrica pagano tutti le decime alla chiesa di
« S. Nicola, il che p u r e accade per i terreni situati sulla parte di sotto
« che riguarda il Carretti ecc. ». Porro, nonnisi improprie et falso dici
posset - a n i m a d v e r t e r u n t Domini - controversa praedia - riguardare prospicere ad Ecclesiam S. Donati, seu ad septentrionem, n a m ista s u n t
in decliviis citra viam Travalle et spectant ad ecclesiam S. Nicolai, seu
ad meridiem. Quocirca illa praedia revera esse q u a e in questione sunt,
valde probabiliter asserere licet. Q u a m o b r e m , haec probatio, ut minus
dicamus, est aequivoca et n o n satis favet intentioni parochi ad S. Donati.
Inde concludere licet h u n c p a r o c h u m nullam dedisse probationem
evincentem s u a m petitionem.
Modo Domini expenderunt adversa a r g u m e n t a quae r e d u x e r u n t :
1) ad decimarum exactionem, et 2) ad p l a n t a s topographicas
a n n i 1582-86.
De decimis, m a n d a t o Curiae p a r o c h u s Biagiotti fecit inquisitionem
a n n o 1892, ad acta exhibitam ad petitionem Turni, uti relatum est. Inquisitio versatur etiam circa opinionem incolarum controversi territorii, ad
fines parochiales quod spectat.
An decimae solverentur et quinam essent fines parochiales, quaesitum est a colonis incolis utriusque p a r o c h i a e : hi quasi testes inducti
S. Romana Rota.
40$
sunt coram inquirente parocho, eosque testatos esse sub i u r a m e n t o ,
visum est Dominis n o n posse in dubium vocari, quia hos testes fuisse
legitime iuratos asserit idem p a r o c h u s in relatione Curiae exhibita s u b
mense aprilis eiusdem anni, et idem admittit p a r o c h u s ad S. Donati, in
suis litteris die 26 martii 1892 et de attestationibus ita loquitur ut
easdem legisse n o n dubitare liceat.
Quae notitia statim habita a dicto parocho de exceptis attestationibus eisdem maiorem auctoritatem et fidem confert et exceptionem
q u a m ipse n o n movit, at hodie movit procurator paroeciae, videlicet,
decimas n o n potuisse exigi a colono Alexandro Papi, quia per ordinationem Leopoldi magni ducis a n n o 1783 decimae exigendae e r a n t n o n
a parocho, sed ab officialibus (Camerlenghi) Municipii; eiusmodi exceptionem in facto nullum habere fundamentum patet, quippe ipse Becattini admittit in citatis litteris: « Egli (il Papi) ritirava le decime dei
« popolani tutti di Calenzano q u a n d o era colono ecc. » et t a n t u m dubitet
exegisse a colonis Ciampi pro parte praedii controversa.
De valore h a r u m attestationum in primis adverterunt Domini, h a s
certe n o n esse iudiciales, quia n o n exceptae s u n t citatis et auditis partibus, aliisque servatis de iure servandis. At non exinde eis omne p o n d u s
d e n e g a n d u m est. Sane De Luca, De iudic, disc. 32, n. 1 seq. disserens
de eiusmodi probatione, notat adesse hanc speciem attestationum : « quae
« dicitur per testes ad futuram rei memoriam, sive pro informatione,
« coram notario publico, vel a p u d acta alicuius iudicis, etiam cum iura« mento examinâtes, nemine t a m e n citato atque in forma voluntariae
« potius q u a m contentiosae iurisdictionis », et infert regulam esse « q u o d
« perfectam et concludentem probationem non faciunt, cum attestationes
« potius q u a m testes dicantur ». Sed advertere non praetermittit, ibi n. 6:
« Super his autem impossibile est certam regulam statuere generalem,
« cum revera t o t u m pendeat ex singulorum casuum particularibus cir« cumstantiis, prudenti iudicis arbitrio ponderandis etc. ». Decis. 204,
n. 11, part. 9, Recent.
Iamvero, p a r o c h u s inquirens, a Curia deputatus, suffraganeus p a r o chiae plebanalis S. D o n a t i , visus est Dominis plane eiusmodi mandati dignus, in quem nullam exceptionem movit parochus ad S. Donati,
quamvis h u n c sciret suae intentioni n o n favorabilem. P e r s o n a e a u t e m
interrogatae s u n t simplices et rudes, et, ut plurimum, religiosis m o r i b u s
instructae, q u a e in suis assertionibus, praesertim iuratis, fidem merentur.
Nihilominus parochiani S. Nicolai contradicunt omnes attestationibus p a r o c h i a n o r u m alterius ecclesiae. Quare viderentur omnes attestationes nihili faciendae esse.
410
Acta Apostolicae Sedis, - Commentarium Officiale.
Verum si uti p a r est ponderentur, videntur multo magis valere et
potiores esse attestationes q u a e favent parocho ad S. Nicolai. In hoc
e x a m i n e prae oculis h a b e n d a est regula trita in foro, nempe « magis
« creditur d u o b u s testibus affirmantibus, q u a m mille negantibus » : quia
affirmans aliquid scire vel cognoscere asserit, d u m negans, d u m t a x a t se
nescire ait. Reiff. De fid. instrument., n. 298 et in decis. Recent. 272, n 2,
part. 2; 141, n. 7; 54, n. 13, part. 4, tom. 2; 294, n. 11, part. 5, tom. 1, ecc.
Atqui testes Ciampi Augustinus eiusque pater a procuratore parochiae S. Donati producti, referunt: « Io non so nulla. Non ho ricordanza
« che sieno state pagate ». Et Iulius Fabi : « Di q u e s t a questione n o n
« posso dir nulla ». Positivam, seu n o n pure negantem reddidit attestationem i u r a t u s coram notario Carolus Ciampi, filius a u t nepos fratrum
Ciampi de quibus a n t e a : « Non sono mai state pagate dalla sua fami« glia nè da lui le decime ad alcuna chiesa ». Verum ex adverso, multo
antea, coram parocho Biagiotti, eius sorores, uti videntur, vel certe arcte
coniunctae, A n n u n t i a t a et Carola Ciampi, testatae s u n t : « Si, (i Ciampi)
« ne h a n n o sempre pagati due quarti e veniva a prenderli il contadino
« del pievano ». Hic est Alexander P a p i , qui testatus est: « Si, per la
« presa detta Rozzo alle Masse, ci sono a n d a t o sempre io a riscuoterle ».
P r a e t e r e a n a r r a t u r a P e t r o del Ciabatti, nepote, ex sorore fratrum Ciampi :
« La m a m m a (Annuntiata Ciampi) anche p r i m a che cominciasse q u e s t a
« questione diceva sempre : " A casa mia si pagava la decima a Calen« zano ecc. „. Di più la zia (Carola Ciampi) disse a casa mia che essendo
« a n d a t a dai suoi fratelli, cioè dai Ciampi, volevano che tornasse a Pizzo« dimonte per dire diversamente da quello che aveva deposto e che vole« vano far passare la m a m m a da demente, ecc. ». Quare dubitare n o n licet
attestationes redditas esse cum studio partium, sed multo magis affirmativae et concludentes sunt attestationes parocho ad S. Nicolai faventes.
Nam, praeter recensitos, P e t r u s Ciampi, nepos adversantium, et ipse,
fatetur: « Mio p a d r e diceva sempre che le decime della terra sotto la
« strada
le avevano sempre pagate a Calenzano ». R o s a Bettarini,
fassa est: « Le ho vedute pagare io (dai Ciampi) q u a n d o era ragazza
« ed ho veduto che il Ciampi pagò il grano delle decime a Francesco
« Papi ecc. ». I t e m , Ronconi Ioannes, et de facto proprio idem testatur
Carolus Zacchini.
Huiusmodi attestationes favore parochi ad S. Nicolai,
per se n o n efficiant probationem' omni exceptione maiorem,
t u m superexcedunt efficaciam exceptionum et vim h a b e n t
s e u faciunt semiplenam probationem praecipue ob externa
q u i b u s sustentantur.
quantumvis
t a m e n mulprobativam
adminicula
S. Montana Mofa.
411
Siquidem ad acta deductus fuit liber quo ab a n n o 1565 ad ann u m 1692 excriptae sunt decimae et de his haec h a b e t Curia Florentina
in relatione diei 9 ianuarii 1913 a RR. P P . Dominis exquisita : « In questo
« decimario si trova dal 1565 al 1692 addecimato due volte sotto il n u m . 61,
« e u n a volta sotto il n u m . 60 un podere, luogo detto " al Pozzo alle
« Masse „ dei Sommai, la casa oggi nel popolo di S. Donato era con decima
« di mezzo staio e u n a mina di grano, la quale apparisce pagata puntual« mente fino a tutto il 1692. Inoltre due volte sotto il n. 62, e u n a volta
« sotto il n. 61 è addecimato anche il podere, luogo detto sul monte di
« S. Donato ... per le terre che ha in Calenzano ... ora essendo il n o m e di
« " Pozzo alle Masse „ quello del terreno controverso, e due terzi di
« questo terreno appartenendo al podere di S. Donato che ha casa colo« nica nel popolo omonimo fino ad oggi, è chiaro che la decima p a g a t a
« a S. Nicolò per quei terreni nel 1561 fino al 1691 è identica a quella
« che negli ultimi tempi venne abolita ».
P r a e t e r e a quia ipse p a r o c h u s Biagiotti fassus est, colonos Liei et
Pelagatto, excolentes terras in controverso territorio positas, n u n q u a m
decimas solvisse, inde p a r o c h u s Becattini et hodie procurator parochiae S. Donati exceptionem faciunt, advertentes, hoc factum destruere
assertiones adversas testium, quia si hi coloni n o n solverunt, coniicere
licet nec alios solvisse.
Sed, contra, animadvertit parochus Biagiotti adesse rationem n o n
solutae decimae, quippe haec praedia olim pertinebant seu ante direptionem b o n o r u m a Napoleone decretam, ecclesiae S. Donati; ecclesias
a u t e m n o n fuisse solitas ecclesiis decimare. Q u a m rationem u n d e q u a q u e
solidam, confirmationem habet magnopere opportunam ad rem n o s t r a m
a relatione iam citata periti Grassi, a n n i 1809, qui a r g u m e n t u m deducens a solutione decimarum, n o t a t : « Il che pure accade per i terreni
« situati dalla parte di sotto che riguarda il Castello, se si eccettuino
« alcuni effetti della Pieve di S. Donato, che non soffrono, come beni eccle« siastici, questo aggravio ». Proinde confirmatur etiam conclusio, iam
posita, n e m p e controversum territorium etiam a perito Grassi fuisse
attributum parochiae S. Nicolai.
P e r p e n d e r u n t Domini attestationes recollectas a parocho Biagiotti,
faventes parocho ad S. Nicolai, famam seu opinionem publicam p e n e s
illos populos referentes. Hi testes fatentur, hoc semper ab aliis audivisse,
a maioribus recepisse : u n d e recolunt opinionem publicam et exstantem,
a s s e r e n t e s : « Io ho sempre sentito dire e tutti i sottoscritti depongono
« che h a n n o sempre sentito dire: " I miei vecchi dicevano sempre che
« il Pozzo alle Masse era il confine „ ». Haec et similia testes d e p o n u n t .
m
«
«
«
«
«
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Ad rem facit Mascard., De probat, conclus., 394, n. 1 et ssq. « Confines p r o b a n t u r per istrumenta ... primo ampliabis, conclusionem p r o cedere, licet talia instrumenta, d u m m o d o a n t i q u a sint, n o n directe, sed
enunciative et assertive, mentionem de finibus faciant... In p r o b a t i o n e
confinium non requiritur directa probatio, sed sufficit probatio adminiculativa per verisimilia adminicula ».
Curia Fiorentina, quia a r g u m e n t u m decisivum censuit obtineri ex
plantis topographicis q u a s modo e x p e n d e m u s , penitus examinare non
curavit a r g u m e n t u m decimarum, et hinc sententia fassa est huic probationi posse inesse vim « q u a n d o venisse bene accertata la loro n a t u r a
« ed il titolo vero della loro prestazione, m e n t r e allo stato degli atti,
« l'una e l'altra cause rimangono affatto indeterminate ». Hodie vero h a s
decimas fuisse praediales-sacramentales, ex his quae Curia deduxit, n o n
potest in quaestionem revocari, et pars adversa ne exceptionem quidem
movit. Ceterum praesumptio est, decimas praediales sacramentales exigendas esse a parocho in cuius territorio sunt praedia, etsi agricolae
alterius ecclesiae parochiani sint. De Luca, de decimis, disc. 32, n u m . 2 ;
Reiff., de decimis, n. 94. Hoc ut axioma h a b e n d u m esse dixerunt D o m i n i :
ex quo scatent necessaria corollaria, n e m p e :
1) quod si quaestio oriatur cuinam paroeciae dominus fundi pertineat, nullum potest ex h a r u m decimarum solutione d o c u m e n t u m absolute probatorium haberi, et questio altero ex capite solvenda erit. E contrario,
2) si quaestio sit cuinam paroeciae pertineat fundus e quo collig u n t u r decimae, t u n c a solutione decimarum semper a r g u m e n t u m probatorium haberi potest, utpote quia fundus, ex quo colliguntur decimae,
semper pertinet ad paroeciam cuius in finibus fundus ipse situs est.
Ante Bonifacium VIII res diversimode se habebat, quia fideles adstring e b a n t u r ad decimas solvendas, etiamsi fundos h a b e r e n t in paroecia
aliena (Cf. cc. 18, 20, 32, tit. XXX, lib. III, decret. Greg. IX). A t t a m e n
progressu temporis, cum litigatores magis magisque instarent in regula
finium custodiendorum, Bonifacius VIII in cap. II, tit. V, lib. II, et in
c. 2, tit. XIII, 1. III, in VI statuit, decimas reales solvendas esse parocho
intra cuius ecclesiae fines r e p e r i u n t u r fundi, ex quibus decimae praecipiuntur.
Fit exceptio, q u a n d o scilicet erigitur nova paroecia intra limites
alterius: quo casu q u a n d o q u e constituitur ut decimae, n o n novae paroeciae seu paroeciae filiali, sed matrici ecclesiae solvantur in recognitionem matricitatis, seu antiqui dominii, quod fit iure privilegiato et hoc
aliis quoque in casibus concedi potest.
S. Bomana Bota.
413
Attamen ut decimatio constituat a r g u m e n t u m probatorium ac litis
decisorium, requiritur ut a g a t u r de decimis sacramentalibus et realibus,
minime vero de decimis personalibus aut dominicalibus, etiamsi decimae
istae dominicales sint reales. Insuper attendi debet, u t r u m ius decim a n d i spectet parocho intra cuius fines paroeciae fundus situs est,
ratione praescriptionis a u t particularis privilegii; et in dubio semper
p r a e s u m e n d u m est pro ordinaria et consueta disciplina quae tenet decim a s reales solvi semper titulo sacramentali, ut ita dicam, et n o n dominicali, et praescriptio a u t privilegium o p p o r t u n i s et concludentibus probationibus semper erit d e m o n s t r a n d u m . Iamvero in casu nostro, Domini
d i x e r u n t agi de decimis praedialibus, quae d e m o n s t r a n t u r solutae parocho
S. Nicolai.
P r o b a t i o n e m deductam ex plantis topographicis an. 1582-1586 iudex
florentinus opinatus est esse decisivam. Ad r e m autem censuerunt
Domini antea esse investigandum an ex hisce plantis e r u a t u r controversum territorium uni potiusquam alii paroeciae pertinere; dein fiet
quaestio an eisdem sit fides adhibenda. - Peritus qui m a n d a t o parochi
Becattini primo examinavit h a s plantas, opinatus est hoc esse document u m vere « preziosissimo ed eloquente » quia inibi d e s c r i b e b a t u r parochiae cum suis finibus, seu viis a u t praediis confinibus, prouti patet
inspicienti h a s figuras. P o p u l u s S. Donati describitur h a b e n s ad meridiem suos fines ad viam A, ita descriptam in notationibus : « La strada
« segnata A che si parte di su a confini di Santo Niccolò fra beni dei
« Sommai, larga b. 7 ... e finisce in un fiume della Marina fra beni del
« Beccuti e del Ginori larga b. 6 e lunga b. 5,50 ».
P o p u l u s S. Nicolai ad septentrionem fines h a b e t ad eamdem viam,
q u a ad meridiem t e r m i n a t parochia S. Donati, sed haec via t a n t u m
signatur in suo principio et termino, quia uti iam adnotavimus, scopus
erat Moderatorum Reipublicae, h a s vias assignare c u r a n d a s populis ad
q u o s pertinebant. Quare fines S. Nicolai ad meridiem n o n est via
signata A, sed q u a e d a m territorii p a r s signata in planta S. Donati, littera Z distincta, nullam d o m u m continens. Dein delineatur via sub littera A 1 ita excripta in n o t i s : « La strada segnata A 1 che si parte dalla
« strada segnata Z, fra beni dei Sommai, larga b. 4 e mezzo... et finisce
« su el fiume della Marina larga Ba 5 et lunga Ba 1515 ». Peritus flor e n t i n u s perspiciens quod si a d m i t t a t u r viam signatam A in planta
S. Donati esse viam Travalle iam finita erat eausa S. Donati quia in
hac suos fines habuisset, uti contendit p a r o c h u s adversarius, demonstrare nisus est viam signatam A. in p i a n t a S. Donati esse viam dei
Berti, eamdemque, in planta S. Nicolai, signatam esse littera A 1. Sed
414
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
eiusmodi conclusio contraria est evidentiae facti et notis plantae adnexis, quippe d u a r u m viarum diversa est latitudo et longitudo; a t q u e e a r u m
percursus, h a b i t a ratione fundorum confinium, respondet, respective,
hodiernis viis di Travalle seu delle Bertoline et Via del Berti. Q u a m obrem hodie procurator paroeciae S. Donati reiicit uti a s s u r d a m conclusionem periti fiorentini, et admittit descriptionem topographicam paroe-r
ciae S. Donati desinere in Viam Travalle, sed fecit suam conclusionem
domini Del Badia, n e m p e quod h u i u s m o d i plantae « n o n d i m o s t r a n o
« la misura, i confini del territorio a p p a r t e n e n t e a ciascuna parrocchia,
« essendo state fatte unicamente per constatare la m i s u r a delle strade,
« affinchè si potesse in seguito verificare se fossero ristrette, occu« paté, ecc. ».
Verum critica historica n o n destruit hoc factum, n e m p e territorium
controversum contineri in territorio assignato « in pianta topografica »
paroeciae S. Nicolai; ast haec critica vellet ut fides denegaretur huiusmodi descriptioni. Iamvero animadversiones factae a peritis historicis
s u n t nimis generales, et quamvis a d m i t t a m u s h a s p l a n t a s n o n esse ab
erroribus immunes, t a m e n nemo n o n videt q u a n t a m lucem hae descriptiones, factae uti diximus tempore n o n suspecto, afferant in n o s t r a
controversia.
Nihilominus, quia iurisprudentia est « divinarum et h u m a n a r u m
« rerum notitia, iusti atque iniusti scientia » (Ulp. 1. X de iust. et iur.
Big.), ita rationem habere volumus de critica historica, et admittere
exinde e x t e n ú a n valorem h u i u s argumenti.
Si vero hoc a r g u m e n t u m iungatur alteri deducto ex decimarum exactione, ea conflatur probatio quae moralem certitudinem omnimode
gignit.
Neque praetermittendae s u n t regulae quae m o d e r a n t u r eiusmodi
quaestiones per iurisprudentiam N. S. O.: siquidem uti asseritur in
decis. 286, n. 1, part. VIII. Recent, ubi agitur de p r o b a n d i s confinibus
in antiquis, a d m i t t u n t u r leviores probationes et coniecturae quae simul
iunctae iudici moralem persuasionem pariunt. Quod si perseveret d u b i u m ,
tunc suppetit certa regula, meliorem esse conditionem possidentis.
Ast in casu nostro possessio certa assistit parocho ad S. Nicolai, et
hinc, quamvis labiles velint dici probationes ab eo productae, multum
superexcedunt vim a d v e r s a r u m deductionum, q u a m o b r e m , nedum in
pari causa, sed in longe meliore causa r e s p o n d e n d u m est pro reo, seu
possessore.
Nullimode vere heic invocari posset p r a e s u m p t i o , seu assistentia iuris
favore S. Donati, quia haec est ecclesia matrix a q u a divisa est ecclesia
S.
Romana
Rota.
415
S. Nicolai; n a m praesumptio, seu assistentia iuris, nullimode praevalere
potest possessioni; uti firmatur in decis. 456, part. 18, tom. % recent.
Hisce igitur omnibus perpensis, Christi nomine invocato, Nos Auditores de t u r n o , pro tribunali sedentes et solum Deum prae oculis habentes, dicimus, declaramus et definitive sententiamus, proposito dubio
r e s p o n d e n t e s : Iurisdictionem parochialem
competere parocho S. Nicolai
in controverso territorio, in casu. E x p e n s a s vero iudiciales volumus inter
partes haberi compensatas.
Ita declaramus, m a n d a n t e s Ordinariis locorum et ministris tribunalium ad quos spectat, ut exsequutioni m a n d e n t hanc nostram definitivam sententiam, et adversus reluctantes procedant ad n o r m a m sacror u m c a n o n u m et praesertim can. 3, sess. XXV, Conc. Trid., iis adhibitis
exsecutivis et coercitivis mediis quae magis o p p o r t u n a et efficacia pro
r e r u m adiunctis exstitura sint.
Roma© in sede tribunalis sacrae R o m a n a e Rotae, die 5 maii 1913.
M. Lega, Decanus Ponens.
Guilelmus Sebastianeiii.
Iosephus Alberti.
Ex Cancellaria 4 iunii 1913.
Sac. T. Tani, Notarius.
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S.
CONGREGAZIONE
DEI
RITI.
CONGREGAZIONE ANTIPREP ARATORI A.
Il giorno 26 agosto 1913, presso l'Emo e Rmo signor cardinale Francesco di Paola Cassetta, Ponente della Causa di beatificazione e canonizazione
del Ven. servo di Dio Giovanni Battista da Borgondia, sacerdote professo dell'Ordine dei Frati Minori, fu tenuta la Congregazione dei sacri Riti Antipreparatoria, nella quale dai Rmi Prelati Officiali e dai Consultori teologi della
medesima fu discusso l'eroismo delle virtù, esercitate dallo stesso Ven. servo
di Dio.
416
Acta, Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
S E G R E T E R I A D I STATO.
La Direzione dell'Annuario Pontificio prega vivamente gli Illmi e Revmi
Monsignori, Arcivescovi, Vescovi, Abati, Superiori degli Ordini Religiosi, Rettori dei Collegi Urbani e quanti possano avervi interesse, di voler inviare a
questo ufficio (presso la Segreteria di Stato - Vaticano) le notizie e rettifiche
riguardanti le rispettive Diocesi ed Instituti da inserirsi nell'Annuario Pontificio pel prossimo anno; in conformità delle Lettere ed istruzioni date da
Sua Eminenza Revma il Sig. cardinale Merry del Val, Segretario di Stato di
SUA SANTITÀ, in data del 15 giugno 1911 e 1912.
NOMINE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Protonotario Apostolico ad instar participantium:
2 agosto 1913. — Mons. Giuseppe Holder, vicario generale della diocesi di
Dunkeld e prepósito del capitolo di quella cattedrale.
Prelato Domestico di S. S.:
30 luglio 1913. — Mons. Augusto Maria Taggiasco, di Roma.
ONORIFICENZE.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
3 agosto 1913. —- Al sig. Marcello de la Bignè de Villeneuve, dell'archidiocesi di Rennes.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
3 agosto 1913. — Al sig. Pietro Darey, residente in Pietroburgo.
— Al sig. Paolo Lagier, direttore della Banca di Francia in Pietroburgo.
14 agosto. — Al sig. Giovanni Sutton, della diocesi di Lincoln.
17 agosto. — Al sig. Angelo Petit le Brun, della diocesi di Versailles.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe militare:
12 agosto 1913. — Al sig. Lorenzo Sympa, tenente sanitario del Corpo
della Guardia Palatina d'onore.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
30 luglio 1913. — Al sig. Giuseppe Pierre, della diocesi di Bourges.
13 agosto. — Al sig. Carlo Kambo, di Roma.
Annus V. - Vol. V.
Die 27 Septembris 1913.
Num. 15.
ACTA APOSTOLICAE SEDIS
COMMENTARIUM
OFFICIALE
ACTA PII PP. X
LITTERAE
APOSTOLICAE.
I.
SOCIETAS « AB
ORATIONE ASSIDUA PRO
PONTIFICE », BARCINONE INSTITUTA,
ERIGITUR IN ARCHISODALITATEM CUM FACULTATE AGGREGANDI UBIQUE
TERRARUM.
PIUS PP. x.
Ad p e r p e t u a m rei memoriam. — Nostra plurimum interest, ut pop u l u s oret pro Nobis ; in tot enim tantique momenti negotiis sustinendis,
a t q u e in Apostolico m u n e r e , Nobis divinitus commisso, fideliter o b e u n d o ,
c o m m u n i o n e precum potissimum adiuvamur, a t q u e ob pia fidelium ad
Altissimum vota, novas divinitus vires acquirimus. Quare n o n sine spirituali laetitia comperimus Barcinone piam Sodalitatem vulgo appellatam
« ab Oratione assidua pro Pontifice » canonice erectam exstare, frugiferum ad finem orandi sine intermissione pro conservatione ac t r i u m p h o
Pontificis R o m a n i . Barcinonensium a u t e m Episcopus significat Nobis
Sodalitatem eandem sociorum n u m e r o ac pietate florere; plures, societatis ipsius cura, sacras functiones maximo cum spirituali emolumento
peragi; sodales ad eucharisticas d a p e s frequentia in exemplum a d d u c e n d a accedere ; plurimos etiam e religiosis familiis viros societati eidem
n o m e n s u u m t r a d e r e ; atque ita in dies h u i u s sodalitii ope devotionem
et amorem erga h a n c divi Petri Sedem passim in populo percrebrescere.
Cum vero et in aliis dioecesibus similia sodalitia erigi velint, addit s u p e r
enunciatus Barcinonensium antistes in votis sibi a d m o d u m esse, ut
Sodalitatem ipsam ad Archisodalitii dignitatem evehere dignemur, addita
facultate cognomines societates sibi aggregandi. Nos a u t e m votis h i s
ACTA, vol. V, n. 15. — 27-9-913.
30
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale
418
piis benigne a n n u e n t e s , auditis VV. F F . NN. S. R. E. Cardinalibus Congregationi praepositis pro Concilii Tridentini decretis interpretandis,
Apostolica Nostra auctoritate, praesentium vi, Societatem « ab oratione
assidua pro Pontifice » B a r c i n o n e , uti s u p r a diximus, conditam, in
Archiconfraternitatem c u m consuetis privilegiis p e r p e t u u m in m o d u m
erigimus atque instituimus. Archisodalitatis a u t e m sic per Nos erectae
moderatori atque officialibus p r a e s e n t i b u s et futuris, Apostolica pariter
Nostra auctoritate, potestatem largimur, ex q u a ipsi, servatis tum- Clementis P p . VIII praedecessoris Nostri rec. me. t u m reliquis Apostolicis
constitutionibus et ordinationibus desuper editis, alias eiusdem nominis
atque instituti societates, ubique t e r r a r u m canonice erectas, sibi aggregare, et cum illis indulgentias omnes eidem Archisodalitati a Sede
Apostolica concessas, quae cum aliis communicari queant, communicare licite possint ac valeant. Decernentes praesentes Litteras firmas,
validas atque efficaces semper exstare et p e r m a n e r e , suosque plenos
atque integros effectus sortiri atque obtinere, ipsique Archisodalitati
n u n c et in posterum plene suffragari; sicque rite iudicandum esse ac
definiendum, irritum que et inane fieri si secus super his, a quovis, auctoritate qualibet, scienter sive ignoranter attentari contigerit. Non obstantibus contrariis quibuscumque.
XXIV
D a t u m R o m a e a p u d sanctum P e t r u m sub a n n u l o Piscatoris, die
iulii MCMxrii, Pontificatus Nostri a n n o decimo.
R.
L. |$i S.
,
CARD. MERRY D E L VAL,
.
ce Secretis Status.
IL
ARCHICONFRATERNITAS
SANCTI CRISTOPHORr IN
OPPIDO
«SAINT-CHRISTOPHE
LE JAJOLET » DIOECESIS SAGIENSIS ERECTA, INDULGENTIIS DITATUR.
P I U S P P . x,
Ad perpetuam rei memoriam. — E x s t a t in loco vulgo St-Ghristophe
le Jajolet appellato dioecesis Sagiensis intra fines, p i u m Sodalitium in
h o n o r e m sancti Christophori periclitantium patroni, iam inde ab a n n o
MDcccLXXxxix canonice institutum, ac brevi, favente Domino, adeo diffusum, ut illud anno superiore dignum Nos Ipsi duxerimus, quod per
similes Litteras Nostras die V I I I februarii mensis piscatoris a n n u l o obsignatas ad Archisodalitii g r a d u m eveheremus, cum facultate cognomines
societates in universo t e r r a r u m orbe sibi aggregandi. Nunc a u t e m cum
Acta PU PP. X.
419
Archisodalitii ipsius moderator Nos enixis precibus flagitet, ut t u m enunciatae Archiconfraternitatis t u m eidem aggregatarum rite confraternit a t u m sodalibus praesentibus et futuris peculiares nonnullas indulgentias
largiri de Apostolica Nostra benignitate dignemur, Nos precibus his,
q u a e in t a m frugiferae consociationis b o n u m atque e m o l u m e n t u m cedunt,
q u a n t u m in Domino possumus, a n n u e n d u m ultro libenterque censemus.
Quae cum ita sint, auditis VV. F F . NN. S. R. E. Cardd. Inquisitoribus
generalibus, de omnipotentis Dei misericordia ac B B . Petri et P a u l i
Apostolorum eius auctoritate confisi, omnibus et singulis fidelibus qui
vel in Archisodalitatem m e m o r a t a m , vel in u n a m e Societatibus ipsi
archisodalitio rite aggregatis, n u n c et in posterum ingredientur, die
primo eorum inscriptionis, si vere poenitentes et confessi SS. Eucharistiam sumpserint, p l e n a r i a m ; ac t a m inscriptis q u a m in p o s t e r u m inscribendis vel in dicta Archisodalitate, vel in qualibet e Societatibus ipsi
aggregatis Sociis, in cuiuslibet e o r u m mortis articulo, si admissorum
confessione expiati ac viatico muniti, vel q u a t e n u s id agere nequiverint,
n o m e n Iesu, ore si potuerint, sin m i n u s corde devote invocaverint,
m o r t e m q u e t a m q u a m peccati stipendium de m a n u Domini patienter
susceperint, etiam plenariam ; denique iisdem pariter in Archisodalitatem
primariam, vel in eidem aggregatas Societates n u n c et in p o s t e r u m
relatis sodalibus, qui singulis annis die festo S. Christophori Mart., a u t
u n o e septem diebus continuis immediate respective sequentibus, ad
cuiusque eorum lubitum eligendo, sacramentali admissorum exomologesi expiati, a t q u e eucharisticis dapibus recreati, propria Archisodalitatis
vel respectivi Sodalitii ecclesiam a u t oratorium, si exstet in locis ubi
hi degunt, secus cuiusque curialem aedem visitent, ibique pro christian o r u m principum concordia, haeresum exstirpatione, peccatorum conversione ac S. matris Ecclesiae exaltatione pias ad Deum preces effundant, similiter plenariam o m n i u m peccatorum suorum indulgentiam et
remissionem misericorditer in Domino concedimus. Praeterea eisdem
sodalibus n u n c et in p o s t e r u m pariter supradicta in Archisodalitate, a u t
in aggregatis Societatibus rite inscriptis, qui q u a t u o r per a n n u m diebus,
a respectivorum locorum Ordinariis semel t a n t u m statuendis, contrito
saltem corde, a u t propria Sodalitii ecclesiam sive sacellum, a u t in locis
u b i ipsa n o n reperiantur, propriam cuiusque curialem aedem, preces,
uti superius diximus, fundentes celebrent, de n u m e r o poenalium, in
forma Ecclesiae solita, septem a n n o s totidemque q u a d r a g e n a s ; quoties
a u t e m iuxta Archisodalitii tabulas, aliquod pietatis, sive caritatis opus
exercuerint, similiter de poenalium n u m e r o , centum illis dies, in forma
Ecclesiae consueta, expungimus. T a n d e m largimur fidelibus iisdem, si
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
420
malint, liceat, excepta plenaria in mortis articulo l u c r a n d a indulgentia,
reliquis o m n i b u s sive plenariis sive partialibus indulgentiis ac peccatorum remissionibus, functorum vita labes p o e n a s q u e piare. Contrariis
n o n obstantibus q u i b u s c u m q u e . P r a e s e n t i b u s perpetuis futuris tempor i b u s valituris. Volumus autem, ut p r a e s e n t i u m litterarum t r a n s u m p t i s ,
seu exemplis, etiam impressis, m a n u alicuius notarii publici subcriptis
et sigillo personae in ecclesiastica dignitate constitutae munitis e a d e m
p r o r s u s fides adhibeatur, quae ipsis praesentibus adhiberetur, si forent
exhibitae vel ostensae.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m sub a n n u l o Piscatoris, die x v n a u g u sti
MCMXÍJI,
Pontificatus Nostri a n n o undecimo.
R.
L. £g S.
'
CARD.
a
MERRY D E L
Secretis
VAL,
Status.
EPISTOLAE.
I.
AD R. P. D. ANTONIUM MENDES BELLO, PATRIARCHAM LISBONENSEM, RECENTIORA
REIPUBLICAE LUSITANAE IN ECCLESIAM ACTA CONQUERITUR.
Venerabilis Frater, salutem et apostolicam benedictionen. — Ubi
Reipublicae Lusitanae decretum exstitit de societate discindenda Civitatis et Ecclesiae, equidem n o n cunctati s u m u s id facere quod apostolici
Officii Nos voce a d m o n e b a m u r ; litterasque encyclicas « I a m d u d u m » ad
universos catholici orbis Episcopos dedimus, q u i b u s in litteris cum alia
conquesti s u m u s detrimenta quae religioni populi Nobis carissimi iam
importata essent, t u m praecipue illam d a m n a v i m u s nefariam legem
q u a e inchoato in Ecclesiae perniciem p r o m o t o q u e operi t a m q u a m fastidium imponeret. Qua in re Nobis n o n ea sane affulgebat spes, eos qui
t u m R e m p u b l i c a m gubernarent, brevi m u t a t u r o s esse consilium, conversoque sapienter itinere, sese ex c o n t e m p t u atque odio ad avitam
reverentiam custodiamque revocaturos Religionis catholicae, quae veter e m Lusitaniae et potentiam genuit et gloriam. Sed t a m e n o p i n a b a m u r
posse fieri, ut, cum i m p r o b a lex deducenda esset in u s u m , primo anim o r u m t u m o r e paulatim defervescente, h u m a n i t a t i s aequitatisque ratio
aliquid valeret ad immodicam ipsius legis molliendam severitatem. I a m
vero h a n c opinionem r e s fefellit vehementer : in bello enim contra Ecclesiam administrosque Ecclesiae suscepto t a n t a t a m q u e acri contentione
Acta PU PP. X.
421
perseveratimi est, ut Nos, venerabilis Frater, d u c a m u s N o s t r a r u m partium esse per h a n c epistolam recentiora q u a e d a m istorum Reipublicae
g u b e r n a t o r u m acta expostulare graviter et conqueri.
Illud, p r i m u m omnium, dolendum Nobis fuit vos, qui Lusitanis
praeestis Ecclesiis, teque ante alios - Episcoporum ex Lusitania, q u o r u m
his temporibus ubique est nobilitata virtus, merito principem - q u a m v i s
sedulos in obtemperatione publicis potestatibus debita et praecipienda
et praestanda, in ius vocari violenterque e vestris exturbari sedibus,
h u i u s nimirum u n i u s criminis reos, quod nullo pacto potueritis adduci
ut, sacrosancta officia violantes, legum statuta probaretis, q u a e Nos,
utpote Religioni perniciosa, improbassemus. Hanc e a m d e m ob c a u s a m
complures e sacerdotum ordine gravissimus viros vel similiter expelli
vel etiam coniici in vincula : utrisque vero o m n e m pervicaciter denegari
iniustae remissionem poenae, contra atque ipse Reipublicae praeses,
q u o d a m sensu aequitatis impulsus, p a l a m se cupere declarasset. Deinde,
n o n satis h a b i t u m est Ecclesiam de possessione b o n o r u m , q u a e sanctissimis m a x i m e q u e legitimis n o m i n i b u s ipsius essent, deiecisse: eo u s q u e
imperiosorum h o m i n u m procedit arbitrium, ut Ecclesiae ne licentiam
quidem permittant corrogandae libere piorum stipis, u n d e aliqua ex p a r t e
cum divinum cultum tueatur, t u m ministrorum Dei, quos ad s u m m a m
egestatem redactos videt, necessitatibus occurrat. H u c accedunt illa n o n
m i n u s d e p l o r a n d a : q u o d consociationibus schismaticis consiliisque laicorum, ad legis praescripta conflatis, in disciplinam religiosi cultus, atque
in templorum sacraeque suppellectilis u s u m amplior a t q u e adeo absoluta iam d a t u r auctoritas; quod, ut minaciter d e n u n t i a t u m erat, iam
nonnullis locis sacrae aedes per vim, quamvis acriter repugnante populo,
sunt c l a u s a e ; quod in sacra Seminaria, quae quidem nec multa et misera
s u p e r s u n t , quotidie ingravescit, e o r u m se gubernationi immiscendo,
civilis potestas ; quod in ipsis privatis studiorum domibus, n e d u m in
publicis, nullam tradi licet de religione doctrinam ; quod ipsae h a u d ita
pridem interceptae sunt litterae h u i u s Apostolicae Sedis, q u i b u s Episcopi cum reliquo Lusitaniae clero edocebantur q u e m a d m o d u m se difficili q u a d a m in causa gerere deberent. P o s t r e m o , ab iniuria, insigniter
in p e r s o n a m dignitatemque Nostram contumeliosa, n o n est n u p e r temp e r a t u m , c u m factum est, ut in h a c a l m a Urbe paene s u b oculis Nostris
lex a Nobis d a m n a t a vim s u a m exerceret. De Instituto l o q u i m u r sancti
Antonii Lusitanorum, vetusto ac nobili religionis beneficentiaeque monumento, q u o d quidem, violatis, quae quisque politus h u m a n i t a t e p o p u l u s
h a b e t sacra, testamentis piisque voluntatibus m o r t u o r u m , in Institutum
alius n a t u r a e ac nominis converti vidimus.
422
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Haec Nos, venerabilis Frater, pro Apostolici officii conscientia, ut
diximus, facere n o n p o s s u m u s , quin iterum detestando et conquerendo
d e n u n t i e m u s . Solliciti Nos quidem et anxii s u m u s Ecclesiae Lusitanae
causa, q u a e fortasse n u m q u a m t a m gravibus fuit obiecta periculis; sed
dolemus quoque vehementerque dolemus vicem nationis istius et gentis,
cui, cum ad e m e n d a n d a m fortunam disciplinamque civilem omnino
m u n e r a pacis necessaria sint, domestici eiusque in primis exitiosi belli
faces subiiciuntur. Quicumque enim praeiudicatis opinionibus partiumque studiis n o n serviunt, omnes consentiunt nullam populis capitaliorem esse pestem, quam intestina certamina dimicationesque religionis,
ut q u a e maxime aliènent animos inter se civium, viresque c o m m u n i s
utilitatis effectrices elidant et dissipent. V e r u m t a m e n aegritudinem Nostram illud valde levât, quod certo scimus Dei providentis n u t u o m n i a
ad salutem Ecclesiae sanctae dirigi, divinamque opem ei tempestive n o n
defore. Nec p a u l u m solatii capimus etiam ex fide, obsequii virtutisque
plena, Episcoporum et cleri et catholicorum Lusitaniae in Vicarium
Iesu Christi, cuius fidei d o c u m e n t a h a b u i m u s iam et plurima et admirabilia. Supplices autem r o g a m u s Deum, velit, h a c depulsa tempestate,
celeriter Lusitaniae catholicae serenos referre dies ; atque interea, caelestium auspicem m u n e r u m , ac praecipuae caritatis benevolentiaeque
Nostrae testem, tibi, Venerabilis Frater, tuis o m n i b u s in episcopatu collegis, atque universo populo Lusitano apostolicam beneditionem a m a n tissime impertimus.
r
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die i mensis martii
ficatus Nostri a n n o decimo.
MCMXIII,
Ponti-
PIUS P P . X.
II.
AD
DOMINOS
KINTZINGER,
ERNEST,
FEDERSPIL,
PRAESIDES,
ET
CÜNY,
SECRE-
T A R I U M CONSILII S E U COMMISSIONIS METENSI CONVENTUI CATHOLICORUM
GERMANIAE CURANDO, OB LITTERAS OBSEQUII PLENAS BEATISSIMO PATRI¡
AB E I S D E M R E V E R E N T E R E X H I B I T A S .
, ,
Dilecti Filii, salutem et apostolicam benedictionem. — Gratias ex^
animo vobis agimus, dilecti Filii, qui de solemni catholicorum hominum*
e Germania conventu proxime h a b e n d o Meus ea quidem vestro et cete-;
r o r u m o m n i u m n o m i n e ad Nos perscripsistis, q u a e Nos magno opere
d e l e c t a r e n ! Etsi enim iam Nobis erat probe c o g n i t u m q u a m vos divinae
Religionis studiosi et quem ad m o d u m erga Apostolicam h a n c Sedem
1
423
Acta PU PP. X.
essetis affecti, t a m e n accidit p e r i u c u n d u m quod pollicemini vestra vos
consilia illustri declaratione cum fidei in Christum Deum t u m obsequii
in Vicarium Christi auspicaturos esse. Perspecto a u t e m vestro Ecclesiae
matris a m o r e , n o n est m i r u m si, cum saecularia sacra toto orbe terr a r u m celebrentur ad recolendam pacem libertatemque ipsi Ecclesiae
divinitus a Constantino datam, immortalis facti vestris in contionibus
a r d e n s q u a e d a m commemoratio fiet. Quae quidem commemoratio recte
vos n o n vultis in vacuam q u a m d a m gratulationem abeat, sed, cogitationes a praeteritis temporibus ad praesentia revocando, v e s t r a m elaborandi pro Ecclesia alacritatem exacuat. Itaque, cum molestissime feratis,
sicut optimus quisque catholicorum, principem a n i m a r u m v e s t r a r u m
P a s t o r e m in h a c non s a n e digna conditione r e r u m e t i a m n u n c versari,
propositum habetis postulare denuo et vehementer, ut Pontifex R o m a n u s
t a n d e m in possessionem plenae eius libertatis restituatur, q u a m s u p r e m a
ipsius dignitas et c o m m u n i s catholicarum gentium Patris potestas
requirit. Est praeterea consentaneum virtuti vestrae vos ad Ecclesiam
quibus impeditur vinculis solvendam animos attendere. In quo illud
Nobis praecipue placet, vos pro virili parte d a t u r o s operam ut Congregationibus Ordinibusque Religiosorum libera vivendi agendique facultas
in utilitatem christiani populi lege tribuatur, et nativa ac sacrosancta
Ecclesiae in scholis publicis iura ne violentur. Velle enim Religionem
inde exulare, ubi tenerae finguntur mentes filiorum Ecclesiae, improbitatis g e n u s est i n h u m a n a e et perniciosae, cui constanter est resistendum.
Vos vero non in hoc solum genere, sed u s q u e q u a q u e videmus paratos
pro Religione fortiter contendere, q u i b u s quidem n e d u m est curae ne
regnum Christi q u i d q u a m detrimenti domi capiat, sed etiam ut foris per
sacras missiones ad b a r b a r o s magis ,ac magis dilatetur. - Ceterum fore
ut conventus iste optimos fructus rei catholicae per Germaniam afferat,
spem b o n a m Nobis facit, tum omnium vestrum a m o r Ecclesiae, t u m u s u s
r e r u m et prudentia gravissimorum virorum, quibus vos o m n e s q u e e Germania catholici utimini ducibus, t u m etiam studium religiosissimae urbis
quae conventus h a b e n d i sedes erit. Etenim istorum civium pietatem et
fidem nemo ignorat, qui conventum Eucharisticum Metensem recordetur.
Nos a u t e m r o g a m u s Deum, ut det vobis sedium suarum assistricem sapientiam, vosque gratiae suae m u n e r i b u s a d i u v e t ; q u o r u m auspicem eand e m q u e p a t e r n a e Nostrae benevolentiae t e s t e m , apostolicam benedictionem vobis omnibus, dilecti Filii, amantissime impertimus.
Datum Romae, a p u d S. P e t r u m , die xxv mensis iulii
tificatus Nostri a n n o decimo.
PIUS PP. X.
MCMXIII,
Pon-
424
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
III.
AD
CAROLUM
CARD.
QUINTUM
:
DE
HORNIG,
EPISCOPALIS
VESZPRIMIENSIUM
MUNERIS
ANNUM
EPISCOPUM,
VIGESIMUM
EXPLENTEM.
Dilecte Fili Noster, salutem et apostolicam benedictionem. — Iamd u d u m n o v e r a m u s te nullam u n q u a m officii p a r t e m deserere, quin etiam
t a m diligenter in pastorali m u n e r e versari, ut Dei cultum populique tui
salutem mirifice c u r a r e s ; dignum propterea d u x i m u s , quem r o m a n a e
p u r p u r a e honore augeremus. Hoc quidem Nostrum de te iudicium
confirmavit exhibita Nobis n o n multo a n t e de statu dioecesis Veszprimiensis relatio; q u a m cum legeremus, tum gaudio cumulati s u m u s , t u m
laudes gratiasque egimus benignissimo Deo, qui te ad talem agendi
sollertiam et ad t a n t u m largiundi studium inflammarit. Laetabilia enim
exponebas ac plena solacii: id est clerum istum doctrinis omnis generis
rite instructum ; christiano populo supernaturalis vitae a d i u m e n t a a b u n d e
p r a e b i t a ; n o v a s parochiales curias ad sacrorum c a n o n u m praescripta constitutas ; t e m p l a permulta tuis impensis a solo excitata ; ingentem praeterea pecuniae vim in id i n s u m p t a m , ut christiana omnia instituta florer e n t quam maxime. Quae cum reputemus, v i d e m u r nullo pacto posse
haec t a n t a tibi aptius gratulari, q u a m optantes, ut pro diebus plenis
episcopalis officii tui, quo a n n o s iam q u i n q u e et viginti es sancte perfunctus, p r a e m i u m tibi Deus rependat amplissimum. Cuius auspicem
et p a t e r n a e benevolentiae Nostrae testem, tibi, dilecte Fili Noster, et
clero populoque t u o apostolicam benedictionem p e r a m a n t e r impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die i mensis augusti a n n o
Pontificatus Nostri decimo.
MCMXIII,
PIUS PP. X.
IV.
AD
R.
P.
DEM
D.
MICHAELEM
VIRORUM
LEGUM
C.
VASQUEZ,
COETUS
REGENDO
STATUTA,
REVERENTER
QUIBUS
EADEM
EPISCOPUM
OPERI
A
SOCIETAS
TIT.
LEONE
LEGIONENSEM,
XIII
REGITUR,
PRAESI-
NUNCUPATO,
BEATISSIMO
OB
PATRI
EXHIBITA.
Venerabilis Frater, salutem- et apostolicam benedictionem. — Levandis opificum angustiis fovendaeque in iisdem religioni o p p o r t u n e a d m o dum factum ut perillustris civis Melchior Concha y Toro Societatem
Acta Pii PP. X.
425
instituere^ q u a m moderaris. Exhibita s u n t Nobis superioribus diebus
legum s t a t u t a quibus regitur; ex iisdem plane perspeximus q u a m a m a n t i
sapientique caritatis consilio Societas ista opificum complectatur causam.
Placuit prae ceteris provida penes e a m d e m gratifieandi ratio, q u a nimir u m operariis ita consulitur, ut h a b e a n t sensim quo sibi ipsi auxilium
ferant, sociisque d u m aedes et cetera s u p p e d i t a n t u r vitae, subsidia h a u d
p r a e t e r m i t t u n t u r quibus prospicitur animis ad sempiterna iuvandis.
Cuiusmodi providendi g e n u s congruit sane, ut optime nosti, christianae caritati et ad b o n o r u m opinionem Societati d e m e r e n d a m h a u d
exiguum a r b i t r a m u r h a b e r e m o m e n t u m . Hisce libenter a d d i m u s p a t e r n a e
hortationis Nostrae stimulos et confidimus salutare hoc institutum t a n t o
eos p r o s e q u u t u r o s benevolentia, ut florere in dies iisdem adiutoribus
pergat. - Auspicem interea divinorum m u n e r u m Nostraeque testem
benevolentiae tibi, venerabilis Frater, viris q u o r u m consiliis operaque
iuvaris, ceteris denique qui in sociorum n u m e r o recensentur, apostolicam
benedictionem p e r a m a n t e r in Domino impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d S. P e t r u m , die i augusti
Nostri a n n o decimo.
MCMXIII,
Pontificatus
PIUS PP. X.
V.
AD
RR.
PP.
DD.
CATHOLICA
ARCHIEPISCOPOS
STUDIORUM
ET
EPISCOPOS
UNIVERSITAS
QUIBUS
ANDEGAVENSIS,
UTITUR
OB
PATRONIS
LITTERAS
VENE-
RATIONIS ET OBSEQUII PLENAS, BEATISSIMO PATRI EXHIBITAS.
Venerabiles fratres, salutem et apostolicam benedictionem. — Officiosissimis litteris, quas, Andegavum more vestro coëuntes, die 1 mensis
iulii ad Nos c o m m u n i consilio dedistis, n o n modice recreati s u m u s :
plures enim afferebatis solacii causas, quare assiduae, quibus angimur,
curae a l i q u a n t u l u m quiescerent. Quod enim, uti scribitis, Athenaei Andegavensis doctores religiose aperiant, alunni diligenter percipiant p u r a m
et integram catholicae Ecclesiae doctrinam, singulari id Nos afficit laetitia ; quod vero, Litteris Nostris Pascendi ex animo adhaerentes, Modernismum perinde h a b e a n t ac si ignorarent, id ita Nos erigit ac solatur,
ut facere n o n possimus, quin et vobis vehementer gratulemur, et magistros auditoresque publico laudis testimonio h o n e s t e m u s : immo etiam
placet m a n d a r e vobis, ut Nostris verbis eos certiores faciatis n o n t a m
a communi fidelium P a t r e laudari q u a m diligi.
426
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
Sed alia q u o q u e o c c u r r u n t cur sedulam sollertemque operam v e s t r a m
admiremur. Curastis enim ut disciplinae, q u a e ab Athenaei exordio tradi
coeptae sunt, n o n modo constarent ac florerent, sed etiam n u m e r o auger e n t u r e a r u m accessione, q u a e t u m ad rei rusticae et agricultionis scientiam, t u m ad commercii iura legesque p e r t i n e n t : quod quidem h a u d
sane parvo verti debet vobis honori hoc tempore, cum cernimus disciplinas alibi n o n tradi n o v a s sed iam institutas abrogari. Nec praeterire
silentio possumus, quot q u a n t a q u e in dioeceses vestras effiuxerint comm o d a ex isto illustri litterarum o p t i m a r u m q u e artium domicilio. Siquidem
christiano sensu doctrinaeque apparatissimi ex eo prodierunt t u m ludimagistri, quibus collegia vestra omnia et nonnulla clericorum seminaria
doctoribus u t u n t u r ; t u m viri iuris periti qui passim in foro causas diligenter religioseque agunt; t u m denique alii permulti, qui r e m catholicam
p o p u l a r e m fortiter m a g n o q u e animo a p u d vos p r o v e h u n t . F a c t u m ita
est, ut ex Andegavensi studiorum Universitate vis et efficacia omnis
eorum pendeat institutorum, q u a e ad t u e n d a m i u v e n u m pietatem p r o bitatemque excitata utilissime sunt in istis regionibus, q u a r u m laus
praecipua est, t r a d i t a m a maioribus fidem et pietatis cultum, p r a e aliis,
firmiter acriterque retinuisse.
Verum ex e a d e m vestra comperimus epistula, Athenaeo t a m nobili
t a m q u e fructuoso reditus nec t a n t o s esse qui sufficiant, nec p e c u n i a m
conferri satis, ut eius perpetuitati vitae p r o v i s u m dici possit. Dolendum
profecto est, eius inopiae, q u a n t u m velint, mederi n o n posse occidentalis Galliae catholicos, cum d e b e a n t tot aliis occurrere incommodis
largitate sua. Q u a m q u a m , ecquis Andegavenses doctores n o n iure mir e t u r ? Ii e n i m , talem ne sinerent christianae sapientiae palaestram
interire, tantuli se docere professi s u n t quantuli vix credibile est, et,
novo ad h u n c diem exemplo, se praedes libenter obstrinxerunt s u a q u e
se pecunia respondere n o n dubitarunt.
I t a q u e cum Apostòlici officii conscientia m o n e a m u r Athenaei vestri
firmitati q u o q u o modo prospicere, ne, maximo cum religionis detrimento,
in e x t r e m u m discrimen deveniat, v o l u m u s id t a n d e m aliquando perficere, quod decessor Noster fel. rec. Leo X I I I , Litteris ad Archiepiscop u m R h e d o n e n s e m datis die x x x mensis septembris M D C C C X C I I I , sibi proposuerat opportuniore tempore perficiendum. Iteratis igitur precibus
vestris obsecundantes, eo quod vetat omnino necessitas rem ultra differri, vobis concedimus, dioeceses tres e Britannia minore, Venetensem,
Corisopitensem et Briocensem, iam n u n c vestris ita accenseri, ut i m m u n e s
o n e r u m , q u a e pro Athenaeo Catholico Parisiensi suscepta h a c t e n u s sustelerunt, in posterum, Metropolitanam R h e d o n e n s e m imitatae, vobiscum,
Acta Pii PP. X.
427
ad Andegavensem studiorum Universitatem s u s t e n t a n d a m , opem oper a m q u e conferant. Qua in re, eo potissime spectamus, ut et in Instit u t o vobis carissimo nonnihil adiumenti impertiamus, et g r a t u m a n i m u m
Nostrum vobis iisque cunctis significemus, qui, eius causa, nullis laboribus sumptibusve pepercerunt.
Minime quidem diftitemur, futurum, ut ex hac r e r u m m u t a t i o n e
aliquid detrimenti A t h e n a e u m Parisiense in praesentia capiat. Verum
q u i d n a m e catholicis Galliae sperare n o n liceat? Eos igitur impensissimo cohortamur, velint t a m large liberaliterque Parisiensi Istituto subvenire, ut ne ullam q u i d e m iacturam eidem obtigisse appareat. Quod si
ecerint et rem Nobis pergratam facturos se sciant et, eo quoque' n o m i n e ,
de Ecclesia ac de c o m m u n i salute esse optime merituros.
Quod reliquum est, divinae remunerationis auspicem p a t e r n a e q u e
benevolentiae Nostrae testem, Vobis, venerabiles F r a t r e s , et clero p o p u loque vestro apostolicam benedictionem amantissime impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d sanctum P e t r u m , die xv mensis augusti, a n n o
Pontificatus Nostri undecimo.
MCMXIII,
PIUS PP. X.
VI.
AD R. P. D. IULIUM MAURITIUM ABBET, EPISCOPUM SEDUNENSEM, CETEROSQUE
HELVETIORUM EPISCOPOS, DE QUINQUAGESIMO
ANNO AB INITIS EORUM
ANNUIS CONVENTIBUS, DE CONSTANTINIANIS SOLLEMNIBUS AC DE CONIUNCTIONE CUJMf APOSTOLICA SEDE.
Venerabiles F r a t r e s , salutem et apostolicam benedictionem. — Vobis
n u p e r r i m e S e d u n u m coëuntibus sollemne fuit c o m m u n e m ad Nos dare
epistulam, quae observantiam pietatemque in Nos vestram a b u n d e redolet: cuius significationi pietatis maius quidem afferre p o n d u s videntur
ipsae causae, quae vos ad scribendum impulere. Coetus enim, quem
egistis, quinquagesimus est, p o s t q u a m decessores vestri consueverunt
q u o t a n n i s in u n u m aliquem convenire locum, ut gregis saluti collatis
consiliis prospicerent. Quod si e tot procellis, q u i b u s regionem vestram
hoc temporis decursu agitari vidimus, ad certam q u a m d a m tranquillit a t e m tolerabilemque r e r u m condicionem p e r v e n t u m est, id acceptum
merito referendum putatis Apostolicae Sedi, quae vobis nulla u n q u a m
ratione defuit; at m a g n a m partem est vestrae q u o q u e decessorumque
428
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
v e s t r o r u m navitati t r i b u e n d u m , q u a m eiusmodi congressiones summopere excitarunt. H a c igitur quiete utiliter fruamini, quam continenti
vobis labore peperistis ; sed nolimus vos eius generis malaciae plus
a e q u o confidere, cum n e q u e adversarii, uti scribitis, desinant Ecclesiae
conflare invidiam, n e q u e a magnis tuti sint periculis fideles, q u o r u m
procurationem sanctissime geritis. - G r a d u m deinde facitis, ob r e r u m
contextum, ad Gonstantiniana t e m p o r a c o m m e m o r a n d a , quibus, vulgato Mediolani edicto, in eam Ecclesia libertatem est restituta, u n d e a
r e r u m publicarum rectoribus passim hodie deturbatur. Quod vero, praeclarissimam h a n c nacti occasionem, s a c r u m Iubilaeum extra ordinem
indiximus, m a g n a s agitis g r a t i a s ; at maiores Nos vobis habituri s u m u s ,
si Helvetios, quibus praeestis, geminatis n o t a t i o n i b u s sollicita verius,
ut, culpis expiatis, a r d e n t i o r e m caritatis ignem concipiant et b o n o r u m
o m n i u m Auctori humiles pro Ecclesia preces continuo adhibeant. E x t r e m a autem epistula scribitis, trepidis animis universos supplicasse
vos Deo pro Nobis, cum, n o n multo ante, affecta usi s u m u s v a l e t u d i n e ;
hoc sane amoris vestri officium grata complexi s u m u s voluntate, et
sciatis velimus omnes, in eo semper Nos p e r m a n e r e consilio, ut, quant u l a m c u m q u e posthac benignissimus Deus lucis viriumque u s u r a m erit
Nobis d a t u r a s , in p r o v e h e n d a a p u d Helvetios catholica re assidui elabor e m u s vobiscum. - Caelestium interea m u n e r u m auspicem p a t e r n a e q u e
benevolentiae Nostrae testem, vobis, venerabiles F r a t r e s , et clero populoque vestro apostolicam benedictionem p e r a m a n t e r in Domino impertimus.
D a t u m R o m a e a p u d sanctum P e t r u m ,
a n n o M C M X I I I , Pontificatus Nostri undecimo.
PIUS P P . X.
die xvi
mensis
augusti
Suprema Sacra Congregatio S. Officii.
429
SUPREMA S. CONGREGATIO S. OFFICII
(SECTIO
D E INDULGENTIIS).
DECRETUM.
UNIFORMES
DECERNUNTUR
INDULGENTIAE
CRUCIBUS QUAE « A MISSIONIBUS »
NUNCUPANTUR.
Ut p i a r u m missionum, q u a s ad p o p u l u m verbi Dei praecones h a b u e rint, memoria perseveret ac fructus, passim u s u receptum est, ut Crux
aliqua, sive in templis, sive a p u d illa, sive etiam penitus in aprico, rite
benedicta erigatur. Vivificum Redemptionis signum a p t u m est n i m i r u m
ad Religionis r e c l a m a n d a praecepta, ad poenitentiae insinuanda proposita, ad spem futurorum erigendam. Ordinaria Episcoporum auctoritas et
Apostolicae Sedis liberalitas censuerunt iampridem, m u n e r e Indulgentiar u m esse ditandos qui pie se ad haec Signa converterint. Placuit porro
Ssmo D. N. D. Pio P p . X, de E m o r u m P a t r u m Cardinalium Inquisit o r u m generalium consulto, variam in re tollere m e n s u r a m , et conformes
u b i q u e concedere Indulgentias. In audientia igitur R. P. D. Adsessori
S. Officii, feria IV, loco V, die 13 augusti 1913, impertita, apostolica S u a
u t e n s auctoritate, abrogavit beatissimus P a t e r o m n e s hucusque, etiam a
Se Suisve praedecessoribus, Crucibus missionum a d n e x a s Indulgentias,
q u a c u m q u e id factum fuerit vel solemniori forma, quolibet, etiam peculiari et specifica mentione digno, P e r s o n a r u m vel Religiosorum Instit u t o r u m privilegio, et sequentes novas, sub enunciandis conditionibus,
tribuere dignatus est:
I. Plenariam, defunctis q u o q u e adplicabilem:
1) die erectionis seu benedictionis ipsius Crucis memorialis;
2) die anniversario eiusdem erectionis seu benedictionis;
3) die festo Inventionis S. Crucis (3 maii);
4) die festo Exaltationis S. Crucis (14 septembris), vel u n o ex septem
respective sequentibus diebus.
Ad h a s Indulgentias a s s e q u e n d a s , oportet ut fideles S s m a m Eucharistiam, rite expiati, suscipiant, Crucem praedictam et aliquam ecclesiam
vel publicum oratorium visitent, a t q u e ad m e n t e m S u m m i Pontificis
preces fundant.
II. Partialem, q u i n q u e a n n o r u m totidemque q u a d r a g e n a r u m , similiter adplicabilem, semel in die ab iis fidelibus lucrandam, qui corde
430
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
saltem contrito supradictam Crucem aliquo devotionis signo exteri ori
salutaverint, ac Pater, Ave et Gloria in m e m o r i a m Dominicae Passionis
recitaverint.
Esto a u t e m Crux erigenda ex solida decoraque materia confecta;
determinato loco adhaereat, vel basi firmiter s u s t e n t e t u r ; benedicatur
per sacerdotem qui in S. Missione conciones h a b u e r i t ; accedat insuper,
pro his peragendis, consensus Ordinarii loci.
Praesenti in p e r p e t u u m valituro a b s q u e ulla brevis expeditione. Contrariis n o n obstantibus q u i b u s c u m q u e .
M.
CARD.
RAMPOLLA.
L. © S.
f D. Archiep. Seleucien., Ads. S. O.
E R E C T I O DIOECESUM.
S s m u s D. N. P i u s p a p a X successivis sacrae Congregationis Consistorialis decretis novas, quae s e q u u n t u r , dioeceses erexit, scilicet:
21 aprilis 1913. — In ditione Canadensi dioecesim Montis Laurei,
quae ad orientem, occidentem et septentrionem iisdem finibus circumscribitur, quibus a n t e a ipsa Ottaviensis dioecesis, a q u a est seiuncta;
ad a u s t r u m vero limitibus meridionalibus t r a c t u u m seu vulgo cantons
Wright, Northfield, Blake, Bigelow, Wells, Bidwell, Preston, Addington,
Amherst, Arundel, Montcalm et Howard n u n c u p a t o r u m .
26 iulii 1913. — In republica Mexicana dioecesim Tacambarensem,
q u a e constat septem paroeciis archidioecesis Mechoacanae vulgo Tacámbaro, Ario, Caracuaro, Huetamo, Tiquicheo, Turicato et Tuzantla; itemque
sexdecim paroeciis Zamorensis dioecesis vocatis Aguililla, Acahualo,
Apatzingan, Aquila, Arteaga, Goáhuayana, Goalcoman, Goyre, Chinicuila,
Churumuco,
Huacana, Nuero-Urecho, Paracuaro,
Tepalcatepec,
Tomatlam
et Tumbiscatio, cum suis limitibus, quibus m e m o r a t a e paroeciae in praesens gaudent.
25 augusti 1913. — In Brasilia dioecesim Arassuahiensem, cui ad
meridiem, ad solis o r t u m et. ad aquilonem iidem s u n t fines, quibus circumscribebatur dioecesis Adamantina, a q u a d i s m e m b r a t a est; ad solis
vero occasum limites municipiorum vulgo Theophilo Ottoni et Minas
Novas, q u a e novae dioecesi attributa sunt.
S. Congregatio de Religiosis.
431
S. CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
DECRETUM
DE ABSOLUTIONE
SACRAMENTALI RELIGIOSIS
SODALIBUS IMPERTIENDA.
In audientia habita ab infrascripto Cardinali Pro-Praefecto S. Congregationis de Religiosis, die 5 augusti 1913, sanctissimus Dominus
noster P i u s P a p a decimus, ob peculiares conscientiae rationes, facultatem, q u a m mense februarii h u i u s anni o m n i b u s Confessariis ab Ordinario
Urbis approbatis concesserat quoad absolutionem Religiosis impertiendam, extendere dignatus est ad omnes totius Orbis Confessarios a locorum
Ordinariis approbatos. Hi proinde Confessarii, auctoritate Ssmi Domini
nostri Pii P a p a e decimi, omnium Sodalium cuiuscumque Ordinis, Congregationis a u t Instituti sacramentales confessiones excipere, quin de
licentia a Superiore obtenta inquirere vel petere teneantur, a t q u e valide
et licite absolutionem a peccatis in Ordine vel Instituto etiam sub cens u r a reservatis, impertire queant.
O m n i b u s igitur cuiusque Ordinis, Congregationis a u t Instituti super i o r i b u s ' e t praesidibus, h u i u s decreti praescripta fideliter Sanctitas Sua
in virtute sanctae obedientiae observare mandavit, constitutionibus, ordin a t i o n i b u s apostolicis, privilegiis qualibet efncaciori forma concessis,
aliisque contrariis quibuscumque, etiam speciali a t q u e individua mentione dignis, minime obstantibus.
D a t u m Romae, ex Secretaria S. Congregationis de Religiosis, die,
mense et a n n o q u i b u s supra.
O.
CARD.
CAGIANO D E AZEVEDO,
Pro-Praefectus.
L. $ S.
-j- D o n a t u s , Archiep. Ephesinus, Secretarius.
432
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
S. CONGREGATIONIS DE PROPAGANDA FIDE
L
DECRETUM.
PRAEFECTURAE
APOSTOLICAE
KAFFENSIS
IN AFRICA
SEPTENTRIONALI
LIMITES
INNOVANTUR.
Recens erecta de Kafta meridionali Apostolica Praefectura ut ad
septentrionem v e r s u s latius pateret, novisque adsignatis limitibus opport u n i u s ad orientem definiretur, Emi P a t r e s S. h u i u s Consilii Fidei Propagandae, plenariis in comitiis, die 25 proxime elapsi mensis augusti,
consilium inierunt territoria aethiopicae ditionis ea lege distribuendi, ut
praedicta Praefectura Apostolica, deinceps de Kaffa simpliciter n u n c u panda, regionem Walagga inter Baro et Goggéb flumina atque Nilum
coeruleum iacenfem a Vicariatu Apostolico inter populos Galla acciperet, eidemque redderet territoria ad orientem sita 38' g r a d u s longitudinis orientalis (Greenwich), quae ipsi, per Decretum erectionis ab h a c
S. Congregatione die 28 superioris ianuarii d a t u m , h u c u s q u e spectarunt.
Quapropter, re m a t u r e perpensa, p r a e h a b i t o q u e consensu o m n i u m ad
id interesse h a b e n t i u m , Kaffensis Praefecturae confinia innovanda esse
censuerunt sequentibus noviter s t a t u t i s : Ad boream Nilo coeruleo et
Mùgher flumine. Ad orientem g r a d u 38° longitudinis orientalis (Greenwich). Ad meridiem 4° latitudinis borealis g r a d u lacuque Rodolfo. Ad
occidentem limitibus civilibus anglo-aethiopicis inter lacum Rodolfo et
Nilum coeruleum interiectis. Q u a m sententiam Ssmo D. N. Pio, div. prov.,
P p . X, per infrascriptum eiusdem S. Congregationis Secretarium, in
audientia praefati diei relatam, Sanctitas S u a in omnibus a d p r o b a r e
r a t a m q u e h a b e r e dignata e s t , ac praesens ea de re Decretum fieri
mandavit.
D a t u m R o m a e , ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
die 8 septembris, a n n o 1913.
Fr.
H.
M.
CARD. GOTTI,
Praefectus.
L. © S .
C. Laurenti, Secretarius.
S. Congregatio de Propaganda Fide.
433
IL
DECRETUM.
INSULARUM
SUNDAE
MINORUM PRAEFECTURA APOSTOLICA ERIGITUR.
Ut io insulis S u n d a e minoribus, q u a e ad Vicariatum Apostolicum
B a t a v i e n s e m iam pertinebant, nova p r o m o v e a n t u r christianae fidei incrementa, haec sacra Congregatio christiano Nomini P r o p a g a n d o easdem
insulas, d u o b u s fere abhinc annis, alumnis Societatis Verbi Divini de
Steyl committendas curavit, n o v a e q u e Apostolicae Praefecturae in eisdem
erigendae consilium inivit. Nunc autem, novis ibidem apostolicis oper i b u s auctis a t q u e solidatis, sacra eadem Congregatio, accedente S u m m i
Pontificis auctoritate, per praesens Decretum, praedictam Praefecturam,
in insulis S u n d a e minoribus, ea t a n t u m excepta cui n o m e n Flores, erectam declarat.
D a t u m Romae, ex aedibus S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide,
•die 16 septembris, anno 1913.
F r . H . M.
CARD. GOTTI,
Praefectus.
L.^S.
C. Laurenti, Secretarius.
III.
NOMINATIO E P I S C O P I .
Brevi apostolico n o m i n a t u s est:
1 septembris 1913. — Episcopus titularis ecclesiae Gharrensis et
vicarius apostolicus Zanzibariensis, R. P. I o a n n e s Geraldus Neville,
a l u m n u s Congregationis sancti Spiritus.
IV.
NOMINATIONES P R A E F E C T O R U M APOSTOLICORUM.
Decretis S. Congregationis de P r o p a g a n d a Fide nominati s u n t :
19 augusti 1913. — Praefectus Apostolicus novae Praefecturae Terrae
Gulielmi occidentalis, R. P. Canisius T h e o d o r u s Geltings, e Societate
s a c r o r u m Cordium de Picpus.
2 septembris. — Praefectus Apostolicus novae Praefecturae insulae
Formosae, R. P. Clemens Fernandez, ex Ordine F r a t r u m P r a e d i c a t o r u m .
ACTA, vol. V, n. 15. - 27-9-913,
31
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
434
S. CONGREGATIO RITUUM
i.
DECRETUM
ADPROBATIONIS
NOVAE
EDITIONIS
TYPICAE
RITUALIS
ROMANI.
De m a n d a t o sanctissimi Domini nostri Pii P a p a e X, praesens Rituale
R o m a n u m novissime recognitum, a u c t u m et diligenter revisum a sacra
R i t u u m Congregatione; Sanctitas Sua, referente infrascripto Cardinali
ipsius sacri Consilii Praefecto, r a t u m h a b e r e ac p r o b a r e dignatus est,
atque huic editioni, t a n q u a m typicae, futuras eiusdem Ritualis R o m a n i
editiones conformes esse debere edixit. Contrariis n o n obstantibus quibuscumque.
Die 11 iunii 1913.
F r . S.
CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
f P e t r u s La Fontaine, E p . Charyst., Secretarius.
IL
NÍVERNEN.
BEATIFICATIONIS ET
NARDAE
CANONIZATIONIS VEN.
SOUBIROUS
E
SERVAE
SOCIETATE SORORUM
DEI
SORORIS MARIAE BER-
CARITATIS
ET INSTITUTIONIS
CHRISTIANAE « DE NE VERS ».
Bernardetta Soubirous, cuius n o m e n latet neminem, o r t u m duxit die
7 ianuarii 1844 in oppido Lourdes, Tarbiensis dioeceseos, ex honestis
christianisque parentibus Francisco et Aloisia Gasterot. Sive domi sive
penes nutricem degens, tenui quamvis atque infirma valetudine labor a r e ! , modestia tamen, obedientia et vitae integritate omnium a m o r e m
sibi conciliasse fertur. I n e u n t e a n n o 1858, q u u m ad sipecum Massabielle
prope ipsum oppidum Lourdes Deiparae I m m a c u l a t a e ingeminitatis appari tionibus et locutionibus se recreari et Ssmi Rosarii mysteria edoceri
S. Congregatio Bituum.
435
significasset, atque ob eam causam frequens p o p u l u s ad specum accurreret, p l u r a incommoda ac molestias perferre debuit t u m a civili magistratu t u m ab ecclesiasticis superioribus, qui, ad veritatem e r u e n d a m
circa apparitiones et locutiones B. Mariae Virginis a puella relatas, eam
iterum iterumque exquisierunt, quin nec levis quidem mendacii vel contradictionis eam arguere potuerint. Inde aucta ita visitatorum u t r i u s q u e
sexus frequentia, ut p a r o c h u s Peyramale a e q u u m esse duxerit puellam
subducere visitantium curiositati. Itaque eodem a n n o 1858, cura parochi
a sororibus de Nevers in Hospitium uti d scipula et a l u m n a excepta,
sacram synaxim, die 3 iunii, cum pietate ac laetitia p r i m u m recepit; et
religionis ac litterarum studio a t q u e exercitio sedulo incumbens, aegris
quoque opem ac solatium attulit. Volvente a n n o 1866, consilio et auctoritate Episcopi Nivernensis, specu Massabielle a t q u e institutionis Hospitio, aeque dilectis, ut divinae vocationi obtemperaret, consalutatis a t q u e
relictis, praedictarum sororum novitiatum Nivernensem ingreditur die 7
mensis iulii. Suscepto h a b i t u et tyrocinio peracto, die trigesima octobris
a n n i 1867 professionem emittit, sub n o m i n e Sororis Mariae Bernardae,
atque, elapso decennio, die vigesima secunda septembris a n n i 1878 vota
p e r p e t u a n u n c u p a t . Regulae atque silentii custos, sicut ab illa, etsi
aegrotans, relaxationem n u n q u a m postulasse, ita ad colloquutorium ex
obedientia t a n t u m et per breve t e m p u s accessisse perhibetur. Ssmae Eucharistiae et Passionis Dominicae mysteria mente revolvere a t q u e Virginem
I m m a c u l a t a m filiali pietatis affectu prosequi in deliciis habebat. T a n d e m
inter d i u t u r n a s infirmitates et suorum officiorum exercitium transiens,
ex astmatico morbo, quo iam diu affllgebatur, ad extrema deducta et
ecclesiae sacramentis munita, Niverni, in domo sui Instituti, pie obiit,
die 16 aprilis anni 1879, aetatis suae trigesimoquinto. Sanctimoniae fama
q u a m Dei F a m u l a vivens sibi comparaverat, post obitum clarior et n
dies aucta p r o x i m a m aperuit viam Inquisitionibus Informativis, Ordinaria
auctoritate, conficiendis. Quibus adornatis et ad sacram R i t u u m Congregationem transmissis, servato iuris ordine, ad instantiam Rmi P. Ludovici Copéré, Societatis Mariae, et h u i u s Causae postulatoris, attentisque
obsequentibus litteris postulatoriis q u o r u m d a m E m o r u m S. R. E. Cardinalium, p l u r i u m R m o r u m Sacrorum Antistitum, necnon Capitulorum,
Ordinum, Congregationum ac perillustrium virorum, E m u s ac R e v m u s
D n u s cardinalis Dominicus Ferrata, loco et vice Emi et Rmi Dñi cardinalis Iosephi Calasanctii Vives y T u t o eiusdem Causae Ponentis, in
Ordinario sacrorum R i t u u m Congregationis coetu subsignata die ad
Vaticanum coacto, sequens d u b i u m discutiendum p r o p o s u i t : An sit
signanda Commissio introductionis Causae in casu et ad effectum de quo
Acta Apostolicae Sedis. -. Commentarium Officiale.
436
agitur? Et Emi ac R m i P a t r e s sacris tuendis ritibus praepositi, post
relationem ipsius Emi P r o p o n e n t i s , audito voce et scripto R. P. D. Alex a n d r o Verde sanctae Fidei p r o m o t o r e , o m n i b u s diligenter perpensis,
rescribendum c e n s u e r u n t : Affirmative seu Commissionem signandam esse,
si Sanctissimo placuerit, die 5 augusti 1913.
F a c t a p o s t m o d u m de his sanctissimo Domino nostro Pio P a p a e X
per subscriptum sacrae R i t u u m Congregationis Secretarium relatione,
Sanctitas sua rescriptum eiusdem sacri Consilii r a t u m h a b e n s , propria
m a n u signare dignata est Commissionem Introductionis Causae Beatificationis et canonizationis Venerabilis Servae Dei Sororis Maria Bern a r d a e Soubirous e Societate S o r o r u m caritatis et institutionis christianae de Nevers, die 13, eisdem mense et a n n o .
Fr. S.
CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
L. © S.
f P e t r u s La F o n t a i n e , E p . Charyst., Secretarius.
III.
DECRETUM
DE
ALIQUORUM
EMENDANDA,
LOCORUM DISCIPLINA
ET
DE
HISTORICIS
IN
INITIO
DOCUMENTIS
CAUSARUM
AD
IPSAS
SERVORUM
CAUSAS
DEI
RECTE
ADHIBENDIS.
De Servis Dei, q u o r u m sanctitudo vitae legitime e x a m i n a n d a curatur,
nonnullis maxime locis u s u venit, ut, cum a d m o v e t u r m a n u s ordinariis
processibus instruendis super eorum virtutibus vel martyrio, sacra quaed a m solemnia in ecclesiis indicantur, ac signata Commissione ad c a u s a m
p e r t r a c t a n d a m a p u d S. R i t u u m Congregationem, vulgo diffundatur n u n tius, n o n aequo p r o r s u s loquendi modo, Dei Servum, cuius causa introd u c t a sit, Venerabilem ab Apostolica Sede esse declaratum, a t q u e inter
eá solemnia pro gratiarum actione panegyricae etiam orationes h a b e a n t u r
eaeque saepius adeo immoderatae, ut facile in errorem i n d u c a n t u r fideles,
debitam p u t a n t e s eisdem Dei Servis venerationem, quae solis beatificatis et canonizatis debetur. Haec a n i m a d v e r t e n s S s m u s D. N. P i u s P p . X,
ne quid Ecclesiae disciplina detrimenti capiat, p r i m u m o m n i u m solemnia,
q u a e contra pristinam consuetudinem celebrantur cum agitur de inchoandis processibus ordinariis, reprobavit et p r o h i b u i t : deinde recolendam
m a n d a v i t declarationem additam die 19 februarii 1658 Decretis f. r. Ur-
•S. Congregatio Bituum.
437
bani VIII, Ne, scilicet, per Commissiones introductionis vel reassumptionis
seu ulterius progressus causarum tum signalas
tum signandas ullum
beatitatis vel sanctitatis, aut indultae venerationis et cultus argumentum
vel minimum desumi, nec aliud quodcumque ius, quantumvis modici aut
fere nullius momenti, in eiusdem causis quaesitum dici vel praetendi
possit: denique, adhibito consilio gravium virorum et exquisito peculiari
voto n o n n u l l o r u m S. R. E. Cardinalium, vetuit Servos Dei q u o r u m
causae posthac introducentur, Venerabiles appellari, item solemnia peragi
occasione decreti editi super causae introductione. I n h a e r e n s a u t e m
sententiae f. r. Benedicti XIV, qui tutius fore censuit a panegyricis orat i o n i b u s penitus abstinere in h o n o r e m Servorum Dei n o n d u m beatificatorum, eas haberi orationes edixit in posterum n o n licere. Permisit vero
ut Servi Dei t a n t u m m o d o post editum decretum super heroicitate virtutum
vel super martyrio Venerabilis titulo ornentur, ita t a m e n ut ex h a c permissione n u l l u m a r g u m e n t u m indultae venerationis item argui vel praetendi
possit. P r a e t e r e a consulens pietati fidelium, qui facile hisce in casibus
sacrae occasione solemnitatis decipi possent, p u t a n t e s fas esse ut b e a t u m
colere eum de cuius beatificatione iudicium a d h u c a p u d S. R. C. pendeat,
solemnia ad gratias Deo agendas etiam post editum decretum super
heroicitate virtutum vel martyrio pariter prohibuit, q u a t a m e n prohibitione impedire n o n intendit q u o m i n u s in missis addatur, prout decet,
cqllecta pro gratiarum actione.
Idem S s m u s D . N . a d rectam tractationem C a u s a r u m beatificationis
et canonizationis, e a r u m praesertim quae partim historicis m o n u m e n t i s
nituntur, vel e a r u m q u a e subsidiariae probationis privilegio gaudent,
illis ipsis in consilium adhibitis quos s u p r a diximus, et exquisita sententia Rmi P a t r i s Promotoris sanctae Fidei haec constituit:
y i v
" I. In omnibus causis, praesertim recentioribus, R m i Ordinarii in
condendo informativo processu praeter testes qui causae favent, eos etiam
universos omnes qui causae a d v e r s a n t u r excutiant, nemine excepto,
idque sub poena nullitatis, onerata conscientia tum Ordinariorum t u m
Promotorum fiscalium.
IL In o m n i b u s causis, praesertim antiquis, cum processu ordinario
sive informativo compulsentur o m n i a et singula historica d o c u m e n t a
sive manuscripta, sive typis edita, q u a e q u o c u m q u e modo c a u s a m
respiciant q u a e agitatur. Ad hoc n o n modo monendi sunt detinentes
iura compulsanda, ut ea Ordinario e x h i b e a n t ; sed, si res postulaverit,
examini subiiciendi e r u n t s u b religione sacramenti custodes cuiusvis
archivi vel tabularii sive publici sive privati; s u m m a quoque diligentia
et industria c u r a n d u m est ut cuiuslibet generis documenta ad causam
438
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
conferentia conquirantur, q u a e omnia et singula cognoscenda s u n t ad
n o r m a s traditas a fel. rec. Benedicti XIV, lib. II, c. LII.
III. A n t e q u a m in Congregatione ordinaria discutiatur d u b i u m super
introductione Causae, sacrorum R i t u u m Congregationis erit exquirere,
pro re nata, documenta a p u d Curias, uti vocant, generalitias Ordinum
et Institutorum religiosorum tum virorum t u m foeminarum, necnon in
tabulariis s a c r a r u m R o m a n a r u m Congregationum, et u b i c u m q u e iure
praesumitur ea posse reperiri.
TV. Omnia et singula documenta, sive compulsata cum processu ordinario, sive a S. R. C. collecta, subiiciantur iudicio peritorum a S. R. C.
eligendorum, qui scriptis doceant de eorum auctoritate et vi.
Promotori vero Fidei, a n t e q u a m indicetur Congregatio ordinaria pro
introductione causae, omnia d o c u m e n t a exhibeantur u n a cum sententia
peritorum.
V. Documenta potiora praecipue ex integro typis edantur, praenotatis
n o m i n e auctoris, tempore, loco et ceteris id g e n u s adiunctis, a t q u e inser a n t u r Positionibus super virtutibus vel martyrio, u n a cum relatione perit o r u m , q u o s s u p r a m e m o r a v i m u s , de auctoritate et vi d o c u m e n t o r u m .
VI. In Positionibus pro Congregationibus Ordinaria, Antipraeparar
toria et Praeparatoria, animadversionibus P r o m o t o r i s Fidei praemittatur
synopsis vitae Servi Dei cuius causa tractatur, breviter et lucide ex
officio conscripta, d e s u m p t a t u m ex testibus tum ex documentis.
VII. In singulis vero Causis beatificationis, quarum iudicium in praesens a p u d S. R. Congregationem q u o c u m q u e m o d o pendeat, sacra ipsa
Congregatio n o n procedat ad ulteriora, nisi exhibitis, ab interesse habentibus, et exquisitis ex officio documentis iisque o m n i b u s examinatis quo
modo s u p r a dictum est.
• Quae omnia et singula Sanctitas Sua decrevit et servari mandavit,
c u r a e q u e et vigilantiae commisit praesertim Secretarii S. R. C. et P r o m o toris S. Fidei pro tempore, atque in Acta Apostolicae Sedis referri iussit
hac die 26 augusti 1913.
Ex Secretaria S. R. C.
Fr.
S . CARD.
MARTINELLI,
Praefectus.
f P e t r u s La F o n t a i n e , E p . Charyst., Secretarius.
S. Romana Rota.
439
SACRI ROMANA ROTA
PARISIEN.
NULLITATIS
MATRIMONII
(MARGUERITE
DUPRE-SCAPARONNE).
Pio Papa X feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
decimo, die 22 mensis aprilis 1913, RR. PP. DD. Antonius Perathoner,
Ponens, Iosephus Alberti et Petrus Rossetti, Auditores de turno, in causa
Parisien. - Nullitatis Matrimonii, inter Lucianum E r n e s t u m Marguerith
Dupré, appellantem, repraesentatum per legitimum procuratorem ex officio
deputatum, H. Benvignati advocatum, et Carolam Nemeam Scaparonne,
contumacem, interveniente et disceptante in Causa Vinculi Defensore ex
officio, sequentem tulerunt definitivam sententiam.
Anno 1881 et quidem die 8 octobris Parisiis in parochiali ecclesia
S. Francisci Xaverii L u c i a n u s E r n e s t u s Marguerith Dupré et Carola
Nemea Scaparonne, m a t r i m o n i u m contraxerunt.
Infelicem t a m e n hoc coniugale foedus h a b u i t exitum, et iam post
d u o s a n n o s scissum fuit. Vir praeterea h a u d multo post obtinuit a iudice
laico sententiam divortii sibi favorabilem. Sed nonnisi a n n o 1897 etiam
iudicium Ecclesiae,, in h a c causa p r o n u n t i a t u m est. Die enim 21 februarii
a n n i 1896 institit actor a p u d Curiam Parisiensem pro declaranda nullitate sui matrimonii, affirmans n e q u e seipsum neque s p o n s a m t e m p o r e
n u p t i a r u m intra limites parochiae S. Francisci Xaverii domicilium vel
quasi domicilium habuisse, proindeque nullum esse m a t r i m o n i u m propter
defectum formae Tridentinae seu ex capite clandestinitatis.
Et revera iudex Parisiensis die 4 decembris 1897 sententiam pro nullitate matrimonii in casu tulit. Vinculi Defensor, p r o u t de iure, S. Sedem
appellavit et quidem r e m detulit ad S. C. S. Officii, ut videret imprimis
de quaestione praeiudiciali, an ageretur in t h e m a t e de casu excepto per
Decretum ipsius S. Officii diei 5 iunii 1889, in quo appellatio et s e c u n d a
sententia necessaria n o n esset, et in casu negativo quaestionem in
merito solveret. S. Officium, cum acta viderentur insufficientia, iussit fieri
novas instructiones, at, cum Curia Parisiensis p a r u m novi afferre potuisset,
S. Officium r e m n o n definivit, et quidem ideo, ut videtur, quia p a r t e s
ulteriori tractationi causae r e n u n t i a r u n t . N u n c vero E r n e s t u s D u p r é definitivam sententiam desiderat. Unde petita et obtenta a S u m m o Pontifice sanatione a c t o r u m in Curia Bituricensi confectorum, q u a e a b s q u e
440
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
interventu Defensoris vinculi concinnata fuerunt proindeque nullitate labor a n t , quaestio resolvenda proponitur H. S. O. sub consueta dubii f o r m a :
An constet de matrimonii nullitate in casu?
Ius quod attinet, Domini Auditores h a e c observarunt.
Ad m a t r i m o n i u m valide i n e u n d u m ex iure positivo in locis, ubi p r o m u l g a t u m est Decretum Concilii Tridentini (Sess. XXIV, c. 1 De reform,
matrimonii), u s q u e ad diem 19 aprilis 1908, quo vigere coepit Decretum
Ne temere, requirebatur ut consensus matrimonialis p r a e s t a r e t u r coram
parocho proprio alterutrius c o n t r a h e n t i u m vel coram Ordinario vel coram
sacerdote qui ab eodem parocho vel dioecesis Ordinario delegationem
acceperat. 0uae quidem forma erat de essentia matrimonii eiusque defectus peculiare induxit matrimonii impedimentum, q u o d dicitur clandestinitatis. P a r o c h u s a u t e m p r o p r i u s ille dicebatur, in cuius parochia vel
u t e r q u e vel saltem u n u s contrahentium a u t v e r u m a u t quasi domicilium
habuit. Q u o a d valorem n e m p e nil referebat, u t r u m p a r o c h u s assistens
matrimonio sponsi vel sponsae erat proprius, si diversae erant parochiae.
Vagorum autem seu eorum qui n e q u e v e r u m n e q u e quasi domicilium
habent, p a r o c h u s proprius communiter censebatur is, in cuius parochia
com m o r a b a n tur. Si u n a t a n t u m p a r s erat vaga, m a t r i m o n i u m t u m coram
parocho vagi t u m coram parocho alterius partis domicilium vel quasi
domicilium h a b e n t i s contrahi poterat. Magna a u t e m controversia erat,
an vagi coram q u o c u m q u e parocho de m u n d o seu coram quovis p a r o c h o
q u e m elegerint sponsi, valide contrahere potuerint. ^Quae controversia
quidem n o n d u m authentice definita est, sed procul dubio menti Concilii
Tridentini magis conformis est doctrina q u a e s u s t i n e t , v a g u m posse
solummodo n u p t i a s celebrare aut coram p a r o c h o loci in quo actu habitat, a u t coram parocho proprio alterius partis. Q u a m sententiam p l u r e s
iique validi auctores t e n u e r u n t ac tenent, licet alia sententia, vagos posse
contrahere coram q u o c u m q u e parocho, etiam sit probabilis (Cfr. Wernz,
t. IV, n. 178). P r a e t e r p a r o c h u m valide m a t r i m o n i o assistere valebat
quivis alius sacerdos de ipsius parochi proprii seu Ordinarii licentia,
q u a e t a m e n debebat (uti etiam in iure novo) esse expressa i. e., a n t e
copulationem reapse d a t a sive oretenus sive in scriptis; licentia mere
p r a e s u m p t a n o n sufficit. P r a e t e r e a in m a t r i m o n i o contracto coram extraneo sacerdote supponi n o n potest facultatem eidem delegatam fuisse, sed
id per testes a u t d o c u m e n t a a u t saltem per facta concludentia ostendi
debet. Denique iuvat adnotare matrimonia clandestina invalida per diut u r n a m cohabitationem n o n convalescere (Cfr. ad r e m Aichner, Compendium iuris eccl., ed. 11, p. 682 sqq. Cfr. etiam Alberti, De domicilio
ecclesiastico acquirendo et amittendo).
S. Romana Rota.
441
Hisce in iure stabilitis, factum quod attinet, P a t r e s praeprimis anim a d v e r t e r u n t plene p r o b a t u m esse, m a t r i m o n i u m in casu contractum
fuisse in ecclesia parochiali S. Francisci Xaverii sine delegatione, quia
n u p t u r i e n t e s indicati fuerunt t a m q u a m habitantes in territorio praedictae parochiae. Neuter scilicet n u p t u r i e n t i u m personaliter p a r o c h u m
S. Francisci adiit ad t r a c t a n d u m de futuro m a t r i m o n i o ; coniugii enim
p r a e a m b u l a coram dicto parocho persoluta fuerunt a sponsi matre
et familia Scaparonne, quae t a m e n nec sponsi nec sponsae v e r u m domicilium indicarunt. In libro n e m p e matrimoniorum paroeciae S. Francisci
Xaverii, sponsus habitasse dicitur Rue Vaneau 82, ubi de facto h a b i t a b a t
sponsi frater, sponsa vero domicilium habuisse dicitur Avenue Lowendal 5, ubi eiusdem soror habitabat. Ambae dictae viae in parochia
S. Francisci Xaverii sitae sunt.
I a m vero ex actis plene probari potest, s p o n s a m Carolam Nemeam
Scaparonne tempore matrimonii u n a cum m a t r e domicilium habuisse in
via Gier 53-bis, q u a e sita est in parochia S. Pierre du Gros-Caillou, et
quidem iam inde ab a n n o 1879. Id praeter actorem plures a s s e r u n t
testes. Ita domina Deletry F r i d a m : « Mlle S c a p a r o n n e habitait avec sa
« mère r u e Cler 53-bis. Je crois que Mlle Scaparonne a toujours habité
« avec elle. Elle était certainement avec elle p e n d a n t les deux ou trois
« années qui précédèrent le mariage et p e n d a n t lesquelles je les ai con« n u e s ».
Quod confirmant testis Bonnier dicens: « La famille Scaparonne
« habitait rue Cler je ne sais pas depuis combien de t e m p s . Mademoiselle
« Scaparonne habitait avec ses p a r e n t s » et testis Adulphus Marguerith
D u p r é : « Madame S c a p a r o n n e et sa fille habitaient r u e Cler, mais je ne
« sais p a s depuis combien de t e m p s ». T e m p u s commorationis m a t r i s
Nemeae in via Cler accuratius indicat F. Bisson, ianitor: « Je reconnais
« avoir eu p o u r locataire au 53-bis de la r u e Cler Mme S c a p a r o n n e de
« 1879 à 1882 ». Idem fere asserit dicti ianitoris u x o r A n n a G-uilbert Bisson,
dicens: « Je sais seulement qu'elle (la famille Scaparonne) est restée à
« cette adresse (rue Cler) environ deux a n s et demi ». Quae testimonia
r e m q u o a d domicilium Nemeae t e m p o r e matrimonii extra quamlibet
dubitationem ponunt. U n d e nullam m e r e t u r considerationem hypothesis
Nemeam tempore matrimonii forte h a b u i s s e domicilium a p u d sororem,
quae, prout ex actis constat, h a b i t a b a t i n t r a limites paroeciae S. F r a n cisci Xaverii. Ad fulciendam h a n c h y p o t h e s i m sequens adducitur argum e n t u m : m a t e r Nemeae contraria fuit matrimonio et proinde i m p r o b a bile n o n videtur, Nemeam, ad matris v i n c e n d a m resistentiam, ad sororem
coniugatam se recepisse, ibique diem matrimonii exspectasse. Ast nul-
442
Acta Apostolicae Sedis. - Commentarium Officiale.
lum afferri potest documentum, q u o d h u i u s m o d i hypothesim vel probabilem reddat.
E contra a d s u n t a r g u m e n t a quae h a n c hypothesim fere excludunt.
U n a enim voce testes affirmant, Nemeam semper u n a cum m a t r e
habitasse, et ne u n u s quidem ex eis u n q u a m est s u s p i c a t u s , eam
domicilium habere potuisse penes s u a m sororem. A d d a t u r q u o d Nemea
petita fuit in m a t r i m o n i u m n o n a p u d sororem sed a p u d parentes
in via Cler 53-bis degentes, et ibidem aliquot dies post m a t r i m o n i u m
u n a cum viro est commorata.
Nec q u o a d domicilium familiae S c a p a r o n n e t e m p o r e matrimonii
dubitari eo potest quod proprietarius d o m u s in via Cler 53-bis vagam
t a n t u m fecit attestationem scribens: « Je certifie que m a d a m e Scapa« r o n n e a habité chez moi r u e Cler 53-bis », coram iudice vero dicens :
« Je crois que la famille S c a p a r o n n e a h a b i t é chez moi depuis la fin
« de 1879 j u s q u ' e n 1881 ». Haec attestatio, q u a m t u m v i s vaga, praeprimis
n o n excludit familiam S c a p a r o n n e u s q u e ad diem matrimonii, i. e. u s q u e
ad diem 8 octobris 1881, in via Cler 53-bis habitasse, quod praeter actorem asserit etiam ianitor. P r a e t e r e a sponsi, ut dictum est, etiam post
m a t r i m o n i u m aliquot dies ibidem commorati sunt. Proprietarium vero
dictae d o m u s , t e m p u s commorationis familiae Scaparonne n o n bene
r e c o r d a t u m esse eo explicatur, q u o d vir erat fere octogenarius.
Ut Nemea Scaparonne, ita etiam Marguerith Dupré in parochia
S. Francisci Xaverii nec v e r u m nec quasi domicilium h a b e b a t . Imo cum
sub finem mensis septembris 1881 matrimonii ineundi causa Parisios
venerit, in dicta parochia ne c o m m o r a t u s q u i d e m est. Ipse enim affirmat:
« J'ai habité alors à l'hôtel de Chartres, rue de Borgogne, et de la r u e
« d e F a r e n n e . J'étais descendu l à seulement e n passant. I m m é d i a t e m e n t
« après le mariage, j ' a i h a b i t é chez ma b e l l e - m è r e 53-bis, r u e Cler. Mes
« p a r e n t s habitaient Bourges. P o u r moi, je n'avais p a s encore de domi« cile fixé à P a r i s à m o n retour de L a o n ». Dictum a u t e m diversorium
« de Chartres » situm erat extra limites parochiae S. Francisci Xaverii.
Quod si assertio actoris ad p r o b a n d u m defectum domicilii n o n sufficiat,
alia a d s u n t a r g u m e n t a , q u i b u s omnino excluditur E r n e s t u m tempore
matrimonii habuisse quasi domicilium in parochia S. Francisci vel in
alia parochia Parisiensi.
P r a e p r i m i s enim assertionem actoris saltem indirecte confirmant
testes Berriaux et Adulphus Marguerith Dupré, ex q u o r u m deposition i b u s constat v i r u m post m a t r i m o n i u m a l i q u a n t u l u m a p u d socrum habitasse, q u o d n o n fecisset si aliud domicilium Parisiis sibi iam comparavisse!. Q u o a d habitationem in rue Vaneau 82, optime iam animadvertit
S. Romana Rota.
443
Officialis Parisiensis d i c e n s : « Quoad virum inutile est quaerere, n u m
« revera habitaverit rue Vanean 82, n a m certum est, ipsum paucis ante
« diebus Parisios petiisse; certum est, d o m u m 82 rue Vaneau fuisse et
« esse diversorium; certum est, ipsum post m a t r i m o n i u m ibi n o n habi« tasse, u n d e quoad parochias P a r i s i a n a s vagus erat ».
Nunc a u t e m subintrat quaestio, u t r u m E r n e s t u s omnino vagus fuerit,
an alicubi extra Parisios verum vel quasi domicilium habuerit. Si p r i m u m
valor matrimonii penderet a quaestione iuris, an vago necessarium sit
contrahere coram parocho actualis commorationis vel an sufficiat cont r a h e r e coram q u o c u m q u e parocho de m u n d o ; si alterum certum i a m
est, nullitate laborare m a t r i m o n i u m in casu, quia nullo iuris fundamento
nititur competentia parochi S. Francisci Xaverii. Soluta h a c quaestione,
q u a e facti est, sensu affirmativo, prima iam inutilis evadit; illa igitur
p r i m u m est p e r p e n d e n d a .
Actor Biturici n a t u s erat ibique ipsum a p u d parentes u s q u e ad
t e m p u s matrimonii s u u m domicilium retinuisse, satis patet ex depositione trium testium, quos Ordinarius Bituricensis omnino fide dignos
dicit. En depositio testis D u a n d : « Mr Marguerith Dupré était d a n s sa
« famille, excepté q u a n d il allait faire les interim qui lui étaient confiés.
« Son domicile était toujours Bourges d a n s sa famille. Il habitait d a n s
« sa famille; lors de ses missions, il était en garni où à l'hôtel. À Laon
« où à Paris, il n'était qu'en p a s s a n t et n'était p a s chez lui. Dès qu'il
« avait fini sa mission il revenait à Bourges. Il avait u n e chambre
« meublée avec ses économies dans la m a i s o n de ses parents. Après
« son mariage il a quitté sa famille. Avant, il n'avait p a s l'intention d'avoir
« u n e maison ». Idem confirmat testis H e r v e t : « Il était toujours d a n s
« sa famille. R e v e n u à Bourges toutes les fois que ses missions étaient
« terminées, il était reçu chez ses p a r e n t s comme l'enfant de la maison ».
Eodem fere modo deposuit testis Lacoste: « Il revenait toujours à Bourges
« après sa mission terminée. Il avait u n e c h a m b r e dans la maison de
« ses parentes, comme enfant de la maison. Il n'a j a m a i s quitté sa famille
« si ce n'est après son mariage. Il ne savait pas alors où il irait. Donc
« p a s d'appartement à lui ».
Ex e o r u m d e m testium depositionibus etiam colligitur E r n e s t u m q u a
officialem des télégraphes, a superioribus suis quidem modo hic m o d o
illuc missum fuisse, in locis a u t e m ubi officii causa m o r a b a t u r , d o m u m
propriam n u m q u a m habuisse, sed semper vel in diversorio vel in aliquo
cubiculo locato habitasse. Quod d e